In`uniun che fa surstar

SURSELVA
GIEVGIA, ILS 12 DA MARS 2015
3
«Cheu vegnan ils scolars assisti optimal ed individual»
En discuors cun il president dalla Fundaziun svizra «Bildungsanker», Zen-Jiang Wang
fons. Lur affons duein capir meglier la
cultura dil vest, en quei cass la cultura
europea. Malgrad sia internaziunalisaziun vul il gimnasi a Mustér restar in
gimnasi svizzer cun scolars svizzers. Auter ei quei en biaras scolas medias privatas anglosaxas. Leu ein scolars dalla
China savens ella maioritad. Els semovan leu per gronda part el cerchel cultural chines. La Svizra ha ina excellenta
reputaziun, aschibein sin plaun politic,
economic sco era turistic. In argument
che perschuada ils geniturs chines ei era
la cumpetenza linguistica che lur affons
san acquistar al gimnasi a Mustér cun
tudestg, engles e franzos. Quei ei buca
pusseivel en ina scola anglosaxa. Generalmein constatein nus che quels geniturs prendan buc ina decisiun da
«Mainstream», mobein ina fetg individuala.
CUN ZEN-JIANG WANG HA
HANS HUONDER / ANR DISCURRIU
„ Igl atun vegnan ils emprems giuvenils dalla China ad ir a scola al gimnasi dalla claustra a Mustér. Ils ligioms
cun las instituziuns en China ein vegni
empusti entras la Fundaziun svizra
«Bildungsanker» che vegn presidiada
da Zen-Jiang Wang. El quenta che giuvenils dalla China vegnien egl avegnir
regularmein a Mustér a studegiar.
Zen-Jiang Wang, tgei relaziuns haveis
Vus cul gimnasi a Mustér e co ein
quellas sedadas?
Zen-Jiang Wang: Igl october 1973 sundel jeu vegnius en Svizra ed haiel visitau
immediatamein in cuors da lungatg a
Turitg. Damai ch’jeu havevel praticamein neginas experientschas en lungatgs jasters haiel jeu buca profitau fetg
da quel. In amitg da mia famiglia ha intermediau a nus pader Daniel Schönbächler – lu aunc aunc buc avat. Nus
havein empriu d’enconuscher el ed el ha
visitau nus pliras gadas a Turitg e purschiu la caschun d’emprender tudestg
duront rodund treis meins el gimnasi a
Mustér. Cheu haiel jeu fatg fetg spert
progress e suenter quei temps savevel
jeu tschintschar bein tudestg. Quei ha
fatg surstar entgins amitgs da mei. A
Mustér haiel jeu tschentau il fundament
solid per emprender silsuenter ulteriurs
lungatgs.
Vus essas president dalla Fundaziun
«Bildungsanker». Tgei intenda quella?
La finamira dalla fundaziun ei da promover e sviluppar projects persistents sil
sectur dil brat dalla formaziun e dalla
cultura en favur da scolaras e scolars sco
era magisters dalla Svizra ed autras culturas. Quella finamira lein nus contonscher cun intermediar e selecziunar scolaras e scolars digl exteriur per sepreparar per la matura a Mustér ni en in auter
liug dalla Svizra. Plinavon lein nus promover in brat internaziunal da scolars e
magisters, sustener projects dalla formaziun e cultura sco era promover ina reit
internaziunala sil sectur dalla formaziun. Il territori d’activitad dalla fundaziun cumpeglia la Svira ed eventualmein era las tiaras vischinontas. La formaziun d’ina purschida da scolaziun
Nua studegian ils giuvenils dalla China per ordinari egl exteriur?
Zen-Jiang Wang habitescha cun sia famiglia a Wollerau el cantun Sviz. El ei surprendider e participaus vid pliras interpresas dall’inFOTO H. HUONDER
dustria e tecnica medicinala. Medemamein eis el president dalla Fundaziun svizra «Bildungsanker».
per scolaras e scolars d’autras culturas ei
in tal project. Ulteriurs ein en planisaziun.
Daco ha la fundaziun eligiu gest il
gimnasi a Mustér per scolaras e scolars dalla China?
En cumparegliaziun cun biars auters
gimnasis privats cun internat en Svizra
ei il gimnasi a Mustér buc orientaus al
gudogn, mobein all’etica. Quellas circumstanzias garanteschan in ault standard da qualitad. Il gimnasi a Mustér ha
in excellent attest da prestaziun quei
che pertucca la quota da success. Nus
essan dil meini che las scolaras ed ils
scolars dalla China obtegnien a Mustér
la megliera scolaziun gimnasiala.
Ha il gimnasi a Mustér premissas specialas per studentas e students dalla
China?
Per regla han ils gimnasis en China plirs
mellis scolars. Il gimnasi a Nanjing, danunder ch’entgins scolars pil gimnasi a
Mustér vegnan, ha denter 7000 ed
8000 scolars. Cun rodund 180 scolaras
Accident a Panaduz
„ (pocha) Tar in accident sper Panaduz
da mardi suentermezdi è ina dunna vegnida blessada levamain. Sin la via tranter Rehanau e Panaduz è ina automobilista da 79 onns sa tschentada cun ses
auto sin il tetg. Sco quai che la polizia
scriva è la blessada vegnida transportada
en l’Ospital chantunal a Cuira. L’auto ha
in donn total. La via è stada charrabla mo
sin in vial durant in’ura.
Co ein las relaziuns cun las instituziuns en China che intermedieschan
ils students sedadas?
Dapi decennis s’engaschein nus – Gong
Cheng (medemamein commember dalla
fundaziun) ed jeu – en nies temps liber
per la capientscha ed il brat cultural.
Avon exactamein 30 onns ei la Societad
per il brat cultural chines-svizzer vegnida fundada. Dapi lu havein nus organisau e sponsurau numerus arranschaments en Svizra ed en China sco fiastas
dalla primavera, fiastas naziunalas, seminars, workshops, concerts, cuors da
musica ni concurrenzas da musica internaziunalas. Sin fundament da quels
arranschaments essan nus vegni repetidamein en contact cun glieud dalla cultura, scolasts ed autoritads. En nies engaschament professiunal essan Gong
Cheng ed jeu acziunaris dalla ABBSpin-off-Firma ILB SA a Baden. Avon
diesch onns havein nus fundau ensemen cun in grond conglomerat industrial dalla China ina interpresa da cooperaziun a Beijing. Entras nossa activitad da fatschenta intensiva en China
havein nus saviu empustir contacts cun
biaras branschas e numerusas persunas.
Quella reit da relaziuns gida nus ella recrutaziun e selecziun da scolaras e scolars.
En Vies plaid il mardis vargau el gimnasi a Mustér haveis Vus menziunau
ch’ils Chines hagien grond interess da
laschar scolar lur affons egl exteriur.
Daco vegnan ils Chines lu gest en
Svizra e leutier a Mustér?
Per saver rispunder quella damonda
ston ins capir igl emprem la motivaziun
dils geniturs da tarmetter lur affons en
Svizra. All’entschatta da lur elecziun dil
liug han els buca patertgau vid la Svizra. Entras nossa lavur han els intervegniu d’ina buna alternativa tier las scolas privatas el territori linguistic anglosaxon. Lur finamira ei da porscher a lur
affons la meglier pusseivla scolaziun.
Els vulan extender il horizont da lur af-
Co san ils students indigens profitar
dalla frequenza da Chines el gimnasi
a Mustér?
Ils scolars dil gimnasi a Mustér emprendan d’enconuscher ina autra cultura ed
aschia era autras perspectivas. En in
mund globalisau vegnan els a luvrar ensemen pli tard cun glieud d’autras culturas ed aschia san els emprender d’enconuscher quellas culturas gia baul.
Mintg’onn duein tschun entochen
diesch giuvenils dalla China entscheiver lur studi a Mustér. Ei quei realistic?
Gie, jeu creiel che quei vegni ad esser
aschia. Tenor nies manegiar ei quei pusseivel.
In’uniun che fa surstar
Occurrenza sur da
demenzas a Glion
„ (cp) Gliendisdis proxim, ils 16 da mars
2015 allas 19.00 referescha dr. med. Albert
Wettstein, ch’ei enconuschents entras sias
emissiun alla televisiun, a Glion ella aula
dalla scola sur dil tema «Mo emblidus ni
dements?». Quella occasiun ei publica e
gratuita per tuts participonts e tuttas participontas. Organisada vegn quella occurrenza da: Spitex Foppa, Regiun Surselva,
Spital regiunal Surselva, Casa da sentupada dalla claustra a Glion, Pro Senectute
Grischun, Associaziun d’Alzheimer Grischun, clinica da gerontologia dils survetschs da psichiatria dil Grischun.
e scolars ei il gimnasi a Mustér surveseivels. Cheu san ils scolars chines vegnir
assisti individual ed optimal. Essend
che Mustér sesanfla empauet ella periferia san els seconcentrar sigl essenzial.
Ils biars giuvenils che serendan egl exteriur per lur studi elegian ils Stadis Uni
dall’America ni Canada. Gronda Britannia ed Australia s’audan medemamein tier las destinaziuns tschercadas.
Persuenter dat ei dus motivs principals.
In da quels ei igl engles. Ils pli biars han
empriu quei lungatg. Secundo fan quellas tiaras grondas stentas da dumignar
students dalla China en lur scolas. En
quei grau ei la Svizra pauc enconuschenta. Mo paucs san che la Svizra ei
en quei senn era ina «tiara cun export
da formaziun».
L’Uniun da teater Cuschnaus presenta «La lingia blaua»
„ (cp) L’Uniun da teater Cuschnaus ha
teniu sonda vargada, ils 7 da mars 2015
sia radunonza generala a Lumbrein.
L’Uniun ei in cunterexempel en in
temps nua che chors ed autras uniuns
cumbattan per lur existenza. El decuors
dils davos tschun onns ha l’Uniun da teater Cuschnaus augmentau siu diember
da commembers per varga 50% e dumbra oz 64 commembras e commembers.
In svilup remarcabel per in’uniun dramatica ch’era egl onn 2010 aunc cuort avon
vegnir messa sin glatsch. Quei svilup ei
denter auter era il meret dils giuvens Fridolin Caduff ed Angela Collenberg che
han per motivs professiunals demissiunau a caschun dalla davosa radunonza
generala ord la suprastonza dall’uniun.
Els eran part dalla nova suprastonza che
ha surpriu egl onn 2010 il tgamun
dall’uniun ed aschia instradau ina nova
dinamica da teater ella vallada. Simona
Caviezel (presidenta, niev) e Bettina Caduff (infrastructura, niev) surprendan
danovamein lur posts e fuorman ensemen cun Helena Caduff (cassiera), Marina Blumenthal (teater) e Martin Heisch
(marketing) la suprastonza dall’Uniun
da teater Cuschanus.
Scena ord ina
producziun
dall’Uniun da
teater Cuschnaus
cun Angela Collenberg sco actura. MAD
Cumpleinamein autarc
A caschun dalla radunonza generala ei lu
era vegniu presentau il niev project
dall’uniun per il mars 2016. Cun «La
lingia blaua» vegn l’Uniun da teater Cuschnaus a menar si in project che deriva
cumpleinamein ord las atgnas retschas.
Erwin Caduff ha scret il toc humoristic e
presentau quel sonda vargada allas commembras ed als commembers. Linus Riedi segna responsabels per la reschia ed
Alex Giambonini vegn puspei a procurar
per glisch e tecnica. Era ils ulteriurs posts
per la realisaziun dil niev project – sco
acturs, assistenza da reschia, maletg da
tribuna, costums, sminca etc. – vegnan
parti tier sulettamein enteifer las commembras ed ils commembers. Aschia
producescha l’Uniun da teater Cuschnaus cultura a moda cumpleinamein
autarca. Era per quei motiv astgan ins esser spanegiaus naven dil mars 2016 silla
«Lingia blaua» dall’Uniun da teater
Cuschnaus.