Rumantsch surmiran

Transcript

Rumantsch surmiran
Bündner Mittelschulen
Fach:
Rumantsch surmiran
Aufnahmeprüfung 2007
Name:
_________________________
4. FMS
Prüfungsort: _________________________
Gruppe:
_________________________
Punkte: _______
Ligia igl suandont text ed emprova d'igl tgapeir an tots detagls!
«La tenuta è decisiva»
La scola da recrut d'infantareia 12-1 a Coira ò anvido agl de dallas giovnas
Da: La Quotidiana digls 7 da december 2006
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Chest onn èn 13450 giovens antros an sarvetsch da recrut. Da chegl 111 donnas. 60
pi pac tg'igl onn passo. Gievgia passada ò la scola da recrut dall'infantareia 12-1
Coira anvido agl «de dallas giovnas». La litinenta Marion Romann da Brugg ò do
pled e fatg allas giovnas interessadas. Sch'ins antupess Marion Romann sen veia an
vistgadeira civila, schess ins betg tgi chella giovna da tgavels blonds ed îgls blos seia
litinenta. Vistgeida cun mondura da cumbat ed en beret neir ò ella benevento las
giovnas sen la plazza militara agl Rossboden. Tschintg giovnas on do suatientscha
all'invitaziun digl colonel digl stab general Lucas Caduff. Accumpagnedas d'en suldo,
d'en sotuffizier e dalla litinenta Marion Romann on las giovnas savia rimnar en pêr
impressiuns dalla veta da recrut. Passa seis ouras on las studentas Barbara
Honegger, Tanja Büeler, Lara Dervey e Larissa Bollmann da Winterthur, scu er
Paloma Degonda da Rabius savia observar exercezis digls recruts digl battagliun
d'infantareia ainten la 16avla emda da sarvetsch.
14
Acziun pura
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Igl avantmezde sumigliva la plazza militara agl Rossboden Rheinsand ad en camp
da battaglia. Suldos tgi sa ruschnavan pigls plangs an monduras da cumbat ed
armos cun schluppet, minas e granatas tg'explodeschan aint igl taratsch, tancs tgi
faschevan vibrar igl taragn e bumbardavan la pare digl Calanda. Las tschintg giovnas
on savia observar tot davent d'ena tor da controlla. Surpigleidas ènigl stadas cura
tg'igl litinent d'infantareia Serge Carroz las ò equipadas cun cascs. Igl viadi aint igl
vainter digl tanc Piranha ò procuro per adrenalin e bagnenqual givel. Tungs
nunusitos per igl litinent Carroz. «Per cletg vainsa betg fatg chel viadi avant giantar»,
dei Lara Dervey tgi pareva d'aveir schlet aint igl intern digl tanc. Grond interess ò
sviglia dantant er la caserna. Lò on las mattas survagnia invista aint igl mond
masculin dall'armada, lò noua tgi la suldada parta tgombra, duscha e locals da
dimora.
27
Esser cunsciainta e perseveranta
28
29
30
A caschung digl giantar cun igls passa 200 recruts on las mattas finalmaintg savia
tschantar dumondas alla litinenta Romann. «La mia famiglia am ò adegna sustignia
an mia decisiun da vuleir far la scola da recrut. Different ègl sto cun ameias ed
2
31
32
33
34
35
36
37
38
39
ameis», dei ella. Ella seia dantant mai s'anriclada d'aveir fatg chel pass. «Ena giovna
tgi decida dad eir tar l'armada stò esser cunsciainta da chegl tg'ella fò. Ella vign
observada daple tgi en om.» En om tgi mossa deblezza ainten l'egna u l'otra
disciplina croda manc an îgl. Schi ena donna sa preschainta mengia tard agl appel u
damogna betg ena disciplina, alloura seia ella pi exponeida. «Igl è impurtant da
saveir tge tg'ins vot far tar l'armada. Ia va lia ma participar da bel'antschatta allas
truppas da salvamaint e chegl è sto d'avantatg», relata la litinenta. La mancanza
d'infurmaziun seia bagnsavens igl muteiv tgi passa 27 pertschent dallas recrutas
calan aint igl decurs dallas ampremas treis emdas.
40
Scolaziun scu igls omens
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
Anfignen alla vigliadetna da 26 onns on las giovnas la pussebladad da frequentar la
recruta. Marion Romann ò antschet la recruta igl amprem da november 2004 e chegl
sot las mademas cundiziuns scu igls sies collegas omens, cun ena suletta resalva:
donnas on ena tgombra separada. «Igl ò do muments dalla recruta tgi ia ma
dumandava 'pertge fast te chegl?' La motivaziun è turnada dantant puspe. La tenuta
è decisiva», punctuescha la giovna da 22 onns.
Siva la recruta ò Marion Romann frequento diesch emdas las scola da sotuffizier,
absolvia quatter emdas curs per uffizier e frequento 15 emdas la scola d'uffizier. Siva
ò ella gudagnea giu las cordas durant seis emdas e frequento en sarvetsch voluntari.
Siva digl amprem da matg 2006 è Marion Romann litinenta. «Scu donna ainten
l'armada ins stò s'adattar a tschertas reglas. Impurtant ègl da mantigneir igl respect
anvers sasezza ed anvers igs oters», dei la giovna da Brugg. Deplorablamaintg
dettigl anc adegna donnas tgi fetschan la recruta perveia digls omens. Talas perdan
igl respect dalla truppa, fetschan donn allas cumpagneias e stoptgan capitular alla
fegn.
56
Ageid da catastrofas
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
Anfignen ve d'aton vot Marion Romann sa decider, schi ella vot stibgier masdegna u
frequentar l'academia militara. «Igl mies giaveisch fiss da saveir luvrar tar las truppas
da sanitad an cass da catastrofas agl exteriour», dei la giovna studenta. Cun
perseveranza e bunaviglia vegia ena donna bungas pussebladads da far carriera
militara an Svizra. Anfignen ossa vegia ella angal savia profitar digl militer. La
furmaziun militara vegia rinforzo la sia persunalitad e la voluntad da tigneir la deira.
«Digl punct da vista anatomic vagn nous donnas pi paca forza tg'igls omens. Chegl è
dantant igl unic disavantatg.» Ella vegia anc mai gia problems cun igls omens, anzi –
omens seian pi sincers e pi loials. Loialitad, fidevladad e voluntad seian igls criteris
principals per far ena carriera militara.
3
1. Dumondas pertutgont igl text
Raspunda schi exact scu pussebel allas suandontas dumondas tgi stattan an connex
cugl text tgi te ast ligia.
Adatg! Las raspostas ston neir formuladas cun construcziuns antieras!
Per mintga punct en argumaint !
Tgapientscha digl text
1. Tge arranschamaint ò gia li gievgia passada? (1p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Pertge ègl necessari d’organisar ena tala occurrenza? (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Tge funcziun ò Marion Romann durant chel de? (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Pertge on las visitadras stuia metter se en casc? (1p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Noua on las giovnas interessadas gia dapertot invista? (4p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4
6. Tge abilitads stò aveir ena donna tgi aintra ainten la scola da recrut? Tschertga 3
da chellas aint igl text! (3p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. Pertge calan var 25% dallas donnas la scola da recrut? (1p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8. Tge decisiuns professiunalas stò M. R. piglier per igl futur? (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
9. An tge risguard ò Marion Romann pudia profitar digl sarvetsch militar? (1p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
10. Marion Romann nomna 3 differenzas tranter om e donna arisguard igl militer. (3p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
11. Nomna igl taimp e las staziuns tgi Marion Romann ò duvro siva la scola da recrut
per contanscher igls differents grads/scalems militars! (3p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
12. Daclera igl tetel cun agens pleds! (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(
/25 p)
5
Commentari
Tge aspects positivs e negativs ò igl sarvetsch militar
a) per omens
b) per donnas
Ta decida per a) u b) e screiva en text cun 10-12 construcziuns correctas e bagn
formuladas!
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(
(
/15 p)
/+5p ortografia)
6
2. Scazi da pleds
I suondan enqualtgi dumondas da vocabulari. La cefra an parentesa dasper igls
pleds inditgescha mintgamai la lengia aint igl text, noua tgi te cattas chel pled.
Sinonims:
Inditgescha mintgamai en sinonim (pled da madema muntada) per igls suandonts
pleds (exaimpel: buteia – negozi, maier – stigl)
1. observar (12)
_____________________________
2. mondura (6)
_____________________________
3. sustigneir (29)
_____________________________
4. unic (64)
_____________________________
5. voluntad (62)
_____________________________
(
/2,5 p)
Antonims:
Inditgescha mintgamai en antonim (pled da muntada cuntraria) per igls suandonts
pleds (exaimpel: grond – pitschen, tera - martgea; betg lubia: grond – betg grond)
1. intern (23)
_____________________________
2. sarvetsch voluntari (49)
_____________________________
3. fidevladad (65)
_____________________________
4. deblezza (33)
_____________________________
5. mancanza (37)
_____________________________
(
/2,5 p)
7
Explicaziun da pleds
Daclera cun construcziuns antieras e correctas las suandontas expressiuns tgi
cumparan aint igl text:
1. capitular (54)
__________________________________________________
__________________________________________________
2. perseverant/perseveranza (60) ________________________________________
__________________________________________________
3. sumiglier(15)
__________________________________________________
__________________________________________________
4. vibrar (18)
__________________________________________________
__________________________________________________
5. survagneir invista (24) _______________________________________________
__________________________________________________
(
/5 p)
3. Grammatica
Discurs direct – discurs indirect
Transfurma igls sequents discurs directs an discurs indirects. Dovra mintgamai igl
madem taimp scu ainten la construcziun da basa.
1. Lara Dervey dei: «Igl è bung tgi nous vagn fatg chel viadi avant tgi antschever a
giantar» (1,5p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. «Igl è impurtant da saveir tge tg'ins vot far tar l'armada. Ia va lia ma participar da
bel'antschatta allas truppas da salvamaint e chegl è sto d'avantatg», relata la
litinenta. (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8
3. «Igl ò do muments dalla recruta tgi ia ma dumandava 'pertge fast te chegl?' La
motivaziun è turnada dantant puspe. La tenuta è decisiva», punctuescha la
giovna da 22 onns (2,5p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Ella dei: «Ena giovna tgi decida dad eir tar l'armada stò esser cunsciainta da
chegl tg'ella fò. Ella vign observada daple tgi en om.» (1,5p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. «Igl mies giaveisch fiss da saveir luvrar tar las truppas da sanitad e da saveir
gidar an cass da catastrofas agl exteriour», dei Marion Romann (0,5p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(
/8p)
Transfurmaziun da pleds
Transfurma igls suandonts pleds ainten la speztga da pleds dumandada. Inditgescha
mintgamai angal ena furma! (Exaimpel: dessignier SUBSTANTIV: igl dessegn)
1. mussar
SUBSTANTIV:
______________________________
2. sumiglier
SUBSTANTIV:
______________________________
3. sincerar
ADJECTIV:
______________________________
4. tard
VERB :
______________________________
5. return
VERB:
______________________________
6. veta
ADJECTIV:
______________________________
(
/6 p)
9
Metta la dretga furma digl verb
Metta igls verbs an parentesa ainten la furma adattada (taimp/modus):
Referat davart l'astrologia cun Andrea Könz
L'astrologa Andrea Könz da Müstair (salvar) _______________ marde passo en referat cugl
tetel «Astrologia, ena psicologia viglia». Donnas dall’antiera Nagiadegna (survagneir)
_________________ ena invista dalla scienza digl cosmos. Andrea Könz (esser)
________________________ oz ancunaschainta ainten la Rumantscheia scu donna tgi
(rachintar) ________________ las novitads da constellaziuns da planets e lour
consequenzas per igls carstgangs ainten l’emissiun «Tranter steilas» digl Radio Rumantsch.
L’astrologa (esser) _______________ marde passo eneda «tranter donnas» per (refereir)
_______________ davart las steilas agl rom digls curs dalla Chasa Fliana a Lavin. Andrea
Könz (derivar) ______________ uriundamaintg digl cantun Berna, (absolver)
______________ en studi da farmazia e (luvrar) ________________ igls davos onns scu
apotecra. Cun Steivan Liun Könz barmeir (aveir) _____________ ella dus affons. Andrea
Könz (neir) ______________ igl onn 1985 an Nagiadegna e siva da 21 onns (sa deditgier)
_________________ ella all’astrologia. Actualmaintg (esser) ______________ ella
commembra dall’Associaziun d'astrologs svizra, noua tgi ella (eliger) ________________ da
curt an suprastanza.
Planets sco purtrets archetipics
«L'astrologia (esser) _________ ena pussebladad fascinonta per declarar igl mond», dei
Andrea Könz. Ella manegia tgi la mutivaziun da (sa deditgier) ___________________
all'astrologia (nescher) ______________ tar ella da giovna, perchegl tgi ella (vuleir)
_______________ ancleir migler scu tgi la structura individuala d'ena persunga (sa furmar)
___________________ chegl tgi (far) _______________ da basigns per mintgign.
(
/10 p)
10
Translaziun
Translatescha las suandontas construcziuns an en bung rumantsch.
1. Wir spielen Karten. Spielt ihr mit? (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Im vergangenen Jahr arbeitete ich im Spital und musste mich mit vielen kranken
Leuten abgeben (3p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Ich finde es nicht gut, dass so viele junge Leute rauchen. (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Was wirst du in den kommenden Jahren machen? - Ich mache mit einem Kollegen
eine Reise durch Afrika. (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Mein Cousin ist noch sehr jung. Er ist erst zwölf Jahre alt. (2p)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(
/11p)
11
4. Ortografia
Cò sot cattast diesch construcziuns tgi cuntignan sbagls d’ortografia. An tot sa tractigl
da 10 sbagls. Ena construcziun so cuntigneir ples sbagls, ed i pò er dar tgi ena
construcziun cuntigna nigns sbagls d’ortografia.
Sottastretga igl sbagl ed igl currigia. Adatg! Te dastgas angal curriger sbagls
d’ortografia, dantant betg ramplazzar en pled cun en oter.
Adatg!
Aint igl text ògl diesch sbagls. Te dastgas perchegl er far angal 10 correcturas.
Schi te sottastretgas daple, perdas te puncts.
Exaimpel: Chella occurrenza ò li igl september
(correct fiss Î settember)
1.
Ia sung sto an vaccanzas cun en per ameis.
2.
An tschintg onns stebtg ia all’universitat.
3.
Schi tots sa datten fadeia, nignsa da mantingeir chel usit.
4.
Durant la stad ègl pulit lunghurous an vischnanca.
5.
Chesta stad vaia ia luvro ainten en restorant durant 1 emda.
6.
Schi ia vess daners, nissan igl mis om ed ia ad aveir ena tgesa giul Italgia.
(
/10p)
12