cheu - Giuventetgna Cadi
Transcript
cheu - Giuventetgna Cadi
17 VENDERDI, ILS 7 D’OCTOBER 2016 Redacziun: Flavia Hobi, Langäckerweg 11, 7324 Vilters, [email protected] Giuventetgna Rumantscha, Chasta postala 312, 7002 cuira, GiuRu: www.giuru.ch La paina da mort DA VIVIANA LAZZARINI Daspö bgers ans es la paina da mort ün tema fich brisant. Per bgera glieud ün «no go», per oters qualchosa chi stuvess darcho gnir introdüt in nossa ledscha. In mincha cas vegn quist tema discus fich suvenz ed a resultan bgeras dumandas. Che umaun merita la mort? Po ün umaun insomma esser uschè nosch ch’el merita la mort? Es üna mort svelta megldra cu esser serro aint la vita intera? Es la paina da mort üna via our da la violenza u vegn quella auncha promo vida tres que? E chi do a nus il permiss da decider sur da vita e mort? La paina da mort es l’unica metoda sgüra per gnir liber dad umauns noschs! Quist es l’argumaint principel da la glieud chi’d es per la paina da mort. Insè haune cun que ün pô radschun, perche cha per esser propi sgür ch’ün umaun nu fatscha pü qualchosa dal mel es tuottüna da’l cupper. Ed eir scha que tuna maca ber: La paina da mort ho eir ün avantag finanziel. Üna praschun cun sieus colla vuratuors cuosta bgers raps a’l stedi e cun que indirectamaing eir a nus. Impü vain tiers cha’d es difficil da chatter guardgias da praschun, perche chi vuless esser cir cundo tuotta di da criminels ed ascha schins? Pels adversaris sto la paina da mort cleramaing in cuntradicziun culs drets da l’umaun ed eir cun nossa religiun. Nun haun già noss antenats cumbattieu per abolir la paina da mort? Nun ho minch’umaun il dret da viver, eir sch’el ho fat qualchosa cunter la ledscha? Els mettan eir in dumanda scha’d es güst cha la decisun sur da vita e mort es i’ls mauns dad umauns. Els sun da l’avis cha eir scha qualchün ho fat qualchosa imperdunabel ho minch’umaun il dret da survgnir üna seguonda schanza. Cha bgers umauns chi commettan ün crim sajan amalos psi chicamaing e nu sapchan suvenz niaun cha che cha faun e cha cun der ad uschè ün umaun üna seguonda schanza riva’l forsa da’s remetter da quella malatia psi chica e la guarir? Tenor mia opiniun ho mincha umaun il dret da survgnir üna seguonda schan za, perche eau sun persvasa cha ün umaun nun es da natüra our nosch. Eau craj cha mincha umaun chi agescha cunter la le dscha, p. ex. cun cupper a qualchün, he gia fat tres svess qualchosa terribel ed es pervi da que gnieu nosch. Eau sun da l’avis cha in mincha umaun as rechatta qualchosa bun, eir scha quella vart es minchataunt gnida schatscheda da la vart noscha in nus. COLLASCHA F. HOBI Seria da texts – Part VI DA FLAVIA HOBI En nossa seria da texts dastgain nus danovamain preschentar duas contribu ziuns da scolaras da l’Academia Engiadi na da Samedan. Ch’ella raquintass il pli gugent sia vita davent da l’entschatta, vul dir davent la naschientscha e silsuenter cuntinuar cun las differentas etappas ch’ins passenta, scriva Giana. Quai sut il tetel: «Sch’eu füss in cudesch, am pla schessa d’avair tuot las fatschas cha’l temp am less dar». En mintga cas dues san «las fatschas», vul dir ils muments che vegnan descrits, restar en buna memoria e laschar rir il lectur respectivamain la lectura. Viviana scriva dad «ün tema fich brisant», numnadamain la paina da mort. Ella discutescha differents argu ments e declera dal rest sia atgna opiniun. Era quai in text interessant che anime scha da far las atgnas ponderaziuns. In grond engraziament davart da la GiuRu per l›engaschi ed ils texts multifars! FOTO GIURU #Rumantsch: Ün bellischem lö! FOTO D. SEWO 212 <3 @dtara77 Ün bellischem lö! #AlpGrüm #PizPalü #Poschiavo #Puschlav #Graubünden #BerninaExpress #Rhätischebahn #Rhaetiansensation #Swissalpes #Inlovewithswitzerland #Switzerland #Mountains #Bergsommer #Viva #Allegra #goodtobe back #Svizra #Rumantsch #Rätia #VisitGraubünden #VisitSwitzerland Ils 14 da settember è quella fotografia gartegiada sin l’Alp Grüm sin viadi vers il Puschlav. Davart la publicaziun da quella fo tografia en La Quotidiana tras la GiuRu sa legra la fotografa bunamain pli fitg che sur dal bunamaun da 50 francs. Es ti era sin instagram? Suonda @giuventetgna e guarda ina giada tge ulteriuras fotografias che @dtara77 ha anc sin ses profil. Il meglier fas sez era diever da #rumantsch. Uschia marcas las pli bellas fotografias per forsa vesair in bel di tia atgna fotografia qua sin las pa ginas da las Vuschs Giuvnas, mintga emprim venderdi dal mais. Uolf Candrian «Vuschs giuvnas» cumponimaint rumantsch Sch’eu füss ün cudesch, am plaschessa d’avair tuot las fatschas cha’l temp am less dar Il temp es quel chi passa speravia intant chi’s viva. Sainza dret realisar passan ura per ura, di per di, on per on. I’s craja adü na cha mincha di saja listess, cha la vita saja hoz sco her. Pür cura chi’s guarda culs ons inavo as bada cha tuot s’ha müdà. Sch’eu füss ün cudesch lessa muossar tuot mias parts dal temp. Sch’eu füss ün cudesch, schi lura cumanzess mia istor gia dal prüm di davent. La naschentscha füss meis prüm eve nimaint ch’eu quintess jent. I gniss quin tà dals prüms mumaints da la vita e co cha tuot vess cumanzà. Davo quai vessa jent da preschantar mi’infanzia our da differents puncts da vista. Co ch’eu sun creschüda sü, cura ch’eu n’ha imprais dad ir culs skis, meis prüm di da scoulina e’l cumanzamaint da scoula. Immez ils ons da scoula cumanzessa a quintar lura co cha la vita es sco giuvenil. Ils prüms pro blemins, las difficultats a chasa sco eir la prüma grond’amur. Davo avair serrà giò quist tema cumanzessa cun ün nouv cha pitel. Il grond chapitel illa vita, ingio cha tuot as müda. Il esser creschü, cumanzar a lavurar ed esser independent da tuot. Quist füss in meis cudesch ün lung cha pitel cun nouvas aventüras, nouvas ami cizchas e nouvas experienzas. Il prossem chapitel füss lura fingià la famiglia, las nozzas e surtour la gronda respunsabiltà per plüssas persunas. Eu quintess da bels e trists mumaints, da buns e mals temps, d’amur ed ödi. Davo plüssas paginas ri vessa eir i’ls ons da la pensiun, ils ons da giodair la vita. In detagl quintessa plüs dis da la vita per cha’l lectur as pudess metter avant tuot meglder. Cura cha’l cu desch füss lura bod plain e las paginas as diminuissan, improvessa da quintar las ultimas istorginas. Eir scha’l cudesch füss plain e la vita finida nu rafüdess eu meis cudesch cun ün punct. Ün punct voul dir la finischiun dad alch, cun ün punct as serra giò alch. E la vita da la persuna da meis cudesch nu dess esser finida davo la mort. Meis böt füss ch’ün lectur nu stu vess sponder gnanc’üna larma. Tuot quels mumaints descrits i’l cudesch des san restar in buna algordanza e la persu na adüna in memoria ed impustüt i’l cour dal lectur. Cun quists impissa maints dess il lectur rier e sperar da pu dair passantar alch simil. Giana Malgiaritta Laax – 2016 (GiuRu) In’emna è Laax il lieu nua che la 83avla sessiun dal parlament da giuve nils europeic (EYP) vegn manà atras. Quai vul dir che 300 giuvenils ord tut l’Europa sa scuntran uffizialmain en la Ruman tschia per discutar e debattar davart l’ave gnir e la politica. Sper l’assamblea genera la che ha lieu venderdi e sonda a Laax Murschetg èn duas ulteriuras occurenzas spezialmain avertas al public: Ils 13 d’october ha lieu ina saira cun program divertent cun sautunz(a)s, chan tadur(a)s e musicist(a)s da 35 differentas naziunalitads a Cuira sin la tribuna. L’en trada è libra, ils plazs dentant limitads. Teater Cuira, 20.30: gievgia, 13-10-2016 Per giuven e vegl è era la SwissNight il venderdi saira. La GiuRu è era da la parti da e ti poss far part da quella scuntrada bu namain istorica. A partir da las otg cumen za la notg svizra, era cun participaziun dals Rumantschs. Quai cun mangiar svizzer ed in musicant che suna la tiba. La gruppa gri schuna Marked with Lipstick dat la saira in concert, era qua è l’entrada libra. Laax Murschetg, 20.30: venderdi, 14-10-2016 La vista prediletta d’üna studenta i’l prüm semester a l’Universited da Berna. FOTO A. MÜLLER