scavandu scavandu - Scandale-kr

Transcript

scavandu scavandu - Scandale-kr
SCAVANDU SCAVANDU
di
NICOLA PAPARO
2
Indice
CAZZUNI PATENTATU .........................................................................................................7
UOMINI 'I VINU ........................................................................................................................8
LICCANDU GIURGIULENA E MASTAZZOLA ........................................................................9
U RIMINARI............................................................................................................................10
CUOMU TI RINDUCISTI........................................................................................................11
'U LI DUNARI ........................................................................................................................12
OGNI SETT'ANNI..................................................................................................................13
MI PARANU CENT'ANNI .....................................................................................................14
STAJIU ASPITTAND' 'U SGARRI .......................................................................................15
DINAR''HANU A RA BANCA...............................................................................................16
SUOR ENZA..........................................................................................................................17
LESTOFANTE........................................................................................................................18
I FAMAZZA ...........................................................................................................................19
'A COSA CCHIU' PREZIUSA...............................................................................................21
MANCIUNI DI CUNNU ..........................................................................................................22
DAVIERU MI PIENTU............................................................................................................23
S’ AVISSAD’AVUTU ..............................................................................................................24
U
PANAZZU E CACIANNA .....................................................................................................25
L’HA CHIAMATU DUNATU ..................................................................................................26
U
‘I L’UORU CCHIU’ FINU ......................................................................................................36
3
TICCHIEDDRA 'I TIMIENZA .................................................................................................37
'NTRA LA GENTI STIMATA .................................................................................................38
TIFIERCHIU............................................................................................................................40
U
DICIVA TIDUORU .................................................................................................................41
’NA DUPPIA CAZZATA .......................................................................................................42
SI S'I DECISU.......................................................................................................................44
'U JIRI CUNTRAVIENTU......................................................................................................45
GIUBILEO 2000 ....................................................................................................................46
NICOL’I ROCCHEDDRA.......................................................................................................49
PEPPINA CUNTA E NICOLA CANTA ...............................................................................51
II ..............................................................................................................................................................................................55
III ............................................................................................................................................................................................59
IV.............................................................................................................................................................................................62
V ..............................................................................................................................................................................................66
VI.............................................................................................................................................................................................70
VII ...........................................................................................................................................................................................73
PO' JIRI DICIENDU..............................................................................................................76
VERM’I CULU .......................................................................................................................77
SI ‘ NDI PO' JIRI...................................................................................................................78
E’ CHIRA GATTAREDDRA PRESSAROLA..........................................................................79
CUOMU NA PRUPPETTA’ ..................................................................................................80
CCHIU’ BRUTT’I ‘NA BEFANA .........................................................................................81
E’ MASCARA ........................................................................................................................82
4
SENTA 'SA CARNA..............................................................................................................83
ALL’AMMUCCIUNI E ALL’AMPALISI’ ...............................................................................84
CACCHIATIMENTI .................................................................................................................85
CCHIU’ FURTUNATU ? .......................................................................................................86
NU CIUCCIU CARRICATU’ ..................................................................................................87
ALL’ANIMA NU ‘ GIOVA .......................................................................................................88
CCHI VUTU VA' FACIENDU ...............................................................................................89
FALLA QUANDU CCI VO’ ...................................................................................................90
CHI PERDA RA VINTURA ....................................................................................................91
S'E' GENTI CA NU' VENA DI CAPIZZA ...........................................................................92
SCAVANDU SCAVANDU ......................................................................................................93
NA’ PAPARROTTATA ...........................................................................................................94
PRIEST'O TARDI SI LITA .....................................................................................................95
SUTTA MATAFFA .................................................................................................................96
'I FORA FORA........................................................................................................................98
SI BONA LA ‘NGARRI ...........................................................................................................99
CUOMU MIENDULA’AMARA .............................................................................................100
5
6
CAZZUNI PATENTATU
Dicia 'ncazzatu nu viecchiu sciancatu:
- Cchi faccia tosta tenan' i 'mpamuni,
chiri ca l'han'à faccia i buffittuni
linchiutu ppi tant'anni e cchiù dijiuna
l'hanu lassata di 'na gran puttana,
ammunziddrata 'ntra 'na fridda tana
dopu ca l'hanu ruttu pedi e manu.
- Avia ragiuni lu nannu Gatanu
rispunda Bastianu u sacristanu
- ca minta ra pignata a mali 'ncini
chi scarda ri parenti e ri vicini.
Citruolu simintinu caminanti,
sienti d'u culu e nu' capisci nenti ;
stajiu parrandu 'i chira mala genti
ch'ha divacatu 'a vutta ppi ri santi
ed a chi zappa 'a paga d'u sergenti
ha sempri fattu ccu sordi 'ntinnanti.
- Chi viva d'a ra vutta ccu l'amanti
zappa nù tocca nè 'ndi prega santi;
arrittatizzu tena ru futtenti
e 'ndi cuntenta fimmine galanti.
- Và pijialu a ru culu, ad anta ad anta,
cazzuni patentatu petulanti;
l'Italia è chira povara pizzenti
ca n'ha dunatu l'acqua 'i centu fonti
e riparatu n'ha quand'u punenti
ha digaddratu timpe, scioddre e ponti.
Affritta l'hanu fatta 'si saccenti
ca fanu vave standu sull'attenti
e paganu a ru 'ntinnu sulu amanti.
7
UOMINI 'I VINU
Rosa addurusa, fimmina di casa,
'u l'ha vulutu tu 'su zinzulusu
ca linu e lana 'ud'ha filatu a fusu
nè stama ha mà tissutu a ru tilaru
ppi si fari cammisa ccu cuddraru?
U patre nu trividdru di ciddraru
ppi dote l'ha lassatu e tabacchera
truvata a Santianni 'ntra la fera.
Ti l'haiu 'ntinnatu quand'eri quatrara
chi uomin' ì vinu quattru a nu carrinu
e quand'ha di suttari a ru trajinu
ned'a ru mmienzu ned'a vilanzinu
tira ru carru all'irtu o a ru pindinu.
8
LICCANDU GIURGIULENA E MASTAZZOLA
Si mammata ch'è stata sventajiola
t'avissa datu 'na ticchieddr' ì scola
nè a culi tisi nè a 'mbucca vrasciola
cuntierri mò prudizze di pistola,
liccandu giurgiulena e mastazzola.
-Palu ppi 'su vitignu 'ud'eri natu
e patrima t'averra curramatu
s'u pani d'a cannizza spalamatu
a chiru cacajiuni cannarutu
i Jefalu 'ud'avissi rigalatu
ccu jiascu i vinu viecchiu e na parita
i supprissati all'uojiu già curata.
Jivi puttaniandu a ra scurata
ccu fimmineddra sula e abbandunata,
ma quand'a Rosineddra l'abbragata
ù fiatu di lu micciu ed'arrivatu
t'ha scumbujiat'è cronte d'a nuttata
e trobbisia e malanni ccu nu catu
ti 'nd'ha mandatu cchiù di 'na carrata.
S'ì statu nu gilusu strafuttenti
e corna mò ti spuntan'a ra frunti
ì certe zaccurafe cchiù puncenti.
Tieni nipute ca puru a ri santi
fanu sutta lu mantu lu futtenti
'ntustari, arrassusia, cuom'i giganti
quandu le chiappe nude, culapponti,
paranu 'mpocatizze a cientu amanti.
T'ha piji cu su jiennaru saccenti,
mienzu parenti di tajiarasenti,
chiru ca persa ferrajuolu e mantu
e l'è ristata la lingua tajienti
ppi s'annittari sulu ancunu denti.
I vizi centu ed uni 'li 'ndi cunti,
'a trippa, quando pò si l'accuntenta
'ì pasta, vinu e carna i scrufa lenta.
A tia ha dunatu la lingua tajienti
e pest'e corna dici ad anta ad anta
'i di mariti ca nù sanu nenti
o fincian'è sapiri, spranti spranti,
cazzate cumbujiate d'i parenti.
Mò dunatilla 'na cacchiatamenti
e cuomu, 'nvita dissa Vicilanti,
" FATTI LI CAZZI TUA CA VIVI SANTU
E 'U JIRI APPRIESSU A FIMMINA SACCENTI".
9
U RIMINARI
-A palumbeddra jianca senza feli
'u le dunare buffa 'ntra scajola
ca dojie le procura viscirali
o quantumenu la pod'affucari diciva 'zza Tiresa d'a Spagnola
a 'na niputa menza puttagnola
ca jia friculiandu a viola
e a mammasa vutava ra parola.
10
CUOMU TI RINDUCISTI
A Spuntunera 'ì vecchia sacristia
duvi don Brunu centu e cchiù gulie
s'era cacciatu ppi 'na malatia,
s'arribba, langurandu, Geremia
assiemi a nu strangajiu di marranu
malat' i cori e fijiu di puttana.
- Cuomu ti rinducisti, scannaserpi,
dijiunu, mort'i fami e senza scarpi !
Assecutatu t'ha ra puttanuna
diciandu a ri vicini ca dijiuna
l'ha' già tinuta ppi 'na settimana.
A spierti, a citrolazzi ed a minchiuni
- si dicia all'ampalisi e all'ammucciuni'u tiempu, i fiji e fimmina patruna
'su mundu mundu fanu cuomu vuonu.
11
'U LI DUNARI
- A puorcu ch'è 'mparatu a ra canijia
'u 'li dunari simul'a manciari;
dojia di trippa 'li pò procurari
e cacareddra a musica e stijiole
'u si sa quantu 'li 'ndi fa j'ittari diciva 'zu Panazzu a ra mujiera
s'i 'ntra 'na limb'i crita spizzutata
nu ruotul'i farina spolamatu
vidia squajiari, jiuornu ricurdatu,
ppi fari cunnimuoddri a ri niputi
'ntra 'na ticchieddr'ì zuccaru litati 'Na corch'ì casu o 'na sarda salata
eran'ù calaturu d'a jiurnata
a chi zappava fundu 'ncroticatu
e a chi mitiva granu 'ntra l'estati Oj nè zappa nè favuci all'anta
trovanu li quatrari a nu stravientu;
'a manciatura 'a linchianu li santi
e ciucci 'nu 'ndi pisanu simenta A viecchi scudiddrati la misata
fricanu li niputi cannaruti;
'a purvireddra ca l'ha 'ncitrolati
l'hanu pagari mamma ccu ru tata
s'u vuonu assapurari le lignate.
Si ragiunari sienti li saputi
ti dicianu ch'i giuvini sù nati
ppi fari a ri parenti le pompate
s'ancuna vota l'hanu curramati .
12
OGNI SETT'ANNI
Ogni sett'anni la furtuna gira
e sajìa susu e scinda jiusu ancora
cuomu 'na navetteddra di tilaru.
-Ti vuojiu beni e nù mi 'ntirissari
ed a ra casa mia nù cci veniri
ppi cunditura d'uojiu e ppi dinari
ca simu 'i sangu e mi li pua fricari diciva 'na massara furtunata
a 'na canata menza jiumburuta
ca scialacquava tutta la misata
ccu cierti sonaturi cujiunuti
ca zagareddre ccu re sonajiere
jianu vindiendu sempre fere fere.
13
MI PARANU CENT'ANNI
Mi paranu cent'anni
'i quand'è muort'ù nannu !
Mitiri 'nginucchiuni
o stari culapponti
zappandu ad anta ad anta
mi lu ricuordu e cuntu
a 'sa fitus'è genti
ca nu cridad' a nenti.
Ccu pala, ccu tridenti
e viertula vacanta
si ricujia, scuntientu,
ed a Madonna e Santi
'u prumintiva cientu
centesimi 'ntinnanti
si puru la simenta
ristavad'a ru cuntu
ì fimmineddra santa
ca 'nd'ha fricatu tanti.
'Ud'era casciottaru
e si canciava cera
'u curramava nora
ca ccu ra cap'è fora
sent'a re tiritere
ca cierti zappaturi
facianu a re mujiere.
A sira, a ra 'mbrunata,
sculava 'na pignata
'i cicir'o patate
'ntra 'na coppa cupata
'i lignu già siccatu
e feddre sapurite
'i pani spolamatu
tajava catu catu
ch'all'urtimu minutu
'na murra di niputi
arrivad'affamata.
Lu guardanu 'ncialati
e coddranu 'mbacantu
vuccuni senza cuntu,
ch'è povar'ù cummiantu
e ognunu s'accuntenta
s'ù nannu , cuom'all'anta
risparmia pocu o nenti
ppi l'errami pizzenti,
ccu ra trippa vacanta.
14
STAJIU ASPITTAND' 'U SGARRI
Ca duci 'ì mussu natu
'ud'era ru maritu
ti l'avia ditt'ù tata;
ma ch'era sbuccazzatu,
tamarru 'ncrotacatu,
'ì caccia cannarutu,
nuddru ti l'ha 'ntinnatu ?
Mò chi lu vijia sbampatu,
'ì chiumbu cariccatu
ppicchì 'u ru vò capiri
ch'è statu furtunatu ?
L'avissa curramatu,
d'à casa assecutatu
quandu s'è prisintatu......
Fatt'ha pirdire l'erre
a tutt'u parintatu
ca l'ha mienzu sarvatu
e cacciat' à ra serra.
-Oi uomini di murra,
animalazz'ì terra
vua chiudiri ccu varra
'sa vucca mia di verri ?
Stajiu aspittandu 'u sgarri
u ti dichiaru guerra.
15
DINAR''HANU A RA BANCA
Zù Micu era 'na spanna
Giuvanni pal'ì 'ntinna.
'U prim'avia 'na mazza
ccu cuoppula di cazzu
cchiù grossa ì na cucuzza
e 'ndi linchietta vozze;
Giuvanni n'aceddruzzu
ch'u cunnu 'mpizzu 'mpizzu
tuccava ccu ru pizzu
e a ra capu li vozza
due randi puttanune
'li misaru di razza.
A 'na spaddrer' ì puzzu
passat'u misi i marzu,
guardavanu la vizza,
d'a suddra li jiurazzi
e cuomu cani cruozzi
jittavanu sputazza.
- Dumì, cuomu sù pazzi
'si fiji i puttanazza
ca venan'ì capizza
tirati i ‘se ciotazze
appena 'mpinnatizze
ch'à lingua affritta cazzi
mancianu cuomu tozza
'ì pani tuost'e rizzu.
- Guarda 'sa manu monca,
'a coscia sutta l'anca,
sugnu d'u tuttu ciuncu
ca zappa, pala e runca
'u und'han'azatu chianca
duvi c'eranu granchi.
Pani bruniettu o jiancu,
quandu pascia ri jienchi,
'u 'ndi ristava francu
né a diestru ned'a mancu.
Mò d'ogni ben'ì Dio
si linchianu li franchi
e surdi, musci, ciunchi,
cicati, senza granca
dinar'hanu a ra banca.
16
SUOR ENZA
'A faccia lenze lenze
si ficia 'za Custanza
quand'ha saputu ch'Enza,
a fijia sua melenza,
è jiuta a ra Brianza
'ntru stessu monasteru
d'a monica di Monza.
Ddra lacrime 'ncridenza
e duluri di panza,
ppi santa penitenza,
'ndi camuffò Suor Enza !
'U juorn' ì Santu Ruonzu
le ficia 'na mattanza
'ntru liettu fra Lorenzu
e, persa la spiranza
'ì divacar'à panza
se ne tornò a Cosenza.
17
LESTOFANTE
'N’ astutu firmajiulu lestofante
si ficia zitu ccu na deficiente
fijia di gran puttana dilinguente
ca ‘na certa ricchizza ‘ntestamientu
aviad’ereditat’ì nanna Assunta.
Lu ficia ppi dispiett’ì na poppante
quatrara, di nu patri intelligente
ppicchi ‘li dissa ccu parole Sante
ch’à capu di miduddra avia vacante.
Ciancetta ‘na simana la fravetta,
ma quandu lè passata chira cotta
e ha vistu ù lestofante tant’affrittu,
ch’u testament’era ‘na miss’ì muortu
had’abbrazzat’u patri strittu strittu
e mentri lu vasava ccud’affiettu
‘li dissa : - Patri mia, cuomu s’ì spiertu-
18
I FAMAZZA
- 'Ntra lu strippiggnu mia centu vitigni
han'annistatu ch'è 'na randi vigna:
Pasqual'ì Pignasicca, l'uom'ì lignu,
Rafel'ì Giuvannina, ì fiji i Gesa,
l'orfani ch'ha crisciutu Giuvannazzu
e tutt'a strippignata d'ì Famazza.
Bone jiurnate e 'ncuna cuntintizza,
ppi ditt'ì 'zu Gustin'ì Rafelazzu,
apparentatu ccu 'sa mala razza,
'nd'ha patrima passutu ed alligrizza
ch'era nu corazzuni e di capizza
'u si facia tirar'ì Rosa e Juzza
ch'acqua 'nd'hanu vivut'ì chiru puzzu.
'I nu mulu ciuccinu avia ra forza,
ma 'na paddrata pazza a ra liverza
a ra gran guerra l'ha stindutu 'nterra.
'A scheggia li curria ra peddra peddra
e 'ncuorpu l'è ristata n'animeddra
cchiù duci di 'na povar'anijieddra.
'Li s'era 'ndebulita la cudiddra
e saccu 'u 'ndi ragavad'a ra spaddra,
quandu chira focusa quatrareddra
voza spusari, ch'a mienzu 'na scioddra
l'ha, pua, lassatu senza zagareddre
'na cucchia d'orfanieddri spinnatieddri.
'A randi si chiamava Micuzzeddra
e 'Ntoni nu squazuni senza caddri.
'Ntra casa di la socra schettuliddra
c'era ristata sulu Rosineddra
e pp'u fari patiri l'orfanieddri
Franciscu s'è spusatu puru ad iddra.
'Na famijia 'i povari dijiuni
curaggiu 'l'hanu dat'i nu liuni
e ccu nu mulu 'nd'ha ragatu granu
i d'a vaddra d'a vecchia e d'u pantanu.
Ha fatt'ù contadin'e l'ortulanu,
pagandu tuminat'i terragera.
I puorci l'accattavad'a ra fera
e mà vacanta avia ra tabacchera.
Si mbriacava cuomu nu magaru
e cuntu 'u ndi dunavad'a mujiera.
Ha mamma parturitu quattru ancora,
tre masculi e 'na fimmina d'onori.
N'ha patrim'addrivatu ccud'amuri
e l'arti n'ha 'mparatu di massaru,
ma la cicata morte pressarola
19
dopu tred'anni di la cinquantina
orfani n'ha lassatu e signorina.
Avia sgarratu Mica, casu stranu,
e 'Ntoni 'ntra l'America luntanu
si 'nd'era jiutu ccu ru cori 'nmanu,
lassandu pinserusa la Rosina
ca dopu n'annu o menu s'avvicina
ccu Francu ch'è ra prima livatina.
L'had'ajiutatu la bona furtuna
e largu sind'è fattu chianu chianu.
Dopu fijiu e mujiera, foramanu,
l'att'ì richiamu ha fattu all'ammucciuni
a Giuvannieddru, lu spilaficuni.
Nud'era duci i mussu nè smargiassu
e carn'u 'ndi ligava supra l'ossa s'ha, pua, spusatu ccù na saracheddra
ca puru l'acqua frisca d'a lanceddra
ha risparmiatu si facia grispeddre
e sordi canadesi nù munzieddru
'nd'ha fattu 'ntra poch'anni Giuvannieddru.
I tutti li Famazza ha cchiù miduddra
e duvi passa e guarda porti sbuddra;
vinda palazzi ed aggiusta carrozze,
'ì dollari linchiri 'ndi pò puzzu.
Tumasi 'u l'ha siguitu passu passu
ch'è statu cannarutu ì minn'e fissa
e ppi nu pil'ì cunnu biond'o russu
s'avissa corvicatu 'ntra 'na fossa.
Ia ccu simenta e sorma ccu ra menti
avimu siminatu a fuga 'i vientu.
'U simu stati dua nullafacienti
e di ricota 'nd'amu fatta tanta:
i setti fiji, sia, tutti cuntianti,
hajiu sistimatu ccu si vrazza lenti.
Maria a Milanu, duv'è morta all'anta
ad ogni fijiu ha datu appartamentu.
Vi paranu miraculi di Santi ?
Sù frutti di suduri e patimienti.
Quant'hajiu cca scrittu 'nu 'ndi linchia panza,
ma Carmin'ì Famazza ad unza ad unza
mi l'ha cuntatu ccu tanta crianza.
20
'A COSA CCHIU' PREZIUSA
Pasquali d'a Bardisa
cridiva ch'u pilusu
era d'u paradisu
'a cosa cchiu preziusa
e 'ncerca di turnisi
girava casa casa
d'a vecchia 'za Tiresa
pp'ì dar'a 'na marchesa.
Girandu 'na capasa
truvatu ha ru merdusu
cuviert'ì 'na cammisa
e zinzulu di rasu.
Si cca l'had'ammucciati
'sa vecchia rimbambita
i surici affamati
si l'hanu già fricati.
'A pijia catu catu
ma a tiemp'u fà 'u ra vota
ca mmanu 'l'è ristata
'a crita sculacchiata.
'Na tabacchera usata,
'na fuorficia arruzzata,
due spingule francesi
e..... mancu nu turnisi
l'amaru cci ha truvatu.
Si pur'ù paradisu
è chin'e zinzulusi,
davieru preziusu
é l'erramu pilusu !
21
MANCIUNI DI CUNNU
'Na Santamarisa
matrigna fitusa
'i buonu quatraru
ch'u cazzu pilusu
tiniva focusu,
nu juornu di viernu
filandu a ru fusu,
'na randa vattana
di vera puttana
facid'all'amaru
ccu l'anima 'mpena.
Don Cicciu Parisi,
lu Sansugrinisi,
vidindula affritta,
'ncazzatu le dicia:
- Manciuni di cunnu
'u mora di tisi,
ma campa cent'anni,
parola 'i Parisi.
A muortu di suonnu
'u piacia ru cunnu
e sutt'a fadeddra
aciedd'ud'ha tisu;
'u tena di banda,
nè grubu di culu,
nè fissa dolenti
lu fan'arrittari
si stimul''u senta.
Tu, gran puttanuni,
nd'ha' fattu millanta
pompini e pugnette
a 'su stincu di santu
ca tieni davanti.
22
DAVIERU MI PIENTU
'Na beddra jiumenta
ca sutta nu ponti
curriad'a ra munta
ccu genti paganti,
nu jiuornu d' i tanti,
passati li cientu
pirdetta ru cuntu
d'i botte 'mbacanti
e dissa 'ncazzata:
-Si cuomu cavaddra
di razza pagata
'sa fissa spinnata
nù senta cchiù nenti,
davieru mi pientu
e ra puortu malata
a ru santu d'a notti
ca l'ha svirginata.
23
S’ AVISSAD’AVUTU
'Oì pezz'ì carogna
ch'usura facisti
e fricatu 'nd'hai pigni
ppi fari guadagnu,
mò tieni vrigogn' e
d'a morti ti spagni ?
S'avissad'avutu
à forza ca tiegnu
quand'era quatrar'e
pp'u santu bisugnu
zappava ra vigna
e mancu l'adduru
d'a pezza d'u casu
facisti sintir'a
'sa nasca di nasu,
t'averra re spaddre
ccu mazza di lignu
cuntientu 'nchiagatu
o tajiata la 'mpigna
ccu l'arm'affilata
ca tiegnu 'ntru pugnu.
24
PANAZZU E CACIANNA
Zu Micu 'ì Panazzu
'ntra vaddr'ì da crozza,
vicinu lu puzzu,
'nd'ha sempri chiantatu
citrol'e cucuzza
e sutta 'na cerza
saccuni d'ajiandra
'nd'ha tanti cujiuti,
arrubandu arrubandu,
ppi scrufa 'ngrassari,
cumpani di n'annu.
Battist'ì Cacianna
carvun'a re Gorna
'nd'ha fattu cavandu
zippun'ì literna,
e paru di corn'i
muntuni a cchiu giri
l'ha Cicca, mintut'a
ra casa d'a serra,
a lustr'ì linterna.
Chi porta re corna
ppi l'erramu pizzu
'u campa cent'anni,
ma mora d'infartu,
che chiunu d'affanni.
'U survul'amaru
ch'u passa d'a canna
'nd'ha genti affucatu
'ntra scioddre e capanne!
'A morte cicata,
appena malatu
l'ha vistu allittatu
si l'had'allampatu
e Cicca 'ngrugnata
nu bieddru tavutu
di zingu doratu
(l'aviva ppi vutu)
l'ha puru accattatu.
'Na missa cantata
pagat'ha salata
e quandu l'ha datu
l'estremu salutu
ha dittu gridandu:
- Chi perl'i maritu
ch'è statu Cacianna.
25
L’HA CHIAMATU DUNATU
-A ra fin’ì di cunti
nè baruni, nè conti,
nè marchese galanti,
ma nu nullafacenti
e luntanu parenti
ì nu prievit’ì munta,
donnu Pantu chiamatu
ì d’a povera gente
ch’è vivuta di stenti,
fù ‘su stincu di Santu
ch’à livanti e a punenti
mise tante nd’ha ‘ncinta
fimmineddre di nenti
ch’ù pagavad’all’anta.
S’è partutu attindente
e ‘na murr’ì tamarri
l’hanu fattu sergenti
casciottaru di fera,
carcagnutu nud’era,
ma nu spiertu furnutu
ed a Santu Dunatu
avìa fattu nu vutu
ca s’avissa ‘ngarratu
‘na quatrara ‘ndotata
si l’averra spusata
e chiamatu Dunatu
‘u sicund’arrivatu.
A ‘na casa d’uscieri
dopu jiuornu di fera
è ‘mbitatu a manciari.
‘Na quatrara ammucciata,
fravetteddra minuta,
vida stari siduta
a ‘na seggia ‘mbudata.
L’ha dunatu n’occhiata,
‘u l’ha beddra truvata;
ma putiva passari.
Pua, manciandu ha vivutu
quattru o cinqui biccheri
e parrandu d’onuri,
di ‘ntinnanti dinari,
di cavaddre e sumere
le dichiara l’amuri.
‘U passò primavera
e si voza spusari.
26
Frischiettieddru di fera,
si ristava di fora,
si scurdava mujiera
e ri quattru quatrari
e tajiandu pisera
ccu ‘na cucchia ì magare
trottiavad’ancora.
Ma ‘na scheggia ‘ì granata,
‘ntra nu grubu di serra,
pua, l’ha zuoppu lassatu
quandu ficia ra guerra.
Fu di curta durata
la sua vita malata
e ra morte cicata
si l’ha priestu allampatu
e mujiera e quatrari
ha lassatu acciaccati.
Tutti i quattru ha mandatu
a ra scola privata.
Unu sulu, Dunatu,
all’ataru è arrivatu
duvi Cristu ‘nchiuvatu
‘ntra lu pani ha lassatu
la sua faccia sudata
e prumisu n’ha vita,
dop’a morte, biata.
‘I d’a mamma chiagata,
d’a canata e d’i frati
i dinar’u sù stati
a ru vientu jittati.
Sua eccellenza a ru lampu
ti l’avia distinatu
a jiri a curari
ccu ‘nguient’e pumate
le chiaghe e re cronte
ca certe jiumente
lassaru a ra frunti
ì mariti e parenti
ca nu randi cazzutu
di prieviti Santu
scijiru pp’amanti
quand’eran’assenti.
‘A genti squadata
‘i l’acqua vuddrenti
fiducia ‘u dunva
a Madonna d’u munti,
ma cuom’ha vulutu
lu Spiritu Santu,
d’a Vergin’Assunta
27
ha dat’a Dunatu
e prim’i ‘li fari
quatrari li cunti,
no ‘i sordi ‘ntinnanti
‘li dezad’accuntu,
ma ‘i chira spiranza
ca linchia ra panza.
Ed all’ammucciuni
di Vostra Eccellenza
ficia n’adunanza
ccu poche presenze:
due vecchie spinnate,
‘na mamma arraggiata,
Maria l’abbragata,
‘na vedova manza,
tre o quattru bardasce
di beddra presenza;
sidut’a ‘na seggia
di quattru piruni
c’era Mastru Brunu
ch’aviad’ara manu
la Santa curuna
e nu muorz’i curduni;
all’atra minzina
su scannu di pinu
ccu Rosa ‘i Pedona
sidiva Giginu........
Miei cari bambini,
sorelle ed affini,
vi parlo in sordina.
Son prete piccino,
ma ho il cuore d’Abele
e sono fedele
alla mamma del cielo.
Tra voi m’ha mandato
quel Dio che ha patito
soprusi ed inganni
per darci la vita.
Da quando ho sposato
la Chiesa ho sognato
di dare un aiuto
all’infanzia malata.
La guerra ha lasciato
tanti orfani nati,
nel corpo tarati
e prima del tempo
nel fango finiti;
se voi mi darete
l’aiuto sperato
28
faremo in parrocchia
una casa onorata
che dedicheremo
all’Addolorata,
gran madre del cielo
che ha il cuore piagato
per ciò che ha patito
il figlio suo amato,
cui vide forati
i piedi gentili,
le mani e il costato.E diciendu, faciendu
e dinari cujiendu
‘ntru paisi si spanda,
cuomu suonu di banda,
chira beddra lijienda.
-Si cci resta e u si guasta
cuomu l’uva di mustu
ca ‘ntru misi d’agustu
fu cujiuta ‘ntra cista
e rimasad’agresta
e ni passa ra guasta
‘i l’amaru antipastu
ca n’ha fattu scurdari
pur’i jiuorni di festa,
ppid’amuri di Cristu
e ra paci d’i giusti,
aiutamulu e....basta –
riminandu la pasta
ed azandu la crista
dicia Rosa la casta
ad Arcangiul’u tustu‘Na maniata a ‘sa serra
‘i quatrare di murra
si sciujietta d’amuri
cuomu pasta di burru
-Damuccilla, mariti,
‘na valenti spaddrata
a ‘sa randi miduddra
ch’ha prumi’i ni fari
‘sa borgata cchiù beddraEd a rutta di cuoddru,
sutta ‘mbastu ed a seddra,
cuomu forti cavaddre,
‘nd’arrivar’orfaneddre.
‘Nd’had’avutu succuoddri
chira santa miduddra !
Pani tuost’e pisiddra,
luppineddra di scioddra,
29
pave monaci ammuoddru
si manciava l’amaru
dop’u santu rusaru,
ca la carn’era cara
ned’aviva dinari.
Nu zianu cicatu
l’avia datu ‘na cota
duvi c’era chiantata
puru l’erva cazzuddra.
S’’a vindettad’à fuddra
e ccu ì sordi arranciati
nu terrien’ha accattatu.
E passandu nuttate
a nu scannu sidutu
‘u proggett’ha stindutu
‘i d’a casa sunnata.
l’ha varatu. Ha luttatu.
Cambiali scaduti
‘nd’had’arriedi vutatu.
Spisa fatta ‘ncridenza
ppi vurdari la panza
a re tante presenze
nd’ha ccu tanta custanza,
pua, pagat’a ri strunzi
putigar’ì Cosenza.
E girandu e vutandu
chira rota dintata
ca gira e rigira
si venad’untata,
‘a furtuna ha canciatu
a ‘su patri Dunatu.
‘U cadut’aceddruzzu,
divintatu nu struzzu,
di verm’e di granu
s’inchietta ra vozza,
minatu ‘nd’ha botte
ccu cugn’e ccu mazza
a chi lu cridiva
‘na capu di cazzu.
‘I sordi contanti
‘nd’inchietta ‘na vruzza,
ì pan’e cumpani
nu fundu di puzzu.
Usaru lu carru
l’astute vizzarre:
di pasta di burru,
di grana padanu,
di carna vaccina
a parenti vicini
30
e luntani cugini
‘ndi, pua, carriaru
vagoni di trenu.
Nè dintra nè fora
ci furu parole,
timpeste e bufere
ca Santu Dunatu,
da veru magaru,
‘nd’ha sempre ammantatu
timugne e muntagne
di merda di fogna.
S’è fatta la casa
‘na vera cuccagna:
si mancia cundutu
carnaggiu e lasagna;
noleggia carrozze
ppi Francia e ppi Spagna,
ppi duvi cacciari
pò grassu di sugna
a genti ca strincia
d’a trippa la cigna.
‘A rand’abbundanza
‘l’ha fattu pirdiri
la bona crianza.
‘Ud’usa clemenza
a genti melenza,
rifiutad’udienza
a chi menu ti pienzi.
Ppi l’erramu pizzu
ha fattu pirdir’a
simenta di razza
a puru a ‘za Juzza
linchiut’ha ra panza
di pana ‘ntustatu
squadatu ecundutu
ccu n’ugna di ‘nzunza.
Nod’una truvata,
ma cientu ‘nd’avanza:
‘a strata n’ha fattu
n’orrenda mattanza
‘i giuvinottieddri
di beddra presenza?
A mamma ed a patri
ca sempri li pensa,
‘na missa cantata,
no certu ‘ncridenza,
‘li dunad’ancora
ticchieddr’i spiranza.
‘Na certa Ginuzza
31
ca tena ra crozza
i na papara pazza
si pijia ra cista
di sordi vacanta
e stendu ru vrazzu
‘ntra povera genti
ch’è sempri presenti
‘ntru Campusantu
ch’ù resta vacantu
ogni sabatu Santu.
Cchi mille, chi deci,
chi ancun’ì cinquanta
bigliettu di carta
vi jietta e.....si penta.
Pijiat’ha ru vizzu,
‘ndi linchia nu puzzu
ma ì sordi ‘ntinnanti
ù vò sentir’à puzza.
Ccu a genti si ncazza
e caccia ra lingua
tajienti di fora
e a male parole
fa certe vattane
a fimmin’oneste
ed a randi puttane.
‘Ud’è natu gaddruoffu
di razza padana
‘su fijiu ì ganguni.
D’azzaru ha ru cazzu
du mulu ciuccinu
e s’ancuna coppetta,
a culu scuviertu,
ha minatu di notte
a Rosa ed a Betta,
a Gianna ed a Cetta,
à trippa l’ha sempre
lassata vacanta
ch’usava ru guantu.
Piccati di munta
‘ndi ficiaru tanti
patiss’’i cummientu,
mujier’i rignanti,
e ‘ntra su mundu
mò chin’è fitenti
li fanu cuntienti
a livanti e a punenti,
spuntuni spuntuni,
‘na murr’ì pizzenti
e cierti potenti
32
u modu elegante
‘a ‘na fauda di munti
s’ù suli è cucenti
ed a ru focuni
s’à nive l’ammanta.
D’ì cose private
ch’ù cuntanu nenti
nè parru, ne scrivu
parole vruscenti.
M’ha fattu ‘ncazzari
nu jiuornu di festa
ca ‘ngiru purtava
ra mamma celeste.
Avia ‘mpapazzata
di sordi ‘na cista
e a mia ca guardava,
assieme a mujierama,
appuggiati a ‘na trave,
la Vergine beddra,
mi disse e sbuffava:
-‘U vò cuverteddra
‘sa randi Madonna,
ma vò zagareddre
‘mpindut’a sa coddra,
ca tu, caputuostu,
ccu pocu miduddra,
nigasti diciendu:
-Va fall’accattari
a ‘se fimmine ‘ngnave
ca cazzi ‘mpinduti
‘u tenan’a trave
e a chiri cunnieddri
ca curran’a lava
a dari dinar’e
pua, fanu la vava
a vucca fitusa
ca l’acqua ca chiova
dumani nu’ lava.‘A banda sudata
sunandu girava
e appena lassava
la genti cantava:
-Mira il tuo popolo,
bella Signora,
che pien di giubilo
oggi ti onora.
Anch’io festaiolo
ricorro a te,
o Santa Vergine
33
prega per me.Ammantali, mamma,
‘si fiji ‘nnocenti
ed a Dunatu
ca sala re cronte
ricordali puru
ch’è statu pizzenti
ha ricchie ‘mbuddrate
e nu’ tantu ci senta,
u’ cori malatu
e ‘ntasata la menti
ed a ra jiurnata
fa sempri cummenti
‘ì tutt’e cazzate
ch’’a povera gente
ha sempre patutu
e jittatu ‘nd’ha chianti.
Rammenta, carogna,
le tante magagne
ca puru facisti
ccu genti maligna
ca tajia ra ‘mpigna,
pp’aviri guardata
‘sa cota d’a vigna !
Futtisti lu Statu,
mbrigliasti la tigna
a genti quatrata
ca varva a vitignu
tajiava, vutandu
chir’erramu signu,
ch’è muort’a tant’anni
di freve maligna.
Ad ogni bufera
canciasti bandera
e cuomu ‘na ciuccia
purtata a ra fera
t’ha camuffatu
di cientu culuri.
Ppi fari progressu
cci vuonu dinari
nè si ‘ndi fanu
diciendu prighiere;
si fanu tinciendu
cummare e magare,
diciendu minzogne,
turciendu lighere.
A ra bon’ura,
ppi matre ‘mpostura,
‘u viscuvu ch’era
34
nu viecchiu cumpari
lassat’ù t’ha fora:
‘u titulu datu
t’ha di Bonsignuri
e quandu ti firmi
ti dunad’onuri,
ma t’alluntana
di Nostru Signori.
Si l’assu haiu pijiatu
mò ppi figura
hajiu l’uocchi ‘mbuddrati
di pessima fura.
Ricojiati, patri,
ricojiati allura
e pijiati priestu
‘na purga di sali
e si la merd’u
ti nescia di fora
ti fad’arranciari
ticchieddr’i decoru.
Madonna ca tieni
la cota a punenti
difendili tu
‘si quatrari sbafanti,
ca chira ch’’a tena
‘mpaccent’u livanti
asciuca ri chianti
e l’amari lamenti
ca va faciend’a
ra povera genti.
S’amara vi para
‘sa cazz’’i lijienda
‘u circat’ammenda
ppi mia ch’hajiu putatu
‘su gruossu vitignu
ch’ha fattu ‘mbicchiari
d’u tuttu la vigna;
ma si sutta sutta
pinsati ch’è degna
‘i genti malata
ca sempri si lagna
e ‘u tena ra forza
‘u si gratta ra rugna,
stimatila menu
‘i ‘na frevi maligna.-
35
‘I L’UORU CCHIU’ FINU
‘Na ciagula sparat’i pecuraru
avia ‘ngarratu ‘na beddra mujiera,
fijia di ‘na randissima magara
ch’a lustr’ì luna ‘ntra la Privitera
‘nd’aviad’azzariatu di furgiaru,
‘ntra la focusa e grassa tabacchera,
stanghe di fierru e di lucent’azzaru.
Jiuccat’ì puricini padovani,
deci gaddrine vecchie reggitane,
ricotte affumicate ‘na trentina
e ra pruvista ì casu pecurinu
avia purtatu ‘ndot’a ra sposina.
‘Ntra, coppa ì Salacuni Filomena
squajiavad’ogni tant’à livatina
ppi fari pani friscu la matina
e quattru cunnimuaddri di farina
e liccatur’i meli a ru focuni
frijia ccu n’ugna d’uojiu di Santina.
Era davieru nu ‘mbarracafuni
‘u fijiu ì ‘zu Pasquali d’u Luppanu;
paria ‘na runcatina di pantanu,
‘na zonga ì ficarazza o nu zippuni
ì ‘na literna vecchia di mancuni,
ma n’anima cchiù rand’ì nu timpuni
ppi cani cruozzu ca l’avia dunatu
Nicol’ì Santu, lu mastrufricuni,
massaru di fiducia d’u baruni‘Ntru liettu a ra mujiera nu vasuni
all’avia ‘u le dunava, ma a ru cani
l’accarizzava puru a ru trappuni
e ‘li dunava centu cucchie ed unu
ì pani sapuritu muzzicuni‘A socra ca ‘li dissa foramanu
s’amava ra mujiera cchiù d’ù cani
rispusa, scatturandu la catina:
-Chir’ì mujiera è beni di lettinu
e chir’ì cani è di l’uoru cchiù finu.
36
TICCHIEDDRA 'I TIMIENZA
'A fijia 'i Custanza
chiamata Vicenza
murivad'a sita
ca l'acqua d'u ruonzu
si l'era vivuta
'u ciucciu 'ì zu Fruonzu.
S'aviva manciatu
'na beddra pitanza
'ì fave 'mbajiana
cundute ccu 'zunza.
S'avissad'avutu
ticchieddr'i timienza
d'a casa 'u nisciva,
linchiuta la panza,
e 'za Filomena
nod'acqua di ruonzu
ma 'na lanceddra
'ì crita i Cosenza,
ì d'acqua d'a Lenza
l'averra dunatu
'u s'astuta ru fuocu
ì l'errama panza.
37
'NTRA LA GENTI STIMATA
''Ntra la genti stimata
'u ndi truovi arrutati
zuoppi, musci, cicati
e cacaji futtuti
ccu ra lingua manciata.
Si li vidi arribati
a nu friscu d'estati
o a ru suli siduti
‘ntra nu mantu lanutu
quand’u viernu ni sputa
supr’a frunt’arrappata
‘na valenti jialata,
c’è chir’erramu ciuotu
‘i d’a Tilia vinutu
ch’a niputi e canata
sala cronte a jiurnata
e ricorda sentenze
già da tiempu scadute
a ri tanti sfruttati
fiji masculi avuti.
‘Na piducchia ‘ngrassata
è su puorcu fricatu.
Duvi mancia ci sputa,
‘ntra la merda cci nata;
corna ‘ ncapu ‘mpinciuti
‘nd’had’avutu a carrate.
- ‘Sa maniat’i pizzenti
Scandalisi emigrati
mi l’hajiu sempri ligati
a nu pedi cacatu –
va diciandu ‘ncazzatu
‘su ramajiu ca cronte
‘nd’ha millant’a ra frunte.
-Supra l’anima Santa
ì d’a vergin’Assunta
si c’è riccu sfundatu
‘ntra ‘su gran marchesatu
è ‘sa carna vaccina
ca s’accatta salata.
Ha ‘na lingua affilata
ch’a’ vulerra spuntata.
Ppi nu sordu bucatu
puru a mamma ed a tata
ccu dua dent’ì furcatu
ntra lu ‘mpiernu dannatu
38
iddr’averra jittatu.
Cazzottuni e palate
‘nd’ha quintali pijiati
e si l’ha ricevuti
‘i n’a man’educata
l’ha vuluti pagati;
si l’ha ‘nveci ajiuttuti
si zaccagnu affilatu
cci ha ra capu sagnatu.
Cuomu zuoccula nata
va cuntand’è cazzate
‘ì mujiere onorate
e si perda misura
‘mprattad’erva e lavuru.
39
TIFIERCHIU
Pasqual’ì Sardavecchia
pignate di cicerchia
e pani di majiorca
‘ndi deza formanu
a fimmine puttane.
Facia ru Capurale
ccu Ciccu d’u massaru
e corna ‘ncapu ‘mpanne
mintiad’a donna degna
arriedi ‘na timugna
di balle, ‘mpacci ‘a vigna
ccu Rosa d’a Galera
d’ottobri a Santijianni.
Purtavad’a ra fera
l’agnieddri la mujiera,
‘u fijiu cchiù cazzuni
pasciva ri muntuni
e ru tifierchiu Albinu,
ancora signurinu
‘a ruotulu lavava
e fimmen’ù guardava
- Si cuom’a Sardavecchia
‘li piacia tant’ù sticchiu,
e cchiu tardi lu ‘ncapicchiu
e botte di cunocchia
‘ndi mina ra capocchia.
‘Sa fimmineddra sperta
facia ra manu morta,
Pasquali la vidett’e:
-Lassalu ch’ud’arritta,
mintaci nu cuvierchiu
ch’Albinu è nu tifierchiu.
40
DICIVA TIDUORU
-Chi cazzu 'nd'ha fattu
a ru mundu dinari
tajiandu lighere,
scupandu limore,
cusiendu zarojie
di centu culuri?diciva Tiduoru
lu vecchiu scarparu
all'errama nora.
-S'avissi ticchieddra
tu fattu d'usura,
a mia l'arzura
ch'a lingua siccata
mi caccia di fora
e a chira magara
di mamma Cuncetta
ca sempri 'ntru liettu
si vatta ru piettu,
facierra canciari
'sa brutta muntura.-U ti la vattiri
'sa capu a ru muru,
chi povuru nascia
e pagad'usura
'ndi muzzica chiovi
tirati a nu muru
o a tavula rutta
di vecchia vittura.Ammuta ra nora,
s'à rida Tiduoru
ch'ù chiumb'ù si cancia
'ntra casa ccu l'uoru.
41
’NA DUPPIA CAZZATA
Fu re Giuvanni
‘na menza taccagna.
Scarparu nud’era
nisciutu di scola,
ma ‘ncunu taccuni
‘nchiuvava di sola.
‘Ncirandu lu spacu
faciva parole
e ‘ndi jistimava
Madonne d’a Scala.
Aviva nu pedi
di marca ciuccina,
‘na capu di puorcu,
‘na lingua vovina.
‘Na vit’ì pizzente
l’amaru ha passatu
‘nchiuvandu simicce
e, girandu e vutandu,
ccu sujia grubandu
zarojie e scarpuni
purtati di banda
da fimmine prene,
da tata dijiuni,
da giuvinettieddri
eterni squazuni
ppi tuttu lu tiempu
ca furu guagliuni.
A prima matina
‘ncirava quattr’azze
ì spacu ì linazza.
Facia murzeddrata
ccu quartu di vinu,
‘na sarda salata,
nu poch’ì vrazzata
à sira ristata
s’avianu pagatu
le scarpe cunzateNu juornu di festa
quand’era ‘ mbitatu,
manciava cundutu
ed era beatu.
Na frissurata
ì pipi e patate,
‘na cuvateddrata
ccu casu grattatu,
42
s’à Suoru Finita
avia macinatu
‘u granu pulitu
a ra casa purtatu
d’u buonu maritu.
‘A morte ‘ntra notte
si l’had’allampatu
e s’a ru ‘mpiernu
ppi tutti i piccati
‘u patri celesti
l’ha, pua, cundannatu,
ha re Giuvanni
‘na duppia cazzata
patuta ‘mbivianza
e mmienz’ì dannati.
43
SI S'I DECISU
Si s'i decisu ca ti vua accasari
cutrise schette 'nu 'ndi scandajiari,
ca petti liscia la pua capitari
cuomu 'na cuta tunda di jiumara
e si cci 'nciampi ti fa 'ncafunari.
'A donna quand'è beddra di natura
cchiù sciocculiddra và cchiù beddra para;
chira cutrisa s'è beddra quatrara
tena tinciuta à faccia di mascara,
i labbra di rossettu e i pinnulari
s'i minta finti cuomu 'na magara.
Si beddra' e faccia e brutticeddra i cori,
puà, tu la ngarri è 'na cazzata rara:
si n'u rè cuntintizza ti rigala,
nu misi ti fa russu piritari.
Nè t'azzardari u le minti pastura
ca di malanni cientu 'ndi scuvera
ed ogni juournu va d'à ru spitali.
E si focusa tena tabacchera
nu juornu o l'atru pur' a pecuraru
fa sbuttunari a propria giarrettera.
Si t'ha spusari e s’i sanizzi i cori
mancu cutrisa guddra 'ntirissari;
pulicastrisa, puru zoppareddra
ccu l'uocchi vasci e ra facciuzza beddra
spusati ca ti sciali di grispeddra.
44
'U JIRI CUNTRAVIENTU
S' à tasca ù tieni china di dinari
'u jiri cuntravientu a navicari,
specie si sienti puzza di bufera
e sù stancati i viecchi marinari.
Nè luci tremolanti i 'na candila,
nè longa ì mamma affritta tiritera
hanu sarvatu 'nmari rematuri
nè misse benpagate a bonsignuri.
Sì - cuomu tata dissa - a ra bonura
finiri tu vua priestu l'aratura
lassa 'u vò viecchiu liber'a pasciri
e 'mpajiaci nu jienc'a ra virzura.
45
GIUBILEO 2000
Si nostru Signuri
ch’u pagad’all’anta
nè sabatu sira
nè juornu d’ì cunti
e ud’è casciottaru,
ppi cuomu ni dicia
ra sacra Scrittura,
ppi quant’hanu fattu
su Papa galanti
si gran bonsignur’e
‘si predicaturi
averramu dari
nu puzz’ì dinari
ppi n’annittari
‘sa grossa limora
ca l’anima lorda
ni tenad’ancoraTre quarti di mundu,
girandu e vutandu,
sù sempri vivuti
strisciandu strisciandu;
chir’urtimu quartu
chiamat’Occidenti
è chinu di Santi,
d’artisti eccellenti,
di ricchi potenti
e.... di povara genti.
Ha Cristu lu mundu
d’a morte sarvatu,
cuomu nu latruni
a ‘na cruci ‘nchiuvatuL’ha fattu no, certu,
ppi Santu chiuritu,
ma ppi ni fari
biata la vita‘Nd’ha piccat’ì genti
lavat’a ‘na fonte
s’è re ‘ncurunatu
di ricchi e pizzenti,
a Cesar’ha datu
la parte spettante
ed iddru s’è sulu
tinuta la menti.
Cchi cazz’ha prumisu
46
a frati affamati,
a mamme dolenti
e amici fidati?
Nè ricchi cummienti,
nè sordi ‘ntinnanti,
nè Santa potenza
ppi fari mattanza
di quanti patiru
duluri di panza;
nè titul’ha datu
di grand’Eminenza,
di Santa presenza
a papi chiù manziHa dittu a ra massa
di schiavi malati:
runpit’e catine
ca vanu ligatu
i ped’e ri manu
ch’aviti ammusciati
ppi chira fatiga
ch’ù vanu pagatu.
Amatevi sempre,
tinitiv’uniti
e sordi sudati
dunatil’a mamma
ed a tata malati.
Faciti cuntientu
lu patri beatu
ch’à vita v’ha datu
nè voza pagatu.
E’ giubil’eternu
ch’u vo’ ricurdatu
ccu suoni e ccu canti,
ccu pranzi sirvuti
ì genti vizzarra
ca currad’a murra
duvi si pò fari
ticchieddra di sgarru.
Ddra duvi fu Cefa.
a cruci ‘mpindutu
e Paulu di Tarsu
ebbe capu muzzatu
si sù ricujiuti
ccu genti di statu
diversi mijiare
di Re ‘ncurunati.
Si ccu ri dinari
ca s’hanu spinduti
avissaru, pan’e
47
cumpani accattatu
‘nd’averranu tanti
quatrar’affamati
pp’ancuna misata
di certu, accitatiDi stincu di santu
ù tiegnu la menti,
ma tennaru cori
di povera genti .
S’avissad’avutu
putir’ascendente
sù sua Santità,
ca cert’ù mi senta,
d’u Gran Giubileu
ch’ù resta cchiu nenti
ì sordi l’averra
dunati cuntanti
a chi ancora marciscia
di pene e di stenti.
48
NICOL’I ROCCHEDDRA
Nicol’ì Roccheddra
è curt’e cupatu
e tena ‘na capu
ch’a vorra smarrata;
ha tutta la peddra
d’a faccia arrappata
ed a gangularu
tre o quattru patate
li sunu nisciuti
di carn’avanzata.
‘U pensad’a rata,
attentu ti scruta
e d’ì Scandalisi
sad’ogni patuta:
Ciccillu cazzate
‘ndi mina sudatu,
Filippu lu nciala
e si fa na risata.
Sia o setti cornuti,
pochissimi spierti
e tantissimi ciuoti.....
Scimort’ì mujiera
ch’ù dola ne feta
nu fijiu ù l’ha datu
ed iddr’ù fatiga
ccu pala e furcatu;
è Re divintatu
d’i cot’ì du Diestru
e d’u VunculatuE ppi centinari
di piecuri ciote
arrobba Nicola
limora siccata,
gramigna rinata
ed ancuna sarma
di vena carrata.
A Gigi De Biasi
ch’ù fu mai forisi
ppicchi ‘li piacettaru
i cavuzi tisi
e assà cannarutu
di vinu di casa,
Nicola l’ha fattu
pisciari di risi:
-U fijiu ì zu Pantu,
49
cuginanuma Santu
m’ha stannu canciatu
‘na beddra jiumenta
ccu cucch’ì muntuni
davieru valenti.-Ppi fari la razza
o ppi lana di mantu?
-T’u dicu ‘ntra ricchia
pp’u senta ra genti:
a sira li muncio e -----‘ndovina, ‘ndovina?
‘U dunanu latti,
ma culanu vinu.
50
PEPPINA CUNTA E NICOLA CANTA
Amici e parenti
luntani e vicini
sbuddrativ’ì ricchi
ca parra Peppina.
No tutt’a ‘na vota
ma a rate, a puntate
scuvera cazzate
e carvuni vagnati
ì genti malata,
d’amanti traditi,
di fimmine sperte,
di ciuoti mariti.
-‘Na vota, ‘na vota
(a ditta d’u tata)
sia o setti casati,
cchiù o men’onurati
a ‘na trempa arribati,
vivianu, arranciandu,
‘na vita biata.
Pua quand’a ‘sa serra
criscetta ra murra,
ppi Santu bisuognu,
su navi di lignu,
passandu d’ a Spagna,
l’Ocean’arrancaru
vaccari e purcari
ch’u furu chiagati
di rugna e di tigna
e ‘ud’eranu muorti
di frevi maligna.
Ccu pezze prigiate
‘ntra tasca cusute
turnaru canciati.
Tre termin’i terra
d’u vuoscu Ferratu,
nu ciucciu, nu mulu,
nu ragu e n’aratu,
chi siensi had’avutu
s’è priestu accattatu.
L’had’a scippa vutata,
‘a vigna ha chiantatu
e mmienzu la vigna
martieddr’arrubati
d’alivi roccuti;
ajiastri servaggi
51
a cujiuni di gaddru
‘nd’ha puru annistatu.
Si gira, si vota:
-S’u sugnu spiata,
vi ‘ncign’a cuntari,
smargiassi fricati,
d’a vecchia Francisca
a bona ed amara
furtuna cicata.
Ppicchi fu Papina
d’a genti ‘ngnurata
‘a fonti ca citu
‘u mi l’ha rifilatu
‘u tiempu l’h pierzu
‘u le cunta cazzate
‘ntru liettu curcata
a pajiara arribata.
A cazz’arrittat’i
civili e tamarri
‘nd’ha sculu dunatu,
di viernu e d’estati.
Tre fiji ha purtatu
‘ntra trippa ‘mprinata:
dua fimmine beddr’e
nu ciutu fricatu.
‘A prim’era fijia
a ‘Nton’i Sciubinu,
‘a ninna a Gatanu
d’annura Cristina,
l’affrittu squazun’a
massaru Giuvanni,
ch’a dittu d’a nanna
d’a suoru matrigna,
ì tutt’e puttane
‘ndi ficia ‘na gregna.
Nè i casa, nè d’uortu,
nè i cota, nè i vigna
s’è mà ‘ntirissat’u
maritu taccagnu,
ch’è muortu di tigna.
‘U viern’a ra rasa
cchiu fridda d’a casa
‘u fuoc’addrumava
ccu pocu lucisi,
‘ntra cicculatera
vuddria, pua la posa,
ticchieddra ‘ndi stipa
(pp’u perdiri l’usu)
a Santamarisa
52
ch’u pijia ripuosu
ch’u fijiu Franciscu
vò fari già zitu
ch’u Tiresineddra,
ch’è fatta ‘na rosa.
E l’atra quatrara,
appena l’estati
‘i nott’è arrivatu,
ppi post’i pajiera,
ppi lira sudata,
ppi muorz’ì salatu
o di casu quajiatu
l’ha puru mandat’a
tajiari lighere
ccu Micu ‘u massaru,
sua viecchiu cumpari
o a cojiri spica
massate massate
ccu chira calura
ch’i pila spuntati
‘l’ha fatt’arrizzari.
Si ficia ferrigna:
a ru piettu criscetta
nu paru di minne
cchiù tuost’e scattigne;
le cosce ‘nquartate
parianu dua ntinne....
E ‘nd’ebbad’occhiate
ed iddra vrazziate
‘nd’ha fatt’a cazzuni
ed a fiji i ganguni.
Pua prim’i vintanni
fujietta ccu ‘Ntoni
ca pp’u ra pirdiri
la voza sirciri.
‘A vucca Papina
ha d’ape regina:
dunatu ‘nd’ha meli
ad amici fidili
e muozzicu e feli
a chini lu pilu
ha fatt’a ru cori
quand’ebba putiri.
‘Ud’era ‘na fissa
e a Pepp’u gradassu
ch’aviva di merda
‘nciratu lu mussu,
pacata ‘li dissa:
-Oi vucca di culu
53
cchiù lord’i nu cessu,
sapiri vua tu
le puttane ca l’ossa
rumpiru a Scandale
ad uomini gruossi
ppi sord’o scommesse?
A numeru unu
cci mint’a Papina
ed a ru dua
la mamma Rosina,
la gran puttanuna
ch’ha datu la fissa
a puorci ed a cani
ppi casa d’a jiazza
ccu tanti scaluni
e nu bieddru purtuni.
Va’ pijialu ‘nculu,
gran fijiu di mulu,
si merda quajiata
‘ndi vua riminari
và sutta lu liettu
di mamma magara,
‘ndi truovi cuviertu
nu bieddru munziejju.
54
II
L’appriessu jiuornu
a ru siettu d’u chianu
arriva Peppina
acchiappata d’a manu
‘ì Berticieddr’ì
Maria ‘ì Muscuni
ca s’era scerriatu
ccu mastru Gustinu
ppi ‘na puntura
dolent’ì chininu.
-Vi ciercu pirdunu,
vi vasu la manu,
chi simina spine
‘u ricojia granu.
Stasira vi cuntu
‘a fini d’ì cani
ca ficia Viatrici
ch’u cientu ppi cientu
pijiava d’usura
tiniendu li Santi
di notti a ru scuru.
Era giarra cupata
di morga litata,
‘ì spaddre ‘nd’avia
‘na menzalurata;
zaro’ie purtavad’a’
pedi malati,
‘ntra vucca tiniva
ri dienti mucati.
Quand’era ‘ncazzata
parìa ‘na dannata,
lumuosin’u dava
nè a mamma nè a tata.
Cuntava ri fili
d’a pasta squadata
e liccatura
di casu grattatu
mintiad’a piattu
d’u buonu maritu
s’avia fatigatu;
si fora chiuviva
e trasiva bagnatu
lu cazziava,
nè spojia asciucata,
pua, li dunava,
55
si s’era scurdatu
l’umbrella a ra casa
ch’aviad’accattatu
nu juorn’a ra fera
di Santu Dunatu.
Tre fijie had’avutu
a ru crivu cirnute:
‘a prima cacajia,
l’appriessu sciuffata
e l’urtimeddra
era menza cicata.
Aviva ‘na vucca
davieru malata
ccu chini l’usura
pagava salata:
ppi litra a rasera
dua litre a cannata,
ppi tumin’ì granu
a ra simintata
dua tumin’a tuppu
vuliad’a ricota;
i sordi ‘ntinnanti
a genti fidata
e chi ‘u ri rindia
vinia subissatu Pua ‘ì trobisia,
d’à sempri auguratu,
muriva nu jiuornu
‘mpucatu d’estati
lu Santu maritu
ca vinna ‘nchiuvatu
‘ntra nu tavutu
di fagu siccatu.
Una dopu l’atra
videtta spicari
le tre fijiceddre
l’ingrata magara Nu mienzu parenti,
ch’aviva ‘na fami
di sordi cuntanti
ppi ra cacajia
si ficiad’avanti.
Era fauz’e ‘mpotenti
nè cridivad’a Santi.
Pp’a gargia fricata
d’aviri n’amanti
s’éd’iddra spusata
‘su pezz’ì fitenti.
Lu jiuornu d’appriessu
56
ca ficia ru passu
tamburru, grancassa,
baritun’e bassu
sunarun’adagiu
‘sa marcia a ra festa:
-Zum, zum, papazum
cchi cazzu vua tu ?
Passat’i cinquanta
nemmenu Gesù
ad aceddrazzu
fa fari cù cù
s’ud’aza ra capu,
mia cara Lulù.
‘A fijia cacajia
cuntenta e gabbata
‘u fu nè spusata,
nè vergini zita,
nè veduva jianca
lassata a ‘na manca.
‘Ntru liettu ‘u putiva
stindiri la ciunca
ca sempri pindiendu
truvava ‘ntra l’anche
l’acieddru spinnatu
ch’ud’ha mà cantatu.
‘A vruzza d’a mamma
vinia divacata
ca tante cambiali
da tiempu scadute
duvetta pagari
lu jiennar’astutu.
Pirdetta re staffe
‘su pedipinnatu
‘u jiuornu ch’a socra
‘li dissa ‘ncazzata:
-Zippuni di vruca,
tamarru fricatu,
ppi far’u maritu
‘nud’eri tu natu;
và fatti ammazzari
d’ancunu cicatu,
và for’ì ‘sa casa
ch’ha tant’allurdata.
S’user’era murutu.....
(e ru num’u ru sputa)
‘na cucch’ì paddrate
a ‘sa capu malata,
chir’anima Santa
t’averra sparatu.
57
L’ha pur’a mujiera
a nu muru ‘mbuttatu,
ma deza di manu
a nu fierr’arruzzatu
e si nu vicinu
di casa forzutu
‘ud’era currutu
a re forti gridate
pp’i jiuorni di festa
avissa cunzatu,
‘a mamm’e ra fijia,
tant’era ‘ncazzatu.
Ma l’had’aiutat’a
furtuna cicata
ch’infartu malignu
si l’ha pulizzata
lassandula ‘nterra
ccu l’uocchi sbarrati.
58
III
Faciti, faciti,
si buonu faciti,
‘u faciti nenti
si passa ‘sa genti:
s’è nu muort’ì fami
o nu nullafacenti
vuccuni vi cunta
e coddra ‘mbacantu,
si riccu e potenti e
vi vida cuntientu
d’u grubu d’u culu
vi vorra tirari
‘a lingua e ri dienti.
Si casa ha’ vacanta
‘u ndi jir’affittandu
ad amici e parenti,
ma linchiatilla
di spine puncenti.
Curriti, curriti
curriti fijiuoli
ca Peppa ch’u ficia
nu juornu di scola
stasira vi spiega
si sante parola.
Giuvanni Carne’
fu n’uomu di ciò
e ccu’ na cucchia
‘ì mazzuni majiati
‘nd’ha pani e cumpani
a ra casa ragatu.
‘U tata muriandu
l’avia strummintatu
nu bieddru paricchiu,
‘na casa e ‘na cota.
Due vote a ra chiesa
c’è jiutu ‘njuccatu,
ccu Marafrancisca,
‘na ciota fricata
e ccu Tiresa
‘na sperta furnuta.
Nè masculiddrì
nè fimmine guddre
had’iddr’arrazzatu
ch’ud’ha mà ‘mprinatu.
Aviva ‘na vucca
59
ca meli a cannata
‘nd’ha dat’a niputi
‘ntra vicul’e vote
e quandu passav’i
‘na randa massata
diciva gridandu:
faciti, faciti,
ca buonu faciti
ch’u vuostru patruni
vi paga misata;
‘u faciti nenti
s’ancunu vi senta
salari li cronte ‘a
Madonna ed a Santi.
‘Li ficia fari
na passa di chianti
a ra testat’ì
l’acqua d’a crozza
nu jiurnu d’estati
l’amica Petruzza
ch’avia lassatu
ppi cugnu di vozza.
-Ppicchi ti spusasti
ccu chira ciotazza?
Ia fijia sciamina
nud’era di razza,
nè manu ciunca,
nè debul’ì vrazza,
ma cugnicieddru
tiniva di vozza
ca ccu ticchieddra
di feli di rizzu
mi l’ha curatu
la nanna Micuzza.
Ti dava ru nuzzu
quand’eri gaddruzzu,
mò ch’a ru culu
ti vijiu le pezze
ed’ a ra facci
‘su bieddru mustazzu
no Giuvannuzzu,
ma s’ì Giuvannazzu.
Chi lassa via vecchia
e cerca ra nova
sa chiru ca lassa
no chiru ca trova.
Affittu ca trasa
è dinar’ì travasu,
è rosa addurusa
60
ch’adorna ra casa,
diciva Tumasi
d’Annuzza a Tiresa
ch’a fini di misi
‘ud’avia nu turnisi
nè n’ugna di vrasci
‘ud’appiccia lucisi.
-Ne chista nè l’atra
scaduta misata
d’u fittu d’a casa.....
ch’ù tena fatiga
l’amicu Cirasu,
cugin’ì Tumasi,
pinsava Tiresa.
Amici fidati,
luntani parenti,
cugini ed affini
nd’hanu jiffule vecchie
di lana caprina
e mazz’ì linazza
ccu tutte le spine
dunat’a cardar’a
patruni struzzini.
Si puru la casa
d’u mari o d’u munti
ancun’estati
vi resta vacanta
‘u ndi jiati fittandu
a gran lestofanti
si tutti li sord’u
vi dunan’avanti;
linchitila puru
di spine puncenti
ca quandu la tasca
‘ud’è tanta pisanti
armen’u vi resta
ra capu vacanta.
61
IV
Mò duvi t’ammuoji,
mia cara Peppina,
‘u pani ‘ntustatu
ca tieni ‘ntru sinu?
-A ra canneddra
d’a vutt’ì Vracuni
duv’han’addrattatu
Carmela e Dilina
e Carru ‘u fricuni
vi misa di pinu
trividdru puntutu
‘u si cancia distinu.
Guagliuni era statu
squazuni e dijiunu;
ccu Ciccu ‘u piparu
jittatu ‘nd’ha cira
‘u jiuornu ca furu
trvat’a ra fera
jiucar’a re carte
ccu certe magare.
‘I briscula, scupa,
tressette e primera
era divintatu
nu mastru di Scola;
cazziava cumpagni
cchiù piejiu ‘ì mujiera
chiamandu bastuni,
scartandu dinari,
faciendu capiri
chì spata e di coppa
era jiutu già fora.
Parrava sbuffandu
di l’Africa nera,
scardandu lu Duci,
lu re e l’imperu.
Faciva ra scuma
a ri labbri l’amaru
e jia jistimandu
lu Santu rusaru
‘si ppi ra salute
nù c’era riparu.
‘Na purmuniteddra
no bona curata
ppi poch’ì ‘su mundu
l’avia curramatu:
62
‘na beddra pleurita
‘c’avia procuratu
e sordi ‘ndi spisa
davieru a palate.
A chira spartogna
d’e terre fu astutu;
chiamata riforma
ca ficia ru Statu:
‘ntri spierti vizzarri
s’èd’iddru mpizzatu
ch’avia ‘ncinciuliat’u
tamarru fricatu
ca ficia pompate
a sperti ed a ciuti
durant’u Ventenniu
‘ì l’odiatu Benitu.
‘Na mastra filata
di terra ‘ncasciata
senza acqua forzata
a sorteggiu ha pijiatu.
Cci ficia, pua, l’uortu,
‘a casa e ra vigna
e sè, ‘li riscetta
u buonu disignu.
I tre masculuni
da schietti e spusati
l’ha fatti pisciari’e
ogni tantu cacari
‘ntri cavuzinieddri
ligati a gambali.
Lassamu fricari
‘su buonu vitignu
ca vinu assà forti
‘ndi ficia ra vigna.
Si, pua ‘ncuna cosa
tu sà, foramanu,
‘ì fimmina bona
o ì randa puttana....
Vi parru ‘ì Richetta,
à menza sciamorta,
ch’à gamb’ud’aviva
nè longa nè curta,
ma ca ‘mbivienz’ha
purtatu cuverta.
Na pitta quatrata
di pani bruniettu
e tise e ‘ntustate
tiniad’a ru piettu
nu paru di minne,
63
quand’era ‘na schetta.
Nu jiurnu d’estati
a Menzaricotta
‘ì spiche di granu
‘na mastra sacchetta
aviva cujiutu
la bona Richetta.
L’ha, pua, culiandu
viduta Pasquali
d’ì Granateddre
arrancar’u crinali.
‘Na punciuturat’a
garresi chiagatu
a ciucciu sudatu
ha dat’a ‘na vota
e a quattru e quattr’otto
l’ha priest’agguantata.
-Poriam’à sacchetta,
pompusa quatrara
e jiettati ‘ngrupp’a
‘su fort’animali,
ca prim’i scurari
arrivam’a Scandale.
U voza prigata
due vote Richetta:
a mienzu cacagn’ì
scarpata sajietta;
ha dop’arribatu
a ra spaddra o cchiu sutta
moddrura di minne
ch’ha fattu l’effettu.
Pasquali sintetta.
-Aviva ragiuni
‘u tata Fiorenza
ca minne di schetta
trappate ‘ncridenza
‘ndi fanu passari
duluri di panza
e si la quatrar’ha
ticchieddr’ì custanza
diventa cchiù manza
e ‘u resta di senza.
Strinciutu l’ha manu
e a ricchia arribata
‘le dissa ‘mpacciatu:
-Ppicchi ‘u ni spusamu
si vò mamma e tata ?.....
-Stasira lu ‘ntinnu
a mamma malata
64
e a Menzaricotta
ti puort’à ‘mbasciata.
-Duminica, caru,
t’aspiattu parata.
E’ liscia ogni cosa
filata e a ricota
Pasquali di banda
avia trenta ducati.
Richetta ppi dote
due o tre cassarole
di rame stagnate,
nu tiestu di crita,
‘na limba smartata
e ‘na casciceddra
di cose stirate,
nu masciunieddru
di pajia di vena
‘na cucchia ì cuscini
di stuppa di linu,
dua pedistaddricchi
‘ì fierru battutu,
nu quadarunieddru
ppi far’a vucata,
‘na casa di crita
ch’avia ru chiancatu
e s’è d’a ra ‘mpressa
Richetta, spusata.
Pua ebba ‘na murra
di fiji ‘mprattati
e nè furu certu,
d’u stessu casatu,
picchi mancanzeddra
-a Scandale si dicia –
vidimu si ngaji
ccu chi cci la ficia ?
Ccu chiru baruni
ca perza ra paci
e Cristu ‘nchiuvatu
prigavad’a vuci
ppi muorzu di ciutu
cchiù luord’i nu catu
duv’hanu purtatu
a ri puorci scifata.
65
V
Avia sutta l’arcu
d’u chianu vidutu
‘u fijiu Peppina
a nu scannu sidutu.
‘Ntru strittu, cchiù sutta,
all’addrirta ‘Ntonetta,
a fijia ì Franciscu
e di donna Marietta.
-Fammicci appucciari
ccu ‘n’anca a su siettu,
i dua quatrari
di jieri ci aspiettu,
ca vuonu sapiri
d’u supra e d’u sutta
chi ‘u cul’ebba ruttu,
chi vissad’abbuttu,
chi pan’ha ‘mpristatu,
rindut’o nigatu
a genti pizzenti
ch’ha sempri cujiutu
e tante e tant’atre
cazzate patute
‘ì ‘su vicinatu
ca nd’ha ncunocchiatu
filatu sciundut’ì
matasse lavate.
Vicinu Carmela,
Cuncetta, Rusaru....
unu dopu l’atru
puntual’arrivaru.
Peppina siduta
parrava pacata:
-Guardati, guagliani,
a tajiu ì cafuni
nè supra e nè sutta
cci fu fravicatu
‘ì mastru Tumasi
chù voza guardatu
s’à sira a ru scuru
o a nott’avanzata
l’amuri facia
ccu ‘na maritata.
Di Giacumu casa
fu, dopu chiamata
picchi Japiccieddru
66
d’a ‘za Mmaculata
si c’era ‘ntanatu
ccu ‘n’errama ciota
ca fu assecutata
d’a casa d’u tata.
Cci ha, dopu, alluggiatu
bardascia ‘ì faveddra
ca ‘ngruppa purtava
ccu ‘mbastu e ccu seddra
e ppi ‘na minestra
di fave e pisiddra
dunava ru culu e
focusa grispeddra.
Si ficiad’amanti
di n’uomu Valenti
ch’à sira purtava
ccu ciuccia o jiumenta
‘u granu pagatu
d’a povera gente,
‘na gumbula d’uojiu,
‘na cucchia ì cuniji,
‘u casu curatu
pijiatu d’u quajiu
e quand’a ra trippa
tiniva re dojiè
ì l’erva cazzuddra
le dava re fojie.
‘Npaccenti ‘sa casa,
‘nu poc’a punenti,
Tires’a Studenta
salatu ‘nd’ha cronte
e datu ‘nd’ha cuntu
a stritta parente
d’u ‘zu Vicilante
ca s’era spusata
nu fijiu ‘ì Briganti.
Ed a ‘su barcuni
ch’avimu davanti
Maria ‘ì Francineddra
passava ppi Santa
ch’affascinu a genti
‘ndi coza ccu chianti,
ccud’uojiu, ccu sali,
ccud’acqua ‘ì sorgenti
e tanti alazzuni
di vucca fitente.
All’atra minzina
Martin’ì Jacinu
cacciava puttane
67
luntane e vicine.
Ros’ì Venincasa
‘a port’ì d’a casa
‘ud’ha ma’ varcatu
‘u cerca lucisi;
patetta ru friddu,
‘a fami e ra siti,
nè ì ‘mparu , nè ì scioddra
scansat’ah vrigheddra.
Peppinu rimanda
facia nivicandu,
ma quandu finiva
ra poca mulenda,
a capu e ru cu........bru
jittava di banda e
lijia ru ritiliu
di patre Basiliu.
Nè a Pietru, nè a Turu
nè a Cicciu nè a Micu
ha vistu ‘mpasciari
o cadiri viddricu.
Somtrava dubruni,
faciva piruni
e brocche e cucchiare
ppi randi quadare
‘nd’ha fattu di lignu
ppi chilu di pani
ca pua ‘li dunava
Carmel’ì Gatanu.
Massara Chicchina
d’a ‘za Cuncettina
ccu l’uomin’ì lignu
‘na gran cuvarina
‘ndi ficia di fiji
di razza ciuccina.
‘U papa Vicienzu
‘nd’had’acqua di ruonzu
vivut’a ra Lenza,
s’ì ciciri crudi
‘na beddra pitanza
manciava scundut’u
si linchia ra panza.
‘Nd’ha nanna cardatu
e ccu fusu filatu
manneddre di linu
ch’ù tata ha curatu
‘ntra Vurga ì Mandatu
e canne di filu
tissut’à tilaru
68
ppi dote ‘ncasciari
a re quattru quatrare.
Nu mutu tamarru,
nu mulu vizzarru,
nu spiertu culutu,
dua frati stunati,
nu mastri assitatu
di vin’annacquatu
e pecurarazzu
d’a Sila vinutu
ch’ha friculiatu
‘na fimmina ciota
ch’à roba ‘l’ha data
e mà l’ha spusata
cca fur’accasati
e ppi nu piezzu
di pani ‘mpristatu
e ‘na cunditura
di grassu quajiatu
la genti d’a ruga
‘nd’ha tante sintute
gridate di nore
ca furu accusate
da socre ‘ncazzate
e pur’ogni tantu
vulari seggiate,
tirari capiddr’e
minari lignate.
69
VI
Anda, camina e tocca.....
cchi caccia mò da vucca
Peppa, ca cuomu jiocca
a puricini ‘mbucca
scajiari di majiorca ?
A manu manca arranca
ed a ‘na randi chianca
vida pisari jiancu
sali ccu manu munca
a Luiseddra Stanca.
- C’è chi sù mancia francu,
chi ù vinda sutta bancu,
e chi l’adduru mancu
senta d’u pani jiancu,
s’u si cunsuma l’anche.
Jiuzza e Rusar’ì Ferra
e di fiji ‘ na murra
meriaran’à ‘sa serra
in pace e ccu ra guerra
e ntra nu futtituru
durmivan’a ru scuru
cunzati cuomu sarde
su tre pajiuni mpisi
a pedistaddri tisi.
Cchiù sutta a nu mancuni
c’era Brun’ì Piruni;
duv’è chir’aceddrazzu
Carmin’ì Carcarazzu,
vicin’a runcatina
Rafel’ì Giuvannina
a all’angalu suttanu
chiru mastru fricuni
ca ficia cavettuni
a frati ed a cugini,
a jiennari minchiuni
e ad Anciul’ì Martinu
le ficia n’abitinu
di zinzuli di lana
cacciandula puttana.
A ru vecchiu cafuni,
carissimi guagliuni
si sù crisciuti tutti
l’eredi di Bastuni:
Peppina, Catirina,
Rosina, Tiresina,
70
Franciscu e ù frati Ntoni.
Razza di Corazzuni
e di randi puttane
si ‘nd’ha manciatu pani
di granu spolamatu
e vinu profumatu
vivut’a ra cannata
e ‘ud’hanu suggittatu
tamarru ‘ncrotacatu.
D’e suoru, à cchiù graziusa
l’amatu sua pilusu
‘u deza senza posa
ad uomini focusi
ed a cavuzi tisi
ch’u le purtaru rose
ma spisa pe ra casa.
‘Nntra staddra, arried’a porta,
a lustru di lanterna
si c’è scialata à perna
‘u fijiu di Salernu
ccu a suor’ì Mmaculata
appena l’ha viduta
‘a fissa già ‘mpinnata
e botte a ra scurata
tante li ‘nd’ha minate
finu ch’ù l’ha mprinata.
Dopu, l’had’arringata
e ppi ‘na pitticeddra
e muorzu di salat’o
‘i ciciri pignata
‘nd’ha tante ricevute
valenti marteddrate
nè s’è cchiù maritata
a suor’ì Mmaculata.
Dop’arrancat’u fuossu,
duvi Frittulagrassa,
si rinfrancava l’ossa,
Cuncett’i Crucifissu
a ra casa d’u tata
è miejiu ‘i ‘na patissa
e si Ciccu d’u Russu,
chira vucca di cessu
‘u lavad’a ru spissu
ccud’acqua ‘i rosa russa,
si pò scavar’a fossa.
Quatrara povareddra
ccu quattru zagareddre,
‘na cucchia ‘i gaddrineddre,
nu scupulu di scioddra,
71
i‘ crita ‘na pignata,
nu tiestu e ‘na cannata
s’è sempri maritata
prima d’a simentata
o dopu la ricota.
72
VII
A festa finita,
passatu lu Santu,
Peppina stancata
cchid’atru ni cunta?
- M’è ‘ncanna ristata
‘na bona vrancata
di gran cujiunuti
ca quandu di fora
la lingua ha cacciatu
‘nd’ha sempri jittatu
di vuombicu catu
e pisciaturata
di merda quajiata
a socra ‘ncazzata,
a nora, a canta......
si s’hanu ‘mbrigatu.
Vi parr’i ‘na razza
‘i luntan’arrivata
ca s’è mparentata
ccu n’atru casatu
ca chiamanu “ Gatti”
e hanu puru rascatu
a mamma ed a tata,
a suore ed a frati
‘a faccia e re manu
si l’hanu tuccati.
‘U sugnu stunata:
vi paranu cose
d’u cielu calate?
Stasira, a ra casa
appena arrivati,
parrati ccu mamma
si l’ha canusciuta,
ccu ancunu vicinu
ch’ha sempri assistutu
a certe sunate.....
-Scalise e Rizzuti
v’ha Peppa citatu,
vi dicia ra mamma,
‘u nann’e ru tata.
‘Mpaccenti a ra porta
d’u mastru forgiaru
ci stava di casa....
-Na randa magara ? –
No, cara quatrara,
73
ma chini lu pilu
avia fattu a ru cori
e dintra la vucca
lu denti cchiu’ amaru:
li Cruozzi dannati
ch’a Santu sipurcr’u
purtaru lavuru
quand’iddri orfaniddri
ristaru a ru scuru
e si la pijiaru
ccu Nostru Signuri.
Ancora cchiù avanti,
‘ntra chira caseddra
di crita vacanta
cci vissa cuntenta
‘a fijia i Punenti,
a za Nastasia
ch’a Dominidio
prumisa di fari
‘na randa pazzia
s’ù tata l’avissa
tinutu luntanu
l’amatu scrivanu
ca piat’avia manu.
Sajiendu, sajiendu
si strincia ru circhiu
e cuomu li funci
arrutat’a na mucchia
truvamu Pinocchiu,
Nicol’i d’u Cruacchiu,
Giuvanni Funaru
e ru Vipiraru,
i Simbari scuri,
l’abbutti Coriali,
‘u nannu Nicola,
‘zu Pepp’i Jiujiuni
lu ‘mbuccavrasciola,
‘i fili d’a Gana,
Vittor’i Ciociò,
la randi puttana,
Franciscu ‘i Paddruni,
‘ngnuratu Liona
e ‘zu Pizzichinu,
marit’i Rosina
i d’a Castagna
niputa sciamina.
‘I l’atri jiurazzi
‘ndi fazzu nu mazzu,
‘i ligu a nu lazzu
74
ed a bucc’aperta,
cunsat’a ra ‘mberza
ancunu mi trova
ccà, sutta ‘sa cerza.
75
PO' JIRI DICIENDU
‘A gnura Tiresa,
massara di casa,
diciad’a Mafarda,
la pulicastrisa:
-Puttana fricata
‘u far’à sturduta
e ‘u dir’a ra genti
ca s’ì sfortunata.
Si ‘Ntoni ‘u ti raga
marrama a ra casa,
cchi pua tu ligari
dumani ‘ntra spisa?
Chi rosa addurusa
‘ud’ha ppi ru nasu,
‘ncridenz’u’nd’accatta
ppi culu fitusu
e né all’ammucciuni,
né all’ampalisi
po’ jiri diciendu
ch’ù pijia ripuosu.
76
VERM’I CULU
‘Nsipida fimmineddra senza sale
cci ndi sù state e cci ndi sù a Scandale,
ma cuomu ‘sa limerta fricarola,
ch’a vuvutat’è trasuta a ra scola
‘ndadi girare jiazze e spuntunere
u truav’à guali ‘ntra centu mujiere.
Mammasa l’ha ‘ngnurata verm’ì culu
e faccia tosta tena cchiù di mulu;
ccu zagareddre cuvera limora
e all’apparenza nè feta nè dola.
‘I brutta zagarogna di latrina
tenadi, arrassusia, ‘na serpentina
ch’a parenti cchiù stritti ed a vicini
ì tajia cuomu carn’ì jialatinaPiducchia ì mantu viecchiu fa vattana
ppi centu liri puru a ‘na puttana
e a chin’ì sordi chinu ‘nd’ha vrujili
pruminta mari, mundu mazza e tila.
Si , pua, s’adduna ch’à frittula è grassa
ccu ‘na canneddra pur’ù grass’ì l’ossa
si vò tirar’u si cunda ru mussu.
77
SI ‘ NDI PO' JIRI
‘A n’angul’ì caseddra, foramanu,
na socra scarminava linu e lana :
-‘Mpacchiari ti puterra, zagarogna
‘na purmunita ccu frevi maligna.
Hai, cuomu la tignola ‘ntra la vigna,
fattu, siccari lu miejiu vitignu
ch’hajiu addrivatu ccu pen’ e suspiri
e ‘ì crepacori mi lu fai muriri-Zippuni ì ficarazza chin’i rugna
è diventatu tuttu fietu e grigna
e, pezziata cuomu ‘na milogna,
tena ra capu ciota chien’ì tigna.
S’ù mi lassa fricari lu taccagnu,
ccu cacafuocu o lama di zaccagnu
l’assiecutu d’a casa e a ra muntagna
si ‘ndi pojiri u sona ra zampogna.
78
E’ CHIRA GATTAREDDRA PRESSAROLA
Quandu ‘na fadeddruzz’ì tilamara
ha riparat’u culu d’a nivera
ì ciucciu scronticatu o di sumera
chi va faciend’u rajiu ‘ntra la fera?
E’ chira fimmineddra pressarola
ca dintra n’ann’e mienzu mastr’ì scola
è divintata e ccu tappu di sola
vò bucca, mò, ‘mbuddrar’o ccu stagnola
a chi manciat’ha sempri mastazzolaCcu Salingrisi ed uojiu di trattori,
mastra Fricuna, annetta ra limora,
chira ‘ntustata ‘ntra la cassarola;
inveci l’ammucciata a cumpissuoru
lavata vò ccud’acqua di jiumara
ch’ì tutti li purgant’è ra cchiù amara.
79
CUOMU NA PRUPPETTA’
-Tissutu ‘nd’ha linazza ‘sa navetta
a ru tilaru d’a mastra Cuncettadiciva don Rusar’a ra za Betta,
quandu l’ha vista ccu ‘na gamba rutta
sidut’a nu seggiuni, quatta quatta.
Curriendu susu e jiusu ‘sa navetta
massar’u und’ha lassatu senza vittu:
ccu ra jialata frittule stracotte,
cicerchia, occhiunureddra e pitta schetta
d’estati ì spich’ì granu sacchi chini,
cujiuti ‘ntra massata di Crispinu,
nd’ha carriatu,’ ncapu , ‘za Cuncetta
e i viernu, si curria ra canaletta,
ì sira e di matina la navetta
‘nd’had’ammappatu linu ‘ntra stametta.
Spinnata l’hanu dat’a Lisabetta,
vizzarra proniput’ì ‘za Cuncetta.
Ppid’uocchi s’iddra aviva dua scupette
l’averra paddriat’e dissossata.
manciata cotta cuomu ‘na pruppetta.
80
CCHIU’ BRUTT’I ‘NA BEFANA
A lustr’ì luna t’hajiu vistu ‘nsuttana
ed eri brutta cchiù di ‘na befana.
A pigula cantava chianu chianu
ed anijieddra janca, foramanu,
ù merijiavi cchiù ‘mmienzu lu granu.
-Cucina dissapita, senza sali,
mi ‘ngolamasti ccu parole strane;
à mamma mi mandavad’a ra scola
e tu m’ha’ datu priestu la vrasciola.
Cuomu nu cani cruozzu mbirrocatu
ti lu cacciasti lu Santu chiuritu;
‘ntra ‘na pajiara, pua, m’ha cunduciuta,
m’ha’ scettulata e menza rimbambita.
Dopu ogni fijiazzuni m’ha lassatu
trippa vacanta e ra vucca sdintata.
Sgangareddrata nù ci sugnu nata.
Befana, mò mi chiami arriggittata,
ma s’à Madonna mi vò cunsulata......
‘na, manu ciunca, nu ped’ammusciatu
e l’uocchi, tutt’ì dua ti vijia cicati.
81
E’ MASCARA
Timida palumbeddra senza feli
s’era mustrata fimmina crudeli
prim’ì vutari natich’a sidili
duvi si fa cuntrattu notarili.
Pariva ‘na Madonna, sia lodata,
ccu vucca chin’ì zuccaru filatu,
ma ù verm’ha, sutta sutta, lavuratu
e a ru cittu a ru cittu ha muzzicatu.
E’ na tamarra tutta ‘mbellettata
ch’a chiamanu mammina ‘ntrisorata,
ma amar’è cchiù di l’erva di cicuta
e si la tuocchi riesti ‘mbilinatu.
Ancor’a scienza arcana ‘ud’ha truvatu
pinnuli ppi curari li malati
ca litanu la capu di pumata
ed ogni setti jiorni , ‘se fissate,
a parrucchieri portan’a palate
dinari ca nù su tanti sudati.
Sù scatule vacanti cuviruti
ì zinzuli dorati ritajiati
ì mastri custurieri diplomati.
Mò puru ancuna vurpa spilacchiata
assiemi a ri niputi e a re canate
vanu diciendu, quandu sù ‘ncazzate:
- E’ màscara ca puorti di facciata
ca pil’ì cori e ra peddr’arrappata
t’ammuccia, fitusissima cacata.
82
SENTA 'SA CARNA
E' curtu , brutt'ì faccia e jiumburutu
su fijiu di massaru 'ndinaratu
ch'à nanna Filomena ppi maritu
vò dari a 'na niputa cannaruta
'ì picciunieddri frischi di jiurnata.
- Senta 'sa carna ca t'had'addrivata
e ca l'addur'ì l'ajiu profumatu
ha sempr'a ru luntanu canusciutu.
Ccu ri dinari ca tena 'ncasciati
cacciari ti pua tutti li chiuriti
e nù ti 'ndi fricari s'è malatu
e' na ticchieddr'ì guaddrar'ha calatu.
83
ALL’AMMUCCIUNI E ALL’AMPALISI’
All’ammucciuni mi dicia ru tataà fimmina si vò ti fa curnutuAll’ampalisi, pua , a ra riscurdata
cuntava pest’e corna ì nu maritu
ca ‘na mujiera bona avia ‘ngarratu
ed iddru, mala razza, l’ha ‘mpajiata
cuomu ‘na ciuccia fimmina all’aratu.
‘A ndolirata avia fattu ppi vutu
a ra Madonna di la Cunsulata
ca sì canciava capu all’uom’amatu
a lingua strascinun’e ‘nginucchiata
averra fattu ‘na missa pizzuta.
All’annu e novi misi già passati
‘na trobbisia maligna l’ha ‘nchiagatu
e ‘ntra nu fund’ì liettu stindicchiatu.
Mara Tiresa ‘ i pezze s’ha cacciatu
ì di jinocchia mienzi digaddrati
e a ra Madonna ca l’ha cunsulata
ha dittu: - Ti ringrazzu , mamm’amata.
84
CACCHIATIMENTI
-Cacchiatimenti, vacca cannaruta,
ch'ancunu jiuornu muori 'ncafunatadiciva socra vecchia a nora 'ngrata
ch'appriessu jiad'a mammasa malata.
- 'Ndi tena mille ed una la mammmina
jiffule vecchie 'i lana pecurina
'i scarminari ccu ra serpentina
ch'ammula notte e jiourn'a n'arrotinu.
'U mi jiri pijiandu li carcagna
ch'ì fierr'azzariatu hajiu la 'mpigna
e nè mi spagnu di lu tua strippignu.
Tiegnu 'na menza capu catalogna
e si la friculii, priestu, si sagna
-'U cci 'a facimu, fijie, la sumbegna
ch' hamu 'ngarratu nu tuostu vitignu:
cciuccia n'ud'è ca vena di capizza
e paci 'u ni ndi porta 'ntra la razza.-
85
CCHIU’ FURTUNATU ?
Timugna ì cinquicientu e passa gregne
ù si ‘ndi vida cchiù mancu ppi si signu
chì metituri, razza assà sanguigna,
fujiuti sù, squadati, d’a campagna
a fatigari duvi si guadagna.
Ppi fatt’ì pani ‘nd’ha mitutu tata
granu cappellu ‘ntra la Cannavata,
uoriu ‘nciratu e vena campanuta
ppi menzalur’ì ciciri camputi.
Cchiù furtunatu è forsi, lu niputi
ca porta ‘na bustazza ‘mpapazzata
ì sordi ad ogni fini di misata?
‘U pan’u si lu mancia sapuritu
cuomu chira bon’anima d’u tata
ca s’ù manciava ccu n’ugn’ì salatu,
ch’è fattu di farina riminata
ccud’ossa d’animali macinati.
‘A sira ‘u si ricojia strafarcatu
ccu ra cammis’ì suduri vagnata
e ri scarpuni tutti ncrotacati.
Arrivad’a ra casa ‘ncravattatu
nè si cuntent’ì ‘na paparrottata:
primu, sicundu, frutta, cioccolata......
ma a menzanotte torna sdraguisatu
s’ha vistu giuvinieddri ‘ncitrolati
o ‘ncun’amicu sutta ‘na scarpata.
86
NU CIUCCIU CARRICATU’
Nu ciucci carricatu di vrasciole
è divintatu nu mastru di scola.
E’ dissapitu e tena ra mania
ì friculiari à genti ppi ra via.
Nu jiuorn’ ra scansat’i Santuliu
affrunta ‘na quatrara ‘mbilinata
ca d’a casa era stata assecutata,
‘Na sarda si liccava, cata cata,
assà salata e beddra ‘mparinata
ì piparieddr’uschente, cuom’u tata.
- Chi fattu t’ha ‘sa sarda, cannaruta
s’à licchi cuomi cani e pua la sputi ?
-Fatti li cazzi tua, ciutu fricatu,
e lassimi scurdari l’accadutu.
Si nuddru mà t’ha dittu, scudiddratu,
ca piejiu ì nu purganti s’ì sguaiatu,
ha’ forse, stamatina tu truvatu,
chi ti pò trividdrari ccu nu spitu.
87
ALL’ANIMA NU ‘ GIOVA
Picun’ì fierru certi tamarruni
‘nd’han’ammulatu e cavatu zippuni
quandu le spaddre a duchi ed a baruni
guardavanu ppi tuminu di granu.
Bastava ‘u ‘li strincivanu ‘na manu
o ‘na ‘ngriddrata d’uocchi, a ru luntanu,
pp’assecurar’ u pani e ru cumpani
a mamma, fiji, puorci ed a ri cani.
Alivi ‘ndi cujianu ‘nginucchiuni
ed uojiu stari stari, senza fini;
farina spolamata di mulinu
‘nd’hanu ragat’a patri Gelsominu
ch’a pani, pua, scanava e ru dunava
a chi ammutava e nu faciva vave;
a chi d’a mala sorti si lagnava
na purga ‘i Salingrisi, si prigava,
‘na turciuteddr’ì mussu si parrava,
e... ‘na stivaliata si fujia.
Appartinivad’a ra pagania
chi s’à pijiava ccu Gesù e Maria;
chi u fez, pua, a ra capu si mpindia
e ‘na cammisa nigura spandia,
era ru camerata ca gudia.
Manciava carn’ì pinna e piritava
e ru populu tuostu curramava.
Dopu vint’anni ì chira porcheria
n’hanu dunatu ‘na democrazia
ca mamma e tata ancor’u canuscia.
E’ divintata mò ‘na futtimea:
fricamu tutti, lu statu ni paga,
finu ca l’acqua lorda nù n’annega.
Na botta ni la duna ccu ra Lega
chi ntru Nord-Est va faciendu vava
e ra romana cancia ccu ra slava.
U’ capitanu ca guida ‘sa nave
l’acqua ni la vò dari quandu chiova
ù pani quand’a vucca cchiù ù si mova
e ru ripuosu ? All’anima nù giova.
88
CCHI VUTU VA' FACIENDU
Ccchi vutu và faciendu a Santu Pantu
ppi ti fari crisciri la simenta ?
'Ntru paradisu duvi stan'ì Santi
'u cci trasiru mà ricchi e rignanti
ch'ud'hanu datu a povaru pizzenti
vippita d'acqua frisca di sorgenti.
89
FALLA QUANDU CCI VO’
Falla quandu ci vò ‘na jistimata
e ù jir’appriessu a ‘sa faccia ammucciata
ch’è piejiu ‘i ‘na diavula pinnuta
ca va purtandu l’ostia cunsacrata
a viecchi ed a malati arriggittati
ed a parenti stritti ed a canati
facerra di vilienu ‘na pompata.
All’ampalisi ù para n’arraggiata
ma all’ammucciuni quand’ud’è viduta
tena nu dent’amaru ‘mbilinatu
ppi muzzicari sempri lu sciancatu.
Ppi l’anima dannata accaparratu
s’è cumpissuoru, chi la via sbampata,
ch’a cientu ed a millanta li piccati
l’assorva, quand’à vida tribulata.
‘A cattivanza ù l’ha lassata senza
pan’e cumpan’u si linchia ra panza
e s’a vicina ‘a faccia lenze lenze
s’ha fattu ch’ù le fanu cchiù cridenza
le va diciendu ca la pruvidienza
arriva priestu o tardi da Cosenza,
cacciandusi d’u cori l’incombenza
e ù duna mancu chiru ca l’avanza-
90
CHI PERDA RA VINTURA
-Chi perda ra vintura e si lamenta
a Cinquifrunti po’ truvari amanti –
jiva diciendu ‘u fijiu d’a Studenta
a nu quatraru curticiaddr’i menti
ca s’à pijiava puru ccu ri Santi
quando tiniva ra casa vacanti.
-T’ha mammata lassatu sulu all’anta
e tata ca facia ru vicilanti
t’had’affidatu a mienzu tanta genti
a ra bonanim’i Tajiarasenti.
D’ajiastru t’ha dunatu nu vriganti_
assiemi a dua purcin’i scrufe lente
ed anijieddre, piecure’ e muntuni
fattu pasciri ppi timpe e cafuni –
Va’ a Cinquifrunti e ‘nzurati cazzuni,
ca luc’ì paradisu ‘u ti ndi duna
chi sempri t’ha stimatu nu minchiuni.
91
S'E' GENTI CA NU' VENA DI CAPIZZA
Ad aceddruzz’ì fera ‘mpumatatu
ca j’i pizzuliandu la niputi
nu jiuornu don Gatanu ‘mbilinatu
‘lì ficia ‘na valenti cazziata:
-S’ù vua ruttu lu culu, sciaguratu
‘u friculiari ‘sa niput’amataL’had’orfaneddra mammasa addrivata
e nè dicuttu d’erva nè pappata
l’ha tu dunatu quand’era malata.
‘U le guardare cosce ch’ha ‘nquartatu
nè ‘su paru di minne arrivulateE’ ancora ‘n’animeddra spruviduta
e chiru ca l’ha dittu s’è cuddratuI d’a gabbeddra ‘u num’è ‘na cirtizza,
d’u parintatu si guarda ra razza:
s’è genti ca nu vena di capizza
è piejiu ì ‘na majiatica cucuzza.
92
SCAVANDU SCAVANDU
A diestru ed a mancu
scavandu a ‘sa serra
‘nd’hajiu spaparrottatu
tifuni di terra,
circandu la paci,
fujiendu la guerra
ntra chira suburra
ca curra, pua, a murra
si senta sunari
grancassa e tamburru.
‘Nd’hajiu tantu truvata
limora siccata
ì socr’arrappata,
ì nor’arraggiata,
ì fijiu malatu,
ì tata ‘ncialatu,
ì nannu curnutu,
‘ì mamma dolenti
vicin’a tavutu,
‘ì genti vizzarra
ch’ancora a ‘sa serra
ppi pocu o ppi nenti
dichiara ra guerra
e a tutta la murra
fa perdiri l’erreScavandu scavandu
carvuni vruscenti
‘ndi truovi a livanti
e pur’a punenti.
Mò sugn’arrivatu
filice e cuntientu
duv’atri hanu fattu
nu mari di chianti.
A jiri cchiu’ avanti
ù tantu m’à sientu
ch’è stanca la menti.
Salutu vicini,
luntani e parenti
e a chi va scavandu
vaddruni e timpuni
ricuordu ca simu
‘na mass’ì cazzuni.
93
NA’ PAPARROTTATA
Tires’à furnara
‘ngnurata Paddruni
nè fiji e niputi
lassat’ha dijiuni.
‘Nd’ha fatte di pani
cirnute, ‘mpastate,
ccu manu scanate,
di jiuorn’e di notti
‘ntru furnu ‘mpurnate.
E muorzi di pitta
cunduti e ‘mpipati
manciavan’all’anta
ì fiji e ru tata.
N’acieddru vrusciatu,
nu Sant’Alò mutu
dunava cuntenta
all’amati niputi‘A sira scurciava
sia o setti patate
ccu jiuri di taddri,
cucuzza, carote,
nu pipi vruscenti
e ri tozza ristati
e ‘ntra ‘na coppa
di fierru smartatu
la ministrava
‘sa paparrottata.
Manciavanu tutti
a ra banda d’u tata
e quand’à lustrera
vinia sistemata.
ì cap’è pidizzi
‘ntru liettu curcatu
ognunu passava
‘na beddra nuttata.
94
PRIEST'O TARDI SI LITA
'Gatan’i Scilaficu, Pastafina
s’era ‘ngargiatu di ‘na signorina
fiji di na randissima puttana
ca ‘nd’avia digaddratu bacchettuni
ad uomi spusati e ferracchiuni
a botte di grispeddre e pugnettuni‘L’ha mammasa truvati ‘na matina,
ammucciatizzi sutta lu cuscinu,
‘na zagareddr’ì fera e n’abitinu
ccu nu bigliettu scrittu ‘ndirizzatu
a chira giuvineddra intirissatu.
-Carissima e amatissima Titina,
t’averrd’accattatu ‘na curuna
ì d’uoru timpistata di rubini
ppi ti vidiri, stiddra matutina,
‘a capu beddra cuomu ‘na riginaTi mandu zagareddre ed abitinu
ccu ‘na carrata di beni nostranu-Tieni ‘na capu grossa, cucuzzuni,
ca corna ‘nceddrarati di muntuni
‘ndi pò purtari a nu lustru di luna.
Chi sacch’ì granu portad’a mulinu
ti lu ricuord’ancora, Pastafina,
si lita priestu o tardi di farina.
95
SUTTA MATAFFA
Sutta mataff’u parru a ru tamarru
ch’u sgarru l’ha chiamatu e chiama sgarru
e ù si camuffa mà cuomu ‘na mpurra.
Parru ccu tia ca ventulii a ‘sa serra
‘u granu ca, pua, stipi ‘ntra la giarra
e cacci fora ppi fari la guerra.
Piducchia ì mantu viecchiu arriggittata
dopu tant’anni ti s’ì rivijiata
ca nu sapuni j’iancu e profumatu
ì da capa a ri piedi t’ha lavatu.
Dopu ca s’augurieddru t’ha spusatu
ti l’ha scurdatu lu tiempu passatu.
S’ì fimmina di rangu e di casatu
e a re puddrastreddre straviate,
cuvate da ‘su tata sminchialatu
ca pendanu d’u pizzu tuo smarratu
fatt’ha capiri ca sù abilitate
a diri peste e corna, sia lodata,
ì d’a Madonna affritta e ‘ndolirata.
‘Na vucca ì lavandara ha ra spusata
e ccu ra socra ch’è cchiù vaccinata
ì d’iddra ch’è ‘na randa laureata
si l’è pijiata e ‘u sa ca d’i paddrate
iddr’ù si spagna nè di curteddrate.
‘Sa cucchia ì puddrastreddre arriggittate
sù n’api ì mele ccu mamm’e ccu tata
ma vorranu la lingua feddriata
se le scuvieri le cronte ammucciate.
S’u v’offenditi ‘na menza ‘ntrunata
v’à dugnu ì l’unu e l’atru parintatu
ch’a ra mammina ha datu lu casatu:
‘U fijiu i Cicciantoni ricujiutu,
dopu tant’anni, s’era ‘ndinaratu
d’a Merica luntana e ‘nnamuratu
s’era di nanna Elvira ‘nciannancata
ì cierti cacacarte cujiunuti
ch’all’ammucciuni l’hanu maniata.
L’uomu pilusu l’had’arrietinata
e ccu dinari assà ‘nciunciuliata
e dopu pocu tiempu l’ha spusata.
Nu mascul’e ‘na fimmineddra beddra
han’arranciatu ccu l’erva cazzuddra.
Finu ch’had’accattatu zagareddre,
carna vaccina, vinu e ricotteddre,
l’uomu pilusu ‘u nd’ha ‘ntra vaddri e scioddre
96
j’ittatu tuminat’ì cacareddra.
Ma tantè jiuta l’acqua a ra lanceddra...........
Cuomu nu gambaruni dissossatu
è statu d’a mujiera e d’e canate;
pazzu furiusu dopu è divintatu
e ‘na sira di viernu s’è sparatu
nu corpu di fucili ed è squajiatu.
Se cose, vecchie la mammina amata
cuom’à limora tenad’ammucciata;
vò, ‘mpasturari i pedi delicati
a sa cucchia ì quatrare addottorate
ccu cordi di sazizzi affumicati
e l’uocchi ‘mpurteddrari a ru maritu
ccu feddre di prisuttu sapuritu.
Mammasa ch’era tutta chin’ì caddri
‘nd’ha ricivutu botte di marteddri
ì cacciaturi ca cafuni e vaddri
‘nd’han’arrancatu ppi ‘na vurpiceddra
o repulicchiu ancora tennarieddru.
Quand’a mammina ca nud’era beddra
criscettar’a ru piett’ì minniceddre
l’ha ‘mpinnacchiata e maritata a fuddra
ppid’evitari ì fari a tutti i Santi
vuti gravusi e misse di pizzenti
si le ristava ‘ncasa ppi simenta.
‘A stessa cosa ha fatt’iddra ccu Tina,
niputa jioculan’ì ‘za Festina
ch’ancuna pomiciata e toccatina
had’arranciat’ì sira o di matina
e pua lassatu fu cuomu ‘na spina.
‘A nanna l’ha lassatu n’abitinu
chinu di merda grassa pecurina,
cujiuta sutta n’arvulu di pinu
duvi lizata s’era ra suttana
ccu Sarvaturi, fijiu ì puttana.
Furtuna ‘nd’ha ragatu a ‘sa sbampuna
ch’ì vuombicu jittatu ‘nd’ha nu catu
a chi lustru ed onuri l’ha dunatu.
Ricojiati ed ammuta, sciagurata,
ca quantu longa hà fattu la sajiatu
pua fari tantu curta la calata.
97
'I FORA FORA
L'hanu saputu tutti , 'i fora fora,
ca m'ha chiagatu tre quarti di cori.
'A mamma nù mi mandad'a ra scola
ca vajiu friculiandu la viola.
L'acieddru quandu 'mpinna aza ru vulu
apira l'ale e s'ù sbattad'a muru,
senza cumpagna nù cci resta sulu.
D'estati quandu 'mpoca la calura,
matina priest' o la sira d'agura
trovad'aceddru ca 'nud'ha paura
e ca di mamma e tata nù s i cura.
Simenta 'u 'nd'ha jittatu a ra virzura,
ma ccu ru pizzu maceddrat'ha granu
e carriatu jiffule di lana.
Bisuognu mo nù tena di mammana
e nuddr' a chiama zoccul' o puttana.
98
SI BONA LA ‘NGARRI
'I piecure sciarre
muntuni pujisi
parrava nu tat’à
nu Santamarisi
ca jia assecutandu
‘na Sansugrinisi
ch’aviva di dote
trecentu turnisi.
L’amaru forisi
l’aviad’a Tiresa,
massara di casa,
a ru cittu prumisu.
Manneddre di lin’e
saccuni di lana
‘nd’avia ‘ncunocchiatu
Tiresa e filatu
ppi dote ‘ncasciri a
ra fijia sciabarra,
ch’ud’era di murra,
nè faccia ammucciata.
Lavatu lu lin’ e
ra lana cardata
ù pani bruniettu
ccu n’ugn’ì salatu
manciava ‘mpipatu.
‘Na sira d’agura
l’ha mamma njiuccata.
Nu mienzu sicarru
s’è Ciccu appicciatu,
ù fijiu tocchetta
s’è misu stirata
e jiru cuntient’a
purtar’a ‘mbasciata
a chira cacajia
ch’ù voza prigata.
-Oi, tata, mi ‘njiorna,
oppuru mi scura.-Si bona la ‘ngarri
ti dunad’onuri,
s’è menza liverza,
ti minta pastura-
99
CUOMU MIENDULA’AMARA
‘U fijiu ì Vulantinu,
'mi cuntava ru tata,
à tasca ‘mpapazzata
avia di nu cicatu:
nu tridici doratu,
nu cuornu spizzutatu,
Stelletta di surdatu,
‘na cruci timpestata
di petre colorate,
‘na ficu assulicchiata,
dua ciciri arrustuti,
‘na fava abbrustulita,
‘na corchia di salatu,
nu zinzulu cundutu,
nu curtieddruzz’ì fera
e ‘ntra ‘na tabacchera
muzzuni di sicarru
e pippa di tamarru.
Nu jiuornu ‘nciciorfatu
si ficia fidanzatu
ccu ‘na menza sciuffata
ca ccu ra mala sorti
si l’era già pijiata.
-Madonna mia d’u Ritu
nu carru di saluti
e pani sapuritu
ti ciercu ppi ‘su zitu.
A chi ù t’ha ma’ prigatu
dinari ccu ru catu
‘nd’ha’ tantu tu dunatu
ed iddr’ù s’è fricatu
nè ì suoru nè i canatu,
nè ì jiennaru tignusu
o ì fijiu verminusu.
Santi di paradisu
a ri muri d’a casa
cci ‘ndi sù tanti ‘mpisi;
a Cristu culerciusu
d’a nonna Filomena
fatt’hajiu già la novena.
S’u fijiu i Vulantinu
ì dà capizza ‘u vena,
Madonna mia d’u Ritu
nè pani sapuritu
nè carru di saluti
100
ti ciercu ppi su zitu,
n’a malatia di cori
lu pozza ntossicari
cuomu miendul’amara.
101