accunti musci - Scandale-kr

Transcript

accunti musci - Scandale-kr
ACCUNTI MUSCI
di
Nicola Paparo
Nicola Paparo
2
ACCUNTI MUSCI
Per attestato di stima e collaborazione, dedico la
presente raccolta di poesie in vernacolo
all’amico prof. Francesco Cosco, presidente del
Circolo di dialettologia crotonese.
Nicola Paparo
3
Nicola Paparo
PPI MIENZU SICARRU
Nu viecchiu tamarru
ppi mienzu sicarru,
‘mpaccenti la serra,
calata la notte,
sidut’a ru siettu
d’a gnura Cuncetta,
vicin’a Villetta,
inveci ‘i si diri
nu santu rusaru,
vattiendus’u piettu,
‘e zanne d’i risi
cacciari fa fora
a quattru quatrari,
‘mprascand’i limora
a faccia d’a socra
e di l’errama nora.
4
ACCUNTI MUSCI
L’AMURI
Ccu tutt’u rispiettu
ppi nostru Signuri
ch’è muortu d’amuri
vi dicu, arribbatu
a ‘sa seggia sbudata:
l’Amur’è nu fijiu
‘i puttana fricata.
Si s’i furtunatu
durari pò a vita
cuom’amazza di sita,
nu jiuornu, nu misi
oppuru n’annata
s’è corn’ha’ ligati
ccu ferrifilatu.
5
Nicola Paparo
DUNATILA ‘NDOTE
Zza Ros’a sgargiata,
chiudiendu la porta,
parrava ‘ncazzata
a fija stimata
d’u tata sciamorta:
‘U nannu purtava
‘na menza pagnotta,
tassieddru di casu,
salata ricotta
e dopu manciatu
passava ra notte
cuntientu d’a sorte.
Pirdut’ ‘u ‘nd’ha tiempu
jiucand’a ri carte;
‘mparat’avia l’arte
di mastru furgiaru,
‘u zingaru ha fattu
vindiend’ a ra fera
mulietti ciuccini,
‘mpajiate di vinu,
staddruni ‘mbicchiati
cui denti limati
e puorci ‘ngrassati.
Passavan’ ‘u tiempu,
‘ntra casa ‘ngradati
‘a nora, ‘i niputi,
‘a socra e ru tata.
‘A sira di viernu
a ru fuocu arrutati
‘a nanna cuntava
tre o quattru patute
‘i cierti gradassi
ca furu ammazzati
da gent’onurata,
carente lu statu.
Mo’ siti ‘na mass’ ‘e
puttane fricate;
‘u jiumb’ ‘u vi cala
ppicchì ‘u fatigate;
azate la vuci
si siti ‘ncazzate;
nè fami nè siti
cacciat’a surdati
cud’acqua chiuvana
e pani mucatu.
‘Sa lingua puncenti
ca tajia rasenti
‘a faccia ammucciata
6
ACCUNTI MUSCI
di mamma dolente
dunatila ‘ndote
ad ancunu curnutu
ch’ ‘u fuocu davant’o
d’arriedi v’astuta.
7
Nicola Paparo
TINIVAD’A MENTE
‘U zzu Vicilante
tinivad’a mente
le sante parole
ca trippa cuntenta
nu jiuornu di majiu
‘li dissad’ all’anta:
A jiennar’e nora
‘u dati ma’ nenti
s’amar’han’u denti
e malata la mente.
T’alliffa ed abbrazza
si luong’hai lu vrazzu
la nora ca tena
‘mpasciata la vozza
ccu pezz’ ‘i linazza;
ti mina di cuozzu
lu jiennaru pazzu
s’ ‘a sira ti trova
jiettat’a ra ‘mberza
ccu trippa ‘mprascata
di feli di rizzu,
s’asciutt’ha ru pizzu.
‘Sa sort’ ‘i partenti
su’ piejiu d’i santi
ca grazz’ ‘u ndi fanu
s’ ‘u pijianu nenti.
8
ACCUNTI MUSCI
MO’ REQUA, TAMARRU
Mo’ requa, tamarru.
Ud’ieri a ‘sa serra
‘u jiuornu ca tata,
passata la guerra
s’è zitu prumis’a
‘na beddra forisa
ca pan’e cumpan’ ‘u
ligava ‘ntra spisa,
ca ccu ra misata
ca tata purtava
‘a rata pagava
di linu filatu
ch’ ‘a nann’ha tissutu
ppi fari la dot’a
‘na cucchia ‘i nipute
ch’aviad’addrivatu.
‘U tata tua Carru,
gran mulu vizzarru
s’è priestu spusatu
‘na piecur’ ‘i murra.
Le ficia cacari
sia o sette quatrari,
patat’e cicorie
l’ha dat’a manciari
e priestu d’a tana
l’ha fatti sbrittari.
Chi tena ra capu
litata di grassu
- aviva ragiuni
Franciscu ‘i Galassu –
s’è fijiu ‘i badissa
limuosin’ ‘u lassa,
s’è fijiu ‘i gradass’è
nu ciuotu smargiassu
ch’ha sempri pijiatu
figura ppid’assu.
Tu, gran vrasciulun’ ‘u
S’i fijiu sciaminu,
ma s’i guvirnat’ ‘i
nu malu distinu.
9
Nicola Paparo
‘U CIUCCIU ARRAGATU
‘U sa ru ciucciu quandu duna vota
‘a suddra tennareddra ch’ha manciatu
ch’ ‘a fera s’avvicina e Furtunatu
‘li lima ru scajiuni e pua ‘li duna
sira e matina catu di vrudata
ca vo’ fricari, sempri fora manu,
cazzuni patentatu mericanu.
Prudizze d’iddru vanta senza fine
ccu zzingari latruni e malandrini
ca sutt’a cuda, l’urtima matina,
‘na spina di ruviettu sularina
‘li mintad’a ru culu chianu chianu
ca rendiri lu fanu jioculanu
quandu lu tocca zingaru ccu manu.
Chi portad’a ra casa ‘s’arraguni
a timp’e ‘mpar’ ‘u ndi simina granu
e s’è santamarisa lu gabbatu
‘a merd’ ‘u ra rimina ‘ntru lu catu;
a Lecce lu spediscia di filatu
duv’a ra ‘mpressa vena macellatu
e a murtadella mista ‘mpacchettatu.
10
ACCUNTI MUSCI
‘A GNURA TIRESA
Aviva Tiresa
ppi cori ‘na cuta
ppi socra maligna,
fijiastr’e niputi.
- Nè casa, nè cota,
nè linu tissutu,
ne sordi ‘ntinnanti
ppi luttu e tavutu
‘u jiri dunandu
puttana fricata le dissa ‘ncazzata
‘a mamma malata.
- Ti liccan’ ‘u culu
si s’ ‘i ‘ndinarata,
ma dopu spruppata
tifan’ ‘e pompate - Nè a capu nè a cuda
mi ‘mbera chiuritu
ppi fari cuntienti
parent’ ‘i maritu.
‘U fuocu l’appicciu
ccu ligna siccati
‘u viernu si scinda
‘na mastra jialata;
l’estati m’accattu
‘na squeddr’ ‘i gelatu
e no, nu ru ‘ncignu
s’ ‘u sugn’assulata.
‘Na lir’ ‘u ra cacciu
ppi chiru curnutu
ch’ha malepparutu
‘i mamma e di tata.
11
Nicola Paparo
CURAGGIU ‘I MARIZZU
Zzu Pepp’ ‘i Marizzu
nè ‘ncuddru nè ‘mbrazza
‘nd’ha genti ragatu
nè ficia surdatu
ppicchi a ra misura
è statu scartatu.
Avia ru curaggiu ‘i
nu puorcu servaggiu,
ma santu ‘nud ‘era
vinutu di Riggiu.
Ad ogni gacciata
minata di cuozzu
‘nd’ha genti ‘mpamuna
jittata ‘ntru puzzu
‘E gargie tiniva
d’azzaru ‘ntra vozza,
‘ntr’e manu na mazza
e ‘ncapu purtava
cappieddru tundizzu.
‘A spisa ligat’u
cuntenta ru pizzu
faciva vidiri,
passandu d’ ‘a jiazza,
a Mica, ‘Ntonetta
Francisca ed a Juzza.
Ma zinzulu viecchiu
‘i ‘n’appagnaturi
‘li ficia canciari
di cera culuri
e ‘ncuorpu ‘li misa
‘na randi paura.
12
ACCUNTI MUSCI
CUMPARI TI ‘MBITU
Nu jiuornu di Marzu
manciava Peppazzu
a casa di Vitu
cundutu cumbitu.
E dopo ch’ ‘a trippa
Si l’ebba linchiuta
ha dittu cuntientu
all’amicu sidutu:
- Dumani, cumpari,
si vieni ti ‘mbitu,
ma porta la carna
ch’ia mintu lu spitu,
lu pani cchiù friscu
ch’ ‘u mia è micatu,
‘u vinu d’annata
ch’u mia èd’acitu,
ti puort’ ‘a mujiera
ch’ ‘a mia è malata
e ‘nsiemi passamu
‘na beddra jiurnata.Peppazzu stimatu
nu ciuotu fricatu
rispusa ‘ncazzatu:
- Nè carna, nè pani,
nè vinu d’annata
ti puortu, cumpari
mi pari stunatu;
‘na vota si frica
ra vecchia spinnata,
mi dissa, muriendu,
‘a nanna mia amata.
13
Nicola Paparo
‘A FINA D’U NANNU
A ottaduanni
nu misi e nu jiuornu
è muortu lu nannu
di frevi maligna.
‘Ud’era ‘na spanna
e mancu ‘na ‘ntinna,
ma mienz’acciaccatu
pariva di minna.
Quand’era guagliuni
nu’ fu ma’ malutu
e giuvinottieddru
‘u ficia surdatu
ppicchi a ra misura
è statu scartatu.
Avia ‘n’ animeddra
‘mpinciut’a ra peddra
e ‘ntra la cucuzza
sua menza pilata
ticchieddr’ ‘i miduddra
no’ tantu quadrata.
‘A storta cudiddra
di linu fasciata
‘i quandu di n’anca è
ristatu sciuffatu.
Murguni faciva
duranti l’estati
duv’era ra ven’o
lu granu pisatu;
‘u viernu d’a vruscia
d'u Mancuferratu
‘nd’ha sacchi d’alivi
a ra casa ragatu
ppi fari lu vittu
di l’uojiu ‘i n’annata.
E quandu scindiva
ra niva jialata
‘na cundutureddra
mintiad'a pignata
di fave squadate,
cipuddr’o patate.
Nu grubbu di casa,
nu ragu, n’aratu,
tridenti di lignu,
di fierru furcatu,
è stata la dote
lassata d’u tat’a
ri fiji onorati.
14
ACCUNTI MUSCI
TI FAZZU LA PEDDRA
- A santa Nicola
ti fazzu la peddra
s’ ‘u lassi fricari
‘sa fijia mia beddra –
diciva Linardu
‘u fijiu ‘i Marreddra
‘ntru catu sciacquandu
‘na vecchia fusceddra.
- ‘U fari lu fissa,
na vota ragiuna
s’ ‘u vua ca ti fazzu
tuccari ccu manu
‘a fini ch’ha fattu
lu viecchiu ‘ncamuni,
patruni d’u cani
ca tinna dijiunu,
nigandul’u pani.
15
Nicola Paparo
NE’ ‘NCUODDRU NE’ ‘MBRAZZA
Nè ‘ncuoddru, nè ‘mbrazza,
‘i cuozz’o a ra ‘mberza,
nè sutta nu pinu,
nè sutta ‘na cerza,
‘u viecchiu Tumasi,
vinut’ ‘i Pedici,
‘ndi ficia carizzi
a fiji ‘mpasciati,
nè a mamma Carmela
n’aiut’ha dunatu,
di viern’o d’estati
quand’era malata.
Appriessu purtava
‘na cana fijiata
e ad iddra dunava
ra spisa ristata
e ppi ra tiniri
sia sciot’o ligata
‘u jiuornu cantava
canzuna ‘mparata
d’a vucca d’u tata.
16
ACCUNTI MUSCI
CACCHIATIVIMENTE
Amici e parenti
cacchiativimente
ch’ ‘i mali vicini
d’u grubbu d’u culu
vi cuntan’i denti.
Cacchiativimente
ca nostru Signuri,
gran patri d’amuri,
‘ud’è casciottari
nè riccu massaru
ch’u sabatu sira
vi pagad’all’anta,
ma ammienzu li santi
fa tanti cummenti.
Cacchiativimenti
puttan'ammucciate
ch’aviti le corna
‘mpinciut’a carrate
a ciuti marit’ ed
amabili tati,
da tiempu ammanziti
ccu zuccaru duci
già caramellatu
e d’a majia rutta
vi l’hati filata.
Cacchiativimenti
Ch’ ‘ temp’ ‘i ‘na vota
sud'oji canciati.
- Tu puorti stupp’a Japica
ca Japicheddra fila –
dicia mastru Fidili
ca ‘nd’ha cacciatu fora
timugne di limora
e ‘nd’ha sintut’amare
sintenze di magare.
Cacchiatimente allura,
amata mia mujiera,
ca po’ canciar’ad’ura
la longa tua avventura
prima ca s’avvicina
l’eterna sepoltura.
17
Nicola Paparo
TURNANDU D’A FERA
Marit’e mujier’u
canciavanu cera
si buonu l’affari
facian’a ra fera.
Di linu cardatu
la gnura Dilina
nu paccu ‘nd’ha chinu
ppi fari la dot’a
ra fijia Cristina.
‘U tata ccu corda
di jiuta filata
e ‘mbastu di fagu
di pajia ‘ncasciatu
ha fattu la dot’a
ru ciucciu accattatu.
D’amuri e d’accordu
mujier'e maritu
cuntienti turnaru
d’a fer’ ‘i San Vitu.
18
ACCUNTI MUSCI
PRISUTTU CAMPANARU
‘U tiempu ch’ancora
la Berta filava
don Cesar’ ‘a crista
‘ntra casa di Cristu
‘u tantu lizava:
diciva e faciva,
gridava, cujia,
cantava e prigava ...
‘A sira d’agura
sulagnu manciava
prisuttu d’a Sila,
ca tantu l’amava;
si, pua, ‘na ticchieddr’u
truvava d’u ranciu
diciad’a ra Berta:
- ‘I chist’ ‘u ndi manciu A tavula grossa,
cchiù dintra ca fora,
duv’ ‘a campaneddra
si trovad’ancora,
‘nchiuvari fa ganciu
a mastru furgiaru
ch’ ‘u grassu d’u ranciu
lu ficia ‘mpazziri.
‘Na sira d’agustu
‘li vinna l’arrostu
ch’ ‘u buonu prisuttu
‘mpindutu nu’ resta
ca don Cesarinu
vo’ fari ‘na festa.
‘Na copia d’a chiava
si ficia e ra vava
è sulu ristata
‘mpinciut’a ra trava.
19
Nicola Paparo
TRE ‘I TIA NU CARRINU
E’ mastru Franciscu
nu mienzu scarparu
ca taccu di para
e piettu di sola
nè ‘nchiova nè cusa
‘i dintra e di fora
ch’ ‘a tasca l’ha sempri
vacant’ ‘i dinari.
‘U tena parola.
Nè feta, nè dola.
Si ‘mbraca e si loda
si tena vicinu
‘na boccia di vinu.
- Tre ‘i tìa nu carrinu‘li dissa ‘mbivienza
nu spiert’ ‘i Cusenza
‘u jiuornu ch’ ‘u vitta
pijiari ‘ncridenza
nu jiascu di chiar’ ‘u
si vurda ra panza.
20
ACCUNTI MUSCI
CUOM’AP’A RU JIURI
Cuom’ap’a ru jiuri
ti vijiu azziccatu
a ru costarizzu
di ‘s’erramu tata.
‘U tieni ned’arti,
nè vigna, nè cota
e robba ‘u ‘ndi puorti
a ra casa a ricota.
Va’ vind’ ‘a zampogna
e ricojia lu pignu,
durar’ ‘u po’ sempri
‘sa randi cuccagna.
Si menu ti vena
d’u tat’ ‘a misata
nè pasta, nè pani,
nè granu pisatu
pua dar’a manciari,
mia caru canatu,
a sorm’a niputi
ed a zzu Furtunatu.
21
Nicola Paparo
‘U TARTIEGNU
S’ ‘a nanna Tiresa
facia nu bisuognu,
ticchieaddr’ ‘i sputazza
lassava ppi signu
su tavula vecchia,
su cippu di lignu
ed a ru niputi
ch’aviva ra grigna
dicica ‘ncazzata:
- L’amatu tartiegnu
dumani t’ ‘u dugnu,
appena lu ‘ncignu –
Tant’ann’è durata
‘sa vecchia magagna,
ma quandu l’incantu
s’è ruttu, ‘ntra vigna
truvat’hajiu siccatu
lu miejiu vitignu.
22
ACCUNTI MUSCI
GIUVANN’ ‘I MARANTONA
Giuvann’ ‘i Marantona
- cuntava ra Sciubina carnaggiu, pane, vinu
e casu pecurinu
si l’ha sulu sunnati
‘u tiempu ch’ha rignatu
Benitu Mussolinu
‘U vintinovi, frati
chiuvut’ha ‘na misata
e assiem’a ru canatu
Giuvann’ ‘nd’è partutu
e ned’ha fatigatu.
A ra cannizza pani
‘u cci ‘nd’era ristatu
e l’errama Rosina,
niputa d’a Sciubina,
nè pasta nè pappata
ad iddr’ha cucinatu.
Quindici jiuorni mutu
curcat’è, pua, ristatu
e l’urtima matina
è jiuta Veniranda,
l’amata mammaranda,
ccu coppa di patate
ccu riganu cunzate
e ‘na valent’ojiata.
Quandu s’è rijiuncatu
‘a zappad’had’ammulatu
ed a ra Cannavata
si l’è priestu filata.
23
Nicola Paparo
CHI JOCAD’A CARTE
Chi jiocad’a sutt’e
patruni ogni sira
s’ha puru ch’ ‘a capu
ogni tantu ‘li gira
e sa ca lu frusciu
‘ntra tasca ammucciatu
‘a randi primera
ha sempri passatu.
S’ ‘u mazz’ ‘i di carte
pua, tena ‘ntre manu
‘u fijiu ‘i Piruni,
scarparu fricuni,
nè sutt’o patruni
fa far’a Gatanu,
ca coddra ‘mbacant’a
l’adduru d’u vinu.
All’umbra lu lassa,
‘a ‘ntes’ ‘u ‘li duna,
ch’è cchiù cannarutu
di fimmina ‘ngrata
ch’ha puru ‘ngannat’u
marit’e ru tata.
- Va’ paga a Martinu
‘u cantu d’u vinu –
‘li dissa ‘ncazzat’ ‘a
mujiera Rosina
e – sienti a ‘sa carna
ca s’ ‘i nu cretinu –
24
ACCUNTI MUSCI
PP’AMURI DI DIU
Pp’amuri di Diu,
‘u jiri diciend’a
ra ‘zza Nastasia
ca Cicc’ha parratu
ccu donna Sofia.
‘U nann’ ‘a talia,
s’ ‘a pizzica zia
s’u cazz’i cacari
ppi mia e ppi tia.
Scurdat’ ‘u s’è mamma
ca ficia ra spia
e dissa, jiurandu,
‘na grossa bugia,
ch’ ‘a nanna ppid’iddra
e ppi donna Lucia
di notti avia fattu
‘na gran magaria.
25
Nicola Paparo
AFFACCIATI
Affacciati, beddra,
affacciati, amata,
affacciati priestu
ca sugn’arrivatu.
Ti puort’ i saluti
di mamma e di tata,
‘i tutt’i parent’e
d’ u mia vicinatu.
‘I d’uor’ ‘u ti puortu
collan’ed aneddra,
ma cori gentil’e
nu paru di spaddre
ca tat’ha ‘maparatu
a ‘mbastu ed a seddra.
Hajiu sutta la peddra
‘na forte cudiddra
ch’ ‘a mamm’ha curatu
ccud’uojiu e murtiddra.
‘U jiri sintiendu
a chistu ed a chiddru
ch’ ‘u sugnu malatu
nè tiegnu gariddri.
Ad ogni affacciata
mi pari cchiù beddra,
‘na ros’addurusa,
d’u cielu ‘na stiddra.
Ccu l’uocchi ti mandu
di fuocu fajddra
e ppi ri labbruzzi
ch’ancora nu’ vasu
ccu mamma ti mandu
‘na cist’ ‘i cirasi.
Mo’, beddra mia, tras’ e
a cunocchia ed a fusu
‘u perdiri tiempu,
ca sugnu gilusu.
26
ACCUNTI MUSCI
TAJIOLA ‘U ‘NDI FRICA
‘A ‘zza Carulina,
massara di casa,
avia ‘ntr’ u tinieddru
‘na cucchia ‘i capase.
‘Ntra randa stipava
‘a past’e ru risu,
‘ntra l’atra salata
‘na pezza di casu,
ca cannarutieddr’ è
ru fijiu Tumasi,
diavul’ ‘i chiesa
e trivul’ ‘i casa
quand’era sustusu.
‘A mamma ‘ncazzata
‘u vod’accasari
e a santamarisa
‘u vo’ ‘mpirruzzari.
Scuntient’e delusu
ritorna Tumasi
ch’ ‘a mamma di Jola
nu muorzu di tripp’e
tre o quattru stijiole
‘li misa ‘ntru piatt’e
nu’ dissa parola.
- M’aviti ppijiatu
ppi surici o gatta?
Nè trippa cunduta
nè grasse stijiole
‘a mamm’ha dunatu
a jiennar’e nora. - Tajiola parata –
V’ ‘u dicu a paroleTumas’ ‘u ‘ndi frica,
ch’ è stat’a ra scola.
27
Nicola Paparo
TRE TRENTA NOVANTA
Massaru Rusaru
nu fu ma’ scolaru,
ma cunt’a ra capu,
maniandu dinari,
‘nd’ha fattu cchiu lestu
‘i nu randu nutaru.
‘I quandu Nicola
è jiut’a ra scola
l’ha vistu Rusaru
jittari suduri,
ch’ ‘u tantu capiscia
i numeri ‘mpari.
Rincasa d’agura,
ogni tantu Rusaru
ppi dari ‘na man’a
l’amatu scolaru.
Tascat’ ‘i buttuni
di tanti culuri
si fa, pua, purtari
nu jiuornu d’a fera.
A cinque e a deci
l’ha fatti spartir’a
l’amata mujiera.
- Sia cinque su’ trenta,
tre deci su’ ancora
la stessa misura
e deci e vintina
su’ puru trentina.
Dua trenta sissanta,
tre trenta novanta;
s’ancor’a novanta
tu accucchi decina
su’ cient’a ru ‘mparu,
mia cara Rosina.
‘I gira e ri vota
‘na bona menz’ura;
‘i cunta, li jiuncia,
i mintad’ in fila,
e quand’è sicuru
nu tena paura.
‘Ntru liettu dua trenta
su’ sempri sissanta,
tre trenta novanta
e quandu decina
accucchia a novanta
‘li pijia ru suonn’e
nu penzad’a nenti.
28
ACCUNTI MUSCI
NU RICCU SFUNDATU
Nu riccu sfundatu,
malatu di cor’e
fricatu di mente
facia ru saccente.
‘I vozza a ru cuoddru
‘ndavia ‘na jiunta.
Gran ciucciu di ‘mbastu,
no ciucciu di munt’u
‘njurava ra genti.
Dua corn’ ‘i muntuni
‘mpinciut’a ra frunta
l’averranu dat’a
curuna di santu;
i ricchi ‘mbuddrati
di vecchia jiumenta
‘a ‘ntis’ ‘i ‘na trojia
ch’ ‘u tantu cci senta.
Ccu chin’ ‘u stimava
nu, nullafacenti,
facia ru galanti;
a chi l’alliffava
d’arried’e davanti
amaru vilienu
di gruossu serpente
sputava ‘ntra frunta;
a chi ‘li tuccava
ticchieddra la tasca
‘i curt’erad’isca e
di merda lu ‘mprasca.
‘U voza sputari
‘a resca d’a vozza
ca di n’aceddrazzu
tiniva ru pizzu.
29
Nicola Paparo
PEPPINIEDDR’ ‘U VACABUNDU
Peppinieddr’ ‘u vacabundu,
capu frisca e pedi tundi,
ha giratu menzu mundu
e dinar’ ‘nd’ha di banda.
E ra socra ‘sa lijienda,
ccu ra capu mis’ ‘i banda,
‘li fa sempri quandu sbanda.
Iddru, tuostu, nu s’arrenda,
li cumbena ra faccenda
e nu ris’ ‘i quandu in quandu
le fa puru, fissiandu.
30
ACCUNTI MUSCI
‘A FIJIA D’A STOCCA
Chi tocca di strisciu
‘a pracchia ‘i ‘sa stacca,
nè ‘ncricca nè ‘ncrocca,
nè cuomu la vacca
ca linchia ru cuoppu
e dopu l’abbucca,
pò jiri diciendu
ch’ ‘a fijia d’a stocca
parata s’è jiocca
e duv’ha mintutu
a punta d’a scarpa
va minta ru taccu.
Pua, s’erramiandu,
‘u sputa ru cuccu
nè culu nè pracchia,
nè tocca cchiu ricchia,
nè labbra si spacchia
s’ ‘u trova ‘na racchia.
31
Nicola Paparo
A CAPU DI BANDA
- ‘U papa Luigi
mò vena di fora
e pipi vruscenti
e dua pumadori
ni porta ‘ntra spis’e
‘na beddra ‘nsalata
facimu cunduta
ca sim’affamati.
S’è storia o lijienda
‘u sa Veniranda
ca Mic’ ‘a niputi
ccu l’uocchi di fora
vod’iddr’accitari
ccu sulu parole.
Sta papaLuigi
‘ntru liettu curcatu
ch’è muortu di fame,
no tantu malatu.
All’uort’ ‘i Mandat’ u
d’ha nenti chiantatu
ch’a ru Sapuritu
era stat’affittatu.
Micuzza faciendu
tre o quattru sujiutti,
‘a cap’ha jittatu
ntru sinu di banda
a ‘zza Veniranda.
32
ACCUNTI MUSCI
‘ZU CICCU DURMIENDU
‘Zu Ciccu durmiendu
cuntient’ o cujiendu,
ntra vit’ud’è statu
nu cunnucianciendu.
Manneddre di frasche,
di viernu trimandu,
d’estat’a ru friscu,
‘nd’ha tante purtat’a
ra fijia ‘i Balasca.
Ccu n’ugn’ ‘i cumpani,
‘na sarda salata,
tre o quattru carduni
‘nd’ha pani bruniettu
manciat’a ra Gana.
Jalat’e acquatina,
di prima matina
‘ud’hanu vagnatu
a Ciccu cazuni
e nè quazettuni
di lin’o di lana.
A sira s’ ‘u c’era
ra stiddra Diana
scaluni di casa
‘zu Cicc’ ‘u nd ‘nchiana.
33
Nicola Paparo
MARTINU SI ‘NCAZZA
Si quandu fatighi
‘u muovi li vrazza
Martinu si ‘ncazza.
Ppi linchir’a vozza
sta cuomu marvizzu
su cima di cerza
e ‘u jiuorn’a ru lustr’e
ra sir’a ru scuru
si rumpa ru culu.
- ‘U simu ‘na razza
ch’ ‘u chiant’hanu ‘mpizzu;
d’u puorcu criscimu
panzajia e sazizzi,
nè jiamu cuntand’a
ra genti prudizze
‘i mamm’e di tata
ch’ ‘u n’hanu lassatu
nè casa nè cot’a
ru vuoscu Ferratu.
M’hajiu l’arti ‘mparata
manciandu carot’e
patate cundute
ccu grass’arranciatu
a sciddr’ ‘i gaddrine
ca su’ cchiù mercate.
‘A mamm’ha lattatu:
‘nd’ha deci fijiati,
i mascul’avant’e
re fimmin’arrieti. –
S’ ‘u muovi li vrazza,
nè pasta nè pizza
si mancia sidut’a
‘na tavul’ ‘i jiazza
e apposta Martinu
gridandu si ‘ncazza.
34
ACCUNTI MUSCI
VIA VIA DISCURRIENDU
Zianima Juzza,
‘na fimmin’ ‘i razza,
ccu past’e patat’e
‘na feddr’ ‘i cucuzza
‘nd’ha fam’accitat’a
maritu stancatu
ca sempr’a nu fusu
‘ntra vita ha filatu.
‘Nd’ha tanti zzu Brunu
‘u prim’ ‘i di frati,
tifuni ammaccati.
A Giugn’ognid’annu
a ra rutta cudiddra
‘a sira tiniva
calat’è lumbieddri.
Zza Juzz’u ‘mpasciava,
‘u liettu spurchiava
e a quattr’e quattr’ottu
zzu Brunu russava.
All’una di notti
l’amaru s’azava;
‘u ciucciu a ra staddra,
pua, jia guvirnava
e all’arva spuntata
chiamava ru frati
e fora passava
ra nova jiurnata
zappandu, mitiendu,
carrandu, ‘nzaccandu,
via via discurriendu
o cantandu cantandu.
35
Nicola Paparo
STIDDRA DIANA
‘U tat’ha fatigatu senza pani
e mamma ‘nd’ha tissutu linu e lana
ppi d’addrivar’a tia, Stiddra Diana.
‘A nanna ti cusetta n’abitinu
e longa ti la misa ra suttana
di zinzuli di lana pecurina.
Mo’ ca t’ha’ fattu zzita ccu Gatanu
‘u ti canusciu cchiù, Stiddra Diana.
Va’ caminandu ccu ‘na mascherina
e priest’o tardi cierchi la mammina
ch’ ‘a trippa t’ha linchiutu ‘su dijiunu
ca sord’ed arti nu’ tena di parti.
Dua cori, ‘na capann’e nu Gatanu
‘u nd’hanu fattu ma’ bona farina.
All’anim’innocenti ch’ha ‘ntru sinu
chi cci l’accatta mo’ lu corredinu?
A quali fauda vecchia di suttana
ti pua aggraffari ccu ped’e ccu manu?
Chi ‘u sa smarrar’ ‘u nd’ammaruggia pala
e chi ‘ud’ha cira ‘nu ndi cusa sola.
36
ACCUNTI MUSCI
‘NA CUCCHIA ‘I CUMMARE
- Cummà, cci vieni all’acqua?
- Cummà, cci sugnu stata.
- Cummà, si cci vinivi,
c’era ru ‘nnamuratu.
- Mo’ Cristu sia lodatu,
ca ccu ‘su ‘nciannancatu
- cuom’ ‘u chiama ru tata ‘u mi cci hajiu affruntata.
Chi tena ra cinnanca
‘u ‘ndi cuverna jienca
e a diestru ned’a mancu
‘ndi tajia ccu ra runca
carduni ed occhitisi
ch’allordanu majisi.
Li vijia a nu palu ‘mpisi
l’errami scandalisi
ch’ ‘ud’hanu nu turnisi
u si fanu la spisa,
nè viernu quandu chiova
addrumanu lucisi,
ma vanu senza posa,
ccu cientu ed una scusa
ad accucchiari sposi
da fimmin’onurate
e puttagnol’amate
ca sante su’ di chiesa
e diavuli di casa,
purtandu mazz’ ‘i rosi
e ccu nu pizz’a risu
le dicin’a ‘na rasa:
- Ccu mia ti trasa ‘ncasa
l’eternu paradisu.
37
Nicola Paparo
I TIEMPI SU’ CANCIATI
S’ ‘a fijia d’a massara
ristavad’a ru scuru
dicid’a ru maritu:
- Ppi l’anima d’i muorti
‘u mi lassari sula
ca muoru di paura.
Cchi randa fimminuna
l’ha mammasa addrivata!
Ha l’anima ‘mpinciuta
ccu coddr’ ‘i marmellata
e no ‘i ferrufilatu.
S’avissa fatigatu
cuomu nu sgarrosatu
puddritu malandatu
ccu ragu e ccud’aratu
o fussad’appiddrata
‘ntra nu pantan’ ‘i crita,
passata la jiurnata
durant’ ‘a simentata,
ccu mamma nè ccu tata
s’avverra langurata
e scuru senza luci
averra ricircatu
ppi stari queta queta
duranti la nottata,
‘ntru liett’arrimbujiata.
I tiempi su’ canciati
e ra mujiera armata
s’ ‘è priestu di curaggiu.
S’ ‘u povaru maritu
‘u si dà ‘na carmata
a natiche di culu
li mina ‘na pidata
e priestu l’assicuta
d’a casa e ru saluta.
38
ACCUNTI MUSCI
FACIMUN’ ‘A RASCA
Nu jiuornu d’estate
sidut’a ru friscu
Rosin’ ‘i Balasca
e Marafrancisca
cacciar’i pantali
stipati ‘ntra tasca
e dissaru ‘nsiemi:
facimun’ ‘a rasca.
Cuntandu e jucandu,
nu mar’i cummenti
si misar’a fari
d’amici e parenti.
- L’amici fidili
su’ i denti mucati
e i veri parenti
e suor’e ri frati,
- S’ ‘u s’hanu spusatu –
dicetta ridiendu
l’amica fidata.
E Marafrancisca
‘ncriccandu la nasca:
Fijiuli ‘ndi fazzu,
maritu ‘nd’abbrazzu
e frat’e suoru
duvi ‘ndi truovi?
- ‘Ndi truovi ‘ndagandu,
diciendu e faciendu,
ch’i patri modern’u
su’ lign’ ‘i literna
ca durad’eternu
e si jioculana
han’ancora la perna
vaun puttaniandu
cuntant’o ‘ncridenza
e ‘i fiji sciamani
‘ndi linchianu panze.
39
Nicola Paparo
SU’ TRE I POTENTI
L’ha ditt’ ‘u Signuri
ch’ ‘u pagad’all’anta
ca tre su’ a ru mundu
i veri potenti:
‘u Papa, ‘u re
e chin’ ‘nd’ha nenti.
‘U Papa è ru capu
d’a chies’e di tanti
e quando si ‘ncazza
si ‘ncacchia davanti
i prievit’ ‘i murra
e ri viscuvi spranti.
‘U re d’i rigant’ ‘i
‘na ricchia ‘u cci senta,
‘a casa l’ha china
di carni vaccina
ppi chin’a ra banda
li sta cchiu vicinu
e ppi ra marmaglia
ca tena luntanu
l’ha sempri vacanta
di vin’e di granu.
L’amaru dijiun’è
l’eternu cazzuni
ca legge e giustizza
ccu liccasapuni
vo’ dar’a ‘na murra
d ipuorci e di cani.
‘I spat’e curtieddru
armat’ ‘ud’ha manu
chi sempr’ ‘u cazzun’ha
tinutu luntanu.
‘A casa s’è fatt’u
stad’a riparu
e Santu Dunat’ha
chiamatu magaru.
40
ACCUNTI MUSCI
S’AVISSA RU CIUOTU
- S’avissa ru ciuotu
dua dent’ammulati
‘na carneficina
d’arrigunizzati
facerra di viern’e
duranti l’estati dicia nu puddritru
da pocu grastatu
a ciuccia affamata
ca suddra manciava
a ‘na scioddra ligata.
- Nè denti nè ganghe
ammalat’o limate
ti fan’ammusciar’o
ticchieddra ‘ntustari,
ca t’hanu grastatu.
41
Nicola Paparo
GATAN’E CATIRINA
A metà giugnu, ni cuntava nanna
Papa Gatanu, appena le scattigne
vidia ‘ngroffari, li viecchi rugagni
fa priparar’a chini la sumbegna
‘ncapu ‘li ficia cuom’a ‘na milogna.
A mamma Catirina fiet’e grigna
‘ndi ficia trangnjiari a ra canata
ca pren’ ‘i l’urtimeddra era ristata,
dopu ch’u paparand’era ‘ntustatu.
L’amaru ripusava ‘ntra l’estati,
quandu li passuluni assulicchiati
‘mpilava Catirina ‘ngurgunata
a ra friscura di nu ‘mpergulatu
vicin’a ‘na caseddra fravicata
ccu petre, ccu savurr’e pocu crita.
Gatanu fatigavad’a jiurnata
ccu zzappa, ccu facinni, cu furcatu
e a sira si manciava ‘na bobbata
e priest’ ‘u ‘ndi faciva matinata.
‘Na frissurat’i pipi e di patate
ed ogni tantu puru ‘na frittata
manciavan’a murzieddr’o ra scurata
papa Gatanu e mamma Catirina
ch’avianu scarpe grosse e menti fina.
42
ACCUNTI MUSCI
‘NTONI GUADDRETTA
‘A ‘Ntoni cianciendu,
guagliuni ‘ntra fascia,
‘na truscia ‘i paposcia
calat’è ‘ntre cosce.
L’ha mamma a ra serra
purtatu ccu zia
e quand’ha parratu
era puru scialia.
Squazuni girava
ppi rugh’e ppi via
e ‘a gent’ u gnurava
“Guaddretta” e ridia.
Ha sempri guardat’ ‘i
l’amatu canatu
‘u piattu ‘ntuppatu
s’ad’iddru a rasera
viniva dunatu.
‘Nd’ha ‘Ntoni Guaddretta
a Chian’e Villetta
sajiuti scaluni
ppi quattru vuccuni
‘i pasta ‘ncasat’o
minestra ‘mprattata.
43
Nicola Paparo
MARCIEDDRU
Sintunt’hajiu parrar’ ‘i
nu certu Marcieddru
ca ‘ncapu miduddra
‘ndavia nu munzieddru.
Sidut’a nu siett’ ‘i
d’a jiazz’o d’a coddra
cunsiji ‘ndi dava
a tanti cunnieddri
ca ppi ‘na minestra
di fav’o pisiddra
a guarda facian’a
‘na cucchia ‘i puttane
ca ‘ncapu mintianu
‘na mastra curuna
a tata malat’o
maritu dijiunu.
A mastru Jacintu
ch’ ‘u tantu cci senta,
‘u jiuorn’ ‘i l’Assunta,
vicin’ ‘u cummientu
li dissa gridandu:
- A carr’e trainu,
amicu fricuni,
nè viecchiu mazzuni,
nè mulu ciuccinu
cci ‘mpajiad’ancunu –
- Marci, s’i nu sant’o
‘a cap’ha’ vacanta?- Aceddra d’azzaru,
carrozze lucenti,
amici fidili e
luntani parenti
‘ndi vidanu tanti
passar’a livanti,
punenti, scirnoccu
e duv’ogni tantu
cantava ru cuccu
e piddr’a jinhocchiu
tiniva San Ruoccu.
44
ACCUNTI MUSCI
S’AVVERRA LICCATU
- Ccu tuozzu di pan’e
‘na jietta di ficu
‘nd’ha terra zzappatu
lu nannu Divicu.
Mo’ piejiu ‘i d’u puorcu
ti vijiu allippatu
ca cuocciu d’ajiandra
si mancia curcat’e
dintra lu scifu
nu tocca brudata.
Zza Rosa d’a ciota
dicia ‘mbilinata
a Pantu ca voza,
‘na sira ‘ncignata
‘na pezza di casu
ch’aviva stipata
e piatt’ ‘i ‘nzalata
lassata d’u tata
‘u voza manciari,
ch’ ‘è vavuliata.
S’avissa davieru
‘a fam’assaggiata
na sul’ ‘a ‘nzalata
ma pur’u piattu
s’averra liccatu.
45
Nicola Paparo
‘U MINZUGNARU
‘U minzugnaru
- crediti ‘sa parol’ ‘i pecuraru è piejiu d’i parenti d’a mujiero
ca ti vuonu fricari li dinari
‘u jiuornu ca t’affruntan’a ra fera.
A bonsignori,
siduti ‘ntra nu grubbu ‘i cumpissuoru
nega ru cannarutu parraturu
ch’a nannus’ha fricat’a tabbacchera
quandu ‘ud’avia sicarru ppi fumari.
A suor’ancora
ca prega ra Madonna d’u Rusaru
‘u scansad’a ru fijiu la sciagura
fa vindiri lu puorc’o la sumera
u pagad’a magara la fattura.
A mamm’e tata,
ad ogni fin’i misi la misata
scippa ppi ru niputi sfurtunatu
ch’è statu d’u patruni già sfrattatu
chè rate di l’affitt’ud’ha pagatu.
E si t’alliffa
l’ anima già ‘mpignata ti la scippa
e a satana la vinda ppi nu catu
‘i vin’acitu ch’ha mienz’annacquatu
‘u tavernaru ca l’ha ‘mbriacatu.
46
ACCUNTI MUSCI
CARAMELLE E ZUCCARU FILATU
A ru trappuni
chini ‘ndi trova cchiu fimmine prene
‘i quandu ‘si puttan’ ‘i signorine
ccu pinnul’accatt’e marijuana
hanu fattu siccari l’ovarina
e tutt’ ‘a ‘ntramajiata di stintini?
Trippa ‘nchiattata
e natiche di cul’arrivulate
arribban’a vrachetta sminchialata
e di vasuni mancu saziate
cchiù ‘mbilinate passan’ ‘a nuttata
e penzan’all’amanti ‘ndinaratu
ch’a ra scurata
le caccia ra vampata d’a pignata.
Sù ‘mbizzarrite pur’è maritate
dopu ch’han’alliccat’a ra misata
e s’ ‘u maritu grid’u su’ lignate,
cuomu facia ‘na vota ‘u viecchiu tata,
nu caramelle e zuccaru filatu.
47
Nicola Paparo
MASTRUOCCULA
All’ammucciuni
‘a fijia puttagnol’ ‘i Carulina
a notti friculiava ccu Giustinu
fricand’a zzu Duminic’’u gappuni
l’uojiu d’a giarra e d’a vutta lu vinu.
Nu ferracchiuni,
niput’ ‘i ‘na randissima puttana,
dijiunu cchiu d’u can’ ‘i nu ‘ncamuni,
le cerca pan’e casu pecurinu
s’ ‘u va ch’a Micu ‘ntinna ra campana.
Mastra fricuna
li dissa: - Si m’arringhi la suttana
ca mi è caduta sutta ‘su barcuni
ti dugnu puru ‘na cannat’ ‘i vinu
i chiru chihajiu pijiatu ppi Giustinu.
A ru scaluni
s’arriba, jistimandu, lu squazuni,
ccu l’uocchi va circando la suttana
e ‘u sa ca la mastroccula fricuni
‘l’ha priparatu ‘na cazzata strana.
No ‘na pistola,
ma di literna ‘na grossa mazzola
arma ra man’ ‘i chira masculuna
ca ccu ra scusa fissa d’a suttana
cunzat’ha ppi ri feste lu ‘mpamuni.
Ad unu ad unu
‘ud’ha zumpatu li tanti scaluni
ma a tre ed a quattru cuomu lo squadatu
cani di mandra ca fu curramatu.
48
ACCUNTI MUSCI
‘U PRUMINTIRI VUTU
- A Sant’e Madonna
‘u prumintiri vutu
ca s’ ‘u ru mantieni
ti fan’e pompate –
dicia Marantona
a maritu ‘ncialatu
ca ventuliava
pisera tajiata
all’aria d’a cota
d’u vuoscu ferratu.
- A tuppu va’ linchia
dua sacchi di jiuta
‘i quant’hà pisatu
e portali, car’ a
ru viecchiu curatu
ch’had’iddru prigatu
u ti duna saluti
‘u santu magaru,
chiamatu Dunatu.
49
Nicola Paparo
‘NA CUCUZZA
Ch’er’ ‘i na razz’ ‘i pazzi
mi lu ‘ntimava Juzza,
ma ch’eri na cuccuzza
‘i l’uort’ ‘i Rafelazzu,
nè diavulu pinnutu,
nè sant’arriggittatu
mi l’hanu rifilatu.
Mo’ va’ jiucand’ ‘i cuda
e tienti l’avventura,
randissima zannuta
ccu ra capu guastata.
T’ha mammata ‘mparata
a fare le pompate?
Ricojiat’ed ammuta
ca quant’è ra sajiuta
pua fari la calata.
50
ACCUNTI MUSCI
S’AVISSI
S’avissi ticchieddr’ ‘i
miduddra sanizza
‘na curriggiuteddra
dunierr’a ‘sa pazza.
T’ha mamma lassata
‘na gumbul’ ‘i crita
duv’iddr’ha vivutu
chir’acqua marcita
ch’ ‘u tat’ogni sira,
quand’era ‘ntippata,
l’ha sempre ragatu
d’u vuoscu ferratu.
‘I merda quajiata
‘nd’inchiva nu catu
e ‘a trippa tiniva
cuntent’e gabbata
e a cientu magari
‘nd’ha datu ducati
ppi fari fattura
a socr’e canata,
ca prim’ ‘i muriri
d’a casa ha cacciatu.
Ha cul’e papata
durant’a cumpari,
a gent’ ‘i passaggiu
ca jiad’a ra fera.
L’ha sempr’u maritu
guardat’a ra cera;
passava ru tiempu
linchiendu di vave
nu ciutu fricatu
ca manc’ ‘u parrava.
Mo’, vecchia carcassa,
no frittula grassa,
ma carna minuta
si manci ccu l’uossu.
‘A gumbula vivi
di chira patissa
ch’u tat’ha pijiatu
cchiù vote ppi fissa
e facci azziccari
‘sa fijia smargiassa
ca prim’ ‘è l’estati
si rumpa ru mussu
e perda ra grass’e
ra magra ccu l’uossu.
51
Nicola Paparo
CCHI NORA ‘NGRADATA
Chi nora ‘ngradata
ch’ avimu ‘ngarrata!
E’ brutta, zannuta,
‘na malemparata,
a faccia la tena
ticchieddra arrappata
e cuomu lu nannu,
ha capu malata.
‘Na gatta spirdata
ca dopu fijiata
cridiva ch’ ‘u mari
era tuttu quajiatu.
Vo’ far’ ‘a saputa
e sputa sintenze
d’u tuttu ‘ncridenza.
S’ha mali di panza
‘a mamma ‘l’u cura
ccu n’ugna di zunza
e acqua di ruonzu.
Le duna ru nuzzu,
le cunta prudizze
e tante atre cose
ch’u ‘nd’inchianu pizzu.
Ma chi sta vicinu
a ‘s’arvul’i razza,
all’ann’e nu misi,
s’u mora di tisi,
cumpan’ ‘n’ndi mancia
ccu pani pujisi.
52
ACCUNTI MUSCI
PIECURA GUDDRA
Ohi pappagaddru
cchi suttaninu t’hanu misu ‘ncuoddru.
S’ ‘i cumbinatu piejiu ‘i ‘na fusceddra
E nu’ ‘nd’accatti cchiù a ra picciriddra
cumpiettu, mastazzol’e zagareddre.
Cuom’a Gustinu
ti vad’asseittu miejiu ‘i ‘na curuna
‘su par’i crona gruossi di muntuni
ca ‘ncapu t’ha mintutu l’abbrattuni
fijiastru d’a massara Carulina.
Quand’eri gaddru
cantavi all’aria apert’e puddrastreddre
ti stavan’a ra banda ed a ra coddra
‘a nanna si facia ‘na scupareddra
e ra casa lucia cuomu ‘na stiddra.
‘Ntra chira scioddra
duvi pascia ra crapa ‘ntra la suddra
t’annamurasti di ‘na fravetteddra
ch’ ‘i pil’avia lucent’a ra cudiddra
e trottiava cuomu ‘na cavaddra.
Piecura guddra,
dopu ca s’ha’ lizatu la gunneddra
è divintata la spinguletteddra
e ‘nd’ha fattu jittari cacareddra
a chi li man’avia chini di caddri
ca ccu murtiddra
curat’hanu carvunchi peddra peddra
e mattuli turciut’ ‘i vizza e suddra
assiecutandu piecur’e cavaddri
‘mpiddrand’o scigulundu scioddre scioddre.
53
Nicola Paparo
‘U RA CRIDIRI
- Centucinquanta
duluri i panza a ‘sa fimmina strippa
le pazzanu ‘mpacchiari ad anta ad anta
ch’ ‘u jiojiu va rimina ‘ntra simenta
ch’ ‘u tat’ha ventuliatu culappianti.
Maripunenti
diciad’a ‘na puttana stravacante
ch’arred’a dolirata pizzuliava
nu ferracchiun’ ‘i razza ca ‘ncialava
‘na beddra giuvineddra ch’u sbrittava.
- ‘U smaniari
ca nuddru ti la nega ‘na bandera
fijia di mamma bona, no ‘i magara;
chira ca ‘ncial’è fijia ‘i marinaru
e ti pò procurari la galera –
- ‘U ra cridiri,
affruntala ccu mia dumanesira
dille ca’nd’ha’ parrat’a mamm’e tata,
ca su’ cuntiendi si già cunchiuditi
e vida ch’a quatrar’u sta ‘ntanata.
54
ACCUNTI MUSCI
MADONNA MIA D’U CAPU
Madonna mia d’u Capu
‘u sa’ ch’ ‘u sugnu cepa
e ‘u mi gira ra capu
nu vruocculu di rapa.
A ra chiesa cci viegnu
si tiegnu nu bisuognu
e vut’ ‘u ‘ndi mantiegnu
si nieghi lu sustiegnu.
‘A capu ccu ra tigna,
‘a peddra chin’ ‘i rugna,
‘u fuocu senza ligna
e ‘na frevi maligna
l’ha’ priestu tu mandari
a tutt’i vipirari.
‘Sa razz’ ‘i casciottari
cucina senza sali;
ccud’iddra ‘u pò vulari
palumba senza feli.
Nu jiuornu senza suli
pizzenti pò scarfari
ch’ ‘u tena focularu?
Madonna mia d’u Capu,
si mi fa scumpariri
ti fazzu assecutari
pieju ‘i ‘na casciottara
e l’anima carnali
la dugnu ppi riparu
a diavulu massaru.
55
Nicola Paparo
NICOLA D’A GANA
Finit’ ‘a sajiuta
di Santusunatu
Nicol’ ‘i da Gana
è quas’arragatu.
Si liga ra scarpa
ca tena sciunduta;
nu mienzu sicarru,
passata la serra,
appiccia od astuta
si piersud’ha l’erre
ccu cierti guagliuni
ca jiocan’a murra.
Si ‘ncazza Nicol’e
‘na grossa mazzola
si pijia ‘ntra granca.
- Gran fiji ‘i puttana,
vi pijia e v’acciuncu,
lassatimi stari,
ca ‘ncuorp’hajiu ‘na vampa
ca l’anima vruscia
e d’a capu la trempa.
S’ ‘a mamm’e ru tata
v’avissa cusutu
‘sa vucca ‘mprascata
ccu ferrufilatu,
v’averranu datu
nu poch’ ‘i saluti
ppi ‘s’anima lorda
ca feta di merda.
56
ACCUNTI MUSCI
CICCUZZU D’A BRUNARA
Ciccuzzu d’a Brunara
‘nd’era nu massaru,
ma sutt’a Previtera,
all’uort’ ‘i don Nicola,
chiantatu ‘nd’ha scalora,
troppat’ ‘i pumadori,
suraca povareddra...
e quand’erad’estati
arriedi la caseddra,
‘nd’ha rifriscate tante
cummare puttaneddre.
Salat’avia re cronte
a giuvini valenti,
faciendu l’attindenti
a Peppi Girimonti
ccu Gios’ ‘u Sapuritu
pp’amuri di Benitu.
Dopu la ritirata
nu mari di risate
ha fattu fari a Rosa
e all’errama canata.
‘I l’urtim’arrivata
cuntava re cazzate,
lassandu senza jiatu
‘a socra ‘ndolirata
ca s’era sbindumata
ppi fari la ‘ngradata.
Ciccuzzu d’a Brunara
taccagnu c’era natu
e ‘u ficia ru surdatu
ch’è statu riformatu;
vistut’ ‘i tilamara
l’hajiu vistu ‘ntru tavutu
‘u jiuornu ch’è murutu.
57
Nicola Paparo
‘A NANNA PADDRUNI
‘A nanna Paddruni
ha pers’u maritu
a trentacinqu’anni
nemmenu finiti.
‘Na cota a ru mancu
l’aviva lassatu
e ‘a casa materna
inveci dunata
a ra prima fijia
ca s’era spusata.
‘Na murr’i quatrari
muccus’e affamati
e fittu di casa
all’amar’è ristatu.
Ma Bufulitanu
e ra gnura Vicenza,
dua viecchi tamarri
‘i di part’ ‘i Cusenza
‘na casa di crita
ccu mienzu chiancatu
ad iddr’hanu datu
pp’ancuna manciata.
‘A nann’ha paratu
nu liettu cazzutu
di stuppa cordata,
linazza chiamata,
e a viecchiu sustusu
e a gnura Vicenza
linchiut’ha ra panza
di pani ‘ncridenza.
58
ACCUNTI MUSCI
MARI’, TI S’I ‘MBRACATA
Marì, ti s’ ‘i ‘mbracata:
‘na ciagula sparata
pua aviri ppi maritu,
no mastru cujiunutu
ca po’ fari pompate
a schette e maritate.
‘U nannu ch’hajiu pirdutu
‘nd’ha fimmine tastatu
e duvi minne moddre,
trappandu cci la truvatu:
- C’è statu maniatu diciad’a ra scurata
a jiennar’arrittatu.
- E duvi c’è lavuru,
c’è statu siminatu –
rispusa ru ‘ncialatu.
‘U mi fari ‘ncazzari,
nè cchiù telefonari –
Ancor’ ‘u t’hajiu spusatu
e già m’ha’ ‘ncurunatu.
Va fatti maritari
d’u fijiu d’u magaru,
avanzu di galera,
ch’ ‘u frusciu ppi primera
ha dat’a ra mujiera.
59
Nicola Paparo
VICIENZ’ ‘I GATTAREDDRA
Vicienz’ ‘i Gattareddra
a mul’ed a cavaddru
‘u ‘nd’ha mintutu seddra,
ma ‘mbastu supr’a peddra
a ciucciu scavarieddru
ca persa trott’e rajiu
manciandu sulu pajia.
Puzali ccu ru pilu,
manter’ ‘i tilamara,
canneddri dozzinali
d’estat’ ‘u ‘nd’ha strudutu
ca gran’ ‘u ‘nd’ha mitutu.
Ma pedi, man’e spaddre
tiniva chin’ ‘i caddri
ca petri ‘nd’ha spaccatu
e ‘ncuoddru carriatu
ppi fari massicciate.
Passat’a sissantina
i man’avia vacanti:
‘a destra aviad’arriedi
‘a manch’inveci avanti
e s’ ‘u tiniva nenti
ccu n’ugna ganghe e denti
si pulizzava e a genti
dicia ca pur’i Santi
‘ntru cielu sù ‘mpotenti
e manna nuddru manda
a povaru pizzenti.
Nu sabatu matina
‘a cuccuveddra canta,
‘u griddru si lamenta,
Vicienz’ ‘u senta nenti,
ca ‘ncielu tra li Santi
l’ha Crist’onnipotenti
chiamatu ed arrunchiatu
‘a fijia e ru niputi
‘ntru liettu arrimbujiatu
truvat’hanu lu tata.
60
ACCUNTI MUSCI
RUSAR’ ‘I MASTRUTURU
Rusar’ ‘i mastruturu
era nu sgargialupu,
ma sutta lu viddricu
tiniva nu pircuocu
ch’appena lu tuccava
jittava vamp’ ‘i fuocu.
Mi l’ha dittu Dilina,
‘a mamma d’Agatina,
ca jiend’a ru mulinu
ccu mienzu saccu ‘i granu
l’ha vista ‘su marranu,
‘i parti l’ha chiamata,
‘ntra staddra l’ha purtata
e cci l’ha carricatu.
- ‘U tat’era partutu
e ra mamma malata
quandu m’ha svirginata.
M’ha mali cunsijiatu
ch’erramu canatu
e nu spiert’avvucatu
m’ha girat’e vutatu
ed ia sugnu ristata
puttana e mazziata.
61
Nicola Paparo
NICOL’ ‘I PISAFIERRU
Nicol’ ‘i pisafierru
‘u fu piccinott’ ‘i sgarru
nè piecura di murra.
Ha fattu tutt’ ‘a guerra
e quandu s’è ricuotu
nè viertula sciancata
nè ciucciu sgarratatu
‘ntra staddra cci ha truvatu.
S’è priestu fattu zzitu
ccu ‘na fijia ‘i Lucia,
ma ‘a mamma l’ha gridatu
ch’ ‘u tantu le piacia.
Nicola s’è ‘ncazzatu,
è jiut’a Cirenzia,
paisi d’a ciotia,
e ddra, pua, s’è spusatu
ccud’Anciulamaria.
Nu juorn’had’affruntatu,
passand’ ‘i Cirenzia
a gnura Carulina,
‘a fijia di Lucia
e, pua, cujiuniandu
‘li dissi: - Benimia,
si ti pijiavi a mia
‘nd’eri capitatu
‘ntra tutta ‘sa ciotia.
62
ACCUNTI MUSCI
GUARD’ ‘A RAZZA
Capu grossa di cucuzza,
cchi ti dissa ra zza Juzza
quandu chira pardinazza
t’ha nu risu fatt’a pizzu
a chir’angulu d’a jiazza?
- Si ti spusi guard’ ‘a razza,
no ra doti ‘ncasciatizza,
ca si vena d’a mundizza
scupa terra e gaddrinazze
e cucina ‘ncasatizza
‘u ti cunda ru mustazzu.
Tu facisti lu gradassu,
t’ha’ liccatu carn’ed ossa
e i piccati di lu sessu
mo’ li cianci, ninn’e gruossi.
63
Nicola Paparo
S’ ‘A MUJIERA LASSA SULA
Sciamorteddra di mujiera
ch’ha focus’ ‘a tabbacchera
sul’ ‘u lassa ru massaru
ned’a casa nè a pajiaru
ca si passa ru cumpari,
ch’è nu fijiu di magara
e ra senta langurari,
ch’è di jiuorn’o ch’è di sira
va e le fa ru sumpustuoru
e ccu pocu calaturu
ch’ha stipatu, a ra bon’ura,
e ‘na boccia ‘i vinu chiaru,
rifridduta la calura,
pur ‘a fami ccu l’arsura
fa passar’e ancora spera
ch’è cuntientu lu massaru
d’a sciamorta sua mujiera.
64
ACCUNTI MUSCI
QUAND’ ‘A CIUCCIA RAJIA.
- Quand’a ciuccia rajia
‘u ciucciu zzump’e sajia –
Dicia ru zzu Battajia
cusiendu, spacu e sujia,
nu grubbu a ‘na ‘ngunajia
‘i scarpa chin’ ‘i pajia.
Si, pua, tena ra dojia
e ‘u ciucciu si la squajia
no sulu perda rajiu
ma ‘a capu cuom’all’ajiu
ammacca ccu nu majiu.
65
Nicola Paparo
‘U CULU ROTT’E RA TASCA GRUBATA
-
‘U puorcu ca s’abbutta ‘ntra massata
‘u ‘ngrassa nè panzajia nè salatu,
chiru ca ‘ntru zimbun’èd’assistutu
si mancia farinazzu macinatu,
ciciri ‘ncuocciu e cati di vrudata
e cunditura di n’inter’annata
ti fa stipari ‘ntra rugagn’i crita
o ‘nzalater’ ‘i fierru azzariatu –
dicia ‘na vecchiareddra a ru niputi
ca jia scartand’u grassu sapuritu
‘i ‘na feddr’ ‘i prisuttu maturatu.
Siti malemparati e furtunati
ch’a robba mo’ v’arrivad’a carrate
e nu jiati diciendu ca manciati
chiru ch’ ‘a previdienza v’ha dunatu.
Vavuliat’ ‘a carna macinata,
past’e patate è ppi ri carcirati,
pan’ ‘u tuccati ca si no’ ‘ngrassati,
fili d’ajina siti divintati
e pur’ ‘i scrench’aviti ‘ncatturate.
Fatiga ‘u ‘ndi circati e a ra misata
‘i ‘si povari viecchi digaddrati
vi siti già da tiemp’affizionati
e ‘u stessu jiuornu ca vi l’allampati
lassati a vecchiarieddri ‘mbilinati
‘u culu rutt’e ra tasca grubata.
66
ACCUNTI MUSCI
‘U SA’ CCHI TI DICU
‘A vucca di meli
d’a zza Fancineddra
dicied’a ru chian’a
‘na fimmina beddra:
- ‘U sbandierari
vineddre vineddre
ch’a chiru pajiaru
ch’ ‘u canta ru gaddru
a casa si conz’e
l’amuri si scioddra.
- ‘Nd’hajiu tanti friscuni
sintuti di pica,
ma nuddru m’ha fattu
canciari ‘sa capu.
‘U sa’ cchi ti dicu,
mia car’animeddra,
ch’u suli s’ ‘i pijia
chi cojia ra spica
e a chi sta sidut’a
nu friscu cca fora
duluri di capu
nu’ tantu ‘li ‘mbera
e a culu scuviertu
po’ dormiri ancora
si canta ‘ntra casa
l’amata mujiera,
‘u jiuornu d’agur’e
ra notti a ru scuru.
67
Nicola Paparo
MAMMA RACCHIA A FIJIA ‘NGRATA
Mamma racchia a fijia ‘ngrata:
- Nannu e nanna a ra scurata
‘nd’hanu sempri rimuddratu,
ppi ri fiji e ri niputi,
tuozz’ ‘i pani già ‘ntustati
ccu ru vruodu d’a pignata. –
- Ppi mi fari cazziata
mi ricuordi ‘se pappate?
Scordatillu lu passatu
ed a mia, la turturata,
fammi viviri ‘sa vita.
‘U progress’ ‘u l’ha vulutu
puru tu, vecchia arrappata?
Ppi ‘na colica cicata
nuddru mora, cuom’u tata
pasta, pani e calaturu,
ccu ru fijiu ‘i mastruturu
manci ancora, jiuornu e sira
ed a santi arriggittati
va circand’a ra jiurnata
nu miracul’arranciatu.
La gunneddr’arripizzata,
quazettuni di filatu,
zagareddre rigamate,
nè di viernu nè d’estati,
mi li mintu n’atra vota.
Mo’ mi guodu la misata
ca tu stessa m’ha dunata.
68
ACCUNTI MUSCI
‘U SI VIVA PPI RA PANZA
- Si mi parra d’esigenza
ti la fazzu lenze lenze –
‘ncazzatizzu don Vicienzu
a ‘na gnura di Cusenza
fa sapiri ccu Custanza,
ch’ud’ha pierzu la spiranza
‘i si linchiri la panza.
- ‘U sapia ch’era na strunzu
cuomu nannusa Vicienzu
ca pirdetta ra crianza
ppi ‘na misera pitanza
ca circata ‘l’ha ‘ncridenza
‘u fijiastr’ ‘i zzu Lorienzu
quandu vinnad’a licenza.
Hajiu parratu d’esigenza
ppi nu perdiri l’usanza,
iddru ‘nveci d’astinenza
parra sempri e nu’ cci penza
ch’ ‘u si viva ppi ra panza.
69
Nicola Paparo
ANCORA DISPERA
‘U viecchiu arrivatu
dunava cunsijiu
no sul’a ru tata,
a ra mamma, a ru fijiu,
ma a quanti, gridandu,
pirdivan’u rajiu
e a chini tiniva
‘na cap’i ramajiu.
U mastru furgiaru
ch’ ‘u jiad’a ra forgia
a fijiu ‘u nigava
nè vittu nè alloggiu,
l’affrittu scarparu
truvava riparu
s’ ‘a scarp’u cusiva
cchiù piettu di sola...
‘Ntra casa nu’ para
l’anticu tilaru
la sula masara
ch’ancora dispera
s’ ‘a fijia ha pirdutu,
jiucandu, l’onuri
e ‘u tata, ‘ncazzatu,
cacciata l’ha fora.
70
ACCUNTI MUSCI
PAPAMICU
D’i cadetti ‘u cchiù pudicu,
cert’è statu Papamicu.
Guai a chin’ ‘i nu carcagnu
fa vidir’u ped’o l’ugna!
Li facia ‘na sort’ ‘i lagna
e sintiri la vrigogna
cuom’ ‘u conti di Culagna
ca ppi l’errama cuccagna
è fujiutu d’a campagna.
- Chi a ra capu tena tigna
‘u ‘nd’assiecuta milogna
e nè a majiu ned’a giugnu
spacca ligna senza cugnu.
Mi l’ha dittu Papamicu
ch’ ‘u pirdette ma’ ‘na ficu
‘ud’assiecuta ‘na pica.
71
Nicola Paparo
AMMIENZU SETTE
- Ammienzu sette
maritu mia, ‘u ‘ndi lizari vetti –
dicia, rociniandu donna sperta
- ch’ ‘i d’a pignata sempr’a mejia parte
si l’ha manciata lu givini forte
e ru sciancatu
s’è cuntintatu di la restatina,
‘a sira tard’o priestu la matina.
- ‘U forti, gioia mia, sir’e matina
si la ricojia tutta l’acquatina
e nè s’adduna
ca tu ‘l’ha’ già ligatu, foramanu,
tassieddr’ ‘i casu ccu nu mienzu pani,
e l’atru ‘l’ha’ stipat’a ru guagliuni,
‘u cchiù acciaccat’i tutt’u famijiuni.
A ra scurata
‘u tata si ricojia sminchialatu
e ‘a gnura ch’ha passatu la jiurnata
duvi la prima fijia ndolirata,
ca nu stincu di sant’ ‘u s’è spusata,
tutt’ ‘e patute
‘u po’ cuntar’a ru marit’astutu,
ma chire ‘i fora fora capitate
ca socra ed a canata ‘mbilinata
ch’a mmienzu sett’ ‘u puon’azari vetti
cuomu Richetta
l’ha sempr’azati ccu tre marionette
ca tened’a ra casa ancora schette
e ‘a suor’ha maritatu due civette
malat’ ‘i capu e ccu re gambe storte.
72
ACCUNTI MUSCI
ACCUNTI MUSCI
Accunti musci
‘u ‘ndi jiri cuntand’a ra bardascia
ca ‘nnanzi a mia t’ha dittu: ‘U ti canusciu
nè mi parrari ccu ra vuci vascia.
Ccu trin’e ruscia
‘a mamma l’ha tinuta ‘ntra la fascia
e mo’ ppi nu cunnieddru ‘sa bardascia
s’averra di mintiri sutt’ ‘a coscia
‘na gonna muscia
ppichì va già sunandu la grancascia!
T’ ‘u giuru supr’ ‘u Santu Crucifissu
ca perdiri nu ‘puozzu la scommessa.
A mastru d’ascia
Brunetta nu ‘ndi porta ‘ntra la cascia
dote di lin’e cuverta di lana
ch’è già ‘mpignata ccu nu capitanu.
73
Nicola Paparo
A FUJIUTINA
‘U fijiu ‘i Vaccareddra
stancat’ ‘i du latuornu
ch’ ‘i sira, ‘i notti, ‘i jiuornu
faciad’a ra caseddra
d’a crozza l’animeddra
d’u tat’a Micuzzeddra,
‘na sira senza stiddri
l’aggraffa d’a cudiddra,
‘a porta ‘ntra la scioddra
e pp’u tirar’a corda
ccu tata, merda nuddra,
le dicia: - Gioia mia,
si propriu ‘nd’ha gulia
e ‘u vua stari ccu zzia
facim’ ‘a fujiutina,
ti puortu duvi Pina
e cuomu runcatina
lassamu ‘su cretinu.
74
ACCUNTI MUSCI
DICERIE D’A GENTE
‘U serva nenti
parrari cittu cittu a chin’ ‘u senta,
amar’a chin’ ‘u t’ama e genti all’anta
tiniri, s’a fatiga lu turmenta.
S’ ‘u gaddru canta
‘u suli già si levad’a livanti
e si la nejia vena d’u punenti
‘u ‘ndi jiri prigandu Crist’e Santi.
Allegramente
rajia ru ciucciu si nu’ tena cronte
e ‘a pigula ch’ ‘a notte si lamenta
quatrari ‘ntra la nac’ ‘u ‘ndi spaventa.
E a chini tena
Nu fijiu di randissima puttana
ligat’a ra fadeddr’o a ra suttana
‘u ‘li jiati mpristandu cucch’i pani
ch’a muzzicuni
si fa pijiar’u culu d’u seggiuni
e ‘ntru casciuni ‘u nd’ha stipatu granu
nè a vespe, nè ad apuni, nè a tafani.
Linzol’i linu
‘u ‘nd’ha mintut’a ru liettu Santina
ca s’ha spusatu nu ‘mbarracafuni
ch’a ri piedi purtava ri purcini.
A Cinquifrunti
chi perda ra vintura trova gente
ch’ ‘i tuozz’ ‘i pani tuostu s’accuntenta
quandu ‘u cummientu resta senza nenti.
75
Nicola Paparo
‘U MALUSANU
Oi malusanu,
ppicchi camini sempri foramanu
e a ra liversa puorti l’abitinu
ca t’ha cusut’ ‘a mostra Cuncettina?
Eri dijiunu
e ‘a mamma ti portava ‘ntra lu sinu
na corch’ ‘i cas’e nu bicchier’ ‘i vinu
ppi rifriscari l’anim’ ‘i Martinu.
Mo’ ch’hai la grana
‘u ti cuntienti cchiù di cas’e pani
nè ti ricuordi l’irtu di Grispinu
duv’a ri piedi pijiavi le spine.
S’i sbaccazzatu
e ‘sa lingua tajiente ‘mbilinata
mujierta t’ ‘a vulerra ‘nzuccarata
ppi ri vicini e ppi ru parentatu.
Tutt’ ‘a sajiuta
ancora ‘u l’ha’ fu fatta cuom’u tata
e quand’ ‘u ti l’aspietti, sciaguratu,
cuom’iddru tu pua fari la calata.
76
ACCUNTI MUSCI
BRUTTA ZANNUTA
Brutta zannuta,
con re minzogne ti cci s’è addrivata
e ‘u t’ha’ spagnatu mancu d’ ‘i paddrati
quandu lu ciuotamalu d’u maritu
cuomu nu piru t’ha cotuliatu.
T’ha cuvirutu
‘a socra ppid’amuri d’i niputi
ed ogni tantu ti l’ha gavitata
‘na passa di lignate meritata
d’u fijiu ch’è ristatu menzu ciuotu.
‘U s’è scurdata
‘u si lu pijia ra morte cicata
e tu ca s’i ‘na mastra cujiunuta
ristata s’i cchiù ricca e ‘nchiniata
ed a ri setti caccavi dannatu
‘u ciuot’amatu
vulierri d’u Signuri, sia lodatu,
cunzatu ‘ntra nu grubbu di pignata
duv’ha vulutu, ‘nvita, cucinatu
ciciri e fave monaci ‘ntustati.
77
Nicola Paparo
TIEMPI PASSATI
‘Na tiriretera
facia mastru Pasqual’a ra mujiera
quandu si ricujia tardi la sira
e nù truvad’a ru focularu
‘a fijia ch’era zzita ccu Rusaru.
S’ ‘a pizzicava
a ru momentu giustu ch’ ‘a vasava
prim’ ‘i trasiri jia e si langurava
arried’ ‘a porta, duvi s’arribbava
ppi dir’a ra mujiera ch’arrivava.
Maracristina,
fijiana di ‘na celebre puttana
era pijiata tutta d’a parrina:
ad ogni toccatina nu vasuni
e ad ogni langurata nu ‘mbuttunu.
‘U ferracchiuni
pp’ ‘u sentiri d’a socra la vattana
quandu Pasquali varca ru scaluni
d’a port’u ru saluta ccu ra manu
ca’ li mintiva ‘ncapu la curuna,
ma all’ammucciuni
facia ‘na mastrambota lu guagliuni
ed a ra zzita ‘na zingata strana
ca vulia diri: ‘u ti dunari pena,
chiru ch’ha’ pierzu lu truvi dumani.
78
ACCUNTI MUSCI
‘U MI PARRARI SEMPRI CCU RU STIZZU
Pezz’ ‘i ciotazza,
‘u mi parrari sempri ccu ru stizzu
ca si mi fa curcari ‘mpizzu ‘mpizzu
‘ntru liettu, sulu largu mi ‘ndi fazzu,
diciad’a Pasqualina don Micuzzu.
- Cap’ ‘i cucuzza,
‘u jiri tu faciendu lu gaddruzzu
ca si lu sa marituma t’ammazza
ed a ri cani, fattu morza morza,
ti dunad’a manciar’arried’ ‘u puzzu.
- Vascia ‘sa vozza,
parravanu di tia, jier’a ra jiazza
‘u fijiu ‘i Scilaficu e Catinazzu
e corna ‘ndi mintianu, mazza mazza,
a ra capu malat’ ‘i Rafelazzu.
- ‘U ti cci abbrazzi
ccu ‘sa carni gentili, don Micuzzu,
nè po’ ‘mprattar’u granu ccu ra vizza
chin’è pasciutu sempre ‘ntra mundizza
ed a ra casa ‘u tena ‘na ramazza.
- ‘Nd’hajiu mustazzi
turciuti a cantatur’i mala razza
e digaddratu corn’ ‘i viteddrazzi
usandu struncaturu, cugn’e mazza
e tu mi chiami capu di cucuzza?
Si ti ‘nculazzu
‘a capu ti la fazzu vozza vozza
e ti fazzu ‘mprattari gran’e vizza
e a Rafelazz’u tiru di capizza
e ‘u jiettu puddru puddru ‘ntra mundizza.
79
Nicola Paparo
CCU L’UOCCHI CHINI E RA TRIPPA VACANTA
Mamma Vicenza
‘a faccia si la ficia lenze lenze
ca ‘Ntoni avia vendut’u ciucciu manzu
a ra fera chiamat’ ‘i Santu Ruonzu.
‘A pruvidenza
s’had’abbuscato carriandu sanza
‘i d’u trappitu viecchiu ‘i don Lorienzu
a tanti foculari di Cusenza.
‘Ntoni la panza
ha sazziatu ccu pisc’ ‘i paranza,
sazizzi, alivi e no’d’acqua di ruonzu
ma ccu chiarenza d’a pompa di Rizza
ca ccu ri cazzi
liga facianu ccu ‘na pardinazza
ca taliava sempri la mundizza
‘i chi ppid’iddra era nisciuta pazza.
Ciccu d’u ponti
ch’ha sempri caminatu cuntravientu,
a ‘Ntoni ca zzappava sul’ all’anta
all’uortu, foramanu, ‘i nu cummientu
dissa cuntientu:
- Dimmi, ‘Ntonuzzu mia, cuomu ti senti
senza lu ciucciu manz’a fuga ‘i vientu?
- Cuomu chiesa sciuddrata senza santi,
ccu l’uocchi chin’e ra trippa vacanta.
80
ACCUNTI MUSCI
QUANDU MI VENA
- Quandu mi vena
gulia di mi manciari la banana
‘u ru fazzu sapiri a ru ‘mpamuni
ch’ ‘a faccia m’ha linchiut’ ‘i buffettuni.
Ad Anciulinu,
chiru ch’ha fattu sempri l’ortulanu
e ca mi ‘nciala quandu m’è vicinu
fazzu vidiri n’angul’ ‘i suttana
e, senza menu,
ccu ‘na zingat’ ‘i fuocu lu ‘mpapinu –
dicia Bettina a ra mastra Cristina
ch’ ‘a fissiava ccu ra serpentina.
- E’ nu grasciuni
‘u vo’ ca vo’ manciari ‘a dua vuccuni;
a mejia mejia sempri lu mazzuni
s’ ‘u frica e ra rigurna ‘ntru staddruni.
- Si ti cumbena
- lassatu mi l’ha Filomena
quandu la fijia strippa ha vistu prena –
mancia cuntient’u frutt’ ‘i l’ortulanu.
81
Nicola Paparo
SI LESTU MO’ UD’AMMUTI
-
Oi surici abbrittatu,
a n’annu s’ ‘i spusatu
e chini t’ha ‘mparatu
ad essiri sirvutu
a tavula parata
e fari cazziate?
Chini t’had’addrivatu
- a ditta d’a canata –
ccu pani mazzicatu
e tutt’ ‘e restatine
‘i tanti cucinati
ch’had’iddra ricujiuti
‘ntra tutt’ ‘u vicinatu?
T’ha patrima varatu
‘ntra genti assa’ educata
e tu, ciuotu fricatu,
‘a capu t’ha’ muntatu.
Si lestu mo’ ‘nd’ammuti
‘i dintra t’assicùtu
e mancu carricatu
‘i d’uoru già culatu
‘ntra casa mia di dote
tu trasi n’atra vota.
82
ACCUNTI MUSCI
MASTRU FRUONZU
A ra partenza
Pariva n’ap’ ‘i meli mastru Fruonzu,
ma chianu chian’ha misu n’arroganza
cuom’a bon’anima d’a zza Vicenza.
Rida ‘ncridenza
ma si lu tuocchi ti linchia ra panza
‘i ‘na carrata di lamacrianza
e centu cucchi ed una maldicenza.
‘U vo’ punciutu
Cuomu nu ciucciu viecchiu a ra sajiuta,
ma a ra calata si s’è sguaddraratu
diventa mutu cuomu ‘na patata.
Cancia sunata
quandu s’adduna ca s’è già ‘mbracatu
e a ri quatrari ‘ncula ra pappata,
scusandusi ccu chi l’ha cuntrattatu.
Si t’amminazza
e penza ch’hai ‘na capu di cucuzza
‘a fina ti fa far’ ‘i Rafelazzu,
ristatu senza cugn’e senza mazza,
quand’a Turuzzu
spaccava, jistimandu, lign’i cerza
e ccu ra gaccia rifilava corchia
ch’ ‘u curm’era nu cuovu di culerce.
83
Nicola Paparo
SIDUTA ‘A ‘NA RASA
-
Nè sordi, ned’uoru
ligata ‘na truscia
mujierma ‘ndi tena
stipati ‘ntra cascia –
diciva Francisc’a
cumpari Tumasi
‘a fini d’u misi
sidut’a ‘na rasa
d’ ‘u siettu d’a casa.
- ‘A mia, cumpari
s’è senza dinari,
pp’ancunu turnisi,
ancora d’aguri,
‘ndi filad’a fusu
cunocchie di linu
curat’a ra Rusa.
‘I senz’u cci resta
e para ‘na pesta:
si gira, si vota,
alliffa, cuntenta,
‘a socra ch’è ciota
e quandu l’adduru
‘u senta d’u casu
‘u cerca ‘ncridenza
a ru zzitu di Rosa.
84
ACCUNTI MUSCI
RINDINEDDRA FURTUNATA
Rindineddra passeggera,
messagger’ ‘i primavera
tu s’i stata e cci s’i ancora
spiranzeddr’ ‘i tanti cori.
A ra casa mia ‘i Scandale
s’ ‘i arrivat’a prima sira
intra marzu, quand’ancora
era virda la limora.
Stancatizza, coddr’e jiazza,
fatigat’ha’ ccu ru pizzu
e ccu crita, ccu sputazza
e ticchieddra di famazza
a nidat’ ‘i d’oviceddra
fatt’ha’ nidu tunduliddru.
Quandu l’ova su’ scuvati
ccu ru pizzu l’ha’ civati
ed appena su’ ‘mpinnati
lestu lestu su’ vulati.
Nid’e mamm’hanu lassatu
e cuntient’hanu giratu
duv’ ‘u tattu l’ha purtati.
A sittembri ‘n’atra vota
s’ ‘è partuta a ra scurata
e spiranza ‘nd’ha purtatu
duvi torna s’è arrivata.
85
Nicola Paparo
CICIRI AMMUODDRU
- Ciciri ammuoddru
‘u ‘ndi jiri mintiendu, sguaiateddra,
ccu l’acqua frisca d’avecchia lanceddra
ch’ ‘u tat’ ‘i chira cavud’ ‘u ‘ndi coddra
l’estati, quandu suda ra cudiddra –
‘a socr’ ‘i Neddra
diciad’a ra niputa schettuliddra
ca trottiava cuomu ‘na cavaddra
a sira a ra scurata, quand’u gaddru
s’ammasunava ccu re puddrastreddre.
- Nuci di cuoddru,
‘u mi parrari cchiù di zagareddre
‘i fave frattu e di ciciri ammuoddru
ca longa si mi mintu la gunneddra
bardasci arriedi mia ‘u ‘ndi vidi a fuddra.
86
ACCUNTI MUSCI
E’ L’ABBUNDANZA
Sord’e cuscienza
chi cchiù chi menu ‘nd’ha chin’ ‘u ti piensi
ed acqua frisca ca passa d’a Lenza
‘u ‘nd’ha cacciatu siti d’astinenza
s’ ‘u privieti l’ha data ccu ra sponza.
Chin’ha spiranza
‘i far’affari dopu Santu Ruonzu
‘nd’è feraru ca vinda ‘ncridenza
nè marinaru ca para ra lenza
a pisci gruossi ccu ticchieddr’ ‘i nzunza.
E’ l’abbundanza
- dicia cujiuniandu ‘zza Custanza –
ca porta cacareddr’e mal’ ‘i panza
e nd’ha ragatu tanta a ra mattanza
genti malata di malacrianza.
Dulur’ ‘i panza
chir’acqua beniditta di Cusenza
‘u ‘nd’ha fattu ‘mbirar’a ‘zza Vicenza
e marinar’ ‘u nd’ha jittatu lenza
‘ntra l’acqua ‘nturvulat’ ‘i santu Ruonzu.
87
Nicola Paparo
CCU VETT’E SQUIJIA
Ccu vett’e squijia
quand’eranu ‘na cucchia ‘i squazunieddri
i fiji ‘i zzu Franciscu ‘i Fancineddra
jiucavanu cuntienti ‘ntra nu vaddru.
A ‘mbast’e seddra
l’ha, pua, suttati, fatti giuvinieddri
e, trottiandu cuomu dua cavaddri,
‘nd’hanu sudatu zinzul’a ri spaddri.
Pepp’e Giginu
ppid’ordin’ ‘i Benitu Mussolinu
partiru, all’aria, priestu ‘na matina
purtandusi ‘ntra spisa mienzu pani
e ppi cumpani
nu muorz’ ‘i casu tuostu pecurinu.
‘A mamm’ha, pua, ‘mpindutu n’abitinu
a ru cuoddr’ ‘i di fiji ccu santinu.
A Santantuoni
l’ha cunsacrati ccu ru cori ‘nmanu;
l’ha, pua, linchiut’ ‘a faccia di vasuni
e ‘l’ha affidati a ra bona furtuna.
88
ACCUNTI MUSCI
SI FUSSI SPERTU
Oi beccamuortu,
ti s’i ‘ngargiatu di ‘na gran civetta
e vua lassari la fimmina sperta?
‘I d’a puttana già canuscia l’arti
ppicchi sta sempri ccu ri coscie aperte.
Ieri, all’accurtu,
sidut’a chiru siettu d’a Villetta
c’era ccud’iddr’ ‘u fijiu ‘i Rascaporta
ca la tiniva ‘mbrazza stritta stritta
e ra maniava ccu ra manu morta.
Si fussi spertu
ti la tinissi cara la fravetta
ch ‘u va girandu ccu ra gonna curta
e ca rispetta mamm’e tata e all’irtu
a vilanzinu tira ra carretta.
89
Nicola Paparo
REQUA ED AMMUTA
‘L’ha’ rimbambiti
e rinduciuti piejiu ‘i dua cicati
‘si vecchiarieddri ca t’han’addrivata
pijianduti ccud’iddr’ ‘a pizzicata
u ri chiami cazzuni patentati.
Chi t’ha ‘mparatu
a far’a genti spert’ ‘a vrazziata
è stata chira ciota sguaddrarata
ca pp’ ‘u si scerriari ccu ru frati
ha massacratu mamma, suor’e tata?
S’eri crisciuta
‘ntra nu palazzu cuomu ‘Mmaculata
tu nu facivi nuddra mastrambota
‘ntra la vineddra duvi t’hai truvatu
a chi ‘ntra nu pajiaru s’e curcatu.
Pur’ ‘u salutu,
randissima carogna sbrigugnata,
si l’ha’ affruntatu ad iddru ha’ tu nigatu
e gabbu si d’i fatta d’u maritu
ch’ è capitat’all’atra tua canata.
Requa ed ammuta
ca quand’ha’ fattu longa la sajiuta
pua fari tanta curta la calata
e ‘u fissiari cchiù ccu mamm’e tata
ca su’ ristati affritti e ‘ndolorati.
90
ACCUNTI MUSCI
‘NA SCETTULATA
‘Na scettulata,
Catarineddra mia, s’i diventata
‘i quandu ‘su cattivu t’ha’ spusatu
e ‘nd’ha’ sintut’a mamma nè a ru tata
ca t’hanu ccud’amuri cunsijiata.
Cchiù ‘mbirrocata
i ‘na cana ca ‘ncavud’è già jiuta
ti s’i mustrat’a tutt’ ‘u parintatu
ed ha’ chiudutu l’uocchi e ‘ud’ha’ guardatu
ch’era puru ticchieddra jumburutu.
Mo’ t’ha’ pintutu
ca cuomu cira l’amur’è squajiatu
e va’ circand’a chist’e chiddru ajiutu
pp’ ‘u dari carn’a cocir’a ru tata
ed a ra mammareddra ‘ndolirata.
T’hanu ‘ntinnatu
i cumurareddre tua no maritate
ch’ ‘u pua lassari ccu ‘na scusa ciota
o ca t’ha , notti tiempu, curramata
chiamanduti puttana cannaruta
o malaspina
cuomu chira stimata zza Scintina
ca l’ha friculiat’a ra cantina
quand’ ‘u ‘mbitava nu bicchier’ ‘i vinu
ned’a n’amicu ned’a nu cuginu.
Si sta’ ntanata
e a ‘sa faccia arrappat’ ‘u minti crema
‘a collara ti mancia ri stintini,
‘u ficatu, ‘i purmuni e ‘nginucchi nu
ti fanu caminar’o a ru trappuni.
91
Nicola Paparo
‘A FRUSTERA ‘NCAGNATA
Ammazzupita
cuomu ‘na cana ch’han’assecutatu
d’a casa duvi s’erad’addrivata
hajiu vistu a n’angulicchiu arriggittata
‘na mamma affritta affritta e ‘ndolirata.
Era chiamata
Maria cuomu la mamma ch’ha vidutu
‘u fijiu massacr’a ‘na sajiuta
‘i nu timpuni duvi fu ‘mpindutu
a ‘na cruci di ligna e, pua, lassatu,
dopu spiratu,
‘ntra dua latruni, a morte cundannati.
E’ d’arrivata assiem’a ru maritu
‘i nu paisi fridd’e dissanguatu
duvi nu sciamortieddru acciaccatieddru,
mienzu malatu
‘a mammasa, cianciendu, avia lassatu
diciendule nu mari di cazzate
‘i ‘s’Italieddra nostra ‘ndebitata,
terra di Paradisu ricircata.
Ha ccà truvatu
‘na fimmina di cori già malata
ca cuomu ‘na gaddrina straviata
l’ha ricujiuta, l’ad’accivittata
e bona ‘l’ha pagatu la misata.
D’a vucc’ossuta
parola avia pirdut’e ra risata
e a marzu, appena Pasqua èd’arrivata
s’è cota la pannama e si nd’è jiuta
lassandu la malata senz’aiutu.
92
ACCUNTI MUSCI
FILASTROCCA D’A ROCCA
Nè susu nè jiusu,
nè a diestru nè a mancu,
si nu’ tieni granca
e ferm’ ‘nd’ha’ l’anca,
sutta ‘na chianca
‘u ‘ndi piji granchi.
S’ ‘a manu, ha’, pua ciunca
ed a ra cap’ha’
nu poch’ ‘i cinnanca,
sia ca s’i scuru,
sia ca s’i jiancu,
ccu nuddru s’i francu.
U viteddrazzu
va ‘ncerca d’a jiunca,
‘u ciucciu viecchiu
all’irtu ‘nd’arranca
nèd’aza ra screnca
s’affrunta ‘na chianca.
E chin’a ra cota
‘u porta ra runca,
nè spin’ ‘i carduni
ned’occhi tisi
‘ndi caccia a majisi.
‘Sa filadtrocca
ch’è nata a ra Rocca
a ‘na vrancata di Scandalisi
cuntava Rosa,
la tuppitisa.
93
Nicola Paparo
DUVI CACCI E NU’ CCI MINTI
L’uojiu d’a gumbuliddra,
‘a pasta d’a majiddra,
‘u casu d’a fusceddra
e ‘u vinu d’a lanceddra,
‘a fijia ‘i zzu Rusaru
(si diciad’a Scandali)
davad’a nu parpali
fijiastr’ ‘i capurali,
quandu lu ‘nciannancatu
passava re jiurnate
‘ntra mandr’o ‘ntra massata
e s’ ‘a truvava sula
‘ndi ritajiava sola.
Nu jiuorn’a ra scurata
‘u ciutu patentatu
‘ntra cas’ ‘u l’ha truvata.
Quandu s’è ricujiuta
‘li dissad’assaccata:
Mo’ cchi t’ha sbombicatu
‘u magu jimburutu
ca t’hanu cunsijiatu?
- Chi zzappa vivad’acqua,
chi futta vin’i vutt’e
duvi cacci e ‘u minti
priest’ ‘u culaccchiu para –
m’ha dittu lu magaru.
94