1. O le a le uiga o le tala o le vavau pei ona taua e Tuiatua ma isi I le
Transcript
1. O le a le uiga o le tala o le vavau pei ona taua e Tuiatua ma isi I le
1. O le a le uiga o le tala o le vavau pei ona taua e Tuiatua ma isi I le upega a le vasega? Tali le fesili ma faailoa mai punatala ( itulau tnu o loo maua ai le tali). tala sa fai ma mau tuufaasolo a aiga ma nuu, o se vaega o ata faalemafaufau ma muagagana sa limata’itaiina ai le tofa sa’ili ma le faautaga alualu mamao a matua o Samoa i aso ua mavae . O se vaega o le olaga na ola ai tagata, ae le o se mea na ona fatu ma tuumamao ma tagata pei o le agaga faapapalagi. - lo o fa’aliliu muamua e Tuiatua le upu “Tala o le Vavau” o le “Sāmoan Indigenous Story of Creation” –e ese ma le faatulagaga a papalagi. (O le Su’ega Faalumaga i Tu ma Aga, Tala o le Vavau ma le tala faasolopito e Faamautuina ai le Filemu ma Pulega Lelei i Aiga, i Nuu ma Ekalesia.) Punatala(http://talaolevavauosamoanmythology.yolasite.com/tala-o-le-vavau--uiga.php) - O le faamoemoe o tala o le vavau, e lē o le tuufaatasia lea o se talaaga faamaoni o le soifuaga o se tagata, ae o le faaali atu lea o se olaga ua avea ma faataitaiga lelei poo se faataitaiga o se olaga le tatau ai –atoa ai ma le fua o ia ituaiga faataitaga –ia avea ai ma faataitaiga e mulimuli iai pe „alo mai ai…<? - O tala o le vavau o se malosiaga lea ua mafai ona laugatasia ma tuufaatasia ai atunuu eseese ae lē faaeseeseina ai. I le lalolagi atoa, o nei mea o tala o le vavau ua saunia ni faamalamalamaaga, talaaga, faataitaiga lelei, faafiafiaga ma ni isi mea e tele e mafai ai ona faatonutonu ai ala ma faamalamalama ai o latou siosiomaga/lotoifale/mea o autafa Punatala(http://talaolevavauosamoanmythology.yolasite.com/tala-o-le-vavau--uiga.php) (Translation of “The truth about myths and legends” http://www.artsmia.org/world-myths/whatismyth - 2. Faailoa mai faauigaga o le upu Samoa o loo tau mai le upega ma faailoa tonu mai itulau e maua ai? - - - Na usu Papatū ia Eleele. Fa‟ae‟e le gafa o le tama o Moa, po o le moa o le „Ele‟ele. Na aumai ai lea e Salevao (atua o papa) le vai e fa‟ata‟ele ai le tama meamea ma _taufaasaina ai le vai atoa ma mea uma e ola i le fogaeleele mo le tama o Moa –maua ai le igoa o SAMOA. E to‟alua le fanau a Tagaloa o le atalii o Moa ma le afafine e igoa ia Lu. Na nofo Lu i se tasi o le auaiga o Tagaloalagi, le atua o le lagi ma maua ai le atalii e igoa ia Lu. Ua fa‟amaualuga Lu (atalii ) i le tuagane o lona tina o Moa ona tuliesea ai lea i le „ele‟ele. Na ia faaigoaina le „ele‟ele o Samoa Na iai le sa a Tui Atua Lufasiaitu(Lu) i ana moa. O se tasi aso na aga‟i mai i lalo mai le lagi le fanau a Tagaloalagi e fai faiva ma na latou fa‟aaogaina ni isi o moa o le fagaga. Na maua atu e Lu ma fai ai loa le tuliga ma le fasiga o sui o le aiga sa Tagaloalagi. Na faatonu e Tagaloalagi lona afafine o Leamoa e faalava i le ala o Lu ina ua lata atu i le lagi tuasefulu. O le lalelei o Leamoa na utu ai le fia tauimasui o Lu ma avea ai loa Leamoa ma ana ava. Na maua ai le alagaupu –ua faalava Leamoa. - - - Ina ua oo i le aso e faaee ai le suafa Tuimanu‟a ia Moa i Agae‟e (Fitiuta) na lolofi atu tagata e toatele mai motu eseese mo le faamoemoe. Ina ua fesiligia e tagata Manu‟a sa tali ane i latou “O matou o saMoa(clan of Moa). E talitonu ni isi tagata Samoa na maua mai le igoa Samoa mai tagata Toga a „o i Samoa mai le vaitau o le 950 TA i le 1250 TA. Sa fa‟aigoa ai e tagata Toga tagata mai Savaii, Apolima, Manono ma Upolu. Sa iai le talitonuga sa igoa lava Manu‟a i lea igoa (Manu‟a) mai le amataga. (Henry 1980). Sa fa‟aigoa e Toga Samoa o Hamoa ae faaigoa Manu‟a o Manuka. Fai mai le mau a Misi Sitea (Rev.Stair) na mafua mai lea upu i le igoa “Samoa” atonu sa silafia lava e tagata ae ua galo atu o motu o Samoa na aveina a‟e mai le loloto o le moana pei ona talitonu i ai le au saienitisi. E tele ina faaigoa o Samoana le atunuu pe a vala‟au e ona lava tagata. Punatala(fa'aliliu mai le tusi o le Talafaasolopito o Amerika Samoa na tusia e Muliaumasealii Aleni Ripine (itulau 15-16) 3. O le 1951 na aloaia ai le Tagavai Faavae I le Atua Samoa I le malo tutoatasi o Samoa> Aisea ua ave ai le faamuamua e Samoa Na lua I le Atua(Ieova) ma tuu ese on a atua sa iai I aso ua mavae? O a ni itu lelei o lea va nonofo? - Ua ave le faamuamua e tagata Samoa I le Atua. Ona o le taimi ua tuanai sa faapea ona le‟I oo mai le malamalama I Samoa. E lei oo mai misionare I le taimi. Taimi lea o loo tapuai pea tagata I o latou atua, e pei o o latou matua., o nisi o tagata maualuluga. Ao lea ua faamuamua Ieova ona ua talitonu tagata Samoa o le Atua moni lava lea na faia le lagi male lalolagi. O le itu lelei o lea va nonofo ona e le‟o iai se feteenaiga faapea poo ai le Atua moni ao Atua e le moni. Ua mautinoa lava e tagata Samoa o le atua moni lava o le atua I loo soifua I le lagi ma e oo mai I le taimi nei ua tapuai uma tagata I le Atua(Ieova). Ua oo mai foi le Tusipaia I nei vaitau ao aso anamua e leai ni tusipaia ma e talitonu tagata samoa I aitu poo tagata e itulua, ma e o le toatele o tagata e ola faapaupau I lena vaitau. Ae fa‟afetai I nai papalagi foi na o latou aumaia le malamalama ai Samoa. 4. Faamatala mai le uiga o le “E le sala upu mai anamua” (e aafia ai tala o le vavau ma avau a nuu) ma ni feteenaiga ma le faakerisiano. O le a sau faaiu iai.