La Quotidiana, 19.11.2012

Transcript

La Quotidiana, 19.11.2012
Pretsch Fr. 1.60
16. annada, numer 225
GA 7007 Cuira Glindesdi, ils 19 da november 2012
Nov monitoring da
peschs en il Rain
La cumissiun da las regenzas alpinas vul augmentar la valur ecologica dal Rain alpin.
Per sa sentir bain
en la vegliadetgna
2
Tar la sentupada da la pcd 60 plus
è vegnì infurmà davart il maletg
empalant dal Grischun.
2 LA VOUSCH DA SURMEIR
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15
13 ga gie ed ina ga na
Il Scuol Palace
resta a la
Friedman GmbH
■ (anr/bcs) L’inchant dal
Hotel Scuol Palace a
Scuol/Nairs chi d’eira previs
per venderdi passà nun ha
gnü lö pervia chi’d es gnü trat
inavo la scussiun e la pretaisa
d’inchant. L’Hotel Scuol Palace chi vaiva nom al prinzipi
«Grand Hotel Kurhaus Tarasp» ha drivi sias portas dal
1865. Tal nun ha gnü be buns
temps ed es i diversas jadas in
fallimaint. Adüna darcheu
s’haja chattà nouvs possessurs
chi han però tuots stuvü sucomber.
La
Friedman
GmbH, la possessura actuala
dal Hotel Scuol Palace, ha
pervia da motivs d’insolvenza
laschà serrà l’hotel las ultimas
stagiuns. Cun quai cha ün
pajamaint parzial invers la
Società simpla Clemgia nun
es gnü pajà, ha quella pretais
l’inchant dal Hotel Scuol Palace. La Friedman GmbH ha
però pajà in venderdi a bunura l’import restant pendent
ed ha pudü evitar la scussiun
e la pretaisa d’inchant chi
d’eira previssa in venderdi
davomezdi.
➢ PAGINA 9
■ COMMENTARI
In ferm signal
Igl emprem pass tier la fusiun da 13 vischnauncas tier Ilanz/Glion ei fatgs
DA GIUSEP VENZIN / ANR
■ La tensiun ei carschida il venderdis sera el biro d’elecziun
dils promoturs dil project da fusiun Glion plus. Las empremas
radunonzas communalas ellas
14 vischnauncas participadas
al project han entschiet allas
20.00, entginas in quart ura pli
tard. Strusch che Castrisch ha giu
eligiu ils dumbravuschs ha Riein
priu la decisiun: 25 gie e treis na.
Cun mintga telefon dallas vischnauncas ei la tensiun tschessada. Ils resultats ein stai clars. A
Siat han tut ils 59 presents alla radunonza approbau la fusiun. In
na ei vegniu da Schluein ed era
quei in na senza dubis. Pigl anteriur cusseglier dils stans eo
Maissen – el ha presidiau la cumissiun strategica dil project – ei
quei denton buca stau ina surpresa. Allas 22.00 ha el saviu annunziar il success. Dallas 14 vischnauncas han 13 approbau la
fusiun. eo Maissen ed Aurelio
Casanova han menziunau ils proxims obstachels – il referendum
annunziaus a Glion e la decisiun
dil cussegl grond. Cun 298 gie e
60 na ei la decisiun a Glion per-
DA GIUSEP VENZIN / ANR
C
un in schi clar resultat
en favur dalla fusiun
han paucs quintau. eo
Maissen ha presidiau la cumissiun strategica dil project
Glion plus ed el ha en scadin
cass procurau per ina lavur
seriusa. Glion ha decidiu da
fusiunar cun 298 encunter
60 vuschs e dau allas vischnauncas vischinontas in
ferm signal ch’igl emprem
marcau al Rein ei promts per
ina collaboraziun stretga culla regiun. Glion ei segir dependents dalla regiun, mo
exact tuttina ei la regiun dependenta dil center che porscha plazzas da lavur ad ina
gronda part dils habitonts
dallas vischnauncas che han
mussau la bunaveglia da fuIn viva silla fusiun da tredisch vischnauncas da treis cumins. Da seniester: Gregori Cavigelli (Siat), Brida Janki siunar. La decisiun clara a
(Rueun), Rino Caduff (Glion) e Theo Maissen, president dalla cumissiun strategica.
FOTO G. VENZIN
Glion ei era in signal als adversaris ch’ei fuss pli prudent
schuadenta ed il success d’in refe- schun. Tenor ils plans dils promo- suprastonza transitoria, l’elabora- da respectar la decisiun che
rendum fuss ina surpresa. La fu- turs duess la nova vischnaunca gia ziun dalla constituziun e dalla led’inoltrar in referendum.
siun tier la nova vischnaunca
Ilanz/Glion ei la secund gronda
fusiun da vischnauncas en Svizra
e cun distanza la pli gronda el Gri-
funcziunar cun l’entschatta digl
onn 2014 e eo Maissen ha puntuau igl engaschi ch’ei drova persuenter. Quei ei l’elecziun d’ina
scha da taglia ed allura l’elecziun
dalla suprastonza e dil parlament.
➢ COMMENTARI E PAGINA 3
Cun humor e scharm
Treis historias da success al Forum Surselva
Che mezs d’instrucziun füss da müdar?
FOTO: R.DUSCHLETTA
■ (anr/gv) Al siatavel Forum
Surselva han treis referents raquintau lur historia da success. Quellas historias ein stadas differentas, mo per haver
success han Jacqueline WalcherSchneider, Ernst Wyrsch e Hanspeter Latour duvrau las medemas
ingredienzas: Curascha, engaschi, persistenza e cletg. Buca
d’emblidar ei denton era la pis-
siun ch’ei drova da menar sco
Ernst Wyrsch il hotel Belvédère
a Tavau ni menar il Club da ballapei da Thun dalla ligia naziunala B ella Champions League.
Quei ha el fatg e sco el viva agl
ur dil plaz da ballapei, aschia ha
el era referiu el hanger dil helicopter a Tavanasa. Cun scharm e
humor ha el raquintau da sia veta da trenader ch’ei ina historia
da success e da trumpadas, mo
en scadin cass ina aventura. Al
Forum Surselva organisaus dalla
Giuvna combra d’economia
Surselva ein biebein 200 persunas stadas presentas. Quels che
suondan ils tips dils treis referents han la caschun da far il proxim pass ella carriera.
➢ PAGINA 5
Mezs d’instrucziun,
tema principal a la CGL
■ (anr/rd) In venderdi davomezdi ha gnü lö la Conferenza Generala Ladina (CGL) illa sala polivalenta da la scoula a Lavin. Linard Martinelli, il president da la
CGL, ha bivgnantà a tuot la magistraglia ladina ed als preschaints. I sun gnüts preschantats
ils resultats d’ün questiunari cha
commembers da PI e da la CGL
han fat quista prümavaira e quist
10047
9 771424 749004
utuon per eruir che mezs chi sun
ils plü urgiaints illa scoula ladina.
Plünavant ha preschantà Francestg Friberg la lavur ed il proget
«Access», il nouv mez da lingua
per la Surselva. L’inspectorat da
scoula ha cun cuorts pleds infuormà davart ils nouvs müdamaints
da la nouva ledscha da scoula.
➢ PAGINA 7
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
Hanspeter Latour ha raquintau da sia veta da trenader da ballapei. Igl ei ina historia aventurusa.
FOTO G. VENZIN
I
ls vischins da Schluein han
detg na alla fusiun e quei
schi clar sco las autras vischnauncas han detg gie.
Quei ei lur bien dretg ed ei
fuss falliu da mussar cul det
sin Schluein. La decisiun democratica ei da respectar e
tschercar vinavon ina buna
collaboraziun culla vischnaunca vischinonta. Era
suenter la fusiun drova la nova vischnaunca Ilanz/Glion
ina buna collaboraziun cullas
autras vischnauncas. La Surselva sto setener ensemen cun
e senza fusiun.
I
na schliata figura han ils
schinumnai salvaders dil
lungatg romontsch fatg ella
discussiun dalla fusiun. Il lungatg romontsch sa buca vegnir
salvaus dallas vischnauncas
pintgas, era persuenter drovi
in center. Autruisa vegn il
lungatg degradaus a folclora.
Il resultat muossa che paucs
han seschau influenzar dalla
davosa attacca perfida dalla
GiuRu. Pli datier dalla realitad vegn in president communal d’ina vischnaunca romontscha. «Cun quella polemica mettan ils Romontschs a
sesezs il sughet entuorn culiez.
Ei drova mo aunc in che stauscha naven la sutga.»
[email protected]
2
LA QUOTIDIANA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVMBER 2012
Nov monitoring da peschs en il Rain
■ (cc) Ina finamira essenziala da la
cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) è d’augmentar la valur ecologica dal Rain alpin e
da garantir la segirezza en cas d’aua
gronda. Ils peschs sco indicatur ecologic èn en quest connex in parameter
central. La Cirra s’exprima a favur
d’ina retschertga davart l’effectiv da
peschs en il Rain alpin. Ultra da quai
collavura la Cirra cun l’Uffizi federal
d’ambient (Ufam, CH) vi d’in model per
avertir cunter auas grondas che duai
star a disposiziun a partir da la mesadad da l’onn 2013. Quants peschs vivan
en il Rain alpin tranter La Punt Rehanau
ed il Lai da Constanza? L’effectiv da
peschs è in indicatur central per il stadi
ecologic dal flum. Ussa vul la cumissiun
internaziunala da las regenzas Rain alpin
(Cirra) laschar far ina nova inventarisaziun. Quai ha ella concludì a Cuira a chaschun da sia 31avla sesida. Las lavurs respectivas vegnan ussa surdadas. L’uschenumnà monitoring da peschs vegn realisà l’onn che vegn. Cun il monitoring da
basa accordà en il rom da la Cirra vegn
stgaffida ina basa da datas cumparegliablas per l’entir territori. Quai pussibilitescha d’examinar en moda unitara il territori da project e porscha enconuschientschas davart midadas en il sistem
da las auas. Spezialmain impurtant è il
monitoring da peschs er per mesirar il
success da las mesiras da meglieraziun
che sa basan sin il concept da svilup dal
Rain alpin. Il monitoring da peschs da la
Cirra gida er directamain a controllar il
success dal project Rhesi da la regulaziun
internaziunala dal Rain (RIR).
Model fidaivel per avertir
cunter auas grondas
Ina finamira impurtanta da la Cirra è la
protecziun cunter aua gronda. Gist per
l’ultima part dal Rain tranter Diepoldsau
ed il Lai da Constanza n’è la segirezza en
cas d’aua gronda strusch garantida en cas
d’in eveniment dal tschientaner. Qua
ston las mesiras vegnir meglieradas. Perquai prevesa il concept da svilup dal Rain
alpin d’augmentar la capacitad da deflussiun dal Rain da 3100 meters cubic per
secunda a 4300 meters cubic per secunda. Ed il letg dal Rain alpin duai vegnir
engrondì ils proxims decennis da 1900
hectaras a var 2900 hectaras. In flum che
ha spazi avunda po s’extender en moda
natirala en cas d’aua gronda e na va betg
immediatamain sur la riva or. Uschia daventa la periclitaziun d’abitadis e d’umans main probabla.
La basa decisiva per las mesiras planisadas è in model fidaivel per avertir cunter auas grondas. L’Uffizi federal d’ambient (Ufam, CH) elavura actualmain in
model da basa che po vegnir consultà per
calcular il preavis. La Cirra lavura vi dal
svilup da quest model da basa e vegn ad
accumpagnar l’introducziun. Fin la primavaira 2013 vegnan redigids ils carnets
d’obligaziuns per ils moduls regiunals da
la Cirra «Gestiun dals spazis per retegnair
auas grondas» sco er in «Manual dals scenaris». La Cirra parta dal fatg che las
prognosas da deflussiun dal nov model
da basa vegnian a star a disposiziun per
il manaschi quotidian a partir da la mesadad da l’onn 2013.
Il project Rhesi vegn cuntinuà
La cumissiun da la regenza è vegnida infurmada da las persunas responsablas per
il project davart la regulaziun internaziunala dal Rain (RIR) er davart il stadi
actual dal project Rhesi. La fin da settem-
ber èn vegnidas preschentadas a Lustenau dus variantas da project a circa 100
acturas ed acturs. Davart questas variantas han las persunas pertutgadas pudì
prender posiziun. Questas reacziuns – en
spezial las posiziuns da l’agricultura e dal
provediment d’aua vegnan examinadas
cun quità – furman la basa per elavurar
ina varianta optimala.
che han lieu la primavaira che vegn e sto
perquai er bandunar la Cirra suenter esser stada quatter onns commembra. Il
cusseglier guvernativ Cavigelli ha engrazià a la cussegliera guvernativa Renate
Müssner per ses engaschament, en spezial per il presidi prosperaivel durant
l’onn 2009, e l’ha giavischada tut il bun
per sia nova part da la vita.
Cumià da la cussegliera guvernativa
Renate Müssner
Il parsura da la Cirra, cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, ha ultra da quai profità da la schanza a l’ultima sesida da cumissiun da quest onn per prender cumià
da la cussegliera guvernativa Renate
Müssner. Ella na stat betg pli a disposiziun per las elecziuns en il Liechtenstein
Tgi è la Cirra?
Las commembras ed ils commembers da
la cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) sa scuntran duas
giadas l’onn per sesidas da cumissiun. En
quest connex rapportan ellas ed els davart il stadi dals projects currents. Ultra
da quai vegnan discutads temas actuals
che ston vegnir schliads e prendidas decisiuns davart novs projects. Las regenzas
dal Principadi da Liechtenstein, dal Vorarlberg e dals chantuns Grischun e Son
Gagl persequiteschan en il rom da la
«Cunvegna da cooperaziun davart il
Rain alpin» dapi il december 1998 sco finamira surordinada la promoziun dal
svilup segir e duraivel per duvrar cuminaivlamain il territori dal Rain alpin, en
spezial la garanzia da la segirezza en cas
d’aua gronda, l’utilisaziun spargnusa ed
ecologica dal spazi e da las resursas sco er
il mantegniment e l’augment da las valurs natiralas.
Las commembras ed ils commembers
da la Cirra èn mag. Markus Wallner (Vorarlberg), cusseglier guvernativ Willi
Haag (chantun Son Gagl), cussegliera
guvernativa Renate Müssner (Principadi
da Liechtenstein) e cusseglier guvernativ
dr. Mario Cavigelli (chantun Grischun,
presidi). Sco represchentant da la Republica da l’Austria e da la Svizra sa participeschan mintgamai Heinz Stiefelmeyer
e Hans Peter Willi (Ufam) a las sesidas da
la Cirra.
La cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) è sa radunada a Cuira: Heinz Stiefelmeyer, represchentant da la Republica da l’Austria; assessur Erich Schwärzler, Vorarlberg; cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, chantun Grischun (presidi); cussegliera guvernativa Renate Müssner, Principadi da Liechtenstein; cusseglier guvernativ Willi Haag, chantun Son Gagl e Hans Peter
Willi, represchentant da la Confederaziun svizra (da san.).
MAD
Ulteriuras infurmaziuns davart la Cirra e davart
sias activitads èn publitgadas sin la pagina
d’internet www.alpenrhein.net
Per sesentir bein e segirs
ella vegliadetgna
Iniziativa per sortir
da l’energia atomara
Presentaziun dil niev maletg empalont pil Grischun
In urari fix per la midada
■ (anr/gc) Il fevrer d’uonn ha la
regenza grischuna sancziunau il
niev maletg empalont per la vegliadetgna 2012. Sur da quel ei
vegniu informau venderdis a
Cuera el rom dalla sentupada
atunila dalla Partida cristiandemocratica da quels sur 60 – ina
gruppaziun dalla pcd cantunala.
La pcd 60+ vegn presidiada da Roland Tremp, cusseglier dil marcau
da Cuera. El ha astgau beneventar
in bi diember che ha tedlau e persequitau cun grond interess las expectoraziuns da Margrit Weber digl
Uffeci da sanadad dil Grischun.
Concentramein e suveranamein ha la referenta presentau cuntegn e direcziun dil niev maletg
empalont 2012 per la vegliadetgna
el Grischun. Quei muossavia munti ton sfida sco schanza. Motiv per
in niev concept ein las midadas demograficas, societaras e las spetgas
dad oz insumma stadas.
Quei maletg empalont cumpeglia ton il provediment sco era la
tgira – da principi va ei per la sanadad insumma – e deducescha dils
principis empalonts acziun e mesiras. Las finamiras strategicas: Promover la sanadad e la prevenziun,
il tractament ambulont e staziunar
e las consequenzas finanzialas che
sedattan per cantun e vischnauncas. Il medem vala era per ina reit
d’informaziun e sensibilisaziun.
Las intenziuns e mesiras vegnan
cumpletadas ed adattadas. Lur realisaziun sefa en etappas e duess esser terminada sin 2016.
Ord diversas opticas
Tras il discuors al podi – moderaus
fetg bein da René Hefti – ein divers
cerchels involvi vegni a plaid. Andrea Menn, menader dalla Casa
d’attempai Bodmer a Cuera, constatescha ch’ils biars cussadents
vegnien tier els neu dils spitals e basegnien consequentamein gronda
tgira. Tier els sappien quels habitar
ton en la casa sco ell’atgna habitaziun. Pilpli vegnien ins cun 85
onns en casa da vegls. Ils biars prefereschien da star aschiditg sco pusseivel denter las atgnas quater
preits.
Davart la purschida da spitex el
Grischun informescha Ida Maissen-Bruhin. Inaga devi ei 90 organisaziuns da spitex en nies cantun:
Oz seigi ei aunc 20 cun total 800
collaboraturas (340 plazzas cumpleinas), 4600 clients ed ina sviulta
da 32 milliuns francs. Gronda peisa vegn dau alla scolaziun e perfecziun dil persunal. Ils cuosts serepartan sin las cassas da malsauns,
pazients ed il maun public.
Il directur dallas segiradas socialas dil Grischun, Carl Hassler,
renda attents a duas pusseivladads
da segidar ch’els hagien: inaga cun
indemnisaziuns a tals che han nuot e lu cun indemnisaziuns (ren-
tas) cumpletontas per tals en mudestas relaziuns finanzialas – e
quei cun tochen 30 000 francs ad
onn. La confederaziun adosseschi
denton – en consequenza dalla
nova ulivaziun da finanzas – adina
dapli da quels cuosts socials sils
cantuns. Enteifer diesch onns ei
quella expensa carschida el Grischun da 30 sin 100 milliuns. El
Grischun retrain 5000 (1500 en
casas e 3500 a casa) ella media
20 000 francs sco rentas supplementaras. Quei diember, e consequentamein era ils cuosts, creschien vinavon enorm.
Josef Senn, commember dil Cussegl dils seniors dil Grischun e dalla
Svizra, di che quellas instituziuns
s’engaschien fetg per dar vusch als
basegns dils seniors. Ins vesi – per
spargnar – era la pusseivladad da
flexibilisar la vegliadetgna d’ir en
pensiun e da buca semplamein
metter quels sur 65 dalla vart. Ins
duessi era nezegiar lur considerabel
potenzial da know-how tras experientschas ed enconuschientschas.
Oz seigien biars aunc tochen 80
onns sauns e vescals.
En connex cun l’entira tematica
e problematica presentada ein diversas damondas vegnidas tschentadas, oravontut talas pertuccont la
segirezia sociala-finanziala pil
temps da pensiun. Aspects che
tangheschan ed occupan ton sco
tuts.
DA LUCAS DEPLAZES / ANR
■ Cun 108 714 suttascripziuns
confermadas han ils verds
inoltrà ina iniziativa dal pievel
per sortir da l’energia atomara. L’iniziativa che ha per mira
da garantir la midada vegn sustegnida d’ina vasta allianza
d’organisaziuns da la sanestra. L’iniziativa – inoltrada dals
Verds il venderdi passà a la
chanzlia federala – scumonda
da construir novas ovras nuclearas e pretenda da limitar il temp
da producziun per las ovras atomaras existentas. Cun ina sortida svelta ed en moda ordinada
vulan ils verds signalisar cleramain la midada tar la producziun e tar il diever d’enegia atomara.
Limitar il temp
da producziun
L’iniziativa saja fitg urgenta
perquai ch’il cussegl federal
n’haja betg limità il temp da
producziun da las ovras atomaras. Cun sia strategia d’energia
2050 veglia la regenza bain sortir da l’energia atomara, senza
dentant fixar in urari cler per la
midada, ha crititgà la cussegliera naziunala bernaisa Regula
Rytz. Mo in datum fixà per la
sortida da las singulas ovras
atomaras dettia la segirtad da
planisaziun per las investiziuns
en sistems da producziun
d’energia regenerabla, ha
punctuà la co-presidenta dals
verds. In datum fixà lubeschia
plinavant als responsabels da
planisar e da metter ord funcziun ils stabiliments existents.
La confederaziun quintia cun
in temp da manaschi da 50
onns. Ins stoppia dentant constatar che il temp da manaschi
vegnia adina puspè prolungà
sut squitsch da la politica e dals
possessurs dals manaschis. Vegniss l’ovra atomara da Leibstadt serrada pir l’onn 2045 –
tenor in scenari da la ministra
d’energia Doris Leuthard –
muntass quai in temp da manaschi da 60 onns. En la strategia
dal cussegl federal na sajan nagins termins da metter ord
funcziun las singulas ovras atomaras fixads, ha deplorà Rytz.
Quai confermia ils quitads dals
verds ch’il cussegl federal veglia
spustar la sortida atomara. Ina
prolungaziun dals vegls implants nuclears muntass in
grond ristg da segirezza per la
populaziun e fiss inacceptabla,
ha sincerà la co-presidenta dal
comité d’iniziativa.
En quest senn è l’iniziativa
che pretenda in temp da producziun da maximum 45 onns
per implants nuclears ina rait
da segirezza cunter ils ristgs da
l’energia d’atom, ha fatg attent
Rytz.
La Svizra ha
in grond potenzial
Sin la dumonda da l’anr, sch’ils
verds disponian er d’in urari da
remplazzament da l’energia
nucleara il mument ch’ils singuls implants vegnan mess ord
funcziun, ha confermà il cusseglier naziunal turitgais Bastien
Girod che la Svizra disponia
d’in grond potenzial e ch’ella
saja sin buna via da remplazzar
il manco nuclear cun energias
regenerablas. En dus scenaris
hajan ils verds demussà detagliadamain co ch’ins possia
remplazzar l’energia nucleara a
temp cun energias regenerablas. Quai saja pussaivel d’augmentar las energias regenerablas sin 40% en l’interval dals
proxims 20 onns, è Girod persvas. Noss urari lubiss da serrar
tut las ovras nucleras suenter
45 onns da producziun. Las
ovras da Mühleberg e da Beznau 2 vegnissan prendidas da la
rait gia l’onn 2017 e Leibstad
l’onn 2029. En quest connex
vulan ils verds er cuntanscher
las finamiras per proteger il clima e refusan categoricamain la
construcziun dad ovras d’energia da gas.
SURSELVA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012
3
Ina decisiun perschuadenta
Igl emprem obstachel dalla fusiun tier la vischnaunca Glion/Ilanz ei prius
lingua perquei ch’els vesan ils avantatgs.
Il romontsch ha mo ina schanza da surviver sche nus gudignein persunas da
lieunga tudestga per nies lungatg.»
DA GIUSEP VENZIN / ANR
■ 13 dallas 14 vischnauncas separticipadas al poject Glion plus han approbau la fusiun cun perschuasiun e
Schluein ha detg na, quei medemamein cun perschuasiun. eo Maissen,
il menader dalla cumissiun strategica dil
project da fusiun, ei staus satisfatgs dil resultat: «Suenter dus onns e miez lavur intensiva e seriusa ei quei la pagaglia. Nus
havein buca quintau cun quei resultat
clar.» Las vischnauncas participadas veglien nezegiar la schanza da realisar
communablamein igl avegnir dalla Surselva centrala pigl avantatg da tuts. In
clar resultat ha ei era dau a Glion. Dallas
358 persunas presentas alla radunonza
communala han 298 votau en favur dalla
fusiun e 60 encunter. Tenor la constituziun ei quella decisiun suttamessa al referendum facultativ. Quei referendum ei
gia vegnius annunziaus alla radunonza.
Aurelio Casanova, il commember dalla
cumissiun strategica, ha constatau ch’ins
stoppi buca temer quei referendum, denton era buca sutschazegiar el. Il referendum ei valeivels sche 120 persunas cun
dretg da votar sustegnan quel enteifer 30
dis suenter la publicaziun ufficiala. Sch’il
referendum vegn inoltraus quenta eo
Maissen cun ina votaziun all’urna a
Glion el decuors dil schaner ni fevrer
proxim.
Ina clara decisiun
Bunamein la mesadad dils 140 votants
dalla vischnaunca da Siat ei separticipada
alla radunonza communala il venderdis
sera. Tut ils 59 presents han susteniu il
project da fusiun Glion plus. Il president
communal Gregor Cavigelli ha constatau: «Per nus ha ei dau negins arguments
encunter la fusiun.»
Dapli vuschs encunter la fusiun ha ei
dau il venderdis sera a Ruschein ed a
Rueun. A Ruschein ha la suprastonza
communala proponiu in na alla fusiun,
mo ils vischins han buca dau suatientscha. 81 han giavischau la fusiun e 47
han refusau ella.
A Rueun han 129 votau gie e 44 na.
Brida Janki, la presidenta communala da
Rueun, ei stada satisfatga dil resultat. «Ils
vischins han mussau clar tgei ch’els vulan.» La suprastonza hagi fatg la lavur
preparatoria, decidiu hagien ils vischins.
Silla damonda, sch’era ina fusiun cun Pigniu, Siat e Vuorz fussi stada ina alternativa, ha la presidenta communala constatau: «L’entschatta 2009 havein nus vuliu
saver dallas vischnauncas Andiast,
Vuorz, Pigniu, Siat e Glion tgei plans da
Communitad pli ferma
Damian Cadalbert, il president communal da Sevgein, conceda ch’el seigi
buca staus dall’entschatta enneu in
grond amitg dalla fusiun. «Pli fetg che
jeu sun s’engaschaus el project e pli bia
ch’jeu hai seschau orientar da quella e
pli fetg hai jeu susteniu la fusiun.» El ei
dil meini che la cultura els vitgs mondi
buc a piarder culla fusiun. «Sevgein ha
per quei vinavon in bien chor. Forsa daventa la communitad aunc pli ferma.
Persuenter drovi denton vinavon igl engaschi dils vischins.» Monica Hänny, la
presidenta communala da Castrisch, ha
susteniu il president da Riein. La dunna
dalla Bassa che resda excellent romontsch ha era susteniu il votum dil
mistral Roman Cantieni en connex cul
romontsch.
Tschun vischnauncas che fan part dalla vischnaunca fusiunada Glion/Ilanz. Davontier Sevgein, el funs Schnaus e Glion e silla spunda
Siat e Ladir.
FOTO G. VENZIN
fusiun els hagien.» Siat seigi s’exprimius
en favur d’ina fusiun cun Glion e Vuorz
en favur d’ina fusiun cun Breil. Sin fundament da quellas rispostas seigi era
Rueun sedecidius en favur da Glion plus.
«Nus savein buca funcziunar alla liunga
sco vischnaunca persula. Perquei essan
nus vegni activs avon che nus vegnin
sfurzai ad ina fusiun. La fusiun ei carschida da sut ensi e quei ei bien aschia.»
Part dalla regiun
«Nus daventein ina part dalla regiun e la
regiun daventa ina part da Glion.» Quei
ha Rino Caduff, il president dil marcau da
Glion, constatau ed ei staus satisfatgs dil
ferm gie dils vischins da Glion per la fusiun. El sez ei staus all’entschatta tut auter
ch’in amitg dalla fusiun. «Quei ei aschia.
Il marcau da Glion ha pretendiu in secund ed independent pareri davart las
consequenzas finanzialas dalla fusiun pil
marcau. Quei pareri ei era staus positivs
ed ha perschuadiu il cussegl dil marcau
dils avantatgs.» Rino Caduff ha concediu
che Glion drovi spazi per sesviluppar, ton
spazi finanzial sco territorial. «Glion ei
predestinaus sco center muort sia situaziun da traffic.» Novs menaschis veglien secasar leu nua che la mobilitad seigi garantida. Il president dil marcau ha menziunau il prighel che vischnauncas pintgas
daventien loghens da durmir. «Quei prighel exista cun e senza la fusiun.»
Il romontsch profitescha
La damonda dil lungatg romontsch ha
caschunau entginas emoziuns ella discussiun da fusiun ed aunc in di avon la
decisiun ha il president dalla GiuRu Flurin Bundi agitau da Sagogn anora cun ina
brev aviarta encunter la fusiun. Ils habitonts da dudisch «fermas vischnauncas
romontschas» – aschia Flurin Bundi –
han buca susteniu igl appel dalla GiuRu.
Roman Cantieni, il mistral dalla Foppa e
commember dalla cumissiun strategica,
ha buca giu capientscha pigl appel. «La
fusiun ei anzi ina schanza pil romontsch», ha el constatau e menziunau
la pusseivladad da lantschar en scola projects en favur dalla promoziun dil ro-
montsch. Quels seigien era gia vegni discurri cun la Surselva Romontscha ed il
Center da lungatg e cumpetenzas CCM
a Laax. «Nus havein a Glion geniturs tudestgs che tarmettan ils affons a scola bi-
Decisiun pragmatica
A Schnaus ein 50 persunas separticipadas alla radunonza communala. Quei
ein 65% dils votants ed en proporziun
la megliera participaziun dallas 14 vischnauncas che han decidiu il venderdis
sera dalla fusiun. Il president communal Luregn Caspescha haveva resalvas encuncunter la fusiun temend ina erosiun
dil territori romontsch. Alla radunonza
dil venderdis sera ha la suprastonza susteniu la fusiun ed il president ha constatau: «Tut ei iu tenor ils principis democratics.» 44 vischins da Schnaus han
giavischau la fusiun e sis ein stai encunter.
Glion plus: ils resultats
Vischnaunca
diember da votants
vuschs dadas giu
Castrisch
Duvin
Glion
Ladir
Luven
Pigniu
Pitasch
Riein
Rueun
Ruschein
Schluein
Schnaus
Sevgein
Siat
317
57
1595
79
143
28
89
57
318
274
370
76
152
140
131
35
358
41
57
13
48
28
174
136
157
50
66
59
gie
na
115
25
298
27
55
13
37
25
129
81
18
44
51
59
15
9
60
13
1
0
11
3
44
47
139
6
15
0
«Nies na ei ina gronda schanza»
La radunonza communala da Schluein ha refusau il contract da fusiun
■ (anr/abc) El medem mument cun
tschellas 13 vischnauncas ha era
Schluein giu da prender posiziun vendergis sera tier il contract da fusiun
Glion plus. La decisiun ch’ils da
Schluein han priu ei surprendentamein clara: Cun 139 encunter 18
vuschs ha la radunonza manifestau
expressivamein sia voluntad. Schluein sedecida cunquei sco suletta vischnaunca da mantener sia independenza. La glieud ei vegnida en roschas.
La halla plurivalenta da Schluein era endrizzada per 150 persunas. La finala ha
il president communal Bruno Wellinger
saviu beneventar exact 160 votantas e
votants. La participaziun da record –
silmeins per Schluein – muossa l’impurtonza dalla caussa. Ordavon ha il vicepresident Roman Holderegger presentau mintga singul punct dil contract da
quater paginas.
Encunter la capitulaziun
En in votum perschuadent ha il president communal Bruno Wellinger silsuenter presentau alla radunonza ils arguments che plaidan per l’independenza. «Nus essan buc encunter il project
da fusiun, mo nus lein schar aviert tuttas opziuns pil futur», ha el resumau
menziunond diesch motivs leutier.
Denter auter ha el declarau che la vischnaunca da Schluein seigi facticamein senza deivets. Ins vegli restar autonoms per saver realisar certs projects
che portien ina plivalur alla populaziun da Schluein. Denter auter ha el
menziunau l’untgida Schluein dil stradun dall’Alpsu, lu l’enzonaziun da parcellas da habitar per indigens sco era il
grond interess actual da firmas che vulan baghegiar ella zona d’industria Isla.
Il contract che seigi en votaziun
munti per Schluein pil mument buc
ina fusiun, mobein ina capitulaziun, ha
il president communal manegiau. El
ha fatg curascha a ses convischins enviers certas curellas ella regiun. Smanatschas sco quella ch’ins hagi mendras
cundiziuns sch’ins fusiuni pli tard cun
Glion seigien nuot auter che flosclas
nunfundadas e nunverdeivlas. La votaziun a scret ch’ei suandada ha purtau in
clar resultat: Ils presents ein sesolidarisai culla suprastonza communala. La
strategia da communicaziun ha
funcziunau. Cun 139 na encunter 18
gie han els manifestau ina vischnaunca
ch’ei unita en in mument historic.
«Jeu sun loschs
dils da Schluein»
Sco en tschellas 13 vischnauncas era la
tematica da fusiun Glion plus stada era
a Schluein duront meins el center dils
discuors sin via, en famiglia, ell’ustria. La
suprastonza communala haveva communicau la fin d’uost ufficialmein sia posiziun negativa alla cumissiun strategica
da Glion plus. Ils 19 d’october haveva la
suprastonza communala discutau culla
radunonza communala davart Glion
plus. Avon in meins ha la posiziun clara
dils da Schluein entschiet a serevelar.
Sch’il pievel da Schluein suondi veramein il meini da sia autoritad era denton
aunc aviert.
Sco sulets ein ils da Schluein sedecidi
vendergis sera da buca separticipar vid la
fusiun, mobein da restar autonoms. Era
suenter ch’il resultat ei staus enconuschents ha il president communal encuraschau ses convischins: «Il clar na duess
buca preoccupar vus. Igl ei ina gronda
schanza per Schluein», ha el getg enviers
la radunonza communala.
Suenter la radunonza ha l’anr dumandau il president communal davart
siu sentiment. El ha declarau: «Jeu sun
loschs dils da Schluein. Per l’ina han els
mussau culla gronda participaziun
ch’els apprezieschan nossa lavur. Ei fa
immens plascher ch’els stattan davos
nossas ponderaziuns», ha Bruno Wellinger commentau. El seigi denton era
pertscharts che la suprastonza hagi ussa
da surprender bia lavur. «Mo nus essan
motivai», ha el sincerau. Tuttina sco la
vischnaunca vischinonta da Sagogn haveva Schluein oriundamein buca vuliu
separticipar al project da fusiun. La damonda directa al president communal
da Schluein ei clara: Dat ei uss eventualmein ina fusiun Sagogn-Schluein?
«Nus havevan entschiet avon in onn in
project. Quel ei denton pil mument interruts. Entochen che Sagogn ha buc
occupau siu presidi communal dat ei
segir ina pausa», declara Bruno Wellinger.
Rückenschmerzen
70'000 Menschen
in der Schweiz haben
Morbus Bechterew.
Dr. Beat Richner, Kantha Bopha Children’s Hospitals
Siem Reap Angkor / Phnom Penh, 16.11.2012
Und Sie?
Der leere Koffer
Hallo Singles!
Genug vom Alleinsein?
HPV Harmony ist seit über 20 Jahren
die führende Partnervermittlung in
Graubünden und in der Ostschweiz.
NEU:
Am 24. September 2012 wurde in Zürich ein Teil des Nachlasses von Bruno
Giacometti, dem verstorbenen jüngsten Bruder des Alberto und Diego
Giacometti durch Christie’s versteigert. Darunter auch der berühmte Koffer. Weltweit wurde von Christie’s kommuniziert, dass der Gesamtertrag, wie in Bruno
Giacomettis Testament ausschliesslich gewünscht und vorgesehen,
den Kinderspitälern Kantha Bopha in Kambodscha zugute komme. Am 24. September kommunizierte Christie’s, dass 5 Millionen (nicht wie erwartet nur 1 Million) eingenommen wurde und dieser Ertrag nun den Kinderspitälern Kantha
Sprachaufenthalte
Top Angebote
Professionelle Beratung
Annemarie, Barbara + Rolf Frischknecht
Tel 044 926 39 58
www.sprachausbildung.ch
Seriöse, diskrete und persönliche
Begleitung bei der Partnerwahl.
Andi Jacomet, Webpublisher
Bopha zugute komme. Am 25. September wurde erneut kommuniziert, dass der
Betrag «nur» 3,9 Millionen betrage. Alle freuten sich und viele Spender denken
nun, dieses Jahr sei der Geldfluss für Kantha Bopha gut, so dass der Weihnachtsbatzen dieses Jahr andersweitig verwendet wird.
Zum wahren aktuellen Sachverhalt: 3,2 Millionen (nicht 3,9 Millionen) hat
Christie’s auf ein Nachlasskonto von Giacometti überwiesen. Da liegt nun
das Geld gesperrt, bis, nach Auskünften des Nachlassverwalters, die Frist für
Einsprachen von fraglichen Erben am 13. Juli 2013 abgelaufen ist. Ansprüche
sind ihm angedeutet worden, schrieb er. Fazit: die Summe von 3,2 Millionen
kommt den Kinderspitälern erst, falls überhaupt, am 13. Juli 2013
zugute. Giacomettis Koffer bleibt für Kantha Bopha (noch?) leer.
inserar – profitar
Südafrika + Botswana
Namibia + Simbabwe
Neugierig? Rufen Sie unverbindlich an:
Theres Membrini, Tel. 081 250 28 22
oder www.hpvharmony.ch
Für unseren mittelgrossen Betrieb inmitten der Alpen suchen wir auf die Wintersaison 2012/13 im Vollzeitpensum
eine/n flexible/n, einsatzfreudige/n
Koch / Köchin
<wm>10CAsNsjY0MDS21DW3MDYyMwcAF6ZlMw8AAAA=</wm>
Reiseorganisation für Selbstfahrer oder
persönlich geführt in Kleingruppen
Freundschaftsvermittlung
für Singles über 60 Jahre
<wm>10CFWMrQ6EMBAGn2ibb_-6WyoJjiAIvuZy-t5fXcEhxkwms-_dCx7W7bi2szNYG0Wq1OjsXhrqlFGCoyOlCVgWNofWKq-cWGEKjDshJEkbbGRBLsMyB8s9mM5yDn-f7x9sdJuvfwAAAA==</wm>
<wm>10CFXKoQ6AMAxF0S9i6Xtd15VJMrcgCB5D0Py_guAQ15zcMZol-Vr6uvetQaAxeVUWbzBLIeVFTw5vUhkUcAYISuTffhSRcGYlq6sVKpHu83oAU_loImUAAAA=</wm>
Gerson Travel – H.+ W. Lustenberger
6283 Baldegg Tel. 041 910 1766
[email protected] www.gersontravel.ch
Vom Bund (EDA und DEZA) hingegen wurde korrekt kommuniziert,
Wir bieten Ihnen interessante Anstellungsbedingungen, ein
gutes Mitarbeiterteam sowie eine wunderschöne Natur.
Weitere Auskünfte erteilen Ihnen gerne Herr Hansjürg Lehmann Telefon 081 920 30 40.
<wm>10CAsNsjY0MDAx1jUxNTE2MQIAtM5LiQ8AAAA=</wm>
aber oft nicht korrekt wahrgenommen. Der wahre Sachverhalt: 2012 hat die DEZA
<wm>10CFWMoQ7DMAxEv8jRne3EyQynsqqgKg-Zhvf_aOnYwIF3enr7nrXgt-d2XNuZBNzEq5trGqN4z2i9sI8kaQrqgw3O0Uf86UJbAMzbEXLxZBNAELNVndS7sD4QUT6v9xfkwjBhfwAAAA==</wm>
den Beitrag von 3 Millionen SFR ausbezahlt. Die Erhöhung auf 4 Millionen ist erst
für 2013 / 14 und 15 zugesichert, nachdem wir seit 6 Jahren für einen Beitrag von
6 Milionen kämpfen! Diese Gelder sind effizient eingesetzt, denn Kantha
Bopha weist weltweit das beste Verhältnis Kosten / Heilungsrate aus.
Sonja, 49 J., ist eine charmante, schlanke Frau mit
braunen, langen Haaren, die dich mit ihrem
strahlenden Lächeln bezaubert! Hobbys: Skif.,
Velof., Wandern, Kochen u. vieles mehr. Bist du
ein zuverlässiger Mann mit Herz u. Humor? Dann
ruf gleich an! 079 745 48 20, www.schwere-los.ch
Bergbahnen Disentis 3000
Via Acletta 2
7180 Disentis
www.disentis3000.ch
Dieser Beitrag von 4 Millionen entspricht im übrigen nicht einmal
einem halben Prozent des nun erhöhten Budgets der DEZA!
Wir brauchen das Geld: In den Kantha Bopha Spitälern mussten die ersten
10 Monate dieses Jahres 114 569 schwer kranke Kinder hospitalisiert
werden. Davon waren 26 199 schwere Fälle des haemorrhagischen
Dengue Fiebers. Das hat es noch nie gegeben, in keinem Land auf
Erden! Ein Faktum über das die Internationale Gemeinschaft nicht spricht. Es interessiert nicht, denn die infizierte Mücke fliegt nur 125 Meter weit, rafft also nur
die kambodschanischen Kinder hin. Diese Kinder erreichen uns oft im Schock.
Nur mit Bluttransfusionen, oft zahlreichen, kann ihnen geholfen werden. Sonst
sterben sie. Darum haben wir, noch gegenwärtig im November, täglich schwere
Fälle, deren Behandlung sich bis auf 1500 USD oder mehr beläuft. Unsere
Kosten dieses Jahr 2012 sind deshalb hoch. Alle Behandlung ist kostenfrei,
denn die Kinder, die wir hospitalisieren, sind zu 90 % aus Familien,
deren tägliches Einkommen 0,5 USD beträgt.
Nur dank Ihrer Hilfe können wir abertausende von Kindern vor dem
Tod oder lebenslänglicher Invalidität bewahren. Jeder Franken hilft
heilen, retten und vorbeugen. Wir danken Ihnen von ganzem Herzen.
Dr. Beat Richner, PC 80-60699-1
IBAN-Nr. CH98 0900 0000 8006 0699 1
www.beat-richner.ch
Facebook.com/pages/Dr-Beat-Richner
Tschintg idioms – ina gasetta
Abunai gist uss «La Quotidiana» e Vus retschavais la carta da «aboplus» che cuntegna ina plivaleta. Cun questa carta profitais Vus da
numerusas reducziuns. L’entira purschida chattais Vus sut: www.aboplus.suedostschweiz.ch
Südostschweiz pressa e print SA, servetsch d’abo e servetsch da lecturs
Via da la caserna 1, CH-7000 Cuira, Telefon 0844 226 226
[email protected]
Inserats entras:
Tel. 081 920 07 17 , Fax 081 920 07 18
HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ
Sara machts
Heute: Sara machts als Räuchermeisterin ! Filetieren,
Gräte entfernen und dann ab
in den Ofen mit dem Lachs . . .
Sara imitiert für einen Tag
Helden des Alltags. Für Sara
ist’s nicht alltäglich. Für
die Alltagshelden – Alltag.
La reclama
procura che Vus
munchentias nagut.
Ureinwohner
in Indien erkämpfen von
der Regierung
das Recht, ihren
Wald zu nutzen.
Reality-Show (CH, 2012)
Sara machts ab 18.20 Uhr
(stündliche Wiederholung)
WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH
DO BIN I DAHAI
Mit Mut und Ihrer Unterstützung.
Danke, dass Sie per SMS 20 Franken
spenden: Mut 20 an 488.
PC 30-303-5
www.swissaid.ch
SURSELVA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012
Il hotelier Ernst Wyrsch ha cussegliau d’acceptar las atgnadads e sviluppar ellas.
FOTOS G. VENZIN
5
Cun nezegiar ils tips da Jacqueline Walcher-Schneider daventan ins pli fits e pli ventireivels.
Treis historias da success
Igl anteriur trenader da ballapei Hanspeter Latour ha referiu al 7avel Forum Surselva
DA GIUSEP VENZIN / ANR
ch’els suondien ils tips e fetschien sport da
cuoz, maglien products sauns e laschien il
dessert dalla vart.
■ Ils treis referents dil 7avel Forum Surselva han schau ir pulit la mola raquintond da lur success. Ernst Wyrsch,
Jacqueline Walcher-Schneider e Hanspeter Latour han era giu avunda da raquintar als rodund 200 umens ed entginas paucas dunnas. La gronda attenziun
ha igl anteriur trenader Hanspeter Latour
gudiu. El ha raquintau da sia veta sco trenader ed ha fatg quei cun bia sgnoccas. «Ins
sto procurar ch’il fiug ardi adina», ha igl
um da 65 onns detg ed aschuntau: «Tier
mei metta la dunna suenter la lenna.» Cul
scharm, denton oravontut cun sia pissiun,
havess Hanspeter Latour tgunsch giu success era en auters secturs che el sport da ballapei. Dalla pissiun e dallas emoziuns dil
sport da ballapei ha el raquintau ed adina
anflau il fil tier la veta da mintgadi. «Menar
munta era fidar.» Ernst Wyrsch ei docent alla Business School S. Gagl. Igl anteriur president dil Club da hockey Tavau e directur
dil Hotel Steigenberger Belvédère ha dau
tips co ins contonscha success cun dameins
lavur e culs tips da Jacqueline WalcherSchneider vegnan ils presents a sesentir bein
da tgierp e da spért egl avegnir. Premissa ei
Culla bucca e cul tgierp
Scriver quei che Hanspeter Latour ha raquintau en siu referat da 45 minutas ei
tut auter che sempel, pertgei il trenader
che ha menau il Club da ballapei un
dalla ligia naziunala B ella Champions
League ha risdau cun la bucca e cul
tgierp. Per contonscher las finamiras drovi ei diligenza, curascha e cletg. «Ei havess era saviu ir tut auter. Il gol el dretg
mument ei savens stau miu cletg», ha el
constatau. Mo igl anteriur goli ha era
constatau ch’ei drovi pissiun e perseveronza per contonscher las finamiras. Pissiun ha ei en scadin cass duvrau cu el ha
surpriu avon endisch onns il club da siu
liug d’origin un. Per in camp da trenament igl unviern hagien ils daners buca tunschiu e la suprastonza dil club hagi
empermess da rumir il plaz dalla neiv sin
miez schaner. Era quei ei buca gartegiau
e Hanspeter Latour ha aunc stuiu sbatter
cun auters obstachels. El ha constatau
ch’il CB un seigi dapli ch’in club da
ballapei usitau, el seigi identificaziun.
■ FISCHINGEN/MUSTÉR
■ NOS MORTS
Priur Leo Müller seretrai
(anr) Il priur dalla claustra benedictina
da Fischingen (TG), Leo Müller, ha cumpleniu quels dis ils 75 ed ei seretratgs.
Benno Malfèr, avat-preses dalla Congregaziun benedictina svizra, ha aunc buc
acceptau la demissiun. Tenor priur Leo
Müller vegn siu successur pli probabel
eligius alla fin da quei meins. Tochen lu
resti el en uffeci.
Pader Leo Müller, vischin dad Oberurnen (GL), ei staus pli baul biars onns
conventual a Mustér. Dapi 1993 eis el
priur dalla claustra benedictina da Fischingen (ed ha era transferiu siu profess
sin quella). El ei pér il secund priur da
Fischingen suenter che quei priurat ei
vegnius reaviarts 1977. Siu antecessur
era p. Florin Cavelti, oriundamein in benedictin dad Engelberg. Lez era carschius si a Gossau ella famiglia dalla enconuschenta stamparia Cavelti che derivava da Sagogn.
Duas ga ha il trenader fatg staziun a
Turitg tier il Grasshopper Club e denteren a Cologna/Köln. Leu ha el fatg
naufragi. Il di ch’el ha stuiu commentar
sia relaschada eri el envidaus ad in referat
avon il persunal dalla interpresa Klosterfrau, in dils sponsurs dil club tudestg.
Malgrad la relaschada hagi el teniu quei
referat e suenter hagi ei giu num la relaschada hagi priu neu el ch’el seigi ius en
ina claustra da dunnas. Ina sgnocca
suenter l’autra ha allura era procurau per
in grond applaus final.
Dalla energia positiva
«Tgi che di ‘gie’ drova energia positiva, vul
mover enzatgei.» Ernst Wyrsch ha numnau in exempel: In um ha emblidau la cravatta e supplichescha la recepziun dil hotel per agid. La dunna alla recepziun hagi
duas pusseivladads. Cun in na sligi ella
buc il problem, hagi denton ruaus. «Cun
dir gie e procurar per ina cravatta muenta
ella enzatgei.» Dir gie munti era patertgar
vinavon, tschercar novas pusseivladads e
duvrar energias positivas.
Il hotelier ch’enconuscha in grond
diember da persunalitads da muntada
mundiala ha concediu ch’el vegli buca mo
esser schef dils collaboraturs, mobein era
esser cheu per quels e respectar lur valurs.
«Biars han breigias cun delegar perquei
ch’els ein dil meini da saver tut meglier.»
En in hotel dalla grondezia dil Belvédère
seigi necessari da delegar. Il success seigi
buca da contonscher cun ina singula filosofia, ha Ernst Wyrsch constatau e descret
ils dus trenaders da hockey sin glatsch
Ralph Krüger ed Arno Del Curto. «Ralph
Krüger ha surschau nuot alla casualitad ed
Arno Del Curto sa aunc tschun secundas
avon in trenament buca tgei ch’el fa en
quei trenament. Omisdus ein denton dus
excellents trenaders.» Ins dueigi acceptar
las atgnadads e sviluppar ellas, ha Ernst
Wyrsch cussegliau.
Ina lecziun per tgierp ed olma
Jacqueline Walcher-Schneider ei ina anteriura siglidra giud la tuor. Pli gronda carriera ch’el sport ha ella denton fatg sco
cussegliadra per dapli qualitad da viver. La
mumma da treis affons ei autura dil «Principi Wellbeing» e da quei program da sesentir bein ha ella referiu al Forum Surselva. «On Fire enstagl da Burn-Out» ei sia
devisa. Per ina veta en ventira cusseglia ella
sport da cuoz, trenament da forza e rela-
Pader Gion Balzer Casutt, Solo/Indonesia
(1926–2012)
(anr/gc) Els Calenders Romontschs da
1980 e 1981 ha il meriteivel plevon e historiograf, sur Felici Maissen, presentau
cuortas biografias da «Spirituals sursilvans en tiaras jastras». El ei vegnius sin
buca meins che 53. Denter ils davos da
quella retscha figurescha era il gesuit
Gion Balzer (Johann) Casutt. El ei morts
questa stad ella vegliadetgna dad 87
onns, ed en siu 65. onn dapi il profess,
el spital a Solo ell’Indonesia.
Pader Gion Balzer Casutt, burgheis
dalla vischnaunca da S. Martin en Lumnezia, ei naschius 1926 sco fegl da Flurin
Casutt e Catarina, nata Alt, a Horgen (Turitg). Il gimnasi ha el frequentau ad Engelberg. Dus onns suenter la matura eis el
alumn el seminari da spirituals a Cuera.
1947 eis el entraus egl uorden dils gesuits
ed ha studegiau teologia allas universitads
da Friburg, Löwen ed Oxford. 1953 eis el
vegnius ordinaus spiritual ed ha giu messa
nuviala a Horgen. Quella primizia haveva
occupau fetg la polizia, essend da quei
temps aunc tutt’activitad scumandada als
gesuits en Svizra. Per buca periclitar la
messa nuviala hagien ins il davos mument
stuiu midar ora il predicatur (probabel
enstagl dil previu confrar gesuit).
1957 ei il giavisch da pader Gion Bal-
zer Casutt, d’ir ellas missiuns a
Jakarta/Java en l’Indonesia, ius en vigur.
Cheu ha el instruiu onns ora engles e
franzos en in seminari a Magelang. 1971
ha il missiunari lumnezian surpriu la direcziun dad «Akatemi Tehnik Mesin Industri» a Solo. Quella scola superiura per
clamadas tecnicas ed industria ha el tgamunau tochen igl onn 2000 – sin basa
dil sistem dual da formaziun en Svizra
(ina tiarza teoria e duas tiarzas pratica).
Questa instituziun ha acquistau grond
renum e valeva sco model. El ei perquei
vegnius sustenius finanzialmein dalla
confederaziun tras la direcziun per svilup
e collaboraziun. 2009 ha pader Gion
Balzer Casutt retschiert il Premi dalla
Fundaziun Klaus J. Jakobs – egl importo
da 200 000 francs – sco renconuschientscha da siu spért innovativ e sia lavur
piuniera sil camp dalla scolaziun ell’Indonesia. Quella gronda tiara ella Asia,
che ha profitau da sia liunga e fritgeivla
activitad, ha dad engraziar al missiunari
lumnezian per fetg bia.
xar. Il sport da cuoz sminueschi il stress,
fetschi il cor pli ferms, schizun pli ventireivels. Il referat dalla anteriura sportista
ei aschidadir stada ina lecziun per tgierp
ed olma e spargna en scadin cass ina proxima sesida tier il psichiater.
Curaschus ed aviarts
Per l’organisaziun dil Forum Surselva ha
la Giuvna combra d’economia Surselva –
ni meglier detg la Junior Chamber International (JCI) – procurau en collaboraziun cul post per la promoziun dall’economia dalla Surselva e Rino Caviezel ha presidiau il comite d’organisaziun. La «Junior Chamber International» seposiziunescha sco organisaziun senza profit ed ei
politicamein e confessiunalmein independenta. Ils commembers ein umens e
dunnas denter 18 e 40 onns e tenor atgna
descripziun persunas da cader creativas,
curaschusas ed aviartas. La secziun Surselva da JCI dumbra 26 commembers e dus
candidats. L’organisaziun dil Forum Surselva ei l’activitad principala dalla organisaziun. L’idea fundamentala dalla organisaziun fundada avon gleiti 100 onns els
Stadis Uni ei il survetsch alla communitad.
Arnold Spescha
al Radio Eviva
■ (cp) Oz gliendisdis, ils 19 da november 2012 dallas 20.05–21.00 emetta Radio Eviva (frequenza 95.25) in portret
sur d’Arnold Spescha e la musica militara.
L’emissiun ei vegnida preparada da
maior Ernst Lampert, anteriur inspectur
dalla musica militara. Ins vegn ad udir
producziuns dallas musicas militaras dil
Regiment 36 e dil Regiment 61 sut la direcziun da Arnold Spescha.
■ ARTG PERSUNAL
A caschun da nossa sera da persunal ils
16-11-2012 el niev Da casa Val Lumnezia a Vella havein nus astgau gratular a
suandontas collaboraturas:
Per il giubileum da 10 onns el Da casa
Val Lumnezia: Isabel Arquisch da Lumbrein; Gabriela Buchli da Luven; Ignazia
Caduff da Morissen; Silvana Caviezel da
Vella; Emine Ljimani da Glion; Jolanda
Tanno da Vella.
Per il giubileum da 15 onns el Da casa
Val Lumnezia: Antonia Casanova da Lumbrein/Silgin; Silvia Spörri da Degen.
Nus engraziein cordialmein per lur
engaschi.
Montag bis Mittwoch
Angebote gültig vom 19. bis 21.11.
pro 100 g
-.69
Orangen
2 kg
pro Packung
2.99
-33%
-32 %
pro Packung
1.
Paprika-Backpoulet
69
im praktischen Backbeutel
ca. 1 kg In der Kühlung.
statt 2.49
CHF 6.90/kg
statt 4.49
-30 %
99
W
E IZ
E R PR O
D
T
2.
-33 %
UK
pro Kilo
S CH
pro Packung
-.69
statt -.99
statt 4.49
Broccoli
500 g
Blattclementinen
2 kg
Bio Randen
gedämpft
Bitte beachten Sie, dass die Spezialangebote nur in begrenzter Anzahl zur Verfügung stehen. Es kann deshalb vorkommen, dass einzelne Produkte aufgrund einer grossen Nachfrage schnell ausverkauft sind.
Dafür bitten wir um Ihr Verständnis. Abgabe nur in Haushaltsmengen. Alle Preise sind in der Währung CHF angegeben. Satz- und Druckfehler vorbehalten. © 2012 ALDI SUISSE AG
Einfach ALDI.
!0/(*+ 1.*
"(&* 1/(#,*& %).*,*+- %/(,0$'
D7Q(Q AI74+I5Q8IQI733Q3$ 57Q(Q AI74+I5Q8IQI$ 57Q(Q %5GQI3
;7HHQ3$ /+H F3" /7Q QH 5)F:G O Q73 (QHG744Q3"QI #+6G2I$ /Q33 *8+3&Q3 9Q3FG.G /QI"Q3 H255Q3L -Q7GF39Q3 F3" -Q7GH&8I7:GQ3
H73" Q73Q /QIG0255Q R3:2I4+G723HKFQ55Q :EI "7Q 07Q5:)5G79HGQ3 >8Q4Q3L PQ :IE8QI N73"QI "Q3 -F9+39 .FI AIQHHQ :73"Q3$
F4H2 5Q7&8GQI 5QI3Q3 H7Q$ H7&8 "QIQ3 R38+5GQ .F QIH&857QHHQ3L 'QI <QI(+3" ?*!;%R-%@ A@%??% Q3G/7&6Q5GQ
73 -FH+44Q3+I(Q7G 47G DQ8IMQIH23Q3 F3" CQ"7Q3:+&85QFGQ3 Q73Q AIQHHQ/QI6HG+GG$ 9Q957Q"QIG 73 ./15:
,QIQ7&8Q$ 47G .7Q59QI7&8GQGQ3 F3" "Q332&8 HM7Q5QI7H&8 9QHG+5GQGQ3 DQ6G723Q3L 'Q3 +6GF+57H7QIGQ3
BI"3QI +"1%1* ,320$ -&(%%') !&.,3&%$#/1 HGQ55Q3 /7I DQ8IMQIH23Q3 62HGQ352H .FI <QI:E9F39L
R3GQIQHH7QIGJ
C7G :IQF3"57&8QI =3GQIHGEG.F39 023
,!("$#"!($%.,(/-#" +$% )##&
Graubünden:
KD850H0;$B7NA M17007 EJ8 M1NJH ,%
Südostschweiz
'C> ?53+N Presse und Print AG
Nicole Scarpatetti
?BNJ&LN0H1>007 .9 -/)@ %L>1E0
Kasernenstrasse 1, CH-7007 Chur
'"!>NL:
7A53+N=0E7850H0;$B7NA2;$
E-Mail:
[email protected]
I7L2 @))
Tel. 081
255.()
55F55G(
,"(+'*$%#$&
Glarnerland/Gaster und See:
KD850H0;$B7NA M17007 EJ8 M1NJH ,%
Südostschweiz
'C> %><>H$EL71 Presse und Print AG
Eva Zopfi
#>071J7J0H1>007 49 /@@/ *$E1
Zwinglistrasse 6, CH-8750 Glarus
'"!>NL: 7&><>H$EL71=0E7850H0;$B7NA2;$
E-Mail:
[email protected]
I7L2 055
@-4 F))
Tel.
645))
28)634
ENGIADINA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012
Mezs d’instrucziun, che es il giavüsch?
Conferenza Generala Ladina a Lavin
DA ROMANA DUSCHLETTA / ANR
■ La magistraglia ladina s’ha radunada in venderdi davomezdi a Lavin per
sia radunanza annuala. Mezs d’instrucziun es stat «il» tema. Bleras dumondas han pisserà per grondas discussiuns. La sala polivalenta illa scoula
da Lavin d’eira plain stachida da magistras e magisters, ün cler segn cha la
Conferenza Generala Ladina (CGL) es
amo adüna d’importanza per la magistraglia ladina. Il president actual, Linard Martinelli, ha resümà las activitats
da l’on passà e la conferenza ha approvà
il rapport annual. Linard Martinelli ha
intunà cha la suprastanza s’ha inscuntrada dürant l’ultim on a nouv sezzüdas
illas qualas sun gnüdas discuss differents temas. «Our d’experienza possa
dir cha cun daplüs in suprastanza dessa
damain sezzüdas. I’ns manca dimena
amo adüna üna persuna cun ün bun
man per far notizchas.» In quist connex
ha’l ingrazchà a sias suprastantas chi han
surtut sper lur lezcha eir amo in rouda
la plaiv dad actuara.
Mezs d’instrucziun,
che daja e che as dovress
Dürant l’on sun gnüdas fattas retscherchas in Engiadin’Ota, Engiadina Bassa
ed in Val Müstair per eruir che mezs d’instrucziun chi da e che mezs chi’s dovress.
Mario Rauch ha preschantà ils resultats
da las retscherchas in Engiadina Bassa e
Val Müstair e Chatrina Urech quels da
Linard Martinelli maina la suprastanza da la CGL. (Da schn.) Carola Bezzola, Annina Nicolay e Claudia Cantieni Käser. FOTOS R. DUSCHLETTA
l’Engiadin’Ota. Ün dals böts d’eira da verer ingio arda, che vegn acceptà e che füss
da müdar. In prüma lingia as tratta da la
scoula primara. Ils resultats da la lingua,
p. ex. l’arch dals custabs, es plüchöntsch
antiquà, ma listess amo tant inavant acceptà. La mità es cuntainta cul mez d’instrucziun. Üna seguonda retschercha
muossa cha la lingua duos fin ses es acceptada be parzialmaing, adonta cha’l
füss amo relativmaing nouv in congual
cun l’arch dals custabs. Ils cudeschs da
lectüra cuntaintan a la gronda part. Schi
vain rimplazzà ün cudesch, schi es il giavüsch in Engiadin’Ota da rimplazzar in
prüma lingia «La marella».
«Access», mez
d’instrucziun da
rumantsch per la
scoula populara
da la Surselva.
Nouva ledscha da scoula
D’inviern ha il grond cussagl acceptà la
ledscha da scoula ed eir il cumpromiss.
Cun l’ordinaziun da la regenza grischuna as haja pudü cumanzar a lavurar. Ils inspecters da scoula Curdin
Lansel ed Urs Kühne han preschantà
cuort ils nouvs müdamaints da la nouva ledscha da scoula. Els han manzunà
las occurrenzas d’infuormaziun per
cussagls da scoula e mainascoulas.
In occasiun da quists inscunters han
pudü gnir scleridas bleras dumondas
co realisar las pretaisas da la nouva ledscha. Implü sun gnüts manzunats
magistras e magisters sco eir mainascoulas chi han fat üna scolaziun supplementaria.
Grond lod
Cun aigna iniziativa ha La Pro idioms
Surselva edi ün nouv mez da lingua in sursilvan per la seguonda fin la nouvavla classa. Il mez as nomna Access (ACCESSgrammatica; ACCESSortografia, etc.)
Francestg Friberg da Danis, manader general da quist proget, ha preschantà a la
magistraglia ed a tuot ils preschaints l’Access. Il manader ha intunà cha’l nouv mez
saja modern, innovativ, flexibel e dinamic, captivant e persistent. Il nouv proget
ha sveglià grond interess pro la magistraglia ed es gnü lodà surtuot per la gronda
lavur prestada infra uschè cuort temp.
7
■ LA PUNT-CHAMUES-CH
Credit
per iglüminaziun
publica
(anr/rd) La radunanza cumünala da La
Punt-Chamues-ch ha in venderdi saira
approvà il preventiv per l’on 2013 ed
aderi ün credit per la sanaziun da la iglüminaziun publica. Il preventiv 2013
cun expensas da 6 755 075 francs ed ün
profit da 6 763 570 francs, quel prevezza ün plü d’entradas da 8495 francs.
Quai davo avair fat amortisaziuns
ill’otezza da 100 000 francs. Implü ha
la radunanza cumünala da La PuntChamues-ch, cun gronda majorità da
las vuschs, fat bun ün credit da 600 000
francs per la sanaziun da la iglüminaziun publica. Tuot la sanaziun da la
iglüminaziun publica cuntegna il müdamaint da 66 glüms sün LED ed ün
rimplazzamaint cumplet da 57 glüms
veglias. Davo la finischun da las lavuors
da sanaziun sun be amo duos tips da
glüms in cumün. I’l center da Chamues-ch las glüms Montmartre LED e dal
rest in cumün la City-Curve LED. Dürant la not es previs ün indriz da cumond. La realisaziun da quista sanaziun
vain fatta in trais etappas dürant l’on
2013 fin l’on 2015.
■ VAL MÜSTAIR
Tour de Ski,
sairada
d’infuormaziun
(anr/rd) In sonda saira ha gnü lö illa sala
polivalenta a Tschierv üna sairada d’infuormaziun. Il comitè da l’organisaziun
dal Tour de Ski ha invidà a la populaziun
ed impustüt als voluntaris ad üna sairada
d’infuormaziun sur dal stadi dals preparativs da l’etappa Tour de Ski in Val Müstair. Ils bundant 200 preschaints sun
gnüts orientats davart il preventiv previs
da 700 000 francs sortidas e davart las
entradas da 600 000 francs chi resultan
da differentas cuntribuziuns e da differents sponsurs. Al deficit da 100 000
francs as partecipescha alch il chantun
Grischun, ma precis cun che import nun
es amo cuntschaint. La cifra da 260 voluntaris demuossa quant grond cha l’interess es pro la populaziun da realisar
quista cuorsa in Val Müstair. L’allogi per
atlets e glieud d’utro ha fat pissers als organisaturs. Intant s’haja pudü organisar
plü o main chombras in hotels. Il comitè
d’organisaziun es però grat per mincha
let liber chi vain annunzchà ed uschè ha
la glieud chi vain d’utro la pussibiltà da
restar in Val.
■ PARC NAZIUNAL SVIZZER
«Fraud i’l Parc Naziunal» cun nouv president
(anr) Da la gruppa da lavur «Fraud i’l
Parc Naziunal» fa part eir la Pulizia
chantunala grischuna. Davo ot ons
ha demischiunà chapitani Mario Salis e surdat seis post a tenent Marco
Steck. In gövgia s’ha chattada la gruppa da lavur «Fraud i’l Parc Naziunal» a
Zernez i’l Chastè Planta-Wildenberg
per sia sezzüda da lavur d’utuon. Partecipats a quist gremi sun ultra dal Parc
Naziunal Svizzer (PNS) la Pulizia
chantunala dal Grischun, la Guardgia
da cunfin svizra, l’Uffizi da chatscha e
pes-cha Grischun, il Parco Nazionale
dello Stelvio, la Polizia provinciale
Sondrio, il Comando di Compagnia
Carabinieri Schlanders e rapreschantants da la Polizieiinspektion Grassau
in Baviera.
La gruppa da lavur fundada da l’on
2005 es intant dvantada activa eir dadour il territori dal PNS e da las regiuns
vaschinas.
Ingüns cas da fraud ingon i’l PNS
A chaschun da la sezzüda da gövgia s’haja
pudü trar bilantscha positiva in quai chi
reguarda il cumbat cunter ils froduladers, eir schi s’ha constatà eir ingon singuls cas da chatscha illegala. Quai nun es
però stat il cas i’l PNS svess. Las sezzüdas
da la gruppa da lavur servan al barat d’experienzas e güda ad optimar la coordinaziun da las acziuns. La direcziun da quellas acziuns ha la pulizia chantunala. A
chaschun da la sezzüda in gövgia a Zernez haja dat eir ün müdamaint illa suprastanza da la gruppa. Davo ot ons s’ha
retrat chapitani Mario Salis, schef da la
regiun Engiadina daspö l’on 2003, sco
president da la gruppa da lavur «Fraud i’l
Parc Naziunal». El chi’d es güst gnü pensiunà surdà quist post a seis successur, tenent Marco Steck, il qual cumainza sia lavur sco schef da regiun da la pulizia chantunala i’l Grischun dal süd a Büman
2013.
Mario Salis flancà
da seis successur
Marco Steck
(schn.) ed il directur dal PNS
Heinrich Haller.
Per sia lavur ha
survgni Salis las
cornas d’ün bel
capricorn. FOTO PNS
Voss partenaris
en las regiuns
 Südostschweiz Publicitas AG Glion
Via S. Clau Sura 11
7130 Glion
telefon 081 920 07 17
telefax 081 920 07 18
E-mail: [email protected]
 Südostschweiz Publicitas AG Cuira
Via comerciala 20
7007 Cuira
telefon 081 255 58 58
telefax 081 255 58 59
 Südostschweiz Publicitas AG Lai
Voa principala 32
7078 Lai
telefon 081 384 48 40
telefax 081 384 61 07
 Redacziun centrala
Via comerciala 22
7007 Cuira
telefon 081 920 07 10
telefax 081 920 07 15
[email protected]
 Südostschweiz Publicitas AG Tusaun
Spitalstrasse 63
7430 Tusaun
telefon 081 650 00 70
telefax 081 650 00 74
* Abunaments d’emprova: telefon 081 255 50 50
Tinizong
ENGIADINA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012
9
Inchant dal Hotel Scuol Palace ha pudü gnir evità
L’import restant es gnü pajà l’ultim mumaint
quella jada bler plü ots co previs staiva
l’hotel sün üna basa finanziala fich noscha. Dal 1869 es l’hotel i in fallimaint.
Quel on ha la «Società simpla Clemgia
Tarasp», hoz cun sez a San Murezzan,
cumprà l’hotel ed investi ün import remarchabel. Daspö quel mumaint ha
l’hotel survgni il nom Hotel Scuol Palace. Il Club Robinson chi d’eira quella jada fittadin dal Hotel Schweizerhof a Vulpera ha tut a fit eir l’hotel a Nairs e manà
quel cun grond success. Sco cha’l respunsabel dal Club Robinson,Toni Weibel,
ha tradi quella jada s’haja eir fat a temp
ütil trattativas cun la possessura per cumprar l’hotel. Ma quellas sun idas ad aua
causa chi nu’s es gnü quella jada daperüna cul predsch.
DA BENEDICT STECHER / ANR
■ L’Hotel Scuol Palace a Nairs sül territori da Scuol es stat serrà las ultimas
stagiuns causa insolvenza da la Friedman GmbH. Per l’ultim venderdi es gnü
publichà da l’Uffizi da scussiun En l’inchant da l’hotel. Cuort avant es gnü trat
inavo la scussiun e l’inchant nun ha gnü
lö. Causa l’insolvenza da la Friedman
GmbH d’eira previs venderdi passà l’inchant da l’Hotel Scuol Palace a
Scuol/Nairs. Fingià duos jadas avant d’eira gnü publichà ün inchant, ma adüna cuort avant es gnü trat inavo la scussiun e
l’inchant. Il terz termin per ün inchant es
gnü publichà aint il fögl uffizial per venderdi passà a las 15.00. Ün per uras avant
l’inchant ha trat inavo il credader important, la Società simpla Clemgia da San
Murezzan in possess da las famiglias Triacca e Testa, la scussiun e la pretaisa
d’inchantar. Quai ha infuormà Otto Huber da l’Uffizi da scussiun En. Sco cha
Marcus Testa da la Società Clemgia ha infuormà ha la Friedman GmbH pajà a bunura dal termin da scussiun l’import restant pendent e la Società Clemgia ha retrat la pretaisa d’inchant.Tenor stima uffiziala ha l’Hotel Scuol Palace üna valur da
raduond 6 milliuns francs ed ün inventar
da 1,1 milliuns francs. L’hotel ha generà
L’Hotel Scuol Palace a Scuol/Nairs es ün uffant da pissers per la regiun.
i’l temp cha’l Club Robinson d’eira fittadin tanter 30 000 e 40 000 pernottaziuns
l’on e d’eira pel cumün da Scuol da
grond’importanza.
L’istorgia da l’hotel a Nairs
Il Grand Hotel Kurhaus Tarasp, uschè
gniva nomnà l’Hotel Scuol Palace plü
bod, es gnü inaugurà dal 1865 e d’eira in
Nouv president per la sarinera da l’ARO
Jaap Achterberg raquinta illa Vouta dal rai vegl in seis exil
bap e da si’aign’infanzia passantada in
quist cumün. Ün rapport suolv, plain vitalità e suvent eir comic sur dad üna vita
chi’d es e resta profuondamaing degna da
gnir vivüda adonte da tuot e chi’s distingua forsa be per pac da la vita cha nus vivain di per di.
Arno Geiger scriva: «Cun quai cha
meis bap nun es plü bun da rivar sur la
punt nan aint in meis muond stögl eu ir
via pro el. Là, aint ils cunfins da sias dispusiziuns mentalas, dalöntsch davent
dad ün’objectività distanziada ed üna focussaziun instancabla chi caracteriseschan nos muond, es el adüna amo ün
uman remarchabel, eir scha tenor masüras cumünas na adüna radschunaivel,
schi tantüna in alch maniera brigliant e
genial.»
Il text dad Arno Geiger viva da la lingua acribica. Il scriptur formulescha cun
precisiun ed in maniera commoventa
l’agen esser toc e si’avischinaziun al morbus Alzheimer. Seis text nun imbellischa,
possess da la «Tarasp-Schulser-Aktiengesellschaft» Tschag e d’eira quella jada ün
dals hotels ils plü moderns in Svizra. Cun
quai cha’ls cuosts da fabrica sun stats
■ ENGIADIN’OTA
Ün actur grondius
cun ün tema fich actual
■ (cp) Als 24 november 2012 giova
Jaap Achterberg «Der alte König in
seinem Exil» in La Vouta a Lavin. Il raquint autobiografic dad Arno Geiger es
ün documaint commovent sur seis bap
chi nun intuna be las varts sombras da
la malatia adüna plü derasada da la
demenza. Che es important? Che fa oura la dignità da nossa vita? Da quai e dad
amo bler oter raquinta Jaap Achterberg
als 24 november in La Vouta. Il scriptur
Arno Geiger quinta in seis text «Der alte
König in seinem Exil» da seis bap e co
cha las algordanzas da quel van as perdond plansieu, co cha si’orientaziun i’l
preschaint as disfa vi e plü. Sincer, plain
d’amur ed eir allegria cumainza il figl ad
imprender a cugnuoscher a seis bap in
üna maniera nouva; el spassegia insembel cul bap tras la cuntrada ingio chi sun
creschüts sü, el taidla sün sias remarchas
chi be paran d’esser sainza sen ed ha gust
da las frasas suvent be poesia müravgliusa, el quinta dal preschaint e dal passà dal
FOTO B. STECHER
Adüna darcheu problems finanzials
Dal 2006 ha il Club Robinson bandunà
l’hotel e la Società Clemgia ha tscherchà
nouvs fittadins o cumpraders. L’hotel es
stat ün temp serrà ed es gnü surtut bainbod da la Friedman GmbH chi spordschaiva vacanzas a Güdeus ortodox tenor lur reglas e tradiziuns. Eir quella ditta ha gnü problems finanzials ed in marz
dal 2010 d’eira previs l’inchant dal hotel.
Adüna darcheu ha que pudü gnir impedi
l’ultim mumaint. L’hotel es daspö divers
ons serrà.
e listess e’l plüchöntsch cuffortaivel e
plain d’amur –- e mai sdegnond o spredschond.
Chi savess quintar plü bain quist’istorgia co Jaap Achterberg (chi dal rest
ha tematisà fingià üna vouta avant ons in
maniera fich impreschiunanta quista tematica in La Vouta cul monolog: «Du
bist meine Mutter»). El descriva cun
grond respet ed in maniera onesta ils müdamaints dramatics cha quista malatia tira davo sai per las relaziuns pertoccas.
«Cur chi vain s-chür, vain la temma.
Lura gira’l per quai suot be imbarraz e
sainza remischiun sco ün rai vegl in seis
exil.» («Göttinger Tagblatt» dals 10-092012)
«Der alte König in seinem Exil»; La Vouta, Lavin, 24 november 2012, 20.30
La chascha es averta a partir da las 19.30. La
bar e la chadafö da schoppas sun avertas a
partir da las 18.30. Reservaziuns per l’occurrenza: tel. 081 866 37 84;
mail: [email protected]
www.lavouta.ch
Als 24 november
2012 giova Jaap
Achterberg «Der
alte König in seinem Exil» in La
Vouta a Lavin. MAD
(anr/rd) In gövgia passada ha gnü lö a
Schlarigna la terza radunanza dals delegats dals nouv cumüns da l’ARO (Abwasserreinigung Oberengadin). Invezza
da renovar las sarineras existentas prevezzan ils cumüns da San Murezzan, Schlarigna, Puntraschigna, Samedan, Bever,
La Punt-Chamues-ch, Madulain, Zuoz e
S-chanf da fabrichar üna sarinera cumünaivla per bundant 65 milliuns francs.
La radunanza dals delegats ha gnü da
tscherner in gövgia saira ün nouv president per Marco Caminada. Davo bundant ün on ha’l desdit sia carica da president causa ch’el ha bandunà l’Engiadina per motivs da lavur. Per el es gnü
tschernü unanimamaing Maurizio Pirola da San Murezzan. El es manader da la
firma d’instrucziun Martinelli ed ultra
da sia lavur s’ingascha’l plüs ons per la
politica. Maurizio Pirola es daspö ün on
commember illa suprastanza cumünala
da San Murezzan. Implü es gnü approvà
il protocol da la seguonda radunanza dals
delegats chi ha gnü lö quist on in gün ed
il preventiv per l’on 2013.
■ PUNTRASCHIGNA
reclama
A S-chanf dess gnir fabrichada la nouva
MAD
sarinera cumünaivla.
Martin Aebli elet
per la terza vouta
(anr/fa) Il president cumünal da Puntraschigna Martin Aebli es gnü reelet in
gövgia saira per in terza perioda d’uffizi
da quatter ons. Da las 197 votantas e votants ha’l survgni i’l prüm scrutin 156
vuschs.
Ultra dal president cumünal Martin
Aebli sun gnüts reelets Claudio Kochendörfer (162 vuschs), eo Cavegn (122),
Gian-Franco Gotsch (109) e Margrith
Rothwangl (102) e sco nouvs commembers Richard Plattner (147) e Roland
Hinzer (107). Implü ha la radunanza elet
eir la cumischiun da gestiun, il cussagl da
scoula, il cussagl turistic e la cumischiun
da fabrica. Sainza correcturas ha approvà
la radunanza cumünala il budget 2013.
Il quint curraint prognostichescha pro
spaisas da 28 milliuns francs ün deficit
da 1,56 milliuns francs. Investiziuns sun
previssas per l’import da 2,34 milliuns
francs. L’imposta sün immobiglias es
gnüda dozada da 0,7 sün 1,32 promils.
Pella paja sun gnüdas abolidas las taxas
pels idrants e pel guitader.
ALKOHOLFREI
Bügel auf ...
und Prost!
Saft vom Fass
alkoholfrei –
der erfrischende
Durstlöscher mit
nur 21 kcal/dl
für einen klaren
Kopf.
Mosterei Möhl AG
9320 Arbon | Tel. 071 447 40 74 | www.moehl.ch
10
raDio / tv
glindesdi, ils 19 da november 2012
■ raDio rumantscH
■ raDio
10:15 raDionovela
vita capita – episoda 161
In vaira teater cun Severin…
Sonda saira è stà teater a Surgonda. Per
Severin Caflisch ina saira speziala perquai ch’el ha pudì festivar ses 18avel anniversari. E Severin ha gist fatg si ina tarmenta sturna, uschia ch’el stat anc pauc
bain il di suenter. Durant la notg da ses
anniversari ha el però era fatg bels egls a
Marisa Demarmels, l’amia da sia sora
Pirmina.
Reschia: Michel Decurtins
19:00 la stailalva
musica ruassaivla
Musica patgifica (ruassaivla) sco fatga
per ina saira da november. Er en questa
sparta datti in mantun hits e semperverds. Tranter auter tadlain nus «Jedes
Abendrot ist ein Gebet», «Madonna del
Sasso», «in Gottes Hand» etc.
Redacziun: Christa Soliva
20:03 magazin Da cultura (rep.)
È grafica art?
Tuttina nua ch’ins sa volva, ins vegn confruntà cun grafica: Placats, fatschadas da
fatschenta, gasettas, tut sbragia atten-
SF 1
6.30 News-Schlagzeilen und Meteo
9.00 Achtung! Experiment
9.20 Zeitreise
9.30 Technikwelten
9.55 Die Welt der Gewürze
10.00 nano
10.30 Kulturzeit
11.10 DOK (W)
12.10 Weniger ist mehr (W)
12.40 Meteo mit Tagesschau
13.10 Um Himmels Willen. Dicke Brummer
14.05 Potzmusig (W)
14.45 SF bi de Lüt (W)
15.40 Giacobbo / Müller (W)
16.30 Dance Academy. Rettungsmission. Serie
16.55 myZambo
17.30 Guetnachtgschichtli
17.40 Telesguard
18.00 Tagesschau mit Meteo
18.15 Weniger ist mehr
18.40 glanz & gloria
19.00 Schweiz aktuell
19.30 Tagesschau mit Meteo
20.05 Die Millionen-Falle Spielshow
21.05 Puls. U.a.: Frühwarnsystem für das
Herz – Implantat warnt vor Infarkt /
Hilfe gegen das Bettnässen – Vom
Weckapparat bis zur Hormontablette
21.50 10vor10 mit Meteo
22.20 Eco
22.55 Schawinski. Gast: Thomas Borer
23.30 Tagesschau Nacht
23.45 Borgen – Gefährliche Seilschaften. Serie
0.55 Der Baader Meinhof Komplex. Politfilm
(CZ/F/D 2008). Mit Martina Gedeck
SF 2
6.15 Roboclip
6.30 Drei auf zwei
8.25 Dance Academy – Tanz deinen Traum!
8.45 myStory
9.10 Virus (W)
9.45 Um Himmels Willen. Unterhaltungsserie
10.35 Wege zum Glück. Telenovela
11.20 Alisa – Folge deinem Herzen. Telenovela
12.05 Lüthi und Blanc. Familiensaga
13.10 Emergency Room – Die Notaufnahme
14.05 Gilmore Girls. Dramaserie
14.50 Verrückt nach Dir. Comedyserie
15.20 Virus (W)
15.50 Grey’s Anatomy – Die jungen Ärzte
16.40 Emergency Room – Die Notaufnahme
17.30 Chuck. Comedyserie
18.20 Desperate Housewives. Comedyserie
20.00 Revenge Dramaserie
20.50 Dr. House. Das Leben vor dem Tod. Serie
21.35 Dr. Dani Santino. Zickenkrieg. Dramaserie
22.25 Sportlounge. U.a.: Gennaro Gattuso –
ein grosser Fussballer, der sich selbst
geblieben ist / Sheffield – warum vor
23 Jahren 96 Fans sterben mussten
23.45 Focus. Die DRS 3-Talksendung. Gast:
Claus Hipp (Unternehmer und Künstler)
0.15 Revenge (W)
1.00 Dr. House (W)
ziun! La grafica na sto dentant betg mo
attrair l’attenziun, ella duess era restar en
memoria. È grafica era art? U tge sto capitar per ch’ella vegnia recepida sco art.
E co èsi per in artist da lavurar creativamain, per incumbensa? Per exempel per
Yvonne Gienal (foto) che ha fatg ils maletgs per in cudesch? Maletgs cuntegna
er il cudesch cun ils nanins Zipf, Zapf,
Zepf e Zupf. Tge ston els far per ch’il pitschen Zipfelwitz survegnia finalmain
posta?
Redacziun: Angela Hendry
survegn ina nova dimensiun e survegn
blera intensitad e tensiun. Per exempel
«Lascha mai» cun tuns dal cembalo e dal
sintetisader che dattan ina tempra tut
atgna a la chanzun.
Redacziun: Jachen Prevost
22:03 artg musical (rep.)
Dunna e la musica populara a casti
(part 2)
21:15 album Da l’emna
bibi vaplan – sdruogliar
Bibi dat gas! Ed ella è sa svegliada! Suenter
«Ingio vasch?» dal 2010 ed «Eu vegn cun
tai» dal
2011 segua gia ses
proxim
album. E
quest project è ina
sfida.
Bianca
Mayer vegn accumpagnada da la Filarmonia da chombra dal Grischun. Cur che la
Banca chantunala ha dumandà sch’ella
avess gust da far chanzuns cun quella furmaziun ha ella reagì spert. En curt temp
ha ella cumponì 10 chanzuns novas e
quellas èn vegnidas arranschadas da Christian Schlumpf. Tar las registraziuns han
lura musicists da la Filarmonia da chombra dal Grischun accumpagnà Bibi Vaplan. Il resultat da questa collavuraziun èn
chanzuns cun in quartet d’instruments da
corda, clarinetta, percussiun, clavazin e
chant. E questas chanzuns novas muntan
in grond pass. La musica da Bibi Vaplan
ARD
5.30 Morgenmagazin. U.a.:
Ein Bestatter kämpft mit dem Tod
9.05 Rote Rosen (W)
9.55 Sturm der Liebe (W)
10.45 Brisant (W)
11.05 ARD-Buffet
13.00 Mittagsmagazin. U.a.: Nahost-Krise: Lässt
sich eine weitere Eskalation stoppen? /
Leben mit dem Tod: Die einzigartigen
Bestattungsriten der indischen Parsen
14.10 Rote Rosen. Telenovela
15.10 Sturm der Liebe. Telenovela
16.10 Verrückt nach Meer
17.15 Brisant. Boulevardmagazin.
Nahost-Krise: Lässt sich eine weitere
Eskalation stoppen? / Leben mit dem
Tod: Die einzigartigen Bestattungsriten
der indischen Parsen / Lebensversicherungen: Halten oder verkaufen?
18.00 Verbotene Liebe. Daily Soap
18.50 Grossstadtrevier. Butter
bei die Fische. Krimiserie
19.45 Wissen vor acht – Zukunft
Menschen als Kraftwerk
19.55 Börse im Ersten
20.15 Die Story im Ersten Sie bringen
den Tod – Sterbehelfer in Deutschland
21.00 Hart aber fair. Mut zur Menschlichkeit
oder Mord – darf ein Arzt beim Sterben
helfen? Gäste: Dr. Uwe-Christian Arnold ,
Bruder Paulus, Dr. Barbara Schubert u.a.
22.15 Tagesthemen
22.45 Nuhr am Leben
23.30 Reisen ins Jenseits
0.15 Nachtmagazin
3 SAT
9.05 Kulturzeit (W)
9.45 nano (W)
10.15 Riverboat. Gäste: Andreas Gabalier,
Bernhard Hoëcker, Geert Müller-Gerbes
12.15 Sonntags
12.45 Schätze der Welt – Erbe der Menschheit
13.00 ZIB
13.15 Leben wie zu Gotthelfs Zeiten
14.50 Reine Katharina
15.35 Jakob, Sepp und Hans im Glück
16.20 Elvira und der Seezigeuner
17.00 Caviezel und seine Cubanita
17.45 Reporter. Reportagereihe
18.10 Die Haischule
18.30 nano
19.00 heute
19.20 Kulturzeit. Magazin
20.00 Tagesschau
20.15 Polizeiruf 110 Die Gurkenkönigin.
Krimireihe (D 2012). Mit Sophie Rois,
Horst Krause, Susanne Lothar u.a.
21.45 Leben am Fliess
22.00 ZIB 2
22.25 Das Ende einer Nacht. TV-Justizkrimi
(D 2012). Mit Barbara Auer, Ina Weisse
23.55 Reporter. Glencores Hinterhof
0.15 10vor10
0.45 Pixelmacher
Sut «La dunna e la musica populara» fan
ils radios da la SSR SRG: DRS1/Musikwelle, RSR-La Première, RSI-rete due e
Radio Rumantsch quatter emissiuns interregiunalas da chant e musica. Ils 15 da
settember è la terza stada en la baselgia
da Casti/Tiefencastel. Chantà e sunà
han: Chor masdo Alvra e Krambambuli
(Grischun), Duo Madio (Lausanne),
Ensemble Adiastema (Lugano) (foto),
Jodelduett Monika Nötzli e Hany Küttel
(Pfäffikon/Cuira). L’Artg musical porta
la segunda part da quest concert moderà
da Maria Victoria Haas.
Redacziun: Giusep G. Decurtins
■ televisiun
17:40 telesguarD sin sF 1
l’emissiun d’infurmaziun sin sF 1
cun suttitels tudestgs sin tXt 777
(rep. sin SFinfo tranter las 18:00 e las 22:00)
ZDF
5.30 Morgenmagazin
9.05 Volle Kanne – Service täglich
U.a.: Top-Thema: Ärger mit
Energieberatern / Einfach lecker:
Blumenkohl im Parmesan-Nussmantel
10.30 Notruf Hafenkante. Jackpot. Actionserie
11.15 SOKO Wismar. Genug ist genug. Serie
12.00 heute
12.10 drehscheibe Deutschland
13.00 ARD-Mittagsmagazin
14.00 heute – in Deutschland
14.15 Die Küchenschlacht
15.00 heute
15.05 Topfgeldjäger
16.00 heute – in Europa
16.10 Die Rettungsflieger. Alte Kameraden
17.00 heute
17.10 hallo deutschland
17.45 Leute heute
Christina Aguilera: Die American Music
Awards in Los Angeles / Sylvester
Stallone: Premiere des «Rocky»-Musicals
in Hamburg / ZZ Top: Die bärtigen
Rocker präsentieren ihr neues Album
18.05 SOKO 5113. Todestag. Krimiserie
19.00 heute mit Wetter
19.25 WISO. WISO-Tipp: Krankenzusatzversicherung: Plus zur gesetzlichen Versicherung
20.15 Familie Windscheidt – Der ganz
normale Wahnsinn TV-Familienfilm
(D 2012). Mit Hendrik Duryn u.a.
21.45 heute-journal
22.15 The Town – Stadt ohne Gnade. Thriller
(USA 2010). Mit Ben Affleck u.a.
0.10 heute nacht
SWR
11.50 Leopard, Seebär & Co.
12.40 Sturm der Liebe (W)
13.30 Hurra, die Schule brennt! (W). Komödie
(D 1969). Mit Peter Alexander u.a.
15.00 Planet Wissen
16.00 SWR Landesschau aktuell
16.05 Kaffee oder Tee
17.00 SWR Landesschau aktuell
17.05 Kaffee oder Tee
18.00 SWR Landesschau aktuell
18.15 Archäologie unter Wasser
18.45 SWR Landesschau BW
19.45 SWR Landesschau aktuell
20.00 Tagesschau
20.15 Liebe am Fjord – Abschied
von Hannah TV-Drama (D 2012)
Mit Matthias Habich, Rainer Sellien u.a.
21.45 SWR Landesschau aktuell
22.00 Hannes und der Bürgermeister
Fahrt ins Blaue / Schöner Krach
22.30 Freunde in der Mäulesmühle. Mit Dietlinde Ellsässer, Jakob Nacken, Heinz Gröning
23.00 2+Leif. Operation Rendite –
Wie Patienten zur Ware werden
23.30 Letzte Saison – Wenn es
Zeit ist zu sterben
1.00 Berliner Gespräch. Wie wir sterben wollen. Gäste: Daniel Bahr, Petra Anwar u.a.
ORF 1
6.00 Morgenprogramm
10.15 My Boys (W)
10.35 George, der aus dem Dschungel kam.
Komödie (USA 1997). Mit Brendan Fraser, Leslie Mann, Thomas Haden Church
12.00 Pippi Langstrumpf. Kinderserie
12.25 Rätselburg
12.30 Tolle Tricks
12.35 Das Dschungelbuch. Zeichentrickserie
12.50 Die Rätsel des Pharao
13.15 Freddys Freunde
13.20 Simsalagrimm. Zeichentrickserie
13.45 iCarly. Jugendserie
14.05 Heartland – Paradies für Pferde. Serie
14.50 How I Met Your Mother (W)
15.30 Malcolm mittendrin. Comedyserie
16.20 ZIB Flash
16.25 Scrubs – Die Anfänger. Comedyserie
17.10 Die Simpsons. Zeichentrickserie
17.55 ZIB Flash
18.00 How I Met Your Mother (W)
18.50 The Big Bang Theory. Comedyserie
19.15 Mein cooler Onkel Charlie. Comedyserie
19.45 Chili
20.00 ZIB 20 mit Wetter
20.15 Der Cop und der Snob
Das Flauchermädchen. Krimiserie
21.05 Grey’s Anatomy. Das namenlose
Mädchen. Spitalserie
21.50 ZIB Flash
21.55 Dr. House. Das Leben vor dem Tod. Serie
22.45 The Big C. Bärendienst. Dramaserie
23.20 Cougar Town. Familienbande. Serie
23.40 Hot in Cleveland. Romeo und Julia. Serie
0.00 ZIB 24
ORF 2
10.15 Alisa – Folge deinem Herzen (W)
11.00 Sturm der Liebe (W)
11.50 Vera exklusiv (W)
12.30 Bewusst gesund (W)
12.55 Seitenblicke (W)
13.00 ZIB
13.15 heute mittag
14.00 Frisch gekocht mit Andi und Alex
14.25 Alisa – Folge deinem Herzen. Telenovela
15.10 Sturm der Liebe. Telenovela
16.00 Die Barbara-Karlich-Show. Talkshow
17.00 ZIB
17.05 heute österreich
17.30 heute leben
18.30 heute konkret
18.51 heute infos und tipps
19.00 Bundesland heute
19.30 ZIB mit Wetter
19.55 Sport
20.05 Seitenblicke
20.15 Die Millionen-Show Quiz
21.10 Thema
22.00 ZIB 2
22.30 Kulturmontag
23.00 Kulturmontag
0.00 Idlewild. Drama (USA 2006). Mit André
Benjamin, Paula Patton, Terrence Howard
1.50 Kulturmontag (W)
05:55
06:00
06:06
06:30
06:40
06:50
07:00
07:06
07:30
07:40
07:50
08:00
08:06
08:30
08:40
09:00
09:05
09:15
09.30
09.45
10:00
10:15
10:30
10:55
11:00
11:03
Impuls dal di cun Fadrina Hofmann
Novitads
Actual la damaun
Novitads
Revista da medias
Meteo
Novitads
Actual la damaun
Novitads
Kikeri6
Meteo
Novitads
Actual la damaun
Novitads
Il chavazzin dal di
Novitads
La cuppina
Chalender
La truvaglia
Tge chaussas
Novitads
Radionovela
Famus e glorius
Rep. Impuls dal di
Novitads
Actual da mezdi
12:00 Novitads
12:06 Actual da mezdi e RTR cumpact a
mezdi
12:25 Prevista Telesguard
13:00 Las gratulaziuns
14:00 Novitads
14:03 Musica
15:00 Novitads
15:03 Musica
16:00 Novitads
16:03 Semperverds e verd per semper
16:30 Program da kino
16:50 Prevista Telesguard
17:00 Novitads
17:06 Actual la saira
17:50 Meteo
18:00 Novitads
18:06 RTR cumpact - survista dal di
19:00 La stailalva
20:00 Novitads
20:03 Rep. Magazin da cultura
21:00 Novitads
21:15 Album da l’emna
21:45 Rep. Radionovela
22:00 Novitads
22:03 Rep. Artg musical
23:00 Novitads
23:05 Grischun sonor
10 onns suenter las malauras en surselva 2002
La fin d’emna dals 16 e 17 da november 2002 han malauras chaschunà gronds
donns en il Grischun. Il pli ferm è la Surselva stada pertutgada. A Schlans ha
ina bova spartì il vitg e destruì bajetgs, vias e punts. A Rueun han pliras bovas
chaschunà donns enorms ed a Trun è la bova da la Val Quadra vegnida ed è sa
fermada gist avant ils quartiers abitads.
10 onns suenter las
malauras en surselva è radiotelevisiun
svizra rumantscha
sa regurdà da questa
catastrofa ed ha
visità ils lieus ch’èn
stads pertutgads.
Da vesair e tadlar
en noss dossier sin
www.rtr.ch.
RTL
6.00 Punkt 6
7.30 Teleshopping Schweiz
9.30 Mitten im Leben!
10.30 Mitten im Leben!
11.30 Unsere erste gemeinsame Wohnung
12.00 Punkt 12
14.00 Mitten im Leben! Aufregende
Geschichten des deutschen Alltags
15.00 Verdachtsfälle. Doku-Soap
16.00 Familien im Brennpunkt
17.00 Die Schulermittler
17.30 Unter uns. Daily-Soap
Mit Joy Lee Joana Abiola-Müller,
Anne Apitzsch, Petra Blossey
18.00 Explosiv
18.30 Exclusiv
18.45 RTL aktuell
19.05 Alles, was zählt. Daily-Soap
Mit Silvan-Pierre Leirich, Andrè Dietz
19.40 Gute Zeiten, schlechte Zeiten. Daily Soap
Mit Merlin Leonhardt, Mustafa Alin
20.15 Wer wird Millionär? Quiz
Moderation: Günther Jauch
21.15 Bauer sucht Frau
22.15 Extra – Das RTL Magazin
U.a.: Hausbesuch vom Samenspender:
Die skurrile Welt professioneller
Samenspender und ihrer Kundinnen /
Alternative zum eigenen Auto? Die neuen
carsharing-Angebote im Test: Was sie
kosten und für wen sie sich lohnen
23.30 30 Minuten Deutschland
Schwarzer Tag für Schmuggler!
Die grösste Razzia der Welt
0.00 RTL Nachtjournal
RTL 2
5.00 Immer wieder Jim. Comedyserie
6.00 Infomercial
6.15 Infomercial
7.00 Infomercial
8.00 Die Schnäppchenhäuser
9.00 Frauentausch
10.55 Family Stories
11.50 Family Stories
12.45 Berlin – Tag & Nacht (W)
13.45 Privatdetektive im Einsatz (W)
14.35 Der Trödeltrupp
15.25 Der Trödeltrupp
16.20 Privatdetektive im Einsatz
17.05 Privatdetektive im Einsatz
18.00 X-Diaries. Love, sun & fun
Specki, der Rettungsschwimmer /
Das Sommerhaus / Der verrückte
Opa / Die Horror-Familie
19.00 Berlin – Tag & Nacht
20.00 RTL II News
20.15 Die Geissens – Eine schrecklich
glamouröse Familie! Menschen
21.15 Der Trödeltrupp. Das Geld liegt im
Keller. Trödeltrupp Spezial (5)
23.10 Die Kochprofis – Einsatz am Herd (W)
0.10 Teenager in Not (W)
1.05 exklusiv – die reportage (W)
1.55 Stargate Atlantis. Science-Fiction-Serie
SAT 1
5.30 Sat.1-Frühstücksfernsehen
10.00 Teletip Shop
11.00 Zukunftsblicke
12.00 Zwei bei Kallwass
13.00 Britt. Unglaubliche Heuchler
14.00 Richter Alexander Hold. Hat Laura
ihren Freund Nick in ihrer Wut und
Verzweiflung fast erschlagen?
15.00 Familien-Fälle
17.00 Pures Leben – Mitten in
Deutschland. Mütter ausser
Kontrolle – Grenzenlos hungrig
17.30 Schicksale – und plötzlich ist alles
anders. Schwanger und sitzengelassen
18.00 Nachbar gegen Nachbar
Die Terrorschwestern
18.30 K 11 – Kommissare im
Einsatz. Roter Schleier
19.00 Menu Surprise
19.30 K 11 – Kommissare im
Einsatz. Auf der Couch
20.00 Nachrichten
20.15 Warum Männer nicht zuhören
und Frauen schlecht einparken
Komödie (D 2007). Mit Benno Fürmann,
Jessica Schwarz, Matthias Matschke
22.15 Planetopia. U.a.: Streit um
«Deal-Justiz» – Das Risiko taktischer
Geständnisse / Krisenschicksal
Zwangsräumung – Wie spanische
Familien um ihr Zuhause kämpfen
23.00 Plan G (W)
23.30 24 Stunden. Retten, Rasten,
Rollen – Samstags auf der Autobahn
0.30 Forbidden TV
TSR 1
11.45 Scènes de ménages. Série comédie
12.10 Plus belle la vie. Série comédie
12.45 Le journal
13.15 Météo
13.20 Ensemble
13.30 Toute une histoire
14.35 Columbo. Téléfilm policier (USA 1989)
16.15 Ma sorcière bien-aimée. Série comédie
16.45 Patrouille des mers. Série dramatique
17.35 Télé la question
18.00 Le court du jour
Les métiers de la santé – Assistante
en soins communautaires
18.10 Top Models. Série dramatique
18.30 La poule aux œufs d’or
18.50 Météo régionale
18.55 Couleurs locales
19.20 Météo
19.30 Le journal
20.05 Météo
20.15 TTC (Toutes taxes comprises)
Nos emplois foutent le camp /
Mon entreprise, ma bataille
20.45 La petite chambre. Drame
22.20 C’est la jungle! Une émission de sauvages
23.10 Les experts. Une affaire de haut vol
23.55 Weeds. La guerrière en téflon. Série
0.30 Couleurs locales (W)
PRO 7
5.35 Family Guy (W)
5.55 Taxi IV (W). Actionkomödie (F 2007).
Mit Samy Naceri, Frédéric Diefenthal
7.40 Teletip Shop
9.55 New Moon – Biss zur Mittagsstunde
(W). Fantasyfilm (USA 2009). Mit
Kristen Stewart, Christina Jastrzembska
12.15 Malcolm mittendrin. Idas Tanz;
Motivator Hal. Comedyserie
13.15 Scrubs – Die Anfänger. Ihre Geschichte;
Meine Trauer. Comedyserie
14.15 Two and a Half Men. Hopp, auf den
Tisch; Superdad. Comedyserie
15.05 The Big Bang Theory. Noch so ein
Weichei; Sex auf der Waschmaschine?
16.00 How I Met Your Mother. Sag einfach
nein; Bitte lächeln! Comedyserie
17.00 taff
18.00 Newstime
18.10 Die Simpsons. Down by Lisa;
Lebewohl, Mona. Zeichentrickserie
19.05 Galileo
20.00 Energy Stars for Free
20.15 Die Simpsons Skorpione wie wir;
Ein Sommernachtstrip; Denn sie wissen
nicht, wen sie würgen. Zeichentrickserie
21.45 Switch Reloaded. Mitwirkende: Bernhard
Hoëcker, Michael Kessler, Petra Nadolny,
Peter Nottmeier, Susanne Pätzold,
Michael Müller, Michael Müller
22.15 Switch Reloaded
22.45 Old Ass Bastards
23.20 TV total. Gäste: Farid, Anastacia u.a.
0.15 Switch Reloaded
1.20 Kalkofes Mattscheibe
RSI LA 1
10.35 Ghost Whisperer. Serie mystery
11.20 La signora in giallo. Serie gialla
12.05 La vita secondo Jim. Serie commedia
12.30 Telegiornale
12.45 Molla l’osso
13.15 Better with You. Comedyserie
13.35 Psych. Serie gialla
14.20 Glades. Serie gialla
15.00 Law & Order – I due volti della giustizia
16.05 Siska. Serie poliziesca
17.10 Piattoforte. A scuola di cucina con Raffaella Biffi e la cuoca Viviana Lapertosa
18.00 Telegiornale Flash
18.10 Zerovero
19.00 Il quotidiano
19.45 Il rompiscatole
20.00 Telegiornale Notizie
20.35 Meteo. Tutti i colori del tempo
20.40 Attenti a quei due
21.10 Fair Game – Caccia alla spia.
Film drammatico (VAE/USA 2010). Con
Naomi Watts, Sean Penn, Sonya Davison
23.00 Telegiornale notte
23.15 Meteo. I colori del tempo
23.25 Segni dei tempi. Settimanale protestante
23.45 C.S.I. – Miami. Serie gialla
0.30 Mio fratello è figlio unico. Film
drammatico (F/I 2007)
LA QUOTIDIANA
GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012
Las giurias han decidì
■ NOVITADS WWW.RTR.CH
Engiadina Bassa:
Premi d’innovaziun per
Brunner Guitars da Lavin
Concurrenza da scriver «Plema d’aur 2012»
e concurrenza «Miur romontscha 2012
■ (cp) La Lia Rumantscha ha envidà
per la 17avla giada uffants e giuvenils
da l’intschess sursilvan e dal Grischun central da prender part da la
concurrenza da scriver «Plema
d’aur». La categoria speziala «Miur romontscha» sa drizza a creaturs da paginas web. Ils 18 da november 2012 ha gì
lieu la surdada dals premis en l’aula da
la scola a Trin.
Cun la concurrenza «Plema d’aur» vul
la Lia Rumantscha animar uffants e giuvenils da scriver texts en lur lingua. La
concurrenza «Miur romontscha» premiescha las pli bellas paginas web rumantschas. Quest onn èn vegnids inoltrads 116 texts da differents geners sco
era 10 paginas web.
Ina giuria cumpetenta ed independenta per mintga categoria ha giuditgà e
rangà las lavurs. En la categoria D
(17–25 onns) è entrà mo in text. En
quella categoria na datti perquai quest
onn nagins victurs.
Rangaziun 2012
categoria A (uffants 9–10 onns)
1. Lina Caspescha, Schnaus: «La surpresa»
2. Laura Schütz, Falera: «In viadi grondius»
3. Vanessa Maissen, Surrein: «Mes gattels»
categoria B (uffants 11–12 onns)
1. Marc Andriu, Dardin: «Il diari da Lena Caduff»
2. Alissia Marino, Camischolas:
«Ils quater predestinai»
3. Giulia Berther, Sedrun: «La veta d’in svegliarin»
categoria C (giuvenils 13–16 onns)
1. Laura Foglia, Savognin: «La plema d’ôr»
2. Ramona Giger, Curaglia: «Isolaziun»
3. Sara Baltermia, Salouf:
«Danonder vignan igls semis»
categoria D (giuvenils 17–25 onns)
nagins victurs (mo in text inoltrà)
categoria E (paginas web rumantschas)
1. www.forum-helveticum.ch
2. www.giuventetgnacadi.ch
3. www.educa.ch
Pld fracziun:
Dieta in clausura ad Arosa
■ (cp) Prossem venderdi/sanda, als 23 e
24 november 2012 as radunarà ad Arosa
la fracziun PLD.Ils liberals per la prüma
jada suot il presidi da Rudolf Kunz grandcusglier a Cuoira. Quista dieta in clausura
es üna cuntinuaziun da dietas anteriuras.
I saran üna pruna da fatschendas a discuter, tanter otras: Gös olimpics in Grischun
2022, l’iniziativa populara «cumüns
ferms – chantun ferm», lura la planisaziun
da colliaziuns da traffic nouvas. Implü na-
türalmaing il program da la regenza 2013
e’l preventiv 2013. Lura as discuterà amo
las propostas parlamentaras, già inoltradas o planisadas.
Ün’otra part da la dieta sarà dedichada
al star da cumpagnia, i’s visitarà p. ex. il
stabilimaint nouv sül Piz dal Weisshorn.
La dieta in clausura al Grandhotel Tschuggen
ad Arosa cumainza venderdi, als 19 november
2012 a las 10.00 e va fin in sanda, als 20 november a mezdi.
Prossem venderdi/sanda as radunarà ad Arosa la fracziun PLD.Ils liberals.
MAD
■ FORUM
LTT: In bien agid en nossas pitgiras
Di per di selamentein nus dallas pitgiras
dil turissem, dallas frequenzas che sereduceschan cuntinuadamein. Ei drovi urgentamein novs impuls per rinforzar
nossa economia e per garantir vinavon
bunas existenzas en nossas regiuns muntagnardas. Sut quei aspect eis ei grev da
capir ch’ina sligiaziun cantunala per promover il turissem vegn cumbattida.
Suenter ina lavur d’in triep onns ein
ins finalmein sin buna via da scaffir novas
structuras turisticas che satisfan allas pretensiuns dil futur. Varga 100 uniuns da
pintga efficienza vegnan remplazzadas
entras organisaziuns turisticas cun forza
e cun la pusseivladad d’instradar novas
activitads per propagar nies turissem.
En quei connex stat quei glimari,
numnaus LTT. Cun la nova lescha davart
las taxas turisticas havein nus finalmein
in instrument per incassar ina mudesta
contribuziun da tut quels che profiteschan sin ina moda ni l’autra dil turissem. In grond pogress! En pei che mintga
vischnaunca (cun varga 120 leschas differentas) hagi fastedis cun sia taxa da cura
dess ei finalmein ina finanziaziun generala e cantunala.
Secapescha che quella nova sligiaziun
ei buca perfetga, che quella ha maclas.
Quei ei denton adina aschia, tier mintga
novaziun. Quellas munconzas san ins
denton curreger. Soluziuns idealas che
11
cuntentan tuts dat ei mai. Adina e dapertut setracta ei d’anflar in cumpromiss
supportabel. Quei ei era il cass tier la
LTT. Cun in NA ei il project denton
morts e satraus e nus havein nuot auter
che scalgias.
La sligiaziun proponida tucca tuts
tuttina ed egl entir cantun. La vischnaunca da Mustér sa silsuenter p. ex.
desister d’incassar cun grondas breigias la
taxa da cura speciala, ina lavur che caschuna tons problems e bia malaveglia.
El futur savess ins sebasar sin ina sligiaziun cantunala che vala aschibein per
Mustér sco per Flem, per Tavau sco per
Savognin. Quei spargna bia malengasi e
gronda lavur supplementara.
Ed ussa, ch’ina buna finanziaziun ei finalmein sin meisa, entscheiva l’uiara.
Fundamentalists liberals, cerchels privilegiai dall’aglomeraziun e gruppaziuns
ideologicas cumbattan dapi jamnas cun
gronda vehemenza ina buna sligiaziun,
specialmein per las regiuns da muntogna.
Quei ei fetg nuscheivel per igl avegnir da
nies turissem, ina petga da nossa existenza. Perquei eis ei da sperar che vischins e
vischinas da nossa regiun mondien stediamein all’urna e votien cun perschuasiun
in GIE per la LTT, per ina buna promoziun dil turissen e da nossa existenza.
Dumeni Columberg,
president communal, Mustér
Il premi d’innovaziun dal Forum d’economia da la regiun Parc Naziunal va a la
fatschenta Brunner Guitars da Lavin, la
fatschenta da Lukas ed Eva Brunner. Il
premi è dotà cun 1000 francs. Il Forum
d’economia da la regiun Parc Naziunal
renconuscha il fatg che Brunner Guitars
exporta cun success ses products en
l’America.
Viticulturs èn
cuntents malgrà
damain racolta
Viticulturas e viticulturs grischuns han
racoltà quest onn 4% damain che la media dals davos 10 onns. Sco quai ch’il
Plantahof da Landquart scriva munta la
racolta da vin quest onn radund 22 000
hectoliters. Questa racolta correspunda a
prest trais milliuns buttiglias da vin da
7,5 deciliters. Il Pinot noir, la pli impurtanta iva grischuna, ha cuntanschì in
cuntegn dal zutger da 98 grads Oechsle.
Tenor il Plantahof èn ils viticulturs cuntents cun la racolta ed i saja da quintar
cun in bun onn.
Verds na vulan nagin
sustegn finanzial
da la UBS e da la CS
La suprastanza da la Partida dals verds
svizra ha decis da betg prender encunter
donaziuns da partida da las bancas grondas UBS e CS. La donaziun da 12 000
francs da la Raiffeisen perencunter accepta la suprastanza, ha ditg la co-presidenta
Adèle orens a l’agentura da novitads sda.
La Raiffeisen na saja mai stada involvida
en in scandal en connex cun la crisa da finanzas e saja organisada cooperativ. La
Partida dals verds ha elavurà in reglament
areguard donaziuns da partidas. Tenor
quel sto la transparenza esser garantida e
l’independenza e la credibladad da la partida na dastga betg vegnir tangada.
5 fin 8 milliuns francs
per cumbatter iniziativa
da raffaders cun daners
L’uniun tetgala Economiesuisse investescha plirs milliuns francs per cumbatter
l’iniziativa da raffaders, la «AbzockerInitiative» da omas Minder. Quest
cumbat saja impurtant perquai che l’iniziativa pericliteschia la Svizra sco lieu
economic e cunquai era plazzas, ha ditg
il schef dad Economiesuisse Pascal Gentinetta a l’agentura da novitads sda. Per
campagnas pitschnas investescha l’uniun
tetgala fin a dus milliuns, per campagnas
mesaunas tranter dus e tschintg milliuns
e per las campagnas grondas sco cunter
l’iniziativa da raffaders dapli che tschintg
milliuns.
«Agid per geniturs»
stritga 12 plazzas
Il project grond «club da geniturs» che la
Pro Juventute ha lantschà il matg sa sviluppa betg sco giavischà. Perquai ha l’organisaziun d’utilitad publica stuì relaschar 12 cussegliadras cun in pensum da
sis plazzas cumplainas, ha ditg la manadra da la communicaziun a la sda e cunquai confermà rapports da las gasettas da
la dumengia. Las experientschas dals emprims mais hajan mussà che la dumonda
saja pli pitschna che planisà. Ils geniturs
fetschian diever da la cussegliaziun mo
en cas fitg urgents.
1500 policists
memia pauc
En la Svizra mancan 1500 policists. Tar
questa conclusiun vegn la gruppa da lavur cun il num «Lücke» da la conferenza
dals directurs chantunals da polizia e
giustia. La raschun na saja betg mo ch’ils
svizzers veglian adina dapli segirtad, mabain era la societad da 24 uras. Quella
pretendia in servetsch da 24 uras, ha ditg
il vicedirectur da la conferenza Beat Villiger al «Sonntagsblick». En las citads regia gronda truscha las fins d’emnas fin la
damaun a las 06.00. Villiger pretenda
dals parlaments chantunals ch’els concedian ils meds finanzials necessaris per dapli policists.
Dunna ha sajettà giu
um da 34 onns
Ina dunna ha sajettà giu sonda saira in um
da 34 onns da la Brasilia, quai en si’abitaziun a Turitg-Affoltern. La delinquenta
probabla è vegnida arrestada. Sco quai che
la polizia da la citad da Turitg scriva en ina
communicaziun saja escalada ina dispita
tranter il Brasilian e la Svizra da 31 onns.
L’um è mort en l’abitaziun.
AHVplus pretenda
10% dapli per rentas
Ils delegads da l’Uniun sindicala svizra
pretendan che las rentas d’attempads
vegnian auzadas per 10%. Il delegads
han decidì unanimamain da lantschar
l’iniziativa populara «AHVplus». In
sguard sin la repartiziun da la renta dad
oz mussia che surtut dunnas pudessian
profitar da l’iniziativa. Tar in GEA èsi da
quintar tenor l’Uniun sindicala svizra
cun 3,6 milliardas francs custs tar l’AVS.
Iniziativa cunter taxas
da radio e televisiun
ha fatg naufragi
L’organisaziun cun il num Svizra solidarica SOS chala da rimnar suttascripziuns. Suenter 16 mais avevan gnanc
20 000 persunas sustegnì lur mira. Il
schef da SOS is Bürge ha confermà in
rapport dal magazin digital «Medienwoche». Ins haja valità la situaziun fallà.
Populaziun da la
classa mesauna
n’è betg cuntenta
En Svizra ha la classa mesauna a disposiziun tants daners sco anc mai. Tuttina: Ils
propi ritgs ed ils pli paupers han pudì augmentar lur entradas anc pli fitg che la classa mesauna. Quai demussa in studi da la
fabrica da reflexiun, avenir suisse. Tenor
quel èn las pajas da la classa mesauna creschidas ils davos onns per 6% fin 8%. Tar
la classa superiura èn quellas dentant creschidas per 15%, tar la classa inferiura per
10%. Latiers stoppia la classa mesauna pajar relativ bler taglia, entant che prestaziuns dal stadi vegnian cunzunt dabun a
persunas cun paucas entradas.
positiva. Quellas uniuns vulan perquai
cumbatter communablamain cunter las
iniziativas d’immigraziun da la pps e da
l’organisaziun Ecopop. Domaduas iniziativas pericliteschian la via bilaterala senza
preschentar alternativas duvraivlas.
Persuna gudogna
Jackpot da lotto
La lottaria svizra ha in nov milliunari u
ina nova milliunaria. Sco Swiss Lotto
communitgescha ha ina persuna gì endretg tut las sis cifras e gudagnà 5,8 milliuns francs. Il cedel da lotto saja vegnì
giugà la fin d’october en il chantun Son
Gagl. I sa tracta d’in cedel da lotto che
vala per 20 giadas. Per quest onn è quai
gia la 16avla persuna che daventa milliunaria tar Swiss Lotto.
Gabriel mobilisescha
cunter bacas svizras
Il parsura dals socialdemocrats tudestgs,
Sigmar Gabriel, mobilisescha vinavant
cunter las bancas svizras. «Quai che quels
fan è ina omissiun fiscala cun tempra da
banda. Uschia insatge vegn chastià en
Germania cun enfin 10 onns praschun»,
ha ditg Gabriel al congress dals giuvens
socialists a Magdeburg. Venderdi proxim
decida il «Bundesrat» tudestg davart la
cunvegna da taglia cun la Svizra. Damai
che la spd na sustegn betg quella pudess
ella far naufragi.
Trais aissists svizzers èn
envidads als X-Games
Ils X-Games han lieu ils 24 fin 27 da
schaner ed èn ils gieus da grond prestige.
In da quests envidads è il campiun
mundial Iouri Podlatchikov. Tschels dus
èn ils Grischuns Christian Haller da Zernez e da Sina Candrian da Flem. Podlatchikov e Haller partan ella halfpipe, Sina
Candrian ella disciplina Slopestyle.
Anc betg decidì han ils organisaturs tgi
ch’els envidan per las disciplinas Boardercross e Skicross. Ils X-Games èn da
gronda impurtanza en la scena da freestyle ed èn ina spezia da campiunadi
mundial inuffizial.
Ammann e Grigoli
èn optimistics per
la stagiun nova
Simon Ammann e lura ditg nagin. Quai
è la situaziun en Svizra tar il sport da siglir cun skis. Il quatterdubel campiun
olimpic è simplamain ina classa per sasez. En la sumbriva da Simon Ammann
datti dentant anc in segund: Marco Grigoli da San Murezzan. Cun il sustegn da
Simon Ammann emprova Grigoli da
s’etablir en la cuppa mundiala. En la nova stagiun datti dentant midadas essenzialas. Per exempel èn dress lartgs scumandads e quai ha sco i para ina gronda
influenza sin il siglir cun skis.
Ulteriuras novitads
Uniuns economicas
vulan vinavant libra
circulaziun da persunas
Uniuns d’economia svizras vulan laschar
l’avertura da la fiera da lavur per burgais
da la UE. 10 onns suenter ch’ins ha introducì la libra circulaziun da persunas tiran
la federaziun dals patruns, l’uniun d’artisanadi e mastergn e l’uniun tetgala per
economia Economiesuisse ina bilantscha
Mussament tar il diever dal QR Code è
da chattar sin www.rtr.ch
12
a FIn z
glinDesDi, ils 19 Da noVember 2012
■ ConVIVenza
Mes nov lover
tabella cun las declinaziuns e conjugaziuns ed in
vocabulari.
Da Viola Pfeiffer*
V
us tuts enconuschais
questa situaziun,
sch’in u ina collega ha ina
nova amia u in nov ami –
u anc mender, sch’els han
in pop. Questa glieud
n’ha nagin auter tema pli
che la nova persuna en sia
vita. Sch’ins dumonda co
ch’i va, vegn tschient per
tschient insatge sco: «Sas,
ier ha el regalà a mai ina
rosa. Simplamain uschia.
N’è quai betg herzig?» U
cun il pop: «Gea, el ha uss
ditg ses emprim pled.
‘Bab’, ha’l ditg. N’è quai
betg herzig?»
J
au hai adina ditg ch’jau
na daventia mai uschia.
Ma uss hai jau er in nov
ami. El è grond, stentus,
dovra extrem bler temp e
porta il num «test da latin». Jau stun mal. Jau leva questa giada propi scriver ina columna davart
insatge auter, ma i na va
betg. Jau sun uss era ina
da quellas. Sche mes collegas ma dumondan co
ch’jau haja, vegn insatge
sco: «Dulcis, dulcis, dulce. Quai vul dir ‘süss’. U
vuli dir ‘herzig’?» U ch’jau
respund: «Gea, uss sun
jau arrivada tar ils pleds
cun T.» Igl è sgarschaivel.
J
au na pens betg pli vi
dad autras chaussas. Il
test da latin è il davos patratg cura ch’jau vom a
letg e l’emprim cura
ch’jau lev. El è adina qua.
Mes chau repeta las furmas da declinaziuns, las
conjugaziuns, ils differents temps, las muntadas, gerundivum, gerundium, conjunctiv, particips, ablativus absolutus,
bi-bo-bu, ch-a-m-eeeeeel. Jau sun tut balurda. Ma
betg balurda sco cura
ch’ins ha in nov ami, mabain balurda sco suenter
ina detga bavarella.
I
D
iscurrer cun glieud
che ha in nov partenari è nunpussaivel. Trasora ston ins tadlar, senza
connex cun la discussiun,
anecdotas dals charissims.
Cun mai èsi il medem.
Cura che mia mamma di:
«Sch’jau n’avess betg gì da
far ier uschè bler avess jau
pudì leger a fin mes cudesch.» Lura na respund
jau betg: «O, daco avevas
lura tant da far?» Mabain:
«En il latin avessan nus
qua in irrealis en il passà
cun in potentialis en la
construcziun principala.»
E perquai ch’jau na sun
betg segira sche quai constat na taidlel jau betg pli
sin mia mamma, mabain
sun cun il chau insanua
en mes fegls da grammatica.
tem, il test da latin è
mes lover actual. Per
cletg van las bleras amicizias en mia vegliadetgna
spert a fin. Ed insacura èsi
simplamain stà in’episoda
en mia vita. En in pèr
onns guard jau enavos e
di: «O mann, sas anc cura
ch’jau aveva il test da latin? Là era jau anc giuvna
e tuppa.» Lura vegn jau
ad esser veglia e sabia e
vegn ad avair emblidà
mintga singul pled che
tegna uss alerta mai la
notg.
* Viola Pfeiffer ha 20 onns e studegia
germanistica, istorgia e rumantsch a
la Universitad da Turitg. Dasperas lavura ella 20 pertschient sco redactura tar la «Südostschweiz». ella viva
cun ses geniturs e se fragliuns ad Uznach en il chantun da Son Gagl.
Vocabulari
stentus
sgarschaivel
chau
muntada
balurd
bavarella
= anstrengend
= grauenhaft
= Kopf
= Bedeutung
= hier: besoffen
= Mordskater,
Sauferei
= hier: Schatz
= Vergangenheit
charischem
passà
construcziun
principala
= Hauptsatz
constar
= zutreffen
insanua
= irgendwo
fegl da
grammatica
= Grammatikblatt
prender suenter = nachholen
quità/quitads
= Sorge/Sorgen
vegnir alert
= aufwachen
maisa da notg = Nachttisch
tup
= dumm
sabi
= weise
J
au na sun betg la suletta cun il nov ami «test
da latin». Mes collegas a
l’uni, che han era da
prender suenter il latinum, han ils medems quitads: tema da betg vegnir
tras, betg pudair durmir
perquai ch’il chau repeta
trasora il conjunctiv-imperfect e vegnir alerta da
mesanotg per ir a guardar
suenter ina furma da latin. Auters han sin maisa
da notg ina foto dal charissim. Nus avain là ina
Die Kolumne «Convivenza» erscheint in der Regel am Montag in
der «Südostschweiz» und in der
romanischen Tageszeitung «La
Quotidiana». Unterstützt wird das
Projekt von der romanischen
Sprachorganisation Lia Rumantscha. Für Leserinnen und Leser,
die nicht Romanisch verstehen,
gibt es im Internet eine deutsche
Übersetzung, und zwar unter
www.suedostschweiz.ch/community/blogs/convivenza.
foto th. gstöhl
Cuira: Inauguraziun da la nova via da la staziun
■ (rtr) Roland Tremp, il cusseglier da la citad da Cuira, ha pudì
avrir la nova via da la staziun a
Cuira. L’emprima part da quella
via che maina fin a l’Alexander-
platz è vegnida renovada dal tuttafatg e sa preschenta uss en nov
vestgì e sco lieu da sentupada. La
via è vegnida cuvrida cun granit
d’Andeer. L’entir project che
cumpiglia era lingias sutterranas
ha custà radund 2,5 milliuns
francs. La fin d’emna è la via vegnida inaugurada cun festas ed
eveniments en l’entira citad.
■ GRISChUn
Dus blessads tar
accident en la
chavorgia da Versomi
(pocha) La notg da la sonda sin la
dumengia è succedì in accident
chaschunà sez en la chavorgia da
Versomi. Ina passagiera ed in passagier èn vegnids blessads. Curt
suenter mesanotg è in automobilist
charrà en in caraun curt suenter la
punt en la chavorgia da Versomi
sur la via or. L’auto è sa glischnà 20
meters da la taissa scarpa giuador,
el ha fatg ina chambrocla ed è vegnì
frenà d’ina planta. Per pudair trair
l’auto sin via han ins stuì serrar
quella per duas uras. L’auto è vegnì
donnegià totalmain.
Tavau: In blessà
cun parasgulader
(pocha) A Tavau è in parasgulader crudà la sonda sin il terren
schelà ed ha rut la batschida. Il
parasgulader è partì davent dal Jakobshorn ed ha vulì atterrar en il
territori dal Bolgen. Sin in’autezza da 100 meters han cumenzà ils
urs dal planader a sventular. La
raschun n’è anc betg sclerida.
Poschiavo: Igl è tschintg avant
las dudesch per l’urs M13
(lq/rtr) La populaziun sto sa preparar sin ulteriurs urs. Il cusseglier guvernativ Mario Cavigelli
ha manegià cun quai betg visitas
sco quella da M13, mabain d’urs
dal Trentino en Italia. En ina intervista cun la «Südostschweiz da
la dumengia» ha el ditg che la populaziun dad urs dal Trentino
creschia enavant. El ha dentant
relativà: urs problematics sco JJ3
ed M13 sajan rars. En ils onns
passads sajan otg urs stads en il
Grischun e mo quels dus hajan
ins stuì taxar per urs problematics. «Dad in’augment da problems cun urs immigrads na san
ins pia betg pledar.»
Urs en il Puschlav
vegn observà
La seduta davart l’urs M13 a Poschiavo cun l’inspectur da chatscha federal Reinhard Schnidrig,
cun cusseglier guvernativ Mario
Cavigelli e cun las autoritads da la
Val Poschiavo n’ha sco spetgà
betg purtà ina decisiun concreta
davart il status da l’urs M13.
Quel resta per il mument in urs
da problems. L’inspectur da chatscha federal Reinhard Schnidrig
ha dentant ditg che il cumportament actual da l’urs M13 na saja
betg acceptabel. I na cumportia
betg pli bleras acziuns sco quellas
da l’emna passada cura che M13
è rut en en ina chasa abitada.
Sche M13 daventass in urs da
ristg lura datti tenor Schnidrig be
ina soluziun: sajettar l’urs. Decisiuns davart il status dad M13
prendan l’inspectur da chatscha
federal ensemen cun cusseglier
guvernativ Mario Cavigelli. Cura
ch’i vegnan tratgas novas decisiuns n’han ni Cavigelli ni
Schnidrig vulì dir.
Manischunz alcoholisà
■ L’aURa
Sur la nebla bel e miaivel
Situaziun generala: La bell’aura
d’atun cuntinua.
Oz: Sur il cunfin da nebla che sa
chatta tar 900 fin 1200 meters sur
mar fai aura detg sulegliva. Per
part hai era nivels che passan. La
nebla vegn strusch a sa schliar en
7°
1°
il decurs dal di.
Prognosa: Il mardi è il
Mustér
cunfin da nebla tar 900
meters sur mar. Uschiglio
fai bell’aura d’atun tar 6
fin 10 grads. La mesemna sa chatta il cunfin da nebla tar 600 meters. En muntogna fai bel ed igl è
fitg miaivel, 6 fin 11 grads. La
gievgia fai aura variabla ed in zic
plievgia n’è betg exclausa, 7 fin 10
grads. Il venderdi fai bel cun tendenza da favugn.
10°
4°4
Landquart
10°
4°
Glion
6°
–3°
10°
4°
Cuira
10°
4°
7°
1°
7°
1°
Scuol
Tavau
Arosa
6°
–3°
Zernez
7°
1°
Tusaun
Spligia
9°
2°
Mesocco
A Cuira ha la polizia traplà la fin
d’emna a chaschun da controllas
dal traffic in automobilist ch’era
alcoholisà. El è vegnì denunzià, ha
stuì laschar far ina analisa dal sang
ed ha stuì dar giu il permis d’ir cun
l’auto. Ultra da quai saja la polizia
stada en acziun la fin d’emna pervi
da donns materialistics, reclamaziuns pervi da canera e dispitas.
OZ
Sta. Maria
9°
2°
6°
–3°
Chur lässt sich
neue Software
viel kosten
San Murezzan
9°
2°
Poschiavo
SP: Mehr Innovationsfreude für Graubünden
BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk
L’urs M13 suenter ch’el è vegnì munì cun in emettur per pudair persequitar
nua ch’el sa chatta.
keystone
Animar giuvenils ed uffants cun «Uga-Uga»
Las Pendicularas grischunas ed il
project da prevenziun Gorilla
han lantschà in nov project. Il
motto dal project è «Mehr UgaUga in den Bergen» e duai animar sur 50 000 uffants e giuvenils da sa mover dapli. 440 da
quels pon giudair gratuitamain
dis sin la naiv en il Grischun
quest enviern. Moviment a l’aria
frestga ed il vitamin D da la glisch
dal sulegl manchian l’enviern.
Omaduas chaussas sajan dentant
impurtantas per sa sentir bain,
scrivan ils responsabels. Sin gorilla.ch emprendan ils uffants e giuvenils differentas chaussas davart
la sanadad e pon far gieus. Uschia
rimnan els puncts. Era per curs
da skis, chartas dad ir cun skis u
in menu da Gorilla sin pista datti
puncts. Cun quests puncts pon
ils uffants e giuvenils lura sa participar a differentas concurrenzas. La finamira dal project è da
possibilitar mintga onn ad almain 1000 uffants e giuvenils in
di sin la pista.

Documenti analoghi

Contonschiu las finamiras - scrinaria daniel maissen

Contonschiu las finamiras - scrinaria daniel maissen grischuns, quels han dau ensemen la summa da strusch 2000 francs. Paulin Cathomas havess bugen ingantau il pult da siu frar Sep, quei pult era denton gia vegnius ingantaus il venderdis suentermiezd...

Dettagli

La Quotidiana, 5.9.2016 - Chasa Editura Rumantscha

La Quotidiana, 5.9.2016 - Chasa Editura Rumantscha borau cun Albin duront nov onns. En quei temps hagi el retschiert 844 mails da lez, quels contacts a scret cumprovien ch’il neopensiunau seigi staus ina persu­ na diligenta e marcanta el sanitaress...

Dettagli