100 (1.74 MiB)

Transcript

100 (1.74 MiB)
La 100avla
nr. 100, annada 9, glion, settember 02,
pretsch frs. 40.–/onn
il proxim puntissimo è: cuntradas,
fin da redacziun per il nr. 101:
17 da settember 02,
Punts 101 cumpara entschatta
october 02
LIA RUMANTSCHA
Infos interns
100 giadas …
dal team da PUNTS
Editorial
da Rafael Camenisch, Rafael Müller, Fadrina Hofmann
e David Truttmann
Sin il frontispizi da questa gasetta vesas Ti tut las instituziuns che han sustegnì l'ediziun da questa gasetta giubilara. Ils ins han sustegnì nus cun munaida (per part
cun blera munaida!), ils auters cun lavur. Uschia ha per
exempel La Quotidiana sponsurisà la spediziun da questa PUNTS 100. A tuts che han sustegnì questa ediziun da
giubileum en ina u l'autra furma, schain nus: grazia fitgun.
En questa gasetta hai num: PUNTS preschenta PUNTS.
Diversas persunas vegnan a pled: fundaturs, layoutistas,
redacturs, organisaturas, secretaris, lecturas e collavuraturs. Sche nus avessan dad avair emblidà insatge ed
insatgi – sorry.
L'onn passà aveva ella fotografà las "vistas" en PUNTS
nr. 89. Ussa preschenta Susanne Stauss a nus sia segunda lavur puntistica. Ella è puspè girada cun apparat e
films per l'entir Grischun enturn.
Tgi è il pli gail um rumantsch? – Natiralmain Giachen
Maissen, mecanist d'autos. En ca. 40 da questas davosas
100 gasettas aveva el rapportà da sias experienzas cun
tuttas sorts curvas … Legia en questa gasetta ses "best
of" e tge ch'el fa ussa.
L'entschatta avust è partì Conradin Klaiss en Nova
Zelanda per frequentar là ina scolaziun da musica.
Durant passa trais onns era el caporedactur da la
Surselva. A las sesidas pli lungas (p. ex. Samedan e Vrin)
prendeva el er adina per mauns clavazin e schumber e
sunava fin tard en la notg. Conradin, grazia fitg per tia
lavur e tia musica! En questa gasetta è danovamain
Rafael Camenisch caporedactur da la Surselva.
A partir dal proxim mais ha PUNTS er ina nova chauredacziun. Fadrina Hofmann e Rafael Müller surpiglian en
tandem il job che David Truttmann ha fatg il davos onn e
mez. Rafael e Fadrina stattan tuts dus a Friburg, forsa
perfin en la medema abitaziun? – Legia nossa intervista
da successiun!
100 giadas PUNTS.
100 giadas scriver cun la mir e betg per il giat.
100 giadas mobilisaziun regiunala.
100 giadas leger e leger.
100 giadas bramar la proxima ediziun.
100 puntsissimos.
100 giadas sa sfender la creppa.
100 giadas scriver per PUNTS senza siglir giu dad ina.
100 giadas scriver vardad e manzegnas.
100 giadas tschertgar PUNTS tranter duas construcziuns.
100 giadas esser vegnì bitschà da la musa.
100 giadas per il mund enturn.
100 giadas patria.
100 giadas esser il ester per chattar sasez.
100 giadas batter las alas e betg savair sa aulzar en l’aria.
100 giadas provotgar e 99 giadas cun success.
100 giadas siglir atras tschertgels da fieu senza sa brischar.
100 sesidas.
99 giadas refusar da vegnir caporedactur/a.
100 giadas metter il punct sin il «i».
100 giadas vulair restar giuven.
100 giadas telefonar en crusch e traviers.
100 cumplicaziuns cun e-mails.
100 amitgs e tuttina sulet.
Per la 100avla giada rumantsch de luxe.
Per la 100avla giada in coctail dad idioms.
Per la 100avla giada in numer special.
100 acziuns da pumpiers.
100 e dapli plaschairs.
100 giadas PUNTS.
Bun divertiment cun la 100avla ediziun da PUNTS –
la gasetta giuvna!
Bar
bla
na ad es qualchosa ch'els possedan tuots
duos. Mieus schefs sun tips ruassaivels, schi,
eau craj ch'as po dir que. Ma els haun il listess möd da s'agiter per exaimpel sur dad
üna fotografia chi nun es gratageda ed es
tuottüna sülla front. Ed il seguond ch'am es
ieu tres il cho es, cha Martin e David sun tuots
duos tips cun ingaschamaint. Sun els forsa
perfin idealists?
Jau faschess
gugent in'intervista
cul Papa
Redacturas dumondan redacturs – intervista
da successiun per e-mail
Tgi èn las testas davos ils bustabs? Tgi prenda
sut la detta mintga mais la tastatura da ses
computer? E tge fan ils redacturs e las redacturas dasper lur lavur per PUNTS – ina curta
intervista da successiun dad in computer a
l’auter.
David Truttmann: Rafael, Ti surprendas ussa
il post da caporedactur da la Surselva. Pertge?
Rafael Camenisch: Perquei ch'jeu astgel allura esser quel che tschenta exact da quellas
damondas sco ti has gest tschentau a mi. Pigl
auter plai la libertad schurnalistica ch'in collaboratur da PUNTS astga guder a mi. Quel
stat entochen ad in cert punct en contrast
culla tipica lavur da schurnalist. Libertad ei
impurtonta per la creativitad. Sco caporedactur vala ei da far guestgas a quels Sursilvans
che sentan mintgaton il regl da scriver senza
dar suenter ad el.
David Truttmann: Tradescha a mai Tes local
da sortida preferì.
Rafael Camenisch: Senza dubi la "werkstatt"
a Cuera: il liug dad esser, da seconversar, da
guder il vin, il pastis, d'observar, d'esser part
dalla veta culturala, da tedlar, da giugar cun
quadrels e da semiar d'astgar posseder in gi
las localitads per astgar habitar leu.
Rafael Camenisch: Chatrina, tgei reportascha
da saltunz da siemis fagesses il pli bugen
inaga per PUNTS (las PUNTS enconuschan
negins cunfins!)?
Chatrina Josty: Eau fess gugent ün'intervista
cul Papa da Roma. Per me füss que üna sfida
da discuorrer cun el sur dad ün u duos temas
brisants. Eau nu sun ne catolica ne religiusa,
ma eau am dun simplmaing da buonder che
cha quist tip pensa. Chi so, forsa fatschi già
bainbod ün viedi a Roma?
Rafael Camenisch: Ti has ussa gest luvrau
entginas jamnas per La Quotidiana ed enconuschas era il cauredactur Martin Cabalzar.
Sche ti cumpareglias lez cun nies cauredactur, David Truttmann, tgei croda en egl?
Chatrina Josty: Insè nu d'he gieu da ponderer
lönch. Il prüm ch'am es gnieu adimmaint
sch'eau pens a mieus duos schefs nun es üna
differenza, scu cha Rafael vess forsa penso,
Chatrina Josty dumanda a Rafael Müller:
Rafael, forsa t'algordast cha nus puntists
vains üna vouta gieu üna cuorta discussiun
sur da punts. Dimena, na sur da la giazetta
PUNTS ma sur dal nom punts. Qualchün ho
manzuno cha que detta glieud chi nomna
la giazetta "las PUNTS", "la PUNTS", "ils
PUNTS" e tuot ils möds pussibels. Cu nomnast Tü la giazetta "PUNTS" e che associaziun
hest tü cun quella noziun?
Rafael Müller: La mia varianta prefereida fiss
"sot las punts", cuvert cun palpieri da gasetta
ed ainten mang ena clocca digl Denner. Ma
schi gliunsch ègl gio betg anc. Pigl mument
dovra "la PUNTS" per en exemplar dalla gasetta (scu la punts da giubileum) e "las
PUNTS" an tot las otras pussebladads, noua
tg'ins screiva u discorra dalla nossa gasetta.
Ed ia sung fitg cuntaint tgi dat punts – ellas
collieschan carstgangs, vals e schizont monds
ed ellas servan er scu da tgesa ed an enqualtgi cass ins so duvrar ellas schizont per sa
cuvreir.
Chatrina Josty: Eau sun da l'opiniun cha il
"clatsch" vegna a la cuorta illas PUNTS. Bun,
nus savains uossa cha Tü e Fadrina surpigliais in duos la chauredacziun. E nus savains
eir cha Fadrina cumainza a stüdger a Friburg.
E nus savains eir cha vus abitais insembel a
Friburg. Che fais uschigliö auncha insembel?
Rafael Müller: Fò plascheir Chatrina, tgi te
t'angaschas per igl "clatsch". Magari vign el
propi mengia curt ainten las punts. Ma cugl
"clatsch" ègl bagn en po delicat: Veir è, tgi
Fadrina ed ia niron ad esser la testa dobla
dallas punts. E Fadrina stebgia ossa er a
Friburg. Dantant am fissigl ena surpresa
d'abitar ansemen cun Fadrina. Da chegl saia
navot. Ia sa gio mianc, noua tg'ella niro a star
a Friburg. Magari sot ena punt ...
Rafael Müller dumonda a Barbla Etter:
Barbla, te ist ena puntista quasi professiunala: dasper rumantsch stebgias te er schurnalistica. E tant scu tg'ia sa, vignan er analisadas gasettas durant igl studi da schurnalistica. Professers tgi rachintan pertge tg'igl
Blick ò pi bels maletgs tgi la NZZ e pertge tgi
la NZZ costa tuttegna daple, e pertge tgi las
PUNTS èn miglras tgi la NZZ, ma on pi pacs
abunents ... Mia dumonda: Tge manegias tar
Dav
id
a
Ann a
ard
Ser
r
Fad
ina
ael
Raf
C.
Cha
trin
a
las PUNTS or digl punct da vista schurnalistic?
Barbla Etter: Scha tü manzunast güst il Blick;
il Blick es la giazetta la pü granda da la
Svizra, almain la cifra dals lecturs. Qualchosa
cha fo our cha'l Blick ho taunts abunnents
sun sgür las "bellas" fotografias. Eau chat
cha las Punts vessan eir da metter dapü pais
sün l'aspet visuel, perche cha l'umaun guarda pü gugent purtrets cu da leger paginas e
paginas da text. Impustüt as vess da metter
aint eir fotografias pü grandas. Eau nu manag
insomma na cha PUNTS hegia da gnir ün
Blick rumauntsch. Eau chat dret bun cha illas
PUNTS as ho eir liberteds da scriver texts
cun fantasia – que garantescha cha PUNTS
nu dvainta ün fögl da public relations da la
Rumantschia.
Rafael Müller: Er te stebgias a Friburg. E
scu te on circa la mesadad digls redactours
dallas PUNTS ensatge da far cun Friburg:
tscherts on stibgia lò, oters stebgian lò ed
anc oters niron a stibgier lò. Cler, puntists èn
da lungatg rumantsch ed a Friburg ins so stibgier rumantsch. Ma dattigl forsa anc oters
muteivs?
Barbla Etter: Fribourg es üna cited creativa –
pitschna, ün bun clima per la fantasia. Perque saron uschè bgers Rumantschs da Fribourg activs tar las PUNTS. Forsa es eir la
vicinanza tar la Cardinal ün motiv cha uschè
bgers scrivan. E scu chi pera attiran puntists
da Fribourg ad auncha dapü puntists, nischi
Fadrina.
Barbla dumanda a Hildegard e Clotilda: Ciao
bellas, Vus essas uossa già ün temp activas
per PUNTS. Che es vos motiv dad ir al public
cun robas uschè persunelas scu la vita illa
WG? Vulais boulvardiser las PUNTS – fer üna
spezcha da Blick rumauntsch?
Hildegard e Clotilda: Nous vagn simplamaintg
gost da mussar nossa veta da cuminanza, tgi
è ena WG scu tg'ins la catta an bod mintga
caff. Igl intent da nossa columna è da mussar
agls lectours ed allas lectouras tgi ins pò
aveir bler mainis sur dad x-ena piculezza, e
nous pruagn da mussar se chellas dus vistas
u oppiniuns humoristicamaintg. Da stgaffeir
en Blick rumantsch è ansomma betg igl noss
intent, perchegl lainsa er star tant scu pussebel anonimas. Chegl è ansasez mecta grev,
cunchegl tgi tscherta gliout canoscha las
nossas deisas fitg persunalas. D'en mang è
chegl bel da survagneir en feedback da chels,
ma da l'oter mang ins painsa mintg'eda daple
siva tge tg'ins screiva, tge tg'ins lascha neir
public.
Barbla Etter: Essas eir vus da chesa a
Fribourg? Eau gniss gugent a fer üna visita,
am pudais der l'adressa?
n
Vale
tina
Hildegard e Clotilda: Tgera Barbla, ans fò
propi plascheir tgi la nossa WG at plai. Or
digls moteivs tgi nous at vagn descretg tar
l'amprema dumonda, lainsa betg far public la
nossa adressa, schiglio vessans alloura big
brother is watching you, e chegl na lainsa
betg. Ma nous savagn ans metter an contact
pi tard, pertgi te possas alloura far ena visita!
Nous speragn tgi te ist daccord cun chella
soluziun.
Hildegard e Clotilda dumondan a Fadrina
Hofmann: Nous Surmiranas stagn sot la batgetta da noss caporedactour digl Surmeir,
Rafael Müller. El ans ò do igl curaschi da
screiver per las PUNTS. Scu animeschas te
oters Valladers e Puters da screiver per las
PUNTS?
Fadrina Hofmann: PUNTS es talmaing cult in
Engiadina ch’eu n’ha da far avuonda da selecziunar be ils meglders tanter tuot quels chi
s’annunzchan per far da redacturs! Na, fin
uossa han adüna chattà ils redacturs – o
meglder dit las redacturas – pro PUNTS e na
viceversa. E da selecziunar nu vaiva mai,
redacturs da PUNTS sun automaticamaing
innovativs, creativs e simplamaing be buns, o
nöa?
Hildegard e Clotilda: Tge texts tutgessan per
te ainten las PUNTS? Quals geners da texts
duvressan las PUNTS daple?
Fadrina Hofmann: PUNTS es üna gazetta
giuvna e fich variada a quai chi reguarda ils
texts. Da texts satirics a texts fantastics fin
texts depressivs as poja leger da tuot. Quai
chi manca a mai pro PUNTS sco gener da text
füss il raquint da viadi. Eu surpigliess natüralmaing la lavur stantusa da redactura
"exteriura" e viagess pel muond suot tscherchond temas exotics e motivs fascinants
exclusiv per PUNTS. Schi nu dess be na la
dumonda da las finanzas … lura nu vessa neir
plü da viver suot la punt, nun Rafael?
En questa ediziun n’ha betg gì plazza l’entira intervista
da successiun. Ella vegn perquai cuntinuada en la proxima PUNTS, en la gasetta d’october. A pled vegnan alura
anc Anna Serarda Campell, Dario Klaiss, Flurina Badel,
Gian Sgier, Pia Valär, Simon Casutt ed Ursin Lutz.
Nos secretari
cosmopolit
da Fadrina Hofmann
s
e la
urs
nts
dac
u
e
P
r
a
Ils
as d
r
u
t
ac
red
ll
mpe
a Ca
d
r
ra
a Se
Ann
tter
E
bla
ty
Bar
Jos
ina
r
t
a
Ch
s
lais
io K
ann
Dar
m
t
t
Tru
d
i
ann
v
Da
offm
H
a
rin
el
Fad
Bad
ilda
ina
r
u
Clot
Fl
e
d
r
a
eg
Hild
h
alär
V
a
nisc
Pi
ame
C
l
ae
Raf
ler
Mül
ael
f
tt
Ra
u
s
a
on C
Sim
z
ut
in L
ous
Urs
Cam
a
n
i
nt
Vale
Ils resultats da lavur dals redacturs da Punts
vegnan preschantats mincha mais als lecturs.
A la zoppada s'ingaschan amo divers oters,
sco per exaimpel il gimnasiast Curdin Fliri.
Chi es Curdin Fliri? Pudessast tü s-chaffir ün
purtret da tia persuna?
Curdin Fliri es üna persuna chi douvra l'ester
e l'oter. Verer il muond ed imprender a cugnuoscher nouvas robas sun per el ün stuvair.
El es però eir üna persuna chi fa jent be il
minimal per survgnir alch. Ma sch'el s'ha
miss alch aint il cheu, schi tegna'l pel solit
tras quai. Eir scha quella chosa vain stumplada oura süll'ultima minuta.
Daspö 10 mais mainast tü il secretariat da
Punts. Che incumbenzas van suot tia respunsabiltà?
Plü o main tuot las lavurs administrativas. La
controlla d'abunnents, la contabiltà, la tschercha da sponsurs, pajar quints e pajas, respuonder a tuot las dumondas dals lecturs.
Tuot quellas robinas dan il post da secretari.
Our da che motivs hast tü decis da t'annunzchar sco secretari pro Punts?
Alch nouv, alch different, alch interessant.
Quai pon tuot esser motivs perche ch'eu m'ha
annunzchà per quist post. Eu sun eir üna persuna chi dà oura jent raps, e per dar oura
raps tils stoja il prüm guadagnar. Quist post
es üna flotta lavur chi maina ün pa müdamaint sper la scoula e la vita da minchadi.
Punts es üna gazetta giuvna. In che möd as
stuvess ella differenziar dad otras gazettas?
Giuvens quintan lur evenimaints pel solit ün
pa exagerà o in ün möd interessant. Precis
uschea stuvess gnir quintà eir aint illas Punts.
Ironia nu po neir na mancar. I nu dà alch
meglder co leger ün artichel e's pudair rier
caput sur da quel (exaimpel Men Caduff).
Perche racumandessast tü a giuvenils da leger ed abunar Punts?
Mincha di bad eu cha'l rumantsch va ün zich
damain. Eu bad eir quant flot chi'd es da savair rumantsch, e quantas persunas estras
chi's giavüschessan da discuorrer o almain
d'incleger quista lingua. Quels chi discuorran
rumantsch sun sco üna gronda famiglia e
robas sco las Punts collian amo plü ferm. E
schi's guarda quanta glieud chi dà oura raps
per gazettinas da computer o da lifestyle, schi
sun Punts bler plü bunmarchadas ed almain
uschè interessantas – scha na amo daplü.
ael
Raf
M.
Ei dat aunc el ...
Exclusiv : Giachen Maissen, mecanist d’autos
din
Cur
Ei dat aunc el – el, la legenda sursilvana. El
che ha enrihiu la litteratura romontscha cun
commentaris directs e gits. El, dil qual ei
vegn detg ch’el fetschi empaglia nies lungatg matern. El, possessur d’in VW Golf
GTI sbassaus e slargaus. El che ha fatg servis buca mo ad autos. El che ha giu pli bia
Sursilvanas che quei ch’ei matematicamein
pusseivel. El che ha fatg da sedar en sortida
dapli che quei ch’ei ha dau saults e discos
en Surselva, lu, ils onns 80 e 90. El che teidla aunc Status Quo ed AC/DC. El, al qual
negin sto ed astga dir tgei che seigi endretg
ni falliu, muort resca da repressalias corporalas. El che ha fatg battacor a nundumbreivlas giuvnas, automobilistas en vehichels sutdimensiunai, sco er a turists schuobs
e hollandes che carravan cun spertadads
pedestras per la val entuorn. El, Giachen
Maissen – gie, ei dat aunc el!
Oz denton eis el plitost d’entupar cun in
Subaru Impreza WRX, metta en il niev disc
cumpact dils hits da Bravo, teidla denton er
trash-metal ch’ei buc da differenziar d’in
compressur dil Palatini, sa buc pli tgi che
Che Guevara, Hades ni Caschiel, carnpiertg
e remiedi eran, fema ina guga senza vegnir
strufegiaus, exequescha ils one-night-stands
duront sortida sin plaz-cadruvi cun persunas crusch e traviers tras la populaziun feminina sursilvana e jastra, va cun aissa igl
unviern cun la capetscha giuaden sur il nas
giu, metta insumma puspei si la capetscha
blau-cotschna dalla SKA ch’il Tour de Suisse
haveva partiu or ils onns 70, ha in telefon
mobil en sac ch’ei pli activs che sia pipa da
deletg, ha arcunau en quei handy las numeras da mintga femna veglia che ha en in tshirt in tec pli stretg ed in pèr caultschas
suten pli cnappas. – Gie, el ei semidaus, mo
ei dat aunc el, Giachen Maissen, la legenda
sursilvana!
Best of Giachen en PUNTS
Sut 120 mo da parcar en!
Far pops ei gail! Aber mo aschiditg sco ti stos buca
pagar aliments!
* Sche ti vegnas per exempel entuorn ina curva, hei,
e davon tei va aschia in pur marsch in trenta cun siu
huora rapid, neve, e ti stos ir foll sils clozs, man!
* Cunfins? Gie! In meter pier e siat whiskey-colas
avon che sentir igl alcohol, man!
* Sche ti vul propi haver success tier las femnas, stos ti
buca mo haver in bi e spert auto, hei, mobein
er in liung e bi pal ella caultscha!
* Hei man, raps, u che ti has, e tschontschas buca
surlunder, ni che ti has buca, queschas aber tgeu e fas
sco sche ti havesses, man!
* La curva da Lumneins sai jeu mo dad in che ha priu
tochen uss sur in 125. E la curva dalla Val Mulinaun
ha aunc uss er mo quel priu cun follgas el secund,
la roda da menar cun follaschlac, hei, e surtut cun il
maun dretg sin la schanuglia da sia sgneppa dasperas.
*
*
ia
Lyd
The
res
La lavur da Punts
ei in reagar
da Rafael Camenisch
Ina schess bugen pender bustaps per l'aria
entuorn ferton che l'autra retuorna pil pli cun
souvenirs curios dallas vacanzas: ensemen
fan Theres Jörger, 28, e Lydia Wilhelm, 26, il
layout da PUNTS.
Oriundas dalla Surselva ha la veta menau
omisduas ella Bassa. En patratgs ein ellas
denton aunc bia pli lunsch: en metropolas,
nua ch'ei drova curascha e sistem per saver
s'orientar, nua che la veta ei denton era fetg
interessanta pervia da sia diversitad e las
nundumbreivlas pusseivladads el dumpergi.
Buca da sesmarvegliar che la lavur per las
PUNTS plai alla Theres ed alla Lydia. La plattafuorma romontscha ei allegorica pil marcau
grond. Omisduas confirmeschan: "Mintga gasetta ei puspei ina sfida per dar ina fatscha
allas ideas che sgullatschan pil tgau entuorn." Las layoutistas han ina gronda libertad tier la creaziun da PUNTS. Ed ellas gaudan quella. Sulet artechels che arrivan cun
retard dils redacturs disturban capeivlamein
il maletg positiv che omisduas han da la lur
experienzas cun PUNTS.
Romontschia ordvart la patria
La gasetta da giuvenils survegn sia fatscha a
Turitg ed a Lucerna, inaga d'ina, l'autra gada
da l'autra giuvna. La Theres parta siu atelier
spel Limmatplatz el center da Turitg cun
tschun architects giuvens. Ils texts dils redacturs vegnan mintgamai per e-mail. La lavur
vid ina gasetta cuoza entgins gis. E na, sincerescha la Theres, cunquei ch'ei detti bia
Romontschs a Turitg mondi la relaziun tier la
Romontschia buc a piarder. Gliez ei era buc il
cass tier la Lydia ch'ei savens sin via e mantegn ed anfla aschia contacts novs – secapescha era tier Romontschs. Plinavon procuran
las PUNTS, ils puntists, amitgs e la famiglia
pil contact tiel mund romontsch. En Surselva
ein las duas layoutistas darar.
Sper las PUNTS, il romontsch e la Surselva
colligia cunzun in liug impurtont las duas
giuvnas: la scola d'art a Lucerna, la quala la
Theres – naschida a Laax – ha absolviu e la
quala la Lydia che ha passentau ina part da
sia affonza a Mustér frequenta pil mument.
Quei ei il liug, nua che la Lydia creescha mintgamai las PUNTS. Leu han ellas empriu
d'enconuscher lur métier, denton era ina
l'autra. E leu ei beinenqual idea naschida en
lur tgaus creativs. Ideas zun interessantas
che drovan magari dapli ventils che quels che
la clamada ni ils studis porschan ad ellas.
Da tratsch e poppas
Aschia gioga Theres bugen cun obiects da
bustaps ed alfabets creai dad ella sezza, ils
quals selaian metter in en l'auter ni fieran
umbrivas ch'ein danovamein, gest tenor perspectiva, alfabets, denton d'autra fuorma.
Theres ch'ei gia dapi il nummer 45 tier las
PUNTS, ei fascinada da tals munds topografics e sa sesfundrar e sespiarder diltuttafatg
en els.
La Lydia che lavura dapi dus onns per las
PUNTS encuntercomi anfla sias pausas dil
mument, siu ruaus dil vi e neu, el rimnar, sortir e termagliar cun objects che portan regurdientschas en els: tgaus da poppas per exempel. Ni pli terrester: tratsch da tiaras visitadas.
Entuorn las duas giuvnas paran nundumbreivlas ideas mo da spitgar da vegnir tschaffadas e vegnir realisadas dad ellas. Alla
Theres, diplomada formadra visuala, ed alla
Lydia, artista e scolasta futura, gartegia quei
en scadin cass arisguard lur lavur per PUNTS
fetg bein. La clav leutier ei tenor Theres la
habilitad da transferar il puntissimo silla grafica. Ed ella aschunta: "Igl ei in reagar". In
reagar sil material da text e maletgs avon
maun enteifer il puntissimo ed in cumbinar da
lez cullas paginas che stattan a disposiziun.
Igl era simplamain lässig
Ils emprims puntists e las emprimas puntistas
da David Truttmann
100 giadas PUNTS – la gasetta giuvna. Tgi eran ils fundaturs e las creadras da nossa gasetta
da giuventgna? Nus avain discurrì cun ils trais emprims capo- e chauredacturs da PUNTS,
cun Werner Carigiet, Anita Simeon e Guadench Dazzi, e cun l’emprima «perla» da PUNTS,
cun Hedy Nay.
Ils chaus han para fimà durant l’onn 1993-1994. Fimà sco chamins en il Restorant Freieck
a Cuira, en il Gottardo a Turitg u durant il temp suenter la Scuntrada a Laax. Pli u main en
il decurs dad in onn han in pèr giuvens idealists rumantschs furmà ed edì l’emprima gasetta
surregiunala da la Rumantschia. Da temps, nua ch’ina Quotidiana cumpareva be mintga
quatter onns, en temps nua che il rumantsch grischun purtava anc pampers. Damai, in pèr
giuvenils che han fatg lavur da pionier cun PUNTS, la gasetta giuvna.
Cunter la politica linguistica da quel temp
Or dad ina emprima collavuraziun tranter las gasettas studenticas «La Talina» ed «Igl
Zundrign» è naschida l’idea da crear ina gasetta giuvna per tut ils/las Rumantschs/as. Sut il
padrinadi da la Giuventetgna Rumantscha (GiuRu) èn sa furmadas las emprimas raits, las
emprimas ideas concretas. Tge eran las finamiras cun la fundaziun da PUNTS? Werner
Carigiet: «Nus vulevan crear ina gasetta surregiunala, cunter la politica linguistica regiunalistica da quel temp!» – Anita Simeon: «Nossas gasettas studenticas regiunalas eran arrivadas a lur cunfin, nus stuevan mobilisar novas energias.» – Guadench Dazzi: «Nus vulevan
viver nossa lingua rumantscha, cun gust e tschaffen, e betg ans fixar da mo tgirar nossa lingua!» Hedy Nay: «Nus vulevan avair en maun in med da communicaziun per la GiuRu.»
Da l’idea al product
«Tut è ì magari spert», sa regorda Werner Carigiet, «la finanziaziun era garantida entaifer
curt temp.» Emprims/as redacturs/as era la glieud da las anteriuras gasettas da giuventetgna. En Engiadina n’existiva dentant nagina sor schumellina da La Talina e dal Zundrign.
Uschia ch’ins stueva er ir en pajais ladin en tschertga da redacturs/as. Quai ch’è alura er
gartegià. En avrigl 1994 eri uschenavant: PUNTS – la gasetta giuvna, numer 0. 16 paginas.
Puntissimo: politica. Cuntegn: las elecziuns cirquitalas, ina intervista cun il skiunz Franco
Cavegn, la «pinomania» en Surselva, la nova droga svedais-engiadinaisa «snus», in pitschen
scandal ed anc bler auter.
La «perla» da PUNTS
Ils fils en maun aveva l’emprim temp Hedy Nay. Ella era secretaria da la GiuRu. Dasperas
fascheva ella er anc il biro da PUNTS, rimnava tut ils texts e metteva ensemen la gasetta
tenor in muster grafic. Da ses con-puntists da quella giada vegn Hedy numndada «la persuna clav» (Werner) u perfin la «perla da PUNTS» (Guadench). Ella sezza commentescha la
lavur: «Igl era simplamain lässig! Mintga sesida da redacziun era enorm interessanta, da
s’entupar cun giuvenils da tut las valladas rumantschas e da barattar las ideas, quai ma fascinava adina da nov.» Las structuras che ils/las fundaturs/as han dà a la gasetta, existan anc
oz – trais caporedacturs, in secretariat ed in post da layout. Ils chaus n’han damai betg fimà
per il giat durant quel temp. En connex cun la fundaziun e cun il svilup da PUNTS numna il
quartet da fundaturs adina puspè auters nums: Roman Cathomas (president da la GiuRu),
David Spinnler (pli tard caporedactur da la redacziun ladina), Gian Jegher (administradur
dal Zundrign e pli tard secretari da PUNTS), Gioni Fry (ha realisà pli tard in nov logo e
layout) ed anc blers auters. Però da l’emprima squadra puntistica n’è pli nagin da la partida. La Rumantschia n’è damai betg uschè «steriga» sco ch’i vegn fatg crair savens.
Adina la medema chanzun
Che PUNTS cumpara ussa per la 100avla giada, da quai han tuts quatter fundaturs in gaudi
enorm. Guadench manegia perfin: «Ch’i dettia ina giada in 100avel numer da PUNTS, quai
n’avessan nus mai siemià.» Dasper tut l’euforia dal start da PUNTS sa regordan ils emprims
puntists er da lur difficultads. Surtut dal cumbat etern per finanzas ed abunents. Gea, la
medema chanzun sco oz. Vi da PUNTS – sco ch’ella sa preschenta ussa – laudan els il layout,
il cuntegn giuvenil, l’idea dals «puntissimos» ed il spiert innovativ. «Coola sco adina»,
manegia Anita. Da crititgar PUNTS na sa ristgan els prest betg. Hedy na midass nagut.
Werner refusa ina critica perquai ch’el di: «Jau sun ussa in grufti.» Guadench sa giavischass
per la redacziun dapli pussaivladads da scolaziuns, barats e feedbacks. Mo Anita fa ina
critica dal product sco tal. Ella vuless anc
dapli surpraisas e numers specials. – Mo
spetga Anita, noss chaus fiman vinavant!
In pèr datas, highlights e numers specials da PUNTS
29 avrigl 1994: PUNTS nr.0 cumpara,
puntissimo «politica»
* 1996: Nov layout sut la direcziun dal graficher
Gioni Fry
* Avust 1997: Anita Simeon surpiglia la chauredacziun
da Werner Carigiet
* 1997-1998: PUNTS va sin l’internet:
www.punts.ch
* Matg 1998: PUNTS cun fotografias eroticas,
puntissimo «Eros»
* December 1997: PUNTS producescha ina cassetta,
puntissimo «musica»
* December 1998: PUNTS en furma da chalender,
puntissimo «nov»
* Avrigl 1999: gasetta communabla da PUNTS e Ueilà,
la gasetta da giuventetgna da la Val Bregaglia,
puntissimo «lavur»
* Avrigl 2000: Theres Jörger surpiglia la direcziun
da layout da Gioni Fry
* Fanadur 2000: PUNTS en furma da cartas postalas,
puntissimo «vacanzas»
* Settember 2000: Ediziun speciala en occasiun da la
Scuntrada en Engiadin’ota
* Mars 2001: David Truttmann surpiglia
la chauredacziun dad Anita Simeon
* Fanadur 2001: PUNTS fa enstagl ina gasetta ina
emissiun da Battaporta
* Avust 2001: Numer special per il Festival da film
a Suraua
* October 2001: Ediziun pli gronda en La Quotidiana,
puntissimo «vistas»
* Avust 2002: Ediziun da fotografias,
puntissimo «stad»
* Settember 2002: Ediziun da giubileum,
puntissimo «PUNTS 100»
* Settember 2002: Rafael Müller e Fadrina Hofmann
surpiglian la chauredacziun da David Truttmann
*
Ils e las «ex's» da PUNTS
Vi da 100 gasettas PUNTS han er lavurà prest 100 persunas, u silmain la mesadad. Nus essan ids en tschertga dals ex-collavuraturs e da las
ex-collavuraturas da la gasetta giuvna. Ina buna part da quellas e quels avain nus chattà. Ils auters vegnan ad esser ussa sin las Bahamas a
giudair ils raps gudagnads cun PUNTS. Da tut la cumpagnia avain nus vulì savair tge funcziun ch’els/ellas avevan, tge ch’els/ellas fan ussa e
lur commentar tar PUNTS. Qua las respostas.
Prenum e num
Adrian Pally
Andreas Horber
Angela Schmed
Anita Decurtins-Capaul
Anita Simeon
Anna Maria Bott
Carla Gartmann
Christian Buser
Claudio Baracchi
Claudio Friberg
Claudio Spescha
Tge funcziun avevas Ti tar PUNTS?
Tge fas ussa?
Redactura naven dalla fundaziun tochen in-dus onns
pli tard
1997 caporedactura dal Surmir, 1997-2000 chauredactura
Redactura
Ussa studegel scienzas politicas e psicologia alla uni
da Turitg ed aunc mumma d’in fegl
Caporedactura da la gasetta d’architectura «Umbauen
+ Renovieren»
Stüdi da communicaziun (publicistica ed economia)
Redactur ladin
Manader da la secziun «ambiaint ed infrastructura»
da l’ABB Immobilia SA
Jau sun bab d’ina figlia, scriv mes liz, fatsch suttitels
per la Televisiun Rumantscha e coordinesch ils Dis da
litteratura
Ossa sunga mez lectour dallas PUNTS
Collavuratur da PUNTS tar «visiun DIALOG», collavuratur liber da PUNTS
Daniel Günther
Daniel Monn
David Carigiet Lechmann
Far passar igl taimp liber digls lectours an ena moda
satisfada – Ia era redactour surmiran dallas PUNTS.
Redactur Surselva
David Spinnler
Eddy Huonder
Elvira Pünchera
Erwin Huonder
Esther Schena
Fabian Huonder
Redactur e suenter responsabel per l’Engiadina e la
Val Müstair
Redactura Engiadina
President GiuRu e schurnalist sporadic da differentas
occurrenzas
Disegnar il comic «Fonsi»
Management da Giachen Maissen
Flurin Maissen
Géraldine Fry
Redactur
Secretariat 1999-2001
Giachen Maissen
Gian Jegher
Gieri Gabriel
Gion Balzer Risch
Gioni Fry
Giusep Carigiet
Guadench Dazzi
Hei, scriver mia columna
Hedy Nay
Isabelle Jäger
Ivar Trippolini
Julia Staat
Ladina Schleich
Lucas Simeon
Martina Maissen
Men Caduff
Mirta Nicolay
Peder Plaz
Pia Plaz
Robert Buchli
Roman Cathomas
Sara Hauschild
Tanja Clalüna-Cazin
Toja Maissen
Toni Poltera
Uorschla Natalia Caprez
Werner Carigiet
Redactur Televisiun Rumantscha
Battaporta
Mamma, magistra e pura
Leger PUNTS ... dar scola ... leger PUNTS ... far blera musica ... leger PUNTS ...
Lavurar i’l chomp artistic
Dun scola a Vella. S’occupeschel dasperas cun film,
scenaris, musica ...
Redactur tier Radio 24 (Turitg)
Principalmein mumma, dasperas cussegliadra da Feng
Shui
Aunc adina il medem: ir spert cun auto, beiber
entuorn, far da grond, far il tunen autos e far si femnas, man!
Direcziun d’art e layout
Atgna agentura da reclama a Turitg/Mustér
Confundatur e caporedactur Engiadina/Val Müstair
1994-97
Jeu havevel da plazzar ils texts el layout e menar il
biro da PUNTS cun quens e tut quei che sauda vitier
Istoriograf e translatur
Üna dals/da las iniziants/as da PUNTS ed autura
(amo ün zichin)
Durant in onn hai jau malegià il comic «Tissi da
ratuns» ed jau hai fatg ina u duas intervistas per
PUNTS.
Grafica e layout dil magazin PUNTS (1997-1999)
Sundel cumplettamein activa en scola e pausas pli
grondas dalla lavur fetgel cun viagiar en tiaras lontanas
Redactura e moderatura da la Televisiun Rumantscha
Student a Genevra
Design da web e da grafica tier la firma «apart» a
Turitg
Autur da la brev da lectur or da la California
Redactura libra
Viver en California
Studi da germanistica e rumantsch a l’uni da Turitg
Redactur
Scolast a Luven
Redactura
Redactura
Battaportista
Chasarina e mamma d’ün puobin, Nando, chi ha 1
on. Stun culla famiglia giò’n Bergiaglia.
Schurnalist da radio
Redactur
x.
48 e
da
ts
Pun
Tes commentar tar PUNTS
Mintga meins danovamein in plascher da sfegliar las PUNTS e gaudi da scuvierer il layout. Vinavon aschia!
PUNTS fa bain!
Cheras PUNTS e chers/as puntists/as, restè scu ch’ad essas: critics, avierts ed adüna dad avair per surpraisas – la
«plattafuorma» creativa!
PUNTS s’ho professiunaliso fermamaing i’ls ultims ans. Da giavüscher füssan forsa texts per part pü cuorts,
dapü comics e dapü fotografias da buna qualited in connex cun l’actualited da ils/las GrischunAs.
Jau giavisch a PUNTS vinavant blers primeurs e paucs malheurs!
Ella dat alla giuvantetna rumantscha la pussebladad da far amprems experimaints ainten la brancha da journalissem. Pansagn angal ve da Giachen Maissen ... Tot bung per las proximas 100 nombras!
Bun ch’i dat questa gasetta per las Rumantschas ed ils Rumantschs. Buna lavur e gia ussa in «viva» sin 100 giadas PUNTS.
Il toaster a Turitg na viva betg pli – las PUNTS schon! Hei, PUNTS è quasi la davosa vusch da giuvens e giuvnas
en Svizra. Igl è da dar gas e da dir quai ch’ins ha da dir!
PUNTS, mincha mais qualchosa nouv
Per mai anc adina la megliera gasetta rumantscha. Ed in bun forum per emprender ad enconuscher la lavur
schurnalistica. Gronda speranza: PUNTS sco magazin emnil ...
Rivats fin 100 ... che praistaziun! Giavüsch inavant bunas ideas e bler success.
Per relativar in tec nies Giachen: empau brisanza ed empau humor duessan buca muncar ella gasetta giuvna!
PUNTS ei probabel la pli coola gasetta dil mund!
Dapi ch’jeu sun buca el team da PUNTS, vai pauc interess da leger ellas. Layout ei bia memia «freids».
Metti puspei inaga in huora scandal en las PUNTS, sche vus saveis tgei che jeu manegel!
Plus: La pli activa ed innovativa gasetta giuvna che jeu enconuschel. Cumpliment per la continua – quei ei zatgei
dil pli impurtont. Minus: Memia paucas fotis da giuvens e giuvnas e memia paucas intervestas cuortas.
Cuntegn e furma èn frestgs e vitals, la pli interessanta gasetta rumantscha.
PUNTS ei semidau fetg: il layout e la fuorma da scriver – tut ei vegniu pli «giuvenil», mintga ediziun ei per mei
sco in pign art, tut ei special e massa ideas vegnan realisadas. Per mei ei la gasetta in liug dad experimentar e da
giugar cun plaids e maletgs. Ina schanza per la giuventetgna romontscha. Sinceras gratulaziuns sin la 100. ediziun!
PUNTS – Schi nu dess ellas, as vessa da tillas inventar! ... Ed eu gniss amo üna jada a far sezzüdas inizialas da 9
uras a Chastè.
Ina plattafurma sensaziunala per giuvens che èn creativs sin palpiri.
PUNTS: cantuns che pezgian, cunfins muntagnards, giuventetgna engaschada, libra ed aviarta. PUNTS: cultura
romontscha d’oz.
La gasetta PUNTS è megliera che la Washington Post.
Gratulaziuns!
Las PUNTS ein per unfants, neorumantschs, turists e specialists! Tuts quels che lavuran tier las PUNTS ein:
quels ch’enqueran cun perschuasiun la guila el ladretsch!
PUNTS = rockischem! Be inavant uschea!
Gratulaziuns pel 100avel. Tuot il bun inavant e cha la gasetta resta eir pels prossems ons ischè juvna e frais-cha.
Scu tg’il taimp passa! – 100 gia PUNTS: ossa pir dretg anavant!
in
Arm ha
sc
e
p
S
lfina
Ado ay
Cor
z
den
Gau enn
ü
Gr er
feld
ine
Sab t
Pat
ré
And nt
o
Dem
Ils pli flexibels puntists
La Stampa Spescha e Grünenfelder a Glion
da Dario Klaiss
Dil tgau atras il computer sil pupi. Ni dalla
Surselva ella Bassa e puspei anavos. Anavos a
Glion, nua che la stampa Spescha e Grünenfelder squetscha meins per meins las PUNTS.
Ina scuntrada.
Gia ordavon in fatg remarcabel ch'ei independents dil squetsch sco tal dalla gasetta: denter las PUNTS e la stampa Spescha e Grünenfelder exista negin termin da consegnaziun, il
qual ei vala normalmein da tener en strictamein. Quei lubescha dad ina vart ina flexibilitad nunusitada al layout, pretenda denton da
l'autra vart ina tala dalla stampa: ina situaziun apartia, la quala las layoutistas dallas
PUNTS, la Theres e la Lydia, remunereschan.
Ina situaziun che selai buc anflar dapertut.
Aunc giavischs …?
Fundada igl onn 1987 cun quater luvrers, fatscenta la stampa oz otg imploiai cumpleinamein a Glion. Sper la producziun da broschuras, placats, cudischs e fegls sgulonts ei la
Nus na giugain betg,
nus lavurain
Reportascha da l’ARGO a Glion
da Chatrina Josty
Tge lavur è insumma la lavur da spediziun? –
La lavur è tatgar si las etichettas d'adressas
sin las PUNTS. Jau enconusch quai. Pli baud
a dis da mal'aura aveva jau da gidar a mia
mamma da tatgar si las etichettas d'adressa
per la gasetta "Pro Bravuogn". Tar PUNTS na
procuran però betg ils/las redacturs/as per la
spediziun.
La chasa da dimora ed il lavuratori da l'ARGO
a Glion scumbigl'ins facilmain. Uschia esi capità a mai. Jau aveva en sasez fatg giu cun il
schef dal lavuratori, sun però entrada en la
chasa da dimora. Là na saveva nagin che ina
redactura da PUNTS vegnia a far la visita.
Uschia han els alura, suenter che jau hai pudì
spetgar en la sala da mangiar, tramess a mai
en il lavuratori ch'è mo duas chasas plinengiu. Il schef dal lavuratori, Gieri Vinzens, m'ha
fatg il bainvegni e m'ha manà giu en l'emprim
local. Ins vesa glieud vi da la lavur.
collaboraziun cullas PUNTS ina incarica fetg
interessanta, sco il meinaproducziun Armin
Spescha confirmescha. Pil pli ein las Punts
en format A4, la cuviarta cotschna e nera.
Giavischs specials davart dils puntists lubeschan denton tuttavia buc in trott da rutina ella
relaziun da lavur denter la gasetta e la stampa: per exempel colurs specialas, formats e
fuormas differentas, auter pupi ni magari in
giavisch nunusitau da buca tagliar la gasetta
sil format sco quella ediziun.
els in en l'auter en dretga successiun e puspei returnar els alla stampa. Il davos pass ei il
fixar ils fegls cun mintgamai dus fils d'irom
vid il dies dalla gasetta.
Las PUNTS san ussa bandunar la stampa, la
gasetta da giuvens che ei la finala in product
da bia bunaveglia, flexibilitad e collaboraziun
denter differentas fatschentas en differents
loghens ed emplenir ils lecturs cun ses plaids
e sias frasas interromontschas.
Da films entochen al leger
Impressiunont ei era sco la stampa sezza
dalla gasetta da giuvenils sepassa. Entraus
ellas localitads da Spescha e Grünenfelder
eran sulet entgins films sviluppai cul cuntegn
dallas proximas PUNTS.
Quels films vegnan montai per scaffir plattas
d'alluminium necessarias per stampar ils
fegls dalla grondezia A3 che fuorman pli tard
la gasetta. Quei succeda cun agid da radis dad
UV. Las plattas d'alluminium vegnan allura
surdadas al stampadur che entscheiva cul
squetsch.
Suenter la stampa da quels fegls A3 vegnan
els faldai sil format A4. Ei quei exequiu vegnan
ils responsabels dall'Argo per las PUNTS. Igl
ei lur incumbensa d'ordinar ils fegls, metter
Lavurs indispensablas
Las egliadas èn plain mirveglias cur che jau
entrel en l'ufficina. Er jau hai mirveglias. Jau
dumond tge lavurs ch'els han da far. Da la
glieud che lavura na dat nagin resposta. La
persuna da tgira declera: "Las incumbensas
survegnin nus da diversas firmas. Per enqualas avain nus da far la spediziun. Sco per
exempel per PUNTS. E uschiglio datti lavurs
da firmas che han da far cun electronica. Per
exempel metter en spols. U per in autra firma
avain nus da munir ils viertgels dals vapurisaders cun guants." Ina dunna è londervi da
metter en las lomas dals paletschaders. Ella
para d'avair plaschair vi da sia lavur. "I dat lavurs ch'i fan gugent, autras fan els main gugent." Jau dumond co che la lavur per PUNTS
plaschia. "Quai fani anc gugent. La spediziun
da la gasetta è ina lavur dad in u dus dis."
Mintgin ha sia incumbensa. Ins na po betg dar
a mintgin las medemas lavurs, quai n'è gnanc
pussaivel, ins sto resguardar mintgin e las
pussaivladads da mintgin.
La persuna da tgira maina giu a mai en l'ufficina da scrinaria. Er qua vegni lavurà. Bleras
chaussas che vegnan fatgas da l'ARGO pon
ins er cumprar en exposiziuns exclusivas. En
in auter local è ina gruppa londervi da pachetar en chartas. I sto ir spert. Jau interrump
els però cun in pèr dumondas e fotografias.
Las egliadas èn era qua mirvegliusas.
Lavur d'integraziun
Jau abandun il lavuratori cun sentiments maschads. Quai è dentant integraziun, pens jau.
Jau admir la glieud che lavura sco tgirunz. La
lavur da tgira n'è segir betg simpla. Tscherts
process da lavur drovan simplamain dapli
temps e quai pretenda blera pazienza dal persunal da tgira. "Blera glieud crai che nus gioghian qua in pau cun ils impedids. Ma nus
lavurain", ha ditg la persuna da tgira. E quai
hai jau vesì. Las lavurs ch'ils impedids fan
n'èn betg fitg pretensiusas. Ellas èn dentant
indispensablas. Mo grazia a l'ARGO pos ti tegnair en maun mintga mais la gasetta PUNTS.
Tge è la ARGO e tge vul ARGO insumma dir?
L'ARGO è ina gronda instituziun. I dat chasas da dimora
ed ils lavuratoris protegids. En Grischun datti quatter
lavuratoris. Sper quel a Glion exista in a Casti, in a Tavau
ed in a Cuira. L'instituziun ARGO è vegnida fundada dal
1970 cun il scopo da tgirar e dar ina occupaziun a glieud
che ha ina deblezza spiertala. L'ARGO porscha era scolaziuns e furmaziun supplementara en collavuraziun cun
la "IV" (assicuranza d'invaliditad). L'ARGO fa lavur d'integraziun. Blera glieud che lavura tar l'ARGO na vess mai
la schanza da chattar lavur sin il martgà liber.
Il pled ARGO deriva da la mitologia greca. En ina ditga
greca è ARGO il num d'ina bartga. Ils umens che navigeschan cun l'ARGO han da far in'odisea per salvar la
pussanza sur l'insla Iolkos. Il link tar la fundaziun ARGO
è che er l'instituziun ha dad agir sco ils argonauts da la
bartga. La fundaziun è lavur da cuminaza. E la bartga è
simbol per insatge ferm, insatge che resista a las undas.
Uschia descriva l'ARGO sasez.
l
hae
Mic di
Rie
er
Pet i
z
Zaz
Tge fiss igl
mond sainza pots?
da Rafael Müller
Messas sen posta a Glion, aintran las Punts
aint igl mond mellen. E lò è igl postin igl
member igl pi impurtant; sainza el survanissigl chels da Savognin nignas Punts – e nign
Jelmoli.
Ignaz Netzer ò 26 onns, stat a Cunter e lavoura tar la posta da Savognin. Gio da seis onns.
Igl amprendisadi ò el fatg lò ed a Coira: "Igl
davos onn da scola ma vaia stuia decider per
en mastier. Igls mies genitours luvravan tar la
posta, uscheia vaia spert eneda savia tge far."
Avant diesch onns muntava ena plazza tar la
posta siertad per l'antiera veta. Adattaziun
all'economia privata e las uscheia bisignevlas
stentas da spargn on maglea blers digls anteriours privilegis. Rastos èn agls ampluias igl
abunament da mesa taxa e nigna taxa da basa
pigl telefon.
E scu stattigl cun la siertad? "Savognin è ena
posta impurtanta e centrala. Per oz e dumang
stoia betg tameir. E puschmang vurdainsa ..."
varieschan. Igl sies de da lavour antscheva
numnadamaintg la dumang allas seis. Vetiers
stò Ignaz er luvrar la sonda. Per cumpensaziun ò el liber dus anfignen treis sivamezdes
all'emda.
Ia va er lia saveir d'Ignaz, scu tgi el vaseia las
schanzas pigl rumantsch: "È chegl ena
dumonda?" era la sia rasposta. "Rumantsch è
igl mies lungatg mamma. Ia dovr el privat e
cun luvrar, ed ia stung simplamaintg bagn,
cura tg'ia sa discorrer rumantsch." Ignaz discorra en bel rumantsch. Currentamaintg e
sainza escapadas studentescas. Dasper igl
rumantsch dovra el per sia lavour sa tgapescha er tudestg, ma er bler taliang, e schizont
engles: "Tschel de è nia en turist engles ed
am ò detg plagn agitaziun: – Post is close! –
Ed an schlet tudestg ò el agiunto, tgi ena
clienta seia sarada aint. Dantant erigl la
scheffa tgi fascheva ouras supplementaras."
Schi igls indigens sa fschessan tants pansiers
per la posta e sies clients scu tschel engles. A
propos pansiers: ia va alloura anc lia saveir
d'Ignaz, tge tg'el giaveischa allas Punts pigl
futur: "Tot bung ed anc eneda tschintg exemplars per tschel abitant." E tge è igl sies giaveisch persunal? – "Rastar cuntaint!".
Mademamaintg sa fò Ignaz er betg chitos per
igl sies futur persunal: "Perspectivas dovra
betg. A me plai veiver de per de." E chegl fò el
er: la sia lavour igl plai ed Ignaz so er pertge:
"Scu pot ist adegna tranter la gliout." Sa tgapescha dattigl er aint igl sies mastier puncts
manc positivs; numnadamaintg igl anviern, da
staschung ota. Alloura è Savognin fullano:
turists tgi stoppan las veias e gasettas estras,
tgi èn bler mengia grossas per las buccas
dallas stgaffas da brevs indigenas, disadas
las gasettignas da Coira ubagn las Punts. E
chegl pò dar mintgatant stress. Uscheia, manegia Ignaz sen la mia dumonda, vegia el
propi betg taimp da liger las Punts dascousamaintg durant la lavour.
Ia less er saveir d‘Ignaz, quants abunents tgi
detta a Savognin? – Igl domber exact cunascheia el betg, essend tgi detta dus turas da
parteir or la posta: chella sur e chella sot la
veia principala. Ma an mintga cass seiigl
tschintg u daple: "Perchegl tgi en abitant survign schon dad onns mintgamai tschintg
exemplars. Ma da lez saia, tg'el paia angal
egn." Tgi tgi chel abitant è, lainsa cò betg deir.
Chegl è surlaschea agl secretariat dallas
Punts. E riond manegia Ignaz, tgi chegl seia
franc per augmentar l'ediziun.
z
Igna r
ze
Net
Igl viadi aint igl mond mellen
Dalla spediziun a Glion vignan las Punts sen
posta. Da Glion vonigl a Coira per neir sparteidas sen las diversas vischnancas ansemen
cun tot l'otra posta. Chegl vot deir, schi sa
tracta da vischnancas dalla regiun. Schiglio
von las Punts anavant a Turitg giu la Sihlpost.
Igls exemplars destinos per Savognin ed igl
rest digl Surmeir vignan transpurtos la dumang bod cun en camiun davent da Coira sur
Casti a Savognin. Ma angal schi ellas òn igl
cletg da viagier cun posta A. Normalmaintg
von ellas cun posta B e reivan igl sivamezde.
An chel cass peglian ellas anfignen Casti igl
tren e da lò igl auto da posta. E purto or vign a
Savognin igl avantmezde. Ma gl'amprem on
igls dus pots anc da sparteir la posta tenor
lour tur e sia successiun. Ed alloura von las
Punts, cargedas aint igls dus Fiat Pandas, u
segl töfign, tar lour destinaziun finala.
Scu ins dei pöstler sainza ö? – Briefträger
Ignaz è en tip cun humor. El rei guent ed è fatschento cun da totta sort tgossas: Ignaz vo
cun töf, fò karate e sagetta, e d'anviern vo el
cun skis, gioia a hockey e vo a vurdar parteidas digl HCD. An mintga cass remna el betg
marcas postalas; uscheia tgi hobis e lavour sa
Beiber te, fimar ina cigaretta e leger Punts
Il tipic lectur da PUNTS sursilvan
da Simon Casutt
Roger Nigg da Breil habitescha el mument a Cuera. En siu temps liber sefatschenta el cun
malegiar, leger (cunzun PUNTS), fotografar, sunar ghitara ed ir a fieras da plugls. Siu grond
siemi ei dad ir cun velo entochen al Cap dalla buna speronza.
Jeu sun semess sin via alla tscherca da quei lectur tipic. Arrivaus sundel jeu la fin finala ella
capitala dil Grischun, el center economic dil Grischun, numnadamein a Cuera. Denton co eruir il
tipic lectur da PUNTS? Ha el cavels ners ni brins, cotschens ni blaus ? Ha el egls verds, blaus ni
forsa brins? Preferescha el pli fetg la gervosa da Calanda ord la butteglia brina ni verda? Jeu
saiel buc. Anflau el hai jeu agl ur dalla via senza traffic, la via che lubescha als cipedists lur
libertad cumpleina. Leu, atras ina streglia nera e monotona, velos avon casa, models novs ed
alterai, leu da scala ensiviars ella emprema alzada, leu haiel jeu cattau el. Ed aunc dapli: jeu
haiel discurriu cun el davart siu emprem contact cun PUNTS ed il svilup da sia relaziun cun
PUNTS.
PUNTS: Nua has viu ni udiu l'emprema gada
da PUNTS?
Roger: Cun PUNTS sundel jeu s'inscuntraus
l'emprema gada cun l'ediziun cun maletgs da
femnas attractivas cun pauc tochen nuot vestgadira. Il meglier seregordel jeu vid Madonna
ch'era illustrada cun ina fotografia, ella quala
ella ei da veser niua sin via. Naven da lezza
gada haiel jeu entschiet a far patratgs surdlunder. Ina gasetta romontscha mo cun fotografias, e lu aunc tgeininas! Quei ha fatg
surstar ed el medem mument era fatg vegnir
mei pli marveglius. Jeu level saver tgei che
marschi cheu.
PUNTS: Co eis ei iu vinavon?
Roger: Jeu haiel spitgau entochen che la proxima ediziun cumpari per ch'jeu sappi mirar
co lezza seigi. Per dir la verdad ei il gust da
leger PUNTS svanius per mei. Jeu sun semplamein staus trumpaus da buca aunc inagada saver admirar bialas fotografias. Mia
emprema egliada ha dau a mi la fallida impressiun dalla gasetta, jeu haiel da lezzas
uras buca viu il senn da quella gasetta. In di
denton sundel jeu vegnius pertscharts che
PUNTS porscha ina plattafuorma per edir
texts da tut gener. Jeu haiel capiu l'intenziun
dalla gasetta.
PUNTS: Has ti pia abonau ella suenter?
Roger: Na. In di denton haiel jeu retschiert
PUNTS en casa, jeu saiel denton aunc oz buca
daco ni da tgi che quella ei vegnida. En quei
mument sundel jeu sedumandaus daco ch'jeu
duessi buc abonar ella. Aschia sundel jeu serendius egl internet per exequir quei. Igl ei
denton buca reussiu. Aschia ei restau a mi
nuot auter che dad ir ad encurir in talun, pertgei l'ediziun survegnida era ida a piarder. Cun
grondas stentas e breigias sundel jeu finalmein vegnius d'abonar ella.
PUNTS: Ha quei purtau enzatgei dad abonar
las PUNTS?
Roger: Segir. En emprema lingia steva la segirtad dad en scadin cass saver leger PUNTS
mintga meins. Plinavon haiel jeu entschiet a
vegnir pertscharts tgei che quei porschi, seigi
quei che mintgin hagi la pusseivladad da separticipar. Jeu haiel era grond interess pils
patratgs dalla glieud en nossa regiun. La gasetta ei buca fetg restrenschida, mintgin e
mintgina ha sia libertad e sia individualitad. Ei
vegn buca dau avon in tema strict.
PUNTS: Tgei ei tipic per tei vid las PUNTS?
Roger: Per mei ei il tipic vida PUNTS ch'ei dat
nuot tipic. Insumma nuot ei tipic, la gasetta ei
mintga gada puspei buna per ina surpresa.
Ella ei fetg individuala, cun quei ch'ei vegn
sulettamein dau il puntissimo, e sche lez corrispunda buc als giavischs persunals, resta ei
aunc adina da contribuir enzatgei tut auter
che stat en negina relaziun cun il puntissimo.
Per mei eis ei aschia sco sche la gasetta naschess puspei danovamein mintga meins.
PUNTS: Co sedeporta in tipic lectur da PUNTS
avon ch'ellas vegnan?
Roger: Tut normal. Il tipic lectur da PUNTS sa
buca cu ellas cumparan exact, lez sa ch'igl ei
mintgamai amiez il meins. Plinavon ei il tipic
lectur da PUNTS buca gia in'jamna avon
ch'ellas cumparan gnarvus mintga di, denton
il tipic lectur queta ei cool e geil cu las PUNTS
ein en stiva sin meisa. Igl ei mintgamai
in'aventura tut speciala cu ellas vegnan, pertgei dapi ch'ellas ein vegnidas la davosa gada
ei aunc in meins vargaus che ha schau selegrar dallas proximas. Cu jeu vegn a casa e las
PUNTS novas ein leu, beibel jeu in te, femel
ina cigaretta e legel las PUNTS en tutta
tgeuadad.
Rog
er
g
Nig
a
Rin ier
Ste
In tipic lectur da Punts datti buc
da Barbla Etter
Pel giubileum da Punts preschantains nus üna tipica lectura da Punts, ma do que insomma ün
tipic lectur u üna tipica lectura da Punts?
Que d'he dumando eir ad Annina Maissen, üna giuvna da Mustèr, üna lectura ideela per quista
preschaintaziun, ella legia nempe già daspö il cumainzamaint las Punts. "Na, in tipic lectur da
Punts datti buc", managia ella. Ma Annina es da l'avis cha ils lectuors da Punts hegian da chefer
qualchosa culla Rumantschia, u cha cugnuoschan qualchün chi scriva per las Punts u cha
hegian uschigliö ün stret connex culla Rumantschia. Punts nu saja üna giazetta da giuvenils scu
il Bravo, cha na mincha giuven cumpra ella.
:
en
Nom
aiss
aM
n
i
n
An
icil:
dom
a
d
Lö
iel
eB
tèr
Mus
d:
Ete
24
ia
iun:
ped
fess
ogo
l
Pro
a
ta d
den
Stu
ica,
is:
gs
mus
Hob
olle
dler
i
a
t
un c
,
c
r
l
e
e
leg
mb
nse
er i
ger
ess
l
a le
air
v
a
ed
Ma perche legiast tü las Punts, Annina?
"Jeu legel las Punts per s'infurmar tgei che
marscha en la Romontschia, per udir il niev
da la romontschia." Interessant saja eir dad
udir che cha'ls redactuors e las redacturas
pensan dad ün tema e che ideas cha haun per
ün tema. Il concept da Punts, da tratter ün tema per numer chatta Annina fich bun. Uschè
clappa mincha numer da Punts cun las ideas
dals redactuors üna nota artistica.
Annina es üna lectura da pionier, ella legia las
Punts daspö il cumainzamaint. Sch'ella observa il svilup schi s'haun las Punts sviluppedas in üna direcziun pü artistica, las Punts
vegnan adüna pü specielas e las ideas adüna
pü variablas, ün bun svilup i'ls ögls dad
Annina Maissen.
Che chi plescha eir bain ad ella es, cha l'ultim
temp vain lavuro adüna dapü cun fotografias.
Sülla dumanda da che ch'ella ho ils meglders
algords in l'istorgia da las Punts, managia
ella cha que saja la casetta da Punts chi'd es
gnida fatta avaunt ün pêr ans in occasiun dals
Dis da Litteratura.
E che fessast tü oter?
Sün quista dumanda ho Annina ün pêr ideas,
per exaimpel chattess ella bun scha dess
qualchosa chi as tira inavaunt da nummer a
nummer. Eir da preschanter regulermaing
sper cd's eir cudeschs ed auncha dapü evenimaints da la Rumantschia chattess ella neccessari. Ed impü disch ella: "Jeu sai buc sche
las Punts sun mintgaton buc memia complexas. Schi'ns fagess pli sempel legess forsa
pli biar glieud las Punts.” Per la schelta dals
temas managia ella ch'as vess da müder
traunter temas da mincha di e temas abstracts.
Ma in generel es ella fich cuntainta cun las
Punts, ella cussaglia "da far vinavon sco fin
ussa", ma da svilupper adüna darcho nouvas
ideas.
E la simbolica da Punts?
"Punts colligian tut ils Romontschs e punts en
general servan da rivar sur in flum per vegnir
ad in'autra riva, nua ch'ei dat enzatgei niev."
Rina Steier – ena lectoura tipica digl Surmeir
da Valentina Camous
Vous savez betg az metter avant, quant dei tg'ia va tschartgea igl u la SurmiranA. Deis or vaia
spitgia sen posta e va observo la gliout e fatg cun els igl test dallas Punts. Ma nign tgi fiss sto
adatto avonda per survagneir igl tetel Igl u La SurmiranA. Prest tg'ia veva gio do se, è neida ena
simpatica donna, tgi ò svido la tgascha da brevs. Er cun chesta donna vaia fatg igl test dallas
Punts e vurde vusez las raspostas tg'ella am ò do:
Tge az vign andamaint cura tgi santiz igls suandonts tgavazzigns?
* anniversari: "La gasetta da giuvenils, las Punts."
* giuven, innovativ, critic, litterar, rumantsch, informativ, divertent, scientific: "Las Punts"
* gasetta prefereida rumantscha: "Las Punts"
Ia va savia, chegl è la Surmirana, tg'ia veva tschartgea!
Stimadas lectouras, stimos lectours ia sung loscha da dastgeir az preschentar curtamaintg
Rina Steier-Peduzzi.
Rina è nascheida e carscheida se a Savognin. Ella ò marido Gion Giatgen Steier. Rina ò 4 unfants
gio carschias e 6 beadis. Igls sies hobis èn cuschinar, liger e screiver. Ella s'angaschescha politicamaintg e linguisticamaintg: redactoura digl Sulom (12 onns!), represchentanta dall'URS ainten la Lia Rumantscha, deputada digl Cunsegl Grond, la dartgeira districtuala...
ann
sari
iver
en
giuv
v
vati
inno
ic
crit
rar
litte
ch
ants
rum
iv
t
rma
info
t
rten
dive
ic
ntif
scie
eida
efer
a pr
t
t
e
gas
cha
ants
rum
PUNTS: Davent da cura ast te abono las
Punts?
Rina Steier: Ia va abono la gasetta gio da l'antschatta davent. Per me era chegl en grond
plascheir, tg'igls giovens èn nias activs ed on
piglia chella iniziativa. Ia va via chell'antschatta scu en zap per tgi la Rumantscheia
vegia ena gasetta tgi totga a tots, a giovens e
vigls, ma er a tot igls differents idioms, e tgi
vign risguardo anc igl rumantsch grischun.
Pertge ast te abono chesta gasetta da giovens?
An amprema lengia vaia abono la gasetta per
sustigneir igls giovens. Ia va apprezia fitg
ferm, tgi la giuventetna rumantscha edescha
ena gasetta communablamaintg, per tot igls
giovens rumantschs.
Tge at plai ve dalla nossa gasetta?
Ia va adegna plascheir, sch'ia survign descretg an en artetgel ena novitad e siva vignan
tschartgedas las raschuns zuppadas. Chels
artetgels èn dantant pi rars. Anavant am plai
da liger, tge tgi la giuventetna travaglia, tge
tg'ella fò e noua tgi èn igls problems digls
giovens.
A me plai anavant, tgi la gasetta è averta per
experimaints e tgi ella risca er dad eir aint
tals. La gasetta è averta per igl rumantsch
grischun e prova er da promover igl sies adiever.
Tge midessas te persunalmaintg ve dallas
Punts?
Ia va enqualtgi geda gia problems cun igl
layout dalla gasetta. Forsa è chegl er perveia
da chegl tg'ia na sung betg ple la pi giovna.
Schi la gasetta resta independenta lessa, tgi
ella resta anavant en med d'experimentar. Ia
manetg betg cun ena nova furma da gasetta,
scu per exaimpel cun ena casetta. Mabagn
d'experimentar er graficamaintg, angal lò è
igl problem, sch'ins screiva ainten en mellen,
en oransch u en cotschen ègl betg schi bagn
ligibel. Ia sa betg, tge tgi fiss anc da far migler. Ia catt, tgi las Punts varieschan fermamaintg. Schi vess da dar en de ena gasetta an
collavuraziun culla Quotidiana, alloura less ia
surtot, tgi la gasetta rastess cun temas giuvenils.
Tge artetgels ligias te regularmaintg?
Ia na litg betg adegna l'antiera gasetta. Ia sfigl
e litg alloura chegl tgi am interessescha. Fitg
gugent ligia artetgels sur da codeschs, cunchegl tg'ia cumparegl gugent l'opiniun digl
giuven redactour cun la mia atgna. Plascheir
vaia er digls artetgels surmirans.
Ia va chi e lò fadeia cun igl lungatg. La frasologia rumantscha duess neir mantigneida ed i
duess neir do adatg da cultivar en bel
rumantsch. Ia sung da l'opiniun, sch'ins dat
or ena gasetta ans è obligo da porscher allas
lectouras ed agls lectours ena bunga qualitad. Pertge chel amprenda sur igl subconsciaint igl lungatg.
Tge fiss igl ties giaveisch per igl avigneir da
chesta gasetta?
Ia fiss leda, schi las Punts pudessan sa derasar anc pi ferm tigls giuvens e cunzont er ainten las scolas. Las uniuns da giovens vessan
da promover pi ferm chesta gasetta.
Tge fiss igl ties giaveisch digls redactours?
Ia giaveisch a me tgi els seian averts, tgi
vegian igl curasch da screiver sur d'ena
tematica, tgi otras gasettas na screivan betg.
Venavant giavischessa a me, tgi els tschertgan igl contact cun la gliout pi viglia.
Te ist fitg activa cun igl Sulom. Creist te tgi las
Punts seian ena concurrenza tar igl Sulom ni
tar otras gasettas e calenders?
Na, ansomma betg. Chegl veia betg uscheia.
Ia va ensatge ancunter la furmaziun da ghettos, tscherts circuls tgi èn averts per liger
angal per tscherta gliout. Nous ischan ena
societad tgi vess da veiver egn dasper l'oter e
piglier risguard egn sen l'oter. A me plaschess, schi las Punts pruessan da s'integrar
ainten La Quotidiana scu pagina fixa pigls giuvens. Pertge ia less, tgi igls carschias veian,
tge problems tgi la giuventetna ò ozande.
Angraztg fitg a te Rina ed anc bun divertimaint cun las proximas tschent numras.
Hildegard versus Clotilda
Anniversari – istorgias veiras ed inventadas
Clotilda:
Tge brama, mintg'onn! Star se la dumang cun
ena malpazienztga, eir plangsia an tgadafi e
tadlar igl cant dalla famiglia u – dalla conabitanta. Cò batta igl cor pi spert: igl anniversari!
Ma er cò croda Hildegard, la caota, or dalla
reia. Betg da creir, tge tg'ella ò stalagea chest
onn! Ma lige ossa la story nuncredibla:
Gl'era en de treid e freid, domino dalla neiv.
Gio emdas avant vaia rot la testa per aveir la
dretg'ideia per far ena surpresa a Hildegard.
(Las mias surpresas èn numnadamaintg belas e betg scu chellas da Hildegard, noua tgi
asens dattan davos or, siva tgi conabitants
igls on piclo aint per las ureglias ...)
Ma turnagn anavos tar l'istorgia da Hildegard.
Gl'era scu detg chel de treid e feid. Ia sung
ma lavada fitg bod per preparar igl ansolver
da schampagner da Hildegard. Exact allas 7
noll, noll sunga ma schluitada ainten la tgombra da Hildegard e va antschet a cantar cun
vousch ferma "tant'auguris a te ...". Ma tge
vaia via! La mia conabitanta, tgi dorma adegna cun fanestra averta, era tot sblatga e cura
tg'ia va la scassada, vaia m'accurschia, tgi
ella era tot freida e la sia membra eira. Panse
rd
ega
Hild
Clot
ilda
tge tema tg'ia va gia per ella! Spertamaintg
vaia la pigleida or da letg e va antschet alla
reanimar, scu chegl tgi ena veira samaritra
fò! Ma tot chegl n'ò gido navot! Ia va sessour
telefono spertamaintg all'ambulanza. Cun
tatü-tataaa vainsa purto Hildegard ainten igl
spital. Lò è ella sa dasdada. Cun îgleida fixada
ò ella vurdo sen me. "Tgi ist te? Noua sunga?"
Tge discletg! Hildegard veva amblido tot!! Ella
na saveva betg tgi tg'ella era, noua tg'ella era,
tge de tg'igl era... Igls medis am on pi tard
detg, tgi antras l'aria fitg freida dalla notg
seia Hildegard schalada. Ella vegia pero gia
en cletg enorm d'aveir an tgesa ena samaritra qualifitgeida. Avess ella betg gia ena
tala, vess ella betg ple evenimento chestas
PUNTS! Panse tge drama! Anavant on igls
medis declaro, tgi Hildegard vegia pers la sia
memorgia: antras igl schalar èn mortas giu
diversas cellas da tscharvi, tranter oter er las
cellas da memorgia!
Ossa è Hildegard sa revigneida. Ma mintgatant pretenda ella tgossas inventadas. Ma
vous, stimos lectours e stimadas lectouras,
cunaschez ossa l'istorgia veira da Hildegard e
savez uscheia disfranztger igl veir digl invento. Per esser propi sieir tge tgi è veir e tge
betg, vez angal da liger siva an las mias columnas e vusoters cattarossas la veira versiun ....
Hildegard:
Igl de da naschientscha è tenor igl mies meini
en de fitg spezial, surtot schi sa tracta d'en
anniversari radond. Uscheia ègl per me navot
extraordinari da far lez de tottas sorts tgutgareias, sa tgapescha per me, ma er per igls
mies ameis e las mias ameias. E cunchegl er
per la mia tgera conabitanta Clotilda, tg'ia
dombr enqualtgi geda scu la mia ameia! Ma
siva digl sies anniversari radond da quest
onn, vaia piglia la tresta decisiun da betg ple
molestar Clotilda igl sies de d'anniversari.
Gl'è numnadamaintg capito igl sequent:
Ia va gia l'ideia superlativa (scu carstgang
creativ) d'eir cun Clotilda agl parc zoologic,
cunchegl tgi ella carezza talmaintg tot igls
animals da questa tera, an spezial las schemgias. Ia la va schizont cumpro popcorn ed er
en bel balon an furma d'en rostg. Da lez,
uscheia parevigl aglmanc, veva ella pero pi
pac plascheir.
Tge bel tg'igl era da pudeir contemplar tot
chels animals da differentas teras estras e
cun calours magnificas! Clotilda na pudeva
betg vuseir avonda ... Davant las tgasprettas
dallas schemgias vainsa gia da restar aglmanc dus ouras. "Varda Hildegard scu tgi
chella pitschna lò davos saglia bagn dad ena
planta all'otra, e varda scu tgi la mamma lò
davant peglia davent igls plugls agl sies pitschen ..."
Ed alloura ègl capito. Clotilda leva sur mort e
fegn er far ena visita agls asens. Ultra tg'igl
asen n'è betg propi en animal extraordinari,
n'ancleia anc oz betg, pertge tgi Clotilda s'è
pustada bel e bagn davos en asen. Mintga
unfant e schizont ia sa, tgi chegl è ena veira
tgutgadad. Ma bagn, dus secundas pi tard sa
cattava la mia conabitanta cun en pugn an fatscha per tera. La buna luna da Clotilda era
cun chesta episoda naturalmaintg passada.
Cun ena tuttona cotschna dalla rabgia, ma
surtot digl pugn digl asen, è ella immediatamaintg sorteida digl parc zoologic, ed ia va
savia far navot oter tgi la suandar. Arrivadas
pi tard a tgesa spitgiva pero gio la sagonda
surpresa sen Clotilda, preparada da nign oter
tgi da me! Sch'ia vess pero savia tge tgi succeda agl parc zoologic cun la mia tgera conabitanta, vess ia naturalmaintg tschartgea
d'evitar chesta tgossetta. U detg pi bagn quest
tger omet, tgeras lectouras, tgers lectours,
vous savez bagn, gl'era egn da chels omens
tgi aintran an steiva e pattan per en pêr bancnotas anturn igls sies vistgias e siva soltan els
angal ple an sottgotschas per l'antiera steiva
anturn. Ia niro mai ple ad amblidar igl sguard
furious da Clotilda. Cun en sfratg è la porta
dalla sia tgombra sa sarada. En'antier'emda
n'ò ella betg ple ruschano cun me. En taimp
fitg deir per me ... ma ia stò deir, tgi las sottgotschas n'èn propi betg stadas ma las.
Clotilda ò veiramaintg mantganto ensatge!
TGI CHE SA
RUMANTSCH
SA DAPLI
www.rtr.ch
Per ils buns las PUNTS
Engiavinera dal mais
dal team da PUNTS
Ti spetgas mintga mais cun brama che il postin bitta en la chascha da brevs la gasetta
PUNTS. Ti legias mintga artitgel – tuttina sch’el è sursilvan, surmiran u rumantsch grischun. Ti, sco grond/a fan/a da PUNTS, sas natiralmain respunder questas dumondas sco
da lavar ils dents. Da gudagnar datti forsa in viadi en il …
1.
El aveva
aveva adina
adina gugent
gugent scharfira
scharfira curvas.
curvas. (prenum)
(prenum)
1. El
2. Co aveva num – durant quatter onns – nossa chauredactura? (prenum)
2.
Co èaveva
num – durant
quatter onns – nossa chaure3. Tgi
il Lebrument
da PUNTS?
dactura?
(prenum)
4. Tge dovran
redacturs/as da PUNTS mintgatant per avair inspiraziun?
5. Tgi preschenta mintga mais en PUNTS la megliera musica?
3.
Tgi ècolumnist
il Lebrument
6. Tge
era ilda
pliPUNTS?
grond fan da Gieri dubel w Bush? (prenum)
7. Co sa numna la fatschenta da grafica che ha creà plirs onns il layout da PUNTS?
4. Tge dovran redacturs/as da PUNTS mintgatant per a
Trametter il pled da soluziun fin il pli tard ils
23 da settember a David Truttmann, Pasquer 81,
7537 Müstair, [email protected].
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Charango – il niev disc
da Morcheeba
Il disc dal mais – proponì dal
Battaporta dal Radio Rumantsch
da David Spinnler
Cun lur davosa schibetta han ils dus frars
Godfrey e la chantanta Skye Edwards ristgà
la pel tar ils critichers: l'album "Fragments of
Freedom" dal 2000 cun l'imni "Rome wasn't
built in a day" saja be anc pop. Finito cun trip
hop, cun sound sferic ni insatge uschia. Igl
ha dentant dà schurmas da novs fans –
Morcheeba ha gì success. Che l'ultim album è
daventà in album melodius – popistic – quai è
dal rest mo uschia, perquai che Morcheeba
era en tschertga da la bellezza absoluta, da la
armonia totala. Quai dian els sezs.
Ussa è qua "Charango" ed ils critichers èn
puspè pli cuntents cun Morcheeba. Bun
uschia. "Charango" è numnadamain "il" album da la stad 2002. Il tapet da sound funcziuna e la vusch da zutger da Skye Edwards
porscha melodias da passar vi. Stupendas èn
las cooperaziuns cun auters artists – surtut
quella cun il chau da Lambchop, Kurt Wagner.
El ha cumponì dus tocs per Morcheeba, tar
"What New York Couples Fight About" chanta
el ensemen cun Skye Edwards – in highlight.
La collavuraziun tranter Morcheeba e Kurt
Wagner è resultada da la turnea en America
da Morcheeba cun lur penultim album "Big
Calm" – Morcheeba aveva adina sunà ina saira avant Lambchop. Morcheeba aveva lura
laschà enavos en in lieu in dc per Kurt
Wagner, ils contacts èn vegnids pli stretgs ed
ussa chantan els finalmain ensemen. Morcheeba e "Charango": patgific e per avair la
cucagna cun melodias che fan siemiar.
Disc: Morcheeba – "Charango" (Warner)
Internet: www.morcheeba.net
Signs
Film dal mais
da Curdin Fliri
Tut quai che il pur Graham Hess (Mel Gibson)
ha cret enfin ussa dal mund sa mida en in
mument, cur ch'el chatta in segn curius scrit
en ses chomp da semulina. Cur ch'el cumenza ad investigar pli intensivamain quest misteri, chatta el insatge che mida per adina la
vita dad el, da ses frar (Joaquin Phoenix) e da
ses dus uffants. Scriptur e reschissur M.
Night Shyamalan ("The sixth sense") prenda
quest settember ils spectaturs sin in viadi
misterius cun ses film "Signs". Ina istorgia
infernala che va suenter al misteri fenomenal
dals disegns en ils chomps – che èn enconuschents sin tut il mund – e tge effects che
quels fan sin in pur e sia famiglia.
En il gener misteri e tensiun è il film "Signs"
definitiv in da mes favorits. El fa tschiffar la
pel-giaglina ed ins dat da quels sigls che fan
circa star salda il cor. Ils giugadurs sezs giogan bain, ma na excellent. In grond cumpliment al reschissur Shyamalan che mussa,
sco gia tar "The sixth sense" in film plain tensiun, ina fitg buna istorgia e la musica che
s'affà plainamain cul film. Sch'ins stat in pau
bain attent vezz'ins blers pitschens detagls
che fan ora bler en l'istorgia. "Signs" cumpara
als 12 da settember 2002 en ils kinos svizzers.
Abunescha PUNTS
e vè commember da
la GiuRu
( ) Jau abunesch PUNTS – la gasetta giuvna
per mo 40 francs ad onn
( ) Jau regal in abunament da PUNTS – la
gasetta giuvna
num e prenum:
adressa:
lieu:
Trametta il talun a noss secretariat:
PUNTS, Curdin Fliri, Avant Muglins, 7550 Scuol,
[email protected], 081 864 92 62 u 076 380 44 45
La GiuRu sustegna Tai a finanziar, communitgar e realisar Tes project rumantsch e giuvenil. Ti survegnas sco commember/bra da la
GiuRu regularmain infurmaziuns dals projects actuals e la pussaivladad da Ta partecipar ad inscunters internaziunals ed ad autras
activitads.
Jau vuless daventar commember/bra da la
GiuRu:
( ) Jau vuless las infurmaziuns per e – mail e
na paj uschia betg la contribuziun da 10
francs
( ) Jau vuless las infurmaziuns per posta e paj
en 10 francs sin il conto: GKB GiuRu 70-216-5
num e prenum:
adressa:
lieu:
tel:
La redacziun dal Battaporta dal Radio Rumantscha cusseglia e preschenta mintga mais en PUNTS in disc dal
mais. Gia dapi prest dus onns – e quai er anc gratuitamain. – Grazia fitg, fitgun.
e-mail:
Trametta il talun a la suandanta adressa:
GiuRu, Chascha postala, 7000 Cuira, u T'annunzia sut
www.GiuRu.ch.
Impressum
redacziun Punts / La Quotidiana
questa agiunta è part integrala da La Quotidiana
chauredactur:
David Truttmann, Schwarzenbachweg 16,
8049 Turitg, [email protected], 01 340 08 95
caporedactur/as:
Fadrina Hofmann, Bagnera, 7550 Scuol,
[email protected]
Rafael Camenisch, Poststrasse 24, 7000 Cuira,
[email protected],
Rafael Müller, Rue de l'industrie 2, 1700 Fribourg,
[email protected]
redactur/as en quest numer:
Valentina Camous / Simon Casutt / Clotilda e
Hildegard / Barbla Etter / Curdin Fliri /
Chatrina Josty / Dario Klaiss / Giachen Maissen /
David Spinnler
layout:
Theres Jörger, Üetlibergstrasse 143, 8045 Turitg,
[email protected]
fotografia:
Susanne Stauss, Turitg, 01 241 38 26
secretariat:
Punts, Curdin Fliri, Avant Muglins, 7550 Scuol,
[email protected], 081 864 92 62 u 076 380 44 45
stampa:
Spescha&Grünenfelder, Glion
spediziun nr. 100:
Suedostschweiz, La Quotidiana
pretsch d'abunament:
40 francs ad onn,
Raiffeisen Laax 70-6699-9
editura:
GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira
internet:
www.punts.ch, www.giuru.ch
Punts è commembra da l'Associaziun da la Pressa
Svizra dals Giuvens

Documenti analoghi

La Quotidiana, 8.5.2013 - Tomaschett Architektur

La Quotidiana, 8.5.2013 - Tomaschett Architektur che l’imperatur Otto I aveva cedì l’onn 967 il dretg da duana a questa punt a l’uvestgieu da Cuira. La Punt da duana fascheva part da la Via imperiala ed ha manà il traffic da transit fin viaden il 20...

Dettagli

La Quotidiana, 7.7.2015

La Quotidiana, 7.7.2015 Urs Casutt teniu il gol schubers ellas empremas diesch minutas, mo quei regal ha Hamburg buca vu-

Dettagli

Buca tuts ein perschuadi

Buca tuts ein perschuadi Planisà ina nova stalla gronda da muvel per il Plantahof ■ (cc) Il center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof (CFCA) a Landquart duai survegnir ina nova stalla da muvel. La regenza gris...

Dettagli