1 annada 11/ Glion / pretsch frs. 45.–/onn

PUNTS ˜ ¨¨¨¨¨˜
NR. 135¨˜ ¨¨¨¨˜
UOST¨¨˜ ¨¨¨¨¨˜
8/2005¨˜ ¨¨¨¨˜
¨¨¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
annada 11/ Glion / pretsch frs. 45.–/onn
1
INFOS INTERNS
ILS PUTGADS
SUPERBIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 3
da Silvana Derungs
En ils egls da la glieud da quest mund ina bellezza, ma dond memia bler paisa sisur èn ins
ladinamain madir/a per l’enfiern. In confiert?
AVARITIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 4
da Maurus Blumenthal
L’engurdientscha – il regl da posseder. Tgi ha
dapli ch’jau e co survegn jau anc dapli?
EDITORIAL
da Fadrina Hofmann
INTERVISTA CUN DUONNA INGU RODIA
(INGURDIA)¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 10
da Flurina Henkel
Tge è engurdientscha? Tge vul quel sentiment? E tge ha quai da chefar cun la malscuidanza?
RABGIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 10
da Seraina Henkel
Ina poesia sur da la rabgia.
L’INSCUNTER SAINZA PUTGADS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 4
da Mario Caviezel
LA MOTO¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 11
INVIDIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 5
da Fadrina Hofmann
ILS SIAT PUCCAUS MORTALS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 12
Tgi n’enconuscha betg quest sentiment
ch’entschaiva en il venter, raiva si en il pet e
serra la gula – la malscuidanza!
Putgads mortals – in’expressiun betg quotidiana. Datti putgads cun consequenzas mortalas?
IRA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 6
dad Ursin Lutz
La gritta è omnipreschenta, oravant tut dentant en la musica d’ozendi.
ILS 7 PUCHATS MORTALS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 6
da Flurina Prenner
Poesias curtas sur da mintga putgà.
LUXURIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 7
Volupted − citats, proverbis e purtrets ramassos da
Mevina Feuerstein
LA CATSCHA DA COSACS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 8
dil student a wandschrank feat. hutscha dalla steppa
In’ovra da collavuraziun. Tge vegn la fusiun
dal liricher etablì – noss student a wandschrank – ed il arachnopoet la hutscha dalla
steppa, a purtar a la futura litteratura rumantscha suenter quest preludi pompus?
GULA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 8
Maltampranza – igl magler e bever excessivda Gianna
Sonder
La perscrutaziun da nutriment ha in grond
pensum; il pievel vegn adina pli gross...
ACEDIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 9
dad Annatina Nay
Scher enturn da marsch è cummadaivel – mo
betg stuair far memia bler – i savess già esser
damemia!
Ella è enavos: La moto da Rafael Müller.
da Gion Hosang
LIRICAS BANALAS V¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 12
dad ephraim, student a wandschrank
Liricas banalas – la davosa!
IL GIAST DAL MAIS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 13
Silva Semadeni
OPEN AIR TRUN¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 13
da David Berther (fotos) ed Ursin Lutz (text)
OPEN AIR VAL LUMNEZIA – INA CRONOLOGIA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 14
dad Ursin Lutz
STEREO MC’S – LA SURPESA DA SONDA
SERA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 14
dad Annatina Nay
«PER FREAKS, NOVIZS E MIRVEGLIUS...»¨ ˜ 16
da Fadrina Hofmann
En november esi puspè uschè lunsch: temp
per ils Dis da Litteratura a Domat! Tge ch’ins
spetga quest on, tradescha l’anteriura schefredactura da Punts Anita Simeon.
PROFIL DAL MAIS: HANS BARANDUN¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 17
da Mevina Feuerstein
TUPPA SCHNORRA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 18
TRANTER UMENS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 19
PLACI E LA SGARSCHUR¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 19
[email protected]¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 20
SERIA MEINSILA DA FOTOGRAFIAS¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 21
CONTAINER¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 22
ENGIAVINERA¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨˜ 22
2
Sch’ins dumonda ozendi a la giuventetgna
da numnar ils 7 putgads mortals, lura datti
difficultads. Bunamain tuts respundan ch’il
mazzament e l’envol tutgan era tar quels putgads – ils 10 cumandamaints laschan salidar.
L’engurdientscha è bunamain l’unic putgà
che tuts enconuschan anc. Jau stoss confessar
ch’jau n’aveva nagin’idea tgenins putgads che
appartegnan als 7 putgads mortals. Ok, jau
hai ina buna stgisa – nus protestants na vegnin betg en l’enfiern sche nus commettain in
putgà, dimena n’enconuschain nus era betg
ils putgads... En quest’ediziun ans deditgain
nus als putgads. Tut ils putgads vegnan tematisads:
1. la superbia
2. l’avarizia
3. la malscuidanza
4. l’ira
5. la luxuria
6. l’engurdientscha
7. la marschadetgna
Tut il team giavischa bun divertiment cun
in’ediziun da Punts plain putgads...
SUPERBIA
da Silvana Derungs
EI
ERA
INAGADA
INA
DUNNA
GIUVNA.
QUELLA FUVA FETG BIALA E FETG LOSCHA.
ELLA TEMEVA DA VEGNIR MACORTA CUN
SURVEGNIR AFFONS. PERQUEI EIS ELLA IDA
TIER INA FEMNA VEGLIA, INA DA PIGEULS, ED
HA RUGAU QUELLA DA VULER FAR CH’ELLA
RESTI ADINA BIALA. [...30 ONNS SPIRAN, LA
DUNNA RESTA ADINA BIALA...] LA DUNNA
HA SAVIU EN QUEI MUMENT CHE SCH’ILS
TREIS AFFONS CHE LA STRIA HA GIU MAZZAU, FUSSIEN NASCHI, FUSS IN DILS BUOBS
DAVENTAUS PRER, LA BUOBA MUNIESSA ED
IL SECUND DILS BUOBS UESTG. ELL’EI MORTA
EN PAUC TEMPS DALLA MALENCONIA.
Praulas, 1984
Pervia da siu desideri da restar biala han treis
affons buca viu la glisch dil mund. Aunc mender: quellas treis persunas fussen entradas el
survetsch da Dieus, sch’ellas vessen viviu. In
tal agir egoistic sto vegnir castigiaus. Mo da
l’autra vart da questa veta lu. Cheu ed oz vala
il quitau per la bellezia plitost sco vertid, els egls
d’enzatgi auter denton sco puccau.
in sulet gnoc da puccau, buca da vegnir libers
da quei smaledet puccau, gia el best da nossa
mumma eran nus in puccau... (o dolur per
nossa mumma che saveva ch’ella nutreschi e
vegni a parturir in mantun da ca. 3.5 kg puccaus). Cul batten ein entgins da nus forsa vegni
da sedeliberar da quei squetsch insupportabel
– silmeins per ils emprems onns da nossa veta.
Mo cura ch’il carstgaun ei empau pli vegls ed
entscheiva tgunsch e naturalmein ad emprender d’enconuscher siu tgierp – gie la pli biala!
– forsa aunc ad haver bugen ed esser loschs/a
da quella cuviarta da noss’olma, lu draccan
scamonds e camonds e far-schliata-cunscienza
da tuttas varts sil pauper puccont (secapescha
era silla pucconta). Seigies cunscients: Dieus
vesa tut! E para ch’il «haver bugen sesez» ei
buca mo in bigliet direct pigl uffiern en fatgs
dalla autosexualitad, mobein era en connex cul
sedepurtar da nies tgierp anoviars ella societad.
E cheu vegnin nus propi tier las schliatas caracteristicas cuntenidas el puccau mortal dalla
superbia: la vanadad, la luschezia e l’arroganza.
SUPERBIA FA RECLAMA
BELLEZIAS DA SETURPEGIAR
La superbia vala – surtut ella teologia catolica
– sco in dils siat puccaus mortals. Mo ins stuess
forsa precisar in detagl: la superbia, vanadad
ni luschezia ed era ils auters dils aschinumnai 7 puccaus mortals ein buca gia sco tals
in puccau, mobein siat schliatas qualitads dil
caracter dil carstgaun che san menar a puccaus.
E sch’in carstgaun miera en in puccau mortal, va si’olma direct egl uffiern... Daco che la
vanadad ei in puccau mortal? Ella impedescha
la concentraziun dil carstgaun sin Diu e meina
quella sin ins sez, sil tgierp e l’apparientscha.
Totalmein superficial, nies tgierp ei gie mo ina
cuviarta per nossa veta transitoria en quest
mund. Ei vala buca la peina da sededicar
memia fetg a quel. Mo gie, nus e nies tgierp:
La vanadad ei in quitau exagerau per l’atgna
bellezia, pil tgierp, per l’attractivitad. Ins s’entusiasmescha e sefittescha cun in mund illusoric
per cheutras contonscher in’identitad elevada.
Ins setratga per pli bials e pli saijeutgei ch’ils
auters. Ozildi surri la vanadad giu da quasi
mintga monitur e mintga placat; vestgadira e
products da bellezia che lain passentar dunnas ed umens in bien temps davon il spieghel
– sche buca duront l’applicaziun, sche silmeins
suenter per saver admirar igl effect. E sch’igl ei
buc il spieghel en combra, lu segir il spieghel
dalla societad. Buah, oz ei la C. puspei inaga schica! E G. ha puspei fatg ina presentaziun – suveran,
segir, luc, semplamein genial! Ed has viu ses mauns?
Senza macla, schubers, adina el dretg liug, negins
moviments che vessen schau supponer difficultads.
3
Co pomai vegn quella da far giu aschi perfetg la
pelegna dallas combas? Jeu vi è! O co quei fa bein
e motivescha, in tec renconuschientscha. Quei
sentiment da gronda satisfacziun da sesez ei la
luschezia. Ella deriva dalla segirezia (subjectiva)
dad haver prestau enzatgei dil tuttafatg extraordinari che mereta la renconuschientscha da
tuts. Quella segirezia sa esser tradida dall’atgna
valetaziun cun atgnas normas ni era entras la
societad cun lauds e bravos. En mintga cass
segir in bi ed emperneivel sentiment, negin
da nus che sa snegar quei. In stadi exagerau
dalla luschezia sa lu menar all’arroganza, nua
che l’atgna valur vegn valetada in toc pli ault
che quei ch’ella ei en verdad. Quei ei lu las
ominusas persunas sescufladas cul nas ad ault
ch’ins freda gia dalunsch grazia a lur autohimnisdalaud. – Uuups! Sun jeu ussa curdada ella
trapla? Cun metter quellas persunas el truchet
«arrogant» hai jeu valetau memezza sco zatgei
meglier, ni buc?
IN TEC ASTGA EI ESSER
Ch’ei seigi sco ei vegli, propi ils tips supervanaglorius vegnan schon aunc sil mund – sil pli
tard egl uffiern. Mo tuttina per (se)defender: La
luschezia sto buca dispet esser ina valur negativa: senza luschezia, senza la segirtad da sesez,
tgi ughegiass dad interprender enzatgei? In tec
luschezia, empau segirezia da sesez, ina certa
cuntentientscha cun sesez, ina certa stema per
l’atgna persuna astgein nus bein aunc haver. Ni
stuein nus gest vagabundar sco creatiras superhumiliteivlas per nossa veta plein stentas ed
empruaments entuorn per evitar ina curdada
giu egl uffiern? Gie? En quei senn: dai adatg la
proxima gada cura che ti passas sper las vitrinas
dallas stizuns sperasvi e miras enstagl silla rauba
exponida sin tiu agen maletg! Forsa che ti vesas
il bubuzi fagend hallooooo...
AVARITIA
da Maurus Blumenthal
Regl da posseder senumna engurdientscha
per tudestg. Sco tut quels siat puccaus mortals nescha era l’engurdienstcha, la tema da
vegnir alla cuorta, en il giavelet, nies pign ego
– che tratga ch’el seigi il chef dil mund. La
tema da vegnir alla cuorta ha sias raschunas.
Sch’ins ha sco affon buca survegniu avunda
carezia da ses geniturs, san ins purtar l’entira
veta quei buordi dall’engurdientscha cun
ins che seresulta ord quei manco da carezia.
Naturalmein essan nus buca pigliai sut quei
buordi. Mo igl ei in liung viadi da vegnir
naven da quei. Cun la fidonza en la veta
svanescha l’engrudientscha. L’engurdientscha
ei nuot auter che tema. Ord l’engurdientscha
seresulta lu la schalusia ni era la ravgia. Tut
ils vezis stattan en relaziun da cadeina in cun
l’auter. La fidonza che la veta veigi quitau dad
ins, che la forza dalla veta che tegn en funcziun gl’entir univers seigi habla da mirar per
ins ei atgnamein senza dubi. Cumparegliar
rinforzescha l’engurdietscha: Quel ha meglier
che jeu, el survegn dapli che jeu. Mintgin ei
auters ed aschia survegn mintgin quei ch’el
ha da survegnir, quei ch’el ha dabien. Ei dat
ina gronda giustia cheutras – quella sesanfla
denton davos la fassada dil mintgadi. In meil
per tei ed in miez per mei sa esser gest, sch’ins
vesa davostier. L’engurdientscha ei atgnamein
ridicula sch’ins ei buca penetraus en ella. Sper
la fidonza ei igl esser perdetga impurtonts.
Quei vul dir acceptar la realitad sco quei
ch’ella ei. Cheu ei negina apatia manegiada,
mobein in agir cun distanza a quels vezis e
buca in reagir cun emoziuns da tgau entochen
pei.
La veta ei tuttina aschia sco quei ch’ella ei. Ella
ei semplamein. L’engurdientscha ei in pitir
che porta il pitir als auters. L’engurdientscha
ei ina malsogna. En nossa societad da consum
ha ella anflau il paradis. Adina dapli, pli grond
e pli spert!!!
L’INSCUNTER
SAINZA PUCHATS
da Mario Caviezel
Quai d’eira üna bunura ch’eu sun stat davant
porta, ün di da stà, güsta cha’l sulai faiva
glüschir ils pizs dal Piz Lad. Eu spettaiva
cha’ls razs da sulai pervegnan a la mira
fixada, nempe pro mai. Quists razs da chalur
struschaivan güsta il god da Staffas cur ch’eu
n’ha scuvert per la prüma jada ün bös-ch
imposant. El d’eira uschè frappant cha da fatta
utschels volants vessan tschüf la vöglia da
til examinar. Natüralmaing n’ha eir eu senti
las sguozchas in meis corp las qualas chi’m
sforzaivan da’s metter in viadi a perscrutar
mia scuverta.
Cur ch’eu sun rivà a lur dal god stuvaiva tour
in man mia pitschna manera ch’eu vaiva pro
mai. Il god spess m’ha fat dovrar grondas
forzas. Finalmaing am rechattaiva sün ün
clerai. Immez quist rudè glüminus abitaiva
el – il bös-ch ch’eu n’ha scuvert a mamvagl.
Eu m’approsmaiva ad el be adascus perquai
cha la stupefacziun es statta enorma. Ün
bös-ch da tala grandezza nun haja mai vis
in mia vita. Intuorn el creschaiva l’erba fin
pro’ls schnuogls, sün el sun stats utschels chi
chantinaivan lur chanzuns, in el abitaivan
quietezzas celestialas. Cur ch’eu n’ha tgnü
l’uraglia sül trunc dal bös-ch n’haja badà ch’el
am laiva regalar tuot sia sabgentscha, tuot
sias experienzas ch’el ha ramassà fin a nossa
cugnuschentscha. Eu am sentiva in sgürezza.
Davo üna pezza n’haja dozzà il cheu per
observar la curuna dal bös-ch. Sainza realisar
n’haja dandettamaing serrà ils ögls. Alch da
gronda pussanza s’ha balantschà i’l ajer sur
mai dürant cha ün vent delicat passaiva tras
meis chavels. Schi, in quels mumaints nu
pensa a guerras ed a las misergias chi regnan
nos muond. Na, in quels mumaints regna
pro mai ün silenzi profuond – profuonda
recreaziun. In quels cas vezza l’En bramà
davant mai e seis schuschuri tremend, o il
tramunt dal sulai e sias differentas culuors chi
4
sdaisdan mi’orma indurmanzada. Quai es eir
stat quella jada uschè davant il bös-ch ch’eu
n’ha scuvert. Sia vicinanza ed il respir in meis
corp han s-chaffi quels purtrets davant meis
ögl spiertal.
Plan planet n’haja darcheu sbassà meis cheu e
n’ha drivi meis ögls. Dürant l’observaziun dal
trunc dal bös-ch n’haja scuvert cha sia «pel»
es talmaing glischa e ch’eu pudess pozzar mia
fatscha sün ella e tilla struschar üna pezza
landervia sainza ch’eu am feriss.
Danövmaing am passaivan impissamaints
e dumondas tras meis cheu. Co po quai be
esser? Ün bös-ch uschè vegl stuvess esser
gruogl? Eu am n’ha vout intuorn e n’ha
perscrutà tschels bös-chs. Els fuormaivan
ün rinch intuorn meis bös-ch predilet. LUR
fatschas sun stattas plain fodas. Quellas sun
gnüdas cuernadas dad üna barba spessa chi
tendschaiva fin pro lur cheus chi sun stats bod
chalvs. Ma meis bös-ch vaiva l’apparentscha
dad ün giuven guitader – o lessa meglder dir,
dad ün giuven Dieu immortal?
Eu n’ha passantà tuot quel di dasper quel bösch. Eu sentiva chi füss pella prüma ed ultima
jada cha meis cour fetscha uschè ün tal inscunter. Schi, il bös-ch ed eu. Quista creaziun
plain stupefacziun am daiva ün sentimaint da
protecziun e da sgürezza.
Avant co tour cumgià til n’haja toc per
l’ultima jada. I’m paraiva sco sch’eu tockess
alch antic, alch imposant, alch chi’m faiva
impreschiun, alch chi d’eira immun cunter orcans e cunter la destrucziun, alch chi
dostaiva cunter l’agir da l’umanità. Schi, el nu
preschantaiva, nu preschainta e nu preschantarà ingüns puchats!
INVIDIA
da Fadrina Hofmann
LA MEDAGLIA DA BRUONZ PRO’LS PUCHATS
HA SURVGNI L’INVILGIA. L’INVILGIA ES ÜN
SENTIMAINT CHI’D ES DA PRÜMA DAVENT
alch ed i’s chüra plain invilgia cha ningün nu
piglia davent quel «s-chazi». Impustüt scha
quel s-chazi ha bels ögls e bütscha grondius...
IN NUS, CHI PO SVILUPPAR ENORMAS ENERGIAS E LASCHAR PERDER MINCHA CONT-
L’INIMI INVILGIA
ROLLA...
Chi chi’d es gnü invilgià fingià üna jada sa
che dischagreabel cha quai es. Conumans
invilgius san gnir maligns e lura cumainzan
las intrigas. Quai es il material per bleras
serias illa televisiun e blers romans da differents geners. Minchatant as bada massa tard
che chi’d es vairamaing il motiv per il deport
s-chiffus dad üna persuna. Dad ün mumaint
a tschel s’haja ün inimi, o almain inchün
chi’t tramettess il plü jent là ingio chi crescha il paiver. I cumainzan las malignitats, las
remarchas chi pizchan e las acziuns ingüstas.
L’inimi invilgia piglia pussanza sur d’ün’otra
persuna e crescha talmaing fin chi’s sviluppa
ün’obsessiun! Esser ün inimi es precis uschè
stantus sco esser la victima da quel inimi. A la
fin finala vaja pel solit oura mal. Happy-Ends
daja dinrar pro cas d’invilgia.
I cumainza amo avant co chi’s sa chaminar,
maindir discuorrer. Il prüm para banal, i va
per piculezzas. Tschel uffant ha ün bel giovaret chi’s less avair o cha la mamma s’occupa
dal fradgliun e quai nu plascha gnanca zich.
Cur chi s’es ün pa plü grond vaja per l’amur
da la muossadra, per üna marenda plü buna
co l’aigna o per prüms marus chi’s less avair.
Plü vegl chi’s vain e plü suvent cha’l sentimaint as fa badair, quel sentimaint dischagreabel chi’s fuorma aint il vainter e rampigna
planet sü vers la gula: L’INVILGIA!
No tuots tilla cugnuoschain. Susi ha megldras
notas co eu, la sourina survain daplü cumplimaints, la vaschina ha üna stupenda figüra
sainza stuvair far alch, il marus flirta cun
ün’otra, ed uschè inavant. Viver insembel cun
otras persunas significha al istess mumaint
viver cun inviglia – vicendaivelmaing.
AMUR E SCHIGLIUSIA
La plü gronda pussanza ha l’invilgia ill’amur.
Pel solit as discuorra lura da schigliusia. Cur
chi va per exs ed exas dvainta precis uschè
difficil co cur chi va per concurrents e concurrentas – o pseudo-concurrents e pseudo-concurrentas... Cun l’invilgia as sviluppan energias chi nu’s vess mai cret d’avair in sai. Our
d’ün puchà naschan plüs oters puchats, per
exaimpel la rabgia profuonda o il desideri da
coppar ad inchün. Quantas tragedias d’amur
haja dat fingià pervi da la maligna malatia
«invilgia»! In fuond vaja pro quella adüna be
per possess. O chi’s voul avair alch ch’inchün
oter ha, o chi’s voul mantgnair pel mort e fin
CUMBATTER LA BESTIA
Co as poja cumbatter cunter quista bestia
d’ün’invilgia? Là daja duos variantas. La
prüma ha nom: IGNORAR! Exaimpel: Cur
cha l’adurà discuorra darcheu üna jada culla
ex, nu’s stuvessa perseguitar quai e spettar
mincha surrier o mincha gesta gentila per
survgnir la gronda rabgia. Anzi, quai es il dret
mumaint per flirtar svessa cun inchün o per
as dedichar ad agens interess. Uschea nu vain
ingün nervà dad attachas invilgiusas.
La varianta duos es amo ün zich plü rigurusa
e’s nomna EGO-TRIP. Che esa dad invigliar
ad otras persunas schi s’ha svessa tuot quai
chi douvra per esser furtünà? I s’ha ün tet
sur il cheu, ün job o lura la libertà, il spejel
muossa ün’apparentscha plü o main agreabla
ed x-inchün at ha adüna gugent. Tuot quistas
5
qualitats as poja verer in üna glüm bler plü
grondiusa e cun mincha zichin cha la conscienza da sai svessa crescha, svanischa l’invilgia.
Na cha l’invilgia svaniss uschea dal tuot, ma
ella rest’la almain be üna bes-china domestichada...
ILS 7 PUCHATS
MORTALS
IRA
da Flurina Prenner
dad Ursin Lutz
La gretta ei omnipresenta en nies mund, las
novitads ord radio, televisiun e gasettas laian
salidar. In fetg bien terren per gretta para denton era l’industria da musica dad esser. Gia
dapi decennis han gruppas che produceschan
musica agressiva e violenta enorm success. Igl
onn 2003 ha Metallica schizun sontgificau la
gretta cun publicar igl album «St. Anger». La
musica ed ils texts laian pauc tochen negin
spazi d’interpretaziun – tut ei drizzau ora sin
100% gretta!
St. Anger ‘round my neck,
He never gets respect,
St. Anger ‘round my neck.
(You flush it out, You flush it out!)
tala vegn supprimida ni acceptada e vivida.
Aschia entscheiva il text era culla reproscha
che la gretta survgni mai il respect meritau
e ch’ella vegni ignorada dils carstgauns. Sco
proxim suonda igl appell da surmuntar quella
barriera e da mirar sur tut las consequenzas
che la gretta savess haver e da schar penetrar
ella alla surfatscha. La davosa strofa descriva
lu era cun claras parolas la tenuta positiva
enviers la gretta. Il jeu ord la canzun giavischa
che la gretta seigi ferma, mo per el e sut negina controlla. Ei va aunc pli lunsch ed il jeu
vul ch’el vegni remplazzaus cumpleinamein
dalla gretta. Mo entras quei stadi final ei la
cumpleina libertad da contonscher – silmeins
tenor ils plaids da quella canzun.
1. SUPERBGIA
Svolar otezzas,
ramassar las stailas glüschaintas.
Guardar giò sül muond,
cun ün rier maglin,
fin chi’s sblezcha oura
e’s crouda inavo illa realtà.
2. SCHLASCHÖGN
Mangiar quai chi’s voul,
sainza dumonder.
Suna cuntaint cun meis esser
chi nun es acceptabel
schi’s vezza
fatschas fomantadas?
3. INVILGIA
Spinas d’ün cactus
fouran tras il corp.
Urtias ardan sülla pel
e fan murir ils sens,
flommas toccan il cour
fin ch’el exploda.
Fuck it all and no regrets
I hit the lights on these dark sets
I need a voice to let myself, to let myself go free
Fuck it all and fuckin’ no regrets, I hit the lights on
these dark sets
Medallion noose, I hang myself, St. Anger ‘round
my neck
4. RABGIA
Cotschnas las masellas,
sco il sulai dal desert.
Chalurs as derasan
e fan buglir il esser,
fin cha’l sulai tramunta
e las fradaglias as derasan.
I feel my world shake,
Like an earthquake,
Hard to see clear, is it me? is it fear?
I’m madly in anger with you
And I want, my anger to be healthy,
And I want, my anger just for me,
And I need, my anger not to control,
And I want, my anger to be me,
And I need, to set my anger free,
SET IT FREE!
5. VOLUPTÀ
La brama crescha,
il bsögn chatscha.
Cloms müts in sai
ch’ingün nu doda.
La via chi maina al böt
para lunga.
Il text dalla canzun che ha medemamein il
tetel «St.Anger» muossa claramein nua ch’il
problem central dalla gretta schai. Mintga
carstgaun cuntegn en sesez ina certa quantitad gretta, la damonda ei sulettamein sche
6
LUXURIA
Volupted − citats, proverbis e purtrets
ramassos da Mevina Feuerstein
6. INGÜSTIA
Il tour es quà,
il dar es invlidà.
Sainza resguard
as piglia che chi’s voul.
Finischa l’ingüstia
pür a la fin da l’umanità?
7. DASCHÜTLIA
S-chüra not d’inviern
s’ha derasada sün terra.
Fraidüras fan dschelar l’aual
chi cul’e cul’ inavant.
Be la natüra para da lavurar
fin cha la prümavaira tuorna.
Trahit sua quemque voluptas.
Minchün vain trat da sia brama.
(Titel d’ün purtret da Chatelain)
Volupted nu deriva da l’amur, dimpersè be da
motivs sexuels.
(Definiziun)
Sex es il pü dastrusch a la beandentscha.
(John Updike)
Minchün stess lascher surmner da sieus
appruvamaints, chi so cur cha tuornan?
(Oscar Wilde)
Ils umans braman trais chosas: onur, richezza
e volupted.
(proverbi tudas-ch)
Liebe führt zu Erben, Wollust ins Verderben.
Amur maina ad ierta, volupted fo ir in malur.
(anonim)
Il pü grand vizi es la volupted, la pü granda
virtüd l’amur pels iffaunts.
(proverbi giapanais)
La volupted es il premi da la natüra pels
umauns pels schaschins da generer e parturir
iffaunts.
(Sigmund Freud)
Las prümas volupteds sun adüna adascusas,
la verguogna la cundischa e zoppa, la prüma
amur nu fo gnir impertinent dimpersè tmüch.
(Jean-Jacques Rousseau)
La volupted feminina es scu magia chi pretenda paschiun totela.
(Simone de Beauvoir)
La volupted maina a crudelted.
(Balzac)
7
LA CATSCHA
DA COSACS
GULA
dil student a wandschrank feat. hutscha dalla steppa
nus essan ils cosacs
la damaun
cavalchein tras la steppa
nos paliats mellen pallids
sgolan viers gl’inimitg
davos nus libertad
davon nus lontananza
ha!
ei per nus
enstagl ir a dumir durmir
enstagl far la maglia maglieinsa
in di daventein ils signurs dallas pradas
nus essan ils cosacs
gie, nus essan buc cosacs
tut quella miarda
ei mia veta
sai buc raquintar
dad auter
zacu ina damaun
rumpein semplamein giu las tendas
pli lunsch che quei ch’el sto
va mo quel senza mira
ha!
nus enconuschein buc auters dis!
ach, suffla toch el tgil
ti huora battaglinas
essans uss ni essans buc
sche ti sas buca ton
lu va puspei
e cava truffels
Maltampranza − igl magler e bever excessiv
da Gianna Sonder
La maltampranza era scu tot igls 7 putgeas
mortals eneda ena part dalla religiun. Pero oz
gioia ella la pi gronda rolla tar la perscrutaziun
da nurtimaint. Cunchegl tgi la pluralitad digls
abitants dallas teras d’industreia on avant
mang avonda raps per cumprar magliaretschs
è la maltampranza davantada ena schort malsogna digl pievel bagnstant.
Avant bung 600 onns cartivan igls carstgangs
pero tgi la puniziun per chels putgeas reiva pir
an l’oter mond. Oz egl cler tg’ins ò gio da trer
las consequenzas sen chest mond. Ins reiva
gross ed antras chegl egl adegna pi grev da sa
muantar e chegl magna tar anc daple grass.
En tschertgel vizious. Pero ozande tgi ò sen
prest mintga cantung u en Mc Donald’s ni ena
buteia da victualias egl grev da cumbatter chel
trend. Igl exaimpel da model èn puspe eneda
igls Stadis Unias. Gio igls unfants sa deisan ve
da chesta moda da sa nutreir excessivamaintg
e gl’è grev da midar chella deisa. Igl pievel
reiva adegna pi gross. Igls muteivs èn oravant
tot tgi igls Americans fon mengia pac sport u
tgi sa muaintan an general mengia pac, tgi igl
nutrimaint an las cantinas da scola ed an las
ustareias n’è betg sang e tgi las victualias an
igls supermartgeas èn mengia grassas. Las consequenzas dalla surpeisa e dalla corpulenza èn
malsognas cardiovascularas (digl cor e dalla
circulaziun), malsognas digl apparat motoric e
dalla psica, diabetes, gotta, valour augmentada da colesterin, mal digl fet ect. Chella «epidemia» da neir gross caschunga tranter oter
er gronds costs da sanadat. Igls Stadis Unias
on gia expensas da 96,7 milliardas dollars igl
onn 2003, e chegl angal per las consequenzas
dalla corpulenza. 16 % digls unfants e 20,4 %
digls carschias èn corpulents, damai pi gross
tgi surpasonts.
An Svizra èn 3.8 % digls unfants corpulents.
Pero gio 16.7 % digls mattatschs e 19.1 %
dallas matatschas èn surpasonts. Chegl mossa
8
ena studia dalla ETH tgi è neida fatga chest
onn. Igls onns 60 è er nia mano tras ena studia sumiglianta cun 400 unfants da Turitg.
Digls mattatschs dad 8 onns vevan angal 10
% en pi grond BMI tgi 17.2, oz egl 32 % digls
mattatschs. Chegl mossa tgi er tar nous dattigl
chel trend da neir pi gross.
Pero scu maseira ins chegl? Cun igl BMI, igl
Bodymassindex. Cun ena furmla ins so chintar quala part digl corp tgi è grass. La groba
furmla è la peisa an kg dividia cun la grondezza an meters agl quadrat. Per exaimpel 60
kg / (1.68 m x 1.68 m) = BMI. La suandonta
tabella è ena groba norma.
sottapeisa
carschias: < 18.5
peisa normala
carschias: 18.5 – 24.9
surpeisa
carschias: 25.0 – 29.9, mattatschas (ca. 14
onns): 23.3 – 28.5, mattatschs (ca. 14 onns):
22.6 – 27.5
corpulent
carschias: > 30.0, mattatschas: > 28.6, mattatschs: > 27.6
Nous canuschagn la suandonta situaziun bagn
avonda; dantant da sa sterner cumadevlamaintg sen la pultrunga e vurdar en film ins
survign tottanegna gost sen pomtgips, er schi
gl’è gio las 21.34 h. E l’oter de n’ò ins betg
gost da cuschinar ed alloura passa ins spert tigl
Mc Donald’s. Pero igl è impurtant da redutgier
chel programm segl minimum e da far avonda
sport, perchegl tgi da piglier tiers è bler pi lev
tgi da piglier giu siva.
ACEDIA
dad Annatina Nay
MARSCHADETGNA,
LETARGIA
DIL
COR,
OZIUSITAD – ACEDIA – IN VEGETAR SENZA
ATGNA INIZIATIVA. SENUDAR CUL FLUM EI
en mal marschs, in cadaver, ni semplamein in
carstgaun (um e dunna) che ha piars l’energia
da luvrar e da semover.
CUMADEIVEL. MO BUCA STUER FAR MEMIA
GRONDS QUITAUS – QUITAUS CH’EIN TONA-
SPER LA MAR – PART 2
TON PER LA SPAGNA.
El schai aunc adina sin sia sutga da scher,
baul sil venter, baul sil dies. La sutga sper el ei
aunc adina vita. Da temps en temps cuchegia
el sch’ina biala dunna giuvna mass eventual
casualmein a spass (naturalmein persula) sper
el ora. El ei denton memia marschs da levar
en pei e vegnir sez activs. Aschia ch’el zuppa
sia apatia cun sesentir sco ella tiara dalla cucagna. Ella praula dalla cucagna ei marschadetgna ina vertid. Il stil da viver perfetg ei da scher
sut ina plonta (el schai sut in parisol) e dad
arver da temps en temps la bucca, aschia ch’il
da magliar sgola directamein en bucca (el sto
deplorablamein ir tochen tier il kiosc sch’el
less enzatgei da beiber ni da magliar). Lavur ei
pil mument in plaid jester. El siara puspei ses
egls e dorma vinavon, schegie ch’el vess uss
immens gust sin in caffè…
SPER LA MAR – PART 1
El schai sin ina sutga da scher, avon el mar,
da vart dretga in parisol ed ina meisetta, da
vart seniastra in’autra sutga da scher (vita),
davos el in kiosc. Enta maun tegn el in gelato – naturalmein buca x-in glatsch, mobein
gest numera siat dall’ominusa collecziun da
Magnum. In glatsch surtratgs cun tschugalatta da nusch – el dat ina miersa e gauda
l’emplenida da vanilla e sosa da puaunas.
«Duront igl unviern sun jeu staus luvrus,
resoluts e pulits, silmeins pli u meins. Mo ussa
eisi stad, la stagiun dil sulegl, dalla calira, dil
dolce far niente e – dil puccau», di el si per
sesez e dat ina secunda miersa. Remarcabel
ch’el po patertgar e leutier magliar, dil marsch
ch’el ei schiglioc. Dapi entgins dis, pli exact
dapi biabein in’jamna, schai el entuorn e
maglia glatschs. Ei para ch’el seigi vegnius
dependents dalla nova seria: 7 puccaus mortals, pachetada en pacs da circa 5 x 12cm che
sesanflan ella glatschera dil kiosc. «Il glatsch
‹marschadetgna› ei tonaton il meglier ch’jeu
hai magliau tochen uss. Donn ch’ei dat mo 7
puccaus mortals», filosofescha el vinavon. Mo
sco detg, ditg filosofescha el buca e cupida vi.
MARSCHADETGNA – OZ IN VEZI
Ella tradiziun culturala ei era il siatavel
puccau mortal vegnius svaletaus beinspert
sco vezi. Oravontut perquei ch’il plaid vegn
duvraus oz (en relaziun cun puccaus) pilpli el
senn figurativ, numnadamein sco inactivitad e
bialaveta e buca sco in s’allontenar intenzius
da Diu. Dil reminent ei era in meil che ei ius
TRAVAILLEZ JAMAIS!
«Luvrei mai» – in dils mottos digl onn 1968
ch’ils situaziuists han dessignau grond e bi vid
numerus mirs casa a Paris. Mo senza lavur
datti negin paun, negina satisfacziun, negina
economia, negins daners, neginas casas, negin
uorden, neginas vacanzas, negin temps liber,
negins trens, insumma nuot. Il mintgadi da
lavur ei per tuts savens stentus, dirs e grevs.
Il cusseglier dalla republica tudestga Gerhard
Schröder ha ughegiau da proclamar trenta onns
pli tard la parola: «Ei dat negin dretg da marschadetgna en nossa societad» e quei gest en in
temps ch’ei marcaus da disoccupaziun e disillusiuns. Travaillez travaillez – luvrei ad in luvrar!
Lavur lai numnadamein emblidar il mintgadi.
Da l’autra vart lai il far-nuot era emblidar – pia
fuss ina buna mischeida ideala…
9
SPER LA MAR – PART 3
El decuors dalla davosa mes’ura ein circa 15
potenzialas candidatas spassegiadas sper el
vi, mirond cun interess sin el e sin la sutga
da scher vita. El ha denton gnanc remarcau
sias potenzialas caschuns, aschia ch’ellas han
interpretau sia tenuta sco desinteress ed ein
idas vinavon. Ina fetg curaschusa ha schizun
ughegiau da vegnir pli datier, da seser giu sin
la sutga vita e d’entscheiver ina conversaziun.
El ha tugnau in gie, in na, ei semenaus sin
l’autra vart e ha runcau vinavon. Suenter
tschun minutas da silenzi ei ella levada si ed
ida vinavon. Sia perseveronza duess vegnir
honorada cun in premi.
Duront las proximas duas uras sesaulza el
buca pli dalla sutga. La sera less el empustar
in taxi naven dalla riva tochen tiel hotel (ca.
200 m). Il taxi stat fitgaus el sablun ed el resta
silla sutga.
INTERVISTA CUN
DUONNA INGU RODIA
(INGURDIA)
RABGIA
Cumanzainsa cun Lur nom, duonna Ingu
Rodia, d’inuonder deriva quel?
Que es ün masdügl da las linguas latinas e
grecas. Ün lö precis nu do que, quist nom do
que sün tuot il muond.
Rabgia, ün pled cun grand’emoziun,
cha’s stu tratter cun attenziun.
As po nempe svelt fer mel
a qualchün fich fidel.
da Seraina Henkel
da Flurina Henkel
E d’inuonder deriva Ella persunelmaing?
Öh, sch’eau be savess! A me ho que do già tals
Romauns ed eir in India e dafatta in America
tals Indiauns. Inua ch’eau d’eir scu prüm, nu
m’algordi pü.
Inua abita Ella hoz?
Pel mumaint stuni güst in Engiadina, ma eau
d’he residenzas e chesas da vacanza sün tuot
il muond.
Ed inua viv’Ella?
Eau preferesch da viver directamaing illas
persunas. Il pü gugent stuni traunter orma e
tscharvè. Lo ho que quels duos sentimaints
ch’eau drouv per surviver.
E que füssan?
Prüma es que il cho e la vöglia da l’umaun
chi’m disch ch’el drouva quist u l’oter.
Seguonda es que lur l’orma chi cumbatta, ma
l’ultim istess ceda. E precis quel cumbat stögli
guadagner vouta per vouta.
E che capita sch’Ella nu guadagna?
Lura am tiri subit inavous ed insacura laschi ir
quella persuna e’m tscherch ün’otra.
Inua tscherch’Ella la persuna adatta?
Que dependa. Tuot tenor tscherchi qualchün
chi ho ün grand desideri. Pel pü sun que giavüschs materiels. Ma a po natürelmaing eir
esser qualchün chi’s giavüscha amur. Lura
collaboreschi suvenz cun duonna Ina Viglia.
In mincha cas stu il giavüsch esser uschè
grand ch’el es impussibel da realiser. Ma cun
mi’agüd riva mincha persuna da realiser sieus
sömmis.
Scu precis güda Ella da realiser ils sömmis?
Eau spordsch adüna darcho ideas e plans scu
cha quella persuna pudess river al böt. Zieva,
in ün seguond pass, cumbatti cunter l’orma e
que es il pü difficil. Quista lavur düra minchataunt pü cu ün di, tschertas voutas dafatta sur
ün eivna u eir mais. Ad es fich dür. Adüna
darcho stögli insister e fer curaschi. Mê nu
possi lascher luoch.
Appaina cha l’orma düra s’ho retratta nun
esa pü ün grand cas e la persuna pertucheda
as tschatta sülla dretta via. A partir da quel
mumaint fo’la insè tuot automaticamaing.
A nu’s po schmancher cha ün pôet suni dafatta aint il instict da minchün e minchüna.
Sch’Ella realisescha sömmis, lura es Ella
tauntüna fich gentila?
Zzzz, que es üna dumanda ün pô difficila. Eau
persunelmaing nu sun noscha. Ed eir la persuna in quella ch’eau abit nu stu esser noscha.
Mias metodas nu sun però adüna uschè flottas. Ma a’s stu natürelmaing eir vzair la difficulted, cò esi impussibel d’agir adüna fidel- e
loyelmaing.
Aunz ho’La manzuno la collaboraziun cun
Duonna Ina Vilgia, quaunt importaunt es
quista collaboraziun per Ella?
Sainz ella füss mi’existenza sainz’oter pericliteda. Ma minchataunt do que eir cas inua
ch’eau nu d’he dabsögn a Duonna Ina.
A’s disch cha Duonna Ina Vilgia lavura bger
dapü cu Ella?
Cò nu dschessi da schi. Ella ho natürelmaing
ün champ bger pü vast cu mieu. Las persunas
pertuchedas dad Ina Vilgia haun differents
problems. L’amur, ils desideris ed impustüt
ils conguels sun essenziels per Duonna Ina
Vilgia. Per me però ho l’amur poch’influenza
ed eir ils conguels nu bastan adüna. Ma il
punct principel es cha la glieud in generel
cugnuoscha bger melder ad Ina Vilgia cu a
me. Eau lavur adascus e decent pel pü sur
il tscharvè. Ella invezza lavura cun emoziuns e sentimaints pel pü sur il vainter. Ed il
vainter es ün organ chi do bger dapü in ögl
als umauns. Quel nu’s po controller e lultim
s’ho adüna üna s-chüsa adatta per üna reacziun intollerabla. Il tscharvè invezza as so
controller bain u as stuvess almain savair. Ed
il fer d’ün umaun chi ho stüdgio zieva nun
es perdunabel. Perque as stu lavurer bger pü
precaut.
Lura La giavüschi vinavaunt bger success e
forsa a bainbod, eir eau d’he giavüschs!
10
Liber a’s lascha ils sentimaints,
e’s fo noschs cumplimaints,
a’s cumainza a dispütter,
robas noschas e’s tizcher.
La rabgia pü uschè granda
e sviluppeda es la tractanda,
Sur dal tip meltratto
Vain uossa stüdgio.
Che chi s’ho fat fos
Quist punct es famos
Üna piculezza püprubabel
E da s’incleger nu s’es capabel.
Tuot chi sbatta cò e lo
ed il stommi bain nu sto,
el sbregia cun forz’ed agressiun
perche ch’el nu supporta la tensiun.
A’s cumainza da s’arüvler
Chosas dittats e’l tizcher
il givüsch sur tuot
quist tumult dess ir suot
Ma uschè simpel que nun es
il prüm s-chüser que es il pês
A’s nu vuless der tiers
Cha fos d’eiran quists viers.
Capiter capita que minachtaunt
e listess vo tuot inavaunt,
l’unic cha’s nu po schmancher
es da’s s-chüser!
E dit sincer
a fo bain da lascher
las emoziuns oura aint il liber
e cuntinuer da viver.
Ma fè attenziun
La rabgia es üna destrucziun
Sias precauts cul temperamaint
Que tgnè adimmaint…
LA MOTO
VIADI CUN MOTO E TENDA AN CROAZIA.
NI PERTGE TGI TÖFS ON BATTAREIAS.
da Rafael Müller
IGLS
VIGLS
LECTOURS
DALLAS
PUNTS
(CHEGL VOT DEIR CHELS TGI LIGIAN CHESTA GASETTA DELICIOUSA SCHON PI DEI
TGI EN ONN) SA RAGORDAN FORSA DIGL
ARTETGEL D’AVANT EN ONN, NOUA TG’IGL
AUTOUR DA CHESTAS LENGIAS E LA SIA
PITSCHNA GRUPPA DA VIADI ERAN A SPASS
AN L’ITALGIA. CHESTA STAD ERA LA BANDA
AN CROAZIA ED ECCO LAS CONSEQUENZAS.
OH BELLA ITALIA
Berlusconi, Mafia, Fiats e taliangers profumatissimi cun cadagnas d’or ve e no, tge tgi
pertotga igl magler vo aifach e propi navot
sur l’Italgia. Noua tg’ins vo, la pizza ins so
magler dapertot bunga, an mintga negozio
survignst prosciuto da parma ed igl pang è
simplamaintg alv e cler, sainza se cörnlis ed
otras merdignas scu or digl Rägawurm (explicaziun per quels da Trin ensi: igl Rägawurm =
buteia a Coira, noua tgi vendadras an tschotgas cotschnas e verd cleras tranter midlifecrisis e mort vendan cörnlis e salattas sangas).
Also, igl magler è super an Italgia, e chegl
anzi agls davos 50 onns inavsiun turistica. An
la Croazia dantant ins magleva avant 5 onns
anc bagn, ossa, siva en pér onns invasiun da
massa dalla Germania e digls Hymermobilists
cun las numras mellnas (ensascu ègl er da veir
tgapientscha, tgi l’antiera naziun è sen viadi
da stad, tgi less schon star a Holland?!?) ò la
cultura culinarica pitia: Cevapcici, tgern digl
grill e pesch èn anc adegna disgistibels, ma tot
en po alla 08/15 turistica.
UKUPNO POZOR
La cuntrada an Croazia po sainz’oter neir
numnada bellezza, en sguard d’ena muntogna giu sen las Inslas Dalmatas ed ins
painsa d’esser ainten egn da chels films fatgs
per donnas tgi lessan struclar larmas: super
calours, inslettas, suglegl, propi zatge pigl cor.
Ah ea, noss viadi è ia da Istria sen l’insla Krk
e Cres, da lò sen Rab, giu Zadar ed anavos
sur Rijeka. Igls amprems deis vevans anc en
pò cun la plievgia, betg bler, ma avonda per
s’accorscher pertge tg’igls Svizzers dattan or
milliuns per las sias veias: catram viglurd, tgi
è glisch scu savung, cura tgi reiva se ava. Do a
tera nign tgi è, per glez èn igls comembers da
nossa gruppa da viadi schon mengia vigls, e
l’osteoporosa an stadiuns tg’igl è da far attenziun…
APARTMANI E SOBE
Nous durmivans an tenda, chegl vaseva or
suandontamaintg: Annunztga tar la recepziun, dumandar per en plaz cun strom (siva
l’amprema geda vainsa tgapia per tge: strom
duvravans betg, ma igls cunfegns da cun u
sainza current eran er cunfegns naziunals,
d’ena vart igls Europäers e sen l’otra igls
Europäers digl Ost). Siva metter se la tenda,
organisar en pér pirs (Karlovacko, Ozujsko ni
Zlatorog) e chips, bever, fimar, duscha, magler tschagna an restorant, bever anc en po e
durmeir.
Dasper igls campings dattigl an l’antiera
Croazia er hotels e blers apartmaints ni er singulas tgombras vignan purschias dasper veia
da lour possessours cun ainta mang tavlas
da cartung. Mintgign amprova da gudagner
anc en pér kunas vetiers. Dasper la mar e sen
las inslas marschigl pulit, schispert tg’ins vo
enqualtgi chilometer per la tera veadaint vesa
la situaziun dalla gliout or otra. Bleras vischnancas mez abandunadas cun tgesas dadas
ansemen ni plagn rosnas digls schozs dalla
ghera betg anc schliunsch davent. Sch’ins
vesa an las regiuns turisticas blers Audis novs
(igl schlet gost è an mintga cass er schon nia
anfignen la Croazia), stattan sen la terra cunzont Zastavas davant porta. Chegl era la marca
dalla Ex-Jugoslavia cun dus modells e quater
calours, biagias tenor igls Fiats digls onns 70.
«HE GÜNTHER, DU TUNTE!»
Günther è cuafför da Dresden e schwul. Gl’é
schon siva las dodesch da notg, insla Rab,
dasper la mar, la nonplusultra hängerbar per
sa santeir bagn e bever egn sur la seid. Vagn
ampruo la carta indigena da vinars. Gosts, agls
quals igl magung sto gl’amprem eneda sa disar.
Er an la bar ena rotscha da Germans pitost
antiquos tgi passaintan schon varsaquantas
stads an chestra bar. Igl barschef è Pero tgi
porta Travaricas sen la tga e amiceztga vainsa
bagnspert fatg cun tots: Günther, numno
Tunte digls sies collegs, Hannelore, Werner,
tgi beva Weissbier, Bettina, die dumme Kuh
e Doris tgi screiva se igl consumo sen deckels
da pir.
STUMPLAR,
STUMPLAR
ED
ANC
ENEDA
STUMPLAR
Manageda scu exercezi da fitness, ò la Pegaso
(expilacziun per electours dalla parteida verda
11
e dalla juso: pegaso = töf) d’en commember
dalla nossa pitschna gruppa da viadi gia suandonta idea: Igl quart davos de da noss viadi ò
la sia battareia do se igl spiert. La Pegaso geva
anc, ma pir siva tgi vagn do mintg’eda ena
detga curreida e stumplada ad ella. E chegl
cun 40 grads e vistgadeira da töf. E perchegl
anc dus gronds hvalas per la fegn da chestas
lengias: Egn digl töfist cun las Pegaso agls
stumpladers e l’oter dallas nossas cumarattas
alla Pegaso, tg’igls flups èn betg turnos cun
anc pi gronds vainters tgi purtavan avant
schon anturn.
Pitschen dicziunari croat - rumantsch
Ukupno - total
Pozor - prievel
Apartmani - apartmaint
Sobe - tgombra
Hvala - angraztg
Foto sura: Sen igl traget tranter Cres e Rab. Da
remarcar igls umangs croats.
Foto sut: Autostrada tranter Rijeka e Zagreb.
ILS SIAT
PUCCAUS MORTALS
LIRICAS
BANALAS V
HAS TI ERA GIA INA GADA STUDEGIAU
viver e murir
in circular
senza cal
dad ephraim, student a wandschrank
da Gion Hosang
SUENTER,
TGEININS
CHE
QUEI
SAVESS
jeu surlaschel a mintgin sez da far si’atgna
interpretaziun.
ESSER? PER ESSER SINCERS, JEU BUC. CLAR
CH’JEU HAI GIA UDIU QUELL’EXPRESSIUN,
DENTON HAIEL MAI PRIU QUELLA ASCHI
SERIUS. EI VEGN BEIN BUCA AD ESSER CH’EI
DAT PUCCAUS CHE HAN INA CONSEQUENZA
MORTALA?
TUTS FAN PUCCAUS MORTALS!
Quei ha buca schau mei en ruaus ed aschia
haiel fatg in pèr retschercas. Sco informaticher
secapescha ei da sesez ch’jeu hai entschiet
mia retscherca ella reit. In per spatergnadas
sin la tastatura ed ina pitgada sin «enter» e
gia ha Google entschiet ha tschercar tras otg
milliardas paginas d’internet suenter il plaid
«Todsünde». Tenor ils resultats dalla tscherca
egl internet, dat ei puccaus mortals tier picturs, tier impressaris, tier designers e… per far
cuort: semplamein tier tuts. Ei para dad esser
ina moda da titular tut quei ch’ins duess buca
far sco puccau mortal.
IGL ORIGIN
Jeu creiel strusch ch’igl origin dils 7 puccaus
mortals seigi d’anflar tier in pictur. Ed aschia
haiel entschiet a controllar ils resultats pli
exact. In pèr cliccadas pli tard setschentel
jeu sin ina pagina che para da relatar empau
dapli. E pliver, igl ei buca stau in pictur ed
era buca ina persuna studegiada, mobein il
pader Evagrius Ponticus (346 - 399 s. Cr.). El
ei serendius el desiert per viver leu sco eremit. El desiert ha el lu descret ils otg patratgs
ni demunis che savessen prender surmaun
d’in pader. Quels otg patratgs eran: luschezia,
vanagloria, marschadetgna religiusa, gretta,
tristezia, engurdientscha, maltempronza e
malschubradad.
Papa Gregor igl emprem (590 - 604 s. Cr.) ha
priu quels otg patratgs e tschaffau ensemen
vanagloria e luschezia, sco era la tristezia e
la marschadetgna ed aschuntau in ulteriur, la
scuidonza. Dapi lu exista quei catalog cun ils 7
puccaus mortals. El 7. tschentaner ha ei aunc
ina gada dau ina midada. La tristezia ei vegnida remplazzada entras la marschadetgna.
Quei che fa buca surstar mei ei ch’ils siat
puccaus mortals derivan dalla baselgia catolic-romana. Ils tgamuns dalla baselgia han
adina puspei empruau da scriver avon als
cartents co els hagien da viver. La pli sempla
via da motivar ni sfurzar enzatgi da far quei
ch’ins vul, ei da smanatschar cun la mort.
Quei vegn era nezzegiau ora tier ils puccaus
mortals. Sch’ins mira denton empau pli detagliau sin quels aschi numnai puccaus mortals,
lu s’encorschan ins beinspert che quei ei pli
u meins nuot auter che ina resumaziun da
plaids che scamondan quei ch’ins duess aschia
ni aschia buca far, sch’ins vul viver en concordia cun ils concarstgauns.
MURIR STON TUTS
E co stat ei ussa cun quels puccaus? Ein els
veramein mortals? Tenor las informaziuns
ch’jeu haiel anflau stoiel rispunder quella
damonda cun in «gie». El catechissem dalla
baselgia catolica vegn scret: In puccau mortal
destruescha la vertid e la carezia divina, senza la
quala ch’ei dat negina beadadad perpetna. En cass
ch’il culpont s’enricla buca, ha quei per consequenza ch’el miera per adina.1 Ussa san ins secapescha sedumandar: ei quei tut? Suenter ch’ins
ei morts ein ins gie morts. Per in bein cartent
catolic ei quei tuttavia buca aschia. La baselgia
catolica perdeghescha ina veta suenter la mort
e quella daventa nunpusseivla sch’ins ha fatg
tals puccaus. Ussa sas ti sez quintar ora tias
schanzas per ina veta perpetna.
Il catechissem dalla baselgia catolica ei in document
che cuntegn la ductrina dalla baselgia catolica. http:
//www.vatican.va/archive/DEU0035/_INDEX.HTM
1
Jeu haiel stuiu constatar che l’interpretaziun
dils siat puccaus mortals ei buca tier tuts la
medema. Ei dat aschi bia interpretaziuns sco
persunas che han interpretau els, aschia che
12
las reglas
ein semplas:
repetiziun e
perfecziun
la tschentada
la veta
il gudogn
la mort
negin possess
negina controlla
il sulet
che quenta
ei vanadad
buca quei
che resta
nuot resta
daco era?
IL GIAST DAL MAIS
SILVA SEMADENI
«PUCHATS»
Id es ün pled antiquà sco l’infiern, il bargiatöli
o’l paradis, ingio cha’l cuntgnü anguoschius
es i in füffa cul ir dals tschientiners. Daspö’l
temp dal sclerimaint han tschernü las culturas dal occidaint la via da la radschun e da
la libertà. No eschan dvantats patruns da no
svessa e no vivain in ün muond secularisà,
defini tras la constituziun cun tuot seis drets
e dovairs. Ils «puchats» sun reglats tras la ledscha. Eir l’omosexualità ha bandunà ultimamaing il serragl dals «puchats» ed es entrada
i’l cudesch dal dret civil. L’idea dal puchà svaglia oramai be plü ün surrierin indifferent...
La gronda part da nus nu pensa dimena plü
als puchats, mo as sculozza tuottüna: pervi da
la situaziun dramatica dal muond, pervi da la
mancanza d’orientaziun spirituala, pervi dal
bsögn na accumpli dad armonia. E bod minchün sainta si’aigna respunsabiltà ed ün zich
cuolpa. Ha müdà il «puchà» dimena fuorma?
Eu port cun mai dumondas s-chatschadas:
Suna pelvaira patruna da mai svessa, na
simplamaing üna pitschna roda in ün grond
rodam? Nu sun mia libertà e meis bainesser
material früts da gronda ingüstia sül livel
mundial? Il fat cha tants uffants mouran da
fom, nun es quai eir la consequenza da meis
agir consümistic? Partecipesch eir eu uschea
indirectamaing a la guerra per il petroli? Suna
respunsabla cha’ls vadrets alguan, cha las
emissiuns da CO2 müdan il clima? Esa istess
che muond cha no surdain a nossas generaziuns futuras? E che es alura il sen da la vita?
Eir hoz nun esa facil da nun avair ningüna
cuolpa.
OPEN AIR
TRUN
da David Berther (fotos) ed Ursin Lutz (text)
IGL OPEN AIR TRUN SA GIA MIRAR ANAVOS
SIN INA CONSIDERABLA TRADIZIUN. LA
FIASTA CHE HA GIU LIUG UONN ILS 9 DA
FENADUR EI GIA STADA LA 16AVLA EDIZIUN
DIGL OPEN AIR TRUN SIL PLAUN RENSCH.
IGL OPEN AIR HA BUC NUM PER NUOT OPEN
AIR
L’organisaziun che vegn mintgamai realisada
dall’uniun da giuventetgna da Trun sil Plaun
Rensch dadens Trun ei tut autra che sempla.
Il plaid clav senumna ellas pli biaras situaziuns «improvisaziun» perquei ch’ei vala da
construir ina infrastructura cumpleta che va
naven da tualettas sur cuschinas tochen tier
bars.
Il president dall’uniun da giuventetgna da
Trun Curdin Tuor e ses gidonters dil comité
d’organisaziun han patertgau vid tut aschia
ch’ils rodund 350 han astgau sesentir bein e
passentar ina biala sera sut il tschiel aviert da
Trun.
IN’ATMOSFERA TUT SPECIALA
Tier l’elecziun dallas gruppas da musica ha il
comité d’organisaziun giu in bien maun. Cun
No Future, Clamür, 11am e Portobello ein
bein plitost bands senza grond renum stadas
presentas, persuenter han ellas dau dabia
tempra alla fiasta e cuntentau mintga gust
musical.
Aschia ei era in incap tecnic che ha stuschau
las producziuns musicalas pli lunsch ella notg
vegnida perdunada dils visitaders. Ils differents fiugs, ch’ein stai per urialas las sulettas
fontaunas da glisch, han envidau da seser en
rudi entuorn il fiug e da tschintschar sur da
temps vargai ed autras bialas caussas.
Gest entras l’aura malsegira che ha daditg
tradiziun pigl open air Trun ed ils incaps
tecnics che reduceschan mintgamai la glisch
ed ils cundrezs tecnics sin in minimum vegn
quell’atmosfera tut speciala rinforzada ed
aunc il pli davos visitader sefa sil pli tard lu en
ch’el sesanfla buc en ina disco «08/15».
13
Foto sura:
Ivo Fry e Pieder Blumenthal da Danis gaudan ina
gervosa
Foto sut:
La gruppa indigena da ska No Future dat gas
OPEN AIR VAL LUMNEZIA
– INA CRONOLOGIA
dad Ursin Lutz
Venderdis endamaun. Cargar il toyota corolla dil bab cun equipament da campar, resti,
bubrondas e carn pil grill per minimum
in’jamna. Per mei sco campader da bialaura
gnanc aschi sempel. Il toyota ei bein cumadeivels per far la carga, trer tila el denton
schon nuot dalla Lumnezia viaden. Ei tonscha
gest per mirar co ils desperai cuoran sco la
stuornadira sigl areal da campar per puder
tier ils megliers plazs. Mai normals! Cun prender tut empau pli pacific e rir sur da tschels
resta lu era buc in super plaz da campar, per
durmir mo in per uras fa quei schon. Suenter
l’emprema grillada e las empremas gervosas igl
emprem viadi viers la tenda gronda per mirar
tgei che marscha e sch’ei dat schon enzatgei
da gudignar. L’emprema surpresa. Per vegnir
sper ils gorillas ora che survigileschan igl areal
principal stoi jeu unfrir igl uvierchel da mia
gervosa ed ir denter ils schefs d’uviarchels ora.
Curios, igl uvierchel astg’jeu buc salvar, cun
sigirs e mogns pon denton senza problems
atras l’entrada principala. L’emprema risada.
Risada mo per mei, per ils gorillas buc.
Marscha aunc nuot. Suenter ina cuorta runda
mia secunda scuntrada cul persunal da stapuns. Schon puspei zatgei buc endretg. Per ir
anô ston ins u ir dretg ni seniester dils ferms
e buc permiez ora. Plaunsiu entscheiva il program da musica. Quei munta nuot auter che
puspei passar la controlla. Schon puspei falliu.
Anen adina denter ils gorillas ora. Forsa tuttina schon stau ina gervosa damemia. La musica ei buc aunc aschi sigl ault aschia ch’ei va
vinavon cun small talks. Ue va schon? Gie gie
tiptop e ti? Schon da far, eis aunc adina muratore? Gie, e ti aunc a Fribourg? Gie, sche lu fai
mo empau e tochen. Tschun pass e puspei ue
va schon e giegie ed adia e tochen. Da tscheina ina servla giu dil grill maximal ed il sistem
da gorillas hai jeu uss era capiu. Uss vegni lu
Wir sind Helden. Vegnas era? Gie clar, wir
sind gekommen um zu bleiben ni co mavi?
Jeu mon perquei tuttina a casa dumengia.
Musica e gervosa fa staunchels, la davosa
controlla d’uviarchels aunc avon mei, suenter
sai jeu finalmein sebetter per liung en tenda.
Ruassar in per uras, ord tenda direct el toitoi,
lu lavar dents, caffè e gipfel e schon ein ins
pinai per la sonda.
Mirar inagada tgei che marscha en tenda
gronda. Ou na, schon puspei il problem
d’uviarchels. Puspei emblidau tut ed aunc
inagada vuliu passar dalla fallida vart dils
gorillas. Giegie schon bien ed en tenda marschi puspei nuot. Program alternativ. Ue va
schon? Tiptop? Nua eis vidlunder... Déjà-vus
tochen dumengia endamaun. Ord tenda, toitoi, e cuorer sco las nuorsas cun tut il material
giu dil plaz ed el toyota ed a casa.
STEREO MC’S
LA SURPESA DA
SONDA SERA
dad Annatina Nay
«Ins fa savens caussas che sesviluppeschan vinavon
da sez, tenor atgnas vias e reglas. Ei dat temps nua
che tut va da sez, nua ch’ins sa prender tut sco ei
vegn e tut ei bien aschia. Mo lu dat ei puspei temps
nua che ti eis buca cuntents da semplamein esser
ina part dall’unda che tila tei cun ella. Ti stos
turnar anavos tier tetez. Ti stos calar da patertgar
suenter tgei che frustrescha tei, tgei che fa tei malsegirs – ti stos sedeliberar da quei buordi e prender
las hottas enta maun e vegnir activs!»
Il citat deriva da Rob Birch, il cantadur e
producent da Stereo MC’s. Stereo MC’s? Per
tut quellas e quels ch’ein stai sonda sera agl
Openair Val Lumnezia ei quei negin plaid
jester pli.
Dalla band ch’ei vegnida fundada l’entschatta
dils onns 90, han ins biabein diesch onns
strusch udiu pli. Uss ein els denton puspei turnai anavos dalla profunditad. Lur musica para
da sgulatschar permanentamein ell’atmosfera
e ha fascinau numerus aspectaturs digl openair cun ina buna mischeida da hiphop, funk e
reagge.
Il concert dils Stereo MC’s ei staus igl aschi
numnau «zückerli» dalla sera, in dils puncts
culminonts musicals che ha propi scaldau las
combas a quels che han saltau tier lur beats.
E per quels che han aunc buca avunda dalla
musica dils Stereo MC’s: Il niev disc cumpact
«Paradise» cumpara ils 22 d’uost.
14
15
«PER FREAKS, NOVIZS E
MIRVEGLIUS...»
da Fadrina Hofmann
MINTG’ATUN
DATTI
IN’OCURRENZA
LIT-
TERARA TUT SPEZIALA: ILS DIS DA LITTERATURA A DOMAT! QUEST ONN STÀ SUT
IL MOTTO «LITTERATURA PER UFFANTS».
PUNTS HA FATG INTGINAS DUMONDAS AD
INA DA LAS ORGANISATURAS DALS DIS DA
LITTERATURA, L’ANTERIURA SCHEFA DA
PUNTS ANITA SIMEON.
Punts: Sin l’invid als Dis da Litteratura
da quest on esi scrit in verset d’uffants.
Vegnan ussa avertas las portas per ils juniors?
Anita: En in tschert senn: Gea. La litteratura
per uffants stà quest onn en il center dals Dis
da Litteratura. Ins po er dir ch’ella furma la
basa da mintga litteratura, pertge sch’ins na
vegn betg cunfruntà già en las emprimas classas cun istorgias da tut gener, alura pitescha
dad ina vart la cumpetenza linguistica e da
l’autra vart l’animaziun da la fantasia.
E scriver per uffants n’è betg uschè simpel.
Linard Bardill per exempel pretenda che tegnair l’attenziun d’in uffant saja per bler pli
grev che quella d’in creschì. Uffants èn lecturs
sincers e critics e sch’insatge na plai betg ad
els, alura è l’attenziun subit svanida.
Daco avais vus sa decidì da tscherner in
motto che na sa cunfà betg propi cun voss
public usità?
Ils Dis da Litteratura emprovan adina puspè
dad avrir las portas a novs circuls d’interess.
Ils uffants n’èn enfin oz betg anc stads uschè
preschents als Dis – ma forsa lur geniturs.
Quista giada na ston bab e mamma betg sa
charplinar, tgi che dastga ir als Dis da litteratura. Quist onn datti parts dal program per
tut la famiglia. (I dat er ina canorta d’uffants
per ils puncts dal program manc adattà per
uffants. S’annunziar enfin in di avant sut il
numer: 079 509 54 84)
Tge spetga als visitadurs ed a las visitaduras dals 11 als 13 da november a Domat?
Nus cartain d’avair preparà er quest onn
puspè in program multifar e captivant. I vegn
a dar diversas ivettas da tut gener. In potpurri
litterar, musical, cabaretistic, mintgatant perfin cinématografic. In dals puncts culminants
è franc puspè il Premi Term Bel, cun il qual
nus avrin quest onn ils Dis il venderdi saira.
La sonda avant mezdi è deditgada a novas
ovras litteraras e la sonda suentermezdi stat
sut il tema «scriver per uffants». La dumengia
avain nus envidà Gion Deplazes da raquintar
ord sia vita d’in autur rumantsch e la dumengia suentermezdi datti sco usità in finale fulminus.
16
Mintg’onn datti ina surpraisa. Pos ti tradir
insatge da quella da questa giada?
En quest mument che jau scriv questas lingias
datti anc pliras surpraisas. Surpraisas che nus
na savain er betg anc sche nus las vegnin da
realisar ni betg. Nus essan sez spannegiads
sche nossas surpraisas gartegian. Sche spert
che noss program è però clar chattais vus el
sin www.usrum.ch.
Daco vessan giuvens e giuvnas da vegnir
exnum en il Tircal?
Perquai ch’ils Dis da Litteratura èn gailira! I
regia adina ina buna atmosfera ed ina purschida culturala uschè concentrada datti mo
tar nus. I dat per tuts insatge, per freaks, novizs e mirveglius.
Foto sura: Anita Simeon empermetta bleras surpraisas als Dis da Litteratura da quest onn.
Foto sut: Ene mene mu... en il center stà litteratura
per uffants.
PROFIL DAL MAIS:
HANS BARANDUN
prouv oura tuot que cha’m pera da fer sen. Ed
ün po action drouvi eir!
da Mevina Feuerstein
Hans Barandun ho fat ün giarsunedi
d’electriker, ho lura stüdgio al tecnicum e
lavura uossa darcho scu electriker. El es eir
magister a la scoula industriela, inua ch’el as
po der giò cun glieud giuvna. Lo bada’l scu
ch’el vain adüna pü vegl…
El am spetta sülla terrassa dal restorant Curuna da La Punt, inua cha l’intervista ho lö.
Punts: Cu At descrivessast tü cun trais
pleds?
Hans Barandun: Eau sun ün’orma quieta
(el ria e stüdgia che ch’el dess dir), prouv
da gnir daperüna culla glieud. Eau d’he
ün bun cour, tres que do que glieud chi
strapatscha mia bunted. Ma pervi ch’eau
sun ün tip quiet am es que eir listess.
Eau am conguel cun ün crap originelischem,
culla natüra. Eau d’he il pü gugent l’inviern,
ma na per ir culs skis, dimpersè per fer ün fö
e ster pachific. Eau dschess cha sun scu üna
marmotta. Pü bod d’eiri oter, ma uossa suni
scu üna marmotta.
A chi nun inscuntressast insomma na
gugent illas vacanzas?
Spontan dschessi al cussagl federel Cruspign
(Couchepin) scu cha disch adüna a mieus scolars. Quel nu’m es insomma na simpatic.
Che at fo noscha conscienzcha?
Fregher la glieud in generel. Trer a nüz ad
oters per raps. A lavur vezzi da tuotta sorts, ils
meglders collegas chi’s piglian pel chül.
A chi elegessast scu president da la Lia
Rumauntscha?
Ün chi so rumauntsch! Pudess eir esser üna
duonna natürelmaing.
Eau elegess a Paulin Nuotclà! El cun sia
buocha fina, ün tip alleger, comiker e satiriker.
Na adüna uschè serius scu oters politikers. El
füss perfet!
Che füss la prüma chosa cha müdessast
cha pudessast regner la Rumantschia per
ün di?
Dapertuot ho que nom cha la Svizra hegia
quatter linguas naziunelas, ma scha que vo
per scriver qualchosa es dapertuot be scrit
in tudas-ch, italiaun e frances, il rumauntsch
mauncha! Que müdessi.
Chenünas trais chosas nu pudessan mancher scha füssast navieu aint in üna chamanna?
Laina, buna cumpagnia, da manger e da baiver!
Che es la filosofia da tia vita?
Adüna ir gualiv oura, sainza guarder a drett’
ed a schnestra. Eau nu stüdg memma lönch,
17
Che eira lura il pü excitand cha hest fat in
tia vita?
Tuot que cha fatsch e d’he fat es excitant per
me!
Cun lavurer, scha’s realisescha ün proget es
que fich interessant.
Eir fer musica cun Paulin Nuotclà eira flot.
Que am ho plaschieu. Ma daspö nouv ans
pittüri, e que es il pü bel per me. Eau pudess
maglier las culuors d’öli! In murütsch d’heja
sur 100 purtrets! Eau pittür cun culuors d’öli
e fatsch purtrets abstracts, acts, purtrets da
fantasia e natüra.
Che sun tieus sömmis?
Da viver da mieus purtrets. Ma per fer que
stessi ir a ster in ün oter lö, in Engiadina es
que ün pô greiv.
Eau prouv eir cò da vender mias ouvras, eau
d’he avaunt da fer ün chalender cun purtrets
da l’Engiadin’Ota. Eau sun ieu da suringiò in
mincha vschinauncha e d’he pittüro qualchosa chi’m plaschaiva, üna ruina per exaimpel.
Chi dess gnir miss avaunt prossem mais
illas Punts?
Gövgia passeda suni tschanto giò dasper il
mister Schweiz Renzo Blumenthal. Que füss
ün bun candidat!
Nom: Hans Barandun
Lö da naschentscha: Cuira
Abita a: La Punt - Chamues-ch
Manster: Electriker
TUPPA
SCHNORRA
GO(O)D OR BAD?
dad arno camenisch
e bien, jeu sepiardel sepiardel. ensesez level
mo encurrir in puccau gia commess oz gievgia. e cunquei ch’il cudischet ha buca en tuts
puccaus stuess anflar autras sligiaziuns per
saver sch’jeu sun ussa buns ni mals. jeu gnanc
sai, forsa ha il niev papa gie cargau ina gliesta dils puccaus egl internet. forsa aunc cun
in portal virtual da prender penetienzia cun
benedicziuns ed aua benedida e tutti quanti.
ed el meglier cass ha el era schau installar ina
hotline per puccaus ch’ein buca ella gliesta. ni
semplamein per dar ina paterlada.
Vies contact fidau.
������
igl ei la damaun baul. gleiti las diesch. lavaus
sun buca avon aschi daditg. e caffe hai era gia
giu. cun gipfeli. e cun dar ina bunamana al
camerier. era sche buca ina gronda. e vitier
vegn ch’igl ei gievgia. e bien, sun pia cheu
a casa e reflecteschel sch’jeu hagi oz gia fatg
puccau ni buca.
quei cun lavar pér dallas nov – duess buca
esser in puccau. e las gervosas dalla notg vargada – tgei che fuss en mintga cass puccau –
quentan buca tiel di dad oz, malgrad ch’ei era
gia suenter mesanotg ch’jeu hai aunc empustau ina ni l’autra. magliar gipfelis? sch’igl ei
buca gest quel dalla meisa dil vischin cu lez
va a buentar igl asen... pia era buca puccau.
maldischent hai era aunc buca patertgau ed
aviras sun aunc buca vegnius da dir. hai era
aunc buca entupau enzatgi che havess propi
fadigiau ina ni l’autra smaledicziun... ei para
gnanc aschi sempel d’anflar puccaus gia la
damaun. vegnel bein aunc da far oz miu
puccau, pil tenti. fuss da cavar neunavon il
cudischet da puccaus ch’il prer haveva dau a
nus cu jeu mavel ella secunda classa. format
A6 ed en colur melna. ei oz, onns pli tard, gia
empau sblihius. (buca il prer – il cudischet).
en quel ein ils dudisch muossavia (ni era ei
diesch?) indicai e quei cun flots maletgs. sut
mintga muossavia ei numerau si tabellaricamein ils puccaus ch’ein da far tier mintga
condament. eba, fuss pia da cavar neunavon
quel e mirar suenter per anflar in puccau tiel
di dad oz. antruras savevel quels ordadora. els
onns hai emblidau els. aber sch’jeu pondereschel bein havevel gia ella secunda classa giu
l’impressiun che tuts puccaus seigien nuota
numnai ed aschia hai da lezzas uras era buca
giu il sentiment ch’jeu stoppi dir si quels
ch’eran buca menziunai. detg pli exact – quei
che steva buca el mellen era buca da dir al
prer. per quei havevan nus gie in cudischet.
era gie buca mo per bi. e da prender serius era
ei bein. aschia capetava ei che magari silpli
tschun ni sis dallas catavegnas eran scretas. e
don camillo haveva plascher e deva zuchers a
quels che havevan meins che diesch puccaus.
e pil zucher valeva ei bein enqual ga la peina
da snegar in ni l’auter puccau ch’era bein ella
gliesta... havess gie sowieso mo dau teaters
da menziunar ils gross. quei cun dir si denter
diesch e tschunconta «salidada seis ti maria...»
tochen che la schanuglia fageva mal enstagl
dad ir a dar ballapei...
… per la giuventetgna. La giuventetgna ei nies avegnir. Avegnir munta surviver. Per mantener e schurmegiar nies avegnir s'engaschein nus per la segirtad ed il
svilup da nossa giuventetgna.
aurax – tschun interpresas che s'engaschen per la giuventetgna.
aurax ag | via dil glogn 22 | 7130 glion | tel. 081 926 26 26 | www.aurax.ch | [email protected]
18
�����������������
�
�����������������
TRANTER
UMENS
PLACI
E LA SGARSCHUR
PUSPÈ MASTGELS!
FAS TUI È ILS PUCCAUS MORTALS?
da Placi Flury
Pli defintiv na vai betg. Markus schubregia sia
stanza. El va. Jau na sun stada qua cur ch’el
ha transportà davent sia mobiglia. Jau era
davent. Quai na vul dentant betg dir, che jau
n’hai betg abità cun umens en quel temp.
Jau hai fatg in viadi en Austria. Tar amitgs a
Vienna. Amitgs. L’abitaziun en il center da
la citad – super, era per ir en sortida. Ir en
sortida cun umens ha savens per consequenza
che il consum da gervosa s’augmenta senza
ch’ins po far insatge incunter. E per la
damaun suenter vul quai dir, che vegnir or
da letg para magari diffcil. Ma era qua m’han
gidà ils umens. «Hallo, star si!» Han els clomà
a las 11. «Nus vulains spaghettis.» Ed avant
che jau hai pudì reagir stevan già 5 umens
mo en chautschas sut en stanza. Tja, betg
mal ensasez. En boxer-shorts hani lura era
gidà a far spaghettis ed en boxer-shorts hani
mangià e dà in riep suenter l’auter. Tja, betg
uschè cool, ensasez. A mai n’han ils spaghettis
betg propi gustà, jau avess preferì in cafè ed
in jogurt. Ma nagut da jogurt era betg en il
Burgenland, en il südost da l’Austria, nua che
nus essan viagiads en 5 il di suenter. Plitost
puspè gervosa e vin. Quai era lura er già tut
noss’activitad, seser enturn, cun uschè pauca
vestgadira pussaivel a baiver vin.
Umens mez bluts enturn ins che servan ins
anc cun alcohol… tuna sco or dad in siemi.
E daventà vardad, bunamain. Il problem è
mo, ch’ins sto era prender en cumpra las
schnoccas che correspundan plitost mo al
humor masculin e tut lura basegns dad esser
uschè natiral pussaivel.
Jau sun cuntenta che jau poss bainbaud ir a
star ensemen cun ina matta. A Cuira, mia proxima staziun. Ma deplorablamain n’è ella betg
suletta. Era ella viva cun dus mastgels! Cun
num Speedy e Tequila. I sa tracta da giats.
Tranter umens – Chatrina Josty, studenta a Fribourg
scriva da sia vita en ina WG cun dus umens.
Ei era ina sera suenter tscheina. Il magun
plein, il tschurvi vit. El schai enta letg. Sa bu
propi vida tgei patertgar, vid quei vid tschei.
Scola, temps liber, famiglia, amitga, religiun.
Crass, patratga el. Cu sund’jeu staus la davosa
gada en baselgia? Damaun mardis vegni dad i.
Detg e fatg. L’auter di sesa el dallas siat dalla
sera denter in rosch tats vegls ed umens senza
lavur che rogan ch’il Tutpussent detti ad els
ina schanza da nutrir suias familias. Il priedi
entscheiva. Ei va sur dils siat puccaus mortals:
superbia, ranvaria, scuidonza, gretta, malschubradad, maltempronza e smarschadetgna.
In fiug entscheiva a buglir en el, ed ei va ad
el tras pial ad ossa. El metta sui en baselgia
in rir diabolic, ses patratgs schguschan mo pli
entuorn quels puccaus mortals. Cu ei ha num
i e prender la sontga communiun va el. Mo
tuorna buc pli en siu plaz. El va davos e siarra
igl esch. Til’atras! Grescha! Seglia! Ri senza
senn! Tuts meran anavos! In segl ed el ei tier
la porta pintga da vart seniastra, siara cul
mischlos, e cuora sui tiel caluster e fa stizzar
la cazzola. La glieud en baselgia, ina panica!
Mo tuts che fan nuot. Stattan grad eri en siu
plaz. Tgi sa tgei che quei spinner fa. El envida
tuttas candeilas en baseglia. Igl ei ina szenario da schgarschur! Negin che vesa enzitgei!
Magari ina umbriva che fa pigliar tema.
Magari in rir barbaric! Neua sel? Tgei fal? Co
fugir? AHHHHHHHHHH! In griu rebatta pils
arviuls dalla baselgia entuorn. In secund! Cul
cunti da sac chel ha giu cun hal tagliau atras
la gula e l’aveina principala ad ina persuna.
Alla secunda barschau naven ils cavels cun il
tscheri pascal. El grescha: «Miu signur Satan!
Quei ei stau mo las empremas persunas che
han stuiu pitir per tut la tuppadad, per la
fleivlezia da viver dil mund! Els han halt bu
dau adatg co els han viviu! Jeu paghel tut
anavos alla carstgaunadad! E quei tut mo perquei che tui, miu Signur, has vuliu ei aschuia!» La tragedia va vinavon. Cul cunti taglia el
ad in pauperet che seseva en in cantun dalla
baselgia cun sbassau il tgau el bratsch. Ei era
buc blessuras mortalas, mo profundas. L’ossa
dil bratsch dil pauperet vargava ô el bratsch su
ed el bratsch sut. Igl augsegner sesaulza, sur el
ina glisch alva sclarida sco da melli cazzolas. El
va encunter al giuvenoter. Mo plaun, pass per
pass. Il giuven va anavos, survegn tema. Vegn
el stretg, sa bu tgei far. Mo na, aschi spert lai
el bu surmenar. Cun in segl derscha el il ple19
von. Amiez baselgia. Fa star eri el. Ei deghira
saun odala cuppa tgau. El grescha puspei. Stat
sin peis ed ha aunc adina sui siu rir diabolic
navendina ina vart dalla fatscha a tschella. El
cala buc. Tratgan tuts. El cala buc. Mo negin
che fa zatgei. Siu massacher va vinavon.
Entochen che mo ina paupra mungia resta il
pli sissum ellas truccas dalla baselgia. Igl ei ina
dunna veglietta. Quella cheu ha è ses megliers
dis davos ella, tratga el. A quella cheu stoins
manetg puspei muossar co in ver um ves’ô! El
va vui, sdrappa ella giun plaun ed entscheiva
a scarpar la schuba giuda dies alla paupretta.
El ei schon bunamein bluts. Cheu schabegi.
Il tschiel dalla baselgia sesarva. In cametg sco
sche tut ils urezis dil mund fussen vegni ensemen, peglia el mortalmein ed el sederscha
giuda siu cunfar e tut aviarts navenda tgau
tochen pei setschenta el el truc dall’aua benedida. La muniessa stat sin peis ed en schanuias. Pren oda sac siu rusari, ed entscheiva a
rugar tiel Tutpussent! Cheu rebatta els bauns
ina vusch bassa dad in um: «El ha fadiau ei, el
ha fatg nuot auter che tut tschels carstgauns,
el ei sedaus neu alla malschubradad, alla gretta ed alla maltempronza. E vitier aunc rut dus
condaments, el ha mazzau, el ha surviu ad in
auter Diu e quei tut aunc en baselgia. Ti eis
libra, va e raquenta a mintga persuna che ti
vesas da quei schabetg. Che tuts vesien tgei
che sa schabiar!» La mungia stat sin peis e fa
per camond al Signur.
BREV-LECTUR
@HOTMAIL.COM
So, Punts. Co ti plaias a mi! Schi directa ch’ins
grad peglia tema: Super e scheisse. Co has
detg? Egl editorial manegias che esser ranver
seigi «gail». Sin pagina sis eis grad vid smenar
wege-partners ord hetta. Strusch giu peda
da ver mitleid cun el, legiu el proxim artechel ch’ei seigi «deplorabel» ch’ei detti vegls.
Nönö, quei ei aber lu buca tut! Aunc ina
crena pli frech, Punts, vegns nemli sin pagina
quater: «E ti, bien lectur e buna lectura, sas
gie che consumar che drogas ei illegal e scumandau». Maimai, buob! Schi ferdaglia cool,
Punts, has aunc mai fatg igl überrumpeln la
part da tia leserschaft che consumescha drogas, pia 99 procents da tes lecturs. Trozdem
stos declarar a mi: Ti fas il lästern sur da paupers students che han aunc mai investau raps
per il romontsch, aber laias inserar per tudestg
ina ladaketti che ha raps sco il Bündner
Tagblatt sbagls ortografics: Leu sundu lu tuttina buca vegnius ordlunder. Has lu übrigens
manegiau sez, sin pagina treis e, co savess ei
esser auter, puspei füdliblutt graduus, che
biaras reclamas seigien lungrusas, tuppas e
dettien silla gnarva: Super, Punts! Has purtau
gheils exempels cun MTV, VIVA ed RTL 2,
jeu smeinel aunc sissu la TeleSüdostschweiz,
Radio Grischa e la Baselgia catolica. Aber,
Punts, «Budget» era gie vies tema, vai gie
aunc detg nuot tier quei. Vus veis sez matei
in grond budget, buc exnum perquei ch’ils
lecturs fieran en bia raps, nana, veis matei la
Ligia Romontscha, la Romania da giuventetgna e la normala (vul dir quella da vegliadetgna, aber lez fuss matei tenor tiu meini «deplorabel»), la Renania, la GiuRu, Guru e lu matei
20
il cantun Grischun e la Conföderazion Svizra,
la Juso e l’uni da Friburg forsa era aunc. Forsa
vau surfatg, ed überhaupt tschontschans buca
sur da raps, ins ha aifach els. Pia ditgu aifach
inaga nuot, schliasslich vau era stad, e sche
tiu blättli ha inaga mo sedisch paginas enstagl
in pèr dapli, lu astgu era inaga esser pli cuorts.
Caras Punts, cars salids also da tia vera «droga
dil meins» (nuot encunter tia nova rubrica,
gell!): tiu lectur.
21
CONTAINER
INA TRADIZIUN VA A FIN
La seria da victorias dals Blumenthals da
Ruschein è finida. L’engiavinera dall’ediziun
134 gudogna Mariachatrina Gisep Hofmann
da Scuol. Il pled da soluziun è stà «DIADEM»
e sco premi retschaiva ella il disc cumpact
«Lain Fabular – ils Beatles per rumantsch.»
Cordiala gratulaziun!
ENGIAVINERA
Qua sas ti mussar sche ti es in expert dals set
putgads mortals! Il pled da soluziun tarmetta
per plaschair cun indicaziun da tia adressa a
chasa a: Ursin Lutz, Tschuppina, 7172 Rabius,
scriva in e-mail a [email protected] u in sms a
076 / 434 10 26.
1. Originalmain tutgava quai putgà er anc tar
ils set putgads mortals
IN BUN UMAN
Kaspar Silberschmidt da Turitg è in bun uman.
I fa plaschair che ti existas. Da menziunar èsi
forsa anc che Kaspar è l’emprima persuna che
ha activà l’opziun «vegnir menziunà en la
proxima ediziun sco bun uman» durant abunar PUNTS sur la pagina d’internet PUNTS.ch.
GIORGIO ARMANI REMPLAZZA LA «DROGA
DIL MEINS»
Ils students da la scol’auta da furmaziun ed
art Turitg han gì relativ bler da far la fin dal
semester. Plinavant è il fotograf da chasa da
PUNTS anc stà assistent tar l’official shooting
da la nova collecziun da Giorgio Armani e
Wolford. Usché ha il temp deplorablamain
mancà per la «droga dil meins». El futur suondan dentant anc insaquantas drogas diras.
2. Il bab dals set putgads sco els èn oz
3. Titel original dal film renumà davart ils set
putgads
4. Tenor Michael Mittermeier esi in putgà dad
ir cun ina tala a guardar in film d’acziun
IMPRESSUM
chauredactur/a:
Fadrina Hofmann, Rue Louis-Chollet 3, 1700 Fribourg
[email protected], 078 724 74 81
Ursin Lutz, Tschuppina, 7172 Rabius
[email protected], 076 434 10 26
redactur/a:
Mevina Feuerstein, Dennlerstrasse 36, 8047 Turitg
[email protected]
Annatina Nay, Pustget 42D, 7166 Trun
[email protected]
Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswil
[email protected]
Gianna Sonder, Sumvei 77, 7462 Salouf
[email protected]
collaboratur/as en quest number:
David Berther, Maurus Blumenthal, Marc Bundi,
Arno Camenisch, Mario Caviezel, ephraim, Placi
Flury, Flurina Henkel, Seraina Henkel, Gion Hosang,
hutscha dalla steppa, Chatrina Josty, Flurina Prenner,
Silva Semadeni
concept layout:
Theres Jörger, Pfingstweidstrasse 31b, 8005 Turitg
[email protected]
layout nr. 135:
Donat Caduff, Vilada 194, 7152 Sagogn
[email protected]
secretariat:
Punts, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna,
7154 Ruschein
[email protected], 079 394 52 86, 081 925 43 47
stampa:
Spescha e Grünenfelder, Glion
pretsch d’abunament:
45 francs ad onn, Raiffeisen Laax 70-6699-9
editura:
GiuRu, chascha postala 312, 7002 Cuira
[email protected]
internet:
www.punts.ch, www.giuru.ch
avis:
Las opiniuns dals auturs en quest numer na ston betg
correspunder a l’opiniun da la redacziun da PUNTS.
PUNTS è commembra da l’Associaziun da la Pressa
Svizra dals Giuvens.
AZB 7130 Glion
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜
¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
PUNTS 136 CUMPARA¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨˜
ENTSCHATTA SETTEMBER 05 ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨˜
CUN L’ACCENT «DVD»¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨˜ ¨¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜
¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨¨˜ ¨˜
¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜
VE COMMEMBER DA LA GIURU
La GiuRu sustegna Tai a finanziar, communitgar e realisar Tes project rumantsch e giuvenil. Ti survegnas sco commember/bra da la GiuRu
regularmain infurmaziuns dals projects actuals e la pussaivladad da Ta partecipar ad inscunters internaziunals ed ad autras activitads.
Jau vuless daventar commember/bra da la GiuRu:
/ / Jau vuless las infurmaziuns per e-mail
/ / Jau vuless las infurmaziuns per posta
num e prenum: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
adressa: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
tel: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
e-mail: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Trametta il talun a la suandanta adressa:
GiuRu, Chascha postala, 7000 Cuira, u T’annunzia sut www.GiuRu.ch.
¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜ ¨˜ ¨¨˜ ¨¨¨˜
ABUNESCHA PUNTS
/ / Jau abunesch PUNTS – la gasetta giuvna per mo 45 francs ad onn
/ / Jau regal in abunament da PUNTS – la gasetta giuvna
/ / Jau fatsch in test – dus ediziuns gratuitas da PUNTS
num e prenum: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
adressa: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Trametta il talun a noss secretariat:
PUNTS, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna, 7154 Ruschein, 081 925 43 47, 079 394 52 86, [email protected]
24