versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

Transcript

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
Efis Luisu Caredda
CUMMEDIAS SARDAS
Volume secondo
Ω
SAGITTARIA EDITRICE
2
Novembre 2009
Stampato presso:
Tipografia
Copy Art
( Via Caprera n. 20 Cagliari)
ISBN
978-88-904626-2-7
©2009 SAGITTARIA EDITRICE, Muravera
______________________
3
CONTUS DE FORREDDA
Commedia in due atti
La vicenda si svolge in una vecchia casa di campagna, la
tipica casa sarda: composta da lolla, coxina e apposentu.
La dimora è abitata dalla famiglia di ziu Giuanni
Piredda, un vedovo che ospita la figlia, Maria Pillona,
giovane donna in dolce attesa, e il genero Mraxani. La
famiglia Piredda è umile, come tante altre famiglie che
conobbero la miseria dei primi anni del dopoguerra.
4
PERSONAGGI
Ziu Giuanni Piredda
Maria Pillona, figlia di Giuanni Piredda
Mraxani, marito di Maria Pillona
Ignazieddu, nipote di Giuanni Piredda
Martina, compagna di giochi di Ignazieddu
Zio Madoscu
compare e comare di ziu Piredda
Mantoga
Pastore
Coga Maria Carroga, una strega
5
ATTO PRIMO
SCENA I
(Quando si apre il sipario ziu Giuanni Piredda è intento a
tessere “cun pettia de vimini e pettia de moddizzi” una
cesta – il tipico cadinu sardo –, usata dall’uomo per
raccogliere i fichi d’india che serviranno per nutrire e
ingrassare il porco di casa).
ZIU PIREDDA – Ma castiai, custa pettia de moddizzi:
no bolid’incrubai. No boli pigai settiu! Paridi unu
cani a camb’arziada piscendu a su muru. (Osserva la
cesta) Mirai custu cadinu! Maria Pillona, sa filla mia,
si ddu prenidi de figumorisca, campa su proccu po
tres disi!
MRAXANI – (entra con la moglie Maria Pillona) Srogu,
custu cadinu est troppu mannu! Pobidda mia Maria
Pillona, sa filliscedda tua… comenti faidi a si ‘du
attuai a conca, senza de sindi segai su zugu?
ZIU PIREDDA – Ndi penzas de cosas malas tui Mraxani!
Po nudda t’anti annomingiau Peppi Mraxani! Tui,
cun pobidda tua, Maria Pillona, ddu pigais alloja
6
alloja su cadinu e ndi betteisi una bella carriga de
figu morisca cotta.
MRAXANI – Banda beni, srogu. (Si rivolge alla moglie)
Andausu, Maria, a segai figu morisca! Tui tenis
sempiri arrexoni. Però bolu biri comenti faidi filla
tua, pringia manna coment’esti, a tragai cadinus de
figu morisca!
MARIA PILLONA – No, babbai... deu no bandu. No
bolu scendiai prim’e s’ora! Bai tui cun Mraxani… deu
allicchidu sa domu! (Durante l’assenza dei due, Maria
Pillona avverte le doglie. Il lieto evento della nascita di
una bambina rallegra la famiglia. Entrano in scena
Ignazieddu, il nipotino di Giuanni Piredda e Martina).
IGNAZIEDDU – Nonnu Piredda e ziu Peppi Mraxani,
benei benei. Accudei, accudei! Zia Maria Pillona ‘nda
tirau totu is pinnas de sa coa de sa cicogna, ca no ddi
bolia donai sa pipia!
ZIU PIREDDA – Nettixedda mia est nascia! Est nascia,
est nascia!
MRAXANI – Filla mia de su coru… (accorre insieme a
Ziu Piredda).
IGNAZIEDDU – Dd’asi bia, nonnu, a sorresta mia?!
Coment’est bellixedda: bianca e arrubia, cun is pilus
7
nieddus! Tui, nonnu, ses canudu che unu proccu! No
t’assimbillada po nudda…
MARTINA – (chiama Ignazieddu) Niazieddu, bessi a
foras ca giogaus a peincareddu?
IGNAZIEDDU – (affacciandosi alla porta) Brinta
Martina, ca ti fazz’acconnoxi una bella piciocca!
MARTINA – (lo segue) Ita bellixedda custa pipia! Ma…
est drommia e no mi boli toccai sa manu!
IGNAZIEDDU – Pipia scurregìa, no ti praxint’is
signorinasa? Bolis connoxi maschixeddusu, eh!
MARTINA – Ignazieddu, andaus a giogai…
IGNAZIEDDU – Andausu (escono).
MARTINA – (saltella) Eh no! Asi sbagliau. Immoi
toccad’a mimi a fai su peincareddu.
IGNAZIEDDU – Però tui puru as’attiddau su quadru
sbagliau: torru a cumenzai deu de nou.
MARTINA – No, no! Mi bolis imbrogliai… tandus no
giogausu prusu. Ciau. (Esce).
8
SCENA II
(Ziu Giuanni favoleggiando sulle leggende antiche,
sotiene, per sentito dire dal nonno Pittanu, che quando
nascono i bambini, le streghe entrano nottetempo nelle
case e succhiano il sangue dei neonati, uccidendoli.
All’imbrunire, il nonno si prepara perciò a fare la guardia
alla sua nipotina).
ZIU PIREDDA – (all’imbrunire) Custas duas funis, cun
s’accapiu a lobiu de suncurri, po assogai is cogas
bandanta beni! No si scidi mai. Ap’intendiu ca in
custu bixinau, custumad’a girai Cogas. Accudinti a su
fragu de su latti ‘e pitturra de sa femmina partèra, po
ndi sui su sanguni a su fillu candu su pipiu tenidi
pagus disi de vida.
MRAXANI – (entra) Srogu ita ndi faisi de custas duas
funis a lobiu fattu? No tenis baccas, no tenis cuaddus
de assogai. O ses penzendu a cosas malasa?
ZIU PIREDDA – Mancai bandis a sa furca, Mraxani! No
asi mai intendiu ca is cogas nci suinti su sanguni de
is pipiusu? Is pipieddus appena nasciusu toccad’a
ddus custodiai, a donai attenzioni. A pregai a Santu
Sisinni: issu sì, cad’assogau cogas a centinajasa!
9
Cogas untas a ollu de genti motta, cun su pizzu
accuzzu, e cun is alas po bolai.
MRAXANI – No mi fazzas arriri srogu, nendu… ca
esistint’is cogas chi bolanta. Funti contus de
forredda, e tui ci creisi?
ZIU PIREDDA – Toccad’a nci crei! Toccad’abillai.
Nottest’abillu deu, e cras’a notti abillas tui. Po is
primas dexi disi, apustis chi est nascia sa pipia. Po
donnia siguresa, toccad’abillai…
MRAXANI – Deu minci croccu cun pobidda mia e
fillixedda mia. E bolu biri si beni cogas a m’abisittai.
(Si dirige verso la camera da letto).
ZIU PIREDDA – (in direzione del pubblico) A su
mericeddu, candu est calau su soli issas funti famias
e prontas a sui! Deu mi sezzu in sa lolla, in sa cadira,
cun is sogas in manu e aspettu… (Nel frattempo
posiziona la sedia). Eccu, innoi, accanta de
s’apposentu. E fazzu che a Santu Sisinni: coga benidi
e cog’assogu! E candu cassu sa prus manna is ataras
piticcas si fuinti. Po donnia siguresa, fazzu sa
preghiera contras a is cogas, e dda fazzu fai puru a
filla mia Maria!
MARIA PILLONA – Santu Sisinni, cun sa soga, beni a
m’aggiudai!
10
ZIU PIREDDA – Nemus ti podi toccai… bai a ti croccai!
MARIA PILLONA – «Cun froris de isopu, cun froris de
arangiu, m’appu fatt’unu sciropu. Nd’apu buffau a
prangiu. Nd’apu buffau a cena, po no mi toccai coga.
Po no mi toccai gent’allena»!
ZIU PIREDDA – (si addormenta e si sveglia di
soprassalto spaventato dalle streghe) Is Cogas! Is
Cogas! Nci funt’is Cogas! (Una, due, tre streghe,
avvolte in un lenzuolo bianco, girano in cerchio
intorno a Giuanni Piredda) Santu Sisinni, ti pregu, no
mi lassis solu! Is Cogas in domu mia. Accudi
Mraxani! (Una delle tre volteggia nelle sue vicinanze)
Però, custa dd’assogu!
COGA MARIA CARROGA – A chini assogas? A mimi?!
ZIU PIREDDA – Mi donais bussinadas castiai ca
s’appoderu! Disgraziada! Frima tui, frima ti nau!
Frima! (Avvicinandosi, dopo averla afferrata) Tui sesi
sa Coga Maria Carroga! Ita ses bennia a fai,
disgraziada?
COGA MARIA CARROGA – Seu propriu issa, e seu
bennia a nci sui su sanguini de nettixedda tua! E tui
m’assogasa? Tocca! Mi fais unu baffu (gli dà uno
spintone e fugge via).
11
ZIU PIREDDA – (si stropiccia gli occhi) Custa puru
dd’apu cassàda e sind’istrogàda! Seu sonnendu o apu
biu verament’is cogasa? Ma si furianta is cogas, poita
no nd’apu cassau assumanc’una? Poita no apu
zerriau: “a terra bolai”! Ma si, ca nci furianta! Si funti
fuiasa…
MRAXANI – Srogu Giuanni, accabbamidda de fai
burdellu! Nd’asi xidau su bixinau, a mimi, a filla tua e
a nettixedda tua.
ZIU PIREDDA – S’anti abisitau is cogasa… ‘nci bolianta
imbuccai a s’apposentu. E cussas torrant’a benni
nottesta chi ‘enidi!
MRAXANI – Ma cali cogasa? Bai e croccadì ca tenis
sonnu.
SCENA III
(La sera successiva alla visita delle streghe, in casa
Piredda si radunano amici e compari per tenere
compagnia a ziu Giuanni e raccontare contus de
forredda: tra i compagni, ziu Madoscu e la comare,
Mantoga).
12
ZIU MADOSCU – Gei mi narasa Giuanni Piredda, ca
nottesta t’anti abisitau is cogasa? T’anti trumbullau e
tidd’asi passàda mali… Cantu furianta is cogasa?
Comenti furianta bistiasa? T’ant’ingiriau? T’anti fattu
beffasa?
MRAXANI – Fustetti puru, ziu Madoscu, creidi a custas
bruxeriasa! Ma ita teni gana de scherzai! (Esce
contrariato).
ZIU PIREDDA – Lassaddu andai Madoscu, ca Mraxani
no creidi mancu ca in mari ddu ad’acua! Deus mindi
scampidi, de mi torrai agatta’ingiriau de is cogasa!
ZIU MADOSCU – Cogas? In carne e ossa?
ZIU PIREDDA – Ellusu! Furianta tresi, bistias de biancu
a faccixedda de stria, a biccu de stori pillonaju. E mi
castianta cun ogus trottus… e mi spingìanta e mi
donanta bussinadas…
ZIU MADOSCU – Ti bolianta fai a timi, eh, eh! Po ‘nci
brintai a s’apposentu, berusu? Po ‘nci sui su sanguni
de nettixedda tua!
ZIU PIREDDA – Nd’apu assogau duasa. Sa prima s’esti
fuia subitu! Però d’apu connotta: furiada sa filla de
Perdufà, Maria Antioga. E s’atara, s’esti scapiada de
sa soga a trobi curri, e scisi chini furiada? Buxacca
Maria Carroga! M’anti lassau zerriendu e
13
frastimendu; zerriendu a cussu incredulu de unu
Mraxani tirriosu!
MRAXANI – (ha origliato dietro la porta) No ddi
pongiada menti, ziu Madoscu! Totu su chi narada
dda biu in su sonnu. Furiada drommiu in sa cadira,
surruschiendu!
ZIU PIREDDA – Corpus de chini t’ha nasciu Mraxani! Ti
bolis cittiri o no? Miscredenti! Fengiosu. Bessinci a
forasa, miserabili!
MRAXANI – Abbarra calmu, srogu… Gei no est po
nudda chi tinci arziada su sanguni a conca!
MADOSCU – A chini cumprendidi de prusu toccad’a
cumpadessi. Sa gioventudi de hoi creidi de ndi sciri
prus de nosu, ominis anzianusu!
ZIU PIREDDA – Candu attreppillada su chi apu treulau
deu, tandus podi chistionai!
ZIU MADOSCU – Po cambiai argumentu, hoi t’apu biu
in passillus de primu mangianu in sa bia principali de
sa bidda; furiast’attesu: no t’apu pozziu saludai.
ZIU PIREDDA – Custu mangianu seu bandau a sa
sartorìa de Pillimeddu Gallosu, po mi misurai una
giacchetta chi mi serbidi po is festasa. E, ddu scisi ca
mi bandada strinta? Cussu maistu de pannu
strambeccu furiada unfrau che su Cani Brancasa! A
14
penzu a penzu m’ha saludau. Toccad’a ‘ndeddi
boga’is fueddus de bucc’a cancarroni!
ZIU MADOSCU – Adai cettau cun sa pobidda!
ZIU PIREDDA – Aisciri sa mazza sua! Fattu stadi ca
furiada unfrau che su Cani Brancasa.
ZIU MADOSCU – Asi nau…che su Cani Brancasa? Chini
furiada Brancasa?
ZIU PIREDDA – Ah, est una storia longa chi nonnu miu
Franciscu ad’intendiu de s’ajaju e babbu de nonnu e…
deu de issu…
ZIU MADOSCU – Una storia vera pottad’a dicciu? Una
cosa interessanti…
ZIU PIREDDA – Propriu aici: candu s’est scoppiau su
Cani Brancasa curriada tempus antigu. Custu fattu
est succediu meda tempus faidi.
ZIU MADOSCU – Eeeh, eeeh! Candu Noè ha fattu
s’arca, o candu Gesù Cristu camminàda peis’in terra?
ZIU PIREDDA – Creu chi siada a tempusu chi anti fattu
is santusu miraculosusu: Santu Giorgi e Santu
Sisinni!
ZIU MADOSCU – Si est aici, tandusu est in s’epoca chi
Santu Giorgi ha mottu su serpenti a setti concasa in
Pranu Sanguni: territoriu de Santu Basili de Monti!
15
Dd’ha cuttu a cuaddu po tres disi, poi dd’abbattiu a
corpus de ispada seghendindi a un’a una is setti
concasa.
ZIU PIREDDA – O adess’in s’epoca chi Santu Sisinni
assogàda is cogas… Santus coraggiosusu, de
arrispettai!
ZIU MADOSCU – Beh! Chi est po cussu in contu a
cogas, tui puru Giuanni manixas beni sa soga, e issas,
però, ti zaccanta bussinadas.
ZIU PIREDDA – Po torrai a su contu de su Cani
Brancasa, intendi. Cicceroni Brancasa furiada unu
baroni continentali, contabili a serviziu de su conti
de Quirra, su conti Carroz.
ZIU MADOSCU – Su conti de Quirra? Conti Carroz!
Cussu chi furia meri de su Casteddu?
ZIU PIREDDA – Ehi! Ehi! Meri de su casteddu de Quirra
in su Sattu territoriu de bidda de Putzu. Brancasa
furiada in su casteddu a serviziu de cussu conti,
comenti apu nau prima.
ZIU MADOSCU – E tandusu?
ZIU PIREDDA – Cussu baroni continentali lardoni e
malandrinu, femminaxu e assassinu, s’est mottu a
giovunu. E mancu mali ca s’est mottu a giovunu…
arruttu malaidu de una maladia incurabili! Nd’adi
16
scontau totu is peccausu fattus in sa contea, ca Deus
pagada donnia dì!
ZIU MADOSCU – E su cani, s’est mottu cun su baroni?
ZIU PIREDDA – Cali cani? No asi cumprendiu nudda
Madoscu! Su contu no, no est aici! Aspetta, teni
passienzia, ca tiddu contu. Tres disi prima de si
morri, su baroni Brancasa s’esti trasfornau ind’unu
cani nieddu mannu mannu… E po donnia peccau chi
teniada in sa gobba, ddi crexìada sa brenti, finzas a
candu…
a is tres disi, s’est scoppiau!
De
cust’avvenimentu, ha pigau su nomini e ddu
pottant’a dicciu, nendu: “unfrau che su cani
Brancasa”!
MRAXANI – (durante il racconto è rimasto in silenzio,
terminata la narrazione sbotta) Si apu beni
cumprendiu su contu, su Cani Brancasa mi paridi
unu contu beridadosu. Cussu Baroni, crependu, ha
pagau su contu de is malafattesasa.
ZIU PIREDDA – Creu beni ca pagau! Sa mia no esti una
storia inventada, est pura beridadi!
MRAXANI – Ma bosaturusu no eis intendiu nudda de
su chi apu scipiu deu. Ascuttai! Unu certu Peddori,
pastori ignoranti, s’est agattau in sa stazioni
ferroviaria de Sueddi. E po disgrazia sua,
ad’incontrau unu piemontesu prima, e agoa su fillu,
17
Arrafieli. Peddori, fueddendu prima cun su
piemontesu e apustis cun su fillu, ad’imbentau una
lingua sarda-italiana proceddina, cun fueddus
struppiasu e zoppusu, de fai pisciai de s’arrisu po
finzas a su poeta Danti Alighieri fiorentinu, si
furiad’ancora biu.
ZIU MADOSCU – Comenti no dd’eusu intendiu custu
contu cummediau! Tui ses chistionendu de sa
Cummedia de Peddori…
ZIU PIREDDA – Cussa cummedia dda connoxi totu su
populu sardu. Creiasta de fai una scrobetta. Cun
nosu no podis cumpetti, Mraxani!
ZIU MADOSCU – A propositu de Peddori, tui, Mraxani,
comenti chistionasa, parisi ca ses su nebodi de cussu
ziu scumbessu! Una cosa ti nau: Peddori e su fillu
Arrafieli no funti mai andausu a iscola e, de su restu,
mancu tui. Duncasa, sa lingua dantesca est cosa
tostàda po bosaturusu e no ndi podeis mazziai
manc’unu bucconi. A tui, Mraxani, ti cumpadessu, ca
scisi spraxi beni ramus de ignoranza in donnia logu!
18
SCENA IV
(Madoscu racconta la leggenda de Sa Perda ‘e Sa Pipia).
ZIU MADOSCU – Hoi ca nci seus totusu bolu contai sa
liggenda de ‘Sa Perda ‘e sa Pipia’!
ZIU PIREDDA – Nci mancada xeti gommai Mantoga.
Aaah! Eccu ca est arribbendu…
MANTOGA – Hoi, mind’eisi a contai de cosas bellasa!
Cinisu e craboni mottu! Deu ciccu sa braxa… braxia
bia!
MRAXANI – Sa forredda est allutta… Sezzada, zia
Mantoga, sa predica hoi dda faidi ziu Madoscu.
Bistiu de arrubiu coment’est, paridi unu cardinali!
ZIU MADOSCU – Giai chi m’eis fattu cardinali cuminzu
deu a predicai! Duncasa, eisi ma’intendiu de is
beccius mannusu su contu de sa Perda ‘e sa Pipia?
ZIU PIREDDA – Ma’intendiu custu contu. Aici mi
tocchi mali!
MANTOGA – Apparai s’origa, ascuttai. Calancunu
cantada…
ZIU MADOSCU – Unu pastori innamorau! Depidessi
unu parenti de Pilimeddu Pilia… ascuttai.
19
UNU PASTORI – Eh! Eh, no ndi passas no! Ascuttai
custu cantu de su pastor’innamorau in su monti.
Eeeeeeh!
In su Monti, s’aria liggera ch’infriscada
Su friscu de is arrizzolus
E sonus de pittiolus
Iscramius de angionis
Eeeeeh! Custu cantu.
De su pastor’innamorau.
Eh! Eh! No ndi passa no!
In sa Marina su pastori innamorau.
Eeeeeeh! In sa Marina
Su mari Sarrabesu
Calmu e burrascosu
De su tramontu indorau
De s’auror’argentau
De undas ispumau
Carigna s’arenaxu.
Eeeeeeeh! custu cantu
De su pastor’innamorau.
20
Eh, eh! No ndi passas no!
Baxei, paxei, crabas e crabittasa!
ZIU MADOSCU – Cussu furiada su cantu de Pilimeddu
Pilia: sa canzoni sua… Po torrai a su contu de prima,
parend’a s’annu 1945, per’is montis de Muravera,
ind’una costera facci a mari, est situada sa localidadi
nominada sa «Perda ‘e sa Pipia». Pilimeddu Pilia, su
crabaxu mannu de Muravera, in cuss’epoca, in cussu
logu teniada su cuili fattu, cotti e, ailis po is
crabittusu, e sa barracca po alloggiai sa famiglia.
MANTOGA – Ind’una baracca! Biviada ind’una baracca,
su crabaxu?
ZIU MADOSCU – Sì… tenia po dom’una barracca. Ita si
creidi, ca Pilimeddu Pilia, in ‘Sa Perda ‘e sa Pipia’,
teniada unu palazzu de Vivanetti! In cumpenzu,
però, teniada unu bellu tallu de crabasa, una bella
pobidda e una bella pipia.
MANTOGA – Una bella pipia? Intè..! Una crabaxedda
nascia e paxia in su sattu, servaggia e crispionuda che
una matta de ollastu! Crispionuda! Bella filla ancà
teniada… chi furiada comenti apu nau!
ZIU PIREDDA – Crispionuda? Selvatica? De sendu
piticchedda crabaxedda, comenti a’ nau gommai
Mantoga…
21
ZIU MADOSCU – Crispionuda no! Crabaxedda giai:
pasciada is crabittus de su babbu e si sezziada
ind’una perda manna manna, simbili simbili a una
pipia, fatta de madre natura. S’ap’a nai… una scultura
naturali, unu veru monumentu. E de inì biriada su
mari: unu panorama de incantu! Biriada Feraxi,
Cristolu Axedu, Portu Coraddu, Muravera, Santu Idu
e Bidda de Putzu.
MARIA PILLONA – Ziu Madoscu, a nosu interessada de
isciri su nomini de sa Pipia Pilia, e comenti furia
bistia, sa crabittedda … ita nau! Sa crabaxedda…
ZIU MADOSCU – A nomini dda zerrianta Cristina e
furiada bistia a gunnedda longa, a gipponi, scruzza, a
pilus ixiottusu. Furia bianca e arrubia che una mela,
simbili simbili a custa creatura senza de mali:
nettixedda tua, Giuanni!
ZIU PIREDDA – Però, de Pilimeddu Pilia no s’asi ancora
nau. Poita cussu logu dda nominau ‘Perda ‘e sa
Pipia’? Creu chi siada stettiu issu a fai cussa nomina.
ZIU MADOSCU – ‘Olis’isciri totu a fin’a fini? Prestu
fattu: po meritu de Pilimeddu Pilia e de sa filla
Cristina chi bivianta in cussu logu, cussu logu ddu
zerrianta sa ‘Perda ‘e sa Pipia’. Si no nci creeisi, baxei
a controllai: sa perda est ancora innì, crexia a
22
spuntoni de arrocca. (Si sente un rumore di
campanelli).
MRAXANI – Custu contu de ziu Madoscu
ad’ammanniau sa topografia de is connoscenzas
miasa in fattu de localidadisi. Immoi, toccad’a mimi a
contai unu contu beridadosu.
ZIU PIREDDA – Ita t’est torrau su sanguini a logu,
Mraxani?! No ses prusu sbentiau che binu axedu… a
cantu biu, praxidi a tui puru a contai contus de
forredda pappendu faa scrax’a fogu? De su restu,
pobidda tua, Maria Pillona, Madoscu e gommai
Mantoga, faint’a gara po allonghia’is chistionisi… po
nai sa beridadi, issa, gommai, est sa privileggiada,
mancai no siada coga, medium o chiromanti famosa.
S’accuntentada de su titulu chi tenidi, de
bruxixedd’andanti… Ma dda scireisi una cosa, ca
custa faa est coxili e saborìa! No teni sabori de
allegusta, però accuntentaisì de su chi passa su
guventu…
MANTOGA – Goppai Piredda, po su chi fazzu deu,
aspettidi a biri su risultau. Prima, depidi biri s’opera
mia. Apustis, podi giudicai... Goppai miu, no seu
chistionendu de sa faa buddia!
ZIU PIREDDA – Apu cumprendiu gommai Mantoga.
Immoi no est ora de fai bruxeriasa. Est ora xeti de
23
contai contus de forredda a fogu alluttu, sighendu a
pappai faa buddia. Eis intendiu ita faianta is
dimonieddus de Pixina de Ajngiu po bocciri su
tempusu?
MRAXANI – Is dimonieddusu? De sa Pixina? No!
ZIU MADOSCU – Iant’a fai sa guardia a sa Pixina, po no
lassa’infoxai sribonisi.
MANTOGA – Ddu sciu deu: alluppanta s’omini in sa
Pixina… candu s’avvicinada!
MARIA PILLONA – Scumittu ca is dimonieddus de
Pixina de Ajngiu, in s’acua, abbarranta xiustusu po
un’eterniadi, coment’is tostoinus de mari.
ZIU PIREDDA – No, no! Issus funti in sa Pixina de
Ajngiu po fai penitenza. E candu s’accostàda
calancunu fillu de cristianu battiau, movinti una
tempesta de acua a istrossa e bentu furiosu, e ndi
scravanta arroccas e mattasa, zerriendu e
frastimendu.
MRAXANI – Ammarolla! Funti dimoniusu!
ZIU PIREDDA – M’arregordu ca una dì mi seu agattau
innì, e anti moviu sa solita tempesta. Una trasura de
acua e bentu, cun tronus e lampusu, gimmai mi seu
mottu. Iscireis una cosa? Est bregungia a ddu nai…
mi dd’apu fatt’a pizzusu!
24
MANTOGA – Possibili? Arrazza de omini coraggiosu!
ZIU PIREDDA – Olia biri a fustetti gommai in cussa
notti famosa, aculiada ind’una matta de ottigu,
candu su bentu furiosu srubìada che unu trenu,
intendendu boxis chi naranta…
MRAXANI – Ita naranta?
ZIU PIREDDA – “Custa matta de ottigu, ndedda bogaus
de arrexìni!”. E un’altra boxi arrespundiada:
“Lassadda! Podis bocciri unu fillu de cristianu
battiau: nosu boleus s’anima, no su corpusu”. Appena
passàda sa tempesta, mi seu fuiu a peis parisi!
ZIU MADOSCU – E is dimonieddus nci funti torrausu a
sa Pixina de Ajngiu… berus Giuanni?
ZIU PIREDDA – No isciu. Mancai fessinti bandausu a sa
furca o in lavuras de s’inferru! (Infuria una tempesta,
con tuoni e fischi di vento impetuoso).
MRAXANI – Custa storia esti una storia vera! Sa propria
cosa est succedia a babbu miu, cun nonnu miu, in sa
Pixina de Ajngiu in cussu logu!
25
SCENA V
(Mantoga, ‘sa Bruxia’, racconta una storia).
MANTOGA – Ascuttai su chi est capitau a mim’in sa
Turri de is Dexi Cuaddusu, territoriu de Muravera,
accant’e mari. Furia torrendu de Sa Turri Salinas,
candu a unu trattu mi passad’ananti un omini chi
deu no connoxia. Camminàd’a passu sveltu, pagu
bistiu, furiada stasìu e pottàda sa peddi e is ossusu
xeti. Po crosidadi ddi bandu avattu! Cammina
cammina, finzas a candu est arribau a su spaniadroxu
de is carrubas de Brennau, si frimàda e cumenzàd’a
zerriai cun fueddus de una lingua chi deu no
cumprendìa. Accudianta sordaus de donnia patti,
armaus de ispada… cussu chi apu biu po primu,
depiadessi su capu: su cumandanti de sa navi pirata.
Intendia boxis de gherra, zerrius e birìa umbras
figuradas! Unu fracassu infernali! In cussu affracoxu
cunfusionau, pariad’aberus’una battaglia vera:
‘Armas Biancas’. Cussu tintinnu de ispadas m’est
abbarrau in origas… boxis, lamentus, frastimus! De
seguru furianta maladizionisi de chini boliada su
terrori de sa morti a donnia costu. Apustis de sa
battaglia, cussu capu si frimàd’accanta mia. Unu
scheletru… anzis un umbra figurada! E medas
26
sordaus m’ingirianta… e, totu paris arruianta mottus
a terra! M’apu fattu sa gruxi e ind’un’attimu torràda
su logu calmu; sparianta is sordausu. Deu chi seu
bruxa, apu cumprendiu totu: cussus furianta sordaus
mottus in cumbattimentu, in s’ultima battaglia de is
morus saracenusu in Sardigna. A memoria de omini,
funti ancora inguni po fai penitenzia! (Si sentono
grida di battaglia, rumore di spade e urla).
MRAXANI – Is morus saracenusu? …Cussus chi
boccìanta e furanta in totu sa Sardigna?
MANTOGA – Propriu cussusu chi sa popolazioni
Sarrabesa ad’isperdiu in s’ultima battaglia! Cussa
battaglia chi apu biu deu e intendiu; is Saracenus
cumbattianta po sighiri a furai. Poburus sordaus
saracenus morusu: mottusu senza de arriciri
sepoltura, abbarraus ingùni a fai penitenza!
MRAXANI – Tandus, su chi apu liggiu deu torrad’a
beridadi! Is morus saracenus, lardonisi prus lardonisi
de is lardonis de Pisa, funti cussus chi nd’anti furau is
baccas de ziu Antoni Biancu e is brabeisi de
Peppineddu Mesulituru.
ZIU MADOSCU – Nara Mraxani ita ddi ‘olis crexi coa;
sa storia de Gommai Mantoga no tenidi abbisongiu
de creximonia!
27
ZIU PIREDDA – Intè Mraxani! Innoi no’ nciadi genti de
imbovai.
MRAXANI – Podidessi faula sa fura de is baccasa de ziu
Biancu e sa fura de is brabeisi de Mesulituru… ma su
bestiamini de Predi Antiogu de Masuddas chini dda
razziau? Is morus saracenusu, creu. Tenia asiu Predi
Antiogu a predicai in cresia de sa trona e a frastimai
e scuminigai! Is cincu brabeisi e is doxi crabus
ncianti fattu coa in Tunisia.
ZIU MADOSCU – Ses seguru Mraxani de su chi narasa!
No ti pongias a raccontai scenas de cummedias
sardasa a sa zruppa! Is morus Saracenus chi razzianta
sa Sardigna in su milli e settixentusu e milli
ottuxentusu no nc’intranta nudda cun su furtu
cummediau de Predi Antiogu de Masuddas! Funti
passaus annus medas po arribbai a su furtu de
s’Arrettori. Creu… chi si sia verificau… in su milli e
noixentusu… Duncas, Mraxani, a chini bolis imbovai?
MRAXANI – Sissi, ziu Madoscu, adessi aici però is
morus Saracenus, o Sirianusu chi sianta, no
abbarranta ma’in bidda insoru, funti emigrantisi in
donnia tempusu… po razziai, po furai, po bendi
bestireddus ammacciausu, collaneddas de imbridi
chi teninti pagu valori e ‘cicchinnacchisi’, po
imbrogliai sa genti.
28
29
ATTO SECONDO
SCENA I
(Maria Pillona si asciuga le lacrime e singhiozza seduta
in un angolo della casa).
MARIA PILLONA – Custu no ‘nci boliada! Ih, ih, ih!
(Singhiozza e si tiene il capo). Ohi, ohi sa conca mia!
Candu furriada babbai de su sattu faidi unu
disattinu! Immoi… chini si dona s’ollu ‘e proccu: su
cundimentu po totu s’annu? Senza de s’ollu no
podeus fai fritteddasa, zipulasa, friri pisci… Senza
peis de proccu a ita serbi su cixiri? Sa faa buddia,
ohiamomia, gei adessi prexau babbai!
MRAXANI – Ita stoccada tenis pobidda mia? Ses
prangendu che una pipiedda pittia…
MARIA PILLONA – Est nudda su dannu! Bai a biri… bai
a biri, Mraxani! Bai a biri su proccu… su proccu! Bai a
biri su proccu, ti nau! Est morendu!
MRAXANI – Su proccu morendu? Creppendusì?! (Esce).
MARIA PILLONA – It’apu fattu a m’essi scarexia su
cadinu cun sa figumorisca in s’aurra de su proccu!
30
MRAXANI – Nara, Maria Pillona, cantu figumorisca
dd’asi donau a su proccu custu mangianu?
MARIA PILLONA – Totu su cadinu, ca m’esti scarexiu
in s’aurra! Su proccu s’est creppau? Mischinu de issu!
Mischineddu.
MRAXANI – (va a vedere) Creu beni est fendu is
abucchiadasa! Toccad’a ddu pungi a gotteddu.
Toccad’a dd’accabbai po ndeddi bogai su sanguni…
MARIA PILLONA – Bai e cicc’a babbai Mraxani, bai! Ma
po sa figumorisca no boghist’inzunfiu cun babbai. Ti
raccumandu, Mraxani.
MRAXANI – (cerca un coltello) Casi casi dd’accabbu deu
su proccu! Ma custu gotteddu est ispuntau: custu no
ddi fai mancu su chilighitti, nci bolidi unu gotteddu
a punta po ddi toccai su coru.
MARIA PILLONA – Ita ses fendu Mraxani, bai a zerriai
a babbai! Movidindi!
ZIU PIREDDA – (vedendo la figlia che piange) It’est
custa scenàda? Nara, Mraxani, poita est prangendu
Maria Pillona? Gei no dd’asai abbucciuconada?
Chiecussu fais is contus cun megusu!
MRAXANI – Bolis ixiri poita prangi filla tua. Bai e
pregontadda!
31
ZIU PIREDDA – (a Maria Pillona) Ita tenis fillixedda
mia? Paris ca pottasa su mottu ananti...
MARIA PILLONA – De mottu si trattada… ma no est
mottu fillu de cristianu!
ZIU PIREDDA – Est mottu su gattu o s’esti zruppau su
cani… Bolis chistionai filla mia?
MARIA PILLONA – Nossi babbai no ia boli chistionai,
ma toccad’a ti ddu nai… ca su proccu… su proccu est
fendu is abucchiadasa. Ih! Ih! Ih! (piange).
ZIU PIREDDA – Su proccu, su proccu nostu? Gei no
m’as’a boli nai ca nci perdeus su proccu! Lardu,
satizzu e sanguneddu! Origas e grandula! E is ossusu
e sa zudda po mi fai su pinzellu!
MARIA PILLONA – Comenti eus a fai, babbai? Poburus
de nosu a coi su cixiri, sa faa buddia e su minestroni
senza ossus de proccu!
ZIU PIREDDA – Aiò, Mraxani aiò ca pungeus su proccu,
aici sana subitu. No depi penetenziai… (Se ne vanno).
MARIA PILLONA – (si asciuga le lacrime) Seu pagu
pagu cuntenta però ca su proccu ddu bocceus mesis
prima de sa data fissàda! Tengiu unu disiggiu de
pappai bisteccas de proccu…
ZIU PIREDDA – (ritorna) Coraggiu Maria Pillona
spicciadindi, ca depeusu molli sa pezza, appiccai is
32
ossus de su proccu e fai mandadasa. Aiò filla mia,
depeus talla’is laderisi de su lardu e, po ti fai
contenta, t’apu bettiu un’arrogheddu de coittedda!
Pappa Maria Pillona. Spixiunchera!
SCENA II
(In casa Piredda è festa. Secondo le usanze del tempo,
dopo aver ucciso il maiale da ingrasso è d’obbligo invitare
i parenti e gli amici per condividere il pasto).
ZIU PIREDDA – Benei benei, ca feus festa manna.
MANTOGA – (entrando) Iasta pozziu zerriai, goppai
Giuanni, furia libera totu su mangianu po aggiudai!
ZIU MADOSCU – (entra di seguito a Mantoga) Eita
bugginu! Deu puru furia liberu. Ti podia donai una
manu de aggiudu, caru Giuanni!
ZIU PIREDDA – No ddi fai nudda… oramai su proccu
est mottu, e penzaus a prandi. Maria Pillona, su
prangiu est prontu?
MARIA PILLONA – Seu preparendu… po primu fazzu
pastasciutta, po segundu origas de proccu a buddiu e
grandul’arrustu.
33
ZIU PIREDDA – Origas de proccu a buddiu? Chi no sia
mai unu prangiu aici lascu! Mraxani sa forredda est
allutta?
MRAXANI – Sissi srogu, nciadi unu fogu infogau… unu
foghidoni po arrustiri pezza de pegus mannus!
ZIU PIREDDA – In pressi Mraxani, schidona pezz’e
proccu e coi. Allesturu sbrigadindi ca teneus famini.
MRAXANI – Sissi srogu.
MANTOGA – Deu m’accuntentu po finzas de is origas
de su proccu... appoderi goppai Madoscu, ca si
prazzeus un’origa.
MADOSCU – Po caridadi! Cun fustetti intamas de
dividiri un’origa de proccu, no dividu mancu
pezz’arrustu… mi basta su chi m’ha fattu!
ZIU PIREDDA – Calma, calma. It’ha fattu gommai
Mantoga, si est lizitu a ddu sciri?
MADOSCU – Spiegu deu sa cosa. Una cosa de sindi
sbregungiri. Custa sennora majaxa, tempus faidi, est
benni’a domu mia po mi coxinai un’imbrogliu beni
fattu cun sa pag’a manu cuàda, s’intendidi.
MRAXANI – Contu salìu? Una fattura? Dd’ha fatt’una
fattura salìa?!
34
MADOSCU – Si… si… est aici! Una fattura salìa, e bolu
biri si ddu negada.
ZIU PIREDDA – Una fattura? Una fattura… poita,
Madoscu?
ZIU MADOSCU – Po fillas miasa. Ascuttai. Comenti
apu nau prima, sa signora Mantoga, est bennia a
domu mia cun cuatturu mudandasa totu ricamadas
cun pizzus e froccusu, nendu: “Bosaturusu immoi chi
teneis is fillas pittias, teneis una certa seguresa, ma
po candu funti mannasa no. Nci bolidi unu porta
fortuna. Cun custas mudandas arricamadas, Annalisa
e Annarita agattanta unu pobiddu bellu simpaticu e
arriccu. Custas mudandas fortunadas si depinti
ponni a is sexannus fattusu, no prima. Eis a biri ca
gira sa fortun’a patt’insoru”!
ZIU PIREDDA – Madoscu amigu miu, no m’asi ancora
nau comenti est andad’a finiri sa fattura de is
mudandas fortunadas arricciadas cun froccusu…
ZIU MADOSCU – Beni meda! Una porcheria: fillas
miasa, hoi, teninti una dexenoi e una bintitres
annusu!
ZIU PIREDDA – E… no si funti cojadas ancora?
ZIU MADOSCU – Cojadas mai, bagadias ancora.
Annarita sa prus manna, s’esti fatt’a isposa cincu
35
ottasa, cambiendu cambiendu de picioccu, a
picioccu. Annalisa, ha giai cambiau sposu setti
bottasa.
MRAXANI – Totu a is duas promittinti beni…
MANTOGA – Fustetti, goppai Madoscu, ha pigau unu
pisci de abrili e sa pobidd’ha cumprendiu allu po
cibudda… Sa fattura est fatta beni.
ZIU MADOSCU – Eeeh! Beni meda!
MANTOGA – Xeti ca sa pobidda de fustetti sind’est
scarexia de fai ponn’is mudandas a is fillas a
s’imbressi. Cun is mudandas a s’infacci abbarranta
bagadias, e collezionanta picioccusu che sa posta
francubullusu.
SCENA III
(La sera seguente, durante una riunione, Ziu Piredda
prende la parola).
ZIU PIREDDA – Giai chi hoi puru seus in tema de
fatturasa, depu segnalai unu fattu curiosu, chi
bandada in favori de gommai Mantoga. (Mostra uno
36
scapolario). Eccu, custu midd’ha donau gommai
Mantoga.
ZIU MADOSCU – Aspetta Giuanni, scusa si ti passu
ainnantisi, teni accontu su contu de contai e ascuttai
su chi depu nai deu: est una cosa importanti!
Diadoru Succu oristanesu, possessori de unu simbili
scapolariu arregalau de sa birdia e fattu po no
dd’accostai femmin’accanta, no s’esti mai sposau. Su
scapolariu tu, Giuanni, est fattu po no t’appiccigai
femmina? O est fattu po atara cosa?
ZIU PIREDDA – Furia prontu a spiegai totu, caru
Madoscu, as’indovinau! Deu bolia beni a pobidda
mia motta e no bolia arrui in peccau cun atara
femmina. Custu scapolariu m’ha salvau de unu
segundu matrimoniu. Depu ringraziai a gommai
Mantoga po s’impegnu de sa fattura e po sa bundadi
chi portad’a cumpimentu.
MARIA PILLONA – Eh no! Immoi toccad’a mimi a
contai una storia vera. Ascuttai. S’atara notti, m’ha
pigau sonnu e, chizzi chizzi, seu andàd’a mi croccai.
Maria Giovanna, sa pipia, furiad’a ischinnizzusu.
D’apu appaxiada e mi seu drommia. Apustis de oras,
mindi seu xidàda ch’apu intendiu aberendu s’enna…
Apu penzau: comenti mai, Mraxani a cust’ora in
domu? De solitu, rientra tardi. Su giogu de is cattasa
37
dd’anti ammacchiau! Apu alluttu sa luxi, giustu in
tempusu po biri a Mraxani bessendinci cua cua de
s’apposentu! Mancai mesu indrommiscàda, accudu a
biri su meri miu scoittendinci. Furiada scruzzu,
senza de berrettu e a peis de burrincu! Ehi, ehi… a
peis de burrincu! (Tutti si guardano in faccia,
increduli).
TUTTI – (in coro) A peis de burrincu?
ZIU PIREDDA – Ndi ses sigura Maria Pillona ca
pobiddu tu furiad’a peis de burrincu? Burrincu gei
est, però…a peis de molenti no!!
ZIU MADOSCU – Mraxani a peis de burrincu! Candu
mai… custa est cosa bia in su sonnu. No podid’essi.
MANTOGA – Ehi! Ehi! Arrazza de meraviglia! S’omini a
peis de burrincu est su Estiu. Propriu aici, s’Estiu !
TUTTI – Su ‘Estiu’? S’Estiu: su dimoniu? Su Estiu
indimoniau?!
MANTOGA – Sissi, bona genti: su Estiu indimoniau! Su
dimoniu chi si trasformada in cani, in burrincu, in
sirboni e ataras formasa; no eis ma’intendiu ca, in
cassa manna, a su sirboni ddu sparanta a cuatturu
passus e no arrennexinti a ddu bocciri? No eis
ma’intendiu ca candu s’accoppia su Estiu… naxidi
38
angionis a duas concasa, crabittus a conca de cani,
vitellus a cincu peisi e ataras cosas chi no pozzu nai!
MARIA PILLONA – Gesù Cristu miu! Gei d’apu fatta
bella a m’essi post’a lettu chizzi chizzi! Mi toccad’a
benedixi sa domu e a fai circolai su contu de custa
visioni mia notturna. Apa nai: “femminas, donai
attenzioni, si ospitais ominis in su lettu, a su notti.
Controllai si veramenti est mascu, s’omini, e castia’is
peisi e castiai puru asutta de su lettu, nci podidessi
su Estiu cuau”.
SCENA IV
(Madoscu fa visita all’amico Giuanni Piredda: bussa alla
porta, gli apre Mraxani).
ZIU MADOSCU – Si podidi?
MRAXANI – Avvanzidi, ziu Madoscu, indiscu e indoscu.
Saludi!
ZIU MADOSCU – Indiscu sì, indoscu no! Indiscu ti
pozzu nai, ita novasa?
39
MRAXANI – Custu mangianu, chizzi chizzi, s’est
presentau unu pilloni a zugu longu chi pariada una
cicogna…
ZIU MADOSCU – Sa cicogna? Genti noa beni benia
siada, sa genti noa! Mi fai prexeri. Unu maschixeddu?
MRAXANI – Nossi, ziu Madosc’un’atara femminedda…
ZIU MADOSCU – Immoi s’amigu Giuanni adessi
cuntentu, cun duas nettixeddas in domu!
MRAXANI – Srogu est giai preparendu is sogas, po
cassai cogasa: ad’intendiu comenti fai rima, sogasa
cun cogasa!
ZIU MADOSCU – Si boleis aggiudu, nottesta seu
disponibili. Bengiu cun duas sogasa, po cassai cogasa.
MRAXANI – Nossi, ziu Madoscu, seu seguru ca
bastausu deu e srogu!
ZIU MADOSCU – Segundu tui Mraxani, esistint’is
cogasa?
MRAXANI – Aturuche! Is cogas funti maiaxasa,
fattucchieras,
bruxasa,
magasa,
chiromantis,
stregasa! Issas, cun s’aggiudu de su dimoniu, nci
suinti su sanguni de is pipieddusu appena nasciusu,
mischineddusu! Nottesta, ndi cassaus una e ddi
poneus su ferru de prenciai a nadiasa!
40
ZIU MADOSCU – Ti torru a nai Mraxani, boleis
aggiudu? Seu disponibili po fai cumpangìa a Giuanni,
ca seu timendu ca nottesta puru ddi zaccanta
bussinadas e nceddu strumpanta!
MRAXANI – Nossi, no si disturbidi, ziu Madoscu, srogu
po pigai bussinadas potta facci manna…
ZIU MADOSCU – Tandus, si est aici, ti lassu in sa
bon’ora. (Esce).
MRAXANI – (si rivolge al pubblico) Nottesta, ziu
Madoscu boliad’assoga’is cogasa: cussu traballu
spettad’a srogu e a su sottoscrittu!
SCENA V
(La sera stessa, sul tardi, suocero e genero si preparano
per la caccia alle streghe. Entrambi si allenano dunque a
fare dei tiri con le funi).
MRAXANI – Cogas, it’aspettaisi a benni. Benei ca si
segais casu!
ZIU PIREDDA – (esce da un lato del palco, zoppicando e
con una fune in mano) Cogas de sa mal’ora, benei, ca
41
ziu Giuanni si ponidi una collanedd’a su zugu! Una
bella cravatta. Scumittu, ca no sindi presentad’una…
MRAXANI – Prov’a camminai, srogu. Fai su gira gira, ca
t’assogu: seu seguru ca ti cassu! Bolu provai... (manca
il tiro).
ZIU PIREDDA – Bellu stramu sesi, managu! Si furia
stettiu una coga t’ia cagau is carigasa!
MRAXANI – Ma tui no sesi una coga: si furiasta una
coga, immoi, furiasta pendiu, appicau a su cordau de
sa crabettura!
ZIU PIREDDA – Tocca Mraxani, riposadì! Fazzu deu sa
guardia. Alloga is forzasa po candu benint’is cogasa…
MRAXANI – (si addormenta sulla sedia, svegliandosi
poco dopo di soprassalto) Is cogas srogu! Sa pipia, sa
pipiedda mia!
ZIU PIREDDA – Una balla is cogasa! Asi fatt’unu sonnu
trumbulau…
MRAXANI – Tres cogas bestias de biancu: m’anti
carbussau, ‘ndi bolianta ingolli a Maria Giovanna!
ZIU PIREDDA – No creu propriu ch’is cogas pozzanta
fai una simbili cosa: a Giuanni Piredda no ddi fainti
barba e capelli!
42
MRAXANI – Si agattas pilu sì… (guarda l’orologio)
Funt’is sesi de mangianu; bandu a mi croccai cun
pobidda mia: cun su sol’in forasa no nc’esti perigulu
chi bengianta is cogasa (esce).
ZIU PIREDDA – Prima chi bandisi a lettu, aspetta ca ti
controllu is carronisi! Bonanotti, Mraxani. Ma, ita
nau bona notti. Est obrexiu!
SCENA VI
(Ziu Piredda aspetta l’arrivo delle streghe e chiama la
figlia, Maria Pillona, per invocare una preghiera
protettiva).
ZIU PIREDDA – Maria Pillona, as’appiccau is trebinisi
apalas de s’enna?
MARIA PILLONA – Sissi, babbai.
ZIU PIREDDA – Asi girau sa scova francas a susu? Asi
postu is crapittas’a conca de lettu? E, su
muncadoreddu de conca, a peis de lettu?
MARIA PILLONA – Sissi, babbai, si benit’is cogas ant’a
nai: “no faidi a dda toccai: pottada su de peis a conca,
e su de conca a peisi”!
43
ZIU PIREDDA – Ah! Seu prus tranquillu. Accidenti
però a su sonnu! Seu giai becciu: seu a
isconchiadasa; toccada a mi donai bussinadasa deu e
totu, dosinuncas mi drommu! (Rivolgendosi al
pubblico) Un omini de s’edadi mia iad’a depi
drommiri prus pagu: no bireisi ca seu peus de una
marmotta… (Parlottando, si addormenta; si sveglia di
soprassalto) Is cogas, apu biu cogas in giru! (Si alza
dalla sedia e controlla). Totu appostu, forzis apu
sonnau… Eh! Eh! No. No beninti nottesta, ma… no
est nau s’ultimu fueddu… Labai, pari chi apu intendiu
stragazzu: su trinnittu de s’enna ha sonau tres
bottasa, calancunu a toccau s’enna. (Preoccupato)
Ses tui, Mraxani? Ehi, ehi, ehi! Corpus de aundi!
Funt’is cogasa. Bistias de biancu a facci cuàda! (Le
streghe si lanciano contro il povero Giuanni Piredda,
buttandosi sulle sue spalle e schiaffeggiandolo)
Accudi, Mraxani! Accudi, aggitoriu! Aggitoriu! Is
cogasa m’anti crazzau asutta; m’anti strumpau!
Aggitoriu! Custas mi boccinti…
MRAXANI – Srogu, piga sa soga, sbrigadindi; cassandi
assumanc’una, piga sa soga! Srogu, piga sa soga!
ZIU PIREDDA – Eccu fattu, tui no ti fuis prusu! Mraxani
accapiadd’a s’enna. Tirandeddi su lanzoru de facci, ca
bireus ecchini esti.
44
MRAXANI – Srogu! Su ferru de prenciai est avrigau, est
prontu po si ddu ponn’in paneri.
ZIU PIREDDA – No, in su biddiu! Mraxani, betti su
ferru, ca ddi feusu su cara cara a brenti…
MANTOGA – Lassidimì stai, goppai Giuanni, no bidi ca
seu deu: Mantoga! No seu una coga: seu sa Gommai
de fustetti! Mantoga.
ZIU PIREDDA – Gommai mia, Mantoga? Bella gommai,
tengiu! Gommai Mantoga una coga: no creia mai chi
gommai
Mantoga…
fessidi
unu
Dracula
pappasanguni!
MARIA PILLONA – (arriva) Ita bolis fai babbai a zia
Mantoga? No est una coga! M’ha cunfidau s’atara dì
ca ti bolia fai unu scherzu… e biu ch’esti arrennexiu
beni su scherzu, no ti paridi? Babbai?
ZIU PIREDDA – E banda beni! No sciria ca gommai
Mantoga, connotta po bruxixedd’andanti… fessi puru
brullàna! Ma, su chi finid’in beni, funti cantus chi
finint’in cantus de gloria! Però, bolu acciungi:
antigamenti, furianta is cogas chi nci suianta su
sanguni de is pipiusu. In s’era moderna, funt’is
lardonis chi ndi furanta is pipiusu, po is organus de
trapiantu e po soddisfazionis corporalisi... Mammasa,
donai attenzioni, ca is pipiusu e is pipiasa funti prus
caras de is pipias de is ogusu. Tengiu arrexoni de mi
45
lamentai, de tenni penzamentus! Ca sa malvagidadi
est fendusì strada in su mundu: semminendu odiu e
motti. E nosu, chi teneus caridadi e bundadi, feus
attus de persuasioni po no molestai is pipiusu, cun
s’esperienzia de is beccius mannusu. Passai bona
notti, senza de sonnai cogasa.
MRAXANI – Ma, srogu? De custas sogas, a lobiu fattu:
ita ndi feusu?
ZIU PIREDDA – Du scisi it’apu penzau Mraxani?
Parteus subitu a sa Giara e assogausu cuaddeddus
arrestisi. Feus contu ca funti cogasa! Andaus Mraxani
andausu!
46
47
VOCALIS E LITTERAS CONSONANTIS
CUMMEDIA PO PIPIUSU
Commedia in due atti
L’interno di un enorme tendone da campeggio diviso in
due metà: un ambiente dedicato al giorno e uno
dedicato alla notte. Pochi utensili distribuiti per terra e
un vecchio tavolo sul quale si trovano un dizionario
aperto, una bottiglia d’acqua e quattro bicchieri. Dietro
una tenda alcuni bambini stanno in silenzio.
All’improvviso, uno di loro, con una maschera dipinta
sul viso, esce dalla tenda alla sinistra del palco, si
avvicina al tavolo e s’impossessa del dizionario.
48
49
PERSONAGGI
Jana Bianchedda, fatina che governa l’alfabeto
Abate, servitore di Jana Bianchedda e comandante dei
bambini vocale
Zuzzurellone, servitore di Jana Bianchedda
comandante dei bambini consonante
Antonio, Efisio
Ignazio, Orlando
Umberto
Bambini consonante
Bettino, Cristoforo,
Domenico
Fabio, Giuseppe, Han
Laura, Michele, Nerina
Pietro, Quintino, Rita
Sara, Tania, Veronica,
Zita
Bambini vocale
e
50
51
ATTO PRIMO
(Il bambino ruba il dizionario posizionato al centro della
scena: «Custu ndeddu furu!». Entra dalla porta destra
Jana Bianchedda con una bacchetta magica: strappa il
dizionario con uno strattone al bambino che corre via).
BAMBINO MASCHERATO – Custu ‘ndeddu furu!
JANA BIANCHEDDA – Tui no ‘ndi fura nudda! Bai,
pipiu manus longasa! De hoi, crasi e pustiscrasi e mai
no torristi a furai! (Dette queste parole inizia a
sfogliare il vocabolario, fermandosi all’ultima pagina)
Zufolo… Zuppa… Zuzzurellone… (Dopo aver
pronunciato quest’ultima parola si sente la voce di un
uomo provenire da dietro il tendone. Dalla porta
sinistra sbuca un omone grosso grosso e gobbo che si
avvicina a Jana e le fa una riverenza).
ZUZZURELLONE – (a Jana) Eccu, bengiu subitu! Deu
seu Zuzzurelloni… e seu innoi, Jana Bianchedda, po ti
fai de serbidori. Cumanda, ca ti serbu! (Si lamenta in
direzione del pubblico) Eccu! Deu seu s’utimu fueddu
de s’Alfabetu e su primu serbidori de tui, Jana
Bianchedda!
52
JANA BIANCHEDDA – Zuzzurelloni, t’apu zerriau, ca
bolu sciri de tui sa beridadi sull’“alzata” degli scudi…
da parte delle lettere-consonanti contro le pacifiche
vocali.
ZUZZURELLONE – Chi deu scipia, bella Jana… ma no
de seguru su centu po centu… nc’est stetia una prima
battaglia: bambini ‘consonanti’ contro bambini
‘vocali’ pacifici. Immoi, però, no ixiu aita puntu
sianta le “azioni belliche”. Chiama i bambini, loro ti
diranno. (Jana chiama a raccolta i bambini, uno alla
volta. I bambini chiamati per nome escono dalla tenda
con la prima lettera del loro nome stampata sulla
maglia. Entrano in ordine, avanzando in fila indiana
tutti i bambini dell’«alfabeto»: Antonio; Bettino;
Cristoforo; Domenico; Efisio; Fabio; Giuseppe; Han;
Ignazio; Laura; Michele; Nerina; Orlando; Pietro;
Quintino; Rita; Sara; Tania; Umberto; Veronica; Zita).
JANA BIANCHEDDA – (dopo aver fatto l’appello) Siete
tutti presenti?
BAMBINI – Siii!… tutti.
JANA BIANCHEDDA – I bambini con la lettera iniziale
che corrisponde ad una consonante alla mia destra.
Quelli che hanno il nome che inizia per vocale, alla
mia sinistra! Prima de su primu pasiu, nciadi un’atara
cosa importanti de sistemai. (Prende in mano il
53
dizionario e aprendolo alla prima pagina legge)
Abaco… Ab aeternum… Abate (Appena prononziata
la parola ‘abate’, dalla porta sinistra entra un frate
capuccino con una lunga barba che si dirige verso la
fata).
ABATE – Eccu, deu seu s’Abati, frate capuccino e seu
innoi po tui, mia bella Jana Bianchedda, po ti fai de
serbidori: cumanda, seu a disposizioni!
BAMBINI – (gridano) Capuccino, capuccino, tu sei frate
o capuccino?
JANA BIANCHEDDA – Silenzio bambini! (Rivolta
all’abate) Tui par’Abati, depis custodiai custus pipius
‘vocalis’. As’intendiu Capuccinu?
ABATE – Adessi fattu, po tui, Jana!
JANA BIANCHEDDA – E tui, Zuzzurelloni, custodias
custus pipius ‘consonantis’.
ZUZZURELLONE – Adessi fattu su chi cumandas!
JANA BIANCHEDDA – Pregontu a bosaturus pipius,
mischineddus e piticcus, est berus ca boleis sa
gherra? (Sara e Ignazio si separano dal gruppo dei
bambini e, l’una accanto all’altro, formano la parola
“SI”. Altri bambini, imitando Sara e Ignazio, si
separano, disponendosi a formare la parola “GUERA”).
54
JANA BIANCHEDDA – Beh! Deu liggiu «Guera». (Per
ovviare all’errore si separa dal gruppo un altro
bambino, la lettera R di Raimondo, e si unisce agli
altri cinque, posizionandosi tra Rita e Antonio).
RAIMONDO – Deu seu sa ‘erre’ acciuntu a sa ‘erre’ de
guerra, e fazzu sa guerra!
JANA BIANCHEDDA – Biu ca seisi beni organizzausu!
(Si rivolge a Zuzzurellone) Tui chi as’assistiu a sa
prima battaglia tra Consonantis e Vocalisi, spiega ita
est succediu?
ZUZZURELLONE – Sì, bella Jana, pott’unu nastru de ti
fai scuttai…
JANA BIANCHEDDA – Ascuttausu.
MICHELE – Le navi del Pacifico sono vocali-bersaglio
nell’Oceano…
BETTINO – Col grido di battaglia io stringo la
baionetta!
FABIO – Io stringo la forchetta!
CRISTOFORO – E deu prangiu! Seus fend’unu
corantottu ca s’anti fatt’unu cappottu. Dalle vocali
soprafatti, siamo vinti e circondati!
55
RITA – Vieni, vieni Zuzzurellone, seus perdendu a
orienti… e s’anti bintu a ponenti. Seus unu populu
perdenti!
MICHELE – Deu nciapu ‘perdiu una denti…
PIETRO – Nella trincea, arrettumba su mortaiu!
MICHELE – Impreca la “elle” ferita. Dice: “Salviamoci la
pelle”!
ANTONIO – Cantu froris in campusantu e gruxisi de
linna… morinti consonantis e litteras birbantis!
ORLANDO – Deu arrù… fei s’arrodieddu. A sa “erre” di
gira su cirobeddu, a sa “emme”, millenaria, d’anti
post’a peis in aria, ca sa “ci” est croccada in sa camera
mortuaria.
IGNAZIO – Ferìus, fettus, scambaus! Sa “esse”
arrovinada, sa “enne” scambada, sa “zeta” macellada.
UMBERTO – Sa “i”, sa “elle”, sa “u”, currinti a precipiziu
e zerriant’a boxi manna: “boleus l’armistiziu”!
JANA BIANCHEDDA – Bastada bastada! Apu intendiu
abbastanza de custa baraonda! Per adesso, non si fa
la guerra! Rompete le righe (Tutti i bambini vanno via
tranne i bambini-vocale).
ABATE – (propone un gioco ai cinque bambini ‘vocale’)
Attenti bambini! Facciamo un gioco. Prendiamo
56
quattro sedie, in modo da formare un quadrato: ecco,
così (dispone le sedie. Ai quattro lati del palcoscenico
sono posizionate quattro sedie, distanti l’una dall’altra
cinque metri. Quattro bambini occupano le seggiole,
mentre un bambino resta in mezzo e cerca di rubare il
posto agli altri. Quindi, mentre i quattro bambini si
scambiano le sedie il quinto bambino, con destrezza,
cerca di recuperare un posto. Alla fine, con tempi
prefissati, il bambino che resterà al centro, senza
avere ottenuto una sedia, dovrà farà una penitenza.
L’Abate e Zuzzurellone cercano di distrarre i bambini
con dei giochi, canti e balli, in modo tale da impedire
la guerra tra Vocali e Consonanti. Quando arriva il
momento del ballo, salgono sul palcoscenico tutti i
bambini. Bettino, un po’ birichino, fa lo sgambetto ad
Ignazio. Volano parole grosse, da ambo le parti).
IGNAZIO – M’asi fattu su trobipei! Ses peus de unu
canguru!
BETTINO – Deu, unu canguru? Ses tui chi sesi moddi
moddi, crexiu in su cottoni.
ZUZZURELLONE – Basta, basta, il diverbio finisce qui!
Corpus de chi s’ha formau ‘e piccioccheddus!
ABATE – Po mimi puru, parixeddu s’avverbiu “ora”
narada a da finiri immoi! Fei paxi. Stringeisì sa manu.
57
ZUZZURELLONE – Così va bene, bravi! Abarrai in paxi
pipiusu, est aici chi boli Gesùsu. Gesùsu si amada!
IGNAZIO – Gesusu si amada? E nosu puru amaus
Gesusu. Ma si depeus cunfrontai.
ABATE – Cali cunfrontu? A chini cumbeni sa disputta?
BETTINO – Su cunfrontu serbidi po biri chini est prus
fotti, sa “bi” o sa “i”!
IGNAZIO – Deu, cun sa “i” seu… imbincibili!
BETTINO – Deu, cun sa “bi” seu… unu baluardu !
IGNAZIO – Deu, cun “i” seu importanti, imprevedibili,
imbattibili!
BETTINO – Deu, cun “bi” fazzu su bellu e su tempus
leggiu, bagnus de soli e… su beeeh de is angionis!
IGNAZIO – Du scireusu ca fais beeeh, e battibeccusu e
su bau bau de is canisi.
ZUZZURELLONE – Basta cun custa cantilena! Depeus
cantai, e cantai beni!
ABATE – Cantiamo un inno al sole che tramonta!
BAMBINI-VOCALE (Tutti i bambini-vocale cantano
insieme all’Abate) Candu tramonta su Soli,
S’oscura s’orizzonti,
Curri su crebu in su monti,
58
Sa Luna ammosta sa facci,
Cun isteddus accanta,
Bessi poi scorrada,
E su Soli candu torrada,
Ndi bessi baxiu baxiu,
Ca est de pagu naxiu
E girad’a sa sola,
Po callentai is pipius ,
chi bandant’a iscola.
BAMBINI-CONSONANTE – (cantano un inno di
battaglia)
Alè alè alè! Distruggeus is Vocalis,
Causa de tanti malis.
Gherra e gherra siada,
Gherra a is Vocalis.
Casermas e battaglionis,
Approntai is cannonis,
Causa de tanti malis,
59
Nosu boleus sa gherra
Po concuistai sa terra,
Attiddaus sa trincea
Cun sa bassa marea,
Cun arcu freccia e balestra,
Sparaus a manca e a destra,
po distruggi fortinu e forti.
Non vedete che siamo insorti?
ZUZZURELLONE – Vergogna, vergognatevi, razza di
marmocchi furfanti! Mocciosi da quattro soldi!
Cercate la guerriglia? S’apu lassau cincu minutus
solusu e in cincu minutusu eis fatt’unu pandemoniu!
Ita dimoniu! State scherzando a voler far la guerra?
MICHELE – Sa gherra de is pipiusu est una gherra po
giogai…
ANTONIO – Non funt’is pipiusu a boli sa gherra, funt’is
consonantis!
ABATE – Ah! Est aici, funt’is consonantis berusu? E
tandusu serraus su sillabariu. Eccu fattu! Immoi
vocalis e consonantis diventanta mudas che ‘Han’.
60
ZUZZURELLONE – Andaus pipius, seus in campeggiu...
Andaus a drommiri… Sentite? Su tromboni sonada su
silenziu…
ABATE – Raccumandu a pipiusu: po nudda ischerzusu!
E deu seu s’angelu custodi de vocalis e litteras
consonantis. Deu sorvegliu! (Mentre tutti dormono
Bettino, Cristoforo e Giuseppe si alzano e corrono
verso l’accampamento delle vocali. L’Abate e
Zuzzurellone li seguono di nascosto. Zuzzurellone ne
afferra due per l’orecchio, mentre l’altro viene tenuto
fermo dall’Abate. Volano parole grosse… Furfanti,
animali, volponi!) Ecco i Don Chixote! Immoi, si crexi
su nasu che a Pinocchiu! Tornate a dormire… razza
di marmocchi!
ZUZZURELLONE – Chi vi credete: presoneris de gherra
po si fuiri?
ABATE – Eita, est s’intezioni? De scazzottai is pipius de
is vocalis? Tornate a dormire!
ZUZZURELLONE – (al mattino sveglia i bambini)
Sveglia! Accozzus de mandronis, ominis a mettadi!
Sveglia consonanti! Picioccheddus malus casinistas,
seis bonus sceti a fai parapiglia!
ABATE – Sveglia, sveglia vocalis! No si pongiais a
zerriai: pareis canis fend’is lupusu.
61
ZUZZURELLONE – Sveglia, sveglia! Serrate le fila.
Avanti in fila indiana! In fila per due: est in arribu
Jana!
ABATE – Aici, banda beni, seis in silenziu che angionis!
BAMBINI – (tutti insieme fanno il verso della pecora)
Beeeh!
ABATE – Eh no! Eh no! Aici pareis unu tallu de brebeisi!
JANA BIANCHEDDA – (arriva) Buongiorno bambini
seu meda dispraxia po su bostru cumportamentu.
Ciccai de ammeddai, dosinuncas si sfaxiada su
dizionariu e no ndi podeus fai unu nou. I bambini
vocali, a sinistra! Consonanti, alla mia destra! Noi
non siamo dei politici… non siamo nè di destra né di
sinistra. La scrittura ha bisogno di consonanti e di
vocali. Po una bella scrittura, spassiosa, ci vuole
l’unione di Vocali e Consonanti. Senza consonanti le
parole non si capiscono, con l’aggiunta delle vocali il
discorso scorre limpido. Perché volete tarpare le ali al
discorso? Avete capito: unitevi, vocali e consonanti!
Mi raccomando! E tu Abate e anche tu, Zuzzurellone,
aprite bene gli occhi ai bambini, continuate le
lezioni. Abbiate fiducia!
ABATE – Eis intendiu? Su fueddu senza de consonantis
faidi «iato». Su fueddu strupiau, azzopiau, finisce in
carrozzella!
62
ZUZZURELLONE – Su fueddu senza consonantis
accroada che su crobu o fais boxi de sriboni…
Duncas, picioccheddus, seis prontus po fai una
prova!
BAMBINI – Siiiiiih! Siiiiiih!
ABATE – (chiama i bambini per nome) Cristoforo,
Michele, Ignazio e Umberto, sul palco!
ZUZZURELLONE – Michele, tu fai il verso del cuculo.
MICHELE – Cu-ccu… cu-ccu… cu-ccu...!
ABATE – Immoi, senza de pronunziai vocali…
MICHELE – Ch… ch… ch… ch… ch!
ZUZZURELLONE – Cristoforo, Umberto, depeis imitai
su cuccu sceti cun sa vocali.
CRISTOFORO – Uu uu uu uu.
UMBERTO – Uu uu uu uu.
ABATE – Immoi, totusu fei su versu, abboxinendu cun
su cantu de su cuccu !
TUTTI – (insieme) Cuccù cuccù, cuccù cuccù, cuccù…
ZUZZURELLONE – Ma ita bella musica! Eis mai
intendiu unu cuccu cantendu a ch ch, ch, ch?
ABATE – Chini ha decidiu de nci scudi is vocalis a su
lagu?
63
ZUZZURELLONE – Chini bolidi affogai is consonanti
in s’oceanu?
ABATE – Chini… Chini ha dichiarau ca sa grammattica
est fallia?
ZUZZURELLONE – E, no bengiais a mi nai ca su gattu
faidi… iaò! iaò iaò! (Rivolto ai bambini sul palco) Voi
quattro, andate a posto. Sul palco, Sara, Laura,
Domenico e Fabio!
ABATE – Su gattu, comenti ha nau Zuzzurellone, no
faidi “iaò” “iaò” ma faidi miau miau miau! Ant’essi
Domenico e Sara a fai is gattus innamorausu; mentre
Laura e Fabio faranno i gatti arrabbiati. Datevi da
fare, bambini!
LAURA – Auff! Auff! Auff. Bruff
meeeeo meo, mio!
bruff. Scaraffiu,
SARA – O mio mio, o mio, tu sei mio, mioooo!
DOMENICO – Miao mia, mia sei mia. Auff auff, bruff
bruff.
ZUZZURELLONE – Caspita! Questi gatti… usanta
vocalis e consonantis! Ma che dolcezza! Chi siada sa
giusta regula po torrai in paxi s’alfabetu? Bambini a
posto!
64
ABATE – Chi vuole imitare il cane maleducato o la
gallina dalle uova d’oro? (Alzano la mano Michele e
Zita).
MICHELE – Bau bau! Bu, bau bau bubu.
ZITA – Cocoiiii, cocoiiii, cococococh!
PIETRO – (imitando il galletto) Gallina Zita sei mia!
Chicchirichi! Chichì.
ZUZZURELLONE – Avete sentito? Eis biu! Custas
funt’is veras regulas de s’alfabetu. Rompete le righe.
A domani.
65
ATTO SECONDO
(I bambini si preparano per andare a dormire).
ANTONIO –Venite, amici, che vi racconto un sogno.
ABATE – Chi sono gli amici del tuo sogno?
ANTONIO – Efisio, Orlando, Umberto e Ignazio: le
vocali!
ZUZZURELLONE – Antoni, bai ainnantisi…
ANTONIO – Camminavamo nella radura deserta, una
radura nebbiosa e fumosa… e calpestavamo dei
pascoli verdi. Quando arrivammo alle pendici di una
montagna… rovi giganti e mattoni di lentischio ci
sbarrarono la strada. Arrivati sul costone della
montagna, una fiumana di consonanti ci
circondarono… Vedevo la “ti” tremenda che sbuffava
come un treno: cercava di trasportare tutte le sorelle.
Mi feci coraggio e senza avere timori tirai in fuori il
petto: “S’apa donai una lezioni, deu puru zerriendu!
Benei fradis miusu, ca innoi teneus callenti… No
s’intendi su friusu, bireus chini bincidi!”. Apu sonnau
sa “e” circhendu s’Esercitu, sa “emme” sa Marina, po
fai carneficcina! Apu sonnau armas in su fortinu e in
pizzus de muraglionis, scuppettas e cannonis! E deu,
66
eroi coraggiosu, apu agattau unu stuggiu chi faida de
rifuggiu po abarrai aintrus oras e oras! Cuau, apu
intendiu sparus zerriusu, cuau senza de tenni paura!
Issus naranta: “Is Vocalis funti fottisi, teninti
s’Aviazioni, Apparecchius porta bombasa, s’Esercitu,
s’Atlanticu presidianta e s’Adriaticu minau”! Le vocali
sono forti, hanno minato i porti. Apu biu a Giuseppi
disisperau chi narada: “Cosa farà la “zeta” senza de
pottai gavetta cun sorrixeddas e fradixeddus candu
bessint’is steddus?”. Nosu cun arcus, freccias in palas
de s’Abacu, cun is consonantis in su saccu, ant’a
tenni dis nieddas incottaus presoneris istampaus in
paperis. Apu lassau su rifuggiu, stancu affatigau e
immoi scidau de custu leggiu sonnu. Succedi sempiri
a mimi ca seu disgraziau…
UMBERTO – Custa zanzarra! Ah chi portau su D. D. T.
…‘ndia fai sparessi... Ehi! Ehi, aspetta… ca ti cant’una
ninna nanna…
ZUZZURELLONE
murrungiada?
–
Chini
est
chi
cantada
UMBERTO – Sono Umberto! Fueddu
zet’arrabiosa… Est prenu de ‘zanzarras’!
cun
e
sa
ABATE – Allui, piccioccheddu, un’alluminu e as’a biri ca
is zanzarras si fuinti…
67
EFISIO – (ascolta involontariamente) Qui c’è una
zanzara, che faccio? Di dongiu unu croppu?
ZUZZURELLONE – Basta con le chiacchere: nd’eis
scidau is pipius de su campeggiu… Bastada. Ciccai de
drommiri.
ABATE – (sentendo Laura gridare) Dimmi, Laura t’anti
spizzulau?
LAURA – No! No! Benei benei! Accudei! C’è qualcosa
che striscia sotto il mio letto… Aiuto! Aiuto!
(Accorrono Zuzzurrelone e l’Abate).
ABATE – Chini est chi turbada is sonnus de custa bella
pipia?
LAURA – No isciu. Custa cosa strixiad’asutta de su lettu
miu!
ZUZZURELLONE – No podidessi unu sommergibili,
troppu mannu…Unu zirringoni? Troppu pittiu! Unu
pilloni? A cust’ora si furia bolau! Unu pisci?
Impossibili, seus lontanus de mari! In ogni caso…
penzu chi siada una invenzioni de Laura.
LAURA – Non è una invenzione, cavolo!
ABATE – Un cavolo? Troppu pittiu po doi bivi asutta…
una pipia de noi annusu!
LAURA – Pozzu nai ca su zerpiu est in movimentu…
68
ZUZZURELLONE – (frugando sotto il lettino) Ecco l’ho
preso! Est una testugini! Custu “domu accoddu”
boliada giogai cun Laura, ita macchilottu! (Tutti i
bambini fanno cerchio davanti alla tenda di Laura
incuriositi).
ABATE – Su bambini, circolare! Est finiu su spettaculu.
Presto sarà giorno! Su, tornate alla vostre tende...
(Tutti i bambini spariscono dietro la tenda).
ZUZZURELLONE – Ora che siete tutti presenti, sentite.
Sentite, questa sera si recita.
ABATE – I bambini che amano recitare salgano sul
palco! Tu, Veronica, cosa voi recitare?
VERONICA – Uno scioglilingua!
C’era una volta, un volto voltato, sotto la volta,
che volteggiando più volte, finì per essere voltato,
più volte sotto la volta.
ZUZZURELLONE – Brava Veronica! (Applausi).
ABATE – Sentiamo Pietro, cos’hai preparato?
PIETRO – (alza la mano) Anch’io uno scioglilingua!
Un pasticciere pasticcione, nella pasticceria,
faceva mille pasticci. Con la pasta pasticciata,
il pasticciere pasticcione, finì per pasticciare
69
tutta la pasta pasticciata con mille pasticci.
ZUZZURELLONE – Bravo Pietro! (Applausi).
ABATE – Prego, signor Bettino, venga sul palco…
BETTINO –
(Applausi).
Anche io recito uno scioglilingua!
C’era una volta, un barabaro barbiere Casteddaju,
che barbaramente barbò, le barbe dei barboni della
Gallura. I barboni sbarbati dal barbaro barbiere
misero fuoco alla barba del barbiere casteddaju.
ZUZZURELLONE – Nerina cosa ci reciti?
NERINA – Una filastrocca in lingua Sarda…
ABATE – Sentiamo.
NERINA – Su cani zauladori!
Su cani zauladori, zaulad’a su gattu.
In bidda e in su sattu,
Su gattu est in su muru,
De su muru arrui perda.
Si sa perda furia gerda.
Prandìa su gattu stasìu,
Su gattu s’est fuiu,
70
S’est fuiu anch’est su pipiu,
Su pipiu de domu mia,
Chi scurrellat in sa bia,
Po giogai a pencareddu,
Ita bellu pipieddu.
RITA – (alza la mano) Voglio proseguire io la
filastrocca!
Su cani zauladori,
Zaulad’a su porcu,
A su babbu, a su fill’e s’orcu,
A su porcu chi forrogada,
De su boscu ndeddu bogada,
Ca di mussia su cardacili,
Nceddu torrat a cuili,
A cuili a su masoni,
In su masoni su lardoni,
Po scampai su presoni,
Su presoni de Casteddu,
Cun serraduras e crieddu.
71
ABATE – (applaude insieme ai bambini) C’è tempo per
l’ultima recita… (Sara alza la manina) Sara cosa
reciti? Uno scioglilingua in lingua sarda?
SARA – Sì.
Su zerpi zerpenti zerpentinu,
naxiu in sa zerpentara, parenti de is zerpis,
zerpenteddu fillu de zerpentis. (Seguono gli applausi).
ORLANDO – Un momento, signori… io devo parlare
con il mio orologio! (Tutti i bambini ridono). C’è poco
da ridere… adesso vi faccio vedere!
Tu orologio mio, orienti l’ora dall’oriente, l’ora delle
ore e l’ora orientata delle ore orientano l’ora giusta!
L’ora giusta così orientata segna le ore 18: l’ora giusta
per la seconda pausa.
ZUZZURELLONE – Bambini consonante, sul palco!
ABATE – Bambini vocale, sul palco!
ZUZZURELLONE – Oggi era prevista una lezione di
canto ordinata da Jana… veramente, si doveva fare un
gioco con le sette note musicali! Non abbiamo tempo
sufficiente… quindi, le sette note le sospendiamo e le
lasciamo dormire sino al prossimo anno.
ABATE – Il discorso non cambia, ci vogliono vocali e
consonanti.
72
ZUZZURELLONE – Quindi, mai più discorsi arrabbiati
che mettono in evidenza invidia e gelosia. Siamo
tutti fratelli!
ANTONIO – E nosu naraus, po decantai sa grammatica,
consonantis senza cuntrastu, vocalis senza de guastu!
RITA – Uomini bianchi e neri, con buoni desideri, seus
fillus de su Creadori, tra nosu abbruxia amori.
CRISTOFORO – Immoi su cannoni est mudu, di
mandaus unu saludu! L’artiglieria tace, tra noi regni
la pace.
IGNAZIO – Vocali e consonanti son fiori all’occhiello…
fanno il discorso bello!
SARA – Discorsi, frasi e frasette, con la punteggiatura,
fanno bella la scrittura!
ORLANDO – Consonanti sul tappeto, vocali sul divano,
stringetevi la mano!
LAURA – Beta, Alfa e Omega, con la sorella Gamma,
ogni discorso spiega… (La fatina Jana fa capolino:
esce dal tendone e va dritta verso il tavolo dove si
trova il dizionario aperto. Ai due lati del tavolo,a
destra e a sinistra, ci sono l’Abate e Zuzzurellone).
JANA BIANCHEDDA – (dopo aver salutato tutti, prende
il dizionario in mano) Con l’aiuto dell’Abate e di
Zuzzurellone abbiamo cancellato le idee bellicose dei
73
bambini consonante! (Poi, rivolta a Zuzzurellone) Tu
vecchio mio, riprendi il tuo posto nel vocabolario
(Zuzzurellone fa un ampio inchino, quasi toccando il
pavimento e indietreggiando, scompare dietro il
tendone). Ringrazio Zuzzurellone, servitore onesto e
buono. Anche a te Abate, frate buono e timorato di
Dio, vanno i miei elogi… come Zuzzurellone, riprendi
il tuo posto nel vecchio dizionario. Sei rimosso
dall’incarico (l’Abate riverente fa un inchino e
scompare). A voi, bambini, va il mio compiacimento
per la dedizione allo studio. Sappiate che siete
invitati, l’anno prossimo, ad un campeggio tranquillo
e non a fare la guerra tra vocali e consonanti! Auguri,
auguri! Io sarò sempre con voi, siate obbedienti.
(Dalla porta sinistra, il bambino mascherato, con fare
circospetto, abbranca il dizionario, lo guarda, lo
sfoglia e lo rimette a posto. Fioccano gli applusi.
Fabio, Ignazio, Nerina, Efisio si dispongono sul
palcoscenico a formare la parola “fine”).
74
Indice
PAG
CONTUS DE FORREDDA
3
Atto primo
5
Atto secondo
29
VOCALIS E LITTERAS CONSONANTIS
CUMMEDIA PO PIPIUSU
47
Atto primo
51
Atto secondo
65