139 (732.55 KiB)
Transcript
139 (732.55 KiB)
PUNTS PUNTS%%% NR. 139%%% DECEMBER 12/2005%%% %%%%%%% annada 11/ Glion / pretsch frs. 45.–/onn 1 INFOS INTERNS STATISTICA DAVART ORGASSEMS DA 16 URAS E SÖNINS DÜRANT 24 ONS %%%%%%%%%%%%%%%%3 da Fadrina Hofmann EDITORIAL da Gianna Sonder ATUN - LA STAGIUN MELANCOLICA %%%%14 da Carin Caduff LA PROBLEMATICA CUN STATISTICAS %%%15 DA POPS ED OSNIS %%%%%%%%%%%%%%3 da Silvana Derungs da Ladina Fliri e Mevina Feuerstein EX-SCOLARAS E -SCOLARS DA L`ACADEMIA STRESS %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%4 dad Ursin Lutz ENGIADINA %%%%%%%%%%%%%%%%%%15 da Flurina Henkel BETG ADEGNA NECESSARIAS, MA DIVER- TUPPA SCHNORRA %%%%%%%%%%%%%16 TENTAS: LAS STATISTICAS %%%%%%%%%%4 da Roman Liesch SESSIUN D`ATUN 2006 A FLEM %%%%%%%16 STATISTICAS - QUANT CREDIBLAS ÈN ELLAS? SERIA MEINSILA DA FOTOGRAFIAS: GIANNA %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5 da Sascha Janutin SONDER %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%17 TÜ %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5 da Flurina Prenner CONTAINER %%%%%%%%%%%%%%%%%%18 ENGIAVINERA %%%%%%%%%%%%%%%%%19 HOMMENS VEGNAN DAL MARS, DUONNAS DA LA VENUS %%%%%%%%%%%%%%%%%6 da Flurina Prenner TSCHENT PERTSCHENT RECORDS % % % % % 7 da Gianna Sonder DAT EI IL SONTGA-CLAU? %%%%%%%%%%8 da Silvana Derungs SWISSINFO: AH GIE - ILS HELVETS %%%%%8 dad Annatina Nay PROFIL DAL MAIS %%%%%%%%%%%%%%10 LAS SCHIBETTAS %%%%%%%%%%%%%%11 JEU SUN «VOLL OK» - TI EIS «VOLL OK» - IN MAIL DA CADEINA RETSCHIERT PER EMAIL %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%11 dad Annatina Nay LECTOR %%%%%%%%%%%%%%%%%%%12 IL GIAST DAL MAIS %%%%%%%%%%%%%%12 TRANTER UMENS %%%%%%%%%%%%%%%14 FACTS OF LIFE %%%%%%%%%%%%%%%%14 dad Annatina Nay 2 Dumandar, scriver, formular, dumandar, quintar, guardar, far diagrams, interpretar, formular. Far statisticas è ina lavur stentusa, ma ils resultats pon esser fitg interessants. Sch’ins tschenta las dretgas dumondas ins survegn bunas respostas e resultats che rapportan ina massa. Statisticas han ina stretga colliaziun cun cifras, savens cefras da pertschient. Cifras èn in mund per sasez, in mund fitg logic e vast. En cumbinaziun cun ina statistica san ellas dir anc dapli. Ma represchentan ellas propi la vardad? Ellas cumpiglian ina pluna persunas e demussan tge che quellas pensan, tge che quellas fan u insatge sumegliant. Ma mintga persuna è in individi cun autras experientschas. Pon ins tuttina bittar tuts en ina stgadella e trer ina conclusiun or dallas respostas stretgas? Tgi sa. En mintga cas vegnan las statisticas tuttina duvradas fitg savens. Uschè avain nus ina gronda ed interessanta schelta da texts e temas en questa ediziun. Bun divertiment! DAVART ORGASSEMS DA 16 URAS E SÖNINS DÜRANT 24 ONS da Fadrina Hofmann CUN VIAGIAR CUL TREN N’HAJA D’INCUORT 5 ONS E 6 MAIS VERER TELEVISIUN T S C H Ü F P E R M A N S L A ‘ G A Z E T TA D A L O dalur, no guardain daplü televisiun co quai cha no mangiain. Lapro daja uschè blera glieud chi mangia cun verer televisiun. Forsa han ils scienziats mancantà da valütar la simbiosa da televisiun e food. PÖVEL’ BLICK. EU N’HA SFÖGLIÀ ÜN ZICH E DANDETTAMAING AM SUN SIGLIDAS INCUNTER QUISTAS LINGIAS GROSSAS: “USCHEA PASSANTAINA NOS TEMP – 7 ONS LAVURAR, 5 ONS MANGIAR, 2 EIVNAS BÜTSCHAR”. 3 MAIS ESSER PRO’L MEIDI L’artichel trattaiva d’üna nouva statistica cha scienciats preschaintan illa revista “GEO”. Ils scienziats s’han dedichats a la dumonda quant temp cha homens e duonnas da la Germania passaintan cun che activitats dürant lur vita. In Germania vivan ils umans statisticamaing 78 ons – quai chi para üna lungezza enorma es in vardà ün temp magari s-chars, a verer las statisticas. Il prototip es dimena ün bazegner o üna nona tudais-cha da bod ottanta ons. Per far tuot plü simpel tils nomnaina Hans ed Erna. 5 ONS MANGIAR Quai es bain incredibel? Be tschinch ons mangiaina. Trais jadas al di grond, minchatant eir be piclar alch pel gust, tuot ils aperos, las festas da famiglia, minch’on festa da Nadal, e lura il temp da Pasqua. Tschinch ons...z,z,z... 7 ONS LAVURAR Hans ha lavurà in sia vita in media 7 ons. Natüralmaing esa da far quint cun set ons in lingia, di e not, 24 uras. Erna – quella ha dal sgüra lavurà amo ün zich daplü. Kindels, chasada, forsa üna lavur parziala, ün üert. Item, Hans ed Erna han lavurà 7 ons. E che faina là? Almain ün da quels trais mais legiaina la Bunte o la Gala aint illa sala d’aspet. Hans guarda duos dis sül chül da l’assistenta dal meidi. Erna implischa dürant quel temp las loccas dal « pled a crusch ». Il rest dal temp tegnan els avert la bocca, as laschan cloccar sülla rain e vegnan orbiantats cun üna glümina. Ün’eivna daja lura amo sgrischaivlas diagnosas e dürant ün di dudina cha tuot saja darcheu bun. Tip top. E listess è’la amo adüna malnetta. Da nar. 6 mais sezzer sün tualetta Quist es uossa fich interessant. Ed üna manzögnuna da dimensiuns infinitas. 6 mais – quai nun es nüglia! E che esa cun quel temp chi’s douvra fingià be per s-chodar il sez? Han ils signuors scienzats fat quint cha Hans legia eir amo la gazetta sül trun, e cha Erna ha gnü trais gravidanzas ed uschea ün desideri enorm da laschar aua ? Il temp chi’s douvra per pulir il chül e per trar l’aua, tuot tenor eir per dar üna barschunadina... Eu sun persvasa cha’l quint nu va sü pro quist cas. 6 mais – ridicul! Wow ! Hans es ün fegher. Definitivamaing. • • • • • • 2 ONS E DUOS MAIS CUSCHINAR • 2 EIVNAS BÜTSCHAR 6 EIVNAS «PRE-GÖ» da Silvana Derungs 16 MAIS PULIR L’ABITAZIUN Per mangiar davopro 5 ons. Aha. Eu m’imagin a Hans ed Erna bocca a bocca, lengua a lengua, daints a daints, spüda a spüda, e quai dürant duos eivnas permanent. I’m dà be da buonder co chi’s masüra « bütschar ». Vaglia fingià ün bütsch chi’s dà a l’uffant ? Co esa cun quels chi’s survain ? Vaglian be ils lungs sülla bocca o eir quels süll’ureglia, sül umbli o sül man ? DA POPS ED OSNIS • 1 ON E 7 MAIS FAR SPORT Hans forsa cul militar e tuot quai. Erna cun dozzar uffants, masdar la schoppa e’s sgobar cun tour sü mailinterra. Haiai. • • • 24 ONS E QUATTER MAIS DURMIR Per inchün chi gnanca nun ha amo 24 ons tuna quista statistica grondius. Hans ed Erna han durmi 24 ons e quatter mais. A Fadrina spetta dimena amo üna pruuuuna sön, sömmis dutschs, lets chods ed aventüras sül piz plümatsch. Che bellezza ! 16 URAS ORGASSEM • • 60% dils affons ella vegliadetgna da 4 onns han ina tendenza viers halluzinaziuns. (Dils carschi vegn quei lu interpretau sco „manzegnas“.) 39% dils buobs da 10 onns indicheschan dad esser inamurai. Fobias dad animals (p.ex. da siarps) sesviluppe schan plitost tier umens che tier dunnas. (Tgi ei cheu la schlatteina ferma?) 64% dils students e dallas studentas dall‘universitad creian vid ina veta suenter la mort. 35% da scolars americans dil college comettes sen in act da violaziun, sch‘els vessen la garanzia da buca vegnir pigliai. 60% dils umens che sortan per l‘emprema ga cun ina dunna pagan era per omisdus. Las dunnas san ins hipnotisar meglier ch‘ils umens. La vegliadetgna da 25-45 vegn indicada sco il temps il pli ventireivel. Nus midein rodund 50 ga nossa posiziun duront durmir. 20% dils Tudestgs crein vid OSNIs (objects sgu lonts nunidentificai). Nus semiein ca. 5 ga duront la notg (ca. mintga 90 minutas). Geniturs pensiunai survegnan pli savens visetas da lur feglias carschidas (62 ga ad onn)che da lur fegls (47 ga). Nus magliein a di ca. 7 tschaduns gronds zucher (=33 quadrels da zucher) ni 36 kilos zucher ad onn. Diversas fontaunas da diversas vegliadetgnas cun divers livels da verdeivladad. Hans o Erna? Insembel o minchün per sai? Eu savess schmaladi jent co cha quista cifra es gnüda eruida. 3 STRESS dad Ursin Lutz dat pli bialas variantas da quell’activitad che da durmir en in tschaler da schurmetg cun 20 auters en ina stanza. Quels che toffan buc da peis runcan e quels che runcan buc toffan da peis. Auters fan omisdus. Fantastic. statisticas, tgi dattan infurmaziuns davart fatgs tgi èn ansasez betg exnom necessaris, ma tuttegna ègl divertent da liger er chestas statisticas. En pêr da chellas statisticas lessa citar cò. CEFRAS Sch’ins ò en auto argient, è igl risico d’esser involvo ainten en accident mortal per 50% pi pitschen tgi cun autos d’otras calours (igl pi periclitos èn autos bregns) Las persungas tgi mettan regularmaintg setger ainten lour café, diminueschan igl risico da neir gross per 40% 20% (!) digls spagnols peglian giu igl natel durant igl sex pausas da caffè: beiber gervosa 3 dl: 5 dl: 27 3 9 Survetsch militar munta adina dabia stress. La sort dil stress duei buc vegnir precisada en quei liug. Ina statistica tenor in tec auters criteris duei dar investa con gronds ch’il stress ei propi staus en miu davos survetsch militar da quater dis DESCRIPZIUN DILS CRITERIS Pausas da caffè Sco student ston ins segir era buca selamentar da memia paucas caschuns da far pausas caffè. La situaziun duront il militar damogna denton tut. BEIBER GERVOSA In’activitad fixa duront il militar. La cefra da mia statistica sa denton buc vegnir considerada sco absoluta. La situaziun geografica ha caschunau abstinenza totala da nossa Calanda e dumbrar correct ei era buc adina garantiu suenter ina certa quantitad consumada – era sch’igl ei buc Calanda. LEGER BLICK Mintga commber dall’armada svizra ei era in legiablic duront il survetsch militar – senza excepziuns. Silla sera han ins propi legiu ora igl entir Blick, schizun quei denter las lingias – era sch’ei dat nuot da leger denter las lingias el Blick. URAS „LUVRAR“ leger Blick: uras luvrar: uras nuot uras durmir: 21 31 35 21 PLI IMPURTONTA ENCONUSCHIENTSCHA: Zacu vegn adina sera, era sch’ei va ditg. PLI PERDERTA ACTIVITAD: Purtar suenter las cefras per questa statistica. FAZIT: No comment. BETG ADEGNA NECESSARIAS, MA DIVERTENTAS: LAS STATICSTICAS da Roman Liesch luvrar ei ina noziun enorm vasta. Quei sai jeu sil pli tard dapi mes davos survetschs militars. URAS FAR NUOT LA activitad. Jeu hai savens l’impressiun ch’jeu seigi semplamein inagada leu per esser leu. In exempel per exempel: a duas uras pausa da miezdi suonda savens in’ura spitgar entuorn e suenter vegn gest la pausa da caffè. Lu finalmein savess forscha marschar zatgei e sco ch’ins sa co tut va eisi lu era gest dad ir a tscheina. URAS DURMIR Sa, sto denton buc adina esser zatgei bi. Ei Ea, statisticas èn IN. Per tot vign fatg statisticas; seia chegl per demussar quantas persungas tgi dovran mintga de igls meds da transport publics, u simplamaintg per cattar or, quantas persungas tgi frequaintan ena scola, tge partiziun tg’ellas absolveschan e danonder tg’ellas dereivan. Cler, i dat ena massa statisticas tgi èn bungas e statisticas ans geidan er, perchegl tg’igl è simpel da las ancleir. Ma scu tg’igls carstgangs èn, dattigl naturalmaintg er 4 Ansasez tgossas tgi nign dovra urgentamaintg per surveiver. Gl’è dantant legher ed er interessant, scu tg’igls scientists vignan sen las ideias per talas studias. Ma ossa vaia anc pront ena pitschna delicatessa. Cun en pêr cefras concretas az lessa mussar, per tge tgi donnas dovran lour natel tg’ò integro ena camera per far fotografias! 15% dallas donnas dovran lour natel cun camera per fotografar la frisura dallas varts e da davos per la controllar 10% controlleschan a tala moda igl belet 4% dovran la foto, fatga cugl natel, per controllar siva digl magler sch’ellas on anc rests aint igls daints e finalmaintg 18% dallas donnas dovran igl natel cun camera scu ageid pigl shopping; sch’ellas n’èn betg sieiras schi ensatge las stat bagn u betg, fònigl ena foto, tarmettan chella ad ena collega e dumondan per cunsegl(!) Er sch’ins sa dumonda per part, tgi tgi vign sen l’ideia da far statisticas davart tals fatgs, ins stògl propi deir, tg’igls fatgs tgi las statisticas demossan èn daveiras remarcabels. Tgi sò, forsa dovra l’egna u lotra firma talas studias per sviluppar novs products, p.ex. en natel tg’ò integro ena camera ed er gist anc en spievel?! Rimnar infurmaziuns per far statisticas è stentous. Ia na less betg esser egna da chellas persungas tg’ò da telefunar de per de ad x-ena persunga e stòn far retschertgas. Chellas persungas, tgi telefuneschan pigl ple adegn igl fallo mument e dumondan alloura: “Vez vous forsa gist en po taimp per rasponder ad en pêr dumondas?” Ea, e chegl precis adegna cura tg’ins n’ò ni taimp ni gost da far talas tgossas. Ma tge n’ins fògl betg tot per la scienza?! STATISTICAS - QUANT CREDIBLAS ÈN ELLAS? lour speisa prefereida è chegl bler pi manevel alla realitad tgi sch’ins fò la madema dumon- da Sascha Janutin TÜ MINTGA DE ANTUPAINSA STATISTICAS. SEIGL CHEGL AN GASETTAS, AN MAGASINS, da Flurina Prenner AINT IGL INTERNET E.U.A. ELLAS TOTGAN TAR LA VETA DA MINTGA DE. IA LESS MUSSAR DIFFERENTAS SORTS DA STATISTICAS E QUANT CREDIBLAS TGI ELLAS ÈN. TIERS CHEGL LESSA MUSSAR SCU TGI LAS STATISTICAS VIGNAN PRESCHANTADAS AGL PIEVEL, NUMNADAMAINTG CUN DIAGRAMS. ÈN DIAGRAMS PERFETGS? U INS SO TGAPEIR FALLO ELS? Antschever lessa cun differentas statisticas. Per exaimpel aint igl sport. Tge fiss igl sport ozande sainza statisticas – nunimaginabel – mintga cefra vign documentada; tge skiunz è igl pi spert sen neiv bletscha, tge pilot d’auto è igl pi spert cura tgi plova u tge giuider da ballape ò fatg igls pi blers fauls. Las statisticas son tot chegl ed anc bler oter. Pigl sport è chegl ena anritgeida. Igl aspectatour so cumparagler cefras e resultats, tge tgi fò pi interessant e pi tensiunont l’antiera tgossa. En ulterioura sparta da statisticas èn las retschertgas. Retschertgas vignan fatgas an mintga moda e maniera. I vign dumando alla gliout tge tg’è lour speisa prefereida, noua tgi von igl pi gugent an vacanzas, tge tg’è la lectura prefereida ed anc bler oter. Chellas ancunaschientschas vignan rimnadas ed ainten en sagond pass vignan fatgas las statisticas. Pero quant gliunsch ins pò sa fidar da chellas statisticas? La qualitad da retschertgas èn fitg differentas. Ena regla fundamentala per ena bunga retschertga è da dumandar a tanta gliout scu pussebel. Ins baita alloura d’ena retschertga represchentativa u betg represchentativa. Sch’ins dumonda a 1000 persungas tge tg’è da a diesch persungas. Or da muteivs finanzials ègl pero bler betg dada la pussebladad da dumandar a tanta gliout e perchegl enigl las retschertgas bler betg represchentativas. Scu gio menziuno lessa er mussar scu tgi las statisticas vignan preschantadas agl pievel. An fitg blers cass vignan las statisticas preschantadas an diagrams. Chels diagrams ins so pero manipular fitg simpel e perchegl ègl adegna da dar adatg cun diagrams. Ia less far en exaimpel cun en diagram general: Chel diagram mossa ena augmentaziun fitg clera. Cò anc en sagond diagram: Chel diagram mossa en’augmentaziun fitg minima. Sch’ins varda pero en po pi exact dat an îgl tgi tots dus diagrams mossan exact igl madem. Tots dus diagrams mossan ena augmentaziun da 45 sen 48. La differenza da chels dus diagrams è tgi tigl amprem antscheven las pitgas tar 43,5 e tigl sagond tar 0. Chel “detagl” meida igl maletg digl antier diagram. Uscheia sa laschan adattar igls diagrams adegna gist scu chegl tgi plai agl editour digl diagram. Scu chegl tgi vagn via son statisticas esser ena retgezza, scu per exaimpel aint igl sport. Pero son ellas er esser fitg privlousas scu per exaimpel retschertgas betg represchentativas. Er adatg ègl da dar cun liger diagrams, els èn betg adegna uscheia perfetgs scu chegl tgi para gl’amprem mument. Perchegl lessa appellar, d’adegna piglier igl taimp per analisar las statisticas en po pi profond e betg sa lascher manar pigl nas da mintga statistica. 5 Sco ün di sainza sulai, sco üna not sainza stailas, sco ün desert sainza sablun, sco ün mar sainza uondas, es la vita sainza tai ! Plain energia, plain cuntantezza, plain sgürezza, plain amur e fiduzcha. Quai est tü ! Tü, chi’m fast spranza, tü chi’m fast invlidar. Tü chi nu’m laschast dormir, tü in meis cheu. Tü, meis sömmi. Dis lungs, nots fraidas. Temps d’intschertezza in ün muond vöd. Tü, chi s-chodast meis cour. Cura invlidast il passà, cura invlidast ils sbagls ? Cura am dast amo üna schanza, cura tuornast inavo ? Cura am pardunast? HOMMENS VEGNAN DAL MARS, DUONNAS DA LA VENUS da Flurina Prenner STATISTICAS DAJA TANTAS SCO SABLUN AL MAR. RETSCHERCHAS, TABELLAS, SKIZZAS, CIFRAS, RESULTATS EUI. MA CHE TEMA INTERESSA E FASCINESCHA VAIRAMAING A NUS TUOTS? BAIN CLER: LAS DIFFERENZAS, ILS CONFLICTS E LAS RELAZIUNS TANTER HOM E DUONNA. EU DUN PRO, QUISTAS STATISTICAS NU SUN 100% GÜSTAS. QUA O LA AS CHATTA ADÜNA DARCHEU QUALCHE DIVERGENZAS. MA Duonnas dan plü suvent pro lur sbagls pervi chi crajan ch’ellas sun la cuolpa. Blers hommens han gugent quai e profitan da la situaziun. Quai tils muossa cha la duonna nun es ingün privel per els. Pro’ls hommens decida la posiziun soziala. Chi es sura e chi suot? Tras üna s-chüsa vegnan ils hommens miss automaticamaing in üna posiziun inferiura. Tschertadünas duonnas voulan as far agreablas cun as s-chüsar. PER GRONDA PART AS POJA GENERALISAR QUIST CHAPITEL. 50% da tuot ils pêrins as laschan divorzar. Las malinclettas chaschunadas tras las differenzas dal gener sun ün motiv important. Quistas malinclettas as sviluppan pervi cha’ls hommens vegnan co chi para d’ün oter planet co las duonnas. Co oter as dessa declerar perche cha’ls hommens guradan gugent ballapè e perche cha las duonnas sun bunas da cuorrer uras a l’inlunga per butias aint ed ora? In general as s-chüsan las duonnas daplü co’ls hommens. Invezza quels as fan damain pissers co’l gener feminin. Schabain cha las duonnas bajan daplü co’ls hommens interrumpan quels ad otra glieud plü suvent. E finalmaing es eir gnü muossà sü cha las duonnas telefonan definitivmaing plü lung co’ls hommens... A qua ün per differenzas chi dan impustüt in ögl e chi pudessan interessar als hommens sco eir a las duonnas! LAS DUONNAS EXPRIMAN LUR SENTIMAINTS PLÜ FACIL CO’LS HOMMENS Fingià in giuvens ons as declera als mats da nüglia muossar lur sentimaints. Nossa cultura disch als giuvens da’s tegner inavo cun lur sentimaints. Ün oter punct da vista podess eir esser quel chi’s chatta la differenza aint il tscharvè. Las duonnas sun simplamaing bunas dad exprimer lur sentimaints plü facil e s’inacordschan eir svelt co chi va als oters. Las duonnas cridan ca. 5 jadas daplü co’ls hommens. DUONNAS AS S-CHÜSAN DAPLÜ CO HOMMENS oters hommens listess sco invers duonnas. Duonnas tscherchan daplü il contact ils ögls dal partenari. Scha duonnas ed hommens s’inscuntran sün via, svian las duonnas oura. Sch’ün pêrin va man in man a spass, as volvan duonnas daplü vers l’hom sco viceversa. Duonnas gesticuleschan plü svelta co hommens. Hommens sclatschan plü plan sco duonnas, ma ill’otezza nu s’haja constattà ingünas differenzas. SCHIGLIUSIA La temma da perder al partenari turmanta als hommens sco eir a las duonnas. Perscrutaders han chattà oura cha schigliusia masculina es ün motiv important cha duonnas vegnan cloccadas. Duonnas expriman lur schigliusia pel solit verbal, tras larmas, arövs ed imbüttamaints. Duonnas discuorran daplü sur da lur schigliusia e tras quai as craja ch’ellas sun plü schigliusas. TEMA NR. 1: SEX “Eu sun stangla, eu nu vögl, eu n’ha migrena...”. Serius duonnas: Chi da vu ha schon üna jada gnü üna s-chüsa? Ingün pisser, il sbagl nun es nos... Ün grond problem dals hommens es il cuntinuant giavüsch d’avair sex. Duonnas intant tscherchan daplü amur, affecziun e vicinanza. Pro las duonnas vegn fuormà il testosteron pür illa pubertà, hommens produzeschan testosteron fingià i‘l stadi dal embrio, dürant e davo la pubertà. Uschè es il tscharvè da l‘hom plü dispost per quel ormon ed ha plü’n grond instinct da sex. LINGUA CORPORALA Las expressiuns chaschunadas tras nos corp sun fich importantas e bleras jadas plü sinceras co tuot ils discuors. Duonnas s’inclinan invers ils oters. Hommens fan l’incuntrari. Duonnas mouvan parts dal corp düran il discuors, sco per exaimpel il cheu, ils mans e’ls peis. Hommens invezza mouvan tuot il bratsch. Duonnas as chattan plü libras schi discuttan cun üna duonna e plü serradas schi discuorran cun ün hom. Hommens as deportan invers 6 AMICIZCHAS Duonnas han plü bleras “megldras amias” sco hommens. Ellas mainan amicizchas intensivas e strettas. Duonnas discuorran sur da tuot e’s quintan mincha piculezza. Ellas sun eir bunas da discuorrer sur da lur deblezzas. Uschè üna relaziun tanter hommens nu füss pussibel. Els vezzan l’oter sco ün concurrent. Hommens as tegnan eir inavo cun lur sentimains. Els han temma chi vegnan buollats gio sco homosexuals. Schi’s dumonda als hommens chi chi’d es lur meglder ami indichan blers a lura agna duonna. AGRESSIVITÀ Tuots duos geners sun insè agressivs. Pro las duonnas però nu vain l’agressività acceptada. Agressività es ün sinonim per hom. Schi’s guarda hoz televisiun as vezza dapertuot hommens gronds, ferms ed agressivs sco per exaimpel Rocky, Rambo eui. Ün hom es verbal e corporal plü agressiv. STATISTICAS DA LA GAZETTA “TIMES” Sün üna duonna chi sto ir in praschun vegnan 17 hommens. Directers da praschuns chi han dachefar cun praschuners da tuots duos geners, rapportan cha duonnas chaschunan damain agressività. Cun 18 ons ha vis ün americaner aint illa televisiun in media 40000 attentats e 250000 acts da violenza. Corp e sandà Las duonnas as fan daplü impissamints sur lur guardar oura. Üna duonna controlla sia frisura in media 5 jadas al di, quai düra ca. 36 min. al di. Duonnas douvran daplü prodots da cultivaziun ed as laschan far daplü operaziuns da chir- TSCHENT PERTSCHENT RECORDS da Gianna Sonder urgia sco hommens. Il corp es per üna duonna fich important. Ella nun invlidess mai ün termin pro’l meidi, va suvent pro’l cuafför e guarda sül nudrimaint e sülla sandà. Hommens nu’s fan uschè gronds pissers per lur corp. L’aspettativa da vita es pro las duonnas plü ota co pro’ls hommens. Hommens füman daplü, baivan da plü alcohol e van aint sün robas plü ris-chadas e privlusas. STATISTICAS ÈN VASTAS. AN STATISTICAS VIGNAN INTEGRADAS BLERAS PERSUN- “Baywatch” ò gia 1,1 milliardas aspectatous per emda, e chegl an 142 differentas teras. GAS. STATISTICAS SON ESSER MEDIAS. SCU IGL PI GROND CARSTGANG: CUNTERPEISA SCREIVA ENSATGE NOUA Robert Wadlow dad Alton (USA) era igl pi grond carstgang digl mond. Igl zarcladour 1940 era el 2,72 m grond. TGI LA PRESTAZIUN DA MINTGIGN CHINTA. I NA VIGN BETG PRESCHANTO AN CEFRAS DA PERTSCHENTS. IGLS RECORDS MONDIALS. IGLS PI LEGHERS, CURIOUS, BALURDS, IGL PI VIGL SNOWBOARDER: STURNS, ... RECORDS DIGL CODESCH DA Wong Yui Hoi è igl pi vigl carstgang tgi vo regularmaintg cun essa. El ò 80 onns. (Fotografia) GUINESS 2001: IGLS PI BLERS CLUPPERS AINTEN FATSCHA: DIFFERENZAS El vumpra aint be sch’el douvra alch Ella gioda l’ir a cumprar aint El as fida plü pac dad oters Ella es bler da buna fai El as fa damain impissamaints sur dad oters Ella as fa daplü impissamaints sur dad oters El vegn gugent admirà Ella admira ad oters El cumonda Ella propuona El quinta daplü stincals Ella quinta damain stincals El decida svelt Ella douvra daplü temp per decider El disuorra bler sur da “chosas” Ella discuorra bler sur da persunas El es privat damain comunicativ Ella es public damin comunicativ El es bler distanzià Ella es bler emoziunal El douvra damain intimità Ella douvra daplü intimità Tuot las infuormaziuns our dal cudesch: Männer sind vom Mars, Frauen von der Venus da Cris Evatt. Kevin Thackwell da Stoke-on-Trent (GB) ò traclo 116 cluppers ve dalla fatscha ed igl culiez. IGL PI BLERS PIERCINGS AN ENA SASEIDA: Durant ena saseida ò Quille DeSade dalla Nova Zelandia laschea far 90 novs piercings. E chegl tots sainza narcosa. IGLS PI NUMEROUS PIERCINGS: Elaine Davidson da Edinburgh (GB) ò an tot 462 piercings. Da chels èn 192 ainten fatscha. LA PI GREVA PEISA TG’È NEIDA PURTADA CUN EN’UREGLIA: Igl Chines Li Jian Hua ò purto 50 kg quadrels cun en’ureglia. La peisa era fermada cun ena sera ve dall’ureglia. STO IGL PI DEI SEGL SOTIGLTETG: Stephan Kowaltschuk ò passanto 57 onns segl sotigltetg dalla sia tgesa a Montschinzi (UA). Igl 1942 sa zuppava el digl Nazis tg’on occupo l’Ucraina. Siva leva el evitar da stueir eir an l’armada cotschna. IGL PI LUNG MARATON DA SCREIVER CUN MASCHINA: 16 onns ò Lee Stewart passanto cun screiver cun maschina las zefras dad 1 – 1’000’000. Per chellas ò el duvro 19’990 paginas. (El vess fatg pi scort a screiver en pêr texts per las Punts...) LAS PI BLERAS MALAVERVAS AN EN FILM DA DESSEGNS ANIMOS: Igl film “South Park: Bigger, Longer & Uncut (USA, 1999)” cozza 81 minutas e cuntigna 399 malavervas e 128 gests ampermalonts. C.v.d. bung tschintg malavervas ed egn a mez gests ampermalonts per minuta(!). IGL PI GROND PUBLIC DA TELEVISIUN: 7 LAS PI BLERAS BAVROLAS (RÖHRLIS) AINTEN BUCCA: Lars, Isabel e Torsten Gebhard da Hardthausen (D) òn gia mintgamai 201 bavrolas ainten bucca. DAT EI IL SONTGACLAU? da Silvana Derungs Ina damonda dad ina certa impurtonza. Scienziaus dalla natira han fatg lur patratgs. Las retschercas sebasan sin in Sontgaclau che viagescha sin ina sliusa tratga da rens. (Mo s‘imaginei, co quei fuss cun in asen!) Plinavon setracta ei cheu dad in Sontgaclau-bambin. Pia in che porta regals da Nadal. Ei dat negina garanzia da mia vart che las cefras constattan. Hai mo legiu e translatau (cfr. artechel redacziun PUNTS en cefras). Fontauna: http://sneaker.cfg-hockenheim.de/ kurios/index.html 1. Negina dallas specias enconuschentas dils rens sa sgular. MO ei dat 300.000 specias dad organissems che ston aunc vegnir classificadas, e schegie ch‘ei setracta leu oravontut dad insects e bacterias, excluda quei buca cun segirtad rens sgulonts che mo il Sontgaclau ha viu entochen uss. 2. Ei dat ca. 2 milliardas affons sil mund. MO cunquei ch‘il Sontgaclau viseta apparentamein negins muslims, gedius, hindus e budists, sereducescha sia lavur sin ca. 15% dil total, q.v.d. 378 milliuns affons (tenor biro da dumbraziun). Tier in tenercasa cun ina media da 3.5 affons meina quei a 91.8 casas. Nus supponin che mintga tenercasa posseda silmeins in flot affon. 3. Il Sontgaclau ha in di da 31 uras. Quei deriva dallas differentas zonas da temps, sch‘el viagescha dad ost el vest. Quei dat 288.6 visetas per secunda. Aschia ha il Sontgaclau 1/1000 secunda temps per sia lavur en mintga tenercasa cristian: parcar, siglir giu dalla sliusa, ruschnar dil tgamin giuaden, reparter ils regals, reiver ensi e sgular vinavon. Supponiu che quels 91.8 milliuns stops ein repartgi regularmein sin tiara, survegnin nus ina distanza da casa tier casa dad 1.3 km. Quei dat ina distanza totala da 120.8 milliuns km, buc inclusas ein interrupziuns per tut quei che mintgin da nus sto far silmeins ina ga en 31 uras, magliar etc. Quei munta che la sliusa da Sontgaclau sgola cun 1040 km per secunda, pia 3000 ga la spertadad dil tun. Per cumparegliar: il vehichel il pli spert construius da carstgauns sin tiara (Ulysses Space Probe) ha ina spertadad ridicula da 43.8 km/s. In ren normal vegn silpli sin 24 km/h. 4. La carga dalla sliusa meina ad in ulteriur effect interessant: supponiu che mintga affon survegni buca dapli ch‘in set da Lego mediocher (ca. 1 kg), lu ha la sliusa ina peisa da ca. 378‘000 tonnas, buc inclus ei il Sontgaclau che vegn en general caracterisaus sco um cun surpeisa. In ren normal sa buca trer dapli che 175 kg. Schizun cun la presumziun che in ren sgulont (cfr. 1.) vegni da trer 10 ga aschi bia, drova ei per la sliusa buca forsa otg ni nov rens; ins drova 216‘000 rens. Quei augmenta la peisa – senza la sliusa – sin 410‘400 tonnas. Danovamein per cumparegliar: quei ei 4 ga la peisa dalla Queen Elisabeth 5. 410‘400 t cun ina spertadad da 1040 km/ s caschunana in‘enorma resistenza dall‘aria – cheutras vegnan ils rens scaldai, gest sco ina nav spaziala che entra en l‘atmosfera dalla tiara. Il pèr davon dils rens sto absorbar 16.6 trilliuns joules d‘energia. Per secunda. Mintgin. Detg auter: els vegnan practicamein barschai, il proxim pèr da rens vegn exponius alla resistenza dall‘aria ed in schlop snueivel vegn caschunaus. L‘entira gruppa da rens vegn vapurisada enteifer 5 melliavels secunda. Denton vegn il Sontgaclau exponius ad ina acceleraziun ella dimensiun da 17‘500 ga l‘acceleraziun dalla tiara. In Sontgaclau da 120 kg vegness marclaus vid sia sliusa – cun ina forza da 20.6 milliuns newton. 6. Cun quei vegnin nus alla conclusiun:SCHE il Sontgaclau ha purtau inaga regals, lu eis el morts oz. SWISSINFO AH GIE ILS HELVETS dad Annatina Nay Las Svizras contonschan ina vegliadetgna media dad 83 onns – ils Svizzers perencunter ina vegliadetgna media da 77.8 onns. Duront la veta d’in Svizzer e d’ina Svizra vegn bitschau duront 2 jamnas. Il Svizzer telefonescha duront 2 onns. En sia veta tschontscha el 12 onns. La moda e maniera d’applicar ils plaids ha el empriu principalmein denter siu tierz e tredischavel onn da naschientscha. Duront quei temps vegn il 8 scazi da plaids enrihius mintga duas uras cun in niev plaid. In Svizzer percuora en sia veta 22‘150 km a pei. Duront ses emprems 150 kilometers drova el pil pli mauns e peis. Signur e signura Svizra dedicheschan 9 onns da lur veta alla lavur e passentan 12 onns avon la televisiun. Els dorman circa in tierz da lur veta, pia duront 25 tochen 30 onns. Dunnas svizras van 5 (totalmein 18 minutas) gadas a di sin tualetta. Ils umens visetan sulettamein treis (totalmein 15 minutas) gadas il hisli. Duront l’entira veta passenta ina Svizra in entir onn sin tualetta – il Svizzer perencunter „mo“ diesch meins. Ina persuna tresta sponda 65 liters larmas duront si’existenta. Duront nossa veta arvein e serrein nus 415 milliuns gadas ils egls. Tut l’aria che nus respirein tunschess, tenor retschercas dil Universum Science Center da Brema, da sufflar si 12 milliuns balluns. La bubronda preferida dils Svizzers ei il caffè. Mintgin beiba 1460 scadiolas duront in onn. Per dustar la seit buin nus ulterius 57.5 liters gervosa e dapli che 100 liters aua minerala. Svizzers maglian duront treis onns e miez. Il menu digl onn: 52 kilos carn, 20 kilos caschiel e 7.4 kilos pasta. Il confederau careza dultscharias. Enteifer 12 meins maglia el 11.3 kilos tschugalata. En ina veta laguota el 7140 tablas – pia 714 tschugalatas a 100 grams. Record mundial! Malgrad lur fleivlezia per tschugalata ein ils affons svizzers buca ils affons cun la pli gronda surpeisa enteifer l’Europa. Quei ei numnadamein ils „bambini italiani“. Pertuccont il sex sesanflan ils Svizzers e las Svizras ella media, numnadamein 103 relaziuns intimas enteifer in onn. Il record mundial tegnan ils Franzos cun „faire l’amour 137 fois par an“. Ils resultats derivan dil „Global Sex Survey“, ina retscherca annuala d’in fabricant da preservativs. Il Franzos selauda dad haver igl „organ“ il pli imposant, numnadamein in giongialet cun ina lunghezia da 16 cm. Il pendant svizzer mesira ella media 14.48 cm. Il giug preliminar dils Helvets cuoza 21.3 minutas. aurax + spegru 9 PROFIL DAL MAIS: FINA BLUMENTHAL dad Ursin Lutz PUNTS: CO DESCRIVESSES TI TETEZZA CUN 3 PLAIDS? Fina Blumenthal: „Stadera“ – en omisdus senns. Dad ina vart sun jeu naschida el segn dil zodiac dalla stadera e da l’autra vart peisel jeu giu bugen las caussas e las persunas. „Positiva“ – sch’enzatgi di zatgei schliet dad ina persuna emprov’jeu tuttina era da veser las varts positivas. Jeu sun perschuadida che mintga carstgaun ha varts positivas. „Gesta“ – jeu hai adina empruau da tractar tut mes scolars e mias scolaras tuttina, schegie che simpatias ha ei adina dau. Era schiglioc emprov’jeu da tractar tuts entuorn mei aschi gest sco pusseivel. Gie exact. Forsa fagess era ina dunna inagada bein al tgamun dalla Ligia Rumantscha. Forsa Maria Cadruvi? S’imaginescha che ti astgasses reger la Romontschia per in di, tgei fuss l’emprema caussa che ti midasses? Jeu empruass da midar la situaziun actuala dil Rumantsch Grischun. Aschi bia scolasts ed auters ein encunter ed igl ei semplamein buc pusseivel da metter a disposiziun mieds da scola en tschun idioms. Jeu vuless saver far zatgei da mussar ch’il RG ei pli datier dils idioms che biars tratgan. L’acceptanza stuess vegnir pli gronda. TGEI DIAS TI DALLA GIUVENTETGNA DAD CO VESA IN DI LIBER ORA PER TEI? Da bial’aura ina biala spassegiada ni schizun ina tura sin in péz. Da macort’aura lu plitost ir a far bogn ni sauna. Leger e sunar clavazin ni flauta ein era adina alternativas. Jeu teidlel era fetg bugen concerts, il pli bugen denton ina bial’operetta. TGEI EI LUXUS PER TEI? Ir cul tren ell’emprema classa. Jeu mezza hai il GA da secunda classa e sun dil meini che quei tonschi detg’avunda. Era in dètg auto cun da tuttas schicanas ei luxus. Per mei sto in auto purtar mei dad A tochen B e lu sun jeu cuntenza. TGEI FA A TI SCHLIATA CUNSCIENZIA? Sch’jeu dun ina dètga sevilada. Sin miu um, ni era en scola. Era sch’ei fa magari bein da schar giu aria stun jeu la adina mal suenter. Pli baul havev’jeu schliata cunscienzia sch’jeu mavel buc a messa, quei ei denton vargau. Magari stun jeu era mal sch’jeu hai detg nuot per l’amur da la pasch. Savens giavisch’jeu lu suenter, ch’jeu havess tuttina aviert la bucca el dretg liug. T I U F E G L M A U R U S E I I U S P E R Q U AT E R MEINS EN JORDANIA. VIAGESCHAS TI ERA Fina Blumenthal ei naschida ils 28-09-1951 ed ei carschida si a Ruschein sco giuvna da quater soras. Suenter ils onns da scola obligatoris a Ruschein ed a Glion ha Fina frequentau il seminari da scolasts a Cuera. Ils suandonts onns ein engaschis sco scolasta naven da Tujetsch tochen Cumpadials sebrattai cun differentas scolaziuns, denter auter da dirigenta e catecheta. Il chor da Ruschein ei staus duront 15 onns sut la bitgetta da Fina. Oz ei Fina Blumenthal mumma da treis fegls (24, 22, 19) e puspei studenta. Ella frequenta il studi da pedagogia curativa a Turitg e dat aunc scola a Vella. BUGEN? Pil mument mon jeu inagada ad jamna giu Turitg. Igl ei interessant dad observar la glieud e la moda, veser co il marcau pulsescha. Jeu tuornel lu denton adina fetg bugen ella ruasseivladad che nus havein a casa a Ruschein. Igl onn 1977 hai jeu fatg in viadi da tschun jamnas a Bangkok, Bali, Singapur e las Filippinas. Quei ei stau grondius e la natira ha fatg gronda impressiun, cunzun ils vulcans e la tiara stgira. Jeu hai zaco saviu sentir il fiug e la forza ed ins sa mai cu in vulcan rumpa ora. Uss visitass jeu secapescha bugen Maurus sch’jeu havess gest ils raps. TGI ELEGESSES SCO PRESIDENT DALLA LIA RUMANTSCHA? (ri e scrola il tgau) Jeu hai buc idea ed jeu hai era mai fatg pli gronds patratgs davart la Lia Rumantscha. Uss ei Gion Antoni Derungs? N A , L E Z E I S E C R E TA R I , P R E S I D E N T E I VINCENT AUGUSTIN. 10 OZILDI? Jeu hai treis giuvens a casa, aschia sun jeu fetg datier dalla giuventetgna ed adina en contact. Jeu hai era adina grond plascher sche l’uniun da giuventetgna vegn a festivar Daniev tier nus a casa. La giuventetgna representa ina forza frestga ed ei adina en moviment. Jeu hai tschaffen dalla giuventetgna ed igl ei era bi da veser las fatschas senza fauldas e plein veta. Quei che plai buc a mi ein frisuras da tuttas colurs, piercings e tattoos, igl ei donn da midar il tgierp cun mieds artificials. La giuventetgna vul adina far auter che tschels. Quei ei adina stau aschia, era nus havein vuliu empruar ora tut ed ins haveva tema da nuot. Quei che plai buc a mi ei sche la giuventgna ei destructiva e ch’ei sto vegnir fatg empaglia uorden e bess tut giun plaun nua ch’ei croda. Era la via ch’ils giuvens da Paris han tscherniu sa buc esser la vera. Ils acts da violenza e da vandalissem hagien giu igl intent da far tedlar ils carschi. Igl ei trest sch’ins sto dar fiug a mellis autos per contonscher quei. Cheu san ins buc tschintschar da communicaziun. DESCRIVA TIA FILOSOFIA DALLA VETA. La veta cumparegliel jeu culla natira. La primavera catscha la plonta, la stad san ins prender giu ils fretgs, igl atun survegn la feglia da tuttas colurs e dat giu. Duront igl unviern ei la plonta lu sco morta. Mintga carstgaun entscheiva da pign e crescha si plaunsiu e culs fretgs san ins lu cumparegliar ils affons ch’ins ha ni la lavur ch’ins presta. Avon ch’ir da tschei maun resplendan aunc inagada tuttas facettas dalla veta. Sco persuna veglia ein ins puspei empau sco in affon pign, dalla fisionomia sco dil sedepurtar enneu. Jeu emprovel adina da schazegiar quei ch’jeu hai e da prender il destin dad autra glieud sco mussovia per mei. Igl ei era fetg impurtont da saver ir entuorn culs bials e culs meins bials muments dalla veta. Per saver guder il bi ston ins magari gl’emprem surmuntar il schliet. CUN TGI DUEI PUNTS FAR IL PROXIM PROFIL DIL MEINS? Ei Linard Bardill schon staus hosp tier vus? NA. Lu scriva si lez. LAS SCHIBETTAS DAL MAIS da P. DEPECHE MODE „PLAYING THE ANGEL“ Avant 25 onns han DEPECHE MODE revoluziunà la musica da pop, creà in nov stil sintetic e miss in nov term en la tradiziun da lur babs da Liverpool. Era sche Martin More, Dave Gahan ed Andrew Fletcher nun han mai produzì in “white album”, tutgan DEPECHE MODE tras dus decennis per musicalitad, constanza e creativitad sco pauc autras bands. Il nov album è tipic DEPECHE MODE, pia nagut nov da quest trio legendar da London! E tuttina, preschenta “playing the angel” ina novitad: per l`emprima giada ha il chantadur Dave Gahan pudì cuntribuir sias chanzuns per in nov album, cumponist principal e chau creativ Martin Gore para finalmain da vulair partger sias cumpetenzas.... “playing the angel” lascha turnar DM en ils temps stgirs dals onns 90, finalmain vegn sper ils tuns electronics e las melodias da bellezza era puspè in pau canera! DM cun in’ovra rucha e curaschusa – dentant anc betg dal tut in white ni black album.... ROBBIE WILLIAMS “INTENSIVE CARE” La bella schlattaina ha spitgà vess, ed astga finalmain puspè sgigiar e sgargnir or dal pass humid! Robbie Williams è enavos e para dad esser anc pli sexy che James Bond en quadrat! Bandunaina la pagina dal “playgirl” en direcziun musica, RW ha cumponì e producì in nov album, per l`emprima giada bunamain en atgna reschia! Ses cumponist e produzent Guy Chambers ha el miss sin via; per l’amur da la emanzipaziun masculina! RW è daventà in um, fini è il temp da teenie-idol che chanta musica che auters han scrit, RW è (zitat) “....singer, songwriter and a born entertainer...”! Dentant n’è quest pass sin agens pes pel bler betg il nivel dad in nivel dad in RW! “intensive care” è senza dubi in 100% RW album, dentant mancan ils muments magics, las stailas che fan diamants or da chanzuns da pop! Senza cumponist e produzent Guy Chambers n’è RW nagut auter che RW – na betg in zic pli sexy che schiglioc in “....singer, songwriter and a born entertainer...” – 08/15!!!!! KING`S X “OGRE TONES” E puspè ina gia in tip cun ina band che “bucca tgil” n’enconuscha! Il trio KING`s X deriva dad Austin/Texas, viva tranter George W ed in pau vacas, ed è circundà da blues e country! Dentant fa quella band tut auter che musica da soundtrack per linedance! KING`s X èn dapli varga 20 onns sin pista, han edì numerus albums ed èn simplamain KING`s X – ina band cun in sound unic, ina mischaida dals megliers muments da Black Sabbath e dals Beatles, diras ghitarras ed armonias beatlescas, ina creativitad che lascha vesair ora vegl la musica da rock moderna! Il nov album “ogre tones” lascha turnar il bassist/ chantadur Dough Pinnick, il ghitarrist/chantadur Ty Tabor ed il battarist/chantadur Jerry Gasskill tar las entschattas, preschenta il meglier trio american da tut ils temps da la megliera vart! In album da rock “sc’in pugn ella fressa”, dentant adina cul dretg argument....! %%%%%%% (★★★★★★★) %%%%% (★★★★★) %%%%%%%%% (★★★★★★★★★) JEU SUN «VOLL OK» - TI EIS «VOLL OK» - IN MAIL DA CADEINA RETSCHIERT PER EMAIL dad Annatina Nay Mintgin che retscheiva quei mail da cadeina ei voll OK, sch‘el ni ella tarmetta il mail ad auters che daventan cheutras era voll OK. Aschia sun jeu mo voll OK, sche ti eis era voll OK e viceversa. Lein pia far enzatgei communablamein, aschia che nus daventein tuts voll OK. Tarmettei pia quei mail ad amitgs, parents, collegas per che quels daventien sco vus era - voll OK! Tarmettei denton il mail era a persunas che vus enconuscheis buc aschi bein. Quellas duein numnadamein era esser voll OK, aschia che nus tuts savein esser voll OK. Perquei giavischel jeu a tuts che vus seigies voll OK. Emblidei buca. Nus essan BUCA voll OK sche nus tarmettein buca vinavon il mail. Quei han gia numerusas persunas confirmau. Speditur nunenconuschent 11 LECTOR GIAST DAL MAIS da [email protected] Pieder Vincenz, promotur dall’economia tier la Regiun Surselva CEFRAS E STATISTICAS - TGI CAPESCHA SCHON QUEI? (Sorry, sentel grad che jeu sun bia memia tard. Sche las lavurs ein finidas, laias halt naven quella brev, fa nuot. Salids) So, Punts. Pér da cuort has fatg il beglücken mei cun ina schinumnada defaudé, quei era fett, enstagl da scriver plein miu futur pupi vegl cun projectlis e drogas e citats da glieud ch‘ei gia daditg sut tiara en, enstagl da gliez has per inaga produciu duatschien minutas volle kanne respectiv honta pleina äggschen. Zuar vevi bia furzs denteren, aber tuttina potenzial per ina biala ni era duas seras cun pier, pontgips ed amitga. Il pli gail vau quetau il spruch dad a-bu-ne-scha-ve-ve-ve-ponctponz-ponct-ze-ha en quei tonfall sgarscheivel serius d‘in secta-predigher che prognostifizescha la fin dil mund. Aber, Punts, fai buc aschia, schi schliats fussan quels filmlis uss era buca stai, zuar, sil pli forsa quel nua che jeu vai stuiu mirar tier dil-ornou-dil quater minutas ditg. Aber Niessegner ha giu misericordia, e Misericorde ei grad il stichwort per midar tema, aschia ha ei toch num tier vossa uni, ni bu? Grazia übrigens per tia iladig per vegnir en tia Hochburg a Friburg! Tschell‘jamna vau entlich saviu far blau, vai cumbinau dad ir a Klota per Köbi e sia truppa mislada dils Tercs cun far il heimsuachen la Schaltzentrala da Punts. Aber mo tochen cu erel leu! Miu Giöschti ha fatg cun ina! Astgu dar a ti il quen da pagar il benzin? Quel ei nemli buc schi bienmarcaus, sas Punts, ti sco studenta sefas matei buc en quei. Persuenter rapporteschu cheu in tec sur da tia carezada „uni“ (ei quei en verdad buca plitost in ganztageshort per glieud che sa buca tgei far?). Clar mann vau giu il gaudi da seser sper vus ella mensa! Nunenconuschiu! Il mensa-food era schi gails, sesentevel grad in tec pli perderts. E logo sundu seschluitaus sco „spiertstudent“ atras quels grusigs zulers dils onn curonta che toffan da tretels da students e da professers. Grad in tec malspirtaus sesentevu sco Otto Normalo denter tonta studentanaglia. Aber gliez sundu forsa era schiglioc, ni buc, Punts? Jeu hai il sentiment tia funky uni fa aschi il sprühen da quei spert interrumantsch intellectual, cheu ston toch tut ils lecturs da Punts quitar quei uni-groove schi hip. Also, cars lecturs, per midar giu zatgei scrivu puspei zatgei constructiv, s‘annunziei tier la redacziun e schei che vus veglitgies la proxima edi- ziun speciala da Punts live ed unplugged ord l‘uni da Friburg. Ni aunc meglier, Punts, vul buc organisar in viadi da lecturs? Tiu Vorbild, la Quoti, fa quei schon dapi onns! Quels van p. ex./sin ex giu ell‘Italia a beiber vin, migliar salami e cantar canzuns duront il viadi volles Rohr. Ti, Punts, savessas toch far il viadi da lecturs aifach ell‘uni a Friburg e silsuenter mussar tgei gheilas beizas da students ch‘ei dat aschia leu. Aber lu buca cun in car che lai adina mo ir da quella musica da schlagher per tattas veglias. Forsa veis aunc buca smenau naven vies fett puntsauto dil road movie! Quel tunschess forsa per tut ils lecturs da Punts che s‘annunziassen per quei viadi, schi bia vegn quei bein buc ad esser. Ach Punts, quei stos gie ti saver, jeu vi buca prender a ti il plascher e schon organisar tut! Aber jeu selegrel schon uss! Uss stosu aber calar, neve, salidel tei caramein, tiu lectur. P. S.: Vai tut emblidau, en tia proxima ediziun speciala fas in tec dad astrologa. En filosofar ord las steilas tut il vieti plunder sco negin auter eis gie ferma, ni buc? Also, en quei senn, sun spannegiaus! Tochen gleiti! 12 Statisticas duein purtar objecitvitad. Cefras e statisticas duein era gidar nus a capir fenomens complexs e d‘examinar causalitads. Cefras e statisticas ein denton era da lur vart suttamessas a verificaziuns, dubis e scepsis. En publicaziuns e discussiuns sur dall‘economia vegn adina puspei indicau cefras e statisticas. La muntada da quellas cefras para dad esser clara a mintgin e mintgina. Sch‘ins mira denton pli exact sin las cefras, vesan ins ch‘ellas ein ralativamein semplas da manipular e savens era nunsufficientas per declarar ina caussa ch‘ins vul gest declarar cun las cefras ni statisticas publicadas. In exempel: Il product brut social (BIP) para dad esser ina cefra fetg impurtonta ell‘economia. L‘augmentaziun dil BIP naven d‘in onn a l‘auter muossa il svilup economic d‘ina tiara ni d‘ina regiun. Sch‘ins vul pia contonscher in svilup economic positiv, sche sto il BIP vegnir augmentaus. In svilup economic positiv ei ina regla da basa en nossas societads capitalisticas. Mo per tgei stat il BIP exact: Il product brut social (BIP) ei il total dalla rauba e survetschs produci enteifer in onn en ina tiara (tier prezis da fiera). In’augmentaziun dil BIP contonschan ins pia cun producir dapli rauba ni survetschs enteifer in onn. Era sche la rauba producida supplementaramein anfla negin cumprader, ella augmenta tonaton il BIP ed entras quei il svilup economic; ei setracta dalla rauba producida e buca dalla rauba vendida. Rauba producida supplementaramein dat denton buca dapli daners en buorsa per saver cumprar la rauba supplementara. Als biars carstgauns eis ei pli probabel tuttina sch‘il BIP crescha ni sch‘el croda. E tuttina ein cefras e statisticas impurtonts instruments per capir causalitads e constatar trends. Mo interpretar endretg tgei che stat veramein davos las cefras e statisticas ei magari nuota aschi sempel. ILS ULTIMATIVS TISCHÖRTS ORD LA SCHZENA! NUS AVAIN IL TIFTSCHTPRAIS: PER COMMEMBERS: 15 FRANCS. PER NA-COMMEMBERS: 20 FRANCS. EMPUSTAZIUNS: WWW.GIURU.CH. 13 TRANTER UMENS da Chatrina Josty TRANTER DUNNAS Enavos a Friburg. Gista per dir sco ch’igl è: igl n’è betg pli ina WG “2 umens - 1 dunna”. Ussa esì “1 um e 2 dunnas”. Ed ensasez stuvess ussa forsa il Ralf scriver questa columna. Ma jau emprov simplamain era da scriver or da sia perspectiva, da vesair tut era empau cun ses egls. Il semester ha cumenzà la fin d’october ed el ha propi cumenzà bain. Esser studenta (u student; perspectiva Ralf) è easy. Mega easy! Ma era “Ausnahmezustand” da temp en temp – per exempel en nossa WG a l’entschatta dal semester. La WG è lura creschida da 3 sin 6, äh 7 persunas. Marina era qua, Ladina, Michel, Nico, Ralf ed jau. Quai fa 6 persunas ma 8 barschunins da dents en il bogn! E quatter pastas da dents. Quatter pastas da dents drovi era, per nettegiar ils dents suenter ils liters vin e las millis da cigarettas. (Exagerà!) Aber quai è gea betg adina aschia. Na, propi na. Insumma essan nus daventats extrem bravs e nossa WG guadagnass mintga concurrenza da las WGs las pli tiptopas en urden. Nus avain ussa ina cassa cuminaivla, cuschinain bler ensemen e lavain giu ensemen ed avain insumma ina armonia totala. Bunamain; oz esì circa escalà, perquai che jau hai ditg magari direct a Ralf, ch’el na dessia betg adina prender palpiri da tulaetta per far giu il nas. El n’ha betg vulì chapir. In pau fadia ha el era cun noss plan da schubergiar (gea, avain nus era dapi in pêr dis). Ralf : « Was, ig muess de „bogen“ mache ? Was isch denn das ?“ De bogen, char Ralf è il “bogn” per rumantsch. Nos plan da schubergiar è scrit en dus linguatgs. Ma cun quai hai era jau mes problems: numnadamain cun il dialect soloturnais da nossa nova cunabitanta Marina: „Che stögli fer, il “köder”? Voul que dir ch’eau stögl ir a pes-cher ? » Translaziun : köder = rument. Ach so ! Ma abstrahà dals problems linguistics e problems palperidatualettistics fucziuni bain. Da star stut. Quai n’è gnanc pli uschè lustig sco avant. Ma quai vegn lura forsa anc... FACTS OF LIFE - dad Annatina Nay - - - - - - - - In da quater Americans ei gia cumparius inagada ella televisiun. 61% dils clics egl internet meinan sin pagi nas pornograficas. Mintga di vegnan 21 affons nievnaschi surdai als falli geniturs. In carstgaun laguota ella media 8 falians en in onn. Cannabis ei la pli frequenta droga dil mund. In carstgaun ri ella media 13 gadas per di. La media dalla vegliadetgna digl emprem sex ei 15.3 onns. Inuits drovan lur frestgeras per evitar che lur vivonda scheli. 41% dils carstgauns prendan persunas cun cavels tschuors meins serius che per sunas cun cavels grads. 20% dallas dunnas han silmeins fatg in’experientscha homosexuala. En 22% dils cass arriva ina pizza ell’Engheltiara pli spert tier ins a casa che l’ambulanza. 96% dallas dunnas han enzacu simulau in orgassem. En in onn mieran treis persunas, perquei ch’ellas han examinau ina battaria da 9 volt cun lur lieunga. Il cudisch da records Guinness tegn il record per „il cudisch che vegn engulaus il pli savens“ en bibliotecas publicas. Tschittas gustan culs peis. Il pli renomau plaid dil mund ei „okay“. Il secund renomau plaid ei „Coca Cola“. Charly Chaplin ha inagada gudignau il tierz premi tier ina concurrenza da dubels da Chaplin. 1995 ei ina nav japanesa sfundrada, per quei ch’in aviun russ ha schau curdar ina vacca viva giu d‘ina altezia da 10‘000 meters. Mo in cudisch ha dapli exemplars squit - schai che la Bibla – il catalog d’Ikea. 74% dils nudists feminins ein nudists per quei che lur umens ein nudists. 21% dils accidents da traffic vegnan caschunai, perquei ch’il manischunz sedurmenta. Donald Duck ei vegnius bandischaus ella Finlandia, perquei ch’el purtava neginas caultschas. Elvis era oriundamein blonds. Ina cigaretta scursanescha la veta d’in carstgaun per 5 minutas. 1950 vivevan 3 milliardas carstgauns sil mund. Oz vivan bunamein 7 milliardas carstgauns sin tiara. Fontauna: Facts of life - Lazyboy ATUN - LA STAGIUN MELANCOLICA da Carin Caduff Gagls fegls betschan la tiara endurmida Utschals che lain purtar cul vent Encurend – il cauld che schenghegia forza La notg di bunanotg al gi Il vel dalla stgiradetgna sereparta dapertut In fuostg temps entscheiva Mumma tiara pren cumiau da lur affons Ella sto pussar – Scurlar giu las peinas – Schar medegar las plagas... Las plontas ein niuas – La roma stauncla Cu vegn il vent e betscha fin lur ragischs? Ed emplenescha ellas cun nova energia- cun nova veta? Tranter umens - Chatrina Josty è studenta a Friburg e scriva dal mintgadi en la “WG” – la cuminanza d’abitar. 14 LA PROBLEEX-SCOLARAS E -SCOLARS MATICA CUN DA STATISTICAS L`ACADEMIA ENGIADINA da Ladina Fliri e Mevina Feuerstein da Flurina Henkel «Statistica es scu ün bikini: a›s vezza bger, ma la chosa essenziela resta zuppeda.» (Aaron Levenstein) Cuort as vulessi cun ün pêr dumandas der ün’impreschiun da mia lavur da matura. Eau d’he dumando als ex-scolars ed allas ex-scolaras da l’Academia Engiadina a Samedan che ch’els haun fat zieva la matura. Cun agüd d’ün vast questiunari d’heja chatto oura diversas robas interessantas. Eau d’he dumando a sur 200 persunas a partir da l’anneda da matura 1991. Bgeras statisticas vegnan interpretedas fos. Sia que causa manchaunza d›infurmaziuns u d›experienza in ler ed interpreter statisticas. Nus ans vains infurmedas tar sar Hansruedi Künsch, professer da matematica a l›ETH Turich, chi es specialiso sün statistica. Cun statistica a›s registrescha e rapreschantescha datas imsüredas cun tests. Bgeras voutas a›s prouva da generaliser ils resultats e cun que fer prognosas. Per cha las statisticas sajan correctas, stöglian ils tests correspuonder a tscherts criteris, scu per exaimpel objectivited, fidelted e validited. Per ch›ün test saja objectiv stu il resultat esser independent da quellas persunas chi mainan, evalueschan e valüteschan il test. Per ch›ün test saja degn da confidenza stu›l imsürer pü precis pussibel il criteri dumando, e per ch›ün saja valabel stu›l imsürer precis que cha›s craja ch›el imsüra. Professer Künsch managia ch›ün grand problem scha›s vöglia ler ed interpreter statisticas saja cha nu›s saja capabel da stimer sbagls sistematics (p. ex. l›apparatura es missa aint fos) e sbagls casuels (chaschunos da l›observeder). «Bgeras voutas vain üna correlaziun interpreteda suotsura, scu cha›s vezza aint il seguaint exaimpel: In ün test s›ho chatto oura cha que do üna correlaziun traunter il pais e l›intelligenza tar iffaunts. Que nu voul però dir cha calorias faun gnir scort! Iffaunts creschan e piglian sü da pais, ma a vegnan eir pü vegls e cun que pü intelligiaints.», disch el. Dimena, scha›s legia üna statistica in üna giazetta, a›s stuvess il prüm as dumander: «Perche vain›la publicheda e chi la publicha? Sun eir dedas infurmaziuns sur da precisiun e quauntas imsüraziuns sun gnidas fattas?» Bgeras voutas do que eir problems tar la definiziun. Che voul dir «pover» u «dischoccupo»? Tuot tenor che persunas chi vegnan resguardedas in uschè üna categoria (es qualchün pover chi guadagna 1000.- francs al mais, u vain eir resguardo quaunts iffaunts ch›el ho?) a›s po interpreter üna statistica tuot oter. 1. Quaunts pertschients vaun zieva la matura in ün pajais ester ad imprender üna lingua estra? Las respostas sün quista dumanda nu d’eiran inaspettedas. Già our dad egnas experienzas se eau cha ün viedi in ün pajais ester es importantischem. A›s dumanda be auncha che lingua ch›a›s dess imprender? Eir co d’eiran las respostas clears. Logic cha hozindi as stu savair inglais, ed ils pü bgers scolars e las pü bgeras scolaras haun verificho quist penser. Per quels chi vöglian savair dapü: «So lügt man mit Statistik» da Walter Krämer, Campus Verlag. Ed inua a›s stüdgia quista materia? Na scu aspetto adüna a San Galla: 3. Rumauntsch: Che ho quista lingua purto als ex-maturands ed allas ex-maturandas? Sur 70 % dallas persunas chi sun idas I’l ester haun visito ün pajais inua cha’s discuorra inglais. Illa grafica seguainta as vezza l’increschamaint u il trend da visiter ün pajais ester per ün temp pü lung (almain 3 mais). Sülla dumanda scha que detta firmas u instituziuns chi tiran a nüz statisticas per interpreter quellas in lur interess, disch sar Künsch:»Na, que nu›s lascharo fer a lungia vista. Ils bgers sbagls capitan püchöntsch our d›ignoranza scu cun fer ils quints.» Che ch›es da resguarder specielmaing cun interpreter statisticas chi haun da chefer cun umauns es cha minch›umaun es fich different e reagescha oter sün influenzas dal muond, saja que oters umauns, medicamaints u evenimaints. Perque esa da fer attenziun cun generaliser datas. Pera cha las duonnas auncha aunz 10 ans nu sun idas a stüdger economia. Eir hozindi ho que dapü hommens in quella sparta, ma ad es uossa bod impussibel da’s metter avaunt cha na üna duonna tscherna quist stüdi. 2. Il stüdi d’economia: Üna tendenza fich interessanta Cur ch’eau d’he vis la grafica seguainta dal stüdi d’economia d’eiri propi stuttischma. 15 Quist d’eira üna dumanda fich interessanta. Mincha di a›s bada cha ill’Engiadin’Ota vain discurrieu main rumauntsch. Saja que sün via, illas butias u aint il tren; la lingua dominanta es il tudas-ch. Bgers scolars e bgeras scolaras blasteman sur da nossa lingua. Ella nun es pü “in”. Perque d’heja vulieu savair precis: che ho il rumauntsch purto a minch’ün zieva la matura, voul dir düraunt il stüdi, la lavur u in connex cun otras linguas. Co suni cuntaintischma da vzair cha eir scha be pochs discuorran auncha rumauntsch, almain sun quellas persunas pü u main persvasas cha quista lingua als porta inavaunt! TUPPA SCHNORRA dad Arno Camenisch AMUR.DE ei fan statisticas. sin la pagina d’internet era ei da dar en con bugen ch’ins fetschi il schmusen e detti bunas. e cu e con ditg. e con fetg. e nua e sch’ins prendi drogas duront. si d’alp vegneva scret si con bia latg che las vaccas devan. ei era suenter da dar en con ditg ch’ei vegni mo dau bunas. tgei che seigien indezis per in pass pli lunsch e tgei per in faux pas. e sch’ei hagi influenza sch’ei fredi bein, da farbuns, flurs piertg ni capuns, sch’ei hagi candeilas ni buca e sche gie, tratgas sez ni cumpradas. e sche uaffens ed utensils vegnien spert inaga el giug. el calaster da cumpras. pagar cun la visa ni la master. culla ec buca. quellas vegnien lu tarmessas tier cun posta per einschreiben enteifer ils proxims diesch dis. si d’alp vegneva ei dumbrau mintga sera ils pors avon che serrar en els. tochen atun era ei mulsch avunda. ed era caschiel haveva ei dabia. e la miseriera survegneva in cranz grond sc’in pigniel da nadal. si d’alp vegnevan ei catschadas vi tiel taur. ei era da scriver si tgei di che seigi adattaus e tgei uras. e sche mo in ni gest siat. con ditg ch’ei mondi intragliauter e sch’ei vegni suenter durmiu, discutau, carsinau ni sescagnau. si d’alp vegneva ei dumbrau ils ovs dallas gaglinas. SESSIUN D’ATUN 2006 A FLEM dad Ursin Lutz tgi che leva saveva indicar persunalias e e tarmetter fotografias e separticipar alla tscherca virtuala dil partenari adattau. en cass da negin success, vegnien ils daners enteifer diesch dis anavos. si d’alp vegneva tratg panaglia tochen che la gromma era buca pli gromma. la pischada vegneva en tschaler a frestg per ch’ella vegni buca rontscha. per tgi che leva deva ei fotografias, mo accessiblas cun passwort, per encurir ora. ina ga encuretg ora, era ei da metter el canaster. e spitgar entginas minutas tochen ch’il computer haveva spidau ora ils maletgs cun numeras da telefon. per mulscher vegnevan las vaccas rentadas sin pantun cun cadeinas entuorn culiez. e sch’ei devan davos ora survegnevan ei ina giuaden per la crusch. sin l’autra pagina web deva ei da quellas dil jester, digl ost e sid, per encurir ora e metter Igl atun 2006 daventa il Grischun naven dils 18 da settember tochen ils 6 d’october per treis jamnas il center politic dalla Svizra. Duront quei temps seradunan las combras federalas numnadamein ella Surselva. Flem sco liug da sessiun vegn a beneventar las representantas ed ils representants dalla politica federala, sco era persunas impurtontas dall’economia e dalla cultura. Ultra da quei vegnan numerusas visitadras e numerus visitaders interessai ord l’entira Svizra spitgai. Lavur professiunala en in ambient agreabel Ils hospitonts vegnan ad esser il cantun Grischun, la regiun Surselva e las vischnauncas da Flem Laax Falera. Ensemen cun differentas partenarias e differents partenaris sco l’Arena dallas Alps, il „Park Hotel Waldhaus“, la Lia Rumantscha e Grischun Vacanzas duei vegnir scaffida la pusseivladad che las parlamentarias ed ils parlamentaris sappien dad ina 16 vart luvrar a moda professiunala en in ambient agreabel e da l’autra vart duei il Grischun vegnir percepius sco cantun ch’ei – cun ses treis lungatgs, cun sia reha cultura e cun siu turissem interessant – in liug attractiv per l’economia. Il lungatg e la cultura romontscha ein en quei connex ina part impurtonta digl hospitont. Quella rolla duei en emprema lingia esser cordiala e generusa, denton era cumpetenta en quei che pertucca il contact e l’organisaziun. Igl areal dil „Park Hotel Waldhaus“ porscha in’infrastructura optimala per realisar la sessiun. Ultra da tut ils indrezs impurtonts pil menaschi parlamentar e per ils mieds da massa vegn ei a dar in center per visitadras e visitaders, nua che persunas interessadas san prender investa d’interessants fatgs davart il parlament ed ils hospitonts. Quei center possibilitescha ina preparaziun optimala pil menaschi parlamentar e per l’occupaziun pli detagliada culla regiun da sessiun attractiva. In vast program accumpignont In program accumpignont concentrau ch’ei vegnius scaffius sin basa dallas perscripziuns da lavur dalla sessiun dat la pusseivladad allas parlamentarias ed als parlamentaris d’emprender d’enconuscher il Grischun da differentas varts. Ferton che tematicas a Mustér/ Sedrun, Val S.Pieder sco era sillas Planeiras ein planisadas pil suentermiezdi dall’emprema mesjamna, stat in’excursiun ell’Engiadina sil program pil suentermiezdi dalla secunda mesjamna. Quella vegn cumbinada cun in viadi circular culla viafier retica sur l’Alvra e tras il Vereina. Activitads da sport e da giug sco era ina fiasta populara organisada dall’Arena dallas Alps e dallas vischnauncas dalla sessiun han liug la tiarza jamna sco punct final. Sin invit dalla regenza grischuna cumpletescha in concert cun maestro Nello Santi e cun la filarmonia da combra dil Grischun la purschida. Finanziaziun Il preventiv dall’organisaziun cantunala da project importa circa 1,5 milliuns francs, da quels surpren il cantun Grischun circa 0,5 milliuns francs. In ulteriur miez milliun vegn pagaus dallas vischnauncas dalla sessiun e dall’Arena dallas Alps. Ina part da circa 350’000.- vegn cuvretga cugl agid da sponsurs. La part restonta da 150’000.- dil preventiv paga la finala la confederaziun che sto surprender supplementariamein ils cuosts da menaschi dalla sessiun el senn pli stretg. Il preventiv dil cantun Grischun sto vegnir approvaus dil Cussegl Grond en sia sessiun dil december 2005. Las lavurs preparativas ensemen culs survetschs dil parlament dalla confederaziun SERIA MEINSILA DA FOTOGRAFIAS da Marc Bundi 17 CONTAINER LAS ENGIAVINERAS L’engiavinera da l’ediziun 135 ha Maria Gisep Hofmann da Scuol gudagnà. Il pled da soluziun è stà „ZONA“ e sco premi ha ella retschet il nov disc cumpact da Mario Pacchioli. Cordiala gratulaziun! Tar l’engiavinera da l’ediziun 137 hai dà in nov record. Quatter lecturs da PUNTS han numnadamain inoltrà la correcta soluziun “QUATTER”. Il victur è Clau Dermont da Rueun. Sco premi ha el retschet in disc cumpact da Räpuzen. Era qua cordiala gratulaziun! NOSTRA CULPA I Sco sch’i n’avess betg anc tanschi ch’il DVD da PUNTS è cumparì cun in retard astronomic ha il team da PUNTS anc emblidà da postar il logo da la Lia Rumantscha sin il cover. Da qua anora grazia fitg per il grond sustegn da la Lia en spezial per il project dil DVD ed insumma per las PUNTS sur tut ils onns ed in grond SORRY! NOSTRA CULPA II Bunamain l’entira redacziun da PUNTS ha briglià cun absenza duront ils dis da litteratura a Domat. Nus essan cumplainamain conscients che nus essan nauschs Romontschs. En quai senn, sin in auter onn a Domat! d’avrigl 2006 en la “ROTE FABRIK” a Turich. Tschertgads èn ussa anc films – e cunzunt anc films rumantschs!!! Ti pos inoltrar tes film da maximalmian 20 minuts (pli curt è anc meglier) en 5 differentas categorias: Categoria A: Films da scola e da “treffs da giuventetgna” fin 19 onns Categoria B: Producziuns libras fin 19 onns Categoria C: Producziuns libras 20-25 onns Categoria D: Students e studentas da films fin 30 onns Categoria E: Films tematics (patria) fin 25 onns Ina guria surdà in “panter siglind” per mintga categoria ed auters premis interessants. Trametta Tes film fin als 31 da december a: Schweizer Jugendfilmtage C/o okaj Zürich Postfach 2037 8027 Turich Tel:044 366 50 12 (Delphine Lyner) Mail:[email protected] u delphine. [email protected] www.jugendfilmtage.ch IN BUN UMAN CONCURRENZA LITTERARA Annatina Dermont è in bun uman. I fa plaschair che Ti existas e che Ti has activà l’opziun „vegnir menziunà en la proxima ediziun sco bun uman“ durant abunnar PUNTS sur la pagina d‘internet PUNTS.ch. «PLEMA D’AUR E MIUR ROMONTSCHA 2006» LA DROGA DAL MAIS Marc Bundi na chatta mumentan betg temp per la droga. La cuntinuaziun da questa seria suonda pir il favrer 2006. Ma alura vegn tractada la droga da las drogas, numnadamain il cocain. (CCM) Renania, Romania ed URS publicheschan la concurrenza litterara «Plema d’aur 2006». Era 2006 vegn la “Miur romontscha 2006” surdada. Quella concurrenza ei aviarta a tuttas vegliadetgnas per da tuttas sorts texts e paginas d’internet romontschas. Il termin d’inoltrar scroda culs 31 da schaner 2006. Renania, Romania e l’Uniun Rumantscha da Surmir envidan alla concurrenza litterara «Plema d’aur 2006». Ils 100 – 150 megliers texts vegnan edi da niev en in cudisch. FILMS RUMANTSCHS ÈN TSCHERTGADS! DIS DA FILM DA LA GIUVENTETGNA Il pli grond ed important forum per giuvens cineasts da tut la Svizra festivescha ses 30 avel anniversari! L’ediziun da giubileum ha lieu dals 5 als 8 Ins po inoltrar da tuttas sorts texts sco raquintaziuns, novellas, historias cuortas, schatgs, sa- tiras , poesias e teaters. Las meglieras lavurs vegnan distinguidas cun “La Plema d’aur 2006”. Nus tscherchein era puspei la pli biala pagina 18 d’internet (Web Site). Il victur ni la victura da quella categoria va cun “ La Miur romontscha 2006”. Mintga lavur scretta ha da vegnir inoltrada en treis exemplars + sin disketta ni dc. e nudada cun in pseudonim. Ina cuviarta serrada cuntegn in cedel cun il num, prenum, l’adressa, nr. da telefon, e-mail ed il pseudonim. Sche Vus giavischeis anavos Vossa lavur mettei tier ina cuviarta francada ed adressada a Vusezzi. Tgi che vul concurrenzar cun l’atgna pagina d’internet indichescha a nus l’adressa dalla pagina d’internet. Vossa contribuziun ei da tarmetter entochen ils 31 da schaner 2006 a CCM «Plema d’aur 2006» Via principala 42 7031 Laax Nus stein bugen a disposiziun per ulteriur sclariment! 081 921 25 60 INDOOR-FESTIVAL HA LIUG ILS 24 E 25 DA MARS 2006 A MUSTÉR La pagina d’internet www.indoor-festival.com sepresenta niev en dus lungatgs, romontsch e tudestg. Cun quella purschida vul il comite d’organisaziun sustener il romontsch, plidentar directamein ils indigens ed encunter anora dar dapli peisa al romontsch. Cun in’acziun per las uniuns da giuventetgna dil cantun Grischun vul il „Raiffeisen IndoorFestival sederasar pli fetg e porscher dapli als indigens. Entochen ils 31-01-2006 san las uniuns da giuventetgna empustar bigliets tiels organisaturs. Per ina quantidad da 10 bigliets retscheivan ellas in bigliet gratuit, per 20 bigliets retscheivan ellas duas entradas gratuitas e per 25 bigliets retscheivan ellas treis entradas gratuitas. Informaziuns detagliadas anfleis Vus silla homepage www.indoor-festival.com. Ils organisaturs ein gia en contractivas cun pliras gruppas da musica che vegnan a scaldar la Surselva ils 24 e 25 da mars 2006. Per ademplir meglier ils giavischs dils visitaders e dallas visitadras han ils organisaturs publicau in questiunari cun damondas davart stil da musica preferiu, gruppas da musica sviz- ENGIAVINERA ras preferidas, gruppas da musica preferidas digl exteriur, impuls e remarcas. 24.8% dils plidentai prefereschan rock / rock dir, 14.5% prefereschan hip-hop / rap e 14.5% pop. Tier las gruppas da musica svizras ein Stress, Liricas Analas e Patent Ochsner vegnidas menziunadas il pli savens. Tier las exteriuras Seed, Söhne Mannheims ed Amplifier. Era tier ils pachets da viagiar cun hotel, entrada e/ni bigliet per las pendicularas san ils organisaturs aunc augmentar l’attractivitad dil festival. IMPRESSUM Dumondas sur dumondas –questas n’èn dentant betg per ina statistica. Na, quellas èn la clav tar in super premi! Il pled da soluziun trametta per plaschair cun indicaziun da tia adressa a chasa a: Ursin Lutz, Tschuppina, 7172 Rabius, scriva in e-mail a loots@oznimai. ch u in sms a 076 / 434 10 26. 1. Tantas ediziuns da PUNTS èn cumparidas ils davos mais ad uras. 2. Statisticamain la pli ferma communitad estra en Svizra (num da la naziunalitad). 3. Danovamain è Roger Federer er vegnì recepì en ina glista che n’ha da far nagut cun sport. Tgenina? chauredactur/a: Fadrina Hofmann, Rue Louis-Chollet 3, 1700 Fribourg [email protected], 078 724 74 81 Ursin Lutz, Tschuppina, 7172 Rabius [email protected], 076 434 10 26 redactur/a: Mevina Feuerstein, Dennlerstrasse 36, 8047 Turitg [email protected] Annatina Nay, Pustget 42D, 7166 Trun [email protected] Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswil [email protected] Gianna Sonder, Sumvei 77, 7462 Salouf [email protected] concept layout: Theres Jörger, Pfingstweidstrasse 31b, 8005 Turitg [email protected] layout nr. 135: Martin Cantieni, Encarden 18, 7152 Sagogn [email protected] secretariat (substituziun): Ursin Lutz, Tschuppina, 7172 Rabius 076 434 10 26, [email protected] stampa: Spescha e Grünenfelder, Glion 4. Statisticamain la pli ferma confessiun en Svizra. pretsch d’abunament: 45 francs ad onn, Raiffeisen Laax 70-6699-9 editura: GiuRu, chascha postala 312, 7002 Cuira [email protected] 5. Il linguatg cun ils pli blers pledaders. internet: www.punts.ch, www.giuru.ch 6. Terra cun ils pli blers utilisaders da l’internet. avis: Las opiniuns dals auturs en quest numer na ston betg correspunder a l’opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS è commembra da l’Associaziun da la Pressa Svizra dals Giuvens. 19 AZB 7130 Glion %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% PUNTS 140 CUMPARA ENTSCHATTA %%% SCHANER 06 %%%%%%%%%%%%%%%%% CUN IL PUNTISSIMO «CON(SCIENZA)» %% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% VE, VE, VE COMMEMBER DA LA GIURU La GiuRu sustegna Tai a finanziar, communitgar e realisar Tes project rumantsch e giuvenil. Ti survegnas sco commember/bra da la GiuRu regularmain infurmaziuns dals projects actuals e la pussaivladad da Ta partecipar ad inscunters internaziunals ed ad autras activitads. Jau vuless daventar commember/bra da la GiuRu: ( ) Jau vuless las infurmaziuns per e-mail ( ) Jau vuless las infurmaziuns per posta num e prenum: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ adressa: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ tel: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ e-mail: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Trametta il talun a la suandanta adressa: GiuRu, Chascha postala, 7000 Cuira, u T’annunzia sut www.GiuRu.ch. %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% ABUNESCHA PUNTS / / Jau abunesch PUNTS – la gasetta giuvna per mo 45 francs ad onn / / Jau regal in abunament da PUNTS – la gasetta giuvna / / Jau fatsch in test – dus ediziuns gratuitas da PUNTS num e prenum: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ adressa: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Trametta il talun a noss secretariat: PUNTS, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna, 7154 Ruschein, 081 925 43 47, 079 394 52 86, [email protected] 20