A Degen ei tut semtgau

Transcript

A Degen ei tut semtgau
Pretsch Fr. 1.90
20. annada, numer 140
GA
7007 Cuira
Guardians cun umor
sin l’Alpsu
«Mini e Maxi», ils dus guardians
da la tur da signal da la Tgina dal
Rain vegnan installads en curt.
Gievgia, ils 21 da fanadur 2016
Gigantic
e movibel
In chaval cun ina dimensiun nun­
usitada pon ins admirar a Riom a
l’Origen Festival Cultural.
6
8
Redacziun: Via Sommerau 32, 7007 Cuira, tel. 081 255 57 10, [email protected]
A Degen ei tut semtgau
Il cumbat cunter
il maiorz cuntinua
„ (anr/vi) Ils adversaris dal
maiorz vulan danovamain re­
currer encunter il sistem
d’eleger il cussegl grond. Ma
tgi ed en tge constellaziun ch’ins
va avant dretgira n’è anc betg segir. «Nus vulain ch’il tribunal federal prendia posiziun. Nus vulain savair, sch’il sistem d’eleger
dal Grischun è en urden u betg»,
di Andrea Davaz, vice da la pps
grischuna. Er il president da la
ps Philipp Wilhelm s’exprima en
quest senn. Sco gia tar l’emprim
recurs na vegnia probabel betg
la partida sezza ad ir avant dre-
tgira, mabain ina gruppa u singuls exponents da partidas pertutgadas.
L’emna passada ha il tribunal
federal publitgà sia decisiun davart il recurs cunter il maiorz. I
sa tracta d’ina decisiun spirontamain formala: Ils recurrents
hajan inoltrà – in di suenter las
elecziuns 2014 – memia tard il
recurs. La gruppa avess stuì recurrer gia in onn avant cura che
la regenza aveva annunzià l’elecziun.
¾ PAGINA 2
Record da
nixas e neptuns a Flem
„ (anr/sr) Probablamein enconuschan tuts la nixa Arielle ord il film
da Disney. Enstagl da combas ha
la biala giuvna ina nudaglia e semuenta sco in pèsch ella mar, mo
ella ha il desideri da daventar in
carstgaun e viver sin tiara. Essers
marviglius sco Arielle activescha la
fanasia da biaras buobas e dunnas,
mo era buobs ed umens semidan
bugen en neptuns miraculus. Ils
20 d’uost envida la scola da senudar Rätia tontas nixas e neptuns
sco pusseivel da vegnir al Lag la
Cauma. «Nus fagein l’emprova da
metter si in record mundial el senudar da nixas», declara Marianne
Dostmann, la fundatura dalla scola da senudar che porscha cuors a
Scharans, Laax e Glion.
Oz entscheiva il 32avel Open Air Lumnezia
DA NINA DEFUNS / ANR
„ Era uonn quentan ils organi­
saturs digl Open Air Lumnezia
cun in fetg grond diember da vi­
sitaders. La tribuna e las tendas
da fiasta ein gia semtgadas,
denton dat ei uonn ina ni l’autra
midada. Era uonn vegn il plaun
da festival a Degen a dar albiert
duront treis notgs a rodund
18 000 visitaders. La prevendita
marscha stupentamein ed era la
prevista dall’aura ei nuota aschi
mala. Selegrar pon ins da differents top acts internaziunals e naziunals. La gievgia astgan puspei
bands indigenas sepresentar sin la
gronda tribuna. Denter auter ei
quei cun Giganto & Mattiu, No
Future e Liricas Analas treis bands
romontschas. Il venderdis e la
sonda sera s’auda la tribuna lu a
bands e cantadurs da renum internaziunal sco The Kooks, Scooter, John Newman e Fritz Kalk­
brenner. Uonn dat ei denton entginas midadas. Cun in stan da
brattar bigliets encunter pindels
da festival gia alla staziun dil tren
a Glion vulan ils organisaturs reducir il temps da spetga a Degen.
¾ PAGINA 3
Dalla politica, la
cultura ed il sport
Miez carstgaun e miez pèsch – la nixa Dana ed il neptun Simi han plascher
da seschluittar ellas rollas dils essers miraculus che vivan ell’aua. MAD
Chattà üna nischa a Tschlin
„ (anr/fa) A Planas al vest dal
cumün da Tschlin as rechatta la
stalla culs chucals dad Armon
Kirchen. Pel mumaint tegna il
schofför d’auto da posta qua ot
chucals. «Eu n’ha adüna gnü jent
bes-chas, e d’avair üna stalla per
tgnair ün pêr bes-chas, quai am
vess adüna fingià plaschü», disch
Armon Kirchen. El ha decis da tegner chucals e s’ha miss in tschercha d’ün lö per fabrichar üna stal40029
9 771424 749004
la da chucals tenor las normas actualas. Quai til es gratià cun cumprar dal cumün l’anteriur tir da
schaibgia a Planas. La charn dals
chucals ch’el tegna qua es fich retscherchada. «Blera glieud less savair ingio cha’ls chucals sun gnüts
trats sü e che chi han maglià, e
quai pona gnir a verer pro no cur
chi vöglian.»
¾ PAGINA 7
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
„ (anr/hh) Il rapport annual
2015 dalla vischnaunca da Trun
tegn quen dalla vasta activitad sin
differents secturs. Sper la lavur
politica che cumpeglia ton aspects
strategics sco era operativs cumpeglia il rapport era informaziuns
davart quei ch’ei curriu e passau
ella cultura ed el sport. Gest quei
che pertucca la cultura ei Trun ina
vischnaunca fetg engaschada.
Leutier selaian ils success d’entgins sportists medemamein veser.
¾ PAGINA 5
Las boudas da Scuol
sun rumidas
„ (anr/afi) Infra 24 uras d’eiran
passadas avant ün on duos strasoras cun plövgia intensiva sur il territori da Scuol oura. La blera plövgia vaiva pisserà per boudas chi han
dannagià la cuntrada e l’infrastructura. Hoz es la gronda part dal material rumi e l’infrastructura ha pudü gnir refatta. Tenor Jon Carl Ste­
cher, manader da l’uffizi tecnic dal
cumün, as faja quint da finir dürant ils prossems duos mais las lavuors da refacziun vi dal provedimaint d’aua da la Val Lischana.
¾ PAGINA 7
Oz all’ina arva igl areal dad open air a Degen las portas per ils ver 18 000 visitaders.
Plinavon prendan ils organisaturs
dil festival mesiras encunter il
grond mantun da rumien. Per
quei motiv vegn uonn introduciu
ina limita da bubrondas da treis
liters per visitader. Plinavon han
ins augmentau il diember d’installaziuns sanitaras sigl areal da
Stimular la regiun
«WarmesBett» ei nominaus
pil Prix Montagne 2016
„ (anr/abc) L’jamna vargada
ein ils nominai pil Prix Monta­
gne 2016 vegni enconuschents.
Denter ils sis projects sesanfla
era in sursilvan. Els han buca
vuliu spitgar sin resultats da studis. Claudio Quinter e Gian De­
rungs, partenaris d’ina fatschenta d’immobilias a Glion e Lumbrein, han giu duas finamiras:
Inagada han els vuliu levgiar a
proprietaris da casas ed habitaziuns da vacanzas l’affittaziun
digl object. Lu han els vuliu che
quel seigi effectiv era occupaus
aschi savens sco pusseivel. Las finamiras han els pachetau el project «WarmesBett» ch’ei ussa nominaus pil Prix Montagne 2016.
La plattafuorma «WarmesBett»
dat lavur cumpleina a treis persunas e 18 han lavur cun tgirar
objects da vacanzas. Il potenzial
ei denton aunc gronds per stimular ed activar las habitaziuns
secundaras.
¾ PAGINA 5
Stimular ed activar habitaziuns e casas da vacanzas ei la finamira dalla
plattafuorma.
MAD
MAD
festival e da niev ein tut las tualettas gratuitas.
¾ PAGINA 3
Testas fegnas
„ (anr/gns) Lod e rancunaschientscha maretan tots igls mats
e las mattas da Surmeir tgi on termino cun success lour examen
professiunal. 1812 mats e mattas
on termino an noss cantun avant
pacas emdas lour amprendissadi.
Fatg on els ed ellas prest 180 differents amprendissadis, chegl tgi testifitgescha tgi er aint igl Grischun
vainsa ena purscheida fitg vasta tar
la scolaziun e furmaziun. Plaschevel è tgi varsaquants amprendists
ed amprendistas da Surmeir totgan tar l’elita grischuna.
¾ PAGINA 8
Segl pi ot punct
dalla Val
„ (anr/gns) An regurdientscha
alla fusiun digls nov cumegns da
Surses vign montada igl proxim
otgover ena crousch e chegl segl
Piz Calderas. El è cun ena otezza
da 3397 m sur mar igl pi ot punct
digl nov cumegn da Surses. L’ideia
da montar sensom igl Piz Calderas ena crousch an regurdienstcha
alla fusiun è alloura neida digl
guid da muntogna Geni Ballat da
Parsonz. La suprastanza digl cumegn da Surses ò catto chegl per
ena buna tgossa e sustignia l’ideia.
¾ PAGINA 9
2
LA QUOTIDIANA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
Il sistem dal maiorz – ina dumonda da pussanza
Suenter la decisiun da Losanna cumenza il gieu giuridic tar nulla
Dapi var diesch u quindesch onns ha il
tribunal federal giugà ina rolla activa
appartegnent il sistem da proporz en ils
chantuns. A blers n’ha quai betg plaschì. Forsa giogan era las iniziativas
chantunalas dad Uri e Zug ina rolla.
Lezzas pretendan ch’ils chantuns sappian concepir a moda autonoma lur sistems dad eleger. Il tribunal federal
n’avess da dir nagut pli. Il cussegl naziunal ha gia ditg gea a questas iniziativas
chantunalas. La chombra pitschna ha
anc da decider. Po dar che quai ha giugà
ina tscherta rolla.
CUN ANDREAS AUER HA DISCURRÌ
CLAUDIA CADRUVI / ANR
„ Il cumbat davart il sistem d’eleger
en il Grischun cuntinua probabel il
2017. Suenter la decisiun dal tribunal
federal ston ils recurrents cumenzar
tar nulla ed anc ina giada ir la via spuretga atras tuttas instanzas giuridicas. Quai po cuzzar trais u quatter
onns. L’emna passada ha il tribunal federal publitgà sia decisiun davart il maiorz en il Grischun. Decidì en chaussa
n’ha il tribunal nagut. El ha sulet constatà – sco gia la dretgira administrativa
chantunala – ch’il recurs saja vegnì inoltrà memia tard. In di suenter las elecziuns dal 2014 aveva la gruppa da recurrents purtà plant. Gist fissi stà dad inoltrar il plant gia il 2013, immediat suenter che la regenza aveva annunzia las
elecziuns.
Ils recurrents stattan uss qua cun
mauns vids. Tant sco segir èsi dentant ch’i
vegn puspè a dar in recurs (guarda fanestra). Andreas Auer, l’advocat dals recurrents ed anteriur professer per dretg statal, prenda posiziun.
Tge schais Vus da la decisiun dal tribunal federal?
Andreas Auer: Ins sto discurrer d’in
uschenumnà «Leerlauf» pervi d’ina raschun furmal-giuridica. Igl è ina stgisa
per betg stuair tractar la problematica
principala. Entras il sistem da maiorz
restan ils burgais grischuns vinavant
violads en lur dretgs. Betg ils recurrents
ch’èn ids a Losanna han pers, mabain ils
burgais grischuns. Dapi decennis vegnan ils dretgs da votar dals Grischuns
violads. Cun ina stgisa marscha ha il tribunal federal refusà da prender ina decisiun en materia. Il tribunal federal sa
fa uschia mo ridicul.
Èsi gia cler co ch’i va vinavant? Vegn
la medema gruppa da recurrents puspè ad ir avant dretgira il 2017?
N’è il tribunal federal betg simplamain sa nuspì da sa maschadar en ina
chaussa chantunala?
Vilenta questa decisiun?
tinuar sia giurisdicziun sco tar sia decisiun davart il sistem da maiorz dal Appenzell dado. Suenter quest uschenumnà «Leerlauf» èsi uss puspè da far in recurs l’atun 2017 cura che la regenza annunzia las votaziuns chantunalas. Igl è
da quintar che la dretgira administrativa
di ch’ella na saja betg cumpetenta e
ch’ins sto anc duas giadas ir fin avant
dretgira federala. Sin il pli baud en trais
u quatter onns avain nus lura ina decisiun en materia. Quest temp è pers e
per il giat. La decisiun dal tribunal federal è in schlaffada enturn las ureglias per
il recurrents, ma era per ils votants e las
votantas.
Plaschair n’hai jau segir betg. Il tribunal
federal avess gì qua la chaschun da cun-
Pertge è il tribunal federal uschè precaut?
Sa chapescha ha il pievel grischun gia
votà otg giadas davart il maiorz. Quai
na vul betg dir che quest sistem saja
confurm a la constituziun. Il sistem da
maiorz grischun cunterfa a la constituziun. Nus avain fatg valair che la decisiun da la dretgira administrativa grischuna saja arbitrara e formalisticamain
stravagada. Sin noss arguments n’ha il
tribunal federal dà nagina resposta.
Jau sun persvadì ch’i dat puspè in recurs. Intgins da la gruppa m’han gia
ditg ch’els sajan puspè da la partida.
En sasez basta in soli votant. Mintga
burgais grischun ha il dretg dad inoltrar in recurs. Igl è dentant ina lunga
via spuretga che maina sur la dretgira
administrativa grischuna fin al tribunal
federal.
Dessi in’autra schliaziun?
Gliez fiss in’ulteriura iniziativa populara
per il sistem da proporz – per la novavla
giada. Ma las partidas etablidas sa dostan sa chapescha cun pes e mauns. I n’è
en sasez betg ina dumonda giuridica. Igl
è ina dumonda da la pussanza. Lezza
defendan ins cun tutta forza. La repartiziun dals sezs en il cussegl grond è propi
malgista. Cun il sistem da maiorz èsi
uschia: Tgi che elegia en Purtenza la
Partida cristiandemocratia po gist uschè
bain smanar ses cedel da votar en il chanaster da palpiri. E tgi che elegia la Partida socialdemocratica en Surselva po
era smanar davent il cedel da votar, i
vegn ora sin il medem. Las trais partidas
grondas, la pcd, pld e pbd gudognan ils
blers sezs e las partidas pitschnas ston
succumber. Il 2014 è la pps perfin stada
pli dischavantagiada ch’ils socialdemocrats.
Ps e pps quintan cun
in nov recurs
Tgi che inoltrescha il proxim recurs
encunter il maiorz grischun n’è anc
betg segir. Tschert è be ch’i dat puspè
in recurs. Uschia tuni tar la ps e pps.
Il sistem da maiorz gida ils gronds
e strufegia ils pitschens. Las partidas
pitschnas han miseria da vegnir sin in
dumber andant da sezs en il cussegl
grond. La gruppa che ha recurrì fin
avant il tribunal federal sa cumpona
perquai da persunas da la pps, ps, verda, verd-liberals.
«Pauc bel», commentescha Andrea
Davaz, vice da la pps grischuna, l’agir
dal tribunal federal. «Ma nus vegnin
a tschertgar ina decisiun. Nus vulain
ch’il tribunal federal prendia posiziun. Nus vulain savair sch’il sistem
d’eleger dal Grischun è en urden u
betg.» Sch’ins vegnia puspè a recurrer
cun ina gruppa da pliras partidas u far
in recurs singul na saja anc betg cler.
Cler saja be ch’ins vegnia questa giada a proceder formalmain correct.
Era la ps n’haja anc prendì naginas
decisiuns concretas, di il president da
partida Philipp Wilhelm. «Dir pon ins
be ch’ins portia en mintga cas plant.»
Probabel na vegnia puspè betg la partida sezza ad ir avant dretgira, mabain
singulas persunas privatas che sajan
commembras da partida. La ps beneventia in tal recurs.
Invit ad ina spassegiada en Val d’Avras e Madris
Passa 40 preschentaziuns en l’onn giubilar dal fond per la cuntrada
„ (anr/vi) Il Fond svizzer per la cuntrada mussa tge ch’el presta: La proxima
dumengia envida el ad ina spassegiada sin la via veglia d’Avras ed en Val
Madris. En questa regiun ha il fond
sustegnì il mantegniment da vias,
punts, piogns, tschalers, stallas ed in
tetg crap per ina stalla nova. Durant ses
onn giubilar organisescha il Fond svizzer
per la cuntrada (FSC) passa quaranta talas spassegiadas u preschentaziuns en
l’entira Svizra. Quella da la proxima dumengia cumenza a las 08.50 avant il
bogn ad Andeer. Sco emprim vai cun
auto da posta en Val d’Avras. Durant
viandar sin la via veglia explitgescha Oskar Hugentobler da l’uniun «alte Averserstrasse» tge lavurs ch’ins ha fatg fin uss
per mantegnair la senda e tge ch’ins planisescha anc. Suenter datti in puschegn
da purs tar la famiglia Loi a Cröt. Lura
maina Jürg Stoffel ils participants en Val
Madris. Là mussa il president da l’uniun
per ils logs culturals la punt, tschalers e la
susta ch’ins ha salvà cun agid finanzial dal
fond. Da la partida vegn er ad esser Regula Ott, commembra da la cumissiun dal
FSC.
Engaschi dal FSC
en il Grischun
Atgnamain è il FSC in «regal» ch’il parlament aveva fatg il 1991 a la Svizra per las
festivitads da 700 onns confederaziun,
scriva l’organisaziun en sia communicaziun. Il cussegl naziunal ed il cussegl dals
chantuns hajan vulì stgaffir insatge da
«valur durabla»: Il FSC ha l’incumbensa
da gidar a mantegnair u revalitar cuntradas culturalas. Entaifer ils 25 onns da sia
existenza ha il fond promovì radund
2360 projects cun en tut 140 milliuns
francs.
La veglia via dad
Avras maina sur la
punt da l’aual che
sburfla ord la Valle
di Lei.
Qua maina la via
atras Furra. Prest
arrivan ins ad
Avras Cresta.
FOTOS O. HUGENTOBLER
En il Grischun han ins impundì 17
milliuns francs. Suenter il Tessin saja il
Grischun pia sin il segund plaz areguard
l’engaschi dal FSC, stat scrit en la communicaziun. Il pli grond daner per projects
grischuns han ins concedì per sanar mirs
sitgs en il Puschlav, per lingias d’electricitad sutterranas sin l’Alp Flix, per la cuntrada Val dal Rain e per il mantegniment
da la veglia via d’Avras sco senda istorica
da muntada naziunala. En la cumissiun
dal FSC hai fin uss adina gì in commember grischun: Diego Giovanoli, Silva Semadeni, Robert Kruker ed uss Regula Ott.
Anc autras
spassegiadas
Ils 6 d’avust porscha il FSC in’ulteriura spassegiada en il Grischun, ina visita guidada dal Giardino dei Ghiacciai
di Cavaglia. En il curtgin da glatscher
dal Puschlav pon ins contemplar las
furmas che glatschers ed auas han isà
durant tschientaners en grippa e chavorgias.
Per la spassegiada en Val d’Avras e Madris pon
ins s’annunziar tar hugentobler_forsting.eth@
bluewin.ch. Dapli infurmaziuns chattan ins sin
fls-fsp.ch.
SURSELVA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
3
Stars e steilas en Val Lumnezia
Il 32avel Open Air Lumnezia stat avon porta
DA NINA DEFUNS / ANR
„ Oz suentermiezdi all’ina arva igl
areal dad open air a Degen las portas
pils rodund 18 000 visitaders. La prevendita marscha ad in marschar ed en
cumparegliaziun cun igl onn vargau
dat ei entginas midadas. Mellis e mellis
amitgs ed amitgas da festival semettan
puspei sin viadi. Els derivan da differents
loghens, mo finadin cun la medema de­
stinaziun: Degen. Cun tendas, pavi­
gliuns e pil solit cun ina dètga reserva da
bubrondas alcoholicas el sacados serim­
nan els a cantond e lahergnond alla sta­
ziun dil tren a Glion. Numerus autos da
posta meinan ils visitaders allura sin via
directa tochen a Degen nua ch’in pano­
rama muntagnard spectacular sederasa
avon ils egls dil visitader. Dapi il vender­
dis lavuran ils gidonters a Degen gia in­
tensivamein vid la construcziun dall’in­
frastructura dad open air. Daferton ei la
tribuna semtgada e las tendas da fiasta fi­
xadas en lur plazs usitai. Era sche tut pa­
ra dad esser sco adina, ina ni l’autra mi­
dada dat ei tuttina.
Brattada da pindels gia a Glion
Oz allas diesch dalla damaun arva alla
staziun dil tren a Glion in stan da brattar
bigliets encunter pindels da festival.To­
chen circa allas 16.00 san ils visitaders pia
retrer il pindel gia a Glion enstagl pér al­
la cassa da festival a Degen sco tocheu da­
cheu. «Entras la brattada da pindels alla
staziun savein nus reparter las empremas
fuolas da glieud tier l’entrada. Aschia
sperein nus da saver reducir il temps da
spetga», di il president dil cussegl d’ad­
ministraziun Norbert Cavegn. Ils visita­
ders digl open air che han gia brattau a
Glion il bigliet encunter in pindel ston
allura mo pli passar tras la controlla da se­
girtad a Degen.
Limita da bubrondas
Uonn dat ei era ina midada pertuccont
las bubrondas lubidas per persuna sigl
areal dad open air. Ils davos onns ein da­
biaras bubrondas, per part schizun but­
teglias resch pleinas, restadas anavos sigl
areal da festival la dumengia. Quellas
butteglias ston mintgamai vegnir dis­
messas, aschia ch’ei resta in grond man­
Per la 32avla ga sederasa uonn la culissa muntagnarda avon igl egl dil visitader digl open air els cuolms.
Dapi il venderdis ein ils luvrers a Degen pruamein vid construir l’infrastructura pigl Open
Air Lumnezia 2016.
tun da rumien. Per saver reducir il ru­
mien han ils organisaturs digl Open Air
Lumnezia decidiu d’introducir ina limi­
ta da bubrondas da treis liters per persu­
na. Denton han ils visitaders la pussei­
vladad da procurar per dapli da beiber al
kiosc sigl areal da tendas ni era en la sti­
zun dil vitg a Vella.
ora il venderdis sera», di la plidadra da
medias Catia Tschuor. Mo ils organisa­
turs ein semtgai per ina gronda fuola da
glieud. Las reclamaziuns digl onn vargau
davart la munconza da tualettas han fatg
effect. Per quei motiv dat ei uonn pli bia
tualettas ch’igl onn vargau e vitier ein tut­
tas tualettas gratuitas.
Prevendita stupenta
Tgi che ha aunc buca procurau per in
bigliet dad open air po festginar, era
uonn ei la damonda da bigliets numna­
damein fetg gronda. «La prevendita mar­
scha fetg bein e nus essan sin il livel digl
onn vargau nua ch’il festival era vendius
La tensiun ei gronda
Denter ils 19 acts naziunals ed interna­
ziunals anfla guess mintgin silmeins in
act tenor siu gust. L’honur d’astgar dar
l’entschatta han era uonn bands indige­
nas. Aschia sepresentan cun Giganto &
Mattiu, No Future e Liricas Analas gest
FOTOS MAD
treis bands romontschas la gievgia sera
sin la gronda tribuna dad open air. Era il
venderdis dat ei plirs highlights musicals
sco per exempel il cantadur svizzer da
reggae Dodo, la band da pop da Vienna
Wanda, il cantadur engles da soul John
Newman ni il cantadur tudestg Fritz
Kalkbrenner. Era il line­up dalla sonda
empermetta bia. Puspei inaga dalla par­
tida ei la band grischuna 77 Bombay
Street. Pli tard s’auda la tribuna alla top
band englesa dad indie e rock The Kooks
ed igl act final fa la band tudestga Scoo­
ter cun tuns da sault ella sparta d’electro.
Essend era la previsiun dall’aura nuota
aschi mala dat ei pia bia da selegrar.
Record da nixas e neptuns al Lag la Cauma a Flem
La scola da senudar Rätia fa l’emprova da metter si il record mundial en senudar da nixas
DA SUSI ROTHMUND / ANR
„ Las nixas ein essers miraculus –
miez carstgaun e miez pèsch – e vivan
ell’aua. Arielle, la pintga nixa ord il
film da Disney, ei ina dallas nixas las
pli enconuschentas ed ella fascinescha oravontut la buobanaglia. A Flem
el Lag la Cauma vul la scola da senudar Rätia metter si ils 20 d’uost il record mundial da senudar da nixas. Per
reussir enquera la scola da senudar Rätia
ussa tontas nixas e neptuns sco pusseivel.
«Nossa finamira ei da vegnir el cudisch
da records Guinness», di Marianne Dostmann, la fundatura dalla scola da senu­
dar Rätia che porscha cuors a Scharans,
Laax e Glion. Ensemen cun siu team ed
ulteriurs partenaris eis ella occupada cul­
las preparativas dall’occurrenza che ha
liug la sonda dils 20 d’uost. En cass da
schliat’aura vegn il termin spustaus sils
27 d’uost. La sentupada ha liug dallas
09.00–12.00 e l’emprova dil record ha
liug el bellezia Lag la Cauma.
200 nixas e neptuns
En l’America dat ei gia dapi il 1984 il
sport da senudar da nixas che vegn num­
naus «Mermaiding». Lu fuva numnada­
mein il film «Splash» vegnius mussaus
l’emprema ga ed il producent dils co­
stums per quei film haveva era produciu
nudaglias (Flossen) pil divertiment pri­
vat. Sil pli tard cun la nixa Arielle ord il
film da Disney ei il trend era vegnius
ell’Europa e pli e pli biaras buobas e dun­
nas han empriu da senudar sco las nixas.
Quei plascher tschaffa denton era buobs
ni umens ed era els enzuglian lur combas
cun nudaglias specialas e semidan en
neptuns. Dostmann ha seschau entusias­
mar igl onn vargau da massa buobas fa­
scinadas dil senudar da nixas. «Nus ha­
vein fatg l’emprova cun differents models
da nudaglias, testau pliras tecnicas da se­
nudar cun quellas e la finfinala scret ora
in cuors», raquenta Dostmann. La gron­
da damonda per quel hagi fatg surstar el­
la e siu team e ladinamein hagien ei pur­
schiu ulteriurs cuors. Daferton han ei gia
scolau rodund 300 affons el senudar cun
nudaglias da mono.
Record mundial
«Ord quei ei l’idea naschida d’organisar
ina sentupada per tut quels e quellas che
Ils 20 d’uost duein tuttas nixas e tuts neptuns serender al Lag la Cauma a Flem pil record mundial da senudar cun nudaglias.
MAD
vulan parter lur plascher da senudar sco
nixas e neptuns», declara la scolasta da
senudar e tradescha siu giavisch fervent
che silmeins 200 persunas prendien part
dalla sentupada che duei el medem mu­
ment era daventar la pli gronda da quei
gener sigl entir mund e perquei vegnir
nudada el cudisch da records Guinness.
«Pli biars che nus essan e meglier ch’igl
ei», selegra Dostmann. La participaziun
ei gratuita. Separticipar san bunas senu­
dadras e buns senudaders a partir dalla
vegliadetgna da circa otg onns sco era
geniturs, padrins, madretschas e secape­
scha era las tattas ed ils tats. Tgi che ei
buc en possess d’ina atgna nudaglia sa
affittar el liug ina tala per 20 francs. Per
motivs da segirtad vegnan las partici­
pontas ed ils participonts accumpignai
da senudaders da salvament e nezegian
sco sustegn «nudlas da senudar». Sil
program stat era la viseta dad Ami Sabi,
il renomau striun e raquintader d’histo­
rias dalla Surselva che raquenta la legen­
da da sia amitga, la nixa Rischa che viva
el flum. L’idea ei da gidar Ami Sabi per
ch’il siemi da Ritscha mondi en vigur e
perquei fuorman tuts in rudi el lag e se­
nodan per che tut vegni bien. Forsa an­
flan ei perfin in scazi el lag? La finfinala
duein tuts saver turnar a casa cun in di­
plom dil record mundial.
Per ulteriuras informaziuns ed annunzias pil record mundial da senudar da nixas saveis visitar la pagina d’internet:
www.schwimmschule-raetia.ch
Aktion
30%
30%
5.85 statt 8.40
Riesencervelas im Duo-Pack «Aus der Region.»
2 x 340 g
Migros-Bio Lachsfilet mit oder ohne Haut
Zucht aus Norwegen/Irland, z.B. mit Haut, per 100 g,
3.25 statt 4.70
<wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMDM3MQcAm4BiDg8AAAA=</wm>
<wm>10CFWLoQ6AMBBDv2hLe9vdAScJjiAIfoag-X_FwCHa5qXtuoZmfJqX7Vj2IEaXBJhXj4GWiw9BEcsqKAFnT9qEkUZzrb9HYkEtsPZuEjprey0pG6uw15bv83oAMfJrLngAAAA=</wm>
20%
6.60 statt 8.25
Mini Babybel
im Netzli, 18 x 22 g
20%
5.– statt 6.25
Madeleines pur beurre
550 g
20%
1.60 statt 2.–
Alle Farmer Joghurt
z.B. Waldbeeren, 225 g
20%
3.90 statt 4.90
Chrysanthemen «Aus der Region.»
in diversen Farben, im 12-cm-Topf, pro Pflanze
Genossenschaft Migros Ostschweiz
Bei allen Angeboten sind M-Budget und bereits reduzierte Artikel ausgenommen.
ANGEBOTE GELTEN NUR VOM 19.7. BIS 25.7.2016, SOLANGE VORRAT
20%
4.30 statt 5.40
Anna’s Best 1.-August-Salat
450 g
25%
–.95 statt 1.30
Gurken
«Aus der Region.»/Schweiz, pro Stück
SURSELVA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
5
Crear valur cun habitaziuns secundaras
Il project sursilvan «WarmesBett» ei nominaus pil Prix Montagne 2016
„ (anr/abc) Mintg’onn surdattan la
Gruppa svizra per las regiuns da mun­
togna (SAB) ed igl Agid svizzer per la
muntogna in premi per projects inno­
vativs. Denter ils sis nominai dil 2016
sesanfla era in project dalla Surselva.
«Jeu enconuschevel buca quei Prix
Montagne», gi Claudio Quinter. L’anr
ha visitau igl interprendider d’immobi­
lias a Glion. El plaunterren dalla Casa
Flura, oradem la Via Santeri, han el ed
il partenari da fatschenta Gian Derungs
priu plaz per in discuors. Ella stanza da
sesidas raquentan els d’in project che ha
entschiet avon sis onns. Dus onns avon
ch’il pievel svizzer ha acceptau l’iniziati­
va davart la limitaziun d’habitaziuns se­
cundaras fuva Derungs s’occupaus in­
tensiv cun quella problematica. Il can­
tun haveva creau in cumpendi per anflar
sligiaziuns co ins savess trer a nez pli fetg
las habitaziuns secundaras existentas.
Barcuns aviarts
vitaliseschan
Entuorn ils 2009/2010, duront la di­
scussiun cantunala davart anflar ina
sligiaziun cantunala pils letgs freids, han
Derungs e Quinter entschiet ad agir. Els
ein stai perschuadi ch’igl ei buca mo da
prender en mira strategias e far con­
cepts, mobein da realisar in project. Els
han entschiet a luvrar ensemen cun pro­
prietaris che drovan mo paucs gis ad
onn igl object da vacanzas. Finamira eis
ei stau da gidar a sligiar il problem. Cun
habitaziuns da vacanzas vitas san ins bu­
ca vitalisar l’economia dalla regiun ed
augmentar l’atgna valur. Barcuns e sto­
ras serrai stimuleschan buca l’economia
locala e regiunala. Ils dus umens da fa­
tschenta han fatg il propiest d’occupar
Claudio Quinter (seniester) e Gian Derungs han buca targlinau. Enstagl da far concepts e spitgar resultats da studis ein els entrai en
FOTO A. BEELI
acziun ils 2010.
aschi biaras casas e habitaziuns da va­
canzas sco pusseivel. Barcuns e storas da
casas ed habitaziuns dueien restar aviarts
aschi savens sco pusseivel.
«Nus havein entschiet igl onn 2010
cun duas habitaziuns», raquenta Quin­
ter. Dus onns avon ils 11 da mars 2012
– il gi dalla votaziun svizra che ha dau
ina viulta radicala – han el e Derungs
fundau il project «WarmesBett». Sis
onns pli tard ei quel nominaus pil Prix
Montagne. Igl ei in premi che Quinter
gnanc enconuscheva. La primavera ha
el inoltrau in dossier culla candidatura,
senza grondas ambiziuns, denton culla
speronza che quel anfli ina certa atten­
ziun. Denter ils numerus projects che
la Gruppa svizra per las regiuns da
muntogna (SAB) ed igl Agid svizzer per
la muntogna han retschiert sesanfla
uonn quel dils dus interprendiders sur­
silvans.
Aunc dabia potenzial en Surselva
Las duas organisaziuns promovan cul
Prix Montagne l’innovaziun e la flexibla­
dad d’interpresas ellas muntognas. Ch’il
project da Quinter e Derungs s’auda tiels
flexibels ed innovativs han els cumpro­
vau. Actualmein van 80 habitaziuns sur
la plattafuorma «WarmesBett». La gron­
da part sesanfla en Lumnezia e Sursaissa,
denton s’etablescha il survetsch cunti­
nuadamein era a Sedrun e Mustér. La
gronda part ein casas ed habitaziuns da
treis e mesa stanzas e pli grondas. «Ils pro­
prietaris han in bien sentiment sch’els
ston buca administrar sez, telefonar en­
tuorn, organisar instituts da schubergiar
e mirar che la surdada dalla clav funcziu­
ni», gi Quinter. Tier biaras surbaghegia­
das ei quei bein reglau cun in pedel en uf­
feci accessoric ni cumplein. Quellas per­
sunas vegnan plaunsiu els onns da pen­
siun e la tscherca da successurs ei buca
sempla. «Era per quei intent ha la platta­
fuorma da «WarmesBett» aunc grond
potenzial», manegia Quinter. En tut dat
ei en Surselva 2000 habitaziuns da vacan­
zas ch’ein buc occupadas trasora.
La prestaziun da «WarmesBett» ei
buca nova. L’innovaziun ei quella ch’ils
dus iniziants han buca spitgau resultats
d’in studi ni ch’els han descret «co ins
savess augmentar las frequenzas». Els
han gest realisau il concept. Els ein stai
flexibels, han entschiet a baghegiar si
enzatgei cun peis e mauns. Grazia a
quella plattafuorma ein ils objects occu­
pai, la casa ni habitaziun vegn survigila­
da e tgirada trasora. Grazia al survetsch
ein 80 objects en Surselva occupai qua­
si trasora.
«WarmesBett» dat oz lavur cumplei­
na a treis persunas ed a 18 en plazza par­
ziala. Duas firmas da schubergiar ein
trasora en funcziun enzanua pils objects.
Il project generescha 13 000 pernotta­
ziuns en Surselva. Buca lunsch naven pli
dallas 20 000 pernottaziuns da tuts ho­
tels ensemen a Sursaissa, Lumnezia e
Glion.
La surdada dil Prix Montagne 2016 ad in dils sis
projects nominai ha liug ils 31 d’uost 2016 a
Berna.
Activitad sin differents secturs
La vischnaunca da Trun rapporta detagliadamein da sias activitads igl onn 2015
„ (anr/hh) Con multifara ch’ina vi­
schnaunca sa esser duront in onn ca­
lendari semuossa ina ga dapli el rap­
port annual da Trun pigl onn 2015. L’ac­
tivitad sestenda dalla lavur politica
entochen alla cultura ed il sport, mo
era ils fatgs socials e forestals. Suen­
ter las elecziuns 2014 ei la vischnaun­
ca da Trun stada igl onn passau sut
l’egida d’ina suprastonza communala
per part nova. Igl ei stau igl emprem
onn d’engaschament da Dumeni Tomaschett sco president communal. La su­
prastonza communala ei seradunada
41 ga, il cussegl da vischnaunca ei ve­
gnius convocaus a sis sedutas. Vischi­
nas e vischins ein vegni clamai ina ga
all’urna per decider davart fatgs com­
munals ed ina ga alla radunonza com­
munala. Il quen communal 2015 dalla
vischnaunca da Trun ha serrau cun ina
sviulta da 7,7 milliuns francs. Il gu­
dogn avon amortisaziuns importa ro­
dund 920 000 francs.
Dapli mortoris che naschientschas
La fin digl onn 2015 dumbrava la vi­
schnaunca da Trun 1210 habitontas ed
habitonts. 1970 habitavan aunc 1607
persunas a Trun, igl onn 2010 1189. Igl
onnn vargau han las autoritads registrau
12 naschientschas e 20 mortoris. Deta­
gliadamein rapporta il Consorzi da sco­
la Sumvitg­Trun da sias activitads. 13
affons han entschiet igl onn da scola
2014/15 la scoletta, 32 han terminau la
scola. Tut en tut ein 218 affons e giuve­
nils vegni instrui igl onn da scola
2014/15 dil consorzi ch’ei staus en
funcziun il secund onn. Dallas 40 per­
sunas d’instrucziun ein las biaras stadas
occupadas en pensums parzials. Sco
quei ch’il rapport annual tradescha ha il
diember da scolars sminuent sfurzau la
direcziun dalla scola da stuer prender
cumiau d’enqual persuna d’instrucziun.
Pliras persunas han denton era bandu­
nau il menaschi per sescolar e seperfec­
ziunar. Il cussegl dil consorzi da scola ei
seradunaus 15 gadas. Fetg vasts ei igl en­
gaschament en favur dalla cultura ella
vischnaunca da Trun. Aschia dattan for­
maziuns e gruppas localas, mo era insti­
tuziuns tempra al sectur cultural, seigi
cun presentaziuns ni era exposiziuns ed
autras occasiuns da divertiment. Per ina
da quellas ha la musica da tscheiver «Las
Lieurs» procurau igl onn vargau organi­
sond la radunonza da delegai dall’uniun
tetgala svizra dil tscheiver, cumbinada
cun ina gronda sera da divertiment.
Menziun speciala mereta enteifer il rap­
port era il sport, en special ils exponents
da quel, sco Toni Livers ed Eligius Tambornino, mo lu era ils tiradurs che fan
furore repetidamein sco era ils success sil
camp dil cavalcar. Fetg tschercada ei la
purschida dalla biblioteca. Per la fin digl
onn dumbrava quella 5822 medias. Igl
onn 2015 han 1370 persunas visitau la
biblioteca ed empristau varga 4300 me­
dias. La biblioteca che sesanfla sigl areal
dil center communal ei stada aviarta
172 dis.
Bia lavur egl uaul
Ella Casa s. Martin ein differentas inve­
stiziuns vegnidas fatgas igl onn vargau.
Aschia ei la sala da spisa pils cussadents
vegnida engrondida. Il medem mu­
ment ei la sanaziun dil plaz avon casa
succedida. Medemamein ha il scalda­
Il rapport annual 2015 dalla vischnaunca da Trun dat ina buna survesta dil curriu e passau sils pli differents secturs.
FOTO H. HUONDER
ment stuiu vegnir remplazzaus. Da
niev vegn retratg calira ora la tiara ens­
tagl da scaldar cun ieli. Plinavon ei era
la cuschina vegnida renovada. Paucas
novas dat ei dall’agricultura. La runda­
ziun da Schlans sesanfla ella fasa finala.
Il mument sespleigan las lavurs vid la
via da Prada Giudem– Spinas. Sco quei
ch’ils responsabels per l’agricultura
constateschan ein puspei da veser ers
da garnezi en vischnaunca. Els stattan
en connex cun programs da biodiversi­
tad. In engaschament intensiv ei staus
da constatar a Trun igl onn passau sil
sectur forestal. Muort il bass prezi per
la lenna sco era tagls da lenna per sforz
ha la gruppa fatg mo pigns tagls ordi­
naris cun in volumen total da 939 me­
ters cubic. Plinavon ei vegniu pinau
biebein 2100 meters cubic els uauls
dalla Corporaziun Nadels sco era 400
meters cubic en uauls privats. Rodund
1700 meters cubic han stuiu vegnir pi­
nai muort ils donns entras la neiv igl
atun ni era sin fundament da donns dil
bau. Tut en tut ei vegniu prestau tgira
digl uaul sin ina surfatscha da 7,8 hec­
taras. Interessantas indicaziuns fa il
rapport annual era davart la purifica­
ziun dallas auas. Dapi che la Serenera
Zavragia ei en funcziun igl onn 1993
ein 14,3 milliuns meters cubic aua
tschuffa vegni purificai. En quels onns
ei vegniu allontanau ord l’aua e sil­
suenter dismess 400 tonnas rischladi­
ras, 150 tonnas sablun e 3000 tonnas
gliet. Alla Schigientera solara Cadi
vegn furniu mintg’onn circa 500 ton­
nas gliet. Suenter la vapurisaziun von­
zan aunc rodund 230 tonnas che veg­
nan allura dismessas ella fabrica da ce­
ment Holcim a Vaz­sut ni barschadas
dalla Gevag a Termin.
6
SURSELVA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
Cun humor dalla Tgina dil Rein tochen en Hollanda
Fiasta culs emprems guardians d’honur alla tuor da signal sin l’Alpsu
„ (anr/sr) Peter de Jong e Karel de Rooij
ein vegni eligi dalla fundaziun dalla tuor
da signal sco emprems guardians d’honur
dalla tuor cotschna sin l’Alpsu. Dumengia, ils 31 da fenadur vegnan els installai
en lur uffeci a caschun d’ina fiasta publica. Sigl entir mund dat ei buc ina tuor da si­
gnal che schai aschi ad ault sco quella sin l’Al­
psu sin 2046 meters sur mar ed amiez las
Alps svizras. Sco la fundaziun dalla tuor
communichescha marchescha la tuor l’en­
tschatta dil Rein e vul era esser ina ambas­
sadura attractiva dalla regiun ed ina icona da
maletgs per l’entira regiun sper il Rein. Var­
ga 50 milliuns carstgauns habiteschan per
liung dil Rein. Tier quels carstgauns duei la
tuor svegliar il giavisch da viagiar ina ga ella
veta tier la tgina dil flum che influenzescha
la veta en lur regiun e quei dil Grischun sur
il Lag da Constanza tochen Basilea e da leu
tras Tiaratudestga e tochen en Hollanda nua
ch’el sbucca ella Mar dil nord. Sco purtader
da simbol ei la tuor da signal vegnida eligida
che glischava ina ga sper la sbuccada dil Rein
a Hoek van Holland. Oz ei quella da veser el
museum maritim a Rotterdam. La tuor ch’ei
Sils fastitgs dil miez
miur e miez utschi
„ (anr/sr) Venderdis, ils 22 da fenadur
allas 19.30 envida il Center sursilvan
d’agricultura a Mustér ad in’excursiun e
referat ell’Academia Vivian a Stagias. El
center stat il mund dil miez miur e miez
utschi. Mo dat ei insumma tals a Stagias?
Cun agid da Miriam Lutz Mühletaler,
l’enconuschenta e versada experta da
miez miur e miez utschi dil cantun Gri­
schun, vegnan ils presents a veser quei ed
a survegnir investa el mund dil miez miur
e miez utschi. En cass da macort’aura
vegnan els denton a stuer spitgar silla ri­
sposta perquei che l’excursiun sa lu buca
vegnir menada atras. Il referat davart il
mund dils miez miur e miez utschi el
cantun Grischun ha denton liug da
tutt’aura. Ei vegn organisau in bus naven
da Salaplauna sur Curaglia (19.00). Buc
emblidar vestgadira adattada ed ina
glisch da frunt.
Annunzias pil bus e per l’excursiun cun referat
ein da far tochen la gievgia allas 17.00.
Ulteriuras informaziuns:
www.academiavivian.ch
La tuor da signal sin l’Alpsu.
FOTOS MAD
vegnida construida tenor quei model dat us­
sa signals ella vischinonza dalla Tgina dil
Rein e croda franc en egl a mintgin che va
sperasora. Dil reminent aunc uss ina tuor da
signal senza mar e bastiment.
Il duo «Mini e Maxi» – Peter de Jong
e Karel de Rooij –
vegnan installai
dumengia, ils 31 da
fenadur sco emprems guardians
d’honur dalla tuor
da signal sin
l’Alpsu.
Dus comichers fan guardia
Per pustar en quei liug ina tala tuor drov’ei
in fin humor e sensori per quei che pudess
attrer l’attenziun. La forza simbolica dalla
«tuor da signal el falliu liug» ei lu era sur­
prendenta. Adina puspei cumpara siu ma­
letg ellas medias europeicas. Sco simbol per
projects digl avegnir ni era mo sco icona da
maletgs empau absurda ademplescha ella
dapi tschun onns in impurtont pensum.
Tenor ils responsabels dalla fundaziun du­
ei quei denton buc esser tut: «En emprema
lingia vul la fundaziun procurar per la fi­
nanziaziun dalla tuor. Suenter duein activi­
tads artisticas e turisticas sin ed entuorn la
tuor procurar che sia forza da radiaziun sco
icona dalla regiun Rein vegni mantenida.»
Buns ambassadurs per la Tgina dil Rein e
la tuor sin l’Alpsu ha la fundaziun per franc
anflau culs comichers «Mini e Maxi» – Peter de Jong e Karel de Rooij. Pigl onn 2016
portan els il tetel dils guardians d’honur e
quel vegn surdaus ad els ufficialmein a ca­
schun dalla fiasta dalla davosa dumengia da
quest meins. Pils enconuschents stars dalla
scena dil teater musical da clowns en Hol­
landa ei quei buc igl emprem tetel. «Mini e
Maxi» han numnadamein gia retschiert
biaras undraziuns naziunalas ed internaziu­
nalas sco per exempel «Ridder in de orde
van de Nederlandse Leeuw» ni la «Silberne
Rose von Montreux». Ins astga esser spane­
giaus co els insceneschan a moda humori­
stica la tuor da signal ch’ei dapi la primave­
ra 2015 en possess dalla fundaziun.
Ulteriuras informaziuns: Il program detagliau
dalla fiasta, la numera dil conto per persunas
che vulan sustener la finanziaziun dalla tuor ni
daventar possessurs d’ina clav dalla tuor e bia
auter ei d’anflar sin la pagina d’internet:
www.leuchtturm-rheinquelle.ch
40 grevs accidents ad onn
pervia d’insects
„ (rtr) En Svizra procuran insects
mintg’onn per radund 40 grevs accidents.
Quai communitgescha l’assicuranza d’ac­
cidents Suva. Pervi da vespras, avieuls e
raischens datti mintg’onn bun 20 000 ac­
cidents. Ils pli pitschens animals sajan
quels che blesseschian il pli savens il car­
stgaun. La mesadad da quels saja d’attri­
buir als raischens. Stagiun auta han quels
il zercladur. Durant quest mais vegnan en
media passa 1200 persunas morsas d’in
raischen. Vespras chaschunan 3000 acci­
dents l’onn ed ils avieuls radund 2300. La
gronda part dals accidents chaschunads
d’insects n’è betg privlusa, quietescha la
Suva. Privlus vegn quai pir sch’insatgi è al­
lergic sin il tissi dals insects, sch’el vegn
piztgà en la bucca u sch’ins sa lascha di­
strair da l’insect.
reclama
www.landi.ch
aktuell
3.
50
L'administraziun da taglia tschertga ina/in
cumissaria u cumissari da taglia per las taglias
spezialas
<wm>10CAsNsjY0MDQy1zW0NDeyMAMAhOBLvA8AAAA=</wm>
<wm>10CFWKOw6AMAzFTpTqvbQhLRkRG2JA7F0QM_ef-GzI8mJ5WcISPqd53ectCKoLm2sdItNTqaHFUmsecFYFh5GGB5r-dmFGIdDfR_Dk2mmCIhmdZLqO8wZGTAshcQAAAA==</wm>
L'administraziun da taglia tschertga ina/in
Preise in CHF. Artikel- und Preisänderungen vorbehalten LS – 29/2016
je
6 × 150 cl
Farmer Mineralwasser
Multipack. PET.
87523 Mit Kohlensäure
87524 Ohne Kohlensäure
87534 Wenig Kohlensäure
je
plazzas.gr.ch
3.50
3.50
3.50
3.
55
je
6 × 150 cl
4.
87559 Citro
87599 Grapefruit
87578 Orange
3.55
3.55
3.55
Dauertiefpreise
erotik.suedostschweiz.ch
Neu in Chur! Thai und Vietnam – heisse Erotikmassage A–Z, 24 Std. 076 666 28 22
50
6 × 150 cl
Farmer Tafelwasser
Infurmaziuns detagliadas chattais Vus sut plazzas.gr.ch
2.
60
6 × 25 cl
-.42/Dose
Multipack. PET.
referendaria u referendari per ils servetschs
d'incasso
Pflegende Angehörige –
Entlastung durch Begleitung
Telefon 081 258 45 94
Farmer Ice Tea
Multipack. PET.
87708 Lemon
87709 Peach
Farmer Energy Drink
4.60
4.60
Taurin- und koffeinhaltiges
Spezialgetränk. 87818
www.srk-gr.ch/Pflegende-Angehoerige
NEU Nähe Landquart, CHINA, JAPAN:
Erot. Massagen. Jung, hübsch, voll TOP
Service, 24h. 077 986 58 53
Ich bin nicht
hübsch,
aber geil!
Rosi zahlt.
076 516 56 16
originalsex.ch
ENGIADINA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
La fracziun da Pradella il di davo las strasoras…
FOTOS A. FILLI
7
… ed ün on plü tard sun las bleras lavuors da refacziun finidas.
«Las strasoras d’eiran ourdvart particularas»
Scuol ün on davo las boudas
DAD ANNATINA FILLI / ANR
„ Plövgia intensiva vaiva pisserà
avant ün on per boudas e gronds dons
illa regiun dal cumün da Scuol. La
gronda part da las lavuors da rumida e
da refacziun sun finidas. Avant ün on
han chaschunà boudas gronds dons illa
regiun da Scuol. A la fin dal mais lügl han
pisserà strasoras per boudas chi han devastà auals, prada, provedimaints d’aua e
da la forza electrica e fat dons vi da blera
infrastructura. Infra 24 uras d’eiran passats duos temporals cun plövgia intensiva il territori dal cumün da Scuol. Bleras
lavuors da rumida sun gnüdas fattas dürant l’utuon passà. Ed eir la gronda part
da l’infrastructra e dals provedimaints
han pudü gnir reparats.
Boudas cun bler material
Pervi da la plövgia es passada l’on passà la
bouda da la Val Triazza tras la fracziun da
Pradella. Ils bundant 8000 meters cubics
material han pisserà per gronds dons. 140
persunas, la gronda part uffants, sun gnüdas evacuadas ed han passantà la not i’l
schler da protecziun cumünal. «A Pradella vaina pudü rumir davent tuot il material. Ün büro incumbenzà elavurescha
uossa amo ils concepts per la Val Triazza e
per la Val Clozza», disch Jon Carl Stecher,
manader da l’Uffizi tecnic dal cumün da
Scuol. Eir la Val Lischana vaiva manà dürant listessa not 10 000 meters cubics material e tal d’eira rivà fin da tschella vart da
l’En. «Quista bouda vaiva eir dannagià il
provedimaint d’aua. Dürant ils mais
d’avuost e da settember prevezzaina da fi-
nir cun las lavuors da reparatura vi da quist
provedimaint.» Intant cha la via vers Plan
Grond ha pudü gnir refatta dürant ils ultims mais restarà la punt provisorica da
lain chi traversa la Val Lischana amo ün
pêr mais. Tenor las indicaziuns da Stecher
gnarà prossem on fabrichada üna nouva
punt per la senda da Puntins.
Demontà punt provisorica
illa Val S-charl
La Val S-charl d’eira l’on passà dürant ün
lung temp na plü accessibla pels veiculs a
motor. «Las strasoras vaivan pisserà cha da
la Val Mingèr fin pro la Val d’Uina d’eiran
gnüdas giò tuot las boudas pussiblas»,
manzuna Stecher. Sulettamaing illa Val
S-charl vaivan dombrà ils respunsabels dal
cumün set boudas cun üna dimensiun da
bundant 50 000 meters cubics. La punt da
la Val Sasstaglià d’eira dvantada üna victima da la bouda. «In quist lö ha lura installà il militar üna punt provisorica», declera’l. Intant s’haja chattà üna soluziun intermediara in quist lö pel traget da la via
vers S-charl. «La punt provisorica es gnüda d’incuort demontada. Per quista punt
stuvaina amo chattar üna megldra soluziun.» Plünavant declera Stecher cha illa
Val S-charl saja adüna da far quint cun üna
o l’otra bouda. «Davo la plövgia da l’eivna
passada vaina stuvü far liber dürant trais
sairas darcheu parts da quista via.» Sül traget da la Val S-charl daja in media, tenor
Stecher, mincha desch ons boudas plü
grondas. «Be las strasoras da l’on passà
d’eiran ourdvart particularas eir per quista
val», disch el.
Masüras d’urgenza
sun garantidas
La plövgia intensiva da la fin dal mais
lügl da l’on passà ha schlavà oura las
vals. «Pervi da quai nu n’haja ingün
nosch sentimaint schi plouva qua a là
darcheu plü ferm», declera Stecher. Tenor sia experienza düra il temp dals
ferms temporals amo fin la mità d’avuost. «Davo es il temp per strasoras e’l
privel da boudas darcheu plü pitschen.»
Grazcha al piquet da las gestiuns tecnicas e forestalas dal cumün da Scuol sun
in cas da catastrofas garantidas las prümas masüras d’urgenza. «La cumischiun
da catastrofas nun es amo gnüda nominada definitivmaing. Ma divers collavuratuors han intant frequentà ils cuors da
privels da natüra.»
Ün bel equiliber sper la lavur da minchadi
Armon Kirchen ha realisà ün vegl giavüsch
DA FLURIN ANDRY / ANR
„ L’anteriur tir da schaibgia dal cumün da Tschlin s’ha transmüdà in üna
stalla per chucals. Per ch’el possa far
quai ha Armon Kirchen stuvü survgnir
differents permiss ed as scolar in chosa allevamaint da chucals. A Planas al
vest dal cumün da Tschlin as rechatta la
stalla culs ot chucals dad Armon Kirchen.
Schi’s va via pro’l stabel vegnan ils chucals bondrius be da pais our da la foura
chi’d es adüna averta a verer e savurar chi
chi’d es gnü in visita. Dadaint as vezza a
trais oters chucals chi dorman clos i’l
strom. «Id han tschüf damagliar avant
paca pezza, uossa suna stanguels», disch
el e manzuna co chi’d es gnü a seis proget
«stalla da chucals».
Il pavel amo avant co la stalla
Armon Kirchen ha jent bes-chas e vaiva
fingià lönch il sömmi d’avair üna stallina cun bes-chas. Che sort da bes-chas
nu vaiva’l decis. A chasa tegnan sia
duonna Silvia ed el giallinas, cunigls ed
han eir ün chan. «Cun star da cumpagnia culs manaders da la chascharia da
Tschlin, cun Chatrina e Peter Mair,
m’han els quintà chi resulta da la producziun dal chaschöl blera scotta e
constatà cha scotta füss ün bun pavel per
chucals», as regorda Kirchen, «uschea es
nada l’idea da tegner chucals.» I til mancaiva però ün lö per tils tegner. Lura til
esa gratià da cumprar il stabilimaint a
Planas, il cumün nu dovraiva plü quist
anteriur tir da schaibgia. Mario Kirchen,
il bap dad Armon, ha güdà a far il plan
pella stalla. «Davo ch’ün perit dal Plantahof ans vaiva declerà che chi douvra
tuot pro üna stalla da chucals vaina fabrichà quella qua a Planas», disch Mario Kirchen.
Lods dal perit aint da Landquart
Il fuond da la stalla es da betun, be la
part ingio cha’ls chucals giaschan ha üna
surtratta e lasura esa sternü strom.
«Quella surtratta impedischa chi gnia
fraid sü dal betun», decleran bap e figl.
Eir pavlà vegna dadaint, suot tet. Our
d’üna foura chi’d es adüna averta pon ils
chucals sortir ed entrar a bainplaschair.
La mità da la surfatscha dadoura es libra, na da betun. «Qua pon ils chucals
sfuar in s-chalizzas e ragischs da god e
no büttain aint adüna darcheu eir erba
chi pon magliar.» Cur cha tuot d’eira a
fin es gnü l’expert dal Plantahof a tour
suot ögl la stalla: «Chi saja propcha bain
gratià, üna flotta stalla pels chucals, ans
ha’l dit», manzuna Armon Kirchen.
L’idea vaiva’l gnü da l’on 2013. Bundant
ün on e mez ha’l dovrà per survgnir ils
permiss necessaris. «Eu n’ha stuvü chattar inchün chi piglia l’aldüm e la zocca
chi dà in nossa stalla. Quai fa il paur chi
sfrüa nossa parcella. Da vart dal cumün
n’haja gnü bun sustegn per survgnir
tuot ils permiss.» E lura ha’l eir amo gnü
da frequentar ün cuors: Sch’inchün voul
tegner daplü da trais chucals sto’l far ün
da quists cuors. «Quel n’haja fat giò Tu-
Armon Kirchen
observa ils chucals
ch’el ha pavlà.
FOTO F. ANDRY
rich i’l Strickhof, id es stat ün interessant cuors, id es gnü muossà che malatias cha chucals pon tschüffer, che chi’d
es da far schi han difficultats culla digestiun e bler oter plü.»
«Charn chucal tegnü in quista
maniera ün prodot retscherchà»
Ils chucals ch’Armon Kirchen tegna, il
prüm on vaiva’l ses, quist on esa ot, derivan da San Niclà: «Jürg Etter ha plüssas porchas, üna tegna’l aposta per mai.»
Ils chucals survegnan mincha di var 60
liters scotta, implü eir pan sech, ün pa
farina, mailinterra, flurs d’fain e da la
butia in cumün eir verdüra ün pa passa.
«Be lavadüras, sco chi gniva fat plü bod,
nu’s poja plü pavlar, quai es scumandà.»
D’utuon venda Armon Kirchen ils chucals a privats. Quels til dischan pro qual
bacher ch’el dessa manar il chucal e tils
pajan tenor il pais. El nun ha ingüna fadia da chattar cliaints: «Ils blers han jent
da cumprar charn da chucals chi’s sa ingio ch’els sun gnüts trats sü e che chi han
maglià.» Perquai ha’l eir pudü vender
ingon fingià tuots ot chucals. Da manster ha imprais Kirchen postin e davo
ha’l fat la patenta sco schofför d’auto da
posta. Daspö il 2007 abita’l cun sia
duonna e lur duos figlias a Tschlin.
«Nossas mattas han eir jent bes-chas, no
vain giallinas ed ellas minchüna ün cunigl e suvent fana la visita a noss chucals.» Quist allevamaint da chucals es,
sco ch’el disch, üna bell’occupaziun sper
la lavur da minchadi. «Eu sto però dir
ch’eu n’ha il grond avantag d’avair a
meis bap chi’m sustegna e fa blera lavur», intuna Armon Kirchen, «cun seis
agüd vaja fich bain.»
8
SURMEIR
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
Tot respect da nossa giuventetna
Surmeirs: Bungs examens professiunals
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ Lod e rancunaschientscha maretan tots igls mats e las mattas da nossa regiun tgi on termino cun success
lour examen professiunal. Plaschevel
è tgi varsaquants amprendists ed amprendistas da Surmeir totgan tar l’elita grischuna schi vo per las notas
digls examens. Cun l’antschatta dallas
vacanzas da stad èn er ancunaschaints
igls noms da tot las mattas e da tot igls
mats da noss cantun tgi on aint igl de­
curs dalla premaveira gia lour examens
professiunals. A fegn è er ia per blers
giuvenils igl gimnasi cun la matura ed
uscheia terminar ena ulterioura etappa
dalla scolaziun e furmaziun. Cun termi­
nar igls mats e las mattas lour ampren­
dissadi on tots fatg en bung fundamaint
per lour veia professiunala ed er en bung
palantschia pigl avigneir da lour veta.
Igl mond professiunal scumainza ossa
pir dretg, ò dantant er blers avantatgs
cun davantar igls anteriours ampren­
dists e las anteriouras amprendistas in­
dependents, eventual da far carriera segl
mastier ed en de er fundar ena famiglia
e gudagner per chella igl pang da min­
tga de. Graztga agl bung fundamaint
professiunal ò er mintgign forsa l’occa­
siun da davantar sez patrung e fundar en
agen menaschi.
Lod maretan er igls patrungs
Oz è zont betg ple cun sasez tgi patrungs
peglian amprendists, cunzont er betg
perveia dallas preteisas digl stadi e digl
cantun. Scu para en cò igls menaschis da
Surses e lour patrungs en bung exaimpel,
on cun 15 amprendistas ed amprendists
darar schi blers termino lour amprendis­
sadi ainten l’atgna Val scu chest onn. An
chel post maretan igls patrungs en an­
graztg per la prontadad da surpiglier la
scolaziun e la furmaziun da mattas e
mats. Igls patrungs èn dantant er ranviias
agl sustign digls genitours dallas mattas e
digls mats tgi fon lour amprendissadi. Els
èn chels tgi accumpognan lour unfants
igl pi fitg durant igl taimp d’amprendis­
sadi e cunzont er chels tgi canoschan las
fermezzas e las deblezzas da lour mats e
mattas igl pi bagn.
Far fagn è ena buna occupaziun per Andrea Collet ed Orlando Wasescha siva digls examens
FOTOS G. N. STGIER
strantgs.
1812 mats e mattas
Tgi vo a nous tuttegna anc bagn an cum­
paraziun cun otras teras scu per exaimpel
la Frantscha u la Spagna noua tgi man­
tgan posts d’amprendissadi e da lavour
conferma tgi sulet aint igl Grischun on
aint igl decurs digls davos treis meis 1812
mats e mattas fatg cun success lour exa­
mens professiunals. I dovra cunzont er
persungas giovnas tgi fon en amprendis­
sadi ed an spezial en amprendissadi ma­
nual e betg angal da chels tgi sa decidan
siva la scola superioura da cuntinuar cun
ena scolaziun pi ota. Igl trend para puspe
dad esser da far en amprendissadi ma­
nual, tiers tot tgi da preschaint on 400
giuvenils termino an noss cantun igl
gimnasi cun la matura e da chels er var­
saquants da Surmeir. Agl mond da pro­
fessiun fogl bagn schi dat betg angal teo­
retichers, mabagn er blers tgi on en bung
mang ed igl dung per luvrar practic.
Renunztgier a bler
Per far en bung examen ed ansomma per
terminar en amprendissadi cun igl diplom
dovrigl blera perseveranza, grond anga­
schamaint, pulita concentraziun e cun­
zont dattigl angal en recept e chegl è am­
prender ed anc eneda amprender. Mintga
amprendist e mintga amprendista ò du­
rant igl amprendissadi da renunztgier a
bler, seia chegl agl taimp liber, alla sortei­
da, agl passataimp cun ameias ed ameis ed
er agl hobi. Er schi vivagn oz ainten en
mond modern, digital e da communica­
ziun vot chegl betg deir tgi alla giuventet­
na vign tot fatg pi simpel. Per aveir success
e per terminar igl examen ò mintga mat e
mintga matta da prestar fitg bler ed an
chella tgossa dastgainsa dulzar la tgapela ed
aveir tot respect da nossa giuventetna. La
tenuta dad ella anvers patrungs, superiours
ed er scolasts è savens bler miglra tgi chegl
tgi blers pretendan e chegl er tar nous. Igl
pansar da mats e mattas è pitost positiv e
gist chegl fò bagn alla societad tgi vagn oz.
Dus Surmirans cun la miglra nota
digl antier cantun
Scu gio menziuno on 1812 mats e mat­
tas termino an noss cantun avant pacas
emdas lour amprendissadi. Fatg on els
ed ellas prest 180 differents amprendis­
sadis, chegl tgi testifitgescha tgi er aint
igl Grischun vainsa ena purscheida fitg
vasta tar la scolaziun e furmaziun. Zont
plaschevel è tgi tranter l’elita grischuna
tgi ò fatg aglmanc ena nota da 5,3 e da­
ple cattainsa er set mats e dus mattas da
Termino igl sies examen professiunal scu polimecanist e chegl cun en 5,6 ò Emmanuele Schilperoord d’Alvagni.
nossa regiun. Dus mats da Surmeir on
schizont termino lour examen professiu­
nal scu miglers digl antier cantun. Fatg
en amprendissadi da polimecanist tar la
Login SA a Landquart ò Emmanuele
Schilperoord d’Alvagni. Avend fatg igl
gimnasi a Tavo è el sa decidia da far igl
amprendissadi da polimecanist e da curt
ò igl mat da 25 onns termino chel cun la
nota excellenta da 5,6. Cun chella nota
da vaglia è Emmanuele sto digl antier
cantun igl polimecanist tgi ò termino igl
amprendissadi cun la miglra nota. Gio
per la sagonda geda igl migler ampren­
dist digl cantun è Orlando Wasescha da
Savognin. Siva tgi el veva la premaveira
2014 termino igl sies amprendissadi da
dessignieder da construcziun bassa cun
la nota 5,3 è avant curt ia per el a fegn igl
ampendissadi da mirader e chegl cun la
nota 5,5. Fatg igl amprendissadi ò Wa­
sescha tar la Lazzarini SA a Coira e cun
chella nota stupenta ò el fatg la miglra da
tots 38 giovens tgi pon ossa sa numnar
mirader.
Ulteriouras bunas notas
Briglio ainten igls examens finals on er
anc ulteriours mats e mattas da nossa re­
giun. Uscheia ò per exaimpel Nicole Ca-
sutt da Surava termino la matura profes­
siunala (sanadad e socialesser) cun la no­
ta 5,4. Anc miglra è cun en 5,5 la nota da
Dario Brazerol, uriund da Farrera e sesent
a Coira. El ò fatg la matura professiuna­
la scu mediamaticher. Gist quatter cum­
pogns da Surmeir ed ena matta da nossa
regiun on saro giu lour amprendissadi u
la matura professiunala cun ena nota da
5,3, chegl tgi è sa tgapescha ena buna fi­
niziun digl amprendissadi. Chegl è ene­
da Andrea Collet da Riom, ella ò fatg la
matura professiunala cun en amprendis­
sadi mercantil tar Tavo Clostra Pendicu­
laras SA. Dario Farrér da Stierva è datge­
sa a Domat ed ò er fatg la madema nota
scu Andrea Collet tar igls examens da sies
amprendissadi mercantil cun scolaziun
supplementara tar la Banca cantunala a
Coira. Simon Odermatt digls Mulegns
veva gio fatg en amprendissadi da scrina­
ri ed igls davos dus onns è succedia chel
da pour a Landquart. Er el ò retschet per
sies bung examen la nota 5,3. Survagnia
la nota 5,3 scu nov montader electric ò
Patrick Rogentin da Lai. Laborant è siva
da pacas emdas Moreno Simonet da Casti
ed amprendia ò el tar la EMS Chemie SA
a Domat e termino cun l’excellenta nota
5,3.
Gigantic e movibel
Riom: En tgaval surdimensiunal
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ Anc anfignen igls 7 d’avost è da contemplar a Riom ena figura da dimensiun
pi gronda. Agl intern digl tgaval da lenn
èn da vaseir maletgs da vers 20 producziuns da teater tgi èn neidas preschentadas digl 2007 anfignen igl 2011 sot
tschiel avert. Egna da chellas è er stada
«La regina da Saba, preschentada sen
Gelgia igl 2010. Cun chel tgaval da lenn
surdimensiunal cun ena otezza da treis
meters ins less far attent bleras persungas
alla muntada e tradiziun digl teater agl li­
ber an Svizra. Far teater sot tschiel avert ò
an Svizra ed er aint igl Grischun ena lun­
ga istorgia, uscheia è nia preschento igl
1964 la stad a Riom igl toc «Banadetg
Fontana» e la stad 2000 a Lai igl teater «Igl
davos barung da Vaz». Per attenziun na­
ziunala ò er procuro avant seis onns l’in­
scenaziun «La regina da Saba», sensom igl
Gelgia, noua tgi Giovanni Netzer, igl in­
tendant digl Origen Festival Cultural, ò
mess an maletg cun musica e solt en antop
statal sen ena otezza da 2284 m sur mar.
En project dalla
Scola ota d’art da Turitg
Tranter igl 2007 ed igl 2011 on absolvents
dalla Scola ota d’art da Turitg ed otras per­
sungas tgi èn interessadas alla cultura pig­
lia sot la marella 120 preschentaziuns da
teater tgi èn neidas preschentadas agl pu­
blic sot tschiel avert. Allas persungas digl
rom, agls laics, autours ed a blers oters ò
interesso igl maletg da tribuna, igls muvi­
maints, la musica, igls vistgias, igls lis e
l’impressiun generala digl antier teater. In­
tervignia on igls experts er schi las pre­
schentaziuns portan economicmaintg e
turisticamaintg ensatge alla regiun ed er
schi igl interess per las producziuns seia
ansomma avant mang. Tar igl toc «La re­
gina da Saba» e tar igl Origen Festival Cul­
tural èn igls experts nias tar la conclusiun
tgi igl teater seia singular, innovativ e da
ferma expressiun scu er las otras produc­
ziuns tgi Netzer inscenescha. Igl teater
cugl tema central la regina da Saba è al­
loura er nia undro cugl amprem premi
dall’organisaziun naziunala tgi ò lantschea
chel project deditgia alla perscrutaziun da
teater. Igls resultats digls experts confer­
man alloura er tgi igl Origen Festival Cul­
tural segna per en grond svilup cultural,
turistic ed economic aint igl Grischun
central.
En tgaval cun ena dimensiun
nunusitada è davanto en teater
mobil. Da contemplar è chel a
Riom a caschung digl Origen
Festival Cultural. FOTO G. N. STGIER
Da Genevra
anfignen Riom
Eneda tgi igls experts on mess an palpie­
ri igls resultats tgi els on valeto tenor
igls criteris gio menziunos èn els pir
dretg ias vedlonder cun la selecziun,
uscheia tgi alla fegn èn angal restos ain­
ten la concurrenza radond 40 teaters.
Edia è nia en codescha tgi sa drezza
cunzont a tot las persungas tgi on inte­
ress pigl teater agl liber, pero er per
chels tgi persequiteschan igl svilup cul­
tural e da teater an Svizra. Nascheida è
alloura er l’ideia digl tgaval surdimen­
siunal tgi è ossa gio siva dad en onn sen
turnea e chegl ainten l’antiera Svizra.
Tras fanestrigns ins vei agl intern digl
tgavalung maletgs e texts digls passa 40
teaters tgi igls experts on vurdo cun îgls
da sprer e tranter oter er scenas digl toc
«La regina da Saba». Igls fanestrigns
magnan mintgign ainten en mond
multimedial ed ainten en univers da
teater particular, divertent schi betg
nar. A Riom sen plazza da scola è pus­
sebel da contemplar igl teater movibel
anfignen igls 7 d’avost 2016 e chegl du­
rant igl antier de. Sessour cuntinuescha
el igl sies viadi tras la Svizra e chegl cun
farmadas a Turitg, Berna, Friburg, Ge­
nevra e Basilea.
SURMEIR
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
Deletg cantic
a son Martegn
Simbol singular scu
segn da regurdientscha
Savognin: Concert dalla «Engadiner Kantorei»
Fusiun Surses ed igl Piz Calderas
„ (anr/gns) Siva da dus onns concertescha la «Engadiner Kantorei» puspe
a Savognin an baselgia da son Martegn. Igl chor stat sot la direcziun digl
musicist Stefan Albrecht. Cun la furmaziun canta cun Jürg Wasescha da
Savognin er en Surmiran. Agl chor
dalla «Engadiner Kantorei» appartig­
nan surtot mattas e mats dalla Svizra
tudestga tgi on plascheir da cantar
ovras dalla musica sacrala. Durant
en’emda da cant an Nagiadegna exerci­
teschan las giovnas cantadouras ed igls
giovens cantadours an provas intensi­
vas perlas dalla musica sacrala, las qua­
las vignan preschentadas an differents
concerts an Nagiadegna scu er ainten
las Vals vaschignas. Cun Jürg Wasescha
canta er adegna en Surmiran aint igl
chor da project ed el è schizont igl unic
cantadour digl Grischun tgi appartigna
alla «Engadiner Kantorei». Per la direc­
ziun digl chor segna Stefan Albrecht, en
om digl rom tgi è musicist e scolast al­
la Scola ota da musica a Lucerna. Igl
program da chest onn cumpeglia ovras
da C. Monteverdi, E. Pepping, J. S.
Bach, O. Nicolai e da F. Mendelssohn.
La «Engadiner Kantorei» sa legra da
dastgeir concertar ainten la bela basel­
gia da son Martegn a Savognin cun la
sia grondiousa acustica.
Igl concert ò li marde, igls 26 da fanadour 2016
allas 20.30 ainten baselgia da son Martegn a
Savognin. Antrada libra – collecta
Da santeir alla baselgia da son Martegn a Savognin: la «Engadiner Kantorei».
MAD
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ An regurdientscha alla fusiun digls
nov cumegns da Surses vign montada
igl proxim otgover ena crousch e chegl
segl Piz Calderas. El è cun ena otezza
da 3397 m sur mar igl pi ot punct digl
nov cumegn da Surses. L’emda passada
è sto da liger ainten la «Posta Ladina» tgi
igl cumegn da Bever vegia sustignia la du­
monda digl cumegn da Surses da montar
segl Piz Calderas ena crousch. Pinavant
era er scretg tgi Leo Thomann, igl president
communal digl cumegn da Surses, vegia
contacto Ladina Meyer, la mastrala digl
cumegn da Bever. Da liger è er sto tgi da
prancepi vegia igl cumegn da Bever navot
cunter la montascha dad ena crousch sen­
som igl Piz Calderas e lubescha gugent agl
cumegn vaschign da montar chella
crousch segl piz cun ena otezza da 3397 m
sur mar. Cun s’infurmar tar Leo Tho­
mann, igl amprem mastral digl cumegn
da Surses, savainsa ossa daple pertutgont
la montascha dalla crousch segl Piz Calde­
ras tgi è igl cunfegn tranter Surses e la Na­
giadegna.
Per tschintg meters pi ot
tgi igl Piz Platta
Thomann dei tgi an regurdientscha alla
fusiun ins veva an vista ples ideias ed
uscheia seia er nia discuto an suprastanza
dad eventual far ena gronda festa per la po­
pulaziun. Cun gio aveir fatg igls singuls
cumegns alla fegn digl 2015 ena festa da
vischnanca avant la fusiun è la suprastan­
za digl cumegn da Surses sa decideida da
renunztgier alla festa per la populaziun scu
chegl tg’ins veva per exaimpel fatg an Va­
la Alvra. L’ideia da montar sensom igl Piz
Calderas ena crousch an regurdientscha
■ TELEVISIUN
14.03 L’INSTRUMENTALA (REP.)
11.10 CUNTRASTS SIN SRF INFO (REP.)
La notg
La notg – in tema ch'inspirescha adina
puspè ils cumponists. In tema che porscha blers differents aspects: per exempel in viadi tras la notg, in'istorgia u in
sentiment da notg u simplamain l'unica
atmosfera da notg. Oz pudais tadlar en
«L'instrumentala» tocs originals sco era
«Sas anc?»: Luisa Famos ed Oscar Peer
Gia as crajeva che Hitler saja mort, qua
cumpara el puspè, e quai en il film.
Ena crousch sensom igl Piz Calderas duess regurdar alla fusiun digls cumegns da
Surses.
MAD
alla fusiun è alloura neida digl guid da
muntogna Geni Ballat da Parsonz. La su­
prastanza digl cumegn da Surses ò catto
chegl per ena buna tgossa e sustignia
l’ideia digl om tgi canoscha sa tgapescha
fitg bagn igl pi ot piz da nossa Val, igl Piz
Calderas. El è an nossa Val cun ena otezza
da 3397 m sur mar igl pi ot punct e betg
scu digls ples supponia igl Piz Platta. Igl
piz tgi ò do igl nom alla secziun digl Club
alpin svizzer è cun 3392 m sur mar per
tschintg meters pi bass tgi igl Piz Calderas.
Previa è da montar
la crousch igl de dalla Tundeida
Thomann dei tgi previa seia da montar la
crousch igl de dalla Tundeida a Savognin,
igls 8 d’otgover 2016. Avant tgi sgular la
crousch segl Piz Calderas duess ella anc
neir banadeida e chegl segl plaz dalla Tun­
deida. Avant ins vigna a far sensom igl piz
tot las preparativas uscheia tgi tot seia
pront per montar la crousch scu chegl
tg’ins veva er fatg tar la monatscha dalla
crousch segl Piz Mitgel avant seis onns.
Previa seia alloura er da far chel de ena pi­
tschna festa all’Alp Flex.
Cunzont ainten las regiuns alpinas
Surtot ainten regiuns alpinas e catolicas
dalla Svizra, dall’Austria, dall’Italgia e
dalla Germania ins canoscha las crouschs
sensom las pizzas. La crousch è igl pi vigl
simbol dalla carstgangadad e vign sa­
vens duvrada scu simbol d’angraztga­
maint sensom la pizza. Per blers alpi­
nists è chella dantant bler daple tgi an­
gal en simbol d’angraztgamaint u detg
oter igl mussamiant tgi dat er anc ena
pussanza pi gronda. La nova crousch
digl Piz Calderas vign fatga da laresch,
peisa vers 300 kg ed ò ena otezza da treis
m. Agl intern dattigl en teiratgametg
scu chegl tg’ins veva er integro ainten la
crousch d igl Piz Mitgel tgi è neida mon­
tada all’antschatta da fanadour 2010.
al puls dal Grischun
www.rtr.ch
■ RADIO
9
Quai ha scrit Friedrich Dürrenmatt curt
suenter la guerra. Per fortuna na cumparan betg be ils nauschs, mabain era ils
buns spierts en films vegls.
TUMASCH A L’OPEN AIR LUMNEZIA
17.50 RTR SIL PUNCT SIN SRF 1
Enconuschais Vus Tumasch u avais gia vis el insanua? Tumasch è questa stad
preschent a differentas occurrenzas en il Grischun, uschia era a l’Open Air
Lumnezia dals 21 fin ils 23 da fanadur.
L’emissiun d’infurmaziun cumpacta
durant la stad sin SRF 1
(repetiziuns sin SRF info tranter las
18.00 e las 22.00)
Per cas che Vus entupais el: faschai in selfie u in curt video cun Tumasch e lura
in post cun il hashtag #playrtr sin facebook, twitter u instagram. Tranter las
meglras contribuziuns tirain nus la sort. Da gudagnar datti in tractament da
VIP per duas persunas en la «Canorta» da RTR durant la festa da Cuira.
DAPLI SIN www.rtr.ch
OPEN AIR LUMNEZIA 2016
arranschaments ch'èn vegnids inspirads
sin ina u l'autra moda da la notg.
Redacziun: Flavio Tuor
19.00 LA POPULARA
Semperverds da la musica populara
Era en la musica populara datti «schlaghers» u «semperverds». Pia tocs ch'èn
daventads hits e che vegnan adina puspè
sunads e giavischads. Ils amaturs da la
musica populara savessan immediat
chantar u tschivlar la melodia da per
exempel «De Seppel» u «Bündner Maitali».
Quels ed anc blers auters «semperverds», en «La populara».
Redacziun: Josefina Gaudenz
Ina culissa magnifica e musica en tut las colurs
L’Open Air Lumnezia cumenza era quest onn gia la gievgia saira e dat in palc a
bands giuvnas ed anc main enconuschentas sco Giganto e Mattiu, No Future
ubain la Delirious Mob Crew. Venderdi e sonda èn lura ils stars sin il palc principal.
RTR e preschent sco adina da A fin Z
En il radio cun blers concerts, intervistas, revistas e vuschs dal public. Sin rtr.ch
datti massa impressiuns, contribuziuns, intervistas, e bler auter. E per la televisiun realisescha la redacziun da Battaporta in film.
Sche Tumasch n'è betg gist a la chatscha da selfies, lura sa recreescha el dal travasch en la Canorta da RTR e giauda d'observar or d'in lieu patgific quai che
capita enturn el. Vegni era Vus tar nus en la Canorta da RTR. Faschai ina curta
pausa e rimnai nova energia per il divertiment che spetga.
Dapli sin play.rtr.ch
10
TELEVISIUN
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
SRF 1
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
SAT 1
6.30 News mit Wetterkanal9.30 Einstein
10.10 nano10.40 Sri Lanka11.00
13 Schauspielschüler (2)11.30 Wir sind
die Schweiz (2)12.15 Mini Beiz12.45
Tagesschau mit Meteo13.10 Glanz
13.25 Der Landarzt14.10 Rosamunde
Pilcher. TV-Liebesgeschichte (D 2000)
15.45 ManneZimmer (4/13)16.10
Best-of Aeschbachers Sommerjob16.40
myStory17.35 Guetnachtgschichtli
17.50 Sil punct18.00 Tagesschau mit
Meteo18.15 Mini Beiz 18.40 Live: Glanz
& Gloria19.00 Schweiz aktuell19.05
Schweiz aktuell am Gotthard (4)19.25
SRF Börse19.30 Tagesschau mit Meteo
5.40 Drei auf zwei 9.00 myStory
9.45 SRF Selection – Musik 10.10 Die
Millers (4/23) 10.30 Last Man Standing
10.55 Der Bergdoktor 11.35 Wege
zum Glück 12.20 Bianca – Wege
zum Glück 13.05 Last Man Standing
13.30 Die Millers (5/23). Comedyserie
13.50 Private Practice 14.30 Science
oder Fiction? 15.00 Live: Radsport.
Tour de France. 18. Etappe: Einzelzeitfahren Sallanches-Megève (17 km) 17.45
Live: Tennis. ATP World Tour 250. Swiss
Open Gstaad: Achtelfinale. Kommentar:
Manuel Köng 19.10 Matt Rogers fette
Maschinen. Dokumentationsreihe
5.00 Plusminus 5.30 Live: ZDFMorgenmagazin 9.00 Tagesschau
9.05 Rote Rosen 9.55 Sturm der Liebe
10.45 Paarduell 11.35 Seehund,
Puma & Co. 12.00 Tagesschau 12.15
ARD-Buffet 13.00 ZDF-Mittagsmagazin
14.00 Tagesschau 14.10 Rote Rosen
15.00 Tagesschau 15.10 Sturm der
Liebe 16.00 Tagesschau 16.05 Live:
Radsport. Tour de France. 18. Etappe: Einzelzeitfahren Sallanches-Megève (17 km)
17.40 Brisant 18.00 Wer weiss denn
sowas? 18.50 In aller Freundschaft –
Die jungen Ärzte 19.45 Wissen vor
acht – Mensch 19.55 Börse vor acht
8.05 Jungle Beat 8.10 Die Nanny
8.30 Bezaubernde Jeannie 8.55
O.C., California 9.35 Brothers & Sisters
10.20 Zurück in die Zukunft II. Sci-Fi-Film
(USA 1989) 12.00 O.C., California 12.40
Brothers & Sisters 13.25 Last Man
Standing 13.45 Die Nanny 14.10 How I
Met Your Mother. Sitcom 14.50 Malcolm.
Comedyserie 15.15 The Big Bang Theory. Comedyserie 16.15 ZIB Flash 16.20
Scrubs 16.40 How I Met Your Mother
17.20 Two and a Half Men 17.45 Die
Simpsons. Zeichentrickserie 18.05 ZIB
Flash 18.10 Die Simpsons. Zeichentrickserie 18.30 The Big Bang Theory
5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen.
Magazin. Gast: Vanessa Blumhagen.
Moderation: Daniel Boschmann, Karen
Heinrichs 10.00 Teleshopping 11.00
Richterin Barbara Salesch 12.00 Richter Alexander Hold 14.00 Auf Streife
16.00 Auf Streife – Berlin 17.00 Mein
dunkles Geheimnis. Doku-Soap 17.30
Schicksale. Doku-Soap 18.00 Auf
Streife – Die Spezialisten. Reportagereihe
19.00 Live: Fahndung Deutschland. Magazin 19.55 Die Promi-Griller – Das Duell
(4). Kochshow. Die Kultsendung geht
in die nächste Runde – mit noch mehr
Prominenz und knallharten Gegnern.
20.05 Live: Donnschtig-Jass. Show
Chur (GR). Gäste: Claudio
Zuccolini, Jonas Hartmann,
Amigos, Spyder Murphy Gang
21.50 10vor10 mit Meteo
22.25 Focus «Blind Date» (3)
Talk. Talkmaster Kurt
Aeschbacher trifft Topmanager Pierin Vincenz
22.55 NZZ Format. Magazin. Süßer
Honig, bedrohte Bienen
23.50 Tagesschau Nacht
0.05 Blau ist eine warme Farbe
Drama (F/B/E 2013). Mit Léa
Seydoux, Adèle Exarchopoulos, Salim Kechiouche
Regie: Abdellatif Kechiche
2.55 Donnschtig-Jass
20.00 Ein Augenblick
Liebe. Romanze (F 2014)
21.20 Auszeit auf Dänisch. Drama
(DK 2013). Mit Thomas Ernst
21.50 Helium. Drama (DK 2014)
22.20 sportaktuell. Fußball: Europa
League Qualifikation, GC –
Reykjavik / Olympia: Urteil
Internationales Sportgericht
zu Staatsdoping in Russland /
Leichtathletik: Portrait Lea
Sprunger / Radsport:
Tour de France / Tennis
22.45 Troll Hunter. Fantasykomödie
(N 2010). Mit Otto Jespersen
0.25 The Roots. Konzert
1.30 Dabu Fantastic
2.25 Stress
20.00 Tagesschau
20.15 Nord bei Nordwest – Käpt'n
Hook. Kriminalfilm (D 2014)
21.45 Kontraste. Magazin. Die
Mafia der Taschendiebe: Wie
rumänische Banden europaweit auf Raubzug gehen
22.15 Tagesthemen
22.45 Vince Ebert
live – «Evolution». Show
23.30 Nuhr ab 18 – Junge
Comedy (3/6). Show
0.00 Nachtmagazin
0.20 Nord bei Nordwest – Käpt'n
Hook. Kriminalfilm (D 2014)
1.55 Verliebt, verheiratet ... und
dann?. Komödie (USA 2011)
3.15 Vince Ebert live – «Evolution»
19.20 Live: Fussball. EuropaLeague-Qualifikation
aus Elbasan (ALB). Rückspiel:
FK Kukesi (ALB) – Austria
21.30 ZIB Flash
21.40 Zurück in die Zukunft III
Sci-Fi-Film (USA 1990). Mit
Michael J. Fox, Christopher
Lloyd, Mary Steenburgen
Regie: Robert Zemeckis
23.30 Navy CIS: L.A.. Krimiserie
Hawala. Mit Chris O'Donnell
0.15 ZIB 24
0.35 Devil – Fahrstuhl zur Hölle
Horrorthriller (USA 2010). Mit
Chris Messina, Geoffrey Arend
1.50 CSI Miami
3.10 Rom
20.15 Criminal Minds. Krimiserie
Lebensfäden. In Long Beach
sucht ein Mann Schutz
bei der Polizei. Er hat eine
Todesdrohung erhalten – und
ist kurz darauf tot. / Gift / Ein
Samenkorn im Wind. Mit Joe
Mantegna, Shemar Moore
23.05 Profiling Paris. Krimiserie
Der Preis des Erfolgs. Mit
Guillaume Cramoisan
0.10 Criminal Minds. Krimiserie
Lebensfäden / Gift / Ein
Samenkorn im Wind. Mit Joe
Mantegna, Shemar Moore
2.40 Profiling Paris. Krimiserie
Der Preis des Erfolgs
3.30 Schicksale. Doku-Soap
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
5.05 CSI: NY 6.40 Teletip Shop
7.45 Verklag mich doch! 10.50 vox
nachrichten 10.55 Mein himmlisches
Hotel 11.55 Shopping Queen 13.00 4
Hochzeiten und eine Traumreise 14.00
Mein Kind, dein Kind – Wie erziehst du
denn? 15.00 Shopping Queen 16.00
4 Hochzeiten und eine Traumreise
17.00 Mein himmlisches Hotel. DokuSoap 18.00 mieten, kaufen, wohnen
19.00 Das perfekte Dinner. Doku-Soap
5.10 Mike & Molly5.30 How I Met Your
Mother6.10 Two and a Half Men8.00
2 Broke Girls8.55 The Big Bang Theory
9.45 Teletip Shop11.55 How I Met
Your Mother12.50 Two and a Half Men
14.35 2 Broke Girls15.35 The Big Bang
Theory17.00 Live: taff. Magazin. Urlaub in
Deutschland (4)/ Magaluf vs. Ballermann/
Kinder der deutschen Promis 18.00 Grill
on wheels18.10 Die Simpsons. Serie
19.05 Live: Galileo. Magazin. #VRWeek
5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin9.00
heute Xpress9.05 Volle Kanne10.30
Rosenheim-Cops11.15 SOKO Stuttgart
12.00 heute12.10 drehscheibe13.00
ZDF-Mittagsmagazin14.00 heute 14.15
Die Küchenschlacht15.00 heute Xpress
15.05 Bares für Rares16.00 heute
16.10 SOKO Wien17.00 heute17.10
hallo deutschland17.45 Leute heute
18.05 SOKO Stuttgart19.00 heute mit
Wetter19.25 Notruf Hafenkante
9.30 Julia10.20 SOKO Kitzbühel11.05
Sturm der Liebe11.55 kreuz und quer
12.45 Seitenblicke12.50 Wetterschau
mit ZIB13.15 heute mittag14.00 Frisch
gekocht14.25 Julia15.10 Sturm der
Liebe16.00 Die Barbara-Show17.00
ZIB17.05 heute österreich17.30 heute
leben18.30 heute konkret18.51 heute
infos und tipps19.00 Bundesland heute
19.20 Money Maker19.30 Zeit im Bild
mit Wetter19.55 Sport aktuell
5.15 Der Blaulicht-Report 6.00 Live: Guten Morgen Deutschland. Magazin 8.30
Gute Zeiten, schlechte Zeiten 9.00 Unter
uns 9.30 Der Blaulicht-Report 11.00
Die Trovatos 12.00 Punkt 12 14.00 Der
Blaulicht-Report 16.00 Verdachtsfälle
17.00 Betrugsfälle 17.30 Unter uns
18.00 Explosiv – Das Magazin 18.30
Exclusiv – Das Star-Magazin 18.45 RTL
aktuell 19.05 Alles was zählt 19.40
Gute Zeiten, schlechte Zeiten. Soap
20.00 Prominent!. Magazin
20.15 Die Unglaublichen – The
Incredibles. Animationsfilm
(USA 2004). Regie: Brad Bird
22.35 Man of Tai Chi
Actionfilm (USA/CHN/HK
2013). Mit Keanu Reeves,
Tiger Hu Chen, Karen Mok
Der Tai-Chi-Schüler Tiger
Chen Lin-Hu tritt gegen Geld
in illegalen Kämpfen gegen
übermächtige Gegner an.
0.40 vox nachrichten
1.00 Die Unglaublichen – The
Incredibles. Animationsfilm
(USA 2004). Regie: Brad Bird
2.45 Man of Tai Chi. Actionfilm
(USA/CHN/HK 2013)
20.15 Blutzbrüdaz
Musikkomödie (D 2012)
Mit Sido, Bobby Tight, Tim
Wilde. Regie: Özgür Yildirim
22.00 Horror Tattoos
Doku-Soap. Hamburg. Heute
wird in der Elb-Metropole
Hamburg nach den drei
schlimmsten Verbrechen auf
der Haut gesucht. / Zwickau
0.50 Die Herrschaft der Schatten
Horrorthriller (USA 2010). Mit
Hayden Christensen, John
Leguizamo, Thandie Newton
Regie: Brad Anderson
2.20 ProSieben Spätnachrichten
2.25 Scrubs
2.50 Malcolm mittendrin
20.15 Der Quiz-Champion. Show
Experten: Prof. Guido Knopp,
Alexander Herrmann u.a.
21.45 heute-journal. Wetter
22.15 Live: Maybrit Illner. Talkshow
Erdoğans Rache – ist die
Türkei noch unser Partner?
Gäste: Andreas Scheuer,
Sevim Dagdelen, Mustafa
Yeneroglu, Michael Wolffsohn,
Deniz Yücel, Sebastian Fiedler
23.15 Kessler ist ...
Talkshow. Gregor Gysi
23.50 heute+. Magazin
0.05 Dicte. Reihe (DK ’13) Blutzoll (1+2)
1.35 In Plain Sight – In der
Schusslinie. Krimiserie
3.00 Maybrit Illner
20.05 Seitenblicke. Magazin
20.15 Die Rosenheim-Cops
Krimiserie. Die letzte Sitzung
21.00 Am Schauplatz. Reportagereihe. Kampf im Park
22.00 ZIB 2
22.25 Eco. Magazin. Sicher
urlauben: wie Österreich
jetzt profitiert / Industrie 4.0:
so arbeiten wir in Zukunft /
Zitronen aus Kärnten: neue
Chancen durch Klimawandel
23.00 Stöckl.. Talkshow. Gäste: Viktor
Gernot, Monika Gruber u.a.
0.00 Nebelschleier. TV-Kriminalfilm
(USA 2010). Mit J. Pressly
1.25 Am Schauplatz
2.20 Stöckl.
20.15 Doctor's Diary – Männer sind
die beste Medizin. Comedyserie. Huch: Wachse über mich
hinaus! / Sauerei: Millionär will
mein Herz stehlen! Mit D. Amft
22.15 Nikola. Comedyserie. Eriks
Geheimnis / Die Hausbesetzerin. Mit Mariele Millowitsch
23.10 Ritas Welt. Sitcom. Der
Absturz / Die Streithammel
0.10 RTL Nachtjournal mit RTL
Nachtjournal – Das Wetter
0.40 Doctor's Diary – Männer sind
die beste Medizin. Comedyserie. Huch: Wachse über mich
hinaus! / Sauerei: Millionär will
mein Herz stehlen! Mit D. Amft
2.25 Nikola
TSR
RSI LA 1
KABEL 1
3 SAT
RTL 2
7.45 Quel temps fait-il?8.00 Plus belle
la vie8.25 Top Models8.45 Euronews
8.55 Mad Men10.30 Les feux de l'amour
11.45 Scènes de ménages12.15 Plus
belle la vie12.45 Le 12h4513.00 Météo
13.05 Columbo14.40 Live: Cyclisme.
Tour de France. En direct, contre-la-montre
individuel: Sallanches-Megève 17.50
Person of Interest18.35 Top Models
18.55 Météo régionale19.00 Couleurs
d'été19.20 Météo19.30 Le 19h30
10.40 Il commissario Rex (2/12) 11.30
Cuochi d'artificio 12.30 Telegiornale
12.40 Meteo regionale 12.45 La vita
secondo Jim 13.10 Chicago Fire 13.50
Monk 14.35 Tesori del mondo 15.00
Live: Ciclismo. Tour de France 2016. In diretta. Sallanches – Megève – Cronometro
17.30 Decadi in TV 18.00 Telegiornale
Flash 18.05 Castle 18.55 Il Quotidiano
Flash 19.00 Terre e acque 19.30 Il
quotidiano 19.55 Meteo regionale
5.55 Numb3rs – Die Logik des Verbrechens 6.50 Without a Trace 7.40
Cold Case 8.30 Navy CIS 9.25 The
Mentalist 10.20 Teleshopping 12.10
Numb3rs – Die Logik des Verbrechens
13.00 Cold Case 13.55 Navy CIS
14.55 The Mentalist 15.50 Live:
News 16.00 Castle 16.50 Abenteuer
Leben täglich 17.55 Mein Lokal, Dein
Lokal – Spezial 18.55 Achtung Kontrolle! Einsatz für die Ordnungshüter
6.15 Pause 6.20 Kulturzeit 7.00
nano 7.30 Alpenpanorama 9.00 ZIB
9.05 Kulturzeit 9.45 nano 10.15
Kölner Treff 11.45 Aufgetischt.
Reportagereihe 12.30 Ein Mann der
Leidenschaften – Musik, Whisky und
Zigarren. Dokumentation 13.00 ZIB
13.20 Wildes Indien. Dokumentationsreihe 14.50 Sonne, Siesta, Saudade.
Dokumentationsreihe 18.30 nano
19.00 heute 19.20 Kulturzeit
5.10 Privatdetektive im Einsatz 8.55
Frauentausch 10.55 Family Stories
11.55 Dein neuer Style – Entdecke deine Schönheit!. Doku-Soap 12.55 Köln
50667 13.55 Berlin – Tag & Nacht
14.55 Hilf mir! Jung, pleite, verzweifelt
.... Doku-Soap 15.55 All About Love.
Doku-Soap. Crazy Love 16.55 Die
Strassencops Süd – Jugend im Visier.
Doku-Soap 18.00 Köln 50667 19.00
Berlin – Tag & Nacht. Doku-Soap
20.00 Météo
20.10 Temps présent. Société +
Social. Soldats d'Allah
21.15 NCIS: Enquêtes spéciales
Série policière. Le privilégié /
Traque sur internet /
Harcèlement. Avec
Michael Weatherly
23.20 The Seventies (38/8). Documentaire. Une paix honorable
0.50 Like Someone in Love. Drame
(J/F 2012). Avec Tadashi
Okuno, Rin Takanashi, Ryo
Kase. Regie: Abbas Kiarostami
2.40 Couleurs d'été
2.55 Le 19h30
3.25 Météo
3.30 Euronews
20.00 Telegiornale
20.35 Meteo
20.40 Melissa & Joey. Serie commedia. Dani torna a casa
21.05 Falò. Magazine d'informazione
Settimanale d'informazione
22.10 Il filo della storia. «Il popolo del
Nejmeh. Un Libano unito in
nome del calcio», documentario di Youssef Yaacoub e
Jonathan Cadiot
23.10 Meteo notte
23.15 Portrait. Arte + Cultura
«Pierre Bonnard. I colori
dell'intimità», di Bruno Ulmer
0.10 King & Maxwell (5/10). Serie
drammatica. Vendetta
0.50 Repliche continuate. Intervallo
20.15 Spanglish. Liebeskomödie
(USA 2004). Mit Adam Sandler, Téa Leoni. Regie: James
L. Brooks. Die mexikanische
Haushaltshilfe Flor bringt frischen Wind in das Leben der
Familie Clasky in Los Angeles.
22.50 Der Hexenclub. Horrorfilm
(USA 1996). Mit Robin Tunney,
Fairuza Balk, Neve Campbell
Regie: Andrew Fleming
0.55 10.000 B.C.. Abenteuerfilm
(USA 2008). Mit Steven Strait,
Camilla Belle, Cliff Curtis
Regie: Roland Emmerich
2.35 Late News
2.40 Der Hexenclub. Horrorfilm
(USA 1996). Mit Robin Tunney
20.00 Tagesschau
20.15 Der Feind in meinem Bauch –
Laktose, Gluten & Co.. Doku
21.00 scobel. Gespräch. Heilung
durch Gene? Gäste: Professor
Dr. rer nat. Peter Lichter
Heidelberg), Professor Dr.
med Dr. phil Thomas Heinemann, Dr. Anne Eckhardt
22.00 ZIB 2
22.25 Mankells Wallander:
Der Scharfschütze. TVKriminalfilm (S/D 2010)
23.55 Verbrechen nach Ferdinand
von Schirach. Krimiserie
0.35 10vor10
1.05 Die Bodensee-Polizei (3/4)
1.50 Reporter
20.00 RTL II News
20.15 Die Kochprofis – Einsatz am
Herd. Doku-Soap. «Rosi's
Restaurant» in HünstettenBechtheim. Mit Frank Oehler,
Ole Plogstedt, Nils Egtermeyer
21.15 Lecker Schmecker Wollny –
Silvias beste Schnäppchenrezepte (3). Doku-Soap
Silvia der Grillmeister
22.15 Frauentausch. Doku-Soap
Heute tauschen Anke (41)
und Kathrin (22) die Familien
0.20 The Closer. Krimiserie.
Auf offener Strasse / Todesmutig. Mit Kyra Sedgwick
1.50 Der Trödeltrupp – Das Geld
liegt im Keller. Doku-Soap
ARTE
B3
TV SÜDOSTSCHWEIZ
3+
SWR
17.40 Badjao 18.25 Griechenland
19.10 ARTE Journal 19.30 Bedrohte
Wildnis (2/3) 20.15 Unsere Mütter,
unsere Väter. TV-Drama (D 2013). Eine
andere Zeit 21.45 Unsere Mütter, unsere Väter. TV-Drama (D 2013). Ein anderer
Krieg 23.15 Kampf ums Überleben –
Polen unter deutscher Besatzung
23.50 Die Autos, die Paris auffrassen.
Horrorkomödie (AUS 1974) 1.15 Die
Ausgebufften. Komödie (F 1974)
15.00 Geheimnisse der Bayerischen
Küche 15.35 Café Meineid 16.00
Rundschau 16.15 Wir in Bayern
17.30 Frankenschau aktuell 18.00
Abendschau 18.30 Rundschau 19.00
mehr/wert 19.30 Dahoam is Dahoam
20.00 Tagesschau 20.15 quer 21.00
Asül für Alle 21.45 Rundschau Magazin
22.00 Capriccio 22.30 Woidboyz on
the Road 23.00 Heimatsound 23.45
PULS 0.15 Startrampe. Magazin
7.00 Morgenshow
12.00 Mittagsshow
13.00 Grüezi Music
16.15 Globe TV
17.15 Globe TV
17.30 wohnraumTV
18.00 Nachrichten «SO informiert»
mit Wetter
18.30 Globe TV
19.00 Wiederholungen
(bis 7.00 Uhr)
6.00 Mediashop 8.00 HSE24 9.00
Mediashop 12.00 ESO.TV 16.05 How
I Met Your Mother 18.25 The Big Bang
Theory 18.50 The Big Bang Theory
19.20 The Big Bang Theory 19.50
The Big Bang Theory 20.14 Bauer,
ledig, sucht... 22.12 Notruf – Bergretter
im Einsatz 23.29 Notruf (1) 0.25 Unforgettable 1.25 Unforgettable 2.10
Harry und Sally. Liebeskomödie (USA
1989) 3.40 Bauer, ledig, sucht...
17.00 Landesschau aktuell 17.05
Kaffee oder Tee 18.00 Landesschau
aktuell 18.15 Grünzeug 18.45
Landesschau BW 19.30 Landesschau
aktuell 20.00 Tagesschau 20.15
Zur Sache BW! 21.00 Der Südwesten
von oben 21.45 Landesschau aktuell
22.00 Abenteuer Diagnose 22.45 Tamina & Uwe in Wien 23.15 lesenswert
23.45 Stauffenberg – 20. Juli 1944. TVHistorienfilm (D 2004) 1.15 Nachtcafé
TV-TIPPS
Ein Augenblick Liebe
20.00 | SRF ZWEI ROMANZE: Auf einer Party trifft
Elsa (Sophie Marceau) Pierre (François Cluzet)
zum ersten Mal. Es knistert zwischen den beiden. Er ist seit 15 Jahren glücklich verheiratet,
Vater zweier Kindern. Sie kämpft mit ihrem
Exmann gerade um das Sorgerecht für ihre drei
Teenagerkinder, hat einen jungen Liebhaber, ist
unabhängig – und verheiratet. Männer sind für
sie tabu. Schon kurz danach begegnen sich die
beiden zufällig wieder. Die Anziehung zwischen
den beiden ist offenkundig. Sie bleiben ihren
Grundsätzen treu. Doch ihr Alltag beginnt sich
immer mehr zu verändern.
Nord bei Nordwest – Käpt'n …
20.15 | ARD KRIMINALFILM: Hauke Jacobs (Hinnerk Schönemann) ist frisch in das Ostsee-Städtchen Schwanitz gezogen. Hier will er Abstand
von seinem früheren Leben als Grossstadtcop
gewinnen und zu Ruhe kommen. Doch zwei Leichen auf
einem Fischkutter machen
ihm einen Strich durch die
Rechnung. Er hilft Kommissarin Lona Vogt bei den
Ermittlungen in dem Fall.
Blutzbrüdaz
20.15 | PRO 7 MUSIKKOMÖDIE: Otis (Sido, l.) und
Eddy (Bobby Tight) sind Rapper, doch ihr Talent
bleibt unentdeckt, denn ihnen fehlt Geld und
die entscheidenden Kontakte zum Musikbusiness. Bei einem Freestyle-Battle treffen sie die
HipHop-Legende Fusco, der
gern ein Demoband hätte.
Otis und Eddy stellen es mit
viel Hilfe und Trickserei her,
nennen sich Blutzbrüdaz
und haben tatsächlich Erfolg. Aber die Freundschaft
bleibt auf der Strecke.
Die Unglaublichen – The …
20.15 | VOX ANIMATIONSFILM: Die Zeit der Superhelden ist vorbei, und so führen nun auch
«Mr. Incredible» Bob und seine Frau «Elastigirl»
Helen mit ihren Kindern ein ruhiges Leben in
der Vorstadt. Als dem gelangweilten Bob eine
geheimnisvolle Organisation einen Job als Superheld
anbietet, zögert er nicht
lange – und gerät in einen
Schlamassel, aus dem ihm
nur noch die gesammelten
Kräfte seiner Familie befreien können.
Unsere Mütter, unsere Väter
20.15 | ARTE TV-DRAMA: Sommer 1941: Während
die deutsche Wehrmacht ihren Angriff auf
Russland vorbereitet, heisst es für fünf Berliner
Freunde Abschied nehmen. Friedhelm und
sein älterer, kriegserfahrener Bruder Wilhelm
sollen einrücken, die 20-jährige Charlotte tritt
in einem Lazarett ihren
Dienst als Krankenschwester
an, während Greta (Katharina Schüttler) mit ihrem
jüdischen Freund Viktor
Goldstein (Ludwig Trepte)
daheim bleibt und ihre Gesangskarriere vorantreibt.
Troll Hunter
22.45 | SRF ZWEI FANTASYKOMÖDIE: Thomas
(Glenn Erland Tosterud, l.) will mit zwei Kommilitonen in den norwegischen Wäldern einen
Dokumentarfilm über Wilderer drehen, die dort
Jagd auf Bären machen. Bei ihren Dreharbeiten treffen die Studenten den Jäger Hans (Otto
Jespersen), der sich von
dem Trio bei seiner Pirsch
begleiten lässt und ihnen
ein unglaubliches Geheimnis
verrät. Hans hat entdeckt,
dass in den tiefen Wäldern
tatsächlich Trolle leben.
LA QUOTIDIANA
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
11
„ NOVITADS WWW.RTR.CH
Sinergia ha la
lubientscha da Cuira
Il bajetg nov per l’administraziun chan­
tunala po vegnir bajegià. En il fegl uffi­
zial da Cuira dals 22 da fanadur vegn pu­
blitgà ch’il cussegl da la citad saja sa fa­
tschentà cun la fatschenta. La citad da
Cuira ha dà la lubientscha da construc­
ziun per l’edifizi nov a l’Uffizi da con­
strucziun auta dal chantun Grischun.
Uschia po l’urari vegnir tegnì en. La fin
matg cura ch’il chantun aveva inoltrà la
dumonda da bajegiar aveva quai gì num
che sche la permissiun saja sin maisa
avant las vacanzas da stad possian las la­
vurs da construcziun cumenzar la prima­
vaira 2017. Il 2012 ha il suveran grischun
concedì 69 milliuns francs per il project
Sinergia.
Il Schweizerhof a
Sta. Maria avra las portas
La Val Müstair è levgiada: L’hotel Schwei­
zerhof avra puspè las portas. Hans Ulrich
Bühler è il nov possessur che ha cumprà
l’hotel che aveva fatg concurs il schaner
da quest onn. Suenter ina curta fasa da
renovaziun avra l’hotel sias portas ils 25
da fanadur. Tar in apéro da bainvegni per
la populaziun ha ditg Bühler che il
Schweizerhof saja in siemi d’infanzia dad
el. Che el possia ussa manar quest hotel
saja il siemi che saja daventà realitad. Il
president communal da la Val Müstair
Arno Lamprecht ha ditg a Radiotelevisiun
Svizra Rumantscha RTR che i saja in
grond plaschair per la Val Müstair che il
Schweizerhof saja puspè avert. Quest ho­
tel saja da gronda impurtanza per il turis­
sem e per l’economia da la Val Müstair.
Il Schweizerhof è cun sias radund 60
chombras in dals gronds hotels da la Val
Müstair ed ha procurà en ses megliers
temps per radund 6000 pernottaziuns ad
onn.
Project turistic a
Savognin ha retard
La construcziun da 96 abitaziuns da va­
canzas ed in hotel cun bogn a Savognin
sa retarda. La «culpa» è tranter auter la
lescha da segundas abitaziuns, di Patric
Vincenz, il pledader dal project da la
vischnanca Surses. Cun quai ch’il pro­
ject «Viols» al Lai Barnagn cumpiglia
era la construcziun d’abitaziuns da va­
canzas novas ston ils patruns da cons­
trucziun resguardar la lescha da segun­
das abitaziuns ch’è ida en vigur l’em­
prim da schaner da quest onn. Las di­
rectivas d’execuziun dal departament
chantunal sajan vegnidas relaschadas
pir il zercladur, sin las talas ins haja stuì
spetgar. «Uss èsi anc ina giada da far la
controlla e guardar sche quellas directi­
vas han in’influenza sin il project da las
abitaziuns da vacanzas», ha ditg Patric
Vincenz. El quinta ch’en il decurs da
l’avust u settember possian ins commu­
nitgar dapli davart il project che preve­
sa investiziuns da 100 milliuns francs.
L’investider principal Manfred Moschner haja durant sias visitas a Savognin
adina puspè signalisà l’interess d’inve­
stir. «Uss èsi da lavurar enavant e guar­
dar ch’el saja era bun d’investir», ha ditg
Vincenz.
Il meglier emprim mez
onn en l’istorgia da
l’interpresa
Quei ha l’interpresa da chemia Lonza
cuntanschì grazia ad in gudogn net da
passa 190 milliuns francs. Il gudogn net
è, cumpareglià cun il medem temp da
l’onn avant, creschì per passa 80 mil­
liuns francs. Sco quai che Lonza ha
communitgà èn era la svieuta ed il gu­
dogn da manaschi s’augmentads. La
svieuta da l’interpresa da chemia mun­
ta a duas milliardas francs. Motiv per las
bunas cifras èn tranter auter la sparta
Pharma&Biotech che producescha
substanzas farmaceuticas, sco er il pli
grond segment da chemicalias finas nua
ch’i vegn tranter auter producì substan­
zas per nutriment u per la cosmetica.
«Schweiz am Sonntag»
ha violà il codex
schurnalistic
La gasetta «Schweiz am Sonntag» ha
violà il codex schurnalistic cun ses em­
prim artitgel davart Geri Müller e ses
chat da sex privat cun ina dunna. Il cus­
segl da pressa svizzer ha approvà in re­
curs da 18 parlamentaris. La «Schweiz
am Sonntag» aveva rapportà l’avust
avant dus onns che Geri Müller haja
manà per part durant ses temp da lavur
chats da sex privats. Cun quest artitgel
haja la gasetta violà la sfera privata ed in­
tima da Müller a moda gravanta. In in­
teress public che saja stà da valitar pli aut
n’haja betg existì.
13 persunas èn accusadas
d’avair sustegnì
la Tamil Tigers
La procura publica federala ha accusà
13 persunas or dal circul da la Tamil Ti­
gers. Ella renfatscha a las persunas or da
la Svizra, la Germania e Sri Lanka dad
avair sustegnì finanzialmain l’organisa­
ziun da rebels tamils cun in sistem da
credits pitschens. Las 13 persunas ve­
gnan accusadas d’avair sustegnì u d’es­
ser commember d’ina organisaziun cri­
minala, d’avair cugliunà, fatg legalisa­
ziuns falladas sco era d’avair lavà daners
suspectus. Quai communitgescha la
procura publica federala la mesemna a
Berna.
Als accusads vegn renfatschà d’avair
sustegnì finanzialmain la «probabla or­
ganisaziun da terrur» Tamil Tigers
(LTTE) cun in sistem raffinà da credits
pitschens – quai davent da la Svizra. Ils
schefs da l’organisaziun en la Svizra ha­
jan sviluppà e duvrà «ina metoda per
vegnir svelt tar raps aifer las vischnan­
cas tamilas da la diaspora en la Svizra».
Ils daners hajan els tranter auter duvrà
per finanziar la cumpra d’armas. La
LTTE cumbatta dapi 37 onns per in
stadi independent en il nordost da la Sri
Lanka. Pervia dal conflict èn gia fin a
100 000 persunas mortas. Il matg 2009
è el ì a fin suenter che las truppas da la
regenza han mazzà il schef da la LTTE
Vellupillai Prhabakaran.
F1: Sauber è spendrà
L’avegnir dal team da furmla 1 svizzer,
Sauber, è segirà. L’investider svizzer
Longbow Finance SA ha surpiglià
100% da la Sauber Holding SA. Tenor
il portal online dal Blick èn ils contracts
gia vegnids suttascrits ils davos dis. Monisha Kaltenborn daventa commembra
dal cussegl d’administraziun e resta
scheffa dal team e CEO. Il fundatur Peter Sauber perencunter vegn a sortir dal
tut. Sco el vegn cità en il «Blick» saja el
cuntent ch’il lieu a Hinwil vegnia man­
tegnì e che Sauber haja er en l’avegnir
ina plazza da partenza en la furmla 1.
CSI a San Murezzan è definitivamain segirà
Uss èsi definitiv: i dat era quest onn il
CSI a San Murezzan. Quai communi­
tgeschan ils organisaturs. La presiden­
ta dal comité d’organisaziun Leta Joos di
ch’ins haja pudì ademplir las pretensiuns
da la vischnanca. Quella aveva dà da
princip la permissiun per il turnier da
chavals gia la fin da zercladur. La vi­
schnanca aveva dentant anc pretendì che
in biro fiduziar examineschia ils contracts
cun ils sponsurs ed il contract da leasing
per il sablun. Plinavant aveva la vi­
schnanca pretendì che las mesiras da se­
girezza e da traffic stoppian esser las me­
demas sco l’onn 2015. Il turnier da cha­
vals a San Murezzan è quest onn perfin
in turnier da la pli auta categoria cun
tschintg stailas. L’ediziun da premiera dal
2015 era anc in turnier da quatter stailas.
Ussa tutga San Murezzan tar la categoria
la pli auta sper turniers sco quels a Turitg,
Son Gagl, Basilea, Losanna e Genevra. Il
CSI San Murezzan 2016 dura tschintg
dis dals 24 enfin ils 28 d’avust. Tenor il
directur dal turnier Beat von Ballmoos
dettia quai ina gronda dumonda per las
plazzas da partenza al CSI a San Murez­
zan. Uschia spetgan ils organisaturs che
blers atlets da renum mundial vegnian ad
esser a la partenza cun lur chavals.
Glisch verda per il CSI 2016
a San Murezzan. FOTO S. ENGEL
KEYSTONE
Ier è stà il pli chaud di da quest onn fin a 33°
„ (rtr) En pliras regiuns dal Grischun è
stà ier il di il pli chaud da l’onn. Quai cun
temperaturas da per part passa 33° en las
valladas talianas. Il pli frestg èsi stà en il
Partenz. A Mesauc han ins nudà ina tem­
peratura da 33,3°, a Glion 32,6°, a Cui­
ra 32,4°, en il Signuradi 31,9°, a Scuol
29,9°, a Mustér 29,5°, a Samedan 25,9°ed
a Tavau 25,2°. Da temperaturas da re­
cord na pon ins tenor SRF Meteo però
betg discurrer. Era sch’il svilup per ils
proxims dis na portia probabel betg tem­
peraturas pli chaudas. L’avust pudessia
senz’auter purtar anc ina giada chaliras.
Il Gottard – il «Sinai svizzer»
Messadi per la Fiasta naziunala
„ (cp) Igl uestg da Basilea, msgr. Felix
Gmür, envida – en num dils uestgs sviz­
zers – da far patratgs per la Fiasta naziu­
nala davart l’identitad dalla Svizra. El
center da sias reflecziuns stat il Gottard
sco il pli impurtont simbol dalla identi­
tad svizra.
Uestg Gmür numna il massiv mun­
tagnard dil Gottard il «Sinai svizzer».
Quella formulaziun ha el surpriu dil scri­
bent svizzer Peter von Matt. La denomi­
naziun «Sinai svizzer» exprimi exacta­
mein la muntada centrala dil Gottard –
manegia uestg Gmür. Igl ei in cuolm che
colligia. Il pievel biblic d’Israel hagi con­
siderau il Cuolm da Sinai sco punct da
referiment per sia identitad. Per la confe­
deraziun seigi quei il Gottard.
Il Gottard stetti – secund uestg
Gmür – era per ina vigurusa collabora­
ziun denter carstgauns da praticamein
tuttas religiuns mundialas sco quei ch’ei
seigi semussau tier la construcziun dil
niev tunnel da basa dil Gottard. Aschia
seigi il Gottard buca mo daventaus
in’ovra meisterila dalla capacitad dils in­
schigniers, mobein exprimi era in dialog
reussiu – auter che tier la tuor biblica da
Babel.
Per concluder renda uestg Gmür at­
tents a quel che ha dau il num al mas­
siv dil Gottard: sogn Gottard da Hil­
desheim (960–1038). Gottard munti:
esser ferms en Diu. Quei seigi in bien
motto per la Svizra, puntuescha uestg
Gmür.
Pld: Schmetter cul chaprizi da proporz –
respectar a la fin la voluntà dal pövel
„ (cp) Ouravant saja constatà: Il pövel
grischun s’ha express ot jadas cunter
ün müdamaint dal sistem d’elecziuns e
cun quai cunter il proporz. Malgrà quai
nu schmettan ils aderents dal proporz
d’imnatschar cun ün plant ulteriur pro
las prosmas elecziuns dal cussagl
grand. D’incuort ha refüsà il tribunal fe­
deral ün plant da singulas persunas e da
la pps grischuna areguard il modus d’ele­
ger il cussagl grand sün via dal proporz.
Il tribunal federal ha sustgnü cun quai la
decisiun dal tribunal d’administraziun
chantunal chi nun es entrà sül plant cun
la motivaziun cha quel saja gnü inoltrà
massa tard.
La PLD.Ils Liberals Grischun es satis­
fatta da la decisiun dal tribunal federal da
brich entrar neir el sül plant.
Eir il tribunal plü ot sustegna dama­
ja quai cha’l pövel grischun ha fat bun
fingià ot jadas. Adüna darcheu ha ex­
press il suveran sia voluntà da restar pro’l
sistem actual. Eir las chambras federalas
han fat bun il sistem da majorz. In deci­
siuns ulteriuras ha dit il tribunal federal
plüssas jadas cha tant il sistem da pro­
porz sco quel da majorz sajan cumpati­
bels cun quai cha la Constituziun svizra
vöglia.
La PLD.Ils Liberals Grischun spere­
scha cha quista voluntà dal pövel e las
duos decisiuns dal tribunal chantunal e
quel federal vegnan uossas acceptadas da
tuot las partidas e chi nu vegna adaquel­
la cha güdischs sforzan tras ün sistem
d’elecziuns cha’l pövel nu voul. Chi chi
metta adüna la voluntà dal pövel al plü
ot stuvess far quai eir scha quella volun­
tà nu til plascha üna jada. Amo plü gro­
tesc füssa scha güsta quels chi refüsan
adüna ils güdischs esters cuorrissan uos­
sa pro’l güdisch europeic dals drets d’u­
mans per agüd.
12
A FIN Z
GIEVGIA, ILS 21 DA FANADUR 2016
„ COLUMNA
Il PC secret
DA JACQUES GUIDON
B
azegner/baz/tat ha di­
mena eir el ün PC. Il
furbaz! Ma quai, oramai,
san be Lucrezia, il sup­
porter Mike Dobmann da
Tavo e seis meglder ami
Bartel.
D
avo la matura vaiva
Baz cumanzà a stüb­
giar veterinari. Ma davo
duos ons vaiva’l stuvü
tuornar a chà per surtour
la pauraria.
perche vessast gnü da scri­
ver sunteri?» «Quai es il
sunteri dals pleds ru­
az es in seis stanzin
mantschs chi sun morts.»
ch’el lavura cul PC.
«Ah… quai inclegia, tü
«Qua…!» disch sia nezza
est ün da quels chi ha fa­
Lucrezia entrond cun ün
dia d’acceptar, cha nossa
tablet in man. «Ün bun
lingua vegna adüna
cafè ed ün bun fliester da plü…» «Platta, nivellada,
tia tuorta prediletta ch’eu povra». «Ma tia ‘maus’ nu
n’ha fat her saira.»
güda sgür brich a far re­
«Hm…Grazcha fich!»
süstar quels pleds, oramai
pers per dal bun. O?» «Na
ucrezia dà ün sguard
na! Ma per mai es
sün la lastra dal PC e
quai…!» «Nostalgia?» «Na
vezza il register dals ‘do­
na! Ma eu sun tuottüna
cumaints persunals’ da
sco infanguà da tils met­
Baz. Ella disch be plü:
ter in salv. I sun sco ün
«Che…?» «Che che…?»
clinöt. I scongüran il pas­
respuonda Baz. «Quai es
sà, i clingian. Taidla…!» E
meis register persunal,
baz driva il chaschuot
s’inclegia. Ma va uossa,
‘maus’ e legia: «Muolna,
va…!»
tscharnaglia, spliatsch,
magulitsch, schieschla…»
a Lucrezia sta là sco «Schi»!» disch Lucrezia,
«quai clingia, quai resuna,
la duonna da Lot e
Quai…!» «Cur ch’eu pigl
legia il register: Chartas.
ün da quists pleds in boc­
Briefe, lingua rum., lin­
gua in general, litteratura, ca es quai sco mas­char
pavel cuort, varia, maus… rascha, nus dschaivan
‘pac’.» «Pac?» «Hoz –
Qua dà’la ün singular
cluotsch, as sgarra e disch: Kaugummi. Eu ser ils ögls
«Che maus? Tü sco ru…» e sun lura quel pasteret
ch’eu sun stat d’uffant.»
«Be nu dir Ruman­
tschun!» Baz sfrigna.
«Maus…! Perche brich?
che raritats hast tü
Quai es la scurznida per
amo aint in teis regi­
‘mausoleum’. Tü sast
ster?» «Ma…! Tü hast
bain, il monumaint da
bain ün buonder cun cor­
mort dal rai Mausolos a
nas, che?» «Schi schi, eu
Halikarnass, ün dals set
sa, ma be muossa!»
miraculs dal muond.»
«Ma che hast tü da chefar
ei hei! Quia n’haja
cun quai? Stübgiast uossa
amo oters chaschu­
archeologia?» Baz be ria:
ots specials: ‘Clet sü’, le­
«Abà! Sast, eu n’ha s­chivi giond las gazettas e tad­
da scriver – sunteri!» «E
lond radio, ‘istorgias dal
B
L
M
E
H
minchadi’,…» «La pros­
ma jada ch’eu vegn in vi­
sita svutressa gugent aint
il chaschuot ‘dieu, dieus
ed idols», disch Lucrezia.
«I’m dess da buonder che
cha quel chaschuot cun­
tegna. Ün esoteriker nun
est tü, ma… est tü forsa
ün agnostiker?» «Che…?
Eu nu sa gnanca che cha
quai voul dir:» «E quia
‘politica’!» admonischa
Lucrezia cul daint muos­
sader e disch: «Nu’m vai­
vast tü impromiss da nu
far plü politica, cha quai
nu’t fetscha bain?» «Tü
hast radschun! Eu laiva la­
schar la politica, in seri,
ma ella svessa nu’m lascha
stara. Ma uossa suna
bainschi be plü ün free­
style­subversiv.» «S­chüsa
marscha!»
S
ch’eu guard pel muond
aint e vez o consta­
tesch, cha alch nun es
bun, schi…» Baz suspüra.
«Lura, che? Dessa forsa
dir insembel culs egoists
‘après moi le déluge!’?
O, oramai ch’eu viv, am
partecipescha halt, eu chi
n’ha adüna ‘predgià’ par­
tecipaziun.» Baz as vaiva
agità. «Be nu dvantar
però ün moralist. Stüda
quist guaffen e vè cun
mai a giodair la saira sül
vamporta!» «Spetta amo,
eu at muoss che ch’eu
n’ha güsta let aint illa
Quotidiana dals 8 da fa­
nadur 2016: «Id es güsta
gnü inventà ün mez elec­
tronic per survagliar las
scossas da muaglia. Da­
vent cun las saivs electri­
cas! Il paur es a chà – in
seis büro vi dal PC e sur­
vaglia sia Selma, sia Olga,
sia Modesta, sia Orten­
sia… da là davent – elec­
tronicamaing. Bun –
che?»
FOTO A. DEPLAZES
Plascher da viver sin 3000 meters sur mar
„ (anr/sr) Duront l’excursiun
da fatschenta dil Center sursil­
van d’agricultura (CSA) a
Mustér han la menadra Tabea
Baumgartner e sia praticanta
Amanda Deplazes fatg in paus
sil Muraun sin rodund 3000
meters sur mar. «Sil Muraun
sesarva la vesta sillas bellezia
cuntradas e varts interessantas
dalla regiun ed igl ei perquei in
bien liug per discutar e far pa­
tratgs davart las perspectivas
ed ils potenzials che nossa re­
giun ha el futur – era per car­
stgauns giuvens», ha Baum­
gartner detg. Ord spir allegria
ha ella gest fatg leu in pusa­
maun sco omagi al plascher da
viver en in dils pli bials lo­
ghens dil mund.
«El aveva in umor bainvulent»
Per la mort dal clown «Dimitri»
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ Ina persuna che ha adina admirà ed er gì ina relaziun amiaivla tar «Dimitri» è Giovanni
Netzer, l’intendant da l’Origen
Festival Cultural. El saja stà fitg
trist cun retschaiver la novitad
da la mort dal grond umorist e
teatrist. Dapi diesch onns in visi­
tader regular da las producziuns
da l’Origen Festival Cultural è stà
il clown «Dimitiri» ch’è mort
quels dis en la vegliadetgna dad
80 onns. Ultra da quai era el er in
bun ami da Giovanni Netzer e sa­
vens han ils dus reschissurs e tea­
trists filisofà uras ed uras sur da
producziuns da teater, preschen­
taziuns umoristicas ed iinsumma
dal mund cultural. «Dimitri» saja
stà fitg losch da pudair collavurar
cun l’Origen Festival Cultural ed
anc oz saja la collavuraziun exem­
plarica cun la «Scuola Teatro Di­
mitri» a Verscio TI, punctuescha
Netzer. Quella scola da teater tu­
tga tar ina da las pli enconuschen­
tas en l’Europa e «Dimitri» aveva
anc bleras e bunas ideas cun sia
scola, accentuescha l’intendant
da l’Origen Festival Cultural. El
saja er adina stà avert per novas
furmas da teater ed uschia er adi­
na puspè sustegnì en sia atgna
moda las producziuns dad Ori­
gen e cunzunt ils teaters burlescs
da ses anteriurs students da la
«Scuola Teatro Dimitri» ch’èn er
da preschent ina part impurtanta
da la stad culturala da l’Origen
Festival Cultural.
Adina
en moviment
Netzer menziunha ch’el haja be
enconuschì «Dimitiri» sco ina
persuna cun bler umor ed el haja
gì in umor bainvulent e cunzunt
cordial. El haja er adina gì pla­
schair da viver, gust da vesair au­
tras persunas cuntentas e lura er
da tegnair si legher vegl e giuven.
Er en sia vegliadetgna era el tant
sco pussaivel en moviment e cun
magari vesair ina gruppa da tea­
ter sin tribuna vuleva el imme­
diat er vegnir activ. «Dimitri» sa­
ja er stà in uman cun in optimis­
sem sco paucs auters, in che vese­
va tut positiv, cun in carsima par­
ticular e cunzunt er cun in
«grond» cor, menziuna Netzer.
Cun sia famiglia vuleva el anc
crear grondas ovras da teater e
cun ses umor e cun sia expressiun
singulara anc ditg far plaschair a
blers. La scena da teater svizra
perda cun sia mort ina gronda
persunalitad, in grond promotur
dal teater e cunzunt er in char e
bun carstgaun ed ami.
V
iva il progress agri­
cul!», dischan tuots
duos insembel.
„ L’AURA
Sulegl e plievgia sa barattan
Situaziun generala: Ina zona da
pressiun bassa sa mova vers ost e
cuntanscha oz la Svizra.
Oz: Oz gievgia avantmezdi datti
intgins uradis ed urizis che passan
dentant vinavant encunter ost.
En la segunda mesadad dal di 23°
vegni puspè chaud cun tem­
13°
peraturas enfin 31 grads.
Mustér
En il decurs dal suenter­
mezdi sa furman den­
tant puspè nivels ed i
vegn danovamain bletsch.
Prognosa: Venderdi èsi parzial­
main sulegliv cun nivels e sulegl
che sa barattan. I dat intgins urizis
vehements cun temperatura da 26
enfin 29 grads. La sonda e la du­
mengia resti variabel, en las Alps
savens ferm surtratg.
Adina puspè è
«Dimitri» (dretg)
stà a Riom per
dar sustegn a
ses ami Giovanni Netzer (san.).
28°
16°
Landquart
26°
15°
Glion
21°
11°
28°
14°
FOTO B. HOFER
20°
8°
Cuira
27°
14°
21°
9°
Scuol
Tavau
Arosa
Zernez
Tusaun
Spligia
26°
15°
Mesocco
22°
9°
24°
9°
21°
8°
San Murezzan
Sta. Maria
25°
9°
Poschiavo
Cologna arta il classament general 2015 da Sundby
„ (rtr) Il passlunggist norve­
giais Martin Johnsrud Sundby
vegn disqualifitgà posteriura­
main da las cursas da Tavau il de­
cember 2014 e Toblach il scha­
ner 2015. Uschia erta il pass­
lunghist grischun Dario Cologna
la victoria en il classament gene­
ral da la cuppa mundiala da la
stagiun da passlung 2014/15.
Martin Johnsrud Sundby haja
duvrà a moda faussa in med dad
asma lubì e vegnia perquai serrà
per dus mais. Quai per avair
cuntrafatg a las reglas d’anti­do­
ping, communitgescha la FIS
suenter ina sentenzia dal tribu­
nal internaziunal da sport.
Sundby perda era sia victoria en
il classament general dal Tour de
Ski 2015. Segund era vegnì lez­
za giada ses cumpatriot Petter
Northug, uschia che lez erta la
victoria dal Tour de Ski 2015.

Documenti analoghi

La Quotidiana, 7.7.2015

La Quotidiana, 7.7.2015 persuna naturala e giuridica la pusseivladad da nezegiar quei logo. Persuenter sto denton vegnir fatg ina damonda all’organisaziun. La finamira ei ch’il logo vegni derasaus aschi fetg sco pusseivel...

Dettagli

La Quotidiana, 8.5.2013 - Tomaschett Architektur

La Quotidiana, 8.5.2013 - Tomaschett Architektur a nus bia nutritiv e sanadeivel – era jarvas gustusas che derasan in fried magnific. Varga 3000 sorts da jarvas creschan en nossa regiun e l’experta da jarvas Pirmina Caminada enconuscha ina gronda...

Dettagli

Il sistem grischun ei exemplarics

Il sistem grischun ei exemplarics Scolars fetg talentai S’infuormar adura vegnan ussa promovi per prevgnir a temp ■ (sib) Cun in project da pilot promova la Regiun Surselva affons e giuvenils fetg talentai. Quella promoziun succeda...

Dettagli

Buca tuts ein perschuadi

Buca tuts ein perschuadi Landquart duai survegnir ina nova stalla da muvel. La regenza grischuna ha deliberà la missiva correspundenta. Ella propona al cussegl grond da conceder in credit d’impegn da 7 milliuns francs per ...

Dettagli