I discursi da vrascera

Transcript

I discursi da vrascera
F. PALLONE
Francesco Pallone
I discursi da vrascera
Poesie Calabresi
I discursi da vrascera
Memoria
Memoria
Dedico questa fatica
in particolare a mia moglie Carla
per il ruolo di moderatrice
e per quello di ispiratrice di molti bozzetti,
ed ai figli che hanno mostrato interesse
a conoscere il modo con cui si viveva e, con le loro risate,
non mi hanno dissuaso dallo scrivere questo libro
Francesco Pallone
I discursi da vrascera
Poesie Calabresi
Memoria
ISBN 978-88-6093-054-5
La responsabilità del contenuto spetta interamente all’Autore
©2009 by Nuova Editoriale Bios snc
Via Rendano, 25 - 87040 Castrolibero (CS) - tel. 0984854149 - Fax 0984854038
www.edibios.it; e-mail: [email protected]
Tutti i diritti riservati - Nessuna parte del presente volume può essere riprodotta
con qualsiasi mezzo (fotocopia compresa) senza il consenso scritto dell’editore
È mai possibile? Può un ingegnere scrivere poesie, diventare
poeta? Alle prese con i calcoli, con i goniometri, con i computers,
con i progetti, con tutto quel mondo tecnico che distingue la professione di ingegnere di qualsivoglia specializzazione, è mai
possibile che egli possa essere conquistato simultaneamente
dalla musa ed occupare il suo tempo nella ricerca della rima o,
se essa non si usa più, nella limatura dei versi?
Alla domanda sembra quasi inevitabile una risposta negativa.
Non scherziamo, un tecnico, per giunta ingegnere, non ha
possibilità di ascendere al Parnaso.
Però, ciò che sembra a prima vista, non sempre corrisponde
al vero. Ingegn.. .ere. Ebbè, l’ingegno non si addice al poeta? Ma
certo che si addice. E non solo. Il poeta trae il suo nome dal
greco. L’etimologia ci rende certi che poeta deriva dal verbo
greco “poíèin” che significa fare. E se il poeta è uno che fa, che
opera, altrettanto lo è l’ingegnere. Dunque, è possibile che vi sia
(e nemmeno è cosi raro...) un poeta-ingegnere o, se lo preferite,
un ingegnere-poeta. L’ingegnere, nell’espletamento dei sui compiti professionali, agisce e così pure il poeta che si abbandona
alla ispirazione, ma cesella il suo verso.
Questa riflessione mi è venuta spontanea, leggendo le poesie
di Francesco Pallone, ingegnere già impegnato ai vertici di
un’azienda di trasporto pubblico, che, dopo la pubblicazione di
una raccolta di poesie, che ha avuto successo, manda ora alle
stampe un’opera corposa, complessa, completa, che comprende
non solo le sue poesie, tante, tutte in dialetto e tutte belle, ma
anche due romanze, E musiche ‘e papa (il padre fu grande intenditore e maestro di musica che, a Mangone, ebbe tanti ma proprio tanti discepoli musicofili appartenenti a diverse generazioni), 20 canzoni raggruppate sotto il titolo Cantamunille sunannu.
Ma vi sono anche 38 disegni e bozzetti, sparsi qua e là, tutti
di particolare significazione, dettati all’estro dell’artista Pallone
da luoghi di particolare bellezza di Mangone e Cerisano, per
eternare una fontana, una vinella, un albero secolare. Già
5
Mangone e Cerisano, i due paesi così cari all’ing. Pallone, l’uno
perché gli ha dato i natali, l’altro perché è il luogo d’origine della
sua consorte.
Pensando a Lui mi sono ricordato di una canzone della grande Josephine Baker, la nera che alle Folies Bergères, cantava
applauditissima, da un anno all’altro: “Io ho due amori:il mio
paese e Parigi...”. Francesco Pallone ha anche lui due amori:
Mangone e Cerisano. Ché il paese della moglie Carla, Cerisano,
è collocato, nel suo cuore, nei suoi pensieri, nelle sue ispirazioni
come Mangone, il paese della sua famiglia, degli amatissimi suoi
genitori, dei compagni di scuola e di giochi. Egli vive, allo stesso modo, dell’uno e dell’altro, ne conosce ogni angolo, ogni strada è per Lui un ricordo, ogni persona incontrata un volto amico
ed indimenticabile, ogni vicenda triste o lieta l’occasione per tradurla in versi e tramandarne il ricordo.
C’è che la poesia dell’Ingegnere è autentica. Il dialetto è quello vero,
quello che si parla a Cerisano ed a Mangone, che è più o meno lo stesso.
Scrive come sente parlare. In genere, rimatori dialettali sono
propensi a tradurre neologismi italiani in vernacolo, ma Pallone
utilizza vocaboli che sono nati nei paesi del Cosentino, che sono
da sempre nella parlata degli abitanti, evitando, a giustissima
ragione, di tradurre parole nuove dall’italiano. Un dialetto tradizionale - il suo -, autentico, tintinnante come una moneta d’oro,
non dal suono falso come una patacca.
È difficile dire quale sia la poesia più bella della sua raccolta
L’ho cercata invano, leggendole tutte perché non mi è parso di
rilevare differenze. È come se fossero capitoli dello stesso libro.
Non si può dire se un capitolo sia più bello di un altro. Se il
romanzo è bello, tutti i capitoli sono belli, allo stesso modo.
Il lettore non deve scegliere. Il consiglio è di leggere tutto,
partendo dall’inizio, così l’opera potrà gustarsi nella sua interezza. Nell’opera, c’è il figlio che parte e la madre gli fa le ultime
raccomandazioni, c’è l’elettore che si pone tante domande, c’è il
ragazzo che fa suonare il CD, c’è il giovane afflitto da un morbo
nuovo che si chiama depressione, c’è l’invitato al pranzo delle
“frittule”, c’è... c’è... c’è la vita, c’è un mondo che resiste, non è
sopraffatto dalla modernità, che continua a vivere perché così
vogliono i calabresi di Mangone, di Cerisano, di altre centinaia
di comuni, perché così sente e vive il Poeta che, nei temi, nelle
6
situazioni, nei personaggi, a volte si accosta - senza accorgersene - al grande, intramontabile Michele De Marco (Ciardullo):
antesignano nel rispetto rigoroso del dialetto, sicuro interprete
di una Calabria contadina, autentica,vera, inobliabile.
Le liriche di Francesco Pallone sono battiti del suo cuore, nel
quale Egli racchiude e porta la gente che ha incontrato nel tempo
e con cui continua a dialogare, da lontano, come se invece stessero assieme, attorno a ra vrascera, gente di cui conosce gioie,
affanni, desideri, aspirazioni. E, mentre gli anni passano, continua a condividerli.
Ernesto Corigliano
Ernesto Corigliano, avvocato cassazionista, è stato per lungo tempo
consigliere dell’Ordine forense e politico impegnato (in giunta sia al
Comune di Cosenza che alla Regione Calabria). Giornalista pubblicista,
è stato corrispondente da Cosenza di importanti quotidiani politici, economici e sportivi, e direttore di periodici (già di “Corriere della
Calabria”, “Gazzetta calabrese”). È tuttora direttore del mensile
“Iniziativa” da lui fondato e che alimenta anche cultura e tradizioni
calabresi mantenendo memoria del passato.
7
8
Al lettore
Quindici anni sono passati dalla pubblicazione della prima
raccolta Ritrovarsi di poesie calabresi avvenuta nel 1993.
Quando, dopo una forzata inerzia ho cercato di concludere la
seconda raccolta, ho preso coscienza che non potevo più recuperare il troppo tempo perduto, ma che potevo evitare di perderne
altro.
Da ciò lo stimolo a riprendere le fila per concludere questa
seconda raccolta assieme alla determinazione di volerla dedicare
a mia moglie ed ai figli i quali manifestavano interesse a conoscere “come si viveva ai nostri tempi“: un passato che li incuriosiva e li meravigliava specie per quanto non più proponibile oggi.
Il terreno dell’ispirazione è rimasto quello della quotidianità
vissuta con il cuore della gente che esprime i propri disagi, i tormenti della sua anima e le ricadute nel proprio ambiente con
dialoghi scambiati sotto il fresco davanti casa, dove le persone,
passano, si fermano, raccontano partecipando al dolore che colpisce il prossimo e scherzano anche sugli episodi legati al dualismo di coppia che, detti con ironia, servono anche ad attenuare
le suscettibilità domestiche.
I discursi da vrascera è il titolo che ho adottato, proprio per l’atmosfera ancora esistente nei paesi, che ripropone il braciere, la
pedana con l’asciugapanni sopra, le donne attorno, alcune che
sferruzzano e tutte che commentano i fatti, anche con malizia,
mentre i figli giocano attorno.
L’attuale realtà è modificata: l’aria negli appartamenti è riscaldata senza il richiamo insostituibile del focolare col suo
ruolo aggregante di scrigno della memoria.
Le cose scritte, sono un diario del nostro vissuto, lo zibaldone
del cuore per ricordarsi delle abitudini, delle speranze, delle
attese amare del lavoro cercato e negato, dei danni della droga,
del rischio della genetica, dell’abbandono dell’uomo alla sua
impotenza difronte ai suoi crescenti bisogni ed in preda ai
9
malanni nuovi: l’ansia, la paura, la depressione, che trasformano
la vita in un sentiero di gelida paralisi.
Le poesie che ironizzano sui guasti della politica e delle istituzioni, proprio perché divenuti “malanni d’epoca”, non fanno
riferimento a persone e circostanze.
Seguono due composizioni in prosa, che potevano anche
essere scritte in versi sciolti, ma sono nate così, e spero incontrino il favore dei lettori.
Nel libro vi sono riportate alcune mie composizioni musicali,
scritte sulla stessa tematica delle poesie, ed anche alcune altre di
mio padre (su di una ho adattato le parole per un inno) scelte tra
quelle che suoniamo nelle riunioni familiari, porto di approdo
per noi figli ed elemento aggregante e di identificazione di cui
abbiamo verificato, nel tempo, il valore.
Ho inserito, ad intercalare, bozzetti e schizzi che riproducono
scorci del mio paese natìo, Mangone, di cui mantengo sostanzialmente il dialetto, e di Cerisano, paese di mia moglie e sede
privilegiata, assieme ad Aprigliano casa Cribari, per le occasioni
di convivialità celebrate durante i giorni delle frittole del maiale
che, nella finzione, continua a “dialogare“ sugli accadimenti dell’anno, colorati dalla satira e alleggeriti dall’ironia.
Il calabrese adoperato non presenta particolari astrusità fonetiche per dare il giusto suono alle parole; però, tra quelle adoperate, ve ne sono alcune come:
šcaffettune (schiaffone),
šcantare (spaventarsi, balzare di paura),
šcattare (schiattare, crepare),
mmišcare (mischiare, rimescolare)
la cui pronuncia, per come viene proposta dall’autore Gerhard
Rohlfs nel Nuovo dizionario dialettale della Calabria per riprodurre il fonema sc, si ottiene leggendo la š, sovrasegnata da un
accento tondo, con il suono di sc come nelle parole scendere, scemare.
Rende, 15 dicembre 2008
Francesco Pallone
10
I discursi da vrascera
Ppe ‘ncignare
Na rumanza longa... ppe ‘ncuminciare
Mo ve cuntu na rumanza
scritta puru a fantasia
cca, davanti na cannata
supra a porta e casa mia
duve a gente chi se ferma
ccu lu core mi cce spuna
e li screzii da pignata
e li jochi da furtuna
chi spernuzza rose e spine
e fa criscia arradicate
tante storie senza fine
de persune sbenturate;
Puru ancuna chi ‘ud è vera
allu mmenzu e na caterva
de discursi de vrascera
chi pped’anni li cunserva.
E cussì, tempu passannu,
ti se mmišcanu ppe via:
bonu e quantu ha fattu dannu
e se perdu a fantasia.
12
I discursi da vrascera
U paise è de ccussì: è pigliare alla leggera,
cullu risu e a barzelletta, i discursi da vrascera!
Chine e fa, male ‘u vò fare,
però bastu a te “conzare”
e spalancanu spiragliu
allu viziu de lu tagliu!
Certu, puru le patute
llà cce trovanu cumportu...
quante storie ‘un su sprejute
ppe ssa rota de riportu,
e su fatte storie antiche
stannu ‘ntornu alle vrascere
dintra a rota de l’amiche
de luntane primavere!
Ma...ppe chille nate a sfiziu
già le spunanu alla banna
quasi sempre nu judiziu
chi le ‘nchiova la cunnanna
no de carcere o galera,
ma...de misi de vrascera
chi de veru, fau lu dannu
ppe li jurni e tuttu n’annu!
Chissi lazzi partu all’umbra de lu cavudu d’estate,
e pue criscianu lu vernu ppe lu friddu de sirate,
e sse fannu storie vere
tante ciarle de vrascere.
14
Sulu ppe nue granni
Si u core se ‘ncattura intra lu pettu
me piglia nostalgia de cose belle,
appicciu u focularu...mi cce assettu...
e lu pensieru joca tra e fiammelle:
figure chi disegnanu e vampate,
rumuri quannu sparanu faciglie
sbuffi de fumu sutta le ventate,
rumanze che coglìanu le famiglie;
muntagne e nive chi chiudianu porte,
guttari de nu metru... arricamati,
castagne e mila chi t’inchìanu sporte...
ma quanti... quanti jurni su passati!...
na vita!... privilegiu chi n’è datu!...
e quantu, prima, bonu ‘u me parìa,
cumu u mattune cavudu, ‘ncartatu,
mo l’anima e la mente mi quadìa.
Chisse parole, a chine cc’è passatu
cce riportanu avanti a gioventù...
mo nun se parra... e chissu è nu peccatu
ca ppe via orale ‘un se trasmetta cchiù
15
E m’ha scavuniatu
Quant’era bella!... la minnuzza tisa,
nu riccitellu d’oru supra a faccia,
perciava lu magliune e la cammisa...
sentìe l’aria, a malizia de la caccia!
Mo li s’assetta ‘nsanu supra a panza,
e a carne ‘ntornu all’ossa sta appicata!
Oje se mova cumu vo l’usanza
la cerasella russa... appiccicata!
Ma le rimana chillu lampu ardente
e la spertizza: te capiscia ‘mprima:
“De quantu tempu ‘un ne vidimu e nente?
te trovu penserusu stamatina,”
me dicia già stringennume la manu,
“T’arricordi chill’anni? be... mo jamu!
Muglierta cumu sta? l’atru t’è natu?”
Nu sguardu sulu e m’ha scavuniatu!
16
È in partenza dal binario...
“Chissa... è fatta ccu sazizza... mangiatilla appena arrivi...
figliu, nun te trascurare... a mie... para ca ‘un te civi...
Ti la mintu intra ssa busta ccu le cose de mangiare
e ca tu... nu jurnu sanu ‘ntra lu trenu cc’è restare!
Ohi ssu studiu cchi m’ha fattu!... viceversa tu restavi.
Sacciu ca fazzu la ciota...ppecchì cca... mancu zappavi!
però vidi... simu mamme... quantu avimu preparatu
lu vidimu alluntanare... e cca nente è gnermitatu!
Ss’atra cosa famme dire: tenatilla a maglia e lana
‘ud è tempu assinceratu... e cce vo ‘ncuna simana...
e mannaja!... già me sentu ca nun ti l’avìa de dire
ed iu tosta n’atra vota... n’atra vota m’è pentìre!...
Cose e vecchie!... siti granni e sapiti cumu stare
ed iu ancora restu sempre a te dire cumu fare...
Chine u sa cchi ne succeda!... ve vidimu sempre chilli
ppe la manu o ‘ntra lu sinu... ni restati piccirilli...
-”È in partenza dal binario...” - a nna vota si sprejutu
ed iu llà signu rimasta a te fare lu salutu
a circare e ‘un te perdìre... ma se ‘mbroglianu le manu
chi salutanu... e lu trenu... si nne scivula luntanu.
17
Para nu sonnu... ed èdi nu dirittu
A chiazza: spalle a muru... illu spachìa,
sta fore casa ppe nu liticare...
i figli, la mugliere, cchi pôu fare?...
sempre allu fusu de la caristia!
Chine guverna avissi de vidire
lu sciollu fattu ccu sse liticate,
ppe avire sulu cchiù segge occupate
mentre a povera gente sta a murire!
E sordi chi se votû e nun su spisi
e puterranu dare lu lavuru
a ssi giuvini forti, ‘nfila u muru,
chi aspettanu a fatiga misi e misi.
“U postu!”...ssa speranza l’ha ligati
u prumintanu ad anni e curru spise!...
crisciû i pezzenti ad ogni fine e mise,
tanti atri senza ‘mpiegu su tornati.
Ma cchi cce vo a cangiare? quali cure
ppe rapere sse capu chine e tuttu
tranne de ‘ncuna cosa de costruttu,
ppe dare nu spiragliu allu dulure,
ppe videre a partenza le matine,
de mugliere u salutu, e borse chine,
gioia e stanchizza a sira, alla scurata
e u vinu supra a tavula parata?
Para nu sonnu, ed èdi nu dirittu
ma quantu se pò fare stannu cittu,
restannu tra li pulici e munnizza,
de chine sfrida e vruscia la ricchizza?
Restamu ancora a fare i pecuruni?
se stà sciollannu tuttu... ‘un ti nn’adduni?
19
Intra ssu munnu e mo
Ognunu u dicia: “è tuttu trasformatu”
e tante cose, e veru, ‘u vannu cchiù,
ma, ’ntra ssu munnu novu a giuventù
cce trova nu scenariu stracangiatu!
A figliu chi nascìa: “bonuvenutu!”
era l’aguriu e tuttu u vicinatu;
l’amure de li ziti avia fruttatu
e u megliu jure cci l’avia projutu.
Sentìe, passannu, adduru de lessia,
vidìe pannizzi e fasse sempre spase,
e mamme chi, allattannu avanti e case,
guardavu l’atri figli mmenzu a via;
cchiù ne venianu e cchiù era na ricchizza,
puru ccu vestiture arripezzate,
– chille chi li cchiù granni avìu lassate –
e pane scarsu supra la cannizza.
Mo senti ca, si nascianu, è nu sbagliu
chi quasi sempre s’ha de cancellare
ca su pisi difficili a portare,
e alla famiglia ci hannu datu u tagliu:
a gravidanza fa le smagliature,
u sinu perda chilli pirozzelli,
te stanchi tra pappine e quatrarelli
nun chiami cchiù alla casa a manicure,
perdi i contatti, ppe tia nente te resta,
t’è riscordare gite, balli e festa...
20
Pperò perdimu e gioie di guagliuni,
chi jocanu e te fannu cumpagnia,
ma tanti cci nne su, senza allegria...
chi vâu circannu sordi alli spicuni
e fannu pena e raggia: cchi farannu
da granni e senza scola? è n’atru dannu!
E te dumanni: quale via pigliare?,
lavuru e casa ‘u resci a nne trovare,
e quannu i figli su desiderati
nu lli pue avire cchiù, mancu adottati.
Puru i boni peccati e giuventù
cumu na vota... nun se fannu cchiù.
21
Sse recenti novità
Hai vistu sse recenti novità?
riguardu punti chi vannu cangiati
circa la “coppia” e la maternità
e lu bisognu d’essa sparigliati.
Quindi va riformata la famiglia,
chi ppe nue è fatta sulu e due spusati;
gente du stessu sessu ‘ud è pariglia
ma alla famiglia vonnu equiparati
ca du rapportu, ‘un c’è necessità,
cumu na vota lu facìa la gente,
e certu, resta n’eventualità
ma i figli se pou fare senza nente:
si te serva lu seme... c’è la banca,
l’organu femminile u poi ‘mprestare
cumu sceglissi carne intra na chianca,
e a culure li figli li poi fare!
Pensa nu pocu, povara criatura,
si nascia criscerà “contro natura”
quannu chiamu “a papà“ cc’è na signora,
e la mamma se po chiamare Andrea...
ed è ccussì ca tuttu si nne mora
si dintra nun c’è vita chi se crea...
Allu pettu nun tiranu i guagliuni
nè ‘ntra le vrazze da mamma su accitati,
criscianu e però nun su jettuni
ssi figli de ssi figli sparigliati!
22
Pecchì portare avanti sse “follie“
de le scoperte de ss’attualità?
ma veramente sunu chisse e vie
ppe vivere na vita e libertà?
23
Nu rescimu allu capire
Na duminica matina chine ‘ncuntru? a Petruzzellu
chi vidennume m’abbrazza e me diciadi: “ohi bellu!
e ppe tie nun passa tempu! te sta bona la famiglia?
quannu ne vidiamu a mare... ccu la figlia piccirilla!
Ma mo, dicia, su spusati? tutti quanti? stannu cca?“
- be, rispunnu, quasi tutti, e li tui?... mo cumu va? “Sai, nun sacciu cchi te dire: cose bone e malamente
fatti chi, nun mi cce conzu... me vrigognu de la gente!...
e ppecchì, figliuma... vena, ccu n’amicu avìa pensato,
ed invece llà ma spuna: questo è Giò, mio fidanzato.
Là per là rispunnu: certu, di mia figlia è il pretendente,
«No papà, già mia sorella ha l’amica convivente»
ed iu cca signu ammutatu... forse ancora me sbagliava...
ma, parola ppe parola,... tuttu... u figliu confermava!
Tuttu chissu era daveru! è dovutu e m’assettare...
ma cum’è chi m’è successu!?... senza mai ne dubitare!
Passu e notti ccu muglierma ppe ne fa capacitati
vistu ca ppe nue ‘ud esistu ssi concetti snaturati!...
E’ dulure chi ne ‘nchiova,... fa smaniare... chi n’ha chiusu!...
capiscìmu, amaramente, ca filamu a chissu fusu...
È strudutu li pensieri... granne è u guaiu chi n’è sbullatu...
atru ca la discendenza!... tuttu u ramu è sgarrupatu!“
Dittu chissu è statu cittu... faccia ‘nterra caminannu,
chilla gioia era sprejuta...
nè cce resta ‘mpannu ‘mpannu
nu surrisu!... me saluta.
24
Ssu velenu chi te sciolla
E giru senza pace... cchi cordogliu!
cumu è successu ‘un ti lu sacciu dire...
era nu figliu bellu... mo u ricogliû...
nu sguardu e l’occhi e me sapìa capire!
Nu delicatu!... nente se scurdava
e mantenìa ccu mie la cumpidenza...
nu rispettusu... cumu caminava...
nu fusu!... e facìa tuttu ccu pacienza.
Quasi a nna vota mi s’è ‘nturvulatu,
ha perdutu da faccia lu surrisu,
né cce potìe parrare...era ‘nquetatu,
mi carricava d’ogni sorta e pisu.
A scola era frunuta e nè s’azava...
da matina ‘ncignava... volìa sordi,
cce pensu ccu vrigogna... m’arrobbava,
ha scancellatu u bonu di ricordi.
Se jettava intr’e vrazze ca morìa:
“chissa è l’urtima vota“ me circava,
e na povera mamma cchi facìa?!...
ccu tremitu e speranze cci li dava.
Quannu mi l’hâu ricotu e chillu statu
u core mi l’ha dittu: l’hai perdutu...
me signu ‘ncapunita ed è lottatu
ma sulu raschi ....e lacrime è chiangiutu.
Scordare tuttu... u vogliu piccirillu
chi me currìa ccu le vrazzulle aperte,
chiangennu se facìadi nu miccillu...
dormiadi e cce ‘ncattava le cuverte!
26
Vaju guardannu chilla granne scarpa
ppe lu peduzzu chi s’avìa stoccatu...
me poggiu supra a faccia chilla sciarpa
chi cce tenìa lu collu riparatu.
Guardu fotografie e quannu era bravu...
e dintra u tiraturu trovu carte
e mera chisse?... sunu du spitale...
cc’è puru a litterella de Natale !
27
Su malannu novu
Na malatìa chi è nova: a depressione,
chi ti s’avventa quannu si cuntentu,
quannu a fatiga ‘un c’è, né la tensione,
quannu a sirata è queta e nun cc’è ventu!
...e ‘ncumincia lu straziu... e rašcunate,
cani chi te macinanu i stentini,
visceri a tummarinu... ’ntisicate,
friddu chi piglia tuttu...intra li rini;
ansie de cose... cumu avissi e fare
e te curranun appressu e ‘un ci la fai,
nu panicu si t’hai d’alluntanare
e voculi si è jire... e pue nu vai.
Chillu chi cchiù volìe, moni è nu dannu
e le jurnate libere ppe fare
le perdi una pped una... si nne vannu
senza chi nente resci a gnermitare!
Ccu chilla libertà chi avìe circatu
te si resciutu sulu a ‘ncatturare:
giuvane e sanu prima... e mo malatu,
ccu nu problema u jurnu: lu campare!
Forse a natura avimu violentatu
e chissu male novu è na vandetta
chi la scuntamu a prezzu assai salatu:
“L’ominu quannu ‘un serva cchiù... se jetta”
28
Diciamillu tu
“Finarmente viju n’amicu!
L’hai sentute e novità?”
de cchi genere, le dicu,
“Cumu?... da felicità!
De l’Europa, e tutti quanti,
simu i suli benestanti.”
Hai capitu? le cose...allegramente
vannu pigliate mo si voi campare;
è na necessità ca urtimamente
sulu ridennu resci a nun crepare
ca si le novità nu pigli a rise
arrivanu e rimani furminatu
moni chi resti a maniche e cammise
ca ssa pubbrica spisa... ha divoratu.
Puru u produttu lordu n’è nimicu
e ppe dispettu nun s’è sviluppatu;
ne sta projennu a pampina de ficu,
l’urtimu vestimentu ch’è restatu!
C’eru programmi ppe dimensionare
la spisa, ccu ricette e consulenti,
imprese e sindacati a rimboccare
e maniche pped essere coerenti
e alla ricerca de lu tavulinu
ppe ne scrivìre megliu lu destinu:
Partuti tutti ppe cce sparagnare
nun c’è rimastu nente ppe campare.
Manca lu sordu, a gente vò de cchiù,
cchi s’ha de fare? diciamillu tu.
29
M’hai levatu e fantasie
“Nu mme possu cchiù ‘nquetare!
me ritrovu intra e poisie...
Hai capitu cchi m’hai fattu?
m’hai levatu e fantasie!“
Ccu ssu scrittu chi cce fa
m’ha vrusciatu a libertà.
“Ca te stenni allu divanu
de cca lla?... chissu nu scrivi,
ca voi videre a tivu
e de butifull me privi?...”
Trova tuttu bellu e fattu
nu llu cunta... ohi malanova...
si la piglia sulamente
ccu le cose chi nun trova...!
“Cchi cos’è?... ppe ssi cazetti!
nu li fannu l’usa e getti?
cumu i fazzoletti e carta
sempre pronti si unu parta.
Cumpratilli...ppe piacire
‘un ne possu cchiù sentire!”
30
Fai da te
L’ura è arrivata!...e mo possu cacciare
chill’armatura e gessu de lu pettu,
strinta da quannu è juta a sse ‘ngessare,
perciò l’è misa a seda supra u lettu,
ca si ‘nziammai le vena u mancamentu
me cada ‘nterra ppe lu svenimentu.
Pigliu a forfice e circu de studiare
u tagliu chi l’avia de praticare.
“Ma un cc’è bisognu e ssi preparativi,
mina a sbrigare avimu e fare prestu
propriu ‘ud è vistu l’ura chi venivi
caccia ssu gessu e fallu lestu lestu!”
Doppu s’incitamentu da consorte
da mente mi se rapanu le porte,
tagliu ma... viju lu vrazzu stortu e scuru...
ricordu u gridu e chilla botta a muru
pensu: nun ci l’ha fatta a ss’ammentare,
perdu la vista... e me sentu mancare:
ppe prima ‘ncacanatu, doppu stisu
me sentu e stare all’aria senza pisu...
stennutu ‘nterra “trovo il nuovo sito”
e se fruna l’aiutu du marito.
Annaffiatu ccud acqua, acitu e sale
illa me chiama ed iu, cumu Jugale,
circu e m’azare... dicu...” nente, nente”
tuttu se scura e cadu nuovamente.
31
Stennutu ‘nterra, là signu restatu
duve u medicu, doppu, m’ha conzatu:
“‘Ngegné... ppe n’atra vota ‘un t’azzardare,
facimu prima... bastadi chiamare,
fai tante cose, u sacciu, ma nud è
chissa... tra chille cose “fai da te“
32
Muzzuni e fumu puru intra u spitale
Ssa sigaretta vruscia la ragiune
fa perdere a nna vota la crianza,
eppuru tutte su brave persune
ma...chi cc’è cc’è... te fumanu ‘ntra stanza.
Dintra ogni tazza e cessu... nu muzzune
chi fa na gorna gialla de vrodata,
n’atru è propriu allu spicchiu e nu mattune
e ‘ntra le scale cc’è na simminata.
Eppuru simu dintra nu spitale
culle scritte: un se fuma, già stampate,
malati chi nun rescianu a jatare
e cruci de periculu signate;
e si ‘ncunu protesta: “‘ud hai misura”
senti sbottare una ch’è arraggiata,
“senza pacenzia pari na criatura,
cchi te pò fare nu pocu de fumata!
va bonu de ccussì? l’aria è cangiata?”
e rapa le finestre a spalancuni:
torna la tussa a chine era passata
ed alli sani arruzza li purmuni...
e tuttu chissu ppe na sigaretta...
magari na tirata...e pue se jetta!
34
L’hâu scippata
L’hai accucchiatu ancunu sordu?
viu ca teni a librettella!
“Alla posta signu stata, c’è versatu a pensionella,
e sinnò chine te guarda si nun teni cchi cce dare!
A vecchiaia è nu bisognu!... e n’avimu e preparare.”
Ma... a nna vota... de lu sinu
aggrancannu l’hâu scippata...
su sprejuti in motorinu
cumu fossi na ventata...
Quanti c’eramu lla ‘ntornu
tutti quanti... vi... restati!
Illa ‘nterra... e nue... ‘nciotati.
35
Cumu nu lampu... l’è vistu volare
“Te viju e frequente all’acqua a vussurìa!
a trovi bona? veni a rifriscare...
Nun si de cca! Mi pari de stravia...
ma vida cumu signu?! m’è ‘ntricare!“
Rispunnu: è nu piacire, tu addimmanna,
teni ragiune, vegnu a villeggiare
pperò nun signu straniu de ssa banna
puru si ‘u mi l’hai vista frequentare!
Mo tegnu tempu e vajiu ad acque bone
e chissa è tra le meglie... cce vaju chiaru,
me giova puru... abbascia la pressione
e pue è vicina e mi cce trovu ‘mparu!
“Ma Vussuria t’assetti? c’è la seggia...
e ccussì parru... tegnu cca na massa
chi ‘u duna pace... né u dulure alleggia
ppecchì è nu dispiacire chi nun passa...
Nu giuvine e vint’anni... cum’è fare?!
dintra nu lampu l’è vistu volare!
iu signu vecchia, spostu... mo sburìu
ma patre e mamma!?... chillu figliu miu!
Nun te fa gabbu, vi, ma ssu parrare
m’ha datu u lenimentu de sfogare...
Va figliu bellu...va... pensa a ssa nonna,
bona jurnata... va ccu la Madonna!“
36
U fumu all’areosol
“Chisà pecchì ss’adduru d’aria avana,
ccu aroma de sicarru... ne sai nente?
“Sarà ssu deodorante... l’aria sana
è n’essenza chi u vì... garba alla gente.”
Però ssu spinnu certu nud’avìa,
preferisciu nu pinu, na lavanda
nu profumu d’oriente, na malìa
a ss’adduru di scontu e superstanda...
“Si teni sonnu dorma ca t’è azare,
domani cc’è na granne fatigata,
è l’aria chi addolciscia il riposare,
perciò te dicu fai bona nottata”.
Ma iu stranitu mi cce signu azatu,
nu raspu cumu s’iu fossi abbragatu.
Vajiu guardannu e cce svelu l’arcanu:
dintra u port’acqua du riscaldamentu
nu spugnatu e muzzuni, chinu sanu
avìa esalatu ‘ntra l’appartamentu
ppe tutta a notte e finu alla matina
chill’aria bella... china e nicotina!
37
Frittule e jennaru 2001
“Mi la sentu a gentilizza chi faciti a mme chiamare
e cce vegnu ccu piacire tra de vue ppe celebrare
chissa usanza chi èdi antica, e pperò me para nova
ppecchì mai diventa vecchia chilla cosa chi te giova.“
Ccussì ‘ncigna lu maiale chi alla fine m’ha rispusu
doppu nu collegamentu chi s’è rivelatu “astrusu.”
N’atru fattu è capitato e no tantu ppe la rima,
ma ppe via ca nu maiale l’hamu fattu pocu prima
e...sapimu si è siccatu?
si se senta disturbatu?
conseguenza è ca sta cittu e u rispunna si è chiamatu.
Quante vote ai cellulari chiami amici...e invece senti
chille vuci chi rispunnu: “tenu cellulari spenti,”
ma al momento col “dual bend” una linia eradi attiva
e ccu chissa hadi trasmessu proseguennu la missiva,
ma u maiale, è abbarrucatu,
chine sa chi l’è giratu!
“Quante vote vi l’è dittu: stati attenti ppe la razza,
lu mangiare, a cumpagnia... v’a scordati a mucca pazza?
su animali chi a mangiare, erba sula cce vulerra
e quant’atru, ruminannu, loru trovanu ppe ‘nterra,
si c’è carne intra u foraggiu tu carnivori e voi fare?
è na bella turbativa da catina alimentare!
Stati attenti a cchi faciti... vue pensieri u vvi nne dati?
già se parra troppu spessu puru e l’omini clonati
ccu ssi jochi e biogenetica certi e nue su tra cancelli
fatti tanti,..paru tori ccu nu metru e gammarelli
chi nun ponnu caminare...
sulu e rejanu a ‘ngrassare.
38
Figlicé, vi lu ripetu: “fate salvo” lu maiale...
già mangiati salsicciotti ccu ‘ntestinu artificiale...
e ‘un c’è scrittu a provenienza...siti certi e cchi cumprati?
chi nu fossiru atri cosi, puru chissi riciclati?
Transgenico u mangiare, transessuale a cumpagnia
s’è una vota dicu: “e trans” ma, ogni jurnu è na ciotìa...
Naturale ‘un cc’è cchiù nente... trasgressione ppe ogni cosa
...n’atru pocu lu bio gas vi lu vinnanu a gassosa!
Nud è sempre bonu affare potenziare u riciclaggiu,
se distruggia la natura, li viventi e lu paesaggiu.
Pensa all’acqua chi vivimu...puru a nostra è già ciclata,
e ppe nni lla ‘nsapurire ni la servanu clorata
chi si a coci quannu vena e te para bella chiara,
facce a prova, supra u focu squaglia u stagnu da quadara!
Giuvinò simu là là... si voliti pue consare
quannu a cosa è sconquassata... nu vve resta che vrusciare...
Mo ve beffanu davanti e, dicennu: “mira el dito”
sulu azatu chillu e mmenzu, “l’indirizzano sul sito.”
Cchi ve dicu? stati boni, tuttu quantu è in vostre mani
praticati l’anticorpi e vaccini ppe li sani
Speru me voliti bene...chissu già me tena arzillu...
puru si me va la capu, alla fine de lu grillu...
chilla botta! alla ‘ntrasatta...ve salutu ohi gioie mie
è finire ppecchì tegnu scarricate e batterie.”
E cca chiuda.,..vi l’è dittu ch’era ‘st’annu amareggiatu
ppecchì ha vistu ca verace propriu nente cc’è restatu:
l’erba tena la diossina, ppe la frutta è arrisicare,
mangi pisci e cc’è mercuriu, cancarena è lu fumare,
c’è tant’aria e tossicosi, su velenu e medicine
39
ppe via e l’emoderivati, lorde l’acque de marine,
cc’è lu vinu al metanolo, ogliu e machina a ‘nsalata...
cchi facimu? mo ogni cosa va di nuovo rifondata?
Voi sapì cchi è naturale?
sulu a frittula e maiale
si è crisciutu predilettu
allevatu a latte e pettu
ca si cc’è un contaminato
escia bellu e immunizzato
ppecchì u latte de la mamma
sempre è bonu,nun te ‘nganna.
E pped oje nun cce pensamu
appagati ni nne jamu.
Pulizzati la cridenza
e domani? Diu cce pensa.
40
Nun sapimu a verità
Nannuzzu allu nipute va cuntannu
volennulu carmare ch’è arraggiatu
ppe causa e tribunale... cc’è ‘mmecchiatu
e aspetta ssa giustizia, annu pped annu,
chi ppe accettare ca ‘ud è veru nente
le fa campare a vita e nu pezzente!
Nun cc’è lu fattu, perciò nun è provatu
ppe ss’accuse chi ancora e vâu pensannu
“iennu vidennu e parrannu parrannu”,
sempre cchiù sulu resta e disperatu
ca ppe la vita sua cunta l’onore
chi nun se guarda cchiù cumu valore.
Ma a chin’è cunti ssi fatti esistenziali!...
na vota!... mo se nascia criminali
si ‘ud è diversamente dimostrato
l’accusa già t’annasca lu reato.
U judice e na vota era signore
chi fore e ogni ‘nteresse avìa de stare,
specchiatu e giustu aviadi de campare
d’ogni partitu si nne stava fore,
e si n‘inchiesta, e veru, se rapìa
stavi tranquillu ca se cunchiudia
ppecchì c’era deveru lu reatu
da testimoni e fatti comprovatu.
Era nu Salamune ppe saggezza,
sentìa le parti.. senza intuizione
nu lla sgarrava a giusta direzione
e a verità nu diventava pezza;
42
ppe cuscienza s’avìa d’approfondire
ca ognunu de la via pò deragliare...
E prove vere avìanu de trovare
ccu la mente disposta alle vidire;
senza difenna sempre e a spata tratta
a cosa ditta, ma chi nud è esatta!
A vita di cristiani ‘ud è nu jocu.
Chi tena la vilanza ha de pisare
sapennu quantu serva a nu sgarrare
jettannu galantomini allu focu.
A gente spera ca nun s’ammutassi
a cuscienzia ed in causa se chiamassi
perciò si pensa ca ‘un si pò sbagliare
né tantumenu te poi fa venire
lu dubbiu si de tuttu poi capire
e si hai capitu prima e cunnannare.
Mo cchi succeda? nun te sacciu dire!
Senti parrare bravi presidenti:
“troppi guagliuni fannu l’eccellenti
ppe la notorietà... se faû vidire;
Ma cc’è la voglia d’evitare i sbagli
de chine propriu ‘un ne puterra fare
ccu la prudenza, prima d’accusare
ppe modu chi e parole nun su ragli?
Na vota pp’essa capu de cantiere
c’era la prova du sapire fare:
tante opere chi avianu de durare,
e, dopu lu collaudu, avie u potere!
perciò nipute miu fatte la cruce
ca u veru ‘un se scancella ed avrà vuce,
43
è puru veru ca ppe senza nente
t’hâu misu supra a vucca de la gente,
ma chine te canuscia ‘un ci ha cridutu
e chissu nud è pocu... è un granne aiutu!
Sacciu ca e pene e Giobbe stai passannu...
chillu chi t’hâu cacciatu tu darannu.
Atru ‘un te sacciu dire: te dunerra
ssa vita mia si e cose t’aggiusterra.
44
L’è dovuta rottamare
Tu m’hai portatu ‘mbrazza sidici anni
pugliu pugliu assettatu e allu sicuru,
cce su crisciuti i figli, fatti granni,
cose chi né me scordu né trascuru.
Te guardu e sempre e cchiù signu prejatu:
bella, cunchiusa cumu na signora,
d’arreti, i fianchi, teni n’apparatu
chi ancora allu guardare m’accalora.
Mai t’è traditu... eppuru sempre i figli
predicanu ca oramai vecchia si fatta,
pocu sicura, e tanti sordi pigli
pped ogni cosa chi cce va rifatta.
“Quannu te lasserà nu nne chiamare“
rincaravanu a dose, “e te dicimu:
pensi alla spisa ancora e si l’è fare?
Decidate ca nud appezzentimu!
L’hai fattu u cuntu de l’anzianità?
u tempu passa e lassa signi a tutti;
tu dici ca è berlina e qualità,
motori e chissi mai si nne su rutti,
ma ‘ntra ssu tempu quante migliorìe
hannu cangiatu cose manu a manu,
l’aria condizionata ‘u nna volìe?
è na necessità ppe stare sanu.
Na machina cchiù piccula è pigliare,”
‘nsistiscianu a mme dire predicannu.
Ma cumu a guardu tornu a cce parrare:
bella, t’hai fattu ss’urtimu compreannu
45
e cumu sempre te si accuntentata,
hai cunsumatu pocu a caminare,
si c’era ancuna parte ‘ncirottata
nullu si nn’è accorgiutu a te guardare,
ca teni u trattu e nobildonna vera
ccu l’anni si rimasta na regina,
e mo m’è preparare a dire “c’era
na lancia Thema chi m’era vicina!”
ricordu: ppe “na perdita interiore”
se su appicciate luci allu cruscottu,
nu tubu internu “parte posteriore”
s’era ingottitu e quindi s’era rottu...
t’era mancatu u scambiu di calore
quannu a temperatura ti s’azava
ppe l’intimu tormentu du motore
chi alla frizione, bonu ‘un s’accoppiava.
Puru ssa vota te si accuntentata:
avimu manovratu u reggispinta,
nu spessoricchiu ccu na regulata
e si tornata bella, ardente e sprinta.
De tannu l’è ‘ncignata alla squatrare
quannu d’estate, u cavudu ne vulla,
ed acqua frisca ‘u ll’è fatta mancare
cumu nu manca alli cavalli a sulla.
Pensare che a scamaccianu, vacante,
spogliata e la ‘mpaccottanu a casciotta
ancora bella e, in fondo, interessante
ccu la passione ai tempi de la cotta,
46
è cosa chi nun resciu a digerire!
Intantu ppe l’acciacchi è ‘ntroppicata...
na toccatella e l’è fatta partire...
ma, possu stare ccu ss’arrisicata?
Purtroppu è cuntrattatu na guagliuna
“ippissilon Vanity” ccussì se chiama,
è piccirilla ma se fa gran dama
e le soddisfazioni mi le duna...
e quannu passa tempu e ss’è rodata
me dicianu ca va cumu na sita,
sutta le manu mie resta ‘mparata,
me seguirà ppe ss’atra menza vita
ca ss’urtimu giocattulu de lussu
u jurnu ca ‘u rinnovanu a patente
iu, caminannu, passu dopu passu,
ricordu certu a cchiù granne parente...
di cui li stemmi me volìa scippare...
e avìa ‘ncignatu ma ‘ud è avutu core
ca me perìa nu spreggiu familiare
perciò l’è dittu a llu rottamatore
si chisse due piastrine me pigliava
prima chi alla spogliare se junnava...
ccussì le guardu e me ricordu e cchiù
da Thema... e sburiatelle e gioventù.
47
A gelusia
Malerva arradicata! ‘u mora mai;
l’urtimu mazzu u trovi ppe curuna
ma ppe quale peccatu? nu llu sai!
E dintra l’agunia...là ti se spuna.
Velenu de jurnate una pped una
chiatru ppe sentimenti e fantasia,
jestima chi è cchiù brutta da sfurtuna
chi ammazza ogni legittima gulia
e chiaga e lu soggettu e la patuta
strazzati de ssa brutta malatia
chi né vida ogni cosa cumu è juta
e né che a nullu aggiova ssa ciotìa.
Curtellu scannaturu d’ogni bene,
scuru d’ogni jurnata e cuntentizza,
funtana amara, svuommicu de pene...
allorda l’amicizia ccu munnizza
‘nturvula fatti e chiagadi lu core,
scippa la vita.... e lu fa...pped amore!
49
A niputicchia
Na mullichella e carne vispa e tisa,
l’occhiu para na luce appiccicata,
passanu i jurni e, benedica, pisa,
criscia chi ti nne linchi na vrazzata.
I figli eccussì tantu ‘u ll’è guardati
e mmi nne dola...quantu haiu perdutu!
Eramu de lavuru abbarrucati,
e quante mossicelle ‘ud è godutu!
Ma forse chisse gioie, eru decise
de le godire in veste e pensionati,
quannu nun cunta cchiù si le cammise
colletti e puzi tenanu apprettati.
Cunta cumu se criscia a niputina,
si t’azi bonu, e u sule da matina.
50
U prisepiu a l’arberu e Natale
U prisepiu me porta nostargia,
u passatu me tornadi alla mente..
quannu eramu guagliuni... a casa mia...
u focularu, u paise e... quanta gente...!
Ccu lla famiglia ‘ntornu s’aspettava
la menzannotte ppe lu Bumminellu,
papà supra la paglia lu posava
propriu ‘mmenzu allu bove e all’asinellu...
appiccicava pue na lucitella
ppe l’angelu e la scritta: “Pace in terra“
supra la grutta e u cielu ccu la stella
tagliate intra la carta:... ’ntempu e guerra!
Se jia doppu alla missa, ‘ncappottati,
alla chiesia matrice... e avanti u spiazzu
vrusciavu, ccu vampili affacigliati
i granni cippi de lu focarazzu
e ‘ntornu cci rotavanu i guagliunu
ccu lle manuzze russe di geluni.
Usanze perse ormai... ed anticipate
sonanu e glorie... mentre stai mangiannu...
pochissime de nue restu assettate
e l’âtre avanti l’arberu aspettannu:
“un attimino!” ed è na rimurata...
lejanu i numi e volanu i regali:
mancu li vidi... a rrobba è già scartata...
ancunu si nne trovadi due guali.
52
Nascia nu mare e scatule e de carte,
mangiare e supra a tavula è friddatu!
Di cellulari a musica se parte
e ognunu dicia: ”Prontu?” e s’è giratu:
due passi e se disperda ppe la casa
ch’è china curma e nente cchiù cce trasa.
Senti li chianti de li piccirilli
chi vonnu li regali d’ancun’âtru...
“attenti, attenti“... cadanu i turdilli
ccu la sperlunga bona... ed iu mi chiatru...
chilla bella frittura...! era croccante
patate a pasta gialla... erû ‘mpacchiuse...
e mamme šcaffettianu tutte quante...
Ss’usanze nove... cumu su scunchiuse!
De cose belle... quali hannu portatu?
‘ntornu alle tavulate nun cce stannu;
Natale s’è arridduttu a nu mercatu,
ccussì cumu succeda a Capudannu;
spisate fatte a svacantacannizza
e quanta parte finiscia intra a munnizza!
Ssi Natali vacanti ‘u vorra fare
ma la risposta è chissa: ”e mo ppe st’annu
cchi vai truvannu!... boni avimu e stare...
sapimu si cce simu e cca a ‘natr’annu?...!
53
I discursi tra virgolette
Cchi te dicu!...Sunu belli e te ‘ncanti alli sentìre!
Atra cosa édi lu sforzu ppe circare de capire;
na movenza ccu le manu chi te paru prufessuri
ma ‘un capisci nente u stessu puru si schiumi suduri.
Me ricordu sse parole: “ca il lavoro era di nicchia
a prescindere e comunque riferito al territorio
ca poi c’era na filiera, in cascata de ssa nicchia,
chi s’avia d’articolare, “diventar laboratorio”
che passava nell’indotto, con quant’altro, a tutto tondo
e, rescennu a veicolare non si raggiungeva il fondo
perché c’è il valore aggiunto e che fa la differenza,
si spalmava, ‘ud è capitu ca dicìa de na carenza
riguardante il contenuto e il lavoro in sinergia
che dell’aiseberg era la punta, ci voleva fantasia
e che la diceva lunga di quant’era già il sommerso
e perciò, nessun cervello, qui doveva esser disperso.
Il problema? le risorse: bisognava interagire
e a trecentottanta gradi si doveva intervenire.
Iu ‘ncignava a me pensare ch’era tuttu risorvutu
assolutamente si, ma u lavuru duv’è jutu?
Per interagire megliu m’è portatu nu varrile,
ppe la nicchia du lavuru è cumpratu tri cannile
e l’appicciu tri matine ca bisoga esorcizzare
i diavuli e ssa nicchia chi nun fannu fatigare!
Sse parole su assai belle, ma de sule un quatru tantu:
tra prescindere e comunque cc’è bisognu de nu santu.
54
I fatti e l’espiantu
Gigité, l’ha captato chillu chi te vogliu dire?
Senti a mia... su cose e nente!... ccu muglierta t’è godire!
– Ohi cumpà... fossi deveru!... mai la trovu cumpessata!
supra e cose e fare assieme nud è mai sintonizzata!
“‘Ud è cosa, ‘ud è mumentu, ma cchi teni? si ‘nciotatu?“
chisse sunu le risposte tra le meglie chi m’ha datu.
Su trent’anni e ssa sonata... mancu tegnu cchi sperare,
certe vote puru a gioia la scuntenta e l’è ammucciare!
Ha ridutu sulamente ppe ssi fatti de l’espiantu
quannu è dittu ch’aderisciu, scrivu si pe tuttu quantu,
ca si l’organi su boni, alla morte e vogliu dare;
m’ha rispusu: “Stai tranquillu, s’è ppe chissu ‘un te stonare
ca vidimu eventualmente cumu e quannu intervenire...
nue restamu e lu sapimu cumu e cose hannu de jire...
nu me fidu de le carte e de quantu dichiaratu,
si ccu l’organi traccheggi... vannu a male ed è peccatu! “
Gigité, ma te vo bene?... vistu quantu è preoccupata
de la via ch’i pezzi pigliu al momentu da chiamata!
“Compà, chissu e cchiù me dola... ppecchì già cce signu a
pezzi
e si ancunu u perdu prima...mi lu dici cchi arripezzi?“
55
L’umiltà da contessa
Nu sbrilluccicu e brillanti,
tutti i jiriti occupati
e catine cchiù di Santi
chi cce ‘mpicanu i graziati.
Tantu... è sulu ppe umiltà
ca rispettu a quantu tena
porta in poca quantità:
‘ncuna cosa... appena appena.
Nun se minta lu collié,
e nun porta u solitariu
ppecchì... u vì?! ccussì cum’è
va apprezzata... e lu rusariu
ogni jurnu va a pregare
ppe nun se fare arrobbare!
Nun sia mai ssa cosa cca!
e ssinnò cumu facissi a mustrare l’umiltà!
56
Le puzzava... e ciminera
S’erad’iu?... me... già fujuta!
e né m’eradi spogliata!...
ppe na vita l’ha servuta
mo... l’hâu datu la pedata.
L’occhi e tena dissiccati...
s’ha vinnutu la cammisa
ppe li figli chi ha spusati
e mo senti ad illa, tisa:
“Non c’è largo per la vecchia,
la casetta è strutturata,
era fatta catapecchia
ora pure l’ho arredata.”
e prosegua a furestera
“puzza come ciminiera,
ha l’odore del salame
che portavano da giù...
non ha certo un solo figlio,
aria, non ne posso più.”
Però l’atre noricelle
ccu la stessa arragiunata,
scotulannu le gunnelle,
puru s’hannu pulizzata!
57
Lu cumpari... da purpetta
Cce vo pocu... na bugia, pue na bona mussiata,
ppe cce simminare dubbiu... la persuna è pulizzata
e si lu cumpari cunta ccu ricamu secretatu
lu cristianu chi cce ‘ncappa èdi frittu e ‘nfarinatu.
Supra terra de malizia ccu la mmidia ppe concime
trovi sempre e strummazzare ‘ncuna cosa ppe le rime
chi, condita ccu risate, ammucciate e toccatelle,
arricchiscianu la fera delle sporte ccu spurtelle.
Ma tu, amicu chi u canusci, cumu l’hai potutu fare?
“È lu veru, me spagnava, sulu nu potìa restare.
Sai cum’è... ssu munnu d’oje e ccu chissi chiari e luna,
si du seguitu ti scasi... ti nne vonnu dire ancuna!
E pue, tegnu figi e figlie... è restare appressu a gente.“
Ma ca perdadi la faccia chill’amicu?!... nun fa nente?
Hai capitu lu cumpari? bell’amicu da purpetta,
sempre l’urtimu chi arriva e lu primu chi s’assetta
e se pigliadi, allu megliu, un apprausu generale
specie quannu vena e mangia alle frittule e maiale.
58
Si ppe dire
Quannu sarà difficile parrare
volerrati sapire cchi pensava
e ve sporzati de scavuniare
si c’era cosa chi me turmentava,
quannu tenìa la forza... e jia sparatu
e quannu signu esciutu pensionatu.
Sempre l’affettu vostru... e si sgarrassi?
quale nume cce lassu... bonu sia!...
me ricanuscerannu de li passi
chi è caminatu e supra quale via?
Mo cunta cumu ti fannu apparire
basta na sputacchiella a nu giurnale,
na nequizia cchiu granne ppe pungire...
na vita sana fannu jire a male!
E la cuscienzia? duve va a finire!
sulu a famiglia canuscia la persuna...
Certu... la verità nun pò sprejire,
e lu tempu... e risposte ti le duna.
Ma quantu hannu e durare chissi affanni
e sse risposte arrivu?... – simu granni –
dintra ssu pezzu e vita de campare
o quannu simu tra e persune care?
Si, ppe dire, me spubbrica la gente?
“Te canuscimu... u tuttu è restu e nente”
me rispunniti vue... ma iu vulerra
ca su ‘nterrogativu nu nascerra!
59
Si... cioè... praticamente
Tu l’hai vista mo a Giuditta?
certamente ‘u lla canusci... senza ciglia... si le pitta..
S’ha studiatu a permanente curta curta e riccia riccia
certe gamme... nude e longhe e de supra... la pelliccia!
Voculìa senza na sosta...
Si caminadi, t’ancheggia;
‘mpizzu ‘mpizzu e ‘ntorciniata
si s’assettadi alla seggia.
Ppe lu restu?... na gallina
manca sulu u coccodé
ma lu versu è quasi guale
pecchì parradi a: “cioè”
dittu propriu ccu l’atteggiu:
fa de capu la girata:
“Si.. cioè... praticamente...
nu me sentu realizzata..
sa..la gente ‘un te capiscia
cussì tu nun si te stessa
campi senza avì piacìre
sto penzannu... veramente... ca mi nne volissa jire”.
Nel tramente se girìa... c’era lla nu guagliunastru
e fa càdere la manu... ppe salutu... ccu nu scastru...
Ruminannu la ciggumma
“Ciau... ragà... ve dittu nente!”
E rispunnu li vicini: “Si..., cioè..., praticamente...”
60
I discursi da vrascera
Seguennu l’a, b, c, ...
A carità pilusa
Figliu chi nun fatiga... è na ruvina!
dintra la casa fa la zimpunia
nun cc’è jurnu, né sira né matina
e de campare te passa ogni gulìa!
Sa piglia ccu lu munnu sanu sanu;
dorma lu jurnu ed esciadi la notte
predica, quannu è svigliu, du divanu
âtru ca “figlicè”...na passa e botte!
Se rucculìa de cchiù e nu quatrarellu
e vo truvare griffata a vestitura...
i sordi... aspetta...dintra u panarellu
e a mamma dicia... ”povara criatura!”
Ma si orvica li jurni intra nu lettu
senza voglia e curaggiu e ‘ncuminciare
mi dici cumu fa a pigliare e pettu
e situazioni?...e guarderà passare!
E lotanìa ppe fatti mai ‘ncignati
e ppe furtune chi averranu e venire...!
Famiglie chissi, ne ponnu parturire?
Ppe ssa risposta è megliu cce pensati!
62
A cumpagnia d’Adamu
Spessu sse giravote a storia ha fattu,
e a jire suprasutta n’ha ‘mparatu,
ca ‘ud è de mo chill’erramu de fattu
ch’hadi vrusciatu tuttu u simminatu!
De quannu è cumparutu ha male agitu
ca u paravisu l’era statu datu,
ppe fare quantu l’eradi proibitu
si l’ha perdutu e sulu guai ha lassatu.
L’ominu sulu...è nu fatigature...
lu guaiu e sempre è stata a compagnia,
chiamala cumu vue: na mgarìa
chi già allu troppu ha misu e chicature...
Ca si allu giustu n’eramu fermati,
li guai nud eru mancu ‘ncuminciati!
63
A fantasia ppe rimediu
A vita de famiglia...s’è ntricata...
s’è persu u capu e tuttu...Una pped una
e cose ‘un se prisentu, ma ad ondata:
a prima attoppa e l’atra te ‘ncavuna!
Squadata tutta, a pasta si ‘mpacchietta,
pigli nu filu e s’aza na frittata;
e cose ‘mbece, tutte e senza fretta
l’è fare bone e ognuna accriteriata.
Mo nun ce poi, de supra, ragiunare,
ca u tempu è pocu e tuttu s’ha de fare,
e prima chi a richiesta è formulata
l’è avire bella pronta e priparata...
e ad èscere e ssa zona de ciotìa
dicianu ca cce vo la fantasia.
64
A furtuna è ssu dulure
Arrivanu, l’abbrazzi, si prejatu...
cumu si mai te fossiru partuti:
cce dici quante cose hai priparatu,
vonnu sapire li fatti accaduti...
Ma prestu, avanti a porta, già conzate,
cumparanu e valigie da partenza...
nun sai cumu e jurnate su passate
senza potire stare ‘ncumpidenza...
L’abbrazzi, pettu a pettu, e li saluti...
l’hai visti pocu e ssi nne su volati...
ohi cumu è amaru... l’è vìdere partuti,
cumu si nun ce fossiru mai stati!
Eppuru è na furtuna e ringraziare:
luntanu sì...ma vannu a fatigare.
65
All’amica pensionata
È na bella circostanza, bellu è puru quantu dici...
ppe nun perdere lu passu, mo prosegui ccu l’amici.
Te cumpessu, haiu pensatu e te dire ‘ncuna cosa
de portata spumaggiante e de chiacchiera festosa,
e pperò, subitu a pinna, ha pigliatu la scansata,
e lla, supra e cose serie, a nna vota s’è posata.
Propriu quannu se cunsuma na simana fatigata
ed aspetti, arrabbattunnu, a duminica sonnata
chi du marti la pripari... e cce pensi e la ‘nsapuri,
e, de vernu o tra le neglie, china a vidi de culuri,
a nna vota se prisenta ssa duminica de vita
ppe cunchiudere, arrivannu, una parte de la gita
chi prosegua jurnu jurnu e ccu fatti la scrivimu:
una pagina a jurnata finu a quannu na sentimu.
De duminica cchi fa? ‘ncuna cosa ‘ncuminciata
te divaghi, ‘ncuna urgenza, una bella alligistrata...
te tratteni ccu n’amicu...parri e l’urtima elezione...
pensi all’anima, alla gente, alle cose fatte bone,
ed a tante cose e nente...fai na bella cumpessata
e cce chiatri a te vidire cumu s’èdi ‘mpurverata
bona parte da cuscienza...chilla non professionale
chi, perrò, de cchiù mo serva “per l’impegno nel sociale.”
Tu si brava e sai vidire tuttu chillu chi cce serva
no sortantu alli vicini...ma ppe tutta ssa caterva
de nue amici a ppe quant’âtri chi s’aspettanu vivennu
de trovare una speranza ppe campare surridennu.
66
E pperciò nue te dicimu de te gòdere tranquilla
ssa duminica de vita cumu fossi piccirilla
e restare tra l’amiche e ll’amici spenserata
ccu l’amure du vicinu ppe te godere a jurnata.
Cumu dintra n’aula e scola assettati ni consamu
e ppe chillu chi sai dire tutti quanti t’aspettamu
67
A llu sapire!
Tuttu quantu è cunsumatu
se ritrova pensionatu
e la moglie sua divina
cchiù de santa è già una e trina.
È tranquilla e lu cunsola:
nu potennu stare sola
è resciuta, ccu pregare,
lu maritu a fa campare!
ca ppe via dell’aldilà
ti lu fa restare cca
e l’ha dittu:”è già ‘mpetratu
resti, ma... si cunnannatu
a scuntare e punizioni
ca m’hai fattu male azioni!
però tegnu la ‘ncumbenza
d’accordare l’indurgenza...
me capisci?... ti nn’è stare
propriu vì... sulu rigare!
Chissu è quantu già è cunchiusu,
mo, facimune bon usu!”
Certu, cumu cunnannatu,
illu, è statu agevolatu.
Cchi furtuna e granne ausilio,
– la cunnanna è a domicilio –
e alla casa lu restringia
ppe ssa pena chi ‘ncumincia
mentre, chilla già passata
69
nu lle vala!... ‘ud è cuntata
ppe mancanza d’intenzione...
mancu e doglie vannu bone!
e nn’ha avutu!... a cce pensare
già potìa risuscitare!
70
Al naturale
Scrivanu jurnu jurnu a giovinezza
e de la casa sentû la certezza;
ppe le zite cce vo la vicinanza
chi mantena lu sangu a mišculanza!
Quannu te spunu ‘mbrazza li niputi,
ogni vota ccu prescia... e su partuti,
te lassanu lu loru megliu jure,
e, si su carmi, ‘un cce su meglie cure,
si su ‘nzirrusi, megliu du spitale
u liffiting tu fannu al naturale!
po se partanu ‘nterra... arreti tu,
rumpanu e cose e nu lle trovi cchiù!
71
A luce chi se sprida
Chissu... è metudu Jugale:
fore u sule chi te ‘nceca,
dintra chillu artificiale
e la luce chi se spreca!
“Ssa persiana azativilla
ca ‘un se sciolla la titilla!”
E però parri a nnu muru:
‘ntra le stanze? sempre scuru.
72
Amaru ‘nnamuratu de gulia
L’acqua vivuta a guccia ‘un caccia arsura,
cchiù assai lu desideriu te turmenta
cumu ‘ntra nu desertu de calura
aspetti che u buccale se prisenta...
e aspetti, aspetti ma...chin’ha de dare
fa perda l’acqua e nu te fa spacchiare.
Amaru ‘nnamuratu de gulia
chi aspetti amure prontu chi se da...
E’ megliu si l’assicchi a fantasia
vistu ca u principiare nun se sa.
Chi tena sangue friddu nun capiscia
e nun se sa jettare a vrazza aperte,
l’amure nu ‘ncumincia ma finiscia
quannu te scanzi sutta le cuverte!
Amaru ‘nnamuratu de gulia
forse te resta sulu a fantasia.
73
A misura e quantu basta
Lu vidimu cca stasira: su crisciute e tavulate,
figli granni e puterusi ccu sse belle fidanzate.
Iu v’abbrazzu e ne vidimu, augurannuve a salute,
alle feste de ‘natr’annu...chisse e mo si nne su jute!
Quannu vue siti presenti ed attornu ni girati,
è na festa tutti i jurni...pecchì vue rigenerati.
E l’aguriu nostru è chissu: cunchiuditi tutte e cose
ccu furtuna, ccu salute, cud amure, juri e rose;
Cumu sale intra a minestra e basilicu alla grasta
fossi “u sordu” sutta manu a misura e quantu basta
ppe accitare li bisogni mantenennu u desideriu
e l’amure ppe le cose chi circati ccu criteriu.
74
A musica a pompa: pom...pipì, pom...pipì
De quannu u munnu è munnu,m’hannu dittu
che l’ure da matina tenu l’oru;
ppe li quatrari e mo...t’è stare cittu:
chillu chi è bonu...u sannu sulu loru.
E’ puru veru...ma si viju jettare
chiss’ure terse e cielu pulizzatu
quannu la vita ‘ncigna a gnermitare,
me para na jestima allu criatu
chi te rapa na pagina a jurnata
ppe cce scrivere cumu l’hai ‘nquatrata.
Dicu sse cose no ppe predicare,
ma sulu ppe mustrare nu caminu
chi avimu fattu senza ne ‘nciotare
dormennu le nottate a sonnu chinu,
circannu lu silenziu ppe studiare:
nun c’era musca chi sentìe volare!
Mo ti nn’accorgi...parta lu Ci Di
e la musica a pompa: pom...pipì...
75
Ancora ‘un sagliu
A manu sfarfallia chi a vidi duppia...
e da luntanu para nu ventagliu...
“alta temperatuta”...ancora ‘un sagliu
ca si arrivassi a quota de tizzune
a vampa me frunerra a nnu volune!
Megliu lassare u tempu e rifriddare
restannu ‘ntuornu a casa...a caminare
76
A notizia in esclusiva
“Aspettamu” hannu dittu, “na criatura,
due misi scarsi e ancora ‘un se po dire.”
Ha de passare u tempu...se matura,
ppe mo ssa gioia, dintra hâmu e tenire.
Partecipare, quindi, n’è proibitu
puru si la volissimu cantare
davanti a chiazza, e pue fare cummitu
ccu parenti ed amici a festeggiare.
Però le cose, a tempu s’hâu de fare...
piglianu cunsistenza la via via...
avanti u specchiu, llà possu parrare
de li segreti de ssa figlia mia:
mi guardu, mi salutu e mi ringraziu,
ripassu e ridu finu a chi me saziu.
Ma ripensannu pue la circostanza
e a chilli chi rotavanu intra a stanza
viju ca ssa notizia in esclusiva
parta pubblicitaria e a tutti arriva
e ca jiurata: “segreta ha de restare”
supra li manifesti a poi trovare.
Decidu loru...simu esecutori
de li cummanni loru...ssi tesori!
77
A nottata
Šcanti la notte e zumpi de lu lettu
ppe vìdere chin’è ch’è ritornatu...
ancora nente... e senti supra u pettu
nu pisu spasu... ormai si dissonnatu!
Alla secunna azata vai spiannu
allu soggiornu, e lu giubbottu vidi,
na granne scarpa storta chi sta ‘mpannu
supra nu saccu giallu... e mo ta ridi
ca trovi a prova, senza fare sbagliu,
du “picculu de casa“... chi è ricotu.
“Papà, ti sei svegliato?...apra ca sagliu”
n’atra è trasuta, iu ‘mbece restu e rotu...
e cce vo jurnu fattu ppe ‘ncuntrare
u terzu... mentre scinnu a fatigare.
79
Appressu tutti... a prucessione
L’adduru e latte?...e duve u trovi cchiù!
mo su tutte all’essenza de tabaccu:
sugaru vrusciatizzu o su per giù,
supra nu monumentu chi è lu taccu,
labbra e carbune...e pue...minigonnate
sbattanu e ciglie e allarganu a “cioè”...
le cosicelle e supre scappottate
mustranu chiaru tuttu quantu c’è.
E tu segui ssa moda scumminata?
te si guardata bona la matina:
bella, lucente doppu na lavata?
a quinnici anni teni a carne china
nun c’è bisognu de sse mašcarate
e né de mosse ardite ppe attirare
stannu in atteggiu a fimmine campate!
a crozza parta sulu a vve guardare
ca frutta bella e frisca de stagione
se tira appressu tutti....a prucessione.
80
Appressu a moda “e fimmina siccata“
Scinnìa da ruga, e prescia, ammantisata,
le dicu: duve curri stamatina?
u vi ca finarmente t’è ‘ncuntrata!
N’aviadi spinnu e dicia... a niputina?
“E cchi te cuntu...e cose bone u vannu,
me guerrizzu dicennu: -ti cce abbaca?ma illa se distruggia...va vacannu
e sutta l’occhi spreja e se divaca...
ppe nente si cce jocadi la vita
appressu a moda e fimmina siccata
ma chine nun ce nascia costruita
diventa sulamente na malata.
Cchiù passa tempu e cchiù la vidi stanca
ma vida certe vote!.. cchi le manca?
Sai cchi te dicu? megliu ‘u nne parrare,
è fattu puru tardu, t’è lassare.”
E de ccussì me chianta intra a vinella,
scanza ccu grazia... quantu è ancora bella!
se fa dintra le spalle na stringiuta,
na lacrima s’asciutta...e si nn’è juta!
81
A praivasi
Avia d’essere chissu u mise bonu?
puru lejutu in euro è na palata!
“a ciel sereno” è classicu: nu tronu...
“Senti, lu gustu è persu da chiamata,
né sacciu e quannu ‘un parru a mia sorella,
tantu chi a vuce sua mi l’è scordata
perciò, cchi mustri a fare ssa tabella?
stai tu,alla casa, tutta la jurnata.”
Rispunnu e dicu i numeri chiamati:
cce sunu tutti e se po’ fa capace
cumu ssi scatti se su liberati...
Se ferma, nu rispunna, il labbro tace
ma sta tirannu u jatu...e lancia in resta,
cud’argomenti fini ed accitanti
mi cce sa sgarrupare na tempesta
duve cce vo l’aiutu de li santi!
Signu partutu male ed è sbagliatu,
ccu la tabella...u nervu l’è toccatu!
E sai cumu è frunuta? ca m’ha dittu:
“A praivasi mo cc’è... ppecchì hai svelata?
nun te vogliu cacciare ssu dirittu
l’è leja tu...ccussi resta privata!”
82
A premiazione
“Forse t’avissi mo e muntare a capu?
tutti i presenti, u sai, m’eranu amici...
e pue, parramu chiaru, si nu rapu
ssa poetica vena?...tu cchi dici?
Si ss’acqua nun te ‘mpunnadi lu core
quale spacchiu dunassi alli presenti?
dicimu u veru: si nu traduttore
e ciò chi dicu...a vote nu lu senti.
E’ propriu de cussì!... me guardi storta?
tu pensa: chine spira ‘ntra la mente
le cose, le cchiu belle e ti le porta
ccu versi già cunchiusi ppecchì e senta?
tu minti u nume sutta....ma un te pare
firma congiunta avissimu e signare?!
83
A seguitu da spusa
Già se senta a rimurata...
fujia fujia...ognunu curra...
“c’è la spusa!..èdi arrivata”...
e la gente chi s’ammurra
da vinella a guardiare
ppe la videre passare.
E se toccanu e cummari,
chine parra, chine rida,
cuntû fatti pari pari...
“Guarda, guarda...già si vida!“
E cumparadi apprettata:
è na stella de sprennure...
una vesta arricamata,
velu supra e scollature...
“Viva a spusa”...illa ‘un se gira
e va a passu arrittimatu,
c’è lu strascicu e ss’ammira
ppecchì è riccu ed aggraziatu...
Già è arrivata allu sacratu...
jettû pampine de rosa,
lu portale è spalancatu,
tisu u patre de la sposa.
Sona musica e campane,
nu paise cc’è chi guarda:
Chine trasa, chi rimane,
ancun’atru chi s’attarda...
Illa avanza a velu spasu tra due fila de ‘mmitati,
all’ataru cc’è lu spusu, e mo tutti sunu azati
84
e le guardanu u vestitu, li ricami...cumu è fattu,
cumu u velu l’hannu misu... bella è...para nu ritrattu.
Se ‘ncomincia la funzione ccu la gghiesia a furmicaru,
ccu discursi fatti citu, chi proseguanu a rusariu
e cussidi nun se fruna a parrare de la spusa,
du corredu chi se porta, e si è propriu cumu s’usa,
du corpettu ch’è nesciutu de le manu e zia Luisella
‘ncuminciatu quannu a spusa era ancora quatrarella;
quannu assieme ad acu e filu se cusìa la fantasia:
cchi quatraru se pigliava, si restava o sinne jia.
Mentre cùntanu ssi fatti sta parrannu u sacerdote,
dicia: “U bene e l’unu all’atru, è la vera meglia dote,
e si doppu i jiuri e rose ‘ncuna spina pò venire
vi cce vo na cosa sula ppe l’unione mantenire
ch’è rinunzia da ‘mparare da la vita chi fa scola:
Nud aviti e liberare chilla urtima parola,
chi, resciuta a mantenire, e si dintra la lassati,
nun cce su cose du munnu chi ve vidanu spaiati.“
Cca s’appuzzadi alla ricchia, sulu ppe parrettiare,
a cumpagna da vicina chi nu rescia a ‘un criticare:
“E mo è sulu n’apparenza, sulu sordi de jettare
ppecchì ss’abiti de spusa... dopu nun se ponnu usare...
mancu durû na jurnata!... giustu u tempu de l’evento
cumu e supra nu vignanu spernuzzassi sordi al vento”
- Pped ogni abitu, -rispunna la vicina,- u sai? volissi
ca la spusa chi lu porta una storia cce scrivissi
de na vita juta bona, ccu problemi superati,
de salute, de lavuru e de screzii e parentati.
Sai cchi dicu? fa piacire videre abiti sfilare...
ogni tantu a fantasia puru s’ha de liberare!...
Nun te senti giuvinella, certe vote, si li guardi?
nun te vena de pensare ca ppe nue, forse ‘ud è tardi?
85
Nel tramente hannu cunchiusu e lu parracu ha finitu,
c’è lu vattimentu e manu ppe la spusa e ppe lu zitu...
Su commossi!.. su guagliuni! stà ‘ncignannu ss’avventura...
chi e portassi ppe lu munnu...ccu chill’allegria chi dura!
Mo se votanu e l’ataru e principia a vita loru:
l’aguramu e mantenire, sempre u stessu anellu d’oru!
86
A settant’anni cchi cangia
A nnu parente granne è dumannatu
cchid era chi l’età modificava
e, circa u fare, cchi s’era cangiatu,
vistu ca l’anni sui boni e portava.
Ha pensatu e pue ha dittu: “Gioia mia
na vota, puru a notte fatigavi!
Chillu chi va cangiannu è l’energia;
mo t’è appentare e prima ‘un te stancavi.
L’acqua chi porti, trasuda de lu catu
e puru stannu fermu cc’è perdenza,
dura de cchiù si è bonu e si è stagnatu,
ma se riducia, fruna e resti senza,
e si ccu na sursata t’è spacchiare
ssu sursu d’acqua ti l’hannu de dare.
11 maggio 2003
88
Aspettannu
Ogni vota chi partanu
nnuci* ‘mmacante...
U jurnu se ferma
supra e spere du riloggiu.
Quannu u telefunu sona
se chiatra la vita
e le gamme,
nu pisu pisante
nu rispunnu alla prescia...
l’azu ccu speranza
ma
hannu sbagliatu numeru.
e ‘ncioti
ppe cumu sburiare...
aspettannu.
*ingoi
89
A ssa terra chiagata
Aria addurusa, terra profumata...
puru li muri a siccu e petra janca
te portanu e luntanu,a nna ventata,
storie e suduri e gente...chi mo arranca.
Nu šchiaffu d’acqua supra u scogliu arriva
aza na šchiuma...e para te saluta...
sbriglia la fantasia chi va...chi scriva
fatti... gente chi parta... chi è venuta...
jochi d’amure e chilli lampi d’occhi
chi ‘ncuntri e pue se vannu ad ammucciare
cumu rota n’anellu...e te ‘nginocchi
e veni, ritornannu... allu circare.
Cce su cose sbagliate ma...cce passi...
è tuttu u restu chi tena malie...
Arriverà lu jurnu chi portassi
lavuru a tutti e pace sse vie vie
ca ppe lu restu...cchi cce manca?...nente:
ricchi de core...tanta brava gente.
Agli amici di Calarossa
90
A temperatura mite
“Si arridduttu a nu catusu
ehi!...te jetta ogni ventata!
Ma te vidi?...te si chiusu...
cumu a passi na vernata!
Tu m’hai vistu ca ‘u mme sentu,
culla freve signu esciuta,
nu pocu aria!...mancu ventu,
ccussi a vita l’hai frunuta.”
Iu, ppe ‘un senta litanie
m’azu e fora signu jutu,
(ma si ‘un curi e malatie
cce rimani: ricadutu.)
«Propriu chissu ‘ud avie fare,»
u dutture ha decretatu,
«sse punture ‘ud è lassare
stannu dintra, riguardatu,
cc’è bronchite, ‘un se fissia,
è ‘ntasatu nu purmune,
ohi signò, si nud escìa
nu l’azava ssu frevune!»
“Ohi dottò... siti sicuru?
nud è sulu male e gola?
stessa forma è avutu puru
e cce signu juta a scola!
Dottò, stadi a chilla rasa
a temperatura mite
quannu pulizzamu a casa
propriu ppe la purmunite!”
91
«Ohi signora mia che ho udito!
nud è cosa de scherzare....
cca cc’è in bilico il marito
o...u volimu pulizzare?»
“Nud è nente ca stai bonu!
no dottò?..illu è nu tronu.
Ccu ssa scarrica e gnezioni,
dintra l’organi su boni,
e guarisci... ‘ud è ccussì?
u dutture ha dittu si.”
Doppu u mise signu azatu
puru ancora ‘ncatarratu;
è pigliatu u mandolinu
ppe me fare cumpagnia...
m’ha trovatu: “Soni e finu?
mo stai bonu...bene mia!
Hai perdutu u sovrappeso,
menu male!...eri n’obeso!
Ti l’è dittu, m’è sta a sente
fai la finta ca ‘ud è nente...
e ccussì pigli la via
chi se ‘mpesa a malatia.”
Dicu: senti, è chissa a via
chi hai pensata ppe ssu viaggiu?...
e me voi, perdutamente,
cumu membru e l’equipaggiu?
92
A via da sigaretta
Rapi lu libru e lu muzzune trovi
duve na vota c’era la pansé...
moni cce jujji cinnera...riprovi,
resta la nicotina col “flambé”.
E sigarette lassu itinerariu
chi poi seguire jennu manu manu:
primu muzzune, n’atru...nu rusariu
ch’inchia biccheri, tazze e piattu chianu.
Trovi la gornicella de suffrittu
ccu l’ogliu tornu tornu allu muzzune,
lu fumu saglia a filu...ppe derittu
pò se girìa, se sfrangia a mmuolicune!
Te ‘ncanti!... chill’adduru de cucina...
segui cull’occhi...e mè!..là cc’è vrusciatu,
allu spicune e sutta a guantierina!...
c’è chinu e ‘mprunte!...u mobile è anticatu...
e ‘n’atra sigaretta è mmenzu a tazza...
c’è ‘mpinta, tisa...ti cce fa pensare!...
a vita, tante vote, cumu è pazza,
mantena all’irta chi s’ha de jettare!
E pue... li muzzicuni intra u piattinu
chi ‘ncutti ‘ncutti stannu nginocchiati!...
cchiù friddulusu ancunu è a rotacinu,
de nu prisepiu paranu spuntati...
e lu muzzune granne?... ancora fuma,
se stringia a gorna d’ogliu e se cunsuma.
93
A vita
È nu jurillu e trempa,
pue, na jurnata e ventu
lu spoglia ‘nzanu e nu llu vidi cchiù.
Ma e pampinelle tutte
ad una ad una
se juncerannu a n’atru pizzu e munnu
e cchiù lucenti e belle
le ‘ncuntri tra le stelle...
Vestutu de culuri mai pensati
e ccu n’adduru
chi nun ce criditi,
lu megliu jure tra li juri coti
ca nente de ssa vita va perdutu!
Puru nu cardu...
lu trovi jurutu.
94
A vota chi ne fa ricriare
“Via cchi me cunti figliu!...l’hâu tagliata
ppe cce cacciare chille due armelluzze!
m’ hâu dittu ca ti c’eradi restata...
vue sutta...rimaniati a manu muzze,
pue tuttu è risorvutu graziaddiu...
mo cumu sta?” - S’ha de canalizzare,“è chissu è l’urtimicchiu?..bene miu...
cumu è crisciutu!...Famminne prejare!...
Trasu ca mo salutu a mammarella,
quantu è passatu!...se mantena bella?”
Appena si ‘ntraguardu su prejate
ppecchì cumpagne e scola eranu state,
ma cumu a manu stenna a salutare
u movimentu a fa canalizzare...
Nu vattimentu e manu... e cchi risata!
Illa pperò, rimana ‘mbarazzata
e le dicimu: “Si bona venuta
l’âmu aspettata...e ss’aria s’è movuta!
Chissa è la vota chi ne fa ricriare
chillu chi sempre avimu e silenziare.
95
A ziu Pasquale
Chissu è brinnisi pensatu de lu figliu ch’è a Torinu
s’è ‘mparatu tante cose, manìa casa e sa de vinu.
Allu porcu e Ziu Pasquale volìa essere presente
ma si nun c’è de persuna, c’è restatu ccu la mente:
“tuttu godu e tuttu viju, cose fatte ccu gran cure
ma, si sa, ca li ricordi, nun te portanu u sapure...
Divertitive cuntenti, ca bellizza aviti e dote,
bone frittule ppe tutti,
signu Stefanu, il nipote.
Cerisanu 2003
97
Basta
È veru!...coglia puru a magarìa
chi te mova lu sangu chi te strozza,
libera la pullitra fantasia
e arreti i fumi si nne va la crozza...!
Ma tu è tenire ferma la capizza
ppe ‘ncatinare la pullitra pazza
ppe ‘un te sciollare escennu fore pista
a ruttecollu... mo è fermare e basta.
L’hai fatta ssa curruta e cavallina,
fermate mo chi a vutta è ancora china...
e pensa....ca ppe chillu chi te resta,
è megliu la vijilia de la festa.
98
Basta na vota sula
Le sai e punture ppe te vaccinare?
fatte già prima della giuventù?
e trivalenti!
Su cumu e mugliere,
na vota “prese”
‘un cci nne vonnu cchiù.
99
Basta nu pocu d’armunia
Simu granni e arreti a nue, chiaramente, c’è “u passatu”
ma davanti, si allungamu, nud è tuttu guadagnatu?
Nun ce vo lu granne focu chi vampila le fureste,
basta ‘ncunu focarellu appicciatu ppe le feste
ccu nu pocu d’armunia, senza ssu “lassame stare”
sinnò, puru u fochicellu ni l’avimu e riscordare.
100
Benedizione e l’abitinu
Si lu tenìa ‘ncattatu
intra lu sinu...
Era addirruttu pella
supra l’ossa!
Dentuzzi e fore e labbricelle e cira...
Madonna mia
lu core s’è perciatu,
diciame Tu cchi è fare...
T’ha guardatu!
Li s’appicciu l’occhiuzzi...
Jatunìa...
Ohi cchi dulure Madonnella mia.
101
Brinnisi alla frittula 98
Me ricordu e tremu ancora ripensannu alla quadara
chi cull’acqua addissiccata se vrusciava para para,
cosa chi nud è successu, cumu aviti assapuratu,
ppe nu santu prutetture chi sse frittule ha sarvatu
de li guai de la quadara ppecchì illu le vò bone
datu ca su pue l’effetti a tenìre a tradizione,
e l’effettu è travolgente, cumu sempre ‘un c’è l’eguale
quannu è all’opera u primariu ccu li guanti, ch’è Pasquale:
tuttu quantu ha rianimatu e la frittulicchia è viva,
quindi a prognosi s’è sciota dopu “terapia ‘ntensiva.”
U periculu scampatu, mo n’ha fattu esilaranti,
damu sutta ca maiali nue n’avimu e fare tanti,
e stavota dicu “nue” me ricogliu nella lista
ppe nu sprejere n’amure maturatu a prima vista.
Perciò fissu appuntamentu già ppe l’annu subentrante
ch’a passione du maiale s’ha de cogliere all’istante:
unu all’annu ha de restare
ed a turnu avimu e fare.
Chissa quindi è la ‘ncignata chi, partuta stamatina,
ricominciadi li canti da “commedia ch’è divina”
e lu jurnu ti s’appara
quannu roti la quadara.
Nu biccheri a tutti quanti, ma...unu sulu, ppecchì è sale
si ‘nsapuri ccu l’affettu e condisci ccu maiale.
102
C’è la scola
M’hai dittu ca te lassu sempre sula,
ca giuventù è passata, u tempu vola..
e mo a nna vota u desideriu cala
ccu la consueta scusa: “c’è la scola,“
e puru quannu cangiu la proposta
tu me rispunni: “nu me duni sosta,
te vegnu appressu e si ca fazzu motu
cchiù caminata e chissa... ma si ciotu?”
Seguennu a ‘mpacchiu ppecchì s’è spunuta
a nna vota...e ripiglia: “‘un t’è bastata?
vi quantu giri?... ed atru ca n’esciuta,
già chissa è na signora caminata!
de stamatina signu appressu a te:
cchi voi? nu matrimoniu o na turné?”
103
C’è sempre ‘ncuna cosa chi va bona
Tu fattill’escia u jatu stamatina!
E cchi cos’è... me pari u due novembre...
u munnu graziaddiu nu va a ruvina....
Te chiangi guai ppe tutti!...è cussì sempre!
Avissa d’essere iu la disperata
ca t’è vrusciatu cavuzu e cammisa
e supra u giaccu puru... na ferrata...
propriu allu pettu!...ha fattu na riprisa!...
(Ti le cumpri sse cose a misto lana...!
centu ppe centu e te restava sana.)
Eppuru signu allegra... nun ce paru?
ma si...sulu alla morte ‘un c’è riparu!
Ha vistu?...li cazetti l’è trovati
su dintra a varichina...su smacchiati
ed hâu cacciatu nu culure bellu...!
si vidi!...te starannu nu pinnellu.
C’è sempre ‘ncuna cosa chi va bona
‘un t’arraggiare...u senti cumu trona?
Esci cussì cu lu cappottu novu
e nun se vida giaccu nè lu restu.
Vi..mangia ssa ‘nzalata..su...c’è n’ovu
e puru u supratavula... fai prestu,
na cravatta vivace...cci nn’hai tante!
escia...ca già cussi tu si elegante
u vidi?..cca tu ti nne lighi centu
distintu teni sempre u portamentu.
104
C’è unu sulu chi sa tuttu
Propriu quannu si malatu e correnti ‘ud è pigliare,
propriu tannu nun c’è pizzu chi nun s’ha de pulizzare,
e se vida u desideriu ca tra tutte e pulizie
cci nn’è una “e tentazione” chi riguarda propriu a tie!
No ppecchì, loru ‘un te vonnu, né ppe mala volontà,
e ca, propriu... dintra a casa... si nu ‘mpacciu...megliu llà.
Duve vai, duve te sposti, llà ritornanu a lavare
e, ca doppu u pannu asciuttu, chillu ‘mpusu hâu de passare!
Ma cce si.?..ppe nun capire
ch’èdi tempu e ti nne jire?
Teni a freve chi te squaglia, funna u nasu da frussione,
e te dicia:”si fissatu ppe na picca e alterazione.”
E ritorna a rapa porte e finestre a spalancare
ca l’ha dittu u specialista,”l’aria sempre hai de cangiare.”
Puru n’atru luminariu, riferiscia ca dicìa:
“U ricambiu nun fa male, l’aria bona fa la via,
ca riviscia a purmunera,
ccu “l’effetto primavera.“
E deveru cce risorgi,...se ‘ncumincia n’atra vita
duve mancanu e correnti e a mugliere ‘ud è cchiù zita,
e pue, e veru, suprattuttu,
c’è unu Sulu chi sa tuttu!
106
Calza a “modulo continuo“
Stai pped escere de pressa,
si già tuttu alligistratu,
ti cce mancanu i cazetti,
ti li quazi e si apprettatu!
Ma t’accorgi...allu garrune
cc’è nu bucu!... nu purtune!
E cchi fai? te ‘nqueti e gridi?...
tira a punta e scinna tuttu,
guarda dopu...nun ce cridi?
nun se vida cchiù lu ruttu.
Ti la conzi ppe soletta
quannu crisciu e chicature...
mo se fannu a gamma longa
e n’ammucci de rutture!
Nun te quatra? ‘ud hai capitu?
te ritorna cumu nova;
quannu ammucci, ppe tirata,
a quazetta... se rinnova!
“Calza a modulo continuo“
scinna sempre...quannu frune?
quannu a lastica de supra...
è vicina allu garrune.
107
Cantu d’amure alli niputi
Luce de l’occhi e vattiti du core
malìe d’amure e gioie du campare;
primavere intra lu vernu
medicine a ogni malannu,
iu volissi caminare
i primi passi vostri
assieme.
E si veniti e ‘ntornu mi girati
chinu de gioia restu si cce siti;
v’è vistu cchiù di figli e v’è tenutu
e tra le vrazza u suonnu v’è pigliatu.
Madonna, ohi, guardamilli de vicinu,
e supra a capu tenacce la manu
e quannu arriva l’ura e me quetare
chille manuzze all’occhi è canuscire!
E mamma avia circatu e mi lu dire
Nud è capitu e ‘un possu riparare
ma quannu arriva ss’ura e me quetare
chille manuzze le vorra sentire.
Rende 2007
108
Cca te senti chinu
Si v’è parrare e veru ve cuntristu
ppecchì v’è dire ca signu arrivatu...
sai cchi facissi?...chi s’è vistu vistu,
me vulerra trovare pensionatu.
Vidi duve te porta ssu casinu?
nun c’è cuscienza, nun c’è nente cchiù...
nun se supporta, cca te senti chinu
e all’aria a spugna jetti puru tu.
È propriu cumu a storia e l’assediatu:
chi è dintra se vulerra liberare,
chi è fore lu purtune hadi forzatu
ca dintra lu castellu vò chiummare...
Ma lassa fare e cose allu destinu...
e ppe lu restu... ormai cce si vicinu!
109
Cchi se po fare
“Cumpa Ci!.... chi bella cera!”
Cummaré, bona cuscienza,
cumu fossi in penitenza:
poco il giorno e niente a sera!
“Ma tu dici ca te giova?
chi nun fossi n’atru eccessu
de ssi tempi de progressu...
e lu sangue se rinnova?”
M’hannu datu na ricetta
chi speriamu nun falliscia,
si l’azotemia mi criscia
ci vorra la machinetta,
ppecchì i rini su toccati,
hannu dittu “compromessi
da fenomeni pregressi”
e vulerru trapiantati.
“Ahi, m’hai datu dispiacire!
Diu te scanzi ssa disgrazia.“
Cummaré? si fa la grazia...
prima o dopu hâmu e murire...
a mia piaciadi campare
u cchiù a longu vorra stare,
ma ca strepitu e ‘ntristiusciu?...
forse anticipu e...finisciu.
Cummaré? cchi se po fare?
U Signure ha d’aiutare
110
Ccu li tagli intra lu core
Da matina va varannu...u biccheri lu cunsuma
e lu sa ca le fa male...però viva, viva e fuma!
E sta sempre ‘mpannu ‘mpannu, in periculu e varare.
Moni basta n’addurata, e l’adduru u fa ‘mbriacare.
Dopu quantu l’è successu... a disgrazia chi l’è juta,
unu ad unu l’hâu lassatu...a famiglia l’ha perduta.
Ogni tantu ancunu sprazzu...torna n’ominu brillante
ma su lampi sempre e menu, menu lustri...è desolante!
Se ricoglia prestu e sulu..’mprima ‘mprima s’ammucciava
la buttiglia sutta u vrazzu, pecchì a gente poi parrava...
mo ‘un se cura... si l’abbrazza e finiscia la jurnata
ccu li tagli intra lu core, e la solita ammupiata.
111
Ccussì me passa
A vippita t’hai fatta?... ohi Chiricuzzu
è arradicatu u gustu de lu ‘ntruzzu.
“Tu puru si venutu a mme ‘nquetare?
u ‘ntruzzu ccu muglierma vorra fare
ma m’è restatu chillu de lu vinu
e pue...na visiticchia ‘n tabacchinu...
Perciò lassame stare ssa via via
ccussì me passa ‘ncuna fantasia!”
112
Ccussì va
Puru ‘ntra la tempesta cc’è nu lampu...
ppe mia nun c’è nu sprazzu de surrisu...
turvulu è tuttu e cc’è ssu granne pisu
chi forse durerà ppe quantu campu
e rolla supra u core a stennicchiare
cumu si pasta sfoglia va facennu
chilla fina ppe brodu, e ha de rollare
ppecchì cchiù mungia e cchiù se va spannennu...
‘Ntra ss’urtime jurnate du campare
iu me pensava de me riposare.
113
Cellulare: cchi rifriscu!
Si sicuru ca ss’aggeggiu, libertà sempre te porta?
e controlli e dintra u lettu o restannu avanzi a porta?
Si... lu porti ad ogni rasa, e però nun te scordare
te pò dare nu rifriscu!..già se chiama cellulare!
Senti: mentre appurpettava la mugliere de Ninettu
a consorte puru stava ricambiannucce u cornettu;
l’avia dittu:”Resto in casa ca ‘un ce su programmi d’éscia.”
Allu megliu i cellulari... tutt’i due rispunnu ‘mprescia,
ma l’amure chi avia fattu? ti l’aviadi rivotati
“pronti, pronti, “alli telefuni chi se trovanu scangiati!
Mo te lassu immaginare chi è potutu succedire....
nè servìa nu lampu e geniu, era chiaru de capire!
Voi sapire cumu è juta,
cumu a storia s’è frunuta?
Nun c’è stata nulla furia... tutti i due ccu lu peccatu
nun se partu: lancia in resta,... nullu corpu s’è sparatu;
propriu cumu ‘un fossi nente
su scinnuti tra la gente!
Cchi l’avianu aperti a fare...
malanova e cellulare!
Si li guardi... su conzati,
i cornetti?... su restati,
e te parranu e l’affettu
chi è crisciutu intra lu lettu.
115
Certe vote a minigonna
Appiccia na cannila alla Madonna
de comu è juta... megliu ‘un potìa jire:
restare pizzicata a minigonna
propriu quannu lu trenu ha de partire
e te strazzare sulu nu pezzottu!
È cchiù de na pigliata e ternu a lottu!
Dici ca culinuda t’hâu viduta?
E be? le vidi?... chine va vestuta?
de mutandine, arreti vidi u lazzu!
Nun ce pensare, veni ca t’abbrazzu,
pensa pero che, tra la cose bone,
ppe lu viaggiare è megliu u pantalone.
116
Chi d’amure nu sbampa
Chine d’amure ‘u sbampa ‘un pò capire
ca te avvicini ppe ssu focu ardente
e quanta grazia e Diu se po sprejire
perciò chillu chi vincia è nu perdente
né l’acqua frisca ti lu pò stutare:
ha de morire u focu... ppe passare!
A gulìa d’abbrazzare u munnu sanu
s’astutadi vrusciannu chianu chianu.
117
Chilla frasetta
Si a trasa e ad escia t’apranu portiere
ccu chine dicia: “prego“ e chine “avanti,“
e se te movi dintra l’alte sfere
e si tra li mmitati cchiù ‘mportanti,
nun te poi dire “n’ominu alla manu”
chi chianu passa e aspetta ppe la via,
duve, ppe forza, se camina chianu
restannu de la gente ‘ncumpagnia.
E’ quannu aspetti avanti porta chiusa
senza sbuffare, trovi l’umiltà,
o a senta cose chi tu l’hai ‘mparate
e ti le mustranu cumu novità;
quannu nu dici, e ti nne guardi Diu,
chilla frasetta: “‘un sai chine sign’iu.”
118
Circa sule
L’è ‘ncuntratu mmenzu a via
veramente trasformatu...
Quanta pena me facìa
si lu vidi... chi è restatu!
Tu ricordi?... na culonna!
me fa scastu a nne parrare...
l’aiutassi la Madonna!
Mo camina scianchiatu
ccu la manu destra ciota
chi le penna...
e senza jatu
quannu t’ha de salutare,parta
ma nun sa cchiù gnermitare!
Te ricordi?... chi pussanza*...
e cchi vuce,... cchi favella!
mo...assettatu...circa sule
allu funnu da vinella!
*vigore fisico
119
Cose antiche
E nue guardamu... presentu fidanzate
chi ne ricordu l’atre!... su ad annate:
mo c’è Gisella, Antonia e Carmelina
“Ma ieri ‘un c’erû Franca, Clara e Gina?”
iu le dummannu chisse cose antiche,
siccati te rispunnu: “Pà... su amiche”
“Però...venu ogni tantu...a ripassare
i tempi cunsumati ppe provare!”
120
Cumpà
Cumpà, signu a nna brutta condizione
muglierma me contestadi ogni azione,
me stabiliscia puru lu campare,
e quannu me dissiccu de l’arsura
me dicia ca cce vo, megliu aspettare
pped ogni cosa cce vo giusta l’ura.
Puru l’amure ‘ud è cchiù desideriu,
ma è nu ‘ngravogliu chi chiuda la via,
ppe ‘mbece e dare, nega ccud imperiu
e u sangu intra la capu tammurria.
La voglia s’è cangiata a nu dispettu,
u talamu a nu lettu e contensione
ca u bene chi nun chiudi pettu a pettu
s’assicca e se sbacanta d’emozione.
Iu propriu ‘un sacciu cchiù chillu ch’è fare...
chisà si ancuna cosa a fa cangiare,
ppe ne gustare ancunu sursu chinu!
“Cumpà, tralascia... abbrazzete u cuscinu.”
sse cose su n’aspettu de ciotìa...
cumu l’avaru: mora e pezzentia!
121
Cumu fossi naturale
Si te guarda alla ‘mpetrata*
tu fattilla na toccata...
cumu fossi naturale!
Nun fa videre...normale.
Illa percia e parte a parte,
fa fattura e fa le carte...
e si, a manu, te trattena
rapa l’occhi a ciò chi vena,
resta vispu, e, senza fretta
cala a manu intra a sacchetta.
*In modo fisso
122
Cumu l’atre cose tue
Mamma mia chi aria pisante!
mo è finitu e rigistrare...!
Tu cchi guardi?.. e musichicchie?
vavatinne a passiare.
Iu, sinnò, cussì ce lassu! e cce vonnu i puzi tanti...
hai capitu cchi t’è dittu?.. ppe piacire e pigli i guanti?
ma no chilli... l’atri...i russi? chissi novi...ohi cchi sudata...
nu ‘ncantatu...a spina attacchi? tena... a tenda va stirata,
puru u lucidu è finitu!...ppe li mobili c’è “Pronto”
mu va cumpri?...cca vicinu... c’è in offerta cu lu sconto,
tena boni li lignami, li pulizza, i fa gentili,
cumu passi ccu la pezza se ricoglia puru i pili
e lo sconto è “prezzo intero”
è n’affare... ppe davero,
prendi tre... ne paghi due...!
......cumu l’atre cose tue.
123
Cùntacce alli figli chisse cose
U cane ricanuscia lu patrune:
è chillu chi le duna lu mangiare,
puru si nun facissi ca portare,
già bellu e priparatu, lu pastune.
Le ‘mpara a chine nud ha d’abbaiare,
de chine po’ pigliare la carizza,
tenìre a mussarola senza stizza,
e jire intra lu jume a sse lavare.
La mamma sa si mangianu li figli,
illa cumpra lu pane e fa cucina;
lu patre si nne va ‘mprima matina
e trempe trempe e tagliadi carigli.
Capita ca li figli nu lli vida,
dumannadi si l’urtimu è crisciutu...
Cce dicissi ca u patre ‘un sinn’è jutu
e cce vo bene quantu ‘un ce pò crida!
A mamma è santa e a casa reja ‘nsanu...
U patre è arreti u pane, arreti a sporta,
è arreti a tuttu chillu chi te porta
ma nu vidi la faccia né la manu.
Tu cuntacce alli figli chisse cose,
ccussì signu presente, me fâu festa
puru si me ricogliu ccu na resta
sula e cipulle...assieme alle due rose
cogliute intra u spinaru ppe le dare
a tia chi nu me scordu de t’amare.
124
Cussì è
Nue cce venimu sempre ccu piacire!..
Sarà chi a core amatu se rispunna...
ma cc’è de cchiù...stai ‘m pace...c’è na frunna
duve t’appenti...ppe te riviscìre....
Trovi a famiglia,... u tessere premure...
cose pensate e ditte a nna guardata...
e ll’acqua frisca...terra cuncimata...
troppe crisciute...e jetti de criature...
Chisà...forse n’avimu apprufittatu!
però si trovi u megliu....cumu u lassi!
a gioia e dare t’inchia...! ta cacciassi?
e ssu piacire nue l’hâmu stipatu....
Si galantomu e teni ancora e dire,
Gigì... ssu ritrovarsi... è nu piacire!
Aprigliano 21 giugno 1998
126
Da fressura intra a vrascia
I guai l’ha fatti sulu pped amure
ca la mugliere l’aviadi tradisciutu,
mo ‘ntra la chiazza e tutti è salutatu
“lavata è l’onta”, nud è cchiù cornutu!
camina tisu senza cchiù vrigogna
moni chi ha scuverchiato ogni magagna.
Ma si c’era la “Praivasi” e guardare
d’âtra manera u fattu jia a finire;
cumu ppe Anzermu: ppe se fa capace
avia misu al telefunu u cuntrollu,
na cimice....pperò è finita a pace:
chillu chi ha registratu èdi nu sciuollu!
Nun ce cridìa... ma c’eradi l’amante...
e se volia jiettare de lu ponte...
le šcattava lu core e l’ha gridatu:
a gente lu sapìa e l’ha risentutu.
“Ppe legge“ ha diffamatu la mugliera
chi avia dirittu a nu llu fa sapire
pperò s’è disperatu ‘mmenzu a fera
e chissa cosa a “legge“ ha de punire.
S’i tradimenti restanu ammucciati
cuverti puru restanu i mariti,
ma si da parte lesa denunziate
vonnu i danni morali e risarcite
ca u dannu nascia quannu ufficiarmente
a prisenti grandonna tra la gente;
si guardi... èdi illa chi si l’ha jocata...
ma appezzentisci tu tutta la vita.
127
A casa?... la mugliere l’ha d’usare
ccu sordi e tuttu u restu ppe campà,
Illa prosegua certu a fatigare
ca ccu n’entrata sula ‘un ci se fa.
Va riformatu u dittu chi avantava:
“pigliare due picciuni ccu na fava”
De cchiù fave ha bisogno mo “il piccione“
e si lu cunti arrisichi a prigione;
intantu si assulatu e si pezzente:
tuttu a muglierta e a tie?...nu resta nente!
128
Davanti a sala operatoria
Aspettava
jancu cumu nu pannu lavatu
spunutu supra u core gravidu de lacrime...
però nun c’è nullu periculu...
è dintra e manu du Signure!
Allura ppecchì ssu pisu?
a capu te dicia na cosa
e lu core fa vìdere tutte e patute passate!...
cose chi ‘mparanu, chi fortificanu,
ma chi fossiru l’urtime!...
Là avanti a sala operatoria,
a gruppi
a gente se fa curaggiu.
Te guardi a fiancu e chiaru vidi
ca ppe nu spitale,
a tua,
è la cosa cchiù leggia,
ma dintra è pisante u stessu
e tuttu girìa... a capu... na giostra,
jinocchie de gumma te fannu vacare...
e aspetti du sentere ridere
du videre forte, chi curra,
chi girìa lu munnu n’atra vota...
Na stritta e nu zumpu,
se rapa la porta,
na fulla cummeglia lu cammise jancu,
ripetanu tutti: “C’è nu guagliune chi un se risbiglia”
Addimmanni poggiatu allu muru:
“ma cumu se chiama? chin’è?
è l’urtimu chi hannu portatu?“
129
Fai ppe jire cchiù vicinu
ma se chiuda la porta... e de fore nun tena maniglia...
A nna vota rumuri chi criscianu... nu sbalancu:
“Fate passae, fate passare“
spingianu na barella:
u vidi,
camini intra a fulla,
èdi illu ed è vivu!
Me stringia la manu poggiata alla faccia,
me guarda projennume l’anima...
Cchi granne ricchizza è la vita...
Signure grazie,
aiuta tutti, aiuta tutti,
aiutane.
130
Da vedetta e caseggiatu
È la storia de n’amante
chi facia lu spasimante
e pensava, veramente,
ca nu llu sapìa la gente,
(e però ‘ud avìa cuntatu
a vedetta e caseggiatu)
e ppe vida, da vinella,
si c’escìa la passatella,
se servìa de lu salutu,
cumu le venìa rennutu
de l’amante chi passava
mentre lui la salutava:
si respunna e vascia capu
vò di’ “veni ca te rapu”,
si s’accosta rasu mura
dicia ca nu vida l’ura,
che a passione è travolgente
e cchiù striscia e cchiù è fremente;
si due passi fa currennu
tempu già se stà perdennu
e arrivassi allu penninu,
alla porta du jardinu.
Illu, faccia arrussicata,
scinna e se fa la fišcata
ch’è na vera cumpessione
e de fatti e de ‘ntenzione.
Nullu, pensa, l’intuìscia
e nessunu ‘nsuspettiscia,
ma nun sa ca cc’è appostatu
a vedetta e caseggiatu,
131
chi ha ‘ncignatu da matina
a cuntare a fujitina!
Puru quantu ‘ud ha smicciatu,
vrazze a cruce, e l’ha juratu.
E ccussì hannu preparatu
u salutu e vicinatu:
al passaggiu de l’amante
lu salutu èdi acclamante!
e parìu tante galline
chille fimmine e vitrine!
132
Doppu i guai
“Si me vue, portu lu cane...nu mme va de lu lassare...”
e cussì nun si venuta ppe ssu granne e troppu amare!
Frati, soru, li cugini, ogni cosa aviu conzata
ppe passare, doppu i guai, tutti ‘nsieme na jurnata.
Ppe lu cane, allu barcune, fattu dintra na cistella
c’era prontu lu fullune, ricciu ‘ntornu e cuvertella.
Ma ssu granne e troppu amure, una cosa me ricorda:
“Tira sempre, quannu è al dunque, cchiù nu pilu ca na
corda”.
134
Duve su loru
Volerra
sutta ss’occhi de li figli
stare quetatu...
guardare ‘ncumpagnia
chianu
calare u sule
dintra ssa terra mia.
135
E carte? su arrivate
“Manca na carta sula ppe ‘ncignare
e pane e carne te possu cumprare,”
Jatava alla mugliere u sbenturatu
chi lacrime a funtana avia vivutu,
“A mmanu, nun se piglianu cchiù carte,
sulu ppe Posta tuttu arriva e parte.”
Ma “posta” ‘un ne camina e né se firma,
si fa nu menzu passu pue se ferma;
alla mugliere dicia: “Cce vò calma”
ma illa de parole n’è già curma...
Nu jurnu... n’atru... a stessa è la sonata
chiangiu li figli...ed illa?... è esciuta ciota,
propriu juta de capu a sventurata..
ppe via de chissa macina chi rota
a folle ppe le cose e sutta ccà
ppecchì s’ha de campare e carità!
Mo, Ciccu, finarmente èdi a jurnate...
cce vo lu tempu... e carte?.. su arrivate!
ed illu, a sira, s’ha de cucinare,
cumpùnere li figli e ha de lavare.
136
E cci nne parru sempre
Sciollu quanti malanni u munnu munnu
perdi lu cuntu e chilli chi cce sunnu!
“Cchi tena ssu guagliune?”: “nu sarcoma
m’hâu dittu si cce vogliu jire a Roma
però speranze..nente... ‘un cci nne sunnu...
ssu male chi ‘un se vida... è jiutu a funnu.
Iu signu sula e mai signu partuta
duve mi ‘mpesu? e poi chine m’aiuta?
u frate sinn’è jutu militare
è l’unicu chi ce potìa cuntare.
I medici m’hâu dittu:”Godatillu
mo ca sta bonu ed êdi piccirillu...”
Ma si giovassi l’aria de lu mare
ppe quantu tempu me podi campare?
ca sulu ssu pensieru me sustena
jurnu luntanu fossi... chi nu vena...
Signu cumu la terra arsa e siccata...
na guccia d’acqua ed è n’abbiverata...!
Guardalu cum’è bellu...! ‘un para nente...
m’hâu dittu ca lu male èdi potente..”
E se vivìa le lacrime asciuttannu
ccu lu sinale chillu jume funnu...
“Si vogliu possu jire e straviare
ma sanu nun ce po cchiù ritornare...
figliu!.. è na spata ‘mpettu...cchi dulure...
e cci nne parru sempre allu Signure!...”
137
E chiudanu i purtuni
Stenni la manu
e pigli šcaffettuni...
bussi alla porta
e chiudanu i purtuni!
Circhi ccu vuce chiara,
poi gridannu
ma ‘un c’è cchiù nullu
chi te va guardannu!
138
E cime
Ohi sciollu chi te vinne!... duve arranchi?
“Allu murvinu...pigliu la chiantime“
Te parti sulu? i figli? “su alli manchi
su jiuti assieme ppe tagliare cime”.
Su figli chi s’è mangianu cull’occhi,
tutti giuvini belli, puterusi...
e fimmine le cadu alli jinocchi,
ma su guagliuni seri e rispettusi.
E’ vistu, però, sagliere Luigina,
appiccicata tutta... ‘u m’hai capitu?
Speramu ‘un se ‘ncuntrerru stamatina
sinnò le cime... è tagliu allu maritu!
139
Ed illu appiccicatu, se cocìa
Bellu, sudatu, ccu nna granne gaccia
coglia allu mmenzu e spacca lu cugnale,
era unu forte. vì... nu pistasale...
culure e mustazzolu avìa la faccia.
Doppu finitu nu lassava reglie,
tutti li corpi li dava precisi...
tagliava intra nu voscu, misi e misi...
tornavadi allu calu de le neglie.
Stare cchiù sulu ormai nun cce rescìa
ccu desideriu da mugliere bella
e nun cce stava cchiù dintra la pella,
ma chissu la mugliere ‘un capiscìa.
Pigliava serre e giru a scunchiusione
spettegulannu ccu le sue vicine...
ma ad illu, juntu vì, propriu alla fine,
sbullavanu le vene da pressione;
c’eranu e muntagnole... ma ‘un tradìa
restava a mantenire chillu pisu,
chi scarricatu porta ‘mparadisu,
ma sgarbu alla mugliere nun facìa
e se tenìa luntanu da tagliola
ca le custava ‘u dare cumpidenza,
pperò aspettava... sempre ccu pacienza,
quannu la voglia le stringìa la gola...
ma puru mo a mugliere nun saglìa
ed illu, appiccicatu, chi vullìa
140
E di mo mi nn’era scisu!
Te!... ma chillu lu canusciu assettatu alla panchina...
u vì... rida... ohé Loré... ma cchi bellu stamatina!
dicia tuttu, si ricotu? nun t’è vistu chisà e quannu!
“Me ricogliu ccu piacire, cce mancava mo de tannu...”
Vì, mo cunta... cumu va?
ti nne parti o resti cca?
“Cchi te cuntu?! ‘u dicu nente
alla fine è a stassa cosa,
ogni pizzu è indifferente.
Tuttu quantu se ripeta, s’adderizza o s’arrivoglia
a secunna de la gente: ti strazzuna o ti ricoglia...
trovi i stessi jocarelli, li ‘nteressi ammucciunati,
li surrisi de paranza, li segreti spubbricati
e lu solitu rotare
chi tu sulu ‘un poi fermare!”
Ohi Loré, me porti angoscia... jamu, t’offru nu café,
ma ‘un si statu tra parenti?...”Propriu chissu è lu perché;
finu a quannu le cummena, parentela e cucinelle!
poi finiscianu festini e lu sonu e cieramelle.
Te pulizzanu a dispensa e te sculanu lu vinu,
quannu a cista hai d’addobbare tannu ‘ntricanu u caminu...
Fatti vecchi e cinquant’anni ti li mintu a brigaderi
ppe nu rapere la porta, né appicciare cannileri...
Puru a vrascia fatta apposta ppe mannare la vrascera,
tuttu quantu è riscurdatu, criticannu e ogni manera.
L’esperienza chi m’è fattu me riporta alla sustanza:
o le forze su de tue, o vacante resti e panza.
Mo la raggia l’è perduta, e de guai... si...n’è passati!
nun me vogliu amareggiare ss’anni chi me su restati
cullu tossicu a rotare supra cose e cosicelle...
n’atru pocu e na partimu!...cchi scuverchiu baghettelle?”
141
Finarmente è nu piacire de te sentere acconzatu,
te ricordi chillu jurnu quannu te si dipromatu?
chille feste e rifacimu!...vistu e cose cumu vannu
chi continui a strampunìre?...resta cca... cchi vai rotannu?
“Caru amicu,...llà cc’è l’ortu...nu lu possu dissiccare...
mi nne scinnu però spessu...ne potìmu salutare,
si potissi...la chiantime cca porterra e tuttu l’ortu...
e de mo mi nn’era scisu!... nun ce sterra mancu mortu!”
142
‘Edi nu casu senza soluzione
Caru cumpare miu, signu siccante
pperò nud è cchiù tempu de le rise,
a muglierma cce dicu ca su tante,
cchiù e mille sigarette intra nu mise,
a na cuntata fatta ‘mpannu ‘mpannu!...
e nu pensannu propriu alla sacchetta;
tornu alle dire: pensa quantu dannu
porti alla gente a fiancu chi è costretta
a ssu fumu passivu!...simu “al clu”
u purmune, e catrame ‘u nne pò cchiù!
E si ‘nsiammai nu dannu me venerra
cc’è puru a beffa....ed iu ccussì la viju,
ca lu risarcimentu chine u derra?
ed a pagare avissi d’esser’iu,
in solido alla moglie, cunnannata
ppe chissa interminabile fumata!
‘Edi nu casu senza soluzione.
Cumpà te lassu...tante cose bone.”
143
È fattu ccussì
E trasformadi a casinu
tuttu quantu l’è vicinu.
Si u dummannanu cchi vò,
“Tuttu e subitu... però
si mu duni, m’hai fricatu
e sinnò ‘u m’avissi datu.”
Ccu sa sorte e pregiudiziu,
pò fa cose de judiziu?
Spara e scascia senza sosta,
manna littera ppe posta,
sempre anonima o firmata
da garzuni de cordata.
È cuntentu e se ricrìa
quannu tuttu se smerdìa,
né capiscia ca si trasa
porcheria dintra la casa,
tuttu frunadi a liquame
mancu bonu ppe litame...
né la resci a pulizzare
ccu nu jume d’acque chiare!
Cce rimana nu porcile,
e la gente chi è civile,
puru si ‘ntippa li nasi
e si juri porta a vasi,
de llà fuja sdilloggiata
ppecchì a tampa cc’è restata!...
145
E ccu chissi chiari e luna
puru u bonu se ‘ncavuna,
e ppe quantu è menu e nente,
se ruvina tanta gente.
146
E in machina è passata
I gumiti sbersati... a gamma ciota
dintra na gorna e sangu... scumminata...
frunuta
sutta u sule e le cicale...!
Vicinu
a borsa e paglia de la spisa
chi là davanti tutta s’era spasa...
Cchi cosa ‘ngrata e chi malu distinu!
“Chin’è ssa povarella?.. sta vicinu?
facimu ‘ncuna cosa... allu spitale?”
“Ormai... cchi vai portannu.. u vì, cchi vale?”
A gente jia de prescia..
l’ha gurdata...
nu signu e cruce...
e in machina è passata!
147
E le sai fare
Cumu lavuri tu è nu precipiziu,
ti se rivota ad essa schiavitù
e tu, me para, ca teni ssu viziu
o, forse s’ha de dire ssa virtù?
Però ogni vota, figlia, cchi cummini...
cussì facennu tu ti cce ruvini
e pue cunchiudi “al meglio”...è nu piacire
ma de nu modu chi ne fa murire!
Ccussì facennu finiscimu in coma
o cioti chi giramu Roma Roma.
A luntananza nun ne pò mustrare
le cose chi fai ‘ntempu e le sai fare!
148
È ‘ncominciare
Si pped ogni cosa ditta
leji sempre le cchiù brutte,
stai guardannu ccu na lente
chi e parole e cangia tutte.
M’addummanni: “Cumu è fare?”
Tu scancella... è ‘ncominciare.
149
E nullu si nn’accorgia ca è frunuta
Vena cumu nu latru a t’arrobbare
dintra te lassa, ‘nsanu, dissossatu!
Caccia sustanza e forze ppe campare,
te mantena a nnu filu...vì...’mpicatu...
E nun poi jire avanti né tornare:
si u filu lassi...cumu nu lenzulu
chi ‘nterra cada ppe s’ammuzzellare,
nun fai rumure...si restatu sulu...
conzatu allu penninu senza appigli,
supra a chiatrata chi cchiù sutta tira.
Nu pensieru alla casa ed alli figli
ppe ss’urtima guardata de la sira...
Pigli l’abbriviu e ‘ncigni a perrupare...
si jiutu, nente cchiù te pò fermare!
E nullu si nn’accorgia ch’è frunuta,
ca ss’urtima partita l’hai perduta!
150
E perciò m’hâu numinatu
Chissu fattu chi ve dicu, tuttu quantu è fantasia:
è ‘ncuntratu lu maiale lauriatu ‘mmenzu a via...
Caminava,... e ‘ud era sulu!... c’era tuttu l’apparatu...
allu mmenzu se rotava... l’addimmannu cchi era statu...
Me fa signu d’accitare,
pue ‘ntra ricchia dicia: “Pensa
ppe lu meritu cce signu
e ppe via da trasparenza
ppecchì tutti li cumpagni, n’avìu fattu cchiù de mie
ed iu sulu, nu maiale, ‘ud è fattu fissarie.
E perciò m’hâu numinatu
propriu ‘ntra l’assessoratu.”
Statti attentu a chine resta
ca te ponnu fare a festa.
“No, me signu già ‘nfurmatu,
m’ha rispusu ssu latratu:
-Stai tranqullu, simu nue,
mo cce siti puru vue.-”
151
E prolunghe
Mi cce trovava, u prezzu era mercatu
perciò dudici maglie m’è cumpratu
belle chi è nu piacire alle trappare,
ccu chisse sì, ca mo possu scialare!
Ma nu pensieru m’hadi disturbatu,
a commessa m’ha vistu annuvulatu:
“C’è ‘ncuna cosa chi ve possu fare?
nu lle voliti? se ponnu cangiare.“
Ca c’era nu problema avìa capitu
e, gentile, m’ha fattu lu quesitu:
“A lunghizza... voliti controllare?“
– me piacia vascia ppe me cummegliare –
pperò ‘un c’è dittu: – temu l’accurciata
ch’è conseguenza certa e ogni lavata! –
Una ne rapa e mi la stenna ‘nsana
“Cchiù longa e chissa... simu a na suttana“
me dicia la commessa de vitrina,
chi era puru na bella signorina;
prosegua: “Ogni misura vi facìmu
ca chissu è n’opificiu e lu potìmu.”
A signorina chi ‘un sapìa l’effettu
de quannu lassu a maglia a pede e lettu
e se ricoglia, s’èdi furtunata,
nu bonu parmu e mmenzu ritirata,
restadi tisa cumu si ‘un ci senta
quannu le circu fasce larghe trenta
senza dire l’idea de la prolunga,
sutta ogni maglia curta... chi...s’allunga
152
e se riporta allu centu ppe centu
tornannu in campu de combattimentu.
Dimmanna si vulerra na pancera
ccu lu signu da vita, fatta c’era
puru a nu bonu prezzu, assai mercatu,
– Iu fasce ppe n’atr’usu haiu circatu. –
Sbulla ccu na risata e simpatìa
chi n’ha portatu a tutti l’allegria.
153
Era nu dirittu
Cumu s’eranu minati!
tutti i due s’eru struppiati!
E su juti alli stagliare
quannu stavu a ss’ammazzare!
Ma sfuriavanu de cchiù:
“si ti pigliu”, «ma cchi vû?»
“è ccussì ppecchì pperò”
«statte citu ca sinnò»
“sinnò cchi? sinnò me šcantu?”
«vida ca tu fazzu tantu.»
Ccu ssu pocu e liticata
unu a gamma s’ha stoccata,
l’atru sbattadi alle pale,
sfracellannuse u gangale,
de nu granne scavatore
chi avìa ruttu lu motore...
E ccussì ppe liticare
chine avìa de fatigare
s’hâu chiamatu ssa ruvina
alle cinque da matina!
i lavuri s’hâu jocati,
tutti i due mo su ‘ngessati,
e perdutu è lu tesoru
chi mo chiamasi lavoru:
nu dirittu de l’avire
datu mo, vi, ppe piacire!
154
E rinnine su pronte
Quannu spalumma l’urtima e se parte
tutta a cuvata u nidu ha già lassatu...
Quante mulliche e terra avìa ‘mpastatu,
fililli d’erba, agnunu misu ad arte,
pue gira, gira ‘ntornu e ssi nne vola...
segui ccull’occhi e lu nudu alla gola...
e rinnine su pronte a trasvolare,
cce vo la primavera ppe tornare.
156
E schede e l’onorevole
Ccu lu jiritu puntatu
all’amicu l’ha ‘nzinatu:
“chillu lladi, u maggiordomu,
u vicinu, u chiamu Tomu
e l’ha fattu segretariu...
si ‘ncomincia!...è nu rusariu;
Supra a scheda tuttu scriva,
e allu capu, si unu arriva,
prima e trasa cci la piglia,
e te senti de famiglia”
ca ppe nume t’ha chiamatu,
tutti i figli ha ricordatu.
Certe vote Tomu sbaglia
e cchi vidi!... u taglia taglia!
e na vota juta male,
c’è volutu lu spitale!...
Senti cchi l’è capitatu:
quannu trasa n’impiegatu
l’onorevole l’accoglie,
vrazza aperte ad illu e moglie,
ma po’, quannu la saluta, fa lu nume de l’amante
ppecchì Tomu avìa sbagliatu ccu la scheda!...cci nn’ha tante!
e u maritu, già scasatu
ccu la capu...l’ha ‘mprascatu
e gridannu pue dicìa:
“Pperò chissu un ce volìa!
Corna... ponnu capitare...
ma schedate alle trovare!...”
157
Eurofrittule 1999
Chissu è brinnisi a prolunga, ccu na frittula ‘ncignatu
chi, però, de l’una a l’atra, manu manu s’è allongatu,
e ppe st’annu, a cumu viju, possu dire senza tema:
jennu avanti de ssu passu, mi cce ‘nsertu nu poema.
‘Ncuminciamu: a percepisci una cosa eccezionale?
nu’ lle vidi?... chisse e st’annu su eurofrittule e maiale!
“È il maiale dell’Europa chi sbilanza nel futuro,”
Cumu fa si nue da lira n’âmu già persu l’adduro?
Quannu manca la materia, ssa cangiata monetaria
cumu a fai?..ccu lu sbilanzu? lu pigliamu a gamme all’aria...!
Ppe cangiare u sordicellu l’è tenire intra a sacchetta,
viceversa aria te mangi ‘ntorcinata alla forchetta.
“Nun capisci? mo è cangiatu... stamu già nell’Euroclima...”
Senti a mia, nu mme stonare... cca cc’è la materia prima,
e fintantu chi me curra, cumu fossidi da mia,
la ‘nsapuru e, quannu fruna, vaju in eurofantasia!
Nel tramente puru jocu, aspettannu senza prescia
ca ccu tante lotterie... forse forse, ‘ncuna rescia!
Certu, stannu intra u sistema su vincenti le jocate
vistu mo ca da furtuna le palline su truccate,
nun c’è cchiù la dea bendata... era un po’ meridionale,
mo scuverta e pue truccata s’è calata nel sociale
dannu sordi, e cca fa bonu, sanu sanu a nnu paise
cumu fossiru le paghe chi pigliavanu ogni mise!
Ssu ricordu, du passatu, torna mo a portata e manu,
chissu, vidi, è lu prodigiu du miraculu italianu,
158
fa de nue nu paradisu, sazia le necessità
e pperciò sbarcanu tanti...tutti gli extra su cca!..
Cumu rapi na TV... i miliuni su lenticchie
chine guarda vida grassu chi ni escia de le ricchie!
Quindi pensanu: i prisutti, le sazizze, li jettamu,
e li pigliu ppe dirittu, ‘ud aspettu ca cce damu!
Perciò mo chi è suttamanu nu maiale e ssa bontà
nu mangiamu ccu salute puru ppe l’umanità.
159
È venuta a cummari a mme cuntare
A cummari è sagliuta: “M’è sfogare”
me dicia, “ppe nu pocu me cumporti,
tegnu duluri, dintra, troppu forti,
figliu, si ‘un parru me sentu crepare.
A casa casa rotu allu circare,
me sentu e manu sue supra la faccia,
nun c’è potutu!... nente... èdi na gaccia
chi reglie reglie tuttu ha de jaccare.
Illu ha trovatu male cumpagnie,
era nu sincerune... l’hâu ‘mbrogliatu
circannu libertà s’è ‘ncatturatu,
una pped una s’ha chiusu le vie!
E quante vote mi se presentava
‘mpusu, tremannu, cumu pullicinu...
supra de tie ‘mpicava lu destinu
e u core linze linze te strazzava!
Però era n’atru... e quannu se facìa
jurannu e spergiurannu cangiamentu
se ‘nturvulava tuttu,... nu turmentu...
mi l’hannu ricogliutu la via via...
L’occhi sbersati, cumu strazzu e ‘nterra...
e vittate alle vrazza... e llà juravi:
mai cchiù na lira o ti lu perrupavi...
e dintra ‘ncuminciavadi la guerra...
Cumu succeda?... su ccussì finiti
tanti atri figli e mamma sbenturati
chi ppe volare se su sutterrati...
e a sse disgrazie tanti su arricchiti!
160
Le caccianu de l’anima a misura,
de la ragiune u bonu sentimentu...
nu resta nente!... nu disperdimentu,
u resta giuventù, gioia, natura!
Me torna a mente quannu m’aspettava
avanti a scola, fujennu a mme ‘ncuntrare
quantu era piccirillu!... mo a pensare!...
quetavadi ogni ‘mpicciu e m’abbrazzava.
U pensu sempre u figliu miu... cchi cruce...
Haiu persu lu munnu, amure e luce.
161
E zumpate da pressione
Malanova! è già duevventi! pò scoppiare la testata...
ma cum’è?... ccu senza sale ssa pressione ‘un s’è vasciata?
Puru i pinnuli li pigliu...e si ancunu capillare
nu mantena?... è l’ischemia... nu circuitu pò zumpare!
Cca cce vo pront’intervento: centotredici?... cchi fazzu?
chiamu u medicu: “Si... prontu? tegnu o core... fa lu pazzu...
nu diureticu potente?... chissu è chillu chi è lassatu
mi portava giramenti e restava defedatu...
e lli rini! cchi duluri!... nun cce su li preparati
chi nun portanu ss’effetti chi nun su desiderati?
Ho capito...si...capisco, nun c’è propriu nente e fare
ppe ogni cura de malannu, n’atru n’hai de sopportare!
Ah...va bene...grazie assai...
certu è megliu si veniti... ah!...passati...quannu?... ‘un sai!“
Mo subentra la mugliere: «ha chiamatu? si cuntentu?
t’avia dittu lassa stare
ca cchiù pigli medicine e cchiù cc’è malu campare!
Chille guccie!... sempre stisu e russannu o in dormiveglia
e te para de campare? qualunqu’atra cosa è meglia!»
“Nud hai vistu ch’è lassatu ppecchì avìa lu velu all’occhi
e li crampi jurnu e notte... di talluni alli jinocchi?”
«E perciò si sempre svigliu e te sentu caminare
puru a notte, nu passeggiu... ogni pocu te viju azare!»
e continua: «’Ud hai cunchiusu?... puru si te si operatu?»
E capitu, nun c’è versu, restu sempre l’accusatu!
Cumu fazzu?... cce rimagnu?... vogliu vivere e vidire
d’esser’utile alla casa e li figli m’è godire.
Puru ccu le malatie possu vivere cuntentu
chicchiariannu supra e cose senza avire turbamentu;
162
tegnu tante cose e fare ed ancora cose e dire
e talenti chi ‘ud è spisu e ccussì possu perdire.
Vogliu rida, stare azatu, e campà jurnate bone,
m’è convincere ca tuttu èdi fruttu e fissazione.
“Chissa si è na terapia... bravu“ ha dittu u specialista,
“Piglia a pinna e cancellamu una bona menza lista.
Ppe lu restu è chicchiariare ppecchì u ridere te conza,
lassa stare le patute sinnò u core ti se sponza!
Ccussì a vita s’adduciscia... e cce campi da cristianu,
poi girare, fare tuttu... cumu nu malatu...sanu
e si tu lu fai convintu, scordi tuttu ppe daveru,
ma nu dumannare: cumu?... nu llu sacciu... è nu misteru“
163
Fossi ‘mpartenza u trenu ppe le stelle
Iu tegnu u megliu, nu me manca nente,
vogliu cchiù ancora gioia de campare,
i sentimenti belli haiu de curare,
tegnu pace in famiglia e ccu la gente...
amici chi me venanu a trovare...
u cielu e tuttu chissu è ringraziare!
Na cosa mi l’aspettu de vidìre:
lu ramicellu de la discendenza,
è cchiù du vinu bonu intra a cridenza,
nu spacchiu e core chi vorra sentire.
I niputi l’aspettu e tegnu prescia!
Dumani arrivu figli e a mogliettina
a dua jurni s’è chiusa intra a cucina
facennu e cose ppecchì tuttu rescia!
E ccu piacire... nun s’è contristata,
me tocca allu passaggiu lu capillu,
me guarda cumu figliu piccirillu,
mova la capu e me fa na zinnata,
me dicia puru na parola duce...
me sentu circondatu e troppa luce,
de tante cose, troppu cose belle!...
me partissi lu trenu ppe le stelle?!
165
Già partutu
Bi?!... va!... sumate... “Me ‘ncrisciu,
n’atru pocu... e chine s’aza!... ssa jurnata nu finisciu!”
E’ capitu... vaju sulu... evitamu n’arraggiata,...
s’è ppe vue...! mancu morennu la faciti na mmasciata!
“E si... mo... si ca mo vaju...e però nu m’angosciare!
prima dici: figliu, quetu... sutta u sule mo è squagliare!
Ohi cchi cavudu!... deveru!..mancu resciu a rapa l’occhi,
guarda u vrazzu?... si nne cada!..mi se chjicu li jinocchi!”
A ssu puntu ti nne penti du disturbu da chiamata...
puru illu è nu guagliune!.. è la gioventù stancata!
Ma de subitu nu squillu... lu telefunu ha sonatu,
tuttu ‘ntornu l’aria è nova... lu soggiornu è ventilatu.
Fa nu transitu!... nu lampu!... l’è sbullata l’energia,
u telefunu è alla ricchia e sse squaglia: “Gioia mia,
si... si... vegnu... nu minutu.”
Tu te voti... illu è sprejutu.
166
Grazie... e ssi nne va
Stava ricotu... avanzi llà pregava
quannu na zingarella s’avvicina,
le vatta supra u vrazzu... le circava
pecchidi era diuna da matina.
Ssu fattu... de ccussì... l’ha distrubbatu...
a stava secutannu... s’è fermatu,
de la sacchetta caccia mille lire
cce projia ccu la mossa e si nne jire
e a zingarella dicia là per là:
“dato mangiare grazie“ e ssi nne va.
Chilla parola là ti l’ha ‘nchiovatu
persu tra li pensieri e senza jatu.
167
Gridalu... e lu sai
Hai vistu mai... de n’arberu jurutu
ca u jure lu poi ténere ammucciatu?
e quannu u fruttu criscia tennerutu
poi dire: “‘u ll’avia vistu!...”ma si ciotu?
Ti nn’è scialare, cc’è allumare u sule,
e cc’è portare a gente a strude e sole...
ma veramente dici? chissu è mele
e de li jurni nostri èdi lu sale...
da Pruvidenza è granne cumprimentu
e de l’amure vostru èdi lu cantu...
è la ricchizza vera chissa ccà:
ppecchì l’ammucci ssa maternità?
È na criatura ch’intra u sinu criscia,
amure e desideriu a ‘nsapuriscia!
Ccussì fa l’ortulanu e core finu
chi sa quantu le criscia intra u jardinu
ed è cuntentu, u dicia, si nn’avanta,
fatiga ccu speranza, nun s’abbenta
e dicia ch’è na cosa bella assai!
Rapa a finestra, gridalu... e lu sai.
168
Guariscia ssu lavoratore?
Ppe prima cosa... a legge rispettannu,
era “lavoratore infortunato”,
a capu supra u collu jia vacannu,
l’avìanu misu u gessu “accravattato”.
Mentre ch’iu ppe la chiazza caminava,
supra u sedile e n’autu parcheggiatu
viju u collare e gessu: mi guardava...
dal portatore s’era sparigliatu.
Però... era fattu ad arte!... e s’era juntu
vidìe u collare... sanu e tuttu puntu...
M’èdi venuta na strizzata e core:
chisà... guariscia ssu lavoratore?
169
Ha de passare
‘Nciotatu propriu tuttu... sanu sanu,
m’hâu dittu: “Se spupazza na guagliuna...
si e vidi caminare!... manu a manu,
quannu se fermu pue... ne vidi ancuna!
Lu mussu allonga, a vasa, a guarda duce,
cumu fossiru suli intra na stanza
e ppe cchiù libertà, stutata a luce,
se stricanu allu muru, panza e panza.
È na vrigogna... arreti a gente rida...
ed era nu cristianu misuratu!
Si lu vai cunti... nullu ti cce crida,
nu vecchiu!... a sessant’anni nnamuratu
ccu figli granni, na mugliere bella
ed illu ccu na panza a ceramella!...
L’ufficiu nud esista... mo è frunutu
e lu cervellu ‘nsanu s’ha vivutu.”
E dicia: nun c’è propriu nente e fare?
“È na brutta nottata,... ha de passare.”
170
Hai d’accunsentire
‘U nne chiudimu cumu tupinari
né perdimu lu tempu a n’arraggiare,
ca si cuntamu i dispari e li pari
ne restu pochi jurni de campare !
Pigliamunilli tutti ‘ngrazia e Diu
e chillu chi voi tu, vogliu pur’iu.
Sulu a nna cosa m’ hai d’accunsentire:
ancora e capu ’u mmi nne fare jire,
d’accordu... tu lu dici ed iu l’è fare
ma nu pretenna chillu chi è pensare!
171
I bidelli
Quannu a mente se riposa supra e cose du passatu
se prisenta sempre a scola... te ricordi?... ‘nnamuratu!
La cumpagna chi alla vista sulamente arrussicavi
o la cotta scillicante chi la capu cce lassavi!
E’ però... doppu, ridennu... te ‘nzapuri e colazioni
e i panini di cumpagni... sempre i megli e li cchiù boni.
Venu ‘mmente li bidelli chi ppe nue eru personaggi
‘ntra lu jocu de le parti... cumu fossiru ancoraggi...
cummegliavu marachelle, le notizie ni le dava
si u pressure era arrivatu o si ancora si sperava...
U bidellu era l’amicu... fora, escennu da lazione,
stavi bonu, eri malatu, te pigliavi a sospensione,
alla fine, arreti a porta, si la cosa malu piglia
c’è prisente... è nu cumportu... cumu unu de famiglia...
Cumu fai a te riscordare... a Ninnuzzu?, un gigante
galantomu... e a Zaccaria? nu teatru era viaggiante
ccu lu viziu chiacchiarusu chi ogni tantu pizzulava
e si nun te gavitavi puru u signu cce restava.
Li primi anni... ricordati? nu signore...: Mirabelli;
e però nun se sapìa s’era unu di bidelli!
Sempre a lustru era vestutu... nu talianu spiccicatu...
una vota, n’ispetture, ppe lu preside ha pigliatu
propriu quannu,’ncapu e scale, lu saluta ppe collega
e spiegannu lu da fare ccu piacire ti lu prega
di cce fare cumpagnia
jennu a la segreteria,
duve sbrigadi le cose, mina subitu a finire
e “il collega” l’accumpagna ppecchì aviadi de partire!
172
Passa tempu e s’ispetture jia trovannu a nu cungressu
chillu preside e Cusenza.. quannu, u veru, era llà pressu
cussì manna li saluti, – senti mo li jiocarelli –,
ppe lu preside verace, al collaga Mirabelli!
Su i bidelli del passato!
Mo, si serva e l’é circare,
‘mprima u nume l’é cangiare
o sinnò cce perdi u jatu
cchi bidellu?...è sminuisciutu
mo...collabora...è pentutu?
Na decina d’anni fa
era una autorità!...
u bidellu...era nu deo,
era n’organu e liceo
173
Il bell’Avolio
(prof. Aldo Avolio)
E chist’annu chine vena ppe pruessure de francese?
“Unu togu, n’elegante!...vò a parrata giargianese!..
E ‘ncignannu a nne ‘mparare ssa calata ‘de Parì’
nue, veraci calavrisi, ne partimu de ccussì:
I vocabuli una ad unu: la frittata,”fricassé”...
ve potiti immaginare le risate e i coccodè!
E ccu la “Litteratur”... “no parlam in fransuà”
chi già i filmi ccu Totò eru l’università.
Ppe parrà c’é fare orecchiu,
controllare ccu lu specchiu
ppe ‘mparare la chiusura
de lu mussu e la misura
du buchicchiu ppe la “ou”...
giustu tantu e no di cchiù...
nue?... le vucche tutte aperte...
(là su chiuse... cchiù cuverte)
le vocali de... Parì,
son...petì, petì, petì!
Mentre e nostre!...i...e...a
viva l’ospitalità!
sempre larghi de misura!
puru ccu la chicatura!
Nun cce rescia a vucca chiusa......
mancu u primu jurnu: a spusa!
175
Nue l’avimu ppe calàta
ssa larghezza di parrata!
E però, jennu e votannu, ha finitu a nne ‘mparare
u pressure, il bell’Avolio, chi u volimu salutare.
176
Illa?...nooo!
“Me... ca figliama... u vì cca?“
– e se striscia supra a frunta –
“l’ha pulita!... nu lenzulu!
illibata, nun s’é junta!...
Ci l’hâu dittu in tribunale
a ssa carne mia: Luisella
chi nud è cumu chiss’atre,
illa ‘un s’aza la gunnella.“
Rosa e Micu chi sentìa
m’ha sparatu a gumitata
ppe me dire, a vucca ferma:
illa no... ci l’hannu azata.“
177
Il linguaggio dell’amore
Guarda sempre dintra l’occhi
ccussì sai chillu chi é fare,
e de subitu capisci
ca, veloce, é sdilloggiare!
Certu...cumu te ricogli
é restare de vedetta,
specie si ‘ncomincia a dire:
“E ppecchì si esciutu e fretta?“
Mo, si tu trovi a risposta
chi, quetata a fa restare,
vegnu puru e l’atru munnu
manu e pedi a te vasare!
Quannu a parru...alla carmata
chissa è la risposta data:
“Ppecchì é fattu lu casinu?
e ppecchì ‘u mme si vicinu.
Nun capisci i jochi e core?
è il linguaggio dell’amore.”
178
I miei settant’anni
Si m’avissiru dittu e disegnare
n’ominu e settant’anni, averra vistu
più o menu vecchiù,nu palu ppe appoggiare,
l’ossa arruzzate...nente cchiù de chistu.
Invece moni, ”al tatto” e alla guardata
vidi la vita attiva chi é crisciuta,
ss’età de mmenzu,s’édi prolungata
“ e con quant’altro” si cc’é mantenuta.
Già guardannu tra nue,cce simu gente
ancora bona e no ppe la jettare,
giuvine o giovanile, pretendente
de stare supra a sella a trottiare.
Piglia ssu settantenne chi te parra
ccu ssa cascia toracica sanizza,
chi sona mandolinu... (e si chitarra
cc’è chi accumpagna ad arte...è na bellizza),
ccu na scatola cranica pensante,
sempre guardata de la pruvidenza,
na medicina pronta ad ogni istante,
nò ppe necessità ma ppe prudenza,
è certu na risorsa de sfruttare
ppe fare cose belle e allegramente:
niputi e niputicchie da guardare
o jire a visitare nu parente.
Mo signu cca a passare ‘ncumpagnia
ssu mumentu ch’è sempre na fermata
ppe piglià jatu e ppe studiare a via
ppecchì, ppe mia, la trempa,va scansata
179
e quindi, senza prescia, vaju avanti
si resciu a stare e core liberatu
vistu ca e forza e dintra su mancanti
e bagagli pisanti haiu lassatu;
pperò stipàti e vorra mantenìre
ppe cce dare ogni tantu na guardata
cumu fotagrafie ppe cce vidìre
persune, cose, e l’acqua ch’è passata.
Haju trovatu pace internamente,
ogni dulure nud è cchiù cocente....
E mi l’aspettu u friscu de la sira
stannu assettatu avanti a porta e fora
meravigliatu e ssu munnu chi gira
e chi lu tempu miu si lu divora.
Iu vorra jire avanti a mme ‘mpresciare
ppe cunchiudìre e cose ch’é spunute
sperannu sse jurnate de l’usare
cumu lu sale chi l’ha ‘nsapurisciute.
180
Importante è ‘un te fermare
Moni ‘un sempre ne vidimu e ridotta è la presenza,
e, ogni vota, tra l’amici, registramu na carenza:
chi è partutu ppe vidire si cce vo manutenzione,
e chi, ‘mpressa l’hâu chiamatu ed è sutta osservazione.
Mo, ppe nue, l’aguriu è chissu: tutti nue de la brigata
‘ud avissimu malanni... mai cchiù longhi e na jurnata,
puru si li machinari ‘un su propriu frischi e novi
hannu laschi ccu rumuri, e ppe partere riprovi,
le facimu nue le veci, tutti nue da cumpagnia.
cumu quannu nun te parta, ppe lu friddu, a batteria.
L’importante è nun fermare,
perciò avimu e caminare
181
Iu me fazzu a prigionia
Quantu amure, core ardente... cchi rispettu delicatu
cce volissi diventare n’animale abbannunatu.
L’ha lavatu, l’accarizza, l’ha portatu a visitare
a telefunu m’ha dittu: “Iu lu cane m’è portare”.
Duve tenu la misura? atru c’è chi ‘u va lassatu!...
è cussì na prepotenza chi mantena ‘ncatinatu!
Nu ricattu de l’amure... e te fannu cumportare
quantu, loru, ppe d’amure, nud averranu e circare.
C’è de cchiù... lu cane in casa nu pò stare in prigionia,
li cce vonnu porte aperte... l’é portare mmenzu a via!
L’attenzione di cristiani ppe li cani, è na misura
sia de la bontà de core, du rispettu e da cultura;
e ccussì staju in subbugliu.... e li danni chi me fa!...
e pperò se garantiscia allu cane a libertà.
Iu me fazzu a prigionia
stannu fore a casa mia
puru a multa l’é pagata:
“bestia non autorizzata”
ppecchì al taccu du stivale de nu vigile e ”city“
prima addura e, a gamma azata, fa il rilascio di pipì.
183
Jatuniava
Sentìe nu mantice arreti lu spruvéri*...
sentìadi friddu e l’aria li mancava...
dutturi avìu chiamatu furesteri
si ‘ncuna medicina li ‘mparava.
Era arridduttu!... u pettu era sagliutu
e sulu supra supra se movia...
ccu la gnezione u peju era frunutu...
ma quantu straziu e pena te facia!
N’ha fattu signu e rapere a curtina...
volìa lu ventu sentere... e vidire
l’abbagliu de lu sule, la matina...
vicina a gente sua volìa sentire.
- “Sulu ppecchì te senti scuntricatu
fai de cussì?... ma vi?... ssa medicina
è chilla chi i dutturi t’hannu datu!...
nu senti ca va megliu a cannarina?
Ohi figliu... su, curaggiu... sta carmannu...
u spruvèri tu tiru?... cchi dicissi?
nun fišcu cchiù i purmuni ccu l’affannu
iu... mo... puru a finestra la chiudissi...
me ca va megliu.... a tussa èdi passata...
para nu sonnu u straziu da nottata! “L’annacava parrannu a filu e vuce
chissu era certu u balsamu cchiù duce,
e supra a manu chi l’accarizzava,
quetu, accucciannu, ci s’arrucciulava.
*cortinaggio attorno al letto
184
L’adduru e sapunetta
A maglia!... quant’è bella!... gioia mia!
La trovu supra u lettu a vrazze aperte...
è stisa... ma... cchiù longa la sapia...
e mi l’apparu supra le cuverte.
Nud è la mia... ma... i figli su spicati!
mi la misuru: maniche a tri quarti
e i rini restu fora... ventilati...
de chiangere mi vena... ma... te ‘nquarti?
E duve vai?... canusciu la stazione!
Già trasa e dicia: “hai vistu a maglia?... piglia!
Sta vota è janca,... c’è misu a lozione...
ma u forte è ssu sapune de Marsiglia!
Càngiate quannu voi ca nun c’è fretta,
ma cumu addura chissa sapunetta!”
Quantu tempu cce vo mu se svapura!...
Notte ppe notte u sentu... e quantu dura!
185
L’amicizia
Nè ppe lu sbersu e né ppe lu ‘nteresse,
ma passa sulamente de lu core
ccu lu cuncime duce de la mente,
ca le amicizie e tavula e de lettu
paranu frische cumu lu gelatu,
duranu finu a quannu ‘nsapurisci
o finu a quannu tuttu ‘ud hai liccatu...
Né me dire ca fazzu la morale:
sse cose avimu viste tale e quale.
186
L’amicu spacchiu
Chissu “amicu“ u vì
è “lu spacchiu“
è nu vinu chi quadìa
e ti scarfa duicent’anni
si lu vivi ‘ncumpagnia.
187
L’aiutu du cumpari
“E ppecchì te si ‘nquetatu?
u cumpari n’ha aiutatu!
Simu juti apposta a mare
chi è lu postu ppe curare!
Doppu misi e ssa vacanza
m’è crisciuta... vì... la panza:
l’aria e jodiu ha fattu bene
e frunute su le pene,
ppecchì armi ssa questione?
Chisse... ‘un su le cose bone?
forse ca te si scordatu
quante pene âmu passatu?
Mo lu figliu n’è venutu
e ti doli ppe l’aiutu?
anzi avimu e ringraziare
lu cunsigliu du cumpare!“
Era bella a lla vidire
in istato interessante...
e pue mantenìa l’agire
de na fimmina prestante...
U maritu de vicinu
le guardavadi lu sinu.
188
L’anellu è ppe sempre
E’ ‘ncuntratu a Chiricuzzu...
vataliava le patute:
a mugliera, ‘ncifarata,
le vicine su currute,
de le manu l’hâu scroccatu
e ssinnò, ppe quattru sordi
l’avia bellu e pezziatu...
«Ma cchi hai fattu? te ricordi?»
“E si, è statu ppe l’anellu,
voi sapire cum’è jiutu?
ppe pagare la cambiale
lu corredu l’è vinnutu.”
«Via cchi hai fattu!...si cce pensi
ti nn’accorgi puru sulu..
hai perdutu tutti i sensi!»
“E però a televisione
cose eterne, le cchiù bone
cchiù de tutte è lu brillante
e du core è lu gigante...
e l’anellu comprovava
quantu amure le portava!
Ppe li sentimenti granni
poi pensare a quattru panni?
E ccussì m’ha ringraziatu
de la casa m’ha cacciatu.“
E mustrava supra a frunta
una riga de palata
chi la faccia l’ha sfreggiata.
189
nud ha pace, mancu dorma...
leja: ‘Amore chi trasforma ‘
(chi è lu titulu e nu libru
chi l’hâu datu ppe capire)
mentre illu s’addimmanna
ppe circare de vidire
cumu è juta ssa sventura,
chi nun sa quantu le dura,
senza cumu e senza quannu
e sse dola disperannu:
“Ogni sordu chi è addobbatu
ccu nu vasu cci l’è datu!
È campatu de speranza
ca l’amure era sustanza
e mo ‘un sacciu cchiù cchi fare...
me dumannu: ma cum’è?
e me resta ssu stonare:
ma ss’amure chi cos’è?“
190
L’ho nel cuore
“Il momento per il posto?
e non è certo il migliore,
ma tu,... aspetta,... stai tranquillo
come vedi... l’ho nel cuore.”
Ma cchi figliu e gran signora...
stessa frase stamatina
l’ha vinnuta vinti vote...
e s’ha chinu la cantina!
Però mo...la gente ha vistu
e ‘ud è facile ch’arricchia!
Quannu arriva lu mumentu
nu lla fa chilla crucicchia!
191
L’urtima parola
Nu viaggiu é fattu, e mancu n’allusione!
chi stassi migliorannu a situazione?
Te vorra dire: “Si“, ma nu sperare
su cose chi scatinanu scenate,
su fatti ca ‘un se rescia a summarcare!
ppe lu mumentu adattu vâu stipate.
Aspettale... sarà na zicchettata
chilla chi coglia, stenna... ed è arrivata!
U vrazzu du destinu nun s’arresta,
parole chi se jettanu a struppiare
ed allu core le fannu la festa,
ca l’urtima parola ha de restare
ppe mintere u sigillu alla jurnata
chi ccussì chiuda cum’è ‘ncuminciata.
192
La casa è pulizzata
Mo chi a fimmina lavura
e de casa s’é partuta
ce vo chi se piglia cura
du maneggiu: a sostituta.
E cussì, seduta stante,
c’è la caccia a ss’aiutante.
“Senti, è proprio una salvezza
l’ho trovata eccezionale
cchi te dicu... una sveltezza!...
poi... chi forza!... nud ha eguale!”
S’è cussì – prestu rispunna –
è ppe mie na sarvazione!
ccu na casa fatigata
cce vo chissa soluzione.
E l’amica, affezionata,
propriu all’atto l’ha mannata.
Era granne e puterusa
“Duve t’haiu e pulizzare?”
dicia, tisa, alla mia spusa
chi ‘u rescìa a s’orizzontare
dintra tutta l’abbunnanza:
chillu pettu!... e chilla panza!
S’ha guardatu u territoriu...
si nne va a locomotiva
e nu lumicellu e avoriu
‘nterra: è vittima votiva!
Doppu agguanta u tavulinu
de lu centru du salottu
193
chinu e cosicelle e finu,
u secunnu ternu all’ottu:
statuicelle de cristallu
miniature de Muranu,
jocarelli e marmu giallu...
su volati tutti...’nsanu!
e llà ‘nterra... intra u frappé...
s’è sarvatu... u cruasonné!
Mancu u tempu e na guardata,
e a fragaglia avìa scupata.
Vadi avanti... e alla girata
ppe trasire la poltrona
tutta a tenda s’ha ‘mpesata...
s’è scusata... “‘Ud era bona,
paru cose ‘ntempu e guerra,
cumu e tocchi vannu ‘nterra,
ccussì capita si ‘un s’usa.”
illa ha dittu alla mia spusa.
L’âmu dittu e se fermare
cà era tempu de mangiare.
E l’avimu ringraziata
“ma a fatiga ‘ud è finita,
tu mi l’hai bona pagata
‘u ll’é fatta a pattuita!”
Ma cchi dici... ‘un t’è sembrata,
me!... la casa hai pulizzata!
“Là ‘un c’è fattu “... t’è paruta....
guarda a casa... l’hai frunuta!
“C’è la purvera!” ‘Ud è cosa...
nu minutu e si cce posa!
194
“Forse nun t’é accuntentatu?”
no!.. ppe d’oie n’ha bastatu.
Me!... me signu liberata!
mi se su carmati i nervi
perciò statti sprecurata
ca ogni vota chi me servi
iu te fazzu la chiamta;
anzi passa de l’amica
– ss’atra paga è na jurnata –
ci la fai ppe amure miu,
e cce spurveri le mura
vogliu sta’ dissobbrigata,
nu lla privu e chi lavura.
Mi cce dici, tena a mente,
ca pulizzi veramente
e u rigalu chi m’ha fattu...
‘un se scorda facirmente!
C’è nu dittu...ed è solenne:
pane e pitta s’ha de renne.
195
La festa
Natale!...era La Festa..!...s’aspettava
e la famiglia si cce ricuglìa!
Lassava dittu, chi luntanu jia
ca ppe Natale si nne ritornava.
N’abitu, lu cappottu,...ppe ssa data,
a Diu piacennu, o novi l’accattavi
o rivotati... ti l’alliggistravi,
ma tutti avianu bella la cangiata.
Natale ti crisciadi pocu a pocu,
du tridici dicembre jia ‘ncasannu
e te parìa ca si fruniadi l’annu
cumu lu cippu e cerza de lu focu.
“I fritti ha priparati?” “Mo m’abbentu
e dopu...ssi turdilli l’é ammelare...
Ccu ssi guagliuni è nu combattimentu...
‘un sacciu duve l’haiu d’ammucciare!
Girìanu, scavunianu ogni rasella!...”
galliavanu e vicine da vinella...
chi volìu fare megliu ppe mustrare
durci chi sulu loru sannu fare.
Eranu cose... avianu la scadenza...
si ‘ud era la jurnata e l’ura giusta
nun c’erû chianti, guagliuni ccu la susta...!
nente de nente escìa de la cridenza
ppecchì a sira e Natale ce volìa...
e ccu s’usanza crisciadi la gulia!
Mo ssa cridenza è chiusa... cce su cose,
furme ppe durci chi ‘un si fannu cchiù...
c’è nu fogliettu scrittu... Mezza Dose
e c’è na data... de la gioventù.
196
La gioia de campare
Ohi frate miu si u vidi!... édi conzatu!
trent’anni a na carrozza...là chiagatu...
ppe tutti li bisogni chi ha de fare
cce vo gente forzuta allu girare!
Mo sta cuntentu...quetu...te surrida
de quannu jennu a Lurdissi è venutu...
dicia ca ‘ntornu è bellu quantu vida,
canta ppe chillu jurnu chi cc’è jutu
chi e gamme... nu ll’ha fatte caminare
però l’ha datu a gioia de campare!
E chine u va saluta... allu purtune,
ppe tutte e cose belle chi le dice
davanti llà... se fa nu pizzulune
e lu vida de l’occhi ch’è felice.
197
La luce di niputi
Cumu fossiru brillanti chi l’avimu e incastonare
sunu l’anni de cca avanti chi n’avimu e delibare
unu ad unu: na collana ccu li figli la tessimu
e la luce di niputi chi aspettamu e chi volimu!
Chine u sa si le manuzze n’accarizzerannu l’occhi
e pue, vrazza puteruse, dannu forza alli jinocchi!
Sse speranze chi pensamu se trasformanu a realtà?
‘ntra la mente cce su sempre, l’aspettamu stannu cca.
199
“La misura in cui“
Le senti cumu parru sse guagliune?
chillu chi fannu, è ormai cosa comune:
“Nella misura in cui cce si arrivata,
e ad illu piàcia... ti cce poi accasare,
e si te senti tutta realizzata
nun c’è bisognu de te maritare!”
Ccu ssu giudiziu vâu “de monte a valle“
né pensanu ca dannu fruizione,
doppu na prima granne prucessione
i stessi le rivotanu le spalle.
Spessu succeda ccu la convivenza
ma loru nun su propriu ‘mbarazzate
“nella misura in cui c’è convenienza“
restanu assieme e nun su maritate!
né c’è riferimentu ppe l’usanza
puru quannu se trovu ccu la panza!
‘Ncominciu sulamente a sse dolire
si cce su figli e s’hannu de spartire!
Circanu tannu la misura in cui
i figli su du primu o su di sui
rumpennuse la crozza a ricordare
quann’è chi l’è successu e se sgarrare
o quannu ‘un ci ha votatu cchiù le spalle
ed ha lassatu i munti ppe la valle.
200
Litterella de Natale 1998 a Gesù Bambino
Ssa litterella e tantu avìa de fare
e quante cose tegnu e te circare!
Nun s’allongassi a lista di faglianti
e Fai chi ne godissimu cuntenti,
e no nue suli, ma ccu tutti quanti,
a gente e fore e tutti li parenti.
E pue te circu: ténane vicini,
ognunu avissi capu e core sanu...
Volissimu tenire i pullicini
de li galluzzi nostri... ppe le manu.
E na speciale grazia a nue mariti
ppe ‘ud essere intra a casa riscordati,
cuntente le mugliere ppe nue ziti
cumu lu primu jurnu de spusati!
Sempre di figli fossiru cuntenti
vorra ca nun perdissiru li canti...
belle persune senza turbamenti
granni cumu la nive fa li manti.
E ppe le figlie Tu sai cchi te dicu:
de la vita tesserranu lu jocu
ccu la pacenzia allu tilaru anticu
duve l’amure stutadi ogni focu;
e fossiru lu mele de la casa...
ma iu te circu cose e cose e cose
ma cchi te dugnu a cangiu? dicu trasa
ma nun ce trovi sulu juri e rose!
201
Mo tegnu ancora ssa raccummannata:
ppe ssi giuvini granni... ohi cchi volerra!
lavuru pped ognunu e l’accasata
gioia e cuscienza chi nun li mancherra.
Ppe mie Te dicu: circu e ‘un fare cchiù,
sinceramente, quantu nu vòi Tu.
202
Lu cimentu de la vita
Te vogliu bene, figliu, amure miu,
t’è datu ancuna vota na šcaffetta...
mo ve guardamu, siti na coppietta
chi volati lu munnu graziaddiu!
...e v’aspettamu sempre... ppe sentire
chi alla ‘ntrasatta e manu ni posati
supra la faccia, quannu ritornati,
e a mmasciatella prima e vi nne jire.
Ss’amure chi v’ha juntu, unicu e granne
restassi lu cimentu de la vita,
forte, cunchiusu, chi ogni cosa accita
puru quannu li guai mustranu e zanne.
Campati a gioia e nun v’alluntanati
e aviti tuttu chillu chi circati.
203
Lu sbarattu e capudannu
Viu de parrare ed illa: ”Statti cittu!
finiscia de girare... uffa cchi ‘mpacciu!
signu nervusa, si, lenticchie allittu,
cali ssu mussu... me, ssi panni é cacciu...
aria, ‘ud è cosa, simu ‘nzippellati
chissu tu minti?... ssu custume?...via!
novi l’é dare e no già cunsumati,
fai veramente ancuna opera pia...!“
All’urtinu de l’annu...cchi pulita!
e quantu spaziu liberu...ed iu sudu
jocannu intra la casa na partita
chi si la perdu...restu culinudu:
senza lu vestimentu...e appena azatu,
jettu suduri...e cchi duluri e panza!
viju a cravatta,...nu coppu cc’è ligatu,
l’urtimu chi ha lassatu fore a stanza!
E u blazere duv’è?...la giacca scura?...
“Senti nu’ predicare, gira e trovi
fora cc’è tutta sana a spazzatura,
cchi me guardi? cchi ‘ncanti?...va...ti movi?“
e torna a capudannu a cuntentizza
ca trasanu i saccuni da munnizza.
205
Lu veru stile liberty
Cuverchiu?... cchi cos’è chissa invenzione?
nu ‘mpicciu chi ogni vota l’é cacciare!...
ca nun te duna subitu a ‘mpressione
du statu e quantu stai ppe cucinare!
Nu sucu russu, subitu lu vidi,
ccussì cumu de subitu t’addura!
n’impressionismu bellu si lu giri...
supra a cucina janca è na pittura!
E quannu pue t’arriva all’aldilà
nu sguicciu russu supra a mattonella!
Ti cce trasmetta na vitalità...!
formadi nu disegnu ccu na stella!
E supra la buttiglia?... una poisia,
tutta a cucina viva de magìa!
Tu l’é vidìre... no dittu ccussì...
c’è propriu u veru stile liberty
206
Ma cumu?
Gridava: “carricatime di ‘mmasti...
è na vrigogna! ca tegnu li costi.
Nun ci la fazzu de me lamentare
mo basta, vogliu sulu lavurare.
Si nud arriva ssu momentu miu
chillu chi fazzu doppu?...lu sacciu iu!
Avìadi quarant’anni... s’è jettatu...
sutta lu ponte l’hannu ricogliutu.
207
Maiale 1999
‘St’annu, u maiale viju tra li pasturi
e dintra lu prisepiu ci pò stà,
cce su li zampugnari, i portaturi,
ogni esponente de la società.
E dintra ssa cornicie cussì bella
vicinu all’oste cc’è la lavannara,
u ciabattinu e chi ammola curtella,
u jaccature e c’édi la furnara.
Vistu u maiale dintra chissa gente
e dintra lu prisepiu sistematu
già nascia l’armunia, mal’un c’è nente,
e lu maiale s’è nobilitatu
ppecchì dintra ssu sfondu, tu dicu iu,
cce trovi sulamente grazieddiu.
Perciò, sarà ssu fattu chi ha guidatu
pigliannu ppe la manu a fantasia,
lu porcu intra u prisepiu m’ha ‘nsertatu,
li signu jutu appressu la via via
sentennu adduri, fatti de famiglia,
sapure de ‘mpanata,...i zappaturi,...
quantu cuntrastu ccu ssu fuja e piglia
ccu ssi giri tra machine e rumuri,
ccu gumma sutta i denti o tramezzini,
parrannu ccu nu schermu e ccu tastiere...
nun canusci parenti ne vicini,
tornanu verni e passu primavere
tuttu facennu stannuse assettati
cà è na virtuale e bella procedura
208
ma...si nente sentiti ed addurati
ssu tastu sulu...è granne fricatura!
Perciò volissi dire, e vi lu dicu:
lucciola nu pigliati ppe linterna,
e u giru du maiale intra lu vicu
u megliu megliu de le cose cerna*...
appressu u purcelluzzu caminannu
te fai na scola chi te po fruttare...
tu crisci dintra e vai jennu ‘mparannu
e bone frittulicchie saprai fare!
Chissa chi ne mangiamu é quinta essenza
chi, dintra... tuttu fa resuscitare
e cci nne vo de libera docenza
e tempu e studiu ppe ti lla ‘mparare!
Si fai na tesi, ‘un ce sarà l’eguale
e minterai la stola a ssu maiale,
ca è veramente nu cantu alla vita
all’amicizia, alla gioia pulita.
Mo vi salutu, ppe st’annu ni lassamu,
a fine du lillenniu ne trovamu.”
* discerne
209
Maiale 2001 da Gigino
Ppe l’oraculu chiamati? ed iu, prontu signu cca,
e rispunnu finu a quannu u maiale parrerà;
ojie a linea resta attiva,
ve trasmettu la missiva:
“Ccu ssu brinnisi ringraziu e assapuru ssa jurnata,
privilegiu chi me duna l’amicizia celebrata
tra de vue chi cce veniti de tant’anni e siti cca,
e tra amici novi...a loru un aguriu e anzianità
maturata ccu salute, lungu i jurni de l’annate
ppe cce fare, e ssi mumenti, tante belle rimpatriate;
e si ancunu ‘un pò venire ppecchì altrove si nn’è jiutu
nu le mancherà de nue lu ricordu e lu salutu.
E succeda, a vita è chissa, cc’è la pagina e votare
chi ppe quantu nu vulissi... nu la poi certu fermare...
una pagina a jurnata ppe scrivire cose belle,
e lu nume, v’aguramu, puru e l’anime gemelle.“
Chissu è quantu stà dicennu, e me para eccezionale
è n’amicu chi ‘un tradiscia, è di nostri, è ssu maiale.
E continua, commovente, ssu parrare chi te ‘ncanta
ppecchì ha fattu u pellegrinu, ha passatu a porta santa;
“Iu me signu preparatu ‘ud è stata na ciotìa,
è dovutu guerreggiare cuntra la natura mia
chi me dicia de godire, de volire sempre e cchiù,
de pensare a passatelle, al fratello da Ti Vu,
granne o picculu chi sia, te sa propriu ‘ncatturare:
u propositu migliore... spreja, tu fa cancellare!
Ppe resista è avire forza centu vote cchiù e na cerza
e sinnò, propriu a natura, te fa jire a viceversa
210
e no sempre si cce rescia d’apparare la ruvina
si se campanu jurnate ccu la regola suina!
Ma si passi a porta santa ppe manténere lu pattu,
fratiscelli mia, vu dicu, m’è custatu ma l’é fattu
ed a vue me signu offertu, sanu tuttu, interamente,
me viditi a pezzarelli, supra e tavule e ssa gente.
Voi na prova? si lla dintra cce vai duni na spiata
de ssa carnicella mia...nun ce trovi la ‘mpicata!
Nu me signu conservatu a salami..guarda tuni,
tra quadara, vrascia e furnu...consumatu di guagliuni!
Mo ve lassu, ve salutu, tegnu l’anima cuntenta
a vve videre ricoti ccu ss’usanza, chi se senta,
cumu base formativa di valori de famiglia
chi lu tempu fa apprezzare, senza nullu lassa e piglia.
Cumu aguriu: jissi bonu ssu prim’annu du duemila,
pace, amure, la salute e, si serva, puru a pila.“
Ohi Gigì, vidi cchi sensi ssu maiale...e chi ossatura!
n’ha parratu ohi Gé, lu senti? cumu fossi na criatura!
E perciò, de core u pensu quannu vegnu a vve trovare!...
poi m’è cara l’accoglienza de vue tutti e u sapì fare:
figli, jennari, niputi, ccu le nore...è nu piacire
ohi Gigì, sse frittulicchie, ni le fai propriu godire!
211
Maiale 2003
Poi mintere allu core u serramentu?
lu pue certu pungìre, u pue chiagare,
ma le rimana dintra u sentimentu
chi è lu segretu ppe lu fa campare.
Perciò s’è scatturatu lu maiale
ed è venutu, allegru, corazzune,
ppe ne dunare quantu eccezionale
tena... pped arricchire ogni guagliune;
cuntentu, a zampe aperte s’è jattatu
e cca liberamente n’ha parratu:
“Senti, ve dicu, l’é decisu ajeri,
ss’aguriu vi lu fazzu appassionatu,
sacciu che me teniti intra i pensieri,
e ognunu e vue nu postu m’ha sarvatu.
Arieggiu bonu dintra chissa casa,
e me rifrisca nu biccheri e vinu,
pue tegnu nu ricordu ad ogni rasa,
lu sonu duce de lu mandolinu
chi puru spellizzatu, friddu e tisu,
me dà l’idea de stare ‘mparadisu!...
ed iu sacciu de veru lu destinu,
chi nu volerra mai ccussì vicinu...
Nun su parole, sunu cose belle,
se sa, l’amicu veru è ppe la pelle;
perciò supra de mie cuntati puru,
ve dugnu tuttu e no sulu l’adduru!
212
Mastru e Aiutu
Quannu u pede lu poggiava
supra si cce ‘ncacanava!
Era chissu u passu sua:
molleggiatu, a frunta vascia..
fatigava da matina
aiutannu u mastru d’ascia
chi era togu...a provulune,
i quazuni a zumpafossu,
tunnu e capu,... bonacciune...
Alla ricchia...la matita,
squatru, riga e chiummu a lazzu,
l’acqua ‘ntra na vozza e crita
u serracchiu sutta u vrazzu..
n’asta e metru intra a sacchetta...
Tutti i dua?... su na macchietta!
Passu avanti lu Café
duve rota sempre gente?
si nne scialu...! ‘ud è perduta
di Jugale la simente!
L’atru jurnu cchi te fannu:
nu murale de castagnu loru avìanu de scurtare
ppe na vattita e cancellu chi s’aviadi de cangiare.
A vilanza de nu settu, Mastru stennadi lu palu
ti lu ‘nchiova cu nu pede e ti lu misura: gualu.
Supra a parte curta, Aiutu, si cc’è jutu a ‘ncavarcare
cumu quannu de guagliune lu faciadi ppe jocare...
Mastru, a serra liberata, supra e sutta na bellizza
la minava arrittimata ma se ‘ntoppa a na fruntizza
Ohi chi scossa!... s’è šcantatu
e lu pede s’ha tiratu...!
214
E cchi vidi!... palu e serra
si sbilanzu supra a frunta
e te stennu, tisu, ‘nterra.
illu: Aiutu... (chi ridìa
ca u lavuru procedìa!)
Mastru e supra lu toccava
ppe vidire si era ruttu
pecchì nun se risbigliava
già vidìa quasi nu luttu.
A šcaffetta ‘u risentìa, era sempre ‘ntisicatu
finu a quannu u fiascu e vinu, ‘ncanna l’hadi liberatu:
...’mprima,’mprima? s’affucava
secondariu... assapurava,
subitaniu s’è movutu
e s’è vistu arrivisciutu!
Quannu s’ha sculatu tuttu
s’è trappatu... ‘ud era ruttu!
Unu vozzu era affacciatu,
e i capilli avìa scrimatu!
“Staju bonu...” Aiutu parra: “ca nu vaju tantu de finu
si na bottarella e chisse mi se conza ccu ssu vinu!..
Però tu mina a finire...
ca tra pocu mi nn’è jire...
po’ cchi dicia lu ‘ngegneri?
nu facimu cumu aieri
quannu u scuru n’ha pigliatu
e lu muru s’è spanzatu!“
– Chissa è l’opera!...è d’artista
te ricrìa già sulu a vista...! –
215
Mi l’aspettu e cca
Guardava lu nipute chi cantava
e avìe e vidìre quantu era prejatu:
a vucca e stesse mosse ricopiava
e l’occhi lustri lustri... l’ha abbrazzatu.
U figliu de lu figliu...è nu piacire,
u stessu nume chi hannu misu a tia,
veramente ne godi, u senti dire...
te spunta mentre stai frunennu a via.
Te poi rifare e quantu s’è perdutu
ppe ssu lavuru chi t’ha cunnannatu:
i cientu fatti chi nud hai godutu,
i jochi assieme chi nud hai jocatu,
e chi t’hannu lassatu na dolìa...
ccu tuttu u desideriu chi n’avia!
Se pensa ca c’è tempu ppe lu fare,
ma fuja né lu pue ricuperare...
e mo chi è lu mumentu ppe godire
aspettu chi u facissiru nascire
ssu niputicchiu: mi l’aspettu e cca
o mi lu guardu stannu...a parte e lla?
216
Mintacce la pezza
Ppe Roma ccu ssu cavudu te parti...
Quale speranze giru inta la mente!
quantu curaggiu tena.. cchi si sente
sapennu che a sentenza c’è lu marti?...
Si trovu bonu.... c’è n’operazione
chi caccia u cchiù chi potu rasuliare!...
eppuru édi na grazia de circare...
de sulu chissu vena sarvazione.
Signure miu cc’è stare ‘ncumpagnia!...
hai simminatu dintra e ‘ntornu a tutti
e n’aspettamu e videre li frutti
Tu nu nne lassi suli e mmienzu a via!
Crisciane a fede e dunane fortezza
mintacce a sse faglianze Tu la pezza.
Cerisano, 5 luglio 1998
217
Mo ca nun cunti
Ancora!... abbrancicati alla capizza
le menze sole de ssa mala razza
e nun se fâu capace ‘ntra la crozza:
a cosa è rutta e cchiù nun s’arripezza.
Hannu cangiatu, e subitu, cavallu
sagliennu supra chine tena ‘ncuollu
senza scriminiare u chissu e chillu
si l’hâu trasutu all’urtimu cancellu.
Tutti li zumpi chi l’hai fatti fare?
allu riscuordu...! “è sulu ppe valure
hannu sagliutu e scale ‘mpare ‘mpare”
e mo chi ‘un cunti...ca nun poi largire?
se ‘mpizzanu cà hannu e gnermitare
rescennu a stare ‘mpannu e a mantenire!
218
N’atra vota cogli e meti
Puru lu patre ‘u nasciadi ‘mparatu
ed ogni jurnu è n’atru jurnu e scola,
e quantu sbagli!...la parola ‘u vola
e resta avanti cumu lu peccatu.
Macini tempu ppe lu digerire...
puru chillu chi hai fattu ppe fa bene,
ma ‘ud ha cogliutu giustu, ed oje tene
nu pisu chi te ‘ntossica a morire.
Cumu forte curdogliu ti lu trovi...
parrane... e cunta i fatti ppe capire...
i figli lu volerranu sapire
ppe levare sse pene ed atri chiovi.
Si nu lli cacci, i guai te trovi avanti
e fannu u corsu loru,...’un cce su santi!
Mo, viceversa, se ponnu addirizzare....
n’avimu e dire e cose ppe capire
ppe vìdere lu cumu e quantu dire
e n’abbazare e maniche ppe fare.
“Ohi pa’... si stamu tutti stritti a punu,
li guai su nente, e nu ne pò nessunu!
si cadi... ccu l’aiutu ‘u resti arreti,
simmini n’atra vota, cogli e meti.”
219
N’è restatu lu tatanu*
“Fuja, fuja... acchiappa, acchiappa “
è la solita gridata!...
N’è partuta a lavapanni...
si nne va...teleguidata...
Tisa, trasadi de latu...
s’adderizza...na fujuta
supra chillu pavimentu...
ed ancora... ‘ud è frunuta!
Va sbattennu e banne banne,
”Tu cchi fai? resti all’atteggiu?
è lu filu,... è troppu longu,
‘ud’è cane de passeggiu“.
Sulu ca bau bau nun fa,
quannu coglia fa BUM, BUM...
e currimu i cientu metri
partu iu e riparti tu
ppe circare e l’afferrare
ca la casa fa tremare!
A ‘ncruciamu avanzi a porta
e acchiappamu a malanova...
ni ‘mpacchiamu due capate
mentre l’acqua ‘nterra chiova...
Trema tutta, ‘un ce rescimu,
nun ce vastanu le manu!...
“ Ccu ssi strepiti, lu vidi?...
ne rimana lu tatanu! “
* tremòre
221
Ma, trovatu u tastu giustu,
iu le cacciu l’energia...
mentre la mia donna dicia:
“nu l’accurci tu la spina?
si nne va... ‘ncuna matina!“
222
N’ha servutu
Quante jurnate belle hâmu perdutu,
discursi e gentilizza hâmu vrusciatu!
Pperò tu dici: “chissu n’ha servutu,
dintra la pasta ha fattu de levatu
ed ha spasu cuscienzia intra la mente:
recuperamu... ‘ud hâmu persu nente”.
223
N’usanza bella
A nue n’édi frunuta la stagione,
a via è da loru... jamu a rasa rasa
cumu succeda appressu a prucessione
chi, cumu scanza, pigli a via da casa
ppecchì cc’è l’irtu... e tu nun ci la fai
e ccu l’affannu, venanu atri guai.
Restanu loru, forti, ppe portare
a statua da Madonna e ppe ‘nchianare:
li figli arreti, avanti le mugliere
tornamu tutti l’anni ppe sse fere.
N’usanza bella chi n’ha de restare...
ccussì porti lu core a ‘ngileppare
224
Na frase chi li fa zumpare
“È certu!.. u vì?... alli figli è sulu dare
ca veramente sunu pezzi e core
però dicianu cose!.. cose e pazzi,
chi u core ti lu fannu pezzi pezzi!“
Continuadi l’amicu: “E l’é sentire!”
Gridanu: “t’è circatu de nascìre?
e quindi fazzu chillu chi me piacia
e no lu cumu e quantu tu me dici.”
Rispunnu ch’è na cosa chi se sa
e u fannu no ppe male,...ppe l’età
chi le fa dire, senza valutare,
ca tenanu dirittu de sbagliare;
Si ‘nsisti fâu le cose ppe crapicciu...
Chiamali tu sinnò loru s’ammucciu,
sentali e vidi ca se fannu a micciu
su giuvinelli boni ed iu lu sacciu,
pperò “ssi tempi tui“ lassali stare
ppecchì è na frase chi li fa zumpare!
225
‘Ncumincia la jurnata... e pullulìa
U paise se sviglia... a prima luce,
s’apra la porta supra nu vignanu...
n’atra e pue n’atra... ancora n’atra luce...
ppe séntere si jazza... stenni a manu...
Trasa l’adduru e stizza, risinusu...
u fumu s’aza supra i cieramili...
nu sbuffu d’aria ccu l’adduru e chiusu...
vivi u café...è cavudu e te pili...
a tazza te quadìa... gusti l’aroma...
sutta già passa lu primu traìnu:
e ciancianelle, i muli, è già ciroma,
a nna vota s’è fattu jurnu chinu.
A gente ‘ncappottata ppe la via,
‘ncumincia la jurnata... e pullulìa.
226
Na gradita presenza
Ohi quannu vena cchi duluri e panza,
chi nu lli cacci ccu l’antispasmina!
se spanna avanti mmenzu de la stanza
aspetta e avire u tronu de regina,
e si d’atizza nun po superare,
sta tisa, ‘mpirunata, ppe s’azare.
E nun te dicia grazie e né saluta
illa t’onura culla sua prisenza
puru si ‘ud è aspettata né voluta
illa, certu, sse cose nù lle pensa!
Alle bone notizie nu lla vidi,
alle disgrazie arrivadi ppe prima,
porta tantu rifriscu chi ‘un ce cridi
supra u nervu du dente, èdi na lima!
È na vilanza, ed illa taglia gualu,
e quannu si nne vadi è ‘nfastidita
ca puru si ‘ud ha dittu tuttu u malu
tu la prisenza sua nud hai capita!
perciò ritornerà ppe te ‘mparare
u meritu evidente ad apprezzare!
227
Ne diciadi cumu jia
(Prof. Antonio Spadafora)
“È Totonnu... stà arrivannu”... n’allarmava la staffetta
chi, de ‘nzilu supra a porta, stava in turnu di vedetta.
Spiega o ‘nterroga?... chisà...! tutte e date addimmannava!
Ccu lla storia era nu guaiu... chine bona a gnermitava!
C’era ancuna sufficienza...
ma tri e quattru era l’essenza!
Nue pigliavamu l’astine... e u reggistru?... era un tratteggio;
i colloqui e patre e mamma?... “Non potiadi jire peggio”.
Sse sentenze eru palate,
e famiglie scumportate...
ma ai trimestri successivi
c’eru tanti redivivi!
Menu male ca avanzannu Illu s’era adderizzatu
e ccu la filosofia era propriu fattu n’atru!
E pue all’urtimu!... te dicu,
s’era fattu u megliu amicu:
ne diciadi cumu jia,
la maturità e la via!
“Giuvinò, va cumu va,
cumu hai fattu finu cca?
s’hai studiatu, si promossu,
ma, si puru scarsu e studiu allu quintu si arrivatu,
gira a vota, dacce sutta, e te trovi licenziatu,
u vve pôu tutti bocciare!...
vue circati a v’aiutare.
228
Giuvinò... però... ‘ncasati!
ssi tri misi... accellerati!
E ne dava la speranza,
puru ccu na stritta e panza,
ma na freve ne venìa de finire ppe ‘ncignare
chilla cosa diventata mo nu sonnu: fatigare!
229
Nu ‘nsapuriscia cchiù
Mo tieni sessant’anni!... vai facennu
guerre?... ti lassi?... circhi atre gunnelle?
nu ll’hai capitu... ppe le quatrarelle
cci vonnu l’anni giusti... a giuventù!
È veru: scinni a nive de la Sila,
senza racchette vai ch’è na bellizza!
Ma ppe lu restu?... cumu bella pizza
restata a sira chi nu bala cchiù...
nud’è croccante, è fridda, allasticata,
tuttu de supra s’è fattu a na pittella...
nud è filante chilla muzzarella
nu ‘nsapuriscia propriu a nullu cchiù.
230
Nu jure de jardinu
Propriu u primu gridu fattu quannu appena m’era nato
l’é sentutu stamatina ca mi l’era registratu....
ed all’annu chi cantava: “Trinca, trinca...” na canzuna
ccu parole mo luntane, ne capisciu sulu ancuna...
l’é tenutu tra le vrazza, era granne e l’é portatu
alli pedi du Signure... Illu sì, ca l’ha guardatu!
Mo, Madonna mia si spusa e cce vena ‘ncumpagnia
de nu jure de jardinu chi èdi mele e marvasia.
Se vulerru ppe na vita, è lu primu e sulu amure,
ccu rispettu delicatu alla base de l’ardure.
La mugliere è nu tesoru chi cchiù passa ed è pregiatu,
e si rescia, u bastu jurni ringraziannu lu criatu,
ca mantena l’armunìa, nun te fa nulla sparata,
porta lustru ppe la mente chi se sciala ristorata,
apra facce allu surrisu chi è salute ppe la gente
ed è cosa chi arricchiscia e nun custa propriu nente.
Ohi Signure miu sai tuttu... cchi t’avimu de circare?
già n’hai chinu de ricchizze, ma iu ‘nsistu e ne guardare!
231
Nu minutu
“ Nu minutu... e cchi cos’è...!
me stai arreti pede pede
e pue... hai vistu cchi succede?...
e ca tu ‘un me lassi ‘mpace...
na sirena!... chiami sempre
ed iu fujiu!... signu ciota...
u problema è si me sciollu...
Tu?... te spusi n’atra vota“.
233
Nu scherzu e Giulianu
Ccu la fotocopiatrice, u compiuter e serviziu
ha cunchiusu unu di scherzi...mo tu cuntu...ch’è nu sfiziu.
Nu collega era mmitatu a nu corsu e formazione
ed avìa de jre a Roma ppe dispostu e Direzione,
e a ssa littera de mmitu una frase hâdi ‘nsertatu
chi dicìa: “Per solo alcuni era statu preparatu”
ppecchì i megli avianu e fare, cumu dicia lu decretu,
e portare ‘ntra l’uffici u progressu gia concretu,
e ppe fare prestu e bene, ccu li megli si scusava
ca i compiuter c’eru tutti, ‘ncuna seggia cce mancava
e che quindi, cunchiudennu, ppe questione e fare ‘mpressa
si portassidi la seggia: così fatta... tutti a stessa”.
Mo pensativilla suli quannu a Roma édi arrivatu
e, trasutu intra la scola, a poltrona s’ha sballatu
tra cartuni, fili e lazzi, tuttu ‘ntornu pagliarelle,
illu mmenzu troneggiava ccu la sua seggia a rotelle.
234
Nun c’è rimediu si chiudi lu core
A vulerra sentìre ‘nnamurata,
ma è na gulia chi resta... e né se spera...
ricordu, pensu e pue cunchiudu: c’era
na cosa bella chi édi già passata.
Nun c’è richiamu chi pungia lu core;
a ‘ntisa cumu fossidi addurmuta,
la smova sulu lu televisore;
se curca quannu a notte édi frunuta.
Si parru... dicu “cose già scuntate“
‘ncignu a pensare?... ”cose già sapute;
me guardu arreti... si nne su fujiute,
‘mpinte a rusariu, tutte le jurnate.
235
Nun ce fai boni i sui
Ccu quantu dicu, forse fazzu sbagliu
ca mo tutti pensamu ccu malizia...
e pue... sarà n’aguriu o n’atru ragliu,
unu di tanti chi nun fa notizia?...
Certu, lu core u tegnu ‘ncantaratu,
sutta nu pisu ch’è nu cantamune
ppecchì la gente chi m’avìa chiamatu
m’hadi tenutu chiusu lu purtune
cà nun si trasa cchiù si nun si gualu
a chine s’ha ‘ngrassatu e cosicelle,
si nun si tipu chi poi fare “u palu“
cce perdi serenata e ciaramelle!
E dicianu ca guardi i fatti tui...
ma sai ppecchì?... nun ce fai boni i sui!
236
Nun sai cchi fare
Duve ponnu cumpunire
li pensieri e lu ‘nciotare
ppe ssu granne patiscìre,
si nun tenu duve stare?
Guerre e grida su de casa...
è la malatìa chi ‘nciota...
‘mpace ‘u resta nulla rasa...
ed aspettanu a ricota.
Ogni sira lu calvariu:
si ricoglia o se ‘ncavuna?
le jurnate e calendariu
su le stesse... una pped una!
Su tant’anni!... chi pôu fare?
Hâu pensatu de tentare
sdilloggiannu de straforu
ppe sse fare a vita loru...
e ccussì ‘ncignû e finusciû
le jurnate de travagliu...
s’alluntananu, si spingiû,
hâu consatu lu bagagliu
propriu cumu sbenturati...
su in partenza e ‘un sai cchi fare...
e lu sa poi duve jati
chine resta ad aspettare?
Quannu pensu... cchi volimu?
la famiglia ‘un se sciollassi,
a sincerità de primu
e la vita ripigliassi...
ppe lu restu? cchi sacciu iu?
sulu chillu chi vo Diu.
237
Nun se sa
“Ma,... viditi... all’organismu sulu a freve u pò sarvare,
cà reagiscia e ti le còcia le sostanze de cacciare.”
Menu male!... era avvilito...
ssi malanni ‘un passu mai:
“A natura u vì.... ha reagito
cu lle frevi,... forse ‘un sai...
si su forti, belle e chine
simu prossimi alla fine!”
Ppe speranza nud è male
specie ditta intra u spitale!...
Ma u scongiuru du malatu
iu, però, mu signu datu
e le manu, a cose certe,
poggiu sutta le cuverte.
Si me circanu: “Pecchì?”
propriu... dicu... de ccussì...
certamente male ‘un fa!
si fa bene?... nun se sa.
238
Nun si criatura
Quannu venanu e rappe... ‘un te truccare...
chissa è l’età chi ha de caminare!
Si ‘mmece e linchi e creme e de pittura
mustri, lampante, ca nun si criatura...
Potiti dire ma ppecchì me ‘ntricu?
dire sse cose... pò... sulu n’amicu.
239
O chi per lui
Nu jurnu allu catastu avìa de jire
e ccud ancunu avìadi de parrare
ppe na finata*, chi s’ha de vidire,
ca li vicini fannu caminare.
Chiamalu ‘mprescia... e lu nume cce dicu,
oppure ancunu di ‘mpiegati sui...
“Nud’è capitu u nume... quale amicu?“
chiamame... e cci l’è dittu... o “chi per lui.”
Doppu na bella pezza, passu e guardu,
russu lu trovu, e tuttu appiccicatu,
me dicia ca ‘ud ha curpa, facìa tardu
ca na caterva e gente avìa chiamatu
e lamentava: “Gente scustumate,
su granni e fannu ancora e guagliunate!
Quannu ssu “chi per lui “m’hâu de passare
li senti sulu ridere a sbullare...!
E cchi cos’è?... nu resciu propriu a nente!
eppure m’hannu dittu ch’è prisente,
ma chissu “chi per lui “è nu sfatigatu,
nun ce riposa,...u vidanu... è passatu
e nella stanza attigua va a finire,
duve dicianu propriu du sentire...
eccu ppecchì me trovi arrussicatu,
ccu trentadue persune è già parratu
ma l’urtima m’ha dittu ca ‘un ce lassa
e ca me fa chiamare appena passa.“
*demarcazione di confine
240
Ottu dicembre, a festa chi ne ricoglia
Marì, nue te volimu ringraziare
de cchiù ppecchì cce perdi la salute,
te parti all’alba ppe ne fa gustare
sse carni e latte chi su appartenute
allu crapettu d’Acri chi è nu squagliu,
ti l’hannu datu ed ammazzatu e pressa
ccu curtellata amica, senza sbagliu
cà ci hai campatu da professoressa.
A machina Pegiò ci l’hai struduta
e al grande rischio te si subbarcata
quannu a frana, na casa avia spartuta,
rimasta a menza, supra a carreggiata!
C’era la strata longa ppe la Sila
puru periculusa!... ccu “trasbordu”
perciò in partenza s’appiccia na cannila
“chi u traghettu rescissi”...me ricordu!
Menumale che mamma te vidìe
direttamente e ‘un c’era d’aspettare
ppe sapire da figlia sse vie vie
e si la nive la facìa passare!
Certu ca è statu e veru nu tormentu
l’attesa annuale de trasferimentu:
tu ppe nun perda punti ‘ud accettavi
e ad Acri, l’annu, lu ricominciavi.
Ppe ss’atra cosa t’avìmu e ringraziare:
manteni ssa jurnata ppe l’usanza
chi aviadi mamma, ccadi, a nne chiamare
e tutti quanti inchiamu chissa stanza
241
e ccu papà, cuntentu, chi guardava
si eravamu de numeru crisciuti,
ccu lu surrisu sue mentre cuntava,
compresi i figli e Rosa, li niputi.
Oje, de tutti i due, simu guardati
ccu papà chi ne dicia: “aumenterete“
e i figli di niputi su ‘ncignati
e nun c’è dubbiu ppecchì dicia: “Vedrete“;
signu sicuru puru ca surrida
sia ppe la prima e secunna niputella,
ca ppe ssu rotu de Maria chi vida
e sia puru ppe n’atra cosa bella:
Checco e Giuseppe, all’Africa c’è jutu
e nud ha avutu la malinconia
ppecchì su vote e vote chi è partutu
ed “il mal d’Africa” s’è fattu malìa:
l’ispirerà de certu de portare
na buttigliella e sabbia...a comparare
cumu è successu quannu è rimpatriatu
e...a purverella d’oru.. n’ha portatu
8 dicembre 2005
242
Pagherò
Tu veramente speri?... ancora cridi?...
ccu tanti aggiornamenti, i tira e molla...
fatiga fatta e nullu sboccu vidi
curranu e spise... tuttu ti si sciolla.
Dicianu: “Devi adire il Tribunale,
cc’è lu lavuru... e pagu quantu vale.”
E tu chi ormai de tuttu si chiagatu
spuni le carte avanti l’avucatu.
“Statti tranquillu, nun se po sgarrare
fattu u lavuru mo l’hâu de pagare...
è propriu cumu ti l’hannu circatu...
puru u cuntrattu teni... ed è firmatu.
È cosa fatta... né c’è l’eccezione!
circamu a provvisoria esecuzione.”
Su sse parole, balsamu e malìa...
portu li sordi a lla famiglia mia!
Però passa lu tempu... appezzentisci...
te ‘mpari “la realtà processuale,”
chilla è chi cunta... e tuni annichilisci
sapennu chilla vera, sula e tale.
“ Ma si!... tu si ‘ngegneri!..” campi e nume
puru si fai de debiti nu jume!...
nessunu u vo capire finu a mo:
scrivimu... fatigannu... “Pagherò.”
243
Pariadi nu cristianu
Dintra la caggia granne l’aggelluzzu
volannu...sbattulìa...piglia nu ‘ntruzzu...
ma cchiù forte se minta a sbattiscire
cumu volissi de le sbarre escìre...
e va derittu e resta ccu la capu
dintra li ferri. ‘Un perdu tempu, rapu,
allargu i fili, u pigliu, l’accarizzu...
lu core vatta e tremadi lu pizzu...
nu strepitu... pariadi nu cristianu...
me resta senza jatu... tra le manu.
245
Però a faccia s’ha vulata
La mugliera, Lisa a bella, piglia puru la misata
ppe assistenza de la zia... però... a faccia s’ha vulata!
E n’è mortu lu maritu jestimannu lu parente
chi va trova la mugliere ccu vrigogna ppe la gente,
e, assettatu avanti a porta l’ordinava lu café...
Lisa a bella lu serviadi... al marito dicìa...”te“.
246
Pò la leggia scunchiudire?
A furtuna de l’amici? si prisenta bella e fatta
quannu c’è la “fattispece“ chi se gira alla ‘ntrasatta
e la causa “tale e quale “se trasformadi a “diversa”
de “a vincimu allu sicuru” la ritrovi “menza persa”
ca lu jiancu si fa nivuru ppecchì è vistu alla scurata,
supra a stessa fattispecie, l’aria ‘ntornu è trasformata...
o lu giru, o la sustanza, ccu la tua cchiù granna cura
ne partimu a “causa vinta”, se conchiuda a giratura.
Nun se sa cumu è successu... a nna vota s’è cangiatu
l’indirizzu da pretura ch’era “già consolidatu”
E ti spiegu ch’è “dinamica” chissa legge chi se ‘ntrica
chi, lejutu a “raso terra” è la legge “di n’amica”;
si a canusci certu rescia... e sinnò va a trasa ed escia!
A realtà nun sunu “i fatti”, a realtà è “processuale”
chi nun rassimiglia propriu a quant’era tale e quale
e pperciò resti ‘mpetratu, stonatizzu ppe capire
cumu a stessa fattispecie porta a tuttu n’atru dire!
247
Potimu curra, ridere e cantare
E fermate nu pocu!...me ch’è friscu...
è esciutu propriu mo... zuccaru quantu?
“Ppe accettare na guccia... u vì... su piscu
ssu tridici è sicuru... ‘ncunu santu!...
si se vota e ssa banna me conzassi...
no ca me manca nente!... graziaddiu
ppe figliama... chisà cchi le dunassi”...
ah... dicia... cumu stà?... tu giru iu?...
“ Sapìe ca m’è nasciuta sgarrupata?
sgallata cumu Ntoni... u ziu Tonnuzzu...
ppe ‘mprima m’era parsa na gacciata,
una jestima chi te lassa muzzu!...
ma... jurnu jurnu è vistu quant’è bella
e cchi ricchizza dava ssa criatura,
e ca na gamma ciota nu scancella
li doni a jume dati da natura...
e a gioia e dintra l’occhi chi m’aspettu...
le cure, le manuzze... chilla vuce...
mo rescia: scinna e saglia de lu lettu
se mova sula e porta adduru e luce.
Me parra d’ogni cosa e mi le dicia:
rumanze, i temi e scola, e cose sue;
a matina lu sule benedicia,
e mo cuntenti simu puru nue,
e ancora e cchiù godimu allu pensare:
potìmu curra, ridere e cantare.
È chissu veramente lu tesoru
chi nu l’appatta mancu tuttu l’oru!
S’è fattu tardu....eppuru avia na prescia!
u vì... ppe via e ssu tridici... si m’escia!...”
248
Ppe la via
Ma cumu hai fattu figliu a te ‘mbrogliare
dicennu tutti ‘ss’anni fissarie...
cumu hai dormutu e notti ppe cangiare,
e no tu sulu, le speranze mie!
Vorra sapire quantu è capitatu,
quale rotella, ferma, ha scunchiudutu,
troppi su l’anni e dintra ssu passatu
ppecchì ‘u vve siti datu nullu aiutu.
Iu mo nu possu cchiù guardare arreti
vogliu speranze, e avanti caminare,
però nun ci nne vonnu cchiù segreti,
u tempu è troppu pocu e ha de fruttare.
Iu, mamma, tegnu sempre e vrazza aperte,
dormiti, ed iu ve ‘ncattu le cuverte
mo siti a caminare supra vie
duve ‘un ce sû da casa cumpagnie
ma cc’è la forza, e bona capu avìti
curaggiu... ‘u vve fermati e cce resciti.
249
Ppe n’amicu
Cchi possu dire?!... ci l’avia n’amicu
sapìa li fatti, pene, circostanze,
chi canuscìa ppe nu sapire anticu...
n’hâmu godute tante bone usanze!...
Nun sacciu cumu... me sentìa sicuru
e nun te resciu a dire lu ppecchì
ma, si a nna vota me calava scuru,
sulu nud era: propriu de ccussì.
L’amicu è nu tesoru e si te lassa
dintra lu core resta nu vacante
chi u tempu nun ti l’inchia, né te passa
e cchiù cose te mancanu... e su tante!
Te ‘ncanti e, a vote, para du sentire,
ne vidi quasi quasi la presenza
e parrare cce poi, si sai seguire,
di passi de lu tempu, a percorrenza.
Lu ‘ncuntri ed è cuntentu ca junciuti,
unu ccu l’atru, li stamu vicinu,
illu s’è azatu a forza... e si nn’è jutu
ca l’hâu chiamatu supra atru caminu.
Me dicia ca potimu assapurare,
e ancora e cchiù, chiss’aria de famiglia
chi te ricoglia ppe lu bonu stare;
è nu richiamu chi lu core piglia...
continuadi a nne dire: “‘u vve sperditi,”
s’appenta... pue ripiglia: “ccussì è juta,
ma l’amicizia è bene chi goditi...
restati sempre i megli”... e ne saluta.
250
Ppe nu mumentu
Ma quantu è bellu ss’arberu de nuce
ccu l’umbra ricamata de magia,
l’aria chi tra le foglie chicchiaria
ccu ssu frusciare quetu, friscu e duce
chi sutta pelle avanza tremulannu,
t’ammupia tuttu e perdi la presenza,
nun sai duve se trova la cuscienza
de tuttu quantu ‘ntornu va rotannu:
senti la radichicchia cchiù profunna
chi è zillicata de la primavera,
na guccitella d’acqua chi la ‘mpunna...
ppe nu mumentu lla, tuttu è cum’era.
Nu cane arriva ed azadi la gamma...
chisà... capiscia... e va de n’atra banna.
251
Ppe tornare a ‘ncuminciare
Iu me fidu e Tie, Signure,
tu de mie nun te fidare
cumu appena giri l’occhi
signu già jutu a sgarrare!
È ssa molla chi sta sutta
sempre pronta e carricata
puru quannu nu volissi
è fujuta ed è sberrata...
e Tu sai cchi ss’ha de fare
ppe tornare a ‘ncuminciare!
252
Pree...sente!
Cumpra guali ssi cazetti
ccussì...... a giru si sparagna
e cchiù tardu si scarcagna!
Nel tramente... ‘ntra i tiretti
tegnu u tempu de trovare
e t’è possu apparigliare!
Chine è guarda e spumature...!
quasi tutti e nu culure.
“C’è da aggiungere ‘zebrato’
si ritorna...da ‘lavato’
cumu in guerra: là il drappello
te rispunnadi all’appello
per sordato chi èdi assente
tutti gridanu: “Pre..e...sente”
ed iu associu ssu salutu
al cazettu, chi è cadutu
e una vota ha caminatu,
cchi spurtuna... c’è restatu!
253
Prima e dopu
Ccu n’occhiuzzu a caramella
e lu zuccaru chi cula
è na duce quatrarella
chi se spagna a stare sula!
Parra citu e prima aspetta
chi ha frunutu u fidanzatu,
propriu vi... n’anima eletta
chi li santi ha cuntemplatu!
Li vaju trovu doppu n’annu...
tutta a musica è cangiata:
illu ‘u resciadi a ‘ncignare,
illa a storia ha già cuntata,
ppe la casa vena e va,
piglia chissu, u minta llà,
mmutta ad illu chi s’arrasa,
illa grida duve trasa:
“Vi, fa prestu ed escia e llocu,
tegnu a pasta supra u focu
si nu resciu alla girare,
mi la fai tutta ‘mpacchiare.”
e sse tessa ogni rasella
ccu lu ventu intra a gunnella.
254
Puru tra de nue ssa vita è bella
L’è ‘ncuntrata e mi l’ha dittu:
“Cucivula nun c’è, signora mia!
Norama è bella! tutta taccu e punta...
nue?... simu vecchie, senza fantasia
me diciadi ccussi, quannu lu cunta.
Però sunu parole... iu lassu fare...
e’ na guagliuna,... cùnchiadi criscennu...
ne tena cose, ancora e se ‘mparare!...
e farà prestu ca ‘u lle manca sennu!...
Però a cucina, ‘u rescia a gnermitare:
furnaci aperte... e tuttu èdi vrusciatu!
Hâu d’escere da casa ppe arieggiare
e tenanu u soggiornu affumicatu.
Ma nu mme mmiscu... fatti de maritu...
però ha già fattu passi de gigante
puru si l’ovu frittu è abbrustulitu,
e lu spaghettu al dente èdi croccante!...
Ma venanu cchiù spessu e su cuntenti,
mi dicia: “Quanto è buono... ma è comprato?
qual è la ditta e quali gli ingredienti?“
Nun sacciu figlicé... ma n’è sarvatu!
Simu vicine, supra a stessa via,
chillu chi serva, u trovi duve mmia.
Iu nu mme movu o, si girìu, è ppe pocu,
c’è la pignata sempre supra u focu.
Quannu te dicia, veni e t’arricetti
tiri la seggia... e basta ca t’assetti;
tu dicu ccu lu core e mammarella
ca puru tra de nue ssa vita è bella!
256
Purvera d’annata
Ti lu circu ppe piacire
ssa fatiga na cacciamu?
quattru tavuli, due segge
e pue, doppu, n’appentamu!
“Ccu ssu cavudu?... se suda...
ppe dumani lu facimu
ccu lu friscu... alla scurata!
stai tranquillu, a cunchiudimu!“
Mo cc’è purvera d’annata:
macchie de travasu e vinu...
chille segge chi te guardu
sempre e mmenzu allu jardinu!
257
Quannu cala lu sule
Iu me ricordu de quannu la vucca era duce
quannu u cuntattu de manu aggrizzava lu core
quannu lu sulu pensieru
ca tu me stavi aspettannu
me dava forza e curaggiu
de saglier cime e passare jumare;
Duve si juta
iu nun t‘è trovata
ma ppecchì
si sprejuta ccussì?!
Dicia duve si
aggiusti lu nidu?
ma duve lu fai?
Nun possu pensare
che m’ha straviatu
ma passa lu tempu
e nun te viu spuntare,
tu nud’arrivi.
Te circu intra l’aria da sira e cala lu sule,
intra l’aria te sentu
ma nun ce si cchiù.
Ogni sira me cala davanti
e nu jurnu e speranza si vruscia.
258
Quannu liga la famiglia
Propriu stasira ti lu vogliu dire:
su già luntani i fatti e l’arraggiate,
u tempu chi è passatu fa capire,
e ppe parrare bastu due guardate!
N’avimu caminatu irti ccu scise
pigliannu puru ‘ncunu arrozzulune,
n’hâmu guastati jurni a cchiù riprise
jettannu ancuna cosa du barcune.
Però l’avimu avuta la maniglia
chi n’ha tenutu: i figli ‘un su sgarrati,
simu ligati tutti alla famiglia,
e li difetti su menzi aggiustati,
né fannu straggia cchiù le gelusie
ca le rotelle ni se su conzate,
mancu me ‘nquetu si e cazette mie
continuanu a restare sparigliate!
Dicimu mo alli figli: “si potiti
ccu le parole nun ne strapazzati
tantu facimu chillu chi voliti
cà cose e l’atru munnu nun circati.
Projitinilla a parolicchia duce
e a mammata nu mi l’abbarrucati...
ca restu sulu e pue me trovu ‘ncruce:
vue, “fate un salto“ e ‘mprescia vi nne jati.
Perciò lassatimilla senza affanni
ccussì me campa ppe n’atri cent’anni
e a mia, si nu la fazzu cchiù ‘nquetare,
me duna lu permessu de campare!“
259
Quannu manca l’acqua
“Vida!... l’acqua si nn’è juta... cumu è fare ppe la doccia?
chissa è n’atra siccatura... veramente mo me scoccia...
Pà?... cum’è ca nud arriva?...manca sulu a ssu palazzu,
chillu e fiancu se sciacquetta...m’è lavare...cumu fazzu?
Iu tra pocu haju e nescìre e lu sciampu m’haiu e fare
vida tu de pruvidire... de ccussì nun pò passare.”
– Figlicé, lavàte e capu ti nne possu fa sentire,
ppe la doccia...la speranza de ta fare... l’è perdìre.
È scasatu mari e munti... «èdi rutta l’adduttrice»
m’ha rispusu n’impiegatu de la ditta appaltatrice;
l’hâu chiamata du comune, l’assessure ci ha parratu
e farà nu novu allacciu quannu u tempu s’è cunzatu.
Perciò, figlia, ‘un t’arraggiare, cca cc’è na ferita aperta
cumu cce mintissi sale o cacciassi la cuverta
ccu ssu friddu e malamorte...!
E perciò nun c’è bisognu, mancu e sbattere sse porte.
Tutt’al più...ccu na buttiglia, chi te ‘mpicu ccu n’armaggiu,
tiri a corda e... chianu chianu... fai nu picculu lavaggiu.
E speriamu jissi bona pue ccu ssa condotta fatta,
ca pur’iu cchiù nun supportu sse lavate de la gatta!
260
Quannu partiamu
“Ohi Madonnella mia du bon caminu
Tu guardamillu sempre de vicinu,
allu bisognu stennacce na manu,
e nun ‘ncuntrassi malu cristianu“
Ccussì pregava chilla mamma mia
tutte le vote chi unu e nue partìa.
261
Resta ccu l’aria tua
E guarda chine ‘ncuntru?... è tutta a scola!
ia la miseria cumu u tempu vola!...
Cchi viju... ti pitti?... puru tiri a pella?
cchi vai facennu... troppu si truccata!...
ti prego puru... allonga ssa gunnella
sinnò nun t’assimigli!... si cangiata!
Resta ccu l’aria tua!... si sempre bella,
si fascinusa,... teni la favella!
E pue, tutte le curve su allu giustu
ppe dare all’occhi chillu stessu gustu!...
Propriu nun serva chissu pittamento...
basta nu toccu...di mantenimento,
ti resta sempre tantu... e va guardatu;
iu cchi te dicu!... u sai, signu spusatu,
però signu cuntentu e me cunsola
vìdere bella a mia cumpagna e scola!
262
Restannucce a campare senza guerra
Guardu ssi palummicchi... l’hâu capitu
lu jocu de mugliere e de maritu
chi circadi pacenzia ppe ‘nzertare,
ppe crisciere li figli e l’allevare?
Iu cchi lle dicu?... ”duve jati jati
ma u postu vostru è chillu de spusati
duve se vola prima e pue s’atterra
restannucce a campare senza guerra”.
263
Resti ‘nchiovatu lla
L’anima si cc’è ‘mpinta a ssu spicune!
mo cce su mazzi e juri e cc’è la mente...
risentu quannu ha chiusu lu purtune...
passa lu tempu ma... ‘un cancella nente.
Guardamu u cielu, u sule le matine,
e notti?... sulu e scuru restu cchine...
jurnate spise supra vrasce ardenti
e ‘ntra lu core spine e graspi amari...
ne venanu a trovare li parenti,
restanu ccu curdogliu li cchiù cari.
Però ‘ud alleggia nente... è punu chiusu,
u tempu lassa sempre e cchiu nu pisu...
i libri sunu lla... lu cellulare...
pperò nu llu sentimu cchiù sonare.
265
Ricordannu
A menza fujutella avimu fatta
e ss’atra parte avimu ‘ncumunciata,
si ne toccassi propriu a paru e patta?
resterra n’atra bella scarpinata!
Nu vorra Diu, campata d’assistenza!...
allura è propriu megliu sbarattare...
poveri figli...quanta sofferenza...
perderranu e jurnate ppe campare.
Speriamu nu mancassi la salute,
cce sunu ancora studi e cunchiudire,
e cose belle,...forse e cchiù volute:
cce su marce nuziali de sentire,
cce su juri chi circu cumpagnia
e niputi ca stennanu la manu
ppe caminare ssa parte de via,
e jire assieme queti, chianu chianu
e de li tempi nostri cce parrare,
sempre ccu gioia, ppe ss’immaginare
li tempi e prima... de ccussì, criscennu,
ne penserannu e core... ricordannu.
266
Ricordannu Peppinu Angotti
(Primario di Ortopedia)
Stavu sonannu ccu lu mandolinu
motivi chi cantavamu e guagliuni:
lu core granne, de speranze chinu,
de turmenti d’amure e de canzuni;
Me criscia lu suspiru tra le note,
torna presente u tempu chi è passatu,
tu si davanti cumu e tante vote
sonannu... avanti casa... si assettatu...
Cantannu chianu, seguennu a fantasia
chi musica e sirata liberava...
circavi all’aria, tra le tante, a via
duve, la mente, a spassu te portava
e ccu la manu me facìe signale
de nun fermare ancora la sonata
chi portava ricordi... e de lu male
luntanu mantenìa la pungigliata.
L’urtima passiatella a Cerisanu,
murettu ppe murettu a n’assettare...
e passu doppu passu supra u chianu...
eranu cchiù li sguardi du parrare:
ccussì scurra, a nu lampu, a giuventù...
jire luntanu... ‘un ci pensavi cchiù...
e te tenìa la manu Carolina
mentre a storia chiudie chilla matina.
17 settembre 2006 (un mese dopo)
267
Rimpatriatu
Sempre chiummu a chillu palu?
“Dici a sordi?... mancu u scartu...
ogni pizzu è fattu... gualu...
è decisu... mi nne partu”.
Doppu n’annu u ‘ncuntru ancora
e me dicia ‘ntossicatu:
“Tuttu è fattu... ma e lla fora
guarda... m’hannu rimpatriatu”.
269
Riscorda ssa jurnata
Cumpà cchi cc’è?...ppecchì si dispiaciutu?
“Cchi te rispunnu!...nun signu accordatu
ccu la signora mia... nu scanusciutu!
maritu ed è campare assulignatu!
Le vorra fa capire: all’età giusta
rispunni cumu appicci lampadina...
si allongu a manu, ogni ura è chilla giusta;
ppe senta discu ‘ud è cangià puntina!
Tu la chiami... te coci... fai la rota,
nun se ricoglia ed è puru scuntrusa...
‘nsurdata... (passa bona ppe na vota!)
ma bussi e resta sempre porta chiusa...
e si ‘nsistisci, quetu, alla chiamare,
piglia l’amure tua ppe cosicella,
te diciadi ppecchì la voi ‘nquetare...
eppuru stare ‘nsieme è cosa bella!
Ppe te sburiare ‘ud è cangiare stalla;
ppe mie su cose e core, su nu ritu,
‘ud è la cursa supra na cavalla,
è gioia ed alimentu de maritu
è puru cumprimentu ppe la spusa
chi nun t’ha de mmuttare for’a casa...
u maritu ti circa, nud abusa...
patrune...nu se jettadi a nna rasa...
e ppe ssa cosa chi è na grazia e Diu
cumpà... chillu chi passu... lu sacciu iu!
È lizzicusa, t’ha de rifriddare,
270
‘ncatturannu ogni foga ed ogni ‘ntisa,
ed iu ppe stare megliu, m’è scordare,
scardinannu l’amure!...è storia e risa! ”
Cumpari miu, capisciu, e cchi voi fare?
chissa è na cosa chi nun poi cangiare,
ma ccu llu tempu se duna n’aggiustata,
cchi è fare mo?...riscordate a jurnata.
271
Ritrovarsi (c/o Laions 20 febbraio 1994)
Un amicu e giuventù m’ha chiamatu: cchi facìa?
propriu mo ccu “Ritrovarsi” potìa dire ca nu jia?
Pue l’elencu chi m’ha lettu de vue tutti cummitati
m’ha toccatu i sentimenti ca de sempre v’è apprezzati.
Quindi subitu è chiamatu a telefunu l’amicu
lu maiale chi me parra: quantu ha dittu mo ve dicu
ca da zona fraquentata illu già si nn’era jiutu,
e a segreteria rispunna che era altrove trattenutu...
Sulu tardu, finarmente, è arrivata la chiamata:
“Senti, ppe lu cellulare zona d’ombra è capitata,
quannu ti cce trovi dintra nu poi fare nente cchiù,
ppecchì perdi lu signale e a cornetta fa...Tu, Tu...
e continua: “Chi è passatu...all’imbarcu via Majilla
li colleghi nun saglianu ca la via nud era chilla.
Avîu chinu u marciappiedi e assurdavanu e gridate
ppecchì tutte le menzine volian’essa traghettate.
Avîu già giratu u trenu e cangiatu la tabella,
nu cartellu ‘mmenzu a loru: “Qui l’imbarco per Maiella”
“Alta quota ed aria fina, cura rapida e, temprati,
se ritorna megliu e prima: facce nove e riciclati.
E siccome eranu tanti nun cc’è statu nente e fare
ccu lu trenu su partuti ppe se jire a rinnovare
e tornare n’atra vota majaluzzi de famiglia
chi lu ficatu s’arrusta alla vrascia supra a griglia.
È aspettatu l’atru trenu... perciò tu nun m’hai trovatu
ma in effetti la presenza, chissa mia, nud ha mancatu!
Sulu cc’è na novità
ti la dicu, è chissa cca:
272
Iu ccu chissu mmitu è chiusu...
mi cce vodi cchiù giudiziu...
e mo calu lu cartellu ca “rinnovu l’eserciziu“.
Tutti i strogli, cose vecchie, fora jettu,...è sbarattare
e me tegnu le pruviste chille bone da sarvare
cullu stemma qualità... perciò lavu lu stanzinu
ci arieggiu, na pittata e na pulizzata e finu,
sinnò sgarru i capeccolli. Vogliu dare garanzia
di casatu maialescu e pregiata mercanzia
chi fa l’alto gradimentu e cull’indice chi sale
riportannu a primu postu li prodotti du maiale,
apprezzati di clienti chi me sunu affezionati
e canuscianu i salami ca si l’hannu già mangiati.
Ssu rinnovu certamente l’è portare a cunchiusione
ccu l’aiutu vostru...amici,...mo guditive a funzione
ca sse frittule su bone, e ‘u jettati ‘nterra nente,
lu majale è sempre statu la ricchizza de la gente.
Ve salutu speranzusu ca cc’è tantu chi ne liga,
e si a manu mi la dati restauramu la putiga...
U sapiti cchiù de mie, siti gente de cultura
chi apprezzati le pruviste chi ve duna la natura:
Si vrusciati ligna e cerza, nun faciti focu e paglia,
e u majale de cca dintra ccu la gioia v’attinaglia.
273
Senza atri sciolli
Na vota, si u surdatu ‘un te pigliava,
dintra le case... c’era nu murire!
Era la Patria chi te rifiutava...
chi tu, volennu, nun potìe servire.
La Patria de na vota a canuscìe,
e de persuna mai l’avìe ‘ncuntrata,
supra li sordi a faccia la vidìe
ca de nu latu c’eradi stampata...
Mo ppe sse carte e nente l’ha perduta
e assieme a tuttu u restu s’ha jocata...
puru de l’atru latu si nn’è juta
e nu lla trovi mancu ‘ncurunata!
Nun se ritrova... sta tra le ammucciate
e nun la vidi mancu ‘ntrasparenza!...
si licca le ferite ch’ha pigliate,
circa de stare arreti ppe decenza.
L’hannu levatu e manu la vilanza...
in tribunale cc’è da convenuta,
l’hâu sbacantata propriu da sustanza
chi na facìa de casa, appartenuta.
Chisà si mai ritornadi conzata
e n’atra vota tutti ne ricoglie,
e passadi a nna vota ssa nottata
senza atri sciolli... e senza nove doglie...
Chisà si la truvamu l’unità
e a tantu suspirata libertà
‘ncignannu n’atra vota a gnermitare
vidennu ssi guagliuni fatigare.
274
Se pò campare?
Ssu lavuru è ormai na chiaga,
quannu cc’è... nullu te paga...
ppe n’accontu c’è penare...
ma ccussì se pò campare?
Nullu parra e se capiscia
ca u proverbiu è già scuntatu:
“Cavallu miu, si campi, l’erba criscia;
quannu paganu a mie, sarai pagatu.”
Ma cc’è n’aria e purverera
duve è prontu u furminante...
tira, tira... ma le gente
su scunchiute e sunu tante!...
Le famiglie stannu ‘nguerra
scarse e sordi e de lavuru...
e ccu l’omini alla casa...
lu domani resta scuru!
275
Sessanta
Cumu potìa passare chissu jurnu
chi quasi alla ‘ntrasatta m’è arrivatu?
Sessant’anni!.. ti para nu “passatu”...
chillu chi resta dopu ardutu u furnu...
Sparta lu tempu cumu na gacciata
e a vita te rimane reglie reglie,
tu circhi de ligare chille meglie
ma quantu cci ne resta spernuzzata!
ligna chi nun se coglia, va perduta....
eppuru... me paria ch’era servuta!
277
Sessant’anni
Ssi sessanta?... li pensava cumu bumma e scarricare
ed imbece, dintra, sbotta sulu chillu chi ‘un poi fare!
Ci ripensi e si cuntentu... u traguardu l’hai passatu
ringraziannu a Pruvidenza, ta camini, ‘un si ‘ncroccatu,
resti tisu e si t’appretti pari ancora cinquantenne
ma a sustanza èdi diversa... c’è la forza chi nu renne.
E si è sagliere, mintimu, ppe arrivare a n’atra quota
scegli u vasciu di scaluni!... ‘u d’è cchiù cumu na vota!
ca nu zumpu e nu sbilanzu cumu rinnina volavi...
ch’arrivavanu ssi tempi, tannu cumu cce pensavi!
Tuttu jia cumu nu fusu... nu filatu... “na bellezza”
è capitu cchi hâmu persu cu “l’eterna giovinezza”
e ca puru su fandonie, vacantizze senta dire:
“l’anni ‘un cuntanu: guagliune... dintra cca ti cc’è sentire!”
Però, mo, guardame seriu dintra a pallarella e l’occhi:
Tu, ssu dintra cca chi dici, veramente, duve u tocchi?
278
Si ‘ncuna cosa fa
Va ad occhi vasci e vergine chiagata
cumu circassi subitu n’aiutu
mentre se spanna na malìa fatata...
e nu giuvine, bellu e c’è cadutu!
Escianu... ed illu addura de lavuru
chi porta sempre appressu lu sudure,
ma illa tena d’oru u pennituru,
dicia: “è ricordu de n’aticu amure! “
“I figli, tutti, su da razza mia:
c’è nu morettu, n’atru biunnu e finu,”
“a fimminella”, dicia, “è na gulìa
e l’arberu ne nuce e nu vicinu“
chi tuttu u jurnu illa lu guardava
e, dintra, a pelle, li se colorava.
È sempre bella, canta intra lu “coru”
e spessu cangia u pendentiffi d’oru,
ma a gente nun sa senta a criticare...
si ‘ncuna cosa fa... certu a sa fare.
279
Si nun c’è...ppecchì venire?
A presenza sua nun c’è
ma l’ha fatta signalare
a n’artisticu muzzune
chi continuadi a fumare...
e ssa vota s’è ‘nsertatu,
quasi misu ccu gran cura
duve vruscia ‘ncumpagnia,
dintra u saccu e spazzatura.
Cc’è lu fumu!.. “È un signale,
è n’allarme, ‘un si cuntentu?
vì... ccussì nun c’è bisognu
de chiamare ogni mumentu...”
E difatti era venuta,
rapa porte e fuocu astuta...
“Su signali...! l’è capire:
si cce su... staiu ppe venire!”
280
Si tu chi m’ha šcantatu*
Li spari de la festa “Patronale”
chi l’urtimi de tutti, i corpi scuri,
dicianu u furgularu quantu vale
e, si è all’altezza... tremanu li muri!...
Li stessi è senti quannu, e sutta sutta,
ha de pigliare a fressurella e l’ova...
a batteria se libera, vi... tutta
(pezzi quarantadue) chi è nova nova!
L’urtime botte, propriu le cchiù bone
e fa, cadennu e supra, u pentolone!
Curru dicennu: ma cchi s’è sciollatu?
“E’ nente... u vì... si tu chi m’hai šcantatu!”
*spaventato
281
Spasimu accitatu
A speranza chi resta è sulu chilla
chi guariscissi quannu ‘un c’è cchi fare,
simu venuti tutti a te pregare
Signure... ssa cunsigna... pigliatilla:
rennane ancora bellu lu surrisu,
chi rotassi sanizza ppe la casa,
certu dintra la capu nun ne trasa
ca ti la vue portare ‘mparedisu...
Puru ccu ssa certezza de lu bene
iu cchi te possu dire chi nun sai?
frunissi la nottata de ssi guai
e le rascate funne de sse pene...
Ppe lu mumentu è spasimu accitatu...
u figliu nud è ancora spalummatu!
luglio 1999
282
Ssa iscrizione
È trovatu a nnu muru ss’iscrizione
‘ntempu de manifesti elettorali,
m’è parsa,tra le tante, una de bone
ma ‘un c’era nume de li scritturali:
“l’azioni chi simentanu la pace
se fannu senza sangu ed amminazze,
senza la guerra a tuttu: nente piace
vitrine rutte e focu intra le chiazze.
Ccu l’aggressione... arrobbi na partita...
puru ccu l’usu da parola grossa,
ma allordi u modu de campare a vita
e ‘ntornu ‘ntornu cce scavi la fossa
ppe cuntu e in nome della libertà
chi, si cchiù gridi, cchiù luntana va!
284
Ssa lingua
Ssa cosicella e nente,
pampina arradicata,
ammazzadi la gente
e nu lassa vittata:
Dicia cose de cielu
o tingiadi de ‘mpernu,
te chiatra intra lu gelu,
o loda u Patreternu.
Nessunu la ‘ncapizza
ssa bestia scatinata
chi fa carne e sazizza
puru ccu na ‘nsalata!
Ma... duce... è na malizia
chi u core pò squagliare
e nun cce vo perizia
ppe lu sapire fare!
Na parolicchia duce ‘un custa nente,
eppuru... te fa amicu de la gente.
285
Sse cose e nente
Eppuru hannu guardatu assieme e stelle
e fattu ppe ogni cosa na parrata!...
a stessa voglia de le cose belle
u stessu pane ‘mpusu alla ‘nsalata
de pummadori ccu cipulla frisca
projuta de le manu de l’amicu
chi dintra a tutti l’atri nun te ‘mmišca
ca se ricorda tempu e stampu anticu!...
Mo nud esisti cchiù... passa e nu smicciu
e de le spalle vide le girate...
forse perdanu tempu! èdi nu ‘mpicciu
ppe se persune granni e ‘ntaffarate.
Moni s’appoggiu ad atre vrazze e spalle,
parrannu a gola china... “a monte e a valle”
loru restanu sempre “nel contesto”
e boni stannu supra u manifesto.
E tu? rimani a fare ssi lamenti
cumu l’abbannunata errama zita
puru frodata de li sentimenti:
sse cose e nente... chi strazzu la vita!
Vuci e cuscienza? ...sulu na parata...
davanti a lobbra longa... arreti azata...
e li corredi janchi chi aviè tu?...
nun fannu gola propriu a nullu cchiù.
286
Ssu fumare
Muzzuni azati... fâu na piantagione,
me fâu pensare a fimmine in tutù,
avajane... ”chinate a pecorone”
chi ricoglianu e ‘nterra la virtù;
ma ppe la neglia!... è Londra sul Tamigi,
e ccu la manu t’hai de vantilare,
cumu si fossi dintra i suffumigi
duve te manca l’aria e respirare!
“Però, compà?... chi bella fantasìa!“
e già... è la cosa chi sarvu ppe mia,
ca ppe lu restu, viju de m’arrasare
duve cce trovu l’aria ppe campare,
ca ccu sse neglie d’aria e nicotina
puru u megliu purmune se sfracina.
287
Stai tranquilla ca va bona
Nue partimu ppe fa bene
e però nun ce rescimu,
e nne strascinamu pene
ppe le cose chi ‘un potimu.
Senta: i figli a circherannu
a via loru a modu giustu...
duna tempu... cce vo l’annu
pp’escia vinu de lu mustu!
Ma chin’è chi nu volissi
l’urme ppe li passi e fare?
u caminu dirigissi
propriu senza se ‘nciotare.
Stai tranquilla ca va bona
ppecchì i figli fâu progetti,
u cerbellu le funziona
né se scordanu l’affetti,
ccu fiducia si nne parra,
cc’è l’accordu familiare,
certamente nun se sgarra
la ricetta ppe campare.
288
Su, al momentu, sparigliati
Manca u destru... cca u sinistru... puru chissu èdi spaiatu?
forse è megliu... si cce scrivu: “è cazettu sparigliatu”;
e perciò fazzu la lista ccu le marche di filati,
li culuri e tutti chilli chi mo suli su restati;
doppu scrivu ccu lu gessu bellu granne: “guarda chistu”
e cchiù granne, supra supra, ccu na freccia: “avissi vistu?”
e però ssu tentativu nu mm’ha datu nullu aiutu
anzi a lista s’è allongata... guarda cca?... bonu venutu!
Ma n’idea m’ha furminatu, nata propriu a nnu mumentu,
scrivu: “cercasi cumpagnu, fine e scopu: “accoppiamentu,”
e ppe avire alla ricerca n’interesse cchiù marcatu
scrivu puru ca una vota sulamente hâu caminatu
e, se in casu reperiti e stirati la matina,
ponnu stare, “come nuovi “, n’atra vota intra a bustina!
Ccu speranza dicu: forse se cangiasse ssa realtà?
n’atru forse cci lu junciu ed è la felicità
ppecchì pensu: si se ‘ncuntru, loru ‘nsieme tornu a stare
vistu ca sunu soggetti fatti assieme ppe ‘mbecchiare!
Si fallisciu?... l’è stipare cumu l’atre cose belle
chi me restanu a ricordu de tante anime gemelle.
289
Succumpà ‘un te fare gabbu
Ohi cummà, si abbarrucata... ed appentate nu pocu!
u café l’è preparatu e sta escinnu... è supra u focu
e na picca te rifrischi... mo t’è fare ssa pettata!
puru si vai chianu chianu te sviluppi na sudata!
“Cchi cce fai?.. cce stamu all’irtu... te ringraziu veramente,
hai saputu ca lu figliu, l’urtimellu èdi sergente?
Fa le cose na bellizza, m’ha spegatu ca illu ‘mpara
li surdati sutta ad illu; fa vidì cumu se spara.
E pperò sse cose e guerra nu me lassanu tranquilla...
Mo sta ccu lu capitanu... dorma dintra a stessa villa.
e accumpagna la mugliere quannu escia a fare spisa.
Mo ssa cosa ‘u mme quatrizza... è nu tipicellu tisa...
alle vote ‘un ce vo nente a se fare na faciglia...
mi cce rotadi la capu... po su guai ppe la famiglia.”
Epperò nun te fissare!... quantu zuccaru cce mintu?
“Cc’è maritumma, è saglìre, sta facennu nu recintu:”
unu basta? u pigli amaru? “Sini, grazie, quantu vali!
nu scarazzu ccu la rizza sinnò fujiu l’animali
e le servanu e puntine chi è cumpratu ‘ncapu a chiazza
ma guardannu le cavalle... cchiù me sentu éscere pazza:
quannu passanu i cavalli de cumpari Carminuzzu
se scatinanu e pullitre... ohi! cce vo nu fossu a puzzu,
funnu e fattu ppe fermare ca a natura se scatina
se scapizzanu e li ragli... l’hannu e dare a medicina!
Succumpà, ‘un te fare gabbu... vussuria siti struiti,
me vrigognu a llu pensare... ma... cchi guardanu i mariti?
quannu serva medicina... s’è luntana a farmacia
chissu spacchiu u vâu trovannu allu primu pizzu e via.”
290
Sulu
Ohi scunsulata vita! m’hai ragatu
e mo mi lassi sulu a ssu penninu
senza forze ed aiutu, abbannunatu
nun si nn’accorgia chine m’è vicinu!
A capu intra e jinocchie me ricogliu
e ccu le vrazza stringiu i gammarelli,
e cose se prisentanu nu ‘mbrogliu,
sentu rumure chiusu de cancelli.
Vorra trovare ancora vrazze aperte
e cavude de vasi e d’accoglienze
cumu chille de sutta le cuverte
quannu tornava doppu le partenze.
Mo pensu u jurnu de me ricoglìre
anticipatu a prima de partire.
Arrinzinatu restu intra ssu chiatru...
ssu jurnu è longu e null’aspettu l’atru.
291
Sunu ssi tempi e mo chi portû guai
N’arberu e cerza, granne, arradicata,
dintra la terra sua, cull’aria fina,
all’umbra ci pue fare n’appentata
si chiova... o u sule cocia da matina...
cc’è tavula parata ppe l’amici,
spacchiu ppe tutti, bastadi passare,
c’è nu bisognu? sulu ca lu dici,
te spuni e pigli forza ppe ‘ncignare...
si u ventu mina forte, ancuna foglia
se strazza quannu u cielu spurverìa
di rami azati, ancuna si nne spoglia
fintantu chi nun passa la trupìa...
Ma puru na ventata fastidiusa
pò capitare... e coglia alla ‘ntrasatta
quannu lu tempu u duna nulla scusa
e la jurnata è bella, l’aria è chiatta.
Na cerza e chisse... supra nu curinu!...
e si la pò chiamare na ventata!...
ma si ssa cerza se chiama Giginu
se frunadi a nna bona zillicata
ppecchì nu sgarra mai lu dittu anticu:
“Ad aria netta, u tempu u lle fa nente”
Gigì, mo si cchiù forte, si l’amicu
chi mantena la stima de la gente.
Perciò n’atri cent’anni... e ccu salute...
Nue... te venimu a spunere e patute,
toccannu ferru, ‘un cci nne sianu mai,
ma su li tempi e mo chi portu guai!
per Gigino 1999
293
Te derra cunsigliu
Cumu ogni mamma ‘mbrazza t’ha allattatu,
e tu lu pettu chinu l’hai pungiutu...
cumu è successu?... moni s’è ‘mbrogliatu
cumu si nente tu avissi resciutu!
Le strazzunii le carni ccu sse spine,
cce lassi senza pane la cannizza,
de vie du core, chi de tie eru chine,
su sprejuti li sonni intra a munnizza!
Sarà na quatrarata! a cumpunimu,
c’è lu rimediu a core adduluratu,
ogni problema nue lu risorvimu,
movate figliu... sinnò resti chiagatu.
Cangia però, nun fare u prepotente...
teni le vrazza aperte de li frati...
(n’ominu fattu... e nun capire nente,
ppe nente quanti jurni hadi jettatu!)
Nu lle perciare cchiù lu core ohi figliu...
e lu Signure te derra cunsigliu
294
Ti cce cangiu a lampadina
Vì ca a luce è furminata!
Si, ‘nsia mai, scala a penninu
te sbilanzi... è n’ammaccata
cchiù de chilla de lu linu!
“Ci canusciu ohi donna Ca..
iu crisciutu signu cca...”
La parrata aviadi a ragliu
e al finale “la sucata”...
se dicìa ch’era lu megliu
e faciadi la risata...
Manu avanti se ‘ncamina
ma la porta ‘mpila a tagliu
e de cozzu a piglia ‘nchina...!
Si cce pensu cchi sbaragliu...!
Li si sciollu capu e denti...
lu portamu allu spitale...
L’hannu datu i sacramenti:
commozione cerebrale!
“Nu miracolo ci vole”
chillu cammise n’ha dittu
ca l’avianu ‘mpintu e mole
e lu nasu mo è derittu.
U miraculu è venutu!
Simu stati allu trovare...
ppe stavota ‘un si nn’è jutu
e ‘ncignavadi a parrare:
“Donna Ca... ci canuscìa...
né me fazzu persuasu
295
da caduta e mmenzu a via...
chi m’ha spracellatu u nasu...!
‘ncunu dente cc’è lassatu...
chissu manca... l’hai trovatu?
ma tu statte sprecurata
ca sta vota, e quannu sagliu
jocu e manu mie a ventagliu
cussì a porta e tagliu ‘un trasa,
nu mme sciollu... ed alla casa
cumu u pede me camina
vegnu... e cangiu a lampadina.”
296
Trent’anni e Stefanu
Mio caro figlio, ccussì forse ‘ncignerra
si tu, e luntanu, nun te ricoglissi
i jurni passu passu li seguerra
ca nente cchiù de tia perda volissi.
Ma, ringraziannu Diu simu vicini,
restamu ‘nsieme e mo te festeggiamu,
tutti li frati e pure li cugini,
Cecilia, a niputicchia, u primu ramu.
Simona chi ccu tie ha rapertu casa,
assieme alle famiglie n’ha mmitatu.
Mo pensa ad ogni bene: t’auguramu
ppecchì tu n’atra vota ne si natu
e a ssu pensieru si squaglia lu core
ed è la gioia chi ne fa parrare,
capiscìmu da vita lu valore
chi l’apprezzamu u cchiù chi se po fare.
N’urtima cosa ohi Sté... nun te scansare
si quannu arrivi te vogliu abbrazzare.
297
U cistellu sutta a lavagna
Do Giuvanni (preside prof Giovanni Giallombardo)
Mo parramu e do Giuvanni, puru preside impegnatu,
‘mmanu sua chissu Liceu è partutu e ha funzionatu;
n’ha spunutu a Piazza GIL... supra a scola magistrale,
va pensati?... aviamu sutta... ”giramentu cerebrale“.
Ma ne davadi respiru... ca lu gessu se jocava
dintra l’ura e matematica... a vidìre si u ‘mbucava,
cumu dintra u campu e bocce quannu pigli l’allazzata,
ma lu gessu sempre ‘nterra se faciadi l’atterrata!
Doppu a palla era da nostra
là ppe là vidìe na giostra,
ppecchì i due du primu bancu se lanzavanu a ricoglia
lu gessettu finisciutu cumu sempre avanti a soglia!
“Grazie, grazie” le dicìa
propriu a chine lu projìa.
De duv’era mo... lu lanciu, le parìa facilitatu
ccu na giravota e mastru u gessettu l’ha volatu
propriu... vi... sta vota... coglia...
nente e fare... è avanti a soglia!
E jia bona la jurnata...
si a menz’ura... era passata!
ccu lu gessu finisciutu reglie reglie, piccirille
cosicché ‘un se cunchiudìa la lezione e Tartenville:
n’argomentu de cerbellu,
chi si ‘un teni e quatrarellu
de ssu latu sviluppatu,
nun c’è zappa e simminatu!
299
Però cc’è rimediu a tuttu
ccu lu cuntu alla rovescia
s’abbelliscia puru u bruttu
aspettannu senza prescia
a grillera... a campanella...
ohi cchi granne cosa bella!
Ditta e crudu... de ccussì... para brutta e... pocu seria!
ma n’hai vistu scolaresche chi s’abbrazzu ssa materia?
Do Giuvà, nu vve ‘nquetati,
simu stati scapizzati,
però assieme allu rispettu
n’è restatu granne affettu
e ppe tutti i pruessuri...
– chi l’apprezzi si maturi –
ppecchì ognunu chi è passatu
‘ncuna cosa n’ha lassatu.
Vue restati tra li granni
vistu ca siti ‘ntrecciati
ccu li fatti e diciottanni
chi de scola su ‘mpastati.
Nun su “fatti de na vota”
nun su sulu “na ricota!”:
hâu decisu la partita
chi è jocata ccu la vita.
Mo tra i vanchi du Liceu n’atra vota Vi sentimu
e cum’erati a trent’anni... dintra a scola Ve vidimu.
...pperò nun pò capitare...
ma... u volissimu agurare!
300
U dentame e Totonnuzzu
“E bongiornu a Vussuria.” Gazie, dicu, cumu va?
Iu te trovu na bellizza...tuo nipote mo cchi fa?
“Te ricordi? cce trovavi chinu e zuccaru u suchinu
sempre ‘mpusu allu piattinu!
Mo, te dicu, già fatiga, è a Torinu, cumu è bellu!
sulamente... avie ragiune... l’è mancata la vuccuzza....
m’avìe dittu, ed era vera!...
e però nu ti nn’accorgi ca s’è misa la dentera!.....
Cumu fossiru di sui!... propriu i denti di vint’anni!...
Puru tu, però, stai bonu... e nne su passati d’anni!
Hai saputu? a soriscella...
mo sta bona... na favella!...
e li denti è tena tutti
belli, forti, janchi e ‘ncutti!
Iu però te vorra dire,
ca me gira ssa pensata,
cumu hai fattu alla capire,
ccu tant’anni anticipata,
ca u dentame, Totonnuzzu,
tuttu aviadi de perdìre?”
301
U dettatu du maiale 2006
U porcu e st’annu s’è disorientatu
ccu calata dantesca mi l’ha dittu,
ca, in fondo “èdi cuntentu e m’ha parratu
e tale e quale vu riportu scrittu.
“A ssu mumentu criticu da vita
me ritrovu sperdutu mo chi scura,
a luce da ragiune è arrifardita
tra tante cose chi me fâu paura
cà la “finalità“ viju smarrita
chi me dava certezza all’urtim’ura...
Morennu iu rinascìa ppe l’amicizia
ch’è sentimentu ppe l’eternità;
a curtellata mia facìa notizia,
si nne parrava dintra a società.
E mo? signu nu tiziu tra le genti?
nu tiziu e porcu ch’è globalizzato?
ma iu nud è cangiatu i sentimenti
restu ppe la tradizione “del casato.“
Perciò nun signu nu “disobbediente”
chi tuttu sfreggia e tuttu pò scasciare:
stadii, treni e città senza se pente
ppecchì impunitu sa che ha de restare!
Mo se professa l’antitradizione
cancella tempo, frittula e maiale
e tra le cose chi su state bone
si nne sarvassi ancuna!... Nente vale.
302
Pretennanu, gridannu, “l’atra cosa”
ppe garantire a vera libertà,
e lu pareggiu delle “quote rosa“;
vattanu e manu a chi cchiù danni fa.
E allura?... si è ccussì chi tuttu passa
finisciu a chiummu “in crisi e identità.”
Si u bonu lu decidadi la massa
nun cce restu maiale e qualità!...”
Rispunnu: senti, teni nu primatu
chi e tutti èdi stampatu intra la mente
e mai nessunu e nue ti l’ha cacciatu
ppe lu passatu e specie allu presente,
statti tranquillu si “cosa e cridenza,“
si “sapure chi fa la differenza!”
“Cussì me dici? allura restu cca,
ve parru ccu lu core sollevatu
ma haiu saputu tante novità:
campare tra de vue èdi peggioratu.
Quannu lu fuocu amicu, e lu sapiti
è chillu chi ‘ud aspetti e chi t’ammazza,
chirurgicu se dicia, ma e sentiti
li grida chi sbullentanu la chiazza?
troppu dolente n’è ssu trapassare
perciò cce vodi chine ne capiscia,
n’amicu veru chi ne pò aiutare
quannu a vita terrena se finiscia!
Nue cchì circamu?... avimu de murire?
datine ‘ncuna cosa e terapia
chi lu curtellu fa menu dolire
ca nu volimu, nue, l’eutanasia...
303
e pue, restati ‘ntornu radunati
ppe nn’assistenza fatta ccu lu core
ccussì ne risentimu ripagati
de chissu sacrificiu ch’è l’amore
ssa cosa bella...e si cc’è la presenza
è propriu quantu fa la differenza.
304
U disturbare
Fossi puru lu pinnulicchiu ppe campare,
si cce voi bene, i figli ‘u disturbare,
ca, nu volennu, duni turbamentu;
te rispunnanu: ca ppe stare bonu,
te devi garantire u movimentu
ca, benedica, stai cumu nu tronu,
e ca lu pinnulicchiu da matina
te vala cumu duppia medicina...
pperciò tu sulamente l’è circare
ppecchì cc’è ‘ncorporatu u caminare
cumu ha tenutu a dire u specialista:
“Almeno tre chilometri di pista.”
Lu bene ti lu vonnu certamente
te vonnu però videre presente
perciò nu scavunìare chissà cchì:
i giuvini su fatti de ccussì...
Allu bisognu, e case hannu smovute
si ‘un fannu tuttu... è ppe la tua salute.
305
U dittu anticu
“Se tratta e cosa urgente... mi l’è fare,
signu arrivatu!... né possu campare!
Sicuru ti le rennu rimporzati
ccu li ‘nteressi chi su maturati;
è nu piacire granne chi me fai
e tuttu quantu... ‘ud è scordare mai.”
Pigliatu ppe lu core... ‘ud è pensatu
quantu chille parole avia azziccatu!
Passate le prumisse e chilla sira
‘ud è adduratu cchiù mancu na lira,
mentre ‘ntra ricchia sona u dittu anticu:
“tu ‘mpresta e perdi i sordi ccu l’amicu.”
306
U granicellu de lu jovi santu
Dintra lu granicellu finu e jancu
quante manu cc’è vistu!... la premura
de quannu u crisciu a moni, supra u vancu
duve cce resta sulu ppe ‘ncun’ura,
duve, si t’avvicini, dintra crisci,
là duve ‘mbece e mòrere... rivisci.
307
U liffiting
Scrivanu jurnu jurnu a giovinezza,
lu mele si lu servanu alla tazza,
da casa loru tenanu certezza
d’essere sempre li bonivenuti
nue l’abbrazzamu quannu su ricoti
tavula e lettu trovu apparicchiati.
Ppe le zite cce vo la vicinanza,
è midicina chi ogni cosa conza
ed all’amure dunadi sustanza.
Quannu te spunu ‘mbrazza li niputi,
mentre loru su belli e alligistrati,
vidi li rami cumu su juruti!
Ti lu portanu loru... u megliu jure,
e puru si su tristi... ed hai cchi fare
sunnu lu megliu de tutte le cure:
stira le rughe de la cannarina,
tirannute lu collu, a niputina,
appredicati tutti ti lu fannu
veramente scurdare ogni malannu!
E quantu renna chissu trattamento
all’unna e pella ch’èdi “sotto al mento!”
Te possu dire, megliu du spitale
u liffiting te fannu!... al naturale!
E la catrea te conzi!... tutti quanti
partanu n’terra... quattru manu... avanti!
e hai voglia ca li preghi!... restu immuni
e puru tu finisci a pecuruni!
308
U maiale 2007
Ppe prima cosa vogliu celebrare
de li patruni e casa a dedizione!
Cce vo pacenzia e tantu fatigare
ppe na frittula doc, e tradizione!
Mo nu pensieru a tutti li mmitati
ricordannu che a carne mia mangiati.
“Curtellu amico” m’ha spaccatu u core,
– né pensava a ccussì ca jia a finire –
v’avìa circatu sulu nu favore
chi ve ricordu prima e mi nne jire:
tanti dutturi cce siti d’animali
pensaticce, volimu accuntentati:
si ppe na vota sula i genitali
prima de perdere... fossiru provati!
e pue... bonu venutu u trattamentu
chi ppe na vita caccia lu pensieru
da passatella e d’ogni turbamentu
e lu ricordu annega intra u misteru
anche si resta nell’inconsciu ‘mpintu
u profumu e ssa rosa eccezionale
chi resta chiusa dintra u labirintu
du cerebru annegliatu du maiale.
Stavota, e veru, nun ve riscordati,
ormai tutti cce simu priparati!
Ve ricordava, ‘ncunu tempu arreti,
duve mmuttava a troppa frenesia:
309
quasi cce simu, simmini e nun meti
ppe via e ssu mantu paru e fetenzia
chi jettamu ma nullu a vo vicinu
“ca manca il sito ppe la trasformare”
e ne tenimu avanti u sacchettinu
ccu tantu di “profluvio del puzzare”.
Llà s’inquina la falda, cc’è diossina,
e l’ecoballe vannu in ferrovia,
ma cchiù gridamu e cchiù ne sta vicina
e, ammuzzellata, criscia la via via.
L’animali domestici e cacciati,
ma loru trasformavanu i rifiuti,
resdui alimentari mo jettati
e chi na vota venianu cumpunuti.
Puru e mulliche date alla galline
facianu carne cumu la vrodata;
a ligname vrusciava intra e cucine
si ‘un c’era modu d’essere riusata.
e Napuli cantava: “Tira a rezza”
al balsamu de l’aria e Mergellina,
mo duve jetti e tiri cc’è munnezza
e ‘ntippi u nasu a ss’aria sopraffina.
Basta... ca nun me va ss’aria sinistra,
pperò è sempricemente a verità:
te jetti fore o mangi ssa minestra...
è dittu troppu e mm’è fermare cca,
ma na risposta s’hadi de truvare,
forse l’anticu aviti e attualizzare.
310
E mo brindati ca ssu bellu vino
minta delizia al gusto del suino.
Cumu viditi, a vita vi l’è data
Ppecchì è l’amure chillu chi me mmutta,
faciti u stessu alla persuna amata
e forse u munnu u va cchiù suprasutta!
Aguri e n’annu novu, eccezionale,
v’abbrazzu a tutti... me firmu... lu maiale.
311
U mare ccu li cati
Chiudala a porta!... e ssa finestra ferma
ca cumu l’aria s’aza sbatta e sciolla!
Ma cchi!...
chine li senta sse lagnanze...
nun su trasmesse cumu bone usanze!
cce resti sulu, cumu na corolla
ch’i petali, lu ventu s’ha volati;
‘un porta a nente chissu tira e molla....
Cchi fai?
t’asciutti u mare ccu li cati?
312
U mme rispunni?
E’ vistu!.. a teni sempre chilla spina!
Se va dicennu amicu e te sburdella...
para la panza de na cieramella
sempre jujjata ppe se tene china!
Cumu sposti nu jiritu... illa sona
e nun c’è nota chi le rescia bona!
U mme rispunni?... mi nne vaju... ridi?
te signu amicu e veru... nun ce cridi?
313
U piparellu
Para na cosicella cumu tante,
nu cornicellu russu, virde o scuru
ma dintra duna forza de gigante
si dosi lu sapure ccu l’adduru!
Si tu cce sai la merca e lu pristignu
e ti lu sumministri ccu misura,
cumu lu vinu de bonu vitignu
te spacchia quannu vrusci de l’arsura.
Ccussì duna culure ed allagria
e tanta, tanta voglia de lu cantu,
sapure allu mangiare ‘ncumpagnia,
e tuttu se cummegliadi d’incantu:
la serenata t’esciadi struggente,
conza la nota giusta alla passione,
a cumpagnia se ‘nfoca, se fa ardente,
le cose chi se fannu escianu bone.
Ma attentu ccu lle manu!... ca, mai sia,
ti tocchi ‘ncuna parte delicata,
te passa tutta quanta l’energia
e vrusci cumu n’anima dannata!
Certu... si ‘un teni musiche e strumenti
nun fai cuncerti e ‘u duranu e sonate...
l’anni chi si nne volanu li senti
e venanu alla mente e serenate,
u friscu de la sira, i chiari e luna
quannu se potìa fare ogni pazzia,
u core forte chi nun se ‘ncavuna,
e chi, mo, porta a spassu a fantasia
314
chi sangue friscu manna allu cervellu
cussì fa ancora bene u piparellu,
e si è vicina l’anima gemella
la terza età, sentiti, è ancora bella.
315
U sacciu, l’hai pensatu
“Cchi guardi, guardi, guardi... cchi misuri?
Cazetti longhi e teni sulu tu,
cchi cce facimu?... quatri ppe li muri?
Vida ca su bucati!... ‘un servu cchiù.
Puru chiss’atri li ricogli e ‘nterra?
Pigliamu l’acu?... simu ‘ntempi e guerra?“
Guarda che ancora nud è pipitatu!
“U sacciu, cchi te cridi?...l’hai pensatu”.
317
U sciollu du trattore
S’avìa fatta a casicella
piccirilla ma aggraziata:
u mattune, a listarella...
mo, si a vidi, è appittellata.
C’è passatu lu trattore
e puru illu s’è sciollatu.
Nente cchiù se pò conzare
e mo chiangia... cumu fare?!...
Nud è mancu assicuratu,
propriu sulu s’è chiagatu!
A mugliere l’avìa dittu:
“Prima e fare, ‘mpratichiscia,
e nu jire senza occhiale,
fatte cuntu... inchi u spitale!”
E tu, sputa ca nnumini,
u d’è juta de cussì?
S’ha ‘mpilatu quattru o cinque
tra parenti e li vicini!
U canatu sta gramannu,
né ricorda cchid è statu
fa rumuri cacagliannu
e allu lettu èdi ‘ngessatu!
L’è sprejuta la memoria,
tu cce ridi?... atru ca storia!
Tena muscia tutta a gamma,
(cose jute sfurtunate)
parra ‘mpintu a: “Mamma, mamma”
e prosegua ppe jurnate!
318
U terminale spentu
Tant’è... ssa casciottella intra u taschinu
t’assista si, ma. fa scherzi de finu!
Cussì è successu aieri ppe Nicola,
chi smiccia, cumu ai tempi de la scola,
a fimmina chi passa, e si lu rida,
ped illu è fatta... ha sulu de decida.
Passa, lu rida, è bella, na cerasa...
– ma teni l’anni tui!... cchi fa’... ‘ud è cosa! –
nue le dicimu... ma nun c’è chi fare,
già pensa cumu l’ha d’avvicinare.
U pianu: cellulare a manu china
dua passi, la girata e l’è vicina...
anzi, sa trova quasi tra le vrazza:
“scusatemi“, le fa, “na mossa pazza“;
Ma u cellulare parra ed illa senta
“Potrebbe avere a terminale spenta”.
Nu risu n’è sbullatu... illa è passata,
cernuta e pettu e nun s’è cchiù votata.
Nicola, vucca aperta a ciarciagale...
e nue?... le manu supra a terminale!
319
U vala nente
Tu giri, t’arrabbatti e sudi amaru,
te mangi le stentine centu vote,
aspetti e speri de tornare caru
ppe chine hai fattu tante cose ciote!
Ma quannu ti cce trasa intra la mente
che “focu chi se stuta ‘u vala nente?”
320
Una cosa chi ‘un se sciolla
Quannu u fumu sinn’è jutu e lu turvu è risettatu
vidi chiaru: ppe na vita sulamente hai fatigatu!
Nu viaggiu? u ristorante? ogni tantu... a pizzeria...
ma u facerra n’atra vota...! tegnu a famigliella mia.
de cum’è signu cuntentu, puru a casa ppe l’estate...!
‘ncuna cosa du suverchiu... allegrizza e tavulate;
Ni ci rotanu li figli chi, a parole, su scuntenti
ma si tornanu li vidi ca t’abbrazzanu... e lu senti
ca cu tutte e guerricelle una cosa l’è restata
chi li liga, nun se sciolla,.. e nue dua ci l’hâmu data!
321
Unu e cchiù
Eccu n’atru ch’è arrivatu
dintra a fascia e pensionatu
e scummeglia lu misteru
chi se cride ppe deveru,
d’approdare ‘mparadisu
liberatu d’ogni pisu!
Certamente è nu scalune;
si cce arrivi su furtune,
e però, da matinata
teni avanzi la jurnata.
Passa tempu... ‘un sai cchi fare,
t’hannu sulu e cummannare:
‘piglia chissu, vate llà,
ha perduta a dentità.
Nue facimu chianu chianu
ma se pigliu vrazza e manu!
Ne facimu piccirilli,
ne trastullu a “vrilli, vrilli”,
propriu è n’atra a condizione
duve campi la pensione.
Jennu jennu si conzatu
a nnu poveru malatu
chi, perdennu la ragiune,
ha de stare a nnu spicune,
megliu si ‘un se fa vidire
ca pò fare scumparire!
E mugliere? nu cuncertu!
‘ntra i discursi nun te ‘nsertu!
322
Te ‘ncuraggiu: “nun ta venti,
e pò mancu bonu senti,
nun t’adduni? si ‘ncantatu,
hai de stare acquagliaratu”.
Nu llu vi?... t’è stare appressu
ca sinno sgarri l’ingressu...
puru a porta all’aldilà,
duve ‘mpacciu ‘un ssi nne dà
ma si tu prima voi fare
cchi cce vò? m’è anticipare.
323
Va!... sburìa
Ppecchì teni ssa faccia de stranìa?
“Curranu guai ccu la signora mia!
A toccu dintra u lettu?... è la corrente!
“Uffa“ me dicia... e pue “lassame stare,
intra stanotte ‘ud è dormutu e nente
e tegnu na jurnata e fatigare!
A mente carme e frisca sempre teni?
nun te capisciu propriu!... e duve veni?
sai cchi te dicu?.. escia e va sburìa
cà oje... propriu è la jurnata mia!”
Ma u jurnu appressu identica sonata
cchi dici?.. ’ncuna cosa è cunsumata? “
Cchi dicu?... s’è ccussì fatte curaggiu
né pensare a ricambi de passaggiu!
Si a primavera ‘un conza la gulìa
trovate i quattru amici e va sburìa!
e pensa a quannu a vita è stata bella:
giuvane tu... muglierta quatrarella!
324
Vaju guardu li filmini
Si vicini ‘un teni i figli... poi trovare li niputi?
Illi, appena su spusati, tutt’i due si nne su juti.
Signu statu sfurtunatu!... ora mai se su straviati...
chine u sa si e viju ancora!... quasi mi l’è riscordati...!
Vaju guardu li filmini e mme viju... piccirilli
stavu ‘nsieme... supra l’erba e parianu due jurilli
e de mie c’èdi nu vrazzu stisu ppe li mantenire...
eru picculi e bastava e nu lli facia cadire...!
Anzi ppe tutte le cose e ppe chianti e ppe ridute
l’abbrazzavanu quetati... cce facìu certe dormute!
Mo su granni e ‘un ce su vrazza! sulu chille da furtuna
e ci l’aguru ppe sempre, radicata, chi nun fruna...
Però quannu è destinatu ca ssa vita l’è finire
li volerra na jurnata... ppe n’abbrazzu... e lli vidire
e ppe chiudere lu giru... n’atra vota piccirilli
quannu stavu supra l’erba e parianu due jurilli
325
Venissi ssa risposta du lavuru
Ohi Di? u café fammillu cumu sai
ca nel tramente frunu u cuntrapilu,
cc’è ssu mumentu sulu senza guai...
Esciu e m’aspettu ‘ncapu u ceramilu.
Venissi ssa risposta du lavuru!
Ma u jurnu scura... muzzicuni a lette
su simminati a surchi avanti u muru...
ma e duve arrivu tante sigarette?!
Mo... quasi quasi... aspettu a mme pigliare,
m’arrucciulu dumani ppe fumare...
E coglia, ma le trova arrucciulate...
eranu de muzzuni... già fumate!...
327
Verginella da cerasa
Se senta a verginella da cerasa!
tutti li megli l’hâu circata spusa,
e, sulu intra lu sonnu s’è sentuta,
comu fossi “sedotta e abbannunata.”
Mmolica tuttu, fa casinu e grida,
spettegula pperò... né senta e vida.
Si a guardi, è cumu a lingua zillicare
chi taglia amaru... nullu a pò fermare...
e nu ricogli mula né capizza
e nente cce rimana chi nu strazza...
tu poi gridare chi t’escia la vozza
ma fruna spubbricannute alla chiazza
ccu llu chiantu finale e disperata:
“Iu signu bona... e loru m’hâu ‘nzinata*.”
E continua dicennu: “Vistu ca
mintanu dubbiu alla verginità,
ca, certu, mancu sannu chi cos’è
vistu ca mo è na cosa chi nun c’è.”
Ed ha ragiune ca c’èdi sulu illa
chi l’ha stipata sutta la titilla!
*istigata
328
Vì... ch’è nente
Scrivu ‘mpunta de pinninu
assettatu ‘mpizzu ‘mpizzu
però grattadi... ed aggrizzu
e le macchiu u tavulinu
ccu nu sguicciu e ‘nchiostru russu
iu l’ammacchiu u ricamatu
e me storciadi lu mussu...
centru e tavula pregiatu!
C’era ‘ntornu tanta gente
chi è rimasta a sse guardare,
illa ha dittu: “Vì ch’è nente
resciu puru allu lavare!”
Chine u sa... sulu restatu
si... ssu Nente... è già scuntatu!
329
Viziu e curaggiu
Chin’era?... nu sciacquettu de bicchere
chi cchiù cce ‘mpunni e cchiù lordu se fa,
vanniatu cumu squagliu de nivere
de janche cime duve nullu va...
projutu cumu guccia d’acqua chiara
sula rimasta tra la granne arsura
ppe tie sulu sarvata cara cara:
lu jure verginale de criatura...
Occhi sulu ppe tie... parole e vuce,
Tu lu granne, lu sulu, tu lu duce.
Ma cumu l’aria e n’atra parte spira,
vota le spalle, ‘un te canuscia e gira.
***
Nud è lu zumpu fattu supra u carru
de chine vincia brandiscennu a spata,
nud è mancu lu prezzu de nu sgarru
è viziu e chine s’è bona assettata
circannu lu cchiù commidu passaggiu
a chi vicinu passa... cchi curaggiu!
330
Vo quatratu puru l’ovu
“Nun se pò lassare stare!
tuttu moni ha de quatrare,
né se pò cchiù jire avanti
ccu cumpari o ccu li santi!
Chine ‘nquatra mo la via
ha d’avìre fantasia
e lu cerebru pensante
già quatratu e illuminante.”
L’oratore cca fermava,
sguardu a favuce... e ‘ncignava:
“Due più due, cinque pò fa,
soggettiva è a libertà.
Ogni schema mo vo novu,
vo quatratu puru l’ovu!”
Era bravu!... quantu escìa
era ‘ngegnu e fantasia...
ma a Ciccuzzu nun quatrava
chillu saggiu chi parrava...
Certu, l’ovu s’è quatratu
megliu u porti allu mercatu,
va precisu intra e casciotte
‘mparu gavita le botte,
s’è appoggiatu u rotunìa,
ccussì fattu nun cadìa...
ma da parte da gallina?
ssa pensata... è nna ruvina!...
Si quatrate l’ha de fare,
tena pocu de campare!
331
Volissa dire
Volissa dire: ma cchi bellu statu,
si liberu, ci campi, si cuntentu...
ma ancora fazzu lu disoccupatu,
jurnate e fila a ssu collocamentu.
E all’ura fatta ppe me ricoglìre
Iu volerra fermare o scumparire.
Tornu alla casa... ed oje cchi m’aspetta?...
cchi trovu? ...na cambiale o na bulletta?
li figli chi me guardu ‘ncera ‘ncera...
muglierma nnucia amaru... e sse dispera.
332
Zu Nicola
(Prof Nicola Coppa)
Illu sì ch’era pruessure!
e deveru n’ha ‘mparatu
d’ogni jure lu culure
e de tutti u scheletratu!
Chilla chimica... e po’ l’osse!
nud avianu cchiù segreti...
le cchiù piccule... le grosse
sia davanti ca darreti.
U registru?... nu calvariu...
cchiù crucicchie de n’ossariu!
Si u studiavi... eranu guai
e nun c’erû Tizi e Cai.
Mo nu jurnu n’ha spiegatu
de l’ossiginu fatatu
chi jocannu intra la foglia
“Fotosintesi”...na ‘mmbroglia
collegannu ccu nu motu
allu circulo d’azotu...
...è nu gassu chi camina...
‘nterra fa de levatina
è perciò ca l’erba criscia,
du cuncime te finiscia
intra a carne e l’animali
pue ritorna cumu sali
sacciu cumu e sacciu quanti
fatti n’ha ‘ntrecciati tanti
arrivannu a dimostrare
333
ca si megliu voi campare
ce vò l’aria campagnola
senza puzza e fumarola
ppecchì è l’aria da campagna
meglia e chilla da città,
cumu te mangiassi sagna
chi fa criscia de cca...llà.
A ssu puntu è capitatu,
ppe mustrare ch’ha ‘mparatu,
unu e nue fadi ss’esciuta,
– l’ura ‘ud’eradi frunuta
e voliadi gavitare
ca ‘ncignassi a ‘nterrogare –
manu azata, cussì dicia:
“Ma si è vera cumu è vera
l’aria meglia è alla muntagna.....
quale ‘mpedimentu c’era
de città fare ‘ncampagna?”
Cca se sbulla na risata
chi scalascia ‘fore usanza’
senza freni... liberata
e ne fa tenìre a panza
chi financu zu Nicola
ha ridutu intra la scola.
334
Zu ‘Ntoni... vo toccata a sintonia
Bruscu de modi... bonu ‘u lle va nente...
nervusu viva e campa rusicannu,
aspru e scuntrusu... e puru salutannu
para ch’è risentutu ccu la gente.
Cumu te parra... rapa na ferita
chi te strapazza e nun s’attagna mai;
te dicia corne e peste chi nun sai:
tutti su cumu l’arbitru e partita.
Nud ha capitu ca, ccussì facennu
restadi ‘ncatinatu ruminannu;
se crida allu cospettu de lu munnu
chi ‘mbece sulamente u va scansannu.
Eppuru!... na toccata e sintonia
e campassi ridennu e ‘ncumpagnia!
335
I discursi da vrascera
Due rumanze
No sempre fantasie
Su fatti cuntati,
su cose pensate,
su scasti,
su pisi sagliuti
su fantasie disperate,
memorie,
umbre dintra e vinelle,
camini ppe la via,
sagliute tra munti e timpuni
guardannu de supra le cime chille spasere de terre
chi se vascianu allargannu,
e ancora cchiù sutta,
maccaturi de terra zappata,
orti chiantati a scrime storte e deritte
chi s’acquatrettanu allu chianu;
aria chi te faciglia e t’attizza
e sule chi t’ammela.
Tuttu ssu merare munti e animali
u sarva intra la mente chine parta ppe fatigare, ‘ncarceratu,
quannu cca nu lu po fare restannu liberu,
saziatu du piacire e l’aria e da gente sua.
Chine parta se porta chill’adduru sudatu... chill’aspettare
ccu llu core chi tammurria finu a quannu senti u passu
de purcine tra le frasche e, passata a porta,
l’abbrazzu senza parrare... cadennu intra la paglia.
Quantu tempu passava?... sulu u pitittu te facìa ricogliere...
l’aggiustavi u mantisinu, le cacciavi lu filu de paglia
chi intra u tuppu s’era ficcatu... a stringìe n’atra vota
cumu fossi l’urtimu vuccune d’aria...ligatu a chillu lampu e
l’occhi quannu passava lu jancu e li sbersava... e pue a
guardavi scinnere... chilla chjica bella sutta a cinta,
338
allu mmenzu... chi s’attunnava a destra, a sinistra, a destra...
ppe n’atru pocu vidìe a capu... e pue cchiù nente...
Sentìe a trumma du postale... è già tardu... a valigia... ma
tutte sse cose ‘un ce trasanu... pperò è tardu...
e te strazzi partennu.
Su cose, adduri e vampate chi te inchianu la mente
e caminanu supra u teatru quannu, sbersatu supra u lettu,
ccu le jirite a jette tra capu e cuscinu, t’appenti a pigliare jatu
intra ssu munnu chi stravìa.
Intra la cammera, l’adduru e vernice frisca s’alluntana
e trasanu chilli du teatru:
l’erba, l’adduru e riganu chi se mmišca ccu chillu da jinostra, sempre cchiù forte chi cummeglia tutti l’atri...
i cumpagni e scola, le nivere... a luce chi si nne jia ad ogni
ventata... u bar ccu li soggetti du paise... u trissette e lu
bigliardu... fatti vecchi e l’urtimu sentutu duve u varveri...
e n’atra vota l’adduru e stallaticu... u càvudu chi te zillica la
fantasia chi parta senza capizza... chilli animali... i cavalli
chi se circavanu scuverchiannu li denti e projiennu a natura.
M’ è fermare... troppa fulla intra sse cose... u richiamu è
forte
ed è jire a fatigare... ppe scinnere a Pasqua...
E u teatru se chiuda... assettatu supra u lettu... nu pocu e
tempu ppe orvicare sse cose chi ‘un su cchiù de tue...
Mo basta... àzate, àzate e ricogliate all’ufficiu...
all’ufficiu cc’è tuttu...
Tutti buttuni: ppe sagliere, ppe chiamare, ppe parrare, ppe
fare u café... ppe te spurverare e scarpe... ppe vìdere cchi
fannu e dicianu ssu munnu munnu... buttuni ppe tuttu
339
chillu chi pò sérvere... tuttu cc’è, de néscere nun c’è bisognu... ogni cosa a teni sutta chillu cielu, a nidu e vespa chi
tocchi azannu a manu, lustru de luce fridda duve a faccia se
fa de lenzulu e l’anima mora...
Arberi e marine ‘nquatranu i muri ppe t’òffrere viaggi e
prummìntere meraviglie de natura “incontaminata “...propriu là da duve signu partutu ppe fare i sordi e tornare
alli vìdere pagannu!
340
Se su spusati, e l’ataru?
chille troppe adduruse
A ogni casa s’inchia de atre parole,
cumu l’acqua turvula chi, scinnennu,
slavina quannu se rapanu e cateratte du cielu.
Chillu fattu chiaru e pulitu si stava facennu ‘mbrogliatu e
fetusu...
Cumu n’orda de pellizzuni scinnuti razziannu...
cumu nu periculu granne!
S’ hâu de sonare e campane ppe currere...
ppe difennere cce voû pali, šcuppette...
e fele dintra lu core...
L’avimu e pigliare ...l’ammazzamu:
megliu nu luttu de lu dissonure !
Loru due, due guagliuni ammelati du sule, belli, chi se piacìanu... due juri addurusi, frutta cunchiuta a tempu giustu
chi profuma!...
E loru due, manu a mmanu, supra la cima e duve vidìe
tuttu,
se su trovati intra l’erba, calannu u sule, sutta u cielu rifriscatu... e se su voluti bene.
L’ataru? chille troppe adduruse e la tuvaglia janca sutta a
loru ccu li canti di passeri chi rotavanu de cerza a cerza.
Pue a furia turbula e scura da caccia de Juda s’è liberata
cumu u vennari santu... l’hannu trovati manu a mmau...
sbersati, a brazza aperte... e l’atre due avianu tra le jirite
margherite janche... ed erva addurusa de la cima.
342
I discursi da vrascera
E musiche e papà
343
E musiche e papà
Quantu m’è caru mo lu ricordare
ma lu cordogliu ‘un passa, l’anni si...
“papà.”... iu ancora resciu a te parrare,
te sentu puru... puru si ‘un ce sì...
e le sonate tue chi me studiava
cussì allu mandolinu le facìa
e u premiu era “na lira“...l’aspettava
e dintra u carusellu me criscia.
E puru ccu lu figliu c’é sonatu,
mi cce faciadi l’accumpagnamentu,
stannu in cucina...là, doppu mangiatu
mi cce ricriava tuttu... era cuntentu...
ancora e sonu apposta ppe sentìre
e puru giru ppe la vecchia casa
duve l’adduri, para de vidire
e sentu e guardu llà, rasa ppe rasa.
Me fermu avanti l’anta e librerìa,
l’unica cosa chiusa ppe ‘un toccare
pinze e ferruzzi... na minuteria
servente a cosicelle e raffinare.
Iu jeri ccu Giuseppe n’é parratu
e dintra u libru le vogliu mintire
ppecchì ‘ud è sulamente nu passatu
ma l’aria bella chi te poi godire,
n’essenza chi tra nue è restata forte:
a mazurca “Maliarda“, na chiamata
cumu nu legamentu de la sorte...
ed alla RAI Giuseppe l’ha sonata....
344
Si ne straviàmu... ppe ne richiamare,
ssa musica de tue basta sonare.
20 gennaio 2001
345
L’armonie de casa
Chille manuzze se su fatte manu
volanu e vannu supra li strumenti
e stai ‘npensieru quannu nu’ lli senti...
guardi prejatu...sedutu allu divanu.
Para ca li se ‘ncroccanu alli tasti
pperò sempre gentili li manìa
cumu si canuscissiru la via
e chilli soni fossiru rimasti...
svigliàti mo ritornanu a parrare:
jumi de note, scrivanu e sonate,
e l’anime da casa su restate
‘ntra li strumenti li senti parrare...
Su belli figli e bellu è lu sentire...
fossi sempre lu tempu e ne godire!
346
348
349
350
351
352
353
354
I discursi da vrascera
Cantamunille sonannu
355
Di che cosa si tratta?
di composizioni sgorgate dall’amore: quello dei nipoti,
gemme spuntate sui rami della discendenza;
quello giovanile e passionale; quello tormentato dal dubbio dell’abbandono, dalla gelosia che nella nostra terra è
forte; quello “a dispetto” a botta e risposta e quello cantato con la logica di “chi disprezza compra“;
quello afflitto dal bisogno e quello della nostra terra piagata e vilipesa.
In definitiva questa raccolta si apre con Cantu d’amure alli
niputi che esprime il desiderio struggente di poterli vedere crescere, di avere le loro carezze e di sentirli vicini quando è il
momento di concludere il nostro cammino; e si chiude con
Ss’urtima speranza che è, appunto, la speranza di un riscatto da
parte di giovani leali e ben formati che, svincolati dal tornaconto,
siano in grado di riprendere il loro ruolo di guida socio-politica.
Ho inserito Pastorale a Gesù Bambino, che da molti anni è cantata nella parrocchia di Rende; Inno alla Beatissima Vergine di
Lourdes, di cui ho scritto le parole su una melodia di mio padre,
che nella stessa parrocchia della Beatissima Vergine di Lourdes
di Roges cantiamo alla Madonna, con l’assenso del parroco Don
Franco Perrone; Venerdì Santo.
I testi delle due canzoni Una offerta tra amici, parodia del malvezzo politico della sistemazione di parenti ed amici, e Vent’anni
appena relativa ad aspetti grotteschi della moda, non sono in dialetto per non farli apparire come fatti esclusivamente calabresi.
Anche il testo della canzone Hasta la vista non è in dialetto
perché è stata dedicata alla Prof.ssa Susana Cavallo, insegnante
di lingua spagnola e Vice rettore nella Università Americana
Loyola University di Roma, che, in visita in Calabria per conoscere i luoghi delle proprie origini, è stata ospite del Centro culturale ”In dulcedine societatis a Rende“, tra le cui finalità vi è
quella di mantenere vivo il dialetto e le tradizioni del passato.
356
357
358
Cantu d’amure alli niputi
Luce de l’occhi e vattiti du core
malìe d’amure e gioie du campare;
primavere intra lu vernu
medicine a ogni malannu,
iu volissi caminare
i primi passi vostri
assieme.
E si veniti e ‘ntornu mi girati
chinu de gioia restu si cce siti;
v’è vistu cchiù di figli e v’è tenutu
e tra le vrazza u suonnu v’è pigliatu.
Madonna, ohi, guardamilli de vicinu,
e supra a capu tenacce la manu
e quannu arriva l’ura e me quetare
chille manuzze all’occhi è canuscire!
E mamma avia circatu e mi lu dire
Nud è capitu e ‘un possu riparare
ma quannu arriva ss’ura e me quetare
chille manuzze le vorra sentire.
Rende 2007
359
360
Lu friscu a tia ti giova
Bella pagana mia tu cchi voi fare
a ssu cristianu tu lu voi perdire?
chillu chi circhi è cantu di lupara
od è carizza di liccasapune*.
Sedate supra l’acqua de jumara
duve scinna cchiù frisca e porta nive
sciacquate ca lu friscu a tia ti giova
circa âtru agellu ppe fare la cuva.
Ritornello
Gioia bella troppa e jinostra
jure addurusu de ssa terra nostra!
ti vogliu ohi bella sulu guardare
ma, zingarella, cce possu murire
te sentu cumu l’unna du mare
chi me mbruscina** e chi me fa perdire
ccu tia vicinu nun ce possu stare
tanti saluti mi nn’haiu de jire,
ccu tia vicinu nun ce possu stare
tanti saluti mi nn’haiu de jire.
2a strofa
Liberu vogliu stare cumu jatu
chi t’inchia e nu nne vidi la presenza
quantu cchiù voi ni pigli...ccu abbunnanza...
quannu sinn’escia nulla cosa sconza.
Vogliu girare liberu a cummitu
e fare ccu l’amici a partitella
vogliu durmire quannu tiegnu voglia
e culla fantasia ca scinna a saglia.
Bella ccu tia nu possu fare u zitu
ppecchi nun tegnu l’arte du maritu.
Ritornello
*rasoio
**rotolarsi per terra
361
362
A tradisciuta calavrisella
1a strofa
Quannu te pensu si na cosa e l’atru munnu
quannu ti guardu mi se scippadi lu core
cchiù nu me basta de te dire amure amore
e sulu ‘nsuonnu possu stare ‘nsieme a tia.
Te vugliu sentere restannu a t’abbrazzare,
li labbra appena appena ni toccamu,
me sentu a vucca duce a ssu pensare
n’ hâmu e spusare ppecchì già m’hai dittu si.
Ritornello
Calavrisella, calavrisé
de chissu amure cosa cchiù bella nun c’é
si la passione dintra te sta
resti cuntenta, e veru... ppe tutta la vita
calavrisella, calavrisé,
calavrisella, calavrisé.
2a strofa
Me rapi e vrazze avanti a porta de la casa
nun te riscordi mai ca si la spusa
ed iu te sentu la patruna d’ogni cosa
si veramente la ricchizza de la casa;
E lu lavuru haiu circatu ad ogni rasa
menza vacante édi la vurza de la spisa
ppecchì nu bastanu li sordi ppe ogni cosa
eppuru e tia m’accoglia nu surrisu.
363
Rit.
Calavrisella, calavrisé
cosa cchiù bella de l’amure tua nun c’é
si la passione dintra ne sta
stamu cuntenti, e veru... ppe tutta la vita
calavrisella, calavrisé
nun tradiscimu ssa calavrisé.
3a strofa
Si mi neganu ancora lu lavuru
pregu u Signure de nun fare na ciotia;
chine cummanna n’ha calatu intra lu scuru
e la ricchizza hadi vrusciatu a pezzentìa.
Dintra lu nidu i figli aspettu a vucca aperta
e quasi nente cci cunsignu intra la sporta
ccussì me moradi la vita e ppe l’amure
si nn’esciadi ss’urtima guccia de sudure
Rit
ohi gentarella, ohi gentaré
cce vô cervellu ccu cuscienzia... ma cci n’è?
e ppe ssi figli sutta lu sule
fa cumu ppe li tui dintra lu scuru.
Cce vò lavuru, trova duv’è,
nun se tradiscia ssa calavrisé!
Calavrisella , calavrisé
ne resta ancora ssa speranza ... ma duv’è?
s’escia de capu ppe ssu campà
364
t’hâu tradisciuta tutti quanti e ccussì è
t’hâu tradisciuta, calavrisé
calavrisella, calavrisé.
365
366
Cumu piglia! è “fuoco amico”
Quantu è bellu, a sira sira na parrata de te fare
sutta a pergula allu friscu ccu n’amicu a vve cuntare
quannu torni du lavuru ccu nu fruttu, ccu nu jure
trovi u biccherinu friscu chi t’asciutta lu sudure.
Si stancatu ma cuntentu
vidi a porta de la casa
c’è muglierta chi t’aspetta...
ma...atra gente c’è...cchi fa?!
E me zumpa ‘mpiettu u core
cchi e successu?... cchi sarà?
è tornatu lu parente de l’America e mo è cca?
o è successu ancuna cosa...
forse ccu lu motorinu?
Chi nun fossi de cussì
ohi Madonna ... Tu cce si!
Ritornello
Curru ‘ncuntr’a nu surdatu
ma êdi figliuma... e me! me!
Gioia, figliu, si ricotu?!
ma a ssu vrazzu...vi...cchi c’è?
“nente è focu di šcuppetta
“fuoco amico“ mi ferì,
perciò mo signu in licenza
ca in serviziu un possu jì.”
Menu male duve ha cotu!
certu... amici cci nne sû,
ma si spari, spara bonu
nullu fare puru tu
ca ppecchì ssu focu amicu
manna puru all’âtru munnu!
o te trovi a nnu minutu
accattatu e pue vinnutu
e ccu senza fare nente
supra a vucca de la gente...
su de morte le rašcate,
n’agunia ch’êdi a puntate!
N’appuntamu mo e vivimu
na buttiglia e chillu vinu
agurannu quantu dici:
“nu ‘ncuntrassimu e ssi “amic!“
367
368
tarantella
Cumu l’ha fatte a mammà
E mo le quatrare e vidimu
cumu l’ha fatte a mammà
se dicianu vestute
ma tuttu hannu e mustrare,
e tu te dummanni: ma cumu?
c’è l’intimu? u tenanu o no?
nun se capisciadi nente
si ‘ncuna cosa cce stà!
vestute mo su trasparenti
dicia cosa hannu de cummeglià?
Refrain
Gonne alli pedi se mintû d’estate
ccu spaccatine chi arrivanu là
minigonnissime mintanu e vernu
puru si fore lu gelu ce stà
lu cellulare alla ricchia ‘mpacchiatu
nu passu e se giranu ppe se realizzà,
dece parole su: ”praticamente,
cioè, a prescindere, di tutto di più”
pue c’è “comunque” ch’è nu condimentu
ch’intra u discursu bonu cce sta
l’atre parole su poche eccezioni
de sse bellissime figlie e mammà!
369
370
Diciamilla a verità
Me ricordu
chilli vasi
a prima cotta ppe tia,
quannu a vucca
era duce
e s’aggrizzava lu core...
lu pensieru sulu mi dunava
forza e lu curaggiu de passare
dintra li valluni e le jiumare
ppe sentire ancora e t’abbrazzare.
mo’ pecchì ritardi
cch’ haju de pensare
mi voi straviare?
dicia tu ...
Dicia duve tu si juta
forse aggiusti n’atru nidu...
t’hannu e veru ‘ncatturatu...
t’ hannu fattu magarìa.
Dicia si ti nne voi jire,
forse a n’atru te voi dare
ancun’atru fa la rota ?
diciamilla a verità.
Te circu intra l’aria da sira
fina chi mora lu jurnu...
ogni sira mi cala davanti
e n’atra speme si vruscia
su suspiri ...si nne volanu
all’aria cumu a pula intra lu ventu
senza speme...
371
372
Terra mia terra chiagata
Terra mia terra chiagata
t’hâu fatta nimica
di figli chi partu luntanu
a circare furtuna!
Quanti atri figli ligati
tantu curdogliu crisciutu
quanti cervelli vrusciati
e vrazza perciate... si fannu... ppecchì!
Dintra le case
fatti briganti
figli bravi intra e vrazze un cce su!
Ritornello
Quale libertà?
Intra sse catine
‘ncatturati suli.
Quale libertà
Sempre cchiù pezzenti
senza nu ricordu
nu saccu vacante
c’hannu de ricoglia...
Ch’iu nu vidissi lu jornu chi u portanu llà...
cunsumatu a vint’anni
e finiscia ccussì
373
374
A dichiarazione
Bella quatrara cchi tenti de dire?
troppu me guardi e nun sacciu cchi fare
signu focusu e mi possu appicciare,
diciame chiaru: te possu servìre?
Certu de vernu, e sutta e lenzule
cc’è troppu friddu e te possu addobbare
puru d’estate cc’è de rifriscare.
Iu sacciu tuttu ca tegnu le mule
e si ‘ud agguantu a tempu a capizza
illa se ‘ngrigna me fujia e mi strazza .
Ritornello
E allura cchi pensi cchiù
scatinate puru tu
pensamu a na bella famiglia
da giuvine i figli l’è fa
Te possu cumprare la lavapannizzi
e puru a cucina e âtre cose chi voi
cuntenta m’aspetti a mme dare l’amure
a sira chi arrivu ccu tuttu de cchiù
te vogliu ténire, ohi, cumu na rosa
e resti la sula regina da casa
te vogliu ténire, ohi, cumu na rosa
e resti la sula regina da casa.
375
376
Datime i voti
1° strofa
Cce su e ‘lezioni, e ha chiamatu u cumpari
“datime i voti ca u fazzu ppe vue,
posti e lavuru vi nne possu dare
si vaju a Roma ve pensu de llà;
e cca signu propriu vicinu i buttuni
duve se gire se vota e se fa
e cce su puru li sordi e l’Europa
ppe ssi giuvinotti lavuru cci nn’ha
Ritornello
Chine ti crida
caru cumpari
ppecchì ogni vota
fai de ccussì,
figli e figliasrti
l’ hai sistemati
ma i figli nostri?
rotanu cca;
Caru cumpari
chine ti crida
cippiti e cioppiti
e bla bla bla bla,
Stessa sonata quannu eri llà,
te si scordatu cumu hai fattu e cca.
Stessa sonata quannu eri llà,
te si scordatu cumu hai fattu e cca.
2° strofa
Sempre ppe fissa n’aviti pigliatu
passanu i seculi e restati lla;
quannu si nascia no tutti su nudi
cc’é a chine a seggia le proianu e lla,
stannu intronati ppe tutta la vita
377
nun tenû certu u problema e campà..!
amaru chine e speranze l’appica
a chissa gente chi ricca se fa.
3° strofa
I figli nostri su pocu ‘mparati
ca sempre e menu alla scola se fa
e mo ca tutti su globalizzati
cchi l’hâu ‘mparatu ? e cchissu nu vva!
Hannu e sapire e parrate straniere
e la lingua nostra? su quattru parole
dipromi e carta ma senza mestiere...!
e i senza lavuru su sempre di cchiù.
Ritornello e poi:
caru cumpari te si arricchitu
e te vidimu arricchire de cchiù,
Ccu ssu lamentu te ringraziamu
ma i megli voti nu lli vidi cchiù.
378
379
380
Hasta la vista
Strofa (di Anonimo con adattamento in versi di Francesco Pallone)
Si los besos fueran agua
Te daria yo un amplio mar.
Si los abrazos fueran hojas
Te daria un enorme àrbol.
Si la vida es un planeta
La galaxia yo te daria.
L’amistad si fuera vida
Yo la mia te oficeria.
Refrain (versi di Francesco Pallone)
Por mi
L’amistad es un sentimiento
De la escuela de l’amor
Custodiato en la cabeza
Con las perfumados flores.
Una apretan de manos
Cuando se encuentran nuestros senderos
Como sucedido esta tarde
Siempre por l’amistad.
Una apretan de manos
Y asta la vista, señora.
Rende, 28 giugno 2008
381
382
Una offerta tra amici
Vieni in regione
potrai scaldar poltrone
se hai vero diletto
un posto c’esce sempre a gabinetto.
“però tengo un parente
mi aiuta alla elezione!”
Ma si!... lo nominiamo,
diventa consulente in commissione.
E se non è gaglioffo,
piazzato allo sviluppo,
in mano un lanternino
di certo troverà il suo tavolino.
“Questo sì, mi tranquillizza
il parente è molto scaltro
il futuro lo elettrizza
troverà tutto e quant’altro
Ma, la gente c’è che aspetta
questo posto... che si fa?“
A prescindere e comunque
gli si piazza proprio là.
Il concetto, dammi retta,
oggi è quello di “usa e getta “
fai le cose col tuo piano
perché il popolo è sovrano
sempre detto ufficialmente
in effetti... conta niente.
“Ma ti sei ben sistemato
ed il popolo ha pagato
per avere in contraccambio
383
384
la promessa per lo scambio,
e quand’è che ci sarà?“
Questo proprio non si sa
e dipende dal “quant’altro”,
dall’indotto in sinergia,
che sviluppo avrà l’incontro
e dal come si da il via.
“non c’è pure il territorio?
e se frana sotto?“ Vedi,
tu t’attacchi e resti in piedi!
“entrato” sei per sempre sistemato.
“Procedura?“ è trasparente
puoi raccogliere la manna
perché qua nessuno inganna
se si tratta di un parente
che, da tutti noi affrancato,
può dormire spensierato!
che, da tutti noi affrancato,
può dormire spen sie ra to!
385
386
E n’atra mi cunsola
1° strofa
Quannu t’haiu vasatu a prima vota
ancora si jucava ad escia e trasa,
bella quatrara mo la corda è tisa
ma tu nu me ‘ncatturi intra la casa.
Bella nun si né pane né farina
si dicia missa e la campana sona
puru si resti chiusa intra la tana
scarfa lu sule e n’âtra mi cunsola.
Ritornello
Nud’hai capitu quantu, ohi, m’eri cara
e tu hai jocatu ppecchì avie atra mira!
mo tenate puru chi te para
‘mprescia frunimu ca è venuta sira!
(si ripete daccapo il ritornello)
2° strofa
“Bellu acitusu mia, puru la quaglia
restadi tisa sutta âtru mirinu,
la sola a pò perciare anche âtra suglia
e ccu la scarpa cce fai miglia a miglia.
Puru senza de tia cca chiove e schiove
puru si tu ‘ud adacqui crisciu fave.
tegniu gallu e gsllina mi fa l’ove
e tegnu focu e ligna e ‘un temu nive.
Ritornello
Stamu perciò allu ronzu,ohi, chi ne para,
nun simu cucchia e nun facimu cira,
ognunu se tenerra, ohi, chi l’è caru.
chissa èdi la pensata, ohi, de stasira!
(si ripete daccapo il ritornello)
387
388
Vent’anni appena
1a strofa
Io ti guardo inorridito
per la gonna che hai tu
che si allunga appena un dito
al disotto del tutù
Hai due trampoli di tacco
dove tu galleggi in piè
reggiseno a balconcino
donde sguscia il tuo bel sen
col rossetto che deborda,
gli occhi tinti di lillà
io vorrei che mi dicessi
come puoi relazionar?
Refrain
Si... ma tu hai vent’anni appena
si, e tu terresti la scena
se la tua maschera buffa
tu dismettessi e sai perché?
Splendida, bella sei di più
fiore odoroso, fresca rugiada sei tu
2a strofa
Se dal banco ti scostassi
non ti reggeresti in piè
e dai trampoli se cadi
non è certo un bel veder.
Ma cos’è che vi trascina
a imbruttire il vostro ardor
a mostrarvi senza storia
e perdendo ogni pudor.
Se non c’è la fantasia
che lavora a indovinar,
voi buttate la magia
e il trasporto dell’amar.
389
390
A Gesù Bambino (pastorale)
1° strofa
Gesù per dormire - ti offro il mio cuore
lo scaldo d’amore - e canto per Te.
Sei tu che pulisci - che levi la scoria,
riempi la storia - soltanto d’ amor.
Rit.
Apri il tuo cuore al Santo Bambino
accogli l’amore che sparge per Te:
uomo del mondo fai sosta, riposa,
ti parla nel fondo del cuore Gesù.
2° strofa
Le ansie, le pene, - che tieni nel cuore
portale al Bimbo - che nasce per te;
ha preso il tuo posto - per farti la via
in Sua compagnia - il dubbio non c’è. Rit.
3° strofa
La strada s’appiana - ti guida la stella,
e l’anima bella - trabocca d’amor.
Incontri il vicino - ne senti il bisogno
e giorno per giorno - fratello sarà.
Rit.
4° strofa
E tutti i grovigli - brutture e conflitti
bruciamoli al fuoco - d’amore per Te;
la fiamma che nasce - diventi una stella
la guida più bella - dell’umanità.
Rit.
391
392
Inno alla nostra Madonna di Lourdes
(su melodia di Isidoro Pallone)
1a strofa
Tu sei la mamma più bella
l’aiuto che cerca il mio cuore,
guida i miei passi nel mondo
a spendere bene ogni giorno.
Ti voglio un gran bene
l’anima è piena di Te,
ora Ti chiedo rimani,
ovunque Tu resta con me.
Ritornello
E Rende Madonna di Lourdes
oggi implora Te
salute al malato che soffre
e fede salda nel cuor.
La gioia di vivere accendi
vinci ogni schiavitù
che incatena le menti sperdute
colmando il vuoto con Te.
Di Rende Madonna di Lourdes
guarda la gioventù,
non manchi il lavoro che placa
e nelle famiglie l’amor.
2a strofa
La stella sei del mattino,
guida, Celeste Regina,
dona saggezza alle menti
a rispettare la vita.
Salva tu la pace,
spingi alle scelte d’amor
che nelle vicende del mondo
cancellino guerra e terror.
393
394
Venerdì Santo
La Madre
1° volta
2° volta
Figlio ti guardo
tutto piagato,
strazio nel cuore
che muore con Te
Goccia per goccia
il sangue hai versato
ed ho vissuto
lo strazio con te.
Figlio, figlio, figlio
trafitto ed esangue
mi sei tornato in seno,
sfigurato amore
Figlio, figlio, figlio
posto sulle mie braccia
sfigurato amore
mio sfigurato amor.
Il coro
Anch’io tra quella folla
ho detto “ crucifigge “
Ti ho spintonato e offeso,
sputato e ti ho deriso
Perdona le mie colpe
e come il buon ladrone
accoglimi nel Regno
abbi pietà di me.
395
396
E nu velu se spanna
1a strofa
Ohi mamma senti chi ti vogliu dire
d’aria e de sule te vorra saziare…
Volissi scancellare ogni dulure,
tanti atri jurni ti volissa dare.
2a strofa
Chi la forza te dassi lu Signure
di sagliere cuntenta… e t’annacassi
cumu coglia lu sonnu alle cuntrure
e ccu le fantasie tu t’addurmissi.
3a strofa
Junti ne lassi e ne lassi cuntenti
pane supra la tavula ‘u nne manca,
onure ti portamu e chillu lustru
chi n’hai dunatu e chi n’è statu mastru.
4a strofa
Chi chianu lu dulure s’acqueterra
E chi tornata n’atra vota ‘n fasse
Quetu quetu lu sonnu te venerra…
Nu stonamento duce te turnasse
5a strofa
Cchi pena granne chi mi sentu dintra
mi strazzunìa lu core e mi lu ‘mpunna…
Già t’alluntani… e nu velu se spanna…
Restamu… s’è frunuta a ninna nonna.
397
398
Ss’urtima speranza
1a strofa
La sentimu ppecchì cc’è
è nu male chi cce stà.
nun c’è scola né cuscienza
è nu cancaru chi va...
e si scarsu è lu lavuru
la bruttunerìa camina,
tutti damune da fare,
n’atru passu? ...è la ruvina;
tutti damune da fare,
n’atru passu? ...è la ruvina;
Ritornello
E dicimu: mò basta, fermamu
la misura di tuttu s’è china
la vrigogna già n’inchia la faccia,
simu e menu de na sputatina,
nu spiragliu ‘ncignamu a lassare
duve u sule traserra... ccussì
finarmente viderramu jurnu
e aria frisca ‘ncignassi a trasì
finarmente viderramu jurnu
e aria frisca ‘ncignassi a trasì
2a strofa
e guardamu l’orizzonte,
l’aria pò tornare bella
tanti beni avimo ancora
appicciamu na fiammella
e li figli u troveranno
lu curaggio speranzusu
399
chi trasmettadi la forza
pped escìre de lu chiusu
si cce vo lu sacrifiziu
lu facimu ccu judizio.
Ritornello
400
INDICE
5
9
Presentazione
Al lettore
Ppe ‘ncignare
Na rumanza longa...ppe ‘ncuminciare
I discursi da vrascera
Sulu ppe nue granni
E m’ha scavuniatu
È in partenza dal binario...
Para nu sonnu... ed èdi nu dirittu
Intra ssu munnu e mo
Sse recenti novità
Nu rescimu allu capire
Ssu velenu chi te sciolla
Su malannu novu
Diciamillu tu
M’hai levatu e fantasie
Fai da te
Muzzuni e fumu puru intra u spitale
L’hâu scippata
Cumu nu lampu... l’è vistu volare
U fumu all’areosol
Frittule e jennaru 2001
Nun sapimu a verità
L’è dovuta rottamare
A gelusia
A niputicchia
U prisepiu a l’arberu e Natale
I discursi tra virgolette
I fatti e l’espiantu
L’umiltà da contessa
Le puzzava... e ciminera
Lu cumpari... da purpetta
Si ppe dire
Si... cioè... praticamente
12
14
15
16
17
19
20
22
24
26
28
29
30
31
34
35
36
37
38
42
45
49
50
52
54
55
56
57
58
59
60
Seguennu l’a, b, c, ...
A carità pilusa
62
A cumpagnia d’Adamu
A fantasia ppe rimediu
A furtuna è ssu dulure
All’amica pensionata
A llu sapire!
Al naturale
A luce chi se sprida
Amaru ‘nnamuratu de gulia
A misura e quantu basta
A musica a pompa: pom...pipì, pom...pipì
Ancora ‘un sagliu
A notizia in esclusiva
A nottata
Appressu tutti... a prucessione
Appressu a moda “e fimmina siccata“
A praivasi
A premiazione
A seguitu da spusa
A settant’anni cchi cangia
Aspettannu
A ssa terra chiagata
A temperatura mite
A via da sigaretta
A vita
A vota chi ne fa ricriare
A ziu Pasquale
Basta
Basta na vota sula
Basta nu pocu d’armunia
Benedizione e l’abitinu
Brinnisi alla frittula 98
C’è la scola
C’è sempre ‘ncuna cosa chi va bona
C’è unu sulu chi sa tuttu
Calza a “modulo continuo“
Cantu d’amure alli niputi
Cca te senti chinu
Cchi se po fare
Ccu li tagli intra lu core
Ccussì me passa
Ccussì va
Cellulare: cchi rifriscu!
Certe vote a minigonna
402
63
64
65
66
69
71
72
73
74
75
76
77
79
80
81
82
83
84
88
89
90
91
93
94
95
97
98
99
100
101
102
103
104
106
107
108
109
110
111
112
113
115
116
Chi d’amure nu sbampa
Chilla frasetta
Circa sule
Cose antiche
Cumpà
Cumu fossi naturale
Cumu l’atre cose tue
Cùntacce alli figli chisse cose
Cussì è
Da fressura intra a vrascia
Davanti a sala operatoria
Da vedetta e caseggiatu
Doppu i guai
Duve su loru
E carte? su arrivate
E cci nne parru sempre
E chiudanu i purtuni
E cime
Ed illu appiccicatu, se cocìa
E di mo mi nn’era scisu!
‘Edi nu casu senza soluzione
È fattu ccussì
E in machina è passata
E le sai fare
È ‘ncominciare
E nullu si nn’accorgia ca è frunuta
E perciò m’hâu numinatu
E prolunghe
Era nu dirittu
E rinnine su pronte
E schede e l’onorevole
Eurofrittule 1999
È venuta a cummari a mme cuntare
E zumpate da pressione
Fossi ‘mpartenza u trenu ppe le stelle
Già partutu
Grazie... e ssi nne va
Gridalu... e lu sai
Guariscia ssu lavoratore?
Ha de passare
Hai d’accunsentire
I bidelli
Il bell’Avolio (prof. Aldo Avolio)
117
118
119
120
121
122
123
124
126
127
129
131
134
135
136
137
138
139
140
141
143
145
147
148
149
150
151
152
154
156
157
158
160
162
165
166
167
168
169
170
171
172
175
403
Illa?...nooo!
Il linguaggio dell’amore
I miei settant’anni
Importante è ‘un te fermare
Iu me fazzu a prigionia
Jatuniava
L’adduru e sapunetta
L’amicizia
L’amicu spacchiu
L’aiutu du cumpari
L’anellu è ppe sempre
L’ho nel cuore
L’urtima parola
La casa è pulizzata
La festa
La gioia de campare
La luce di niputi
“La misura in cui“
Litterella de Natale 1998 a Gesù Bambino
Lu cimentu de la vita
Lu sbarattu e capudannu
Lu veru stile liberty
Ma cumu?
Maiale 1999
Maiale 2001 da Gigino
Maiale 2003
Mastru e Aiutu
Mi l’aspettu e cca
Mintacce la pezza
Mo ca nun cunti
N’atra vota cogli e meti
N’è restatu lu tatanu
N’ha servutu
N’usanza bella
Na frase chi li fa zumpare
‘Ncumincia la jurnata... e pullulìa
Na gradita presenza
Ne diciadi cumu jia (Prof. Antonio Spadafora)
Nu ‘nsapuriscia cchiù
Nu jure de jardinu
Nu minutu
Nu scherzu e Giulianu
Nun c’è rimediu si chiudi lu core
404
177
178
179
181
183
184
185
186
187
188
189
191
192
193
196
197
199
200
201
203
205
206
207
208
210
212
214
216
217
218
219
221
223
224
225
226
227
228
230
231
233
234
235
Nun ce fai boni i sui
Nun sai cchi fare
Nun se sa
Nun si criatura
O chi per lui
Ottu dicembre, a festa chi ne ricoglia
Pagherò
Pariadi nu cristianu
Però a faccia s’ha vulata
Pò la leggia scunchiudire?
Potimu curra, ridere e cantare
Ppe la via
Ppe n’amicu
Ppe nu mumentu
Ppe tornare a ‘ncuminciare
Pree...sente!
Prima e dopu
Puru tra de nue ssa vita è bella
Purvera d’annata
Quannu cala lu sule
Quannu liga la famiglia
Quannu manca l’acqua
Quannu partiamu
Resta ccu l’aria tua
Restannucce a campare senza guerra
Resti ‘nchiovatu lla
Ricordannu
Ricordannu Peppinu Angotti (Primario di Ortopedia)
Rimpatriatu
Riscorda ssa jurnata
Ritrovarsi (c/o Laions 20 febbraio 1994)
Senza atri sciolli
Se pò campare?
Sessanta
Sessant’anni
Si ‘ncuna cosa fa
Si nun c’è...ppecchì venire?
Si tu chi m’ha šcantatu
Spasimu accitatu
Ssa iscrizione
Ssa lingua
Sse cose e nente
Ssu fumare
236
237
238
239
240
241
243
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
256
257
258
259
260
261
262
263
265
266
267
269
270
272
274
275
277
278
279
280
281
282
284
285
286
287
405
Stai tranquilla ca va bona
Su, al momentu, sparigliati
Succumpà ‘un te fare gabbu
Sulu
Sunu ssi tempi e mo chi portû guai
Te derra cunsigliu
Ti cce cangiu a lampadina
Trent’anni e Stefanu
U cistellu sutta a lavagna
U dentame e Totonnuzzu
U dettatu du maiale 2006
U disturbare
U dittu anticu
U granicellu de lu jovi santu
U liffiting
U maiale 2007
U mare ccu li cati
U mme rispunni?
U piparellu
U sacciu, l’hai pensatu
U sciollu du trattore
U terminale spentu
U vala nente
Una cosa chi ‘un se sciolla
Unu e cchiù
Va!... sburìa
Vaju guardu li filmini
Venissi ssa risposta du lavuru
Verginella da cerasa
Vì... ch’è nente
Viziu e curaggiu
Vo quatratu puru l’ovu
Volissa dire
Zu Nicola (Prof Nicola Coppa)
Zu ‘Ntoni... vo toccata a sintonia
288
289
290
291
293
294
295
297
299
301
302
305
306
307
308
309
312
313
314
317
318
319
320
321
322
324
325
327
328
329
330
331
332
333
335
Due rumanze
No sempre fantasie
Se su spusati, e l’ataru? chille troppe adduruse
406
338
342
E musiche e papà
E musiche e papà
L’armonie de casa
Sentimentale
Maliarda
T’amo
Amore ardente
Aurora
Me ne frego
344
346
348
349
350
351
352
353
Cantamule sonnannu
Di cosa si tratta
Scherzando
Cantu d’amure alli niputi
Lu friscu a tia ti giova
A tradisciuta calavrisella
Cumu piglia! è “fuoco amico”
Cumu l’ha fatte a mammà
Diciamilla a verità
Terra mia terra chiagata
A dichiarazione
Datime i voti
Ti aspetto
Hasta la vista
Una offerta tra amici
E n’atra mi cunsola
Vent’anni appena
A Gesù Bambino (pastorale)
Inno alla nostra Madonna di Lourdes
(su melodia di Isidoro Pallone)
Venerdì Santo
E nu velu se spanna
Ss’urtima speranza
356
357
358
360
362
366
368
370
372
374
376
379
380
382
386
388
390
392
394
396
398
407