Sprochkurs Oa`s, zboa, drai...bersntolerisch!

Transcript

Sprochkurs Oa`s, zboa, drai...bersntolerisch!
Oa’s, zboa, drai...bersntolerisch!
Sprochkurs
Teresa Battisti
Lorenza Groff
Daniela Petri Anderle
Stimmen:
Massimo Iobstraibizer, Barbara Laner, Cristina Moltrer, Luca Moltrer, Maurizio Paoli, Ingrid Petri Anderle
Pilder:
Jvonne Bort
Grafik, layout, saitn zòmmstell ont druck:
Lineagrafica Bertelli Editori – Trento
Disk zòmmstellt va:
Studio 33 – Trento
Uniterstitzt va:
REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE
AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL
REGION AUTONÓMA TRENTIN-SÜDTIROL
© Istituto culturale mòcheno/Bersntoler Kulturinstitut, 2012
ISBN: 978-88-906895-0-5
Earste tritt
Earste trèff
DE ROSINA
1)
STELL DE VOUR
- I pin de/der …
- I hòn … jor
- I pin va …
2) LISN
cd. 1
I pin de Rosina ont i pin va Palai. I hòn sèsk jor ont i pin gahairatet. Der mai’ mònn hoast
Bepo, er ist vinf jor elter abia miar. Ber hom secks kinder, a piabl ont vinf diarndler. De
insern kinder hoasn: Rudolf, Katerina, Maria, Rita, Agnese ont Amabile. Der eltest ist der
Rudolf. Er hòt òchtontzboa’sk jor. De jingest ist de Amabile. Sie hòt nai’zen jor.
19
Earste tritt
Earste trèff
I òrbet en mai’ hoff. I hòn zbelf kia, drai schbai’, òcht hennen, an hu’, sim kunei ont oa’dlef
schof. Ver za guarnarn òlla de doin vicher prauch e an schouber heib ont s ist being en sèll
as en summer pet en mai’ mònn ont pet de mai’na kinder ma’n ber vil bisn, en Vlarotz, en
Palai ont en Garait aa.
20
Earste tritt
Earste trèff
En summer viar ber de kia ont de schbai’ asn pèrg, asou hom ber minder òrbet za tea’
en stòll. Pet de milch van kia mòch e schmòlz ont kas. Pet en vlaisch van schbai’ mòch e
luganege ont spèck.
21
Earste tritt
Earste trèff
Der mai’ mònn ist an krumer. Er geat ouber Poazn ont verkaft lailecher, pelster, madròzn,
stoff ont asou bos. De mai’na kinder òrbetn òlla do en Tol. Der Rudolf ist an mauerer, de
Katerina putzt s gamoa’haus, de Maria òrbetet en a boteig, de Rita learnt en kindergòrtn,
de Agnese òrbetet en de post ont de Amabile ist a schnaideren. I hòn zboa schbestern
ont an pruader aa. De Erna lep pet ins òndra en haus. De Pia ont der Nesto sai’ peada
gahairatet ont de lem aus en Tol, oa’na ka Persn ont der ònder ka Trea’t.
3)
BOS HÒST VERSTÒNNEN?
22
Earste tritt
4) 
Earste trèff
LISN ONT PROBIAR ZA SONG NO
cd. 2
I pin de Rosina ont i pin va Palai.
I hòn sèsk jor ont i pin gahairatet.
Der mai’ mònn hoast Bepo.
Ber hom secks kinder, a piabl ont vinf diarndler.
I òrbet en mai’ hoff.
I hòn zboa schbestern ont an pruader aa.
5)
PROBIAR ZA GEM OMPORT
De Rosina ist an mònn.
jo
na
De Rosina lep en Vlarotz.
jo
na
De kinder va de Rosina sai’ secksa.
jo
na
De Rosina òrbetet aus en Tol.
jo
na
Der mònn va de Rosina ist an krumer.
jo
na
En stòll de Rosina hòt kia, schbai’, hennen, ha’, kunei ont schof.
jo
na
De Rosina pet de milch mòcht kas ont schmòlz.
jo
na
Der pruader va de Rosina hoast Nesto.
jo
na
6)  SUACH EN TÈCKST DE SÒTZN AS LEARNEN ZA STELLN SE
VOUR ONT UNTERSTRAICH SA
I pin de Rosina ont i pin va Palai. I hòn sèsk jor ont i pin gahairatet. Der mai’ mònn hoast
Bepo. Ber hom secks kinder, a piabl ont vinf diarndler. I òrbet en mai’ hoff. I hòn zboa
schbestern ont an pruader aa.
23
Earste tritt
Earste trèff
7)
PROBIAR ZA STELLN DE VOUR
8)
PROBIAR ZA STELLN VOUR DER DAI’ KAMARÒTT
9)  SPIL
ANISOR
_______________________
NÒMN
_______________________
DERKIN
_______________________
RATAIHGAET
_______________________
TIARAG
_______________________
FFOH
_______________________
CHOFS
_______________________
ILCHM
_______________________
AIK
_______________________
AILAP
_______________________
NNENHE
_______________________
ROJ
_______________________
ROTZVLA
_______________________
24
Earste tritt
Earste trèff
10)  SCHRAIB DRINN DE BEIRTER
1
MÒNN
2
FAMILIA
BAIB
3
PRUADER
4
5
6
SCHBESTER
ELTERN
7
NONO
MOA’M
11)  TOALT ENK AU EN GRUPPN. PROBIART ZA VOURSTELLN
DE LAIT AS SAI’ DRAU EN DOI PILT
25
Earste tritt
Earste trèff
GRAMMATIK
DER DETERMINATIF ARTIKL
nominatif
mònnlech
baiblech
neutral
plural
der
de
s
de
DER UNDETERMINATIF ARTIKL
mònnlech
baiblech
neutral
an
a(an)
a(an)
nominatif
I pin der mònn
I pin an mònn
I pin de mama
I pin a mama
I pin s baib
I pin a baib
S HILFVÈRB
HOM
SINGOLAR
PLURAL
1. mentsch
i hòn
biar hom
2. mentsch
du hòst
ir hòt
3. mentsch
er hòt
sei hom
SINGOLAR
PLURAL
1. mentsch
i pin
biar sai’
2. mentsch
du pist
ir sait
3. mentsch
er ist
sei sai’
SAI’
26
Earste tritt
12)
Earste trèff
 SUACH
DE
BEIRTER
VAN
EARSTE
TRÈFF:
DER
DETERMINATIF ARTIKL, DER PLURAL, DER DIMINUTIF,
DER UNDETERMINATIF ARTIKL ONT SCHRAIB SA DRINN
DER
DETERMINATIF
DER
SINGOLAR PLURAL
ARTIKL
DIMINUTIF UNDETERMINATIF
ARTIKL
mònn
pua
diarn
kinn
schbester
schnaider
gamoa’
tol
boteig
krumer
hoff
27
Earste tritt
Earste trèff
GRAMMATIK
DER POSSESSIF ADJEKTIF NO EN DETERMINATIF ARTIKL
Singolar
mai’
dai’
sai’
inger/inser
enker
sai’
Plural
mai’n(a)
dai’n(a)
sai’n(a)
ingern /insern
enkern
sai’n(a)
PAISPILN
Der mai’ tata ont de mai’ mama
S mai’ pett
De mai’n(a) lait
Der dai’ muschat
De dai’ maus
S dai’ deckl
S inger haus
De inger moa’m
Der enker òcker
De enkern kia
S sai’ stickl va turt
De sai’n(a) hennen
28
Earste tritt
Earste trèff
13)  PINT ZÒMM
De mai’
mama
Der mai’
hintl
S dai’
haus
S inger
pett
S enker
mònn
Der dai’
rock
De sai’
piacher
De sai’na
auto
Der inger
ur
De mai’na
kinder
14)  SCHRAIB BOS AS DE HÒST ZÒMMPUNTN
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
29
Earste tritt
Earste trèff
15)  VILL AUS DE SÒTZN
1 De _______ kòtz hoast Toby.
2 De __________ hent sai’ groas.
3 Bail as i pin kloa’ gaben de __________ mama hòt mer òlbe kein: “Basch der de hent
vour za èssn!”
4 Gester de ________ moa’m ist gòngen ka Persn ont de hòt kaft an schouber zaig za
leing u’ ver de ________ kinder.
5 Morng ist der gepurtsto van ______ nef. I boas nèt bos i schell en schenken.
30
Earste tritt
Earste trèff
GRAMMATIK
VIRM ZA GRIASN
Guat morng
Vreala
Bol au
Eihlà
Salve
Guata nòcht
As an ònders vòrt
Ber sechen ens
Ber hearn ens
Stea’ / Steat mer guat
Guat kemmen
Grias de / enk
DE ZEILN
0
null
10 zeichen
20 zboa’sk
30
draisk
1
oa’s
11 oa’dlef
21 oa’sontzboa’sk
40
viarsk
2
zboa
12 zbelf
22 zboaontzboa’sk
50
visk
3
drai
13 draizen
23 draiontzboa’sk
60
sèsk
4
viar
14 viarzen
24 viarontzboa’sk
70
simsk
5
vinf
15 vinfzen
25 vinfontzboa’sk
80
òchsk
6
secks
16 sèchzen
26 secksontzboa’sk
90
nai’sk
7
sim
17 simzen
27 simontzboa’sk
100
hundert
8
òcht
18 òchtzen
28 òchtontzboa’sk
1000
tausnt
9
nai’n
19 nai’zen
29 nai’nontzboa’sk
31