versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
Transcript
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
Efis Luisu Caredda CUMMEDIAS SARDAS Volume secondo Ω SAGITTARIA EDITRICE 2 Novembre 2009 Stampato presso: Tipografia Copy Art ( Via Caprera n. 20 Cagliari) ISBN 978-88-904626-2-7 ©2009 SAGITTARIA EDITRICE, Muravera ______________________ 3 CONTUS DE FORREDDA Commedia in due atti La vicenda si svolge in una vecchia casa di campagna, la tipica casa sarda: composta da lolla, coxina e apposentu. La dimora è abitata dalla famiglia di ziu Giuanni Piredda, un vedovo che ospita la figlia, Maria Pillona, giovane donna in dolce attesa, e il genero Mraxani. La famiglia Piredda è umile, come tante altre famiglie che conobbero la miseria dei primi anni del dopoguerra. 4 PERSONAGGI Ziu Giuanni Piredda Maria Pillona, figlia di Giuanni Piredda Mraxani, marito di Maria Pillona Ignazieddu, nipote di Giuanni Piredda Martina, compagna di giochi di Ignazieddu Zio Madoscu compare e comare di ziu Piredda Mantoga Pastore Coga Maria Carroga, una strega 5 ATTO PRIMO SCENA I (Quando si apre il sipario ziu Giuanni Piredda è intento a tessere “cun pettia de vimini e pettia de moddizzi” una cesta – il tipico cadinu sardo –, usata dall’uomo per raccogliere i fichi d’india che serviranno per nutrire e ingrassare il porco di casa). ZIU PIREDDA – Ma castiai, custa pettia de moddizzi: no bolid’incrubai. No boli pigai settiu! Paridi unu cani a camb’arziada piscendu a su muru. (Osserva la cesta) Mirai custu cadinu! Maria Pillona, sa filla mia, si ddu prenidi de figumorisca, campa su proccu po tres disi! MRAXANI – (entra con la moglie Maria Pillona) Srogu, custu cadinu est troppu mannu! Pobidda mia Maria Pillona, sa filliscedda tua… comenti faidi a si ‘du attuai a conca, senza de sindi segai su zugu? ZIU PIREDDA – Ndi penzas de cosas malas tui Mraxani! Po nudda t’anti annomingiau Peppi Mraxani! Tui, cun pobidda tua, Maria Pillona, ddu pigais alloja 6 alloja su cadinu e ndi betteisi una bella carriga de figu morisca cotta. MRAXANI – Banda beni, srogu. (Si rivolge alla moglie) Andausu, Maria, a segai figu morisca! Tui tenis sempiri arrexoni. Però bolu biri comenti faidi filla tua, pringia manna coment’esti, a tragai cadinus de figu morisca! MARIA PILLONA – No, babbai... deu no bandu. No bolu scendiai prim’e s’ora! Bai tui cun Mraxani… deu allicchidu sa domu! (Durante l’assenza dei due, Maria Pillona avverte le doglie. Il lieto evento della nascita di una bambina rallegra la famiglia. Entrano in scena Ignazieddu, il nipotino di Giuanni Piredda e Martina). IGNAZIEDDU – Nonnu Piredda e ziu Peppi Mraxani, benei benei. Accudei, accudei! Zia Maria Pillona ‘nda tirau totu is pinnas de sa coa de sa cicogna, ca no ddi bolia donai sa pipia! ZIU PIREDDA – Nettixedda mia est nascia! Est nascia, est nascia! MRAXANI – Filla mia de su coru… (accorre insieme a Ziu Piredda). IGNAZIEDDU – Dd’asi bia, nonnu, a sorresta mia?! Coment’est bellixedda: bianca e arrubia, cun is pilus 7 nieddus! Tui, nonnu, ses canudu che unu proccu! No t’assimbillada po nudda… MARTINA – (chiama Ignazieddu) Niazieddu, bessi a foras ca giogaus a peincareddu? IGNAZIEDDU – (affacciandosi alla porta) Brinta Martina, ca ti fazz’acconnoxi una bella piciocca! MARTINA – (lo segue) Ita bellixedda custa pipia! Ma… est drommia e no mi boli toccai sa manu! IGNAZIEDDU – Pipia scurregìa, no ti praxint’is signorinasa? Bolis connoxi maschixeddusu, eh! MARTINA – Ignazieddu, andaus a giogai… IGNAZIEDDU – Andausu (escono). MARTINA – (saltella) Eh no! Asi sbagliau. Immoi toccad’a mimi a fai su peincareddu. IGNAZIEDDU – Però tui puru as’attiddau su quadru sbagliau: torru a cumenzai deu de nou. MARTINA – No, no! Mi bolis imbrogliai… tandus no giogausu prusu. Ciau. (Esce). 8 SCENA II (Ziu Giuanni favoleggiando sulle leggende antiche, sotiene, per sentito dire dal nonno Pittanu, che quando nascono i bambini, le streghe entrano nottetempo nelle case e succhiano il sangue dei neonati, uccidendoli. All’imbrunire, il nonno si prepara perciò a fare la guardia alla sua nipotina). ZIU PIREDDA – (all’imbrunire) Custas duas funis, cun s’accapiu a lobiu de suncurri, po assogai is cogas bandanta beni! No si scidi mai. Ap’intendiu ca in custu bixinau, custumad’a girai Cogas. Accudinti a su fragu de su latti ‘e pitturra de sa femmina partèra, po ndi sui su sanguni a su fillu candu su pipiu tenidi pagus disi de vida. MRAXANI – (entra) Srogu ita ndi faisi de custas duas funis a lobiu fattu? No tenis baccas, no tenis cuaddus de assogai. O ses penzendu a cosas malasa? ZIU PIREDDA – Mancai bandis a sa furca, Mraxani! No asi mai intendiu ca is cogas nci suinti su sanguni de is pipiusu? Is pipieddus appena nasciusu toccad’a ddus custodiai, a donai attenzioni. A pregai a Santu Sisinni: issu sì, cad’assogau cogas a centinajasa! 9 Cogas untas a ollu de genti motta, cun su pizzu accuzzu, e cun is alas po bolai. MRAXANI – No mi fazzas arriri srogu, nendu… ca esistint’is cogas chi bolanta. Funti contus de forredda, e tui ci creisi? ZIU PIREDDA – Toccad’a nci crei! Toccad’abillai. Nottest’abillu deu, e cras’a notti abillas tui. Po is primas dexi disi, apustis chi est nascia sa pipia. Po donnia siguresa, toccad’abillai… MRAXANI – Deu minci croccu cun pobidda mia e fillixedda mia. E bolu biri si beni cogas a m’abisittai. (Si dirige verso la camera da letto). ZIU PIREDDA – (in direzione del pubblico) A su mericeddu, candu est calau su soli issas funti famias e prontas a sui! Deu mi sezzu in sa lolla, in sa cadira, cun is sogas in manu e aspettu… (Nel frattempo posiziona la sedia). Eccu, innoi, accanta de s’apposentu. E fazzu che a Santu Sisinni: coga benidi e cog’assogu! E candu cassu sa prus manna is ataras piticcas si fuinti. Po donnia siguresa, fazzu sa preghiera contras a is cogas, e dda fazzu fai puru a filla mia Maria! MARIA PILLONA – Santu Sisinni, cun sa soga, beni a m’aggiudai! 10 ZIU PIREDDA – Nemus ti podi toccai… bai a ti croccai! MARIA PILLONA – «Cun froris de isopu, cun froris de arangiu, m’appu fatt’unu sciropu. Nd’apu buffau a prangiu. Nd’apu buffau a cena, po no mi toccai coga. Po no mi toccai gent’allena»! ZIU PIREDDA – (si addormenta e si sveglia di soprassalto spaventato dalle streghe) Is Cogas! Is Cogas! Nci funt’is Cogas! (Una, due, tre streghe, avvolte in un lenzuolo bianco, girano in cerchio intorno a Giuanni Piredda) Santu Sisinni, ti pregu, no mi lassis solu! Is Cogas in domu mia. Accudi Mraxani! (Una delle tre volteggia nelle sue vicinanze) Però, custa dd’assogu! COGA MARIA CARROGA – A chini assogas? A mimi?! ZIU PIREDDA – Mi donais bussinadas castiai ca s’appoderu! Disgraziada! Frima tui, frima ti nau! Frima! (Avvicinandosi, dopo averla afferrata) Tui sesi sa Coga Maria Carroga! Ita ses bennia a fai, disgraziada? COGA MARIA CARROGA – Seu propriu issa, e seu bennia a nci sui su sanguini de nettixedda tua! E tui m’assogasa? Tocca! Mi fais unu baffu (gli dà uno spintone e fugge via). 11 ZIU PIREDDA – (si stropiccia gli occhi) Custa puru dd’apu cassàda e sind’istrogàda! Seu sonnendu o apu biu verament’is cogasa? Ma si furianta is cogas, poita no nd’apu cassau assumanc’una? Poita no apu zerriau: “a terra bolai”! Ma si, ca nci furianta! Si funti fuiasa… MRAXANI – Srogu Giuanni, accabbamidda de fai burdellu! Nd’asi xidau su bixinau, a mimi, a filla tua e a nettixedda tua. ZIU PIREDDA – S’anti abisitau is cogasa… ‘nci bolianta imbuccai a s’apposentu. E cussas torrant’a benni nottesta chi ‘enidi! MRAXANI – Ma cali cogasa? Bai e croccadì ca tenis sonnu. SCENA III (La sera successiva alla visita delle streghe, in casa Piredda si radunano amici e compari per tenere compagnia a ziu Giuanni e raccontare contus de forredda: tra i compagni, ziu Madoscu e la comare, Mantoga). 12 ZIU MADOSCU – Gei mi narasa Giuanni Piredda, ca nottesta t’anti abisitau is cogasa? T’anti trumbullau e tidd’asi passàda mali… Cantu furianta is cogasa? Comenti furianta bistiasa? T’ant’ingiriau? T’anti fattu beffasa? MRAXANI – Fustetti puru, ziu Madoscu, creidi a custas bruxeriasa! Ma ita teni gana de scherzai! (Esce contrariato). ZIU PIREDDA – Lassaddu andai Madoscu, ca Mraxani no creidi mancu ca in mari ddu ad’acua! Deus mindi scampidi, de mi torrai agatta’ingiriau de is cogasa! ZIU MADOSCU – Cogas? In carne e ossa? ZIU PIREDDA – Ellusu! Furianta tresi, bistias de biancu a faccixedda de stria, a biccu de stori pillonaju. E mi castianta cun ogus trottus… e mi spingìanta e mi donanta bussinadas… ZIU MADOSCU – Ti bolianta fai a timi, eh, eh! Po ‘nci brintai a s’apposentu, berusu? Po ‘nci sui su sanguni de nettixedda tua! ZIU PIREDDA – Nd’apu assogau duasa. Sa prima s’esti fuia subitu! Però d’apu connotta: furiada sa filla de Perdufà, Maria Antioga. E s’atara, s’esti scapiada de sa soga a trobi curri, e scisi chini furiada? Buxacca Maria Carroga! M’anti lassau zerriendu e 13 frastimendu; zerriendu a cussu incredulu de unu Mraxani tirriosu! MRAXANI – (ha origliato dietro la porta) No ddi pongiada menti, ziu Madoscu! Totu su chi narada dda biu in su sonnu. Furiada drommiu in sa cadira, surruschiendu! ZIU PIREDDA – Corpus de chini t’ha nasciu Mraxani! Ti bolis cittiri o no? Miscredenti! Fengiosu. Bessinci a forasa, miserabili! MRAXANI – Abbarra calmu, srogu… Gei no est po nudda chi tinci arziada su sanguni a conca! MADOSCU – A chini cumprendidi de prusu toccad’a cumpadessi. Sa gioventudi de hoi creidi de ndi sciri prus de nosu, ominis anzianusu! ZIU PIREDDA – Candu attreppillada su chi apu treulau deu, tandus podi chistionai! ZIU MADOSCU – Po cambiai argumentu, hoi t’apu biu in passillus de primu mangianu in sa bia principali de sa bidda; furiast’attesu: no t’apu pozziu saludai. ZIU PIREDDA – Custu mangianu seu bandau a sa sartorìa de Pillimeddu Gallosu, po mi misurai una giacchetta chi mi serbidi po is festasa. E, ddu scisi ca mi bandada strinta? Cussu maistu de pannu strambeccu furiada unfrau che su Cani Brancasa! A 14 penzu a penzu m’ha saludau. Toccad’a ‘ndeddi boga’is fueddus de bucc’a cancarroni! ZIU MADOSCU – Adai cettau cun sa pobidda! ZIU PIREDDA – Aisciri sa mazza sua! Fattu stadi ca furiada unfrau che su Cani Brancasa. ZIU MADOSCU – Asi nau…che su Cani Brancasa? Chini furiada Brancasa? ZIU PIREDDA – Ah, est una storia longa chi nonnu miu Franciscu ad’intendiu de s’ajaju e babbu de nonnu e… deu de issu… ZIU MADOSCU – Una storia vera pottad’a dicciu? Una cosa interessanti… ZIU PIREDDA – Propriu aici: candu s’est scoppiau su Cani Brancasa curriada tempus antigu. Custu fattu est succediu meda tempus faidi. ZIU MADOSCU – Eeeh, eeeh! Candu Noè ha fattu s’arca, o candu Gesù Cristu camminàda peis’in terra? ZIU PIREDDA – Creu chi siada a tempusu chi anti fattu is santusu miraculosusu: Santu Giorgi e Santu Sisinni! ZIU MADOSCU – Si est aici, tandusu est in s’epoca chi Santu Giorgi ha mottu su serpenti a setti concasa in Pranu Sanguni: territoriu de Santu Basili de Monti! 15 Dd’ha cuttu a cuaddu po tres disi, poi dd’abbattiu a corpus de ispada seghendindi a un’a una is setti concasa. ZIU PIREDDA – O adess’in s’epoca chi Santu Sisinni assogàda is cogas… Santus coraggiosusu, de arrispettai! ZIU MADOSCU – Beh! Chi est po cussu in contu a cogas, tui puru Giuanni manixas beni sa soga, e issas, però, ti zaccanta bussinadas. ZIU PIREDDA – Po torrai a su contu de su Cani Brancasa, intendi. Cicceroni Brancasa furiada unu baroni continentali, contabili a serviziu de su conti de Quirra, su conti Carroz. ZIU MADOSCU – Su conti de Quirra? Conti Carroz! Cussu chi furia meri de su Casteddu? ZIU PIREDDA – Ehi! Ehi! Meri de su casteddu de Quirra in su Sattu territoriu de bidda de Putzu. Brancasa furiada in su casteddu a serviziu de cussu conti, comenti apu nau prima. ZIU MADOSCU – E tandusu? ZIU PIREDDA – Cussu baroni continentali lardoni e malandrinu, femminaxu e assassinu, s’est mottu a giovunu. E mancu mali ca s’est mottu a giovunu… arruttu malaidu de una maladia incurabili! Nd’adi 16 scontau totu is peccausu fattus in sa contea, ca Deus pagada donnia dì! ZIU MADOSCU – E su cani, s’est mottu cun su baroni? ZIU PIREDDA – Cali cani? No asi cumprendiu nudda Madoscu! Su contu no, no est aici! Aspetta, teni passienzia, ca tiddu contu. Tres disi prima de si morri, su baroni Brancasa s’esti trasfornau ind’unu cani nieddu mannu mannu… E po donnia peccau chi teniada in sa gobba, ddi crexìada sa brenti, finzas a candu… a is tres disi, s’est scoppiau! De cust’avvenimentu, ha pigau su nomini e ddu pottant’a dicciu, nendu: “unfrau che su cani Brancasa”! MRAXANI – (durante il racconto è rimasto in silenzio, terminata la narrazione sbotta) Si apu beni cumprendiu su contu, su Cani Brancasa mi paridi unu contu beridadosu. Cussu Baroni, crependu, ha pagau su contu de is malafattesasa. ZIU PIREDDA – Creu beni ca pagau! Sa mia no esti una storia inventada, est pura beridadi! MRAXANI – Ma bosaturusu no eis intendiu nudda de su chi apu scipiu deu. Ascuttai! Unu certu Peddori, pastori ignoranti, s’est agattau in sa stazioni ferroviaria de Sueddi. E po disgrazia sua, ad’incontrau unu piemontesu prima, e agoa su fillu, 17 Arrafieli. Peddori, fueddendu prima cun su piemontesu e apustis cun su fillu, ad’imbentau una lingua sarda-italiana proceddina, cun fueddus struppiasu e zoppusu, de fai pisciai de s’arrisu po finzas a su poeta Danti Alighieri fiorentinu, si furiad’ancora biu. ZIU MADOSCU – Comenti no dd’eusu intendiu custu contu cummediau! Tui ses chistionendu de sa Cummedia de Peddori… ZIU PIREDDA – Cussa cummedia dda connoxi totu su populu sardu. Creiasta de fai una scrobetta. Cun nosu no podis cumpetti, Mraxani! ZIU MADOSCU – A propositu de Peddori, tui, Mraxani, comenti chistionasa, parisi ca ses su nebodi de cussu ziu scumbessu! Una cosa ti nau: Peddori e su fillu Arrafieli no funti mai andausu a iscola e, de su restu, mancu tui. Duncasa, sa lingua dantesca est cosa tostàda po bosaturusu e no ndi podeis mazziai manc’unu bucconi. A tui, Mraxani, ti cumpadessu, ca scisi spraxi beni ramus de ignoranza in donnia logu! 18 SCENA IV (Madoscu racconta la leggenda de Sa Perda ‘e Sa Pipia). ZIU MADOSCU – Hoi ca nci seus totusu bolu contai sa liggenda de ‘Sa Perda ‘e sa Pipia’! ZIU PIREDDA – Nci mancada xeti gommai Mantoga. Aaah! Eccu ca est arribbendu… MANTOGA – Hoi, mind’eisi a contai de cosas bellasa! Cinisu e craboni mottu! Deu ciccu sa braxa… braxia bia! MRAXANI – Sa forredda est allutta… Sezzada, zia Mantoga, sa predica hoi dda faidi ziu Madoscu. Bistiu de arrubiu coment’est, paridi unu cardinali! ZIU MADOSCU – Giai chi m’eis fattu cardinali cuminzu deu a predicai! Duncasa, eisi ma’intendiu de is beccius mannusu su contu de sa Perda ‘e sa Pipia? ZIU PIREDDA – Ma’intendiu custu contu. Aici mi tocchi mali! MANTOGA – Apparai s’origa, ascuttai. Calancunu cantada… ZIU MADOSCU – Unu pastori innamorau! Depidessi unu parenti de Pilimeddu Pilia… ascuttai. 19 UNU PASTORI – Eh! Eh, no ndi passas no! Ascuttai custu cantu de su pastor’innamorau in su monti. Eeeeeeh! In su Monti, s’aria liggera ch’infriscada Su friscu de is arrizzolus E sonus de pittiolus Iscramius de angionis Eeeeeh! Custu cantu. De su pastor’innamorau. Eh! Eh! No ndi passa no! In sa Marina su pastori innamorau. Eeeeeeh! In sa Marina Su mari Sarrabesu Calmu e burrascosu De su tramontu indorau De s’auror’argentau De undas ispumau Carigna s’arenaxu. Eeeeeeeh! custu cantu De su pastor’innamorau. 20 Eh, eh! No ndi passas no! Baxei, paxei, crabas e crabittasa! ZIU MADOSCU – Cussu furiada su cantu de Pilimeddu Pilia: sa canzoni sua… Po torrai a su contu de prima, parend’a s’annu 1945, per’is montis de Muravera, ind’una costera facci a mari, est situada sa localidadi nominada sa «Perda ‘e sa Pipia». Pilimeddu Pilia, su crabaxu mannu de Muravera, in cuss’epoca, in cussu logu teniada su cuili fattu, cotti e, ailis po is crabittusu, e sa barracca po alloggiai sa famiglia. MANTOGA – Ind’una baracca! Biviada ind’una baracca, su crabaxu? ZIU MADOSCU – Sì… tenia po dom’una barracca. Ita si creidi, ca Pilimeddu Pilia, in ‘Sa Perda ‘e sa Pipia’, teniada unu palazzu de Vivanetti! In cumpenzu, però, teniada unu bellu tallu de crabasa, una bella pobidda e una bella pipia. MANTOGA – Una bella pipia? Intè..! Una crabaxedda nascia e paxia in su sattu, servaggia e crispionuda che una matta de ollastu! Crispionuda! Bella filla ancà teniada… chi furiada comenti apu nau! ZIU PIREDDA – Crispionuda? Selvatica? De sendu piticchedda crabaxedda, comenti a’ nau gommai Mantoga… 21 ZIU MADOSCU – Crispionuda no! Crabaxedda giai: pasciada is crabittus de su babbu e si sezziada ind’una perda manna manna, simbili simbili a una pipia, fatta de madre natura. S’ap’a nai… una scultura naturali, unu veru monumentu. E de inì biriada su mari: unu panorama de incantu! Biriada Feraxi, Cristolu Axedu, Portu Coraddu, Muravera, Santu Idu e Bidda de Putzu. MARIA PILLONA – Ziu Madoscu, a nosu interessada de isciri su nomini de sa Pipia Pilia, e comenti furia bistia, sa crabittedda … ita nau! Sa crabaxedda… ZIU MADOSCU – A nomini dda zerrianta Cristina e furiada bistia a gunnedda longa, a gipponi, scruzza, a pilus ixiottusu. Furia bianca e arrubia che una mela, simbili simbili a custa creatura senza de mali: nettixedda tua, Giuanni! ZIU PIREDDA – Però, de Pilimeddu Pilia no s’asi ancora nau. Poita cussu logu dda nominau ‘Perda ‘e sa Pipia’? Creu chi siada stettiu issu a fai cussa nomina. ZIU MADOSCU – ‘Olis’isciri totu a fin’a fini? Prestu fattu: po meritu de Pilimeddu Pilia e de sa filla Cristina chi bivianta in cussu logu, cussu logu ddu zerrianta sa ‘Perda ‘e sa Pipia’. Si no nci creeisi, baxei a controllai: sa perda est ancora innì, crexia a 22 spuntoni de arrocca. (Si sente un rumore di campanelli). MRAXANI – Custu contu de ziu Madoscu ad’ammanniau sa topografia de is connoscenzas miasa in fattu de localidadisi. Immoi, toccad’a mimi a contai unu contu beridadosu. ZIU PIREDDA – Ita t’est torrau su sanguini a logu, Mraxani?! No ses prusu sbentiau che binu axedu… a cantu biu, praxidi a tui puru a contai contus de forredda pappendu faa scrax’a fogu? De su restu, pobidda tua, Maria Pillona, Madoscu e gommai Mantoga, faint’a gara po allonghia’is chistionisi… po nai sa beridadi, issa, gommai, est sa privileggiada, mancai no siada coga, medium o chiromanti famosa. S’accuntentada de su titulu chi tenidi, de bruxixedd’andanti… Ma dda scireisi una cosa, ca custa faa est coxili e saborìa! No teni sabori de allegusta, però accuntentaisì de su chi passa su guventu… MANTOGA – Goppai Piredda, po su chi fazzu deu, aspettidi a biri su risultau. Prima, depidi biri s’opera mia. Apustis, podi giudicai... Goppai miu, no seu chistionendu de sa faa buddia! ZIU PIREDDA – Apu cumprendiu gommai Mantoga. Immoi no est ora de fai bruxeriasa. Est ora xeti de 23 contai contus de forredda a fogu alluttu, sighendu a pappai faa buddia. Eis intendiu ita faianta is dimonieddus de Pixina de Ajngiu po bocciri su tempusu? MRAXANI – Is dimonieddusu? De sa Pixina? No! ZIU MADOSCU – Iant’a fai sa guardia a sa Pixina, po no lassa’infoxai sribonisi. MANTOGA – Ddu sciu deu: alluppanta s’omini in sa Pixina… candu s’avvicinada! MARIA PILLONA – Scumittu ca is dimonieddus de Pixina de Ajngiu, in s’acua, abbarranta xiustusu po un’eterniadi, coment’is tostoinus de mari. ZIU PIREDDA – No, no! Issus funti in sa Pixina de Ajngiu po fai penitenza. E candu s’accostàda calancunu fillu de cristianu battiau, movinti una tempesta de acua a istrossa e bentu furiosu, e ndi scravanta arroccas e mattasa, zerriendu e frastimendu. MRAXANI – Ammarolla! Funti dimoniusu! ZIU PIREDDA – M’arregordu ca una dì mi seu agattau innì, e anti moviu sa solita tempesta. Una trasura de acua e bentu, cun tronus e lampusu, gimmai mi seu mottu. Iscireis una cosa? Est bregungia a ddu nai… mi dd’apu fatt’a pizzusu! 24 MANTOGA – Possibili? Arrazza de omini coraggiosu! ZIU PIREDDA – Olia biri a fustetti gommai in cussa notti famosa, aculiada ind’una matta de ottigu, candu su bentu furiosu srubìada che unu trenu, intendendu boxis chi naranta… MRAXANI – Ita naranta? ZIU PIREDDA – “Custa matta de ottigu, ndedda bogaus de arrexìni!”. E un’altra boxi arrespundiada: “Lassadda! Podis bocciri unu fillu de cristianu battiau: nosu boleus s’anima, no su corpusu”. Appena passàda sa tempesta, mi seu fuiu a peis parisi! ZIU MADOSCU – E is dimonieddus nci funti torrausu a sa Pixina de Ajngiu… berus Giuanni? ZIU PIREDDA – No isciu. Mancai fessinti bandausu a sa furca o in lavuras de s’inferru! (Infuria una tempesta, con tuoni e fischi di vento impetuoso). MRAXANI – Custa storia esti una storia vera! Sa propria cosa est succedia a babbu miu, cun nonnu miu, in sa Pixina de Ajngiu in cussu logu! 25 SCENA V (Mantoga, ‘sa Bruxia’, racconta una storia). MANTOGA – Ascuttai su chi est capitau a mim’in sa Turri de is Dexi Cuaddusu, territoriu de Muravera, accant’e mari. Furia torrendu de Sa Turri Salinas, candu a unu trattu mi passad’ananti un omini chi deu no connoxia. Camminàd’a passu sveltu, pagu bistiu, furiada stasìu e pottàda sa peddi e is ossusu xeti. Po crosidadi ddi bandu avattu! Cammina cammina, finzas a candu est arribau a su spaniadroxu de is carrubas de Brennau, si frimàda e cumenzàd’a zerriai cun fueddus de una lingua chi deu no cumprendìa. Accudianta sordaus de donnia patti, armaus de ispada… cussu chi apu biu po primu, depiadessi su capu: su cumandanti de sa navi pirata. Intendia boxis de gherra, zerrius e birìa umbras figuradas! Unu fracassu infernali! In cussu affracoxu cunfusionau, pariad’aberus’una battaglia vera: ‘Armas Biancas’. Cussu tintinnu de ispadas m’est abbarrau in origas… boxis, lamentus, frastimus! De seguru furianta maladizionisi de chini boliada su terrori de sa morti a donnia costu. Apustis de sa battaglia, cussu capu si frimàd’accanta mia. Unu scheletru… anzis un umbra figurada! E medas 26 sordaus m’ingirianta… e, totu paris arruianta mottus a terra! M’apu fattu sa gruxi e ind’un’attimu torràda su logu calmu; sparianta is sordausu. Deu chi seu bruxa, apu cumprendiu totu: cussus furianta sordaus mottus in cumbattimentu, in s’ultima battaglia de is morus saracenusu in Sardigna. A memoria de omini, funti ancora inguni po fai penitenzia! (Si sentono grida di battaglia, rumore di spade e urla). MRAXANI – Is morus saracenusu? …Cussus chi boccìanta e furanta in totu sa Sardigna? MANTOGA – Propriu cussusu chi sa popolazioni Sarrabesa ad’isperdiu in s’ultima battaglia! Cussa battaglia chi apu biu deu e intendiu; is Saracenus cumbattianta po sighiri a furai. Poburus sordaus saracenus morusu: mottusu senza de arriciri sepoltura, abbarraus ingùni a fai penitenza! MRAXANI – Tandus, su chi apu liggiu deu torrad’a beridadi! Is morus saracenus, lardonisi prus lardonisi de is lardonis de Pisa, funti cussus chi nd’anti furau is baccas de ziu Antoni Biancu e is brabeisi de Peppineddu Mesulituru. ZIU MADOSCU – Nara Mraxani ita ddi ‘olis crexi coa; sa storia de Gommai Mantoga no tenidi abbisongiu de creximonia! 27 ZIU PIREDDA – Intè Mraxani! Innoi no’ nciadi genti de imbovai. MRAXANI – Podidessi faula sa fura de is baccasa de ziu Biancu e sa fura de is brabeisi de Mesulituru… ma su bestiamini de Predi Antiogu de Masuddas chini dda razziau? Is morus saracenusu, creu. Tenia asiu Predi Antiogu a predicai in cresia de sa trona e a frastimai e scuminigai! Is cincu brabeisi e is doxi crabus ncianti fattu coa in Tunisia. ZIU MADOSCU – Ses seguru Mraxani de su chi narasa! No ti pongias a raccontai scenas de cummedias sardasa a sa zruppa! Is morus Saracenus chi razzianta sa Sardigna in su milli e settixentusu e milli ottuxentusu no nc’intranta nudda cun su furtu cummediau de Predi Antiogu de Masuddas! Funti passaus annus medas po arribbai a su furtu de s’Arrettori. Creu… chi si sia verificau… in su milli e noixentusu… Duncas, Mraxani, a chini bolis imbovai? MRAXANI – Sissi, ziu Madoscu, adessi aici però is morus Saracenus, o Sirianusu chi sianta, no abbarranta ma’in bidda insoru, funti emigrantisi in donnia tempusu… po razziai, po furai, po bendi bestireddus ammacciausu, collaneddas de imbridi chi teninti pagu valori e ‘cicchinnacchisi’, po imbrogliai sa genti. 28 29 ATTO SECONDO SCENA I (Maria Pillona si asciuga le lacrime e singhiozza seduta in un angolo della casa). MARIA PILLONA – Custu no ‘nci boliada! Ih, ih, ih! (Singhiozza e si tiene il capo). Ohi, ohi sa conca mia! Candu furriada babbai de su sattu faidi unu disattinu! Immoi… chini si dona s’ollu ‘e proccu: su cundimentu po totu s’annu? Senza de s’ollu no podeus fai fritteddasa, zipulasa, friri pisci… Senza peis de proccu a ita serbi su cixiri? Sa faa buddia, ohiamomia, gei adessi prexau babbai! MRAXANI – Ita stoccada tenis pobidda mia? Ses prangendu che una pipiedda pittia… MARIA PILLONA – Est nudda su dannu! Bai a biri… bai a biri, Mraxani! Bai a biri su proccu… su proccu! Bai a biri su proccu, ti nau! Est morendu! MRAXANI – Su proccu morendu? Creppendusì?! (Esce). MARIA PILLONA – It’apu fattu a m’essi scarexia su cadinu cun sa figumorisca in s’aurra de su proccu! 30 MRAXANI – Nara, Maria Pillona, cantu figumorisca dd’asi donau a su proccu custu mangianu? MARIA PILLONA – Totu su cadinu, ca m’esti scarexiu in s’aurra! Su proccu s’est creppau? Mischinu de issu! Mischineddu. MRAXANI – (va a vedere) Creu beni est fendu is abucchiadasa! Toccad’a ddu pungi a gotteddu. Toccad’a dd’accabbai po ndeddi bogai su sanguni… MARIA PILLONA – Bai e cicc’a babbai Mraxani, bai! Ma po sa figumorisca no boghist’inzunfiu cun babbai. Ti raccumandu, Mraxani. MRAXANI – (cerca un coltello) Casi casi dd’accabbu deu su proccu! Ma custu gotteddu est ispuntau: custu no ddi fai mancu su chilighitti, nci bolidi unu gotteddu a punta po ddi toccai su coru. MARIA PILLONA – Ita ses fendu Mraxani, bai a zerriai a babbai! Movidindi! ZIU PIREDDA – (vedendo la figlia che piange) It’est custa scenàda? Nara, Mraxani, poita est prangendu Maria Pillona? Gei no dd’asai abbucciuconada? Chiecussu fais is contus cun megusu! MRAXANI – Bolis ixiri poita prangi filla tua. Bai e pregontadda! 31 ZIU PIREDDA – (a Maria Pillona) Ita tenis fillixedda mia? Paris ca pottasa su mottu ananti... MARIA PILLONA – De mottu si trattada… ma no est mottu fillu de cristianu! ZIU PIREDDA – Est mottu su gattu o s’esti zruppau su cani… Bolis chistionai filla mia? MARIA PILLONA – Nossi babbai no ia boli chistionai, ma toccad’a ti ddu nai… ca su proccu… su proccu est fendu is abucchiadasa. Ih! Ih! Ih! (piange). ZIU PIREDDA – Su proccu, su proccu nostu? Gei no m’as’a boli nai ca nci perdeus su proccu! Lardu, satizzu e sanguneddu! Origas e grandula! E is ossusu e sa zudda po mi fai su pinzellu! MARIA PILLONA – Comenti eus a fai, babbai? Poburus de nosu a coi su cixiri, sa faa buddia e su minestroni senza ossus de proccu! ZIU PIREDDA – Aiò, Mraxani aiò ca pungeus su proccu, aici sana subitu. No depi penetenziai… (Se ne vanno). MARIA PILLONA – (si asciuga le lacrime) Seu pagu pagu cuntenta però ca su proccu ddu bocceus mesis prima de sa data fissàda! Tengiu unu disiggiu de pappai bisteccas de proccu… ZIU PIREDDA – (ritorna) Coraggiu Maria Pillona spicciadindi, ca depeusu molli sa pezza, appiccai is 32 ossus de su proccu e fai mandadasa. Aiò filla mia, depeus talla’is laderisi de su lardu e, po ti fai contenta, t’apu bettiu un’arrogheddu de coittedda! Pappa Maria Pillona. Spixiunchera! SCENA II (In casa Piredda è festa. Secondo le usanze del tempo, dopo aver ucciso il maiale da ingrasso è d’obbligo invitare i parenti e gli amici per condividere il pasto). ZIU PIREDDA – Benei benei, ca feus festa manna. MANTOGA – (entrando) Iasta pozziu zerriai, goppai Giuanni, furia libera totu su mangianu po aggiudai! ZIU MADOSCU – (entra di seguito a Mantoga) Eita bugginu! Deu puru furia liberu. Ti podia donai una manu de aggiudu, caru Giuanni! ZIU PIREDDA – No ddi fai nudda… oramai su proccu est mottu, e penzaus a prandi. Maria Pillona, su prangiu est prontu? MARIA PILLONA – Seu preparendu… po primu fazzu pastasciutta, po segundu origas de proccu a buddiu e grandul’arrustu. 33 ZIU PIREDDA – Origas de proccu a buddiu? Chi no sia mai unu prangiu aici lascu! Mraxani sa forredda est allutta? MRAXANI – Sissi srogu, nciadi unu fogu infogau… unu foghidoni po arrustiri pezza de pegus mannus! ZIU PIREDDA – In pressi Mraxani, schidona pezz’e proccu e coi. Allesturu sbrigadindi ca teneus famini. MRAXANI – Sissi srogu. MANTOGA – Deu m’accuntentu po finzas de is origas de su proccu... appoderi goppai Madoscu, ca si prazzeus un’origa. MADOSCU – Po caridadi! Cun fustetti intamas de dividiri un’origa de proccu, no dividu mancu pezz’arrustu… mi basta su chi m’ha fattu! ZIU PIREDDA – Calma, calma. It’ha fattu gommai Mantoga, si est lizitu a ddu sciri? MADOSCU – Spiegu deu sa cosa. Una cosa de sindi sbregungiri. Custa sennora majaxa, tempus faidi, est benni’a domu mia po mi coxinai un’imbrogliu beni fattu cun sa pag’a manu cuàda, s’intendidi. MRAXANI – Contu salìu? Una fattura? Dd’ha fatt’una fattura salìa?! 34 MADOSCU – Si… si… est aici! Una fattura salìa, e bolu biri si ddu negada. ZIU PIREDDA – Una fattura? Una fattura… poita, Madoscu? ZIU MADOSCU – Po fillas miasa. Ascuttai. Comenti apu nau prima, sa signora Mantoga, est bennia a domu mia cun cuatturu mudandasa totu ricamadas cun pizzus e froccusu, nendu: “Bosaturusu immoi chi teneis is fillas pittias, teneis una certa seguresa, ma po candu funti mannasa no. Nci bolidi unu porta fortuna. Cun custas mudandas arricamadas, Annalisa e Annarita agattanta unu pobiddu bellu simpaticu e arriccu. Custas mudandas fortunadas si depinti ponni a is sexannus fattusu, no prima. Eis a biri ca gira sa fortun’a patt’insoru”! ZIU PIREDDA – Madoscu amigu miu, no m’asi ancora nau comenti est andad’a finiri sa fattura de is mudandas fortunadas arricciadas cun froccusu… ZIU MADOSCU – Beni meda! Una porcheria: fillas miasa, hoi, teninti una dexenoi e una bintitres annusu! ZIU PIREDDA – E… no si funti cojadas ancora? ZIU MADOSCU – Cojadas mai, bagadias ancora. Annarita sa prus manna, s’esti fatt’a isposa cincu 35 ottasa, cambiendu cambiendu de picioccu, a picioccu. Annalisa, ha giai cambiau sposu setti bottasa. MRAXANI – Totu a is duas promittinti beni… MANTOGA – Fustetti, goppai Madoscu, ha pigau unu pisci de abrili e sa pobidd’ha cumprendiu allu po cibudda… Sa fattura est fatta beni. ZIU MADOSCU – Eeeh! Beni meda! MANTOGA – Xeti ca sa pobidda de fustetti sind’est scarexia de fai ponn’is mudandas a is fillas a s’imbressi. Cun is mudandas a s’infacci abbarranta bagadias, e collezionanta picioccusu che sa posta francubullusu. SCENA III (La sera seguente, durante una riunione, Ziu Piredda prende la parola). ZIU PIREDDA – Giai chi hoi puru seus in tema de fatturasa, depu segnalai unu fattu curiosu, chi bandada in favori de gommai Mantoga. (Mostra uno 36 scapolario). Eccu, custu midd’ha donau gommai Mantoga. ZIU MADOSCU – Aspetta Giuanni, scusa si ti passu ainnantisi, teni accontu su contu de contai e ascuttai su chi depu nai deu: est una cosa importanti! Diadoru Succu oristanesu, possessori de unu simbili scapolariu arregalau de sa birdia e fattu po no dd’accostai femmin’accanta, no s’esti mai sposau. Su scapolariu tu, Giuanni, est fattu po no t’appiccigai femmina? O est fattu po atara cosa? ZIU PIREDDA – Furia prontu a spiegai totu, caru Madoscu, as’indovinau! Deu bolia beni a pobidda mia motta e no bolia arrui in peccau cun atara femmina. Custu scapolariu m’ha salvau de unu segundu matrimoniu. Depu ringraziai a gommai Mantoga po s’impegnu de sa fattura e po sa bundadi chi portad’a cumpimentu. MARIA PILLONA – Eh no! Immoi toccad’a mimi a contai una storia vera. Ascuttai. S’atara notti, m’ha pigau sonnu e, chizzi chizzi, seu andàd’a mi croccai. Maria Giovanna, sa pipia, furiad’a ischinnizzusu. D’apu appaxiada e mi seu drommia. Apustis de oras, mindi seu xidàda ch’apu intendiu aberendu s’enna… Apu penzau: comenti mai, Mraxani a cust’ora in domu? De solitu, rientra tardi. Su giogu de is cattasa 37 dd’anti ammacchiau! Apu alluttu sa luxi, giustu in tempusu po biri a Mraxani bessendinci cua cua de s’apposentu! Mancai mesu indrommiscàda, accudu a biri su meri miu scoittendinci. Furiada scruzzu, senza de berrettu e a peis de burrincu! Ehi, ehi… a peis de burrincu! (Tutti si guardano in faccia, increduli). TUTTI – (in coro) A peis de burrincu? ZIU PIREDDA – Ndi ses sigura Maria Pillona ca pobiddu tu furiad’a peis de burrincu? Burrincu gei est, però…a peis de molenti no!! ZIU MADOSCU – Mraxani a peis de burrincu! Candu mai… custa est cosa bia in su sonnu. No podid’essi. MANTOGA – Ehi! Ehi! Arrazza de meraviglia! S’omini a peis de burrincu est su Estiu. Propriu aici, s’Estiu ! TUTTI – Su ‘Estiu’? S’Estiu: su dimoniu? Su Estiu indimoniau?! MANTOGA – Sissi, bona genti: su Estiu indimoniau! Su dimoniu chi si trasformada in cani, in burrincu, in sirboni e ataras formasa; no eis ma’intendiu ca, in cassa manna, a su sirboni ddu sparanta a cuatturu passus e no arrennexinti a ddu bocciri? No eis ma’intendiu ca candu s’accoppia su Estiu… naxidi 38 angionis a duas concasa, crabittus a conca de cani, vitellus a cincu peisi e ataras cosas chi no pozzu nai! MARIA PILLONA – Gesù Cristu miu! Gei d’apu fatta bella a m’essi post’a lettu chizzi chizzi! Mi toccad’a benedixi sa domu e a fai circolai su contu de custa visioni mia notturna. Apa nai: “femminas, donai attenzioni, si ospitais ominis in su lettu, a su notti. Controllai si veramenti est mascu, s’omini, e castia’is peisi e castiai puru asutta de su lettu, nci podidessi su Estiu cuau”. SCENA IV (Madoscu fa visita all’amico Giuanni Piredda: bussa alla porta, gli apre Mraxani). ZIU MADOSCU – Si podidi? MRAXANI – Avvanzidi, ziu Madoscu, indiscu e indoscu. Saludi! ZIU MADOSCU – Indiscu sì, indoscu no! Indiscu ti pozzu nai, ita novasa? 39 MRAXANI – Custu mangianu, chizzi chizzi, s’est presentau unu pilloni a zugu longu chi pariada una cicogna… ZIU MADOSCU – Sa cicogna? Genti noa beni benia siada, sa genti noa! Mi fai prexeri. Unu maschixeddu? MRAXANI – Nossi, ziu Madosc’un’atara femminedda… ZIU MADOSCU – Immoi s’amigu Giuanni adessi cuntentu, cun duas nettixeddas in domu! MRAXANI – Srogu est giai preparendu is sogas, po cassai cogasa: ad’intendiu comenti fai rima, sogasa cun cogasa! ZIU MADOSCU – Si boleis aggiudu, nottesta seu disponibili. Bengiu cun duas sogasa, po cassai cogasa. MRAXANI – Nossi, ziu Madoscu, seu seguru ca bastausu deu e srogu! ZIU MADOSCU – Segundu tui Mraxani, esistint’is cogasa? MRAXANI – Aturuche! Is cogas funti maiaxasa, fattucchieras, bruxasa, magasa, chiromantis, stregasa! Issas, cun s’aggiudu de su dimoniu, nci suinti su sanguni de is pipieddusu appena nasciusu, mischineddusu! Nottesta, ndi cassaus una e ddi poneus su ferru de prenciai a nadiasa! 40 ZIU MADOSCU – Ti torru a nai Mraxani, boleis aggiudu? Seu disponibili po fai cumpangìa a Giuanni, ca seu timendu ca nottesta puru ddi zaccanta bussinadas e nceddu strumpanta! MRAXANI – Nossi, no si disturbidi, ziu Madoscu, srogu po pigai bussinadas potta facci manna… ZIU MADOSCU – Tandus, si est aici, ti lassu in sa bon’ora. (Esce). MRAXANI – (si rivolge al pubblico) Nottesta, ziu Madoscu boliad’assoga’is cogasa: cussu traballu spettad’a srogu e a su sottoscrittu! SCENA V (La sera stessa, sul tardi, suocero e genero si preparano per la caccia alle streghe. Entrambi si allenano dunque a fare dei tiri con le funi). MRAXANI – Cogas, it’aspettaisi a benni. Benei ca si segais casu! ZIU PIREDDA – (esce da un lato del palco, zoppicando e con una fune in mano) Cogas de sa mal’ora, benei, ca 41 ziu Giuanni si ponidi una collanedd’a su zugu! Una bella cravatta. Scumittu, ca no sindi presentad’una… MRAXANI – Prov’a camminai, srogu. Fai su gira gira, ca t’assogu: seu seguru ca ti cassu! Bolu provai... (manca il tiro). ZIU PIREDDA – Bellu stramu sesi, managu! Si furia stettiu una coga t’ia cagau is carigasa! MRAXANI – Ma tui no sesi una coga: si furiasta una coga, immoi, furiasta pendiu, appicau a su cordau de sa crabettura! ZIU PIREDDA – Tocca Mraxani, riposadì! Fazzu deu sa guardia. Alloga is forzasa po candu benint’is cogasa… MRAXANI – (si addormenta sulla sedia, svegliandosi poco dopo di soprassalto) Is cogas srogu! Sa pipia, sa pipiedda mia! ZIU PIREDDA – Una balla is cogasa! Asi fatt’unu sonnu trumbulau… MRAXANI – Tres cogas bestias de biancu: m’anti carbussau, ‘ndi bolianta ingolli a Maria Giovanna! ZIU PIREDDA – No creu propriu ch’is cogas pozzanta fai una simbili cosa: a Giuanni Piredda no ddi fainti barba e capelli! 42 MRAXANI – Si agattas pilu sì… (guarda l’orologio) Funt’is sesi de mangianu; bandu a mi croccai cun pobidda mia: cun su sol’in forasa no nc’esti perigulu chi bengianta is cogasa (esce). ZIU PIREDDA – Prima chi bandisi a lettu, aspetta ca ti controllu is carronisi! Bonanotti, Mraxani. Ma, ita nau bona notti. Est obrexiu! SCENA VI (Ziu Piredda aspetta l’arrivo delle streghe e chiama la figlia, Maria Pillona, per invocare una preghiera protettiva). ZIU PIREDDA – Maria Pillona, as’appiccau is trebinisi apalas de s’enna? MARIA PILLONA – Sissi, babbai. ZIU PIREDDA – Asi girau sa scova francas a susu? Asi postu is crapittas’a conca de lettu? E, su muncadoreddu de conca, a peis de lettu? MARIA PILLONA – Sissi, babbai, si benit’is cogas ant’a nai: “no faidi a dda toccai: pottada su de peis a conca, e su de conca a peisi”! 43 ZIU PIREDDA – Ah! Seu prus tranquillu. Accidenti però a su sonnu! Seu giai becciu: seu a isconchiadasa; toccada a mi donai bussinadasa deu e totu, dosinuncas mi drommu! (Rivolgendosi al pubblico) Un omini de s’edadi mia iad’a depi drommiri prus pagu: no bireisi ca seu peus de una marmotta… (Parlottando, si addormenta; si sveglia di soprassalto) Is cogas, apu biu cogas in giru! (Si alza dalla sedia e controlla). Totu appostu, forzis apu sonnau… Eh! Eh! No. No beninti nottesta, ma… no est nau s’ultimu fueddu… Labai, pari chi apu intendiu stragazzu: su trinnittu de s’enna ha sonau tres bottasa, calancunu a toccau s’enna. (Preoccupato) Ses tui, Mraxani? Ehi, ehi, ehi! Corpus de aundi! Funt’is cogasa. Bistias de biancu a facci cuàda! (Le streghe si lanciano contro il povero Giuanni Piredda, buttandosi sulle sue spalle e schiaffeggiandolo) Accudi, Mraxani! Accudi, aggitoriu! Aggitoriu! Is cogasa m’anti crazzau asutta; m’anti strumpau! Aggitoriu! Custas mi boccinti… MRAXANI – Srogu, piga sa soga, sbrigadindi; cassandi assumanc’una, piga sa soga! Srogu, piga sa soga! ZIU PIREDDA – Eccu fattu, tui no ti fuis prusu! Mraxani accapiadd’a s’enna. Tirandeddi su lanzoru de facci, ca bireus ecchini esti. 44 MRAXANI – Srogu! Su ferru de prenciai est avrigau, est prontu po si ddu ponn’in paneri. ZIU PIREDDA – No, in su biddiu! Mraxani, betti su ferru, ca ddi feusu su cara cara a brenti… MANTOGA – Lassidimì stai, goppai Giuanni, no bidi ca seu deu: Mantoga! No seu una coga: seu sa Gommai de fustetti! Mantoga. ZIU PIREDDA – Gommai mia, Mantoga? Bella gommai, tengiu! Gommai Mantoga una coga: no creia mai chi gommai Mantoga… fessidi unu Dracula pappasanguni! MARIA PILLONA – (arriva) Ita bolis fai babbai a zia Mantoga? No est una coga! M’ha cunfidau s’atara dì ca ti bolia fai unu scherzu… e biu ch’esti arrennexiu beni su scherzu, no ti paridi? Babbai? ZIU PIREDDA – E banda beni! No sciria ca gommai Mantoga, connotta po bruxixedd’andanti… fessi puru brullàna! Ma, su chi finid’in beni, funti cantus chi finint’in cantus de gloria! Però, bolu acciungi: antigamenti, furianta is cogas chi nci suianta su sanguni de is pipiusu. In s’era moderna, funt’is lardonis chi ndi furanta is pipiusu, po is organus de trapiantu e po soddisfazionis corporalisi... Mammasa, donai attenzioni, ca is pipiusu e is pipiasa funti prus caras de is pipias de is ogusu. Tengiu arrexoni de mi 45 lamentai, de tenni penzamentus! Ca sa malvagidadi est fendusì strada in su mundu: semminendu odiu e motti. E nosu, chi teneus caridadi e bundadi, feus attus de persuasioni po no molestai is pipiusu, cun s’esperienzia de is beccius mannusu. Passai bona notti, senza de sonnai cogasa. MRAXANI – Ma, srogu? De custas sogas, a lobiu fattu: ita ndi feusu? ZIU PIREDDA – Du scisi it’apu penzau Mraxani? Parteus subitu a sa Giara e assogausu cuaddeddus arrestisi. Feus contu ca funti cogasa! Andaus Mraxani andausu! 46 47 VOCALIS E LITTERAS CONSONANTIS CUMMEDIA PO PIPIUSU Commedia in due atti L’interno di un enorme tendone da campeggio diviso in due metà: un ambiente dedicato al giorno e uno dedicato alla notte. Pochi utensili distribuiti per terra e un vecchio tavolo sul quale si trovano un dizionario aperto, una bottiglia d’acqua e quattro bicchieri. Dietro una tenda alcuni bambini stanno in silenzio. All’improvviso, uno di loro, con una maschera dipinta sul viso, esce dalla tenda alla sinistra del palco, si avvicina al tavolo e s’impossessa del dizionario. 48 49 PERSONAGGI Jana Bianchedda, fatina che governa l’alfabeto Abate, servitore di Jana Bianchedda e comandante dei bambini vocale Zuzzurellone, servitore di Jana Bianchedda comandante dei bambini consonante Antonio, Efisio Ignazio, Orlando Umberto Bambini consonante Bettino, Cristoforo, Domenico Fabio, Giuseppe, Han Laura, Michele, Nerina Pietro, Quintino, Rita Sara, Tania, Veronica, Zita Bambini vocale e 50 51 ATTO PRIMO (Il bambino ruba il dizionario posizionato al centro della scena: «Custu ndeddu furu!». Entra dalla porta destra Jana Bianchedda con una bacchetta magica: strappa il dizionario con uno strattone al bambino che corre via). BAMBINO MASCHERATO – Custu ‘ndeddu furu! JANA BIANCHEDDA – Tui no ‘ndi fura nudda! Bai, pipiu manus longasa! De hoi, crasi e pustiscrasi e mai no torristi a furai! (Dette queste parole inizia a sfogliare il vocabolario, fermandosi all’ultima pagina) Zufolo… Zuppa… Zuzzurellone… (Dopo aver pronunciato quest’ultima parola si sente la voce di un uomo provenire da dietro il tendone. Dalla porta sinistra sbuca un omone grosso grosso e gobbo che si avvicina a Jana e le fa una riverenza). ZUZZURELLONE – (a Jana) Eccu, bengiu subitu! Deu seu Zuzzurelloni… e seu innoi, Jana Bianchedda, po ti fai de serbidori. Cumanda, ca ti serbu! (Si lamenta in direzione del pubblico) Eccu! Deu seu s’utimu fueddu de s’Alfabetu e su primu serbidori de tui, Jana Bianchedda! 52 JANA BIANCHEDDA – Zuzzurelloni, t’apu zerriau, ca bolu sciri de tui sa beridadi sull’“alzata” degli scudi… da parte delle lettere-consonanti contro le pacifiche vocali. ZUZZURELLONE – Chi deu scipia, bella Jana… ma no de seguru su centu po centu… nc’est stetia una prima battaglia: bambini ‘consonanti’ contro bambini ‘vocali’ pacifici. Immoi, però, no ixiu aita puntu sianta le “azioni belliche”. Chiama i bambini, loro ti diranno. (Jana chiama a raccolta i bambini, uno alla volta. I bambini chiamati per nome escono dalla tenda con la prima lettera del loro nome stampata sulla maglia. Entrano in ordine, avanzando in fila indiana tutti i bambini dell’«alfabeto»: Antonio; Bettino; Cristoforo; Domenico; Efisio; Fabio; Giuseppe; Han; Ignazio; Laura; Michele; Nerina; Orlando; Pietro; Quintino; Rita; Sara; Tania; Umberto; Veronica; Zita). JANA BIANCHEDDA – (dopo aver fatto l’appello) Siete tutti presenti? BAMBINI – Siii!… tutti. JANA BIANCHEDDA – I bambini con la lettera iniziale che corrisponde ad una consonante alla mia destra. Quelli che hanno il nome che inizia per vocale, alla mia sinistra! Prima de su primu pasiu, nciadi un’atara cosa importanti de sistemai. (Prende in mano il 53 dizionario e aprendolo alla prima pagina legge) Abaco… Ab aeternum… Abate (Appena prononziata la parola ‘abate’, dalla porta sinistra entra un frate capuccino con una lunga barba che si dirige verso la fata). ABATE – Eccu, deu seu s’Abati, frate capuccino e seu innoi po tui, mia bella Jana Bianchedda, po ti fai de serbidori: cumanda, seu a disposizioni! BAMBINI – (gridano) Capuccino, capuccino, tu sei frate o capuccino? JANA BIANCHEDDA – Silenzio bambini! (Rivolta all’abate) Tui par’Abati, depis custodiai custus pipius ‘vocalis’. As’intendiu Capuccinu? ABATE – Adessi fattu, po tui, Jana! JANA BIANCHEDDA – E tui, Zuzzurelloni, custodias custus pipius ‘consonantis’. ZUZZURELLONE – Adessi fattu su chi cumandas! JANA BIANCHEDDA – Pregontu a bosaturus pipius, mischineddus e piticcus, est berus ca boleis sa gherra? (Sara e Ignazio si separano dal gruppo dei bambini e, l’una accanto all’altro, formano la parola “SI”. Altri bambini, imitando Sara e Ignazio, si separano, disponendosi a formare la parola “GUERA”). 54 JANA BIANCHEDDA – Beh! Deu liggiu «Guera». (Per ovviare all’errore si separa dal gruppo un altro bambino, la lettera R di Raimondo, e si unisce agli altri cinque, posizionandosi tra Rita e Antonio). RAIMONDO – Deu seu sa ‘erre’ acciuntu a sa ‘erre’ de guerra, e fazzu sa guerra! JANA BIANCHEDDA – Biu ca seisi beni organizzausu! (Si rivolge a Zuzzurellone) Tui chi as’assistiu a sa prima battaglia tra Consonantis e Vocalisi, spiega ita est succediu? ZUZZURELLONE – Sì, bella Jana, pott’unu nastru de ti fai scuttai… JANA BIANCHEDDA – Ascuttausu. MICHELE – Le navi del Pacifico sono vocali-bersaglio nell’Oceano… BETTINO – Col grido di battaglia io stringo la baionetta! FABIO – Io stringo la forchetta! CRISTOFORO – E deu prangiu! Seus fend’unu corantottu ca s’anti fatt’unu cappottu. Dalle vocali soprafatti, siamo vinti e circondati! 55 RITA – Vieni, vieni Zuzzurellone, seus perdendu a orienti… e s’anti bintu a ponenti. Seus unu populu perdenti! MICHELE – Deu nciapu ‘perdiu una denti… PIETRO – Nella trincea, arrettumba su mortaiu! MICHELE – Impreca la “elle” ferita. Dice: “Salviamoci la pelle”! ANTONIO – Cantu froris in campusantu e gruxisi de linna… morinti consonantis e litteras birbantis! ORLANDO – Deu arrù… fei s’arrodieddu. A sa “erre” di gira su cirobeddu, a sa “emme”, millenaria, d’anti post’a peis in aria, ca sa “ci” est croccada in sa camera mortuaria. IGNAZIO – Ferìus, fettus, scambaus! Sa “esse” arrovinada, sa “enne” scambada, sa “zeta” macellada. UMBERTO – Sa “i”, sa “elle”, sa “u”, currinti a precipiziu e zerriant’a boxi manna: “boleus l’armistiziu”! JANA BIANCHEDDA – Bastada bastada! Apu intendiu abbastanza de custa baraonda! Per adesso, non si fa la guerra! Rompete le righe (Tutti i bambini vanno via tranne i bambini-vocale). ABATE – (propone un gioco ai cinque bambini ‘vocale’) Attenti bambini! Facciamo un gioco. Prendiamo 56 quattro sedie, in modo da formare un quadrato: ecco, così (dispone le sedie. Ai quattro lati del palcoscenico sono posizionate quattro sedie, distanti l’una dall’altra cinque metri. Quattro bambini occupano le seggiole, mentre un bambino resta in mezzo e cerca di rubare il posto agli altri. Quindi, mentre i quattro bambini si scambiano le sedie il quinto bambino, con destrezza, cerca di recuperare un posto. Alla fine, con tempi prefissati, il bambino che resterà al centro, senza avere ottenuto una sedia, dovrà farà una penitenza. L’Abate e Zuzzurellone cercano di distrarre i bambini con dei giochi, canti e balli, in modo tale da impedire la guerra tra Vocali e Consonanti. Quando arriva il momento del ballo, salgono sul palcoscenico tutti i bambini. Bettino, un po’ birichino, fa lo sgambetto ad Ignazio. Volano parole grosse, da ambo le parti). IGNAZIO – M’asi fattu su trobipei! Ses peus de unu canguru! BETTINO – Deu, unu canguru? Ses tui chi sesi moddi moddi, crexiu in su cottoni. ZUZZURELLONE – Basta, basta, il diverbio finisce qui! Corpus de chi s’ha formau ‘e piccioccheddus! ABATE – Po mimi puru, parixeddu s’avverbiu “ora” narada a da finiri immoi! Fei paxi. Stringeisì sa manu. 57 ZUZZURELLONE – Così va bene, bravi! Abarrai in paxi pipiusu, est aici chi boli Gesùsu. Gesùsu si amada! IGNAZIO – Gesusu si amada? E nosu puru amaus Gesusu. Ma si depeus cunfrontai. ABATE – Cali cunfrontu? A chini cumbeni sa disputta? BETTINO – Su cunfrontu serbidi po biri chini est prus fotti, sa “bi” o sa “i”! IGNAZIO – Deu, cun sa “i” seu… imbincibili! BETTINO – Deu, cun sa “bi” seu… unu baluardu ! IGNAZIO – Deu, cun “i” seu importanti, imprevedibili, imbattibili! BETTINO – Deu, cun “bi” fazzu su bellu e su tempus leggiu, bagnus de soli e… su beeeh de is angionis! IGNAZIO – Du scireusu ca fais beeeh, e battibeccusu e su bau bau de is canisi. ZUZZURELLONE – Basta cun custa cantilena! Depeus cantai, e cantai beni! ABATE – Cantiamo un inno al sole che tramonta! BAMBINI-VOCALE (Tutti i bambini-vocale cantano insieme all’Abate) Candu tramonta su Soli, S’oscura s’orizzonti, Curri su crebu in su monti, 58 Sa Luna ammosta sa facci, Cun isteddus accanta, Bessi poi scorrada, E su Soli candu torrada, Ndi bessi baxiu baxiu, Ca est de pagu naxiu E girad’a sa sola, Po callentai is pipius , chi bandant’a iscola. BAMBINI-CONSONANTE – (cantano un inno di battaglia) Alè alè alè! Distruggeus is Vocalis, Causa de tanti malis. Gherra e gherra siada, Gherra a is Vocalis. Casermas e battaglionis, Approntai is cannonis, Causa de tanti malis, 59 Nosu boleus sa gherra Po concuistai sa terra, Attiddaus sa trincea Cun sa bassa marea, Cun arcu freccia e balestra, Sparaus a manca e a destra, po distruggi fortinu e forti. Non vedete che siamo insorti? ZUZZURELLONE – Vergogna, vergognatevi, razza di marmocchi furfanti! Mocciosi da quattro soldi! Cercate la guerriglia? S’apu lassau cincu minutus solusu e in cincu minutusu eis fatt’unu pandemoniu! Ita dimoniu! State scherzando a voler far la guerra? MICHELE – Sa gherra de is pipiusu est una gherra po giogai… ANTONIO – Non funt’is pipiusu a boli sa gherra, funt’is consonantis! ABATE – Ah! Est aici, funt’is consonantis berusu? E tandusu serraus su sillabariu. Eccu fattu! Immoi vocalis e consonantis diventanta mudas che ‘Han’. 60 ZUZZURELLONE – Andaus pipius, seus in campeggiu... Andaus a drommiri… Sentite? Su tromboni sonada su silenziu… ABATE – Raccumandu a pipiusu: po nudda ischerzusu! E deu seu s’angelu custodi de vocalis e litteras consonantis. Deu sorvegliu! (Mentre tutti dormono Bettino, Cristoforo e Giuseppe si alzano e corrono verso l’accampamento delle vocali. L’Abate e Zuzzurellone li seguono di nascosto. Zuzzurellone ne afferra due per l’orecchio, mentre l’altro viene tenuto fermo dall’Abate. Volano parole grosse… Furfanti, animali, volponi!) Ecco i Don Chixote! Immoi, si crexi su nasu che a Pinocchiu! Tornate a dormire… razza di marmocchi! ZUZZURELLONE – Chi vi credete: presoneris de gherra po si fuiri? ABATE – Eita, est s’intezioni? De scazzottai is pipius de is vocalis? Tornate a dormire! ZUZZURELLONE – (al mattino sveglia i bambini) Sveglia! Accozzus de mandronis, ominis a mettadi! Sveglia consonanti! Picioccheddus malus casinistas, seis bonus sceti a fai parapiglia! ABATE – Sveglia, sveglia vocalis! No si pongiais a zerriai: pareis canis fend’is lupusu. 61 ZUZZURELLONE – Sveglia, sveglia! Serrate le fila. Avanti in fila indiana! In fila per due: est in arribu Jana! ABATE – Aici, banda beni, seis in silenziu che angionis! BAMBINI – (tutti insieme fanno il verso della pecora) Beeeh! ABATE – Eh no! Eh no! Aici pareis unu tallu de brebeisi! JANA BIANCHEDDA – (arriva) Buongiorno bambini seu meda dispraxia po su bostru cumportamentu. Ciccai de ammeddai, dosinuncas si sfaxiada su dizionariu e no ndi podeus fai unu nou. I bambini vocali, a sinistra! Consonanti, alla mia destra! Noi non siamo dei politici… non siamo nè di destra né di sinistra. La scrittura ha bisogno di consonanti e di vocali. Po una bella scrittura, spassiosa, ci vuole l’unione di Vocali e Consonanti. Senza consonanti le parole non si capiscono, con l’aggiunta delle vocali il discorso scorre limpido. Perché volete tarpare le ali al discorso? Avete capito: unitevi, vocali e consonanti! Mi raccomando! E tu Abate e anche tu, Zuzzurellone, aprite bene gli occhi ai bambini, continuate le lezioni. Abbiate fiducia! ABATE – Eis intendiu? Su fueddu senza de consonantis faidi «iato». Su fueddu strupiau, azzopiau, finisce in carrozzella! 62 ZUZZURELLONE – Su fueddu senza consonantis accroada che su crobu o fais boxi de sriboni… Duncas, picioccheddus, seis prontus po fai una prova! BAMBINI – Siiiiiih! Siiiiiih! ABATE – (chiama i bambini per nome) Cristoforo, Michele, Ignazio e Umberto, sul palco! ZUZZURELLONE – Michele, tu fai il verso del cuculo. MICHELE – Cu-ccu… cu-ccu… cu-ccu...! ABATE – Immoi, senza de pronunziai vocali… MICHELE – Ch… ch… ch… ch… ch! ZUZZURELLONE – Cristoforo, Umberto, depeis imitai su cuccu sceti cun sa vocali. CRISTOFORO – Uu uu uu uu. UMBERTO – Uu uu uu uu. ABATE – Immoi, totusu fei su versu, abboxinendu cun su cantu de su cuccu ! TUTTI – (insieme) Cuccù cuccù, cuccù cuccù, cuccù… ZUZZURELLONE – Ma ita bella musica! Eis mai intendiu unu cuccu cantendu a ch ch, ch, ch? ABATE – Chini ha decidiu de nci scudi is vocalis a su lagu? 63 ZUZZURELLONE – Chini bolidi affogai is consonanti in s’oceanu? ABATE – Chini… Chini ha dichiarau ca sa grammattica est fallia? ZUZZURELLONE – E, no bengiais a mi nai ca su gattu faidi… iaò! iaò iaò! (Rivolto ai bambini sul palco) Voi quattro, andate a posto. Sul palco, Sara, Laura, Domenico e Fabio! ABATE – Su gattu, comenti ha nau Zuzzurellone, no faidi “iaò” “iaò” ma faidi miau miau miau! Ant’essi Domenico e Sara a fai is gattus innamorausu; mentre Laura e Fabio faranno i gatti arrabbiati. Datevi da fare, bambini! LAURA – Auff! Auff! Auff. Bruff meeeeo meo, mio! bruff. Scaraffiu, SARA – O mio mio, o mio, tu sei mio, mioooo! DOMENICO – Miao mia, mia sei mia. Auff auff, bruff bruff. ZUZZURELLONE – Caspita! Questi gatti… usanta vocalis e consonantis! Ma che dolcezza! Chi siada sa giusta regula po torrai in paxi s’alfabetu? Bambini a posto! 64 ABATE – Chi vuole imitare il cane maleducato o la gallina dalle uova d’oro? (Alzano la mano Michele e Zita). MICHELE – Bau bau! Bu, bau bau bubu. ZITA – Cocoiiii, cocoiiii, cococococh! PIETRO – (imitando il galletto) Gallina Zita sei mia! Chicchirichi! Chichì. ZUZZURELLONE – Avete sentito? Eis biu! Custas funt’is veras regulas de s’alfabetu. Rompete le righe. A domani. 65 ATTO SECONDO (I bambini si preparano per andare a dormire). ANTONIO –Venite, amici, che vi racconto un sogno. ABATE – Chi sono gli amici del tuo sogno? ANTONIO – Efisio, Orlando, Umberto e Ignazio: le vocali! ZUZZURELLONE – Antoni, bai ainnantisi… ANTONIO – Camminavamo nella radura deserta, una radura nebbiosa e fumosa… e calpestavamo dei pascoli verdi. Quando arrivammo alle pendici di una montagna… rovi giganti e mattoni di lentischio ci sbarrarono la strada. Arrivati sul costone della montagna, una fiumana di consonanti ci circondarono… Vedevo la “ti” tremenda che sbuffava come un treno: cercava di trasportare tutte le sorelle. Mi feci coraggio e senza avere timori tirai in fuori il petto: “S’apa donai una lezioni, deu puru zerriendu! Benei fradis miusu, ca innoi teneus callenti… No s’intendi su friusu, bireus chini bincidi!”. Apu sonnau sa “e” circhendu s’Esercitu, sa “emme” sa Marina, po fai carneficcina! Apu sonnau armas in su fortinu e in pizzus de muraglionis, scuppettas e cannonis! E deu, 66 eroi coraggiosu, apu agattau unu stuggiu chi faida de rifuggiu po abarrai aintrus oras e oras! Cuau, apu intendiu sparus zerriusu, cuau senza de tenni paura! Issus naranta: “Is Vocalis funti fottisi, teninti s’Aviazioni, Apparecchius porta bombasa, s’Esercitu, s’Atlanticu presidianta e s’Adriaticu minau”! Le vocali sono forti, hanno minato i porti. Apu biu a Giuseppi disisperau chi narada: “Cosa farà la “zeta” senza de pottai gavetta cun sorrixeddas e fradixeddus candu bessint’is steddus?”. Nosu cun arcus, freccias in palas de s’Abacu, cun is consonantis in su saccu, ant’a tenni dis nieddas incottaus presoneris istampaus in paperis. Apu lassau su rifuggiu, stancu affatigau e immoi scidau de custu leggiu sonnu. Succedi sempiri a mimi ca seu disgraziau… UMBERTO – Custa zanzarra! Ah chi portau su D. D. T. …‘ndia fai sparessi... Ehi! Ehi, aspetta… ca ti cant’una ninna nanna… ZUZZURELLONE murrungiada? – Chini est chi cantada UMBERTO – Sono Umberto! Fueddu zet’arrabiosa… Est prenu de ‘zanzarras’! cun e sa ABATE – Allui, piccioccheddu, un’alluminu e as’a biri ca is zanzarras si fuinti… 67 EFISIO – (ascolta involontariamente) Qui c’è una zanzara, che faccio? Di dongiu unu croppu? ZUZZURELLONE – Basta con le chiacchere: nd’eis scidau is pipius de su campeggiu… Bastada. Ciccai de drommiri. ABATE – (sentendo Laura gridare) Dimmi, Laura t’anti spizzulau? LAURA – No! No! Benei benei! Accudei! C’è qualcosa che striscia sotto il mio letto… Aiuto! Aiuto! (Accorrono Zuzzurrelone e l’Abate). ABATE – Chini est chi turbada is sonnus de custa bella pipia? LAURA – No isciu. Custa cosa strixiad’asutta de su lettu miu! ZUZZURELLONE – No podidessi unu sommergibili, troppu mannu…Unu zirringoni? Troppu pittiu! Unu pilloni? A cust’ora si furia bolau! Unu pisci? Impossibili, seus lontanus de mari! In ogni caso… penzu chi siada una invenzioni de Laura. LAURA – Non è una invenzione, cavolo! ABATE – Un cavolo? Troppu pittiu po doi bivi asutta… una pipia de noi annusu! LAURA – Pozzu nai ca su zerpiu est in movimentu… 68 ZUZZURELLONE – (frugando sotto il lettino) Ecco l’ho preso! Est una testugini! Custu “domu accoddu” boliada giogai cun Laura, ita macchilottu! (Tutti i bambini fanno cerchio davanti alla tenda di Laura incuriositi). ABATE – Su bambini, circolare! Est finiu su spettaculu. Presto sarà giorno! Su, tornate alla vostre tende... (Tutti i bambini spariscono dietro la tenda). ZUZZURELLONE – Ora che siete tutti presenti, sentite. Sentite, questa sera si recita. ABATE – I bambini che amano recitare salgano sul palco! Tu, Veronica, cosa voi recitare? VERONICA – Uno scioglilingua! C’era una volta, un volto voltato, sotto la volta, che volteggiando più volte, finì per essere voltato, più volte sotto la volta. ZUZZURELLONE – Brava Veronica! (Applausi). ABATE – Sentiamo Pietro, cos’hai preparato? PIETRO – (alza la mano) Anch’io uno scioglilingua! Un pasticciere pasticcione, nella pasticceria, faceva mille pasticci. Con la pasta pasticciata, il pasticciere pasticcione, finì per pasticciare 69 tutta la pasta pasticciata con mille pasticci. ZUZZURELLONE – Bravo Pietro! (Applausi). ABATE – Prego, signor Bettino, venga sul palco… BETTINO – (Applausi). Anche io recito uno scioglilingua! C’era una volta, un barabaro barbiere Casteddaju, che barbaramente barbò, le barbe dei barboni della Gallura. I barboni sbarbati dal barbaro barbiere misero fuoco alla barba del barbiere casteddaju. ZUZZURELLONE – Nerina cosa ci reciti? NERINA – Una filastrocca in lingua Sarda… ABATE – Sentiamo. NERINA – Su cani zauladori! Su cani zauladori, zaulad’a su gattu. In bidda e in su sattu, Su gattu est in su muru, De su muru arrui perda. Si sa perda furia gerda. Prandìa su gattu stasìu, Su gattu s’est fuiu, 70 S’est fuiu anch’est su pipiu, Su pipiu de domu mia, Chi scurrellat in sa bia, Po giogai a pencareddu, Ita bellu pipieddu. RITA – (alza la mano) Voglio proseguire io la filastrocca! Su cani zauladori, Zaulad’a su porcu, A su babbu, a su fill’e s’orcu, A su porcu chi forrogada, De su boscu ndeddu bogada, Ca di mussia su cardacili, Nceddu torrat a cuili, A cuili a su masoni, In su masoni su lardoni, Po scampai su presoni, Su presoni de Casteddu, Cun serraduras e crieddu. 71 ABATE – (applaude insieme ai bambini) C’è tempo per l’ultima recita… (Sara alza la manina) Sara cosa reciti? Uno scioglilingua in lingua sarda? SARA – Sì. Su zerpi zerpenti zerpentinu, naxiu in sa zerpentara, parenti de is zerpis, zerpenteddu fillu de zerpentis. (Seguono gli applausi). ORLANDO – Un momento, signori… io devo parlare con il mio orologio! (Tutti i bambini ridono). C’è poco da ridere… adesso vi faccio vedere! Tu orologio mio, orienti l’ora dall’oriente, l’ora delle ore e l’ora orientata delle ore orientano l’ora giusta! L’ora giusta così orientata segna le ore 18: l’ora giusta per la seconda pausa. ZUZZURELLONE – Bambini consonante, sul palco! ABATE – Bambini vocale, sul palco! ZUZZURELLONE – Oggi era prevista una lezione di canto ordinata da Jana… veramente, si doveva fare un gioco con le sette note musicali! Non abbiamo tempo sufficiente… quindi, le sette note le sospendiamo e le lasciamo dormire sino al prossimo anno. ABATE – Il discorso non cambia, ci vogliono vocali e consonanti. 72 ZUZZURELLONE – Quindi, mai più discorsi arrabbiati che mettono in evidenza invidia e gelosia. Siamo tutti fratelli! ANTONIO – E nosu naraus, po decantai sa grammatica, consonantis senza cuntrastu, vocalis senza de guastu! RITA – Uomini bianchi e neri, con buoni desideri, seus fillus de su Creadori, tra nosu abbruxia amori. CRISTOFORO – Immoi su cannoni est mudu, di mandaus unu saludu! L’artiglieria tace, tra noi regni la pace. IGNAZIO – Vocali e consonanti son fiori all’occhiello… fanno il discorso bello! SARA – Discorsi, frasi e frasette, con la punteggiatura, fanno bella la scrittura! ORLANDO – Consonanti sul tappeto, vocali sul divano, stringetevi la mano! LAURA – Beta, Alfa e Omega, con la sorella Gamma, ogni discorso spiega… (La fatina Jana fa capolino: esce dal tendone e va dritta verso il tavolo dove si trova il dizionario aperto. Ai due lati del tavolo,a destra e a sinistra, ci sono l’Abate e Zuzzurellone). JANA BIANCHEDDA – (dopo aver salutato tutti, prende il dizionario in mano) Con l’aiuto dell’Abate e di Zuzzurellone abbiamo cancellato le idee bellicose dei 73 bambini consonante! (Poi, rivolta a Zuzzurellone) Tu vecchio mio, riprendi il tuo posto nel vocabolario (Zuzzurellone fa un ampio inchino, quasi toccando il pavimento e indietreggiando, scompare dietro il tendone). Ringrazio Zuzzurellone, servitore onesto e buono. Anche a te Abate, frate buono e timorato di Dio, vanno i miei elogi… come Zuzzurellone, riprendi il tuo posto nel vecchio dizionario. Sei rimosso dall’incarico (l’Abate riverente fa un inchino e scompare). A voi, bambini, va il mio compiacimento per la dedizione allo studio. Sappiate che siete invitati, l’anno prossimo, ad un campeggio tranquillo e non a fare la guerra tra vocali e consonanti! Auguri, auguri! Io sarò sempre con voi, siate obbedienti. (Dalla porta sinistra, il bambino mascherato, con fare circospetto, abbranca il dizionario, lo guarda, lo sfoglia e lo rimette a posto. Fioccano gli applusi. Fabio, Ignazio, Nerina, Efisio si dispongono sul palcoscenico a formare la parola “fine”). 74 Indice PAG CONTUS DE FORREDDA 3 Atto primo 5 Atto secondo 29 VOCALIS E LITTERAS CONSONANTIS CUMMEDIA PO PIPIUSU 47 Atto primo 51 Atto secondo 65