115 (500.20 KiB)

Transcript

115 (500.20 KiB)
nr. 115, annada 10, Glion
december 03
pretsch frs. 45.–/onn
il proxim puntissimo è:
senza cunfins
fin da redacziun per il nr. 116:
11 da december 03
Punts 116 cumpara
entschatta schaner 04
3 Impissamaints gagaistics
dad Aline Dietrich e Rebecca Good
Pertge è tscherta glieud gaga? E tgi decida sch'insatgi è
gaga?
da Fadrina Hofmann Ins di che la creativitad derivia dal caos. PUNTS è creativ: nus vain gì in
caos!
4 As baiver gaga
da Leticia Demonti e Nadia Federspiel
Baiver enfin ch'ins batta? Dus giuvnas han fatg quel experiment.
En ils ultims mais ha quai dà uschè bleras midadas da puntissimos che la fin finala han schizunt ils schefs (e la scheffa) perdì la survista.
La collavuraziun cun la televisiun n'ha betg
funcziunà – spustar in puntissimo. Per l'agenda
prevesida n'avevan nus tuttina betg ils daners –
midar il puntissimo sin "on the road" e spustar
ils auters puntissimos. Resultat: ils Sursilvans
sentan che l'enviern vegn e scrivan sur da "battacor", ils Engiadinais s'interessan plitost per
glieud tgi batta er senza cor e scriva sur da
"gaga", ed ils Surmirans na vegnan insumma
betg pli londerora. Item. En mintga cas datti
ussa dus puntissimos: battacor e gaga. U esi
daventà plitost in puntissimo che cumpiglia
tuts dus? Dimena: battacor u gaga?
4 Savens tractainsa disturbis d'adattaziun
da Gianna Sonder
Dominik Rennwald è psichiater. Tge fa in psichiater precis
en ses manster? Gianna ha dumandà ed ha survegnì respostas.
5 Jackass – amalo u progressiv?
da Michele Badilatti e Silvano De-Stefani
Tge è Jackass? Tge fa Jackass? Pertge ha la glieud uschè
gugent a quell'emissiun? In pèr scleriments dals scolars
da l'Academia Engiadina a Samedan.
5 Puls 130
da Zegna Dosch
Ti na pos betg pli. Tes puls è sin 130. Ti tiras grev il flad e
tia testa e tut cotschna … .
6 Perché demonstrar cunter il WEF?
da Jon Pult
30 milliuns francs e 6500 schuldads per la segirtad, l'impressiun da la Svizra sco stadi totalitar ed in sentiment da
malsegirtad tar la populaziun – inqual motiv per demonstrar encunter il WEF.
6 "Jau na ma sent betg sco in nauschun"
da Rafael Camenisch
Claudio Lardi, cusseglier guvernativ discurra en l'intervista cun Punts davart il rumantsch grischun, tegnair pleds,
sia paja e battacor.
8 Rumantsch grischun in scoula! Gaga?
da Silvana Janett e Selina Bezzola
Lardi e cumpagnia han decis: a partir dal 2005 datti rg er
en scola. Silvana e Selina han fatg ina retschertga ed
in'analisa da las opiniuns davart il rg en scola.
9 Ciaociao Battaporta?!?
dal team da PUNTS
11 Musica pil cor
da Beth Martin
Las davosas minutas avant il concert decisiv – las nervas
èn tendidas ed il corp cumenza a batter dal tuttafatg.
Reussescha a noss protagonist da sa tegnair sut controlla avant ch'el sa sto presentar ad ina sala plain glieud?
Battacor: l'emprim di da scola, la saira da Nadal avant che spachetar ils regals, currer sin il
bus, quel mument avant l'emprim bitsch, spetgar al tren cun il qual l'amant vegn a vegnir,
l'agitaziun avant in examen, guardar las stailas
e na sentir nagut auter che l'agen battacor
Gaga: na betg chapir pli il mund, ir en il guaud
e sbragir natiers la primavaira, dar in tof e tegnair davant il tgil in zulprin, ir cun 120 km/h
sin vias grischunas, baiver fin che l'emprim
cruda enturn, rimnar tschics duvrads, avair
sgurdibels en il chau
Battacor survegn'ins sch'ins è inamurà ed en
da quels muments batta la blera glieud er in
zic. Ils dus puntissimos van atgnamain magari
bain ensemen, u betg?
As laschai surprender dals products che noss
redacturs han stgaffì en PUNTS nr. 115 – cun
battacor u senza, cun in chau cler u forsa er in
pau gaga. Bun divertiment!
12 Las treis ???
dad Ursin Lutz
Tgi n'enconuscha betg las aventuras dals “trais ???"?! Ord
il passà, il present e'l futur da la seria da gieus auditivs
che giaudan puspè gronda popularitad tar giuven e vegl.
12 Tras il marcau cun egls serrai
dad Annatina Nay
Tschif da tuttas sorts impressiuns circulescha noss velocipedist vers in'experientscha che al vegn anc a star ditg
en memoria.
2
dad Aline Dietrich e Rebecca Good Gaga, che pled!
Che voul "gaga" dir insomma?
Na dal tuot normel, sbatter, avair ün tic, na
esser dal tuot tschient, esser stüpid, esser tres,
avair luoch ün scrouv, avair giò ün chantun …
Eau pens cha minch'umaun saja almain üna
vouta in sia vita ün pô gaga.
Saja que pervi ch'el ho bavieu da memma alcohol e cuorra nüd tres cited u perche ch'el dorma tuot la not sün via … u cur cha's es inamuro
as es sa scu üna gillina sainza cho!!! A do dafatta da quels chi sun gaga be uschè, tuot'an!
Suvenz vain dit cha giuvenils sajan gaga. Ma es
que propi vaira? Sun giuvenils gaga? U sun ils
creschieus auncha bger pü gaga? Ma lura sun
ils giuvenils gaga perche cha'ls creschieus sun
auncha bger pü gaga. U vegnan ils creschieus
gaga pervi dals giuvenils? U suotsura? U sune
forsa gaga perche ch'els sun oters? Ma lura es
minchün gaga perche ch'el es oter cu'ls oters.
Alura füss gaga il listess scu na normel. Ma
che u melder dit chi es alura normel? Do que
insomma glieud normela? Schi, minchün es
normel in sieu möd.
Lunic ch'eau se dir dal pled gaga es, ch'ün
umaun chi'd es gaga nun es pluffer ...
• na dal tuot tschient
• ir per l'ogna
• sbatter
• nu pü avair tuot las tazzas in s-chaffa
• esser turli
• esser bambo
• ün chi tila
• esser ourd'clocca
• esser tres
• esser föra
• plemplem
• avair ün utschè
• buc esser Hugo
• buc esser schubers
• esser in "jeusaibuu"
• betg tut cot
• malspirtaus
• bazincas
• sbatticoc
• esser nars
• esser in tgauplat
• perder ün scrov
• avair pers ün scrov
• mieu bap disch adüna: "ir culs bouvs"
• pluffer
• stüpid
Gretta Bott, scolara, Zuoz:
• sch'eu pens vi da mia matura
• ch'eau se, cha vegn prossem venderdi la prüma vouta cull'assa
• sch'eau am met avaunt mieu magister da tudas-ch in chotschas suot ...
• ün herzschrittmacher!
Valeria Turnes, scolara, San Murezzan:
• la prouva da conduir
Aita Bott, practicanta in ün'agentura d'architectura
interna:
• scha gniss cun fotografia e nom sülla prüma
pagina da punts cun mias respostas!!
• esser la prüma persuna la bunura bod sün
pista ed avair l'intera pista per se stess (que
functiuna natürel be in Engiadina, cun bel
tschel blov e'l sulagl chi splendura)
• pudair manascher ün cool auto (per exaimpel
ün ford pick up, vw touareg, audi rs 6, bugatti,
jaguar ...)
• pudair esser ad ün live concert da pearl jam!
• üna chanzun, chi porta algordaunzas
• ün bel hom, cun bels ögls
• ir in vacanzas
• liftoff cul aeroplan
• achterbahn (scu's disch que)
• clausuras (tschüss matura hallo kunstfachhochschule!)
Ladina Fliri, studenta, Turich:
battacour as tschüffa schi's vegn adüna plü
daspera al cumün ingio chi sta l'ami chi's vezza
bainbod :-)
battacour fa üna sala plain glieud schi's es sün
ün palc ed i s'ha da preschantar alch (musica,
referat, chant, ...)
Tumasch Flurin Schreich, topograf, Berna
Hääääää????????????? Ingün idea ...
Also battacour n'haja schon minchatant ... ma
eir be minchatant ...
grins
Anita, 21 ons, studenta, Friburg:
la brama ch'inchün at spetta a l'aeroport.
Marianna, 21 ons, studenta, Friburg:
Cuorrer sül bus.
3
da Leticia Demonti e Nadia Federspiel Nussas duos
essans darcho üna vouta sulettas a chesa e que
in venderdi saira. Incredibel, cun nossa fantasia
nu's riva propcha dalöntsch. Sül viedi in mia
staunza passainsa speravi üna s-chantschia chi
savura da que delizchus. Il buonder ans chatscha e plaun plaunin chamina N. da Z. vi tar la
chaschina, evra l'üschin e davaunt nus: il paradis. Circa tschinquaunta clochas alcohol: grappa, whisky, vodka, licörs ed uschè inavaunt.
"Mhhh ... hest già üna vouta bavieu licör d'öv?
Vè, pigliainsa ün süerv.", disch N. da Z. "Bua,
guarda co, Malibu! Spetta eau d'he auncha
Vitafit, dai, masdainsa ün pô." N. da Z. d'eira
dapü cu d'accord. Eau met aint üna CD e fatsch
ir la musica il pü dad ot pussibel. Ün coctail
zieva l'oter e la butiglia es vöda. E nussssas nu
badainsss auncha ünnnguotta. Ma, ma fforsssa ün pooïn. So uossa aunch'ün, cu füss que
cun ün rosé? "Be no cun tuot." Ööö. Be na
uschè svelt, nus vains auncha avuonda per
duos eivnas. Que vessi stuvieu dir pü bod perche cha N. da Z. crouda giò per terra e schloppa dal rir. Eir eau bad cha sül tapet as viva tuot
pachific. Eau nu se che chi m'ho mno sün
quist'idea, forsa la naiv u il fat cha la glüna es
plaina e cha nus essans auncha fitas, in mincha cas, las cundinziuns sun perfettas per fer
ün pop da naiv. Nus saglins our in üert be cun
chotschinas suot, bh ed üna clocha whisky. Per
clapper chod ün süerf e vi da la lavur.
La buorla es in gir ... tacha no duos chammas ...
tschercha üert illas carottas ed afin es nos
Poup-man. Dal dalet da sieu esser do'l ün pitschen concert. Yeahhhh Poup-man ...!
Aua, mieu cho. A me esa mel. Che fatschi in
stüva, inua es N. da Z.? Hä, perche ho quel pop
da naiv aint mieu bh? El pera be ün alien.
Aint il bagn dorma N. da Z. tuot pachific ed eir
eau vegn uossa in let.
da Gianna Sonder Domenik Rennwald è medi e
manader digl post da psichiatria ambulanta
dalla regiun sid digl cantun Son Giagl.
Pertge ist ta decidia per chel mastier? Per
deir la verdad: ia sa mianc exact. All'antschatta
leva neir medi general, pero oz sunga led tg'ia
ma va decidia per la psychiatria. Gl'è adegna
puspe intressant da vaseir, pertge tgi carstgangs èn nias uscheia scu tg'igl èn.
Ast t'imagino uscheia igl mastier? La lavour
cugls paztgaints vaia gio adegna mess avant
uscheia scu tg'ella è propa. Tge tg'ia vess pero
mai panso èn igls munts da palpiri quotidians
tg'ia stò survantscher. Chegl sa tracta da rapports da sieranza, da projects e da qualitad.
Tge malsognas psychiatricas tracteschas igl
pi savens? Ia lavour tigl post da cunsegliaziun
cantunal per carstgangs cun problems psychics e lour paraints. Igl pi savens tractainsa igl
schinumnado disturbi d'adattaziun. Chegl èn
malsognas tgi vignan cundiziunadas dalla circumstanza da veiver. Pi bod veva chegl nom
neurosa. Schiglio vainsa paztgaints cun depressiuns e furmas da schizofrenia
Pertotga chegl blers giuvenils? Per chesta
dumonda sunga betg igl dretg. Ia tractesch angal carschias. Unfants e giuvenils vignan tractos da psychiaters correspondents, quals èn
spezialisos sen igls problems da chesta vigliadetna.
È la problematica digls giuvenils sa midada
aint igls davos onns? Er per chella dumonda
sunga betg propa igl dretg. Tge tgi nous vasagn
igl davos taimp daple èn giuvenils (surtot donnas giovnas) cun disturbis da magler. Spezialmaintg alla staziun da psicoterapia ogl bleras
donnas cun bulemia. Adegna pi savens dattigl
giuvenils tgi sa blesseschan sapientivmaintg
sasez.
So ins previgneir malsognas psichicas? Malsognas psichicas ins so sieiramaintg betg impedeir, ma tscherts stils da veta promovan
franc igl bagnstar psichic. Esser equilibro èn
per me igls pleds magics. I para d'esser psichicamaintg sang, d'ans andrizzar uscheia, tg'igls
noss basigns elementars vignan a chint.
4
Gioian drogas ena gronda rolla? Ia na va betg
da far bler cun drogas aint igl mies de da lavour, cunchegl tg'independents da drogas vignan tractos da spezialists. Las drogas gioian
dadei annò ena gronda rolla aint igls fatgs sanitars. Pigls pertutgias è l'a dependenza igl ple
en lung taimp da piteir, tgi fetta deplorablamaintg savens cun la mort.
Na vign la pressiun psichica betg mintgatant
mengia gronda? Na. Scu psichiater è la higiena
psichica ena impurtanta part dalla scolaziun.
Schi nous na savagn betg chegl n'ischans er
betg ple abels da gidar agls noss paztgaints.
Gio dantant dalla lavour varda da tigneir la
sanga distanza.
Angraztg fitg pigl discurs.
da Michele Badilatti e Silvano DeStefani Tschertas persunas sgua-
lattan il cho, otras s'entusiasman. Üngün pled nu polarisescha in tela maniera: JACKASS,
per rumauntsch taunt scu margnac.
Ün pêr tips californais haun gieu l'ideja da creer
üna gruppa tuottafat speciela. Che chi ho cumanzo cun stunts da skateboard per videos ho
culmino in concurrenzas da manger övs.
Cun sieu cuntgnieu extraordinari ho Jackass
chatto üna plazza i'l program da saira da MTV.
Zieva cuort temp – bgers nu saun que – ho MTV
però decis da renunzcher a Jackass, eir scha
las quotas d'eiran uschè otas scu d'inrer. Ad ho
simplamaing do memma bgers chi'ls haun
pruvos d'imiter. Fans da la seria nun haun stuvieu esser trists; In favrer da quist an es cumparieu il film "Jackass – the movie", inua cha
s'ho pudieu vzair nouvs stunts.
El ho gieu grand success.
"Chi vo be a guarder uschè ün film?”, as dumanda ün u l'oter. "Quels as laschan picher
insembel e guadagnan eir auncha raps cun
quelo!"
Tal prüm contact cun Jackass as disch alura eir
pelpü "Quels sun amalos!"
Dalum scha's cumainza a's confrunter ün pô
pü a fuonz cul fenomen Jackass as stu però
constater cha quista emischiun ho tuottüna
sias parts interessantas.
D'üna vart esa fascinant da vzair quauntas duluors cha'ls acturs da Jackass supportan per
guadagner lur raps.
Da l'otra vart as sto be stut siand ch'els nu cugnuoschan (bod) ünguotta e ch'els nu laschan
luoch fin ch'els nu s'haun fats ridiculs dal tuot.
Quist'emischiun ho qualchosa fich speciel: Ella
riva da tacher a la glieud davaunt la televisiun.
Ün exaimpel: Ad es sanda saira, eau nu se che
fer ed impiz la televisiun. Scu prüm vezzi be cu
ch'ün giuvnot vain chatscho d'ün tor. Eau sun
fascino perche ch'eau vez quecò per la prüma
vouta ed eau ri da las scenas mussedas. Cul
temp am do in ögl cha quist'inter'istorgia es
magari primitiva. Eau vögl güsta ster sü ed ir a
baiver üna biera cur chi cumainza il prossem
stunt. Quel es auncha pü amalo cu quel precedaint e quecò am sforza quasi da guarder
inavaunt.
Uschè cuntinuescha que ed a la fin dals quints
d'heja guardo l'inter' emischiun.
Il secret da Jackass es in fuond fich simpel.
Sieu fundamaint consista our d'ün sentimaint:
L'umur nair.
Chi riva già da resister ad ün surrier, scha
qualchün oter subischa duluors in möd ridicul?
Pochs. Pervi da quelo haun l'emischiun e'l film
gieu ün tel success, e las perspectivas per
l'avegnir sun bunas.
JACKASS: Adüna sül cunfin traunter curaschus e GAGA.
5
da Zegna Dosch Gl'è tgod, igl mies t-shirt tatga.
Angal ple tretschent meters. Ia m'accorsch igl
gost da sal an mia bucca. Ia va seid. Ia poss
propi betg ple, ma capitular è debel! Igl mies
puls petga an mia testa. Gl'è betg malampernevel. Igl cor pompa igl sanc tras igl mies corp. Igl
cor ò da luvrar strantg, el batta ferm.
Ia poss betg ple! La mia mutivaziun è bassa.
Pertge fatscha or dad atgna voluntad ena tala
tortura? Sung pero er mezza la colpa tg'ia va da
piteir tala veisa. Sch'ia las stritgess, gessigl
migler. Ma pertge er desister, i vo gio, pero cun
daple fadeia. Francamaintg, an tals muments
am vaia angiro mintg'eda da calar. Da turnar a
tgesa e d'aveir en vezi pi pac. Am interessess
bagn tge consequenzas positivas tgi sa mussessan. Las consequenzas negativas fissan an
cumparegliaziun angal lappalias. Igl mies corp
cantess en cant da lod, sa revigniss er igls
proxims onns. Ia vess betg ple da buffar scu
ena vatga viglia, am santiss betg ple trenta
onns pi viglia.
Ia va fadeias da respirar. Am para scu tgi niss
betg d'aspirar avonda aria. Na, ia tem betg da
stanschantar, ia savess gio ceder da strapatscher me. Ma angal ple tschent meters. Las
mias musclas dallas tgommas teiran. Igls vantregls èn deirs scu crappa. Egn, dus, tschintg
meters pi pac. Morder, morder, chegl è ossa la
devisa. Ia sa tgi vign da contanscher la mia
fegnameira, va pero da survantscher la bloccada interna. Ia discor cun mamez, ia am mutivesch, gl'è igl sulet tg'ia sung momentan
bunga da far.
Anc igls davos diesch meters. Cun la davosa
forza contanscha igl mies plaz usito. Bravo, er
oz ègl gartagea. Amblido tot igls sforzs, tot igls
mals, deplorablamaintg er tot igls bungs propiest.
Ia dost igl mies velo, met igl casc sen la gardaroba, pend la mia vistgadeira segl giouf. Sot la
duscha lascha correr l'ava sur la mia testa cotschna, va anc adegna tgod. Ia ma vistgesch da
novamaintg, coi ava pigl café. Or sen balcon ègl
amparnevel, ia bev igl mies café e fem la mia
cigaretta miritada.
Ia crei aglmanc tg'ella seia miritada, e la schleta cunsientga è pigls proxims dus deis svaneida.
da Jon Pult Che capita sch'ün pêr persunas richas organiseschan üna gronda festa chi düra
plüs dis? A quista festa vegnan invidats ils richs
dals richs. Inplü vegnan invidats eir ün pêr da
quels curius tips chi tegnan adüna discuors e
portan cravattas ... ah schi precis, quels as
nomnan politikers. Quista festa es uschè gronda e‘ls invidats uschè richs e cuntschaints, chi
vegn perfin la televisiun da tuot il muond. Ils
richs dals richs ed ils tips curius – eu manai ils
politikers – s’intrategnan fich bain sün quista
festa. Els mangian, baivan, discuorran, as divertan, sbarattan infuormaziuns sur dal esser
rich, fan affars e s'affermeschan aint il savair,
cha la plü gronda part da la richezza mundiala
es in lur possess.
Uschè partys sun insè ün affrunt invers la plü
gronda part da la populaziun mundiala, impustüt scha talas occurenzas as piglian il dret da
trar decisiuns da politica mundiala, eir scha be
ils plü richs sun invidats a quella festa privata.
Festas privatas illas muntognas sun fich bellas ... a Tavo suna amo plü bellas. Eu discuor
dal WEF.
Il World economic Forum (WEF) es ün’occurenza fich problematica, cunter la quala i's stess
protestar in maniera democratica. Per exaimpel cun üna gronda e paschaivla demonstraziun. Cun demonstrar l’aigna opiniun as poja
protestar cunter la reuniun dals richs e dals
potents, chi discuttan sur dal destin dal muond
inter, eir scha lur tractandum principal es da
pavlar lur agen portemonaie. Il WEF es eir fundamentalmaing antidemocratic, perche ch‘el
as piglia il dret da trar decisiuns da politica
mundiala. Il WEF nun es l’ONU!
E listess esa in uorden chi dà il WEF. In ün pajais democratic dess avair minchün il dret da's
reunir e dad organisar ün’occurenza privata.
Perquai es il WEF ün inscunter legitimà democraticamaing. Eu disch quai eir sch’eu detest il
WEF. L’istorgia dvainta pür problematica cur
cha'l man public sto pajar sommas fich otas
per cha'l WEF haja lö. Ils cuosts da sgürezza
pel WEF 2004 sun intuorn 30 milliuns francs,
sch’is dombra pro eir ils cuosts per l’adöver da
l’armada. Al istess mumaint vegn spargnià a
livel naziunal e chantunal in tuot ils reparts
fundamentals dal stadi. Co po il stadi be finanziar in quist mumaint ün evenimaint privat be
per richs? Quai chat eu fich amoral!
La financiaziun our dal man public dal WEF
dvainta amo plü problematica, scha ün‘intera
regiun vegn missa suot stadi d’emergenza ed a
tuot la populaziun vegn fat temmas e malsgürezzas. Il stadi d‘emergenza as manifesterà al
WEF 2004 eir cul fat cha 6500 sudats gnaran
tramiss in nos chantun. Quai ha vuglü il Cussagl Federal. Be fingià opticamaing sun 6500
sudats spaventus. Tavo ed ils cuntuorns guardaran oura sco ün territori occupà!
Las disposiziuns da sgürezza per il WEF 2004
nu tangheschan durant quels dis be la libertà
d’acziun e da movimaint da bleras Grischunaisas e da blers Grischunais, ma projecteschan
eir ün purtret d’ün stadi da polizia fanatic da
sgürezza. Quist purtret nun es sgüra brich üna
buna recloma per nos chantun turistic.
Davo tuot quist'argumentaziun as stoja dumandar perche cha las autoritats vöglian amo adüna mantegner il WEF. Davo ch’eu nu craj cha'l
WEF possa esser üna buna recloma per Tavo e
pel Grischun, füss be amo l’argumentaziun dal
guadogn direct da l’economia durant e cun il
WEF. Eir in quist reguard sun eu fich sceptic
schi vaglia la paina da mantegner il WEF. La
studia da "Bieger“ disch, cha'l WEF generescha ün schmerdsch da circa 42 milliuns. Eu
nu craj ch'is possa discuorrer d’üna politica
d’economia efficiainta, sch'il stadi sto investir
30 milliuns per far generar a l’economia ün
schmerdsch da 42 milliuns. Quists milliuns as
pudessa investir in ün programm da turissem
ecologic. A lunga dürada portess quai bler daplü a l’economia da nos chantun uschè dependent dal turissem invezza d'ün evenimaint
bler massa grond eticamaig e problematic sco
il WEF.
Che as faja schi nu s’es per nöglia perinclet cun
ils cuntgnüts, la realisaziun ed impustüt cun la
financiaziun statala dal WEF?
I's dosta in möd democratic. Per exaimpel cun
üna demonstraziun. Demonstrar es üna da las
acziuns las plü democraticas perche ch'id es la
manifestaziun cumünaivla dad ün’oppiniun cumünaivla. Ch'üna demonstraziun es ün’acziun
democratica be scha la es eir paschaivla es
cler. Chi chi douvra la violenza es ün antidemocrat e cun quai eir na ün "dret“ demonstrant.
Our da tuots ils motivs menziunats in quist
artichel giarà eu a demonstrar cunter il WEF
2004. Eu sper cha blers oters fetschan quai eir.
Chi chi voul manifestar l’agen manjamaint in
möd paschaivel nun ha neir temma d’ün pêr
antidemocrats e da 6500 sudats.
6
da Rafael Camenisch Claudio Lardi, socialdemocrat, cusseglier guvernativ e chau dal departement d'educaziun, cultura e protecziun da
l'ambient, davart il rumantsch grischun, tegnair pleds, sia paja e battacor.
PUNTS: Signur Lardi, co As sentis Vus sco
nauschun da la Rumantschia? Claudio Lardi:
Jau na ma sent betg sco nauschun, ma jau sun
cunscient che persunas projecteschan savens
problems e situaziuns sin persunas. Tge ch'jau
sai dir è ch'jau sent ina responsabladad envers
il rumantsch ed ord questa responsabladad
tschertgain nus da la regenza da porscher
schliaziuns.
In cler concept cun la via ed ils termins per
l'introducziun dal rumantsch grischun suanda
l'onn 2004. Ma tuttina: Sco vesa quai alura or
davent da 2005 en las scolas, vegni davent da
lu be scrit pli rumantsch grischun? Cleramain
na. Il cussegl grond ha decidì dad edir davent
dal 2005 meds d'instrucziun rumantsch be pli
per rumantsch grischun. Quai munta in crap da
miglia. Uss èn las dumondas: Tge capita enfin
lu e tge suenter. Enfin lu vegni anc producì
meds d'instrucziun en ils divers idioms. Tals
meds han circa ina durada da diesch onns. Da
quels vegnan ins segir a far diever enfin ch'i dat
novs. I nun è pia betg uschia ch'i vegn a dar be
pli rumantsch grischun en las scolas davent da
l'onn 2005.
E suenter, vegn il rumantsch grischun sper u
empè dals idioms? En la resposta da l'incumbensa Farrér dals 4 da november sa fa la regenza igl outen: Là statti scrit empè dals
idioms. Insacur, manegel jau, ston ins dir tge
ch'ins pensa. E la regenza grischuna è da l'avis
ch'il rumantsch grischun duaja vegnir empè
dals idioms.
Cura? Quai è ina dumonda dals concepts e da
la lavur che sto vegnir prestada. Sche nus vegnin ussa tar la conclusiun ch'il rumantsch grischun saja introducì cumplainamain 2015 è
quai segund mai baud. En il concept che nus
vegnin ad elaborar 2004 vegnan tals datums a
star. Sch'ins communitgescha talas datas, poi
dar vairas discussiuns. Jau consideresch ch'i
saja mia obliagaziun da dir inqual chaussa er
per promover la discussiun.
Da Vus vegni detg che Vus sajas autoritars.
Cun quai na sai jau betg entschaiver bler. Quai
fiss sin il pli in tratg da caracter, dentant betg
ina qualitad caracteristica. Quai ch'jau vi esser
e restar è sincer. Sch'jau sun segir dad insatge,
alura communitgesch jau quai er a moda sincera. Jau sun dal avis ch'il rumantsch grischun
duaja vegnir empè dals idioms. Sch'jau hai
ussa questa posiziun e na la disch betg, ma
fatsch enstagl ina gruppa da lavur, lasch lavurar tut la glieud, ma l'influenzesch alura tuttina
segund mes gust – talas chaussas n'hai jau
betg gugent.
Las Testas han pretendì en lur manifest da
Pontresina be ina organisaziun linguistica
per il Grischun. Cun auters pleds: da schliar
la Lia Rumantscha. Questa simplifitgaziun
tuna bain.Vesì dad ordvart tuni pelvair bain da
metter la Lia Rumantscha, Pro Grigioni italiano
e l'Uniun dals Gualsers sut in tetg. Ma ils divers problems èn uschè differents ch'ins stuvess puspè far trais spartas sut quest tetg e
quai che restass a la fin fissan be expensas per
la coordinaziun. Jau na sun betg da l'avis ch'ins
duvessi realisar questa proposta da las Testas.
Tge pensais Vus en general dal pievel rumantsch? Jau chatt quai magari anc legher
sch'i vegn pretendì ch'ils Rumantschs duajan
finalmain esser dal medem avis. I vegn fatg sco
sche quels che discurran tudestg fissian adina
da la medema opiniun. Quai nun è betg uschia.
Jau manegel ch'ils Rumantschs èn ina forza
elementara en noss chantun. Cun il Grischun
giassi fitg pauper sch'i na dess betg ils Rumantschs.
Insatge auter: Sche Vus fissas parlamentarier
a Berna, dessas Vus Vossa vusch al Christoph
Blocher che candidescha sco cusseglier federal? Dumondas cun "sche" èn adina in zichel
delicatas. Tge, sche mes bab fiss stà ina dunna? Jau n'avess nagins problems ideologics da
dar ad el mia vusch.
Sco cusseglier guvernativ stuais Vus adina ir
insanua a tegnair pleds. Nun è quai betg stentus? Sch'insatgi fa politica, sto el avair gugent
la glieud, uschiglio va quel empaglia. Per mai
èsi lässig dad esser insembel savens cun
glieud. Il problem è plitost quel ch'jau ma stoss
retegnair e betg ir dapertut. Jau stoss er lutgar
cun mamez da na acceptar in termin las
dumengias. Uschiglio piteschan er auters. Jau
na sai betg far tut sin donn e cust da la famiglia. I dat chaschuns, a las qualas ins vegn
envidà perquai ch'ins è cusseglier guvernativ
ed autras, nua ch'jau vom sco Claudio. Tar
l'emprim cass vesan ins savens la medema
glieud. Quai nun è betg adina interessant, except sch'ins sa dir insatge, da tegnair in pled.
Ma quai tutga er tar il job.
Avais Vus gia plans per suenter che Vus essas
pensiunads? Sch'i va bain hai jau anc 7 onns
en questa lavur. Plans hai jau en sasez betg.
Jau surpigliass gugent, magari a Turitg, ina
plazza en ina partiziun da persunal.
Tge chaschuna tar Vus battacor? Jau sun en
general fitg stabil. Jau n'hai betg grond auts e
bass. Tema ma chaschuna battacor. Per exempel en il traffic sin via, sche ins sez u auters fan
sbagls che savessan manar a donns u a morts.
Jau hai er avant mintga pled ch'jau tegn, e quai
èn fitg blers, battacor. Sco ch'jau cumenz, è
quai davent, ma avant. Quai è sc'in nuv en il
magun. E quai battacor? Jau na sai er betg.
Quant gudognan ins insumma sco cusseglier
guvernativ en Grischun? Quasi 240 000 francs
ad onn brutto. L'emprima giada che questa
7
paja è vegnida hai jau piglia tema, ubain ch'jau
na gudagnava er avant betg mal.
A chaschun dad ina uschènumnada maisa radunda che
Lardi ha gì annunzià per ils 22 da november ed a la quala
30 persunas da politica, magistraglia ed organisaziuns
linguisticas rumantschas han prendì part, èsi vegnì scrit
in urari per l’introducziun dal rumantsch grischun en las
scolas. Segund quest, che vala be sco directiva, fiss il rg a
partir da 2010 la sula lingua d’instrucziun rumantscha. Il
concept che Lardi elavurescha 2004 sa basa sin quest
urari.
Claudio Lardi, 48, advocat e burgais da Poschiavo, fa dapi
tschintg onns part da la regenza grischuna. En tscherts
chantuns da la Rumantschia nun è el betg bain vesì dapi
ch'il cussegl grond ha acceptà la proposta da Lardi dad
edir davent dal 2005 meds d'instrucziun rumantschs be
pli per rumantsch grischun.
Il Grand Cussagl
ho decis in avuost da quist an da publicher in
avegnir ils cudeschs da scoula be pü per rumauntsch grischun. Uschè spargness il chantun Grischun 100'000 francs l'an. Que vess
nom cha s'imprendess a scriver be pü rumanutsch grischun in scoula.
da Silvana Janett e Selina Bezzola
Es que gaga? Bgers creschieus chattan quista
decisiun absolutamaing gaga, oters sun per
l'introducziun dal rg in scoula. Ma che dischan
ils giuvens?
Nus vains fat üna retschercha tar giuvenils da
differents idioms sur dal tema: introducziun dal
rumauntsch grischun in scoula.
Cò ils resultats:
Giuvenils per l'introducziun dal rg:
Argumaints:
• Ils rumauntschs dals differents idioms s'inclegessan pü bain.
• Uschè gniss mantgnieu almain ün dils rumauntschs.
• A's pudess publicher texts cha tuot ils Rumauntschs inclegessan.
• La lingua gniss cultiveda.
• Il chantun spargness 100'000.• Bgeras literaturas gnissan tradütas
Idejas che chi pudess capiter culs differents
idioms:
• L'idiom in scrit muriss oura ma a buocha
vivess el inavaunt .
• Divers haun la spraunza cha'ls idioms gnissan mantgnieus.
Giuvenils cunter l'introducziun dal rg:
Argumaints:
• La lingua ruina ils differents idioms.
• Ils scolars e las scolaras stöglian cumanzer
cun qualchosa nouv.
• A mauncha la vöglia per imprender aunch
üna lingua!
• Rg es üna lingua trida masdeda ed inventeda!
• Ils differents idioms vaun a perder.
• Auncha pü pocha glieud imprendess rumauntsch.
• Ils 5 idioms haun il dret da surviver.
Idejas che chi pudess capiter culs differents
idioms:
• Cul temp murissan ils differents idioms.
• Il rg nun es ferm avuonda per resister.
• Divers haun la spraunza cha'ls idioms gnissan mantgnieus.
• Cul rg moura oura tuot la lingua rumauntscha.
Dals 32 giuvenils (22 mattas e 10 mats) d'eiran
29 cunter e 3 per l'introducziun dal rg in scoula.
La conclusiun es cha la granda part dals giuvenils nu voul savair nouvas dal rumauntsch grischun in scoula.
Cun que cha que do bgeras discussiuns e pochas soluziuns, vains nus pondero trais variantas cu cha que pudess ir inavaunt:
Varianta 1: Davent da la prüma classa discuorran ils iffaunts lur idiom. Ma els scrivan e legian rumauntsch grischun.
• avantag: tuot ils Rumauntschs saun (scriver)
il listess rumauntsch ed il chantun spargna
raps.
• dischavantag: ün iffaunt chi so fin al prüm di
da scoula be tudas-ch ho d'imprender güst 2
rumauntschs differents. A l'inlungia moura
our l'idiom.
Varianta 2: Da la prüma classa fin la 5evla
classa imprendan ils iffaunts lur idiom. Da la
6evla davent as pudess fer ün pêr lecziuns in
lur idiom ed ün pêr lecziuns rumantsch grischun.
• avantags: ils iffaunts nu stöglian imprenderda prüma davent duos differents rumauntschs.
Ils idioms nu mouran oura.
• dischavantag : ils scolars e las scolaras saun
a la fin da la scoula tuottas duos linguas, ma
na perfettamaing.
Varianta 3: Que do üna societed privata chi
publichescha auncha cudeschs i'ls differents
idioms. Uschè po mincha vschinauncha decider
svess scha in sia scoula vegn instruieu rumantsch grischun u l'idiom.
• avantag: l'idiom vain mantgnieu e que nu do
pü dispütta.
• dischavantag: ils cudeschs da la societed
privata sun fich chers perche cha vegnan publichos be pochs. L'ideja es illusorica.
8
Dimena: es l'introducziun dal rg in scoula
gaga? La granda part dals giuvenils pensa da
schi. Però a do eir bgers buns argumaints per
l'introducziun.
Mincha giuvenil ho si'egna ideja sur dal rumantsch grischun, e que es eir bun uschè ...
Ureglias finas èn vegnidas a
savair che la direcziun dal Radio Rumantsch
(RR) veglia stritgar l'emissiun Battaporta a
partir da l'onn 2004. Cun questa decisiun – na
betg anc ufficiala – n'èn ils chaus, tgi sa chattan tranter questas ureglias finas, stads perencletgs. Na, il Battaporta na po betg davent!
Igl è vegnì scrit in appel cun varsaquantas
suttascripziuns rimnadas per e-mail a la direcziun dal RR da reponderar bain la dumonda da l'avegnir dal Battaporta.
Ecco la resposta dal manader dal RR, Erwin
Ardüser:
dal team da PUNTS
"Battaporta batta era en l'avegnir … atgnamain chatta la giuventetgna l'emissiun BP buna fin fitg buna. Interessant è, che nus avain
dentant sulettamain in pitschen publicum da
tschep per il BP. BlerAs argumenteschan cun il
temp d'emissiun betg ideal … la giuventetgna
guarda plitost televisiun da quellas uras ….
Quai il maini d'ina gronda part da las 700 persunas ch'il RR ha laschà vegnir a pled l'onn
passà en il rom d'in sondadi che ha gì la finamira d'evaluar las disas da tadlar radio da giuventetgna rumantscha.
Nossa incumbensa A partir dal 2004 vul il RR
sa preschentar a sias audituras ed a ses auditurs sco program integral. Q.v.d. che nus na
discurrin en il futur betg pli da las singulas
emissiuns, pia era betg pli da la BunaLuna
ubain dal Allegra, mabain sulettamain dal program dal Radio Rumantsch. Nus avain ina clera
incumbensa: Infurmar e divertir TUTTAS rumantschAs, pia betg en spezial la giuventetgna,
ils amaturs dal chant da chors, ils fäns dal hip
hop ubain las dunnas da chasa. Per far quai
avain nus a disposiziun INA CHADAINA DA
RADIO – e betg sco noss collegas da las ulteriuras unitads d'interpresa da la SRG SSR idèe
suisse trais u quatter chadainas.
En il rom da la renovaziun da program vulain
nus era vinavant prender resguard sin ils basegns specifics da la giuventegna. Uschè èsi planisà da realisar a partir da las 19:00 in program
cun ina structura flexibla che lubescha la realisaziun d'emissiuns spezialas (concerts, openair, sport etc.). Il temp da las 20:00-21:00 è
reservà per emissiuns da musica e cuntegns
schurnalistics respectivs.
Retschertgas Fin l'onn 2000 avain nus adina
puspè fatg retschertgas individualas al telefon
davart l'acceptanza e l'interess per las emissiuns da radio. Cun "Radicontrol" dispona la
SRG SSR idèe suisse dapi 2001 d'in instrument
da retschertga permanent. I sa tracta d'ina ura
da bratsch che registrescha ils impuls da las
staziuns da radio; ils emetturs che la persuna
che porta l'ura taidla.
Qua intginas cifras or da quellas statisticas
uffizialas (resumaziun da las retschertgas individualas al telefon da 1992-2000)
• Da 1992-1999 ha RR pudì regiuvinar ses
publicum en il segment da vegliadetgna tranter
15 – 24 onns.
• Da 1997-2000 è il dumber da las persunas
che han gia tadlà ina giada BP sa reducì cuntinuadamain.
Conclusiun: Adina dapli giuvens taidlan il program dal RR, dentant betg explicitamain la
emissiun BP.
Reacziuns dal public Cun quest pitschen excurs en il mund da la statistica vulessan nus
demonstrar che nus essan sa fatschentads intensivamain cun dumondas davart niz ed esit
da nossas emissiuns da radio. Uschè èsi zunt
problematic d'investar bler en in program da
giuventetgna da la saira che n'ha betg dapli
auditurAs ch'ils programs dal suentermezdi,
nua che nus avain plazzà repetiziuns d'emissiuns e nua che nus faschain in program da
musica automatisà senza moderaturAs. Era
avain nus relativamain bleras reacziuns dad
auditurAs che bandunan regularmain e consequentamain nossas undas, cura che BP cumenza, e quai gia a las 18:15.
En in rapport laschà far en connex cun la musica dal Radio Rumantsch pon ins leger: … stritgar la furma existenta dal battaporta". I na po
betg esser ch'in emettur reservescha l'unic
chanal 7 dis l'emna da las 18.15 a las 21.00 mo
per in singul segmaint dal public …
Midadas èn indispensablas Nossa renovaziun
da program na vul betg abolir ubain annular las
emissiuns da giuventetgna. Cun in nov concept
vulain nus perseguitar la finamira da cuntanscher anc dapli la giuventetgna ed integrar
quella. Midadas èn indispensablas. Sa posiziunar da nov è noss pensum per furmar in avegnir cun las meglieras perspectivas per tut ils
segments da noss auditori. Che midadas inclu9
dan er da bandunar chaussas che stattan a cor,
surtut a Vus ch'avais ins stretga relaziun cun
BP, quai sa chapescha da sasez. Nus sperain
che las bunas experientschas fatgas portian
bun fritg er per cuntinuar la lavur en la nova
furma.
Projects per l'avegnir Al cumenzament da
nossa brev avain nus menziunà las perspectivas e strategias RTR 2003-2006. Mo tant: Ina
da nossas finamiras principalas a curta vista è
quella da pudair realisar in program da radio
da 24 uras (Project: RR 24h). Uschè fissi lura
era puspè pussaivel da metter a disposiziun
a la giuventetgna dapli temp d'emissiun (la
saira).
Ultra da quai avain nus era deponì per mauns
da la direcziun generala da la SRG SSR idèe
suisse in pre-project cun il titel "Traifegel"
ch'integrass elements dal BP (Virus, Rete 3, e
(forsa) Couleur 3 en in nov program derasà
surtut en l'entir Grischun). Uschia avain nus
signalisà a las instanzas responsablas nossa
intenziun da vulair realisar INA 2. CHADAINA
DA RADIO cun l'intenziun d'emetter sin quella
IN PROGRAM GIUVENIL.
Schebain quest siemi daventa realitad dependa
dentant il davos era da l'interess ed engaschi
da Vus, vul dir da la giuventetgna sezza. Sco
fissi sche la giuventetgna rumantscha rimnass
sias forzas e s'engaschass – ensemen cun RTR
– per in tal project?
Erwin Ardüser, manader Radio Rumantsch"
Il premi Term Bel
als 13avels Dis da litteratura a Domat,
dotà cun 3000 francs,
ha in dal trio da la chauredacziun da PUNTS
gudagnà: Qua pudais vus leger il text "En
vacanzas" da Rafael Camenisch che ha persvadì la giuria sur place (Anita Mazzetta, Jost
Falett e Felix Giger).
En vacanzas
da Rafael Camenisch Flurin scrola ses chau vi e nà.
Puspè e puspè. Pliras minutas. Alura sa dasda
el ed avra ses egls. El als sfruscha. Ses chau fa
mal. El sa ragorda be vagamain da la notg passada. L'emprim mument na sa el betg, nua
ch'el sa chatta. El vul guardar sin l'ura da ses
natel, stenda ses bratsch or dal letg per tutgar
il telefonin. Nagut. Damai ch'igl è anc dal tuttafatg nair, serra el puspè ses egls. El sa senta
sco sin in carussel. Tut va enturn, ensi ed engiu,
vi e nà ed en diagonal. Tuttenina cumpara la fatscha da la Carla davant ses egls. Ella ri, hi hi e
ha ha, e mussa ses dents alvs. Flurin senta in
mument da gritta. El vul sa tegnair cun ses
maun dretg vi da l'ur dal letg. El na reussescha
betg. Alura ri er el ses hi hi e ha ha. In mument
rin domadus ensemen. Enfin che Flurin percorscha ch'el giascha tut sulet en ses letg. El sa
durmenta.
In quart d'ura pli tard ha el il sentiment ch'el
giaschia cun ses chau sin il venter da la Carla.
Agità muventa el ses corp sura per esser pli
datiers dad ella. El stenda sias chommas ed
avra sia bucca per la bitschar. Flurin para da
sentir la voluptad da la Carla sper el en letg.
Sia egliada tschertga dentant in punct per sa
tegnair perquai ch'il mund va anc adina enturn
senza paus. Qua vegn il rir cinic endament ad
el ed el sa volva puspè per demonstrar a la
Carla ch'ella na sappia betg far cun el tge
ch'ella veglia. El avess quaidas enormas da
penetrar en ella.
Questa giada dorma Flurin pli ditg. El na siemia
nagut, ma na sa per muments betg sch'el saja
alerta u sch'el dormia. El ha in stgarp da film.
Sco chametgs vesa el scenas da la notg passada davant ses egls, be curtamain e fitg bleras
ina suenter l'autra. El e la Carla sin la tualetta
d'ina disco, da la quala el na sa betg pli il num.
Sin il viertgel da la tualetta ina lingia alva. Els
rin, fan sin pes l'amur tranter las paraids alvas
da la tualetta. Pli tard, la Carla sauta cun in
auter um, il Flurin bitta sia gervosa per terra.
La Carla na vesa nagut. L'auter la stritga il tgil.
Flurin sa senta miserabel. Sin via sin tualetta
stgarpitscha el e croda en venter. Ina dunna
cun chavels sin las chommas al gida en pe e
dumonda cun ina vusch dad umens sch'el haja
fatg mal. Tranter il vomità sa chatta er il broccoli da la tschaina. Or dal nas dagutta sang.
Flurin giascha cun la fatscha sin l'ur bletsch da
la tualetta.
Il magun dad el va enturn. Flurin vegn anc da
sa volver avant che rietscher en ses letg. El è
memia flaivel per star si dal letg ed ir en bogn a
baiver aua. Cun ina vusch brausla ch'ins n'auda
strusch, scutina el il num da la Carla. Nagin na
dat resposta. Igl è anc adina tut nair. Pir ussa
percorscha Flurin ch'el è anc vestgì. Vid ses pe
dretg senta'l in chalzer. Anc ina giada sto el bittar si. Il gust che resta en bucca ed en il culiez
nun è strusch da supportar. Flurin ha sitgira.
Tuttenina splunti fermamain vi da l'isch da la
tualetta. La serra è fermada. "Flurin, Flurin, es
ti quai?" L'um nun è abel da respunder a la
vusch che para da vegnir da lunsch davent. El
croda per lung e resta immovibel. L'ura da ses
natel ch'è crudà or dal satg da sias chautschas
mussa mesa las duas. Memia baud per ir a
chasa. Flurin sa rabitscha en pe ed entra puspè
en ils chametgs da cazzola, il fim, il fried d'alcohol e la musica che para en ina giada memia
dad aut. Sia egliada tschertga la Carla. Il local
è plain. Ella na sauta betg pli en il medem lieu
sco avant. In mument gioga'l cun il patratg dad
ir a chasa, ma stauscha svelt puspè da la vart
quest patratg perquai che la Carla fiss probablamain memia drogada per chattar l'hotel.
Tuttenina vul Flurin sbragir. "Carla? Carla!"
Nagina resposta. Or da la stanza sut el senta el
musica e glieud che fa canera. El stritga cun in
maun che tatga da vomità sur ses nas che
morda. Ses magun sa volva anc ina giada. El è
dentant vid e l'um tussa be insaquantas giadas.
Flurin emprova d'envidar la cazzola da notg sin
il pultet sper il letg. Avant ch'el sappia reagir
croda la lampa cun in fracass per terra. Il frunt
dad el è bletsch. Cun stenta reusseschi ad el da
star en pe. Qua vegni endament ad el ch'el
aveva in battafieu en il satg da sias chautschas.
Cun chommas stendidas dapart e tegnend cun
in bratsch la ballantscha, vegn el da prender il
fieu or da satg. El al envida. L'emprim tschorventa la flomma memia fitg per vesair insatge.
Alura passa el sper il plaz da saut or. Ord l'angul da l'egl vesa'l il transvestit d'avant. Flurin
10
ha il sentiment che la glieud al contemplia.
Cun pass flaivel va el vers la bar ed emposta. El
paja cun l'emprim bigliet ch'el chatta e svida
ses whisky cun in sitg. Tuttenina senta el in
maun sin sia spatla. "My friend, are you feeling
bad? I have something for you." Avant che
Flurin sappia respunder, tegna l'auter, in grond
um nair en in vestgì ed ina cravatta melna, ina
pirla davant la bucca da Flurin. Lez la tragutta
senza ponderar in mument. Immediat sa senta
el pli ruassaivel. "Sit down!", cumonda il nair e
va ordavant cun l'exempel. Strusch che Flurin
ha prendì plaz, fa l'auter in moviment cun dus
dets e duas dunnas cun rassas curtas, chalzers
auts e sains che schluppentan quasi la blusa,
arrivan. Ina sesa sin la schanuglia da Flurin.
"He mes dultsch", scutina ella en l'ureglia a
Flurin e tutga cun in maun tranter las chommas ad el. La vusch da la dunna para dentant
da vegnir da fitg lunsch davent. Flurin è stanchel. E cur ch'el contempla pli exact la fatscha
da la dunna, sa mida lezza tuttenina en in gnif
dad ina bestia. El piglia tema, na po betg star
en pe e posa alura ses chau encunter la spunda dal pulstrà.
Tuttenina para Flurin da dudir in ragagnar. El
maina il fieu sin tut las varts, ma na chatta
nagut. Igl è anc adina stgirenta notg. Qua croda
l'isch dal bogn en egl ad el. "Carla? Carla!" El
strusch auda sez sia vusch. La musica da l'auzada sut è daventada anc pli dad auta ed i para
d'avair anc pli blera glieud. "Carla!", sbragia el
questa giada cun tutta forza. Ma vi da las
ramurs ch'el auda na sa mida nagut. El va vers
l'isch.
Il nair al tegna vi dad in bratsch. Ordador èsi
fraid enviern. Intginas scrottas crodan giu da
tschiel. Flurin ha emblidà ses mantè en la disco, ma na di nagut perquai ch'el na pudess betg
sa tegnair sin pes senza l'agid dal nair. El na sa
betg nua che las duas dunnas èn svanidas. Era
la Carla na vesa el nagliur. El pensa ch'el na
sappia betg ir a chasa senza lezza. Deblamain
marmugna el sco in desperà il num dad ella.
Per la surpraisa da Flurin para il nair da savair
tgi che Flurin tschertga. El dat be il chau e
mussa in maun sin in auto alv che arriva.
Flurin splunta vi da l'isch. Nagut. El splunta
anc ina giada ed emprova dad avrir. La serra è
fermada. Uss entschaiva el a pitgar encunter la
porta, pli e pli fitg, e sbragia il num da la Carla.
Nagut na sa muventa. Larmas curran da sias
vistas giu. El ha tema.
da Beth Martin Per tgunsch la tschuncontavla
gada ha el fruschau ses mauns vid las caultschas per sedeliberar dil suadetsch che pareva adina puspei da sesluitar anavos sils
mauns. Sia detta astgava buca suar. Gliez
havess muntau sia perdiziun. In sbagl minim,
ina minuta buc concentraus – e tut era vargau
per el.
Pir suenter diesch minutas en l'auto enconuscha Flurin l'um che sesa sin il sez dal cunautist. Igl è l'um che aveva sautà cun la Carla. En
il retrovisur vesa Flurin che l'auter al observa
cun in rir sin ils lefs. L'um al porscha in magiel.
Flurin targlina, sa dumonda tge ch'el tegnia en
maun, ma baiva alura tuttina.
Tuttenina entschaiva Flurin a cridar tut dad aut.
El perda la speranza ch'insatgi avria l'isch. Las
larmas sa maschaidan cun suaditsch e vomità
sin las vistas. Flurin senta puspè la gritta. El
prenda chatsch e siglia cun tutta forza encunter la porta. Betg in moviment. Anc ina giada sa
bitta el cunter l'isch. Ed anc ina giada. Alura
dat la porta suenter e Flurin entra en il bogn.
Igl è stgir. Ses cor batta spert. El bunamain
stenscha da la tensiun. Cun in maun tremblant
smatga el il buttun da cazzola. L'emprim mument na vesa el nagut. Ma alura chatta el la
Carla che giascha niva en la bognera, la chomma sanestra cun in schanugl sgragnà guarda
sur l'ur or. Ses baditschun penda davant giu.
L'egl dretg è violet e las vistas ed il nas da
sang, puschels da chavels tatgan londervi ed ils
egls mez averts guardan en il nagliur. Or da sia
bucca in zichel averta vegnan las ramurs da
ragagnar che Flurin aveva udì nà da la chombra.
El fuss mai vegnius da scappar dalla vergugna
immortalisada en gasettas e columnas da critichers che mo spitgavan da rir ora el. El ha
tratg profundamein flad s'imaginond co l'aria
contonscha il funs da siu magun. "Ti sas quei",
empruava el adina puspei da perschuader
sesez. Sch'el scheva forsa quei avunda savens
carteva el ei. Cu el ha denton puspei stuschau
ano il flad ha ei puspei entschiet – pintga detta
che spluntava inschignusamein silla preit
dadens da siu magun. La fuga ch'ella sunava
s'accelerava tec a tec tier in allegro. El havess
mai magliau ni buiu enzatgei avon che stuer
star davon ina fuola glieud. El temeva pli fetg
quei che sias gnarvas havessen saviu far cul
miez-tuchegiau en siu magun che la fom. Tut
quels schuschuris en siu magun fagevan denton tut auter che bein ad el, el sesenteva miserabel. Pli fetg ch'el leva patertgar vid enzatgei
auter e pli fetg che ses patratgs seconcentravan sin quei zugliem, turniclem e girem en el.
La detta palponta serasava ora sc'in virus mortal en siu tgierp. Senza avis han els tuccau en il
cor ch'ei currius naven aschi spert sco el ha
saviu. Gnanc ina fladada aunc aschi profunda
havess saviu gidar el en quei mument. Siu cor
marclond suandava in ritmus stuorn duront
che las gnarvas giugavan en siu tgau.
"Ti sas quei. Ti sas quei." Quei gidava denton
era nuot pli. Nuot havess gidau da turnar anavos ad el il sentiment ch'el haveva piars. En sia
desperaziun empruava el da setener vid ideas
che currevan ad el atras il tgau – el ei setenius
vid ses geniturs. Empurtava buca tgei ch'el
fageva, la luschezia dad els era nundescrivibla.
Lur plaids havevan gia levgiau aschi differents
mals. El s'imaginava co els sesevan giu leu. Sia
mumma, el era segirs, pudeva buca spitgar
tochen ch'el vegneva finalmein ora. Il surrir ed
il pèz dad ella vegnevan pli e pli lads. Cun siu
vestgiu blau preferiu pareva ella dad esser ina
vera regina. Siu bab seseva ruasseivlamein
sper ella cun in surrir. Sia luschezia exprimess
el mai en plaids ni en grossas stroclas che
11
havessen pudiu embratschar igl entir mund.
Enstagl empleneva quella luschezia ses profunds egls brins tochen ch'ei survegnevan ina
tarlischur tut speciala.
Il murmignem omipresent, disturbaus dad in
tuosch ni l'auter cavava era plaunsiu ina via en
ses patratgs. Ses geniturs eran ô leu en quella
ruosna nera. 6350 sutgas. Sche tuttas eran occupadas muntava quei che 6348 jasters eran
leu. Jasters cun aspectativas. Jasters che savevan giudicar, criticar ni ludar. Siu cor curreva
e mintga gada ch'el pitgava encunter la preit da
siu pèz seruschnava la detta e targeva vid siu
dadens. Ferton che sia detta era freida sco
glatsch sesenteva el sco sch'el mass si en
flommas mintga mument. Sias schanuglias havevan entschiet a tremblar senza negina controlla. "Seconcentrescha!", ha el vuliu cumandar siu agen tschurvi. Ses patratgs sgulavan
tenor la musica. El haveva entschiet a leger la
musica en siu tgau. Lingia suenter lingia pleina
cun zaclins puncts ners, in code che steva per
bellezia graziusa. Tuttenina: Alv. Nuot. Vit. El
haveva emblidau ei. El era piars. El saveva buca
far quei. El udeva gia la ruasseivladad plein aspectativas davon la tenda. Tuttenina ha el udiu
siu agen num. El senteva co ses peis havevan
entschiet a semetter en moviment en maniera
da roboter enviers il piano, ina insla nera, tarlischonta dad intimitad en quei desiert. Cun
breigias eis el serabitschaus tochen tier sia sutga cunquei che ses schanugls tremblavan talamein. Las attaccas da siu cor encunter las
costas havevan era buca tschessau el fratemps. Cun levgiament ha sia detta contonschiu las tastas alvas e freidas. Ina davosa fladada profunda, in tuosch supprimiu e finalmein
ha el dau pressiun sin sia detta. Cu las empremas notas ein culadas en sias ureglias ha sia
memoria surpriu il guvernagl e siu cor ha finalmein anflau anavos tier ruaus. El ha ris viers
sesez e viers sia musica.
Beth Martin, 20, ei carschida si a Darwin ell'Australia e
studegia il secund onn pedagogia, litteratura e linguistica
englesa all'universitad da Friburg. Translaziun ord igl engles: Ursin Lutz
dad Annatina Nay
Tgi enconuscha buca ils giugs
auditivs dallas "treis ???"? Ils biars da nus ein
carschi si cun lur historias da detectivs ed han
segir tedlau bein enqual ura ils eveniments
misterius cun battacor. Suenter ch'ils computers han schau svanir ils giugs auditivs els
truchets all'entschatta dils onns 90, gaudan
els uss puspei gronda popularitad tier grond e
pign e las treis ??? ein dumandadas pir che
mai.
dad Ursin Lutz
Facts and Figures dallas treis ??? Robert
Arthur ha inventau l'idea per la seria ed ha
creau egl onn 1964 ils treis protagonists e scret
11 sequenzas. La seria originala deriva dalla
America e secloma "The Three Investigators".
Silsuenter han differents auturs Americans
schau cuntinuar la veta dallas treis ???. Alfred
Hitchcock che stat sil frontispezi da mintga cudisch e da mintga cassetta ha mai scret sez in
tom dallas treis ???. El ei plitost staus patrun
ed editur dalla seria. El ha sulettamein mess a
disposiziun siu num e sia fatscha.
Egl intschess tudestg ha tut entschiet culla
publicaziun digl emprem cudisch "Gespensterschloss" egl onn 1968. Igl emprem giug auditiv "Die Drei ??? und der Superpapagei" ei
cumparius egl onn 1979.
Per munconza da success ha ei dau igl onn
1990 ina pausa da treis onns e naven da 1993
han mo pli auturs tudestgs scret novas sequenzas per la seria. Actualmein scrivan 4
auturs alternontamein el num dallas treis ???:
Ben Nevis, André Minninger, André Marx e
Marco Sonnleiter.
Tochen al di dad oz ein 27 milliuns giugs auditivs dallas treis ??? vegni vendi. Las meglieras
sequenzas contonschan ina venditad da sur
600.000 tocs. Tuttas sequenzas ein aunc da
survegnir en fuorma da cassetta ni disc cumpact ed ils 13 d'october 2003 ei il davos numer
112 vegnius publicaus sut il tetel "Schlucht der
Dämonen".
Las treis ??? sepresentan Las treis ??? ein il
simbol per il team da detectivs giuvenils, Justus, Peter e Bob da Rocky Beach en California.
"Nus suprendin mintga cass" ei lur motto ed
els teman ni prighels ni rescas. Las treis ???
stattan era per il nunenconuschent, per cass
buca sligiai e per eveniments misterius.
Justus Jonas ei igl emprem detectiv ed il fundatur dallas treis???. Sch'in cass semuossa
propi sco dira nusch eis el en siu element. Cunquei che ses geniturs ein vegni per la veta en in
accident habitescha el tier siu aug e si'onda.
Leu ei era la centrala dils detectivs nua ch'els
organiseschan lur retschercas.
Peter Shaw ei il secund detectiv ed il pli sportiv
dalla gruppa. Schegie ch'el ei plitost il temeletg, eis el sesviluppaus tier il specialist per ils
pli dirs cass. Ad el ed a sia collecziun da clavs
faulsas sa negin esch serrau resister.
Bob Andrews ei responsabels per retschercas
e per igl archiv. El ei adina staus il pli ruasseivel dils treis detectivs che ha adina pinau las
dretgas informaziuns el dretg mument. El decuors dil temps eis el s'avanzaus naven digl
archivar al tierz detectiv.
Co va ei vinavon? La publicaziun dil numer 113
"Das Auge des Drachen" ei gest cumparida ils
24 da november 2003. Quella ei vegnida scretta
dad André Marx.
Tier il cuntegn: In clom d'agid stermentus rebatta ord igl uaul. Cu Justus, Peter e Bob vegnan alarmai, van els immediat alla tscherca
digl origin da quei clom. Els anflan ina buobetta
che muossa cun maun tremblomt viers il
tschiel "Jeu ... jeu hai viu in drag! In drag ha attaccau mei!" Cuort suenter sgola propi in animal remarcabel per las neblas entuorn. Ina
trumpada optica? Ni dat ei tuttina objects denter tschiel e tiara ch'ein buca da declarar raziunalmein?
Ils treis detectivs da Rocky Beach ston esser
fetg precauts duront lur retschercas e fan l'experientscha ch'ins sa gnanc pli fidar als agens
egls ...
12
La crappa da sulada che scrola atras siu tgierp.
El tegn ferm las crutschas dil velo.
Ils mauns freids senta el strusch.
Avon, davos, sper el passants, cazzolas gia envidadas.
Ramurs che s'allontaneschan.
Tras gassas stretgas, entuorn cantuns.
L'aria blaua, glisch che semida en umbrivas.
La stgiradetgna emprova d'enzugliar siu tgierp,
emprova da frenar el.
Il mund entuorn el entscheiva a rotar pli spert.
El el center, ughegia buc d'arver ils egls.
Umbrivas s'avischinan.
Sferdurs sul dies giu, il cor ch'entscheiva a batter pli e pli spert.
Las umbrivas attaccan siu velo, emprovan da
tener si el.
Siu cor ch'explodescha bunamein cala tuttenina da batter –
mo per in cuort mument …
dals puntists Battacor e glieud ch'è gaga nua
ch'ins guarda. Ma quai munta fun – sco questa
engiavinera.
Trametta il pled da soluziun a Rafael Camenisch, Barnaus 11, 7013 Domat, fa in e-mail a
[email protected] u in sms a 076
392 80 88.
1. La emissiun da televisiun cun la paraid che
svanischa suenter che el u ella ha tschernì
sia/ses favorit(a).
2. Il docter, al qual las dunnas fidan (enconuschent or da la televisiun). Dr. …
3. La nova amur da Francine Jordi (ex-ciclist).
4. Il Dieu da l'amur roman. U: Prenum da l'ex
da Michelle Hunziger.
5. Il hormon principal en situaziuns da panica,
stress fitg grond e battacor.
6. En ins gaga sch'ins va tut sulet per lung da
l'equator enturn il mund? El l'ha fatg ed abita
en Svizra.
7. Questa dunna procura tar DRS 3 per battacor
cun ses oroscop. (Madame …)
8. En ins be gaga sch'ins assassinescha set
persunas? In film cun Brad Pitt (titel englais).
13
da Patrick Capaul Pil tip da quest meins cusseglel
jeu a vus tuts da montar in pamir, quei aparat
vert per schurmigiar vossas ureglias …
Sche vus essas prombts, pamir sillas ureglias –
sche sai ir liber!
"through the ashes of empires", la tschunavla
schiba dalla band americana mashine head
porta in tetel chei programm. Tgei ca giu enstchiet miez els onns navonta schin orcan ei
entschatta dil niev millenni curdau ensemmen,
miert sco massa auter metal grev. Ina band dapli cun sound da posers, diras gitarras, buarlem, posas da herox – penibel, penibel …
Denton, para rob flynn a sia band da ver da
sedestadar oda la tschendra da siu anteriur
imperi! Mashine head ein anavos cun in product ce cumporta nuet sut 100dezibels, neginas frisuras da fu-cu-hi-la! Ed era sche quei
disc entscheiva quiet e bufatg cun intec ghitarra, il tarif ei spert clars: brutal, spert e diraglia
ei la devisa! E malgrad tut la brutalitad, sper
tonta canera anflan era melodias lur plaz. Quei
ei heavy metal pil niev millenni – el ei morts a
tuttina vivel in comeback che setta il saung en
vossas ureglias!
"through the ashes of empires" ei in monument
schin grep, freda da suadetsch da dretgs ummens, quei ei rock dir … gotthard fans!
o.k.o.k. – jeu dun gie raschun a vus, malgrad in
pamir sillas ureglias survegn vossa amitga in
iev duront il candle light dinner – mashine head
ei segir nuet per muemnts romantics en dus,
quei sound ei dil tuttafatg negin aphrodisiacum
– e tuttina giuvens, ton rock'n'roll metta en
moviment zitgei ella regiun sut da vies tgierp; e
gliez ei segir bucca voss peis che vulan saltar …
Donn per tut quels da vus che cumbattan cun
memia bia testosteron – e cun memia pauc
cavels … era jeu scurlas bugen mia fritta vitier
quei sound, senza pamir sin miu tgau blut …
E sco davos aung in tip per tut las giuvnas che
vesan en quei tip che stat davos quellas per lingias nuet auter chin penibel rocker sursilvan:
figei suandonta emprova: arvi ils regulaturs da
volume e bass da vossa stereo sin 11, prendi
plaz sin ina boxa e smachei play …
Cartas d'engraziament, envitaziuns per candle
light dinners e vestgadira sut en per plascher
termetter directamein a suandonta adressa:
punts c/o engraziel patrick 7000 cuera
Arrivada a Scuol Ok. Lura cumenz jau. Mes num è Samantha.
Forsa che inqualins da vus m'enconuschan gia.
U forsa che vus enconuschais plitost mia amia Carrie. I va ensasez qua per mai, ma jau less tuttina curt menziunar Carrie. Carrie ha grond success cun sia
columna da sex. E jau, ok, jau dun tier, jau era
e sun adina in zichel scuidusa. Betg pervi dal
sex, tge pensais! Ma plitost pervi da la columna.
Ma vus savais gea, igl megler encunter talas
frustraziuns è ... shopping! E perquai haja cumprà ina pretty chasetta en il lieu da bellezzia
extraordiaria a Scuol, en Engiadina. Jau hai
lura spert badà che be cun in pau engles na
vegn'ins betg lunsch en terra rumantscha.
Perquai haja gist fatg in curs da rumantsch.
Rumantsch grischun, sa chapescha. (Ensasez
haja fatg quel curs be perquai che mes scolast
era uschi'in schnuci, ... e jau hai survegnì uras
privatas ... – Tranter nus: er el ha pudì emprender insatge da mai ...)
Ma vus savais, be far bella vita a Scuol na va
era betg, jau vulev lavurar, era scriver ina
columna. Atgnamain avev'jau fatg ina dumonda
tar la NZZ, ma quels n'han gì nagin interess.
(Hai schon adina savì ch'ils Svizzers èn in pau
da quai verklempt.) Ma in bel di, cura che jau
era gist en mes bichini sin veranda hai jau vesì
ad arrivar in bus alv cun enquals bels giuvnots.
Jau als hai lura envidà sin in drink ( restà èsi
deplorablamain be tar il drink) ed aschia hai
jau chattà or ch'els èn da Punts, dad ina gasetta giuvna. La gasetta gist precis adattada per
mia columna!!
Els han gì grond plaschair, e dalunga acceptà
mia columna. Oravant tut in giuven numnà
Rafael M. era totalmain fascinà da l'idea, il pli
gugent avess el scrit sez la columna sur da ses
tema preferì ... ma quai ma fiss ì lu memia
lunsch.
Lura bain mes uffants, mia schorta story per
questa giada, dapli da mai datti en las proximas
Punts!!!
Cun bitschs bletschs as salida vossa
Samantha
dal team da PUNTS Il Bambin Charas lecturas e
chars lecturs, ils redacturs da las PUNTS as
vulan ragurdar en quest lieu dad exnum BETG
EMBLIDAR LA GLISTA DA GIAVISCHS PER IL
BAMBIN! Il megler ins la metta cura ch'i fa gia
stgir sin il banc da la fanestra, guarda alura
sch'ins vesia magari ils rens dal Bambin e va
suenter a letg.
Ils giavischs Tge che puntists giavischan dal
Bambin: dc Best of dad Arturo Casanova (Ursin
Lutz), in beamer à la Star Trek per ir tranter
auter da Scuol a Fribourg en ina millisecunda
(Fadrina Hofmann), ina fluppa ch'è medemamain pubertara sco el sez (Rafael M.), in
schlumpf (Maurus Blumenthal), in letg dubel
(Rafael C.), ina notg en la suita da presidents
dal Hilton a New York cun Bo Katzman (Chatrina Josty), in poster A1 da Mariano Tschuor
cun suttascripziun (Oliver Nyffeler), las forzas
magicas da Sabrina (Annatina Dermont), in
chasarin – pli grond che 179 cm, chavels ed
egls stgirs, intelligent, cun umor, betg in perfecziunist, in che sa rumantsch e sto pudair pli
ditg (Pia Valär: [email protected]), esser
per in di in um (Martina Noggler dal RR)
Las bavadras Quasi sco en il P1 marschavi
sonda saira als Dis. Trist e vair: Cunzunt las
giuvnas rumantschas prendevan l'occasiun da
far baracca en buna cumpagnia. Tut auter che
14
tristas eran ellas a la fin da la saira. Ed i vegniva ruschanà blech sco a Savognin en il Danilo.
Perquai e per na betg pereclicitar ils Dis duain
qua betg vegnir numnads nums.
Il camel En il convict a Cuira vegn il Bambin tut
l'onn: Quest lieu da strebers, normals ed alcoholichers in spe porscha bain anc cigarettas,
las Camel, per be 4.50 francs. A resguard las
reclamas dad anti-fimaders sper l'automat cun
las cigarettas è quai bain remartgabel.
Il crimi Claudia Cadruvi, schurnalista tar la
ANR, ha publitgà il november ses secund
cudesch: "Capuns ed il stgazi dals Franzos" è
in crimi per uffants (e creschids sa chapescha)
scrit per rumantsch grischun. Dapli tar quest
cudesch en las proximas PUNTS.
L'engraziament In grond grazia fitgun a tut
quels che han er sustegnì 2003 las PUNTS sin
ina moda u l'autra. En spezial a la Lia Rumantsch e la GiuRu, dentant er a tut ils auters
che han dà ina squitta finanziala, criticas constructivas ed ideas a la gasetta giuvna. E la
finala er in grond grazia als lecturs per la fidonza.
La famiglia Festa da famiglia als 13avels Dis
da litteratura a Domat: Arno Camenisch, scolast ed abitant a Cuira, ha survegnì il premi dal
publicum dotà cun 1000 francs per ses text
"mel e café" – in text "sirenic" (Felix Giger). Arno
è il frar da Rafael Camenisch, che ha tschiff il
Premi Term Bel (text victur en questa gasetta).
Il film Ils puntists ch'èn stads on the road èn
puspè a chasa e gaudan il letg cun cuverta,
plumatsch e bugliotta. A Domat han ils Puntists preschentà il Road Movie (commentaris da
"rir da murir" enfin "schenkelklopfers") ed il
Road Magazine. Il bloc da giuventetgna –
PUNTS e GiuRu è stà in success cumplain.
La GiuRu II Er la GiuRu è stada da la partida als
Dis da litteratura a Domat. Ella ha mussà las
scenas da film ch'els han fatg en zercladur al
workshop da film a Scuol. In grond grazia a tut
ils participants da tal, als acturs e las acturas.
Dapi la fin d'emna passada essas vus filmstars
enconuschents en terra rumantscha!
La glischnera Il nov onn (2004, betg emblidar!)
stat avant porta: Las PUNTS giavischa ina buna
ruttiva en l'onn 2004 e che la glischnera possia
tegnair eventuals excess!
Il kiosk Wow! PUNTS datti uss er da cumprar
al kiosk – per il mument al kiosk da la staziun a
Mustér ed a Trun.
Ils sbagls Il Road Magazine cuntegna (memia)
blers sbagls ortografics. Ils puntists sa perstgisan per quels: La finala èn els stads on the
road. Davent dad ussa vegnan ils texts per rumantsch grischun lectorats.
La Lydia Wilhelm L'ultim temp n'han ils Puntists betg udì bler da la layoutista Lydia Wilhelm: Ella è stada occupada cun ils examens
finals da la Scola d'art a Lucerna, ils quals ella
ha serrà giu cun success la stad. Mumentan è
la Lydia scolasta da dissegn e zambregiar en il
chantun Turitg e prova da chattar sia via sco
artista. Actualmain èn lavurs dad ella cun la
camera obscura da vesair en la galeria Art One
en la Heinrichstrasse 235 a Turitg (www.stiftungartone.ch). Durant trais onns ha la Lydia
lavurà pli u mains regularmain per la gasetta
giuvna. Questa gasetta qua, per la quala la
Lydia ha collavurà cun la Theres ed ha fatg las
illustraziuns, è sia ultima lavur per las PUNTS.
Ils redacturs engrazian, er en il num dals lecturs, fitg per la lavur prestada, per l'engaschi e
per l'originalitad da Tia lavur, Lydia!
La GiuRu I La GiuRu ha en november pudì beneventar ina delegaziun da l'Europa. La suprastanza da la Giuventetgna da Cuminanzas
Etnicas Europeas è vegnida per ina fin d'emna
a Cuira a far ina seduta da suprastanza. Quai
n'è betg uschè curius sco ch'i tuna; la Svizra è
in punct geograficamain central per els. Ydwine
è da l'Ollanda, Gergo da l'Ungaria, Stephan dal
Danemarc e Matjaz da l'Italia.
15
chauredactur/a:
Rafael Camenisch, Barnaus 11, 7013 Domat,
[email protected],
Fadrina Hofmann, Rue Louis-Chollet 3, 1700 Fribourg
[email protected], 078 724 74 81
Rafael Müller, Pradamalerstrasse 19, 7015 Tumein
[email protected], 078 858 57 23
redactur/a:
Mevina Feuerstein, Witellikerstrasse 20, 8008 Turich
[email protected]
Ursin Lutz, Avenue du Midi 3, 1700 Fribourg
[email protected]
Gianna Sonder, Sumvei 77, 7462 Salouf
[email protected]
collaboratur/as en quest numer:
Michele Badilatti / Selina Bezzola / Patrick Capaul /
Leticia Demonti / Silvano De-Stefani / Aline Dietrich /
Zegna Dosch / Nadia Federspiel / Rebecca Good /
Silvana Janett / Annatina Nay / Jon Pult
layout:
Theres Jörger, Pfingstweidstrasse 31b, 8005 Turitg,
[email protected]
illustraziuns en quest numer:
Lydia Wilhelm, Lucerna, [email protected]
secretariat:
Punts, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna,
7154 Ruschein, [email protected], 079 394 52 86,
081 925 43 47
stampa:
Spescha&Grünenfelder, Glion
pretsch d'abunament:
45 francs ad onn, Raiffeisen Laax 70-6699-9
editura:
GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira
internet:
www.punts.ch, www.giuru.ch
Punts è commembra da l'Associaziun da la Pressa
Svizra dals Giuvens
AZB
7130 Glion
( ) Jau abunesch PUNTS – la gasetta giuvna
per mo 45 francs ad onn
( ) Jau regal in abunament da PUNTS – la
gasetta giuvna
( ) Jau fatsch in test – dus ediziuns gratuitas
da PUNTS
La GiuRu sustegna a finanziar, communitgar e
realisar Tes project rumantsch e giuvenil. Ti
survegnas sco commember/bra da la GiuRu
regularmain infurmaziuns dals projects actuals
e la pussaivladad da Ta partecipar ad inscunters internaziunals ed ad autras activitads.
Jau vuless daventar commember/bra da la
GiuRu:
( ) Jau vuless las infurmaziuns per e – mail
( ) Jau vuless las infurmaziuns per posta
num e prenum:
adressa:
num e prenum:
lieu:
adressa:
tel:
lieu:
e-mail:
Trametta il talun a noss secretariat:
PUNTS, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna,
7154 Ruschein, [email protected], 079 394 52 86,
081 925 43 47
Trametta il talun a la suandanta adressa:
GiuRu, Chascha postala, 7000 Cuira, u T'annunzia sut
www.GiuRu.ch.