LA CONIUGAZIONE IRREGOLARE GRECA

LA CONIUGAZIONE IRREGOLARE GRECA
PRIMO GRUPPO: TEMI IN GUTTURALE E LABIALE
Tema verbale
ἀλλαχ/γἑλικκηρυκπαταγταραχφυλακ-
ἀγἀν-οιγ
ἀρχδεικδεχδιδακδιωκεἱργ-
ζευγἱκµακ/γ-
Presente
ἀλλάσσω
cambio
ἑλίσσω
volgo
κηρύσσω
proclamo
πατάσσω
batto
ταράσσω
sconvolgo
φυλάσσω
custodisco
ἄγω
conduco
ἀν-οίγω
apro
ἄρχω
comando, inizio
δείκνυµι
mostro
δέχοµαι
accetto, accolgo
διδάσκω
insegno
διώκω
inseguo
εἵργω
εἵργνυµι
allontano
ζεύγνυµι
aggiogo
ἱκνέοµαι
vengo, arrivo
µάσσω
impasto
TEMI IN GUTTURALE
Denominativi
Futuro
Aoristo
ἀλλάξω
ἤλλαξα
ἑλίξω
εἵλιξα
κηρύξω
ἐκήρυξα
πατάξω
ἐπάταξα
ταράξω
ἐτάραξα
φυλάξω
ἐφύλαξα
ἄξω
Primari o radicali
ἤγαγον
ἀνοίξω
ἀνέῳξα
ἄρξω
ἦρξα
δείξω
ἔδειξα
δέξοµαι
Perfetto
ἤλλαχα
ἤλλαγµαι
εἵλιγµαι
κεκήρυχα
κεκήρυγµαι
πεπάταγµαι
τετάραγµαι
πεφύλαχα
πεφύλαγµαι
Aoristo passivo
ἠλλάχθην
ἤχα
ἤγµαι
ἀνέῳχα
ἤχθην
εἱλίχθην
ἐκηρύχθην
ἐπατάχθην
ἐταράχθην
ἐφυλάχθην
ἀνεῴχθην
ἐδείχθην
ἐδεξάµην
ἦρχα
(ἦργµαι)
δέδειχα
δέδειγµαι
δέδεγµαι
διδάξω
ἐδίδαξα
δεδίδαχα
ἐδιδάχθην
διώξοµαι
διώξω
εἵρξω
ἐδίωξα
ἐδιώχθην
εἷρξα
δεδίωχα
δεδίωγµαι
εἷργµαι
ζεύξω
ἔζευξα
ἵξοµαι
ἱκόµην
ἔζευγµαι
ἷγµαι
ἐζεύχθην
(ἐζύγην)
--
µάξω
ἔµαξα
µέµαχα
µέµαγµαι
ἐµάχθηµ
ἐµάγην
1
ἤρχθην
ἐδέχθην
--
ὀρυχπρακ/γ-
ὀρύσσω
scavo
πράσσω
faccio
compio
ὀρύξω
ὤρυξα
πράξω
ἔπραξα
ὀρώρυχα
ὠρύχθην
ὀρώρυγµαι
πέπραγα (intr. ἐπράχθην
= mi trovo, sto)
πέπραχα
(trans. = ho fatto)
στεγταγφθεγγφλεγψεγ-
ἀµειβ-
στέγω
copro
τάσσω
ordino
φθέγγοµαι
grido
φλέγω
brucio
ψέγω
biasimo
ἀµείβω
do in cambio
ἁπἅπτω
attacco
adatto
βαφβάπτω
immergo
βλαπ/ββλάπτω
impedisco
danneggio
βλεπβλέπω
vedo, guardo
γραφγράφω
scrivo
*θαφθάπτω
(cfr. Grassman) seppellisco
καλυφκαλύπτω
nascondo,
copro
καµπκάµπτω
curvo
κοπκόπτω
batto
κρυφκρύπτω
occulto
στέξω
ἔστεξα
--
ἐστέχθην
τάξω
ἔταξα
ἐτάχθην
φθέγξοµαι
ἐφθεγξάµην
φλέξω
ἔφλεξα
ψέξω
ἔψεξα
τέταχα
τέταγµαι
ἔφθεγµαι
πέφλεγµαι
ἔψεγµαι
ἤµειπται
ἧµµαι
ἠµείφθην
βέβαµµαι
βέβλαφα
βέβλαµµαι
ἐβάφην
(ἐβάφθην)
ἐβλάφθην
ἐβλάβην
βέβλεφα
βέβλεµµαι
γέγραφα
γέγραµµαι
τέθαµµαι
κεκάλυµµαι
ἐβλέφθην
κέκαµµαι
κέκοφα
κέκοµµαι
κέκρυφα
κέκρυµµαι
ἔκάµφθην
TEMI IN LABIALE
Tutti verbi radicali (primari)
ἀµείψω
ἤµειψα
ἅψω
ἧψα
βάψω
ἔβαψα
βλάψω
ἔβλαψα
βλέψω
ἔβλεψα
γράψω
ἔγραψα
θάψω
ἔθαψα
καλύψω
ἐκάλυψα
κάµψω
ἔκαµψα
κόψω
ἔκοψα
κρύψω
ἔκρυψα
2
-ἐφλέχθην
--
ἥφθην
ἐγράφθην
ἐγράφην
ἐθάφθην
ἐτάφην
ἐκαλύφθην
ἐκόπην
ἐκρύφθην
ἐκρύφην
λειβῥεπ-
σκαφσκεπστεφτυπ-/τυπτη-
λείβω
stillo
ῥέπω
mi piego,
m’inclino
σκάπτω
scavo
σκέπτοµαι
osservo, spio
στέφω
cingo, corono
τύπτω
batto
colpisco
--
ἔλειψα
--
--
ῥέψω
ἔρρεψα
--
--
σκάψω
ἔσκαψα
ἔσκαφα
ἐσκάφην
σκέψοµαι
ἐσκεψάµην
--
στέψω
ἔστεψα
τυπτήσω
τύψω
ἔτυψα
ἔτυπον
ἐτυπτησα
ἔσκεµµαι
τεµµαι
τέτυµµαι
τετύπτηµαι
ἐστέφθην
ἐτύφθην
ἐτύπην
SECONDO GRUPPO: TEMI IN SIBILANTE
Verbi primari e derivati: nella formazione del presente perdono il σ finale del tema.
Possono uscire in: -αω,αω,-εω; -ουω, -αυω, -αιω, -ειω, -ιω; -ννυµι
Tema verbale
Presente
Futuro
Aoristo
Perfetto
Aoristo passivo
γελασγελάω
γελάσοµαι
ἐγέλασα
ἐγελάσθην
rido
γεγέλασται
κλασκλάω
κλάσω
ἔκλασα
ἐκλάσθην
rompo, spezzo
κέκλασµαι
σπασσπάω
σπάσω
ἔσπασα
ἔσπακα
ἐσπάσθην
tiro fuori,
ἔσπασµαι
estraggo
αἰδεσαἰδέοµαι
αἰδέσοµαι
ᾐδεσάµην
ᾔδεσµαι
ᾐδέσθην
mi vergogno
ἀρκεσἀρκέω
ἀρκέσω
ἤρκεσα
-ἠρκέσθην
respingo,
allontano
ἀχθἄχθοµαι
ἀχθέσοµαι
--ἠχθέσθην
ἀχθεσsono carico
sono afflitto
ζεσζέω
ζέσω
ἔζεσα
-ἐζέσθην
bollo
νεικεσνεικέω
νεικέσω
ἐνείκεσα
--biasimo
αἰνεαἰνέω
αἰνέσω
ᾔνεσα
παρ-ῄνεκα
ᾐνέθην
lodo
παρ-ῄνεµαι
τελεστελέω
τελέσω
ἐτέλεσα
τετέλεκα
ἐτελέσθην
compio
τετέλεσµαι
3
τρεσἀκουσγευσ-
θραυσκρουσ-
παλαισπταισσεισχρισ-
ἑσζωσ-
σβεσ-
τρέω
tremo
ἀκούω
ascolto
γεύω
fo gustare
γεύοµαι
assaggio
θραύω
spezzo
κρούω
percuoto, urto
--
ἔτρεσα
--
--
ἀκούσοµαι
ἤκουσα
ἠκούσθην
γεύσω
ἔγευσα
ἀκήκοα
ἤκουσµαι
--
--
θραύσω
ἔθραυσα
--
ἐθραύσθην
κρούσω
ἔκρουσα
ἐκρούσθην
παλαίω
lotto
πταίω
urto, inciampo
σείω
scuoto
χρίω
ungo
παλαίσω
παλαίσοµαι
πταίσω
ἐπάλαισα
ἔπταισα
σείσω
ἔσεισα
χρίσω
χρίσοµαι
ἔχρισα
ἐχρισάµην
ἕννυµι
vesto
ζώννυµι
cingo
ἀµφι-έσω
ἀµφιῶ
ζώσω
ἠµφίεσα
κέκρουµαι
κέκρουσµαι
πεπάλαικα
πεπάλαισµαι
πέπταικα
πέπταισµαι
σέσεισµαι
κέχρικα
κέχριµαι
κέχρισµαι
-ἔζωκα
ἔζωσµαι
ἔζωµαι
ἔσβηκα
ἔσβεσµαι
ἐζώσθην
ἔζωσα
σβέννυµι
σβέσω
ἔσβεσα
spengo, smorzo (ἀπο)σβήσοµαι ἔσβην
ἐπαλαίσθην
ἐπυαίσθην
ἐσείσθην
ἐχρίσθην
--
ἐσβέσθην
TERZO GRUPPO: VERBI DA RADICI “BISILLABICHE” A VOCALE BREVE
Di queste radici in greco sopravvivono solo il I° o il III° tema. Le vocali finali α breve, ε, ο derivanti da schwa
scompaiono davanti a vocale e talvolta davanti
davanti a ν. Nei presenti suffissati con jεjε-/jο/jο- esse tuttavia si
conservano. Spesso troviamo un –σ- analogico nel perfetto e aoristo passivi.
Tema verbale
Presente
Futuro
Aoristo
Perfetto
Aoristo passivo
ἀγαἀγαµαι
ἀγάσοµαι
ἠγασάµην
-ἠγά-σ-θην
ammiro
ἀλεἀλέω
-ἤλεσα
ἀλήλεκα
-macino
ἀληλε-σ-µαι
ἀρεἀρέσκω
ἀρέσω
ἤρεσα
--piaccio
vado a genio
4
ἀροἐλα-
ἐµεἐρα-
κορε-
κρεµα-
µαχ(ε)µαχηὀλ(ε)-
ὀµ(ο)-
πετασκεδα-
χαλαἀνυ-
ἀρυ-
ἀρόω
aro
ἐλάω
ἐλαύνω
spingo
ἐµέω
vomito
ἐράω
ἔραµαι
sono innamorato
κορέννυµι
(κορέω)
sazio
κρεµάννυµι
appendo
κρέµαµαι
pendo, sono
impiccato
µάχοµαι
combatto
ὄλλυµι rovino
ὄλλυµαι vado
in rovina
ὄµνυµι
giuro
πετάννυµι
stendo
σκεδάννυµι
σκεδάζω
spargo
χαλάω
allento
ἀνύτω
ἀνύω
compio
ἀρύω
attingo
ἀρόσω
ἤροσα
--
ἠρόσθην
ἐλάσω
ἐλῶ
ἤλασα
ἐλήλακα
ἐλήλαµαι
ἠλάθην
ἠλά-σ-θην
ἐµοῦµαι
ἤµεσα
--
--
ἠρασάµην
ἐµήµεκα
-ἤρα-σ-µαι
κορέσω
κορῶ
ἐκόρεσα
-κεκόρε-σ-µαι
ἐκορέ-σ-θην
κρεµάσω
κρεµῶ
ἐκρέµασα
--
ἐκρεµά-σ-θην
µαχέσοµαι
µαχήσοµαι
µαχοῦµαι
ὀλέσω rovinerò
ὀλῶ andrò in
rovina
ὀµόσω
ὀµοῦµαι
ἐµαχεσάµην
µεµάχηµαι
ἐµαχέ-σ-θην
ὤλεσα rovinai
ὠλόµην andai
in rovina
ὤµοσα
--
πετάσω
(ἀνα)πετῶ
σκεδάσω
σκεδῶ
ἐπέτασα
ὀλώλεκα
ὄλωλα sono
andato in rovina
ὀµώµοκα
ὀµώµοται
ὀµώµο-σ-ται
πεπέτακα
ἐσκέδασα
-ἐσκέδα-σ-µαι
ἐσκεδά-σ-θην
χαλάσω
ἐχάλασα
ἐχαλά-σ-θην
ἀνύσω
ἤνυσα
-κεχάλα-σ-µαι
ἤνυκα
ἤνυ-σ-µαι
ἀρύσω
ἤρυσα
--
ἠρύθην
ἠρύ-σ-θην
5
ἠράσθην
ὠµώθην
ὠµώ-σ-θην
--
ἠνύ-σ-θην
QUARTO GRUPPO: VERBI DA RADICI “BISILLABICHE” A VOCALE LUNGA
“tema”:
ma”: il II° (grado zeroAnche di queste radici è stato generalizzato un solo “te
zero-grado normale). Poiché la prima
sillaba è a grado zero, le radici assumono forma monosillabica. La coniugazione, a parte la varietà di
formazione del presente e il solito sigma analogico nel perfetto ed aoristo passivi, è di un modello
modello più o meno
prevedibile.
Tema verbale
Presente
Futuro
Aoristo
Perfetto
Aoristo passivo
βιωβιόω
βιώσοµαι
ἐβίων
βεβίωκα
-vivo
ἐβίωσα
βρωβιβρώσκω
βρώσοµαι
ἀν-έβρωσα
βέβρωκα
ἐβρώθην
divoro
ἔβρων
βέβρωµαι
γνωγιγνώσκω
γνώσοµαι
ἔγνων
ἔγνωκα
ἐγνώ-σ-θην
conosco, intendo
ἔγνω-σ-µαι
δραἀπο-διδράσκω ἀπο-δράσοµαι ἀπ-έδραν
(ἀπο-δέδρακα)
-fuggo di
nascosto, diserto
δραδράω
δράσω
ἔδρασα
δέδρακα
ἐδράσθην
faccio, agisco
δέδραµαι
ζηζήω, ζῶ
ζήσω
ἔζησα
--ζωζώω
ζώσω
ἔζωσα
--vivo
µνηµιµνήσκω
µνήσω
ἔµνησα
µέµνηκα
ἐµνήσθην
µιµνῄσκω
µέµνηµαι
ricordo
πληπίµπληµι
πλήσω
ἔπλησα
(ἐµ)πέπληκα
ἐπλή-σ-θην
riempio
(ἐµ)πέπλησµαι
πραπιπράσκω
--πέπρακα
ἐπράθην
vendo, traffico
πέπραµαι
πρηπίµπρηµι
πρήσω
ἔπρησα
πέπρηκα
ἐπρή-σ-θην
incendio
πέπρηµαι
πέπρη-σ-µαι
τλη-τλήσοµαι
ἔτλην
τέτληκα
-sopporterò
τρωτιτρώσκω
τρώσω
ἔτρωσα
τέτρωκα
ἐτρώθην
ferisco
τέτρωµαι
6
QUINTO GRUPPO: VERBI DA RADICI “BISILLABICHE” A PIU’ TEMI
La coniugazione di queste radici è molto irregolare, perché nel corso di essa si alternano due o tutti e tre i
“temi”. Il tema II° è sempre monosillabico a vocale lunga
lunga (πτω(πτω-, βληβλη-), gli altri due presentano forma
α,ε,ο) è incostante: essa a volte non compare affatto
diversa, poiché la vocale ridotta della seconda sillaba ((α,ε,ο)
(come in πετπετ- di πέ
πέτοµαι), a volte si conserva sempre (come in καλεκαλε- di καλέ
καλέω), a volte compare in
in qualche
tempo, scompare negli altri. In questo caso la racchiudiamo fra parentesi.
Tema verbale
Presente
Futuro
Aoristo
Perfetto
Aoristo passivo
a) A tre “temi”
πετ(ε)πίπτω
πεσοῦµαι
ἔπεσον
πέπτωκα
-πτωcado
(< *πετέσοµαι) (< *ἔπετον)
πτπετπέτοµαι
πτήσοµαι
ἐπτόµην
--πτηvolo
ἐπτάµην
πτἔπτην
τεµ(α)τέµνω
τεµῶ, -εῖς
ἔτεµον
τέτµηκα
ἐτµήθην
τµηtaglio
(< *τεµα-σω)
ἔταµον
τέτµηµαι
ταµb) A due “temi”
βαλ(ε)βάλλω
βαλῶ
ἔβαλον
βέβληκα
ἐβλήθην
βλη(*βαλε-σω)
βέβληµαι
ἐρ(ε)(εἴρω)
ἐρῶ
-εἴρηκα
ἐρρήθην
(#)ρη(*ἐρε-σω)
εἴρηµαι
θαν(α)θνήσκω
θανοῦµαι
ἔθανον
τέθνηκα
-θνηθνῄσκω
(< *θανασοµαι)
θορ(ε)θρώσκω
θοροῦµαι
ἔθορον
--θρω(< *θορεσοµαι)
καλεκαλέω
καλῶ
ἐκάλεσα
κέκληκα
ἐκλήθην
κληκαλέσω
κέκληµαι
καµ(α)κάµνω
καµοῦµαι
ἔκαµον
κέκµηκα
-κµη(< *καµασοµαι)
κερακεράννυµι
κερῶ
ἐκέρασα
-ἐκερά-σ-θην
κρακεράσω
κέκραµαι
ἐκράθην
µολ(ε)βλώσκω
µολοῦµαι
ἔµολον
µέµβλωκα
-*µβλω(< *µολεσοµαι)
πορ--ἔπορον
πέπρωται
-πρω-
7
στορ(ε)στρω-
στορέννυµι
στόρνυµι
στρώννυµι
στορῶ
στορέσω
στρώσω
ἐστόρεσα
ἔστρωσα
ἔστρωκα
ἐστόρε-σ-µαι
ἔστρωµαι
ἐστορέ-σ-θην
ἐστρώθην
SESTO GRUPPO: VERBI DA RADICI IN DITTONGO –ευευ-, -αυαυ-/ε#
/ε -, α#α Le seguenti radici nella formazione del presente hanno perduto ypsilon passato a digamma, ma
ma negli altri
aspetti in genere prendono l’aspetto normale.
Tema verbale
Presente
Futuro
Aoristo
Perfetto
Aoristo passivo
θευθέω
θεύσοµαι
---< *θε#ω
νευνεώ
νεύσοµαι
ἔνευσα
νένευκα
-< *νε#ω
νευσοῦµαι
πλευπλέω
πλεύσοµαι
ἔπλευσα
πέπλευκα
ἐπλεύ-σ-θην
< *πλε#ω
πλευσοῦµαι
πέπλευ-σ-µαι
πνευπνέω
πνεύσοµαι
ἔπνευσα
πέπνευκα
ἐπνεύ-σ-θην
< *πνε#ω
πνευσοῦµαι
πέπνευ-σ-µαι
ῥευ-/ῥυῥέω
ῥεύσοµαι
ἔρρευσα
ἐρρύ-η-κα
ἐρρύθην
< *ῥε#ω
ῥυήσοµαι
ῥευσοῦµαι
χευ-/χυχέω
χέοµαι
ἔχεα
κέχυκα
ἐχύθην
< *χε#ω
(Omero)
ἔχευα (Omero) κέχυµαι
καυκαίω
καύσω
ἔκαυσα
κέκαυκα
ἐκαύθην
< *κα#-jω
κέκαυµαι
κλαυκλαίω
κλαύσοµαι
ἔκλαυσα
-ἐκλαύ-σ-θην
< * κλα#-jω
κλαι-ή-σω
κέκλαυµαι
κέκλαυ-σ-µαι
8