samoqalaqo seqtoris zedamxedveloba usafrTxoebis
Transcript
samoqalaqo seqtoris zedamxedveloba usafrTxoebis
samoqalaqo seqtoris zedamxedveloba usafrTxoebis seqtorsa da genderze karen barnsi da piter albrexti genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo avtorebis Sesaxeb karen barnsi da piter albrexti organizaciidan International Alert. International Alert londonSi dafuZnebuli organizaciaa, romelic 20 welze metia moRvaweobs Zaladobrivi konfliqtiT dazaralebul TemebSi mSvidobisa da usafrTxoebis safuZvlis CamoyalibebisaTvis. organizaciis mravalsafexuriani midgoma fokusirebulia sxvadasxva regionebze da maT Soris arsebul urTierTobebze; misi mizania samSvidobi saqmianobaze zegavlenis mqone politikisa da praqtikis Camoyalibeba, aseve treningebis meSveobiT unarebis gaZliereba da SesaZleblobebis gazrda. International Alert regionalur saqmianobas axorcelebs afrikis didi tbebis regionSi, samxreT afrikaSi, samxreT kavkasiaSi, nepalSi, SrilankaSi, filiponebsa da kolumbiaSi. organizaciis Tematuri proeqtebi regionalur da saerTaSoriso doneze xorcieldeba da mdgradi mSvidobis CamoyalibebisaTvis saWiro saerTo sakiTxebiskenaa mimarTuli. es sakiTxebi moicavs bizness, ekonomikas, genders, mmarTvelobas, daxmarebas, usafrTxoebasa da samarTlianobas. redaqtorebi megan blastiki da Kristin valaseki, DCAF samadlobeli gvinda madloba movuxadoT Semdeg adamianebs am dokumentis Sesaxeb mniSvnelovani komentarebisaTvis: Seron bagvan-rolsi, marina pakarini, sem quqi, leima gbovi, giji gia, frenk kamunga, nik kiliki, mina liitikaineni, elisabed porteri da UN-INSTRAW. garda amisa, gvinda madloba gadavuxadoT benkamin baqlends, entoni dramondsa da mugio takesitas maTi daxmarebisaTvis redaqtirebis procesSi, da ania ebnoters proeqtis ganxorcielebis dros misi daxmarebisaTvis. genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo es dokumenti, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier usafrTxoebis seqtoris monitoringi da genderi genderuli da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelos nawils warmoadgens. misi daniSnuleba usafrTxoebis seqtoris reformis procesSi genderuli sakiTxebis Sesaxeb praqtikosebisa da politikis SemqmnelebisaTvis praqtikuli informaciis miwodebaa. saxelmZRvanelo Semdeg 12 dokumentsa da Sesabamis praqtikul miTiTebebs moicavs: 1. usafrTxoebis seqtoris reforma da genderi ii genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 2. policiis reforma da genderi 3. Tavdacvis reforma da genderi 4. marTlmsajulebis reforma da genderi 5. sasjelaRsrulebis reforma da genderi 6. sazRvris marTva da genderi 7. usafrTxoebis seqtoris saparlamento zedamxedveloba da genderi 8. usafrTxoebis erovnuli politikis gansazRvra da genderi 9. samoqalaqo sazogadoebis mier usafrTxoebis seqtoris zedamxedveloba da genderi 10. kerZo samxedro da uSiSroebis kompaniebi da genderi 11. usafrTxoebis seqtoris reformis winaswari Sefaseba, monitoringi, Sefaseba da genderi 12. genderuli treningi usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis DCAF, OSCE/ODIHR da UN-INSTRAW saxelmZRvanelos SeqmnisaTvis madlobas ucxadeben norvegiis sagareo saqmeTa saminsitros. DCAF Jenevis SeiaraRebuli demokratiuli kontrolis cenrti (DCAF) da karg mmarTvelobasa da usafrTxoebis seqtoris reformas uwyobs xels. centri ikvlevs arsebul karg praqtikas, xels uwyobs erovnul da saerTaSoriso doneze Sesabamisi normebis Camoyalibebas, qmnis rekomendaciebs politikisaTvis da qveynebs sTavazobs rCevebsa da daxmarebis programebs. DCAF–s partnioruli urTierTobebi aqvs mTavrobebTan, parlamentebTan, samoqalaqo sazogadoebasTan, saerTaSoriso organizaciebTan da usafrTxoebis seqtoris iseT warmomadgenlebTan, rogoricaa policia, sasamarTlo, sadazvervo samsaxurebi, sazRvris dacvis samsaxurebi da samxedro Zalebi. OSCE/ODIHR demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa ofisi (ODIHR) euTos mTavari danayofia adamianuri ganzomilebisa da usafrTxoebis kuTxiT: farTo koncefcia, romelic moicavs adamianis uflebaTa dacvas, demokratiuli sazogadoebis ganviTarebas, sadac yuradReba eTmoba arCevnebs, institutebis mSeneblobasa da mmarTvelobas. mis funqciebs aseve kanonis uzenaesobis gaZliereba, adamianebsa Tu qveynebs Soris pativiscemisa da urTierTgagebis Camoyalibeba iii genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo warmoadgens. organizaciam Tavisi saxelmZRvanelos momzadebaSi. wvlili Seitana mocemuli UN-INSTRAW gaerTianebuli erebis qalTa ganviTarebis saerTaSoriso kvlevisa da treningis instituti (UN-INSTRAW) gaeros erTaderTi organizaciaa, romelsac SeuZlia kvleviTi programebis Camoyalibeba qalebis gasaZliereblad da msoflios masStabiT genderuli Tanasworobis misaRwevad. gaeros wevr qveynebs, saerTaSoriso organizaciebs, akademiur dawesebulebebs, samoqalaqo sazogadoebasa da sxva mxareebs Soris partniorobis CamoyalibebiT organizacia: - axorcielebs qmedebaze dafuZnebul kvlevas perspeqtiviT, rasac konkretuli zegavlena aqvs programebsa da proeqtebze; - qmnis warmatebul urTierTobebs informaciis gacvlis mizniT; - aZlierebs ZiriTadi partniorebis SesaZleblobebs genderuli perspeqticis politikaSi, programebsa Tu proeqtebSi CasarTavad. codnis genderuli politikaze, menejmentisa da Cover picture © Keystone, EPA, Kim Luderbrook, 2003. © DCAF, OSCE/ODIHR, UN-INSTRAW, 2008. All rights reserved. ISBN 978-92-9222-074-7 citireba: Karen Barnes and Peter Albrecht. `Civil Society Oversight of the Security Sector and Gender.” Gender and Security Sector Reform Toolkit. Eds. Megan Bastick and Kristin Valasek. Geneva: DCAF, OSCE/ODIHR, UN-INSTRAW, 2008. Printed by SRO-Kundig. iv genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo sarCevi akronimebi .................................................................................................................................. vii 1. Sesavali ............................................................................................................................... 1 2. ra rols TamaSobs samoqalaqo sazogadoeba usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis procesSi? ......................................................................... 2 2.1. ra aris samoqalaqo sazogadoeba? ....................................................................... 2 2.2. rogor aris samoqalaqo sazogadoeba CarTuli usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi? ......................................................................................... 2 2.3. ra gamowvevebi arsebobs samoqalaqo sazogadoebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi CarTulobis kuTxiT? ............................................ 4 3. ratom aris mniSvnelovani genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis dros? .......................................... 6 3.1. adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis gaZliereba ........................... 7 3.2. efeqturi da gaazrebuli zedamxedvelobis meqanizmebi genderuli sakiTxebis integraciis procesisaTvis .................................................................... 9 3.3. gaZlierebuli zedamxedveloba qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis CarTviT................................................................................................. 10 4. rogor SeiZleba genderuli sakiTxebis integracia usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo zedamxedvelobaSi? ................................................................. 12 4.1. usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebi ..................................... 13 4.2. kvleva da monacemTa Segroveba .......................................................................... 17 4.3. genderuli auditi ..................................................................................................... 20 4.4. genderuli sabiujeto analizi ........................................................................... 21 4.5. advokacia da cnobierebis amaRleba ................................................................. 22 4.6. mediasTan muSaoba ...................................................................................................... 29 4.7. genderuli treningi usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis ........ 31 4.8. qalTa organizaciebi ............................................................................................... 36 4.9. samoqalaqo sazogadoebrivi qseli ................................................................... 41 4.10. genderulad sensitiuri samoqalaqo samarTlebrivi organizaciebi ..................................................................................................................... 42 v genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 5. specifikur konteqstSi ganxorcielebul samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobaSi genderuli sakiTxebis integracia ....... 43 5.1. kofliqtis Semdgomi qveynebi ............................................................................... 44 5.2. ganviTarebuli qveynebi ........................................................................................... 50 vi genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo akronimebi APG Associate Parliamentary Group (UK) saparlamento jgufi, didi britaneTi asocirebuli CSOs Civil Society Organisations sazogadoebrivi organizaciebi samoqalaqo EP European Parliament evropuli parlamenti EU European Union evrokavSiri GAPS Gender Action for Peace and Security mSvidobisa da usafrTxoebisaTvis genderuli aqcia GBV Gender-Based Violence genderuli Zaladoba NAP National Action Plan ervnuli samoqmedo gegma NGOs Non-Governmental Organisations organizacia arasamTavrobo SEA Sexual Exploitation and Abuse da Seuracxyofa sqesobrivi SSR reforma usafrTxoebis Security Sector Reform eqspluatacia seqtoris STIs Sexually Transmitted Infections infeqciebi sqesobrivi gziT gadamdebi WIPNET Women in Peacebuilding Network qalTa samSvidobo qseli WOZA Women of Zimbabwe Arise zimbabves qalebi WRC White Ribbon Campaign TeTri babTis kampania UN United Nations organizacia gaerTianebuli erebis UN SCR 1325 United Nations Security Council Resolution 1325 on women, peace and security gaerTianebuli erebis organizaciis uSiSroebis sabWos rezolucia 1325 qalebis, mSvidobisa da usafTxoebis Sesaxeb vii genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo samoqalaqo sazogadoebis zedamxedveloba usafrTxoebis seqtorsa da genderis sakiTxebze 1. Sesavali es dokumenti samoqalaqo sazogadoebis mier usafrTxoebis seqtoris monitoringis procesSi genderuli sakiTxebis CarTvis mniSvnelobas warmogvidgens da praqtikul magaliTebsa da rekomendaciebs moicavs. samoqalaqo sazogadoebas usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi sxvadasxva saxis wvlilis Seitana SeuZlia rogorc formaluri, aseve araformaluri meqanizmebis gamoyenebiT. genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebisa da qalebisa da qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis sruli CarTulobiT es meqanizmebi kidev ufro monawileobiTi da mravlismomcveli xdeba. genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebiT samoqalaqo sazogadoebrivi monitoringis meqanizmi ufro efeqturad uzrunvelyofs rogorc qalebis, aseve mamakacebis saWiroebebisa da interesebis gaTvaliswinebasa da usafrTxoebis seqtoris pasuxismgeblobas mosaxleobis yvela wevris dasacavad. gamWvirvale, angariSvaldebuli da efeqturad marTuli usafrTxoebis seqtori demokratiuli procesebis mTavari sayrdenia. samoqalaqo sazogadoebis mier ganxorcielebuli zedamxedveloba am Rirebulebebis realizebis mniSvnelovani meqanizmia, romelic mosaxleobis mier usafrTxoebis saWiroebebisa da interesebis Sesaxeb mosazrebis gamoTqmasa da politikis Semqmnelebisadmi maT miwodebas uzrunvelyofs. igi eqspertul codnas awvdis da monitoringas uwevs saxelmwifo usafrTxoebis samsaxurebs. arasaTanadod regulirebuli an araangariSvaldebul usafrTxoebis Zalebs ufro meti daucvelobis gamowveva da resursebis aramiznobrivi xarjva SeuZliaT. es ki kiTxvis niSnis qveS ayenebs kargi mmarTvelobis kuTxiT ganxorcielebul Zalisxmevas. garda amisa, arademokratiulad marTuli usafrTxoebis seqtoris gamoyeneba advilad SeiZleba partizanuli miznebisaTvis, an saxelmwifos mier monopoliis ganxorcielebisaTvis. usafrTxoebis seqtoris politikis, struqturebis, programebis, qmedebebisa da reformis procesis zedamxedveloba erT-erTi saSualebaa, romelic uzrunvelyofs adamianis uflebebis standartebisa da kanonis uzenaesobis dacvas usafrTxoebis seqtoris mier. es dokumenti momzadebulia im samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis resursi saxiT, romlebic usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi arian CarTulebi. igi aseve gaTvaliswinebulia im organizaciebisaTvis, romlebic mocemul procesSi ufro aqtiurad 1 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo CarTvas cdiloben. es meqanizmi aseve gamosadegia politikis Semqmnelebisa da erovnuli mTavrobebis oficialuri pirebis, saerTaSoriso da regionaluri organizaciebisa da donori qveynebisaTvis, romlebic usafrTxoebis seqtoris reformisa da ganxorcielebis procesSi arian CarTulebi da samoqalaqo sazogadoebrivi CarTulobis gaZlierebisa da mxardaWeris kuTxiT aqtiuri rolis Sesruleba SeuZliaT. es dokumenti moicavs: 2. - samoqalaqo sazogadoebis meqanizmebisaTvis rolis aRweras zedamxedvelobis - genderuli sakiTxebis CarTvis logikasa zedamxedvelobis gaZlierebis gzebs - genderuli sakiTxebis samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis sxvadasxva sferoebSi CasarTavad saWiro pirvelad qmedebebs, praqtikul miniSnebebsa da magaliTebs - genderuli sakiTxebis samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobaSi CarTvis mimoxilva konfliqtis Semdgom, gardamavlobisa da ganviTarebis etapze myofi da ganviTarebuli qveynebis magaliTebze - ZiriTad rekomendaciebs - damatebiT resursebs da ra rols TamaSobs samoqalaqo sazogadoeba seqtoris zedamxedvelobis procesSi? misi meSveobiT usafrTxoebis 2.1. ra aris samoqalaqo sazogadoeba? samoqalaqo sazogadoeba SesaZloa gavigoT, rogorc calkelul pirsa da mTavrobas Soris arsebuli politikuri sivrce: samoqalaqo sazogadoeba warmoadgens saxelmwifosa da bazris paralelur ganzomilebas, romelic amavdroulad maTgan damoukidebelia. samoqalaqo sazogadoebaSi moqalaqeebs sakuTari interesebis mixedviT Tavisuflad dajgufeba SeuZliaT. igi moicavs formalurad dakavSirebuli adamianebis TviTinicirebul da moxaliseobriv seqtors, romlebic arasamewarmeo miznebs arasamTavrobo Tu saTemo organizaciebis, religiuri dawesebulebebis, 2 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo profesiuli asociaciebis, savaWro kavSirebis, studenturi jgufebis, kulturuli sazogadoebisa da sxvaTa meSveobiT axorcieleben. samoqalaqo sazogadoeba nebismier qveyanaSi sxvadasxvanair funqciebs axorcielebs: - warmoadgens mravalferovan mosaxleobas - politikis Semqmnelebsa da samTavrobo dawesebulebebs teqnikuri eqspertiziT uzrunvelyofs - arasamTavrobo organizaciebsa da SesaZleblobebis ganviTarebaSi exmareba - saxelmwifos magivrad momsaxurebis miwodebas axdens - socialuri urTierTobebisa SesaZleblobas qmnis. da sxva qselis organoebs Camoyalibebis am meqanizmSi aseve Sedis media, vinaidan mas umniSvnelovanesi roli akisria rogorc samoqalaqo sazogadoebisaTvis saxelmwifos rolebisa da pasuxismgeblobis komunikaciisaTvis, aseve politikis SemqmnelebisaTvis samoqalaqo sazogadoebis moTxovnebisa da interesebis gadacemis TvalsazrisiT. 2.2. rogor aris samoqalaqo seqtoris zedamxedvelobaSi? sazogadoeba CarTuli usafrTxoebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedveloba SesaZloa iyos rogorc Sida, aseve gare xasiaTis da orive maTgani bevr sxvadsaxva donesa da erTeulSi xorcieldeba. gare zedamxedveloba SesaZloa ori ZiriTadi saxiT ganxorcieldes: upirveles yovlisa, e saris usafrTxoebis seqtoris pirdapiri pasuxismgebloba mosaxleobis winaSe, xolo Semdeg politikosebisa da qveynis mTavrobaSi myofi biurokratebis pasuxismgebloba usafrTxoebis seqtorSi mimdinare moqmedebebis Sesaxeb. gare zedamxedvelobis yvelaze tipiuri organoebia parlamenti, sakonstitucio sasamarTlo, anti-korufciuli da sajaro angariSvaldebulebis organoebi, da saxalxo damcvelebi. samoqalaqo sazogadoebis mier usafrTxoebis seqtoris zedamxedveloba, usafrTxoebis seqtoris reformis zedamxedvelobis CaTvliT moicavs samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis aqtiur monawileobas usarfTxoebis politikis gansazRvris procesSi. igi aseve usafrTxoebis seqtoris monawileTa struqturisa da praqtikis zedamxedvelobasac gulisxmobs. misi amocana Sida da gare 2 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo usafrTxoebis uzrunvelyofis procesSi saTemo interesebisa da perspeqtivebis CarTva, adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis gaRviveba da mdgradobis uzrunvelyofaa. garda amisa, samoqalaqo sazogadoebis zedamxedveloba idealurad uwyobs xels saerTaSoriso doneze miRebuli gamWvirvalobisa da angariSvaldebulebis demokratiuli normebis gatarebas. samoqalaqo sazogadoebis zedamxedveloba SesaZloa ganxorcieldes rogorc adgilobriv, aseve erovnul, regionalur da saerTaSoriso doneze da SesaZloa moicavdes samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis monawileobas rogorc formalur, aseve araformalur zedamxedvelobis meqanizmebs. usafrTxoebis seqtori moicavs: - ZiriTad usafrTxoebis mxareebs, maT Soris SeiaraRebul Zalebs, policias, Jandarmerias, naxevrad samxedro Zalebs, dazvervisa da uSiSroebis samsaxurebs, sasazRvro Zalebsa da sabaJo dawesebulebebs. - usafrTxoebis marTvisa da zedamxedvelobis organoebs, maT Soris parlamentsa da mis Sesabamis sakanonmdeblo komitetebs, samTavrobo/aRmasrulebel xelisuflebas, Tavdacvis, Sinagan saqmeTa da sagareo saqmeTa saministroebTan erTad, specialur da tradiciul xelisuflebas, erovnul sakonsultacio organoebsa da finansuri menejmentis organoebs. - marTlmsajulebisa da kanonis uzenaesobis dawesebulebebs, maT Soris iusticiis saministros, penitencialur sistemas, sisxlis samarTlis sagamoZiebo da saxelmwifo braldebis samsaxurs, sasamarTlo xelisuflebas, sxva specifikur da tradiciul marTlmsajulebis sistemas, adamianis uflebaTa dacvis komisiebsa da saxalxo damcvelebs. - kanoniT gauTvaliswinebel usafrTxoebis Zalebs, maT Soris ganmaTavisuflebel armiebs, partizanul dajgufebebs, kerZo dacvis samsaxurebs, kerZo usafrTxoebis kompaniebs, kerZo samxedro kompaniebsa da politikuri partiebis milicias. monawileobisa da gamWvirvalobis kultura funqcionaluri da demokratiuli usafrTxoebis seqtoris mniSvnelovani elementia da misi xelSewyoba samoqalaqo sazogadoebaSi CarTvis meSveobiTaa SesaZlebeli. samoqalaqo sazogadoebaSi arsebuli eqspertiza da avtonomiuri interesebi mniSvnelovnad abalansebs Zalauflebis mqone saxelmwifos, romelic usafrTxoebisa da Tavdacvis sakiTxebs gansazRvravs. rac ufro mniSvnelovania, samoqalaqo sazogadoebis monawileebis zedamxedvelobaSi CarTva politikis Semqmnelebs ufro farTo perspeqtivas, interesebs, informaciasa da alternativebs 3 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo sTavazobs. Tumca, mniSvnelovania gavacnobieroT, rom samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi yovelTvis ar arian demokratiulebi an yovelTvis saTanadod ar warmoadgenen mosaxleobis saWiroebebsa Tu interesebs. Sesabamisad, maTi CarTuloba efeqtur zedamxedvelobas avtomaturad ar niSnavs. samoqalaqo sazogadoebis monawileebis mier usafrTxoebis seqtoris zedamxedveloba ZiriTadad Semdegi saxiT xorcieldeba: - politikis Sesaxeb rCevebisa da teqnikuri eqspertizis wyaros saxiT, romelsac SeuZlia saWiro informacia miawodos politikis Semqmnelebsa da Caswvdes usafrTxoebasTan dakavSirebuli saTemo saWiroebebisa da interesebis arss. - adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebisa da CarTulobis uzrunvelyofiT, romelic usafrTxoebasTan dakavSirebuli sakiTxebis irgvliv mravalferovani jgufebis diskusiaSi CarTvas gulisxmobs. - meTvalyuris saxiT, romelic xelisuflebas pasuxs sTxovs lobirebis, sajaro sainformacio kampaniebisa Tu mosaxleobis mxridan pirdapiri zewolis Sedegad. - dialogisa da molaparakebis xelSewyobiT politikis Semqmnelebs, usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebs, oficialur pirebsa da mosaxleobas Soris. - advokaciis kampaniebis meSveobiT, romelic xels uwyobs usafrTxoebasTan dakavSirebuli ZiriTadi mosazrebebisa da sakiTxebis, aseve adamianis uflebaTa darRvevebis, finansebis aramiznobrivad gamoyenebisa Tu sxva msgavsi darRvevebis Sesaxeb cnobierebis amaRlebas. - momsaxurebis miwodebiTa da usafrTxoebisa da samarTlianobis alternatiuli gzebiT uzrunvelyofas iseT SemTxvevebSi, roca saxelmwifos ar SeuZlia an ar surs Seasrulos es roli, an roca samoqalaqo sazogadoebas am momsaxurebis ukeT gaweva SeuZlia. 2.3. ra gamowvevebi arsebobs samoqalaqo sazogadoebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi CarTulobis kuTxiT? samoqalaqo sazogadoebis efeqtur zedamxedvelobaSi ramdenime xelisSemSleli faqtori gaaCnia: CarTvas 4 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo - tradiciuli gasaidumloeba, romelic Cveulebriv Tan axlavs usafrTxoebis seqtors, arTulebs sazogadoebisaTvis politikisa da saqmianobis Sesaxeb informaciis miwodebas. - erovnuli usafrTxoebis mosazrebebisdmi upiratesi mniSvnelobis miniWeba samoqalaqo Tavisuflebisa da adamianis uflebaTa sawinaaRmdegod niSnavs, rom usafrTxoebis seqtoridan angariSvaldebulebis moTxovna ufro naklebadaa SesaZlebeli. - eqspertizisa da SesaZleblobebis sazogadoebriv organizaciebSi, raTa seqtorTan dakavSirebul sakiTxebSi. - ndobisa da gamWvirvalobis nakleboba samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebsa da usafrTxoebis seqtors Soris arTulebs samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier ZiriTad gadawyvetilebis mimReb pirebTan kavSirsa da usafrTxoebisa da marTlmsajulebis programebze zegavlenas. ndobisa da TanamSromlobis nakleboba TviT sazogadoebriv organizaciebs Soris SesaZloa aseve SemzRudavi faqtori aRmoCndes. - samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis damoukideblobis nakleboba, vinaidan isini an finansdebian usafrTxoebis seqtoridan, an mis daqvemdebarebaSi myof uwyebas warmoadgenen. es ki xels uSlis maT damoukideblobas. - donorebis mcireodeni daxmareba usafrTxoebis seqtoris gamWvirvalobisa da demokratiuli angariSvaldebulebis kuTxiT ZiriTadad teqnikur daxmarebasa da seqtoris efeqturobazea mimarTuli. Sesabamisad, ar aris gaTvaliswinebuli samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis gaZliereba. - fragmentirebuli samoqalaqo sazogadoeba, sadac organizaciebi ver axerxeben TanamSromlobas an erToblivad iseTi sakiTxebis advokacias, rogoricaa usafrTxoebis seqtoris zedamxedveloba. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs Soris SesaZloa garkveuli organizaciebi dominirebdnen, ris Sedegadac, magaliTad, qalTa an soflis organizaciebi SesaZloa marginalizebuli aRmoCndnen da gauWirdeT zedamxedvelobis meqanizmSi CarTva. nakleboba samoqalaqo CaerTon usafrTxoebis samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi msgavsi struqturebi ar arian da mocemuli konteqstidan gamomdinare maTi buneba, SesaZlebloba da struqtura SesaZloa mravalmxrivad gansxvavdebodes. es mravalferovneba rogorc gamowvevas, aseve SesaZleblobas warmoadgens. samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mravalferovneba samoqalaqo sazogadoebis mniSvnelovani siZlierea, 5 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo vinaidan am SemTxvevaSi arsebuli didi odenobiT codna da gamocdileba, aseve sxvadsxva prioritetebi da perspeqtivebi maT sxvadasxva sakiTxze da sferoSi mniSvnelovani kontribuciis saSualebas aZlevs. garda amisa, samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs SesaZloa kargi meqanizmi gaaCndeT usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis gansaxorcieleblad, rac, damoukideblobidan gamomdinare, usafrTxoebis seqtoris monawileTa ufro metad gakritikebis saSualebas aZlevs. donori organizaciebisaTvis mniSvnelovani gamowvevaa, rom isini xSirad yvelaze xelmisawvdom da kargad dafuZnebul samoqalaqo organizaciebTan muSaoben miuxedavad imisa, kargad warmoadgenen isini mosaxleobis umetesobis mosazrebas Tu ara. Tu samoqalaqo sazogadoebrivi organizacia zogadad mosaxleobis an mTavrobisa da mniSvnelovani dainteresebuli mxareebis mier ar miiCneva saWiro reputaciis mqoned, maSin efeqturobisa da zedamxedvelobis meqanizmSi konstruqciuli wvlilis Setanis SesaZlebloba eWvqveS dgeba. zedamxedvelobis procesSi CarTuli samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania gaaCndeT qseli, romelic dedaqalaqebsa da formalur struqturebSi gavrcelebuli elitarul jgufebs miRma vrceldeba. perspeqtivis mravalferovnebis mimarTva farTo warmomadgenlobisa da legitimurobisaken, amavdroulad imisi aRiareba, rom zogierT samoqalaqo sazogadoebriv organizacias ufro meti gamocdileba da zedamxedvelobis meqanizmisadmi ufro meti xelmisawvdomoba gaaCnia, erTgvar gamowvevas warmoadgens rogorc samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis, aseve gare mxarebisTvisac, romlebic cdiloben CaerTon da xeli Seuwyon usafrTxoebis seqtoris mxardaWeras. 3. ratom aris mniSvnelovani genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis dros? genderi gulisxmobs konkretul rolebsa da urTierTobebs, personalur mimarTulebas, damokidebulebas, qcevasa da Rirebulebas, romelsac sazogadoeba miawers qalebsa da mamakacebs. Sesabamisad, `genderi” niSnavs qalebsa da mamakacebs Soris SeZenil gansxvavebas, xolo `sqesi” gulisxmobs qalebsa da mamakacebs Soris biologiur gansxvavebas. genderis rolebi gansxvavebulia sxvadasxva kulturaSi da SesaZloa droTa ganmavlobaSi SesaZloa Seicvalos. genderi gulisxmobs aramxolod qalebsa da mamakacebs, aramed maT Soris arsebul urTierTobasac. 6 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo genderuli meinstrimingi niSnavs process, romlis drosac qalebsa da mamakacebze zegavlenis kuTxiT fasdeba nebismieri dagegmili qmedeba, maT Soris kanonmdebloba, politika an programebi nebismier sferosa da nebismier doneze. ix. usafrTxoebis sferos reforma da genderi nebismieri zedamxedvelobis procesis daniSnulebaa gaaZlieros struqturebi, politika da meqanizmebi, romelic usafrTxoebis seqtoris rogorc finansur, aseve moqmedebebis angariSgebasac gulisxmobs. arsebobs bevri gza, romlis meSveobiTac genderuli perspeqtivis gaTvaliswineba da qalTa organizaciebis CarTuloba samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobas aZlierebs. es ki adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis gaRvivebas, efeqturobasa da angariSvaldebulebas uwyobs xels. saerTaSoriso kanonmdeblobiTa valdebulebasTan Sesabamisoba da instrumentebiT nakisr erovnuli usafrTxoebis politikis SemuSavebis procesSi genderuli sakiTxebis integracia unda Seesabamebodes saerTaSoriso da regionalur kanonmdeblobas, instrumentebsa da normebs usafrTxoebisa da genderis Sesaxeb. ZiriTadi instrumentebia: - konvencia qalebis mimarT aRmofxvris Sesaxeb (1979) nebismieri saxis diskriminaciis - beijingis deklaracia da samoqmedo platforma (1995) - gaerTianebuli erebis usafrTxoebis sabWos rezolucia qalebis, mSvidobisa da usafrTxoebis Sesaxeb (2000) 1325 damatebiTi informaciisaTvis ixileT saxelmZRvanelos danarTi saerTaSoriso da regionaluri kanonmdeblobisa da instrumentebis Sesaxeb. 3.1. adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis gaZliereba `samoqalaqo sazogadoebis usafrTxoebis seqtoris reformis programaSi CarTva ufro farTo da metad inkluziuri adgilobrivi sakuTrebis SegrZnebisa da Sesabamisad, mdgradobis winapirobaa. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs mniSvnelovani rolis 7 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo Sesruleba uwevT mosaxleobis interesebisa da saWiroebebis gamosaxatad da iseTi reformebis xelSesawyobad, romelic usafrTxoebisa da marTlmsajulebis yvelaze mwvave saWiroebebs agvarebs.” OECD-DAC saxelmZRvanelo usafrTxoebis sistemis reformis Sesaxeb. miuxedavad imisa, rom es procesi sakmao dros saWiroebs, sxvadasxva monawileebs Soris dialogi, TanamSromloba da kompromisi da adgilobriv doneze sakuTrebis gancda mniSvnelovania demokratiuli, gamWvirvale da angariSvaldebuli usafrTxoebis seqtoris CamoyalibebisaTvis. Tumca, donorebi da sxva gare mxareebi xSirad iseT modelebs, politikasa da programas Tavazoben adgilobriv partniorebs, romlebic yovelTvis ar gamoxataven maT prioritetebsa da interesebs. zemodan qvemoT mimarTuli midgoma xistia: `adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis arseboba rogorc pativiscemis sakiTxi, aseve pragmatuli saWiroebacaa. es gulisxmobs, rom reformebi, romelTa Camoyalibeba da warmarTva adgilobrivi mxareebis mier ar xdeba, naklebad iqneba sworad ganxorcielebuli da SenarCunebuli. adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebis gareSe usafrTxoebis seqtoris reforma ganwirulia warumateblobisaTvis.~ genderuli sakiTxebis CarTvam SesaZloa adgilobrivi sakuTrebis SegrZnebis gaRviveba gamoiwvios, vinaidan am SemTxvevaSi yvela CarTul qalsa Tu mamakacs usafrTxoebis seqtoris reformis Camoyalibebis procesSi sakuTari wvlili eqneba Setanili, vinaidan es reforma exeba maT Temsa da qveyanas. igi aseve aCvenebs qalTa organizaciebis, rogorc ZiriTadi dainteresebuli mxareebis CarTulobis mniSvnelovnebas (ix. 3.3). garda amisa, adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZnebisa da gansakuTrebiT ki adgilobrivi perspeqtivebisa da monawileebis usafrTxoebis seqtoris reformirebisa da gaZlierebis procesSi CarTvis gareSe genderuli midgoma TiTqmis SeuZlebeli iqneboda. usafrTxoebis seqtorSi genderuli perspeqtivis gatarebisaTvis saWiro nabiji moicavs mosaxleobis yvela wevrTan dakavSirebas maTi rolebis, pasuxismgeblobis, SesaZleblobebis, saWiroebisa da interesebis gamosavlenad, vinaidan es yvelaferi usafrTxoebis uzrunvelyofasTan aris dakavSirebuli. am gagebis Camoyalibebis procesi gaimarTeba mxolod maSin, roca adgilobrivi monawileebi aqtiurad iqnebian CarTuli usafrTxoebasTan dakavSirebul sakiTxebSi. iseTma donorebma, rogoricaa didi britaneTis saerTaSoriso ganviTarebis departamenti da ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia (OECD), aRiares, rom sakuTrebis SegrZnebis gareSe usafrTxoebis seqtoris reforma warmatebuli ver iqneba. 8 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo adgilobriv doneze sakuTrebis SegrZneba ar aris damokidebuli samoqalaqo sazogadoebis monawileobis SesZleblobaze da mTavrobis politikur nebaze. gare monawileebs aseve SeuZliaT mniSvnelovani rolis Sesruleba CarTulobis gaZlierebisa da monawileobis uzrunvelsayofad iseT programebSi da proeqtebSi, romelic inicirebulia adgilobrivi monawileebis mier. 3.2. efeqturi da gaazrebuli zedamxedvelobis meqanizmebi genderuli sakiTxebis integraciis procesisaTvis samoqalaqo sazogadoebis mier ganxorcielebuli zedamxedvelobisaTvis genderuli perspeqtiva mniSvnelovania ramdenime mizezis gamo da aramxolod imitom, rom maTi mSveobiT naTeli xdeba, rom mosaxleoba ar aris erTgvari jgufi da Sedgeba sxvadasxva usafrTxoebis saWiroebisa Tu interesisgan. is rolebi da pasuxismgebloba, romelic qalebsa da mamakacebs gaaCniaT usafrTxoebis seqtorTan mimarTebiT, mniSvnelovnad gansxvavdeba da xSirad genderis Sesaxeb sazogadoebaSi gabatonebuli mosazrebis Sedegia. magaliTad, mamakacebi sakuTar ojaxebsa da TemebSi xSirad usafrTxoebis garantad moiazrebian, rac ufro zrdis maT Sexebas SeiaraRebul ZaladobasTan. qalebs, meores mxriv, xSirad gaaCniaT specifikuri saWiroebebi usafrTxoebis kuTxiT, magaliTad, dacva ojaxuri Zaladobisgan, romelic SesaZloa ar iyos sakmarisad mogvarebuli kanonis aRmasrulebeli an marTlmsajulebis sistemis mier. iqedan gamomdinare, rom usafrTxoebis seqtoris daniSnulebaa usafrTxoebiTa da marTlmsajulebiT uzrunvelyos rogorc qalebi, aseve mamakacebi, mniSvnelovania samoqalaqo sazogadoebam mis mier ganxorcielebul zedamxedvelobis procesSi CarTos genderuli sakiTxebi, raTa darwmundes, rom arsebuli sistemebi da struqtura icavs yvelas da aramxolod sazogadoebaSi yvelaze metad SesamCnev an privilegirebul jgufebs. analizis, monitoringisa da zedamxedvelobis funqciebis meSveobiT samoqalaqo sazogadoebas iseTi jgufebis gamovlineba SeuZlia, romlebic ar arian CarTulebi usafrTxoebis seqtoris gadawyvetilebebis miRebis procesSi da naklebad miuwvdebaT xeli an floben meqanizmebsa da dacvis SesaZleblobebs usafrTxoebis seqtoris TvalsazrisiT. marginalizebuli adamianebis mosazrebebis gaxmovaneba nebismieri zedamxedvelobis meqanizmis mniSvnelovani funqciaa. amas, Tavis mxriv, Sedegad qalTa organizaciebis usafrTxoebis procesSi CarTuloba mohyveba. 9 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo dawesebulebebi da calkeuli pirebi, romelTac usafrTxoebis ganxorcielebis valdebuleba akisriaT, SesaZloa zogierT SemTxvevaSi mosaxleobisaTvis Tavad gaxdes daucvelobis Semqmneli, gansakuTrebiT ki qalebisa da marginaluri jgufebis SemTxvevaSi, romlebic SesaZloa usafrTxoebis muSakebis Zaladobis msxverplni gaxdnen. es Zaladoba, genderul ZaladobasTan erTad, SesaZloa usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebidan modiodes, an, sulac, kanonmdeblobidan, kanonis uzenaesobis uzrunvelsayofad gamoyenebuli politikisa da struqturebidan gamomdinare. im SemTxvevaSi, roca samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedveloba ar iTvaliswinebs genderul sakiTxebs, usafrTxoebis seqtoris struqtura, politika da kultura SesaZloa agrZelebdes qalebis, mamakacebis, gogonaTa da vaJTa mimarT genderul Zaladobas, arsebobdes genderuli uTanasworoba da gariyvis praqtika. es, Tavis mxriv, Zlieri safuZvelia samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis farglebSi mocemuli mosaxleobis yvela jgufis interesis gasaTvaliswineblad. mniSvnelovania aRiniSnos, rom zedamxedveloba ar gulisxmobs mxolod formalur struqturebsa da procedurebs, aramed moicavs naklebad gazomvad faqtorebs, rogoricaa tradicia, politikuri kultura da sxva araformaluri qcevis wesebi, romelic mniSvnelovan rols TamaSobs usafrTxoebis seqtoris angariSvaldebulebis kuTxiT. genderuli dinamika yvela am faqtoris gamarTvis mniSvnelovani damxmare Zalaa. Sesabamisad, imis kargad gageba, Tu rogor axdenen es faqtorebi zegavlenas usafrTxoebis seqtorze, SesaZloa ufro kargad ganmartavdes im ZiriTad sakiTxebsa da meqanizmebs, romelic ufro angariSvaldebuli da gamWvirvale praqtikis momtania. 3.3. gaZlierebuli zedamxedveloba organizaciebis CarTviT qalTa sakiTxebze momuSave usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis dros qalTa sakiTxebze momuSave samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis resursebi xSirad gamouyenebelia. iseT SemTxvevebSi, roca saxelmwifo ver axerxebs mosaxleobis yvela fenis usafrTxoebisa da marTlmsajulebis uzrunvelyofas, qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebs SeuZliaT Seqmnan usafrTxo sacxovrebeli adgilebi genderuli Zaladobis msxverplTaTvis, advokacia gaswion genderuli sakiTxebis momcveli sakanonmdeblo reformisaTvis, qalebsa Tu mamakacebs gaacnon maTi adamianis uflebebi da saxelmwifos valdebuleba maT dasacavad, aseve SeTavazon sxvadsaxva momsaxureba da ganaviTaron Temis SesaZleblobebi. am organizaciebis gamocdileba 10 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo da mosazrebebi sxvadasxva jgufebis usafrTxoebisa da marTlmsajulebis Sesaxeb saTanadod unda iyos Sefasebuli. qalTa organizaciebs genderuli sakiTxebis momcveli usafrTxoebis seqtoris zegavlenis gaZliereba Semdegi meqanizmebis gamoyenebiT SeuZliaT: - gamWvirvalobis, angariSvaldebulebisa da uzrunvelsayofad politikis Seqmnis procesSi sakiTxebis gaTvaliswinebiT rCevebis micema. reagirebis genderuli - genderuli Tanasworobis Sesaxeb saerTaSoriso da regionaluri SeTanxmebebis, aseve erovnuli da instituciuri politikis Sesrulebis monitoringi usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebSi. - genderisa da usafrTxoebis sakiTxebis irgvliv mmarTvelobisa da da zedamxedvelobis organoebisaTvis SesaZleblobebis gaZliereba. - adamianebisa da Temebis, gansakuTrebiT ki `marginalizebuli jgufebis” winaSe mdgari usafrTxoebisa da sxva sakiTxebis gaTvaliswinebis uzrunvelsayofad saWiro zedamxedvelobaSi daxmareba. - dialogisa da molaparakebebis fasilitacia adgilobriv Temebsa da usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis organoebs Soris. - sazogadoebis informireba, Tu rogor SeiZleba usafrTxoebis seqtoris institutebis mimarT angariSvaldebulebis moTxovnis wayeneba, magaliTad, policiis mier Cadenilil darRvevebis aRricxvis meSveobiT. - usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebsa da zedamxedvelobis organoebSi gadawyvetilebebis mimReb da lider poziciebze qalebis mxardaWera. qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi CarTvis kidev erTi dadebiTi mxarea am organizaciebis unari miwvdnen iseT mosaxleobas, romelic sxvagvarad Znelad misawvdomia. imis gamo, rom qalebi naklebad saSiSad arian miCneuli, maT ufro advilad SeuZliaT SeaRwion konfliqtis mqone konteqstSi da Sesabamisad, ufro akuratuli informacia da aRqma gaaCndeT mosaxleobis yvelaze ufro dazaralebuli fenis usafrTxoebis saWiroebebis Sesaxeb. Tumca, miuxedavad imisa, rom qalTa da qalTa sakiTxebze momuSave samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis sruli da Tanabari monawileoba samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlobiTobis uzrunvelyofisken gadadgmuli erT-erTi nabijia, genderuli Tanasworobis misaRwevad mxolod es ar kmara. aseve mniSvnelovania genderuli perspeqtivis CarTva samoqalaqo 11 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo sazogadoebrivi zedamxedvelobis yvela aspeqtSi, raTa uzrunvelyofili iyos qalebisa da mamakacebis mosazrebebis, saWiroebebis, interesebisa da perspeqtivis gaTvaliswineba (damatebiTi informaciisaTvis ix. nawili 5). samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobaSi genderuli sakiTxebis srulad CarTva realurad SesaZloa Zneli iyos, vinaidan arsebobs iseTi faqtorebi, rogoricaa naklebi gamocdileba, resursebi, politikuri neba, dro da sxva. Tumca, genderuli sakiTxebis integraciis strategiis Camoyalibeba da qalTa organizaciebis ufro meti CarTuloba am procesSi SesaZloa samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis ufro meti efeqturobis winapiroba gaxdes. SesaZlo Sedegebi moicavs: - usafrTxoebis struqturebisa da procesis ufro kargi gaazreba mocemuli mosaxleobis yvela mniSvnelovani dainteresebuli mxaris, maT Soris qalebisa da marginalizebuli jgufebis CarTviT. yvela am mxares gansxvavebuli perspeqtiva, codna da gamocdileba moaqvs usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis procesSi, rac alternatiuli gagebisa da mocemul konteqstSi zogadad usafrTxoebis gaumjobesebis strategiebis SemuSavebas uzrunvelyofs. qalebis CarTuloba aseve xels uwyobs mamakacebis mier maTi, rogorc usafrTxoebis garantorebis rolisa da sakuTari daucvelobis faqtorebis sxvanairad gaazrebas. - ufro `naTeli~ xdeba usafrTxoebis iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa Zaladoba qalebis winaaRmdeg. es xels uwyobs zedamxedvelobis meqanizmebis mier am sakiTxebis ufro efeqturad gamovlinebas, monitoringsa da advokacias. - mTeli mosaxleobisa da aramxolod dominanturi jgufebis saWiroebebisa da interesebis gaTvaliswineba da monawileoba ufro metad zrdis zedamxedvelobis meqanizmebis legitimurobas. 4. rogor SeiZleba genderuli sakiTxebis integracia usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo zedamxedvelobaSi? arsebobs ramdenime ZiriTadi sawyisi nabiji, romelic unda gadaidgas usafrTxoebis seqtorisa da usafrTxoebis seqtoris reformis samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis procesSi genderuli sakiTxebis CarTvisaTvis. unda gvaxsovdes, rom es procesi xdeba ara avtomaturad, aramed saWiro politikuri nebis, resursebisa da SesaZleblobebis arsebobis SemTxvevaSi. garda amisa, genderuli sakiTxebis CarTvisaken mimarTuli dafinanseba iseve mniSvnelovania, rogorc efeqturi zedamxedvelobis procesis adeqvaturi dafinanseba. 12 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo genderuli sakiTxebis samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis procesi gansxvavebuli iqneba sxvadasxva konteqstSi da Cveulebriv moicavs arsebuli samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis SesaZleblobebs, usafrTxoebasa da marTlmsajulebasTan dakavSirebul saWiroebebs, aseve specifikuri usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebis struqturas. genderuli sakiTxebis zedamxedvelobis procesSi CarTva SesaZloa moicavdes sxvadasxva zomebs, maT Sorisaa: - gamWvirvale arseboba. da Tanaswori disciplinaruli procedurebis - qcevis minimaluri standartebisa da eTikuri usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebisaTvis. - genderuli saWiroebebis gamovlena da seqtoris struqturebsa da praqtikaSi. - usafrTxoebis samsaxurebSi, gansakuTrebiT ufro meti qalebis CarTvis advokacia. - zogadad mosaxleobis cnobierebis amaRleba ZiriTadi usafrTxoebis sakiTxebis Sesaxeb, gansakuTrebiT ki qalebTan da socialurad daucvel mosaxleobasTan dakavSirebul sakiTxebze. - sazogadoebisgan wamosuli saCivrebis miwodeba Sesabamisi pirebisa Tu organizaciebisaTvis usafrTxoebis seqtorSi. kodeqsis CarTva ki Seqmna usafrTxoebis maRal doneebze am nawilSi mocemuli rekomendaciebi zogadi xasiaTisaa. konfliqtis Semdgom, ganviTarebisa da gardamavlobis etapze myofi da ganviTarebul qveynebSi usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis Sesaxeb ufro detaluri dekomendaciebi da informacia ixileT nawilSi 5. 4.1. usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebi samoqalaqo sazogadoebas usfrTxoebis zedamxedvelobis araerT oficialur organoSi SeuZlia monawileobis mReba. aseTi organoebia samoqalaqo ganxilvis sabWoebi, sajaro saCivrebis komisiebi, eqspertebis teqnikuri gundebi, damoukidebeli monitoringis jgufebi, saxelmwifos mier inicirebuli usafrTxoebis aspeqtebis, mag., cixeebis, policiis qcevebisa da sxvaTa Sefasebebi. am organoebs evalebaT usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebis monitoringi da Sefaseba, rac mniSvnelovan sawyiss warmoadgens genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebis uzrunvelsayofad da qalebisa da qalTa organizaciebis monawileobisaTvis. samoqalaqo sazogadoebas wvlilis Setana SeuZlia saparlamento zedamxedvelobis meqanizmebSi, sadac 13 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo parlamentarebTan muSaobis Sedebad yalibdeba usafrTxoebasTan dakavSirebuli kiTxvebi an iwyeba debatebi am sakiTxebis irgvliv. ix. usafrTxoebis seqtoris saparlamento zedamxedveloba da genderi qalTa organizaciebs, usafrTxoebis uzrunvelyofisa da TemebSi qalTa saWiroebebis Sesaxeb maTi codnidan gamomdinare monawileobiT an sakonsultacio procesSi CarTviT mniSvnelovani damatebiTi Rirebulebis Seqmna SeuZliaT: - fijize qalTa arasamTavrobo organizacia, romelic qalTa sakiTxebis saministrosTan muSaobda, 2003 wels Sexvda fijis mTavrobis erovnuli usafrTxoebisa da Tavdacvis komitets. qalTa organizaciam wamoWra iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa: o gadasinjvis procesis Catarebis gza o visTan xdeboda konsultaciis gavla o gamovlenili problemebi usafrTxoebis sakiTxebSi o ramdenad xdeboda saerTaSoriso standartebisa da normebis, maT Soris gaeros usafrTxoebis sabWos 1325 rezoluciis gaTvaliswineba am procesSi. Sedegad, komisias ori sakiTxi waredgina: qalTa saqmeTa ministries erovnul usafrTxoebis sabWoSi daniSvnis Sesaxeb da provinciebisa da raionebis usafrTxoebis komisiebSi qalebis warmomadgenlobis uzrunvelyofis Sesaxeb. - kambodiaSi qalTa organizaciebi da adamianis uflebebze momuSave jgufebi, rogoricaa kambodiis adamianis uflebaTa dacvis da xelSewyobis liga, TanamSromloben samTavrobo zedamxedvelobis saagentoebTan Zaladobis braldebebis gamoZiebisa da kambodiaSi axlaxan miRebuli ojaxuri Zaladobisa da msxverplTa dacvis Sesaxeb kanonmdeblobis Sesabamisobis dasadgenad. es kanoni policies ufro met uflebamosilebas aniWebs Caerios ojaxuri Zaladobis SemTxvevebSi da aZlierebs msxverplTa dasacavad arsebul legalur resursebs. garda qalTa organizaciebis CarTvisa, zedamxedvelobis organoebSi Tanabrad unda iyvnen warmodgenili rogorc qalebi, aseve mamakacebi. qalebis naklebi monawileoba SesaZloa Semdegi mizezebidan gamomdinareobdes: - ojaxuri movaleobebis gamo qalebs ar gaaCniaT sakmao dro an SesaZlebloba sakuTari wvlili Seitanon aRweril procesebSi. 14 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo - socio-ekonomikuri damokidebuleba xels uSlis qalebs CaerTon usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebsa da sajaro sferoSi. - qalebs xSirad ar gaaCniaT saWiro unar-Cvevebi konstruqciuli mosazrebebis uzrunvelsayofad. bevri am winaaRmdegobis gadalaxva SesaZlebelia samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier ganxorcielebuli treningis, informirebisa da proaqtiuli politikis meSveobiT. es saqmianoba zogadad monitoringis meqanizmsac moutons sargebels, vinaidan am dros xdeba didi odenobis codnis, gamocdilebisa da resursebis miwodeba. mniSvnelovania genderuli sakiTxebis CarTva monitoringis ganmaxorcielebeli organoebis yvela saqmianobaSi da amis uzrunvelsayofad adeqvaturi struqturebisa da procesebis arseboba. Tumca, usafrTxoebis seqtoris monitoringis dros SesaZloa ar moxdes genderuli sakiTxebis saTanadod gaTvaliswineba, an maTi, rogorc usafrTxoebis sakiTxebisadmi Seusabamod moazreba. amisi mogvarebis erT-erTi gza usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebisaTvis genderuli treningis Catarebaa, rac maT daanaxebs genderuli sakiTxebis integraciis saSualebebsa da aRWurvavs praqtikuli unarebiT, Tu rogor moaxdinon qalebisa da gogonebis adamianuri uflebebis darRvevis monitoringi. genderuli sakiTxebis integraciisaTvis sasurvelia arsebobdes erTgvari Sesamowmebeli CamonaTvali (ix. suraTi 1). kvlevisa da analizis unarebis mqone samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs, maT Soris akademiur centrebs, eqspertTa jgufebsa da politikur institutebs xSirad ufro kargad SeuZliaT usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebisaTvis informaciis miwodeba. es gansakuTrebulad mniSvnelovani iqneba teqnikuri eqspertizis mqone samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis, romelTac SeuZliaT konsultaciis gaweva magaliTad, diskriminaciuli kanonmdeblobis reformirebis dros zedamxedvelobis organoebis winaSe warmoSobili genderuli sakiTxebis irgvliv. CanarTi 1. Sesamowmebeli CamonaTvalis nimuSi usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebisaTvis post-konfliqtur konteqstSi - aqvs Tu ara usafrTxoebis situacias gansxvavebuli zegavlena qalebze, mamakacebze, gogonebsa Tu vaJebze? - aris Tu ara cnobili qalebisa da mamakacebis usafrTxoebis 15 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo saWiroebebi da xdeba Tu ara maTi dakmayofileba? - xdeba Tu ara qali samSvidoboebis teritoriaze da ra doniT? ganTavseba mocemul - misiaze gagzavnamde gadian Tu ara samSvidobo Zalebi genderul trenings? - ra rols TamaSoben qalebi samxedro ZalebSi, SeiaraRebul jgufevSi, policiasa Tu sxva usafrToebis dawesebulebebSi, rogoricaa sadazvervo samsaxuri Tu sasazRvro policia, sabaJo, saimigracio da sxva samarTaldamcavi struqturebi (procenrtuli maCveneblebi, rangi da kategoria)? - xdeba Tu ara iseTi qmedebis mxardaWera, romelic uzrunvelyofs qalebis CarTulobas samxedro ZalebSi, policiasa Tu sxva usafrTxoebis dawesebulebebSi? - ra saxis treningi esaWiroebaT samxedro da SeiaraRebul jgufebSi moRvawe qalebsa da mamakacebs? - xdeba Tu ara genderuli treningis Catareba samxedro Zalebsa da sxva usafrTxoebis samsaxurebSi? CanarTi 2. sqesobrivad dayofili monacemebi sqesobrivi maCveneblebis mixedviT dayofili monacemebi (statistikuri monacemebi, romelic arCevs qalebsa da mamakacebs) mniSvnelovani faqtoria genderulad gamarTuli usafrTxoebis seqtoris kvlevisa da monacemebis Segrovebis kuTxiT. misi meSveobiT naTeli efineba qalTa da mamakacTa xelT arsebul sxvadasxva usafrTxoebisa da marTlmsajulebis safrTxes, saWiroebebs, mosazrebebsa da resursebs, rac, Tavis mxriv, mniSvnelovani instrumentia genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebiT reformebis gansaxorcieleblad. sqesobrivad dayofili monacemebi gamoiyeneba Semdegi miznebisaTvis: - qalebis, mamakacebis, gogonebisa da vaJebis gansxvavebuli usafrTxoebis saWiroebebis gamovlena, maT Soris am safrTxeebis droTa ganmavlobaSi cvlilebis dinamika. - Sefaseba, Tu ramdenad Tanabrad miewodeba usafrTxoebisa da marTlmsajulebis momsaxureba qalebsa da mamakacebs, gogonebsa da vaJebs. - zogadad, problemebis gamovlena da ganmarteba, SesaZlo variantebis Camoyalibeba da iseTi variantis SerCeva, romelic 16 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo yvelaze metad efeqturi da sasargebloa rogorc qalebis, aseve mamakacebisTvisac. - resursebis ufro Tanasworobis principiT ganawileba. - usafrTxoebis politikisa da programebis monitoringi da Sefaseba maTi qalebze, mamakacebze, gogonebsa Tu vaJebze zegavlenis kuTxiT. !!miniSnebebi samoqalaqo sazogadoebis CarTulobisaTvis usafrTxoebis seqtoris monitoringis organoebSi genderis sakiTxebis integraciisaTvis - genderuli treningis Catareba usafrTxoebis monitoringis organoebisaTvis, maT Soris sazogadoebrivi monawileebisaTvis genderuli integraciis SesaZleblobis ganviTarebis mizniT. - genderuli sakiTxebis Sesaxeb Sesamowmebeli CamonaTvalis Seqmna sxvadasxva monitoringisa da Sefasebis saqmianobaSi genderuli sakiTxebis sistematiurad iqnas CarTvis mizniT. - qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis CarTulobisa da maTTan konsultaciis uzrunvelyofa. - qalebisa da mamakacebis monitoringis organoebSi. Tanabari monawileobis seqtoris samoqalaqo sakiTxebis advokacia 4.2. kvleva da monacemTa Segroveba zusti da efeqturi zedamxedveloba mniSvnelovnadaa damokidebuli usafrTxoebis seqtorSi mimdinare saqmianobis Sesaxeb naTel, warmomadgenlobiT da mravalsafexurian kvlevasa da monacemebze. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs mniSvnelovani rolis Sesruleba SeuZliaT damoukidebeli monitoringisa da informaciis Segrovebis kuTxiT, rac SesaZloa gamoyenebul iqnas darRvevebis aRsaricxad, usafrTxoebis seqtorisadmi pasuxismgeblobis dakisrebisa Tu seqtoris gaumjobesebis SemoTavazebebis gamosavlenad. Tumca, usafrTxoebis seqtoris kvlevisa da monacemTa Segrovebis procesSi xSirad ar xdeba genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba. rogorc am dokumentis dasawyisSi aRiniSna, usafrTxoebisa da marTlmsajulebis aRqma da gamocdileba mniSvnelovnad gansxvavdeba qalebsa da mamakacebs Soris. kvlevisa da monacemebis Segrovebis procesi, romelsac zedamxedvelobis organo atarebs an iyenebs, 17 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo zustad unda asaxavdes yvela perspeqtivas. aseve mniSvnelovania am monacemebis sqesobrivad dayofa da spcifiuri yuradRebis daTmoba genderuli sakiTxebisadmi. progresis monitoringisa da SefasebisaTvis aseve mniSvnelovania cvlilebebis genderuli indikatorebisa da sazomebis Camoyalibeba. usafrTxoebis seqtoris monacemebisa da kvlevis Sedegebis gamoyeneba SesaZlebelia zusti sabaziso informaciis saxiT, romelic gansazRvravs usafrTxoebis politikisa da programebis efeqturobas. iqedan gamomdinare, rom samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs saxelmwifo usafrTxoebis Zalebisgan gansxvavebiT xSirad ufro metad miuwvdebaT xeli adgilobriv mosaxleobaze, maT ukeT SeuZliaT amgvari informaciis Segroveba. sasurvelia informaciis Segroveba sakonsultacio da monawileobrivi procesebis meSveobiT, romelSic Temis yvela wevria CarTuli. saWiroa specifikuri iniciativebis ganxorcieleba qalebisa da gogonebis, aseve marginalizebuli mamakacebisa da vaJebis sruli monawileobis uzrunvelsayofad. magaliTad, avRaneTSi qalebi ver Rebuloben monawileobas sakonsultacio procesebSi, Tu maT Tan ar axlavT mamakaci. amgvar SemTxvevaSi mniSvnelovania samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier Sesabamisi resursebis gaTvaliswineba, raTa uzrunvelyon qalebis monawileoba (mag., akomodaciisa da sakvebis uzrunvelyofa qalebis Tanmxlebi mamakacebisaTvis). garda sqesobrivad danawevrebuli informaciisa, mniSvnelovania am informaciis Segrovebis meTodebis gamWvirvaloba da Sedegebis gavrceleba. qalTa organizaciebis monacemebis Segrovebisa da analizis procesSi CarTva SesaZloa TemebSi qalebis monawileobis gazrdisa da specifikuri usafrTxoebis saWiroebebisa da problemebis gagebis SesaZlebloba iyos. Segrovebuli monacemebis sqesobrivi kuTxiT daxarisxebisa da kvlevis procesSi qalebisa da gogonebis CarTulobis garda kvleva da monacemTa Segrovebis procesi aseve unda moicavdes qalebisa da gogonebis mimarT adamianis uflebebis darRvevis dokumentaciis SesaZleblobebs (ix. suraTi 3). genderuli Zaladobis msxverplebTan urTierTobis gamocdilebis mqone qalTa organizaciebma SesaZloa ukeT Caataron siRrmiseuli kvlevebi am Temaze. Tumca, aseve unda aRiniSnos, rom zogadi kvlevebi da adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebis dokumenacia aseve moicavs qalebs, gogonebsa da vaJebs da unda svamdes specifikur kiTxvebs genderuli Zaladobis Sesaxeb. kvleva unda Catardes sazogadoebaSi adamianis uflebebis darRvevebis maCveneblebsa da prevenciul zomebze, aseve usafrTxoebis seqtoris warmomadgenlebis mier Cadenil adamianis uflebebis darRvevebze. 18 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo rogorc ki moxdeba genderulad sensitiuri informaciisa da monacemebis Segroveba, mniSvnelovania misi efeqturad gavrceleba rogorc TemSi, aseve mTavrobisa da usafrTxoebis struqturebSi momuSave mniSvnelovan gadawyvetilebebis mimReb pirebSi, raTa uzrunvelyofili iyos saWiro zegavlenis miReba. xSirad is SemTxvevebi, romlis drosac moxda monacemebis Segroveba ar iyos CarTuli usafrTxoebis seqtoris politikaSi, angariSebsa Tu SefasebebSi. Sesabamisad, samoqalaqo sazogadoebam aucileblad unda uzrunvelyos miRebuli monacemebisa da kvlevebis efeqturad gamoyeneba. amis gakeTeba sxvadasxva gziT SeiZleba. magaliTad: - pirdapiri komunikacia an kontaqti politikis konkretul SemqmnelebTan. usafrTxoebis seqtorSi - sajaro kampaniebi kvlevisa da Segrovebuli monacemebis Sedegad gamovlenili sakiTxebis irgvliv. - kvlevis Sedegebisa da monacemebis Sefasebis, analizis, mokle punqtebis saxiT Camoyalibeba, rac mTavrobis wevrebsa da sxva dainteresebul mxareebTan advokaciisaTvis iqneba gamoyenebuli. - informaciis gavrcelebis inovaciuri meTodebis gamoyeneba, rogoricaa saTemo radio arxebi, internet qseli an mobiluri sainformacio centrebi. - kvlevis Sedegebisa da monacemebis adaptacia arawerilobiT formatSi (mag., posterebi, komiksebi, piesebi, simRerebi da sxva), raTa informacia misawvdomi gaxdes wera-kiTxvis ucodinari mosaxleobisTvisac. CanarTi 3. miTiTebebi adamianis uflebaTa darRvevebis dokumentaciis kuTxiT ‘Documenting women’s rights violations by non-state actors: Activist strategies from Muslim communities‘, Jan Bauer and Anissa Hélie, Rights & Democracy and Women living under Muslim laws, 2006. ‘Monitoring and Reporting Human Rights Abuses in Africa: A Handbook for Community Activists‘, Amnesty International, 2002. Elizabeth Shrader,’Methodologies to Measure the Gender Dimensions of Crime and Violence‘, World Bank, 2001. ‘Researching Violence against Women: A Practical Guide for Researchers and Activists‘, Mary Ellsberg and Lori Heise, WHO and PATH, 2005. 19 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo !! miTiTebebi samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis genderulad sensitiuri kvlevisa da monacemTa Segrovebis procesis gasaumjobeseblad - samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis TanamSromlebis treningi genderulad sensitiuri monacemebisa da kvlevis meTodebis Sesaxeb. - sqesobrivad danawevrebuli informaciisa da genderulad sensitiuri kvlevis Sedegebis CarTva usafrTxoebis seqtoris analizSi. - genderulad sensitiuri kvlevis gamoyeneba usafrTxoebis sakiTxebis, konkretulad ki qalebisa (mag., genderuli Zaladoba) da mamakacebis (mag., iaraRis boritad gamoyeneba) problemebis irgvliv sajaro kampaniebis Casatareblad. - araerTi novatoruli strategiis Camoyalibeba genderulad sensitiuri kvlevebis Sedegebis gasavrceleblad, gansakuTrebiT ki wera-kiTxvis armcodne soflis mosaxleobaSi da qalebSi. 4.3. genderuli auditi genderuli auditi specialuri instrumentia genderis TvalsazrisiT konkretuli procesebis, struqturis, politikisa Tu organizaciis analizisaTvis. amgvari auditis Sedegad fasdeba, Tu ra gakeTda ukve da ra SeiZleba gakeTdes Semdgomi qmedebis dasawyebad. usafrTxoebis seqtoris SemTxvevaSi genderuli Sefaseba avlens, Tu ramdenad akmayofilebs usafrTxoebis seqtori qalebis, mamakacebis, vaJebisa da gogonebis saWiroebebs, gamoricxavs Tu ara samuSao adgilze raime diskriminacias, ra aferxebs qalebis monawileobas da ramdenad iTvaliswinebs politika da praqtika genderul sakiTxebs. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs monitoringis organoebSi monawileobiT an damoukideblad SeuZliaT genderuli auditis Catareba, Tu maT Sesabamisi eqspertiza da resursebi gaaCniaT da aqvT kavSiri usafrTxoebis seqtorSi moRvawe oficialur pirebTan. ix. usafrTxoebis seqtoris reformis Sefaseba da monitoringi da genderi !! miTiTebebi samoqalaqo sazogadoebrivi romlebsac surT genderuli auditis Catareba - organizaciebisaTvis, genderuli auditi sasurvelia CaerTos usafrTxoebis seqtoris reformis Sefasebis procesSi. 20 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo - genderTan dakavSirebuli kiTxvebi CarTeT usafrTxoebis seqtoris Sefasebis Cveulebriv procesSi. - auditis mignebebis Sesaxeb mudmivi kavSiri gqondeT dainteresebul mxareebTan, raTa uzrunvelyoT maTi zegavlena reformaze. 4.4. genderuli sabiujeto analizi usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis kidev erTi saSualeba Tavdacvasa da usafrTxoebasTan dakavSirebuli biujetebis genderuli TvalsazrisiT analizia. imis gamo, rom Tavdacvis biujeti xSirad qveynis xarjebis did nawils warmoadgens, fiskaluri gamWvirvalobisa da zedamxedvelobis gaZliereba zedamxedvelobis organoebis mniSvnelovani funqciaa, romlis mxardaWera samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebsac SeuZliaT. Tanxa, romelic Tavdacvaze ixarjeba akldeba socialur momsaxurebasa Tu ganviTarebas. saxelmwifo biujetis gadanawilebas Sesabamisad SesZloa gansxvavebuli zegavlena hqondes mamakacebze, qalebze, gogonebsa Tu vaJebze, romlebmac SesaZloa met-naklebi sargebeli miiRon konkretuli saxis dafinansebisgan. biujetis genderuli analizi erTgvar meqanizmad Camoyalibda, romelic saxelmwifo danaxarjebis genderuli diversifikaciis gansaxilvelad gamoiyeneba da Sesabamisad, SesaZloa misi usafrTxoebis seqtorze morgebac. amgvar analizs Sedegad SesaZloa finansebis ufro Tanaswori, angariSvaldebuli da gamWvirvale gadanawileba mohyves, aseve zogadi efeqturi zrda da ganviTareba, vinaidan mosaxleobis ufro da ufro meti nawili miiRebs sargebels samTavrobo danaxarjebisgan. imisi gaTvaliswinebiT, rom usafrTxoebis seqtori xSirad sazogadoebisaTvis daxurulia, informaciisa da monacemebis miReba Tavdacvis seqtorze gaweuli danaxarjebisa da resursebis gamoyofis Sesaxeb SesaZloa sakmaod rTuli aRmoCndes, xolo sqesobrivi maCveneblebis mixedviT dayofili informaciis mopoveba ki ufro rTulic iqneba. maSin, roca mTavrobasa da parlaments SeuZlia xarjvis genderuli analizis gakeTeba, samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs SeuZliaT monitoringi gauwion da Seafason resursebis gamoyofa da politikis SemqmnelebTan imuSaon samTavrobo danaxarjebis xasiaTis Sesacvlelad. ufro konkretulad, usafrTxoebis seqtorze momuSave samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs, kvleviT institutebsa da zedamxedvelobis organoebs SeuZliaT koaliciebis Camoyalibeba samTavrobo danaxarjebis sxvadasxva aspeqtebis analizis gasaZliereblad da biujetis ufro 21 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo genderuli sensitiurobiT gadanawilebis advokaciisaTvis qreatiuli platformis Sesaqmnelad. biujetis genderuli analizi Zalian teqnikuri saqmea, risTvisac samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs SesaZloa iseTi gareSe mxareebis CarTva mouwioT, romlebi am kuTxiT gansakuTrebiT codnas floben. am kuTxiT SesaZloa gansakuTrebulad sasargeblo iyos saerTaSoriso organizaciebis CarTva, romelTac saWiro mxardaWeris gaweva SeuZliaT adgilobriv organizaciebze, romlebic cdiloben usafrTxoebis seqtoris danaxarjebis mosaxleobis mimarT efeqturobis Sefasebas. !! miTiTebebi samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis genderuald sensitiuri sabiujeto procesisaTvis - saWiroa unarebis Camoyalibeba biujetis genderis kuTxiT gasaanalizeblad, raTa ufro kargad iyos gagebuli usafrTxoebis seqtoris danaxarjebis zegavlena qalebsa da mamakacebze. aseve saWiroa am mignebebis gamoyeneba zedamxedvelobisa da advokaciis mizniT. 4.5. advokacia da cnobierebis amaRleba samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi mniSvnelovan funqcias TamaSoben usafrTxoebis seqtoris rolis, valdebulebebisa da movaleobebis Sesaxeb samoqalaqo cnobierebis amaRlebis kuTxiT, aseve usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebisa da samTavrobo struqturebis mimarT pirdapiri advokaciisaTvis. genderis sakiTxebze mimarTuli kvleva da monacemTa Segroveba, maT Soris genderuli Sefasebebi da genderuli sabiujeto analizi SesaZloa cnobierebis amaRlebisa da advokaciis iniciativis saSualebad iqnas gamoyenebuli. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs SeuZliaT advokacia gaswion iseTi reformebis moTxovniT, romelic usafrTxoebis seqtoris gamWvirvalobas, angariSvaldebulasa da efeqturobas aZlierebs. samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis usafrTxoebis seqtorSi SezRuduli monawileobis gamo advokaciis arsebuli SesaZlebloba SesaZloa samoqalaqo kritikis advokaciisaTvis mniSvnelovani faqtori gaxdes. advokaciis zogierTi mimaruleba, romelic gansakuTrebiT mniSvnelovania genderuli perspeqtivis zedamxedvelobaSi CasarTavad dakavSirebulia sakanonmdeblo reformasTan, qalebis gazrdil warmomadgenlobasTan usafrTxoebis seqtorSi, adamianis uflebebis pariviscemasTan da genderuli da unarebis treningebis saWiroebasTan. usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobasTan dakavSirebuli advokacia bevr sxvadasxva doneze 22 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo unda iyos mimarTuli. advokaciis kampaniebi SesaZloa moicavdes usafrTxoebis seqtoris maRal eSelonebs, parlamentarebs, saministroebs an donor organizaciebs iseTi saqmianobebiT, rogoricaa: - moTxovnebis dafiqsireba konsultaciebisa seqtoris gadasinjvis procesSi - media iniciativebi - demonstraciebi - politikuri debatebi - politikis brifingebis momzadeba. Tu usafrTxoebis qveynebis umetesobis mosaxleoba zogadad cudad aris informirebuli sakuTari usafrTxoebisa da marTlmsajulebis uflebebis an konkretuli politikisa da procesebis Sesaxeb usafrTxoebis seqtorSi. iseTi sakiTxebis Sesaxeb cnobierebis amaRlebiT, rogoricaa marTlmsajulebis sistemis xelmisawvdomoba da policiis winaaRmdeg saCivris wardgena, aseve usafrTxoebis seqtoris reformaze zegavlenis moxdena parlamentis wevrebTan dakavSirebis gziT, sazogadoeba ufro CaerTveba usafrTxoebis seqtoris angariSvaldebulebasa da maTi saWiroebebis efeqturad dakmayofilebis uzrunvelyofaSi. genderul da usarfTxoebis seqtoris sakiTxebze sazogadoebis cnobierebis amaRlebis kampaniis magaliTia: - mrgvali magidis irgvliv diskusiebis an seminarebis genderuli da usafrTxoebis politikis sakiTxebze. mowyova - usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebis mier masalebis, mag., lifletebis momzadeba adamianis uflebebis darRvevis, maT Soris genderuli Zaladobis Sesaxeb saCivris mosamzadeblad. aucilebelia gvaxsovdes, rom advokaciasa da cnobierebis amaRlebaSi mxolod qalTa organizaciebi ar monawileoben. Zalian mniSvnelovania mamakacebisa da zogadad mamakacebis organizaciebis monawileoba usafrTxoebis seqtoris organizaciebis zedamxedvelobisa da genderuli sakiTxebis, gansakuTrebiT ki genderuli Zaladobis irgvliv advokaciis procesSi. maTi monawileoba Zlier zegavlenas axdens iseT mxareebze, romelic ZiriTadad mamakacebisganaa dakompleqtebuli. ZiriTadi dainteresebuli mxareebis damokidebulebis, midgomisa da praqtikis cvlileba genderul sakiTxebze cnobierebis amaRlebisa da advokaciis procesis erT-erTi mTavari amocanaa. am amocanis Sesruleba Zalian efeqturad SeuZliaT mamakacebs. 23 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo imisaTvis, rom uzrunvelyofil iqnas advokaciis kampaniebSi genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi unda darwmundnen, rom gamoyenebuli ena genderulad sensitiuria; rom kampania cdilobs rogorc qalebisa da gogonebis, aseve mamakacebisa da biWebis usafrTxoebisa da maT mimarT marTlmsajulebis ganxorcielebis uzrunvelyofas; TanamSromlobs qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebTan; uzrunvelyofs qalebis farTo CarTylobas. samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebs usafrTxoebis seqtoris genderuli cvlilebebis advokaciac SeuZliaT gaswion, rac moicavs: - genderuli politikisa da gegmebis, maT Soris usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebisaTvis qcevis kodeqsis Camoyalibeba. - standartuli genderuli treningi policiis, SeiaraRebuli Zalebisa da sxva usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis. - diskriminaciasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis reformaa, romelic uzrunvelyofs genderuli Zaladobis Sesabamisad prevencias, SemTxvevebze reagirebasa da darRvevebis sanqcirebas. - ufro meti qalebis daqiraveba, SenarCuneba da usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebsa da organoebSi. - finansuri, adamianuri da materialuri resursebis ufro adeqvaturi gamoyofa qalebisa da gogonebis winaaRmdeg mimarTuli daucvelobis aRmofxvrisaTvis. - usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebis uflebebTan dakavSirebuli darRvevebis, maT Zaladobis Sesaxeb angariSvaldebuleba. CanarTi 4. safexurebi usafrTxoebis seqtoris reformis mier Soris dawinaureba samTavrobo adamianis genderuli genderuli auditis 1. mimoxilva: konteqstis mimoxilva genderuli auditis mniSvnelovan sawyis nabijs warmoadgens. mocemuli qveynis genderuli eqsperti mimoxilvas moawyobs roca xdeba usafrTxoebis seqtoris reforma. mimoxilvaSi mocemulia informacia genderuli sakiTxebis Sesaxeb, romelic exeba aramxolod auditis qveyanaSi arsebul genderul urTierTobebs, aramed auditis konkretul fokuss. es mimoxilva moicavs siRrmiseul informacias, romelic xSirad mokle auditis drosac gamoiyeneba. 24 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 2. brifingi da diskusia fokus jgufebSi: genderuli auditis ZiriTadi mimarTuleba ganisazRvreba mravalferovani interviuebisa da fokus jgufebSi gamarTuli diskusiebis safuZvelze. informaciis Segrovebis mniSvnelovan wyaros usafrTxoebis seqtorSi moRvawe mniSvnelovan pirebTan siRrmiseuli interviu warmoadgens. 3. dokumentebis ganxilva: dokumentebis ganxilva avsebs interviusa da fokus jgufSi gamarTuli ganxilvis dros miRebul informacias da SesaZloa gaxdes empiriuli informaciisa da sxva monacemebis gadamowmebis wyaro. am mxriv problema SesaZloa iyos: saWiro dokumetebisadmi xelmisawvdomoba, arasruli dokumentebi, TanamSromelTa mimosvla da proeqtebisa Tu programebis dasaTaurebebis Secvla ganxorcielebis an xelaxali dizainis etapze, gansakuTrebiT ki reformis farglebs gareT ganxorcielebuli proeqtebis SemTxvevaSi, rac saWiro dokumentebis moZiebas arTulebs. 4. Sedegebis gavrceleba: genderuli auditis dasrulebis Semdeg aucilebelia miRebuli Sedegebis gaziareba ZiriTad dainteresebul mxareebTan, gansakuTrebiT ki maTTan, vinc CarTulia mocemul seqtorSi. CanarTi 5. mamakacebis aRmosafxvrelad CarTva qalebis winaaRmdeg Zaladobis TeTri bafTis kampania (WRC) kanadaSi 1991 wels daiwyo mamakacebis gundis mier, romlebic cdilobdnen qalebis winaaRmdeg ZaladobisaTvis moeRoT bolo da am sakiTxis irgvliv sxva mamakacebic gaenaTlebinaT. sainformacio kampaniebis, sajaro gamosvlebisa da mzardi qselis meSveobiT kampaniis wevrebma alternatiuli mamakacebis, rogorc araZaladobrivi sqesis alternatiuli xedva Camoayalibes da msoflios sxvadasxva qveyanaSi mcxovreb mamakacebsa da vaJebs pozitiuri roluri modeli SesTavazes.Ymiuxedavad imisa, rom isini pirdapir ar muSaoben usafrTxoebis seqtorSi, amgvari qmedebebi xels uwyobs damokidebulebisa da Zaladobis kulturis cvlilebas, maT Soris policiasa da samxedro ZalebSic. WRC inovaciur midgomas gvTavazobs sazogadoebasa da ojaxSi agresiis mizezebis aRmofxvriT da Zlieri meqanizmia sazogadoebrivi interesis gasaRviveblad, cnobierebis asamaRleblad da araTanaswori genderuli rolebisa da 25 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo urTierTobebis gamosaaSkaraveblad. sxva resursebi mamakacebis mier qalebis winaaRmdeg Zaladobis kuTxiT: - ‘Elimination of Violence against Women in Partnership with Men’, Women in Development Section, ESCAP, 2006. - ‘Men as partners: South African men respond to violence against women and HIV/AIDS’, Dean Peacock, EngenderHealth, 2002. - ‘Ending Violence Against Women in Eastern Congo: Preparing Men to Advocate for Women’s Rights’, Women for Women International, 2007. miTiTebebi samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis advokaciisa da cnobierebis amaRlebis kampaniebis dagegmvisaTvis - cnobierebis amaRlebisadmi mimarTuli kampania, romelic zogadad mosaxleobiskenaa mimarTuli SesaZloa advokaciis kampaniis mniSvnelovani nawili iyos, romelic cdilobs usafrTxoebis seqtoris politikasa da programirebaze zegavlenis moxdenas. - frTxilad dagegmeT advokaciis kampaniebi. gamoavlineT mTavari dainteresebuli mxareebi da samizne Tqveni mesijebisaTvis, maT Soris politikis Semqmnelebi, romelTac zegavlenis moxdena SeuZliaT usafrTxoebis seqtorSi da uzrunvelyaviT advokaciis ganxorcieleba sando, gaazrebuli da genderulad sensitiur kvlevaze dafuZneba. - gamoiyeneT iseTi SesaZleblobebi, rogoricaa usafrTxoebis politikis gadasinjva, raTa moxdes genderuli sakiTxebis samoqalaqo sazogadoebriv advokaciaSi CarTva. - advokaciis kampaniebSi CarTeT mamakacebi, gansakuTrebiT ki isini, vinc muSaobs qalebis winaaRmdeg Zaladobis aRmofxvraze. cxrili 1. advokaciis kampaniis dagegmvis dros gasaTvaliswinebeli kiTxvebi ra sakiTxiT xarT dainteresebuli politikis, biujetisa da a.S. da ra aris misi warmoSobis gadasinjva problemis dadgenisa mizezi? da konkretuli monacemebis misaRebad rogoria Tqveni miznebi da mizani gulisxmobs kampaniis 26 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo amocanebi? grZelvadian daniSnulebas, romlis ganxorcielebac advokaciisa da praqtikuli saqmianobebis Sedegad gaxdeba SesaZlebeli. amocana ufro moklevadiani mizania, romelic konkretuli da gazomvadi unda iyos (es ar gulisxmobs SemoTavazebul saqmianobas). mag.: `mTavroba 2010 wlis bolosaTvis sazogadoebriv organizaciebTan erTad sakonsultacio meqanizms Camoayalibebs Tavdacvis biujetis Sesaxeb”. ra konkretuli Sedegebis miRwevas ra Seicvleba advokaciis Sedegad? cdilobT (mag., politikis Semqmnelebisa Tu usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebis cnobierebis, codnis donis, damokidebulebisa Tu qceviTi cvlilebebis gamowveva)? ra indikatorebs gamoiyenebT ifiqreT sxvadasxva saxis Sedegebis misaRwevad gavlili progresis Sesaxeb, romelic progresis dasafiqsireblad? gindaT dainaxoT advokaciis strategiis moqmedebis ganmavlobaSi, magaliTad, procesis, zegavlenisa da Sedegebis, Tqvens samuSao konteqstSi miRweuli cvlilebebi. vin aris ZiriTadi dainteresebuli mxare? rogor arian isini CarTuli Tqveni strategiis miznebis, amocanebis, Sedegebisa da indikatorebis SemuSavebaSi? vin arian meoradi dainteresebuli mxareebi da mniSvnelovani pirebi? ZiriTadi dainteresebuli mxareebi moicavs maT, visac cvlilebaze zegavlenis moxdena SeuZlia, magram romelsac amgvari qmedebisaTvis darwmuneba esaWiroeba. meoradi dainteresebuli mxareebi moicavs jgufebs, romlis mxardaWerac saWiroa. pirvelad dainteresebul mxareebs warmoadgens is jgufebi, romelic sargebels miiRebs 27 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo momxdari cvlilebidan, xolo mniSvnelovani pirebi moicavs samizne jgufs usafrTxoebis seqtorSi, romelic SesaZloa ewinaaRmdegebodes strategias. yovel mxaresTan muSaoba da masze zegavlenis moxdena aZlierebs warmayebis Sanss. ra kvleva unda CaataroT codnis, rogor miwvdebiT Tqveni samizne damokidebulebisa da sxvaTa jgufis warmomadgenlobiT Sesaxeb daSvebebis Sesamowmeblad? nawils? ra teqnikas gamoiyenebT sakiTxebis Sesaxeb maTi mosazrebebis gamosarkvevad? rogor miwvdebian isini informacias am sakiTxis Sesaxeb? ra saxis mesijebia saWiro dainteresebuli mxareebis yoveli jgufisaTvis, raTa moxdes saWiro cvlilebis miRweva (mag., maTi codnis donis amaRleba, praqtikis cvlileba)? Tqveni mesijebis Sinaarsis gasagebad da sworad misamarTad gamoiyeneT fokus jgufuri ganxilvebi mediis praqtikosebTan da sxva saxis media kvleva. ra saxis komunikaciis (mag., kvlevebis popularuli versiebi, faqtebis furclebi) arxebi (pirispir komunikacia, seminarebi, media) da moqmedebebia yvelaze metad mizanSewonili Tqveni ZiriTadi dainteresebuli mxareebisaTvis? kargad CamoyalibdiT, vin aris samizne da risTvis, gamoikvlieT jgufebis warsuli da miwvdiT maT Sesabamisi mesijebis meSveobiT. aseve ifiqreT, vin moaxdens komunikacias, CarTeT is adamianebi, romlebsac garkveuli reputacia da sandooba aqvT dainteresebuli mxareebis mxridan. rogoria Tqveni advokaciis strategiis vadebi/samuSao gegma? romelia ZiriTadi dReebi Tu RonisZiebebi, romlis drosac moxdeba mesijebisa da masalebis gamoSveba? strategiis dagegmvis dros CamoayalibeT vadebi, raTa moxdes mocemuli TariRebis gaTvaliwineba da davalebebis droulad ganawileba. daTqviT masalebis gamoSvebisa da distribuciis TariRebi. ramdeni Tanxa gesaWiroebaT resursebi moicavs finansebs, 28 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo advokaciis biujetisaTvis masalebi da saWiro? strategiis masalebs, adamianebsa da maT da ra unarebi, gamocdilebas, aseve Tqveni eqspertiza aris organizaciis reputacias (socialuri kapitali) im konkretuli sakiTxis irgvliv, romelzec axdenT advokacias. rogor SeafasebT da gaavrcelebT ifiqreT samomavlo advokaciis Tqveni strategiis zegavlenasa da kampaniebsa da sxva miRebul gamocdilebas? organizaciebze, romelTac SeuZliaT mniSvnelovani sargebeli miiRon Tqveni gamocdilebisagan. rogor uzrunvelyofT Tqveni Tu Tqven warmatebiT moaxerxeT advokaciis strategiis cvlilebis moxdena, unda ifiqroT, mdgradobas? Tu ramdenad uzrunvelyofT cvlilebebis mdgradobas. Tu advokaciis kampania politikis doneze iyo fokusirebuli, maSin mniSvnelovania politikis ganxorcielebaze fokusireba. vin uzrunvelyofs intervenciis sicocxlisunarianobas? romeli midgomaa yvelaze efeqturi? 4.6. mediasTan muSaoba media gansakuTrebulad mniSvnelovan rols TamaSobs usafrTxoebis seqtoris sajaro ganxvilvisa da Tavdacvisa da uSiSroebis reformis Sesaxeb informaciis miwodebis kuTxiT. samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi mediasTan muSaoben maTi sainformacio da advokaciis kampaniebis gasaZliereblad. Jurnalistebi da mediaSi momuSave sxva pirebi yovelTvis ar icnoben usafrTxoebasTan dakavSirebul genderul sakiTxebs, an ar aqvT qalebTan saubrisa da informaciis miRebis gamocdileba. TviT mediis dawesebulebebsac naklebad gaaCniaT genderuli politika an wesebi. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs SeuZliaT iTanamSromlon mediasTan da aswavlon, Tu rogor moipovon informacia da moaxdinon usafrTxoebis sakiTxebis genderuli sensitiurobis gaTvaliswinebiT gadacema. mediisaTvis SesaZloa aseve Zneli iyos sxvadasxva adamianis uflebaTa darRvevebis SemTxvevebis, maT Soris usafrTxoebis Zalebis mier gaupatiurebis mdedrobiTi sqesis mowmesa Tu msxverplTan 29 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo dakavSireba. am SemTxvevaSi samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs fasilitatoris rolis Sesruleba da sajarod informaciis gamJRerebeli msxverplis daxmarebac SeuZliaT. !!miTiTebebi sazogadoebrivi efeqturad gamoyenebisaTvis organizaciebisaTvis mediis ufro - gamoiyeneT media advokaciis mesijebis farTo masStabiT gasavrceleblad. imuSaveT mcire gazeTebTan, saTemo radio sadgurebTan da adgilobriv satelevizio sadgurebTan, aseve saxelmwifo mediasTan. - uzrunvelyaviT Jurnalistebisa da mediis sxva TanamSromlebisaTvis genderuli sakiTxebis gacnoba usafrTxoebis seqtorSi da Tu rogor unda genderulad sensitiuri enis gamoyeneba (ix. CanarTi 7). CanarTi 6. miTiTebebi efeqtis misaRwevad mediasTan muSaobis Sesaxeb gamaZlierebeli ZiriTadi gzavnilebi - gamoavlineT 2-3 mosazreba, romlis gaJRerebac gindaT da mihyeviT mas. - yovelTvis daubrundiT am sakiTxebs intervius dros. isaubreT erTxmad - koaliciuri muSaobis SemTxvevaSi darwmundiT, rom yvela wevrs kargad esmis mesijebi, romelic gadaecema presas. - sasurvelia spikeris daniSvna. pirdapir daukavSirdiT presas - iyaviT aqtiuri – nu gamoexmaurebiT mxolod im sakiTxebs, romelic ukve presaSia, aramed gaugzavneT maT istoriebi da pres relizebi. - redaqtors miswereT debatebis gamomwvevi werili – es mokle da mravlismetyveli unda iyos. gauadvileT - miawodeT lakonuri da garkveuli werilobiTi informacia, mag., presis sainformacio Sekvra an brifingi. es unda moicavdes sakontaqto informacias, advokaciis sakiTxs, sakiTxis istorias, 30 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo informacias mowinaaRmdege statistikis Sesaxeb. Sexedulebebis, faqtebisa da pres brifingebi/relizebi - gaxsovdeT vadebi da icodeT presasTan dakavSirebis saukeTeso dro. - presis Sekvra adgilze gqondeT nebismieri SemTxvevis dros. - gaacaniT mimoxilva, raTa Jurnalistebs Tavad SeeZloT gamoZiebis Catareba. iyaviT sando wyaro - gaxdiT dasayrdeni wyaro, raTa presa TqvenTan da Tqvens organizaciasTan movides usafrTxoebis sxvadasxva aspeqtebis Sesaxeb informaciis misaRebad. usafrTxoebis seqtorTan dakavSirebiT sandomianoba xSirad teqnikur codnasTanaa dakavSirebuli. - media moiwvieT saTqmeli. - Tu iyenebT statistikas, darwmundiT, rom igi sandoa. mxolod maSin, roca mniSvnelovani ram gaqvT televiziiT da radioSi gamocena - SemoifargleT ZiriTadi mesijebiT. - gaiareT treningi intervius teqnikis Sesaxeb. SeafaseT Tqveni kampania - dokumenturi saxe mieciT da SeafaseT iswavleT wina kampaniebis gamocdilebidan. presaSi gamoCena da 4.7. genderuli treningi usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis genderuli treningi usafrTxebis personalis SesaZlebloebis gazrdisTvis yvelaze mniSvnelovani strategiaa, rac maT yoveldRiuri saqmianobis genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebiT ganxorcielebis SesaZleblobas aZlevs. genderuli SesaZlebloba Cveulebriv unars warmoadgens da Sesabamisad, saWiroa misi SeZena. treningi SesaZloa usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebis damokidebulebisa da qcevis cvlilebis gamowvevis Zalian efeqturi gza iyos da mniSvnelovani elementia usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis procesSi. genderis treningi SesaZloa samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisa da usafrTxoebis seqtoris profesionalTa Soris urTerTgagebisa da TanamSromlobis xelSewyobis procesi gaxdes. 31 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo standartul samxedro, policiis an kerZo usafrTxoebis programebSi genderuli treningis CarTva yovelTvis ar xdeba. aseve ar gvxveba es treningi usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis Sesaxeb parlamentarebis, Tavdacvis saministros wevrebisa da arasamTavrobo organizaciebis treningis dros. im SemTxvevaSic ki, roca aseTi treningebi tardeba, igi ar aris erTgvarovani, savaldebulo an mravlismomcveli. CanarTi 7. mediis mier sakiTxebis genderis gaTvaliswinebiT gaSuqeba genderuli sakiTxebis komunikaciisaTvis Jurnalistebi unda daakvirdnen, Tu rogor xdeba adamianebis gariyva maTi sqesis mixedviT. am SemTxvevaSi Semdegi kiTxvebi unda daisvas: - visi sakiTxebia gaSuqebuli? - ra perspeqtividan? - ra CarCos gamoyenebiT? - ra saxis stereotipebia gamoxatuli adamianebis Sesaxeb? - uwyobs Tu ara xels reportaJi genderuli Tanasworobis ganviTarebas, Tu misi meSveobiT mxolod tradiciuli Rirebulebebisa da damokidebulebis gadacema xdeba? - xdeba Tu ara qalebisa da mamakacebis problemebis gamocalkaveba zogadad sazogadoebis problemebisgan? ix. genderuli treningi usafrTxoebis seqtoris profesionalTaTvis qalTa organizaciebs genderis sakiTxebis Sesaxeb SesaZloa specifikuri codna da genderuli treningis Catarebis gamocdileba hqondeT. Sesabamisad, maT usafrTxoebis seqtoris personalis treningis Catareba an arsebuli trening modulebisaTvis kargi rekomendaciebis micema SeuZliaT. maT genderisa da usafrTxoebis sakiTxebis Sesaxeb aseve calke treningis Camoyalibeba SeuZliaT, romelic gansakuTrebiT yuradRebas aqcevs seqsualur eqspluataciasa da Zaladobas. garda genderuli treningis Catarebis kuTxiT TanamSromlobisa, samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs, romelTac genderuli sakiTxebis irgvliv Sesabamisi codna gaaCniaTm SeuZliaT: 32 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo - standartuli genderuli treningis kurikulumi Camoayalibon usafrTxoebis seqtoris sxvadasxva institutebisaTvis, rogoricaa policielebisaTvis ojaxuri Zaladobis treningi, risi adaptacia da gamoyeneba trenerebs SeuZliaT. - lobireba gauwion politikas, romelic usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis genderul trenings savaldebulos gaxdis. - advokacia gaswios da monawileoba miiRos genderuli gaidlainebis, saxelmZRvaneloebisa da miTiTebebis SemuSavebaSi, romelic erTfvar praqtikul resurss warmaodgens usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis. - usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebSi genderuli poziciis Sesaqmnelad lobireba gaswios, raTa am Tanamdebobaze momuSave pirma SeZlos genderuli treningis koordinacia, ganxorcieleba da monitoringi. bolo xanebSi Catarebuli 140 politikis Semqmneli da praqtikosi piris eleqtronuli gamokiTxvis Sedegad gamoikveTa 10 ZiriTadi rekomendacia usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebis genderuli treningisaTvis: 1. tradiciuli mamakacuri rolebisa da normebis ganxilva. 2. mamakacebis, rogorc genderul sakiTxebze trenerebis CarTva. 3. prioritetuli unda iyos treningi ufrosi rangis menejerebisa da oficialuri pirebisaTvis. 4. genderuli treningi unda Cveulebriv treningSi. CaerTos 5. treningi unda ganxorcieldes meinstrimingis farglebSi. usafrTxoebis farTomasStabiani 6. unda momzaddes samoqmedo gegma an romelic moicavs genderul trenings. seqtoris genderuli instituciuri politika, 7. samSvidobo personals Cautardes gamgzavrebis wina treningi. 8. gamoyenebuli unda iqnas arsebuli urTierTobebi samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebsa da usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebs Soris. 9. uzrunvelyofili gamoyeneba. unda iqnas 10. unda Catardes indikatorebi. grZelvadiani genderulad Sefaseba sensitiuri da enis gamovlindes 33 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo CanarTi 8. monRoleTi – samxedro treningis programaSi seqsualuri janmrTelobis ganaTlebis CarTva mongol viJeni (Mongol Vision), arasamTavrobo organizacia, romelic 1998 wels Seiqmna, reproduqciuli janmrTelobis, maT Soris aiv da Sidsis da sxva sqesobrivi gziT gadamdebi infeqciebis prevenciasTan dakavSirebul sakiTxebze muSaobs. organizaciis saqmianoba ZiriTadad mamakacebisken, maT Soris monRoleTis SeiaraRebuli Zalebis oficrebisa da jarisjacebiskenaa mimarTuli. am saqmianobas organizaciis jandacvis politikis komiteti uZRveboda, romelSic monRoleTis SeiaraRebuli Zalebis mTavarsardlis moadgilec monawileobda. sakiTxi: monRoleTis SeiaraRebuli Zalebis axalwveulebma, gansakuTrebiT ki soflebSi macxovreblebma cota ram ician aiv da Sidsisa da sqesobrivi gziT gadamdebi infeqciebis Sesaxeb. Sesabamisad, am daavadebebis maCveneblebi oficrebsa da jariskacebSi sakmaod maRalia. mizani: Tavdacvis saministrosa da monRoleTis SeiaraRebuli Zalebis mxardaWeris mopoveba oficrebisa da jariskacebisaTvis aiv da Sidsis, aseve sqesobrivi gziT gadamdebi infeqciebis Sesaxeb informaciis misawodeblad. ZiriTadi partniorebi: Tavdacvis SeiaraRebuli Zalebis mTavari Stabi. saministro da monRoleTis pirveladi partniorebi: jariskacebi/oficrebi da maTi seqsualuri partniorebi. midgoma da komunikacia: Tavdacvis saministrosa da SeiaraRebuli Zalebis mTavar Stabs daegzavnaT werilebi, maRali rangis pirebTan oficialuri da araoficialuri Sexvedrebi Catarda, oficialur pirebTan erTad proeqti momzadda, oficialur pirebTan Catarda samuSao Sexvedra, oficrebma da samedicino personalma SeiaraRebul ZalebSi amJamad arsebuli mdgomareoba warmoadgines sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis Sesaxeb. warmatebisa da mdgradobis indikatorebi: sqesobrivi janmrTeloba SeiaraRebuli Zalebis oficialur saganmanaTleblo programaSi CaerTo, gaizarda maRali rangis oficrebis cnobierebis done, gaizarda Tavdacvis saministros mxardaWera, gafarTovda arasamTavrobo organizaciebis saqmianobis masStabi. 34 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo CanarTi 9. genderuli treningis resursebi Sesabamisi treningebis Sesaxeb ideebi SesaZloa genderuli treningis saxelmZRvaneloebidan: - gaCndes Semdegi inkluziuri usafrTxoeba, mdgradi mSvidoba: saxelmZRvanelo advokaciisa da qmedebisaTvis - moicavs meqanizmebs qalebisa da usafrTxoebis, marTlmsajulebis, mmarTvelobisa da samoqalaqo sazogadoebis, socialurad daucveli fenebis dacvisa da sxvaTa Sesaxeb. http://www.international-alert.org/our_work/themes/gender_training.php - mamakacebTan da vaJebTan genderuli Zaladobis prevenciis sakiTxebze muSaobis saxelmZRvanelo – moicavs sakiTxav masalas, magaliTebs, dasarigebel http://toolkit.endabuse.org - adamianTa trefikingis literaturasa winaaRmdeg brZolis da savarjiSoebs. saxelmZRvanelo – moicavs saerTaSoriso kanonmdeblobas, Sefasebas, dacvas, sajaro ganaTlebas, monitoringsa da Sefasebas da a.S. http://www.unodc.org/pdf/Trafficking_toolkit_Oct06.pdf - genderuli resursebis nakrebi samSvidobo operaciebisaTvis – moicavs mimoxilvas, asaxelebs ZiriTad genderul sakiTxebs da praqtikul saSualebebs. http://pbpu.unlb.org/pbpu/genderpack.aspx !! miTiTebebi samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis usafrTxoebis seqtoris personalis treningTan dakavSirebiT - CaatareT treningis saWiroebebis Sefaseba, raTa gamovlindes arsebuli treningis saWiroebebi da gaumjobesebis SesaZleblobebi. - SeqmeniT an wvlili SeitaneT standartuli genderuli treningis modulebis SeqmnaSi policiisa da armiis axalwveulebisaTvis da arsebuli oficrebisaTvis. - SeqmeniT qveyanaSi arsebuli kvalificirebuli samoqalaqo sazogadoebrivi trenerebis gundi, romelsac SeuZlia genderuli treningis Catareba usafrTxoebis seqtoris personalisaTvis. - treningebi gamoiyeneT mTavrobis, warmomadgenlebTan kavISrebisa CamoyalibebisaTvis. - xelaxla nu gamoigonebT velosipeds: gamoiyeneT da gaaumjobeseT ukve Camoyalibebuli genderuli treningis modulebi, romelic. armiisa da da policiis partniorobebis 35 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 4.8. qalTa organizaciebi zedamxedvelobis inkluziurobisa da mosaxleobis adeqvaturad warmodgenis mizniT mniSvnelovania samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis procesSi qalTa organizaciebis CarTva. usafrTxoebis sakiTxebi xSirad `mamakacebis saqmed” miiCneva. miuxedavad amisa, rogorc 3.3 punqtSi iyo ganxiluli, qalTa organizaciebi mniSvnelovan rols TamaSoben, risi gamoyenebac ufro efeqturad SeuZliaT zedamxedvelobis oragnoebs. maTi gansxvavebuli wevrebisa da prioritetebis gaTvaliswinebiT qalTa organizaciebs zedamxedvelobis pricesSi mniSvnelovani wvlilis Setana SeuZliaT: - genderul sakiTxebze momuSave samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi qalebisa da mamakacebis daucvelobis sakiTxebis Sesaxeb eqspertebad gvevlinebian. - qalTa organizaciebs xSirad sxvadsxva jgufebze, gansakuTrebiT qalebsa da marginalizebul mosaxleobaze miuwvdebaT xeli da Sesabamisad, SesaZloa xeli iseTi informaciis mogroveba SeZlon, romelic sxvagvarad ar iqneba gaTvaliswinebuli. - qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebs politikisa da praqtikis kuTxiT specifikuri SemoTavazeba SeuZliaT. - qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebi SesaZloa gansakuTrebulad iyvnen dainteresebulebi qcevis standartebiT, romelic cdilobs usafrTxoebis seqtoris personalis mier qalebis winaaRmdeg mimarTuli Zaladobis, magaliTad, gaupatiurebis an Seuracxyofis SemTxvevebis mogvarebas. usafrTxoebis perspqetivebis Tumca, mniSvnelovania gvaxsovdes, rom qalTa sakiTxebze momuSave yvela organizacia ar faravs qalebis yvela jgufs da SesaZloa yovelTvis ar gaaCndes genderul sakiTxebis specifikuri codna. zedamxedvelobis procesSi qalTa organizaciebis sruli CarTulobis gareSe samoqalaqo sazogadoebaSi ar iqneba mravalferovani codna da gamocdileba, an ver SeZlebs yvela mniSvnelovani sakiTxis gaTvaliswinebas monitoringisa da analizis procesSi. Tumca, qalTa organizaciebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi efeqturi monawileobis unari dakavSirebulia maT SesaZleblobebTan. aucilebelia gaumjobesdes samoqalaqo sazogadoebis, maT Soris qalTa organizaciebis codnis done usafrTxoebis seqtoris Sesaxeb. usafrTxoebis Sesaxeb codnis donis amaRlebis mizniT qalTa organizaciebSi SesaZloa Catardes treningebi Semdeg Temaze: 36 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo - usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobasTan terminologia da ZiriTadi Teoria - usafTxoebis seqtoris politika - genderul da usaferTxoebis sakiTxebTan dakavSirebuli saerTaSoriso politikuri CarCi da standartebi da rogor SeiZleba maTi advokaciis instrumentebis saxiT gamoyeneba - usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebi, gadawyvetilebis miRebis procedure - genderuli sakiTxebi zedamxedveloba - usafrTxoebis seqtoris genderulad sensitiuiri biujeti - genderuli zegavlenis Sefaseba. da usafrTxoebis maTi dakavSirebuli saqmianoba seqtoris da reformis qalTa sakiTxebze momuSave da samoqalaqo sazogadoebis nebismieri organizaciisaTvis aucilebelia eqspertis reputaciis Camoyalibeba, raTa ufro gaZlierdes maTi informirebuli CarTuloba usafrTxoebis seqtoris organoebTan. Tu genderul sakiTxebze momuSave samoqalaqo organizaciebs teqnikuri daxmarebis gawevis unari gaaCniaT, isini usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis organizaciebis, aseve saxelmwifo dawesebulebebis mniSvnelovani partniorebi gaxdebian, romlebic usafrTxoebisa da marTlmsajulebis reformebze muSaoben. amis msgavsad, zogadad samoqalaqo sazogadoebas aseve esaWiroeba genderuli sakiTxebis Sesaxeb ufro meti codnis miReba. genderuli sakiTxebisadmi yuradRebis nakleboba niSnavs, rom isini genderul sakiTxebs naklebad gaiTvaliswineben usafrTxoebis seqtoris reformis procesSi, an gaaCniaT Sesabamisi SesaZlebloba da codna genderuli sakiTxebis samoqalaqo sazogadoebis arsebuli zedamxedvelobis meqanizmebSi CasarTavad (ix. punqti 4.9. genderulad sensitiuri samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis Sesaxeb). Sesabamisad, ufro SezRudulia warmodgena qalebis sakiTxebze momuSave organizaciebis mier maT saqmianobaSi wvlilis Setanis Sesaxeb. am sakiTxis mogvarebis erT-erTi strategia Sesabamis samTavrobo struqturebTan erTad forumebisa da koaliciebis Seqmna da usafrTxoebis seqtoris genderuli sakiTxebisadmi angariSvaldebulebisa da efeqturobis uzrunvelyofis strategiebis Camoyalibeba warmoadgens. did britaneTSi mSvidobisa da usafrTxoebis genderuli aqciis wevrebma treningi Cautares Tavdacvis saministros, Tavdacvisa da samxedro wvrTnis akademiebsa da regionalur organizaciebs. siera leoneSi ramdenime regionis 37 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo adgilobrivi samoqalqo sazogadoebrivi organizacia efeqturad TanamSromlobs raionul samedicino dawesebulebebTan, policiis ojaxuri daxmarebis ganyofilebebTan da iusticiis seqtorTan, raTa uzrunvelyon ojaxuri Zaladobis msxverplTaTvis adeqvaturi samedicino da fsiqosocialuri daxmarebis gaweva da danaSaulis Sesabamisad gamoZieba da dasja. amiT samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebsa da usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebs Soris gamWvirvalobisa da ndobis Camoyalibeba xdeba. CanarTi 10. didi britaneTis erovnuli samoqmedo gegma gaeros usafrTxoebis sabWos qalebis, mSvidobisa da usafrTxoebis Sesaxeb (2000) 1325 rezoluciisa da SeiaraRebuli Zalebis genderuli treningis Sesaxeb 2006 wlis martSi didi britaneTis mTavrobam erovnuli samoqmedo gegma gamosca gaeros usafrTxoebis sabWos 1325 rezoluciis ganxorcielebis Sesaxeb. gegmis SemuSavebis dros uaiTholis jgufi 1325 (sagaereo da keTildReobis ofisis, Tavdacvis saministrosa da saerraSoriso ganviTarebis departementis warmomadgenlebis wevrobiT) konsultaciebs iRebda mSvidobisa da usafrTxoebis genderuli aqciisgan, britaneTSi ganTavsebuli samoqalaqo organizaciebidan, romlebic qalTa, mSvidobisa da usafrTxoebis sakiTxebze muSaoben. mSvidobisa da usafrTxoebis genderuli aqcia Tavdapirvelad britaneTis qalTa, mSvidobisa da usafrTxoebis jgufis saxiT Camoyalibda, xolo 2004 wels International Alert–is mier moxda maTi waxaliseba britaneTis mTavrobis mier gaeros 1325 rezoluciis ganxorcielebis procesSi genderul da usafrTxoebis seqtoris sakiTxebze codnis amaRlebisa da rezoluciis Sesrulebis procesis monitoringis gansaxorcieleblad. aqcia formalurad 2006 wlis ivnisSi dafuZnda, xolo amJamad misi wevrTa ricxvi 14 organizaciasa da pirs moicavs. mas mieca erovnuli samoqmedo gegmis irgvliv mosazrebebis wardgenis saSualeba, xolo samoqalaqo sazogadoebasTan urTierToba calke iqna gamoyofili, rogorc gegmis erT-erTi mimarTuleba. mTavar saWiroebad genderuli treningi dasaxleda, xolo gegmis damtkicebis Semdeg Camoyalibda britaneTis SeiaraRebuli ZalebisaTvis genderuli treningis Catarebis sqema da misi gaumjobesebis saSualebebi. garda amisa, organizaciam ZiriTad parlamentarebsa da qros-uaiTholis jgufTan erTad gaeros 1325 38 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo rezoluciis Sesaxeb asocirebuli saparlamento jgufi Camoayaliba. igi erT-erTi im ramdenime organizaciaTagania, romelic samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebsa da sajaro moxeleebs parlamentarebTan muSaobis SesaZleblobas aZlevs. organizaciam xeli Seuwyo genderuli treningis Sesaxeb qvejgufis Camoyalibebas, romelic amJamad Tavdacvis saministros genderuli treningebis gaumjobesebasa da CatarebaSi exmareba, informacias agrovebs da kvlevas atarebs am genderuli treningis zegavlenis Sesaxeb. miuxedavad imisa, rom jer ar aris cnobili Semdgomi monacemebi, es modeli SesaZloa genderuli treningebis mowyobisaTvis sxva qveynebis masStabiTac mniSvnelovani da sasargeblo gaxdes. CanarTi 11. qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis lobireba iranis, ruseTisa da dasavleT afrikis usafrTxoebis seqtoris demokratiuli reformisaTvis ruseTis jariskacTa dedebis komitetebis gaerTianeba rusul armiaSi adamianis uflebaTa darRvevebisa da Seuracxyofebisadmi yuradRebis miqcevisa da jariskacebisaTvis, gansakuTrebiT ki CeCneTis omis irgvliv gaumjobesebuli meqanizmebisa da keTildReobis Camoyalibebis mizniT Seiqmna. gaerTianebis wevrebma sazogadoebrivi kampaniebi aseve Caatares savaldebulo samxedro samsaxuris winaaRmdeg da jariskacebisaTvis amnistiis Sesaxeb. organizaciam nawilobriv SeZlo ruseTis samxedro politikaze zegavlena da Tavisuflebisa da dacvis uzrunvelyofa bevri axalwveulisaTvis. konfliqtis dros qalTa organizaciebi xSirad erTiandebian, raTa gamoavlinon prioritetebi usafrTxoebis, politikis, ekonomikisa da socialuri kuTxiT. magaliTad, 2003 wels vaSingtonSi Catarebuli konferenciis dros erayelma qalebma, maT Soris samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis, samTavrobo saministroebisa da usafrTxoebis seqtoris warmomadgenlebma ramdenime usafrTxoebis seqtoris reformis warmatebisaTvis saWiro ramdenime ZiriTadi sakiTxi gamoavlines. am sakiTxebs Soris iyo sazRvris kontroli, qveyanaSi policiis raodenoobis zrda, quCis ganaTebis gaumjobeseba da policiisa da SeiaraRebuli Zalebis warmomadgenlebis genderul da adamianis uflebaTa sakiTxxebis irgvliv treningi. amgvari informacia mniSvnelovani resursia usafrTxoebis politikis Semqmnelebisa da zedamxedvelobis organoebisaTvis da saWiroa qalTa organizaciebis mier gaweuli rekomendaciebis usafrTxoebis seqtoris formaluri ganxilvisa da politikis Seqmnis procesSi CarTva. 39 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo dasavleT afrikis usafrTxoebisa da demokratiuli mmarTvelobis qselisa da fridrix ebertis fondTan partniorobiT dasavleT afrikis qalTa samSvidobo qselma specifikuri meTodologia Camoayaliba genderis sakiTxebis meinstrimingisa da usafrTxoebis seqtorSi qalTa sakiTxebis gasaTvaliswineblad. Semdgomi saqmianobis saxiT organizacia apirebs eqspertebisa da qalTa jgufebis trenings genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis Sesaxeb. !! miTiTebebi qalTa organizaciebis zedamxedvelobis procesSi CasarTavad usafrTxoebis seqtoris - gamoikvlieT, ra saqmianobas axorcieleben qalTa organizaciebi usafrTxoebis uzrunvelsayofad an usafrTxoebis seqtorisadmi advokaciis mizniT da CarTeT isini formaluri zedamxedvelobis meqanizmebSi. - qalTa organizaciebs CautareT treningi usafrTxoebis sakiTxebis Sesaxeb, raTa samoqalaqo sazogadoebrivi, samTavrobo da sxva saxis partniorebTan erTad ufro efeqturad CaerTon usafrTxoebis sakiTxebis ganxilvaSi. - SeqmeniT meqanizmebi qalTa sakiTxebze momuSave organizaciebis Sesabamis samTavrobo departamentebTan dasakavSireblad, raTa ukeT SeZlon dakavSireba da zegavlenis moxdeba usafrTxoebasTan dakavSirebuli politikis debatebis irgvliv. CanarTi 12. usafrTxoebis dawesebulebebTan partnioroba boganvilSi Zaladobis aRmosafxvrelad papua axali gvineis buganvilis qalTa jgufebma konfliqtis dasrulebaSi mniSvnelovani roli iTamaSes rogorc mowinaaRmdege mxareebTan pirdapiri molaparakebebis, aseve yofili mebrZolebis reintegraciisa da samSvidobo ganaTlebis meSveobiT. ufro konkretulad, usafrTxoebis seqtorSi ramdenime iniciativiT CaerTvnen: - qalebma qalTa uflebebis Sesaxeb treningebi Cautares yofil mebrZol mamakacebs. aman pirdapir imoqmeda am mamakacebis mier Cadenili ojaxuri Zaladobis faqtebis Semcirebaze. - qalTa jgufebma mamakacebi daiqiraves da treningebi Cautares, raTa maT SemdgomSi yofili mebrZolebi Tavad gaenaTlebinaT qalTa sakiTxebis, aiv da Sidsisa da skolebsa Tu soflebSi 40 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo konfliqtebis gadaWris Sesaxeb. - leitana neanis qalTa ganviTarebis saagento policiasTan TanamSromlobiT genderul trenings atarebs policiis axali TanamSromlebisaTvis. igi sainformacio Sexvedrevsac atarebs qalebisa da bavSvebis winaaRmdeg Cadenili Zaladobis uaryofiTi Sedegebis Sesaxeb. 4.9. samoqalaqo sazogadoebrivi qseli zogadad, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi ufro Zlerebi arian, roca erToblivad muSaoben. qselis meSveobiT izrdeba ricxovnoba da calkeuli samoqalaqo sazogadoebrivi organizacia daculia Seuracxyofisa da politikuri zewolisagan. erT-erTi ZiriTadi funqcia sazogadoebis sxvadasxva jgufebis mier reformis mxardaWeris Cvenebaa. es naTeli gaxda, roca 2000 wels 11 organizaciam arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufi qalebis, mSvidobisa da usafrTxoebisaTvis Camoayalibda gaeros usafrTxoebis komitetis 1325 rezoluciis misaRebad. rezolucia 2000 wlis 31 oqtombers erTxmad iqna miRebuli. mas Semdeg samuSao jgufis fokusma am rezoluciis ganxorcielebis mxardaWerisaken gadainacvla, rac xels uwyobs genderul perspeqtivasa da adamianis uflebebis dacvas gaeros wevr qveynebSi samSvidobo da usafrTxoebis, konfliqtebis Tavidan acilebisa da marTvis, aseve mSvidobis aRmSeneblobis procesSi. bevr qveyanaSi samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis usafrTxoebisa da marTlmsajulebis sakiTxebis erovnul ganxilvaSi pirdapir CarTva SesaZloa rTuli aRmoCndes ufro daxuruli an Tundac arasasurveli politikuri garemos gamo. usafrTxoebasTan dakavSirebul diskusiebSi da meqanizmebSi regionalur doneze monawileoba SesaZloa erovnul doneze politikis Semqmnelebisadmi zewolis ganxorcielebis kargi saSualeba iyos. calkeuli samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis reputacia xSirad maT regionalur Tu saerTaSoriso qselis wevrobaze an saerTaSoriso partniorebzea damokidebuli. am mxardaWeris gamoyeneba SeiZleba usafrTxoebis politikis Seqmnis dros mTavrobasTan dasakavSireblad. amgvari qselis ageba erovnuli, regionaluri da saerTaSoriso donis dialogebiTaa SesaZlebeli. samuSao SexvedrebSi sxvadasxva dainteresebuli mxareebis monawileobis Sedegad SesaZloa konkretuli usafrTxoebis politikis Sesaxeb ufro kargi warmodgena Seiqmnas. aseve SesaZloa progresuli cvlilebiT dainteresebuli 41 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo organizaciebis qselis Seqmna. imis gamo, rom erovnuli usafrTxoebis politikis mizani mTlianad sazogadoebis saWiroebebis, da konkretulad genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebaa, qselis legitimuroba proporciulad gaizrdeba Semdeg SemTxvevebSi: - qselSi warmodgenili mravalferovneba. mudmivad moZieba da gacnoba. jgufebisa da organizaciebis unda xdebodes amgvari jgufebis - saerTo principebis Seqmna qselisaTvis, raTa Tavidan acilebuli calkeuli wevrebis saqmianobis winaaRmdegobebi. - qselSi strategiuli informaciis mizniT warmodgenilia specializirebuli codna usafrTxoebis seqtoris muSaobis politikis Seqmnis procesisa da genderis Sesaxeb. - qselis SigniT arsebobs specializirebuli codna, romelic sxva gziT ar iqneba cnobili politikis SemqmnelebisaTvis. - qselis SigniTY im pirebisa da eqspertebis arseboba, romlebic politikis Semqmnelebis pativiscemiT sargebloben. iqnas 4.10. genderulad sensitiuri samoqalaqo samarTlebrivi organizaciebi usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi CarTul samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs Sida politikisa da praqtikis gadasinjvis valdebulebac akisriaT, raTa Tavis saqmianobaSi ufro kargad asaxon genderuli Tanasworobis ideebi. mniSvnelovania am organizaciebis mier sruli warmomadgenlobiTobisa da monawileobis uzrunvelyofa, rac, Tavis mxriv, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis efeqturobas uwyobs xels. Tumca, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis umetesoba ver axerxebs genderuli balansis dacvas da TanamSromlebs SesaZloa ar hqondeT saWiro unarebi da SesaZleblobebi genderuli sakiTxebis samuSao procesSi gasaTvaliswineblad. am mdgomareobis gaumjobesebisaTvis TanamSromlebis daqiravebis, dawinaurebisa da adamianuri resursebis ganviTarebis procesSi genderuli faqtorebis gaTvaliswinebaa saWiro. aseve saWiroa specifikuri meqanizmebis Camoyalibeba samuSao adgilas diskriminaciisa da sqesobrivi Seuracxyofis Tavidan acilebis mizniT. Sida qcevis wesebi, politika da miTiTebebi am standartebis Sesrulebis erT-erTi gzaa (ix. CanarTi 13). genderTan dakavSirebuli kriteriumebis TanamSromlebis saqmianobis Sefasebis procesSi CarTva kidev ufro gaaZlierebs TanamSromlebis mier samuSaos procesSi genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebas. usafrTxoebis seqtoris zedaxmedvelobaze momuSave 42 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebs mdedrobiTi sqesis TanamSromlebis mozidva, daqiraveba da SenarCuneba ukeTesi daqiravebisa da samuSaosa da piradi cxovrebis dasabalansebeli politikis meSveobiT SeuZliaT. mniSvnelovania genderuli sakiTxebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaze momuSave samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciis yvela politikasa Tu programaSi gatareba. am procesSi xSirad gadamwyvetia genderuli saqmianobis Sesabamisi dafinanseba da organizaciis Sida codna da SesaZlebloba. yvela TanamSromels unda Cautardes specifikuri treningi, romelic maTi teqnikuri SesaZleblobebisa da codnis gaumjobesebas uzrunvelyofs genderuli saqmianobis kuTxiT. Sida genderuli auditisa da gaumjobesebis SesaZleblobebis gamovlena aseve mniSvnelovani safexuria genderuli sakiTxebis ukeT CarTvis kuTxiT. !! miTiTebebi organizaciebisaTvis gaTvaliswinebis mizniT genderuli sakiTxebis ukeT - CamoayalibeT kargad gaazrebuli genderuli da Tanaswori SesaZleblobebis politika, romelic moicavs adamianuri resursebis sakiTxebs; samuSaos Sesrulebis done da seqsualur Seurachyofasa da diskriminacis sakiTxebi, rac aseve moicavs qcevis wesebs. - gadasinjeT samuSaos aRwerebi da moTxovnebi, raTa ar moxdes qalebisa Tu mamakacebis winaaRmdeg raime diskriminaciis daSveba. - genderuli sakiTxebis Sesaxeb treningi TanamSromlebs, aseve moxaliseebsac. - organizaciis SesaZleblobebis Sefasebis mizniT CaatareT Sida genderuli auditi. - donorebi, romelic usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobas uwyoben xels, xSirad iTxoveb samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier genderuli sakiTxebis gatarebas. 5. CautareT specifikur konteqstSi ganxorcielebul sazogadoebriv zedamxedvelobaSi genderuli integracia rogorc samoqalaqo sakiTxebis usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobisaTvis erTi knkretuli modeli ar arsebobs, vinaidan es procesi sxvadasxva doneze xorcieldeba da gansxvavdeba regionebisa da konteqstis mixedviT. 43 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 5.1. kofliqtis Semdgom etapze myofi qveynebi konfliqtebis dros sqesobrivi da genderuli Zaladobis gamo qalebi gansakuTrebulad daucvelebi arian. es daucveloba xSirad konfliqtis dasrulebis Semdegac grZeldeba. usafrTxoebis seqtoris TanamSromlebi, romlebic konfliqtis ganmavlobaSi xSirad uxeSad arRveven adamianis uflebebs, mSvidobianobis drosac xSirad agrZeleben msgavs saqmianobas. garda amisa, konfliqtis dros ganxorcielebuli rolebis gamo saxelmwifos mier sanqcirebuli usafrTxoebisa da marTlmsajulebis uzrunvelyofa garkveul adgilebSi SesaZloa moSlili iyos, an dakarguli hqondes legitimuroba. magaliTebi gviCvenebs, rom genderuli rolebi da urTierTobebi konfliqtis dros aseve xSirad icvleba, rac cvlilebis mosaxdenad mniSvnelovan adgils warmoSobs. magaliTad, konfliqtis dasrulebisa da afrikis pirveli mdedrobiTi sqesis prezidentis arCevnebis Semdeg 2006 wlis TebervalSi wels liberiam axali kanoni, gaupatiurebis kanoni SemoiRo. qalTa organizaciebi, rogoricaa liberiis iurist qalTa asociaciam am axali kanonmdeblobis SemuSavebisa da misi gacnobis kuTxiT mniSvnelovani roli iTamaSa. Tumca, unda aRiniSnos, rom rolebis aseT cvlilebas aseve SeuZlia axali safrTxis warmoSoba – arsebuli daucvelobis mogvarebis Semcirebuli SesaZleblobebi an konfliqtis dasrulebis Semdeg tradiciuli rolebis SezRudva. ufro metic, qalebisa da gogonebis sxvadasxva safrTxisgan dasacavi kanonebi, struqturebi da meqanizmebi xSirad aRar arsebobs an Sesabamisad ver funqcionirebs, rac ufro amcirebs maTi dacvisaTvis saWiro saSualeevs. saxelmwifo dawesebulebebi xSirad Zalian sistebi arian da miuxedavad imisa, rom SeiZleba arsebobdes politikuri neba, ar arsebobs adamianuri, teqnikuri da finansuri saSualebebi usafrTxoebisa da marTlmsajulebis uzrunvelsayofad. miuxedavad imisa, rom es did problemas warmoadgens, unda gvaxsovdes, rom konfliqtis Semdeg ganxorcielebuli usafrTxoebis seqtoris reforma SeiZleba am seqtoris struqturebsa da procesebSi genderuli Tanasworobisa da inkluziurobis Sansi gaxdes. konfliqtis Sedegad samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebi SesaZloa fragmentirebuli an dasustebulebi iyvnen da Sesabamisad maTi movaleobebis efeqturad Sesruleba ver SeZlon. Tumca, arsebobs SemTxvevebi, roca samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis TanamSromloba ufro izrdeba konfliqtis Semdgom periodSi, vinaidan 44 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo mimdinare usafrTxoeba da samxedro da policiis reforma bevri organizaciisaTvis mniSvnelovani sakiTxia, rac maT erTad muSaobis SesaZleblobas aZlevs. CanarTi 13. oqsfamis genderuli politika oqsfamma mniSvnelovani gza gaiara genderuli organizaciis saqmianobasa da Sida praqtikaSi genderuli sakiTxebis CarTvis midgomis Sesaqmnelad. garda Tanabari SesaZleblobebisa da mravalferovnebis politikisa, oqsfamma genderuli politika Camoayaliba, romelic organizaciisa da misi TanamSromlebis garkveul valdebulebebs ganmartavs. es politika gamoiyeneba angariSvaldebulebis, gamWvirvalobisa da Tanabari warmomadgenlobis mizniT gamoiyeneba da organizaciis mier mis saqmianobaSi genderuli sakiTxebis gatarebis Sesamowmebeli erTgvari meqanizmia. miuxxedavad imisa, rom oqsfami konkretulad usafrTxoebis sakiTxebze ar muSaobs, misi politika kargi magaliTia usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobaSi CarTuli sxva samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebisaTvis. genderuli politikis zogierTi regulaciaa: - menejerebi organizaciis sxvadasxva jgufebsa da gaerTianebebs xels uwyoben genderuli Tanasworobis Sesaxeb codnisa da saukeTeso praqtikis gaziarebis mizniT. genderuli treningi zelmisawvdomia TanamSromlebisa da moxaliseebisaTvis. - nebismieri saqmianobis ganxorcielebis procesSi Cven genderul Tanasworobas vaCvenebT Sesabamisi gunduri Tu individualuri amocanebis dasmiT, aseve genderuli Tanasworobis politikis ganxorcielebisaTvis Sesabamisi TanamSromlebisa da resursebis gamoyofiT. - yvela danayofis menejeri SeimuSavebs da warmoadgens genderul TanasworobasTan dakvSirebul gazomvad amocanebsa da saqmianobas. Cveni menejmentis, adamianuri resursebisa da finansuri sistemebi xels uwyobs Cvens genderul saqmianobas. - genderuli sakiTxebis Sesaxeb informaciis arseboba gamoiyeneba TanamSromlebis daqiravebis kriteriumad, aseve TanamSromlebisa da moxaliseebis ganviTarebis procesSi. - organizaciis SigniT vuzrunvelyofT ojaxisadmi megobrul samuSao praqtikas, romelic rogorc qalebs, aseve mamakacebs samuSaosa da ojaxur cxovrebaSi srulad monawileobis saSualebas aZlevs. 45 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo CanarTi 14. arasamTavrobo organizaciebTan urTierTobis ofisebi – genderuli sakiTxebis pirvelwyaro aRmosavleT da centraluri evropisa da baltiis bevri qveynis mTavrobam sxvadsxva modelebis mixedviT arasamTavrobo organizaciebTan urTierTobis ofisebi Camoayaliba: - xorvatia, CexeTis respublika, poloneTi, slovakia, slovenia: ofisis fuqnciebs biurokratiuli jgufi da farTo warmomadgenlobis mqone mrCevelTa sabWo warmarTavs, romlebic arsebuli kanonebis, rezoluciebisa Tu wesdebebis farglebSi muSaoben. - ungreTi, rumineTi: samTavrobo struqturebi samTavroboarasamTavrobo organizaciebis TanamSromlobas mrCevelTa sabWos gareSe axorcieleben. - estonia, latvia: arasamTavrobo-samTavrobo organizaciebis urTierTobebs sxva funqciebTan erTad arsebuli departamentebi, maT Soris adgilobrivi da regionaluri administraciebi axorcieleben. - litva: arasamTavrobo organizaciebTan TanamSromlobas sakuTari interesis sferoebSi sxvadsaxva samTavrobo departamentebi axorcieleben. arasamTavrobo organizaciebTan urTierTobis ofisebis mTavari daniSnuleba mTavrobasa da samoqalaqo seqtors Soris yrTierTobaa. arasamTavrobo organziaciebTan urTierTobis ofisebi specialurad usafrTxoebis an genderul sakiTxebze samuSaod ar arian Seqmnilebi, magram isini udaod mniSvnelovan punqts warmoadgenen samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis mier am sakiTxebze saubris dasawybad. am ofisebis gamoeyeneba aseve SesaZlebelia usafrTxoebis seqtpris politikasa da praqtikaSi cvlilebebis Setanis mizniT mTavrobis Sesabamis wevrebTan advokaciisaTvis. am ofisebis, rogorc arsebuli meqanizmebis gamoyeneba usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobaSi genderuli sakiTxebis CarTvis SesaZleblobebis mniSvnelovani aspeqtia, vinaidan axali organoebis Seqmna rogorc sakmao dros, aseve resursebs moiTxovs. !! genderuli sakiTxebis integraciis SesaZleblobebi da miTiTebebi - genderuli Zaladoba konfliqtis dros erT-erT strategiad gamoiyeneba, xolo bevr SemTxvevaSi aseTi faqtebi konfliqtis Semdgom periodSic gvxvdeba. mniSvnelovania am dros usafrTxoebis 46 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo seqtoris dawesebulebebis mier yoveldRiur saqmianobaSi genderuli Zaladobis faqtebis mogvarebis zedamxedveloba, aseve policiisa da samxedro Zalebis monitoringi, raTa maTi amgvar darRvevebSi CarTuloba ar moxdes. - sadac SesaZlebelia, adgilobriv Tu erovnul doneze gamoTqmuli genderul sakiTxebTan dakavSirebuli rekomendaciebi CarTeT usafrTxoebis seqtoris Sesaxeb ufro farTo advokaciis procesSi. - xeli SeuwyveT sajaro da saTemo debatebis gamarTvas, raTa usafrTxoebis seqtoris reformirebisa Tu xelaxla Camoyalibebis dros genderuli sakiTxebi procesis dasawyisidanve yuradRebis centrSi moxvdes da ar gaxdes reformis procesis mxolod danamati. - gamoavlineT nebismieri araformaluri Tu tradiciuli struqtura, romelic qalebs politikis Semqmnelebsa Tu Temis wevrebze zegavlenis moxdenis saSualebas miscems. SeZlebisdagvarad ecadeT maTi gaZliereba. - imuSaveT arasamarTlebriv struqturebTan erTad, romelTac SeuZliaT marTlmsajulebis zedamxedvelobis uzrunvelyofa iseT konteqstSi, sadac saxelmwifo institutebs ar SeuZliaT amgvari momsaxurebis ganxorcieleba, gansakuTrebiT ki qalTa winaaRmdeg mimarTuli Zaladobis kuTxiT. - CaatareT usafrTxoebis seqtoris reformis procesis Sefaseba genderuli kuTxiT, xolo mignebebi da rekomendaciebi gaavrceleT mediis saSualebiT da samizne samTavrobo Tu donor oficialur pirebTan. 5.2. gardamavlobis etapze myofi da ganviTarebadi qveynebi gardamavlobis etapze myof da ganviTarebad qveynebs sxvadasxva konteqsti gaaCniaT da gansxvavdebian socio-ekonomikuri, teqnikuri da adamianuri resursebis SesaZleblobebis mixedviT. demokratiisaken cvlileba grZelvadiani procesia, romelsac mosaxleobis yvela wevrisaTvis Tanabari sargebeli moaqvs. miuxedavad imisa, rom ekonomikuri mdgomareoba TandaTan izrdeba, mocemul etapze arsebuli uTanasworoba SesaZloa ufro SesamCnevi iyos, xolo qalebi ki gansakuTrebiT ganicdian am daucvelobas genderuli Zaladobis, trefikingisa Tu seqsualur industriaSi eqspluataciis TvalsazrisiT. rogorc ganviTarebad, aseve gardamavlobis periodSi myof qveynebSi kerZo usafrTxoebis kompaniebi – rogorc wesi, sarasamTavrobo, 47 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo miuedavad parlamentis mier gamocemuli kanoniT regulirebisa – usafrTxoebis momsaxurebis mniSvnelovani mimwodeblebi xdebian. Sesabamisad, maT mimarTac unda ganxorcieldes samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedveloba. gardamavlobis etapze myof zogierT qveyanas SesaZloa SeiaraRebuli Zalebis, policiisa da saxelmwifo dawesebulebebisaTvis kargad ganaTlebuli kandidatebi hyavdes. amavdroulad, am dawesebulebebs SesaZloa akldeT demokratiuli angariSvaldebuleba da mmarTvelobis struqturebisa da procedurebis gamWvirvaloba. politikurad, usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedveloba ewinaaRmdegeba avtoritatuli reJimis gadmonaSTebs, cvlilebebisadmi Zlier biurokratiul winaaRmdegonas da xSirad gawyvetil urTierTobebs saxelmwifo da samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs Soris. es pirobebi pirdapir zegavlenas axdens samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciis SesaZleblobaze zedamxedveloba gauwios usafrTxoebis seqtoris monawileebs da zRudavs dialogis SesaZleblobas samoqalaqo sazogadoebasa da saxelmwifo dawesebulebebs Soris usafrTxoebis irgvliv arsebuli saerTo problemebis Sesaxeb. ganviTarebad qveynebSi, iseve rogorc gardamavlobisa da konfliqtis Semdgom periodSi myof qveynebSi, samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis gazrda mniSvnelovan gamowvevad rCeba. afrikaSi ramdenime aTeuli wlis ganmavlobaSi ganviTarebis sferoSi daxmarebis Sedegad kvlav problemad rCeba adgilobriv doneze gamocdilebis arseboba. swored es erT-erTi mizezia, rom ganviTarebis miznebi jer kidev ver Sesrulda. donorebis mier warmarTul usafrTxoebis seqtoris regormis intervenciebs SesaZloa garkveuli winaaRmdegoba SexvdeT erovnuli procesebis mxardaWeris mizniT. gardamavlobis etapze myofi qveynebi SesaZloa aseve ewinaaRmdegebodnen zewolas reformebis gansaxorcieleblad, magram evrokavSirisa da Crdiloatlantikuri organizaciis wevroba zogi qveynisaTvis reformirebis mniSvnelovani stimuli. orive tipis qveyanaSi SeiaraRebuli Zalebi SesaZloa Zalian didi zomnis iyos da Sida usafrTxoebasTan dakavSirebul bevr funqcias asrulebdes. amas qalebisa da mamakacebis usafrTxoebasa Tu mdgrad socio-ekonomikur ganviTarebas SesaZloa araerTi problema Seuqmnas. konfliqtis Semdgomi konteqstis msgavsad, bevr ganviTarebad qveyanaSi arasaxelmwifoebrivi struqturebi usafrTxoebisa da marTlmsajulebis mniSvnelovani wyaroebi xdebian da kveTen formalur saxelmwifo sistemebs. es SesaZloa moicavdes tradiciul sasamarTloebs, arasamarTlebriv momsaxurebasa da adgilobrivi 48 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo Tavdacvis danayofebs. samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs, romlebic adgilobriv doneze moqmedeben, mniSvnelovani rolis Sesruleba SeuZliaT maTi qmedebebis zedamxedvelobisaTvis da maTi usafrTxoebis seqtoris reformis processa Tu saerTaSoriso daxmarebis programebSi CarTulobis advokaciis mizniT. ufro konkretulad, aqcenti unda gakeTdes uflebamosilebis marTvaze, momsaxurebis miwodebasa da maTi, rogorc konfliqtis araZaladobrivad gadaWris meqanizmis legitimurobaze qalebisa da mamakacebis TvalSi. es gansakuTrebiT mniSvnelovani xdeva, vinaidan ganviTarebadi qveynebis umetesoba ver axerxebs profesionaluri ganaTlebis mqone iuristebis finansur uzrunvelyofas. garda amisa, zog adgilas policia SesaZloa ar iyos sakmarisad warmodgenili resursebis naklebobis an usafrTxoebis maRali donis gamo. !! genderuli sakiTxebis CarTvis SesaZleblobebi da miTiTebebi - Tu mocemul konteqstSi ar arsebobs arasamTavrobo organizaciebTan TanamSromlobis ofisi, samTavrobo struqturebTan advokacia gaswieT yvelaze mwvave problemebis gaxmovanebis mizniT (ix. CanarTi 14). darwmundiT, rom am procesSi gaTvaliswinebulia genderuli sakiTxebi da rom qalTa organizaciebi aseve CarTulebi arian arasamTavrobo organizaciebTan urTierTobis ofisis saqmianobaSi. - mxolod usafrTxoebis seqtoris instituciuri ganviTarebis garda gare mxareebma mxari unda dauWiron samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebis, maT Soris qalTa organizaciebis SesaZleblobebis gaZlierebas. - samoqalaqo sazogadoebrivma organizaciebma unda Seafason, Tu ramdenad axdenen iseTi arasaxelmwifoebrivi mxareebi, rogorebic arian xelmZRvanelebi da kerZo usafrTxoebis kompaniebi, rogor axorcieleben usafrTxoebasa da marTlmsajulebas, ramdenad legitimuria maTi qmedeba da rogori xarisxisaa miwodebuli momsaxureba. saWiroa informaciis mogrovebis procesSi genderulad sensitiuri meTodebis gamoyeneba. - Tu saWiro da mizanSewonilia, moaxdineT SeiaraRebuli Zalebis Semcirebis advokacia da warmoadgineT genderuli sakiTxebi, romelic gaafarToebs debatebs usafrTxoebis procesebis Sesaxeb. 49 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo 5.2. ganviTarebuli qveynebi demokratiuli mmarTvelobis mqone ganviTarebul qveynebSi samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebs aseve SeuZliaT zedamxedvelobis rolis Sesruleba, gansakuTrebiT ki genderuli sakiTxebis irgvliv. amis miRweva SesaZlebelia iseT debatebSi monawileobiT, sadac ganixileba, Tu ra unda Sediodes erovnul usafrTxoebaSi; rogor xdeba usafrTxoebisa da marTlmsajulebis momsxurebis miwodeba qalebisa da mamakacebisaTvis; qalebisa da mamakacebis Tanasworobis gaZliereba usafrTxoebis seqtoris dawesebulebebisaTvis. zogierT SemTxvevaSi SesaZloa ufro mizanSewonili iyos iseTi sakiTxebis ganxilva, Tu ra zegavlena aqvs samxedro Zalebze daxarjul didi odenobis dafinansebas sxva seqtorebze, magaliTad, jandacvasa Tu ganaTlebaze, romelic ase mniSvnelovania adamianebis usafrTxoebisaTvis. usafrTxoebis Zalebis restruqturizaciis an institucionaluri reformebis strategiul procesSi genderuli sakiTxebis CarTva aramxolod politikis SemuSavebisa da ganxorcielebis procesSi qalebisa da mamakacebs Soris Tanasworobas uzrunvelyofs. igi mniSvnelovnad afarToebs ganxilvas erovnuli usafrTxoebis Sesaxeb da amgvarad moicavs mTavrobisa da erovnuli usafrTxoebis sabWos gare pirebis mosazrebebsac. samxreT afrikis Tavdacvis TeTri dokumentisa da sxva usafrTxoebasTan dakavSirebuli politikis Camoyalibeba erTgvari magaliTia, sadac samoqalaqo sazogadoebis warmoamdgenlebi genderuli sakiTxebisa da Tavdacvis sferos eqspertebad gvevlinebodnen. ix. erovnuli usafrTxoebis politikis Seqmna da genderi maT mier warmodgenili mosaxleobidan gamomdinare, samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebs kargad SeuZliaT erovnuli usafrTxoebis debatebze zegavlenis moxdeba adamianebis yoveldRiuri realobis asaxviT, xolo SemdgomSi gadawyvetilebis mimRebTaTvis mniSvnelovani arxis rols asruleben. maT aseve SeuZliaT gamoxaton im qalebis saTqmeli, romlebic xSirad ver erTvebian usafrTxoebis seqtoris politikis debatebis formalur procesSi. da bolos, unda aRiniSnos, rom ganviTarebuli qveynebis donori organizaciebi rCevebiTa da teqnikuri codniT uzrunvelyofen iseT qveynebs, rolebic usafrTxoebis seqtoris reformirebis procesSi imyofebian. maT mniSvnelovani roli da pasuxismgebloba ekisrebaT programebSi samoqalaqo sazogadoebrivi zedamxedvelobis genderuli aspeqtebis CasarTavad. saerTaSoriso organizaciebs aseve SeuZliaT daxmareba 50 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo gaswion usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobisa da donorebisaTvis usafrTxoebis seqtoris reformasTan dakavSirebul dRis wesrigSi Sesabamisi mosazrebebis miwodebiT. CanarTi 15. usafrTxoebis seqtoris reforma samxreT afrikaSi – genderuli sakiTxebis CarTva aparteidulidan demokratiul sistemaze gadasvlis dros samxreT afrikis demokratiul wyobaze gadasvla gviCvenebs, Tu rogor moxda Tavdacvis procesis transformacia xelsayreli politikuri garemosa da politikuri speqtris masStabiT qalebis organizebiT, aseve TviT usafrTxoebis Zalebis mier ufro farTo da inkluziuri procesebis ganxorcielebiT. am procesidan ramdenime ZiriTadi gakveTilis miReba SeiZleba, romelmac pirdapiri zegavlena moaxdina politikis cvlilebis procesze: 1. samxreT afrika usafrTxoebis seqtoris Cveulebrivi reformis farglebs gascda da mosaxleobasTan konsultaciebi gaiara usafrTxoebis seqtoris Sesaxeb, xolo adamianis usafrTxoeba da ganviTareba misi erovnuli usafrTxoebis CarCos centrSi ganaTavsa. 2. gansxvavebuli Sexedulebebisa da Rirebulebebis mqone sxvasxva rasis qalebi erTad ayalibebdnen xedvasa da process, romliTac adamianebis usafrTxoeba saxelmwifos prioriteti gaxda. 3. mTeli politikuri speqtris warmomadgenelma qalebma erToblivad moaxerxes 50% warmomadgenlobis moTxovna 1994 wlis arCevnebisaTvis da parlamentSi adgilebis 28% miiRes. isini kvlavac xels uwyoben mosaxleobis monawileobas politikis Camoyalibebis proceSi da adamianebis usafrTxoebis yvelaze Zlieri damcvelebi arian. 4. usafrTxoebis dawesebulebebSi aRiaebulia, rom qalebi: a. programis dagegmvisa da ganxorcielebis mniSvnelovani perspeqtivis Semomtanebi arian. procesSi b. rogorc usafrTxoebis zalebis wevrebs, dadebiTi zegavlena aqvT. c. mSvidobisa da usafrTxoebis mniSvnelovan rols TamaSoben. aRmSeneblobis procesSi 5. usafrTxoebis seqtoris transformacia arasruli iqneboda, Tu ar moxdeboda instituciuri kulturis cvlileba. genderuli diskriminaciis, rogorc rasobrivi diskriminaciis gadalaxva transformaciis umTavresi indikatoria. 51 genderisa da usafrTxoebis seqtoris reformis saxelmZRvanelo !! genderuli sakiTxebis CarTvis SesaZleblobebi da miTiTebebi - xeli SeuwyveT `erovnuli farTomasStabiani debatebis genderuli Zaladobis kuTxiT. usafrTxoebis” cnebis Sesaxeb Camoyalibebas, gansakuTrebiT ki - gaxsovdeT da mzad iyaviT Sesabamisad imoqmedoT im SemTxvevaSi, Tu politika, maT Soris erovnuli usafrTxoebis politika, Seicvleba da daiwyeba misi sajarod ganxilva. - iTanamSromleT donor organizaciebTan da gauwieT monitoringi, raTa usafrTxoebis seqtoris reformis mxardaWeris procesi genderulad sensitiuri iyos da moicavdes samoqalaqo sazogadoebriv zedamxedvelobas. - SesaZleblobebis ganviTarebis iniciativebiTa da sxva saxiT daexmareT sxva qveynis samoqalaqo sazogadoebriv organizaciebis, maT Soris qalTa organizaciebs, romelTac surT usafrTxoebis seqtoris zedamxedvelobis unarebis gaZliereba. - gamoiyeneT arsebuli meqanizmebi usafrTxoebis seqtorisgan efeqturi zedamxedvelobis gansaxorcieleblad saWiro informaciis misaRebad. 52