Il roman da Camenisch è sco «About A Boy» Canzuns da Nadal en

La Quotidiana 03-11-2004, p. 02
Las schanzas futuras pil
svilup dalla politica
d’energia en Surselva
■ L’uniun per la promoziun dall’energia indigena, zona surselva, ha organisau el meins d’october differentas occurrenzas sut il tema dall’energia.
Suenter in referat d’introducziun
da cusseglier naziunal Sep Cathomas
ha il cusseglier guvernativ, Hansjörg
Trachsel, presentau ils 22 d’october
2004 ella sala dalla casa Cumin a
Glion la studia davart l’efficacitad
dall’energia e l’energia regenerabla tenor ina studia da pilot en Surselva.
Quella studia ei vegnida incaricada
dalla Regiun Surselva e demuossa co la
Regiun Surselva sa surprender ina
funcziun da pilot sin palancau dalla
politica d’energia. Sco basa per ina politica d’energia cuzzeivla ed a liunga
vesta stat in concept extendiu a disposiziun. El center da gravitaziun stat la
reducziun dall’energia fossila ed aschia
ina producziun sminuida digl oxid
carbonic. La studia risguarda in spazi
da temps entochen 2030.
Cun ina isolaziun vid stabiliments
existents ed ina construcziun effizienta
d’energia tier baghetgs novs ei in
grond potential dalla sminuaziun
dall’energia avon maun en Surselva.
Da sminuir la producziun digl oxid
carbonic ei da contonscher cun far dapli diever d’indrezs d’energia regenerabla, sco per exempel da pumpas da calira ni collecturs da sulegl. Tier l’utilisaziun d’energia ord lenna en fuorma
da stialas ni pellets duei vegnir risguardau la lenna indigena, quei sa
medemamein muntar in progress per
l’economia regiunala digl uaul.
Per contonscher in svilup cuzzeivel
dall’energia en la Regiun Surselva fa ei
da basegnas da strategias adattadas. Ils
regls finanzials sco era cumpleina informaziun per la populaziun ein da
gronda muntada per la transposiziun
da talas strategias.
Per contonscher la finamira dalla
studia e per sminuir la producziun
digl oxid carbonic pretenda ei tut las
forzas regiunalas e politicas.
Sco ina dallas empremas mesiras dil
concept da svilup II ei previu in liug
da contact per la promoziun dall’economia entras la Corporaziun da
vischnauncas Surselva (niev Regiun
Surselva). Tenor las explicaziuns da
Cathomas ein las vischnauncas envidadas da prender posiziun en quella
caussa. Ins spetga cun marveglias sin
las reacziuns.
Conrad Cavigilli, Castrisch
Parter – tgei munta
quei ozildi?
■ (cp) La Gruppa «In mund» sepresenta era uonn alla fiera da s. Martin, che
ha liug ils 8 da november a Mustér. Sco
gia egl onn vargau sustenin nus era
quella gada ina scola a Manila che vegn
menada dallas «Franciscan Sisters of
the Lord». La gronda part da quels scolars viva en slums e sa buc ir a scola senza agid finanzial dad ordeifer.
Sco gia els onns vargai purschin nus
a Vus denter auter cartas da Nadal,
pommes frites e bubrondas cauldas.
Sco novitad anfleis Vus tier nus schinumnai «creflis d’energia» tenor il recept dalla s. Hildegard. Quels ein medischina encunter stauncladad en scola, tristezia, nervusadad e sperdita da
vesida ed udida. Naturalmein ein els
era da guder mo aschia!
Buca d’emblidar ei nossa rimnada
dad egliers ed uras veglias. Mirei sperasvi e mei cun bien exempel ordavon
cun mussar che parter ei era ozildi actual. La gruppa «In mund» engrazia e
selegra da seveser cun Vus.
Il roman da Camenisch è sco «About A Boy»
In nov cudesch rumantsch per la giuventetgna è cumparì – ina raritad
■ (anr/vi) Il nov «Tschespet» è sin
maisa. L’autur Silvio Camenisch ha
scrit in roman per la giuventetgna rumantscha. Ses raquint «Hendri e ses
babs» regorda al cudesch e film «About A Boy» da Nick Hornby. Exact sco il
giuven en il roman da Hornby viva era
Hendri, la persuna principala da Camenisch, en ina famiglia maschadada.
Vul dir: Ils geniturs da Hendri èn spartids. La mamma ha in auter um, e perquai ha Hendri dus babs. El numna ils
babs adina cun il prenum: «Igl ei pli
sempel da gir ils nums sch’ins ha dus
babs. Ei dat meins confusiuns ni malcapientschas.»
Sco tar Hornby han ins era tar Camenisch il sentiment che ses protagonist, che sa chatta en la pubertad,
n’agescha betg sez. Las chaussas chapitan simplamain cun il giuvenot.
Schizunt cura ch’el engola ina nota da
tschient or da la bursa da ses segund
bab, na pon ins sco lectur dar nagina
culpa al giuven. Igl è, sco sche Hendri
vegniss manà d’in maun nunvesaivel, e
sco sch’el na faschess la tuppadad betg
da libra voluntad.
Ils medems problems a Londra
sco a Domat
Il roman da Hornby è situà a Londra. Il
raquint da Camenisch gioga en ina
vischnanca pli gronda, forsa a Domat.
Ils problems da Hendri èn perquai tuttina ils medems sco quels dal protagonist
da Hornby.
il custaivel auto dal bab en ina cava da
gera, daventa la tensiun nunsupportabla. Sco lectur spetgan ins trasora il
sfratg. En questas passaschas è Camenisch era linguisticamain persvadent.
Hendri vegn mudregià, pitgà e
stuschà a chantun. Cunzunt Samuel
tgietschen, il figl dal directur da televisiun, sa lubescha gieus perfids cun Hendri. Samuel ha tut: ina amia, il trotinet il
pli modern, condoms en la maisa da
notg e pli tard anc in hazer moped frisà.
Hendri perencunter ha be ureglias sco
portas d’ina remisa e quaidas da Giuanna. El ha era in grond giavisch: Che ses
dus babs e sia mamma sa cumportassan
meglier.
Malsegirtad en la pubertad
En il raquint sentan ins bain la malsegirtad da Hendri. Sco lectur speran ins
che sia situaziun sa migliuria. Questa
speranza dat tensiun. Schizunt l’operaziun d’ureglias che Hendri lascha far –
perquai che ses geniturs han insistì – è
spannegianta. Suenter l’operaziun vegn
Hendri nanavant en il spital ed il giuven ch’è cun el en chombra di: «Aha,
in’operaziun plastica… Speronza han
els buca fatg mender. Miu camerat veva ureglias sco carlognas. Mo suenter
ch’el ha schau far enzatgei vidlunder,
eran ellas aunc pli horriblas, getg sinceramein.»
Encunter la fin dal roman vegni
plaunet meglier per Hendri: Giuanna
daventa sia amia ed il garmadi Samuel
tgietschen è suenter in accident bler pli
hofli. Ma l’aura na resta betg ditg uschè
buna: Tuttenina survegn la mamma da
Hendri anc cancer, e ses emprim bab ha
ina nova amia.
Linus Flepp ha fatg las illustraziuns en il
MAD
Tschespet 69.
Scenas persvadentas
Camenisch lavura ora a moda fitg sensibla ses protagonist. Surprendent è,
quant bain ch’el lascha observar Hendri
las relaziuns tranter ils dus babs e la
mamma. Hendri senta las pli finas midadas da temperaturas tranter ils creschids. L’optica resta dentant adina
quella dal giuven. L’autur è consequent
e na sforza mai si a Hendri ina optica da
creschids. Quai persvada.
Fermas èn las scenas cun Hendri e
Samuel. Cura ch’els fan motocross cun
Far pisch en il cup
Ina giada u l’autra gioga Camenisch era
cun perversitads. El lascha esser ses
Hendri in tip voyeuristic cun mirveglias
disgustusas. L’amia Giuanna raquinta p.
ex.: Sia sora haja ina giada tezzà ses pitschen chaun cura ch’ella aveva bler memia bler latg en ils sains, ed ils sains faschevan snuaivel mal. Hendri avess
mustgas da vesair co in chaun baiva latg
d’in sain. En in auter lieu sa dumonda
Hendri co ch’il sain operà da sia mamma vesia ora.
Tar questas pitschnas scenas ballucca
il raquint. Ins sa dumonda: Pensa in
giuven en la pubertad propi uschia?
Pli credibel èn las reminiscenzas cun
il «far pisch en il cup tar il medi». Ellas
cumparan en pliras variantas en il decurs dal raquint. Ils patratgs che Hendri ha en quest connex – sa co las dunnas fan pisch en il cup? etc. – laschan
sentir, quant navidas ch’il giuven ha
questa procedura penibla. Ma la mirveglia confusa na lascha tuttina mai
luc.
Silvio Camenisch: «Hendri e ses babs», roman da
giuventetgna. Tschespet 69. Ediziun da la Romania. Illustraziuns da Linus Flepp. 177 paginas.
25 francs. Cuira 2004. ISBN 3-03900-903-6.
Canzuns da Nadal en tschun lungatgs
La fin da november ha liug a Mustér igl emprem concert da Nadal dils Furbaz
DA HANS HUONDER / ANR
■ Las davosas preparativas per la turnea dils Furbaz marschan. Ils 28 da
november 2004 partan els a Mustér a
lur seria da concerts d’advent el Grischun ed ella Svizra centrala. Marie
Louise Werth, Ursin Defuns, Gioni Defuns e Giusep Quinter contan 22 canzuns dil temps da Nadal en tschun
lungatgs. Paucs meins avon che la gruppa Furbaz sesligi igl onn 1990, haveva
ella ediu il disc cumpact intitulaus «Nadal». Ils tocs sin quella han ils quater
Sursilvans cantau aposta per las registraziuns. En in concert public ein quellas
canzuns mai stadas d’udir dils Furbaz.
Quei duei ussa semidar. Ils dudisch tocs
da quei disc e diesch arranschaments
novs fuorman il program dalla turnea
d’advent d’uonn. La prevendita per ils
siat concerts ha entschiet.
En siat loghens
La turnea dalla gruppa Furbaz entscheiva
a Mustér. Silsuenter ein ils Sursilvans cun
Marie Louise Werth al clavazin d’udir a
Glion, Cuera, Cham, Stans, Sarnen e per
conclusiun a Puntraschigna. Sco quei che
Ursin Defuns di, ha l’elecziun da quels loghens da concert in motiv particular:
«Nus lein sepresentar uonn leu nua che
nus havein nossas ragischs, pia el Grischun ed ella Svizra centrala.» En in concert che cuoza mintgamai duas uras ein
22 tocs da Nadal en romontsch, engles,
tudestg, talian e franzos d’udir. Ultra dils
dudisch tocs ch’il disc cumpact cuntegn
ha il cumponist e dirigent Peter Jacques
procurau per diesch ulteriurs arranschaments. D’udir ein denter auter ils tocs
«Happy Christmas» da John Lennon,
«Mary’s Boy Child» da Boney M. sco era
«Child in a Manger» da Bob Dylan e
«Blue Christmas» da Céline Dion.
Cumpletada vegn quella purschida pil
temps da Nadal dils dus hits da pli baul
dils Furbaz «Da cumpignia» e «Viver
senza tei». La gruppa vegn accumpignada dils musicists Heinz Affolter (virtuos
ghitarist), Thomas Custer (contrabass e
mandolina), Charlie Weibel (percussiunist da professiun) e Peter Jacques (syntesizer). Cun la turnea da Nadal vulan la
musicista ed ils treis musicists plidentar
in e scadin, surtut denton il segment
dallas persunas sur 30 onns. «Denter
quels ein biars enconuschents ed amitgs
da pli baul. Nus lein schar reviver empauet ils sentiments d’avon 15 onns», di
Ursin Defuns che selegra da saver sepresentar. Saver cantar e far musica ensemen cun ils camerats dalla gruppa stetti
el center da quei project.
Biars resuns
Parallelmein sper ils exercezis da cant e la
collaboraziun cun la band han ils quater
Furbaz era giu da sefatschentar quest
atun cun bia lavur organisatoria. «Essend
che nus organisein uonn sezs la gronda
La gruppa Furbaz cun
Ursin Defuns, Giusep
Quinter, Gioni Defuns
e Marie Louise Werth
(da sen.) dat siat concerts da Nadal el Grischun ed ella Svizra
centrala.
FOTO L. DEGONDA
part dils siat concerts, ha ei num da s’engaschar intensivamein», puntuescha Ursin Defuns. Aschia tucca ei denter auter
da sefatschentar da reclama e marketing.
Pli u meins sco preludi alla turnea sepresenta la gruppa la dumengia dils 21 da
november 2004 alla Televisiun svizra
DRS. «Nus essan vegni envidai en da
Paola e Kurt Felix da cantar il toc dil ‘Pign
schumbrader’ en quella emissiun davart
il cancer,» di il scolast da musica dil gimnasi claustral a Mustér. Igl interess dalla
televisiun ei buca staus il sulet dils mieds
da massa suenter l’annunzia dall’Agentura da novitads rumantscha da questa primavera, ch’ils Furbaz retuornien sin tribuna: «Nus havein giu biars buns resuns
dalla televisiun, da radios, sco era da
biaras gasettas ed illustradas.» Igl avrel
havevan ils Furbaz numnadamein annunziau lur comeback e quei – tenor Ursin Defuns – suenter madira ponderaziun: «Nus havein tuts nossas obligaziuns
professiunalas e familiaras che ston vegnir ademplidas.» La truscha dil mintgadi ei lu era il motiv principal che la
gruppa vul concentrar las forzas ils onns
vegnents mintgamai sin ina turnea da
Nadal: «Quei ei nossa filosofia. Per dapli
tonscha ei semplamein buca.» L’idea dil
comeback ei naschida avon dus onns a
Breil. Leu eran ils quater Furbaz vegni
envidai ad ina emissiun dalla Televisiun
svizra DRS cun Mariano Tschuor. «Avon
in onn havein nus lu concretisau ils plans
ed era reediu il disc cumpact ‘Nadal’
ch’era exaurius dapi tschun onns», di Ursin Defuns.
Ils concerts da Nadal dalla gruppa
Furbaz han liug suandontamein: 28 da
november en baselgia parochiala a Mustér; 5 da december en baselgia claustrala
a Glion; 11 da december ella baselgia dalla S. Crusch a Cuera; 12 da december ella sala Lorenz a Cham; 17 da december
ella baselgia parochiala a Stans; 23 da december ella baselgia parochiala a Sarnen;
25 da december el Rondo a Puntraschigna. Reservaziuns san vegnir fatgas tier
las uniuns da cura e traffic dils loghens.
Informaziuns retscheivan ins era sin la
pagina d’internet www.furbaz.ch.