157 (3.57 MiB)

Transcript

157 (3.57 MiB)
11/02
12/02
01/03
02/03
03/03
04/03
annada 14 Glion pretsch frs. 45.–/onn
05/03
06/03
07/03
08/03
09/03
10/03
11/03
12/03
01/04
02/04
03/04
04/04
05/04
06/04
07/04
08/04
09/04
10/04
11/04
12/04
01/05
02/05
03/05
04/05
05/05
06/05
07/05
08/05
09/05
10/05
11/05
12/05
01/06
02/06
03/06
04/06
05/06
06/07
07/06
08/06
09/06
10/06
11/06
01/07
02/07
03/07
04/07
05/07
06/07
07/07
Fimar
Fim, fimaders e fimentuns
scumond da fimar
pro e contra
09/07
10/07
1
A l‘entschatta era ina dumonda.
Numnadamain questa:
Na pon ins en l’avegnir betg pli fimar en las
ustarias grischunas?
E lura è vegnida la segunda dumonda:
Fiss quai lura positiv u negativ?
E la resposta vegn qua: En quest’ediziun da
PUNTS cun il puntissimo FIMAR.
E cler: La resposta n‘è betg uschè clera. Il pro
e contra fimar sa tira sco ina lingia grossa tras
la societad, ed uschia era tras la redacziun da
PUNTS.
Sche jau pens vi dal fimar e sias consequenzas
per la sanadad, pens jau adina vi da la sgnocca
ch’insatgi m’ha raquintà :
«Conuschas la differenza tranter in fimader ed
in nafimader? Il nafimader mora saun.»
Avant che vus morias envida PUNTS silmain a
scuvrir las differentas opiniuns che fimaders e
nafimaders han.
Che vossas testas fimian!
editorial
da Chatrina Josty
cuntegn 157
Fem, fimaders e fimentuns
3
da Silvana Derungs
Daco buc stizzar la cigaretta?
9
da Flurina Badel
4
da Sandra Monn
GiuRu: La seria
10
da Sara Hermann Jau sun persuenter,
perquai che vus essas encunter
Ti vuls savair
Viadi da studi ellas Dolomitas
5
14
da Lisa Dermont da Chatrina Josty
«...Schi lunsch naven...»
One year in Paris
6
16
da Carin Caduff
dad Anna Serarda Campell
Container
Magistra.ch
18
7
da magistra B
Mes Tracks
Che vita da chans
da Roman Liesch e Jon Pult
2
18
Ord la Quotidiana
19
7
8
da Fadrina Hofmann Estrada
Las PUNTS politicas Engiavinera
8
fem, fimaders e fimentuns
da Silvana Derungs
Fimaders e fimadras feman. Perquei ch’ei
vegn scumandau da fimar ad els. Vegnan gleiti verti negliu pli. Sco leprus vegnan els bandischai dalla societad buc-fimadra. Pauperets.
Loms fimentai dat ei lu dad omisduas varts. E
mal ils egls, schliet e mal il tgau da mia vart,
suenter haver giu fem si pil grugn sur uras
(quasi ils medems simtoms suenter ch’igl
augsegner ha sbargatau da perdanonza ditg e
liung e fetg ina dètga purziun entscheins per
baselgia entuorn. E quei vegn era buca scumandau, pudessen ils paupers fimaders dir
siper in femnatsch sensibel tugner). Jeu selegravel sil settember el Grischun – secapescha
buca pervia dalla catscha (jeu sperel ch’il scamond da fimar seigi aunc adina mo pli ina
damonda dil temps). E sin tgaus da fimaders
che feman. Sche dueigien els pia ... Ir giuado­
ra a fimar pipa, cigaretta e cumpignia nicotinusa. Ni lu slignar ni trer tubac ni catschar ina
purziun snus (in import dad 1.2 kg mintga 60
dis per diever privat ei lubius) davos la levza.
Tunschess, buc? E toffa buc. E dat buc in consum passiv per mei. Ed ei viu dil consum da
nicotin tgunsch era buc aschi nuscheivel per
la sanadad ... Rökning dödar, savevas? Mo vi
gie buca far da moralista. Duei mintgin saver
per sesez. Ed jeu per mei. La finala ha mintgin
ses vezis e sias drogas. Per exempel la tschugalata (mo quella periclitescha silmeins buca
la sanadad da quel visavi). Hach, il link tiel
fimar ei puspei stabilius, datti gie era cigarettas da tschugalata (... ed aunc en versiun
da cluntga per slignar. Mo vi suandar la via
dalla tschugalata e buca quella dil slogn che
menass al slignar tubac). Apparentamein ei la
cigaretta da tschugalata (era sco quella per sli­
gnar) fetg dispiteivla. Aschia vegn renfatschau
a quei «gag» da menar ils affons sin via allas
drogas. In studi duei haver mussau che persunas che survegnevan d’affon cigarettas da
tschugalata (tgi dat era regularmein da quella rauba als affons? La finala dess ei qualitativamein megliera tschugalata per donnegiar
ils dents d’affons e per cundiziunar quels sin
dultschergnems) fimavan pli tard dubel aschi
savens (cigarettas da nicotin, buca da tschugalata) che quels ch’ein vegni educai senza quei
termagl. Imitaziun. Imitar da tener en moda
eleganta ina cluntga ni tschugalata en fuorma
da cigaretta, in rispli ni in strom enta maun e
menar quei vi tier la bucca e puspei naven da
quella e far pfuuhhhhh. Ah, tgei deletg. Tgei
deletg da far sco ils gronds. E tgei plascher che
lezs han da veser che nus essan sco els. Affons
emprendan cun imitar e carschi emprendan
savens cura ch’igl ei memia tard.
Parisiennes (bab fema quellas super, perquei hai ussa quella marca sco emprema silla
gliesta, forsa era gest la pli gronda aversiun
encunter quei pac tgietschen), Marlboros,
Gauloises, Gitanes, Chesterfields, Lucky
Strikes, Winstons e co’las han tuttas num, las
coolas king size da 74-85mm che schain aschi
bein denter det mussader e det liung. (Buca
da tschintschar dallas variantas pli liungas.
Elegant. Chic. Feminin.) Era denter las levzas
vesa ei ora dètg pulit. Lasciv. Coolness eleganta – sche fimadra setschecca empau endretg.
3
Levzas cun cigarettas tuna enzaco bein. Mo
bein, seducir umens vess era dad ir auter. E
quel sto era buca bitschar in tschendrer cura
ch’igl ei gartegiau. SCHE ei gartegia. Pertgei –
ha! – sche fimadra arva lu sias levzas lascivas
per formar in surrir seducend ... Forsa meglier
in pass anavos? Buc in bi surrir da colgate,
num ch’ella seigi forsa vegnida da sblihir il
surrir cul colgate total plus whitening (cun
protecziun da 12 uras – sco colgate total, mo
pli alv). Mo da l’autra vart: dents mellens,
quels vegnan era cun beiber te e caffè ni vin
e gliez era negin che scamonda ... In surrir
biancoalvblanc ei numdadiu buca daus a min­
tginA, pia tuttina in pass anavon. Ed inhalar
in bien flad da zucher, menthol, neglas, lacriza, caffè, te, vaniglia ni era tschugalata ... Ah
gie, tgei che vegn buca tut aschuntau ad ina
cigaretta per render ella pli gustusa. Fa endamen piziultas e Nadal cun quels gusts e friads,
neve? E tier Nadal s’auda era in tec l’odur
d’entscheins ni auter bials friads ... Concedel,
era jeu hai mintgaton bugen fem en habitaziun, era da quel che freda bein e che vegn da
bastunets fins, mo quels han buca num cigarettas, mobein «räucherstäblis» (jeu sai, jeu
sai, era quels san esser nuscheivels, mo la finala stun buca gest cun nas e bucca si davon),
fimenterlets. Buca forsa fimentuns. Lezs ein
ina sort buliu bovist ni en lungatg popular in
cac tgaper, jeu schess matei cac quac. Mo agl
ur. Dil reminent, gest uss cun scriver ha Air
cantau per mei How does it make you feel?
E co cala la canzun? Well, I really think you
should quit smoking. Tratg’jeu era.
Daco buc stizzar la cigaretta?
da Sandra Monn
Dapertut entupein nus ellas. Giun
plaun, a mesa via, en in cantun, smaccadas ora. Certinas feman aunc lev.
Las cigarettas. In product da tubac,
pli exact dalla feglia dalla plonta
da tubac. Quella vegn sechentada e
manizzada per silsuenter vegnir stuppada ni rullada en pupi. Beinenqualin
manegia ch’el savessi nunpusseivel
viver vinavon senza sia cigaretta. Mo
dat ei insumma in motiv che tschontscha pil fimar?
L’industria da tubac producescha mintga onn
tschun trilliuns cigarettas. En consumar cigarettas essan nus Svizzers elita mundiala, nus
occupein il tierz plaz el consum per tgau. Quei
ei buc ina prestaziun per dar in a l’auter giu
per la schuiala. Cun gronds bustabs ners fan
las scatlas da cigarettas attentas che fimar seigi
mortal. La finfinala cuntegn la cigaretta varga
4000 chemicalias. In temps sepresentavan las
scatlas cun maletgs macorts per mussar tgei
consequenzas ch’il fimar sappi haver. Quels
maletgs ein svani, mo els dueien puspei turnar
proximamein sillas scatlas. Quella gada schizun in tec pli macorts. Il fimar aulza il risico
per numerusas malsognas e caschuna cunzun
differentas fuormas da cancer. Retscheiver la
diagnosa da cancer ei la pli nauscha consequenza che la cigaretta sa haver. Malamein
ha ella era influenza sil tun da nossa vusch.
Pli savens e pli ditg ch’ei vegn fimau e pli
ruha che quella vegn. Ils dents piardan lur
alv natural. La pial schigia. Il sportist che
cuora traso cun la cigaretta en bucca ha pli
grev da contonscher tuttina bunas presta­
ziuns sco siu collega che stat senza la cigaretta. Malemperneivel vegn ei era pils nunfimaders cu els ston bugen ni nuidis e senza vegnir
dumandai era fimar, numnadamein passiv.
Quei donnegiescha aschia era la sanadad da
tut quels che separticipeschan gnanc activamein a quella droga. Era ein ils prezis per ina
4
scatla buc vegni schanegiai, els ein catapultai
enorm ad ault e sco ei para, vegn quei era
buc ad haver in cunfin egl avegnir. Schizun
els trens che circuleschan ella Svizra eisi scumandau alla populaziun da fimar dapi entgin
temps. Era en differents baghetgs publics vesin
nus adina pli savens segns cun il scamond da
fimar, ed avon las portas da grondas fatschentas entupein nus adina dapli luvrers che ston
fimar lur cigaretta ordaviert.
Il saver ch’ins savess pitir tuttenina da cancer, ils scamonds che vegnan a semultiplicar
el futur ed ils prezis che vegnan ad ir ad ault
vinavon perschuada buca biars da dir na alla
cigaretta e da finalmein stizzar ella per adina.
Vias per curar il desideri suenter il tubac dat
ei avunda. Gl’emprem pass schai tier mintgin
sez, il vuler calar. Sin aschi biars motivs che
tschontschan encunter il fimar duess ei atgnamein ir tgunsch da stizzar la cigaretta.
Jau sun persuenter, perquai che vus
essas encunter
da Chatrina Josty
Jau admet, jau na fim betg.
Ha – ti has capitulà! Pensa uss forsa il nafimader. Kasch tenka! Jau na fim betg – per il
mument. Ma sch‘i vess da dar in scumond da
fimar, fim jau pir da dretg, per protesta.
Jau protest encunter ideas simplas da la politica, encunter ideologias da sanadad ch‘ins
vul decretar a tuts. Tge duai lura vegnir sco
proxim? Ils uschènumnads «experts» per la
sanadad averteschan gia daditg da l‘epidemia
dal surpais. Vegn sco proxim in scumond da
mangiar tschigulatta u pomfriz?
U il scumond da tretlar? Auters experts, ques­
ta giada ils verds, han gia daditg constatà ch’il
metan fa donn a l‘ambient.
Jau protest encunter scumonds stupids che
han per consequenza auters scumonds. Jau
protest encunter il bünzlitum ch‘ha consequenzas anc pli bünzligas. Ins s‘imagineschia
la sequenta situaziun en la citad da Cuira: Cun
in scumond da fimar en las ustarias spost‘ins
la scena dals fimaders ora sin via, e tge fan ils
5
fimaders là? Els fiman ed els discurran ed els
rian, perquai che fimaders èn insumma persunas pli luschtigas e fan halt, en num da Dieu,
in pau canera, e lura fan ils bünzlis, che han
in problem cun la canera, in griff tar il telefon
e telefonan als bulls, e fertig luschtig èsi.
Jau protest encunter la moda da stgatschar il
plaschair ch’almain ils fimadars han anc en
lur curta vita. Ma a tgi che di ussa, ti battas,
ed il scumond da fimar ha eh in auter senn, a
quel di jau, jau sai, e perquai:
Jau protest per che las camarieras ed ils camariers hajan aria pli netta, ma lura protest jau
er encunter autos che spizzalentan ils nas da
las servierdüsas che han da purtar las bavrondas ora sin terrassa.
Jau protest encunter il traffic individual e
per il traffic public. Quai era en l‘interess dals
nafimaders, ils trens èn numnadamain rauchfreie Zone. E questa sto tanscher.
One
Year in
samantha
Paris:
Fümar à Paris
da Anna Serarda Campell
«E schi nu funcziuna cul fümar, prouva il listess à Paris...»
Eu n’ha quista cartulina in mia stanza. Quista
cartulina chi rapreschainta in alch maniera
üna nostalgia da ed à Paris. Üna duonna cun
üna cigaretta tanter il daint da muossar ed il
daint d’immez guarda sur ils tets da Paris oura
sül Sacré Coeur. La nostalgia as prodüa tras il
dubi, sch’ella guarda propcha sün quist monumaint monumental – o apunta sch’ella insömgia ed as perda illa vastezza dal tschêl grischin.
Il vent fa dischuorden cun sia frisura ed i para
bod cha seis impissamaints fan üna trais-cha
– ün païn sombra – cul füm da sia cigaretta
chi’s maisda cullas nüvlas dal tschêl chi’s distacha dal Montmartre. Forsa ch’ella es paralisada da la bellezza – e da la richezza implicita – da quist Paris. Forsa ch’ella pensa: «Eu
füss gugent ün’artista – e cun quai üna part
da quista cità chi intima a ...» Forsa ch’ella
craja da chattar l’inspiraziun ed il bütsch da la
musa culla prosma inhalaziun da quist fümin
alb-tschendra. Forsa ch’ella pensa ad ün’amur
disparüda. Forsa ch’ella pensa ad ün sömmi
insömgià. Forsa ch’ella pensa che ch’ella voul
mangiar da tschaina.
Paris es la cità dals fumeurs – e da las
fumeuses. Almain amo intant. Daspö ils prüms
favrer da quist on esa interdit da fümar in tuot
ils lös publics – in üna banca, in üna staziun o
intant chi’s nouda sias trais trattas illa piscine.
Ed a partir dals prüms favrer da l’on chi vain
saraja lura eir scumandà da fümar in tuot ils
restaurants, in tuot las bars ed in tuot ils cafés.
Il «eir» da la frasa precedainta manaja eir
«eir» in connex culla decisiun per ün chantun
Grischun na-fümader. I dà dimena parallelas
tanter il chantun il plü grond da la Svizra e la
chapitala da la Frantscha. Na bleras, ma quia
vessna chattà üna...
Bain, grazcha a quistas decisiuns na-fümadras
esa da relativar la declaraziun cha Paris saja
la cità dals fumeurs – e da las fumeuses. Ma
cun sgürezza subjectiva ris-cha da scriver cha
almain amo il film français saja il film dals
fümaders. I’ls films americans as cugnuoscha
intant il persunagi «nosch» vi da quai ch’el
füma. El füma, el es l’assassin. I’l film français vain amo fümà cun vöglia, cun stil, forsa
perfin cun üna tala nostalgia sco quella cha la
duonna da la cartulina respira.
Intermezzo illa realtà reala:
Sco buna Svizra n’haja douvrà almain duos
mais per na plü repeter quista dumonda chi
nu vain in dumonda à Paris: «Pudessa per
plaschair avair ün tschendrin?» Eu stögl precisar, quista dumonda chi nu vain in dumonda
schi’s sezza sün üna terrassa o davant ün café
o vi d’üna bar. Ils mégots toccan per terra. Vi
da la bar es la scua vers saira il tschendrin. Ed
our in via es la sadella aua vers saira il tschendrin radical ed efficace. Tombins esa avuonda
a l’ur da la via – ed «aus den Augen, aus dem
Sinn», voilà. Ecologie es amo adüna ün mot
étranger in Frantscha...
La duonna da la cartulina füma sia ciga6
retta, ed i para cha perquai ch’ella füma as
augmaintan seis impissamaints interpretats
e seis sentimaints projetés da la recipiainta.
Ed i nun es da star stut cha süls paquets da
las Gauloises esa scrit «Liberté toujours», ün
mythe chi perdüra e perdüra il subconscient
da mincha fumeur e da mincha fumeuse cun
mincha tratta, cun mincha bouffée....
Anna Serarda Campell (23) stübgia scienza da
teater a Berna, es uossa però dürant ün on a
Paris.
magistras.ch
da magistra B
Cur cha’s abitaiva auncha in cited d’eira que
tuot oter. Pü simpel. Zieva mincha situaziun
da stress zac la cartina ainta maun e dai illa
prossma butia a cumprer ün nouv tischört
(cha zieva mê nu’s ho trat aint). Zieva mincha
dischillusiun: zac la cartina. Zieva mincha prestaziun: zac la cartina. Las butias: adüna plainas – que ch’eau nu poss pretender da mi’EC
– süllas curunas adüna güsta precis que cha’s
druvaiva per as cufforter u que cha’s vaiva
güsta merito. Quist hest fat bain. Per la peja
mes tracks:
simona caminada
suos-chast uossa ir a cumprer aint qualchosa
bel. Puoh. Quecò d’eira üna lavurada. Per la
peja suos-chast uossa ir a der our raps.
Hmm. Ils bels temps vegls.
Uossa es que tuot oter. Zieva ün telefon
dischagreabel da qualche mamma zac la cartina e dai ubain i’l Volg a cumprer ün schoggistängeli ubain a la posta per ün pêr marcas.
Super. La satisfacziun es enorma!
Eau nu füm – scu bun exaimpel per mieus scolars. Na, eau propi nu füm. Ma a nu mauncha
bger. Güsta zieva uschè ün telefon da qualche
mamma u zieva avair corret las clausuras da
quints u cun correger quellas da reels tainta
la s-chaclina da cigarettas nunexistenta. U la
butiglia vinars ...
Eau se. A do ün u l’oter talent chi ho imprais
svess a fümer, zieva qualche tuoss e tres
in­strucziun autodidactica. Eau impè sun üna
da quellas chi vess gieu dabsögn da qualche
lecziuns da fümer a scoula. Tuot vain musso a
scoula, ma che da tuot que as po propi druver
zieva illa vita da minchadi per surviver?
Perche stögli savair fer our quints a cho?
Quints cun frasinas? A chi ho que già üna
vouta salvo la vita da savair che chi’d es ün
pronom?
Ma minchataunt as vess simplamaing dabsögn
d’üna cigaretta. E che fer sch’üngün nun ho
mê musso cu cha’s fo a fümer?
A nu’m rest’ünguott’oter cu dad ir a la posta
a cumprer 9 marcas dad 85 e 5 dad 1.10. Que
d’he uossa però propi merito!
1. «Gabriel» da Lamb
4. «Comptine d‘un autre été: l‘après
«Gabriel» ei in toc plein magia, el ei, viu ord
vesta dalla musica, reducius sigl absolut minimum e di tuttina ora aschi bia. Atgnamein
consista il toc sulettamein dalla vusch dalla
cantadura Louise Rhodes e da musica el background. Dad ina vart ei la canzun «Gabriel»
per mei ina canzun d’amur, da l‘autra vart
teidl’jeu era bugen quei toc cu jeu sun tresta.
midi» dil soundtrack dil film «Le fabu-
Magistra B è magistra rumantscha.
leux destin d‘Amélie Poulin»
Quei toc ha buca plaids ni text cantau, el consista semplamein d’ina melodia da piano. Priu
ora ch’jeu mirel enorm bugen il film sun jeu
era s’inamurada en sia musica. Sch’jeu teidlel
quei toc vegn jeu adina melancolica, el fa vegnir endamen il viagiar atras il mund ed igl
emprender d’enconuscher novas tiaras.
2. «So Many Ways» da Carol King
5. «Save Me from Myself» da Christina
Atgnamein enconusch’jeu quei toc pér dapi
fetg cuort temps. Zaco hai jeu denton il sentiment che quella canzun vegni aunc a giugar in’impurtonta rolla en mia veta musicala.
Detg fetg sempel ei «So Many Ways» semplamein in muossavia per in bien stil da singer
songwriter.
Aguilera
3. «Like a feather» da Nikka Costa
Simona Caminada ha 20 onns e studegia publicistica e scienzia da film a Turitg. Sper siu studi
sefatschenta ella oravontut cun cantar, sunar
piano e cumponer musica.
Nikka Costa ei in absolut scheni en mischedar
divers stils da musica. «Like a feather» ei in tal
toc. Cheu aud’ins pop, folk, jazz, rock, funk
etc. Deplorablamein ha ella mai propi giu success en Svizra. Per mei eis ella ina dallas pli
curaschusas cantaduras ella scena da musica.
7
«Save Me from Myself» descriva ina da quellas situaziuns che mintga carstgaun ha, cu
el sesenta semplamein piars sin quei mund.
Per mei dat ei en da quellas situaziuns buca
megliers plaids che quels dil song «Save Me
from Myself».
che vita da
chans:
mammas chi
lavuran
da Fadrina Hofmann Estrada
Quantas jadas m’haja agitada da politikers
conservativs chi pretendan cha mammas chi
lavuran negligeschan a lur uffants. Eu sun
svessa figlia d’üna mamma chi ha adüna
lavurà ed eu nu n’ha mai gnü l’impreschiun
ch’eu n’haja pervi da quai ün uschedit «deficit
emoziunal». Anzi, eu sun persvasa cha güsta
perquai cha mia mamma lavuraiva adüna,
n’haja imprais ad esser independenta plü bod
co meis conscolars chi vaivan mammas chasa­
rinas.
Las Punts politicas
La vart da las mammas chi lavuran nun haja
mai resguardà pro mias ponderaziuns. Uossa
am saja planet imaginar co ch’üna mamma as
sainta, sch’ella es tuotta di davent e tuorna la
saira a chasa stangla morta. La noscha con­
scienza as fua aint apaina chi’s es our d’chasa.
Ils uffants sun bainschi in buns mans, ma
apunta na i’ls agens. Vi pel di van ils impissamaints adüna darcheu pro’ls pitschens, e cur
chi va vers saira s’haja ün desideri ardaint da
paquettar la roba e da tuornar pro la famiglia.
Là spettan lura öglins glüschaints, creatüras
plain vita e vöglia da giodair amo la mamma
ün pêr uras avant co ir a cuz. E la mamma less
in fuond be mangiar alch, metter sü ils peis e
star ün mumaintin pachific.
Na na, eu nu sun gnüda amo svelt in spranza l’ultim mais e nu n’ha parturi intant üna
dunzaina uffants. Eu discuor da mia Birba
chi nu po plü gnir cun mai regularmaing in
büro, sco cha quai d’eira il cas fin uossa. A
bunura stuna perquai sü bodezzas per ir i’l
god cun meis chanin zuond activ. Lura resta
la strüzla a chasa i’ls mans dad inchün chi tilla
ama da tuot cour – ma chi apunta nun es sia
«mamma». E la saira haja nom amo üna jada:
Velo, god, flüm, giovar. Alch positiv ha quist
ritem listess: La patruna da Birba es sforzada
da’s mover, ella tschüffa sia raziun ajer fraisch e resta sociala grazcha als inscunters cun
joggers, pensiunats, kindels ed oters pa­truns
da chans. Uossa ha’la be amo da chattar
oura co avair peda eir pel seguond pêr d’ögls
glüschaints chi spetta a chasa sün seis retuorn
– ils ögls d’üna creatüra cun duos chommas...
Stuair lavurar in ün lö ingiò cha l’aigna sandà
es periclitada fermamaing es illegal. Perquai
stoia eir esser illegal da fümar aint illas ustarias: per garantir la sandà dal persunal. Per
quist motiv esa güst d’integrar ün scumond da
fümar aint illa ledscha da lavur federala. Far
üna aigna ledscha chantunala es exagerà.
Dit quai as poja darcheu s’occupar da problems plü importants e da temas plü interessants...
ancleia tots tgi lessan ena tala lescha. Cunzont
igl persunal è periclito fermamaintg, els ston
luvrar igl antier de ainten la brainta mortala.
Da tschella vart sunga ansomma betg en fan
digl stgaffimaint dad adegna novas leschas. Igl
ustier duess aveir la libertad da saveir decider
sez! Ed anc en oter punct è fitg impurtant per
me: An ustareias noua tgi vign sarvia speisas
saia ansomma betg ancleir, tgi en tal scumond
stò ansomma neir discuto. Per me è chegl ena
dumonda dall’educaziun e dallas manieras tgi
tschels vignan respectos ed tg’ins fema betg
an ena tala localitad. Da chels problems on da
neir schliias a tgesa, on da neir «pitgias» aint
agl unfant da pitschen anse!
Jon Pult ha 22 onns ed è student dad istorgia a
l’universitad da Turitg. El è cusseglier communal da la citad da Cuira per la PS ed ex-president dals Giuvens Socialists dal Grischun. El è
oriund da Sent e stat a Turitg ed a Cuira.
«Fimar u betg fimar - quai n‘è betg la
dumonda che la politica ha da reglar.
Roman Liesch
Mintga ustier duai decider sez, sch‘el
Er ia va gio smaladia bleras gedas gia, cura
tg’ia sung turno dalla sorteida, tgi tot – dalla
vistgadeira anfignen tigls tgavels – ò tuffo
digl fem da cigarettas. Ia sung tuttegna adegna puspe ia an sorteida e va simplamaintg
ampruo d’evitar localitads noua tg’ins vei
strousch igl agen mang avant igls îgls. Ena fitg
bunga schliaziun ò l’ustareia Calanda a Coira
catto; 3 deis per emda ègl scumando da fimar
(oter tgi an igl fumoir) ed igl rest dall’emda
ègl lubia. E tuttegna è chel local frequento
mecta bagn mintga de! Igl ustier ò surpiglia
l’iniziativa e fatg ensatge, super! D‘ena vart
less in restorant per fimaders u nafimaders.»
Jon Pult
Restricziuns cunter il fümar sun ün uschedit «hype» actual. Üna moda da nos temp.
Üna chosa na fich simpatica. Sco schi nu dess
problems plü importants e temas plü interessants.
Schi s’as fa però ün pêr impissamaints raziunals, as riva a la conclusiun ch’üna reglementaziun chi scumonda da fümar aint illas ustarias
fa sen. Fümar passiv fa grond donn a la sandà.
8
Fadrina Hofmann Estrada (24) es schurnalista e
viva a Berna.
Roman Liesch ha 20 onns e vegn da Brinzauls. El
ha fatg la matura e lavura per il mument. L’onn
proxim cumenza el il studi da matematica a
l’universitad da Turitg. El è en la suprastanza da
la giuvna partida populara dal Grischun.
Remartga da la redacziun: La regla da fimar e
betg fimar en il restorant Calanda, che Roman
Liesch menziuna, n‘exista betg pli.
Ti vuls savair:
8,2 cm lunghezza, 7 mm diameter ed uss
03:45:05 durada
da Flurina Badel
Rökning dödar. Il nicotin ha nom nicotin pervi
da Jean Nicot (1530-1604). El d’eira persvas
cha’l tabac saja üna planta medicinala ed ha
fat talmaing reclama, cha tuot la Frantscha
es gnüda dependenta. Dal 1561 ha scuvert
eir la raina Caterina Maria Romula de Medici
il tabac. Ella ha inventà il Schnupftabak –
poudre de la reine – cunter la migrena. Ma il
nicotin ha eir amo oters avantags. In pitschnas
concentraziuns, per exaimpel in üna cigaretta, ha il nicotin ün effet zuond stimulant.
Rivà illa circulaziun dal sang procura il nicotin
per ün spejel plü ot dals hormons adrenalin,
dopamin e serotonin. Ils hormons chi sun eir
respunsabels per sex orgasmic.
Rauchen macht impotent. Pro’ls effets centrals
dal nicotin tocca eir l‘augmaint da la prestaziun psicomotorica, i’s es plü attent ed eir
nossa memoria es megldra. Bod da na crajer
cha tantas fümadras invlidan adüna zurplins o
macchinettas.
«S-chüsa (climper-climper culs ögls) – ma
nu vessast forsa fö (rierin dutsch)?» El tendscha nan il filleicht, ella tocca ün pa seis man,
ma be finin. La flomma schlengua. Ella tira
(ün’ögliada profuonda in seis ögls, da suot
insü). «Ooops – i nun arda – possa amo üna
vouta..?» Ed uschè inavant.
Fumer nuit gravement à votre santé et à celle
de votre entourage. Plü bod d’eira bler plü flot.
No nu lain uossa definir plü bod. In mincha
cas a’s pudaiva fümar illa pitschna cotschna
ed illa gronda alba svelta cun duos plans. Quai
d’eira dimena avant ils 10-12-2005. Cur chi’s
faiva amo blerischmas cugnuschentschas i’l
tren, i’l Raucherabteil. Flot saraja lura eir darcheu a partir dal settember 2007 in Grischun.
Cur cha tuots fümaran davant las ustarias. I’s
farà darcheu bleras cugnuschentschas.
«Uei – nu‘m vessast üna secha?» El ria da
quai sfarfat. Ella – malsgüra – tendscha via il
pakettin. «Oh, quai es tia ultima – quella nu‘s
stessa regalar, quai maina disfurtüna.» Ella dà
dal cheu. El piglia la cigi e va.
I’s discutarà e flirtarà dadot davant las
bars. Ma la giuventüna gnarà s-chatschada
d’installaziuns cun tun ot ultrasun (insaj auditiv per persunas suot 28 – tuot quai chi vegn
davo es massa vegl – sorry – www.spreeblick.
com/2006/06/12/haste-tne/). Ils attempats
cun lur udida donnegiada sbrajaran inavant
– e ningün nu reclamarà – i nu’s larà esser
discriminant vers ils vegls. Ils vegls as sentiran
sco giuvnots – tschimond e sgerlind our sün
via - e no vezzaran cha la nouva ledscha serva
almain a l’anti-aging-trip da nossa società.
Ils blers sfüflan schi va pella quantità da cigarettas fümada. Blers pretendan da na fümar o
9
be pac. In Svizra füman 38% da la populaziun tanter 15 e 24 ons. Il fumo crea un’elevata
dipendenza, non iniziare.
In Italia (impustüt i’l süd) s’instrafottan ils
fümaders ed ils possessurs da spuntas dal
scumond da fümar, ed i vegn fümà be listess
(be na i’ls locals turistics). La pulenta serra ils
ögls e tuots sun cuntaints. Quant talian es il
Grischun?
Giuru: la seria
da Sara Hermann
Mintga cuc sa tge che la GiuRu è, ma
nagin che sa propi tgi che la GiuRu
è. Forsa che tes vischin, tia coiffeusa, tes schef u tia affera pudessan
er esser GiuRu? Nagin che sa vairamain. 148 fatschas, ina pli bella che
l’autra, ma nagin che sa che questas
persunas èn propi commembras da la
GiuRu. Scandal! En questa seria mensila vegn preschentà in commember
suenter l’autra commembra.
prenum, num: Fabian Augustin lieu: Mon
annada: 1988 activitad principala: quest
onn matura e suenter gist SR MSL (scola da
recrut; militar en servetsch lung) quai hai jau
gugent: macaruns alpins, gervosa, chautschas
sut cotschnas quai hai jau betg gugent:
memia bler sulegl (fa mal la testa), Beltgs
email: [email protected]
prenum, num: Tinetta Rauch lieu: Crusch
(Sent) annada: 1984 activitad principala:
per il mument anc vi dal far nagut quai hai
jau gugent: tschigulattas cun stil, quietezza
la damaun, stifts nairs, maggi ed aromat, chalzers da Camper, sulegl da primavaira, «kitsch»
per ils chavels, fins d’emna betg planisadas,
cappuccinos, e ... pasch tranter ils umans!
quai hai jau betg gugent: mieurs, chaschiel
chaura, sectas, fraid ils pes, tschertgar clavs,
suns e tuns da handys, glatsch da frajas, soccas
cun rusnas, ir sin tualetta la notg, e ... guerra
email: [email protected]
10
prenum, num: Urs Domenig lieu: Sent /
Glion annada: 1980 activitad principala:
lavurar e studegiar (electromontader / student a la HTW Cuira PUA cumplementar a la
professiun) quai hai jau gugent: Simpsons
e ballarait quai hai jau betg gugent: olivas
email: [email protected]
Vul emprender RG?
La Lia Rumantscha e la GiuRu ta porschan l’ultimativa pussaivladad da frequentar in
curs da rumantsch grischun intensiv
Il curs sa drizza a giuvnas e giuvens interessads per il RG. La finamira è ch’ils participants
e las participantas possian scriver suenter simpels texts curts en RG.
Termins (adina la sonda):
3 da november 2007 (3 lecziuns à 45 minutas)
10 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas)
17 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas)
24 da november 2007 (4 lecziuns à 45 minutas)
1 da december 2007 (3 lecziuns à 45 minutas)
Lieu: Chasa Rumantscha / Via da la Plessur 47 / 7000 Cuira
Custs: Circa 50 - 60 fr.
Annunzias: Fin ils 15 da settember 2007 tar [email protected]
Cundiziuns: Il curs serra cun in examen. Mintgin e mintgina che termina quel cun
success retschaiva in certificat (RG livel 1 LR). Ulteriura cundiziun: 80% preschientscha.
prenum, num: Astrid-Catherine Alexandre
(giebein :-)) lieu: insanua en Svizra (il bler en
in twingo) annada: 1981 activitad principala: massa, tranter auter dar scola quai hai
jau gugent: mes amis, cudeschs, musica, cellos e ghitarras e clavazins, dar gieus, cre­schids
infantils, crapella en satg, tecnica che func­
ziuna, eroports quai hai jau betg gugent:
bottas en la maila, paintg dir sin paun frestg,
pastrigliada da crida vi da la tavla, campagnas
da la svp, tecnica che na funcziuna betg, flautas da Pan, malchapientscha per sms, dumengias saira en in tren pli che plain email: [email protected]
prenum, num: Martina Hermann lieu:
Friburg annada: 1983 activitad principala: studenta d’istorgia quai hai jau gugent:
l’odur da stad ina dumengia endamaun
(avant las 10.00) quai hai jau betg gugent:
l’ultima pagina d’in cudesch email: [email protected]
11
prenum, num: Victoria Mosca lieu: Samedan
annada: 1987 activitad principala: scola
auta da pedagogia - jau davent magistra quai
hai jau gugent: snowboard, star patgific quai
hai jau betg gugent: stress, memia chaud u
memia fraid email: victoriamosca@hotmail.
com
Regiun surselva
^dad Ursin Lutz
12
13
viadi da studi ellas dolo
da Lisa Dermont
ch’ins ha viu caussas ch’ein unicas ni fetg
raras sin nies mund. Nossa guida ei stada ina
fetg simpatica Jaura.
Embrugls linguistics, Ötzi fimader e
sortida
Il viadi havein nus cuntinuau tochen Meraun
(nua che biars han survegniu ina brava barschada dil sulegl duront la pausa da miezdi)
e lu vinavon encunter Bulsaun. Leu havein
nus fatg ina viseta agl Institut Pedagogic nua
ch’igl ei vegniu declarau per tudestg il sistem
da scola ladina a nus. L’emprema gada havein
nus udiu igl idiom dalla Val Gardena (ladin:
Gherdëina), quei ch’ha schau gizzar las ureglias ils ins ed ha procurau per embrugls linguistics tier ils auters. Ladin vegn discurriu ellas
tschun valladas entuorn il massiv dil Sellas, ed
ei dat sco cheu tier nus el Grischun differents
idioms. Per nus ei quel dalla Val Gardena da
capir il meglier.
Dils 10 tochen ils 13 da matg havein
nus, las classas 4, 5Gc, 5 e 6Fa dalla
Scola cantunala, visitau nos parents
ord vesta linguistica ellas Dolomitas.
Nus vein survegniu investas ella historia, ella cultura ed ella veta dils
Ladins dallas Dolomitas.
Surselva – Müstair: durmir e documents
Baul la gievgia endamaun han ils emprems da nus stuiu semetter sin via, dallas
sis la damaun ei il bus partius da Glion. Ils
Sursilvans han priu quella staziun per entrar
el car dall’interpresa da viagiar Casanova, tuts
han encuretg ina posiziun cumadeivla per
saver durmir aunc in mument. Tochen Cuera
ha ei aunc dau ulteriurs stops e la canera el
bus ei sesalzada cuntinuadamein. Per ch’ils
Surmirans ed ils Engiadines sappien era profitar da nies bus, havein nus priu la via tras il
Surses e sur il Gelgia vi ell’Engiadina. Dallas
endisch vein nus finalmein contonschiu la Val
Müstair, nua ch’ils davos han cumpletau la
gruppa. Nus vein fatg ina viseta alla claustra
da Müstair, leu vein nus contemplau il pli vegl
text screts en romontsch el territori Grischun,
il qual sesanfla amiez ils texts latins egl urbari
dalla claustra. Quei text declara che la claustra astgi schar pascular sias vaccas ella val da
Favergatscha. Silsuenter havein nus aunc giu
ina cuorta tura guidada tras la claustra, nua
14
Suenter igl Institut Pedagogic essan nus serendi cun gronda marveglia al museum archeologic dil Tirol dil Sid. La marveglia ha teniu
tochen che nus havein saviu dar in sguard tras
ina finiastretta, davos la quala Ötzi dierma. In
carstgaun, dil qual ins ha gia udiu ton, denton
tgi saveva ch’el hagi fimau? Tenor l’obducziun
da siu lom ei quei cumprovau. El museum
dat ei denton buca mo da contemplar Ötzi e
sia rauba, mobein era la historia dil Tirol dil
Sid dil temps da crap tochen el temps dils
Carolings. Las exposiziuns serepartan sur quater alzadas e tut ei drizzau en modern e cun
biaras animaziuns e models.
Da buna luna havein nus fatg il davos toc da
nies viadi cul bus tochen Parsenon. Strusch
arrivai leu, havein nus retratg nossas combras egl albiert da giuventetgna Kassianeum
e lu tschenau. In dètg menu cun salata, antipasti, primo piatto e perfin dessert ha spitgau
nus, ils venters ein stai pleins ed aschia eran
tuts cuntents. Suenter tscheina quei che nus
vein tuts spitgau: temps liber! Tuts han nezegiau quei temps tenor agen gust, ils biars ein
serendi el marcau per star aunc in mument da
cumpignia.
Viseta d’ina sort Lia Rumantscha ladina
Venderdis havein nus giu dad esser el bus
sillas otg. Sco usitau ein tuts stai perpeis ad
mitas
uras per il viadi ella Val Gardena. Cun nies
superbus essan nus serendi a S. Martin de
Tor. Nunspitgadamein essan nus cumpari egl
Institut Ladin Micurà de Rü, aschia che nus
havein igl emprem giu da visitar il Museum
Ladin el Cisatel de Tor sil crest sur S. Martin
de Tor. (Avon havein nus denton aunc sblundergiau la stizun dil vitg, la finala levan tuts
magliar enzatgei marenda). Quei museum fetg
modern san ins inspectar senza guid human,
ins drova sulettamein in’apparatura che reagescha sin signals da func che vegnan tarmess
da puncts fixs el museum. Sch’ins semova cun
quella apparatura ella zona da signal, audins
explicaziuns tras in ureglier.
Gia avon marenda havein nus saviu tedlar
in referat sur dil ladin, la historia dil lungatg
e dils Ladins, l’influenza dil faschissem sil
ladin e la situaziun geografica dils Ladins egl
Institut Micurà de Rü. Quei referat da signur
Moroder, tenius per ladin e tudestg, ha sclariu
biaras dallas damondas che certs da nus havevan sco pensum da rispunder (dapli informaziuns sut www.ladinia.ch.vu). Igl Institut
ladin Micurà de Rü san ins cumparegliar cun
nossa Lia Rumantscha (dapli infurmaziuns sut
www.micura.it).
Geologia e lungatg
Suenter ch’ils scolasts ein buca stai perpeis
dallas uras fixadas per il viadi anavos, havein nus perfin aunc inagada stuiu turnar egl
Institut per la mappa da nies scolast. Cun
tut sias siat caussas havein nus fatg la secunda emprova da turnar sur il pass dil Sellas a
Parsenon. Malgrad che nus eran tschaffai dil
film en nies bus, havein nus stuiu distaccar
nossas egliadas da quel per saver contemplar il
massiv dil Sellas. Quei crap ei vegnius formaus
dalla plievgia, ed il resultat dalla reacziun da
lezza culla caltschina el crap ha priu il flad a
nus. Sisum il pass havein nus fatg ins pausa
per saver guder quei massiv impressiunont.
Turnai el Kassianeum havein nus survegniu in cuors da «crash» da romontsch ladin
da duas studentas dalla universitad libra da
Parsenon. Quei cuors legher, informativ ed
adequau a nossa vegliadetgna ha plaschiu
a tuts. Damondas sco «Co aste pa inom?» –
«Co has ti num?», ni «Ciafassi prëitambel n
süch de pomaranc?» – «Astgass jeu haver in
suc d’oranschas?» s’audan dapi lu tier nies
vocabulari. Quei cuors ha inagada dapli mussau ch’il ladin semeglia aschibein il romontsch
sco era il talian e demuossa buc in problem
da capientscha per nus. Cun quei cuors da
«crash» ei il program per quei gi staus a fin.
Parsenon ha in fetg bi marcau vegl ch’ei renda
en tuttacass da visitar: sper ina massa stizunettas che porschan tut quei ch’ins drova ni e
buca san ins era flanar alla riva digl Isarco.
Shopping, referats e retuorn a casa
Per cletg han ils scolasts (che han dil reminent
era gudiu las notgs) decidiu gia il venderdis da
schar curdar il secund viadi ella Val Gardena
ad Urtijëi per schar ruassar nus sonda endamaun muort il spess program dils dus gis precedents. Aschia ei strusch la mesadad dils scolars arrivada a solver (gliez dat ei mo tochen
las 9), denton sin miezgi ein tuts stai avon
l‘universitad libra da Parsenon. Certins frestg
ord letg, auters suenter ina tura da shopping. Nus essan vegni beneventai da signur
Videsott, il docent da ladin alla universitad
libra da Parsenon. Dad el havein nus survegniu ina resumaziun, novas investas e fatgs
enconuschents ord in‘autra perspectiva sur dil
ladin e dils Ladins.
Tgi ch’ei buca staus perpeis la damaun per ir
a far il «shoppen» ni visitar il marcau ha giu
la caschun da far quei suenter nies inscunter
cun signur Videsott. Bein enqualin ha nezegiau il temps per scriver in cuort referat tier sia
damonda, e nus dil team da pressa havein priu
la caschun da scriver ils artechels per las differentas gasettas el Grischun ed ellas Dolomitas.
Suenter la buna tscheina tenor schema enconuschent havein nus astgau guder la sortida,
beinenqual local a Parsenon po tochen quella
notg mai haver udiu ina canzun romontscha.
Sil viadi da retuorn che nus havein fatg cun
in tempo spertissim han in pèr sentiu la sortida ellas stortas giu dils pass. Quei viadi anavos havein fatg en temps da record, ed aschia
ein tuts stai bials e leds a casa dumengia dallas
duas. Tut priu ei quei stau in viadi divertent
ed instructiv. Aschia vi jeu engraziar agl organisatur e sperel che nos incaps lubeschien
tuttina da far aunc plirs viadis da studi ellas
Dolomitas.
15
«...schi lunsch naven...»
da Carin Caduff
«...schi lunsch naven...» ei in project
da teater da giuvens per giuvens. La
tematica dil teater sedrezza principalmein a giuvenils ch’ein en ina perioda da lur veta nua ch’ei dat midadas.
Nua che decisiuns per il futur ston
vegnir pridas. In ulteriur accent ei
era la relaziun denter giuventetgna
e tradiziun.
«Tradiziun ei buc l’aduraziun da tschendra – Mobein la surdada da fiug.»
Gustav Mahler, cumponist
L’idea dil project ei naschida da Claudia
Carigiet. Ella sezza habitescha a St. Louis (F),
mo ha sias ragischs a Dardin. Era ella ei ...schi
lunsch naven... e leva aschia realisar in project en sia patria d‘origin.
Enzatgei special tier quei teater ei ch’il toc ei
buca gia daus avon, quei che fa el fetg unics.
Ils scenarists ein giuvens acturs ella vegliadetgna da 16 entochen 25 onns che vegnan
dall‘entira Surselva. Il cuntegn dil scenari
corrispunda al resentir actual dils giuvens.
Ell’emprema fasa dallas emprovas eisi pia
impurtont ch’ils giuvens acturs seconfruntien
intensivamein cun lur sentiments, lur opiniuns da lur situaziun momentana. Quei cun
Roman Weishaupt, Degen / Turitg
Claudia Carigiet, St. Louis / Dardin
damondas sco: Tgei less jeu contonscher in gi?
Co vegn jeu da realisar mes siemis e desideris?
Sai jeu star cheu, ni stoi jeu far il pass dalla
midada ed ir el lontan? Tgei habilitads hai jeu,
e tgei portas ein aviartas per mei? Dat ei forsa
caussas ni persunas che impedeschan mei en
mias decisiuns? Sun jeu insumma libers avunda per decider? Dat ei forsa schizun tradiziuns
ch’influenzeschan mei en mias decisiuns? Less
jeu viver quella tradiziun e persuenter desister
da mes desideris? Ni eisi schizun pusseivel da
viver in ton quellas tradiziuns, mo tuttina era
saver viver mes siemis?
stataziuns che sedattan ord quellas ponderaziuns emprovan els da reflectar ed exprimer a
scret. Entras quels impuls neschan las empremas scenas che vegnan nutridas e sviluppadas
vinavon entras improvisaziuns.
In exempel: Gia dapi decennis vegn la lennaria «Palenno» menada dalla famiglia Cabrin.
Simeon ha finiu siu emprendissadi e siu pli
grond siemi ei da daventar architect. Denton
less el buca trumpar siu tat che ha baghegiau
si la lennaria tut persuls. Siu car tat che veva
adina in tal plascher da siu biadi «che vegn
in gi a surprender la lennaria». E tgei vegnan
pomai siu bab e sia mumma a gir, cura ch’el
vegn a gir ch’el lessi pli bugen daventar architect? Co vegnan els a reagir? Vegnan els ad
haver capientscha per ses desideris? Pilver, in
dilemma…
Ils giuvenils seconfruntan pia denter auter
cun lur desideris maun en maun cun las tradiziuns, seigi quei en fuorma digl exempel ni en
in’autra moda e maniera. Las differentas con16
La responsabladad per il teater surprendan
Roman Weishaupt (producziun generala) e
Claudia Carigiet (reschia). Omisdus ein pedagogs da teater diplomai.
«Igl actur vegn scatschaus dil regl nundomesticabel da setransformar en in’autra
persuna, per scuvierer sesez entochen
alla fin egl auter.»
Max Reinhardt, reschissur ed actur austriac
Frestgezza
croccanta.
Für knackige
Frische.
Per mai e per tai.
17
container 157
pleds cruschads, puspè cruschads pli simpel, la
finala avain nus bels premis per vus.
Il Battaporta dal Radio Rumantsch
turna! Rockischem en la rait
Engiavinera 155
Tge èsi? Engiavinera memia pretensiusa? U
vus memia tgutgs? U èsi uschè lev che vus
as turpegiais da sa participar? U essas memia
marschs? U memia avars per pajar 20 raps per
in sms (e-mails fissan gratuits)? Nagin ha vulì
trametter propostas per la soluziun dal matg
(fiss dal reminent stà JAG ÄLSKAR DIG – in
bel «Jau t’am» per svedais). Suenter che vus
avais pudì schliar in’engiavinera in pau pli
speziala il zercladur, turnain nus puspè tar ils
En l’avegnir è il radio per la giuventetgna
rumantscha da chattar en l’internet. La fin
fanadur, curt avant l’Open Air Val Lumnezia,
va battaporta.ch online.
Battaporta.ch vegn ad esser il radio ch’ins
po tadlar, leger e guardar. Sin la pagina datti
contribuziuns giuvnas en tun, pled e maletg.
E battaporta.ch è anc dapli: ina plattafurma
per la giuventetgna rumantscha e grischuna nua ch’i dat infurmaziuns sur dad events
grischuns, gruppas e bands grischunas e
rumantschas e bler auter pli.
Sin la pagina battaporta.ch datti era differents
stils da musica, da rock sur hip-hop enfin tar
pop. Cun blera musica vegn la pagina lantschada a l’Open Air Val Lumnezia. Lura rap-
engiavinera 157
Legia la colonna grassa da surengiu e ti retschaivas il pled da soluziun. Trametta quel per
plaschair cun indicaziun da tia adressa a chasa
a: Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715
Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in
e-mail a [email protected].
1.
Quai che duai reducir las substanzas nuschaivlas en il fim da la cigaretta
2.
Num da la planta che furnescha entras sia feglia la droga per ils
fim­­­aders
3.
Denominaziun scumandada per cigarettas apparentamain pli «levas»
4.
Quella maschaida da gas e particlas datti cun il process da brischar
5.
Tissi en il tubac che fa daventar dependent
1
2
3
4
5
18
porta battaporta.ch sur da l’Open Air en tut
ils detagls, da davant e davos la tribuna, dals
artists e dals visitaders. Per tut quels ch’èn a
l’Open Air e per quels che restan a chasa.
Cumpliments
Cumpliments fan era bain a la redacziun da
las PUNTS. Quest qua lain nus parter cun tut
noss lecturs:
«cun in pau retard: grazia fitg per la bella
rezensiun dal Trantertemp en las Punts.
L‘emprima cun in pau fund en la pressa
rumantscha. Chars salids. Benedetto.»
a
la an
d i
r d
o ti
o
u
q
IMpressum
Chauredactur:
Ursin Lutz, Bankstrasse 6, 7000 Cuira,
[email protected], 076 434 10 26
Redacziun:
Flurina Badel, Rabengasse 17, 7000 Cuira,
[email protected]
Flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154 Ruschein
[email protected]
Martin Cantieni, Encarden 18, 7152 Sagogn,
[email protected]
Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswil,
[email protected]
Chatrina Josty, Majorangasse 6, 7000 Cuira,
[email protected]
Collavuratur/as en quest numer:
Sara Hermann, Fadrina Hofmann Estrada, Jon Pult,
Roman Liesch, Anna Serarda Campell, Carin Caduff,
Sandra Monn, Lisa Dermont
Layout nr. 154:
Annatina Dermont, Hauptstr. 37, 6015 Reussbühl
[email protected]
Secretariat:
PUNTS, Aita Pult, 7551 Ftan, [email protected],
079 563 27 32
Editura:
GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira,
[email protected]
xPERMINTGAGUST
Abunament:
45 francs per onn, Raiffeisen Surselva, clearing 81073,
conto 41742.23,www.punts.ch
Stampa:
Spescha e Grünenfelder, 7130 Glion
Internet:
www.punts.ch, www.giuru.ch
Avis:
Las opiniuns dals auturs en quest numer na ston betg
correspunder a l’opiniun da la redacziun da PUNTS.
PUNTS è commembra da l’Associaziun da la Pressa
Svizra dals Giuvens.
CUMPOSIZIUNCREAZIUNSQUETSCH
SPESCHAEGRàNENFELDER
STËDTLISTRASSE\GLION
TEL\FAX
WWWSPEGRUCH
19
AZB 7130 Glion
Sortida #102
Famiglia #103
Recepts #104
Magia #105
Nair #106
Boulevard #107
Brisant #108
niv #109
Open air #110
illegal #111
lifestyle #112
cumpost #113
on the road #114
battacor u gaga? #115
senza cunfins #116
Novas vias #117
1 secunda #118
Dunnas #119
10 onns Punts #120
ok #121
Maschinas #122
Mobilisaziun #123
Jugos #124
felix #125
giuventetgna #126
Silvester #127
underground #128
la mort #129
intim #130
seniors #131
Tualettas #132
tren #133
budget #134
7 putgads mortals #135
dvd #136
superstiziun #137
minoritads #138
statistica #139
conscienza #140
frisuras #141
cureisma #142
siemis #143
malsaun #144
dumondas #145
Trocca 7 #146
vip #147
trettel #148
tamazi #149
Pertge? #150
Integraziun #151
Skis etc. #152
Geniturs #153
Uniuns #154
emprima amur #155
sms #156
#157
chatscha #158
elecziuns #159
20