4 Santandria Santulussurzu

Transcript

4 Santandria Santulussurzu
COMUNU DE SANTU LUSSURZU
Provintzia de Aristanis
C.A.P. 09075 0783/55191 0783/5519227
Novas de Santu Lussurzu
Fozu periòdicu de informatzione istituzionale de su Comunu de Santu
Lussurzu
Annu III n° 4 de su mese de Santandria 2015
A torrau a apèrrere s’Isportellu Linguìsticu Comunale in su Comunu de
Santu Lussurzu.
Su 3 de su mese de Austu, a torrau a apèrrere in su Comunu de Santu
Lussurzu s’Isportellu Linguìsticu Comunale pro sa Limba Sarda.
S’Isportellu est apèrtu comente narat su calendàriu postu a suta e est
allogiàdu in sa Biblioteca Comunale, in su segundu aposentu a manu manca
a pustis de s’intrada.
S’Operadore est a disponimentu de totu sos tzitadinos pro cale siat
informatzione chi pertocat sa Limba e sa Cultura Sarda.
Cun s’apèrtura de s’Isportellu Linguìsticu at a comintzare finas unu servitziu
periòdicu de informatzione istitutzionale intre s’Amministratzione
Comunale e sos tzitadinos, in limba sarda, poita custos, siant semper
informados de sas faìnas chi s’Amministrtzione fàghet e finas pro
ammentare cussas iscadèntzias de prus importu, dende in su matessi tempus
visibilidàde pùblica e ufìtziale a su sardu, una limba ancora bia in sa
comunidade nostra, ma chi si faeddat solu in situatziones informales e pagu
in cuntestos ufìtziales e pius pagu ancora s’iscriet.
Novas de Santu Lussurzu si podet arrètzire finas a domo, bastat a ddu
pedire, imbiende una punta de bullette elettrònicu a s’indiritzu:
www.comunesantulussurgiu.or.it iscriende “cherzo arrètzire Novas de
Santulussurzu” cun su nòmene, su sambenau e s’indiritzu de posta
elettrònica a in ue si cheret chi s’imbiet.
Sa redatzione de Novas de Santu Lussurzu est contivizada dae su
Servitziu Linguìsticu Sardu de su Comunu de Santu Lussurzu, Operadore,
Gonario Carta.
'Onnia nùmeru de Novas de Santu Lussurzu at a èssere integradu de
curiosidàdes a suba de sa limba sarda, comente pro esempiu nòmenes de
logu, aìnas de triballu, ammentos istòricos, grammatica e arrègulas de
iscritura de su sardu, ditzios ecc.
S’ant a pigare in cunsideriu totu sos azudos pro fàghere unu traballu prus
compriu, poita sa Limba e sa Cultura Sarda siant semper prus avaloradas,
afortziadas e isvilùpadas.
COMUNU DE SANTU LUSSURZU
Provintzia de Aristanis
C.A.P. 09075 0783/55191 0783/5519227
Dies e oras de apertura de s’Isportellu Linguìsticu
Comunale:
Dònnia Lunis de sas deghe a mesudie (10.00 – 12.00) e dònnia Zòbia
de sas unnighi mancu cuartu a sa una mancu cuartu (10.45- 12.45).
S'Isportellu Linguìsticu est collocadu in sa Biblioteca Comunale.
Nùmeru de telefonu: 3349358721
email: [email protected]
Santandria/Tottu is Santus
Santandria/Tottu is Santus: ddi nanta mese de Santandria ca custu
santu est festadu s’urtima die de su mese.Tottu is Santus nde benit de su
sardu etotu Dònnia santu, chi nde benit de su latinu omnis sanctus, ca sa
prima die de custu mese si festant totu sos Santos. In àteros logos ddi
narant Santu Sadurru puru.
Proamus a ddu nàrrere in sardu
Calendàriu:
Sos meses de s’annu.
Sos mesis de s’annu sunt doighi:
Gennargiu/Ghennarzu
/Ghennargiu
Friàrgiu/Freargiu/
Freaxu/Fiarzu
Martzu
Abrili/Abrile/Arbile
Maju/Magiu
Làmpadas
Argiolas/ Trìulas
Austu
Cabudanni/Cabudanne/
Capidanni
SantuaineLedàmini
Santugaini
Santandria/Onniasanti/Tottu is Santus
Nadale/Paschighedda/PaschixeddaMesi de Idas
Gennaio
Febbraio
Marzo
Aprile
Maggio
Giugno
Luglio
Agosto
Settembre
Ottobre
Novembre
Dicembre
Sas Istajones
S’annu est pàrtzidu puru in bator istajones chi sunt:
Ierru/Igerru/Iverru/erru
Beranu/Berau
Istadiale/Istiu/Istadi
Atòngiu/Atonzu/
Atognu
Inverno
Primavera
Estate
Autunno
Sas dies de sa chida.
Sa Chida est fata de sete dies:
Lunis
Martis
Mèrcuris/Mèrculis
Giòbia/Zòbia/Zòvia
Cenàbura/Chenàbura/Cenàbara/Chenàpura
Sàbudu/Sàpadu/Sàbadu
Dominiga/Dominigu
Lunedì
Martedì
Mercoledì
Giovedì
Venerdì
Sabato
Domenica
Sonos e Boghes de Sardigna
in sas camineras prus cuadas de Sardigna
b'at boghes e sonos chi nos amentant su passadu
e nos nche leant a bia de su tempus benidore (2)
sos coros
Una parte importante meda de sa musica sarda sunt sos coros.
Ant acumpanzadu dae tempus meda sas funtziones religiosas e
si sunt acurtziados como pagu tempus a sa musica finas profana.
Sa manera de cantare de sos coros est assimitzante meda a sa de
su tenore finas si cambiat carchi cosa in su bassu e in sa contra.
Su cantu de sos coros est duncas a bator boghes:
su bassu
sa contra
sa mesu boghe
sa boghe
chi in limbagiu prus tècnicu diant esser
bassos
barìtonos
tenores primos
tenores segundos
Sas primas espressiones de custa manera de cantare ddas amus
in
sas cunfrarias chi in s'annu litùrgicu acumpanzaiant sas
funtziones sas prus particulares comente cussas de Chida Santa.
E si sas cunfrarias ddue fiant belle che in dònnia bidda sa manera
de cantare in coro s'est immanniada meda in totu sa Barbagia e
mescamente in Nùgoro cantu chi custa manera de cantare si
narat finas a sa Nugoresa.
Dae su coro su Nugoresu a su coro Barbagia, finas a Sos Canarjos
e a sos "Amici del folklore" in Nùgoro
e àteros in totu sa provìntzia sunt medas chi cantant a sa
Nugoresa e sa manera s'est difundende in àteras provìntzias
puru.
Sos repertorios si sunt immanniados, como si cantant puru
canzones chi non sunt de crèsia cun armonizatziones chi
calincunu at criticadu ponende a pare sos coros nugoresos cun
sos coros alpinos e mustrende de non cumprender chi sa parte
de sa contra e de su bassu est diferente meda.
Mancari gai sa bellesa de sos cantos de sos coros est bantu de sa
Sardigna intrea e allirgant sas festas de dònnia bidda.
Coro Barbagia
SERVÌTZIOS PRO SOS TZITADINOS
In custa setzione podides agatare sos servìtzios chi sas amministratziones
de sos comunes e de àteros entes, ponent a disponimentu de sos
tzitadinos. Gràtzias a custos servìtzios sa zente podet preguntare
tzertificados e àteros documentos, tènnere informatziones e bìdere
pràticas o pagare sas pagamentas.
REGIONE AUTÒNOMA DE SARDIGNA
Assessoradu de s'igiene e sanidade e de s'Assistèntzia sotziale –
Diretzione Generale de sa Sanidade
ESENTZIONE DAE SU PAGAMENTU DE SU TICKET CUNFORMA A SU
RÈDDITU
(DM 11 de nadale 2009)
RÈGULAS NOAS PRO TÈNNERE S’ESENTZIONE DAE SU PAGAMENTU DE SU
TICKET
Dae su primu de abrile de su 2011 sunt mudadas sas règulas pro s’esentzione
dae su pagamentu de su ticket, chi podet èssere provada dae su dotore de
famìlia, dae su pediatra o dae un'àteru ispetzialista de su Servìtziu Sanitàriu
Regionale ebbia, cando òrdinant vìsitas o esàmines ispetzialìsticos.
ITE CAMBIAT
Dae su primu de maju de su 2011 ant a èssere atzetadas solu decraratziones
fatas cunforme a sas modalidades noas de esentzione pro rèdditu.
Sos tzitadinos chi nde tenent deretu, duncas, non dd'ant a pòdere provare
prus cun un'autotzertificatzione o ponende una firma in sa ritzeta cando
faghent una prenotatzione.
COMENTE TÈNNERE S’ESENTZIONE
Cando su dotore faghet sa prescritzione, su tzitadinu ddi podet preguntare de
nche pònnere su còdighe de esentzione in sa ritzeta.
In antis su dotore averiguat chi sa pessone siat in s'elencu de sos esentes pro
rèdditu, fatu dae s'Agentzia de sas Intradas, a pustis marcat in sa ritzeta su
deretu a s’esentzione.
Chie no est in s'elencu de s'Agentzia de sas Intradas ma pensat de tènnere sos
rechisidos pro bi èssere, devet andare a s'ufìtziu distretuale de s'Azienda
Sanitària de apartenèntzia e pedire unu tzertificadu nominativu de esentzione
pro rèdditu.
INTREGU DE SU TZERTIFICADU
Sos tzertificados nominativos de esentzione pro rèdditu sunt fatos dae sos
ufìtzios distretuales de s'Azienda sanitària de apartenèntzia.
Su deretu a s’esentzione est reconnotu cunforme a su rèdditu de s'annu in
antis.
Sas autotzertificatziones presentadas a s'Azienda sanitària in su 2015 faghent,
duncas, referimentu a su rèdditu de su 2014.
Benint controlladas totus sas autotzertificatziones presentadas.
VALIDIDADE DE SU TZERTIFICADU
Sos tzertificados nominativos sunt bàlidos finas a su 31 de martzu de s'annu a
pustis, semper dende aficu a sas informatziones chi pertocant sa dispensa pro
rèdditu chi su sistema «Tessera Sanitària» ponet a disponimentu e segundu
sas modalidades inditadas in su decretu.
FAGHE ATENTZIONE: si in antis de s'iscadèntzia de su tzertificadu non bi sunt
prus sos rechisidos pro su deretu a s’esentzione, su documentu no est prus
bàlidu e su tzitadinu non ddu devet impreare prus e ddu devet fàghere ischire
a s'Azienda Sanitària de apartenèntzia.
CHIE TENET DERETU A S’ESENTZIONE PRO RÈDDITU
tzitadinos prus piticos de 6 annos o prus mannos de 65 annos, chi benint
dae una famìlia cun unu rèdditu cumplessivu chi non siat prus artu de
36.151,98 euro (còdighe E01)

Zente sena traballu e familiares a càrrigu chi benint dae una famìlia cun
unu rèdditu cumplessivu prus bassu de € 8.263,31 chi podet èssere
artziadu finas a 11.362,05 si su maridu o muzere sunt a càrrigu e de àteros
516,46 € pro onni fizu a càrrigu (còdiche E2);

Titulares de assegnu sotziale (sa chi fiat tzerriada pentzione) e sos
familiares a càrrigu (còdighe E03);
Chie leat su mìnimu de sa pentzione e tenet prus de 60 annos e familiares a
càrrigu, si su rèdditu de sa famìlia no arribat a 8.263,31
; custu tantu
podet arribare finas a 11.362,0505 si su maridu o muzere sunt a càrrigu e
artziadu de àteros 516,46 € pro onni fizu a càrrigu (còdiche E4);

Pro nd’ischire de prus, preguntare a s’Azienda Sanitària o intrare in su situ
www.sardegnasalute.it
SERVÌTZIOS PRO SOS TZITADINOS
In custa setzione podides agatare sos servìtzios chi sas amministratziones
de sos comunos e non solu, ponent a disponimentu de sos tzitadinos.
Gràtzias a custos servìtzios sa gente podet preguntare tzertificados e
àteros documentos, bìdere pràticas o pagare sas pagamentas.
SUAP
Normativa/ Normativa
La
legge regionale n.3 del 5 marzo 2008, con le successive
modificazioni ed integrazioni, ha cambiato radicalmente i
procedimenti del SUAP prevedendo in Sardegna due procedure
per la nascita di un'attività produttiva: l'immediato avvio (a 0 o a
20 giorni) e la conferenza di servizi (Art. 1 commi 16-32).
Sa Lege Regionale n.3 de su 5 de martzu 2008, cun sas
modificatziones e sas integratziones chi sighint, at mudadu meda
sos chi fiant sos protzedimentos de su SUAP prevedende in
Sardigna duas protzeduras pro fàghere naschere un atividade
produtiva. S’incomintzu luegu (de 0 a 20 dies) e sa cunferèntzia
de sos servìtzios (Art.1 comas 16-32).
A seguito dell'entrata in vigore del DPR 160 del 2010, è attiva la
riforma nazionale che prevede l'invio telematico delle pratiche al
SUAP...
Apustis de s’intrada in vigore de su DPR 160 de su 2010, est ativa
sa riforma natzionale chi prevedit s’imbiu telematicu de sas
praticas a su SUAP…
Tutte le informazioni/ Tottu sas informatziones
In quest'area ci sono le informazioni, i requisiti, la normativa e i
documenti necessari per l'avvio o la gestione di un'attività
produttiva (accesso alla Banca Dati Regionale dello Sportello
Unico Attività Produttive).
Qui ci sono le schede informative dell'attività che si intende
avviare ed è possibile reperire informazioni quali i dati generali, i
passi previsti dall'iter amministrativo, i requisiti, la normativa di
riferimento e la modulistica da scaricare.
In custu logu ddue sunt sas informatziones, sos recuisitus, sa
normativa e sos documentos chi serbint pro comintzare o pro sa
gestione de una atividade produtiva (possibilidade de pòrrere
intrare a sa Banca Datos Regionale de s’Isportellu Unicu
Atividades Produtivas).
Innoghe tzapades sas ischedas informativas de sas atividades
chi si cherent comintzare e si podent tzapare sas informatziones
comente sos datos generales, sos passos prevididos dae s’iter
amministrativu, sos recuisitos, sa normativa chi ddi pertocat e sa
modulistica de iscarrigare.
Cos'è il SUAP/It est su SUAP
Imprenditori non ci si improvvisa: si nasce o si cresce grazie allo
Sportello Unico Attività Produttive (SUAP).
Il SUAP è l'interlocutore unico dell'imprenditore per qualsiasi
procedimento amministrativo che possa interessare l'attività
economica e produttiva e/o gli impianti.
Il SUAP è responsabile di tutti i procedimenti amministrativi
relativi alle attività economiche e produttive di beni e servizi e
di...
Imprendidores non si diventat de una die a s’àtera: si naschit o si
creschet gràzias a s’Isportellu Unicu Atividades Produtivas
(SUAP)
Su SUAP est s’unicu ufìtziu a inue s’imprendidore podet fàghere
riferimentu pro calesiat protzedimentu amministrativu chi
pertocat s’atividade economica e produtiva e/o sos impiantos.
Su SUAP est responsabile de totu sos manìgios amministrativos
chi pertocant a sas atividades economicas e produtivas de
benes e servìtzios e de…
Su SUAP: un isportellu solu, totu prus simple
Solu 20 dies pro incomintzare un atividade
Sos profetos de s’autocertificatzione pro
balantzare tempus
Dae sa Regione prus simplitzidade pro sas
impresas
www.sardegnasuap.it online unu software pro comunicare e
fàghere
REGIONE AUTONOMA DE SARDIGNA
ASSESSORADU DE S’INDUSTRIA
Arburada Trento 69, 09123 Casteddu
www.sardegnasuap.it
De importu
Sa PAC noa in sas Siendas Zootecnicas
Attòbios pro fàghere ischire
"Sa PAC noa in sas siendas zootecnicas"
Reladore: Tommaso Betza
> Su chi pertocat sa PAC noa in s'annada agrària 2015/2016, ite ischire e
comente si cumportare.
> Modos pro ottennere titulos provisorios, balore de sos titulos
definitivos, abberguada e modu de comunicatzione pro cale siat modifica.
Santu Lussurzu Aposentu de s'ex Magasinu de su
monte chenàbura 6 de Santandria 2015 a sas deghe
e mesa de manzanu (10.30)
In Casteddu su sardu normale in su Comunu
6 Santandria/Onniasantu 2015
– de Marco Murgia, cussigeri comunale PD Casteddu –
Su martis coladu (su tres de santandria), su comunu de Casteddu
at aprovadu s’istatutu comunale nou. Pro sa prima borta in
s’istoria de sa tzitade, s’istatutu tenet una relata crara a su sardu
comente limba de impreu normale e istitutzionale.
In s’istatutu betzu su cunsideru pro su sardu fiat espressadu dae
custu articulu:
“Art. 31 – Uso della lingua sarda
1. Nelle sedute collegiali degli Organi del Comune è consentito
l’uso della lingua sarda;
2. Il regolamento detta le modalità per garantire la contestuale
comprensibilità degli interventi;
3. I verbali sono redatti in lingua italiana.”
In s’istatutu nou, semus passados, cun unu giampu mannu, a totu
un’ateru cunsideru:
“Art. 12 – Tutela e valorizzazione del sardo
1. Il comune tutela e valorizza il sardo, ne promuove la diffusione
e l’impiego come lingua d’uso quotidiano e, in particolare, nella
comunicazione istituzionale con i cittadini, nel rispetto delle
norme stabilite dalla regione autonoma della Sardegna e dallo
stato italiano.
2. Il comune introduce l’uso dei toponimi e degli odonimi in lingua
sarda, accanto a quelli ufficiali in lingua italiana.
3. Il comune di Cagliari individua nel plurilinguismo un fattore
importante di progresso sociale e di arricchimento culturale,
garantisce il rispetto e la tutela di tutte le lingue parlate in città
e ne promuove la conoscenza e l’utilizzo.”
comune-di-cagliari
In custa formulatzione ddoe sunt paritzas cosas de nde bogare a
pìgiu:
A- si narat chi su comunu cunsiderat su sardu comente limba de
impreu fitianu e istitutzionale. E si impinnat a ddu amparare non
comente limba de s’ammentu, de su coro, de sa bidda… nono; si
impinnat a ddu amparare, avalorare e ispainare comente limba
normale. Est a nàrrere comente limba prena chi potzat contare
su tempus de oe e su benidore, sa cuntemporaneidade in totu sa
cumplessidade sua;
B- si narat chi su comunu respetat is leges de s’istadu italianu
chi pertocant is polìticas linguìsticas (sa Sardigna est galu a suta
de s’istadu italianu, tocat a si ddu ammentare) e custu est
pleonàsticu. Ma si narat, e custu no est pleonàsticu pro nudda,
chi su comunu ponet mente a is disponimentos apostivigados
dae sa RAS in contu de polìticas linguìsticas. Su comunu non s’at
a inventare règulas suas pro su sardu ne at a sighire àteras
règulas chi non siant cuddas apostivigadas dae sa RAS. B’est unu
reconnòschere esplitzitu de sa dimensione unitària de su sardu
comente limba de unu territoriu: unu tratu politicu de importu
postu in su autu fundamentale de su comunu;
C- su bilinguismu in is odònimos e topònimos – chi in Casteddu
est giai in vigèntzia dae duos annos, cun su regulamentu nou pro
sa toponomàstica – si afortiat, sende chi immoe non est petzi una
norma in unu regulamentu, ma unu printzipiu istatutàriu deretu;
D- si acrarat chi su bilinguismu sardu/italianu est a intro de
un’idea generale chi bidet in su plurilinguismu unu veiculu
poderosu de progressu sotziale. E onnia limba impreada in
tzitade, cumintzende dae is limbas de is immigrados, at a essere
promòvida in sa connoschèntzia generale e in s’impreu fitianu a
intro de sa comunidade casteddaia.
sala consiglio
Ma non petzi custu ddoe est in su istatutu nou pro su chi pertocat
su sardu.
Difatis in s’artìculu duos, ue si apostìvigant is benes identitàrios,
si ponent, comente benes identitàrios, su dialetu casteddaiu e su
sardu. Duncas si faghet una distintzione crara intra su sardu e
bia – chi est sa limba de sa Sardigna e duncas est unu bene
identitariu fintzas pro Casteddu e mascamente pro Casteddu – e
su dialetu casteddaiu chi est una richesa manna, comente totus
is ateros dialetos sardos, pro sa comunidade casteddaia, tzertu,
ma fintzas pro totus is sardos. Dialetos e limba sarda, est a
nàrrere, ambos merèssent cunsideru comente benes identitàrios,
ma sunt duas cosas diferentes.
Semus petzi a s’inghitzu de unu caminu longu. Ma tocat a dare
meritu a custa amministratzione chi su primu passitu in s’àndala
longa, bia su sardu ufitziale, dd’at fatu: cun sa prima
partetzipatzione a sa lege 482/99 (semus a canta de biere
s’isportellu linguisticu comunale in Casteddu); cun is primos
istantziamentos, postos in su bilantzu comunale, pro su sardu;
cun sa possibilidade de si cojuare cun sa formula ufitziale
bortada in sardu; cun s’ismanniamentu de sa possibilidade de
impreu de su sardu in s’attividade istitutzionale de is consigieris
(muda de su regulamentu de su consigiu comunale); cun su
regulamentu nou pro sa toponomastica (targas ufitziales in duas
limbas pro totu sa tzitade); cun s’istatutu nou chi ponet
printzipios craros a fundamentu de is polìticas linguìsticas chi su
comunu de Casteddu at a fàghere in su benidore.
Atòngiu in Biblioteca
Su de tres attòbiu de "Atòngiu in Biblioteca"
Castanzas e Amistade
Giangiorgio Crisponi
Genetista de importu internatzionale, istudiosu
de sa sindrome chi tenet su sambenadu su
"Crisponi"
PRESENTAT
" La Sardegna "
Isterret e faeddat cun s'autore, Gianni Ledda
Sàbudu 14 Santandria 2015 a sas chimbe de sero
(17.00) in sa Biblioteca Comunale de Santu
Lussurzu.
Si torrat gràtzias pro sa presentzia issoro
"s'Assòtziu Sindrome de Crisponi e maladias
raras" de Aristanis.
S'istranzu (ma semper bene retzidu) de su de tres attòbiu de
"Autunno in Biblioteca" at a èssere Giangiorgio Crisponi chi nos
at a presentare su libru su "La Sardegna".
Su meigu casteddaiu, genetista de importu internatzionale, in
custu traballu faghet, cun sa fotogràfia, una carrela a metade
istrada intra sa costumàntzia e sa bellesa de s’isula. Su libru su
tenet comente mirada s'amistade, defatis cussu chi si balantzat
dae sas bendidas de su libru, at a èssere dadu a s'assòtziu
"Sindrome di Crisponi e malattie rare”.
Amentende “Don Giovanni Dore”
Amentende “Don Giovanni Dore”
Festival de mùsica istrumentale sarda pro pitzinnos
21 de Santandria 2015 a sas chimbe de sero (17.00)
Salone Tzentru de Cultura de Santu Lussurzu
Ant a partetzipare a sa rassigna musicistas giovanos cun sos istrumentos issoro
A sa serada partetzipat Nevina Dore
Prima e a pustis de su festival s'at a porrere visitare su
“MUSEU DE SA TECNOLOGIA DE SOS MESSAJOS”
Si torrat gràtzias pro s'azudu sas pitzinnas de su Servìtziu Tzivile.
Concorso Fiorenzo Sanna
1°CUNCURSU FIORENZO SANNA
Pro filmse documentariosetnograficos
25/26/27 de Santandria2015 dae sas chimbe a sas noe
de sero (17.00-21.00)Rassignadocument灑
ios
28 de Santandriaa sas noe de manzanu (09.00)Semin灑
iu
de istudiose premiatzionede sos document灑
iosin
cuncursu.
AposentuA,Bia Zanfarino62,Tàtari
Sèneghe 28/29 de Santandria 2015
Prentzas apertas
• atastos
• abbisitas a sas prentzas antigas
• mustras fotogràficas
• cantos e ballos in pratza
sa festa de s'ozu nou
Prentzas apertas 2015
Sàbudu 28 e Dominiga 29 de Santandria, torrat in
Sèneghe sa festa de s'ozu nou: “prentzas apertas”.
Comente onni annu, Prentzas apertas, faghet
connoschere e apretziare a totus sos chi benint a
Sèneghe, s'ozu de su logu, fentomadu meda e prodotu
apretziadu.
Su programma de sas duas dies est carrigu de
manifestatziones e attòbios, mustras, cuncursos
fotogràficos, cuncursu natzionale de pudadura,
ispetaculos musicales, attòbios culturales, atastos de
s'ozu nou e mandigos.
Custu est su programma de ocannu:
Sàbudu 28 Santandria 2015
a sas deghe de manzanu (10.00) – Apertura de sas mustras fotogràficas
laboratòriu espressivu: s'ozu in dizios e pinturas
a incura de sos pitzocheddos de s'iscola elementare
s'olivicultura bista cun sos ogos de sos prus piticos
a incura de sos pippios de s'Iscola Materna Sacro Costato
a sas bator de sero (16.00) – Maratona – Curri Sèneghe tzittade de s'ozu
a sas chimbe de sero (17.00) – Salone parrocchiale – mustra de sa
bistimenta seneghesa antiga
a sas chimbe de sero (17.00) – Pratza de sos ballos – istentu musicale cun:
Giuseppe Pintus voce e chitarra e Maurizio Sellero sonette
atastos de pane cun ozu nou
a sas ses e mesu de sero (18.30) – Sea de Perda Sonadora – sa poesia in
Sardigna
Dominiga 29 Santandria 2015
a sas deghe de manzanu (10.00) apertura de sas prentzas antigas
a sas deghe e mesu (10.30) – Casa Aragonese – Cunvegnos:
Premiatzione SHELF LIFE
risultados a susu de su costoimèntu de s’ozu extra vergine chi pigant
parte a su Premiu Montiferru, a incura de s’agentzia Laore, Agentzia
Agris, Camera de Cumerciu de Aristanis
S'ozu extravergine in cughina
a incura de s'Assòtziu coghineris de sa Provìntzia de Aristanis
Cuncursu Natziona de Pudadura
Forfighes de Oro
a incura de s'agentzia LAORE
a sa una de manzanu (13.00) – ustu in sos logos dispostos
a sas tres e mesu de sero (15.30) – Tzentru Istòricu – carrelas de s'ozu
camineras pro iscoberrere sas prentzas antigas, sas crèsias cun atastos
de pane, ozu e prodotos de su logu. Paradas de fainas, istentos musicales
de sos coros a “Cuntrattu” de Sèneghe in sas pratzas e sas prentzas de
sa bidda
a sas bator e mesu (16.30) – Pratza de sos ballos
istentu musicale – Armonia Sarda – cun Giacomo Crobu e Francesco
Fais.
Dae un articulu de limba sarda 2.0
Casteddu: oe sos cantadores bascos cantant in limba comuna. E
sos sardos?
27 Santandria/Onniasantu 2015
EMAKUNDE. Maialen Lujanbio Zugasti.
– de redatzione –
Oe sàbadu su 28 de onniasantu in Casteddu b’at una manifestatzione manna in ue
s’addobiant sos cantadores bascos e sardos. Unu cuntzertu mannu organizadu cun
sabiesa dae s’ISRE de Nùgoro. At a èssere s’ocasione manna pro si nde sapire chi dae
Euskadi lompet unu imparu mannu: pro torrare a afortiare una limba tocat a la
standardizare e a la unificare.
Sos bertsolaris bascos, sos cantadores de sos Paisos Bascos, non cantant difatis in una
de sas milli variantes issoro, ma in sa limba comuna istandardizada dae 46 annos. Chie
est contras sa Lsc diat dèpere leare profetu dae custu esempru, ma forsis a amìtere de
àere faddidu lu podent fàghere petzi sos òmines mannos. Sos àteros sighint a faddire
pro non dare satisfatzione a sos aversàrios chi mancari, in mesu de milli pecos, in
custu teniant resone. In su mentres, pro pònnere in fatu a ideas autocoloniales, s’est
fatu dannu a sa polìtica linguìstica e a sas persones chi l’ant fata. Sena arrepentimentu
perunu.
Sos cantadores bascos pro sa limba comuna in Casteddu aiant postu in dificultade sos
partzidores de su sardu giai un’annu e mesu a como, in su mese de maju. Duos
bertsolaris cumbidados in Casteddu dae un’assòtziu a probe de sos cuntierradores anti
LSC ant fatu su chi si podiat prevìdere. In su cunvegnu aprontadu chenàbura su 2 de
maju 2014 in sala Search de su palàtziu comunale de Casteddu, contende de s’arte
issoro, ant acraridu su chi totus sos chi si impitzant de limbas de minoria ischint.
Arrepentina
Andoni Egaña Makazaga e Arrate Illaro Etxebarria ant contadu, sena si trèmere meda
meda, chi in Euskadi sa limba si nd’est torrada a pesare pro more de una polìtica
linguìstica sighida e dinàmica fundada a pitzu de s’euskera, sa limba comuna basca
istandardizada in su 1969.
Unu meledu chi forsis podet ispantare sos chi creent galu a su verbu de Eduardo
Blasco Ferrer, professore universitàriu chi prèigat dae deghinas de annos sa partzidura
de su sardu in logudoresu e campidanesu, ma chi est iscontadu in tames pro chie
cheret fàghere una polìtica linguìstica normale. Non si podet fàghere a mancu, difatis,
pro abalentare una limba de minoria, de impreare sa limba standard. In Sardigna
custu impreu si podet e si depet fàghere cun sa Limba Sarda Comuna chi imbetzes
paritzos de sos organizadores de s’atòbiu criticant o no agiudant sende chi ant
sustènnidu sa proposta separatista ‘Arrègulas’.
Sa cosa aiat ispiatzadu meda tando a Paolo Zedda, cussigeri regionale Rossomori e
capu verdaderu de su partidu separatista anti Lsc, e finas a Paolo Pillonca, unu de sos
babbais de su Movimentu Linguìsticu (òmine de meressimentos mannos) chi però cun
custa positzione de dividere sos sardos e apogiare a Zedda, at finidu pro creare galu de
prus divisiones e arrennegu. Ma Zedda e Pillonca no ant chertu leare imparu dae su chi
aiant naradu sos bascos e ant sighidu a pònnere in fatu a su chi narat Blasco e totu
s’iscola filològica sarda. Contra a ogni resone polìtica de su movimentu de sa limba.
Maju 2014 – presentada de un’initziativa de cantadores bascos e sardos
S’arresonu de sos duos cantadores bascos diat pòdere èssere ùtile pro fàghere
pensare nessi sos prus abbistos de sos ativistas, consigeris comunales e consigeris
regionales chi sunt parte, a calicuna manera, de custa cuntierra contra a sa limba
sarda standard. Sa dificultade in sa cale si sunt agatados a pustis de s’acrarimentu de
sos bertsolaris li siat de assempru. De significu su cummentu iscritu tando dae su
sotziòlogu Nicolò Migheli, chi fiat presente a s’atòbiu, chi in Facebook aiat iscritu: “Sos
Betsolaris, sos cantadores bascos cantant in limba basca comuna. Unu standard e
duncas una limba de plàstica, comente narant sos chi sunt contràrios a
s’istandardizatzione. Però, a cantu paret, est limba bia”.
Gasi comente aiat iscritu de su matessi argumentu Pepe Coròngiu, diretore de custu
blog, tando a sas ùrtimas dies de ghia de su servìtziu limba sarda: “Su matessi no est
ùtile a si pònnere cara a cara cun cantadores de àteras minorias europeas siant
bascos, o catalanos, o tzèlticos. Ca si benit a ischire, ispantu mannu, chi est sa limba
comuna chi at sarvadu limbas e traditziones orales populares. Ma a ogros avesos a
s’iscuru sa lughe non deghet.”.
E como chi sa lughe lompet dae sos istràngios amigos, sos ogros a s’ant a illierare dae
s’iscuru?
mapa linguìstica de s’Euskadi
Si leghimus in su giornale in lìnia de su comune de Casteddu b’at paràulas chi si
podent e devent cumpartzire: «“Nei Paesi Baschi – ha detto Paolo Zedda –
l’improvvisazione poetica è seguitissima da un pubblico di centinaia di migliaia di
persone di giovane età e ha le caratteristiche di un vero e proprio spettacolo di
massa”. La lingua euskera infatti è stata oggetto di una politica di salvaguardia che ha
ottenuto ottimi risultati: la sua conoscenza da parte di giovani e giovanissimi è in forte
crescita, e si può assistere allo strano fenomeno dei figli che insegnano la lingua ai
genitori».
S’euskera batua, est a nàrrere de s’istandard linguìsticu de su paisu bascu, est connotu
in sas minorias linguìsticas europeas. E amus naradu chi in cue puru b’at àpidu
cuntierras.
Est de profetu a annànghere chi:
1) in Euskadi b’aiat e b’at unu fiotu de dialetos cun distàntzias mannas intre sos
otzidentales e orientales;
2) chi su protzessu de istandardizatzione at àpidu unu assentu mannu in su 1968;
3) chi s’euskera batua intrat in sos campionados de bertsolaris sa prima bia in su 1980
cun su poeta Xabier Amuriza;
4) chi est petzi in sos ùrtimos campionados chi su bertsolarismo est divènnidu una
esperièntzia massitza;
5) chi si sos fìgios insignant sa limba a sos babbos e a sas mamas est ca imparant su
bascu unitàriu in iscola;
6) chi si est impitadu in sos mèdios est ca est uniforme e petzi s’uniformidade at
abbivadu s’isvilupu suo culturale
partzidura de sos dialetos bascos
Non si podet fàghere finta de non bìdere custos datos. E non podimus sighire a nàrrere
unu muntone de cosas chi parent postas in sa mesa petzi pro confùndere sas ideas a
sos sardos. Cherimus unu istandard chi tèngiat contu de sa produtzione literària in
Sardigna o duos moende dae “garas” e “cantadas”? E si nde cherimus duos pro ite non
tres (o bator)? E chie dimustrat chi duos o prus istandard faghent una limba? Est ora
de fàghere “che a sos bascos” si cherimus salvaguardare sa limba nostra, ma a beru.
Si podet pregontare : “si inoghe calicunu est pro duas normas iscritas, comente faghet
a èssere pro una norma cantada in aterue?” Aiat naradu Oreste Pili, àteru pasdaran
istremenadu de sa dòpia norma, riferende·si a sa presèntzia de poetes, cantadoris e
bertsolaris bascos: “Pensu chi siat un’atòbiu de importu mannu. Is cantadoris ant fatu
sa lìngua nosta. Is mannus de su Cabesusu ant fatu su Logudoresu e is mannus de su
Cabebàsciu ant fatu su Campidanesu, su pròpiu Campidanesu chi imperat sa Provìntzia
de Casteddu, su comunu de Cabuderra e àterus comunus. Deu puru imoi apu scritu
custus fueddus in cuddu Campidanesu”.
Definire “logudoresu” (mancari chi in su sensu comune siat gasi) su sistema de poesia
improvisada fundadu subra s’ischema mètricu de s’otava a endecasìllabos e cun duina
finale crobada est no est meda giustu. S’otava bengeit introduida in Sardigna gràtzias
a Zeròminu Araolla cun “Sa vida, su martiriu et morte dessos gloriosos martires
Gavinu, Brothu et Gianmuariu” in su 1582 (Pillonca narat chi in antis de su cussu annu
“custu versu no est connotu in Sardigna”). Ma su cuntributu no est petzi “mètricu”. Sa
limba impitada dae Araolla (su Dante nostru) est “logudoresu”? Seguros chi podimus
nàrrere custa cosa?
sas limbas de Sardigna segundu sa lege regionale 26/97
Sa poesia a bolu, artziada a palcu in Otieri in su 1896, ma cantada finas in antis de
cussa data, sighit s’àndala de Zeròminu, bidende in su tempus finas poetas chi non
fiant “logudoresos” (finas in sa poesia iscrita amus àpidu cosas simigiantes, si bidat
s’òpera de Pepinu Mereu). In dies de oe sos poetas logudoresos sunt pagos (Pepinu
Donaera de Ossi e Barore Iscanu de Otieri). Cantant gasi poetes de Silanos, de Oniai,
de Ulìana, de Orgosolo, de Aidumajore, de Irgoli e àteras biddas. Curiosidade, Brunu
Agus, chi est ogiastrinu (de Gàiru), e chi duncas – pro sos partzidores – diat dèvere
impitare su “campidanesu” cantat in su chi, isballiende, benit definidu “logudoresu”.
In prus b’at de nàrrere chi de garas “logudoresas” si nde faghent medas in su cabu de
giosso (dae semper) mentres chi – a dolu mannu (e lu naro sena retòrica) – cantadas
“a sa moda campidanesa” si nde faghent pagas in su cabu de subra. Non chèrgio
pònnere custas diferentes garas in sa mesa pro nde fàghere una diferèntzia de
cantidade (est a nàrrere “su logudoresu est in totue”), e pròpiu pro cussu naro chi a
fàghere anàlisis demogràficas e partzidoras est una faddina manna cara a sa gherra
intre nois. Una gherra chi no agiuat sa limba sarda.
Cun custa premissa, chi est sa de chie non cheret nàrrere a sos poetes comente
cantare (e bi diat mancare àteru…), arribamus a sos bertsolaris, sos improvisadores
bascos. Ca issos impitant su standard finas pro cantare in poesia. E no est semper
istadu gasi. Fernando Aire Xalbador cantaiat cun su dialetu “bajonavarro”, diversu dae
su “gipuzcoano” chi dominaiat in cussa garas. Su limbàgiu suo impediat a s’iscurtadore
“mèdiu” de ammirare in profundidade sos versos suos.
ikurriña – bandera basca
E in su 1967, cando sos giùighes aiant detzisu de lu pònnere in finale (ca in cue si
faghent sos campionados), sa gente comintzeit a protestare. Su campionadu sighente
l’ant fatu in su 1980. In cussa ocasione Xabier Amuriza, un’àteru bertsolari, impitat su
standard (“euskara batua”) in su palcu pro sa prima bia. Una rivolutzione. Como
s’euskara batua est sa norma e in cussos campionados b’at mìgias e mìgias de
amantiosos (chissai chi dipendat dae s’impreu de sa norma in sos mèdios de
comunicatzione, in s’iscola e in totue). E b’at de nàrrere chi finas in cue b’atàpidu
cuntierras.
Ite cherimus inoghe?
De seguru no at sensu faeddare de standard pro improvisare in Sardigna (e mancu
male nemos lu proponet). Ma inoghe tando b’at carchi cosa chi no andat: chie est pro
una norma iscrita ebbia cheret diferentes cantadas e chi chie cheret duas normas leat
comente esèmpiu sos bascos chi cantant a norma?
Cando Zedda, Pili e Pillonca ant a cumprèndere chi sena unu standard sa chistione de
sa limba at a abarrare in sas làcanas de su folklore de dialetalidade chi agradat meda a
sas élites antisardas? Cando ant a cumprèndere su valore de s’unidade de sa limba e
de su Movimentu Linguìsticu?
Sa Sardigna linguìstica partzida in duos
(redazione)
(Custu artìculu est istadu iscritu torrende a manigiare e atualizare iscritos de su 2014
fatos dae sa redatzione de Limba Sarda 2.0 e dae Mauro Piredda chi ringratziamus
meda)

Documenti analoghi

regolamento 2015

regolamento 2015 C) cun “limbas sena de territòriu” si cherent inditare sas limbas faeddadas dae tzitadinos de s’Istadu chi sunt diferentes dae sa/sas limba/s faeddada/s cunforma a s’àtera parte de sa populatzione ...

Dettagli

numero 9 maggio 2015 - Convitto Nazionale Canopoleno

numero 9 maggio 2015 - Convitto Nazionale Canopoleno La struttura sarà dotata di camere singole e doppie e ciascuna camera dovrà assicurare il massimo comfort per le cose di tutti i giorni, studio compreso. Sarà dotata di posto letto con armadio, sca...

Dettagli