ZG1961_comu_se_scrie_la storia

Transcript

ZG1961_comu_se_scrie_la storia
Comu se saio la storia
(Versi an dialettu leccese
pe' lu Primu Centenariu de l'Italia Unita)
Ai grandi Artefici del nostro glorioso Risorgimento; agli indimenticabili
protagonisti del '48 Leccese; a tutti i processati dalla gran Corte Criminale
di Lecce; a tutti i martiri, gli eroi, gli esiliati, i combattenti del Nord e del
Sud per la causa dell'indipendenza italiana; a tutti i morti in terre lontane;
a tutti i condannati nelle galere austriache e borboniche; a tutte le persone
che, insofferenti dell'oppressione straniera, sopportarono umiliazioni e mortificazioni della carne e dello spirito in nome della Libertà, dedico questo
mio Canto, sgorgato dall'anima rievocatrice, nell'armonioso vernacolo di
Francesc'Antonio D'Amelio e di Giuseppe De Dominicis, in questo 1961 che
ricorda il Primo Centenario dell'Unità della Patria.
Ce su' le idee? Pensandu e seendu a. fundu:
le idee, — s' intende cu la « i » majuseula,
su' quidhe ca te cangianu le cose;
su' idhe lu prugressu de lu mundu!
Comu se serie la Storia? Cu li fatti
ca su' la conseguenza de n'idea;
percè l'idea, s'è bella e bè sentita,
cose 'randi è capace cu te crea!
Sapimu ca li fatti, mute fiale,
su"mpastati de sangu, .de turmienti,
de prigiunìe, de lacrime, de spine,
de inganni, de buseie, de tradimenti...
'Cussì se serie la Storia: cu la spada,
la bomba, l'areuplanu e la mitraglia,
cu nu curaggiu 'rande e fede ardente
e sempre annanzi 'mienzu a la battaglia!
86
Provincia di Lecce - Mediateca - Progetto EDIESSE (Emeroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce
'Mparammu de le scole elementari
quantu pote la luce de n'Idea
e ce se fice pe' l'Italia unita,
prima e dopu la guerra de Crimea !
Quarantottu, Sessanta, Sessantunu
anni de lotte, de forche, de storia ;
tre anni de lu sièculu passatu
ca tenimu stampati a la memoria!
Su' anni de fermenti e de galere;
anni de sacrifici e de 'reuéti;
tiempi de ba .junette e de cannuni,
d'eroi, de musicisti e de pueti !
Anni de avvenimenti straordinari
ca entusiasmàra tutte le città,
tutte, de nord a sud de l' Italia,
ca cumbattia pe' fare l'unità!
Li moti carbunari de lu 'Intunu
féra l'iniziu de na causa santa,
fóra sementa de na bella chiarata
ca semmenau l'Idea de Libertà!
Ci li cunta li màrtiri, li eroi,
le spade, li fucili, li bastoni,
li volontari cursi cu cumbàttanu
contru l'Austriaci, contru li Borboni?
Nasce cussine lu Risorgi mentu!
Li numi? Tanti! Tutti numi fini :
Carlu Albertu, Vittoriu Emanuele,
Garibaldi, Cavour, Bixiu, Mazzini.
Ma de coste a 'sti numi de giganti
nc'è de l'Italia tutta la passione,
nc'ete l'ardore de la gioventù
e nc'ete nu curaggiu de leone!
'Inne, 'idde e passati lu Quarantottu,
e segni nde lassau puru qua 'mera:
purtau lampi de guerra e de speranza,
purtau pe' tutti quanti na bandiera.
Provincia di Lecce - Mediateca - Progetto EDIESSE (Emeroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce
E cornu sta bandiera se spettàa,
— comu stile ca nasce e dae la vita
e se suffria pe' idira e se murIa,
'per& a du' seta, purtlia la Libertà!
Nu Mttecti a lu core era cu biti
l'Italia fatta a stozze, martrattata,
cuèrnata de genti furestere,
'ergogne, ohimmè, de n'èpuca passata!
Eccu percene, contru dhi cuverni,
le sette se 'llargànu, spetterànu;
li circuli e le sette èranu quidlii
ca l'unità d'Italia preparànu.
Lu tempurale de la Libertà
curse tutta l'Italia, subra e sut.ta,
e nelle nìure e acqua e lampi e jentu
investèra la Puglia e lu Salentu!
A Lecce, comu a Napuli e a Palermu,
se scatenau la gente ca retàa
Abbas9iu lu re Bomba sfruttatore!
'Ulimu pane! 'Ulimu Libertà!
Lu lecu de cunvegnu era la chiazza
e subra a tutti stia lu Prutettore
ca cu la manu soa, de la culonna,
paria ca una cu carma dhu furore!
Poi 'inne la reazione e foi feroce!
Ma pe' quistu la fede nu' se macchia:
è schietta, e forte; e le galere se ìnchenu
de nu Castrumedianu, nu Stampacchia,
nu Schiavoni, nu Persicu, nu Verri,
e dèice e binti e centu numi santi
ca cu lu propriu sacrificiu, idhi,
l'idea de libertà purtàra minanti!
Pe' l'aria scia nu sensu de spramientu
de l'una a l'àutra de le quattru porte!
Na malesciana an giru, nu sconfortu,
comu quandu a na casa nc'è la morte!
Lu pueta D'Ameliu ca nu giurnu,
líànduse lu cappiedhu, la salutatu
amici liberali 'mmanettati,
rischiau perda lu postu de impiecatu!...
88
Provincia di Lecce - Media teca - Progetto EDIESSE (Emeroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce
Però li tiempi scianu maturandu
comu nèspule acerbe intru la pagghia;
lu re spergiuru, cu la cricca soa,
picca tiempu tenia 'ncora cu 'ragghia!
N'ànima 'rande, quidha de lu Totu
Stampacchia scrisse: « De le Alpi a Scilla
una è la terra ca ni unisce, una
la lingua e una la Fede ca brilla ! »
E pe' sta terra, sta lingua, sta Fede,
nu fuecu intra li pietti se dumau;
tentàxa cu lu stùtanu, ma dh'acqua
ni dìa 'chiù forza e Vesuviu dentau!
E tantu de dhu fuecu e lava e cìnnere,
intra hint'anni e 'chiui, te 'mmenesciau,
ca tuttu strusse e dopu, dhu calore,
ca tanta forza aia, purificau .. .
Purificau l'Italia, subra e sutta,
e Nord e Sud se dèsera la manu:
pe' tuttti na bandiera e nu destinu
o tuscanu o pugliese o sicilianu!
Quand'è ca trasu a lu Museu de Lecce
e hisciu la catina de galeottu
c'alli piedi purtau Castrumedianu,
o leggu storie de lu Quarantottu,
e pensu a ce se lice pe' n'Idea,
li carni me li sentu 'rezzecare,
lu sangu me lu sentu rebullire .
.leu su' fattu cussine, ce aggiu fare!
Nu giurnu, era de maggiu, all'impruvvisu,
sharcau a Marsala nu Liberatore
cu Mille volontari: era biondu,
era bedhu, de cielu paria scisu!
Curria subra la terra lu Sessanta,
e Garibaldi, cu l'impresa soa,
ca sia screia li cunti de le fate,
purtàa, passandu, a 'gn'asciu n'aria n6a l
89
Provincia di Lecce - Mediateca - Progetto EDIESSE (Emeroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce
Lu numeru crescia de quidhi Mille :
na pezza russa e n'arma o nu bastone...
quanti u tifi t u mancha, terànu petre...
Era tremendu l'odiu a lu Borbone!
.
Calatafimi, Paterna], Milazzu
Tre numi, tre conquiste, tre avanzate!
Se cumbattia senz'armi, se p6 dire,
contru genti de tuttu puntu armate.
Cu impetu, cu core e sacrifici u,
a la garibaldina se avanzLìa;
e peccussì zeccànu la vittoria!
Pare leggenda e bè la verità!
Assalti, fucilate, petre e canti
e lu nemicu scappa! E Garibaldi
passa lu strettu e marcia versu Napuli...
A lu Vulturnu lotta de giganti !
Muerti e feriti... incerta é la battaglia...
la furia ete tremenda... a l'aria sale...
Cala lu sule... Quandu la Vittoria
pe' li garibaldini batte l'ale! .. .
L' Eroe, lu Capu, dopu tanta gloria,
dopu Teanu, 'du' dunau nu regnu,
se nde torna a Caprera, com'ia 'enutu,
senza cu boghia nienti... e quinta é storia!
Li fatti l'hanu data la sentenzia,
e li jenti, ca spìranu a favore,
sia ca dìcenu a tutti l'italiani :
Ancora n'autru picca de pacenzia! —
Ogne città d'Italia spetta e spera,
dopu tantu suffrire e tante lotte...
Lu Tessitore tesse a lu talaru:
fatìa, periedhu, sempre, giurnu e notte!
i ntantu, cumandata de Cialdini,
na parte de le truppe piemuntesi,
occupata la terra de le Marche,
passa puru de l'Umbria li cunfini. . .
*
4C-
90
Provincia di Lecce - Mediateca - Progetto EDIESSE (Emcroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce
Riccu de fatti e becchiu l'annu more...
Trase lu Sessantunu ce baldoria!
Avvenimenti e intrighi hanu (le pressa;
ma tutti li stenografa la Storia!
Seennaru: friddu, jentu e maletiempu;
Lu sécuta Febbraru ca se tròa
cu tre giurni de menu e passa prestu;
'ene Marzu, ca porta n'aria nóa,
e cu quist'aria, ca se spande e sale,
eccu 'rriare lu giurnu c'a Turinu
è proclamata l'unità d'Italia
cu Roma — Roma eterna — Capitale!
'Ola pensiero, gratu, a quanti ìbbera
n' Ideale supremu ne la vita,
e pe' quistu affruntàra ogne periculu,
puru la morte pe' l'Italia unità!
ANGELO SACQUEGNA
91
Provincia di Lecce - Mediateca - Progetto EDIESSE (Emeroteca Digitale Salentina)
a cura di IMAGO - Lecce