157 (3.57 MiB)
Transcript
157 (3.57 MiB)
11/02 12/02 01/03 02/03 03/03 04/03 annada 14 Glion pretsch frs. 45.–/onn 05/03 06/03 07/03 08/03 09/03 10/03 11/03 12/03 01/04 02/04 03/04 04/04 05/04 06/04 07/04 08/04 09/04 10/04 11/04 12/04 01/05 02/05 03/05 04/05 05/05 06/05 07/05 08/05 09/05 10/05 11/05 12/05 01/06 02/06 03/06 04/06 05/06 06/07 07/06 08/06 09/06 10/06 11/06 01/07 02/07 03/07 04/07 05/07 06/07 07/07 Fimar Fim, fimaders e fimentuns scumond da fimar pro e contra 09/07 10/07 1 A l‘entschatta era ina dumonda. Numnadamain questa: Na pon ins en l’avegnir betg pli fimar en las ustarias grischunas? E lura è vegnida la segunda dumonda: Fiss quai lura positiv u negativ? E la resposta vegn qua: En quest’ediziun da PUNTS cun il puntissimo FIMAR. E cler: La resposta n‘è betg uschè clera. Il pro e contra fimar sa tira sco ina lingia grossa tras la societad, ed uschia era tras la redacziun da PUNTS. Sche jau pens vi dal fimar e sias consequenzas per la sanadad, pens jau adina vi da la sgnocca ch’insatgi m’ha raquintà : «Conuschas la differenza tranter in fimader ed in nafimader? Il nafimader mora saun.» Avant che vus morias envida PUNTS silmain a scuvrir las differentas opiniuns che fimaders e nafimaders han. Che vossas testas fimian! editorial da Chatrina Josty cuntegn 157 Fem, fimaders e fimentuns 3 da Silvana Derungs Daco buc stizzar la cigaretta? 9 da Flurina Badel 4 da Sandra Monn GiuRu: La seria 10 da Sara Hermann Jau sun persuenter, perquai che vus essas encunter Ti vuls savair Viadi da studi ellas Dolomitas 5 14 da Lisa Dermont da Chatrina Josty «...Schi lunsch naven...» One year in Paris 6 16 da Carin Caduff dad Anna Serarda Campell Container Magistra.ch 18 7 da magistra B Mes Tracks Che vita da chans da Roman Liesch e Jon Pult 2 18 Ord la Quotidiana 19 7 8 da Fadrina Hofmann Estrada Las PUNTS politicas Engiavinera 8 fem, fimaders e fimentuns da Silvana Derungs Fimaders e fimadras feman. Perquei ch’ei vegn scumandau da fimar ad els. Vegnan gleiti verti negliu pli. Sco leprus vegnan els bandischai dalla societad buc-fimadra. Pauperets. Loms fimentai dat ei lu dad omisduas varts. E mal ils egls, schliet e mal il tgau da mia vart, suenter haver giu fem si pil grugn sur uras (quasi ils medems simtoms suenter ch’igl augsegner ha sbargatau da perdanonza ditg e liung e fetg ina dètga purziun entscheins per baselgia entuorn. E quei vegn era buca scumandau, pudessen ils paupers fimaders dir siper in femnatsch sensibel tugner). Jeu selegravel sil settember el Grischun – secapescha buca pervia dalla catscha (jeu sperel ch’il scamond da fimar seigi aunc adina mo pli ina damonda dil temps). E sin tgaus da fimaders che feman. Sche dueigien els pia ... Ir giuado ra a fimar pipa, cigaretta e cumpignia nicotinusa. Ni lu slignar ni trer tubac ni catschar ina purziun snus (in import dad 1.2 kg mintga 60 dis per diever privat ei lubius) davos la levza. Tunschess, buc? E toffa buc. E dat buc in consum passiv per mei. Ed ei viu dil consum da nicotin tgunsch era buc aschi nuscheivel per la sanadad ... Rökning dödar, savevas? Mo vi gie buca far da moralista. Duei mintgin saver per sesez. Ed jeu per mei. La finala ha mintgin ses vezis e sias drogas. Per exempel la tschugalata (mo quella periclitescha silmeins buca la sanadad da quel visavi). Hach, il link tiel fimar ei puspei stabilius, datti gie era cigarettas da tschugalata (... ed aunc en versiun da cluntga per slignar. Mo vi suandar la via dalla tschugalata e buca quella dil slogn che menass al slignar tubac). Apparentamein ei la cigaretta da tschugalata (era sco quella per sli gnar) fetg dispiteivla. Aschia vegn renfatschau a quei «gag» da menar ils affons sin via allas drogas. In studi duei haver mussau che persunas che survegnevan d’affon cigarettas da tschugalata (tgi dat era regularmein da quella rauba als affons? La finala dess ei qualitativamein megliera tschugalata per donnegiar ils dents d’affons e per cundiziunar quels sin dultschergnems) fimavan pli tard dubel aschi savens (cigarettas da nicotin, buca da tschugalata) che quels ch’ein vegni educai senza quei termagl. Imitaziun. Imitar da tener en moda eleganta ina cluntga ni tschugalata en fuorma da cigaretta, in rispli ni in strom enta maun e menar quei vi tier la bucca e puspei naven da quella e far pfuuhhhhh. Ah, tgei deletg. Tgei deletg da far sco ils gronds. E tgei plascher che lezs han da veser che nus essan sco els. Affons emprendan cun imitar e carschi emprendan savens cura ch’igl ei memia tard. Parisiennes (bab fema quellas super, perquei hai ussa quella marca sco emprema silla gliesta, forsa era gest la pli gronda aversiun encunter quei pac tgietschen), Marlboros, Gauloises, Gitanes, Chesterfields, Lucky Strikes, Winstons e co’las han tuttas num, las coolas king size da 74-85mm che schain aschi bein denter det mussader e det liung. (Buca da tschintschar dallas variantas pli liungas. Elegant. Chic. Feminin.) Era denter las levzas vesa ei ora dètg pulit. Lasciv. Coolness eleganta – sche fimadra setschecca empau endretg. 3 Levzas cun cigarettas tuna enzaco bein. Mo bein, seducir umens vess era dad ir auter. E quel sto era buca bitschar in tschendrer cura ch’igl ei gartegiau. SCHE ei gartegia. Pertgei – ha! – sche fimadra arva lu sias levzas lascivas per formar in surrir seducend ... Forsa meglier in pass anavos? Buc in bi surrir da colgate, num ch’ella seigi forsa vegnida da sblihir il surrir cul colgate total plus whitening (cun protecziun da 12 uras – sco colgate total, mo pli alv). Mo da l’autra vart: dents mellens, quels vegnan era cun beiber te e caffè ni vin e gliez era negin che scamonda ... In surrir biancoalvblanc ei numdadiu buca daus a min tginA, pia tuttina in pass anavon. Ed inhalar in bien flad da zucher, menthol, neglas, lacriza, caffè, te, vaniglia ni era tschugalata ... Ah gie, tgei che vegn buca tut aschuntau ad ina cigaretta per render ella pli gustusa. Fa endamen piziultas e Nadal cun quels gusts e friads, neve? E tier Nadal s’auda era in tec l’odur d’entscheins ni auter bials friads ... Concedel, era jeu hai mintgaton bugen fem en habitaziun, era da quel che freda bein e che vegn da bastunets fins, mo quels han buca num cigarettas, mobein «räucherstäblis» (jeu sai, jeu sai, era quels san esser nuscheivels, mo la finala stun buca gest cun nas e bucca si davon), fimenterlets. Buca forsa fimentuns. Lezs ein ina sort buliu bovist ni en lungatg popular in cac tgaper, jeu schess matei cac quac. Mo agl ur. Dil reminent, gest uss cun scriver ha Air cantau per mei How does it make you feel? E co cala la canzun? Well, I really think you should quit smoking. Tratg’jeu era. Daco buc stizzar la cigaretta? da Sandra Monn Dapertut entupein nus ellas. Giun plaun, a mesa via, en in cantun, smaccadas ora. Certinas feman aunc lev. Las cigarettas. In product da tubac, pli exact dalla feglia dalla plonta da tubac. Quella vegn sechentada e manizzada per silsuenter vegnir stuppada ni rullada en pupi. Beinenqualin manegia ch’el savessi nunpusseivel viver vinavon senza sia cigaretta. Mo dat ei insumma in motiv che tschontscha pil fimar? L’industria da tubac producescha mintga onn tschun trilliuns cigarettas. En consumar cigarettas essan nus Svizzers elita mundiala, nus occupein il tierz plaz el consum per tgau. Quei ei buc ina prestaziun per dar in a l’auter giu per la schuiala. Cun gronds bustabs ners fan las scatlas da cigarettas attentas che fimar seigi mortal. La finfinala cuntegn la cigaretta varga 4000 chemicalias. In temps sepresentavan las scatlas cun maletgs macorts per mussar tgei consequenzas ch’il fimar sappi haver. Quels maletgs ein svani, mo els dueien puspei turnar proximamein sillas scatlas. Quella gada schizun in tec pli macorts. Il fimar aulza il risico per numerusas malsognas e caschuna cunzun differentas fuormas da cancer. Retscheiver la diagnosa da cancer ei la pli nauscha consequenza che la cigaretta sa haver. Malamein ha ella era influenza sil tun da nossa vusch. Pli savens e pli ditg ch’ei vegn fimau e pli ruha che quella vegn. Ils dents piardan lur alv natural. La pial schigia. Il sportist che cuora traso cun la cigaretta en bucca ha pli grev da contonscher tuttina bunas presta ziuns sco siu collega che stat senza la cigaretta. Malemperneivel vegn ei era pils nunfimaders cu els ston bugen ni nuidis e senza vegnir dumandai era fimar, numnadamein passiv. Quei donnegiescha aschia era la sanadad da tut quels che separticipeschan gnanc activamein a quella droga. Era ein ils prezis per ina 4 scatla buc vegni schanegiai, els ein catapultai enorm ad ault e sco ei para, vegn quei era buc ad haver in cunfin egl avegnir. Schizun els trens che circuleschan ella Svizra eisi scumandau alla populaziun da fimar dapi entgin temps. Era en differents baghetgs publics vesin nus adina pli savens segns cun il scamond da fimar, ed avon las portas da grondas fatschentas entupein nus adina dapli luvrers che ston fimar lur cigaretta ordaviert. Il saver ch’ins savess pitir tuttenina da cancer, ils scamonds che vegnan a semultiplicar el futur ed ils prezis che vegnan ad ir ad ault vinavon perschuada buca biars da dir na alla cigaretta e da finalmein stizzar ella per adina. Vias per curar il desideri suenter il tubac dat ei avunda. Gl’emprem pass schai tier mintgin sez, il vuler calar. Sin aschi biars motivs che tschontschan encunter il fimar duess ei atgnamein ir tgunsch da stizzar la cigaretta. Jau sun persuenter, perquai che vus essas encunter da Chatrina Josty Jau admet, jau na fim betg. Ha – ti has capitulà! Pensa uss forsa il nafimader. Kasch tenka! Jau na fim betg – per il mument. Ma sch‘i vess da dar in scumond da fimar, fim jau pir da dretg, per protesta. Jau protest encunter ideas simplas da la politica, encunter ideologias da sanadad ch‘ins vul decretar a tuts. Tge duai lura vegnir sco proxim? Ils uschènumnads «experts» per la sanadad averteschan gia daditg da l‘epidemia dal surpais. Vegn sco proxim in scumond da mangiar tschigulatta u pomfriz? U il scumond da tretlar? Auters experts, ques ta giada ils verds, han gia daditg constatà ch’il metan fa donn a l‘ambient. Jau protest encunter scumonds stupids che han per consequenza auters scumonds. Jau protest encunter il bünzlitum ch‘ha consequenzas anc pli bünzligas. Ins s‘imagineschia la sequenta situaziun en la citad da Cuira: Cun in scumond da fimar en las ustarias spost‘ins la scena dals fimaders ora sin via, e tge fan ils 5 fimaders là? Els fiman ed els discurran ed els rian, perquai che fimaders èn insumma persunas pli luschtigas e fan halt, en num da Dieu, in pau canera, e lura fan ils bünzlis, che han in problem cun la canera, in griff tar il telefon e telefonan als bulls, e fertig luschtig èsi. Jau protest encunter la moda da stgatschar il plaschair ch’almain ils fimadars han anc en lur curta vita. Ma a tgi che di ussa, ti battas, ed il scumond da fimar ha eh in auter senn, a quel di jau, jau sai, e perquai: Jau protest per che las camarieras ed ils camariers hajan aria pli netta, ma lura protest jau er encunter autos che spizzalentan ils nas da las servierdüsas che han da purtar las bavrondas ora sin terrassa. Jau protest encunter il traffic individual e per il traffic public. Quai era en l‘interess dals nafimaders, ils trens èn numnadamain rauchfreie Zone. E questa sto tanscher. One Year in samantha Paris: Fümar à Paris da Anna Serarda Campell «E schi nu funcziuna cul fümar, prouva il listess à Paris...» Eu n’ha quista cartulina in mia stanza. Quista cartulina chi rapreschainta in alch maniera üna nostalgia da ed à Paris. Üna duonna cun üna cigaretta tanter il daint da muossar ed il daint d’immez guarda sur ils tets da Paris oura sül Sacré Coeur. La nostalgia as prodüa tras il dubi, sch’ella guarda propcha sün quist monumaint monumental – o apunta sch’ella insömgia ed as perda illa vastezza dal tschêl grischin. Il vent fa dischuorden cun sia frisura ed i para bod cha seis impissamaints fan üna trais-cha – ün païn sombra – cul füm da sia cigaretta chi’s maisda cullas nüvlas dal tschêl chi’s distacha dal Montmartre. Forsa ch’ella es paralisada da la bellezza – e da la richezza implicita – da quist Paris. Forsa ch’ella pensa: «Eu füss gugent ün’artista – e cun quai üna part da quista cità chi intima a ...» Forsa ch’ella craja da chattar l’inspiraziun ed il bütsch da la musa culla prosma inhalaziun da quist fümin alb-tschendra. Forsa ch’ella pensa ad ün’amur disparüda. Forsa ch’ella pensa ad ün sömmi insömgià. Forsa ch’ella pensa che ch’ella voul mangiar da tschaina. Paris es la cità dals fumeurs – e da las fumeuses. Almain amo intant. Daspö ils prüms favrer da quist on esa interdit da fümar in tuot ils lös publics – in üna banca, in üna staziun o intant chi’s nouda sias trais trattas illa piscine. Ed a partir dals prüms favrer da l’on chi vain saraja lura eir scumandà da fümar in tuot ils restaurants, in tuot las bars ed in tuot ils cafés. Il «eir» da la frasa precedainta manaja eir «eir» in connex culla decisiun per ün chantun Grischun na-fümader. I dà dimena parallelas tanter il chantun il plü grond da la Svizra e la chapitala da la Frantscha. Na bleras, ma quia vessna chattà üna... Bain, grazcha a quistas decisiuns na-fümadras esa da relativar la declaraziun cha Paris saja la cità dals fumeurs – e da las fumeuses. Ma cun sgürezza subjectiva ris-cha da scriver cha almain amo il film français saja il film dals fümaders. I’ls films americans as cugnuoscha intant il persunagi «nosch» vi da quai ch’el füma. El füma, el es l’assassin. I’l film français vain amo fümà cun vöglia, cun stil, forsa perfin cun üna tala nostalgia sco quella cha la duonna da la cartulina respira. Intermezzo illa realtà reala: Sco buna Svizra n’haja douvrà almain duos mais per na plü repeter quista dumonda chi nu vain in dumonda à Paris: «Pudessa per plaschair avair ün tschendrin?» Eu stögl precisar, quista dumonda chi nu vain in dumonda schi’s sezza sün üna terrassa o davant ün café o vi d’üna bar. Ils mégots toccan per terra. Vi da la bar es la scua vers saira il tschendrin. Ed our in via es la sadella aua vers saira il tschendrin radical ed efficace. Tombins esa avuonda a l’ur da la via – ed «aus den Augen, aus dem Sinn», voilà. Ecologie es amo adüna ün mot étranger in Frantscha... La duonna da la cartulina füma sia ciga6 retta, ed i para cha perquai ch’ella füma as augmaintan seis impissamaints interpretats e seis sentimaints projetés da la recipiainta. Ed i nun es da star stut cha süls paquets da las Gauloises esa scrit «Liberté toujours», ün mythe chi perdüra e perdüra il subconscient da mincha fumeur e da mincha fumeuse cun mincha tratta, cun mincha bouffée.... Anna Serarda Campell (23) stübgia scienza da teater a Berna, es uossa però dürant ün on a Paris. magistras.ch da magistra B Cur cha’s abitaiva auncha in cited d’eira que tuot oter. Pü simpel. Zieva mincha situaziun da stress zac la cartina ainta maun e dai illa prossma butia a cumprer ün nouv tischört (cha zieva mê nu’s ho trat aint). Zieva mincha dischillusiun: zac la cartina. Zieva mincha prestaziun: zac la cartina. Las butias: adüna plainas – que ch’eau nu poss pretender da mi’EC – süllas curunas adüna güsta precis que cha’s druvaiva per as cufforter u que cha’s vaiva güsta merito. Quist hest fat bain. Per la peja mes tracks: simona caminada suos-chast uossa ir a cumprer aint qualchosa bel. Puoh. Quecò d’eira üna lavurada. Per la peja suos-chast uossa ir a der our raps. Hmm. Ils bels temps vegls. Uossa es que tuot oter. Zieva ün telefon dischagreabel da qualche mamma zac la cartina e dai ubain i’l Volg a cumprer ün schoggistängeli ubain a la posta per ün pêr marcas. Super. La satisfacziun es enorma! Eau nu füm – scu bun exaimpel per mieus scolars. Na, eau propi nu füm. Ma a nu mauncha bger. Güsta zieva uschè ün telefon da qualche mamma u zieva avair corret las clausuras da quints u cun correger quellas da reels tainta la s-chaclina da cigarettas nunexistenta. U la butiglia vinars ... Eau se. A do ün u l’oter talent chi ho imprais svess a fümer, zieva qualche tuoss e tres instrucziun autodidactica. Eau impè sun üna da quellas chi vess gieu dabsögn da qualche lecziuns da fümer a scoula. Tuot vain musso a scoula, ma che da tuot que as po propi druver zieva illa vita da minchadi per surviver? Perche stögli savair fer our quints a cho? Quints cun frasinas? A chi ho que già üna vouta salvo la vita da savair che chi’d es ün pronom? Ma minchataunt as vess simplamaing dabsögn d’üna cigaretta. E che fer sch’üngün nun ho mê musso cu cha’s fo a fümer? A nu’m rest’ünguott’oter cu dad ir a la posta a cumprer 9 marcas dad 85 e 5 dad 1.10. Que d’he uossa però propi merito! 1. «Gabriel» da Lamb 4. «Comptine d‘un autre été: l‘après «Gabriel» ei in toc plein magia, el ei, viu ord vesta dalla musica, reducius sigl absolut minimum e di tuttina ora aschi bia. Atgnamein consista il toc sulettamein dalla vusch dalla cantadura Louise Rhodes e da musica el background. Dad ina vart ei la canzun «Gabriel» per mei ina canzun d’amur, da l‘autra vart teidl’jeu era bugen quei toc cu jeu sun tresta. midi» dil soundtrack dil film «Le fabu- Magistra B è magistra rumantscha. leux destin d‘Amélie Poulin» Quei toc ha buca plaids ni text cantau, el consista semplamein d’ina melodia da piano. Priu ora ch’jeu mirel enorm bugen il film sun jeu era s’inamurada en sia musica. Sch’jeu teidlel quei toc vegn jeu adina melancolica, el fa vegnir endamen il viagiar atras il mund ed igl emprender d’enconuscher novas tiaras. 2. «So Many Ways» da Carol King 5. «Save Me from Myself» da Christina Atgnamein enconusch’jeu quei toc pér dapi fetg cuort temps. Zaco hai jeu denton il sentiment che quella canzun vegni aunc a giugar in’impurtonta rolla en mia veta musicala. Detg fetg sempel ei «So Many Ways» semplamein in muossavia per in bien stil da singer songwriter. Aguilera 3. «Like a feather» da Nikka Costa Simona Caminada ha 20 onns e studegia publicistica e scienzia da film a Turitg. Sper siu studi sefatschenta ella oravontut cun cantar, sunar piano e cumponer musica. Nikka Costa ei in absolut scheni en mischedar divers stils da musica. «Like a feather» ei in tal toc. Cheu aud’ins pop, folk, jazz, rock, funk etc. Deplorablamein ha ella mai propi giu success en Svizra. Per mei eis ella ina dallas pli curaschusas cantaduras ella scena da musica. 7 «Save Me from Myself» descriva ina da quellas situaziuns che mintga carstgaun ha, cu el sesenta semplamein piars sin quei mund. Per mei dat ei en da quellas situaziuns buca megliers plaids che quels dil song «Save Me from Myself». che vita da chans: mammas chi lavuran da Fadrina Hofmann Estrada Quantas jadas m’haja agitada da politikers conservativs chi pretendan cha mammas chi lavuran negligeschan a lur uffants. Eu sun svessa figlia d’üna mamma chi ha adüna lavurà ed eu nu n’ha mai gnü l’impreschiun ch’eu n’haja pervi da quai ün uschedit «deficit emoziunal». Anzi, eu sun persvasa cha güsta perquai cha mia mamma lavuraiva adüna, n’haja imprais ad esser independenta plü bod co meis conscolars chi vaivan mammas chasa rinas. Las Punts politicas La vart da las mammas chi lavuran nun haja mai resguardà pro mias ponderaziuns. Uossa am saja planet imaginar co ch’üna mamma as sainta, sch’ella es tuotta di davent e tuorna la saira a chasa stangla morta. La noscha con scienza as fua aint apaina chi’s es our d’chasa. Ils uffants sun bainschi in buns mans, ma apunta na i’ls agens. Vi pel di van ils impissamaints adüna darcheu pro’ls pitschens, e cur chi va vers saira s’haja ün desideri ardaint da paquettar la roba e da tuornar pro la famiglia. Là spettan lura öglins glüschaints, creatüras plain vita e vöglia da giodair amo la mamma ün pêr uras avant co ir a cuz. E la mamma less in fuond be mangiar alch, metter sü ils peis e star ün mumaintin pachific. Na na, eu nu sun gnüda amo svelt in spranza l’ultim mais e nu n’ha parturi intant üna dunzaina uffants. Eu discuor da mia Birba chi nu po plü gnir cun mai regularmaing in büro, sco cha quai d’eira il cas fin uossa. A bunura stuna perquai sü bodezzas per ir i’l god cun meis chanin zuond activ. Lura resta la strüzla a chasa i’ls mans dad inchün chi tilla ama da tuot cour – ma chi apunta nun es sia «mamma». E la saira haja nom amo üna jada: Velo, god, flüm, giovar. Alch positiv ha quist ritem listess: La patruna da Birba es sforzada da’s mover, ella tschüffa sia raziun ajer fraisch e resta sociala grazcha als inscunters cun joggers, pensiunats, kindels ed oters patruns da chans. Uossa ha’la be amo da chattar oura co avair peda eir pel seguond pêr d’ögls glüschaints chi spetta a chasa sün seis retuorn – ils ögls d’üna creatüra cun duos chommas... Stuair lavurar in ün lö ingiò cha l’aigna sandà es periclitada fermamaing es illegal. Perquai stoia eir esser illegal da fümar aint illas ustarias: per garantir la sandà dal persunal. Per quist motiv esa güst d’integrar ün scumond da fümar aint illa ledscha da lavur federala. Far üna aigna ledscha chantunala es exagerà. Dit quai as poja darcheu s’occupar da problems plü importants e da temas plü interessants... ancleia tots tgi lessan ena tala lescha. Cunzont igl persunal è periclito fermamaintg, els ston luvrar igl antier de ainten la brainta mortala. Da tschella vart sunga ansomma betg en fan digl stgaffimaint dad adegna novas leschas. Igl ustier duess aveir la libertad da saveir decider sez! Ed anc en oter punct è fitg impurtant per me: An ustareias noua tgi vign sarvia speisas saia ansomma betg ancleir, tgi en tal scumond stò ansomma neir discuto. Per me è chegl ena dumonda dall’educaziun e dallas manieras tgi tschels vignan respectos ed tg’ins fema betg an ena tala localitad. Da chels problems on da neir schliias a tgesa, on da neir «pitgias» aint agl unfant da pitschen anse! Jon Pult ha 22 onns ed è student dad istorgia a l’universitad da Turitg. El è cusseglier communal da la citad da Cuira per la PS ed ex-president dals Giuvens Socialists dal Grischun. El è oriund da Sent e stat a Turitg ed a Cuira. «Fimar u betg fimar - quai n‘è betg la dumonda che la politica ha da reglar. Roman Liesch Mintga ustier duai decider sez, sch‘el Er ia va gio smaladia bleras gedas gia, cura tg’ia sung turno dalla sorteida, tgi tot – dalla vistgadeira anfignen tigls tgavels – ò tuffo digl fem da cigarettas. Ia sung tuttegna adegna puspe ia an sorteida e va simplamaintg ampruo d’evitar localitads noua tg’ins vei strousch igl agen mang avant igls îgls. Ena fitg bunga schliaziun ò l’ustareia Calanda a Coira catto; 3 deis per emda ègl scumando da fimar (oter tgi an igl fumoir) ed igl rest dall’emda ègl lubia. E tuttegna è chel local frequento mecta bagn mintga de! Igl ustier ò surpiglia l’iniziativa e fatg ensatge, super! D‘ena vart less in restorant per fimaders u nafimaders.» Jon Pult Restricziuns cunter il fümar sun ün uschedit «hype» actual. Üna moda da nos temp. Üna chosa na fich simpatica. Sco schi nu dess problems plü importants e temas plü interessants. Schi s’as fa però ün pêr impissamaints raziunals, as riva a la conclusiun ch’üna reglementaziun chi scumonda da fümar aint illas ustarias fa sen. Fümar passiv fa grond donn a la sandà. 8 Fadrina Hofmann Estrada (24) es schurnalista e viva a Berna. Roman Liesch ha 20 onns e vegn da Brinzauls. El ha fatg la matura e lavura per il mument. L’onn proxim cumenza el il studi da matematica a l’universitad da Turitg. El è en la suprastanza da la giuvna partida populara dal Grischun. Remartga da la redacziun: La regla da fimar e betg fimar en il restorant Calanda, che Roman Liesch menziuna, n‘exista betg pli. Ti vuls savair: 8,2 cm lunghezza, 7 mm diameter ed uss 03:45:05 durada da Flurina Badel Rökning dödar. Il nicotin ha nom nicotin pervi da Jean Nicot (1530-1604). El d’eira persvas cha’l tabac saja üna planta medicinala ed ha fat talmaing reclama, cha tuot la Frantscha es gnüda dependenta. Dal 1561 ha scuvert eir la raina Caterina Maria Romula de Medici il tabac. Ella ha inventà il Schnupftabak – poudre de la reine – cunter la migrena. Ma il nicotin ha eir amo oters avantags. In pitschnas concentraziuns, per exaimpel in üna cigaretta, ha il nicotin ün effet zuond stimulant. Rivà illa circulaziun dal sang procura il nicotin per ün spejel plü ot dals hormons adrenalin, dopamin e serotonin. Ils hormons chi sun eir respunsabels per sex orgasmic. Rauchen macht impotent. Pro’ls effets centrals dal nicotin tocca eir l‘augmaint da la prestaziun psicomotorica, i’s es plü attent ed eir nossa memoria es megldra. Bod da na crajer cha tantas fümadras invlidan adüna zurplins o macchinettas. «S-chüsa (climper-climper culs ögls) – ma nu vessast forsa fö (rierin dutsch)?» El tendscha nan il filleicht, ella tocca ün pa seis man, ma be finin. La flomma schlengua. Ella tira (ün’ögliada profuonda in seis ögls, da suot insü). «Ooops – i nun arda – possa amo üna vouta..?» Ed uschè inavant. Fumer nuit gravement à votre santé et à celle de votre entourage. Plü bod d’eira bler plü flot. No nu lain uossa definir plü bod. In mincha cas a’s pudaiva fümar illa pitschna cotschna ed illa gronda alba svelta cun duos plans. Quai d’eira dimena avant ils 10-12-2005. Cur chi’s faiva amo blerischmas cugnuschentschas i’l tren, i’l Raucherabteil. Flot saraja lura eir darcheu a partir dal settember 2007 in Grischun. Cur cha tuots fümaran davant las ustarias. I’s farà darcheu bleras cugnuschentschas. «Uei – nu‘m vessast üna secha?» El ria da quai sfarfat. Ella – malsgüra – tendscha via il pakettin. «Oh, quai es tia ultima – quella nu‘s stessa regalar, quai maina disfurtüna.» Ella dà dal cheu. El piglia la cigi e va. I’s discutarà e flirtarà dadot davant las bars. Ma la giuventüna gnarà s-chatschada d’installaziuns cun tun ot ultrasun (insaj auditiv per persunas suot 28 – tuot quai chi vegn davo es massa vegl – sorry – www.spreeblick. com/2006/06/12/haste-tne/). Ils attempats cun lur udida donnegiada sbrajaran inavant – e ningün nu reclamarà – i nu’s larà esser discriminant vers ils vegls. Ils vegls as sentiran sco giuvnots – tschimond e sgerlind our sün via - e no vezzaran cha la nouva ledscha serva almain a l’anti-aging-trip da nossa società. Ils blers sfüflan schi va pella quantità da cigarettas fümada. Blers pretendan da na fümar o 9 be pac. In Svizra füman 38% da la populaziun tanter 15 e 24 ons. Il fumo crea un’elevata dipendenza, non iniziare. In Italia (impustüt i’l süd) s’instrafottan ils fümaders ed ils possessurs da spuntas dal scumond da fümar, ed i vegn fümà be listess (be na i’ls locals turistics). La pulenta serra ils ögls e tuots sun cuntaints. Quant talian es il Grischun? Giuru: la seria da Sara Hermann Mintga cuc sa tge che la GiuRu è, ma nagin che sa propi tgi che la GiuRu è. Forsa che tes vischin, tia coiffeusa, tes schef u tia affera pudessan er esser GiuRu? Nagin che sa vairamain. 148 fatschas, ina pli bella che l’autra, ma nagin che sa che questas persunas èn propi commembras da la GiuRu. Scandal! En questa seria mensila vegn preschentà in commember suenter l’autra commembra. prenum, num: Fabian Augustin lieu: Mon annada: 1988 activitad principala: quest onn matura e suenter gist SR MSL (scola da recrut; militar en servetsch lung) quai hai jau gugent: macaruns alpins, gervosa, chautschas sut cotschnas quai hai jau betg gugent: memia bler sulegl (fa mal la testa), Beltgs email: [email protected] prenum, num: Tinetta Rauch lieu: Crusch (Sent) annada: 1984 activitad principala: per il mument anc vi dal far nagut quai hai jau gugent: tschigulattas cun stil, quietezza la damaun, stifts nairs, maggi ed aromat, chalzers da Camper, sulegl da primavaira, «kitsch» per ils chavels, fins d’emna betg planisadas, cappuccinos, e ... pasch tranter ils umans! quai hai jau betg gugent: mieurs, chaschiel chaura, sectas, fraid ils pes, tschertgar clavs, suns e tuns da handys, glatsch da frajas, soccas cun rusnas, ir sin tualetta la notg, e ... guerra email: [email protected] 10 prenum, num: Urs Domenig lieu: Sent / Glion annada: 1980 activitad principala: lavurar e studegiar (electromontader / student a la HTW Cuira PUA cumplementar a la professiun) quai hai jau gugent: Simpsons e ballarait quai hai jau betg gugent: olivas email: [email protected] Vul emprender RG? La Lia Rumantscha e la GiuRu ta porschan l’ultimativa pussaivladad da frequentar in curs da rumantsch grischun intensiv Il curs sa drizza a giuvnas e giuvens interessads per il RG. La finamira è ch’ils participants e las participantas possian scriver suenter simpels texts curts en RG. Termins (adina la sonda): 3 da november 2007 (3 lecziuns à 45 minutas) 10 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas) 17 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas) 24 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas) 1 da december 2007 (3 lecziuns à 45 minutas) Lieu: Chasa Rumantscha / Via da la Plessur 47 / 7000 Cuira Custs: Circa 50 - 60 fr. Annunzias: Fin ils 15 da settember 2007 tar [email protected] Cundiziuns: Il curs serra cun in examen. Mintgin e mintgina che termina quel cun success retschaiva in certificat (RG livel 1 LR). Ulteriura cundiziun: 80% preschientscha. prenum, num: Astrid-Catherine Alexandre (giebein :-)) lieu: insanua en Svizra (il bler en in twingo) annada: 1981 activitad principala: massa, tranter auter dar scola quai hai jau gugent: mes amis, cudeschs, musica, cellos e ghitarras e clavazins, dar gieus, creschids infantils, crapella en satg, tecnica che func ziuna, eroports quai hai jau betg gugent: bottas en la maila, paintg dir sin paun frestg, pastrigliada da crida vi da la tavla, campagnas da la svp, tecnica che na funcziuna betg, flautas da Pan, malchapientscha per sms, dumengias saira en in tren pli che plain email: [email protected] prenum, num: Martina Hermann lieu: Friburg annada: 1983 activitad principala: studenta d’istorgia quai hai jau gugent: l’odur da stad ina dumengia endamaun (avant las 10.00) quai hai jau betg gugent: l’ultima pagina d’in cudesch email: [email protected] 11 prenum, num: Victoria Mosca lieu: Samedan annada: 1987 activitad principala: scola auta da pedagogia - jau davent magistra quai hai jau gugent: snowboard, star patgific quai hai jau betg gugent: stress, memia chaud u memia fraid email: victoriamosca@hotmail. com Regiun surselva ^dad Ursin Lutz 12 13 viadi da studi ellas dolo da Lisa Dermont ch’ins ha viu caussas ch’ein unicas ni fetg raras sin nies mund. Nossa guida ei stada ina fetg simpatica Jaura. Embrugls linguistics, Ötzi fimader e sortida Il viadi havein nus cuntinuau tochen Meraun (nua che biars han survegniu ina brava barschada dil sulegl duront la pausa da miezdi) e lu vinavon encunter Bulsaun. Leu havein nus fatg ina viseta agl Institut Pedagogic nua ch’igl ei vegniu declarau per tudestg il sistem da scola ladina a nus. L’emprema gada havein nus udiu igl idiom dalla Val Gardena (ladin: Gherdëina), quei ch’ha schau gizzar las ureglias ils ins ed ha procurau per embrugls linguistics tier ils auters. Ladin vegn discurriu ellas tschun valladas entuorn il massiv dil Sellas, ed ei dat sco cheu tier nus el Grischun differents idioms. Per nus ei quel dalla Val Gardena da capir il meglier. Dils 10 tochen ils 13 da matg havein nus, las classas 4, 5Gc, 5 e 6Fa dalla Scola cantunala, visitau nos parents ord vesta linguistica ellas Dolomitas. Nus vein survegniu investas ella historia, ella cultura ed ella veta dils Ladins dallas Dolomitas. Surselva – Müstair: durmir e documents Baul la gievgia endamaun han ils emprems da nus stuiu semetter sin via, dallas sis la damaun ei il bus partius da Glion. Ils Sursilvans han priu quella staziun per entrar el car dall’interpresa da viagiar Casanova, tuts han encuretg ina posiziun cumadeivla per saver durmir aunc in mument. Tochen Cuera ha ei aunc dau ulteriurs stops e la canera el bus ei sesalzada cuntinuadamein. Per ch’ils Surmirans ed ils Engiadines sappien era profitar da nies bus, havein nus priu la via tras il Surses e sur il Gelgia vi ell’Engiadina. Dallas endisch vein nus finalmein contonschiu la Val Müstair, nua ch’ils davos han cumpletau la gruppa. Nus vein fatg ina viseta alla claustra da Müstair, leu vein nus contemplau il pli vegl text screts en romontsch el territori Grischun, il qual sesanfla amiez ils texts latins egl urbari dalla claustra. Quei text declara che la claustra astgi schar pascular sias vaccas ella val da Favergatscha. Silsuenter havein nus aunc giu ina cuorta tura guidada tras la claustra, nua 14 Suenter igl Institut Pedagogic essan nus serendi cun gronda marveglia al museum archeologic dil Tirol dil Sid. La marveglia ha teniu tochen che nus havein saviu dar in sguard tras ina finiastretta, davos la quala Ötzi dierma. In carstgaun, dil qual ins ha gia udiu ton, denton tgi saveva ch’el hagi fimau? Tenor l’obducziun da siu lom ei quei cumprovau. El museum dat ei denton buca mo da contemplar Ötzi e sia rauba, mobein era la historia dil Tirol dil Sid dil temps da crap tochen el temps dils Carolings. Las exposiziuns serepartan sur quater alzadas e tut ei drizzau en modern e cun biaras animaziuns e models. Da buna luna havein nus fatg il davos toc da nies viadi cul bus tochen Parsenon. Strusch arrivai leu, havein nus retratg nossas combras egl albiert da giuventetgna Kassianeum e lu tschenau. In dètg menu cun salata, antipasti, primo piatto e perfin dessert ha spitgau nus, ils venters ein stai pleins ed aschia eran tuts cuntents. Suenter tscheina quei che nus vein tuts spitgau: temps liber! Tuts han nezegiau quei temps tenor agen gust, ils biars ein serendi el marcau per star aunc in mument da cumpignia. Viseta d’ina sort Lia Rumantscha ladina Venderdis havein nus giu dad esser el bus sillas otg. Sco usitau ein tuts stai perpeis ad mitas uras per il viadi ella Val Gardena. Cun nies superbus essan nus serendi a S. Martin de Tor. Nunspitgadamein essan nus cumpari egl Institut Ladin Micurà de Rü, aschia che nus havein igl emprem giu da visitar il Museum Ladin el Cisatel de Tor sil crest sur S. Martin de Tor. (Avon havein nus denton aunc sblundergiau la stizun dil vitg, la finala levan tuts magliar enzatgei marenda). Quei museum fetg modern san ins inspectar senza guid human, ins drova sulettamein in’apparatura che reagescha sin signals da func che vegnan tarmess da puncts fixs el museum. Sch’ins semova cun quella apparatura ella zona da signal, audins explicaziuns tras in ureglier. Gia avon marenda havein nus saviu tedlar in referat sur dil ladin, la historia dil lungatg e dils Ladins, l’influenza dil faschissem sil ladin e la situaziun geografica dils Ladins egl Institut Micurà de Rü. Quei referat da signur Moroder, tenius per ladin e tudestg, ha sclariu biaras dallas damondas che certs da nus havevan sco pensum da rispunder (dapli informaziuns sut www.ladinia.ch.vu). Igl Institut ladin Micurà de Rü san ins cumparegliar cun nossa Lia Rumantscha (dapli infurmaziuns sut www.micura.it). Geologia e lungatg Suenter ch’ils scolasts ein buca stai perpeis dallas uras fixadas per il viadi anavos, havein nus perfin aunc inagada stuiu turnar egl Institut per la mappa da nies scolast. Cun tut sias siat caussas havein nus fatg la secunda emprova da turnar sur il pass dil Sellas a Parsenon. Malgrad che nus eran tschaffai dil film en nies bus, havein nus stuiu distaccar nossas egliadas da quel per saver contemplar il massiv dil Sellas. Quei crap ei vegnius formaus dalla plievgia, ed il resultat dalla reacziun da lezza culla caltschina el crap ha priu il flad a nus. Sisum il pass havein nus fatg ins pausa per saver guder quei massiv impressiunont. Turnai el Kassianeum havein nus survegniu in cuors da «crash» da romontsch ladin da duas studentas dalla universitad libra da Parsenon. Quei cuors legher, informativ ed adequau a nossa vegliadetgna ha plaschiu a tuts. Damondas sco «Co aste pa inom?» – «Co has ti num?», ni «Ciafassi prëitambel n süch de pomaranc?» – «Astgass jeu haver in suc d’oranschas?» s’audan dapi lu tier nies vocabulari. Quei cuors ha inagada dapli mussau ch’il ladin semeglia aschibein il romontsch sco era il talian e demuossa buc in problem da capientscha per nus. Cun quei cuors da «crash» ei il program per quei gi staus a fin. Parsenon ha in fetg bi marcau vegl ch’ei renda en tuttacass da visitar: sper ina massa stizunettas che porschan tut quei ch’ins drova ni e buca san ins era flanar alla riva digl Isarco. Shopping, referats e retuorn a casa Per cletg han ils scolasts (che han dil reminent era gudiu las notgs) decidiu gia il venderdis da schar curdar il secund viadi ella Val Gardena ad Urtijëi per schar ruassar nus sonda endamaun muort il spess program dils dus gis precedents. Aschia ei strusch la mesadad dils scolars arrivada a solver (gliez dat ei mo tochen las 9), denton sin miezgi ein tuts stai avon l‘universitad libra da Parsenon. Certins frestg ord letg, auters suenter ina tura da shopping. Nus essan vegni beneventai da signur Videsott, il docent da ladin alla universitad libra da Parsenon. Dad el havein nus survegniu ina resumaziun, novas investas e fatgs enconuschents ord in‘autra perspectiva sur dil ladin e dils Ladins. Tgi ch’ei buca staus perpeis la damaun per ir a far il «shoppen» ni visitar il marcau ha giu la caschun da far quei suenter nies inscunter cun signur Videsott. Bein enqualin ha nezegiau il temps per scriver in cuort referat tier sia damonda, e nus dil team da pressa havein priu la caschun da scriver ils artechels per las differentas gasettas el Grischun ed ellas Dolomitas. Suenter la buna tscheina tenor schema enconuschent havein nus astgau guder la sortida, beinenqual local a Parsenon po tochen quella notg mai haver udiu ina canzun romontscha. Sil viadi da retuorn che nus havein fatg cun in tempo spertissim han in pèr sentiu la sortida ellas stortas giu dils pass. Quei viadi anavos havein fatg en temps da record, ed aschia ein tuts stai bials e leds a casa dumengia dallas duas. Tut priu ei quei stau in viadi divertent ed instructiv. Aschia vi jeu engraziar agl organisatur e sperel che nos incaps lubeschien tuttina da far aunc plirs viadis da studi ellas Dolomitas. 15 «...schi lunsch naven...» da Carin Caduff «...schi lunsch naven...» ei in project da teater da giuvens per giuvens. La tematica dil teater sedrezza principalmein a giuvenils ch’ein en ina perioda da lur veta nua ch’ei dat midadas. Nua che decisiuns per il futur ston vegnir pridas. In ulteriur accent ei era la relaziun denter giuventetgna e tradiziun. «Tradiziun ei buc l’aduraziun da tschendra – Mobein la surdada da fiug.» Gustav Mahler, cumponist L’idea dil project ei naschida da Claudia Carigiet. Ella sezza habitescha a St. Louis (F), mo ha sias ragischs a Dardin. Era ella ei ...schi lunsch naven... e leva aschia realisar in project en sia patria d‘origin. Enzatgei special tier quei teater ei ch’il toc ei buca gia daus avon, quei che fa el fetg unics. Ils scenarists ein giuvens acturs ella vegliadetgna da 16 entochen 25 onns che vegnan dall‘entira Surselva. Il cuntegn dil scenari corrispunda al resentir actual dils giuvens. Ell’emprema fasa dallas emprovas eisi pia impurtont ch’ils giuvens acturs seconfruntien intensivamein cun lur sentiments, lur opiniuns da lur situaziun momentana. Quei cun Roman Weishaupt, Degen / Turitg Claudia Carigiet, St. Louis / Dardin damondas sco: Tgei less jeu contonscher in gi? Co vegn jeu da realisar mes siemis e desideris? Sai jeu star cheu, ni stoi jeu far il pass dalla midada ed ir el lontan? Tgei habilitads hai jeu, e tgei portas ein aviartas per mei? Dat ei forsa caussas ni persunas che impedeschan mei en mias decisiuns? Sun jeu insumma libers avunda per decider? Dat ei forsa schizun tradiziuns ch’influenzeschan mei en mias decisiuns? Less jeu viver quella tradiziun e persuenter desister da mes desideris? Ni eisi schizun pusseivel da viver in ton quellas tradiziuns, mo tuttina era saver viver mes siemis? stataziuns che sedattan ord quellas ponderaziuns emprovan els da reflectar ed exprimer a scret. Entras quels impuls neschan las empremas scenas che vegnan nutridas e sviluppadas vinavon entras improvisaziuns. In exempel: Gia dapi decennis vegn la lennaria «Palenno» menada dalla famiglia Cabrin. Simeon ha finiu siu emprendissadi e siu pli grond siemi ei da daventar architect. Denton less el buca trumpar siu tat che ha baghegiau si la lennaria tut persuls. Siu car tat che veva adina in tal plascher da siu biadi «che vegn in gi a surprender la lennaria». E tgei vegnan pomai siu bab e sia mumma a gir, cura ch’el vegn a gir ch’el lessi pli bugen daventar architect? Co vegnan els a reagir? Vegnan els ad haver capientscha per ses desideris? Pilver, in dilemma… Ils giuvenils seconfruntan pia denter auter cun lur desideris maun en maun cun las tradiziuns, seigi quei en fuorma digl exempel ni en in’autra moda e maniera. Las differentas con16 La responsabladad per il teater surprendan Roman Weishaupt (producziun generala) e Claudia Carigiet (reschia). Omisdus ein pedagogs da teater diplomai. «Igl actur vegn scatschaus dil regl nundomesticabel da setransformar en in’autra persuna, per scuvierer sesez entochen alla fin egl auter.» Max Reinhardt, reschissur ed actur austriac Frestgezza croccanta. Für knackige Frische. Per mai e per tai. 17 container 157 pleds cruschads, puspè cruschads pli simpel, la finala avain nus bels premis per vus. Il Battaporta dal Radio Rumantsch turna! Rockischem en la rait Engiavinera 155 Tge èsi? Engiavinera memia pretensiusa? U vus memia tgutgs? U èsi uschè lev che vus as turpegiais da sa participar? U essas memia marschs? U memia avars per pajar 20 raps per in sms (e-mails fissan gratuits)? Nagin ha vulì trametter propostas per la soluziun dal matg (fiss dal reminent stà JAG ÄLSKAR DIG – in bel «Jau t’am» per svedais). Suenter che vus avais pudì schliar in’engiavinera in pau pli speziala il zercladur, turnain nus puspè tar ils En l’avegnir è il radio per la giuventetgna rumantscha da chattar en l’internet. La fin fanadur, curt avant l’Open Air Val Lumnezia, va battaporta.ch online. Battaporta.ch vegn ad esser il radio ch’ins po tadlar, leger e guardar. Sin la pagina datti contribuziuns giuvnas en tun, pled e maletg. E battaporta.ch è anc dapli: ina plattafurma per la giuventetgna rumantscha e grischuna nua ch’i dat infurmaziuns sur dad events grischuns, gruppas e bands grischunas e rumantschas e bler auter pli. Sin la pagina battaporta.ch datti era differents stils da musica, da rock sur hip-hop enfin tar pop. Cun blera musica vegn la pagina lantschada a l’Open Air Val Lumnezia. Lura rap- engiavinera 157 Legia la colonna grassa da surengiu e ti retschaivas il pled da soluziun. Trametta quel per plaschair cun indicaziun da tia adressa a chasa a: Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715 Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in e-mail a [email protected]. 1. Quai che duai reducir las substanzas nuschaivlas en il fim da la cigaretta 2. Num da la planta che furnescha entras sia feglia la droga per ils fimaders 3. Denominaziun scumandada per cigarettas apparentamain pli «levas» 4. Quella maschaida da gas e particlas datti cun il process da brischar 5. Tissi en il tubac che fa daventar dependent 1 2 3 4 5 18 porta battaporta.ch sur da l’Open Air en tut ils detagls, da davant e davos la tribuna, dals artists e dals visitaders. Per tut quels ch’èn a l’Open Air e per quels che restan a chasa. Cumpliments Cumpliments fan era bain a la redacziun da las PUNTS. Quest qua lain nus parter cun tut noss lecturs: «cun in pau retard: grazia fitg per la bella rezensiun dal Trantertemp en las Punts. L‘emprima cun in pau fund en la pressa rumantscha. Chars salids. Benedetto.» a la an d i r d o ti o u q IMpressum Chauredactur: Ursin Lutz, Bankstrasse 6, 7000 Cuira, [email protected], 076 434 10 26 Redacziun: Flurina Badel, Rabengasse 17, 7000 Cuira, [email protected] Flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154 Ruschein [email protected] Martin Cantieni, Encarden 18, 7152 Sagogn, [email protected] Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswil, [email protected] Chatrina Josty, Majorangasse 6, 7000 Cuira, [email protected] Collavuratur/as en quest numer: Sara Hermann, Fadrina Hofmann Estrada, Jon Pult, Roman Liesch, Anna Serarda Campell, Carin Caduff, Sandra Monn, Lisa Dermont Layout nr. 154: Annatina Dermont, Hauptstr. 37, 6015 Reussbühl [email protected] Secretariat: PUNTS, Aita Pult, 7551 Ftan, [email protected], 079 563 27 32 Editura: GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira, [email protected] xPERMINTGAGUST Abunament: 45 francs per onn, Raiffeisen Surselva, clearing 81073, conto 41742.23,www.punts.ch Stampa: Spescha e Grünenfelder, 7130 Glion Internet: www.punts.ch, www.giuru.ch Avis: Las opiniuns dals auturs en quest numer na ston betg correspunder a l’opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS è commembra da l’Associaziun da la Pressa Svizra dals Giuvens. CUMPOSIZIUNCREAZIUNSQUETSCH SPESCHAEGRàNENFELDER STËDTLISTRASSE\GLION TEL\FAX WWWSPEGRUCH 19 AZB 7130 Glion Sortida #102 Famiglia #103 Recepts #104 Magia #105 Nair #106 Boulevard #107 Brisant #108 niv #109 Open air #110 illegal #111 lifestyle #112 cumpost #113 on the road #114 battacor u gaga? #115 senza cunfins #116 Novas vias #117 1 secunda #118 Dunnas #119 10 onns Punts #120 ok #121 Maschinas #122 Mobilisaziun #123 Jugos #124 felix #125 giuventetgna #126 Silvester #127 underground #128 la mort #129 intim #130 seniors #131 Tualettas #132 tren #133 budget #134 7 putgads mortals #135 dvd #136 superstiziun #137 minoritads #138 statistica #139 conscienza #140 frisuras #141 cureisma #142 siemis #143 malsaun #144 dumondas #145 Trocca 7 #146 vip #147 trettel #148 tamazi #149 Pertge? #150 Integraziun #151 Skis etc. #152 Geniturs #153 Uniuns #154 emprima amur #155 sms #156 #157 chatscha #158 elecziuns #159 20