Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
Transcript
Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
.288 ReUtíO m f i- ’ o pient flmdmetttedipriciofijfimtgioie , 0 , : m c vt panem cius fccum cd ercvcllcm q«a dc' r c , deque caeteris humanitatis officijs fummas Z e berette Uro erano ftupindijjtm e , per i gracias egi. u n t t , tí(ofigra nd . r itb in i,t í d r im a n ti, ch‘ in Pofthaec átribu s prim ism cisAffiltent bus in queU> erano pofate (opra^vna ba nca, é / i n loco quoddam cubiculú d u d u s , (patio dimidiae ho,dt queUc haueua in cap» ccrticapucci alia Gre- r * fub iti, doñee ad meiifam Summi Principis ca mantera, con v n r u h tm perStno groffo come v o c a tu sfu i, qucm fcdentcm inueni hab’tu d ivnou o ia fronte, che rifflende come due accefi uerfo .b e o qucm g erebat,dum m caudirct. lum i. T un e enim paludamento ¡m peratorioindu Paludam» Sedeuano efft dui foli olla T a u d a , f i quella tus craccü dia ’ematc fere fimili P ótificio, quod tum ffi D i] .d,uefedeaaia,eradt cofiodaütloroctrcavapaf. ir arcefand iA ngeli vidiannqprastctitoRom ae, demapmri. [ o , t í c*‘* ‘*of'^ xú id »d rca cem ogentií huomini quod attinet ad formam quátum en in adaefti-yj,„, deüabocca, liqualiportauarofm pre altri ta nti mationc, ncq; illud, neq; C oto n a Rcgis C athopiattt a’ oro fino inta u ola ,m ettind ou tileu a ti ólici.neq; Regis Galliae,& M a g n i Ducis Etrut'ae, pr A i/a certo banco á ifrn iiu ra ta g ra n d ezfa V v q u * á mc vif® fu e ru n t. ficuii ic q ; C oro n a Caeno fopra í altro, non curandefi dtlle viuande che fai is , & Regis Hungariae atq; Boemiae cum illo erano dintro. diademate comparandae funt. Etdituttequefh'viudiefenemeteuanofemPaludame .cim totum adamantibus intcrpre tre alia ‘tolta alia tauola del gran Prenct- ftind um cra t, lubinis, fmatagdis, fimil bufque pe: /’ ‘tna ftruiua ptr la bocea di fua Maefla, gcmmis inftar nucum m a g n is : adco vt valdc t í í altra porgeua al fue figliuolo, f i l a tetza miratus fu crim . q u o p a d o tantum oneris ferrc mandauaame, cofi amofaceuaconUTazK.zj capitc poíTct: primogenitus filius á dextris cius delbere,cheíftjfimevolte faeendomi femprcper aífidebat, fim iliquei¡nodo,vtparcas, indutus eilTrmtiante, bCopptero dir : Giouanni, (cht rat , excepto quod diadema ipfius feorfim in cofi mi chiamano ) Valili Crark ‘oefl Hcífa- fcam mo fitum ciat nequc gerebat íceptruin.fed dar podax, che quefie parole ‘eogliono dire , b paternum (cipioncm in m anuhabebat. Isauté iboi Giouanni, ilgran Cefare Prencipe, f i Si- patrem fcqucns,paribus roe verbis interrogauit gnorete'omanda, g í altripiatti faceua fpitti- de M aicftatis C « a .c * valciudine. Aífi icbant Conuimm retra li miti, che tutti meco fe deuuuo aquel- jrcnf® induti holoferieo purpureo fim il'ter ge- Mofchiqut. latauolaytíifut^tffi i ali,dt' qualt n’ hauea * no mis,atquc in io n ib js ornatiftim o.Capit stegu -Zí. fatto federe fimaduoento dtre longhtjfimeta- m cntaftupenda era n tob coriam adamantum, ucl'-j. acpi opMUn»: haec aurem iu fra bello crant lo¡Idefinartdutb ben fii hore, fiper fíne effendo cata , íed vicc illorum capita tegebant cuculla leuatt noi altri,ilgran Prenctpe di-de dctafche- qu ad im m o rc g r a c o , in fronte fplendentibus dunodinoi,dicoame,fidimiet ‘vnaT affx di t<n<¡uamacccníislumin¡bus,rubinis,magn!tumulza tonfua mana, la quale hauendoUbeuu- dinis,vt eft o uu m g a llin *. tatuti a ptr falute, lefacemmo nuerer z a , f i D ú o foli, p a ter& filiusadm cnfam vnam fe* fummo íondotti dcdfaion granf it epiiod' arti- .d cban t: mcnfa v ero, qua ego fcdcbam , rem ota g lier,,fiin fin 'tilu m i, deue bifogrfbmangiare eiat vniuspafluiinterualloiFam ulabantur cen- pa,muUtim f i bere conli ifemieiaff¡fitnti,finoqmftl'al- tum cir i ter egregii, nobilefqueaulici, qui toti- numenfm ha: cosipaJSblaprtmaaudienfa: L ' altrogomo d em p atiaasaureasad m cnfam fe ebant & inde etffhlenduL fuimtrodoítoperlafecondaaudienfadSuaA't. alio sau fe reb an t;ablatos v croin ampliftimam fihauendola, come prima, mt diffi m fomma quandam cógeriem teijcicbant; nihil cup edias, eemehautuatntefo lamiaambajciata. f id a - qu*inerant,curantes. ta d cm q¡fm iP rim arij commiffione dt tr a ta r Ei omnibus vero cibariorum generibus tria meco intorno dquella .fi.ch tio n o n m a n ca fft d i femper affereb." ntur; quorum primum pro ipfo ricercare iltu tto cemetgli defideraua on toro cÓ Principe erat,alterum ipfc filio po rr^ cb ra, terhqualieffendoa'idatoin c e r t a fíd z a ,tíi -ttrat- tium ad m ctran fm ittcbat: idcm quc efficiebat tatodtlliaegotq firrairehore,uactc,r 'a m m c ffi po cu lis, quae faepifiimcá pincerna, íiu eách ironalmente con í aiuto de O i;,to m eS u a M aefid nom oinhaccvcrbam ihiofFerebantur O lo a n Cefaream ha uetanelP t firu ttio n itm p o fto ,tl- nes(itacnim vocabar)M agn us C afa r Princeps che fatto fileuorni quriS'gnoii, f i m i dtJf rocho & Dom inus boc tib im ittit : Careras cupedias ‘ioleuano an lare d damertUitone d Sua A l ' i f - ínbebat intcr mcos partiri, qui mecum ad canffa di cib che haueuano rtfolmo,p(rr;fenrela fua dem menfam confidebant, luos vero miniftros mente: dt cht io lirin g ra tia ti, f ip e r fpatiodi ad numerum ducencQium tribus longiiTimis .m e fz ’ horaritoroorno, fim id fftto ,c h 'tlg r a n m enfisfederem andaaaat. PrenPrandium ^ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca r I De sta tu Regni MofchouU. I 'FrmcipeiltHttoappfouauaJlcheilgiernofeguetemidinadbocia. Effendo adunque la malüna feguenteflato tondottodalui, midijfeperfonalmentttantoin ffia n za . Haaendo il mió carijfmo , 0 pretiofiffJmo fratello da me mandata, 0 io da úoi intefa í Ambafciata, come ancora dalli mtei F ilki, tioé gentiíhuemini,quelii, che conloro per mia eommtjftone haitrattato, pet tanto reftriraiadep n>iofrat(llo,rh’ io fentotalmente refolutodirtJiare , 0 continuarefeco a lí amicitia cominciata 0fra tell*nza contu ttii mei in perpetuo ,f i comehdfattotl mío Signort Padre, 0 anco con Majfimiglinne, 0 Cefan , 0 ftrdinando ,per tanto,quando effo miofratelli inducendo appref fo ilP apa diRcmail Redi Spagna,0altriChrt~ fttani.poienüd f * ’ il medtfmo. fiord gran btne ficio all» Chrifliamtd ilche conceda U SanEiiffimaTrimtdvnfiolo Iddiomtferi.ordiofo ,ficeme tutto ctb du i mieigran Boracipiu ampíame te hai intefo, allt quali doutrai crédito, come d mefttffo 0 acdoche il nofiro accordo,0 appuntamtmoíopragí ardcoUd Uafua Ambaficiaía pih prefto, 0 ífflcaccmente fi poffa mandare in effecuticne, mando da fua Maefta ilDuca Zaiheria Suhorsk.0 Andrea Arcibajfa, chefedtuanofrdivintiquattro Cauallurt, quali d ia l nominationefiltuorno inpiedi, 0 humlmente í inchincrno úsrjo luiffrcgrando la Maeftd Cefarea, cheúogliaprefto Jed irli, 0 rimandarli. ^uandoitbfa'dfacto,0cosilanoJlrafratelidza dbaftanza confirmata, potremo per íauueñire con huona commodttd m andarneíúní altro minori,maggiori, 0grandi Ambafciatori,(í cometo horate rmanuo alia CefareaMaefld,ttll* quoledirai ani ora moltofalute, 0 le míe raecommandationi,dandodme,dimieifinalmente duetazza, í vna doppo í altra di mulfo con propria mano,úolendo che la beuiffimocontutto ihefufftmodigiurii. Gosi m' ha trattato qw.lí A i'ezjja di quel gran Prencipe,0nelmiopartiremanaommiotto quadragenedt Zoboli, 0 ZibtUiniperprefente,ciafcuna delle qualiéftimatadyiennaducen ro fiorini, hauendomi fatte le Jefe per tutto il tempo th' io mi ritrouai nel fuo Regno liberaItjfimamemefenjajpefamiad' vn danaro, eccata certi beueraggt donati d quti themi ferui ««»0. to Potri»raccontaremoltrtaltrtcofe,daUequalificomprenderebbelagranpotenza diquflPrecipuma temo dinonparcrleneiofi, con tutto cib dirb alcuni par' iiohr i , dalle qualil' Eccelienza Voftrdfipotrdimaginareognigrancoja. FactndomiilbanchettoSua A ltejza,úitra n«ll'A n íifiufa Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Prandium fpatio horam m fcx perdurauit: ad poftrcm um cu m ftirreiiflem u s/ fingulis ttobis M agn as Princeps manu fua poculum m ulu obtu Iit,qu *o m n iaom n cscxhaiifim u i procíus falu te & rcu crcn tiacfign o,atqu eo bfcq u iop i*ftíto,dom um nosrcduxM untingcnti to rm cntorá bellicorum ftrepitu,cum qce infinitis fcrc lumin ib u s , vb i cum tribus illis Afliñcntibus meis oportuitredintegrarc com potationem A co m e fíaticnem v fqu cad auroram ferc A tqucin hunc modum prim oauditus fum. P d ílero d icp ro aU tcra audientia in tro d u d u s , ijfdcm quc officijs fufccptus fu i,dixitquc m ihi in fumma Princeps, fcm eam ¡egatíoné optim e iatcllcxifle, & quinque fuis Primarijs im pofu iflc, vt mecum ijs de rebus tr a d a r c n t, ncquc ego quid.ruam p r . tcrm itterem ,quod cu piam ,quin .b ijs lib e epetá. Cum vero vnaccnfediíTemus in quodam feparato cu b ic u lo , trefque circi ct horas tradauiPfemus,tándem, auxilio d iu in o , concordes fu ímus iuxta in ftrudioncm A mandr ia, q uas m ihi Carfarea Maieftas iniúxcrat. Q u o p e r a d o Proccresidi confurrexcm ntjdixcrúrque, velle fca3 Celfitudrnem P iin c ip is tc feire,q u *tra d a ra a tque decreta fu íTcat, vt ipfius voluntatem explorarent. Q u a derc ego ijs gratias c g i, fpatio deindc d im idí* horae reucrfi,retulerunt,Principi cu n d a pro bari, qucm adm odam crañina dic ab eodemm et auditurus cram. P oftrid ic igitur coram ipfo addudus,hascfcre m ihi ipfe cxplicauit. C u m chatilíim us A prcciofiftimus ftaterad m ctem irerit,m en tcm q ieiu stu alegation cp ercep erim , quemadmodum etiam á meis V ilk is, ho c eft,Proccribusiutericxi,qaae cum ipfis m ro iuíTu t ra d a u ifti; ad eundem fratrem mcum refe r to , om nino mc dccrcuiíTeinccptam am icitiam cxcol:re>acprom ouerc vnacum m eagcnte in perpetuum , quemadmodum Pa'ensm eus eíFccit A c u m M ax¡m iliano ,A cu raC .i’íarcFerdínando: ldcÍKO,fiipXemcusfratcr Pontificem Romas,Rcgem Hifpaniac , a liofqae Chriftianos potentesadidcm faciü usind uxerit, máxim um erit Chrifiianitati beneficiu m , qu o d fan d iífima T rinitas vnus mifcri cors Deus, dignetur c o cedere, quemadmodum om nia harc á meis magn:s Baracijs fufius in telligcrc potuifti; quibus eandcm, quam mihi fidcm,praebeas, vi lo. Vt autcm noftra trad atio fcedcris A concordiae fuper articuüs illius legationis citius A efficacius perfici qu eat, ad eius Casfarcam Maicftatem m itro Ducem Zachari.im Suborsk , 8c Aadream Arcibaflam ( qui in tcr viginti quatuor C on fíli.riosfed cb an c, A h u m illim etu n c adorantes aflurrcxcrunt) otoqucCaefarcam Mareftatem , v te o s c ito v clit expediré A rcmirtcrc, O o Cuna Relam Cum hascfada fu e ria t, noftraqucfratcrffaSev neuolcntiam utuis o flicijsco n firm ata, potcrimu* deinde m aiori com moditate viciilim nun. cio s folcnes,auc minores m ittere, quem adm o dum ego tcrcinittonuncadCarfaream M iiefta» rem , c .i meis verbis plurimam ialutem dicito, meque eidem vcbem catcr com mendato. M ihi M a nel Cajlelle dell* Metropoli in Moflouia deinde,mei q; paulo poft duo pocula inuifi por9« «e hd tanta copi»,cht nonf i sd tl numero, lu i rerii manu fua, iulficquc, vtea exhauriremus, e ancera il fuo Thtforo at danat i , t í ffio it , cht e etfi iciuno ftomacho elTemus. 'meflimahiU. Ilfu o A u» folo co nd u ffi,fip o fe m Hunc in modum tradatus fu ia Celfuudine quello doppo la prefa , f i facco della grande Her illius magni Principis. Cum vcrodifceiTum orcogar dia trecenta carra di danari,ion ‘ ma infinin arem , dono m ihi mifit o d o quadr.' genas Zetd d 'a ltr o argento ( f i oto. Suopadrecheagg'on bcllronum , quarum fingula: aftimari ibleot V i fe a l fuoRegno dadeciPrincipati pofe am a m lp a terno TheforotuttoVoro ffi argento,chefitrouo ennae ducens is florcnis, cum per tocumjimpc ne gli erarij publici l l medefimo ha fa tto Sua A lt. rium fuum libcraliflime omnes nobis lumptus hauendoacquiftaio id o i Regni b Im perh, come im pendcrit,nullo meo aere; exceptis honorarijs loro lichia m a n o , A dracanen, (fi Cajfanen,cen quibufdam ,qu* miniftrantibus illiscxiiibu i. Pleraque alia poflem enarrare,cx quiv>us ma la Cittd d iD a tp e, (fi l Ciht(fimi, fimercantili paefi gli anni gna Principis illius potentia comprehendi po pajf Iti in Liuonia,deue non conceffe a’ foldati co- tcft; fed tim co,nc fórrete afficiam t* d io : quaefa alcuna dei Bottine, maeonfifb ogni cofa, co dam nihilom inus attingam ,cx quibusExcelleme dalprincipiofaceuano ii Romam. lia T u a carterac o n ied u i is aíTequipoterit.Cum Hdinfinitimoii dt cauardenari maffiinefar m ihi C clfitu d oP rincipisconu iu iu m exhiberet, pfinúpH. cendo tjjofole mer amie ptr tutto tl Regno d’ o‘ utcriorc hypocauftD vifebancur tanto nugni cofa, t í »onfronde mai^in danaro inniuna m erop atin ?rotu nd ?,cyathi,pocu L,fim iliaqu e oceafione, f i tuiti gi’ huemini che mandad vafa aurea & argentea, tantae magnitudinis dc tornofi f anno lifr efe da loro. ponderis.vt pro fcd o triginta mag d V ie u n cn fs Alit foldati fimilmente non da cofia alcuna, currus vix ca ferrcpotuiíTcnt, & nihilom inus ca a n zi eJfineU’ andaré, (fi tornare dalla guerra gli non cratprxcipuacius argétea fiipellci, fed eius paganoperogni ‘roita cireamezzogiulioptr huo- duntaxat loci propria, vbi prandium erat. mo,(fi quefio vuoUperfapereil numero delli anVerum inarce M etropolis M o fch o u i* tanta dat i,(fi ritornati. con'picitur auri,argentique cop ia,vt nemo v«M ifit affirmato da Tedefchi, f i Polacchi,che fotum numerum cnum crareqacat. Ibi quoque fianno ccnlui,(fi daMofcouki medefimi,chepui Thefaurus habetur pecuni*,ac gem m arum ,qui ogni ‘ ¡olta che ‘ uole mettere nel termine di qua- inaeftimabilis eft Solus ipfius auus in fifcum prirantagiorni in campagnatrb mila Caua Ut, (fi uatum retulit po ft captam ac diieptam N o u o cento mile perfttifSimi Anhibugteri, f i adope grodiam trecentos auro,atque argento onuftos rantigl’ anhi,tofa quafiincre.iibile,pure da loro cur us.Pateripfius.qui limiliccr fuo regno luonifit congiuramento,dicendomi an decim prin cipatusadiun xt, in paternum T h e . . affirmato _ _ cora, the haueua in Joli quattro luoghi da due faurum con tulit aurum atquc argentum , quod mil» canoni,posiofiniii altrtpezzid’ Ariiglse- in pabiicis aerariis repertum eft , vniucrliim . ria,fichealcuni di quelli erano dtfiupenda gra. Q u od id em praeicntisPrincipis Celfitudo cfFc' latitud» deffa,(ficoftlarghi,(fidlti,(hetlmaggwrhuo. cit,cum d uo(vt ipfi vo can t) im petia fu bicccrk iff,ptrffi idó e ............... et- Aftracani & C aíT an i,fimul cum ciuitai c Darpepdentro n ripozffi co n tu tia la m o m ime fi& P ern uicnfi fimul cum locis plcrifqjahjs onecefaria, (fifr d g ia ltr iv n T o d e fc o ,c h e n ‘ h » - pulcntiffim is, atquccm porijs praecipi is Liuoueuafattalafrm eazsi,tntdtlfecheritroH ando- a i * qi.aea, nispraereritiso. oupaur yb im iütib. fin e ll’ affediodi Polofio, chenbdurbpiieditredi/ nihil praedae ct nccffic, (cd omnia antiquo more c o tu tto ih ilCaftello foffe fort ijfimo,che fie bat Rom anorum fiíco addixit. tutotuttoper terra,tahhequefiipeff,ifaceuano Pccuriae congrc: a dáe rtibus vtitur innu , ^ tm to rii>ombo,chepareua, che il Cteio,(fi later- m eris, pricfcrrim cú per vniucrfum icgtiñ Moraroumaffiro.^ no po liao m niu rcium c 'c r c ta i i'ihi'q , in quaifdt.i* ll/itepaefe elongofiicente leghe, (fi quattro- libet occafi». nc exper d..t,oi acique. q osperc^-'''*’’^^ lm. eéniolargo. bdinfinitigranfiumi: frd g f a f t g e m ittit defu o vmant. ‘ ^ .m a ^ o r e f(fi la minore Duerna, (fi t’ RffdrM ilitibus firnilucr o u .k clargitui ,iiu o cfi ad íiftufaí) qkanifitddipiaititendíftaf/fefifi- mili<va(id’ o r o ,tíd’ argente.tofigrandt, cht certotreutagranca-ri di V ienoa non haum bbono Uuata,t í £ » qutUa non era htfua prin cipal credenfa,ma folam ente di quel Cajiello de ■ ue definammo. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De St diu Regni MafchouU: i>-,chertr>one]teWOe$itKe, 0 Mare Glaciale, l» Volg J, che corre nei Mare CaípH la Tana the mettei'lpo ntBapa!u£ M uthtdefi Mare magg ire. 0ilSoti(iene,che sbocca nei Ponto Euxi neo. tutti in su , f i in gtu aauigabili per gran 2 fí bellum vadunt, aut inde rcucrtuntur c dem tri butum exfo lu u n tviiitim : hoe autcm inftitu t, v t numerum corum, qui iucrunt ac lediucrunt, non ign ó ret, A Germanis & P olo nis,q ui ipfi infcru unt af firmatum mihi fuit,quin ctiam á M ofchisip fis, HorafafahrácarealcuniMagyLZainiperfale pofleipfum , quoties libct, fpatio quadraginta merlo Liuonta, chegtipertaranna ¿nd million d‘ dierum jo o o o . m ilitum congrcg ire, & centum oro l’ anno, 0 f f i am e graadijftmo danito alia m illia infignuim fclopetariorum & atcitcucnTramia.che fin’ hora, hajm aliitode’fuoifaliin tiu m , q u x res quafi incredibilis eft: n lu lom iqu üipani. nusiurciurando id aíTcruerunt, addentes qua EgU m anda grandiffimo quantitd di biade in tuor folis locis zoo o. bcllico rm eatoiú cuftodiS u ea a ,D aaem orch ,fin eip > iefic» n u icin i,0fi- ti cum infinitis machinarú gcneiib. aliqua vero tndmente ver;'o il Mar Cffiio, Mar maggiori, f i torm enta ftu p en d xa d e o latitud in is, magnitu- TormenterU Ponto Euxi áo.Vt m anda a n u r a m i detti paefi d inisac profunditatis eílé,v tm a g n ? llatu r?h o - multitudo, fe rro ,rM ,Hui,Ugnamf,ranepi,ctnere, f i d ’ ogni m o non poífit, fimul cum ncccflaria m unitione /irte dipelle,hauendo delle dette cofe grandifftm a in ipfo torm ento collocatus ab ipfo fundo ad eopit. , fiim micatcm pcitingcrc; in tcrq uecaccros G e r Non hd bifogno £ lie cofe tjlerne.ma hd il tut manus qu iíam , qui huius rci cxp e;ien tíam fc. to in cafa, f i einjomma tanto gran Siynore.che cerat, na rabat m ih i, dum P cllofíum obfídcrcchinenb fíateneUífuoipaefi, nen lo .rderebbe, t u f , non d intius, quam trid u o , totam illam ar majfimeper lagrando ohediélj, chegli vien por ce m , quanquam valid iífim am , fo lo x q u a ta m tata,poi che ron ti fuoijudditt nonptocedt d’ al efi'c : h x c enim torm enta terribiütcr adeo fctra maniera,che con commandamento effoluto, fonabant , vt coclum & tena coiruerc side riputandoficiafcuno felinjfimo, potendo perlui rentur. ffendete,fiff<trgere ilfangut, non che la rol ba: Regio ipfius fcrcenta milliaria in lotg ítu d idondeaenalcechelotengrno ptr Cameriero, 0 effecutor della ¿olontd dt Dio f i pub fanno tut nem occu p a t, quadringenta in latitud in e, & plerifq; magnis fluminibus irrigatur, inter q u x to quello che loro ¿iene commandato ¡eh'fa & íunareplica,0 fipub ferinamente credre, che fe ir aior & m inorC u erna & Effaraa , q u x ia O ceanum & Mare Glaciale fefe exonerant; item , .queftofirifolutffe d¡ venire nell vntoue. f i com munione della Santa SedeApoftolica,tuttt lifuoi V o lg a , q u x in Mare Euxinum voluitur & Bo iifib en es, qui iu cundum P on tu m ex carritiO Popo'i lofeguiriano fubito: mniaqi-e flumina circum quaque nauigabilia L i PoUcíhi fon» foli quelli, che moftranúin lon¡»,o 1[ ano exiftunt. Per hos dies Liuoniain apparenza deftimarlopoco,ma egUft burla di lo vcrfus in 'g n a cie.iit adfalem reponendum x ro,di'.endo, ehe pofftedepmdi ducento leghe del d ifcia, vndc fn gu lisan n s vnum m illionem auloropaefe,per ricuperatione del quale non hanno rcotu i' habiturus e ft, & maximum G a llix da mmfatto cennoper di ¿oler mettermano vnafol mnum illatu ru s,qu * hadenu s fuos fal,-s in Piis _ . . , , volta all* Jpada,0 quando li loro Ambafccatópartibus diftraxic. M ittitin Suecfarc, Daniam , ri vanno da lut,lt tratta maliffimo, ilchefummi & circum a ^bien' es :cgiones,itiden que vcrfus predetto da i medefimi Polacchi per il vtaggio, mare Cafp um & Euxinum maxiu am fru gu m mofirando de ham- conpajfione di me, ma to fo quantitate « v.itn tfifn ih tcra i d id as regiones no (lato trattah da quel gran Pren tpeinmodo, ferrum ,cera fcuum,ligna, canapcs,ciccr. s ,& chefejuaMaefiaCtfaream’ haueffe mandato in omnia pclliun, venera, quarum rerum in g e n R o v a , bin Spagna, no fl hau-e. potuto riceuera tem copiam haber. tntglíor traetenimearo : quefto perb noo negó io, E xte rn ar bus non indiget, fed om nia dom i chi (p'ffo mif u detto ejf'rdiueft t Ipro trattameti. t^ueílt delli loro amiti fitrattauam corneó co llig it, eftqiiníu m va tam m a, nus Princeps, v t q u ifu arrgn an o n v,d ‘ ic , fuam is'« ag n itu ftat o ll mió trattaniento. M ai Polacchi.fieertialtri Inuendo Sntdos, dinem intclligcreneqn-dt prxfertim ob magna obcdicnti m , qu r ddcir. cxh brtu ra fubditis, Tartaros, fiT urcof.fi trattano da loro <ome mequibufcum no . ali -m od o ,q:;áab fü Iu:o dom i ritano, ciolpeggio, che non trattano li Turchi li natu tr :d a t,fi)g u liq fe f lici/Tin:os pucát, qu i nofiriAmlafiatori. bus cótingit, vt pro ipfo vitáSc f ngiiincm.nedií Gguefio e qutl tanto hb voluto manifeftarea patrim onia,profundcicpollint:vndefit,vt ipsÚ F ff ia EcoeUtnffi, cmftcandoU, chetn quefia tanquam DciC® nfili,rium & d iuinx vo'útatie f i breue O o 1 cxc- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Relatio De Statu Regni Mofchouix» sxccutorcm exiftim cnc,idcoquc om nia .q u » . cunqueiubeucur,abfqucicpugn ntiaeffici i.j; &,reucra credendum cft, fi Princeps hic ad vni* tatem Sanda:Eccleiia:& com munionem Sedis Apoftolicae fefc conucrterct.forc, vt omnes eius populiipfum fequautui. I L F I N E . P oloni foli ij ftmt.qui ipfum parui facere vi- ^°^o»>cent dentur,f«d ipfe cos deridet, inquiens,fc poffidere plufqua ducenta milliaria terrarum,quas Mof abftulit, pre quibus recuperandis nunquam virile qnidquam sggrefll luer-: cumquc legatos 7 "' 0 úwf ad ipfum mittunt,peflim c illos t adat- quaercs abiiidcm P olom sin irinerc mihi pr?dida tuir,/*'® oonttmquafi mei mifererencur, & m ultaincom m odaannunciarcnt: verum ab illo m agno Piincipc tara honorifice exceptus fum, vt.fi Maieftas Caefarcamc Romam , au tin H ifpan am m ififlet, honorificentius tradatinequiuerim : tam ennoninficiaborjfaepcm ihididum fuiíTediucríim odc illos trad arefoIcre.legatps;& amicos haberi, quemadmodum habitus fum ip fe :at Polo n o s , & quofdam a f o s , vt.Tartaros & , T urcas pro ipforum meritis tr a d a r i, hoc e|j^ peius, quam T u r e * noftros excipiant Oratores. F I*c funt,qu e T u * E xcellenti* ind care volui,tequc certiorem facio,in hac brcui rc'atioUf nihil de meo add.trftn cife, fcd ornnla iuxta verit’atem fcripfi ca diligentia, q ;am m axim am . j(otui adhibcre,de rebus illius Principis,deqae fuo regno iníígnioraCcribcndo., f i breui relatione, non v i i d t j mio cofa alcuna, m atutto¡critto con quelii di:igenza,chefiapofb iled iqu tl P rencpe, 0 delluoregxo. D i Le nito,di Polonia a l y .dtM /ggio 3379 . F. I N . l m m m sM S . &í R E L A T I O N E D I P E RS i A, N E L L A Q V A L E SI H A P I E - KA. I N F O R M A T I O N E DEL PRINCI- pio dclla guerra,& di quello,chc é. fucceíTo fino aranno 1 1 8 8 4 . BEi REBVS P ERSICIS R E LA TI O , QVA P R IN C IP IA E T M O M E N T A O M N IA , illius.belli defcribimtiir vfque ad. annum. 15880. Vsnta hbfmfredjtfidtrttto Sennifit-' Wmt Prencipe, dipoter hauer piena ia~ w formatione, 0 ptenoragguaglio de tutt i i fuiceffi della guerra dt Petf ia , co- minciando dalli principij , 0 jomatciamenti ? fuoi, iqualitantoincerti, 0 tantodubijúdiuod piu d ’ vno narrarne, 0 continuamente t u t t ii. progrejftfeguitifin’ alm iop an it dtl,eHantt,tan‘ to hb fem pre ritrouato difficile il poter hauer in quefi»fodufatttene.costperrijettodellenattoxi iugiarfte, 0 delli m e z id e g t interpreti pocofi n dat/,. Qi % Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V o m agis defideraui, Sereni/finic. Princeps, v td c o m n ib u s, q u acu n que bello Perfico contigerunt, deque ciu t bclli caufij,atque principiis,q u* quidcm incettiifim afuD t; varieque narranrur, certior fietem , nihilque ignorarem corum ,q u * gcftafu n t vfque ad .difcelium meum ex O rien tc: eo maior m ihi difficultas in hoc v o to con' fequcndo fefc offerebat, cura quia c * natione* m endaces funt natura, & interpretes rerum ig n ari, tum quia nimi-a curiofitate fuípicioncm anim if * Qi De Statu Regni ferjíd. 29^1 animis illorum iniicercnon expediebat. Itib ac difficultate nihilom inus, & nuntiorum anguftiis non defu. t occafio, v,.de fatis lumit.is lu bucrim ad ca perfpicicnda , ac p ctfcru tan da, quas accidebant in dies: demum eiufm odi fcfc dcdit o pportu nitas, vt om n ia, qu acu n q u cin ter T u r c a s& Perfas ad a funt, & dilTcnfionum origin em , & eíF ed a vfque ad fin cm m ciC onfulatusdiligcntiflim c intellexerim . P ratcrm iti primi mo:i di quefle-j loro diffenfioni, fine dgl' tam refetic am icitias, quas in ui cum aliqui‘ ItimAgiornidelfinontiard.lthioConfolato La- bus ex primoribus , inter quos alter fu it, Zafciaro hore í amicitie,che contrajfi di alcuni pri- lypey Zairoru m , & Spachiotum didas ciuita-n.ibptuhheri, (fipittfinari foldati d' Aleppe, tis D u x : praeteribo etiam aliqucm n®;' in aif a. tra qualtfu Zalypey, capo delli Z Ani, S.ajhtni liu m , qui caeteris,base n eg otia flu íiofc trad andtdetta Cittd. Lafciarbqualch’ a'.trofnezo, tibus com m unis cíTcp o tu itadprogreíluum ilthehdpotuto ancora effer communedogn’ ‘ n*, lorum in tcll geotiam : tantum referam, qua: vt che trana qualchtjiligenzaperfaper quejapro- hoc votum meum fim con fecu tu s, in caufa cxgreffí.fifolodroquelcheefiatocaufach’ iohab- titerunt. biaeffettuato queflo miodefiderio. MiíTus fuit BaíTa Aleppi quidam nomine M a- oecafiorelf» '• t Fit mandato BaJSdd’ Aleppzi Maxuthean, xu th ea n ,i!le , qucm primum legatum w ik ia t th n it. quellachefuilprimo Ambafciatore,chemandb C onftantinoplim Rex Perfarum , vtpaccm tr. ii Re d iP erfia d Cofiantinopoli,perlo tr a tta m id aret,q u i dcindc á Rege d efecit, & T u rcis fefc to della pace, che poif i ribelio, (fif i die de d T u r d edidit, quemadmodum Exccllentiflim as D D . t h i,cómele VoJlreSig Eccellent'ff.‘ diranne nelVcftras ex huius fcripturas Icd io ne in tellig n t,& la letiuradt quefia m ia , f i h a n n o a n o d a m ie cx meis lite tis, ac forfitan a, Bailis, viris clariifilettere f i fo rfi d d i clarifftmi Baili ‘ dito. mis,- pro tempore cognouere.’ C eflu i dunque fiubito g iu a to m Aleppe f i t d» H ic ig itu r, poftquam Alcppum peruenit,fume fecondo tlcofiu m evifita to,nelIa qu a l‘ tfita f i it a m ede m ote viffitatus: qua in vifiiatione admofirb tanto inclinato, (fi tanto dtfiofiodt hauer eo fcpiopcnfum profeflus eft, & cupidum m c * (on effa m eo flretta p ra ttica ,c h em ip a ru e cofa am ic ir i* , a r d s q u c con fu etu d inii, vt res m inuoua. EgU m ifeppedifeorrerelam aggiorparte hi noua vifa fuerit. N o n ignorabat mores nodilli.coftumidegUordtni, 0 M agiflratidique- ftro s, non leg e s, &m agiftratushuius fe eniflif i a R e p u b liu , lam,agnificen’¿ ade g í edifii ij, (fi mac R e ip u b lic * , non *uificiofum m agnific. na la p a ttico l^ fitu a tie n ed iq u ffta C ittd , in o m i tiam , non ciuitatis huius fitum pecu iarem : dcU iterre. fudátíi', f i confim tanto poniccla- callebat quoquc lubditarum c iu itin m nom ir i , c h c j pareua hau er‘ iuuto qualch’ anno in na, & fines earum adeo e x a d c , v tin his partiquefteparti. M irUordol’ am iiaficiaria,chefec e bus aliquod vixifte tempus videretur. Inm c* meffer Vim enze d’ Aleffaadri aquello Re di Per- m otiam reduxic lega io n e m , qnam ad Regem ' f i a , f i il modo cen che fu t r a t t a t o , (fi quante il P crfi* o biu it V iu ccn'iu s de Alexandfis , & R e Tham aa hebke timore dt dar pat ola in q u tl quom odo tradatus fu e rit, & quantum R e x ' negotio: m i raccontb m oltre altre particolarttd, Tham as veritus fuerit, in e o negotio , de quó ‘ ariecof£chiedtndom i,(fi‘ arieTtJfondendomi, agebatur, quidquana prom ittere:alia pleraque f i in ‘ liim o m i pregó, che egli qKtdihe volte me- m ih ie xp licau it, vatia petens vaiiaque refponte ,fiio co n lu icin tro u a fftm o p n u a ta m en te .Io , dens, demum ro g a u itm c , vtego c u m il:o , & f e bene non m ialargaitn oceafione alcuna dicoillc raccum aliquando prius te verfaremur. Efe ,c h e poteffeappottarecdanno, ó fojpeito, edifi- g ov ero quanquam nuila m r e , q u * ip fi c * tc gufio, e..................................... dlui ,b ad altri, 0 ‘ jaiogniriguara■ rilve damnum , aut fufpicioncm ; aut m t lc pefftbiltnelliragionamenti cherr.iptoponeuadi ft am p.<ritura clfe videretur, fidentius e g i, & tofepubltcheáfrpadimerocon aliremameri nu- m relu s ad Reir pubi, fp e d a n tib u -o m n e m , ttíjin modo ^.m tcttia, chef it dt molto comn o- quam pctui , cautionem auhibui ; n ih ilo m idoalleturbulentizj ,(fi alltdtferdim, nt’ quali nu saliisraediisatnicitiam a con ucriu i, vtturerano pojleltcofe dtquel negotio I (ficome tan- b is& incon m odisiliius negot j Valdc profue re , mtdtedf modo di trare, (fi confit- rim : & quo i.ibil m agis op tab am , m n itm miguireogninetitiadituitelecojediquefiagueira: hi c< m m oditatcm iuppcdicauit eund a huius • pfrcioche egli liberamente,parte da/eficffo, pai - m omenta nolccndi ; ¿tcnim partim cx (c itep^rriJppfiafiimtedimande,mi/cppriogniau- p fo , partim meis in terrogationi-us allcdiis, uent^ O o }, orancfE ^ dátl, tomepirnÓ‘ oterdar ad a lcm ofojpetto col o'imo/irarm icuiiofod/quffie lofe. P n rccn tg m lir e it e z z * , fia-figuíHa chi m ies offerfe, non nri mantorno t a lir a p fo r ii , quali m i apfortu'ono b a ffu o llp .m e p ir í imelltgenXfdt qu illo ,theg iorndm tnea u m m u a . M a in fine tale fu í occaJio»e,chem ifirapprefentbychem i‘ in nepu rfa tto dt h a u erla d efld era ta .tí intfi^í^^ogdtione d i tu tto c u c h e fr a T u r c h i,tf iF t'fr f'd e ff g u it o d a Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 9194 Relath »ev» Tisrto.mt kW tffercito Ferpano cerne T m thíf'o: lequ-difue irfoormationi eonfrontando teconqueü d'altri Turchi famiUerid/ Perjiani. 0vltimamentecon Homar Affen.dútnuto it, Tripoli:per la cui prattica te ritrouauo úcraii, 0 fondateinmodo, thehe potutoúnir infierne tuttiijuccefii d it empo int tmpo feguiti: macon tutto t h i ii tAceruzJad'aum fi iortfiajfi tompitamente tcrntiaciuto, nondtmene era/rd mz» flejfo pri dubiofo s’ to douefflper apunto tutti rapprtfentarli d V. S<renitd, 0 a llij VoftreSig. Excelintijf. ouero tacendo quelli de‘ tempe de/h CUrijfimi miei preceffori 0 Clarifflmi Baili di Cofi trMnoboli, defcnuer folo ctb cht-i nel mio tonfolatob fuccefo : percib parendomi fuperfluo tlnpiicare quelle ¡ofe che da quelli C la r ff mi poirtano ep r fiate riferite, non a-dif odicompreudtrein quefia n-ta relatione-» pik di quello, ehe "hei tempo mio, fiando in Leuante, haueuo údito : nondimeno giudicando mcico meglio P abbaadare nel feruitio di V. Serenetd , the man care in cofa, cht poteffe effer defiderata, quan do cibfaeendofi poneffe i» ifficatione quello, the da altrifuffefatto; mi comentat b almeno d' hamre cib ejjeguito, da prefientanea, 0 molto op portuna otcafiione fioje n to , 0 ptr tale occafione hauer procurato ,fenondi fuptrar , 0 pariggiare, almeno d" imitare le degne 0 fruttuofe-> at tione degi’ altre. Conia qualeJeranzafupplicando F . Sertnitd, 0 le Voflre Sign. Eccellen < tiff.d' accetar da me peula volontd, 0 affetto dell animo , che í opra medefima, 0 ificuficare qualche mio mancamente, fenza tjjerpiu lon ge , gid úengo aUa propofia narratione, 0 dico, chela caufa dt quefia guerra ncn feflat q i ami ca 0 inuetthiata diffenfione dtfede-», comeforfiee ftato por molto tempo creduto, mafolo ún de fiderio ambitiofo d’ Amurath RedeTurchi, d’ aggrandr i confini dtl fuv Regno, il quale-) defi • ieriononnacqut tanto in lut srntro Ptr f i , the-» contra ogn' altranatione dtll’ Europa non potef fe ancora nafcere: ma f i volto ptic úerfequtlb re gno , che úirfogU altri : perche U parea ptu in quellepartepeter confeguire ilfuo fine->, che contro le nat tone di quefi'altre regioni ene daftfieffp fiolamentef i moffe, md ancora incitato dafuoi f ih a u i, effendo da queü'.fatto hrto delí opportuniffemaoccaftone, che panua Ufe offirffzj-. perceoche mono'Tauvoé Re Perfiano, fegu¡ro n» vanedifeordte fia Sulcani, 0 altri, <i‘ qua li chiamauano Re Aider, (£ con la cojlui mor te confitruxto alio regno Hifmaele, egí voltndcfi afficurart nello Stato,moffe cm lefrequenti,0 aferbe mort i,delle quali rie/t tutta la Perfia nuoui fumuUi,0 cÓfufioni inopinatef dfudditi,i qua li tu- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca omnciti fucceflum non minus Pcrfarum Turearum exercitus libere m ihi patefaciebat: quas ciu. nairationcs cum ego contuliíTem cum lis,q u * Turcas i lucimi famil aresPirrarum referebant. & pollrem ocum H om ar Affcnd i, qui T ripolim aduencrat, corum conuc fationc eas veraces elle com¡ cricbam , ndeoquc fi das , & indubitatas , v tq u * fetiatim cucnerc, fcriptis confignare potuerim. Verum etfi in iis rebus nofccndis vndcquaque fatisfadurus cffem ,no n rrinimum tamcn d ’bitabam , an ex pediret, cnnd a Serenitati V c ftr * , & D D . Veftris hxcellcatiftitris enarrare, a n q u * tempo re pr*celTorura meorum , & Bailorum C o n ftantinopoUs fu ceefleru nt, omitrens , ea fo lam dcfcribcrcm , q u * mei C onfulatus tcm po. re gefta funt. Quapropter cum fuperuaeancum m ihivideaturca rcpctcrc. q u * clariífimi ¡Ili viri poíTcnt iam rc tu liílc, non audcbo in hac relatione mea ad ea raccxtcnderc,qt'? mei tcmpusregim iniscxcedunt. E t nihilominus m ul to m e liu s, vtiliufque cxiftim ans, in iis , q u * Serenitati V eftr* profutura funt , abundarcj quam in te b u s, q u * fortaflcdcfidcrari queunt, deficere, etfi ad u m ab aliis iteium ageretirtfal* tcm gau d tbo id mceffcciíTc ab opportunitate coa d u m , propter quam c u a u c n m íi n o n a lio rum pr*clara facinora fuperare , & cx*quarc, atcercc, quo id licct, im itari. Q u a fpe frc tu í Serenitatem Veftram , V eftrafqucD ü . ExcelIcntiíT. etiam atque ct am rogo , vt ftudium , acvoluntatem m eam m a g is ,q u a m rcm ipíám fufcipiant, m eamquc ineptiam cxcufcnt , ñ e que longiore progemio ad propofitam narra tionem deucnio. D ico autem , cauíam huius bclh nequaquam fuiíTcantiquam , A iouctera- textuebtUi, tam dc R ehgione diiTeiifionem , quemadmo- noncauf», dum m ulto tempore fottallc creciitum cft, fcd tantum immenfam quandam Amura hi Turcarnm Regis am bitione.n , qua fines Imperij fui proferre cupiuerat : q u * am bitio non ad eoipfius animum occupauic aduetfus Pcrfas, quin aducrfus quam libet etiam E u rop* nationem debacchari potuerit Verum contra Regnum il lud m agis,quam contra aba fe é conuertir,quia fací lius íibi v id eb a tu r. finem fuum aíle ,ui íé poíle in iis p rtiéus,quam in c*teris aliarum re gionum rationibus. N equ e ex fe ipfo hoc bcllum ^ grcíTus c ft, fcdám ancip i s fuis incitatus á q * u s occafion;m pulchcrnm am pr*termicc> ndam non ef- Seiiti» cíwÍ fe periuadcbatur. Htcn m T a mas Rege Per- gccafiohoíarum d eiu n d o , in t.t Suitanos v ari* fccu t* funt d ifccrd i*, quorum plcriqnc Regem Aiderum in reguum vocabant thuiijs autcm m pttc rcgnum De Statu Regni Perfo. íi tumulti ftfectro poimaggicri con ¡et nuoua Ug^,che tgti ¿oMefoffepublicata,fi »bbr*ccta'ain Ciubw,coifariorre dt ¿ita chi dt/obedieate quelianon feguiua : f i oltra cante penuroattomfi eonfuf ¿niuerfalminte egntgouerno dt quelí im perio, cotila morte che f ii poi data ad Hi'mael dallaforelia Perca, concorde con li Sultamjiretíifftmamtnte per quefio con giuramento, perla quale parue tl Peífiano Rigno reflar prefio tht roum ato,fi nulla ¿aleutleper refifteted queüo miftorempttofeffe luífalto con í armide nemici-,0 quejia deé>oUzza,fi confufione difiato ando poi in ogni giornofacendofi peggiore. Jubito chefi* affonto al Regno MeUamet Codabonda, che hora pur regna,huomo tmprático deüe cofe dclgouerno, f i deüa guerra, infermo de gli occhi,inudico d tlí amoredt trefigli,timtdo 0 inconfiderato neü’attioni, 0 queüo che molto piit importa, poco b niente fiimato daSultani: onde per tanti fcompigli quel gid tanto temuto Regno comincib reftart in diJpreggio,fi da t lontant , 0 da i ¿tcini. Da qnejte nouttadi f u fatto atiento Am urath, f i fenza riuolgertí animo amoiiiofoadalttt guetre, f i pensó che di qut poteffe far tgn’ acquifio. f i eettfeguir ogni vtttona. Neüi qualt JJeran'Je mentrtegU Jlaua ,fu d a Zeftuf, aÜ hora Bafid diZean, ton ampltjfimo rappono informato di tutto lo StaiodeUa Perfia , 0 infiaa.mato amouergliguerra dandogHfferanla , chenejiaperriportareogni foriunaco irp.nfo. (¿osificonpymb ptit nd penftero: appreffo che poi ogn’ hora tamo mtglioie, 0 pii* riufctbile lo rnrouo , quanto che di/correua,douer lut fare guerra,non contro C arfigli*rie,0 nr.h hugi, noncontro lefcrtezze, 0 letanto munite Qktadi delí Europa, maienira iefolejfad: fifaette,centroleCinadiífptrte, f i nulla guaraate delí Afia, Et con tutto ihe Siruanfoio frd lt Vifiriamaffepiale guerromatiti" me contra C hd ftiani; nonaimeno ptoualje il commune difiderio, 0 í ambitione del Re,dq ¡ra le in cib confirmato, diede principio , 0 publub fcopertamente la guerra,facendofar molti danni dtonfmi dalJudetío Zefiuf Bafid dd Z<an, f i nominando Generale del campo Mufiafa Bafid neW anuo ijyy . f id l u i fureno date tutte lepreuifiompronte, 0 ogni auttorita dtprouerdetfidi tutto quello d lut poteffefar bifogno. Costfie man dato per t únele ierre p-u commode per queftaffcditione, 0 con mandato, chetuttiiBafid ,Gouernatori deüe Ciitadi jog¿ette,fi douiffero ridurre mü* Cittd di Erzirum p.er nuouafiagione d' prirr.auera. E Er’lirum Cittd pofia preffo il pjortedt TrJibondafetinfettegtorm, f r ¿ - t a , molto ( mmodaporpAfffdre, 0 la Ar*"!- .-.’ . i r< Geo*gta,0inSin d , 0 £ Tauru.Co. f . - . > fprMndt/ta let.aiegtntideftaSeria áluM.iero Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca rcgnutr. confcruatum cñ H ifm a eli. q n i, vt i uñUS im p e m c t, totam Perfiam c xd ib u j accrbiüimis ac fcequcntillimis replens, tu m u 'tus,atque fcditionei turbulcnt.ífimas concitauit inter fubd ito s; q u x poftmoduin indc magis s u d x funt, quia nouam icgcm Gasbini pu b licati, & o b 'ctu ariiullcrat con tum aces, acreluélanics m orte afficiens. Prxter has tot perturbationes tota il lius regni po Iifia,& icgim inis ratio confuía crat obn ccem illatam H ifm aeli a fua forore Pe ca, q u x vna «um Su ltan s iura evento ob ftrid a in cius mortem confpiraucrat qua d crc Pctficum Imperium cxc fum clTefunditus v id eb a tu r,peiiitufqiie ineptum ad quem libcc vel mínimum h o íli'cm impetum retundendum. Q u x ‘ cgni im bccill.tas,atque confufio quotidie iiicrem cntum i^aius l'um cbac,&in deterius prola^ebatur, aiTumpto in rcgnum M al.am ero C e d a b o n d a , qu im od ofcep tiu m tener, hom inc rerum ad ciu ilem fclicic-tcm , arquead rem bellicam pettineíitmm ignarum , oculis infirm um ,tiiiun gnaloium am o re efFceminatum,in ad ionib u s tim i dum , Sí inconfidcratum , qu odque magis inter • cft, apud Sulcanos nullius cxiftim acionis pro inde cx toe rerum conuctfionibus tegnum illud o.im cxtim cfccnd u m , in fummam vicinorum , arque longinquorum contem ptionem dcucm t. E xh is n o uitatibu scxfu fcitatu sA m u rath, omiflis cxtens bcbis, huc fuam ambici nc v ettit, ca fpe, vtquam vcliec vidoriam giorianiq; adipifceterur. Dum ve o huiufm odi fpc lad ab atur, Z e fiu f, qui tune Zcani BuíTa cra t, ipínm dc to to P e rfix fiatu ed o c u it, & ad mouendum bel lum im p u lit,eiquc au us cft fortun atosttium Eic»7/V/«! phos polliceri. Q .amobrem in decernendo¿ífí/. bcllo p e iftitit: videliccc volutabat a n im o , non contra beilica torm enta, non fclopcros , non contra arcrs , & munitiffimas E uropx vtbcs ícd contraíolofcnres & Tagictas, con traap crtas, & incuftoditas A fíx vtb cslib i belligerandum cíTe, vnd enihil arduum , omnia I x ta , & proípera au gura' a u r . Et quamuis Srtuanus inter Vifitios folus be llam aritiroa contra Chriftianos prafcrr c t : 'am tn com m unedcfidcrium .R cgifqueam bit o p r x u jlu it, C|Ui fuam fcntcnti;m am plcxns, bclli m publi»auic in ccp itqu e pluiim a damna infei rc vetfus fines d td i Baíl? Zeani nomine Zcfti.fE xcrcitus autem Ducem generalem Mufíapham BtíTam anno i y 77- cui omnia ad»*** b c llfir ncceíTatia.&omDisaudotitasadcuHda*® ''” */**’': p ío •idci’ datonccíTafuit Ituq;huiuscxpcditiom ‘ gratia ad omncs :ó m od io ics Itnper i partes m ifíu' fuit,m a'.dí tum q;,vcom iKsBaíI'x & fubdnatitm vrbium gubc'.natorcs intra vcrni tem poris q a t.u n i in ciu ua ieE rziioctn grcg arcn tu r; Erzi- .2^^ ReUtid , d i quattro m iU , di Caramaniitpmmente qua:.tromiU'.di Mfopotami* dodeci mila; d( B aii,io>ii*,0Curiit lOOOo. diNatolia lío o o o . di G io r g ia to o o o di Gtadea , 0 di Pdt(lina l o o o . Gtannizzeri di Cofiant nopoU jo o o . Spacogi*ni,0 altrafimdgeute ^ooo. che tl tuttoaftendoy/odt 6 0 0 0 0 0 . tutt» genteftipendiata, 0 altretantiven'íeroúenturtertyci ndufefeco M ujiafadaC fiantinopelideptjftd'ar.igieria minuta.molce /ome d’ AJpiiyCononiine dipoterfj * • ...... feruire dell* camera a’ Aiippoin cafo ai btjogno. Fect fidarre, orzi Jormenti , r t f i, 0 altreprouifiomdiúme>e,0 d‘ Aleppejolo vtfareno cond-tteintorno ottú mil»fome di fermento y 0 per la v ' a d i M a r M aggiore fu ro n o p c n a t t m o lte d illt deiteprouifonijd portofopra nominate dt Tior ftbonda: 0 t n fine aneor eJfo Generate ptr dtMaggiofiirouoindittaCittd,d' oadepoi fa t. t a diligenterifiegna, /inuib úerfio Chars, locofopraconfim voluntariamente Jianato gid da Sohmano neüa conclufione deüa pa:e, che fece con Romoe da chars,dapeis’ inuib dGeergi*,0 due giernattdildd»chars,s'accampbfoltoicolhdt .Chiejderni in aclune campagne chiamate dei medefimonomedeimonti'.nelíaccampatfifece pigliarduecoUi', íú n o de' qualidaü* defira da Betran B»fid, accioche quefti foprtjjtro ogm venutade nim iii, 0 egli (olritnanentedeU’ efferetto , the d queüa vOitaúeniua, non poteua dtjcopnre piit delle/chiere comp*rttte fopra i detti due ' coUi ,chefrdúenturieri,0fi<p‘ »di»‘j ’‘ o^Pi‘lf-‘ ‘ u *noi6otiQ ¿ »18000 perfoneifrdquaiivteraOfmanBafidúentururoythepoifupnmoVif r , 0m ort Affmcajfan 0enerale, comeft dira dfuoluogo. E tv i eraancoraCattarBifid,0 Mr-fiaphaBafid, 0 moittde' p'.ueletttfoldati. M ail.Redi Perfila, fubito chevdlaJed.tiottedi JMujiafa.di Conftantinopoli, ancora eg'i ordinb .ejsertitt contra d ilu i, 0 comando d Tocamoi Couernatore diReiuan, 0 Manubi CamGoucrnatorediGengo.SerapChamGouernatoredt Nafcfu«n,0 altri Capit ani 0Goutrnatort deileC ittd, conte-mini d/ Turchi, che ragunate tuttelegenttaUiloTocomandi foggette, 0 infiemeúnite,andaffer»adtntontrareil campo Turchtfco,0conlHiatta cafe>obattagha,tonquelb maggiorúantaggiochefufiebofftbile NeU ffequirltnmfuronepuntot»rdt,mara.coltelebro fijutdndifede.iin dieciottomilit, úennero útrfo Chars 0 neUe campagne dette di Chklder, Úi4derofoprai daaoü inominati BafidTur.hiac£tmpagnati,0 credsndochepiunonfifegrand3 l'tftrcuonemuo,arduamente fiJm firoinnan, ilmtdefimo fecero ItgetiTunhefche deUtdue toüidaü’ ÚHa,0dalíalirabanda,éfivenneaUa battagliavalerofa mente, neüa quale con gran, dijfima Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Erziium autem ciuitas eft fcx vcl fcptem circitet di s itineris, locara procul á portu Trapezunti, m eJitcnanca,& tranlicurisin Ariricni;,m,inGeorgiam.in Siruaniam, A T a u r is perccm m oda, Aderm igiturvrbem Sy is e x c r c itis ad nume- ExercUut rum quat Jor m illium m ilitum fefc con tulere,!- Turearum, tcm cx Carainania qu atuorm ille: cx M cfopotamia dutdecim m illia: cx Babylonia A Gurdi ccntum mi lia : ex N ato lia ccntum duodecim m illia cx Georgia centcm m illia : c x l u d * a A P a liü in acen u m r a illa r la n n iz za r ie x v ib c C o * ftancicopoli tiia millia : Sp aco gla u i, A fimilcs quatuor mi lia. Q u i omnes afccndunt ad fum mam fcre icxccntorum m illium , omnes ftipendiaiii.to idemquc v o lu n tariim ilitc s: conduxit fecum prxrcica M uftaphaex vrbcC onftantinopoli torm cnia beli: m inora, Afprorum ingentia pondera cum facultatecxfifco Aleppiaccipien<Üctetera pro neceífitatc. Iuifit congregari hor- Commum d ea, f umenta, oryzam aliofque com m eaius, A cx fola vrbc A le p p o con d u d a fuere o d o m ilfia iumenta frum ento onufta , A per Pontum Euxinum maxima pars horum com m eatuum translara foit ad eundem , quem d ix i, porium T tap ezu n tin um ; ipfcque tandem G cneraiisin eandem vbcm ad fincm M aii fcfc c o n tu lit, cx qua poft diligentem ralilitum omnium luftrationcm vcrfusCharCum contendit, o ppidum in finibus p o fitum , ftudiofc folo squ atu m á Solym ano in conclufione pacis , quem cum Ro* mafio á Chars iniuit: indc in Georgiam ierranftu lit, A fecundis c a ftris v lr a C ha iicm fubftititcu m cx crcitu fu b collib u sC h iezd crn i in q u ibufdam cam pis, qui ab iilism ontibus dcnomi-^**' nantur. In caft. is locandis duos colles occupau it, in quorum altero á dextris fitus erat BeiranusB ..ira,vtexiiscoIlibu sad u entush oitiu m exj ploraretur j ipfe vero sum cartero excrcitu.qucm ji ad easpa¡tcs adducebar, nihil am plius, quam coh ortes,qua:duoscoIlcsoccupaucrant,cxplorare poterat. Erant autcm h a:,com pu tatis volun ariis, ac ftipcndiariis, ccntum fcxaginta vel o d u ag in tac irc itcrm illiah o m in u m Interquos aderat praeiertim Ofm anus Bafla volu n tariu s, qu i deinde primus Vifirius exciti', A mortuus cft AlfancaiTanus Generalis , quemadmodum fuo locodicetu r. Aderat etiam Caitatius Bafla, A M uftapha BaiTa, A p le iiq ac delcdorum m ilitum. Vecum R cx Pcrfarum ftatim atque audiu't, M uftapham Conftantinopoli expeditum efle, i- dacia, pie quoquc exercitum contra Tureas inftiuxit, iuificque T ocam afio Gubernatori R eiu an i, A M anubio C ham o Gubernatori G e n g i. Serapio C ham o G u bernato riN afciu ani, alii'q uc Ducibu s, A Gubcrnatoiibas ciu ita tu m , q u * Turcis coa - , De StA tu Regni Perji¡e. '^í/jtmitvír((*ficembatte,mamol'0 ptu‘ alortj moflrorsno i t a fiani ,q m li feben moltodinumero infiriori ,rtportorono‘ nafeliciJfimavitiorUfipradiqMtlii,hauendo dtgidfattocaderejette Sanghiauhi.figran numero cosi di vinturierifComediftipendi.,ti,ma Mufiafa cheintefe, f i ojferub la rouina de ¡uoi¡hütuato tutto í ejfcrcito,corfe(onprecipitio,(fig‘ ‘*»‘tffi>” tfrúdafipra Perfiani gid mefchiats, t í conjufi neü’ ‘ cci/ion<u de' ru rc h i,fis b a rra t o it campo , entro coa m olta rouina neü-. Perfiane jq u a d re ,tí fi*g»ú * Gapitani,trem ileneprefe v iu i f i ctnqu em ila netru cidb, con molto dazno pe b delli fu e g e n t i, i l quel dannom cito ancor* rr.aggiore nujciua f i f r d quefii t í J í l > no U en o n h a u efiico n lt ZMe e wéye di«//4 la b a tta fiia fir t c h ia m a íit u t t i a ' díbitiripofi-.Scriffiiot Perftani tu tto tl fa tto in .'a sb tn d R e ffi g k d ie Uro particolar conto del danno,rosir ccuuto,come d a to . IT u r c h i ancora , feceroMmedefl.- o ..d Amurath n ofiantiaopcli, ■ cg.‘ eate maiiin* crdi/.b Muíiafa, >¿ o dell tifie Perfi -i, f i f f fo mato vn bafiicne n quelle(orr,pagm f i i o m e f y elfeguita con fretta cólo ncoao,t í ¡'emíndii 'Q c t‘ io n eM a n liC.-ia figlio n-inor. della ‘ efom d d-r¡iper VaJfUc, t í ‘ bf'.di me del Re Am rath , (fi M¡fiafa nell i'ij. rdSe uin, f in e l f.to,no,pítjfodtquitl ditto Mufiafa d T fia nelle Gtorgta Cittd Re gia di Si-non.Bi h , ma dominata daDautfrateÜo di ejfo Amone. .Ritrouandofi il medefimo Sim o 1eprigiom in Perfia, ficome dfiuo locofid ird,reintegró Urottemura della rocca dt Tejlst, cheritroub‘ uota, fiarmoUaconantopez\t df art glieria ajficurandolacon lacufiodtadifefianta mila foldati,fottolaguardtad’ ‘ ncertoMahumet Bafid,gidfiglÍHolo de Forrut ,vno de’ ‘ entuei n,ancota egli fienzac haueffe contefad’ e,ítuno, effimdo ftne fuggito Daut, fubito che‘ di de'.!a‘ tnuta di Mufiafa, ilche fatto fene parti perSeruan. Nelcamino verfo Siruan‘ enneto .aÍOTbií/aiiíoridiZ.CKeBjCB/ídírrt) Sc^Wír.fij’ A leffandro¡opranominato MagnoySignorediZagghen,pur Giorgian,drendervbbídtenl^alKe./ per iofinominato, fiporiaronod Mufiafa rich ffimi finobihffim i prefenti, f i fecero il medefimo liTerrieri, quafi tutti deüa Cittd di Secchi, comprefa frd t confini di Struania, t í cofi fttiza altra cofa, che fiadegna d’ effer raccontata gionfero i Turchi«l fiume Canach, che diuide la Georgia da Sí rúan, f i pocottppr fjb ¡caricandofi nelle Artfce fiume, ton‘ n g augiro, cheegli fd m v » buonajpatio, formetDme‘ m penin,ole, feconda dtrip , t í di tmte le Haue nec/fidrteal ‘ uto humano. Erano tnque/fome'^i C ’pitani Perfiani fuggitttocUa fcriíiaLa¡taglia»nd(tii femprefeguitandoítmmico , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca concerm in* funt, rr copias om acs im pcriisfois fu bd itascongregarent,& collc¿U s viribus obuiam T urcis exercitibus proccdcrcnt pr?!ium quc fnircnt, quam optim a poíTent, conditione. In excqucndis mandatis nihil m orati fu n t, fed c»piis con trad is ad numerum fcxdccim ,vcl dccem • Sí o d o mil ium hom inam verfus C hatfium c 5 tcad eru n t, & in p la n itic , q u * d ic itu i C h iold cr, dúos nom inatos BalTasin duobus- collibus con fidcntcs viderunt,credcntcfq;,hoftilem cxencitu am pliore non cflc,au d ad cr proccíTerunt.Turci- p^^^a truc * c o p i* idcm .cffccerunt, relid is collib us entatípertiptxliu m fumma n rin q u c virtute com m iíTam .j,^ c ft, in q iiofcrocicer dím icaucrunt.Tcd m ulto m aiorcm virtu tcm p ra fctu leru n t P c rfa iq u ic tfi numero m ulto inferiores,, fcliciflim am nihilom inusex hoftibus v id oriam rctu'crunt.dcbcllatís feptem Sanghiachis, m agnoque num ero proflrato cam voluntariorum m .litum , quam ftipend ariorum. Verum M uftapí a, cum xcidium fuorum obferuaret , .atq c in tJ ig r«t, cum .roto exc citu pr*cipitan tcr, m axim ilqu c d a o ribu sadu-ct'us-Períás.iam com n.ixtos ,no ccifionc l urca um coofe io s, p rou ed u scft, & exercitu ilfipato I er a: um . cohortes m axim o impetu pcn etrau it,& fugati» Ducibus hdftes cap au os ad numerum tiium millium cíFccic, & quinqué mülia trucidauit, non medioci i tam en íuorum detrim ento: Sc cladcs m ulto cruentior v tfü qu e con tig iflc t, nifi nox fuis vmbris dircmp to p r x lio c u n d o s ad quietem debitam vocauillet. Scripferunt P erf* res geftas C asbini ad R e ge m , & d a m n a illa ta , necnon accep tadiügen tcrfigníficau crun t; T u r e * fimilitcr indicaueruut cu n d a A m uratholC onftatinopoli d®-,_ . gen t i ; & poftero die iu ífitM uftap ha, vtcxcap iribus Períárum in campis illis propugnaculum '^^'^^* *d ificarctu r, quod cffcd u m e ft, nouo prorfus, atque tremendo íp ed a c u lo . H u c M anfachiar filius V id u *n a tu m inim usacccíftc, vríecIicn racm acfubditum efficeret Am urathi R e gis, & M u ftaph afccu tu scftitcr fuum,arque Scruanum p e rte x i': In reditu veroM u ftap hain vrbem T e .flis v c n it.q u * regia vrbs cft in Georgia Simonis B c c h i, verum áD au to eiufdem Sim on'sftatre occupata C um idcm Simón in potcftate Pcrfarum e ííc t, vti fuo loco ftrib ctu r, arces T cflis dirutam cenia rcftaurauit arcem quc, quam vacuam repetir, lo o . bellicis torm entis, addito prarfidio 6 0 0 0 0 . m ilitum fub im perio cuiufdam M ahum eihi B a fl* , qui filtus fuitP orruri, alter voluntariorum ; qu ifim u lcu m CKtcris, ai dita D a rai fu g a , Sctuanum verfus difceffit. Q u o in Frga‘ iSloitinere legan venerunt ab Alexandro, qucni M a rem, ac pognum appellant , Principe Zagghen , item itinúorem G eorgiano , qu i nom in* Alexandri Principis blanditia. Pp R cg i TtpS Reiatíó tnicotjferciteftmígindndoftchtptrloconúnuato Rcgi'ibc<lieutiam prafftítcratlt,5¿M uftaphaí® cammo, chek’.u’ t a mctffatio it fare fra luoghi tiflima ac nobi iffim a munera atci’.Icrunt, idcminftcondiy0 infrattuofhfardnectjfttatod cercar q a c fe crunt alii iud ge x fere o.iines ex ciuitaviuande, f i rifloro: fipenform dindurfi alia tc H c c c h i.q u x in tr. íinesScruaui* comprehenpenirfilartsminAta, f i dietro ahm icoB fia e, ditur: toque p a d o T u rc x abfqac prxclarisfaattendtnd'occuUammtt,ehed quellébi dtca- ciño ibusrclacu d ignispeiueucreaci flumca Ca* pitino¿iuandiori, 0 altraginte Tur.héfica, f i n a .h ;q u o d G eotgu m di ddit aSeru aao,& p au * pireadogUprontotlmodo difiofrirftifardi effli- lo poft m Ararem fluummlcCc exonerans, manacommaneoccifione ficome fecero ,perdochzj gno ci cu icu , quo per bonum fpatium ptonchinonprima í T urchi gionferodCartachiche con U- tur,pcniu;ulam quandam fu m a t feecundain ocenza di Mufiafa furonopofle tnfteme intomo lyza.om n ibu fqu clu im anovidu i neceífariisfru1009.perfone dell* gentt b JJd, 0feruilt ,pir¡he gib is. In.crjm D .ice.' Pcr'arum , qui ex memoandaffe d portar biade, f i ’ tnfre/camenti. Capi- rato prxlio profugerant, hoftiiem exerckutn tblami¡erapUbeallafctiít*peni>)fola,firi.ono- ícm pcrinfcque bantur, fperantes, fc re . vtprofiintida Fe ftani furono improuijamenteaffili- pter longitud im m itincr s , quod necclfario int i,f i t u t t ! taghati dpelffitfenzachepiíid’ ai- terinfce unda & in fruduo'.a loca faciendum etuninefugffero. Ma Mufiafa thepooodtjcofiot- rat.cogerctur com m eatu m & q u ie te m q u xrcrf: InffdHfirraaccampit» fentitele gridaton glt ftrepitt che itaquead memoratam peninfuiam iucre, Scpoft Jarum,. ¿tfifaceuMO,imaginato íinfortunio, intonta- a liq a o tc o les o ccu lcati, expedauerunt , doñee n e n ie montatodcauallocontuttol’ efercitocorfe frum entatores, aliiquc milites T urcarum illuc ¡adoutftntiuailromon.guidatodaalcunifuggi- aducnircnt, cum que o ppoJunitas videretur, é ii,cheluiincont orono,0 riirouaiii Ferfiantoc- ia teb d sprodeuntes, cruentam illorum íb agcm cupatinel racoglitrle predt deglivecifi, apena ediderunt: nim cum primum T u c x ad CadteJetempoalhCapitanidifuggire,chetuttigli nachfiuuium pcrucnetc, iuíTu M uftaphx conaltrirtfto'ono merti, parte cenia fuga annegati g egat's milie hominibus dc gente íeruili , rt ntl Canach,partetagliatidpfzJ¿: 0 ejfi Capí- commeatum exercitui q u a te r e n t, P erfx ip'os tani Ptrftani dat a quefta cosi tmta nuoua al Re ad peninfuiam contendentes cx tempore agin COíbin firidujfero tutti diftrutti alie loro refi ■ g reffi, ad vnum trucidauerunt: adeo vtn c nun» denl^e,aJpettando nuouo ordine dil detto Ks. Ma tiu sq u d em fupeielíet. Verum M uftapha, q-ui iTur hí doppo il debito ripofo, doppo taataiitto- non procul abetar, auditis clam oribus, & ex rea dPerpani bea rouinefa si, maperb nonfen za fírepitu,qui ibi edebatur,excogitato infortunio, grandiffimo danno ancora de loro medefimi, fu - illico in equ u m afccndens, i iu c , vndc clamor ronoaflrttii.ioltndopaffardSeruanguazzartj audiebatur, cum toto excrcitu feñinam er ac ia fiumara nominata Canas: nei che Muftapha c u rrit, indicibus quibufdam profugit.quos obprego,0 ffirtotuttiifoldatidfeguitarlomalzj. uios habuerat; Sc Pcriás in prxda o cc ifo u tn £<nti di Grecia, f i dt Cofiantinopoli gli minac- colugcnda occupatus adoriens, vix Ducibus, vt cicrono nell* ¿itagrauemente.ingiunandolo per fugam arriperent, tempus perm ifit, inceifeftis loqualrtfietto $glinencifiettd,anzi, ptkar- o m n ib u s, vd in fluuium fubmcríis : Duces vedtto chemat, egltmedefimopnmodttuttigurz- ro P crf* triftiffimum hunc nuntium Regi fuo, zbilrapido.0aUofiume,filuifeguitcronotuttt Casbini d e g e n ti, mittentes , omncs peffimis i capí Bajía, 0 glifihiaui deogn'ino, 0 quafi modis affli¿ti,ad patria loca reuerterunt,aRegc tutuiientm ieri ,ftbencon gretndijfimo danno,^ fuo mandata noua cxpcdantcs. Veium 'I urcx percioche 8ooo. perfone reflotono afiogate nell poft captam quietem , vid oria m hoftibus quionde con meltaquantttddicauali,cameli, muli, dcm criciofam ,íed fibi quoquc cruencam nimis fiperdita dt molte fom eifl altro giorno pafiiil m editan te s,c o a d i tucre, v tin Seruaniam tranrimanentedeli’ ejfercito md perb con migliorfor- fircnt flumcn Canas traiiccrc. Q u a dc rc Múíuna: percioche 1‘ arenafmeffa dal calpejlrogran- fta p h a ro g a u it, arque hoJacus eftom ncs milidediquela, ehe erano pajfati il giorno innanzi tcs.vtipfum fequerentur; fcd G » atcix & C ó flan pcrtaiadfetenda ddíJÍMmt,s’ eraamaffatatut- «n o p o lism ili csin ip fiu i vitarom acbi. atifunt, ta tnfteme 0 fattene quaftvn ft operto grande cu m q u cin iu riisíffcceru n t: proinde i^fcrapidi ntlla fiumara, fopra ilquale chiunque pafib fu atque al ti fluminis vadum tentare, ac frperarc faluo,mauennethe tnqMffiorimamnte d líe f- au d entiorfolirodecreu it, om ncsquc eao: Baffercitopur alcuno penp. Pafib di qui-Mufiafa- fx infecuti (unt, & fingulorum fcrui, ac ferc oalla C ittd di Eres, la quale parimente ritrouó mncs voffir tariijcifi maxim o c m danino; uam ¿nota d’ ognifoUato,0 diffejfa. fifila ,h a b ita 8o oo. hominum vndis abrepta fue unt.c 'm in4aü(tpiu¿ilt,0,neglettaturba,cheprontator- genti numero t q j t u m , cam elorum , mulorum» ffi Stc Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Statu Regm Perfix. T t a n u e r m iln u o m C a p ita n o T u r c s, i l quale iu b tto fece fabricare vna rocca t» m ezo X effa t i t t d , 0 v i poffe dentro C a ito i B a fd coubuon ztumerodt ¡oidaei,conquattrocent» p e z z t X a r - /í¿h«««,^3-/lí>•<•¿í g e o ih e s'h a u eu a d fare ndritorno era molto longepifolje di ritornare tn E r z ir u m , m dprtm a che partiffe nomino FifirG ousrnatore Generale, Vfm a n B a fd dellaprouincia dt Struan,dangoglicarico d i andaré ad occupare T u m a ch h & D erb en t, 0 chiam ari Tartari i .q u a li haueua intefoche erano arriuati appreffo detta a t td d t Derbent. Parti M u fif a ,0 r it o r n o in E rzu u m OJmano cupo S um a ch i, effendofuggito di queüa cittd A rochian P rftano,che q u tl lagouernat» d m m t j d tl Re dt Perfia. Ociubata S u m a th i, mando AmbafciatoriaUa ctttd dt D em icarpi, 0 riportorno lechiaui della detta ctttd , con Uprimi C ittadtni dt quella che venntrodprigate Ofman ad andaré d r e f dere in ijft (ittd . Chia m b fim tlm e n te iT a n a r i, ehe t-anoaccampati prtffo Demicarpi m tza gtornata in nume<o di fotto il Capo loro A lb u h era ! fratello dei Re de Tartari. C u m a n i che habita .onelleregiont v i cine alia Mtoti.a pa lu d e, 0 d C f f * venne d detto A bdilchtrai , c o n l t \ o o o o . fuoifguaci d Sum a c h ia .0 come g li ordtnb Ojman.¡eor¡eggib, 0 depredo t m ta U prouincia dt Ssru a n, 0 j i riuolje úerfo la cittd di Genge refidenza d' Em an g u h C h a m , Gtonte aüe Jponde det fiu m t C a nairitrouo Arefcham che era lu ia tte n d a to , a - 30000. ffettando quahhenouitddiCa*bin,0qualche íoccorfoJlCapitaioTartarotrucidotutíelegenii dei p‘Tfiano Arefcam ,0luiprefoúiuomando in Sumachiaad Ofiman il quale lofece impiccare f im i d’ úna deüt loggit doue fbieu* (edere a ii audienza quando tra iui Gouernatovo. DapoifcerfeildettoTartarodGmge,0dtedein Euangult Cham ch'era andato d caccia, ^ d dtp onocenU moglie, 0 /acc-gg.o Genge, ■conducendofeco molte anime chiaue, 0 multa rob b a :0 cosi cati co dt preda, 0 dt bottinp, vitornb i» Siruan , d Sumachia , md gtonto ad alcune campagne baffe cmte di úerdi colli, i ‘ attendo tutte legintt ¡ue , 0 pojefi adormiré, 0 ÍOSI fiando,0 godendoildebitoripofo,fu aIfaUtoimpreuifam.nteda Perfiani,0difirutto, per cio cheil Re d Ptrfiiae’ haueuajentiio i dannt ae fuoinelltduebanaglien-rrate,0 f-pruagtddel paffaggiode' Turchi d Struan Jubito haueuafpeditoilfuo maggiorfigliuc\e,nominatoEmir Emza-, M in je ,c 0lfuopnmo Vifir ch amato Miaizen Salmo* tnfieme con Degun dd Prtncpe.» madre, 0 ton lui haueua iiQoc}.foldati inctrca com- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m & multorum npedim ^ entorum ia d u ra.P cftero dic tranfiuit reliquuscxcrcitus,fed lou gc m clio rcfortuna.nam arcna vcftigrisiHorum ,qui tranfiucrant a m c a d o d ie , e o m ir o ta , & in vnu m locum aflarainis aquis congcfta,aggerem qucndam effecerat in alu co , lupet quo quicunque tranliuciat, incolum is euafit, nequc in hac parte exercitus quifqusm p*iiit. H inc Muftapha a 4 jpf«/„*3^£ Vrbem Eres ic contulit,quam fimili; er om ni fti- fceheuprom pendiario m litc yacuam in u e n it, á viliflim o hom inum genere ha bitatam , qui ftatim ad vi¿lorem T u icam o b feq u ia iiii attulit. H o c lo c o iu ftil é veftigio aedificat i arccm in mt dia ciu ita te,cui praepof it Caitas Baffam vna cum d c le d o mi ite, & quadringentis belli torrricntiv. Q u o niam vetohycm is inclem entia vrgcbat, & multnm viae rcftab at, Eizirum u ucrti d c crc u k , (cd antequam difccdcrec, Vifitum gubernatorem Generalem nom inauitprouinc ae Siruania: Vft " ailam , cui' m unusiniunxeret, . . . —u manum B vt T machium & DetbcBtum occuparet, T artaro fq u eaceirct, quos propc cam ciuitatcm D erbcntum aducDÍlic,m .cHextrat. Difccffit M uftapha, & in E tzirum reuertit. Ofm anus vero Sum achium occupauit : legatofquc mifit ad ciuitatcm D em icarpi, qui claues vrbis reporcautrc cum prim oribu sc.u iu m ,q uiO fm anu m o gaban t,vt illic refide-e vcdet. Vocauit fi.i.iliter T a taro s, q i i penes D em icarpum , ad dimidium itin tris Tartatrercim dicm ,ca ftra fixerant ad numerum t igintarnii- exmrfu. liu in D u csA lb ich ciai fratre R e g i.T a .la ro r u m C u m aiiom m , qu iin regionibus vicinis paludi ha b itan t, d d u fq u c Albichcrai Capham venit, & in d e Sumacchiam fimul cum triginta niillibu s, vtque ¡lli Ofm anus im pcraucrat, totam Seruaniae prouinciam vaftauic, atque dcpopul*ti.stft, vndc fe ad vrbem Gengi , q u * regia cft E . m anguii C h a m i, conuertit. A d ripas flum inis Canaicnm perueniflet, tepcritibi caftrametantem Arefchamum , qu' é Casbino aliquid noui & fuppct'as fibi fcrri praftolabatur. Dux T artarus i erf* Areichami o m sem n ilitiam trucida ri , quem viuum captum Sum acchium mifit ad Ofm anum, qui cum luffufufpendi cxt a atrium quondam in q o ipfecu m G u betnatcr effet, tr ib u n a lh a b c b .t.P o fth a c d d u s T a tarusGengium verf-s excurrit & forte incidit inEm angulum Cham ú, qui vena io . i ndu g bat fimul cum v xo rc.G crgiu m qu cd i ip i-,m ulcas fecum diuitias,hom inefqucabduccns: ficquconuftus fpoliis, & pradatn Scruar.iam a 1 vrbem Sumacp*chiam rcd;uit,fcd cQ ad quofdacam p. s viridantibus collibus circumdatos pcruci’ il'ct ¡eq; cum fuis militibus quieti d ed iflct, caque ftucrctur 4 Perfi* cxtcm poielacclC tU ;,& .ífl;¿lu í fu it:N am Pp . Per- Et latio tomp«gn»iiperasJand dannidt'Tunhi. ll Prencipe PerfianopaJfttaUCittddiTauru, t í dt Caracach,gionfe‘ ici(io adEres,fis' mcoKtrb tn Caitas Bafid, chtinoatitennentetirato dall* fam t andaua fccrrendo tl paefe‘ icine, luicon tutteleJuegenti trucido t í riprefe Urocca dt Eres con liio op eZT i de artigliariaja quale inuio ‘ erfo Sumachia doue gid haueua intefo ejfer Ojm¡tnBaJtd,tí»rriuatoaUecompagneouetrano atttndatiiTartarifeíenétantodluidinumtro /«p^rí■m7 r 9 ^d^fe,4 C«rrejÍ£AedflrCT¿»4 Bít, e«nlfrdloro.tí'nifecevnacommune, f i vniuerfdjlrage,prendendo viuo.ilCapitano AbdsicherahfimandeUedCcubiaal Re Padre, doue ha. maancottouataidrtigUariafudettx-.ariubm finofitto Sumachia, t í feotfubitoprotejian ad OfmancheferenderalaCittd lidonerd la ‘ i ta ,. tínonJa reniendofard diluiquanto deue. Ofmanche non fapendo deW‘ ccifimedt‘ Taruti, frcrauaputeched’ horainhoraejfiritornaffero, jece rUfonderecht tendera volontieril» Citta, mache in gratia gli fiano conceffi tre giorni per pottr apparechiareltcefe fiuefrtrddo chtinqutfio temporiternaffere iTartart, mdpajfatitre giorni, t í fidendo chenon vtniua alcuno dfuo jbccerfo, ttmbdallt*fiiagura ac caduta, effendo tnluogqmalmunito , f i fenza artigUariamn ar.dl metterfi alit centefaima coni' otnbre dtlla netteperU ‘ ia celat a, f i piit ficura demonti fe nefuggt dDemicarpi, douef u riceñuto allegramente da quellt, ¿ doutf i aua bendifefo dafieure mura, f i f e j j t , fidafortiffimo fiio eSfoto almonte,t í almare, f i molto benguardato dallamedefima nat ura. Funi feuerijftmam tnt cil PerfianoVrencipe i terrieri di Sumachia tome ribelii, f i perché haueuano riceitato l’ inimico fienza mai mouerejpada,fi anco ptr hauer‘ sduioluileltoeffaCittd Kon glihaueuanoapertele portt,fidatoglimododitnirarein quella, f ir itornato ad Eres , Hfimile fece di qutlia mi/era piebetondetíqttffiü} f i quella.Cittd reflorono defertate, f i difirutte, cosiptr opera de’ nemici, -, tomeU'dmici. . Torno d CtubinilPerfiano Prencipe, douefi* , flí íM«ío£<i»4 % y « :{4 tutti.M dilTariato Aldtlcheraieradigidftato moho ben trattatodai Re,percioche erafiato po~fionelferraglio,firiceuutonon tomeprigiontj, ma comeamico.tíiltntiopercheJperauailPerfianodifarlofigenero,dandogli‘ nafi*a figliuola : per mog'if', f i cofi confederarfi con queüo natione de’ Tartari, afiicurand» in quefio modo le cofe fuediSeruan, fideUaGeorgia, tídigidpajfa- uanofrdledonne,fi‘ erfo Abdilcheraimol'i‘ f fieqamorofi,de’ qualiildettoTartarofirtnde!{a degnof fip er lefue beUtzze, fip e r lecna itzzj, f i no- - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Perfarum R c x , qui m cm cratis duobuJp alijs damnum & cxcidium fuo; um acccpetac.neque igno rab ar, Turcas in Scruaniam contendilfc, extemplo maiorcm natu filium expediucratnomine Emir Em zaM iaze vna cum luo primo V i. firio nomine M iaizcn Salmas.qmbus ducendos com miferat ii o o o . c ircitcrm ih tcs, vt Tureas infeftisfignis ailcqucr.entur. Princeps P erfaT au rifio e m en fo ,& Carachachio poft íe r e lid o , prope Eres peruenit, & o b u iam habuit Caitafium BaiTam qurfan c c iftimulatus vicinas regiones incaute eicurfionibus in feilabatcu m toto e icrcitu fu o.q u otru crdato' arcem Eres fimul cum ducentis belli torm entis rccuperauit: h >c vero Samachiam veifesm ifit, vb i intellexerat Holm anum Baflam detineri, cumque ad campos pcrueniflet, in quibus T a rtari caftra m c ta b aiu a r, etfi illos numero Tuperiorcsefle.non ignoraret,tam en .nimaduerces, fo m n o fo p ito s clTc eofdcm aggrelTus, ingctcm atque vniuerfalem ipioium ftragem edidic,, viuo capto corum DuceAbdicherai.; quem Cafbinum patri m ifit, ibidcm que memorata belli* catorm entainucnic : Su m achiam vfqu edila-T« raoi/i^ tus cft, vbi ftatim O fm anoproteftatuseft, fic i-uitatcm rcflituerct vita donandum forc, fin minus.crecuturum fe, qua: deccrcputaucrit. O fmanus , qui de T a i tarorum o ccifio n en ih ila u diucrjt.ipforum quc reucrfionem fingulis horis fpetabat, rcfponderi iu ffit, vrbem fe libenter re. ftituturura , caeterum fc vehementer rogare, vt tres fibi dies concederentur, quibus res luas parare poflct; videlicet ipc d ud u s,fo rc interim, vt T artari leueitcrentur.fed trancado ttiduo,cernens , neminem fibifuppetiasfcrre, calam itatem , quataccidcrat, fuipicatus eft, cumque locum m alcm unicum , & finetotm cntis bellicis infidcrer,ad pugnam defccndcre aufusnoncft, p roind enod u rnis v m b .is p ro tc d u s , tutiorem atq u eoccu lciorem viam per montes ingreíTus D em icarpiiim co nfu git; vbih ilaritcr alu ise xccptus eft,& fccure feie continuit,Cum locus ille m oenibus,folfis,fitu in m onte edito cflTet, & prope mare,demum ab ipfa natura egtcg c m u citu s. Perfarum Princeps a Sumacffianis, quam rebelübus , poenas exegit fcucriíE m as,a* . cu m qu ia hoftem fine vlla repugnatione rcce-^'^ p e ran t, tum quia fibi v id o r i portas non aperncrant,atque ad tum grauarim concefl'erantivndead vrbcm Ercsconucrfus,m ifcram illam ple. bem fimili dc caufla caftigauit: quam obrcm vtraque ciuitas dcftruda ’, atque dcfcrta cft non minus hoftium , quam am icorum faeuitic. Pcrfarum Principem rcuerfumad vrbcra C a s b in i R c r,& S u lta n i, om nifquc populus fummo gaudio excepit. Verum Tattarus Abdirchcraiperhumani- 301 Be Statu Regni Rerjia. f i KohiU maniere, 0 ¡rano i ::alm ent (publicatt quefiiamorofi ¿fficffi th¡. m olti S uiianiche a Jptrauam anc( ra ejfi d quejle m z z e f -ar o diuenutigelofi d ilu t ¡fitoU rauapnb qttífta f a m a J mtgho chefi poteua : 0 1’ inttrejje dello ffaío,forfietenea fop itein alcum Icfiamme £ am re , ne farebbe rato dif&rdmi dijorte a h u n a , fe poi non fi/ojfeJJar/o ¿ n rumore,che U madre del P ren cipe fopranomtnatayfatta impudica eduhonefia haueffe voluto ella sfacciatámente far partedel proprio letto algioueneTartaro, percioche per ta l vergognvfia fam a t detti Sultani ingdoftti g id , f i d e lí amare deüa fig U m la , (ff d e lí konc r d d Re, ptr non comportar che v a fora fiiert prigioniero, tantdignom inia fojfe ¿enuto a p o n are fino nellt Jla n z er e a ü , tu tti congiurati entramo improuifam entenel ferraglio, f i r i m u a t o t l T a n a io l i trajfijfero mtUe ¿la te ilcore,teuef^da dalla fr o n te d d Re ignars di tal m iifatto lap^tb/ic» ¿ergogr,a. Dicono cht anto a lí hora ammaz^affiroV impudica Regina, d d R e moglie,mafe da quefii dipTopria auttoritd,b d‘ ordtne del Re, cibfojfe^ tjfeguiionons’ hd potutofaptrt, bafta che anco tUa rtfib eftinta,fipa g o tifio deüa tanto infame f i inhonefta colpa. ■ eijuefii furono tuttii progrejfiddí anno pri mo dt Mufiafa,ilquale digidin Erzirum li ceatiatotuttoí effercitoefiendogU test commandatodalR e, attendeuaadahbrucciar calzineper farfabricar bipenni,tridenti, 0 altrifimili fttomenti per la fabrica dr Chars, che douea tentare il feguente anno, f i di gidf i come i tommandamenii mandati in tutte le Cittadt fcgettericercauano,tranoridotíiinErzitu,richarr.aii deüa nuoua flagiont di primauera, tutti i Bafidfeggetti, 0 ptiídelpafiaio anno vi andorno leginti d‘ Egitto, deüe quali perb cosi per lo ¿raggio d f íilijfimo.the loro conuienefareperí arenofe (o'.iíudinipojíefrdil Cairo,0 Gara, comepirlapefte,cketrouornoin Aleppo, f i Cittad.ivicine,pechifftmipotcrono arriuare alia detta C ittd .fi di gid ogni apparechio pecla nuoua f f editione era pronto, ^ a n d o anto in Ceubin íi comincib d ptnfiare perritrouar modo di dar danno a‘ Turthi, ancora nonfi fapeuaberfb ene ,che penfitro fojfe d' Amurath Re difar fabricare Chars, ma ben era commune fpinione, che i Turchi * onp«tejfero f i r di meno di foccorrtreleflu. La onde f i delibero difar alna ptouifione,Je nen dimandarin Georgia iimon Bech,alí hora ancora prigione,0 Alyculi Cham primario Capitano del ta Perjia, 0 con quefli fei in 7 0 0 0 perfone, 0 tnvlti p eiji diqueüartegliera, che f u toltaad Eres,aceto che queftt andaffero d ferrar la foce, filoffrettodtToma'u, 0proeurardi dar¿nimrfqítouina dchi p cendundd foccotrer qutl forte. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca humaniter á R egefraflatu s fucrat : ctchifn m Yart 'mrum palatium rrccptus,tanquam a m ic u s ,n o n v tca - egr,g t haptiu ui habitus fu crat, id qu cpro ptcrca, quod fpcrabat P crfa, fo re , vt ipíum ílbigenci um ad-' fcifccrctjfiliam fuam ipil in vxorcm tradcn?, c o que p a d o cum Tartarorum natione foed ere’ percuíTojprou'inciam Seruaniam , arq ueG co rgiam fcruarc cupicbat i iam que ínter mulieres» «¿ipíum A bdirchcraipleraque officia am atoria agirabantur.-Tartarus cnim propter pulchritu dinem m orum que ciega nti a n> om ni hum anitated ig n u m fep ra b eb at,iam q i’ e htEcamacor a officia adeo publ cabantur, vt plerique Sukanorum , qu iad cafd cm nuptias aípirabant , Z e lotypi cuadercnt.T olerabatur tam cn,quoad fi eri poterat m cliu s,h xc fa m a , «¿ pu b licx falutis cauíTa amores nonnullorum confopicbantur, nequc quidquam turbarum concitatum fuiíTct, nifi paulo poft rumor difpcrfus fuiíTet, matrera memOrati Principis fadarn im p u d icam , arque inhoncftam fui cubilis copiam lüueni T artaro im pudenter facere volüiíTe: nam huiufm odi dedecore com m oti, Sukani;iam Z e lo ty p i* fu ro re,filix q u c , «crcgixhon cfiatis am ore agitati, nc pateretur adaenam captiuum tantam ig n o miniaih in regium vfque thalamum attuliííé,omnes coniurati e i tempore in palatium in^rcffi Gyntceur» fu nt,«cTartari,corm illefagittistrasfixcruat,cx fronte R e gis, fu x ig n o m in ix ig n a ii, publicum dedecui auferentes. A iuntjim pudicam quoquc Reginam regis v- Impudica xoiem tunc in tcrfedam fu iife , vem m an man- Reginatndato R e gis, an cx fcipfis ho c facinus perpetra- terempta. uerint,adhuc inexploratum eft: de h o c non d u bitatur ip f m quoque cxtiridam rem anfiilrjar. que adeo infernis & in h on cfix cu p x meritas poenas dediile- H x fuerunt res geftx anno pri m o M u fta p h x , qu iin vrbe Erzyro cxautorato, d im iifo qu etoto ex6rcitu,quem adm odum R c x iu iferat, ad comburendas calces in cum bebar, qnffius fc licct conflaret bipennes. tridentes, «c huiufm odi inftrumcnta ad m unitionem C arf i x , quam anno fcqucfiti tentare dccrcuerat: iam quc iuxta edida per omncs fubditas vrbc* diuulgata.in Y ib e m Erzyrum verno tempore omnes B ailx conucneranc , «¿ frequcntiori nu mero lE gy p tixg en tescon u o lau eran t, q u x nihihilomirius cum propter difficultatem v ia rum , qu x in tcrCairum «¿ Garam arenofr funt, tum p. opter p cftilcntiam , q u a m , Aleppi 5¿ ia vicinisciiiitatibus inueneranc, paruo numero ' ad memoratam vrbcm icfe tranftulcrunc, iam- Ptrfafuaiu- qu ead nou am expeditionem omnis ttppavatui fnturintrecrar p iom ptiffim us: cum ctism Casbini cOn- pi^e. fu katum fu it,q u ibu fn am m o d sT u r c sm aicra daiuuam icrtipolTent, neque dum beue fcicbaPp. 3 :3<í¿ ReUtio t a r , quales elTcnt Amuratis Regís cogitationes in munitione C atfi* : fed com muniter aeftimabatur, Turcis o m n in o neceíIariumcíTe, v tT c fiis pracíidia validiora m itterent: quamobrem decretum fu it, vt Simón Bcch, qui tuncin carccre detinebatur, c x tr a d u s , in Georgiam mitt. retu r, nec non Alyculi C ham ,primarius Pcrfarum D u x , cumque his.íexaut íepccmn iPia ho m inum , & pleraque bclli torm enta, q u * ab oppido Eres accey tt fu crant, vt f mees & anguñias T om áis occludcreut, & caicunque oppi dum illud fuppctias laturo excidium pararene. H unc i n m o d ’.m fecundi huius satd Arxexjtriii: m ri principia ordinaban ur , qu.bus pnncipm principium Tarck dedit M uílapha difcedens ab vrbe Erziro, & Carfiam vadens , quo fc contulit o d id u i fp tio,vbi vigiaciquatuordies moratus co tem p o re, fupcr ruiniv illius loci o du ag in ta circi te tur es erexit, balneasfabricau it, c iic á m a ros , & intra ciuitatcm ex Buph. atis ibi vicini fium nis riuo aquam c o n d u x it; deindc AíTa-' num BaíTam , íilium olim M chcm cti \^ifiri, cum vigin iim ill bus m ilitum ad T eflisfubucnicndum m ifit, q 'o lu rcosquadraginta m illc, & pleraque neceíTaria tum v id u i, tu m p rsiio contulerat. lu it Aflanus ad locum illum fuf. tentandum , dumquc anguftias trairfirc con a tur, Alyculi Cam & Simón cx fyluis illum ag grediuntur,nouo atque mufitato dimi andi ge nere, m draque intcr d iosanfradus A ílano dam n aintulerant; Sed cum áfupcrio?ehoflium nume ocircu m ueniientu r, falutcm fuga qu«íiucruHt, itaquc Simón in tuta loca fcfe recepit, fcd Alyculi qui nim s audax vfque ad vallum Alyculifubiiogli infegno la via fia certi úa -chi per m tzzeil b ofo, 0 per quella pafib Afán AíDni excurrerat, captitius fadu s cft.ficq; Aifanus íuperatis hoftibus ad oppidum d efl.spcrincontratto dalí arme nemiche, onde accortoft Simone di quefia nuoua via, diSp.rato lafiata uenit, vbi vcrbis m agnificis, pccunijs, m u n i tionibus , militibus pr*lidiarijs animos addi í artigliaria, 0 1 ’ altre cofe d’ impedimento,c.rfjs dietro íefercito Tur chtfeo,0 hgionft.cht era dit, m ig n o q u cfu it adium ento; mox drnuo re- Anguflu gia vfcito del hofco,oltrelatnertalita,0 d>fl ut- uerlus eft Q u o in rcdituSim on d id as anguftias qutda Turitont, che fect di tutta U coda ritfo f rciie, continuo ordine torm entorum conclufit , ca cisdifcila. porto úia la .a fn d a di effo Affan ,é X v n altro cogitatione, vt cum nflanus leucrtc etar. p i* . Bafia, nepotendofar ptu, tornofene, 0 Afán para atorm enta fimul c»plodc et, exercitumtol prigione Aliculi, al qualt non att efe altri quc vniucrfutM diiijccrct. Ve um T urea Dux menti la liberta , gionto a C ha'S, d Mufiafa, nouum coep tcon fi iu m , mandauitque.vt AlyuHegriffamente da lui úeduto , 0 intont’ a:to\ ctili coram fe duceretur,cui dixit, fi aliam viatn tutiipriinfiimeritornorono adEtjim in doae^ fibi oftenderct, qua maxim um illud periculum fupefioprioime Alycul'fudetto, 0costfupofio anguftiarum »uicare poftct , donaturum fc ilfine alie publi.he contentioni di quefio fecondo li libertatem : A / c u li ftatim via n per m edi um lucum in d ica u it. perquam ‘ íTanus tranfianno. c n s , arma i.ofiilia nihilom inus obiiia habuit: Muftafafu fatto alí horaManful.pc' le molnam animaduertens Simon h .ftis digrcifio’Utrele cht che k l u i fatte alia porta, (0 te qutrele dalui fa tte furono alia n em haac omni fpe deftitums .b ellic t rmcnprincipaitmnteper ifiigamento di Sinanfuoan tad ccfcru -T ‘'i , tau ic iiuitt ,, c * t ri'que im pedi e tis red d is, ffconem i ■ /r - c- '' r- e 0,&iJfoStnan f u fatto generale, 0 T m cicu m exercitum infcqu tus qucm afm andato fup! (upremoCapttano ada gutmudtP r- fcquutu?,cam iam cxIucocgred-retur^ . pr*tcr fartt. Erano cosicrdinátigí inctminciamenti di quefio fecondo anno, X qualt aiede principio Muftafa, eonparc'rfidiErzmi» , 0 pajf»re d Chars,di aegicmfe nelloJ ttto d‘ ottogiorni,fi,tte fotto chars i\.giorni, nel qual tempofopra le rofsinediquti luogofondo io.torriincirea , fabrko bagni, 0 conduffbíatquaattorno lemuraglte, 0 dmtto U Cittd da vn ramufctllo deW Euffateiuiú cm o,0 di poi mando A f ín B afd Jigliuo/ogiddi Mahemet Vtfir, con zoo oo. fol dati dfoco r.reTeflu, portandolí4-0000 du~ cati, 0 mclecofe ntcejfarie,'osialviuert,come al comb ’ ttíre. Ando Affan al dttto fot-erfo, 0 -nel pajptr lofhetto.pt ajfalito da AlyculiCan,0 BtrncHeiqualicompariitinelbofco, con nuoua, 0 mufttata forma di battaglia, frd miü; riucl■ gimentiditderomolñdanniadtffo Ajjan, nonneno vedendcfi attorniati dal gran numero diquefii/ercorno dt¡aluarfi, fuggi Sin-onefai no, 0 Aliculi,che troppo audace era trafcorfof i nofotto kdifeft d' Affan refib prigione, 0 cesé paisb dipoi Afa n a Teflu ,éeonfoío ifoldati del forttcon magnifichsparAe,eon dananfe con mo m tiens,0di nuouo rit orno. Nel rit ornoglifit lo firettochiu'.oconvnamncerad'artiglietia, 0 úi fiaua Simón:attendendo la venuta X Affan per sbarrarU ttmp fia d' artigliaria preparata, fe rouimrgli tutto í effercito. Ma il Capitane Turco prtft nuouo partitO , 0 fattofi condurre Alicult, dijjtgli, che fe gli moftrafe qual ch' altra firada onde potefero fuggnt^ quel gran pericelo dello firetto gis darebbe la li- eft, ingentem Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Tte Statu Regni ferfiffi f i condüjfe. a SiutU,ilche intefo dal Re Pe fiano.pinso conqucjid mutatione di Ca pita t»,potet fácilmente retrottar modoB rtconeiiiatione, ejfendo principalmente informato, che Sinan era ptu amico delleguerre ck Europa di quelloJojfe di quelle dell’ A fia , ond, rijd/e di mandsre Mo/ut Can Ambafciatore ad ejfo Si nan f i a l Re Amurath pe' tal trattamento. Verne adunque rldetto Morut Caneen or dine di concludere lapace ogni ¿olta ihe Am u rathf i contentajfe dt Tejlu, 0 Chars, 0 gio nto d Sinangli t/pone il defidtdo deifuo Re. Sinangit dijftj , chenonaccedeua andajfed Cofiantinopoli, fe non conn cLuta intentione di ceder tutto quello ohe haueua occupato tl pri mo anno Muftafa, che era tutto Seruan: oHde non ardiua il Ptrfiano Ambafriator: dt pajfrre piit oltre; purjperando d’ ol tener dal R c j <ib the da Sinan non pote ott enere , voUttJf man dato alia porta doue hebbe parlamento eo. Si gnare, f i con Muftapha Bajía nonpote hauer conelufioaealcuna, 0 per iyncarfi dalli mani de’ Turchi, quali gid Hminacciauano perpetua prig'one, 0 mot.firauano d' hautrlo hauuto fo ffettodtjpta , diede g'an parole , 0 promejfe di far ¿fficio coi Refuo ihe ¿a/ciajf: Seruan, 0 co» quejle prom'ffe fit Ihentiato, f i limanda o in Perfia, douepoi cadein.ojpettocclRe erjia.no, per hauer come ojferto Siman fetida Juc ordine, f i tal f 'ff.tto nacque nei amma dt quel Re per gliiftfgamenti, fiperjuaftoni ü Em¡rchan,go • uernaton di Th euori. il qualt eJf¡.ndoaniico ne mico dt quefto Maxutihan, noncejib mai ,fino che ngnperfieafeal Re vn ce tofojpsttodi rtbelliont diqueli ambafciar'a. Dal quul fjp .tto commeffo ejf) Perfiano dtede carico dt condur vi uo ejfo Maxut innandi: f i cosi Emirchan Jpfdi quindeci delli Jitoi huomini al luogo detto Cajfaogtch, Jeudo antico d" efio Maxuhtcan,perche lofacejfiro vemre al Re. Maxut che haueuofentitoqualcheragionamento ehe f i faceua di quejto, Jiette attento in modo che con la venuta di queftt hucmtni pun to nonfi turbo, ma tutti tonui o .lautamente, facendoliportar Zuttheri,frutti,oarne, ficonJetti d’ Ogniforte, vfandogli ogni buon modo d‘ accarezzamtnto , fim entre effidcrmiuano li fiftcejiretti legare tpiedt.fi le mani, f i calare in vn altopoz\o, qu Uo copredo con ¿ngranfaffo , fiegU in quel mezo raccol/e tutto ilmegl- o che haueuapeco.tuttalafamtglit, moglie, Pgltuoli fra telli.fitm tii danati, 0 ¿eloceji leuo di Caffang;ch,0riJuffeJid Salmas, d Ran.d’ on def u mandato alia porta, f i bene accolto dal Signore, 0 honorato nei modo cht fidtrd aljuo Aiam Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i of • ingentem ftragem & cxcilionem p o ftr c m T aci ei omnem A f l ^ i , & alterius Baüx lu ppc.ledi. lem ab ftu lit, nihilque vlterius ctiictrc valens:, cccm itrcce} tu ; & AiT-nus vna cum Alyculi cap tiu o , cui poliicitam libertatem min me fciuau itjC arfiam venit ad M u iia p h a m jq u o fumm a hilaritate atq u ch o n o e fuiccptuseft. O m ncs exinde Eizirium rediuerunt, vbi m emoratus Alyculi carccri mancipatus cft; atq;in h u n cm o d«m fecundi huius anni contentionibus finis im pofitus cft. Muftapha tunc tem poris reus faffus eft o b Muftapha m u'tas qu erelas, quibus ad Portam dclatus^^^j„;¿^ fn it, prxfertim vcro in ftig ation c S in an i, quocum sntiqua incer edebant odia. Ipfc Sinan creatus fuit Generalis, & a d beilum Pcrficum fuprcmus Dux uclegatus, ftatiraque ad oppi- . . , , dum Sin !S fcfcconduxit Q u od cum Rcx Per ^ farum acccpilTct, huiufm odi Ducum m u tationc in fpem fubieuatus eft, fieri poiTc. vt controuerfia belli huius com poneretur : nequc cnim ignorabat Sinani animum ptopenfiorcm efle a d E u ro p x a , quam adAfiat cab ella : proinde M orut Can legatum ad Sina n , ad Regem Amnr«th huius tr a d tionis gratia mictci.dum dccreuit. Igitur diffis M orut C an iuperucnit cum facultatcconciudcnd» pacis, q u o ticfcu n que Am urath oppidis T c fiis & Cars contentus fo r e t : cum que ad Sinan ptrucniiTet, fui Re gis propcnfionem ei , ac defidcrium cxplicauit. C u i Sinan affirm a u it, fruOra profcdluru qiillu m C or.ftantinop olim . nifi certum , ac dctermin*tum C onfilium affe ret ceden n o m nia , qu xcunque prim oanno M uftapha ocpaueWt : crat autcm tota Scruania. Q u am obrcm legatus Perfx procedere vltcrius vere batur : nihilom inus fperans, a R cgc fe impetrarurum ,quod Sinan ncgauerat, portam m it ti v o lu it,v b i um Regem , & M u ftaph am Baf. . i fam allocutus fu iffct, nihil efficere p o tu it, vtque feexm anibus Turearum , qui iam perpe; tuum illi carcerem m inabantur, & iplum tanquam cxjlo rato rem calum niabantur, extrica ret , aureos montes pollicitus & profcffus, vcllc fuo Regi petfuadcre , vt Seruaniam tclinqucr c t , petmillum fu it, vt difcederct, inque Pcrfiarii reii.e aiet: vbi dcindcin fufpicionem R e gis Perfarum d eu en it, quafi Seruaniam abfquc eius mandato o b tu 'iffe t, & fu g g cftio n eE irifca n i, qui Gubernator T h a u o ’ i j , cum hoc MaXut Chan inim icitias g e re b a t, tanta animum R ci is in.cdit fu fp itio , vt nunquam cctlaucrit, dcncc i Ii icgationi inufta fucrit aduerfus R e gem rebellionis nota Q ^ d e c a u fti com m otus ’ Rex.iuilitjVt viuusM axut ad fc adduccreturrita- ReUtíO rt AUi»qufjlBtmpeilRb Ferfia»oeraridotto . m Charu. huela luogo porioftd Sirua», t í Tau,ru,mol!oabhndanied’ og»i cofanecejfaria, & thtr»ceoltoejftrcttodi\oooo.ptrfone in circa, attendendo U vtnuta dt Sinan , delquJs hautuaoppinijne heperauanzarUglo iedi Mufl»f» potef pajftr d Tauru, o d Striean, t í douun que egit¡ojfe andato,s’ haueua atíenuto nel detto luego di Cara,huch opportumjfmo per incontra lo t í p t f heera certo (hsbiignauamandar fec-orjo d T.Jlu ntlla Georgia, hauea ancoJpeditidneprim.*iij Capitani, To.omach, f i ManguU Chamad andarfi d congiurtgere ion Stmcne, ' t í hp r.ar delhfoltti, (fi maggior danráallz> /quadre Turchefiee, ‘ enuto Siaan in A r y u m , f i acoU oí ordinario ejfercito , f i le conj'uetcj munitioni, f i confer i d Chars. f i l 0 a Chars Sooll-íj 1gli medefimo pajfara Tejiuin Gtorga, con intentione di fabril ar vn forte d Tomanit ihebnellibocca medeftmadel dtjficile, f i infidtcfojirett». Gionto d To manu,att endofi, do, uefopraprefio da grandijfimapioggia, perottogi er n i,tí rito Totttfu necejfitaioleuarfi, t í p » f far d fietu, diede tl debito f ie crfo de danari, f i di munitioni, (fi »‘ l ritorno Itfurono ammai^ í(ati l o o o o . ‘ iuandiert, f i portati ‘ ia molti antmali. tmolte monitione, f i gionto dTriala intefe ch' il RePerfiano con numerojo ejf rt tto ve,mua ad incontrarlo,onde fete tnuiare tutte le (ome graui ‘ erfo Ardaeham, (fieg i tota tutto í efi fierceto ando nelle campagne di Chielder, (fi que fece tre moflre di tutto L‘ tjferciio,maneggiandolo uppunta comefe eombatejje, abarando artiglia rie, Arehibuggi, confembianza di ‘ oler andar trouar egli el Re Pe-fiano,mafit vana,(fi appatertte non vera la fama , anzi in quefio mezo mando Velachi,d Chiederd Re nemico Ambaftiatore, perche egliprometteffe concludere ¿apace, ilchefea for fe pet leuar de penfiero il Re di ve ri red treuarlo , comeperche non‘ edeua í hora di ritornare d ConjlaMtnopoli, doue gid per la morte di Mahomet, diAgm at, fideMufla^, era defiderofi) d 'andaré, effendo (lato eletto dal Signorprime Vtfir. ll Re Perfiano mando Am bafciatore Abrainchan,dandogli í ordene d pun to che hauea dato d Maxutcham,(fifh rueuuto da Sinan con grandijfmaallegrejfa, (fi tnfieme andorno in Erzirum, fifu rn o licentiate tutte le genti da guerra. ll Perfiano fuernoin Carathach, attendendo qual fint,htuifft quefloíra'tamento di pace, tfiftndo defiderofi) di vtd. r quieti qutfit tonftni,per poter‘ olger f i ‘ erfi> H>n, centro Abas Miz ze fuo figliuolo mezano, il quale era adiffo Redi lcritto,é'rapprefentatop(rribeü» dalprimo Vifit M ízire, Salmos,ficemedfuoiuogefcriuerb. * Unen Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca que Emircan duodccim cx fu'S m ilitibus ad op • p id u m C a fan g ich ,antiquum M axut C anifeudum ablegauit. vtad Rcgcm ipfum traherent. Egregia „,¡i¡ M axut.qui non n ih ilfermonis hae dcreaudiuc- technd. rat,im m oto animo horum m ilitum aducntum cxp ed au it,om n efq u cla u tiflim o conuiuio e x cepit iu lfitq u ciisfa cch ara ,fru d u s, carn e':,& con fcdiones facchateas omnis generis afferri, omnibus exquifitioritus blanditiis adhibitis, dum quc obd orm ifccrent, ligatis manibus & pedibus eos in profundum pureum dcmiiic, quem in genti quodam faxoobturauit : ipfequc in terim conuafata prctiofioti fu p e llc d ilc , vna cum fam ilia, v x o rc,filiis , fratribus, om niqce thcfauro fumma pernicitate C afcn g igrc'iqu it, fcquc Salmafium & R anum tranfturit, vn c a i Portam tranfmiffus , & á Rege fufccptus, & honorificc habitus fu it, quem ada odum iuo loco d cctur. Verum hoc tempore Per arum Rcx in EexBerjaht C ir a c u c h , quod opfidu m inter Settan iam $cfiemtxpeT au ris lo catu m , om nib u srcb usneccffariisaf Hat intrepu fatim abundat, iefe continebat : quo in loco exercitu t iginta m ihium circiter hom inum con gregato , Sinani atiucnrum pr®i'olahatur, quem crcd.bat , vt M uftafh.. gloriam vince re t, tranfiturum vltra l a u t i s , vcl Sc u niam; at qu o cun q u circiin eodem lo co C aracuch, v t potc peropportuno ad hoftem inuadendura confiftehat Q uoniam vero exploratum erat, oportere ad o p pidu m T cflis in Georgia auxilium mittere, duos expediuerat prim .rics dt ces, T o c o m a ch iu m , & M angulium C ham um .vt cum Sim o ne arma con iu rgeren t, T urcicifqu elcgionibu s d am na,& in com m od a, quatam axim a poffcnt, inferrent. Sinan igitur Erzirum acccffit, & colled is copiis, confuctifquc munitionibus aggre gatis,Catfiam petiit,& inde in Gcorgiam ad op,dum T cflis m igrauit, eo an im o . vt in iis anguftiisT h o m an is. vbi nupcrm axim um T u r c * e uaferantpericulum ,arcem exaedificaret. Cum T ho m an is igitur e ffe t, ibi caftra meatus eft,vbi diebus o d o totidem quc n o d ib u s maxim is pluuiis in feftatu s, & indc excedere c o a d u s , 1 eflis TejHs fappi' m igra u ir, quo in loco dubicum p ecu ni* atque titlatt. munitionum auxilium rcliqnit; (cdin rcditudeccm m illia lixarum atquc calonum cum plcrifque animalibus atquc m u nitionibu sam ifit, & T riata m pcru cniens, in tellex it, regem Pctfarum num crofo cum exercitu aducntarciQ uam obrcm om nia grauiora im pedimenta Ardacam um vctfus direxitjipfe vero cum om nibus c o piis ad am posChicldci caftralocau it vbi terto ¡.-pphre tum luftia.uil exercitum , excrcuitquc perinde J ” r ae hofti ad cflct, torm enta, & fclop cta cxjplo-A""/ ' dcndo, quafi aducrfus Rcgcm ipfc proccffurus: fed De StatM Regni Verfix. SinM i» t a m dieedt conte alfmRedeUa úenu- fed inanis ac fimulata fo it fa m a: qo ln etiam m i. taddnuouoAmharciatore,0fupplitoUodpst- fit m tenm V o lach iu m , v ta b h o íh u m R c g c lé mitttre ch' egUcoídette Ambafciatore úenghi gatum p ctcre t, per quem pacis conditiones traaüaporta,percheoftconcladerd!apace,c0ntut- daren tur. Q u o d fo rtafle m editatusc ll,v c R 8 tequede conditioni ch' egli pth defiderera,enero gem á cogitatio-nc illum inuaJendi aüefterer, noneo»cÍHdendofiegligltragmerataicofeA, 0 v c l quia C onftantinopolim rediré pcrcu piegli difco’ reraf i f atti dijfepm,che conofcerd chía- bat, cum ibi a R ege ob raortem M a h u m e tis, ac rononpottrejugnare, bfoggwgartlnemico con m a tr is ,&M uftapfa® printusVií»ttuselcduífuquefio modo dtgutrredgiare, ma efferm bifogno ific t. di nmui modi dt guerra, 0 n u o u i apparecchi a “Rex P etfa O ratorem m ifit Abraincam cum Regem Rertaleimprefa, de'qua'i nonpotrebbe defmutrne m andatis iifdem fcre, quaeMaxutChanhabue-/iOT«//«rf¿rf únapartefenzagrandijfmo fuo tedio. Scrife,0 ra t,fu u q u e á Sinaac maxim o exceptus gaudio, lum inteftirefcrife tanto caídamente Sinao,ambitiofo dije- fim ulque in Erzirum iuerunt, o m n e fq u e m ili-»«/» derFiftraüaporta,theinfin*tí Re lovollecom- tes fuerunt dimÜfi Perfa.in C aracach hyhctc-hit. piacereJerandocheúeramentegU faccedefe, o n a u it,ex p c d an s, quem fin c ralisc p a cis trad alaúeraviadidamar conbreuita ditempotl Re lio fortiretur, nempe vehem enter optabat fiRerfiano. ntsiHos imperij fui tranquillos efficere, v t v i.Gionto a CofiantinopoU la prima delibera- res fuas sduerfus Abas M izize filium fuum ( qu i Mm'., chefufatta,fu di mandar foccorfe d aTe- a Rege dicebatur defeciffc, a u d o re délacionis fliífenz* il quale quellafortezza nonfipo'.eua Vifirio M izizc Sairaas , quemadmodum fuo prhfo/íentartj, 0 infierne fi rifolfe di mandar loco fcribetur ) arma conuciterct. Inrcri-m gran bavdadegenti aüefrontiere di Van, ateto- íin n iu s .Rcgt liioaduentum legati fignificauit, ihe tl nemico non iranfcorreffe inquei confinid’ a b c o q u e p e tiit.v t vna cum hoc legato adporErjirum , condanno , 0 útrgogn» del Turco, tam reditum fibi perm itteret; forcenim vt vel ■ . . ienche . Fh dunque eletto contro il úol, r di Sinan, pax con clu d atu r, ómnibus iisco n d itio n ib u s, che diceua coflui mn effer buono, per tal imprefa q u * magis defiderari qu eu n t, vcl fi forte iniri nequ iu crit, fo r e , vt Rcx aperte cog n efcat ex Mehemet Rafia, riua.e, 0 nemico di Sinan^ " frrm onib u s, qui coram habeburKur, fíen non mpotedi Muiiafd Bafsa , Capit ano delle gen perfoccorrerTefiis, 0 a luifurono date le militie p o fic, vt hoftisinftituto m odo bel andi expudi Erz'min, di Caramit, 0 d‘ Altuncala, 0 g netur, vel fub iugum raittatur, fcd nouos b d tuttii luighidiMtniechiar Georgiano, che rt- Ji modos excogitandos , aouofque apparatus negatalafantiJfimafede..apttioneX Amurath facien dos, quorum ncm tnim am qu id cm p arf i haueua fattoTurco per.torta il regno al fratel- tcm abfque m axim o cius t* d io d efctibcrcnon lo Aleffandro, che non veUe macíhtarfiíuni- poflet. Scripfit atque refcripfitSinan p r* a m made colpa tanto infame, fiche pottua ha- bitionc fedrnd i, tauquam P o rt* Vifiritis, aduere appreffo vintiquattro milaperfone dajpa- eoque rem vrfit , vttand sm Rex ei fatisfaccáa, 0 acciochefiportaffe ¡oooo.dueati dt eon- rc volu erit, fpe d u d u s , fo re , vt cx rebus pto' tadi, 0 molte munitioni, 0 proutdimendi den- pofitis ah qu afu cccd at, vel fcilicet pax, vel mot*o il forte di Teflu, 0 a Fan, furono fpeditii dus Regis P.erfarum brcui temporis ípatio dcBafsad' Aleppo,0dd Maro* conioQOO.perfo- bellandi. »e Gjueftig'.ca'-dorone lefrontiere confidate alC um ig ku r Byzan ium aducniffet, primum nBvZa U h io cura fenja hauer trauaglio, o dfiurhe con filiu m , quod ccptuns fu it, illud c x titit, "Ti tium reu» difort-ealcuta, éritornorno nellt loro nfidenje Teflis rubuenirctur.abfque-enim auxilio a-.x illa^¿,,^_ n huitíouafiagtont di verno tutti fant, 0 fuñcntaridiutius non p o te ra t,fimulque decre uit ad fines Vani v-ilidas cohortes m ittere, vt tenti. Ma Mahemet Bafia con molto dtuerjafortu hoñisin finesErzirinon cxcurrerct cum T u re a na ando, 0 torno d »11' imprefo camino, pereio- rum dedecore , ac detrim ento. Q uam obrem che gionto alli confini d i paefe della úedoua con (etficontra Sinani voluntatem ) e lc d u sfu ita d hocbe'dum M cbcm crhBafla, vir iudicio Sinani termini alto ftato di Stmone, nel paffúr cC'v fum ara ,fh rfialitoda Geogiani mifticon Per- incf tus, fi ff c m r iu a lis ,& inim icus olim Mu^. ^ ^ jia ni,0nerefio mal trattato. 0 rotto. Erano ftaphxBaíT* nepos, eique concrediti funt m iliquefii Tothcmachi, 0 .Manguiicham, Emir- tes ad Tefl:s fubueniendum, dud.*batq; cohorcha m ,0 Ciomorcham,iqualvintefa íandata tes ex Erzim inio,C aram ito AAituncala-om nirfi Aía- buí'quc locis M anucchiari Gcorgiani •• quifanhtmet nella Georgiaconiiooo. foldati fiétra- d iílim is Fidci ritibus abnegat.s, T urcicam fu Kortdoítidquefie vieinanzo, afhettando il det- petflitionem amplexus fu crat, vt fratri Alcxan te foo. Q^ drorc- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Í0(T R elath tofocc9yfo,acciachtqutt»teglitnto,huxHVoc dr« regnum eripcrcttquiaaiinam fua® tam iaeafione di fejftdiod quelli i i Tefln, tffo forte re- fami crim ioe foedare vol-ucrat. Itaquc viginti8 aJfed%li>ri»bb*ndonet:o,etiiorn*f]eaelli pri- quatuor jnil'ia armatotuin fícum d ucebar, vtmtforzeam'ch:di Stmoae. ¡^e/Udunqut ntl que triginta m ilü aJu catoruin, & p le r« q ;m u taífefr che fecere le genti di Mihemet la detta. u iriou es, atque commeatus in arcum Teflis & Turcartm . 17 I, : iVani r - - ; ;infe _ CUJ c u*................. .. Jiiti I,i fuerunt C . cum d;cem J ____ ta r , c x jc ftumara, afalHono í inimico effercito, f.Ai breue tempopoftoh infuga.0 rotte,gli tolfero la m illibus hominum Batfa Aleppi, & alter Maraeitffentadi jo o o o . dacati, f i le munitioni tut fij H i porto fines rux caftodixcom m iiT osabfte gli ammazzarom da iro o o huomint, quc vlla molcftia tutati funt,o nnefquc cum fanitate, & g iu d io a d fuas dom os hycm e rcdiuef i in it partid rit ornoroño all d o -o rejiienljj, Áíahemet raccolfe le reliquie delltj fue genti. runt.Verum Mehcmeth B a ffiadmodum diuctquantopiupote conlipriuati danari, 0 proprie fo fortun x afflatu iuit,atque cciiu it ex iuftituprouifioni fitondaffed.Tefluydomgionto, gltfit to itinere: nam,cum ad fines v id u x ,& Simonis protefiatodeque'JidelFarizj, cheabbaniont- im pcnj terminos accein ífct, dum fluuium traranole diffeft dellaForttzXfe, fe lor» n«n vi n ü c it.á G e o r g anismixcis cum Perfis laccífitus, fatto il debito proutdimento d d ¿itto , 0 dello malis modis habitus ac profligatus fuit Eraut paghe ordinari» aloro doUUt e Ferilche Aíahe- hi T o co m a ch i, & M angu licha, & Emircham, met effortb.tutti i foldati, chepoatndo le mani & Cin»otch?m ; q u i, in tellefto Sinanircditu alie borfeproprie, ogn vno sborfit anto, c h zjd C o n iia n tin o p o lim , ícaducntu M elicm -th iin giafta pon ionefireintegri tldanarodal Signoro Georgiam cum duodecim m illib. militum, per SubfiktTur tonfidito, (fffouuenga.alli bifoffücommuni di ea loca fubfifteatcs , auxiliares hafce cop as cxintm^ quellifoldati,chel’ hanno conla loro¿irtií, 0 peítabanr, vt iis interfcéiis, intercepto obfcflís ton h loro diftgi homratámente meñtato, 0 , in oppido T eflis fubfidio, ab iis dcfcreretur, &. egliprieno dituttisborsb ^oao.dueati,0 ilfup- ad ptiftinas Siraonis coiundlas vires rcftitiiercplimmto furichiefioad Aleffandro Leuentogli tur. H i igitur, dum co p ix M ehcm cthi diduna Sign.di Taglien, il quale prontamente mando fluuium tranfcunt, hoftiiem exercitum aggrcffubito dan*ri,v!ttouagliey fiqttanto fitricer- fi, brcui m om ento eum conicccrunt in fugam , tato da Mahemet: cosifimantennequel Forte, atque profl g a u e r u a t. ablatis im pedimentis the per altrof i tenne perfo. Subito che talrot- cum tnginta m illibus ducatorum .ncc non muMs’ ¿dttorno MahemetaChars, paffanioper n ition ibu sóm nib u s,incerfcccru ntq ucd u od eUpatfidelGeorgianorinegato, 0 perchtper o. cim circiter hom 'inum m illia,& indeabfccdeB* p tr a ,0 ardiredi quefio Simone,tanto daako tes ad íualocareucrtcrunt. M ehcmcthus intertraauuenuto d Aiahemet, egli delibero torio la ca militum fuorum tfificdas reliquias colleg it, ¿ita fifacchegiarli tutto ilCoatado.Perbgian- quoad melius potu. t . priuatam impendens pe to adAltunacoÁa m a n d a d dire a l Giorgiano, cuniam Sccom m catum , fcqueadarscm T eflis th t tra Venuto dalla porta , ton com m andí- con duxit,ad quam cum pe ueniíTct.obfelfi mimertto the ¿eniffe ancora egliad¿dtrlo: 0 in lites pro^teftati funt,fe arccm dc erturos n iqu áquefio me^o ordino alli fuoi feh iau i, f i d B a f - primum com meatus & ñipendia ipfis debita sddt C a r a m it, cheventndotffo GiorgUnogli fuppeditentur Q^aptopter Mehemethus fuos fuffero ad'Jfo ,g li fuffero adoffo , f i g hortatus cíl,vt de lua pecun a vnufquifque ta a Confl¡m> ro la tefia. ll Gtargiano che di gtd ei tum ero g et, vt iufta portione thcfaurusaRege Ducit latí» deUacongiura, idelíinfíditdt Mahemet,ftben fibicom m iírusrcdinteefetar.com m uaibufque bilí. J1 ... alpadtgliont . / - . . J . - I - . . . di J. Mahemet, -II , r * delibero dianda-e m'ilitum illo um neccíficatibus fuccurratur; per non dimoflrar timore, f i farfi egh medefims qui v ir tu ti, ipforumqi incom m odis hono ifiReo, 0 csntumace,ordino nondimeno d yo. deU cc. infignitcrq; opera, auxiliumq; m criti crant, tifuoipiufedeli.fivakrofi huomini,chtben ar- ipfcque ante omnes 4 0 0 D. ducatorum cnumcff mati,doHiff«tofeguirlui alpadigltone,fialpri- rau it; & fu pp lcm entu m ab Alexandro Lcuonmofuo effer . grido _ .. tutti in armi. Sfieefit cosi .fe to lio Principe T aglieni petitum fü it,qu i ftatim tero accompagnati da molti altri loro tonfiden— prom ptoanim o pecuniam c 6 m .atu m , & qu x 1 i , 0 atterganfialGiorgiano l’ actompagnoro- cunque M ehcm cthusrogaucrac, m ifit: itaquc malpadigUone, Vdicoíhibbeitfimula'ocom_ oppidum illu d , quod alioquin expugnandum sndhdamento ,fidettogli ch' era prontofempOg erat,retentum eft. H ac clade audita, Mchemcaferutrt Amuratfipartiua.quandoilBafsd dg thus C ha. fiam rediit, traaíluitq; perregionem Caramit, f i i l Checaiadt Mahemet lu i traffe. Georgiani,qui fieros ritas abiutauer -.iquo-dá rvrptrla manica dell* vefic,dicevdoli chefedef. vero opcra„& audacia Sim ouish?: danai-íehcJp:gri£ofubi(oilG¡or^a9o,ficolgridotraJ}ela m eth o accid cu n c Jplu m decrcuitéviu isto U cíg '» ^ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ■ DeStAtuRegniFerifia. fr*iÍ4 , ftntftraieim a Ufega dittfi» alChecaieydiuifegltiltapo, ép Htollo fino aU» fiomaco.bdireucr/oroljtilBa/sddtCaramitin ‘ namafitüa.tí tuítanetta cení orecehioleuog lieladd‘ ol ',o.lt.onfuriacacciotoftadcgodMa hemet Bafsdglt dude anqutferite, (fi empttutré ilpadiglionejout le f ie genttahbondauan,di íumulto,(fi de ít fenza hauer da alcuno, b mipaccia.oingiuria,fipam.riducendofinelfuopalaggio. ITurchifub.to/eceteleuata,ricuperandofi in A rffirum fi doue Mahemetferito diede rappottodCoftantimpoli di tutto,l fiieego al Re. Arfe di (degno Amurat ‘ edende tanto ‘ ergegna,t í danno deUef i e genti y (fi iltutto fogeaccadmononperfiarifolutione,ordine, maper cattiutconfegU diUiVifirfuoi,atto qual i f i ‘ elfe,»ccufandchd' ,n frerienza, ¿"ignoranza,(fiprincipaimente contra Sinan,glidiJfe che tutti quefii mali eranoficceffi per gtt'./nbttiofi érpaXztfioi defiderij diritcrnart,.iCoffdtinopoli, confegliando chefitnand- fie tofiptxa gente, ¿0tofideholeigertit9 aque foccorfo, (fi ehe peto tra degx» dtrtprenfione, ¿r di eafiige. Sinan per^aattura non poteioferire il parlar dtl Re fcn/(adarglif ifro/la,replico ch’ tlfuo venire d Coflantinopolieracaufite nonfoloprr la venutadel Perfiano A/nbafcia/ore, ma pervidet d‘ indurluiSigKoredrifolutior.e necefia iaperí efrugnatione dei nemico, 0 che ildanno figuito nella O'.orgianoneraperfuo malcenfiglto, hamsdolo auuifito, (he Mahemet non faria fiato buono per queU’ imprefa, mache iltutto era aceadm oper prcpria d e h k r atione dt lui S gnore, ih ttofificom p iac ue , (fi ihe effendo f eguit 0 d ia fo ,n ep cttn d ofifarth efatton ofia,fi h d d ap ro u edere, che n eli auuenire cam ini quella Jpedid ition ein aliram am erad f quello,ch’h d fiu ’ ali’ horac»mirtAto,(S il fuo c»nfeglhb,ehetibfi d .bb» continouare queflo modo d’ acquiftar ilpaefe nemice congliedificij d tta n tiF o r ti,0 d ita n tz j R ocche,lequ ali haueriano btfogKOdi troppo gr» fom m a di d a n a t i,0 dt Teforo.-perche qu eflo/ar i a ‘ n m ed od ’ tm pcueririPopoli, ( filidurre d nienielttaffende tu tte, m a cheb neceffario che eJJo Sign.in perfona f i muoua,(fi ttftdib in Carantit fo m Aleppo ,0 iu A m a fia alm eno,perche al u om edeliafolafuam offkyiP erfianitem eianno tanto maggi»rmente,(fifiridurr&nno adotum e conditicm dipace. Turbcffiil R e ‘ dendoilpariateu eS tnan, c h elu ita ffa u a p irla eUttienedi Mehemet.0 Í tffortauadmouerfidt Ccfiantinopoli, cofadlui difcjpeito , (fi"iofa,pur per jtiThorapa/s0confimpltci/ufurri,0 taciteminaccie.A Stnanfhpivrua'odaüad» ,na,ehetal cofafuffepropofiadalu,;pdarmodoiquefiafua Mtdata dtfar entren nei regno Mahemetf io fi gliuclo, Í É Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i©f re,ipíiurqj territorinm díripese. I'd arco ad A ltunacalam aoccdoosGcorgiano figD)fican<>Hm curauit,fc aP ortarliu cad ucm íIe cum ir.ádati^ v tad fe ip íeq u o q u e ac«deret,r& gia iu ííaatid ilurus: in tcrim q;fuis f a u 's , atquc ctiam BaíTe C aram iti tm p c iau it, vt fi Gcotgianus accede r e t , ipfum adorircntu-r, caputcpc pr*cidcrc«t Georgiano s autcm ,qui iam audiucra t contara^ tienera & M chum cihi infidias p.r®nouerat,«fi A ad tentorium M c h cm ctb ip crg ercd ccte u it.n cJ tim orem pr* fc ferrct,fcque rcum, & contum acem per fc ipfum efficeretrtamen 50 cx validioribus ac fide pracflantiorib. viris d degit,q u ibu s iu ffit , vt bene aim ati fe ¡pfum fcqucicntur aá tentorium viiquc, & p tim o eiu sc la m o re adarma omncs accurrerent. H 'm a n d a ta exlecuM fun ,a plcrifque prattereafulfuki, & G eorgiani tergo adhaerentes,ipfum ad tentorium Y(q;affociaucrunt C um (rgofim ulatum efficium aadiffe t , refpondifletquc, feerga Am urathcm omm b ol íéquiis paratiffim um effe , iam abfccdebat.cum Baifa C aram iti , & C hcraia M chcm cthipcrm anicam toga: illum trah cn tet, iniunxctunt, vt fcd crct: clam auitiU ico Georgianus,fim ulquc cum clamore enfem e ift *xit, & Infidratorti cú fiuifl^amaBU detrada thyaracx cap ttcC b e- mereto h»c a i* caput, & coi um vfqnead ílom ach ü ipfi di u ifit.& tiafu erfeB allam C atam itipcrcu llitjm axillarr.qi ipfi fimn! cum aure caecidit, &f!uri©fc M chem cthú Baflam inuadeD s,qsinqjei valncra inflixit, to tu m e ; tentoriú. quod luis m ilitib, abundabat tum uku rcplcu it, & cxfndc abfque vHa vUius iniuri svel minatione difcelfit.feque in palatiú fuu recepit Turea: io cctin cn ti ex co loco m igtaucru t.in Arzirium cótcndcntcs , vndc M chcm etus vulnerib.affcdus C on fla n iin opolin tota rcm ad Regem p .rfcripfit.E xaifitka Am urath ,ta n tú fuorum militu dcrrim entum , dedccufque confpiciens & quafi eund a cueniffent , non propter im perat-ipfiu s, fcdpropter faoru Vifiriorum male confuirá,cor.ti a eos ic'e . . cóuert¡t,ipfofiquc ignoranti®, &inexperifotiac/''^® '2“ ^ argacns,pracfertim Sinano dixit cmr.ia h?cdamna accepta fuiflc ob am bittofa, &inian.>cius cofi ia,d um redire C onilam inopolim alFcdaic t,có íu lere tq u e , vtfubfidio ferendo táparua m ü itu m m anus,tam qucdebili:m itteretur. Sinan vero cxfuinatu ia Regis increpatione to Icrarc non potuit abfq; refponfo ; itsq ue fe ver.iflc.inquiebat, Byzantium non m odo propter aduetitum legati Perfarum , fed v.t experiretur, an poíTct ipiumPrincipcm,inducere adm eliora capienda confilia pro hoftium expugnatione: tridamnum vcro,quod in Georgia acceptu fucr.-.r, eiur.umpetA non ideo acceptum . quia ipfc malc con fu lu if dtt. fet;fa;tisenim m onuer-t, M eliem cthum ad bel*• j«8 I :| I ii’ Rclatio gUHolo,0friu¡trntlHÍp»drr,perHqualJlffetto, lum il!ad iiu pt-uni forc : vc um cm nia ita, faép erU m d efid k fa w oH i ch'eglt haueua fin' d afu iíT cexC o n filioip íius Principis,q u iu a iu f,. aU'.horahjuuioin quel fu» maneggio da Sinan,. ferat; G u m q u ciam in fü ita n iu m fccu tu m cfl.t, firifolfepriuarlodicaricodtGenírale,0re>legar- n c q u c in fc d a fie rip o irc n t.q u a fa c la funt, proloJontano daüa Corte, come le V. Sign. lUufirff. ccdendum eíTe, vt pofthac al:a via.ac ratio belü. haarannovdito. Conla priuationediSinanjfu ecrandi,quam haótenusfcrua.acñ, inñituatur; mandato Ebraim Cha^n Ambafciatore Perjia . luum itaquc eíTc conülium hunc modum oppuno,dopo molti'corni, prigieneirt Erz'tum ,doue guan.li holiis id ih ciis tot a.cium defe e u lu in ancora ft noua; ma con tutti quefti fcomentic' etlc, vtpote quae arces nim io thefauto indigc' hebbtilReperlarotiadelltfuetlchtaui,fiptrli rcnt: hoc enim m udo p o p u lidepauperar;ntur pumu'ticommoffidalGeorg ato,delibere nond- citius, & commeatus omncs m utilitcr ablum cdimenodifímularttlmalammorhecelG orgia- ren tu i: verum neccíTeeflc , vt ipfe R cx mouea«opre'ehauea,»cnbm.ntentndoloneü'amicn a - tu -,fcq u cv elC aia m itu m , velAleppum tram feJualifajfip¡itfacileildarfotiorjodT'ftu,0me- ia t,v *lin Arnafiam fih c m jc tc n itn c u in o ie fo lo , nexonturnactglsnufíijfrogliacqutfiiyfiíebe- aduencarc ipfum , P eif* tim orcafficcrcntu í, odienze dalla Ge rgia, anz\ deHbe>b ikmoftrare ptim ifqaepacis condidonibas acquiefcent. Kex ialuimaggior confidenz* ,(he rnathaucfiemo- iiu an i ftrinonem audiens valde turbatus eft, ftrs,fi come d (uo luogo fd ird . S 'erano t» tanto quo ícilicet ipfúm c.e d io n is M ehcm eihi cepa- pofino Qon. ridettial Re Perfijit.otCapuani¿mcitori,fial- hendebat , & C o i.ftm ttn op oii exire iwhebat, ftliarii, legri ,hauindoap'o tato¿acomifluntgiubi:o,d quas res ciniolcfta & fo im id o lo fa e ra t: nihilo* tuttoilRegr.o,daih-prejtoccafione MWeZ’ Sal- minus (ufurraiioni-bus, tacitifque m ioisco llo " mtu primo Vifio di quel R e, 0 fuec- ro di quel quium illud tranfadum eft. Potro S.nano v io t Frinapedi'perfuedíread ejfo Rea'andarédCo- Regís p e rfia íé rat, vt prufcdioucin h»nc profttzana!}aC<ttdd(Heri.co'ificuro,fiforueJJer- p o a c K t ,cupida, vtM eiicm eth usfiliu seiusim oito, per hautrnelle mani Abae Miriza fuo jígji- perium o ccuparet, patremquc cxtc.d ret. O b Uolo,'ome dt/uircbe3e, fila n te infianz: fece,0 quam iufpici.inem , & q u it inad iiiiniflraiioneeiiix/etii^o»»^ propofe, cheinftne velo indujfe,. ius belli S nan pa um íansfeccra , decrcuit Rcx, ilchefaceua nonperaltro ,chtptrnnder algent- ip f m Duais (upreu.i muñere cxfpoliare & pro rofuo quel Regno ffilutamenu.fuo ¡non partito cui atnoiure ab au la, quemadmodum D D . Vedal Do<niniodilditto Abas-Minze,tlqualepur ftr * llaftiilfim * audiucr..nt. Poft Sin-nipriuatrepponaftatofempre obediente al padre. Spe- tioaem Ebraimcham Perfarum legatus poftlu randeadunque<jfo PerfianotchiTurchidoueJft- d ibiiam u ltainE rzirium captiuusm íTus fu t, vroconuirtirfid vindicarfilamente le ingiwieail bi adhuc d crn ctur. Vcrum non obítaiuibus Georgiane fiaJftcurar,benbeneleftradeperTe- m o lcñ iis, quasccpit an im o R cx ob cop iase*fia,racco!tegentidaguerraalnume>edi2ooos>. fa s,¡iid em q u e obtum ultus ¿G eorgian o fufcifipartiper Coranzen con animo deliberato di tato s, decicuic nihilom inus prauain voluntaáavmo tedtM ttiiSultani, fegua'i ddfigliuelo, tem ,qu am ad u crfasG eorgianu m gcrcb at,d iffi0 eJfqfiglinolofarprigiene,0porrea quel gouer- m u larc, quoipfum in officio continens,, fa .ilú eiofhipiu/offepiac.emoalpadre. Maprirr.ache us arci T cftis opcm fetrc p o ffit, minufque fint J ip a n ip diTaurú,vollepe>b ajfi.urarele f o n - contum aces populi G co rgian iiq u in ctiam cura tir e de' Tur.hi conbuoneguarrfe, lafiiatoE-, illo ard an iam ieitiam ,ac beneuolentiam pr* fe m toguliCham in G.nge ton luftedtadiStruan tu ltt, qu em ad m o du m iu oloco aarrabicur. ia Serapharn,in N t.h,iu a Tochomat, Sultanin terca ad Regem Pcrfam Duces hilares, vtpote N tiuan: Eminh.tm in Tauru, con titile di Ge- v id o re s.c o n u o la u c rc , incredibile gaudium tontralifopratHtti,hauendofiegUcfferto áifar¿s- ti Regno afferentes: Vndc occafioaem arripuit nir Ufattion&deTurcomanedquilladiffjfa, 0 M irize Salm asprim asVifirius R e g is , & fo c c r il • impttgarogn'fiiaforza,0iag>gno,feríheTun- liu s Principis perfuadendiRcgi, vc in Coruzan thinonporgmo ip ede mquellt ¿icnanze,b ¿e- tenderet ad ciuitatcm H e r i, com itatus exercitu nendouifa- loro dmnifegnaUti, LtuoJft,fi$' fo rti, atque in ftru d o , quo filium fuum nominn ■inuíovi'.c Coibiri,ac*ov,pagnatodallefuegen-. Abas M irize , tanquam ipfius rcb cllcm , opput i . 0 f guicodalPrencipefuofigliuoloj0dalfifO gnarcí,:capcrccque: to tq u c c irationes adduxit, primortfir Lafcío m Cao: in d.bttogoutrno,0^ & preces addidit, Vt demum illucpatrcm im puinuiojfiptr Corazan. G dnto aSeruanfcetron- lcr,:t: quod idéo.m achinabatur, vt genero fuo Rattr IfliuM' tar la teftad quel Gouernatore eomediuotodel toium rcgnum vindicaret, ncqu cd om ination c beSoaggre-figJffolo , 0 ilfim ilefa ed d u t altriSultani fog- filii ,q u i patri,obfcqucntiffim us femperfucrat, dttur. g^'tialUgiurifditicnediHcti,ferttdifitoattor. diurdcrctur. Ig itu r Perfafpcrans, T urca sa d vl- »i(a(9. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca cifccKv De Síaíu Regni PerJia, 309^ »iitad’ arqueú!ue, 0hmmunit*dimutaglie, cifccndasfolum iniurlas G corgiatli c o n u e tT m ' 0 d .p .ii benguaidat* da Abas Mim.e,ihí údi- iri,d attrofqu c opcrair ,vt TeflisacceíTum qi am ta ia venutadtl Padre, údtteie>W(»timdegna- tu tillim u m efficerent, to lle d is c i piis adnum enunttdattoUi fuoiGormrna:ori ,i eraaitr.aio ru m v ig in t ndillium Co auzanum verfus difccT perfar Ogn. toja per non tafcia entrar í trate fuo íit.co coi fiiio ,' t omnibus Suhanis qui filii parP*d enel¿aC<ttd,rrafapondol'iagípjle, 0 fa lfe tc ifo u e r c n t, raortem in f rret; ipfum v c io filiaccufedategU d, rebeílonedal Vtfr ,per purgse u m . ap iuum fa ce :e t,& te g io n i illius gubernaafano/animo del Re, 0dinttfirar lal-a inno- tio n i arbitratu fUo a’ium p izfic c ic t. Ve. um any Ctnza.mandb dus fuoi Ambajiatoripet htender tcquam T.aurifio p ro fic if crctur, fines T urca eíal Padre le caufe che L‘ hauean J m to d quefii rum optim is c u fto d ib u s p e rm u n iu it.rtlid o E granmonimtnti,0 ad0p r ir í¡ ej/ifi'jfiper .Jtag- m angulocliam m G cngia cum cuftodia Scruani giallui,fi>.ocheriiroutfal¡eL’ miq'4ijjime aciuft Scrapham i, in N a c lu in a T o c b a m a tb , S u k .n o deffeditiofeVyir.Pregornodunquequefi» tl Red in Neiuan , Easi cham o id T au tis cum titulo úeítrformar proceffo contre effoJuo fighuelo , 0 atque au th oiitatc luprcmi Duc s , q u ife fco b rinouAido che egh fir fiato in cento aicuno d lui tu lc ia t, cíFcdi*rain , vt ad ea lo ca defendenda tn= nonfoloribeUi,mache non fiafiatcreuerentijfi- fa d io T ui comanorHm acccdercc , onnnefque modelfuonome, a i effifaccia troncar tl capo. 0 vircsatque ingenium ad eam lem d c adkrbitu- fy^fauiotts émpkghituttek fue forzela C ittd, 0controil m rn,vt T u r c x a d illa s ie g io n cs n o n accederent, mtdefimofuofigUuclo.manonritrouandoventd vel li acccfliilcn t, m axinia damna tcportarcnt. " inaltunadíUeatcufedategli.vtr.dichiil f.ngue lg i:u r c a ftr a r r o u it,& d n 6Xit Casbinum verfus, > delli Sultaniúocifi,0 l\nfam:adata ad Abas c^micanribusfimüi cum exercitu Principe filio , MirizuconUmortedeltumultuati»Salmoí/uo luoquc primo V ifirio , & Casbini con gru oreli* Vtfir- Conuoteii Ré Perfiano tuttiiSuliarn C o- d o pratíidio ,, Gorazanum contendii. In Seruernatori delle P-cuinciedi C ora:(jn fu dditi a d uaniam cum pcíuenillct p ta fc d o re g io n is . tan^ 1| A hoí M .rize, tu ttii Gucdcci, C an.erlerghi, 0 quam fi ii patubus addia©, vitatn ademit, fimi • M agijhati , 0 datuttiúoUe faperei» ehe grado litcique duobus Sultan's fubdiiis iu iifd id io n i úoglta Aba* Aíirizerffir tenuto da Uro, b come H c ii: quae vrbs fíta,m ccn ibu s, & aquisflUcntiR ed fP .r J ia , b ccme Victrédi H erí, 0 fe m ai bus m uníta. opti.i cquc ir ft u d a erar ab c o kr-nno hauuto ejfortathue d nen andaré alia dein A b a sM i.ize iQ u ip atrisa d u cn tu in tcllcd o , gu erracen traT urthi, 0 d a tu ttig li fU r iJc fio nccibufqi am icotú luotu auditis, arm afuraplcUrotentre Ahoé M iriz e,V iceré,0 p irta leg ‘ino- racintus nc parens ira ciuitatem irrumperet; n e. m ar ft nelli eom andar-enti the lor e m an da, 0 que ignarus, quam fa ifisafq u e in iu fiisieb cilio ’ the mat hanno hauuto mandato niuno 4 non n isaccuf.tio n ib us áV ifirio im peteretur, vt fe ' andireallag ue racon traT un hi.fenonperccca- apud Regem pB tgarct, íúam quc innocentiam ftontde i m o l d i T aeh ltis,iqu alieffen aeiisf fliA teftarctur.duos mifít adpatrcm legatos,vt ab eo quellefroniiete, furono neecjficati Jeguir effo A - caufas, cur tantoarm o um naotu illu e v e n illit, ■ ba* M m:(e , 0 andar contra qu-lh,per conferua- exquirerent .fequ c obfidcicidcm o ffe ric n t, dotiom dtU oStaio:in¡om m afttonjirrr,bilR edella nec feditiofi Vifírii iiiiquifliroas calumnias dcf e d e , 0 deuetienedelfigliuoio , 0 doppo fiúolje d prehendar. H i ergo Regem rogauerunt, vtad- Inqulfitiofud riformarproceffo'iontratiJuoVifir.per inue/iiga/ ucrfus filium fuum quam dil g e n tillim c in q u i-p ,/ cjb m jí la ca uja , che lui tnducefiidperfuaU trrvn tanto r c ret: quod fi c o m p e rc it ipium aliqu o p a d o ftlti, Vtfir m oto.Eraeffoodiato da tu t t a la C o r t e ,0 d a - perduellionis rcum fuiíTc, quinim o non fuifle ^ tuttiipopoJidelle Cfttadijoggette fipereffernato patcrninom inisobícruantiftim um fibi ipfis obdivilifi¡m olignaggio,0giudtcatodatuttiptrin truncato c % ite fupplicium irrc g c t,o m n c fq u e d gr/odiquelladignitd, doue tra falitoper lufin exercituum vires con tra vrbem .llarn ipfum q, e g h e 0 a d u ‘a!ion i,0 p trv n a terta fo rted ip rou i- filmin con u crtat; at íiinacCuíátionibus nullam denza nelle cofe dellt g outrnipublitijfi am o po>- deprehenderit veritatem , nc m otetur interfc* the haueua fempre fom m inifiratealliK é dt Per- d o tu in Sukanoium fa rg m n tm , & infamiam fifta n ou eim p ofle,0 noue grauezze ilacn den ella lioinu ñan i vlcifci m ortc tum i l ‘ uarii Salinas Vi» inquifiitiene¿che contro di ¡ui dal Rr fit fa tta ,i 20» . firii lui. Pe.fa,nn-i R e x o m ie . Su kano sp tou nv t f u alcuno che non diceffe h a w r lutcomrmfii' c ia n im , Corazani gubernate rc: fubdkos Abas queitum ulti per am bitiejo defiderio di am f liare M n i z t , omncs iudlCes, qú ftó .ts A in a g ift atoKO^niatteil Regno-alfuo gene’» , 0 forfe ptr tu seo n g tcg cu it, vol ?i quu a b ii' rc c re .q u o t¡farlcU u ard lu ,R t,0 p erfu ftttu irtlfig U u elo.íl tuló ap pcllaii. quouc giadü h bcri . b ip fs v c qualerro» hebbe m ai per»queflei/renateiram c: lit Abas Mirize , an t nqi am Rex Pctfia,«n vcduíhtpcu 0 pHtaíCtrtatotl Re rifel/e dtleuarfi ro v t P ro .tx H c ii/ itco i an exhortatas ü L s v n d‘ ap-. bq u im i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca RehtU A’ M pripefo Vtftf, ffi fargU m tíeavile a p B qBam fuetIt,neadbcnum T utcicH m frettt,futV cernedtíHbiiofuifquito. VfcipoiAhiu.deHe- qu eabm iu crfisrefpo n fu m ,A basM irizcabillis j r,,adtmontrordpadre, fitlfrateüo ,& firin u - haberi, tai>quam P rorcgem , coque nomine il. erdf vn amer ptrfettifimo, f i ogn' ‘ono eon le U- lum (emcciplum «ppcilare in edidis. nullum que erime dtmo/fri, quanto mali hawffe fintito di vnquam fe mandatum , aut im pedimentum haquelltfeffitknt.fidiqutidefidertidijan^t, f i bu ilfc, quominus ad T urd cu m bellum prodidimorte. Reflb Aboial primero gouerno: f ir i - r e n t, nifi cum T acblas fines turbarentur, quo terno tlRetolpadreiCaibin,ffi d ild d Tauru, tempore c o a d i fuetg ipfum Abas Mirizc fequi m am enrei Perfiani erano fiatiinuelti neUtci- & p ro Status confcruaitionc contra alios hoftcs udi drjfnCtoni <onfferaoza, che i Tur, hi atten- diraicarc: Ad fummam; dcuotioncm filii,fidemideffro a ¡oggiogarla Georgia, la principalmente que eximiam d cp,ehendit, mox aduetfus VifiriStmone, f i tl regnato Mamuchiar .iT urihf ha- um fuum inquircr,. fta ta it, vt caufam , cuctao. Deaetuft. ueuane peflt a i efeeto nuouifiinopinatidift- tos Regi motus fuafiíTet, perueftigaret Sum « « k^airi. gni,percio ht Amurath dtfeactiato dall*Certe m o od io Vifirius habebatur áto ta a u la ,o m n i. ú*r,ffi Sinan, haueaelette Generaie Ferrat, vno delli bufqua vrbium fubditarum populis, cum quia Bjtfiddella portafidltidatiordini,che<«adid cx vilifllm o genere oriundas erat, & ab oronifahricarReiugn, (fi ajjtcurarla firada, the da bus ca dignicatc , ad quam blanditiis,& aflentaCarsa. Reiuatondute (fihaueamddatedut fuoi tionib u s,& qu od am in publictsrcbusprouideaCapigt,(fidueCh:aue,con)ooot>.ducati,dMa- ti® genere pcruencrat, indignus indicabatur, nuohiar fudetto,pregando che voleft egltcendur tum ctiam quia noua grau am m a, no uaiqucim .quelfoccorfo mTefiufarendolepreuHtonidt^oh. politiones Regi Perfarum nunquam non fugteuaglie, chefitmerdnecejfarie, promettendogli gelferat: quaproptcrinin quifirtonc. quam adgrandihonori, fip rtm ti, dietndogli^ che tutto ucrfus ipfum Rex inftituerat , nemo inucntus quello haueuaoperato contro MahemetalP hora cft, qui non aircrurric, cos tumultus ab ipfo ob JÜO Generale hd pofio in obltuione./apendo qudto am bitiolam amplificandi genero fuo om ni a r eo» cau a quello faceffe. Ferrat danqueraecaltt tc regni cupiditatem excitatos fuiflc, ac fotfitaa ,1* ejfercito ordinario tenendo la firad» d'Am a- v tR gcm de im perio dciiccret,vtquc filium fubJia.(fidiErzirum capitodCars,doutfecelara]- ftitu c r c t, qui nunquam ciuiiBodi am-biiione fegna dt tutto i ejfercito, f i dt li pajfb a i Agia- ducefeatur: q u t dere certior fa d u s R c x , decre- Noxiutie'aalafi, doue drizzo‘ena Fortezza, preftdtandola uit amo aere procul á fc V ifiriutn, & c.ip .teplc- prehenditur, 4 ‘ altripochipezzid'artiglieria, f i di (oo.fol- d ere , quemadmodum extem plo executus cft. (fi capittpu. d a ti,(fi di li penetro dReiuan, luogo fotto lacu- Egccflus deinde Abas cx vibc Hct i p a tti, fratrira .(fi gouerno di Tofemach Sultán, (onord.ne di que obuiam p roced it, in tcrq uo s amor perfcfortificarlo,(fi rtdurlo nel poter d' Amurath. E - d iflim usrenou atuscft, fin guliqu ilachrym iso l e f e dunque tgtardini, f i l e cafe doue habitauail ftcndcrunt, quam x g tc tuliflcat fulpiriones Üditto Tofomach,(fi tutte queX ambito, chepote las,illaque fanguinis.m utuxque necis truculciiu* effer d‘ intorno d loo. braccia einfedimura, ta defidcria. Rcmanfit Abas ineodcm imperio, ifi dtfo¡ft:que¿i irrigado ton<hnramo d'aequa, rex vero Casbinum , & indc Tauris reucrfes eft. tht at feendtndodalmorett, che s'trgefopra Rei* Veram dum Pcrfic ciuilibus d iflenfionibusiauan, vadfcarirare ntU’ Araffe: cempartimolti uolutiagitabanrm ip ctantcs,forc, v t T u r c x a d pej^zid'artigliaria fopra le mura, (fijopra latorfubiugandam Gcorgiam , ac prxfertim Simorecdificata, f i vi lajcto 7 0 0 0 ,foldati fotto U nem & Mamuch a r ,q u i fidem abiuraucrav, dcjcerta d' senRafíd, (fi indi ritorno di jubito d bellandos incum berent, iidcm Ture® noua & C w , di nuouo nelritomo , <S StandoilAafiello inopinata confiliaadcftcdluni deduxerant. Ec0 «, Agiacilas GiorrtodCatsfuauuifoioch'drine- entm Amurath expulfo ab aula Sinan , Duccm gato Georgiano Manuchiar,al quale tl Re Am u- generalem elegerat F errat, alterum P ortx B afrat ce Id detti Capigi, (fi Ch-atu, hauea mddato iam ,cui iniunxerat, vt Rciuauum fabricaret, vilacafiédaperTfflu fatto trotar tl capo altChiau- a m q u e .q u x a C arsad Rciuanum c o n d u cit,tu f i • f i Capigi ,per ejfortatione di Simoneft era ri- tam efficeret, miieratq; duos Capigios totidem bellatoalTurce pentttedflfalloiomtffodeU’ ha- que C hia is cun» triginfa millibus ducatorum uercdgiatareligione.fichetrattenutalacffn- ad M am ichiar p r r d id ú , qucm obnixe rogabat, da quella hauer compa ita frd lu i, (fi Simone, vt vellet ipfe T cflis h x c auxilia fere, cu m q ; c o m Áche i.foidaii[diTefi'4 etano ptr abbandanare mcacu.qucm neccfla ium putauetítrao-mpararcf il,Forte,fenonjegliportauaí affettatofujftJto, poiliceb itura, maximos ci .honores & pramia, ondtffedifubitoIJfanSaJíadTefiií cen 3 0 0 0 0 . .certo aflcuerans.fc oblraionim andauiife eund a ducati cpmpagnandolo wa 3 0 9 0 0 , huomtni, qux cha Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Be Statté Regni Perfiai^eportoildthitopreficliodTeJtu,0 ritorntjfeneftréZ» hauer fintito da nemici danno dtmo■' ■ -----1»««/«, f i ¿olfepoi Ferrat fopra- paefe di Aíamu." chiar, f i dtüa ¿edeua, f i mando Rffuan B a f sacón IO o c o. foldati dfar ¿nacorreria fupra quello, f i quafifaeit a diJfipóU ¿Ule f i campag n t,file Cittadipiu ¿ cine, conducendo in capo ~moltiBrigioni, ficopiofobottino. Fattoqueflo riiornoia Erz<rum, dando £ ogni auaenimento prefio 0 diligenterapporto ad Amurat.ll PerfianohauendorimuatodnuoueedifitiodlReiuan, fiejfendofatto certo daTo:om achii0datum , cheErmicham , ilquale haueua fatte cosi amplepromeffedi farrefifienzadTurchi,fefofero paffati d quellafrontiera, non haueua pur mojfo vncaualloperdonneggiarilUroeprcito,foffettando di qualche inttüigela,che hauefft hauuta eolGemrat Turco, ftn£altrofeceprenderd.'tto Emircham, con ¿nferroaffotato appromiffatogli d gli occhi lopriub di¿ifia , fitoltiglitu ttii beni lofeceimprigionare,douepochimifidopofinilavitafua.Dallamorted'Ermichamnacque ¿nafubita,fitumultuofafoüeuationeditutta lafattione diTurcomani di Perfia, la qual f id tuttiglialtritapiyond'tüadiuifainlegioni,r¡stuehoneri, f i protectione, 0 grandtjfímeffe. ranze,haueua fempreripofte nellaprotettioned' Ermichampergli híuori, 0 efitmationt,che di luifaeeua il Re, ende ¿dita tale fcia ¿iura indegnamentead Ermieham/uccejfa, tmta s‘ accefe £ odio ¿erfo ilR e .f i il Padre, fcoprendofimanifeftamente nemica , 0 contumace fenza alcun riffetto negando d’ ¿bbedire a tcr,dichepih dbajfo dirb il fucctffo. MaFerrat hauuto ordine deAmwat dipafarl' annoprcjfimodNaefiuanluogogoutrnatoda ScJorapüam, fim ddartV ordinarioJoccorjo dTeflu,connuouicommandamentí mandatiper tutte le Cittadi deü' Imperio.raciolfe tutto l’ ordinario (ffercit o ,f i confuete prouifioni di biade,0 danari, 0 eragid in procinto di far partita per Etzimin, quando lt ¿ennenuoua, cheil Re Perfianohaueuaraccolto numtrofiffimo efferiitoinTauru, f i haueuarifolutodi venirlodritrouared Nacftuan per far battaglia , per il qual auutfo Ferrat diffiri la parí enza, 0 fct iffened ConfiantimpcU. llR e d i Perfia¿eramcntehaueuaraccolíc in Tauiie tlfuo effercito, chepoteua effer d: trentacinq¡ mila perfone,fenijlafattioneTurcamana, tht¡degnata, comefíe detto,nen hauet.:ii¿oluío fegmr le voglie del Re, il quale con le genti di TaurújSciraa, Caffan,Cafbin.ipoan, Gengz , A r '’ iaií, f i altri lu'-gki, coid unfiridottc cu pido di¿t..duar glioliragg.de l'urchi fferan do cht Síii.ne col ¡uo cognato M am hi-rj,bellato- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca qu *co n traM eh cm ctu m Generalera eftec tíc t,gnarus, quanta ratione adea peragenda com pulfus fuiflet. I g iu r Ferrar ordinario exercitu c on gregato v íx lc dedit,Amafiam verfus, & c x E rziio Carfiam pcru cnit, vbi totum luftrauit cxcrcitum ; inde vero ad A giscalafifetran ftulit, v b i arccm exftruxit, cui prxfidio im pofuit q u x dam aliatorm enta bd lica cum qu in gcn tism ilitibus: exinde ad Rciuanum pcnctíauit, oppidum fub c u ra , & gubernatione T ofom ach Sultaniconftitutum , h abcbatqu : in m andairsillud perm uniendi. & A m urathis im perio adijcicndi. Q uam obrcm h o rro s. doraoíquc, quas Arete noutd id u s T ofo m a ch incolebat, elegit, to tum qu e exfirmate. illum am bitu m , qu i centum vinas in circuitu patebat, muro acfoífis praecinxit, illas aquis irrig an do , q u * a monte fupra Reiuan c r e d o dcfcendcn tcs,inA raxcafefecxoncrant:m ultatocmenta bellica fuper muros difpofuic , itidem q u c in turrc.quain ex*d ificau erat:ib id em qu e ícptem m illia m ilitum , quodam Baila Ducc,vcliq u it; in deé v e ftig io C a rfia m rcd ta it , inque rcditudcnuocaftcllum Agiacalafi vifitau it.C atfiam accedens intellexit, abiuratum G eorgianum M anuchiar, cui Rcx Am urathcs cum C ap g ijs & C h iau s, q u o sd ixim u s, fubfidiam rferat pro oppido T eflis; interfcdis ij d cm ^ api^,ijs & Chiau fis,hortationibus Simonis á T u rc a d efccifle,& erreris fui poenituifle, quo 1 r e lig io nem m utauerat.totoquc commeatu Si fubíidio rctcpto c u n d a ir. terSim onem & fc ipfum diuififle: adco vt m ilites T eflis arccm d cfctturicffcnt.nifi cxpedatum auxilium ijs ferretu r; proinde expedía t fubito Ilfam Baflam Tcfliscuna 3 0 0 0 0 . ducatoru m , cui triginta m illia h o m inum affigpauerat, quibufdam debitium pr*fid iu m T cflis attuüt,redijcquc abfquc vllo ab hoñibusm om enti alicuiusdam no. Poflea Ferrat regionem M am ucchiar aggreflus, mifit Rifuan Balfam cum dccem milhbus mditum ad cxcurfiones faciendas, qui inftar fulm inis villas, & Turearumcam pcftfia lo ca, atque viciniores ciui tares diffipauh; m ultes cap tiu os,& co p ioía m prxdam ad caftra reportans. Q u ib a sp c ra d is,E rziru m reuerfus, c u n d a , q u * con tigerant, Am urathi; diligcnterfignificauit. Perfa vero, cum nouam Pyciuaniftruílurarn in u c m í ft , cum que a T o com acJ|p,&ab o m n ib u sceitior fadu scflet,E rm icham um , qui am plifllmis verbis pollicitus du Ermich*'fuerat, fe T urcis rcftiturum , fiadiJlos fines ac- mi punitao*' ccíliflent, nihil eftccifle, & nc vnum quidcm c- eulü,0 boa-‘ quum m ouifle , vt T urcicum cxerc.tum infcliarcr, aliquam fu fp ican sco fu fio n em , quam cum Duce Turcarum haberet,oullo téf oris intrruallo d id u m Efrircham um vin . iriiu ífit, & candente ferro oculis cum priuauit>bonifq; fuiss SKOC*- ReUtio lbtU*(odTurcdhaJlap.per darnotabildanno a . chtunquefoirfo Tefli ficonductffeptr foccérrerlo. . Sentito ia Con/lantinopeli t auuifo di Ferrat, A m a r at gli fete intendere, the continuaffe pur ta fa m a d ’ andar aN acftuan ali altrotem po.ilche tff güito da Ferrat ingannando i Perfiani, , chefiA uanoU iaipettando fenza mandar altri , ripari nellt Geo gia , t inutb ¡enlfa danno, o difiurhoperla Georgi;,aLory,fiTamanúfiuog' ■da di Simone Georgiano, f i r fiotb le mura ‘vtcchie,(aui le f o p , f i fortifico U rocca di Lory, prefidiano tl tutto di trecenta pezzid' artiglta, ria, (fi fuarJta d’ a I Bajid ai Gruia ton otto m iit pep ne.D i íi pajib k Tomani nellafoce dei . lo ftretto d fficile tra bofchi, (fi <iallepr¿ctpitofe. tag iando tt ogniantorno ptr molte miglia d det ,to bofciBpianto‘i n nwuo ferte, muniendolo con ceme pezzid'a-iigluriafottolacura di Napan Bajta co» otto mtla/oldati: Mando Reffuan con .doderimila foldati, cel fecorfo a Teflu, douefi ^enne k dar per Vaffillo Dautcham dt SimOne fa te llo .ilqualeeongionto con Mamuchiar, f i con loro quattro mil4 Georgiani, nelritornoaf falirno Ferrat, (fi attaccataina mortal battag lia , fi conobbe t inuitta‘iirtU de‘ Georgiani, quali tanto inferiori di numero a‘ Turchi,/often nere per granffacio lapugna, confpargimento dimolto (angue di ambeleparti,ma al fino cenuennt k Gi:>rg<ani ritirarfi , ependo fiato am mazifato fotto il cauallo kSimone,il quale miracolofa mentef i faluo a piedi. Refuan dipoifi ctndupe a Ferrat, (fi glirifertle cefafeguite, f i infiemepartironoperl<paefi della‘iedoua, (fidi Mamuihiar. Nelcamino Alltculiprigione, che Ferrat fecoconduceua, a cm i’ informapt della fir*da,(fi dellifiti di quelle parti,condanari dattallicufiodi,(fi con altre arti fuggf.^oenne Ferrat al luego di Mimuchia” con indicibili pati m enti, canfati perUdificoltk dei fuo lo alpeftre, fipertinuernata. Fer ilchemolt/perirono,(fi ,a m moltifurono dijirutti da Georgiani, togUendo di vitatuttiqueü’.che fisbandauanodaW ip.r(ko, ficome fu tolta aTalloli Sangiaccodi daffetto,0 ad Plomar Agk dellt Gtannizzeri di Damafeo,!quali (oniooo.perfone per faluarfi daüaneceffita,febaratidalcampo,furono tagliatikpezz.i da detti Georg.ani.Voltuail General foritfitar Zlifca , rnafifoUeuorae legenti G^pia (fi di CcfiantinopolifigUe lo prohibirno,fi‘io. lenio pur eglifermarfi tnquei difigi,da‘leditte genti fó!umultuariamtnf!tngiurato,(fig[i/urono tagliite le c r ie Aelltp >dtgltoni.toltiica. firati, menate ‘oialtdonneche fetohaueafemprecondotte,fiinjo.mmaignomiojamentetrattato, f i i n fine fupoifen^altrofare necepta.ter.durfiinEtifirum.PtrItqmliattiy.rgpgne. fifi* acceptis in carcere triífít.vbí duobus p o ft meafibus vitam cum morte com m utauit. Exm ortc Tureorna^ Emir hami fu b ita , ac tum ukuofa exorta cftfe- turbant, ditio fadiionis T u rco m an oru m : q u x fa d io in P ctfij prx ceteris D u cib u s, a quibus ipfa in legioncs difti ibuta honores, ac patrocinium iperab at, vnum Emirchamum ftkpiciebatjincoq; magnam fpem collocauerat propter honores, & exiftimationem ,quam apud R egem confccut u ' e ra t: quocirca audito co in fo rtu n io , quod Emircham acceleratum fu e ra t,to ta fa d io a d . ucr us R egem , panem qu einfu rtexn, negauitque,fc amplius officia (ua R cgi praitiruram , & con tum aciam , atquc inimicitiam amplexa eft, cuius exitus dicetur inferius. Verum Ferrat ab Am urathc anne proximo N acfiuani morari ( qui locus a Schrapchamgubernatur) & ad oppidum T eflis ordinarium fubfidium ferte iufe fu s , exercitum confuetum c o lle g it, & c d id is per omnes Imperij vrbes prom u lgatis, com ratum & pecuniam neccíTariam p a rau it, iam quc accin du scratitineriE rzim iu m verfus,cum o á tium a:cepit,R cgcm Perfarum exercitum T u rcis num erofiffim um collegiflc: qu o nuntio Ferrat difceíTioncm fuam d iftu lit, e a q u c d e r e C o ftantinopolim prius fcripiit. Rcx autem Perfarum Tauris exercitum fuu, Perfarm qu itrig im a quinque circiter m illium hom inii exenituti». erat abfquc Turcornanorum fa d io n e , collegc- lidm,(eieon r a tr h a c v c r o fa d io vexilla rcg ii,vc diximus,fc- tumacibm qui noluerat : fed R cx cum m ilitibus Tauris, Scirati, GaiTani, C a s b in i, Spaani, G c n g i, Ard ou oli.aliorum qu e locorum , illu c fecontu lcrat v in d id x cupientiffim us aducrfus T urcas,ea fpe dud u s,vtSim on ,cu m fuo cognato M anchia rO jq u in u p e ra T u rc isd c fc ia c ra t. fatisfuperque vitium haberet, quibus iufcftaret quofcuque, qui T eflis fuppetias ferrent. Gum perueniiletG onftantin op olim nuntius Ferrati, Am urath R ex eircn u n tiau it, vt fimularet adhuc famam alio tempore eundi in N ad iu a n . Itaque Ferrat deceptis.Pcrfis, qui ipfum cxpedabant, nequ cin G eorgiam fubfidia vlla m ittebat, a b f que vllo damno vel im pcdim eto per Gcorgiam fc Lo y verfus conduxit vcrfufqucTam anis¡qu? loca olim Georgiani Simonis c r a n t, vbi vetera moenia inftaurauit,foiras pnrgauit, Lory arcem perm u niu tt, quam trecentis bellicis tormentis auxit prxfidioque im pofuit Ali BaiTam G r x c ix cura o d o m illibus h o iiin u m . In d ea d T o m anutnfc con acrtit ad fauces an gafiiaru m , inter* q u e iylu as, vall.cfqu(e prxcipites arcem fundaui ',quam centum munime torm entis, Prxfidc N aflano BaiTacum oclom iH ibusm ilitura. M i, . fit quoque Rcfluanum cum duodecim millibus Georgtaner» • hom m um T e flis , vbi Dauccham Sim onisfra- bt¡lica‘vin ■ ter in »! Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B e Statu Regni Perjia. fifttprimdolRfieUsrieedigtneraUto.laqueftom tToil ReTureo hmta rifoluto d ittn u rla defiJerata imprefa dtTauru, 0 » o » f ¿mando d'hauír perfona piit valeuox di quella A' Ofman B a f k , dicuiportauagrandiftmo concetto, haueadeliherato dichiamarlo allaporta, 0 tle g . gerlo Capitana Generale inquefia ejed itio n s priuandoueFfrratBaJ?d,ondeJsdtCapigi,0 ChiatísperSirum, 0feeelo útnirea Cofiantinopoli,ordtnandogli the lafciaffe infuo cambio in DemicarpiperfoKaconíirolo diBaftd, 0 in S u machia vn altro B ¡ fa , ilche da lui tjfeguito p crlaviadi Mengreüan,0 Caffa ,paJfaadecon leGahreil M ír maggiore, captib a Cofiantiucpoli. NeW entrar diUí Meng<ellia,fit ffa ¿toda i i o o o . Tartarí, 0 comba.tendoliruppe, cerne voflra Serenitd hard nttfo daüi Ciar ffimi Batli.AídchifoJfi che mandajfedefti Tartari adaffalirlo,0lamorte delTartaroCumam ,lapriuattom di Sciaus ,a ü ’ hora primo V iítr,0 L'af¡óntíoHed’ Ofmanal Vifi>ato, cotila fuccéjftone del nuouo Re Tartaro non tacca d me hora di fáu irh : maqueüi Jppotttndo come note , 0 d m e m n jetta n ü , rítornoddireehechionto O f mana!l\portafi*nominatedalRefuoprirr.oVif lr ,0 eletto generale dcB' ■ fferciti per TAurit, 0 cesi eglipartitofi di Cofluntinopoh, ando d fuernare ».«/?# ; 0 d i Si»0*,doue fltrattonnefino aÜ.%fine dt Lugl o, cht acquettatointuitoquellorumert, che fifecein Coflantinofoli ptr queUadugratia oc.orfaaUa galera delfigliuolo diRamadan,gtdBafidA’ A lgierfiparnperEriOJum.douefattalamajfadíIle genti,0 delleprouiftonidaguerrafileuballipri.m id AgofioytonnomediandardNaciruan, 0 pafsbvtediCarSj0 Ghi¿lder,0 capitbaUecampagneCalderane,doueftcelaréfiegna,ltcenHando ^Oooo.fioldati, quali nonvoUetendur f eo, 0 fegutilfuo camino ce i$oooo.fildat ida J a . da,oltra legenti feruili,0 matfiranze. Pajpite leC iu d d tC cí diMara»t,0diSoJfian,dalqual I. . 7luogo fifiopcr/eT au rií,fu lleo I' ar.tiguardia,che eradt lo o o o .fo ld a t i f i caío/opra certi giardini, per diftop' ir tutto ilpaefe, 0 c efifíorren d o.0 aprendo laftrada, 0 fa lia n d o la fa m e , con le (refih eú iu en d e,capite alpozo dell’ acquafafia, doue f u improuifdmente del Prencrpt Perfiano defiru tta. Haueua il Prencipe, ú diialaú en u tadi O fm a n . dUpofio di U feiar chiara fa m a del fuo ú alcre, 0< r.on hauendo potuto raccoglieretanra «;///í¿ip<ría de r«ri:fl»3a « » / ,c ¿ o gli hafiaJe per attaccarfcoperta battaglia, era rifoluto dann'ficarecon occulti, 0 improttifi afif a l t i , í í j f retío Turco, 0indcbclitolo, tentar poi cen apertabattagliaívltimaforte. Conogni xtatumacia dungut dt Turcoma»í,da!ÍReera fiaio Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ter ¡o clientelam fc tradidit. Sim oü’aUtcmSc M am u chiarcui» quatuor m illc Gcorgianis fccam m ilitantibu s, ia reditu f errat B alfam pggrefli,cruentum praelium com mifcce, quo inurd a G corgianorum virtus explorata fpedataq; ;cft,cum inferiores numero T u r c is , lon g o temporis fpatio pugnam íuftcntauerint, cum maxim a fanguinis vtriufque partis profufions ; at , G cotgianis tándem neccíTc fuit receptui cañe re,cum equus,quo Simón infidebatúnterfídas^ ^ ^ "^ fu iíT e ta d e o vt pedibus falatem íibi noa fine om niam adm iraxionc quxfiucrit. ReíTu.'.nus in . tcrim ad F crratperrexit, q u x q u e g c ü a fuctant, ci fign ificau it; qui vna per regionem viduae, & M am uchiari difccflem nr. E x itinere captiaus u ltcaA lyculi,quem Ferrat circu m d ucebat, vt vias.fitufque regionum doceret , corruptis cuftodibus, alijfque artibu s, cuafic: Fcrrat igitur per incredibiles m olcftias & aerumnas , ab byem ali tem pore, foloque alp eílte enatas, ad loca M am uchiari peruc.iic. Quam obrem petiere m ult i , nequc pauci á Georgianis profl g ati fuere, omnes fcilice t, quicunque agmen defetebant, vita fpoliaban tur, quem adm odum A in tetcm p tu s fu itT á llo liu s Sangiaccbus SaíFctti, ítem ^ H o m ar Agá lan lizzet/'tum D a m afci, qui anjbo fimul cum tribus mill.bus hominum , vt a n .no.n,x penutiam ¿ffugcrcnt, acictn relinqucntes , á G eorgianis i u c r fe d i funt. V t-iz a c m 'E x e n itiía n Generalis C ü fcam m unire, ícd G rx ci, & C o n - tecedere,fiut .ftantinopolitanim ilitesfeditiofc id vetuerunt, /«¿/í?»»/»*cum que illc in eiufmodi incom m odis perdura riculo/um. re v clle t, turpibus in iu tijs a íF c d u s fu itá m ili Ferrat dm itibus : tcntorij fiquidem funes pxxcid em a x, Utibící conpecora ab egeru n t, eiufquc m ulieres, quas fe- ttm ptu i,0 .cum d u c e b a ra b d u x e ru n t; ad poftrcm um o drege depom ni ipfum ignom inia affece ru n t; proinde omiíTo b e llo , in ErziriutnTc fubtraxir. Obquae Ofimantte dedecora á Rege D u cisim u nercp riu atu s fuit. Interea Turcarum Rcx Tauri* vrbcm ,qu od dm cupiuerar,aggrcdi.decrcuit.<cumquc ncminctn o fm a n i Baft* v ir tu tíanteferret, quem m axi me honorabat, ad Portam ipfum v ocau it, & huic exp ed itio n i, annoto Ferrat Baffa;piiefccit: quam obrem mifíís C ap igijs,& C h iau fis per Sir-, uaniatTjiuíIrt.vt C onfiancinopolím ven rct,rclinquctetq; fuo loco Dcm icarpi hom inem cum titulo & auaoritateB aíTíE & Sum achix fim ihtcr alium eligeret Baffam : quibus rebus pcta¿lis , ipfe per M cngrcllanos. & per C a ffa m , fu perato triremibus Ponto , Conftantinopoliin vcnít. Cum vero inM engrcíIiam ingrcíTus fuiffer, duodecim m illia Tartarorum ipfum aggrcífi, abco¡fcliciterdifie£li fuere qucn.admodum Sereñirás Veftra á ClariíIImi, Bailis ccrtiorfaifta Rr fuit. Relatio Íf4 ftatora ceo tícM efu ífm e, ifclufo TeiUri, (fi foit. Vcru'tn qu isfu e rit, q a i Tartaros iTlos i» le lor9gÍMrifdittioai,eprtitt daquara- infidijs locaran, deque morte T artari Cumani, ta0ttoi»foooo.fitdati,(fidiqUfJlieraCapita- dcptiu acioncS ciau íi tune primi V iíirij, deafe noil Prencipe,fudetto.ASpettb dunquefra quefii fumptionc huius Ofm ani ad V ifuiatum , deque giardiniUprimefquitdre Turi^jehe y(fi tune noui regis T a rta rí fe ecelfione, ad m c non perlediflrup, compugnatofjlo daiíooo./óldaii, tinecfcribcrc. Q u ib u sr bus tanquam Herni i s nemf ugi c t i bus j &adr ac i i . i ni mc ípcdantibus, aniddPaa're,Joeí0n l‘ e(fmkolianaaccampaío reiid is,a d in ftitu tu m íerm on em ieue;to. Of- ofinanut,! ductmigha/opra Tauru. IntefadaOjmanla manusadPorcam ad d ud u Sjiu itaR egeprim us bellumPttf, firaggeaU .vanguardia, fubito ffe d til Bafsa- Viíirius deledus , &. Generalis D ux cxeicitus cnm pJ,] Cigala,ílB4fsaCaramitC0n<iintimilaptrjeat T au rici declaratus. Itaque C onftantinopoli “ pirStendiearquefiaprimaeffefatiqualimarchi- pro fcd us ad fines Anguri in Am afia hybernaando veloci, gionferoal detto Pren(ipe,chean- u it , vbr vfque ad fiuem lu lii menfis fefc conticor nonera arriuatoin ficuro , f i attaicorno il n u it: & tumultu illo , qui C onftantinop oli agí. fatíod ’ armtduehoreinnamjla notte ,* (fifino tabatur o ccafionc triremis filij Ram adam i o* aüofcurodieJfanotteficombatíe, con<«niuerfal lim B aflx Algecii, Etzixium verfus m igraait,vealamitade’ Turchi-.perciocheprima che fo ffz j bi m ilitibus , cunóiifquc ad bcllum ncceflaiijs fera,ilBafsa Caramit dtflrutto tifuggtaliipadi- congregatis,prin£Ípio fcxdlis, cuulgato rumo■■ ■ Ofn tan, (fi con íombredtlla notte fect rc,fcad N aciruanum contcnderc,pcr Cbarfiam glionid’ & C hicld crin campos Calderanos perrexit, vbi Hmedefimo.ltCigala ffogliato di tutte li fue ba i t , f i fino de'fmicauaUi,cheliveniuano mena- luftrato exercitu ., quadraginta ^ m ülia militum lidietrojfi deüifuoifehiaui: talche il Pr*ncipe.j d im ifit,qu osno luitfecu m hab ere, iterquepropfftmáfe^wjín^wjTí^iyepiífírMe/e»*.. O/man fe.cutus cft cam centum quinquaginta millibus percio aonrtftbdi andar fotto Tauru , doue T arm atorum , prxtcriixas & calones. Ciuicati- Et Tem atcampbduemigliaprepqueüaC lfta, (fimW. b u s C o s .M a r a n ti, ííS o ffia n i fuperatis, vnde '«i** atcamparfiAlyculiCham GoutrnatoredtTau. Taurisprofpiciebatur. extemplo fpcculatorum rkvfcitoconquattromilafoldati,feorfevelocif- acies, q u x decem m illibu sconftabat, in quofJimametetuttielatideü’ eJfercitoTurtOjfidie^ d am h ortos d efccnd it, v ttota m regionem cxdtglidi molti dannt, fidinuouo pajfatalame- ploraret: itaque excurrentes, viam qucaperienffanottej^efct conmaggicrfeguito di prima, calo tcs, fam em qucrccentibus cibarijs cxfa iantes,, Jopradttt* effercitOjfiammazzatoilBofsadel ad puteum aq uxfalfxpcru cncre, v b ia Principe Maras,diffipb tutta qu’üa banda,ponendo mol- Perfarum cr im prouifo d iifipatifent. H ic Prinlottrrore a Turchi, (fiabbando natalaCittki cep s, aa d itoO iin a n i aduentu, famam virtutis doue'hedeua non poter effer dtpfabafieuok,firi- fe x q u a m longiifim c extendere delibcraueratj ítrbaüipadiilionidelReüamatíinafubito vna cu m qu cfatism iliti*ad n eccifitatem o b d iico tgroffabandadige'nteftruile,(fidipiuVtli[oUati' diam T urco m an oiu m cogerencquiuiiret,cots. bramofidipreda,fidi‘)iuanda, fifen'faíicen- filiu m iniuerat,Tu rcicu m exercitum clandeftikA dei Generale,ando per entrar ia-Tauru,doub n is, calidifque aggrcffionibus diucxarc, quera alliportegrandifflma rijfceffa: percioche terrieri fim ulatquecxtenuairct,cxtrcm am fortem tuñc potetiareggerl'armi ,piutofiochereftarefchia- aperto M arte tentatutus erat Etfi igitur Tureo- FarhiUm uicombaHeromffauentofamsnte. Talcheque- man¡ contum aces perftitcrant, Rcx cx fuis ter- vfmtÜ, fitprimebandenonbaflauanoperentrareledif- ris,excepto T cila ti & "H cri,aliifquc iurifdidtodeüi,fchtaui, che trano cola corfi. nibus, exercitum collegerat ad numerum quin.fefe,feipadroni . . w n ¿ i haueffero aperta lafirada, fugando i Per- quaginta m illiu m , qnorum Dux ipfc Princeps . fiani, i quali trattofifotto le cafe, daüefenefire, erat. E t expcdatis primis T urearum cohortif i neUiriuolu dtllefirade,con gli orchi, fiq u a l - bus,ipftm inter hortos d id o s pro fligau it, cum thearchibugioapportauanoa quefiimortaldd- fecunanon amplius duodecim mille mdites hano.Contutto ciofigukne moltemorti,molfepre- beret : Q g o egregio facinore p c rfc d o , vctfus de,(fi molte tattiuitadeÜi terrieri, f i furono co- caftra regia p errex it: Rcx enim frater lOQoa.doniaU' effircitoTurco,denne,giouani, (fiani- paíTuú fepraT ausis caftra metatus fuerat.Intcfe mali conmolterobbzj. fe d a cU dcprim x«eiei,O finan us illic o BaiTam Ofman in tanto tireondbla Citta, chef u poi Gicalam , & B af& H tC aram iticu m vigin tim iltre^bolte miferamente faccheggeata, (fipefefia libus hom inum cxpcdiuie, vt primum hoc dafabricarelaforttzlja, tingendoigiardini , f i l e m num rtiatcirent,atque vlciiccrentur: qui persafed A lic u lf(fid i Emircham ,(fiinquelle‘éi niciifim c Principem m ftqu cntes, eumaíTccuti ^ f e m h ‘.artigliaria,d9decimUafoldatifonoil y u a t, a n tcq u am in tu talo ca fc tc c e p iifc t,p r« ' flo qu a; Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca k B e R t a tu ^ e g n iP e r fiA ^ eummanit d* Gmfet Bafi» slhtra di Tripoli, ^ ogHtproutfiont ntcffiriuper il¿itto.M--cntre 0 f i mendeua tUafabrUa, hauiudo i P,rfiani irrufo cht Ofman eru caduto amm alato,tanto piu arditi¿enñtr» drinoua-elebattaglie. Ptrtie.he il Padre con Alyculi i 0 altri Capi cosfeguito di Aoooü.ptrfont s'iauio ¿erfe l’ t(ftnito d Ofrnan madanda cinqutcento foliati d fearamucdare, f i far moftra. Ofman intefo vn tanto ardire,auuifando chefojfegroffahmdain lor dffefaJpedi ii Cigala, f i i l Ba,sd dt Caramit con tre ta mila perfone,i quali caritatijopraidettilipofero infuga,md dt nuouo queUi¿oUortto,0 que fit di nuouofeguitorno, 0 cost ton quefie ritiratt fintefurono tirati i Turchi tanto lontani daW e f fercito d' Ofman,chel’ artigliar a non poteuagiongerliydeut in ¿na certa arcera dt Colli faroao daPerfiani terribilijjim emente ajfaliti congrandijfims mortahtd de Turchi, i quali impaurati dalnumerononcredutotanto grande dt nemici p.u che al combatiere fi diffo/cro aliafuga,ripi r fandone grandiffimo danno con poca p.rd'.tadi Perfiani, i qualt hanrebbono Jtiwto 'adtftruteionediqu‘ lÍ!,felancttenenfoJf:;oprag:b a chi gtorni dippo conefiendo the i Turchi»rano di gidtndtboliti di ptit di trenta mila falda: i , 0 certificafo deSa malatta d’ OJman, th' gni di ¡i fateuapikgraue, tonffub dt far nuouo fatto a' armCfOnde foUeuato tutto C eff r:ito con j ^ooco. fimijftinHanzi, mofiracdofidTunbi,o-dinado che tl reftoftajfe lai «Spettando prontopota di ftofto. Ando dunque, f i mando dufida,ad Of man,con dirgli,(he s’ e feldato vftifca, th' eg’igt¡ fardtotcare lafua viltd. Ofman cheper la malatta dilperato nen pete, .mandoilBafíddi Caramit, come Generale, 0 fuorapprtfentante, f i con luiil Cigala,ilBafsd deBaCaramania, il Bassd di Traiifonda, 0 tuelti altri Bafsd, 0 Sangiacchi con 6 0 0 0 0 . ferfoae. ll Padre Perfian» moftrb temnetanto gran numero fiattdandofi ritirandofino che po te dareil fegno a' fun (he I' affettauano, f i cosi fifíte attaecb la battaglia con T u r hi,0ponendofintl corpo dell' eJJerctío,taglfp la tefta al Baf. sd Gencraledt Caramit , f i quellafopra ¿nalaeia ando agitando hordiqudffir dild. Turchi ^ifle il loro Capí!arto mono, 0 ¿pragionti dalle hanitnafio-e, nonfapenano pfureggire aÜapu groa,0 uÜ' incontro i Perfianiprefo maggior ardireattend uano alia ¿it torta, la quale tnnanzi che ll Sol:fojfe d monte,fie di Perfiatá,con !aprigitmiadel Bafsd dt Caramania. con U mortedel Eafskdi Trabifonda,di molti altri Bafsd.0 Sagiacchi, fid e lli foldati priuati intorr.o afrenta mtla. , Stfurti Ofman in fined zTtm 'u , 0ando d dan- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca # ff lio qu c com m iflo dnaÍMis an te n o d e m horis, vfq; ad nodurnas tenebras dim icatum fu it cum 2>w£«r«riu gen ti Turearum ilrag e : nam antequam ad- carum iterM ucfperarccTct, Bafla C atam iti ad tentoria O f- preffigatL m ani fe con ucrtit.ted u fqu c vmbris fugam contin uauit.C icalla vero fuis clk o rtib u s , im o futs ipfius equis,qni fequebantur,fuifq;feruis cxfpoliatus fu it;ad ec vt Princeps fum m o gaudio g c ftiens ad paterna tentoria fc conduxerit. N o n ideo O fm anus m oram illam interiecii, quin re d a ad vrbcm T au ris pergeret, vbi duobis procal m illiaribus caftra pofuit; dum veto caftram etar e tu r , AlicuL C ham T au n s Gubernator cgref- ^ vrheTms fn sd c vrbc cum quatuor m illibus e q u itu m , inTurtaéncrcd ibilivelocitate Turearum acicm ab om ni f ff in tm . laterc laccífitam tu rb a u it, dam nifquc escultis affecit, & poft mcdiam n o d c m de in tegro maio rin u m c io ite n im c g re ffu s , in crcrcitum hoílilcm inuedus.B affam Matas in terfe cit, e iu f quc turmas difllpauít m ultorum Turearum terrore ; & v tb e re l d i,q u a m haud fatis m uni tam, neque drfendi poffe co g n o u erat, ad regia caftra fefu btraxit. Poftridic mane Icruorum; ggZ vilium que hom inum frcqu :ntiílim a prx d rn d ia u ita , iu iuflu D u cis , T auris ingredi ^ te rta n it, fed vehementem rcpulfam in pcrtis pííl'aeft: nam cines arma trafla c potius duc€tes q i.'.m mancipes fic ri, aceriim c pugnauerc. Icaque fiimae i.* cohortes vrbcm fngrcdi ncq u iu iffe n t, nifi fcruorum d om ini, qui illuc ac currerant ipfis apcruiffcntviam , Pctfis fugatis, q u i fub d om ibu s,ex fcneftris.in a n fia d bus v ia rum ,fagitris &: fclopctis m axim a Turcis damna inferebant. Innum era nihilom inus ncces.piaed a , & capciuit-tes ciuium aggregaban tur, & phíiique eorum iuucnes, mulieres , animalia, 8 d exercitum Turearum auedla fucrc. Interea 3 Olm anus vrbcm circu m d ed it: quae deindc tcr Ture». mifcrrim edirepta fu it, arcén que exftruereinccpit,m uroque cinxith otto s,d om o fq uc Aliculi,& E m irch am i,ir. quibus pleraque coü ccau it torm enta cum duodecim millibus militum fub p r a f d ; ra G ia ffctiB íffa T rip o lis, om neraoue com m eatuum Hcccffariam copiam reliqu it D i ílru du r»attollebatu r,cu m Pctfxintellexiffent. (yfinanm ¿ Oím anum m orbo correptum cffe,coau dcntio- ^ . res p raliatenou are.N am paterR cxcu m AlycuIi alijfque Ducibus, totoq; excrcitu, qni viginti ir.illibus hominum fon fta b at, aduerfus exerci tum O fira n i con tend it,q u n g é to s milites pram ittens,oftentandisvinbu s,& vclitand ' giatia. Ofm anus tan tam audaciam in'c lipcns, credcf- Hinchofits qu e,hoíli'cscopias num erofiorcscfl'c.Cicalam , audentiortt. &BaíTam C atan iti cun, trigin am i.hbus drle d is m iiitib u scxp ed iu it, qui in hoftes p rru c d i infugam ipfiss con eccrunt.cum quc itcru m faRr 2 cicm Rekti$> Sanchajfan, doue mori,0 qui úennedinuouoil Jo» i aTurchiiuilfa ' 'T'-— X Jl JT-,Perfiano a^combatiere, effendo d i o , 0 liconduff;ro 9m .1 8 0 0 0 0 . cameli 0 muti carichi di fichiaui, 0 di rohbs della pi da di TdurU, 0 en m ti neli’ efferato,fcorrendo finoQypralacaffim ''m ^ ,0 deli artigliaria,diedero isejpliia hd danno. Ofmanprima ehe morifft, lafub Generale infiuo luogo il Cigala, ilqualed'ppoquefla vltimaperdita,partidi Sancaffa n ,0 /in u ib verfo Salmat. L» feragiontoal Toi rente d’ aequa Salamuflia/attendo , 0 l a . notte d Taire Perfiano caualcbditro d ilu i, 0 toto. to., / Jo\ P lamattina ntlleuaripadigliom affaltbi.effe tito di Cigala, ma eonfortuna infolita. Perciod>e il Cigahtemende quello ehef u , nonvolle chef i leuaffepaJiglioni. nef i cartcaffifoma, (es primanofuffetotuttiifoldatiinarme, 0 l’ artigliarh a!i‘ ordtne.. Venne il Padre all’ affalte, wdici»/’ ^^/^//^^/*/*:/»^!!^!/;»/!), £5" iacentrato da tutto l’ effereito,riceue aneor dan~ noyfebene nenmancbd' vfiarMfegni manifeftk 0eJreJJi di valore:. Fenne poi il Cigala d V A n ,0 dilicentib, T ' tffehitotutto difirutto, 0 difflato.- Atteferc doppo que/io i PerfianidreuocarlanationeTureemanna, 0 i l RemedefimcfcriffedMahemet Camlettercj.tuttepiened‘ affetto, per tequah venne, md pero con animo maligno, imperoche era ri oluio di .dimandar Thamat fratello dei Padre per capodeUa fua natione, in luogo di Ermecano,0hauutolo, chiamarlo Re, ia dijfreggio dei Padre, 0 dei Re medefimo:. Venuto adunque, 0 dimandato effd Tama* Ufueonceffo ^ ^ attendendoficon terreno ad empir la fofia .per dari' affalto dPirtefatto.quando suúptubel-hjlmaligno MahtmetfoUeuata tutt» lafat-. sionedinotteifiparíicoldeiiO'Thama*i 0 f i úolfiedCaíhinconiatentione difar publicar Re iffoThamat. I lR e ,0 d Padre ai>:(ituttala P tfia fient'i di quefio mtabdefcoffa .' p e> o fu ; iaterrottala debita ffi)ü¡ . . . Forte, 0 s\ofpUgnationedel empiquel Regno d idijffnttone0 ,ditumulti%: purfiiaeceffitatoilPadredleuar cofiintrinfieo pericolo'Jaondeacco mpagreaio dapiufedtliSul tanijconfeguito di quattordeci mila foldUti ,feguieffi Tureomanrj,0gionfeli di qua da Ciub¡n,gli ejugnb v0 fatta tagliarla tefla a Mah m et Cam , 0 a Calift ^ Sultanprefie , J il ,fratello Thamaii0lómandbprigienein Chat», 0 r i~ dottiin Coibinyattefekfargentepet rit ornar Taurit, Stettt'úPadrein.Cashinfinoilmefedi-. L u ffo f nelquil tempe riduffeapace i Tureo-m »nni,0ractolfegentidiH eri,0diZiilan,0 tantofe¿echeriduffelaPirfiainúnh»e,quales mai ia quefia guerraéfiata.RitornatoaTaurk difieffa Salmae, 0 trueidate legenti di quel Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca cicm vcrtiflent, dcouo hi in fecu tifu n t, ficqu®1%•V■ t«^U.»/*».4« iimufotis ft r*1II ! #»f Í C Turcaeab T" 11t* U cxcr. AV ^ ^. fugis huiufiuodi itu O fitia n ip o c u la lle d li quoQfquetormenta bellica pertingere non p o lfc n t: pofteaquam in quodam m ontium finu delati fu e re , P crf* cos terribiliter aggtefli , mife.abdi ftrage trucidau eru n t;.T u re* vero inopinato hoftmm nume ro perteri iti,pr?lio relid o ,terga verterunt,m aximaque damna retulerunt m inim o Petfarum detrim ento: qui hoiies acrius infecuti fuiflcnt, nifi nox pr*lium direimiffet. Paucis poft diebus cum exploratum cflet,Tureas triginta millibus sk/'vCP íT#»*j D liil /'iwmquc mii a O Tr»-» hom inum /íímirti’ diminutos efle üccm Ofmanum *g re decumbere, & quotidiegrauius * grotarc; decrcuerunt P erl* iterum cum hofte manum con fcrcrc: Quam obrem exercitu vigiuti quinque millium in ftru d o caftram ouerunt, T.urciiqucfefe obiecerunt, poftiem am acicm h au d procu lconftitu en tes. R exigitu rca■ ftra moucnst Oim anum ad fingularc certamen DuxDucm !' prouocauit his verbis,fi m ilcscflet,in campum prome». ptodirct, vbi vilitatem eius probaturum ie . of- Sedalij fén ic rc ^ O fm a n u s -,q u ip ro p tc r* g ritu d m c pro-^awaM»/!. d i r e " n po terat, mifit BaflTam C aram iti, tatü lu tm ’M ,. quam pr*fc£lum Generulem fuiq; ,viccsgcreni ► tem , cumque ipfo C icalam , Balfam Caram ai ni*,Ba(Tam Trapczuntij m ultofque alios Baifas,& Sangiachos cum 6 00 0 0 . hom inum . Pa ter Pcrfa tam ingentem numerum expauefcere v ifu s c ft, pcdemqucrefercns, doncc ad fuos, á quibus exped abatur, perucniret, dato fign o, manum coaferuitcum Tuarcis.&inm cd os ho« ftcsirrucnsB afl*;C aram itiG enerali caput atnputauk.ipfum q lancc* affixum hac atque illae circum tulit.-T ure* Ducem fuum occilum cernentes^ & afub fid iar)ism ilitibu s, qu ila teb at,’. ia c c íliti,iá m p u g n * impares videbantur.-con* tra vero P erfefadiau d en tiores vidoriam profcqu cb antu r,qu *ante folis occafiimPerfis obucnit,capto ettam Bafla C aram an i*, intcrcmpto BaiTa T rapczu n tij. m ultifquc sliis Baflis & , . -Sangiachisipiiuativerom ilitcsad trigintam il- ” " i ainterfcdifuerc.D ifccifitO fm anuscxciuita-^*^^*”*** te T a u ris, & Sanchaflanum m igrauii, vbim or-'” ”*^* tUBS cft-, hucquc iterum Pcrfa,dim icaturus aduenit. cum iam iam T u r e * difceíTuri cflent, quibus duodeviginti m illia Cam elorum atque m u lorum abftulcrun conuftorum feruis& p r* d aT au rcnfiexercitu m q; penetrantes vfque ad im pedimenta atque torm enta incredibilia da-Oy^®” * ' mna hoftibu s intulerunt. Ofm anus antequam m oreretur,Cicalam ,Generalem fuo loco crcau itjq u ip o ftv ltim a m h iin c cladem SancalTano d ifceint,& Salm as vcrfusp rofed uscft. Vcfperc illius dici cum ad torrentem aq u * Salamuftr* pcruenifl«t c a U a metat®cft, at Pcrfa pater^poft il Be StatuRegniPerJídl -^17' illucn c q u ita J t R m aB cd iei > dum cén vafsre c í c j * g-nttu r , c x c c itu m C ic . I* adortus cft, (eu fortim * Ptrjat in foü .a N á Cicala f'u'picanSjquodffdum eft* no lu it vt tentoria collig eren tu r, neq;iumen» t s im pedim étaim ponerentur.niíi prius omncs milites in arm is,to rm cn taq u ein ftiu d a eflcnt. V enit igitur Patcr R c x , fed in ca aggrcffionc to im cntis peíTimc h abitus, poftca ab exercitu torto laceílitu sm aiote dáno affcdu s, ctfi rr.aH ifcfta& expreflavirtutis argumenta pra fc tu lit.E x c o lo c o C ic a la Vanum m igrauit vndcex- _ requejíi moti di Leuante, li quali veramentefe ercttum v ald e afflid u m ,ac miferefc habentem puo fferarichetenendo i TurchiquelFortehab- dimifit.Interea Perla nationem Turcoir.an, m binodadurare,ftperchele¿ntorie,gUacquiJli, fibi eonciliaiccu rau eru n t, ip fcqu cR cx M ahc^ " dut ■ e , apporta in- m ct C h im o literas hum anitatis & officij pie0" il■ mantener le guerre pofft Easfcripfit : propter quas ad cum s c c c ffit: vc felen d ft,0 ffe r a n z a n e i v in ciíori:0 ¿ orri» foirum animo pe rfid o , nam Tbannas fratrem p a f e Am uratpenetrar finod Casbin, b almeno , d L ira o , come anco perche i P erf ani tanto ingiu- tris Regis p r o D u c c fu a nationis r o g u c decrcuerat loco H crm ican i, quem cum habuiílct tia ti 0 dannipcati non defcenderanno m a id .................... ^ R egem ipfu m ra lu ta rein co ^ ph iptu m p atris itonditioni di^................................. pace con tanta loro ¿ergogna, perdita, f i come Hall' incontro ticuperando effi pfiufque Regis deftinauerat. Cum igitur ipfum Perfiani ejfo Fórte,fipub íemere,chef i debbapor T ham as pctiiíTet, fuit illi con ccílu s, fum m oreinnegotío lapace, alia quale con la dijlruttio- queftudio ac diligentia arcisT au ris txpu gnanediqueUa Forlezza, Perfianifi Tur.hipo- tio parabatur,dúm qucfofla im pleretur, & fpe* triano defeenderefácilmente. Turchi conten- expugration s non mínima fu lg cre t, M aheíf deüefortetzefatte in Siruan, finellaGeor- m ct,qucm diximus, toca fa d io n c n o d u fublegia, f i dijjerati di poter far cofa verana, f i uata cum eodcm T ham as difccffit, Casbinum Perfíanifc»richidi¿ergogna, f i d i danno, per que contendit,eo animo,vr ipfum T h a tra sR e* la vituperatione del detto Forte,tanto p íu ch tj gem acclamaret. R cx & P a te r , im o te ta Per- gfdtrodit'oa Amurat con il continuarla guerra, fard necef- - fia hinc notabile fenfit detrim entum , qr a dc re . fitato,vokndo fabricar noui porti, cymaminer fpcrataarcis expugnatio deteliéla fu it,illud qu e gli tdificati, poner mano ad altre cajfmde, non tegnum tumultibus ac difTenConib. rep letu m * potendopiufuppUre quelladi Altppoalle paghe eft ; & nihilom inus ipfe Pater intcftinum hoc ditanti foldati,pofiimlUdctiiforti, f i hauen' periculum am oucrc c o a d u s , cum quatuordedoanco eligid quefi’ anno tolto inpreftito dapri- cim m illibus hom inum , &ñipatus Sultanisfiuatimercanti d' Aleppo 6 ooox¡.d u tati,0ha- dcprasftantioiibus , ipfos T urcom an os irfecu uendo la pelliUnIja j 0 Ufante mortefeguite ne tus cft,ilJofquc aíTccutus,antequam C asbínum ¿ie(jertitt,la gran copia dtbiadefempre a' anno perucnirent, expugnauit, & M chem ct C? m o iinannoracceltfperíeffercito,eaufatidumolti tem quc G aliph a iu ltan o capitis poenam iiromali,0malediffofittoneae'Popoli.. gau it.fratrcm q u eT h am as cap iu m in C haiam Sfitejlo e qutllo , Serenijfmo Prencipe, ehe vindura tranlmifit, ficCaibinum accedens miPíoffo dall" acccfion di fopra narrata i hbconpiu li'rum d elcdu m egit.vtT a u ris vrbcm repeteret. ¿erttd,thehbpotuto raecogliere diqueflaguer- Su b ñ ititP aterC a sb in i vfque ad mcnfcm lu lij: ra. Ilcheficome mai hauercihauutoanimo di pro tem po reT u rco m an of placauit,m ilitefque rapprefentefenl»effereffiinto, fiim ita to dalli confcr pfitin regionibus H eri & Z c i'a n r . tandettaoccafiont: CosiJuplico le Signorie Vofire tunaquc o b tin u it, vt Perfiam in concordiam EcceUesttffime drkeuer inquelmcdo, 0 inter- - vndequaquc red u xerit; quod toto hoc bello pretarinqueifenfo.cheevfcito dame, fufando perfici ncquiuerat. Reuerfus T a u r is , difceflit imoltimancamenti cht in tal ñ. ira rela'ionzj Salmas vcrfus, « ctru cid atisiP iu sB afl* m ilitifaranofeguiti 0 miran¿opiul'ammomio,che ' bus vrbcm dcprpulatus eft, m ilk csR eiu ani dc eftatopiittofto errare nell' abhóndarnelfru itio ■iE c d io fu ftu h t,cu n d aq u cca p atra u it, quaefa- Q^amRex •' di voflra Serenita ,cheinmancarein cofa offer- mam gignere potuerunt arccm Tauris captam puniuit. iumiopportunamtnte.Gratie,0c.. fu iife, & fi deinde nihil aliud refcitum cft, nifi •quod viginti quatuor millia Perfarum m ilitum XX-. F .T N E . fubpraelcdura V eliS u lta n i& E m a n g u li C am i Vanum verfusadaenerant, vtnouum D ucem JiV Rr Gcne« B f fi d fa u hfg g íb U C - v d , etmazzb i f l d a t de Reinan ,fece tu tte quelle cofe ihe d ied co no-^ me, cheil Forte di T a m ü fojfe pr efo, ftb e n p o i nonfl ha faputo altro, fe nen che dt gid ¿ in tiquattro mtlafoldati Perfiani,fotto la guardia di Veli S u ltá n , f i Em anguli C a m , erano ¿enu ti verfoF a n ad m entrare il nuouo Generale Ferta tB afsd ,chepartito di Cojíantinopcliper U ¿ia di A m afia era digid capitato in quelle vicinan de. r iu c ia d D io , che comeft defidtrafeguanoieiainonf,fyj»ocejji,acctopojjinoperjeueri*no le fattioni,fifuccejf,AC Cib poffino perfeuera fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca a f Retatfo De Statu RegniRerifta. íGeneralem F m a t Baflam o baium habcient:qui C oaftan tinopoli profcd us per regionem Aimafiam in iliis partibus iam audiebatur. Faxit Deu$,vc(qucmadmodum io votis habetur) fa d ioa cs &varia cuenta m ultiplicent,quo huiufmodi m otusin orienteperfenerarequcantrqui rcucraduraturifpctátur.finiodo T u r c * Iudicium L Jllam arcem Tauris rc iin c a n t, cum quia v id o r x & poíTcífiones retent* ipem atquc Jcntiam vid orib u s a d d u n t, Sc vellet Am urath penetrar» forfan Casbinum vfque vel faltem Liraum : cum etiam , quia P erf* to t iniuriis & damnis afFcdi nunquam tanto fuo dede core, atquc iadu ra pacis conditionibus acquiefccnt, quemadmodum recuperato illo p ro pugnaculo dubitan ium cft, nc pacis negotium in c’piarur, quam Turca: & PeiTxcum ac cis i'lius drm olition e non difficulter amplexuri v.dentur : T u re * , quia con tenti vid cxi poflunt arcib u s, quas in Struania & Georgia exftruxcre, neque forte iperant ampliores progrcflus : Pcrfasvcro, quia dedecore Sc dam no, q u o d c x illius arcis exftru d ion c fufceperan t, exonerati forent: tanto m agis, quia Amurrab fl bellum continuate m aluerit, necefte habebit ad nouos portus fabrican dos, veterefqueteftaurandos, aliis aerariis v ti, cum ft. lud Aleppi fupplere amplius nequeat tot m ilitum ,qui in arcibus detinentur, ftipendia,cum que iam hoc anno Rex a mercatoribus Aleppi fexaginta millia ducatorum m utuo habuerit, cu mque pcftis & exercituum ftragcs, annon® que penuria populos afflixerit, & m alc anim a rle.ic. H * c funt, Sercniffimc Princeps, q u * o c c a iio n c , q u am d ixi, colligere p o tu ia d O r ie n ti: motus cnucl(||^ referendos. flcuti nunquam , niflhacopportunicate d u d u s , aa<iis fuiiTem fc iib c fc : ita D D . VV. Excellcntiifimas rogo atquc o b tc fto r , vr * q u i boniquc. om nia coo fu lan t,& in m eliotcm partcm interpretentur, m c*qu crelationis d c fed u s, & v iX iaexcu fcn tjfctib cn tis animum tcfp icicn tesm agu , quam opus ip fu m , qu o Serenitati Ve^ r * , ctiam cura ctto iis periculo, iuferuirc malui, quam in rc opportuna defeciflc videri. W l N I S. DISCORSO S OP R A L A V T T O R I T A P DE a p a . PONTIFICIS T O R I T A T E L’ Papafupremo Pontefice de’Chrifltini.puo dare tutte ledignrta Ecclefia/liche, f i f e c o lari mdiffiret emente.tante a. liberi quanti u f u ^ t t t i di qu al f i voglia Principe. Quan t e a l i EccUfiajluhe e tofa c h ia ra , cht il Papa h a f a t t e , f i f a Cardinali, f i Vefcoui di di uerfi N ation i, Vafalli di diuerfi Prencipi ,fen z’ Altra licen:(a loro. Quanto poi aüe feco/ari, io d i o , (heli Re di Polonia, f i Ai PonogaUo fu temo eletti dalli Pentefiri R cm an i, f i il leto Sijgnori. ch’ er ano prim a B u c h i, furono creati, f i foronati R t dalli medefimi. Innoctntio T t zeereh in Rom a Pieiro Re d’ A ragona, f i la moglie I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DEL ROMANI AV. D I S G V R S V S . P A p a ruprem usC hriftianorum P ontifcr . otnnes Eccicfiafticas Sc fc-ulares dignirates indifferenter d iftribu ccp oteftjD c. que minus in liberos ho m in es, quam in '" 'i” q u ofcu nqu c exteris Principibus fu bied o s./*'"" Í . , Q u o d attine ad Eecleliafticas dignitatcs,eiplorati iuris eft,Papam crcauifle, & creare iolcrc Cardinales & Epilcopos diucrfarum natio num, fubdicerforum Principum im perio conflitutos,inconfultis ipfifm ctPrincipibus.Quod ad ,'ccularcs p e d a t: affero, Rcgcs Poloni® a t que Luii cani® elodos fu illc á Rom anis Ponti ficibus , eorumque populorum Principes, olim titulo B e f o n t 'ií i c i s R o m a n i a u t h $ r it a te ¡ mgUe in San Pancratio. Corono CioHanni Rt titulo DueeS creatos ab ipfis fuilTcRcgcs.atqufr d Inghiítma, 0 ( l ’ Hiberniatlqualeftcespo$ coronaros. Innocentius T ertiu s R o m * PcetnjuaUU detti ngnidella Sede Apofl. l l Redi trum R cgem Aragonum , vxo rem q ueReginam Baeia, deBulgari, 0altrim oU i tutti furono in aed e S an d iP in c tatijc rea m t:C o ro n au itq u o creati, 0 coroaatida Fapi, come fe úede neUi que loanncm Rcgem Angliae & Hiberniae, qm * & »«»’*«.• Regiftridlnnoctntiolll. Honoriolll. 0 Gre- earegna Sedi A poftalie*trib u taria eíTcvoluite gorioIX. chefono inltber arta Faticana. A con- itcm Rcx D a ci*, Bulgarorum ,innum erique, afirmattont di quefi a auttorita del B apa dico,ch' l ija Pontificibus crea ti, atque diademate infiegltnonfolocrea,f*liRe,m»parimemi lipriua g n itifu ere , quem adm od um in regiftris Innodelledgnita,0delregno.comegiafecelnnocen- ccntij III. H onorij III. & Gregorij IX. q u * in tio iil.d elR ed ' Inghilíeira. Da quefiachiara biblio theca Vaticana affcruantur, v id c tc cft. rifolutione deü auttorita del PapafopraU R es, Vtque Pontificiam au d oritatcm magis aíTc- £/ deponk. nafce ch’ egli molto piiepoffd ingerírfi delle cof^ ram . a io , non m odo ab iifdem reges inftitu-, delí Imperio comefu e , cj^dipenlenti immedia- fcd ctiam regno, ac dignitate fp o lia ti.v t regem ttittiaSedt Apofi. 0 che ctbfiaúero, dúo ejfer AngliaeInnoccntius T ertiu s. Ex hac affettione Imperi/moda ehtara, 0 certa cofa, cht Gregor. V.infiitui tl au d oritatis P o n tifid * fuper Reges : fequitur ratorem /• numero degí elettort.0dtedeauttorita dieleg- i'lu d .vt Pontifex in tcbus Imperij m ulto m agis gerit,geregíImperatori. Et¡ebenenonfipojfonomo- fefc im m ifccrc qu cat, vtpote q u * iu tis P on tiñrare lirtgiflriautenti.hi della Relia aurea. ch' ficij fu n t, Scdiquc Apoftoücae im m cdíatc fub • tgli fece/opra di cib , io ho affatieato infinita- icdae. Id autcm probatur , quia Gregorius V. menteper inutnire quaUhes chiarezzadi ctb, nu racru m E lcd oru m in ftitu it, quibus eligentrouai molti patenti originali di molte eletíori dorum Caefarum Lcu ltatem conccíTit : E t anthhi,cheejnjfamenteconfeffauamdihaue- quanquam authentica exempla B u ll* aureae, re quefi’ auttorita dal Papa, tomef i pub úedtrt quam h a cdccau fa e d id it, proferri nequeunt, in Cajlel %ant‘ Angelo ntl theforo,0 intrélibri n ih ilo m in u s, eum magnum fufcepcrim lab ointitolati (riuHegiaImperatorum, 0 inhbra- rc m , vt huiuícc rei dilucidam veritatem com ria Vaticanaf^fjbno li regíftri di quaaíofi tro- petircm , p!er*que patentes liter* c u m ea tam vainCaJíel Sanf Angelo.Et chofichiaramente exemplaribus ad manus mras deucncre, qui> fim ofira,cheí auttorita de gíelettori,0 la lortftdfbns a n tq u im u lti D o d o rc s exprcfle fatcbaninftitutiane diptnde dalla S.Romar>aChiefa:0 t u r , fuam fc authoritatem fuminis P o n tiff acpí-/ maggior chiare:(za dico, chefecondo le occa- ccptam referre, quemadmodum inarce S a n d i fionifonófiatipriuatigí elettort da diuerfi Papi, Angeli in T hefauro , & in tribus lib ris, qui-tomegiafeceGiouanniXXll. 0 vltimamtnte bus titulus , Priuilcgia Imperatorum , vidercLtoneX.priub ilDuca di Saffonia.PoiClem ente e ft, n c c n o n in B ibliotheca V atican a , v b ie iVII coualidb,0 difensbycheíelettiene di Cario empi a funt defumpta e x iis . quaein A rccS .A n y . fuffe validafenzail úotodeldetto Duca, toe geli cuftodiuntur. Ex quibus clare pa tc t, ElefívtdtinúnUbrocoptrio di córame reffointitc- d oru m a u d o r ita te m .c o íu m q u e in ftitu tio n e m j-,, lato.Capitulatienesrríneipumjnguardarcbla á S. Rom ana Ecclcfia dependere. Q u a e d ettn T ' diS.Santita,0ntüiregifirifrittidiLeoneX.0 gis com proben tur, in mcdii m affero , pro di- , " * Clem.yi\.nelíArchiuiodiCamtra Apoftolap- uerfis temporum occafionüsus E le ílo r cs á d i- * * parifceoffaipih chiaramenie quifl’ auttorita, uctfis Pontificibus eligendi priuilcgio fpoliapertht fubito eletto il Re de’ Romani,b Imper.gí tos eflc quemadmodum olim loa n X X lI id e feiettcrifcríMOuoalll Papaperla conftrmafione, fecit Sed & L eoX . Ducem Saxo n i* priuauit: 0 p hvolte nomolendocanfemir ilPapa , f h Glemcns autcm VIL o ledion cm C a ro liV . vali-fattanuouaelettione, comefiúedeindtttsUbri dam fuifle etiam abfque eiufdero Ducis íüffrafonftderatidiligtnúffimamenu. Inoltrefiúedt, g io , fuftcntauic,atqueaíTcruit,quem adm odum . theilRede’ Remarti.bImper.tletto,fubito ma- in libro quodam , qui corio rúbeo integitur». dagic*ramentodifedelta,cbediePza,0riue- cernere c ft, cui libro titu las, Capitulaciones-. . renzain mam del Papa. Poif i vede in detti li- Principum , A co n fcru atn rin Pontificio prom J b ri,0 churamente appare, cheí auttorita dtl ptuario. Ib Regiftris autcm Lconis X & C lcPapae fuprema mlí’ Imperio, 0 últim am enttj mcntis VIL in Archiuro G am er* Apoftoücat fopraitgianrretodelptefenteJmperat. fhm ol- h?cauthoritas lu cid iu sapparct.nam ftatim to contejó .perche fg!t voleua giurarefolamente que Rcx Rom anorum , vel Imperator eicdu s^ ^ PontifitUc lartutrtnfa 0farelbenectffariovediredimol- cft. E lcdores á Pontifice confirmationem confirmatu t z j fcrittures ,thenacquero inquel tempoda tuut fepiufquc cum Papaconfcnfum non pr*-,,^^ FjíUivaUm hmmiai.Dtcoancora,iheilPapo ftitiíTct, ud nouam elcd io ncm dcucntum cft, " -• pub Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca quem Jjio Dtfcurftíi ifub b r im r e í Imt>8'/ttaniUttt,(fi confirma: «,co- mefis>edediFtderHontüir¿iiflriÁ'Innoc. U l . Honori) n i . f i Greg. l X f i dd B an fv o nelliregiflridiQiouttnni X X ll. in ltira iia Vaiicata-, jopra la q u d r n m r ia ’v m m ro d' AuignoneinfiH ittforitiu rt,tht fon oin ^ m faccoitijjurroiatttoU todeS ctfm itibm . Vennero ancorad’ Autgnone ckcaqu aran talih rifoptalo Scifmtid’ Vrbano v n .fin o a Martin* V. chtfin i in ConfianKa,doue fono molte cofe di Baldo O/dredo , f i a l tri fopra 1‘ attttoriia det Papa, nffondendo aW Im p era to re, f i altri Frincip! di queitimpi. San b b e anco molto apropofito Videre tu ttala nego, tiationa d d la rinuntiadel L’ Imper.o , cht fe c e Cario V .in mano degi’ elettori, infauortdt Ferdinando fitofrattlio, cht a l tempo di Paolo IV ./» ,molto trauigliato fcrittoda infiniti valent' h nemini fopra quefio iofo, ch’il Papadiceua, che Í Imperatorenonpoteuarinuntiareinmanode.a g V E U tto ri, comejuoiinfiriott,ma doueuafarlo in mano dd Papa, (fi cofi fu rifoluto inConJifio■io,chel'lmperio<iaiafe.fifupadijpofitionedel Bapjf. Tutto quefio [ara m guardar obba d’. S. Santita,(fiforfimeglio ordinato frd lefcritture d i Ottauiano Refiero Ptrugino, o almeno nella g i o n t a d e l fuo tratíAto de Imperatorum. Altem pediPapa Paolo lU. quando Cario V. f i Fran. cefco I. Re di Francia haueuano devenire a dudlo, ogn vnofcrifftal Papalefuegmfiificatio-,i,fi ■ - CarloV.di fua mano frd le altre cofe dueua,ch‘ egli comefigliuolo,(fi difenfore della S. Sede Apofiel, eongiuramento, non poteuadiffonert deüa fuaperfenaceninfinitealtrebelleparolt. Inoltrt fe cofa chiara, che infino dtanto cheil Re de Romanidetto,ficonJirmatodalPapa,rionrtceua laCoronalmper.ptrUfuemanifodelfuoLegato.nen (t chiama affolutamente Imper. matletto,(fi cofipojfiamodire,cheilnomedipendtancotadaU’ auttoritddel Papa,come anee U Sacra M aefid, chtfe gli d d , nafce daüa S. Sede come .co/afaera. Batuttoqucftoadunquenafceferma rifolutione, che/e tl Papa crea, fip riu a g f Elettoriddf Imptrio, conftrma, accetta, rifiuta, f i priuagl’ Imperatori eletti daloro, tantomaggicrmtmtpubdare ,fitorre ognidtgmta dqua'.fi ^oglia Principe dipendente dall’ Imper. in qualfi ‘voglia modo. E adunque neceffario <ved;redetti trelibri.Uregifi’ id ’ ¡nnoc. ¡ I I . tinok Gregorio 4»t / rLv/i* iat C'yvf « doue *8neja parimente •\a‘i ave**» X I./ indetialilraria Vaticana, fono vn regí¡iro di Gregorio V i l . Vm di Tiberio, (fi Felice, f i quefiofari per 'vedere i’ autteritkd. l Papa, che contendeua ton I' Imperatore fopra lo ftijfma di quel tempe. Vn altro di Ormifda ,(fi í Epifcopale di Clemente 1 V, appartate de fuoi regifiri. Vt ^ancora ‘vn libro di Nicole d' Aragena, „ . ffi vnedt Celfo Camerano, neUi quali infinite Boüe Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca quemadmodum in d id ’s lib tis , fi difigentcrattendantur,obferuareeft.P rxtereaapparet ,Rc- T«*^4íwí». gcm Rom anorum ,vel Impera- orem eledum G ¿ A m lmptt4 tiinfolerc inm anúP órificisiuram entüfidelita- ritu limtu. tis. obcdicHtix & rcuctcnti* tranimiiterc. C er Lmpoftre. niturq uo q;, P on tificisau flo ritaté fu p íem áeffe in imperio; «coccalioneiuram enti vitim i Imperatorism agn x fuerunt o borrxco ntcniio nes.d S ip(¿ reucrcntiam p o llic c n ,& iurare tantum m odo voIcbat;& neceffc effet,m ultas perlegere fciipturas, qute tunc temporis á vitis peritiifimis c o n ic ip tx fuere. A d bxc d icim us. Pontificem piiuarc poíre,2 cdepcnereIm pcratorcm eledum ratoremit. & confirmatum , quemadmodum hac vfu,s autoritatc aductfiis F cdeiicum , vt legitur: ir.I£gift tis Innoc. 1 1 1. H o n o rii III. & Greg. I X & aduerfusB, uarum in regiftris loan. X X I I . in bib liothcca V aricana-dcquoargum ento pluiim® allata funt fcriptura Aucnionc , q u a in facco quodam c?ru!eoafferuantur,cui titulus de Schif matibus. Allati ctiam funt Auenioncquadraginta circiter libri fu perfchifm atcV rb aniV ll.viqu e ad tempora M artiniV . quod C o n fta n tia tcrrainatum c ft, vbi mUlia leguntur fcrxpra á Baldo O ldrcd o, aliifquedc Pontificis a u to ritatc, dum Im peratori, aliifquc Principibus illorú tcmporum rpfpondcrcni N c q u c minru|fc h a c cogaofcenda conducerer, (i q .is in lp i^ K t a d a renun- ' t jy ^ n ; I c ^ r u m cmiíit in laaorcr. f.atrisfu iF crd inandi, Qua- res tempore P au lli V. á d od iflim is viris multum agitara,atq; difputatafuit,dicente Pontificc,Im pcratorcm non p o ííere n a n tia rc im p e-« •rium inm anum E lcd o ru m tanquam fibiinfe-^-^ .riorum ,fcd in m anu m Pontificis rcfignandum xü'cMC) |pe Imperium tune vacare, & Pontifici® dirpofiraionircfcruati. H a c omnia in Prompruario Po "J” tificio exftabunt. acfo ttsllis inter fcripturas^ ;Pauli R cftauriPerufini, vel íalrem in Additioni. busadeius tr a d a tu d c Imperatorum , &c. Tem p o reP a u lilII.cu m C a to Iu s V S c F ia n c ife lG a llorum Rex ad fingulare certamen deftenruti cffent in tcrca tcra ,q u aC a ro Iu s allegaSkt,illud elat,fe filium effe ac defcnforcm S.Sedis ApoftoJica, cui iurci urando obftrid u s erar.fe dc fc ipío quidquam dcccrncrcnonpoffc. cum aliis rcbus ípccioftílim is P ratctca com pertum cftidonccc- Tin Tituluijel.XX n ^ led u s.& á P o n tific c co n firm a ta s R sxR om ano- cerdfacrcrum C oronam Imper alcm manu Pontificis, vel rumAnújlú eius Legati non rccipitm unquam Imperatorem temanaU abfoli.cc v o c a r i, fed c le d u m ; ficque poffumus affe e re , adhuc nom cu illius ab autoritatc Pontificisdependere, quemadmodum etiam S. Ma* icftatis titulus,q ü ei conceditur,i S.Sede,vtpoe tc res facra, dimanar. E i quibus omnibusfírmuí» i T Be fentifieis Romani authoritateSoSedquepprefoJitofirMcentano. Vtnnero ancora d' Aurgnomtuttili regifiridi Ciernen, V. finod Gregorio XI. In oltre dicofarticolarmente,circa la creatione deU' AlteXzadiTofcana. cheil Papa pl'hd dato titolo di Gran Duca dituttalaTofcana,0 nondt Fiorenz*, 0 di S i e n a i 0 q u ffi l' hdfatto,come dt coja propria: perche nelle donati,á fatti aüa Chiefa Rom. da diuirfi Imper. f i altri, ft contiene anco tuttala Tofcana ,deUaquate horapartepojf,ede ,eparte x o :fiL fid iu p ,ch e il PapadiqueUo,chepofftedenon hdfenoniltitolo,parimente.fitijfonde, chcnonhddatodSaaAlt.aUrocheiltitolo.rltimammepcrdarvn'ejfempioefficacijfimodeü’ autto-i ddelPapa.dico ,thíiGui,"ca-diprima che^H Regno dt Nap oh fuffe f u d i t ario deüa Chiefa, furono coronati, f i creati Re da An» eleto,ouero ¿nnoc.iI.fe tene mi rhcrdo,0quafi tutto 4 regno :ra deli' imper. dt Ccflantinopcl, 0 d 'a ltr i, comefidedeinvnhbrocopertodiiorameroffo inlibrariaVanrana,inti'.olato deregnoSi Uta. ^'a>:to poi aüecofedel Ducadi Fiorenij e neuffario di ¿ederegl’ atti di diuerfi Cocih, che nonfono maifla ti tmptefft, doue,fi trouachiaramente laprettdenza UelRzadt Spagna,fianco molte cofe trdilregno di Polonia,0 quello di Portogalio. In quefti Lbri, chefono m libraria Vat icana, f i trouail luogo deü’ Ambafetator Florentino , 0 que/io dei Ducadi Ferraria. ll Duca dlFerrarapretende.che Aleffan. droVI. glidiffeiltitolodiG ranD uci, f ie n e ceffario vedere il ceremoniaU di Giulio Il.chefu fucceffore quafi immediate dt Aleffandro VI. che nei Conci'io Lateranenfe fece ¿n ordineda federe per tuttili Principi Chtifiiani, 0 per iloro Ambafciatore, 0 fitrouaiuiilluog''deÜ’ ¿ -no, f i l ’ altro Ambafciatore, cbeeffendo doppo il fuopretenfo di gran Ducato,credo molto d ” ¿edere “ ■ , che ' F io r e n l^ propofito precedeua a Ferrara. m údcrm atur axiom a,ii Papa c r c ac& p tiu a tE le d o re s Im pcrij,confirm atquc, pru bat,reprobat gnitates dat, c led os ab ipfis Im pcratorcs,co m agis poifc cai.adi„fit^ut. cu nqu eP ru icipj ab Impetro depcndetru quahbet dignitat m concedere, & ab eodem q u o m odolrbct auferre. Igiturneccflc cft d td o s 3 librosinfpicere,itidem q; reglftra Innoccntij III. vfque ad Gregorium IX. in Biblroth'eca V aticana,vbi ftm iliter fcruancurregiftra,alterum Grcgorij V ll.altcru m T ib e r ij, & F elicis : q u s p r o d eruntadiudicandam P ontificis , qui co tctnporccum Imperatore iuper fchifm atc contendebat.audoritacem : rcpcrietut quoq; alterum Orm ifd.*,nec non Epifcopale Clem entis iV .fc . paratum ab cius regiftris. Adeft p rste realtb cr quidam N it o h i A ra g o n ij,& a !te r C elfi'C a m e ranj , rn quibus ad hanc rcm B u ll* innumera: colliguntur A llata etiam funt Auenione om nia rcgiflra Clem eatis V, vfque ad Gregprium X I. Verum cd hxc libet an n cd cre creationem C c l- Magum fitudini; D ucisE t uri?.-Papa n.huic Ikrncipiti- DuxEtrurte, tulum magni Ducis Ecrutia:, no n’ Florentia:, Pontifi. aut Senarum, c o n c c flit: id autem e ffe c it, tan 'do creatm. quarai rci fuae arbiter Sc m o d e rato r.- quandoquidem in donationibus Im p eratoru m , aliorum q, Romanae Ecclefiae fa d is tora etiam coutinetur Etruria, quam pro partc folum m odo poflidet: Q u od fi quis diceret, P a n n ficica tu m rerum,quae non poffidet, n ihil fupercile,nifi titulum : paritcrrefpondctur,Papam huius Prin- • cipis C elfirud in ifolu m titulum 'conceíIiíle.Poftrcm o, vtefficaiiffim um P on tificis au d o ritatis exem plum fuggeram , d ico,G u ifcard o s, anrcqu am N eap olitanu m rcgnum Ecclcfi? feudatarium eflet, creatos fuifle, & coronatos Reges abAnacIeto,vcI Inno cctio H . nifrfa'lar: totum cnim fc me regnum illud tunc G onftantinopolitani Imperatoris c r a t, aliorum que, ficuti videre e ftin quodam libro, qui cor o r iib to tc d u s c ft,& feruatur in bibliotheca V aticana,cui titulus,dc Regno S ic ilis .Q u o d per.inerad rem D ucis Florentiae, ncceffe cft, diucrfoium C o n I L F I N E . ciliorum ad ainspicere, q u * n u n q u a m im p re f Pnrogatiut fa fuerunt:vbi clare videiur.Regem G allisfcm per antccciTiifeRegem H ifp a n ia , «cpleraque principum alia inter Regnum P olo n ix & P ortu gallix. In his li n , qurin B ibliotheca Vaticana cufto- comitii* diiu diontur,O ratoris Florentini locus repetitur item que D acis F crririx. D u x F erra ri* |ra tc n - dicata. dit,affefi qu cfibititu lu m M agniD ucisab A 'cx n 'r o VI fuiffe d elatu m , & ncceffe eft le g e re Cerem oniale lulij il. quiim m cdiate fucceflit Alexandro VI. T u n c cnim in C o n cilio Lateirancnli cdivicdccreciKn de fucccffionibus omnium Princ pum Chriftianorum . corumque Oratorum : ibidcmque vtriufqucoratori* locus.qualisfucrit,obfcruatur:qu* res cum prx tenfioncm Ducis iliiu; confccuci fu crit, m inim o ne gotio diiudicari poteft. Florent am Ferrariae antepofitam fuilie. Ss Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DISCOR- ^22 DISCORSO L' IMPERIO DA P Q V O M O D O COME DIPENDA A P r. I MPERI VM P O N T I F I C A T V DEPENdeat, diicurfus. o i (ht fHtU lecofe, (hthanno g í huo minifuori iiqutUo the da loro la natura Í hanno dapropno acquifiofo;phertdita, b ¿ ahra conctffiontfo contratmNelpri. momodoe mantftflo, chsgí Alemani no hanno l’ imperio, percib ches nel'acquifiorono mai, ne hora poffedono tutto i Imptrio Romano, ne pure i Stggi Principali deli Imperio, ma folamenttúnapart edi quello, perla qual parte efft nen Í hauerebbono ptu ehe f t i habbiano tante aitr enat toni, anzi fartbbtper auemura maggtcre la ragione dt Turchi, liquali oltre al pofftdtrepiupaefe, tengono in loropótetela nuoua Roma, oueropiugiuflamentei Imperiofi ritrouarebbt nel Papa, tht e Signor di Roma. Nel fecondo modo Í Imptrio non e maifiato de i loro Anteceffori,Jt non úogliono ad ogni modo effer fucceffori de Francefi, 0 <on tutto cio non vipoffono pretendere pih ragione, thei Francefi, 0 perautntura molto meno, perche la Gallia, 0 la Germania furoro de i Branchi, 0 Í únaf i diffe Francia Occidentale, la altra Orientale, 0 qutUa ha tonfieruato continuamente iln o me, che in quefia bJento. Etfe úogliono sltrt a'Branchi addurrei Gothi, 0 g i altripopoli, the inondorne Italia, 0 molte dtre Prouincie, primaf i r jo n d e , chtqutfitrano genti difiinte da Gtrmasi, 0 poi, the efft non hebbero ma titolo ef imptrio, 0 eiipih cht hanno gtaptr duti g i acquifii chefecero, ouero f i fono incorporati nt i Popoli dtUt Prouincie, che habitorono, 0 Jpure cihauefiitro qualche ragione, quefia farebbepihtoflodeiloro defctndtnti, chtdt ilo . ro maggiori, (htfitreftornoin Gothia, 0 d t i /tgliouoli dicofiero. N d ter3(o molo non poffono moftrare altra ragione ,b ortgine, che quel la che Pontefici hanno loto conceduta , 0 cofila confirmatione de g f Imperator* moderni J e tta al Papa. Et auanti ch' egli confermi, 0 teront, non f i chtamano pih propriamentt Imprtatori , t h e s in ’ eletto dal Capitolo W vna Chief» P Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Q V i A e u n d a , quae po/fiJenturab ho minibus,praeter il'a , quaenatura con tin gu n t, aut tanquam ab ipfis quaefit a , aut haciedítate, au tco ncelllo ne, vel c o n tra d a aliquo poiTidcntur: primo m o- fluotupla d o , exploratares|eft. Im p erii ab Alemanis nc- dommurm quaquam polTidcri : Etenim neque illud vn- & Nulloiiquam a c q u illu cru n t, neque totum polfidcnt fiinffmt Rom anum Imperium , im o neque praecipuas Gtrmanot Imperij fcdes, fed ipfius portionem tan tummo ■/><#</«« «»; d o; q u im portionem ipfi m aiori non retinent iurc, quam tot a liz nationes vindicare poiTent, praefertim T u r c z , quorum ratio potio; fortaffe ccnfenda eft, cum laiius regnent,nouam que Rom am obtineant: vel iuftius in Pontifice refid etIm pctiam :cu m vrbiR om ® d om inetur Altero m odo Imperium nunquam apud ipforum J„[ib^ptr, maiores con ftitit, nifi forre fe Gallorum ftatuant íucccíToreseíTc: & n hilominus in eodem Im perio validiora iu r a , quam ipfi Galli habe ant adftracre fibi n equ eu n t, im o m ulto in ualidiora.quia G allia, & Germania olim Francorú fu it,& a lt^ a d id a cft orientalis F rancia, altera occid eram , & h?c nomen feruauic,h*c vero in totú non retinet. Q u od fi praeter Francos, G o t. thos in médium adduxerint, aliafque gentes, qu® ltaliam ,m ultafqueprouincias inundauerunc : primo tcfpondetur, hox populosa Ger manis longe alio: fuiíTe, deinde ipíis nunquara titulum Imperii attribu tu m , denique om nia, qu xcu nq u e armis fibi lubiugauem nt, ab iisa m ifla fuiife,vel cum populis prouinciarum eoCdcm fa d o s , & in vnum corpus redadlos fuifle; quod fi ij ius aliquod fibi arrogau^rint, id cer te poftcrorum potius cffe cenfendum cft, quam m aiorum fuorum ,quiin G othiarcm anferunt. T e r tio m odo nuilam iu s , aut originem oftcndere queunt,pr*terius & originem ,qu * á PonAif/ipt tificib u sd e riu atu r,ficque recentium I upera' torum confirm atio ad Papam fpedabic ■A an tequam '^ o m d o Imperium a Pontifdependeat] Chief»fia veramente Pafiore di qutüa inanzi la confirmatione dtl Papa: eon quefia diferenz a , che il Papafa la tonfirmationedafe fttfJ o .ifil' elettione per mano altrui, d chi hd con~ eeduta quefiapottftd. Et percio errano grauiffimamentechenon difiinguono da queflo Im perio aU' Antico Romano. I/ quale non beb de principio da i Papi, mdfolo li ricenefctua cotn zj cap! della Chtefa , (fi Vicarq di Chrifix). Et erra ancor colui, U quale non difiingut queflo Imperio da quello chehebbero ifutteforidi Cario Magno-.impero cht quefio hebbe nuouo principio m Othone prtmo permane di Giouannt X l l . o X l l l . chefia , doppo che era cefato per moln anni V Imperio Occi dentale. Ne bafia dire, the tn Germania fuff t elettione innanzi d Othone, perche quella fit de i fempUei Re di Germatita fen^a ahun titolo, bpretefioa' lmperio,comeehora ntl Re gno di Polonia, f i come ~éfiato finoddt nofiri nel regno diBohimia. f i fixo ali’ ctd d' nofiri radri nel regno d’ Vngana, anzi d quei tempi medefimi. che¡it queli eletti.uein Germania, nrlregnodi Francia, deueper molti anni andb ionttnuomente ntlla Coronati fangue di Car io Magno, non fu mai’víurpato il titolo deli' Im perio, (fi cefSb affatto quefia dignitd nell’ Oc cidentefir.o d Othone, chefit creato Imperato re dei Papa, alqualefit conceduto perfuccefiore Othone Secondofuo figliuolo; doppo ta cui mor te volendo i Germani vri Imperatore Germano, f i i Romani vn’ ltaliano,il Papa di quei tem pli, chefuBenedetto Settimo, apptoub Othone tertio: f i benche tumultuaria fuJfeftata la fua «lectione, nondimeno riceueforza, f i vigore.j dall* ‘oolontd dei Papa: f i quefio Othone.) e quello d contemplatione-) dei quale Gregorio Quinto naturale di Sajfonia diede primieramente d Germani Í auttoritd dieleggere /’ I« per. Ondefe nom'allego queflodono, f i que fia coHaJfiene dei ?apa, non sb vedere come W eletto dallt Germanifia Imperatote piu di qual f i ‘voglia altro Prencipe C hifiia no: tuttauia e tante 1‘ cdio, (fi la malignitd d’ alcuni nuoui Theologi di Germania, cheper leuare 1‘ autto titd della Sede Apoficlicafisfrzano di diftruggere il fondamento delle ragioni di qutlia pro uincia , duendo prima, th z ja l Papa non conHtene la cura delle cofz) temporali, f i doppo, the >,onJpettaua d lui ditraasfcnr l’ imperio, fifnalm oMte, che piit tofio l' imperio Lh aut toritd Jopra il Pontificato Alio quali ctjefi puS rifponcierzj , prima che il Signare diede d Sacerdoti ilgouerno, f ila Signcriadelfuopofolo, (fi doppo molto numero df anni , dommdato dtdargUvn Refectqrotefiar loro per boica Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca antequam ipfe Imperatores c 6 n firm et, atq u e c o ro n c t.p io fed o nequeunt decentius Im pera tores nu ncu pari, quam e le d u ra C ap itu lo ali cuius E cclcfia reuera Paftor illius fit antequam á Pontifice confirm etur: hac tamen d iftin d on c.quod Papa ex fe ipfo coofirm at.pct alios cli Difiingueda g it. Ideo e.rant grauiffim eij, qui p r ifc n s lm - I m pcrium ab antiquo R o m anom inim e d fcri mi periorune. nant. H o c enim aRom anis Pontificibus nul lum fu m p fitinitiu m , fed tantum a b i’I o P on tifex , vclu tcap u t E c c lc fia , & C h rifti Vicarius in veneratione habebitur. Sim ilitcrin erro , rcvcrfantur,qui hoc Imperium ab eo,qu od habu cru ntC aroIi M agni ibcceiT ores,nondift n^ J^ iu m guuntiEtenim hoc in O th o n e Primo aufpiciis ^aloa n n isX lI. vel X lll. in cep it, poftquam per m ultos annos occidentale im perium ceiTauiPfct N cq u c fatis eft illud afferre,ante O thonem -' eled ion is lusin Germania fuiffc : nam e le d io Q .p .7 ii illa Regum G erm an ia erat, n u l l o a i ij-A g ^ n t tulofiueprartextu Impcrij . qualis m odo habetur in regno P oloni® ,& ad noftra vfq; tempo a in regno B o h em ia ,& i'dp atru m noitrorum a tatcm in regno H u n g a r ii pcrdurauit: im o to to eo tempor •, quo ritus eligendi in Germania obfcruibatur , in r gno Galli®, in quo pofteri C aro li M agni continuo regnauere, titulus Im pcrij nunquam vfuipacus ' ft , ccffauitquc pe nitus haec dignitas in toto O ccidente vfquead O ih o n c m : q u ia Pontifice Imperator creatus othones tres fuit.ciquefucccflbrdefignatus O th o Secundus ¿pg^tificeejpfius filius : poft cuius niortci^ cum Gcrma quadni G-rm anum Im p cato rcm exoptarent, Ita- quam tertii li vero Italum , Papa illorum tem porum , qui turbida fu it fuit B e n c d id n s V ll. T ertium O thonem approbauit : cuius quanquam tumultuaria fuifl e tc le d io , tameti á voluntate Pontificis vires, atque vigorem fu fc e p itb ic fuit O th o illc, qui G icgo rij V. Saxonis intyitu , Germanis pri mum eligendi Im peratoris autiioriratem im pertitus eft. Quam obrcm nifi .-'ontificis h ztd ElleSlorum d onatio atqu ccio u ccflioallegctu r, non video, iu» d Ponticur e le d u t á Germa ds Im perator fit magis fice. Imperator , quam quilibet alius Chriftianus Princeps. E t nihilom inus co vfque prouc - TalfeTheolt hitur odium , atquc m alignitas noan Alorum recentium T heologorum G erm ani», vt. tionet. quo Sedi' Apoftol. authoritarem c u c lla n t, conentur iiliusprouinci® iurafun.'irusdcítm eep; primo aíTercntrs rerum terr poi alium c u ram ad Papam non peninere.-d ia 'e.idipfu n* non pertii uiflc , transferre imperium : d e mum , Imperium potius Pontificatui p xeffc dcl crc. Q u ib us rebus rcfponderi potcft; prim um , á D eo facerJotib s populi fui g u bernationem ac dominatum delegatum fuilfc. Ss Í cum - T! 0 4 ¿. B ifc u r fu d 'c ju o m o d o lm p e r .A P o n t'ifJ e p e n d . bottadiSamutletutíiffliincommodi,chentfentirebbono.Et quantoal fecondo, che í auttorita * ................................... de g í■ Imperatorifu loi o data d*l popolo, f i paritneníeptrgiujit cagionifitlorotelta dalpopolo. E t da quefto d tempo di Leons Iconomaohof k dato 1‘ Occidente, richiefto Gregorio Terzo come padre,(fiprotettorede’ Chriftiani: llche nonef fendoft fatto a lí hora, fip o i per maggior bifogno fatto ad Adriano Primo, fiL eo n t Tttioneüa perfona di Cario Magno. Ma quanto al terzo, che l’ imperio habbia auttorita fopra il papato, per lafciar ftrre daparte tuttele ragioni, chi lo dice nega ilfatto,0 il coftume.eo’l quale hoggidtf i f**república Chriftiana,0 feritroua cc ffrmiitione di Papifatta da ^ gl’ ^Imperator ganna, siper non diflinguere ladiuerfitd degí mperij,come s’ e detto difopra , 0 sipernoninfendere,che effendo í eiettione de i Papinelpopo¡o per cag onedi fchifare itumulti, chtnenafcemno,jilafciauaagíImp.íauttorita di confirmareiPapi, aüa qualtparimenterinuntib Ludouico,conofcenio,ch’ tra¿fftciofococonuenitnte a’ la ic i,h cht fupoifatto decreto da Adriano Terifo, il qual decreto fupoiriuo'.ato da Leone Ottau0.períinfolertlfadelpepolo,ficos\dinuouogí’ Imperatori hebberoí auttorita di confirmareperbreuetempo,perchelafciando ftarecht non ft* ojfruata fotto Leone Neno , non ce n’ e flata mai piu memoria da Gregorio Settimo a' noftritempi: percioche manco tacagione ehefa '.aricorrenla Chiefadqueflorimedio, fubito che f i cominciacit torre at Popolo í eiettione del Papa, foitoinnocentio Seeondo: ¡Ichepoififece molto piitfotto Aleffandro Terz* finche del tu t-. tofiridujjene’ Cardinali ptr operad’ Innocentio Terzo. fotto ilquale fii fftermmxto nelConci. lie Latera nenft dafett dta Arciuefcoui,0 quattroteto Fefcoui prefenti g í Ambáfciatoriditut-. tiinPrtmipi Chriflian*, che quefta Santa Sede hd la fuagiurifdittioneinogtii luogo, fipoteftd fepr«egni¿no,fi dicogncfcere kcaufe de i fn m ip i, 0 d’ inutfiire, f i dipriuaredei Regni. l.L FI cumque multis poft annis R fg em petiiíTet, ote Sanruclis iuífit illum prxm oneii dc omnib. incom m odis,qu*pairutuseíTet. Q u o ad alteram exceptionero,,rc(pondctur,Authoritatem mpe ratorum olim fui (fe t¡ ibutam ipíis a populo pa-/ií4,v,, ¡mp¡. rite; que iuftis dc cauíis populo creptam. A c{uoratorÍ4,u cum téporcL eonisIconom achi Occidens conccíTus fuiflbr, Gregorius 1 1 1. tanquam pacer,& protcélor C htiftianorum , rogatus o b ftititfc d tune dilata re, Adrianus I & Leo I I I . neceíTitate adduéli Carolum Magnum ad hoc Imperium c uexere Verum quo ad tcttiam alTertionem , Imp c tiú habere iusin P apatum , vtcacterasration esom itta m , quicunque hoc aíTerit,negarfad u m ip fu m ,n a orcm q u e,q u o h o d ieC n n ftian a rcfpuibJ gubernatur. Q u o d fi quis Pontifices c5firmatos ab im p p legens, alicer iu d ic a t, long^tionirenu. fallitur,quia Imperiorum diuerfitatem non tinguit c u ia u d c r ita ti confirmandi Pon Ludouicus etiam renuntiauic, cogno fcens, id muneris ad laicos nópeitin erc, qua de re dccretum habemus Ad rianilII.q uod deindeáLeone VIII. reuocatum fuit obinfolcntiam popu lijac proinde breui quodam tempore Impp.eandcm confirmationis authoritatcm obtiaucre; nam prxtctm ifTojquodfub L c o n cIX o b fcru a ta non fu e rit, huius rei m cm oiia nulla amplius poft Gregorium V I I . ad h x c vfque témpora viguit: quandoquidem ceflaucrat cauíTa & ncceffitas, propter quam ipfa Ecclcfia fpontc ad hoc re medium confugiebat, poftquam populo ercpta fuerat Pontificem eligendi facultas fub Innocétio 11. Q u o d multoroag; s effcd um eftifub Ale- cardinelti xandro Ill.d o n e e a d Cardinales operxlnnocc- vltimitem. tij 1 1 1 . integra eligendi facultas redada cft: fub ¿«Íí'2 quoinConcilioLateranenfidetcrm inatum fuit/ííJom Píi»á fcptuaginta Archiepifcopis coram Legatis o-tifitu, m nium Principum C h riftian oru m , Sandam hanc Sedcm iu rifdidioncm obtinere in omni lo co .& fu p cr om ncsautoritatem babere,acpotcftatem cognofccndi cauíTas P rincipu m , cof; que regnis fuis ex cauíTa priuandi, atque in ea inducendi. N E ,„ RAGLO- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R A G I o N A M E N T o ALL' ILLVSTR. E T REVERENDISSIm o Sig.il Cardinal San S ifto , dei Sig.Fabio Albergad: C ircail m o do ,com e che doueua procedere,men^ tre,che com e N ipote di Papa Gregoriojhaueiiafopra di fe la carica dc i negodi dei. laSantaSede. AD C A R D I N A L E M S. S I X T I NE- potem Gregoni X I I I . Pontif. M ax. DiiTertatio Fabii A l bergad; Q uo pado ie gerere debeat in totius Imperii Eccleiiaftici negotiis curandis. Edendo io, MenJtg.lllufiriftmo,cht in quefia granfortunet,nella qualtfete h i ra pofto molti peracqu ftare labtniuolenza vofira cercano difornirtú dt qu el le tofe, chepiti a úoftt i bffognigiudicanonecejfarit, nedouendo io ejjere men defiderofodella vo» fira gratia di qual altrof i fia , anzi pihd’ ogn' altro (limarla, quanto ch’ 1’ oiligo deOa/eruith, th’ io tengo perúoi, 0 i molti fauori, che da effa tíeriporta,mi aftringono a defideretrlo; hi fia me ftefio penfiato,fieper auuentura io úipotejji apprefent are cofa, che non meno diletteuole v i doueffe tffere d’ ogni altra, che tutto il giorno to vedoefferui offirta. La enderiguardando,cheper le mié deboltfotze,io nonpeffone congioie,necon oro,ne con altra cofa delitiojk concorrere con alcuno: 0 tonfidtrando ancora, cht cofifa tti beni fempre mnpoffono effer buoni tn voflroftruigio, potendo noipojffedere molte úoltt honori,ricchezze,0 tntftimabili Tefori 0> effere fcontentifftmi 0 infilici:ho giudicato che grato dono fopra tuttivi potrtbieeffere ildificorrerui delmodo, rolquale poiefie in tanta úofira grandezza confieruari infiera la riputatione con perpetua gloria 0 ho nores. Cofiper quefia cagione ho pofto infitmealcu»t confiderationi,le quali hofiimate degne di tfi fereintefe, 0 conofciutt daúoipirí ofieruationi, chein diuerfi tempififoue\fatte delle attioni dítoloro, iqualifionoffatiingrado fim ilealvofi roj , V Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca C Vm v id eam ,IlluftrK Iim eP fn ceps per multos huie tu * fortun» blam iientcs». quo tuam fibi bencuolentiam parent, fumma ope u iti, v t ca tibí fuppcditent, q u * tuis neceflitatibus opportuna ío re,putant; cum que ego nihil m in as, quam c*teri quicun que,gratiam tuam exop tem , quam eo plurisfacio , quo maiora funt voluntatis m e* fiud'a, . m.rioraquc tua in m e m e iita ; mecum ipfe cogitaiai , num forte valeam tibi nonnihil offerre, quod inter illa, q u x tibi offerri quotid e cern o, . non i'ngratum accidat. Q u ap ro pter, gnarusj propter mearum virium im becillitatem m en o po flcal js*qu ip arari,tibigcm m as,au rum , rcfuc dcliciofas largiendo ; & m ccunt,volutans, , huiufm odi res non femper intcr bona connu meranda d ic , q u ia f* p e h o n o res,d ’u itia s & in zftim andosthcfaurospoilidcre poffum us, nc- que tamen beati & contenti cffe : cxiftim auri p r*c*terisg ra:u m m u n u s tibi futurum , fi dc via ac ratione, qua przfentem am plitudinem i tuam integram perpetuo honore & gloria c o n - _ fcruare quea?, coram te diffcrtauero.Itaque hac dc caufla quxdam collegi argum enta, q u z tib i fcitu digna funt, exobfcruationibusdcfum pta, illorum qui in eo g ra d u , quo tu m odo infigni- ^ tus cs, olim e x titc iu n t; qui quidcm redlc fc ge rentes itafariiam , quem adm odum ,pofthabitis rerum docum entis, infamiam dedecufque confe q u u tifu iit: I t quanquam h * c m onita fuperSs 3 uacancR i ^ ^ ' h fii DiffertAtii hm om n famain «prart,come fari d* tnt difcorfo, o riponato 'ver. g )gna nen Í hauendo fatte, fe bene aliaprudenz * ‘iojlraquefti auuertimentifonofoutrchi, conf '.jkqaeüa 'heper fe/iejfadifcerneladef/radallaftnijlra ‘via nondimeno non'vi dmiranno effere fe non di placer i, (fi di diletto,poi chefaranno tonfermatieni dei voflro honorato proponimento ,(fi‘vna imagine del‘eeflro buon anime, (fiinfieme nonpicciolo argomtnto dellainfinitadiuoeionmtaverfo dt 9«. Douendoio dunquedifcorrerui delmedo,col quale potete gonernarui lodestolmente , f i con honore in sefelicefiato,dico cht \ neceffario fopra ogni cofa habbiqte riguardo aquello, chevoi fttte.Perb ehe ne^irrainfiememanifefiatlfinta eutdoueteindrizzarelivojire attioni (fi leper fonecon cht hautrete a trattare,(fiilmodo cht co effe douerete tenere. l n ‘voi per tanto ftritrouano trtcondttioni, f i f i pub quafi dire, che haueted faretreparti (fi darapprefentaretreperfone.Sete Cardinale, fete Nipott di Papa, (fi fete in confeaneor Sigmre,a cuiferuouo mtltigentil’ huommi,onit bijogna ¿eder quiUo,che conutene a cifcuno dtqHefiiftati,cencerdandotidital mavitrainfieme,thtntnafca‘v nadolze, eperfctta armenia. L ’ effer dunq. Cardinalsyvuol dire,chevoi fete diuenuto ‘vno delli principali mebrideU* Chiefa, (joni’ aiuto delqualehd da reggerfitl CorpoEcclffiafiico: f i fete fatto lumea!ii£cnti,accib con lojpltndore della ‘vojlra‘vitapoffano csnofeerela viafratantttenebre di quefio mondo,per oprare virtuofim cntt,(fi Chrifiianamente. Pcr ilche come‘vnlumt pofio fopra d i‘vnalta Toni,perjaluezzadenauiganti,nonpmrender loroficuralafirada,fiilcaminoalporto,quanJo ne'viene oppreffo danebbia, f i da nuuoli cirC{fianti,cofi ne anche vnCardinalepofio per guida(fi effempjo dcl modo pub produrre alcun buon ffutto in beneficio dtUaChiefa, f i aedificatione delltgenti,quando nonritienc qud puro candere dibonta,(fidivirtu,chceccitialtruifenz*alcHingi: impedimento,a •dtmtt attone; la onde effendoflato m ‘vet,metre vi fete ritroua to in vitapriuata quella virtu,chcagmttl' huo mo C0uentua,heggimai che piu nonfete piede,ma ecchio dt quello bdhfftmo corpo Ecclefiaflicofa rcte ttnuto a gouernarui con vin u tanto mag giore.fipiiUccetlsnts.quantopsft biledeuteffcrc l'operatione diü'o.íhio ,cha •equella del piede. Per la qualcofaVt dcuete sferzare come lo deuolmentefatte, di ernaruil' animo dibonta, d'honefth , fidireligiene infupremogrado. a l lanta nandeui da ogni occafionc dt fcandalo,(fi ^tuendo quella ‘«¡ita, cht ad ottimo Prelato ft ru 10 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca aacanca vide tur prudentiae tu * , vtpote qu ád e; xtram a. finiftta via ex feipfa difcernit; niliilom i. nus h ?c voluptati ac d eled ation i tibi fu tura,fpc r o , quia voluntatem tuam cum om ni honcftatc con iu nd am Confirmabunt, eruntquc animi tui vclut im ago q u x d a m , fimulq; m c* erga te ob feruantias non mediocre argumentum. Igitur inftitucns fcrm o n cm , quo pado cum lau d e& h o n o rcin hac fo rtun xtu xp rofp eritatc ” ifxalmf». tecnetipfum tegere debeas , primo neceffarium ‘ ‘ kiunouf* eflc, propono, vt ctiam atque etiam difpicias: Qjijirnam fis.H incenim fequetur, vt pariter fi. nerii cognofcas,ad quem tuas dirigere aiSliones, tc dcccat:item quiuam fint ij, quibufcum negotia trad an J a: quis denique modus cum ijs rctinendus fit Idcirco tres in tcinfu ntcond itione^ totidem quc quafi partes tibi agitan d * vidéíur, trefque p crfo n* refercndx. N am Cardinalis es, Pontificis n epo s, idcoque Princeps, cui pleraque N o bilitas obfequitur,ac famulatur. Proinde videndum c ft, quid vnicuique harum partium co n u c n iat, c x q u e ita ad confonantiam rcu oca n d * fu n t, v t iuauis ac p crfcd a refultct cx ijs harmonia Igitur Cardinalem eflc,nihil fignificat.nifi cx prxcipuU ecclcfi* «erabris alterum fc creatura cfle, cuius ope tegendum fit ccclefiafticum cor- difimcmda'. pus; fa d u s cft lumen gentibus, vt v itx fu x fp lc dore inter tot huius mundi tenebras viam cxtc» ris prxm onftret,qua fecundum vittutcm ,atq»c C hriftian am p ctfed io n cm operentur. Quam obrcm ficuti in Pharo collocatum lumen ad nauigantium falutem maris vias not» docet,ncquc ducit ad portum cxfe ip fo , quoticfcu nqu ccaligin e, nubibufque circum quaque offunditur; p arirationc C ard inalis,qu i tan qu i D u x , & exemplar exteris hom inibus prxpofitus cft , nequit bonos fru d us in E cclefi* beneficium , aut gen tium documentum producere, quoties purum iPum bonitatis & virtutis candorem non retinet, q u iin an im is hominum abfquc v llo im pedim ento admi ationcm , & im itationis cupidinem excitet : qu ockca vitap riu ata oúqiiam te illa virtus, q u * honeftum , nobilcm quc virum apprim e dccct,defcccfit: raodojCum non am plius pedis fed o cu li vicem obtines in hoc pulcherrim o corpopo-c E cclefiaftico , debebis tanto m siorc atquc e iecllcntiore tc virtute regere, quanto nobiliot cft oculi, qu An p c d s operatio Q u a d e r e c n iti debes, quod laudabiliter cfficis. vtanim u m tu u b o n itate, honcftatc, religione eminentem in modum exorn es, om nem quefcandali, fiue offe n d icu l occafionem rcm oucas, eamque inihituas vitam , qur;optim um P rxlatum decet,cu ius paipcsfuat Dei cultum , atquc gloriam qux- B e Imperii Reclefiaftki CUYa, 07 tm » , 1‘ ¿fficiodetqualetilproiurare ilfcruigio rercnon tan tum exfcip ro ,n im íru m im pelíute £ lddio,nonfóloconlipropriaperfina ,viuenda viu en do, fed eiiam elaborando verbo & cxemfantamente,maeer(ando (onle parole, 0 congli pío; vt cafteri identidem viuant. Verum ,quia de j «■ eprr>pi,chegl‘ d riíiJlffifacino-.Mapeíchedi oflic.o Prxlatorum plurimi funt librifandilU--» ' quello checcnueng*ad¿nPrehtomolttJantili- mis referti docum entis,hoc argumentum pr«* iri,nefon pienelajcitrb di parlare,conchiuderJo tcrmittanotconcludo tam en,balim,in qua C a rtht la bafe,nella quale la ¿ita d'¿n Cardinalefi d iaalitia dignitas firmatur,efle Chriftianam videuefermare,ela¿ita Chrijliana ejjetcitatahe- tam hcroicc.hoc cft,non tantum propter priuaroicamente, cioetnon tonto per heneñcio proprio, tum beneficiú , fcd m ulto magis propter publiquanto per il teñe publico,0 ¿niutr,ale. cum bonum .tradudam . Venendo dunque ddifcorrire d elí e ffre ÑipeIgitur ad alterú argumentum dcucniam , T e te di Papa, f i della qualitd,che priacipalmentt PótificisN epotem eííc,& q u x in huiufmodi yiin effte(onfideraia,egliechiaro,eh‘ effendoi N i- ris dotes requirantur,perpendam.C e tum cnim pete per í ordinario deüe ptu care, (fi am ate per- atq; compertum eft, cum vt plurim um nepotes fon et'habbin oiP on teficiJon otoltiperintercef- cx charioribus íint, acd ü ed io ribu s confangui{oti.fip rotettorid itH U alaQ h rifiian ttd .fi f f t - neis, quos Pontifices habeant: cos abom nibus ^ cialmete dtUa C ortepirconfeguiredaqutUtgra- cligi tanquam Proteclores ac Defenforcs totius tie.fi fau oriip trla qual tofa effendo tagionem - C hiiftian i generis,ac prxfertim A u lx R om án?, ’’!/ ‘ * ’ . U iChivipigU atequefianobilprotettione, 0 do- v ta b illis fauores ac beneficia cofequantur: qua m ndoilProtettore am are quelli che protege, f i dc rc cum rationi confentiat.vt nobilem hanc infierne douendoprouederela gratia deÜ4 perfona pro ted io ne lufcipiaSjCumq; P ro te d o tc o s quos appreffo di chi hd dapregare, 0 effer da lui ama protegitjdiligere debcatjfim ulquc eius gratiam to (perb chefenza quefto ¿ano Jarebbt ogni vjfi- quxrere, apud qisem iritercedendum atq; oran CÍO) btfognerd cheprocutiate il bene della Corte, dum eft ( na fine hoc omne o fficium cifet inane) ..............J___ ___ ^................... . oportebit & au l* vniu eríalisb onú procures,tfc^ che¿iconferuiate 0 in ^____ queUa bifonadiípofitioaediN .Signare, dchilanaturalejuabenignitd biq; beneuolam animi Pontifici) propcfionem verfo dt¿oi, fidtmofiragid inclinata, f i l i o fa - c o n f rues: quodquidem ob cius egregiam in te g¡„^iiitítJ» cilmemepotreteconfeguire.fe viricordarete, the voluntatem non erit d ifficile: hoc autem m ino- matir ama da butni fifantihuomintfono amatifla m en- l i n egotio obiinucris, fi núquam o bliuioni t, ate i buoni, per effer la beniuolenzalorofondata didctis,a b o n is, fandifq; viris nullos diligim aJ u l merito dtü'honefia, fid elia ¿irtu , fiinfie- gis,q u a m qu i boni fu n t: ipforum cnim am orin tnefe hauerete riguardo,che í amere nffce daüa virtutis & honeftatis m ento fundatur i itemq; fi (onformitd,fi dafomiglian:^ de’ cejlumi,petb refpexcris amorem ex quadam conform itateác the confiderando quefio, farete feco il debito ¿o- fimilitudinc morum exoriri. Ideo hx c confidcfírOfVidimefirarete ri.onofcitore, delligrddiho rans,officiofe tuas partes im plebis,gratum ani nori,che hd pofii neUaperfona ¿oftra, f i í vbbi- mum pr* tc fcres-obin gciiteshon ores,quosin te co n tu lit, omniq; ftu d io , a quc induilna ipfi direte,0 fetuirete con ognidiligenifa, visfotzarete di effer quafi ¿njuoritratto, tonmoftrarui inferuics, atq; obtemperabis: curabis, vt ipfius amicodttutti, non¿iintereffando,neappaffie- quafi im ago quadam fn,omnium te amicú cile, nando con chiJ ifia : mafi ando in queü» neutra- profitcbcrc, ncmiqem ex a ffcd u foucbis r ibis Captmda: litd,cherieerca la fanta mente dtl buon Padre quotidicad eiusfandkatcm .potiufq; bis,quam commune,fi¿iu e n d o aHCoraintalminira,ch‘ icm el,prxfcitim obfcruans m om etahorarum , eglinonpoffamai hauere alcuna finifirarelatio- quibus ab extraneis non occupabitur, idq; non ae de’fatti ¿ofiri,fi ■ ......................................... andando ogni giorno da .... fua lantum propter n eg otia , fcdctiam , v tcu m illa' Sanútdpiu tofto due, the vna fol ¿olta, 0 fopra conuetfeiis : nam ab eius f picntia j Im ima po tutto neüe hore,neUe quali fapeíe non eff- rt im teris addifccre, q u * h oc tcm p ore, totaque tu x pedita daforeflieri, che la occupino in audienda, vita om niq ucfoi tuna erunt tibi ad rcd cv iu cn fi> cib non tanto per negotii.qmnto ptr occafione dum pf*ceptaccrciffim x Vetum c uom odo au di conutrfare con tffa, offeruando dtüa fua gran licorum beneficium q xrere , & cum ijs agere' preuidenza molte cefe,che in quefto tempo, f i i» d ebeas, clarius deprehendem us,in vniucifmn Autaquuii tuttala ¿oftra vit a ¿ i potranno effereftrm’Jfimt quid aula fit,primo difpicicntes. rególe gouernatui iene in ogni fortuna, mail _ .per _ ^ ^ Aula Rom ana cft eiufmodi hom num mul-R®'»* medo poi cen cht petiate cercare U bene deliaCor~ tittid o ,q u x v c lo b vinculum dignitatis, «coffite,fiírattirecenceffa,fieonofctra¿ededoprima cij;vcl M ¿niuerfalt. cht cofa ella fía. La Corte dt Ruma b quella moltitudint di perfone, la quJe bper obhgo dt dignitd , f i ¿ f f q , i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DiJJertAtíe ¡per prepria elettionícon Jeran^a di eonfiguire c i j , v clo b c lc ftio tic m cu m fpe hónoris & vtili- mpUiudoí ' ikonere,& ú!i‘e,fegue0ferue il Pontefice,b chi tatisconfequ end *, fequitur, atq u ecolitP on ti- communit*. , d» luidipend!, per laquol cofia ejfendo egli capo ficcm , vcl quicunque ab ipfo pendct: vnde cum í,„. , dellaChtefa díDi o,0perdb delia Chriflitntta ipfe fit E cclcfix D e i, idcoque Chrift anorum reggédola,0 ngolddolafipub chUmartragione c a p u t, quos rcgit atque gu bern at, fumma ranoimentilafiuaCortelaRepublkadiChrifliani: tione cius aula Chriftianorum refpublica app. reto che f godere de glt honot i, 0 delle dignita pcllari p o te ft : (^ an d o q u id em vtqu is honori. di quella no occorre prerogatiuadtPatriaiSufiTe hu ac dignitatibus ipfius pcrfruaturfluperflua dtnohibtárara. diparentigtmr f i ,d igranric- cftiPuñris patri* pr*rogatiua , nobilitas rara, i h f f i . o d' altro hene dtfirtuna. ejfendo quiui gcncrofi confanguinei,diuuiarum am plitu d o, apeita I' entrata a ciaficiin Chriftiano di buona al auc fo rtu n * bona : cum hoc loco cuilibet V ta per piccolo, bgrandeche f i* . ¡talt.mobdi C h riftian o h o m in i, quifecandum bonos moq u a lfiv g ia nathne da cOnfitguirgradiprinci- res v iu ac, fiue fit illc m inim *, fiuc am p!* conp a liin tjfj,0 dt poter ajji'are al maggior ¿ono- ditionis, fiueltalus fiue cu iufcunqucnation s, r e m n iolocí vnaCttta ,ouere diúnregno ,m a apcrta atque explanata viafitad pr*cipu osin almaggwr the Jra Chr:ftianifidia,la cndeef- ipfa gradus obtin end os nrque tantum ad amfendo i granptemij 'agioni de gliftudij 0 dtüe bicndum vuius ciuitatis , áut regni dominaindujlrie de gli hucmini, quindi najceche in tu m , fed ad ampliifimum o m n iu m , quo nuiquefta Corte ejfendo quaftcerte leJpitanze ,d ei lum im pcrium ínter Chriftianos maius eft imgrandihonori0vCili,deUefupremeg>andez'Je, pcnum confcquendum Q u a p ro p te r,qiiram a- AulaRom, úi fiuouano . 0 úi concorrono per confeguirle gna prxraia in caufa funt ft'udiorum arque in- excdlenti*. ingrgnifuHimi 0 di maggior tccelUn:(a,0 ra- duftri* h o m in um , hinc fit , v t in hac au la , fitd,che t» qual altra parte dilmondo.di che »’ cum fcrc c ert* fin t ho n o ru m , v tilita tu m , ac e thiaro fegno laproua, che tutto il giorno ne ve- fupremarutn dignitatum fp cs, conucniant vndiamo,poi che quelli che a Romajonodt valore, d eq uaqu e, & rcperiaütur ad ea bona fibi cu* .inogni altro luogodiue úadino fempre rejlano randa ho m in esfu blim isin gcn ij,q u ibu sexcclmiñebili,la doue diradoénonmaiauuiene.the lentiores a: rariores nufquá rcpetiie eft. Q t^ m a l ri qual f i voglia Corte ecceUenteriafianoin tem clarilfine oftcndunt frequentia expcriquetla di grandeJhma, fe non coalungapratti- m e n ta, quia quicunque Rsom* virtute pr*dica, chsdta loro nuouo habito, 0 nuoua difci- ti cenfcntur, qaocunque locorum niigrcnt,adplina. mirationem hominum , oculofque in íe tra€¡uídunq¡fi pub vfarelabonta, lapruden- h u n t: cum alibi r a r o , aut nunquam accidat, vt z * , 0 ogniprojejftont dilettere, 0 finalmente qui in alia aula exccllunt.in hac muitum exiftituttelc úirtuvihanno únpcuro,0 fermoricet- raationis acq uiran t, nifi cam cx lon go tempoto,fJfendoRomadordinario Madred‘ huomirá ris trad a « o u u m habitum, nouam qu edifciplivirtuofi,0 fanti.maébeneancoraúeroche co,i mam adipifcantur. bel commercio nonpubfiare,chetome cofa monH ic demum propria eft bo n itatis, pruden- Vbiquefunt danamn habitmo fcolatocomepretiofijfime o- t i * ,licerarum cultur*fedes,om ncfque virtutes mala mixta roqu l.hepartediterra,0chefrailfuoottimo tu tu m , & ftabilehabent p e rfu g iu m ,cum Ro-¿o»». grano nonfitritrouiqual.hepejíiferologlio.per- ma vtplu rim u m fan fto ru m , ac virtutibus illuciochticattiuiauuijandefi,cheimedefimifinii ftrium hom inum genetrix c x ifta t: illu d nihiíquxli conl- vm u, fiottengono yfipoffinoJimiU ominus verum eft ,1n tam pulchro com m ercio menteeon ¡egukeconiúiiq confimu^ataúirth, fieri non p o fle , quin (v tfc fe res hum an* habr0 conartidiü,0 ingannitnfohti, tétano mol- re folent ] a'iqu a terr* pars auro puriflim o im te Sw/íí/ injinuarfitnpnobtlcompagnia,0 di m ífccatur, intcrque optim um eius triticum peeorromper.lacandtdez.za, 0 boraadi queUa: ftiferi lolij , quantitas nonnulla inucniatur: ConoficiutaptrtantoUnaturadiüaCotte,0í n m im p rob i, p u tantes, eafdcm res, q u * v ir intentionedieffa.fdobbiamooJferuareqi.eUcco- tutrbus mediis o btin en tu r, poflc fim iiitcrobfie.chi i»úniuer¡ ale. 0Jn particolare fono necej- t neri ope vitiorum , conantur f*p e fimnlata fiarieper procuraretlbene dt quella, 0 pertrat- virtute atque artibus,& deceptionibus infolitis .tarftco,comehabbiairocropojlo. fcfe in finuarcinter viitutum ftu d io fo ., huiufll pioteitor della Corte dtittque deuendo effer qu e focictatis candorem ac prob.tatem corejpofio, alie continue audtenzi perJnttndere li rumperere. ■• (luhifognt altrui, 0 p er fociorrahhauetada ejftr Itaque au l* n a tu ra, & fine exam inato ,o b ~,¡f afabi/e , 0 percib douera primieramente con fcruandanobis fupetfunc ca q u * in vniuerrum. ‘L fegni ejleriori, quafiper meffaggi ajficurarles & particulatim ncccITaria funt ad procuran-®/"®' genti dum , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca k De Imperij ‘Bcchjtajiici curi> .gentiá’ anim ograto, da»do lora, (fi co n g efif (fi co n g * r b o m ra ttiu o ficu r ta , (fi confidcnfa n p dum ipfiusaulae b o iM jm 8c a i vetran du m lau -pramat dabilitcr in ipfa , quem adm odum p ro pafei pot. dipoter parlare, non baflando pet confermartu intieram entel’ animo de glt huomini, f i che credanodieffir a m a ti, fichepojfa no liberamente ricorre a ‘i o i , hauere in f t ‘¿na certa fodcztfa d i buona ‘¿olontd, fi v n g r a n defiderto dieompiai c r t , ffi d ig io tu rz) d t u t t i , potetidofi affim igliare la bontd di v n ' huomo fenza quefia a ttra ttiuaadvn»figuram ufcelofafatta con ogni ^ debita proportione , m d cheper nen effer colori Igitur P ro tc d o r aulae totius cum perpetuo inaudiendis hom inum alloq u iis:vteoru m neccffitatibus fa b u cn ia t, intentus eflc debeat,af fabilis ac blandus í i t , ncce-íTceft: ideoquc li gnis citerio ribu s , qualinuntiis qu ib u fd am , c u n d ís ^ gracum anímum exhibere debebit, eofegcfttbu s atq u c ad io n ib u s quadam fuauiqu egcftibu quad . tatcillicerc ~ ^ r .- cad . fenfa mcntis fuacfidenter cxplita,m anchi didiletteuol <¿aghez^,che pmtdf canda.N eque enim , v t anim os h o m in u » inte- Affabnktu ognialtraúridftglioochidt riguardatti. De- g rc confirmes, adco vtfc am ari credant,libere- precipua do ue dunque la perfona affabile, prima con grato qucpolfimc adopcm tuam con fu gere, fufficit, minantahm affetto, f i con Ueto, (fi cortefericeuimento ec- quandam bo n » voluntatis foliditatem in fc hacitare, f i inuit are le genti d parlare, cauando b c re ,& d cfid etio om aibu s fatisfaciendiinccn■ochi, f i per la fronteglieffctti fe' fum cfle, cu m h u 'u fm od i voluntas ím c affab i fuori per gli reni,fibcneuoli dtl valere tal chepaiafi ragio litate haud dillim ilis fit ill us fig u r * , m ufculoni anco tacendo, (fitirati, poichefihabbinod f x quidem ,om nique proportione p c ife d x , fed ragionamento fi dtuono afcoltare cen ogni pia • quia coloribus caret, nullam habet vcnuflactuolezz*, (fipatienza, perochechinenafeol- tcm ,q u K o cu lo s cuiufquam in fcconuertat. I . t a , nonfipub ohiamere affabile, m puointc»' gitur affabilis Princeps grato in prim isarpcdu, dore t bifogni altrui come hd dafare ilprotetto- & Ix to .a c benigno vultu homines excitare, Sc rc,ne¡imttmente chi interrompe iraginamen- inuitare ad loq uen d u m , perqué faos oculos & t i , b col contradiré,» ‘¿olere in douinare la eor- frontis ferenitatem bcneu oli affcd u s a rg u rdaüoni, perche molte ‘¿ olte, nt vd lontano da menta patefacere deber, adco vt ipfo ctiam fiquel the difegna di efirimtr colui, non chi egli lentio humaniflima verba proferre videatur: tratta, ende refiaridicolo, (fi introduce confu- Poftquam ad col oqui'um admilfi fuere, parifione cen perdita di tempo, oltre chei’ inter- cn terarqu eo fficio fcau d ien d iiuntrnam quiinrompere i concetti di chiragiona, b il non ‘¿ifia ■ uirus au d ic, affabilis nomen non meretur., nertanentoc cofi grande effefa quanto t grautí que p ro ted o tis munus cxerccre.&necclfirates impedite, fitoffrc'lffare vnparto delt animo alienasintel igcrc p o tcft, ncque fimilitcr affanohiUffima, (fiprincipalijfima parte-» di noi. biliscft, q a i (erm onesalienos interrumpit vcl tTudloquiu Appartiene dunque ali’ affabiltd vfar patitn - contradicendo vcl anteuertcndo loqucnté, ac ‘i*** vitddtf,, m enté ipfius diuinando quia fxpe quam log ifz a , (fi attentione nei ncgotij , dandone fegt con le rifpofie fatte dpropofito, f i con giudi- fime confilio tra d a n tis aberrat, vndchabccuc t i e , (fi congli occhi, f i con laperfbna ancora, c on tem p tu i, 8c in fermone , prxter iaduratn temporis, confufíoncm gígnit:prxtcrca ícntcn che tutta f i mofiri occupata ad afioUarc, f i d poffedere la cofa, che ne ‘viene efpofta; f i non tiam alloquentís in tertu rbare, vel non atten fotof i deue Ivfarpatienza, f i attentione atten dere tanto m aioriniu riahab etu r, quanto m otione n elí‘vdire,md manfuctudinenelrifpon- Icfttus cft animi noflri nobiliffim um , ac m asidere, lettandole feucre , f i acerbe rifpofie, la m i faciendum foetum im pedire, atquc afpcrconfidenza d coloro, chctrattano dipoter par nari. Ergo ad alfabilitatem pertinet,attentiolare , (fifacendoneparer troppo duri, (fi diffici n c & patientia v ti, eiufque ípccimcn prxbenli : deue qud Sign. il qualpoffiede quefia feliti- dum c ft, rcfpondcndo ca , q u x ad rem faci td d i‘vdire , f i di riffondergrato, pare chtfi unt , adhibito iu d ic io , accom m odatis oculis, corpoi ifouc facie to ta : adco v tin audiendo, 8c facci egualtjdgli inferiori, (fichzoafficuril’ huomo, che comed compagno, (fiadámico gli rem , qua d cag itu r, confiderando, totus o cc u poffa dpienodifcoprirc ognifuo penfiero, f i dif- patus vidcarc: N cqu c tantum patientia, & ¡n fegto , f i f i pub diré, che tengaJachiaue di aaudiendo attentio exercenda cft, fed c t 'i # i n prirz» i iuori huwani, f i certo importa tanto rcfpondcndo maufuetudo.cum feucrx atquc a- ManfuetuéU quefia ‘virtu, cheper effa molti priuati hanno ccrbx tcfponfioncs ii s fa d x , qui nobifcum a- (fi clementia acquifiaiv ftguílo de' Popoli, f i di Ptouincizj, gunt, animum ipforum abalienent, n e fq u e n i-publica benef i Ciroil minore neriportb di Senophente glo miuin dutos,atqae difficiles m anifcftcnt. Ule uolentia en ria immortale, f i per queüa Pirrho Capitayeto Princeps, quifquis blando vultu d iccntcsftos. n*, (fi Regrandijfimb lodo Cinea, che con U auclit,iifque rcfpo nd ct, fefe inferioribus vidcfua Tt Ktt Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 'í 1 w T)iJJertáí¡0 fuadohtaffahiltd hauiffc acquifiatt fi» C htd , cht egli non hautuafatto con h (u zi ormi valorofe ,ladoue coloro,che dieffafom ftatiprim,quantunque gtandiffimi,ne hanno rittt aio odio,0 maliHclenzaeffrema,intanto(hemolti¿ogl:ono,cíedelíeprincipaliragien$,chereñdtjfero Cefareoiiofoybenchepet lafua clemenZM.Hheralitd,(Jfortezzatanto amabdfcjftyil nonvolererifalktarei Senatori ^quando entrauanoinStnato, dachenacqutlacongiuta ,é r lafuamortt. Et benchefialcdeui>le,0neiejjariol'ejftr ajfabilein egni luogocerto maggiormenteneconuientnelleRepublic.cotuenediir.ofirano i Romani,(he per non defraudare alcuno delle dtbite accoglitnze teneuano appreffo dife i Nomenclatori,perchedefferoloiocentelza deiit genti,cheinecntrauane.fi della conditione di tffi.aceiochetiafcunontnceueffeipropcrtior.ati ficonuenientifaluti. Mafrdtuttele Repub. foifpuialmentefiricereai affabthd-in quellL/ chenellaformadiRomafiritiouanotpo.checo mehabbiano gid detto, ella hd gid q u ffi gra» ¿antaggio,che cgni Co,tegtano dilodeuolevita ferbaffochefia.pHo ragioneuolmente afpira'tj ad ogni fubiime honore, fiperbmerita d'effer hen veduto, fitrattatodaqualunqueprelato, thefiritrouiin quellaguifadpunto,chevedia' mo negl'tffer cieid foldati auuenire, li qualt be» sheperil reftofanod i¿ ilconditione, tutta¿ia eon ogni cortefiafono raccoUidai Capitaniloconofcendo cire con Itproproptit virtu f i poffaithiriwlafirada la.fí^rA/1 a’primi a* nnaAe dtlla A»Ua mtlitta, foneaprir gradi f i veramente il guardar torte, 0 con alttrely xa, il Honflmat Í honore, cheprctamtntevient offerto, eon il nom ifalutareafpettando qu.if i l ’ adoratione, firiconfcendo per obligodalllj genti quello ch‘ effi ripu. ano di dare ptr mera cortefia.i afioltare,0 iltiffor, derepoco grato to fe contrarie a li affabiltd ,fono ffietie di diffreggio, maggior tngiuria, „ ilquale e affai „ co » - che noo fonolepercoffe ,0 qtealfi¿pglia offefa: conciofia che ftbtntalcuKo vient da not battuto, ein qualche altra maniera dannegiato, nondimt nomojltiamo pure con l' offenderlo ch' egli e te nuto da noi in qualche tofa, doue d difpreggiart, fiilno/tftimare altrui fignifica che i'hab bi emoper nuUa; onde quando il Nipotedtl F»pa tienefimileflile rulla Corte ,part che toglia d comgiani.fi d iuttoilm otd cl’ adito vniuerfate aüa República Chriftiana, 0 quindi n.n deue effer marauigliafe t Frelaliche¿engo o d /alutarui, quandoficortefemente,fono rceuiiti davci, filifa u e r itt,fi conparole,0 iolconui jarlicomefolete,finepartenoconttmijjimi.fo.ehe effendo il Ntpote dei Pontefice gl‘ etcht dt S. yftnutuiinepoffonoptnfart thttlmedefimoffu^UOj, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tu r* q lipararc, hom inem quealloquentem aflic it, v t f ib i, tanquam a m ic o & fo c io omncnt animi cogitationem aperiat, & perinde agit, ac fi humana corda clauc quadam teferarer.Ec , ccucra h x c viitu s tanti m om enti e ft.v tp c r pfana plerique hominum piiuatorum beneuo-^^** lentiam populorum atque prouinciarum fibi qu .tfiu cnnt,& m inor Cyrus ¿X enophonte im» mortalem gloriam tcportauerit, & pet eandem Pyrrhus R cx , & Dux maximus Cyncam laudauerit . quod cius eloquentia atque affabilita plurcs vic flet ciuicates, quam ipfe p o te n tif fimis fuis armis debellare pocuilTet. Hicvcrop in quibus h i c virtus defiderata cft etfimaximi viri,tam en in odium publicum inciderunt, adb co vc plerique putrnt interpr*cip;;as caufas, cur C afa r inuifus fuerit, ctfi prop.cr c cmen Cifat'mmtiam .libe. alitatem , fortitudinem va’dcamabi-TOen^lihto, lis cifet, eam fuiife, quod Scnatoribus,dum in Senatum ingrcdetcntui , aflurgctcgrauarctur, vnd cco n iu ratioin ita iu it, & m otsipfiusconiccuta eft. Q uanquam autcm vbique neccfle ^ eft affabilitatem fcruarc, taracn multo magis aeccflaria cft in rebufpublicis quemadmodum Rom ani oftendeiunt,qui,nequcnquam debitis officiisdcfrauAarcnt, nom enclatoribus vrcbá' tu r , a quibus edocerentur no m in a, & c o n d ff tio n e sco tu m , quoy obuios ha b e b an t, vteos* iu ftis& honefiis falutacionibus interpcllarcrr. Verum inter omncs refpublicas m agis in illis aftabilir.s videtur ncccff»ria , q u x hanc fortW iv»xwi r)diximus, ,vni-niic nori .vaiv • v n u ff moan\m_,nquam retiu enr t,/*ivm cumLhic quifquc ctiam fortis iu fim x , m odo honcftc v iu a t , poflit optim am fortunam fp cra re,& ad ’ fuminos honores contendere .• ideo huiufm o' di v ira nobiliflim is x q u o iurc tradari mere tur , in cum modum .quem in exercitibus inter m ilites obferuari cernimus : qui ctiamfi , quoi ... ,, ad reliqua , vdiseriftant con ditionis, tamen g, m n ih u m a m ta tc a b c o ru m D u c ib u sfu fc ip iu n -^ ”'* tur.ncmpe non ignaris illos fua virtute poffe bi ad primos m l it i x g a d u s viam aperire. Enim ucro obliquis o cu lis, ac fupcrbealiquem afpicere, honorenn delatum contem nere, ncqu ciibcntcr falutare, quafi adoratio expedc» tur, & reputans, fibi quafi debitum illud, quod exteri cx officio & hum -nitatc largiri fe pu ta n t, audire & refporderc m edis affabilitati contrariis, h x c om nia contemptus fignafunt: hoc aurem longe maiores fiu n tin iu r i* , quam fi qucm percutias, vcl quocunquc m oJo \x-das: propterca quod ctfi quis a nobis pcrcutitur, vcl q u o m o d o lib ft damno afficirur: nihilominus in e o ipfo oftendim us, nos illius a’i-* quam rationem habere , nequcillum penitus' ed h iifacetc; atq u otiei con tem n itu r, iam per-- - fj^cdttl^ | ; | . j [ Btlmper'íjEccleftapcicuri. Mth,0ilmedefimohoKore thedaúoi riteuo• • *■ 0 \enga d* quella, 0 che quanta parte di gratia, 0 fauort loro vien datojuei, altres tanta riputationes (unfeguificono dal thoeuro dei mondo, il quale fta non men» attento ad approuartincibi voftri giudicij diqutUo, the attenderebbe ogni impcrtanttftma fentenza d" ognigiufiiftmo Giud ce, ma tutto the que fta ajfahlt afiaripiena di tanta /oUfJza, non 'etutta via ch' io giadiihi ihesd<.bba effercj fcompagnata dalla debitagrauita, 0 dal conueniente decoro, anzi tome lamufiiea nafce da vnafoaue. 0 giudititfa cornjondtn^a d' acu • to , 0 digraue : coi't Í affahúta fi diue compoirediptactuelezza, 0 di fieuerila « per me glio otres, deue effer pofta come lo druol mez» frd quefii due eflremi, talmente che C vno non ijpauenti, 0 i' ath> che non auuil jc a , mafta piena dignitd, 0 dt diletto, ft cht ciafcunop.» refticolmo di maraugUa 0 dieontentc: 0 per.he le arguite, 0 lepiaceuolfjze gkuano mkahdmente ad acqmftare gli ar imi ddles g tn tt,0 firkcrcanoali’ uffabiltd, cowebene moflraronogli antichi ponendo Mercurio in mejjo delle Gratie , quafi the fuffe bifogno, che tl noftr» pariare fojfe condito ton cgrkpiaceuol delicatejza, conuerrd alie úíitt vfarts lim otti, 0 le piaceuolezze¡periorhe coloro, che dei continuo ftfermano fuglifcabrofi ^odi de i feueri negotij fenza date alcun tampo*colui con cuiji tratta di poter fotto qualche úcghe7(g ,za alli volte rejphare, pate che riefcano trop po duri dtjjrcili; perche non pitgrando mat la bocca ad ún’ 0 hontflo rifo quffi eoe nemimci deUa naturafono abhorriti, potendofiragione* mímente fiimare, chetjfanon hauerebbtprodotto gli huominirifibili, quandopero loro non haueffero potuto , 0 douuto effercilare quefia potenza, ma quegli altripoiche d quefii rigidi, .0 feuerifono oppofit, 0 che con troppolargo. 0 liceKtiofodtletipapronolafiradaa' motti, 0 alie argutk, in luogt difaceti, 0 dipiacenoH acquiftanofamadi B ufoni, 0 dt ndicoU, comt actaJe d detiene , che mentre orand» eonacuti, 0 fequenti moti úoleita perro in djregia li Siotfi, nefá da Cathont ehiamato Conjole.ridicolo. Fer rLh efi deue fuggire il confinuo, 0 troppo inttnf parlarftuero. 0 "eUcito interrp'.rrcalle volte come tume vn Icggiadro motto’oúna accenüapiaceuolezzanelT o/cmritdde graui ragionamenti,iiongb frequen tando ptro in m odo, che m o z zin o U dignitd dellapetfona 0 de n egctq,ccneiofiacheficerne U poca acquagittaiafopra vngran fuoto "ecau f a d ’ tngianditlo 0 la m oltal'eftingue,0 'o a . fiem a , cotil’ argutietroppo continuate leuano ogni Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^0.1 to to. 1 . . ipecftum cft, figtiificau. iprui* flrcciF cri. Pro- CeM m ftim • J ^ cum n C V7 Au''B ay,/.<i24toto indc Pontificis N epos hnr.cin Att a fVv fty M moleftiordalufn fei na t, videtur aditum ad Rcm j ub' C ! ri- mn». ilianam toti mundo praecludere & im pedi e ; neque mirandum c ft, fi Prae'ati, qui sd tc Talotan dam conucniun t, quospcrhum anircrcxcop eris, & verbis, ac rc ipfa stquc inm rationibus hcneftaucris , hilares , atque contenti abs te flifced un t/cam cum N epos Pontificis fit ipfi- Octt’ut Pr'm US ocu lu s.facilcin d u cu n tu r.v tcrctian t cun- cipupopulit dcm honorem ,idcm que iudicium ,quod á c tc exhiUtarep» portant, fimiPter i Pontifice fefc reportare, & tefi, quantum á tc honorantur , atque diliguntur, tantundcm fc in theatro m undi cxiftiraat onis confecuturos : H om ines fiouidcm non minus attente iudicia tua dc fingulis expendunt, quam decretum m axim ialiccius m omenti ab xq u U lim oisdice prolatum attcrd i folcat ram ctfi libens prarcipio, affabilit tcm maxima fuauitat m ilcendam cH c, non tamcn ceafucrtm a debita g tau ita te , & congruo dc- *"* *' c o ’ 0 diflociandam cfle : qu in im o ( cuti fica ex fuaui & apta a c u ti, & grauis c o n f nantiarefultat: itaaffabili asfa ilicatc & grauita tc com ponenda, actcm pcranda fiu r (v tm c lius dicam ) collocanda cft, tar quam laudabi le m edium , intc r harc duo «X rema : qi o n m alterum non perterreat acced ntenti, alterum non deboneftec Princ pem , fcd dignitate at que am abilitate cumuletur : adco vtvnuiquifquc gaudio & adn iratione repleatur. Q u o niam ve o fcommata sc ioci ad anim oshom inum d uincicnr'os, & affabilitatis laudem pa randam mirum in modum profunt, quemad, , modum v teresoftendcrunt Mercurium in- ‘ Fcunutm medio Gratiarum collocantes , quafi f e r m o - '" arm noftrum omni gcneic hamaniratis condiri o p o rte at: interdum facetiis vti expediet: propterea quod qui falebrofos atque afperos negotiorum nodos fiue ititerm iifionc feucre exercent.ncq; vilnm ei, quorum na<ftatur,cam pum,\ bipsululum aliqua iucunflita.c rcfpirct, concedunt, ij nimium d u ri, atque difficiles cfle vident' r N a m d u m o s in aliqutm honcftum tófu quate? rifum nunquam explicant,iurc quafi naturae in- nm temperi im ici abhorrentur, cum fumma ratione ctt-d u m . dcudam fit, naturam hr mtncs rifibiles non effcifturam fuiife , nifi cum laude hanc faculta tem cxrrcerc licuiiTct. Verum alij homines, qu i rigi(. is ac fcucris ingeniis o ppo n u n 'u r, r imiuir q; 'aiq is , ac liccntioiis di¿lcriis,ac argu tu? viam aperiunt,vice facetorum ,«ic lucundo • rum hom inum ,nom en fcuvrarum. & ridiculo rum acqu r u n t.v tC ccroni accidit.qui dum acutis acn mium frcquentihu'cauiilisinfcquetecot Scoti«os,vteos cotemncndos oftccdcret;, T c a, tid i- Díjfertdtio ^ n idecoro,mdinterpofie,(fiffarfe m i raghna- ridiculus C onfuí á Catone appellatus eft Q uá. fBÉ»í; coa gtudkioglirauiuano, figUrinfor- obiem iníerm onc perpetua & nitnium intcncon!' zarto, la ondelepkceuolezf^ , fiim o ttifid i- fa feueritas fugienda cll, lic c tq u c interdum in mtntum *" aempigliarepet condimento,^nonpercihdil quadam obfcuiita egrauium n gotiorum ali»ojlropar!a'e,a:cioíhein<¿ece d iec tita rtilg ^ cuius fd lm i;a tis, coH gru?queargm i» lumen piieUtnegoty,noncauJin¡fatietd,(fifa/lidfo, interponere : nequc tamen ica vfurpandi funt (fifi hanno poi da<¿farqutllt,U quali talmente lo c i , vt dignitatem p e ríb n *, aut negotiorum dilettano, che in effe non (iritroui porte alcuna diminuant : nam quemadmodum parum a ediofa,nonnotando altruidt<verun‘ difetto,ne qu x in multum ignem p roicólx ipfum adaudinefuna cofainqualfi vogliamodo apparte- get,m ulta vctoSi copioláeundcm exñ in gu it, mntc aüaperfina,concuifitratta:perche que- coníumitquc.úta nimis continuat® a rg iu ix o................................... fli................. tqli nonfolo non conciliano gli antmi dellege- mne decorum to llu n t, fed in fermonibus, 8c ti, ma lipnmcanodira„(fifdegno, f i auum- cum iudicio fpaifec, atquc in tcrpoíitx cot viga,chcptrproptiadifftfaquandofiamamotteg~ u sciore s, ac vehcmentiores efficiun t; proinde gtatipaia thcfipojfarimordcre, nondimeno ptu fales& lepores tanquam condimenta Termoni prudente, (fipiit modefio configlio e UrintuzzA- bus , non tanquam cibus,adhibenda funt,nc ii íasute{zA delle altrui parole, con grau^Ji- n eg otiis, viccfolacij excitandi, faílid iu m , ac lentsoQConpiaceuolrifo, cheton mordace'^m^ fatietatem p a rian t: iiq u eio ci deligendi funt, átd perder 1' amico, (fipercib fipopnov/arcj qui adc'o d eled e n t, vt in ipfis nulla pars odio yntacdte quei mctti, (fi qucUefeccíie ,(heftoo mnporta- digna reperiatur/nuílius Vkia/quo cum trada-ff»^nopontura, mveleno: machcton dolzevag- m u s,q u o q u o m o d o v n q u a m n o ta n d o H u iu fíiodi cnim homines nonm odo fibi exterorum hcz-zadelettandol’ orecchie, f i gli animi degli afcoltantifono attiadatq uifiarneg -at i* ,fib c - animos minime con ciliant, fed po:iu seos ad ncuolcnza.fuggmdo infierne qutüe argutie, che indignationem prouosant. E t quanquara viin fe ritengono bajfez'faplebea, (fifiruilc, con dctur.quo nos, noftraquc tueam ur,licere,quo* allontanarfidalia brutezza, chc nafic da defor ties cauilloim petim ur, viciffiincauillari : ta me duhontfid , (fi ifchifando anche quel mot- men cum prudentia,atqucm odiftialonge m e UggiarCiCh' e-poflo sit 1‘ equiuoeatione, f i fui bi- lius con fcntit,vtgrau ifi!cntio,aut iu cu nd orifitcchit,efie»doindegn$,fidozimle, perchefc ÍU alienorum fcommatum aculeum retunda tiene nel nofiro ci e concejfo i interpoire dellegra- mus potius,quam mordaci dicacitate am icum tiofe argutie, (fi alie volte il rifo, tutta ‘via il dt- abalienem us: id e o q jc x fa c e tix ac lepores eli in quibus ncqiic __________ ,___ , - venenum^, ncquc ^ Uttonondaognideformitdfideecauart,mada g^i queunt, qutUt cofe, chthonefiamentefipoffoaodtre (fi Ixfio vlladeprehcnd atu r,fcd qu ifaau ibu sm oafcoltarc, ncdiminuifconclaUignitd, f i Uri- disaudicntium auribus blandicntcs ad gratiam^ ffetto,doutndoUperfoneactofiumate anconeUe ac bcneuolentiam eorum conciliandam , accofedagiuoco, fido-fibcrzononfifcordaredel com m odantur, fim u lq u cca fu g ien tes,q u x in debite decoro, con imitart i toni Pittori, i quali fe p'ebciam , ac fcruilem hum ilitatem retinent, tutto chc principalmentefiano a rapprtfentart & quam logiifim e fe conftitucntes ab ca turpi- rum iltonuenctiole dellefrigore,nonlafcianopere,che tudine , q u x cx deformi oritur in hon eftatc: i- hahtndtu. ifngifquaUricingono, i quadri, fifonoperor- tem illud cauillandi genus d cuitantcs, quod in namento tfirinfeco,habUam cofa contra l' arte, allufione, &in xquiuocis confiftit,T tpotc quod tfi lifacciapareremsndotti: per laqualcofa li liberali hom incindignum cft,ac penitus triuiaKolti,filepiakuoh:(zefihanns da compartire Ie : propterca quod fi ex nobifm et ipfis petaite irgghnamentip,ucaminte , ficongiuditio tur, ponim tquidem iu cu n d xinterferí a rgu tix, huando loro ogni aculeo, f i ognipontura, (fi Sc nonnunqnam rifus , verum non vndequanonlicauandodaluogoabietto,(fiindegno,ma q u e , nequc ab om ni deformitate d cleilatio facendo neUamaniera, chcfogliono iperiti A r ■ quxrenda c ft, ac ex illis tantum m odo rcbus, (hitcttori, chtnegliattificiofi edificijdiffongeno quas honeftc effati, & audircJicct, ncqjautoriUfinefireinmodo, chelafrcqutn7(anónuoceal- tatem , ac reuercntiam dim inuant: quia ctiam lafotuzza della cafa,ne ildifetto di effh dlla chi in o tio fis, atqj in ludis decorum nunquam ob-* arezfa,togli(ndeilumidiquellim ndavie or- liuionieradendum ,im itandiquc videntur optiJifinayfA fipuzzoltnt VfitC^4oi.arma u,Mada i tdorift. J.__. . e- ** . V» . diñarte, i pintores , qui etiamfi figi;urasipGis intento higiardtni,(fi da ane chiaro,(fipurg, o ___ an im o,prou tdccct, p enkiliocxprim út, tamen hmedoñnqui di/corfodelle qualita (hcjiricer- non patiuntur,vtextrinfeca ctiam p id u r?,q u i' sesio in^mtuerfalc aNipotc Á P apa^ ejfere affa- bus illas circu m u cfttu at, ornam enta quidquñ iUicoakCortefqr0 ess(hived;ama anco pi» con tia a u is p r x c c p ta , vade raiaus d ofte clapartisib o ia » Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca w De Imperij Rccltfiaflki mr*, fUfiicolgmente em e f i dehhaapjl c.\re quefia ajf,biiitd .peictcihei» eJfa Ccr.ejono quaiiro onttntdiper¡one.CardiriHii,Amhajíiaiúii, F n ¡atijfiConegiani,cndeenecfJJa>io,cheep»de gUvni da gil aLridiferenti, che anco le^trlh di che habbtuHjparUt0,fiapphchi aiuerjamcnte, f i cerne conuiene alie cenatnoni di qutlli. Cceni pimidunquefidtueproc.deteinmodo,chepata Z/íw^ísso, «¿-««'fl loro,nemofirando ftgnoaUune ptr rnmimo cht /<lí/<^'£/ít/í9 «/írí AilL'auttotitd, che fihdper tfrN ipoted i Papa, peroche cgni fupcnoritdm tutteltR epubliche e odioja, 0 (pecialm entzj fid egualt : onde deuono i Nepoit de PíM efiii mof/tardefiderio, f i ¿olontd d ifir im e d C ardm ali,cosi nelle cofe apparenti íome nelle fpflantia lt, non íafiiando pun ¿na cerimonia d d tetro, nea'incontrarU,ne d'accompagrarli f i n e dtfalu tarli,firifalu tarlt,p en ioih eeffen d on on (en%agranragiontmclto confidtrata nellaCertequ íjiaapparen zadicerim cn ie, per ejfer le di tnofiratieneefirinjuhe, the ¿fiam o con legtnti, indicio dell'an:m o, cheteniam overjodiqutU e, neftgue the a loro a'qu J e non diamo le debite, ficonueneuoliaccoghenljefiim tine di effer tenuti da noi in poco tonto, (y cht nei conjpettodel mondo ttgítane Uro del poprio honore. P erilcht m oltevolieperpicctoliacctdem i,bdin en chinar latefia,bdtfigltarftvK piuhin craí.olu cgo,ouett di ¿ntnetiirfi in an it dgL' altri n enajcanoli difgufiiacerhfiim t, fica g to n td tg rau ilfm ein imtcttte'.onde chequatsdo pureogni fitnifiradim e fir a t w n e ,0 procederen o n fo fiito íto í» m ala parte, ficaderebbe tutta Via tn opinioni diperfc»ain eon fid erata,fip ien a d' in foU ta,0 biafm eueletrafcurraggine, onde quefia cfierUanzapoi dicertm onie, ehe eon diligenza efatta f i deue v fa r e con Cardsnalt, e am o conueneucle deferir ¡ero inogniragionamento con moflrarfi facde ad imparare, 0 a cedtrepih che intendente, f i prento d voltrvinctrt, f i per rijpetto dt efv fi deuoBo ancoflimareiloro feruitari,introducendoli aU'audieni^fiegrete,quando ne defiderano,,: fiaccarelandoii, 0 fauorendoli quando fiail bifogno, ia qual tojafacilm tntepttd fare quel Cardinale Ñipóte del Papa, che hautrdin confiderationt.cheperpetuamentt hauerd da ¿tuerta eenceffi,ficoltempe hauerddapajfareper mezo dimeltiCardinati.cbenellagranritllfia diqtfelíafienocofirettiricorreredlm ondeJtpubdtrzj quelprouerbic,ch' eglifurdmifurate con í ifieffiamtfura,tonlaqualemifuratdaltti.M a(ico. me con Cardinalt tffiendo ¿gualifihauerdda có. firuarein medo,come fefofferofuperiori, cos\ con Ftelatieffendoinferiorifideueirattare taimenUiahtfimofiTÍdtfi4mtdi¿ederfolipari, fic h e ffiripu- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca boraca ciTc'videantur, cbntincatit. Q ü a m o b . rem ioc'i,ac ialesiu coiloquijs parce d d c d u q u e habu o diiperticndi lunt,detr. ¿to ijs om ni .c u lco,n equ e ipfos ex o c is a b ie d is , & indignis eliciendo: verum p rinde efficiendo acqucp cnti" a rc h ite¿lilb len c,q u iin x d ificijs affabre cxiiru¿lis itafcncftras d ifponunrjvtiilarum frcqucntia nihil domus firmitati nequeearundcm raiitasp erip icu itatinoceat, lum en, no n q u ao rd inatix.acfcecenccs vixlu nt,(cd cxo do rltetis,lU cundiffimifquc h o rtis,& a b aere claro,arqspurgatodefum entcs. Igitu rcam ha¿lcnusdiffeiucrim d eijsd o tib .quac in vn uerfum Pontificium nepotem arf..bilem erga aulicos efficiunt,non crit abrc,vt fimilitcrdilpiciam us,quopa¿to huiufm odi affabilitas applicanda fu. Etcnim aula e i quatuor p ix - ^uotupltxcipuis hom inum generibus co n íla t,C a rd in a li- homtnum bus,O ratorib as,P r*latis,A ulicis:vn dencccíIa»»««7 rium eft,cum akerab a’tcro d iffetát.vt etiá vir- l» tutes,dc quibus verba fecimus, diuerfim odeappl¡eentQr,prout illorum códitionibus,»e fartunisconucnit. C um primis ita veifandum cft vt' fibi ipfis vid eatur, le tanquam fuperiorcs coHV ijfdcm q; ccdendum c ffn eq u c in vlU quaquc rc oftcndcndü,quod velis tanquam Pontificis nep o sv tiad u etíu sillo sau ¿lorita tc : quandoquN dem om niselatio inrcbufp.ubl prxlertim inter* xq u alcs in uiíacíl.P roindeP ótificisncpores etiam atq; etiam curent, vt defidcrium atq;,vol,ú-* tatcm C ard inalib.inftru icnd ip rxfe fcranr,non minus inrcbus,quac quodam m odo apparet, fed ctiam in illis,qu ?reueraexiftun t,m h ilq;eoru m Inofficijsabz officiorum praetermittant, quibus aut obuiam undandum. procedendum a licu i, aut ídem com itandus,aut falucanduscft, quibufvc falutationes anteucrtcudae :narn cum fine fumma ra.ionehuiufir,odi caercmonix atque obfequia m aula id e ó te - ■ fpiciantur, quia exteriores h» íignificacioncs animum c rg afin g u lo sn o ftiu m in dican tj fequitur indc, v t ij, quibus cxteiiorcs honores denegantur, aut diminuuntur,animum in ducant, v t = le á nobis con tem n i, fibiquc & honori fu o in confpc¿lix gentium non m inimum derogari, credant. Q u am obrcm haud raro obm inim as cauífas, vel quia honoris crgo cap utp aru m iiiflc¿litur,vcl quia locus honeftior occupatur, vcl aliq u isantcu ertitu r, acerbiffim x finiultat£sS£inimicitiarum grauiffim x cnafcantur occafiones.Q u ocircaccfihu iu fm od i v c lo m iiT a,v c ld i) , minuta o fficíainm alam pai tcm haud interpretaicm ur , nihilom inus effugere ncmo p o ííet, • q ffn faltcm ncgligeD tix,iníu etaq u c,ac vitupcrandx in eptix nomcn fubiret. Ex q u ib u s, hace Cum Cardá.' oblequen iffima officiorum ,ncquecuni C ardi- quo paSo nalibus vnqqam píaet6rB jittínd a,obfetu atioin gendum^. " Ta y ^40 - m B iJJ ertA Ü t firiputirwdegmdieffaUíttioH$,ntncognt»dtda tftt tHUo L‘ honore, che vogliono daré connen aaamportarmai, om p o rra rm ai, cheparlinojceptrti, 0 non gli , ^ , iaj ciando venire ne partire, che non ¡taño con temerefaluto racce!ti, 0 Hctntiatt,0 quantlo non fia impedito da negotij,chiamasdone hora vno, 0 hora vr/altro, fiehetuttigodano,0 parteeipinodelfautrzj. Conle quali cofeparimente feruitein pane i Cortegiani, non con/entendo, ehetenganofemprelabtrettainmano,maj/tme qu a n d o nonparUno, 0 ¡onoperfone diqualche £onto,doutndoft fuggire didar’eroottafione,che ptaftne di r frd tjn g ia to , 0 che da ejfifi voglia iadeificatione, anz* fard attione piena diccrtefia ,0 di giuditio dfauorirneW ordinario qual h‘ úno,cauandolo di mt:{folamoltitud<neconcoreefeinuito,per heilfa-iorenonfolo fard dicolui d chi princ pálmente V rrdfatto,maglialetip r quelloeffimptojeranie di poter ejfer jimilminjefauo'iti,nefeniiianmpiacre,0 pa rdlorodi fartetipa'e det medefimo: 0 cosineücúoftrev.dtenze, 0 ne i publicicongnff, ricordandoui deli’ honorato penfiero dtl minore A fica n e, ti quale nonúoleua maipa>tire dal foro, the ton ft fuffe acquiflato vn nutuo nutUo beUeí maniere non fi amito, potrete fempreacirefctreilteforo d tlí aMtci'.ta, 0 dtUabeneuolenz», ligandouiconrtctuimtraigrati qualchejfirite nobil» 0 gentrofo,da the nenafierd vn commune appLaufo dell* Corte,che ammirard le prudenl(a,ton chefi trAiar*nno. 0 fauonrannoglihuomtni metitemi t 0 dinípetto. iimdmentecongliambaficiatori fideue ton non minortura andaré auutrcito, accioche reflino btnfodúfatti,0 e ficati deüavofiraajfabiltd0 cortefia,f no che efft fono gli ee£hi,0íorocchiedel Re,&de Prencipi,percib col mezo loro f i pubvenreinbuona, 0 incattiua opinione delle intiere h ouincte 0 Reg»,:0 perxhei Nepetidel Papa hanno occafione di trattar £on ejft, 0 diparlare, 0 di negotiare delle eofe de i lor Signeri,fkrd uec ffario i n f rmarjidella n a tura, 0 q u d it d d ’ ogni Potent ato, 0 Signoría, ienendo tn íog aition'd eg 'ihu m ori, 0 d f f g n i loroé delle Cor ti fe di quelle >ornef i gouernano , fe fono dtuife, quali fa n o i Capt dieffe, gli edq , 0 le fimultd, 0Ía m itttie che for.o frdún Prencip e,0C altro , frd loro Minijiri, 0 lecagiomdi qui de: cet'ande infame dinten/ere la grand ^ z a , 0 polfanza di ciafcun D om into,laúitinanf(a, 0 lontananza d tlí úno -=I í a 'tro, 0 p s r hauereúna chiar* contezza del M ondo, ac. io he ragionandoft di far ieghe, pMÍ,foípenft»r,e d ’ ar m i b di romper guerra, aimar.dar fo tco rfi, 0 tentare tmprefe, fappiate doue, com e, 0 ton th t, 0 perche, 0 quando meglio ftpofia fa res, ii qualefiudto fa rd tantofacile da poter tfftr ap- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca quocunquecolloqui®retinendacft.curindmn.J q u e v tfic ilio ie m tcadaddifcendum , moremqucgcrcndum pr?bcas,quam lequaccm nim is. & ad contentiones pronum : cademquc de cau. fa clientium & aulicorum fumma ratio haben da cft , ad fcnnones lib en tci, fc fcorfim eos aditendo, ij' Idem i fieri d c c c t,'• blanr q‘ u e,, quoa ‘ " diendo, atquefauendo. Q g am rem minime negotio efficiet tile Pontificis nepos . qu iin ammam ac m cm onam r c u o c e t, cum illis fibi femper viucndum . & , muratis temporum vicibuqcorundem , qui m odo , dipfum confugere cogu ntu r, opem arque fauorem implorandum clTe; proiudc adagium illud memorándum cft, fore aliq u and o , vt qua tncnfura alios metitur, pee eandem ipfe añim ctur, A tv c ro q u em id Cum freltl modum c u n Cardinalibus talcm fegcrerede- tuqumiie. bct.acfipotiotes fintyta cum Praelatis,quiin infciiori ccnftituti funt dignitate , fic agendum c ft, vc eos fibi exaequari cuperc, vtqu e ipfosad m aiorem dig itatcm promouendos cíTe, cxi. ftimarc videatur ; ncqu cveroqu am fummam rcucientiam exhibere parati funt, ea to ta acceptauda, fibiquciure fuo vindicanda c ft, nequc perferendum, vtintcifto capitc alloquanturjncqueicem pccmittcn(’u m ,vt accedant , aut a b f ced in t, quin hilari falutationclufcipiantur, ac d im ittantu r, dumquc vacat,m odo v n u m , m o do alterum ad fc com pellet, adeo vt finguli be nignitatis tu * participes gaudio p c r f uantur, Q u ib us modis itcm aulici traílandi funt,ncquc cnim permittendum eft, vc caput int: d i perpe tuo slfiftant, pr*fertim cum fe monem ib fo lu eru n t, viriquc funt alicuius cxiftim ationisj quippe fugienda cft o cca fio , vndefufpiccntur, le contemptui haberi,aut ab illis deificationcm quandam potius quam honoiem exigi.quinet* iam egrcgie atque prudenter feccris, fi aliqucra cxaulicis frequenter tu ofau orc cohoncftauc..................... .. ris, vidcliccc,illum e m ultitudine aliquando be nigne a d tc vo can d o : illa fiquidem humanitas non cum tantum d eu in cict, q. em allexeris,fed c * te ti cius excraplocadcm officiorum genera fpcrantes, la tab u ntu r, & le peliodc atque ciuf dcm hu san itatis confortes exiftimabunc.Iia ia fcrm onibus atque cogreílibus priuatis m cmof jifrit/tnm A fríranim ino ris,q ui ex foro,q u in fibiamicum quempiam prius conciliaíTct,nunquam dcfcen- (¿,/)dm. dere folcbac,poteris am icoru m , ac bcncuolorú thcfaurum femper adaugere gratis modis gcncrofum aliquem nobilcm quevirum tibi obftringcndo ex quo communis aul corum tibi fcquctu rapplaufus, qui piudeatiam admirabuntur, qua beneméritos atque infigncs viros cxcc[cris,atqu etradau ciis. S im iliter,n e q ;m in o ricuracum Oratoribus Gum agen- w D c im p e r ij F c c lf f t A ji c i cUra. , chiinpotheherenon cht giormddettandoutdiraponare con huomtni dt ' ciopratichi, ' “* (fi inttndenti,nepotrtiediuemreapieno informa to, f i n t cttuanti t antodiletto, f i ptacere quan to fra tu ttehh ellelettm ,th ifione, (filaCeografiapaionopiupiacemli,fidi piii ricrtaiione dt tutte i altre, f i f i pojfono thmmare quafi dt porto , firifto ro d eÜ 'a nm o .qu an d ofipa rted a g li a ltr ifiu d q , (fi da occupationi pia g r a u i, (fi p tufiutret é per qu tfi* via fenifa and a n cryando come fe ct Vlijft ‘ocrretie in cognitione di iofium i, (fi dtUe leggi de diuirfi Pcpol, ProMncii.dendepotrttcritrOHerehonorel^ottle^non .fi piccolo. E t ton qutfii M im firi di P n n c ip i, f i deuepoi tenere taleequalka , chenon najcafuffetto , ch tfifia p iu diffofio a ‘ono cht ad ‘oT al tro: conciofia tofa , chcfi ptr dtrebbe quella ripu tatione, ehe apporta f ejfer conofctuto per huo mofen:(*pajjione , fifen za affetto .a lla pro tettiont delquale tu tti habbiano d fa r ritorjo , f i d quefio f i aggiungertbbe,chemofirando il partia le di vno f i verrebie d perder l ’ altro , & anco quello cel qualt tifoffim o ligati pigliarebbt ani mo di trattarnecomepiugltpiacefiefapendo,cht ptr hauirpcrduto glialtriVhuomo J»ftbbe e«firiuodifiart^iinito fecoin qualunque mode ne procedejfe , onde mantencndod in vna ledtuole equahtd con tutti f i 9>iuerd lon pitna digni td,(fififardBonmfdiocre riiratto dell’ cfiiquio Iero, Ma perche i negotii non pcffiono efjer condotti d ptrfettione dalla fola affabilid , ma 9* tittrra amo. a l’ acconifza ptr J aper quando ton animo gtnerofo, fijtnctro eonuenga diJSimulare, quando efftr libiro , quando taetre.», quando pariare, quando fargratte, f i quan do negarle, bifcgnerd effer accorto , pernoche-» ne in ogni oceafione, ne in ogni tempo , nc ton tutti deue pnceitre ntl modefimo modo. L ' accorttz-'fa adunque e pofia in ‘mo rifutgliamento d’ animo , ilquale fia continuamente.» dtfiite in vedere Iccirceflanzc de ntgotttdifccrmndoin ejft ilbuon dal cattiuo. Ptr ta qual co fa e bifogr.o principalmente auuertire la ptrfo na cen chi fitratta confiderando fit edomefitca e fcrtflteta,Ji econfidintco difftdente,Jt e‘oguaIt b dijguale,fe e dt buona natura o dt cattiua.Jeb 'veridica bmtndace, Jthd (ojlumifeutri bpiaceuoli,(e eambttiofa b medefia, f t e beni gna 0 maligna,/« eofficio^'a e imfficioja ,fee ¡n tertjfatobfinza interejfe,ricitcando ognt quahtamanitredtutrit daii’ altra ptrctoche ibdomefii.i,(ficonfidenti dvbbtamo effet libtri, fic e n fohfiieri, f i diffidentifia» ritenuli, (ff tot, l<fuptrioti ‘ijate la riutrenz», ton glt tquaUUriffetto^con ¿iinftriori la benignita, (fi corttfia, f i toa Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca agendum cft, quo tuar affab lfitatis, & liu m aui- ífte tatisa.gum cntiscontenri,cacoD C clebBcnt,rjne ^«6w»odo 4cnim ocu.oium ,& aurium inftar Regum atque. gendum. P xincipum ,ij'iqueaudoiibus b o n aa n . mala fa ma apud Integra regna & prouincias colligitor. Q u on iam vero Potificis nepotes cum illis coi* Bona(ffma-^ loq uend i,& res Principum e o .u m tra flan d io c - lafam a aacafioncm habent, ncccfle erit curare, v td c c u - ¿lores praiufq; R eipu b lic* ac Principis natura, motibuf- clari. q u ed ligen teredoceantu r,inu cftigantes, q u * ipforurtifintconíiüa, q u * animorum propenfioncs, quo p .il u a u l* eorundem r gantur, an difcordes, q u a panium ftu d ia , o d ia , fimultates,vcl am icitia intcr P iincipes,& miniftros,© mniumquc cauiTas: prxtt rea inquirentes, q u a vninfcu ufquc imperii m agnitudo, m uti a pro pinquitas, & longinquitas, totiufque mundi f a cies exiftatjVt fiuc fixdrribus ineundis de pace; in ducijs, bello in ferendo, fuppctijs mittendis, tcntandisgrauid im iscofilijsagatu r, n o n ig n o - Rfgnorum tcs,vbi,qu om od o,qu ib us cum, qua de caula,& tnundiq¡fiquando opportunius id effici queat. Q u od ftu - tmaddifcendium tam facilc perficietur, vt paucis h o ris, nc dum d iebus, fi viros ad id expertos, &do<ftos adhibuerisrluculenterquxcunqueadhanc rem percepturus fis , tantum que d eled ation ism d e haufturus, quantum in: cr politiores literas hifto ti* ,a c g c o g ra p h ia c a te ris amoeniores q u o d am m odo, an im iq ic recreatio q u x d a m , acftudioium , Icfeucrarum occupationum dig effio nuncupari poflc videntur: Q ua m ethodo,non v tV ly fle s , erra n d o ,m o res, legefquepopulo ru m , ac prouinciarum cegnofces , vnde non m inim um honorem, atquc v tiliti rcm colliges. Cum his autcm Principum miniftris ciufm cdi xqualitas feruandaeft, nc inter illc s cooriatur y fu ific io , magis tc in vnum , quam in a ’tcrum prcpcnfo cfle an m o : nam hoc paefto iaéiu ram faccrc ciuscxiftim a:ionis,quam facilcpa tiu-cris, quotic! neutri p a :tiaddi¿lum teprofitcbcrc, adqucrn ruto omnis confugere que ant, idque adiungcretur,. vtdum vi>r tc faucntcm prxbetes , alterius voluntatem ftudiumquc amitteics, im o illc ip fc , cui faucrcs, tc p: o ’ a ibitratu fu otrafland i animum fumcret, nem . pc gnarus, quia careros ab alicn a u ifti, neceflc cfle, vt quocunquc m odo fibi te aggreges: pro inde fi in laudabili a q u a li’ atc permanfcri.",, e u n d i tuam dignitatem aq u e vercbun u r , ne quc m cdioereom nium obicquium aucupabe ris Vcruntamcn, qu iancgotia per vnicam affabrlita isviitu tcm ad exitum deduci rcqu cu nt, fed etiá fagacítus requiritur vt nc ignores, quá- fy^if^tione d o g c reto fo FC fncero an im oal qu id fit diffi- r n.'ülai dum. quando liberius agendum, quando filci.dú,quandü loqucnduoi,quandopofiuUtish a flfn- til Dijfertdtw ton buoni 0 virhiichiSdfUe pnciderecono- aflcntiendum ,quando d o n : ideo prudentia ad, 'gnificurtzz*,&dlor¡) dare ogni crtdenz*,mad hibenda cft vel maxim a. N equ e cnim omni ocbngixrdi, 0 dcattiuiaondobbiamo credere, ne cafione, omni tcmpore,aut cum omnibus e o d i 0XCO comeridi:ecolpegneinmano, 0verfode‘ m odo procedendum cft. Pcrfpicacitas igitur,fipiaeuoli ne conuiene maaieradeltcata , ma con uefag.rcitas, qua dc agim us, m quadam anim i reum!afode7 U,fipocheparole,0 gl‘ ambitio, v ig lancia collocatur, qui perpetuom difpicicdi >rerum Circumftantijs jtcftum que á prauo di'jifipubiarehm ortyfi mofirare di ftimarU,ma fccrncns intendatur. Q gam obrcm p rsc ip u cil. \eome con modifti fi det viuerefenza alcuna aflius quo cum agitur, conditio animaduettenda fett itione, cosi d maligni neinbene neinm alzj cft,3i confiderandum.familiaris, au adueña,in dobbiame porgert 1‘ orecchte, 0 d btnettoli, 0 a tim us,an animo alienus,xqur lis,aut inarqualis, glt amici degli altri hitomtni habbiamo dafa re b c n a m a la v e n a tu rx , v c rid ic x , an mendacis egitl f a u o r e , 0 d gliaffl:i>fifidesricorrere,nei fic, an mores gerat feuctos,an hilares, an mala lih g ni,0 gltinoffiáofifihannodafuggm, con am bitione 1 iboret,an modcftia praeditus, benigliinterejjkti f i dtue andar cauto in cnderloro, „ quelli .........che noa hanno intereffopihhbera, gnus an malignus , officiofus an inofficiofus, ma d mentepottamo darf ede. Parimentefihddacon- vtilitatis fu x an honcft' ftu d io fio n nam fingufiderare fe H negotio di chefi trattabpoftbile b li mores diucrfampoftulant traftationem iquia tmpoftbth , fe honefto b iahonefio,feil mezo e cum fam iliaribus, & intimis lib ere, cum *duceonuenitntebna,douendofilecofepo/ibili, 0 nis,& fim altatcm exerccn titu :cau tiu s,cu m fu honefteahbracciare, fifttggirele fta contrarie, perioribusrcucrenter, cum xq u alibus circumauemoii f i nei medefimo mode (t hd da riguardare al fpefte,cum inferior bos hum aniter, & benigne, tradandi, luogo fe.epublicobprtuato.rioercandoi vnopid cum bonis, & ve. itaris am antibus viris tu to , ac -riSpetto dell’ altro ,fimilmente altempo ft edi fidenter agerc nos decet: M cndicibus vcrodeietitiab ditrauaglio ,fe conuienedfimdmaneg- negandafides,ncquecxdcdum ,ctfi ( vtdicitut) g io, f i perche ilragionart molte volte hdnociit- pignus afferant: hilares,iocundiquc viri fuauiil tacere nonmaieffefo, fard accortezza ter,feueric6traflius,ac breuibus traftandi.-am■ve i negotq ragionar poco, f i tfferpiu tofe confi- bitiofis honor defcredus, perinde ac fi eos mul derato per dtligente afcoltatere delle parole al tifacias.- cu m m odeft s autcm quemadmodum trui,iheper eUquente recitatore de' proprii coK- fimplic; tas qu?rcnda,ita malignis aures penitus x e ttt, 0 Jpecialmente cib conuiene d Ñipóte di obferandar: in beneuolos,& focictacis hu m ans Papa,/olendoi Ccrtegiani huominipratticchi. am icos omnis libcralitas collocanda, ad oflif i intendenti delle cofe dtl mondo, dabenpicco- ciofos prompte refugiendum ,inoiEciofi, & fibi le conietture raccolte dalle parole di quelli de- folum c o m m o d ifa g ic n d i:a b ijs ,q u i v tilc ia n durre Ipeffo gran confeguenze, (fi pigliar lume di tum venantur, iubtrahenda fides, ne cundía ijs ,cofe dtgrandifttma importanza. Ma fard oltre credantur, fedrllis,q ui honeftum appetunt, icdicio actortezzailmeflrarealle volte dtnonef- curias aufculcandum .Pariquoquerationc exa- „ . fera.corto, ¿fando vnanobiledijfimulatione^, m inandum eft,annegotium ,quo de agitur, fie“ , con quelli ne i quali doutua hauer luogo ilrijpet- ri poflit, necne, an fit honeftum ,an media lici- L w » ' ,to, f i i ' amore , f i cen loro anche , che perla ta ,vílillic ita:q u o n iam q u x fa c ilia fu n c ,& h o iajfszzafuanotimeritano di ejfer conf derati, 0 ncfta am pleftend a, con trariafugiend afiin t: ie fimtlvfficiodiacc«rto,il tener celato i proprq, tidcm quc habendaratio , num locus publicus 0 gli altruffegreti, conciefiache rteimaneggi, fit,anpriuatus,cum alter alte rip r* ftit,& rcfp e . -- -■ -egotif coloro, chefanno fapere ifuoipen- d u maiorc attcndatur;tempu$ quoque fpedlanfieri fogliono hauere ildiftuantaggio ,deigt dum,an ludus,an I s t it ix ; an rei rradlaudx op tatori, cheper tra¿urraggine mofirando le carte portunum. Q u oniam vero loquu tu m eflealitaufano, che ¿engano impediti i difegni loro a:- quando, nunqu am necuit tacuiffe, pcrfpicacis, fiommod tndo colproprio danno quello dei compa. «cfagacis viri luerit in negocijsparce lo q u i, & gt%0.oltre cht il non faper tacere leua ogni confi- ab alijs obfcru ari, potius tanquam alienorum denzafrdgliamici.ondefireftainmaggioribi- fermonum diligens auditor, quam fuarum fcn. . fogné fenza configit: fivtramentefi deueinctb tentiariim eloquens rec ita to r: quod Potificio fiare con grandtfimo auuedimento , conciofia nepotiapprim cconucnit,quiaeK parui«conicthe molti per fottrahere gU altrui fegreti fo .¿luris,& itidicijscx ipfius fcrnnonccollcclisfo¿iono infidiore con/otttlijpme firatagememo- icnt rctum intclhgentes aulici m agna rerum Jtrando di confidar hbctaminte qualche fuo m om entadeduccrc, rerumquegrauiflimarurm grandt affare, chepot nulltimpetta, ptr cauar lumen accipere. d e i Rmicoioftmaggiori.fifingedohoradiod'.aVerum jerh nonnunquam fagacitas, Ncbirefim Jom Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 'Delmperij Ecclejiajiici cura. Tí ú/to, hora di amare 9» ahro, hauenda í atiimedtjofto tutto al (ontrano, cercano di a<quiftar fede, 0 confidenza, d fine depenetrares nellepift interne, 0 fiegreteparti nel nofiro cuo re. ^ e f la auertenza pokhenellinegotuétantoneceffar'-arictrcaUcompagnia della defirtzz » ip rctochenon filo edi btfogno conofcere le infidie,0 Uperkóli,mdcontmtnefapetU fihfiare, (ofi ilcacciaierenon remane dd cañe [odufattofic bene caccia lafiera, quando con fi'Ure'lfj :{a. 0£ ol debito modo nonfdppiapigliarla. Che cofadunque fia quefia defirezzaúerrd manifefto confi ¡erando , cht propriamente dtfiri fono detti coloro l qua’t hauen Jo le membra ¡lifuoltt, 0 faciliadogni-ntouimento vanno raccclti, 0 Uggieri,tahheconuevendoloro úarcatrpaffo difficde,b fihifar noriuo incoa ro,con accedo falto, e confácil plegatura dt úi'a fe nt panano ¡enza .a’cuna offefa. A quefia loi.-tfiianzo dunquefieftreXfiaéchicmatai illifoc-.ndequella potenifa, bqutda virtitper U quale felicemente (i trateaminegoiy , porgendo altruile cofedtffidliin si gratiofa maniir.'i, chepaionofacilt, ¿o quafidi~ letteuoli, 0 infierne nceuendole, 0 pigliandoU quando nevengampr fentate,in modo che ft leua lora ogmfele, 0 ogw a'naritud'ne, conciofia chefiritrouano huomini tanto fciocchi0 inetti,chefanno le cofepiccole grandi,! e facili diffici li, 0 le acerbi e/ajperano , 0 in cmdeUfcono., ne pojfonoporger negotio,che conifconcio, 0 finiflro garbo nonfia daeffiflroppiato, 0 fatto impojfibile : la g»jfel{za de' quali pofiiamo fomigliare alí ignoranzoMe gUimperitt Chirurgi, thein luego difanare infifiolifcono lepiaghe, o douendokcucireleflracciano cen infinito ffafimodelí infirmo,il contrario di chefanni igiuditiofi, 0 inte»dintc,che con dolci If.mtiuimitigan» il ma le, b con mirabil maefiria tagliUndo fanano, prima ch’ iaftrmo habbia/entito il dolort: ajotniglianza de’ quali gli huomini deftrtrapprefentano aüeperfone le cofefafiidio fe, 0 di molefitapo gendolt con occulta, 0 delicata infinuatione,prr rrodo (hejlnzaviolenufa, nefaftid o di d)t a/colra a poto le mandano , dtfponendola ftnza dlter.atione aquello,cht defiderano, 0 Con la madefima arteprocedrno anco coloro i quai, perafpera,0 difficilnatura,bper quaUhepaftt, 0 interejfe úenendo a negotiarefi moflranoinkppormhtli úfandoparo'e fim edi alttrsT^ :(a,che pare, che úogliono piu tofio sfída rci a bat taglia , che tratt ar ton noi omkheuolmente, ptrctb ihe dalí ¡mpetuofo aff Ato di cofio'o. che quafi torne Tori adtrati vengono cen la frontes hojf* per juentrarnt, le perjone deliref i ¡aluano tome agili fthettni ori , conpiegare tl ragiona mente allt oue,b con Itggkrfalto paffando a ma teria Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Icm rctforndo diiTimulationono , minus faga^ ccm fe oftcntarc.cum ijs fc ilic e t, quibus am or, ac nonnullus refpeflus dcbctur.nequcn oncum ijs , qui ptopter fo rtu n a ab ied ian em inter multitudincno referendi funt. Ñ equ e abfim ilc eíl fagacis hominis m u nu s, fu a, & aliena arca.nacclare. E tcnim in negotijs pcrtradandis rj, rjuifua confilia retegunt j perindeagjint atque lu fore s, qui ob incuriam aleas fuas patefacien do , fua fibi confilia in tcrucrtunt, fuoquc dam nofocijsdctrim etrtum afferunt:pratcrquam quod fi tacerc ncfcias, omnem ín ter am icos fiduciam tollis , vnde quoties vrget neccffitas, eorum carcre confilijs tib i n;cefleeft. E tp ro fe d o hac in te vehementer attendendum e'ft: pleriquc euim ,vt aliena arcana rim entur,fu bti' liílim as artes , & ftrat'gem ata,qu ib usin fid 'icntur , in u e n iu n t, fimulantcs aliquod nego tium , quod arduum videatur , quod nullius denique m om enti com peritur com m unicare, vt ab am ico m aioracxpriccntur, & m o d o fin gentes quempiam libi in u iffm , m odo alterum chariffimum c flc , anim o ad contraria diipofit o , r dem fibi praeftruunt, quo noftri cordis re condita magis penetralia pcrfciutcntur. H o c in negotijs peincceffarium m onitum com item Wiexttrita* fibiadicifcit in agendoDcxteritatem , non f o - 3 ' lum cnim p e ric u la, infidiaequc n cfccn d *, (ed fcite deuitandre funt. Sicvcn a tcr em e ncn ad m odum coD tcntuseft, .ctfiferam ven a tu r, nifi tu to , debitifquc m odis d od u s fit eam in teri m ere. Q u om od o autcm definiatur ifta D e xte ritas, liquebit confidcrantibus,eospropriednXteros ap pellari, qui membra en od ata, ac faci lia habentes ad omnes morus idonei cxiftunt, & agiles J adco v tfin eceffitaf cogat eos diffici lem locum tranfilire,vcl nociturum aliquiddcclm are, accom m odato falru, velfac fi inflexu abiquc fefionc vlla cuadant. Ad hanc itaqucfim ilitudincm .inrcbus agendis dexteritas voca tur fa cu ltas, & v irtu silla, qua feliciter negotia pcraguntur,difficilia fuauibusadeo modis pro po nendo , vt facilia, & fc rc p ro folatijs accipi enda v dean tu r, au taud iu ntu r, & oblata excii piuntur tanta com itate, v t ijsom n isam aritu r d o , ac propcmodum fel detrahatur : N am ali- ,- . ^ quando tam inepti infaniquc hom ines inucni- ^ f i ” !mtuntur, vc jjs , quar parua funt, & facilia jma-*' gna , & a'dua videantur , accrbafquercs feuis '*• m< disexafp rent; ncquc negotium vllum p t o ^ "‘ ponere callent, quinfiniflro , & inepto more il udcorm m pant &infauflum rcddant. Q u o rum omnium ineptiam, aequarepoflumus quori ndam igno ranti* chirurgorum , qui, vice linandi , plagas iniir.cdicabiles fa ciu n t. ve! eas dum confuerc conantur,ingenti ?grotantis doV u lo ic Díjfertatió uriapiiípiaceuolt, neaJ¡ alterando punto tiipa- lore roagis lacerant. C o n t r a , viri ptudentcf, roleflrauaganti,quando venganodapaftonefo icrun'iqdecipcnentesaguntríuauibus cnim Icdairafiuragginealiruiproferite,ami.iaddotcea- nimentis morbum m itigare, vel mirabili peridoglianimt ¡rati.fipteni di fdegno, ion ifuegli- tia fecando. antequam a g e t d olo:cm ícnferit, arfroíintellettomodtftamente,quddoinqH»l- fanarc confucuerunt : ad quorum imaginem cht titeo errorefitreuano ptrchenon egiatomt homincs dexteritate pollentes, molcftas, atquc alcuni (limam atto puntoferuilt, edapocofen- faftid cndas tes occalto quodam , & delicato f ato iíriff onda t molte volte piaíeuolm tm e,fi infinuationis genere o fferu nt, adco vt fine t* re»:(*alterarj¡ acaloro, tht neparlanoadirati, dio audientis, aeline vlla violentia pauliaiim fiíonpajftonex anzi e cofa de animo temperato, introducantur , eiufque animam ad lu-s perifip itno di prudenza, fiperdbmoho (onuisnzj tione-.acdefidcriadifponant. Neque abfur.ili a’ Signori,i quali non menofideuono ¡forzare d’ arte vtuntur,qui vcl propter afperam, & difticitfferriguordeuoli per fignoreggiarta’ propni af* Jcm naturam , vclproptcr a ffe d u m , aut eomfetti dt quello, theprocurano di tjfere ammirati modum aliquod, cum ad rem agenda n deucpercommandarekmoltifiruitori,conti fia che ncrint, ama ulcntiam pras fe fe iu n t, verbaquc illafciareil freno alie proprie pajftoni, f iild a r effutiunt fupcrbia: plena vt nos magis ad fingufi loro in preda, mn tollerando mai gU altri dij- larc ceitam cnptouocarc, quam nofefcum airi- Dexteritatit fetti ,m n i fegno dihtt a grandtzza, hautndti cc na da re videantur: ctenim ab im petuhuiuf- txcmplai, grandi l’ ira , ognialtro irregolato appetito m odihom inum ,quafi taurorum, qui nos excn- mitanda, j commune, nonpureconipiubajii, fipiupUbe: tcraturi ferociant dextcri viri falutem qu?runr, mainfinoconlefere,fff ejfendo in cíogranlunga peiitiífim os gladiatorum im itares, alio fcrmodatjfcfupetati.domchtilfarevinuofa refijítn- nem infledendo , vcl leu iquodam fa'ru adm lzaall’ ka,a!iifdegni,fiagltsJrenatimotidtli‘ tiorcm tranfcundo matcriam,ncque ob infolica animo,ntfafuptrart lojiato human*, f i appa- verba, quoties ea fiuc ir a , fiue aliena incogitanrtre^rcramente Signori di merito, f i d i fortuna tia protulit,eicandcfcen io ; ¡mo iratos animos i» al^^andcfia^ita heroica, f i diuina. Inqueíia m itigando ipforum in tcllcd u m in errore alidtjlttzfadunquenoidobbiamehautteilrtgua-- quo verfantcm modefte corrigendo : non cd9,tht Jogliono ipcritigiotatoridella paüaquali n im .vt pleriquc putant, fctuilis , ac parum corpet noncommetttrfallo ntlgloeonon folo Jlanno dati hominis cft, mitcm in modum rcipondcrc, attenti ptr mandarlacon nel: o artijitio alcom- acq uc irafcí iis , quiaduerfusnos arcenfisanipagno, macón iguale auuertimento cercano d i mis furiant, im o temperantis , prudcntifqae ripigliarla dalui acctmmedando laperftma, b viri eft, ideoque Principe dignum ; quippe qui portándole dtuejipenfono meglio colpirt, cofo non minorem operam dare dcbct, vt propter dieoncHadeftrez^adtl trattare heucredobbia- fuum in aftcd u s im perium , quam ob numero- Cupiditati mo la mcdjimaententionc mirando fompre di fem famulorum catoruam admirationi babea imperiüpranoncommetttr frUo ntl negotio , (¡J acommo- tur, & infignis appareat : quan fequidcm fuis ferendum dando le nojirepi role , fiaccetando quelle del cupiditatibus habenas laxare, ijfquc fcfefubij caítrk, compagno, come meglio tl fogtttorketta,ptrcib cercalienos errores male ferendo, verasnon cft cht conqutfoaartt herapottmo difrimuUrtho- magnitudinis argumentum , qu iam agoatesi9tftamtntedimnintendtre,onen faptrequal- r a m ,& effrenem quam libet libidinem non m oche cofa , horapotremop<gUar tempo a ri- do cum plebe, vilibufquehom inibus,fedetiam frendere per non ejfrcolti all’ improuifo. Hora cum fcris & brutis animantibus com munem adiremoftbenjaptemoiiponr^íinttre.fihora gerunt , ac proinde quoties pertrtbationibus interpretaremt le parole altrui, quando fijfere fuccumbunt , iicquc animi m otionibus rcfi. duibiein huonfenfo, ffi hora Itnojlre come fece ftunt,humanae dignitatis ftatu deturbantur, ae(onFiltppoPadrediAleffandroco’ui.ilqualenel que bcnemcriti Principes cuiquam videri poldif ender la fota caufa conofoendo , cht laftn- funt, nili ad hero cam , ac prope diuinam virtuttnza gli andaua contro , f i cht filippo mo- tem afpirent. in huiufimodi ergo dexteritate JlrandodihauerfonmnonatttndeuaalleJuera- CHmrcfpecftum habere d eb et, quem periti p ii* gionifgrido eh^dallafentenzajtappdlaua, onde luforcs habent; q u i, ne in ludo errent, non foit Re ardito dijfe, f i a chi............................ app.Uka ttJitffh, >fro. - Ium cauent, vtad fo ciu m cam callidcdirigant, frj) Rt quandoforat fuegltuto. ConU qu,l. ac fedpariaptitudineipfam e apcrenitu rtu r, cor-, ierta rifro/ia otunt lagratia the dtSdrraua,i ost p iisco.ic,. nc adaptando , & iIIuc vnde vtilius ancora nei ‘¿fando qutjlo me'fo fchifaremo ogni pilam prc ijccrc c gitant. transferendo : eodem oceafione di interrompe r chi/i fia, f i alie volte. m odo i' dcxtc-t tp. ; :etu >■agendarum auinaú qtuMde qttalcht importuno, cerne accadt nt im aducttCiC debet u : ue srroi in n egotio «omit- peffifou Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D e Im p e r ii R c c le fiA jlíc i cu rg . %0 ptdifea tu tto ¿ n o o u d ie n z o , m ¿ o g lio jo r tr t'- tatu r, noftraqucTerba « b u s accom trodcm us, g o o, ctnptrpttuamente<ffiediarne,eyinfoJiidir- & a m k o ’ um orationem iuxta materiam in m«ae,/¡potra co» qu efta d tfirezla ¡c a z a nnfacciliorem parte inte-pretcmur: haccnim a ricm o arli tic g lio tth ttlfu o d tfe n o , auuert trio del fuo do poíTumusíimularc, aliquid nos nóintclHg»erroreftchenoanm anga affrontato, 0 lonfufo re aut «e'ci. c,m odo di'ationc fctcre pollum us di¡¿ergogno,condtrli,(he¿elentiett f i ftarebhe ad rcfpói'a danda ne ex té p o ríd k c re cogam ur, odafioltarloperdarlifodufatuone, tn d ch e i’ ef- interdum c demus , etfi poíTc nos vincere ccrt© fer conflretto d fa r di f t parte anco d g U o lir ia e fcim us , interdum alio un. v erb a, íidubia fucfa d ijfe tir ea d v r i altra piit tommoda ouaftont rint,in benigniorem fcnfum trahemus, in te r d i per v d ir d tn u o u tU co / a fu a .fip a r im e n te fta lnoftra , quo libuc it naodo, interpretabimur: cutio ne portera quale he negot ¡o odtofo, f i tnefquemadmodum illcfccit, qui caufam fuam cotricabile, feg l: potrddare modefia repulfa m oram Philippo Alexandri patrc agcns,dum cótta ftrando la qualitd della materia latrattabtle, f i fe decretum , ciufquc iura á Philippo fomnutn impeffibde , 0 tn fiem til defiderio dt farftpaltfe fimnlante minus attcntc audiri cog n o fccrct, i in piu commodtmapteggio q u tl buon animo, f i ícntétiaprouocaui: alta voce qua excitatus rcx, queUibuomejfetiijChencl preftntenon fegliptib E rgo,ad qucm ,in q u it,prouocas? A d tc,tefp onfarconofcere, lajfandoinfom rra ¿nacertacond it,o R e x ,c u m c x p 'r r e d u s fu c r ¡s : Q u o f-g a c i tinen ta di jeaellam ente diio'ero,chevengono d rcfponfo poftulata im pctrauit Iranosom ncm aegottar¿,chtinfin‘ U rtpulje, fil'e je lr fio n ifia fugiemus alio difturbandi occafionem : C um noperl'acionciemar.iereinterpretate, 0 p T tftu veto ic c id c í, im portunum aliqucm hom inem quafi per grat te fip e r fa u o r t,c c n d a r tx n a ie r totam conc onem pcrmifecrc, adcovt Principé ta jp e ra n za ,0 ¿tira u u iu a m e n to dia nitr.o,ennunquam vclicdefcrctc,fcdcum quafiobfidiodegil huominipojfon» credere,che no fia lor ch.u ne cingat & a n g it , fimili dexter tare r e p e lí, & facg»ifiradad¿poterJperare,fi(ofeguirequiii- error ipfius fine vlla exprobratione aperiri poche contento.C isi Eopaminonda ejfend.lidim d- terit: adeo vt ignom inia om niqiie dcdccorcca- díiíííc^^ríjríai/íi . * , eAe rcat, h o c p a d o eum com m onefaci n d o, libenterfc licet eum diutius a nobis a .d iead u m fo(/^íríOT- rc, vcrum cum noftr partem cxicris quoquc petratedotortegiani, 0 r>enda¿aloreft, f i h o - debeamus , ideo fatius putandum efle, vt alio aoratiCauolieri come egli era. tem poie & com m odi t tc tota caufla i erum iaM a nonfideueperbpaffar tanto auanti con le tclligatur. Similiter tí quis inex ricabile alibueneparolein medicar te repulfe,no in altro a f- quod,& cxofum agai negotium ,m odcftacidciH fure,che per m edican altrui cadiamoin dtr cofe, repulía dan p o te rit, oftcnoendo materiam ilthe rtenfiano vete.b no» íiain noftro potere tico - lam difficillimam arduarquettatft tionis elle,fi Repul/áquol cederle,bconcedendolefianocontra i'bonefio,do- m ulque coinm od ore te m ió te cpcm fctcndi cximium profitendo dcfideri m acv lutatem^^jj^^^ ittndefi procedere con reo l t d j f i i j í h t i e z z a f e n 1(a mifchiare alcuna bugta tome ceje lontana da In fumma, apudM c , qui negotia tcc m com cg n i¿ ittu , f i nemica affatto della conuerfatte- municant relinquenda cftq uo td .m conti cu a e h u m a n a ,0 d elcem m eniotiu ile, m a fi ha d a ti* tu x opinio : vnde cti-m lep, ll s & repudia Stnert ¿n temperamento tale , the g i ob lüaucm dextcrin.umq c m dum tanquam refttno appagati delle neganue,(he alie voltefia- beneficia interpretentur , r pulfilque hum inirnotforzaiididarlorofenzaimpegnarci, 0 tt- bu san im u s, viuaquefpcsadiungatur vndefafiringtrttin tofa aUuna d’ ebltgo ton ejft, aecío cilecrcdant, v ia m , qua vota cxplcanc fua fibi fions' habbinopei dadolerc, nonriu¡ctndoloro obft.uftam non cflc. SicE pam ini ndas,cum .b qualche áifegno di ejfer fiati beffati danoi , 0 co Pelopidas vilcm hom inem , qui carccre dciipe-checonfinteparoleghhabbiamofihtrmti,*a nebatur petijflct,fuauitcrdcncgauit,i'nc|iiicns, precipitiamo dfar cofepoco lodeueli, 0 tnconue- huiufmod' petitiones sb aulicis denegadas *íTc, pientiperfedt/fored quelli,per ilíhedoue>r.opro- non ágcncrofis,honeftiíIim iíq, iris qualis crat curate,(htle parolefiano fempre piene dt¿iritd, Pelopidas Vctum cnim ucto mitibus v rbisnon ne/compegttaieJr¡l'honefio, fic h e nen occupi- co proecde'dum cft,dum rep Ifas alíuduencgo r.oilluogo aUtJattt,machei‘ opereriefcanomag. tiam puig.vmus, vttcm edij afferendi gr t ares dejetendo, giori,fi mig iort dtqutMi-. Etptnhehabbia- mini.i c veras ve! quas con ederc.in nr'ftranon frtogid d.tto,rhetl Protttter dellaCortedeue ctr- eft manu,io medium afferamus: fíncer. cnim acareil bene di quella, 0 cheper cagionedi ctb hi- gendum eft & abfq; m ixtione vllius m endacij, fogna fia affabile,atcorto,fideflro,hauendo dif- vtp o te , quod ab omni 'irtu tc ab horret, om niíorJoAcli' a ffM itd , dtli' acctríezta , fidella quchoininura coauctfationi & ciuili com irerd fír e l; Vb a cio rctencua incarcer a to , con gentil modo gUe Ion, go dícíWí/í, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Di(fertitio ■ “54É® deJlri{za,éc6nut»éuole,che fi’ragionifii quefio ieue,non bafiand»,chs egli ioaUriceui>nentí,co pJlt,0conUparolepHmdi cortefia, 0 d td o lttz ‘(a dtagrataúifia, 0 odor dtfe, madouendo ancocpngliúfficq,0 c¡>ni’ oporedilettare,0 giomreiutieramentealgiufio, 0 aUtiíoft»ni(adtllaCorte-perbchedtcheúalorfrrebbevnheífrutte,che col colore, 0 loledore.neinuitajfe ad a f faggiarlofepríle trouafimoinJiptdo,0catttuo? bouenio dunque il Pretettore della Corte proturareilbenediqueüa.hauerdda confiderarein the conftftu-íejirdt effa, poi thttiafcun* cofa ttantocmtfeguifie ilfuo bene,quantofia neüofiato naturaledchiéindrizzata: per ilche efftndo eomedaprincipiofidiffelaCortedíRomaé quellagente, chefeguita, il Papa eon intentione di ftruirlo, 0 di meritare appreffo di lui, farabifogno,cheil Protettore aiuti,0fauorifca glthuoV>iniprudentilitterati,0 diúítaejpmplare,acliochedegnamenttpoffam feruireSua Beatituádne tonferuaodo pero le Cortenel fuo perfetto fiatopiena di dignita 0 Jlendore:.per la qual cofadeuonoi Nepoti del Poateficepigliaroccafiorudiconofcereivirtteofi, 0 ¿Uintendenti,acca tezztndoli,inuitandeli,0sfotza»dolicendolce violenza átonutrfarfeco, acdocheriuolgendofi nelig ocíorrtnzg il Papa quaji primo motore d riguar dáre ad eJJi peffa ritrouare appreffo di loro tomefeconde caufe materie ben diípofieper riceteere ogni etceüeatt forma, che gli poffa ijjer di honore, 0 diferuigio, 0 percibfard bifogno che ii Protettore fta inuefiigaure de’ meriti de gli huomini, 0 chefeparato nel fuo ptrtfttro il loglio dalgranoverfo ipiu degnifia úffiiiofo ,togliende perpropria 0partuolarfiuamprefia di honorarh , 0 beneficarli quanto il fuopotve, non ricercandofiolamente imeriti coloro,íhefitrouano in Rema,ma di qualunque altra parte, aceto ches agnihuomedtbontÁrara,0 di fíngolarvinit,. habbia fiadle entratainqueftabella 0 nobiles Republrcaper cagione di che eenuiene iffer laboríofo, 0 diligente per non perder leoccafionidi ¡iouart, the la úe’oeitddeltempo fucls ordinanamtnteruhareaüatarditd,0 aUapigritiai0 pero teme il gtnerofio cauallo d cuifiaflatamofiratalavtadelFaliú ,fenzacheneconvPít ,ne eoniJronifiafoUmtatc.Jontantamentefiene eerre anfiofio, ptrche niffuno lo trapafftd Ituarli, ilprepoftopregfo,fojiconuieneinbenefidoalírui< efer úelocttemendo tuttauia, thealiriprima dd noi non úogliapigliart quelí honoratcrluogo di: ¿eria, the ne da fama immortale di coríefi beneficatori deglt. huomini.. Nectrto alcuno vfifició maggformenteconuiene d Protettori , 0 d Signori, cheil gratificare i buoni effendo eletti dáDJo ptr dijfen/díoridellefiuegenti, 0 defuoi beni, , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ciorcfraga.tn: fed eiufmodi t.mperamentú rctincadumcft, vtqu*coadcHegaucrimus,ho- pgia . ininespacatoaaimorcopiincincq,tamenpollicitatio aliqua interponenda,qua nouo aliquo vinculo ijsdeuii. d i eírepuremurtncpoftmodú cjcntualiquo ttaftrato indoleu &fefidis ver. b sdelufos a nobis eífc cúftimeat Ñeque vt cuiquam latisfaciainus, in res impiobáda» noi roer pr*c.pites agerc debemus; proinde curandumeft.vtfententiacnoftras veritatis plemt, ncqueab honefto djlíuad* lint, ñeque fada verbispraepídiantur,fedi!la,bispr*^. ondercnt,5í eiitii maiora dcpreh nd'antnr. Quoniam vero iam profeílífamus Aul*P o-tedoiem debere ipfius bonum curare , ideoque dcberceumaffab.lcmeíre, íagacem, dextctuin, &dcafFabi'itatc,fjgacitate, dexteritate fatisdiiimus;adprimeconuenic, vtdehocaul* bono fctmoncm inftituatnus: Ñeque enim faciscft.vt nominatus Protcdor blanditijs, geílibus, verbis humaniílimis ac íuatiiífimis primum fui afpcdumiucunjumpr*beat,fe lofficijs,requeipfaperfedc mifccte vtiledulci, aulaiquc inomnibus prodeíle debet. Porro euiufnam aeftimationiscíTctilIcfrudus, qui odoreatq-uecoloreiguñum alliceret, fi deinde malus & infipidus repcriaiur? Cum igicur aulae, Protcdor i- AuUhonm pfius bonum quaerere teneatur, in qao illa.con querendum, fiñat,confiderarc debet,quaomnia bonum, fiuetnquc fuum in tantiim aíTequuntur, quatenusin naturali flatu, adquem diriguntur, con fcruantur. Quaproptcrcum aula Romana, vt initio mcmorauimus , illa fit multitudo, qu* Pontificem, de illo be ncmercndi cauflá, fcquitur,necefTeerit, vtProtedor viros integr tatc, prudentia , atqueerudttione infigncs adiuuet, fo u catqu c,,q ui Pont,ficcm dignism odis ve»crari,ciqucinrctuirevalem t,vtquetotam aulam in ftatu pcrfcd o cum dignitate atque fplcndore confcruet : quamobrem nepotes Pontificii viros virtute chro s nofccrc, allicere, inuitarc d eb cn t, & d ulcfquadam v ia d fu i familiaritate cogere: vi Pontifex qu fi ptimus m otoroculbs Inquibue ad e. s con ucrtcns, poílitapud nepotes, quafi coreftfiat. fecundas cauflas,huiufmodi viros inucnirc, táquam materias quafdam bene difpofitasadíufcipiendam quam libet excellentem formam, qu *h o n orem A co m m o d um fecum fcrat.Ideo o p o n c b t,v tP r o te d o r accurate hominum mer¡tainueftigcti& ,difcrcto in fu lm en te lolio, atque tritico,crga digniores officiofus cxiftat,.o bnixe laborans vtin eos & h o n o ie s , & beneficia, quoad potcrit,confcrantur, nequc tantum colu m m erita in q u irat, qui R o m * degunt, fcd v» bicunque viuant,vt vnufquifque rara probitate & v ú u tc fingulari ornatus patcfadum .habc»t aánuiB. De Impertí tceUftipúcara} 0T defuoi Ioni. Ptri che mppo grande iahufaa- aditum ad pulcherrimam hanc ¡ nobilcmquc nita fiimpietaequiUudiío'c'O, che hautndo Rem publicam . Q u a d c ic d ilig cí iem atquc labrriofum cf“ fuopottredc foUtuar legtnti ¡ene fanno maignameme, o con grande gnoranzac tiofi U/ci- fco po rrec, ne benefaciendi alicui occafu nes, homincb.anquas temporis velocitas tardis, ac pigr tant andole irremuncvate dé fuoi mtnti ouerc opfrtfso, fifepolte n 11%necefua, & »*''bfcgni. bus Clipei e fo lct, elabantur: idcoque iicut oQ-htlffntem A l quale rijpetto riguorJando Tito Ottimo ncrolus e q u u s, cui hippodromi tantum m eta W Imptr.non ceffaua dt dolerfi, qual hora glifujfe indicata fu e rit, naque v o c is , ncquc calcarium pfffato giorr.ofen za hautr íentfcato alcuno. (¡f auxilio foll cit itu s , vltro cu rrit; & anhelat,' c niriputaua qutUa giornata in tutto ptrfa, (fi quis eum ad propofitum prcemium confequenmateJpefa, penfiero veramente degnode Impt. dum anteoettat : eodem p a d o in hominibus rat. poichetn altro nonfiamop<tifimclia Dio, innandis velocem atque im pigrum eiTc opor che mquejla virtuofa,(fimagnanima bencji- te t, & nu n ,uaoi i.o iiv eie ri, v ta liu s n o b i,h o cen‘:(*. Ma benthe I' effer ojpciojo, f i beneficofia noratum g lo r i* lo c u m , qucm exterorum ho opera degna di buon tro!eittre,(fi di generofi St- minum bcnefadloribus im mortalis fama la r gnorh a Nipoti de Papa nond meno tio deue ejfe gitu r, prxripiat. N c q u e p ro fcd o P roted orirefopra tutti a tuorc-j , fiJ* tanto p!U de gl’ altri bus, ac patronis, qui a Deo c le d i funt tanquam hanno con ognifludio da procurarla, quanto che gentium , ae bonorum difpcnfatores , q u id non effendo la lotgrandejjz*perpetua nonpojfo ■ quam dignius e ft, quam in viros probos prono hauerfempre commoditd digpuarealmondo penfo cfle animo. Etenim fxua nimis cft co in quella maniera, chegli altn Prencipe piffino rum im pietas & in hu m anitas, qui cum in ma fare, perlaqualcofa non dcbbinoperdonare a nu habeant ,q*to populos fu blcu ant, malun fatica alcuna in fauorirt gli huomini meritc- ob fupinam ignorantiam , acm aligoitatem defi dcrc, hom inum qucm erita vel remunctarc ncuoli, quando anche nulla thiedejfero, ( fif ff r o affinti daloro,hauendo riguardo ,chefono in cosi g lig u n t, vcl oppreflbs. atquc in fum m a rerum grande cóeflato,forajlitri, f i che fempre no hd • cge'.latcfepultos derelinquunt. Q u a d crc T i- Tittu Princi no d centinuaeui,(fipttbfiíóed foraflterinc i lor tus optim us Impera or.quoties diem ttanfegif- pib.noAr» paffdggi conuiene Ufciar buonafama dgli hojpt fer, qu o nemini prodeiTet, nunquam non xg rc nunquam ob ti deU.*fuapropriagetileXza,ltheralitd, f i ma fereb at, diemquc illum om nino deperditum gnificen^^, loíi ad effi deue tfferfiffo ntl penfiero, fu iflc , d olen terp rx d icaba t: cqcidem impera mctrefonoin cosi grafortunadi fabricare dptr- to ri* m cnticonueniens cog ita tio , quia nulla pttua memoria deüa loro hijpitalitd, negli ani- in re m u g i', quam hac m agnanim * beneficcnnridlla Corte, vnfaldo cdefíao di perpetua bt- t i* virtute ad Deum accedimus. Verum etfi tiiucUnza fúndalo fopraifauori su legratie, f i officiofum , ac beneficum fe p i* Rare, opus cft fopru libeneficij,che deuono da effi efftr collocati bono p io tc d o r c , generofifqucPrincipibusdiinperfonedegne, (fihonorate: t í ttrto Hiuflrif- gnifiim um : tamen Pontificiis nepotibus id vel fimo Signore, quando riuolgereteíanimo iorne maxime cordi efle deb et, coque fludiofius cu moflrate difare d fim ilfabrica,¡ffefard piu No- randum , qu a ipforum acdoiic,;S piopcdiem biledi qualfi voglia che vediamo ejfer gidflata expilatura eft; qu x res exteris principibus nvii» Roma, tuno che U rouine loro ne rendano an- nime con tingit: camque ob caufam in hom i comerauiglia, fijluporc: ntpoirdparcruiflra- nibus bcncmeritis fouendis , ctfi procul ab-, no,tí duro qualfi ‘voglia difcommodo infar cosi fu n t, nihilque petunt, nulli parcant lab ori, billa opera,conciafia cofa, che il contento, che nc nunquam im m cm ores, fe in huiufmodi con trirrite,fard tale che ognifatica perglande che ftiruto- prxrogatiua . tanquam adueñas, nc* fia vn panrdpiaceuele, (fil ggiera, non ejfendo que fcmper in eodem ftatupcrm anfuros: id tofa piudoUe deli" oprar‘vtrtuodmente,(fi maf- eo quemadmodum viatores in i t i i peregrina fimamente quelle opere , che léganogli huomini tionibus decet hofpitibus fuis bo n im humani ton oílighi dt beneficij immortali, per liquali tatis fu * , Iibcralitatis, magn ficcn ti* famam diamo luctj dgli altri acctefcendr ognihora la i«linqucrc: ficinip fo tum mente fixum , atquc noftra lode diptugrandt Jflendore. Et opra an locatum fit,d u m fortunafinic, vtadfcm pitcrta di vero protettore fardiltercate, c h z j nella nam fa x hofpital tatis memoriam in animis Mdifictum' Corte fia vmone, (fi pace fra tutti ‘venendo da aulicorum Iblidum xdificcnt perpetux bene- inanimit btnpiecioledifcordit incendi/ grandijftmi. Et u olen tixxd ificiu m , cuius fundam enta fint fa- hominum ptrbfard gtufio Icuarcognioccapor.e, (fi ognife- uorcs, g r a ti* , & in optim e m erito s, atquc ho- praclar mento,ddijfareri: nonafcoltandoionerecchia Dcftiflimos viros c c l'ata beneficia. E t profc* ingprda, (ht í ‘vno dica male d tli altro, ma te d o , IlluftriíTirac Princeps, cum ad hoc xdifi* nendo. Yv y ciunftr Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 94« DiJJerUttf Aentndo a n piautul modeJUa In panedtW af J t ‘t t , fichtvtnga /radicato ogni mal ftm idi difcordia deg’ian minobtli, f i n t fta introdottapate, 0 toncord'aadvniutrfalt ornamento, :0benrftiod.UaCorte. Poiehedkajlanzajiedifcorfodelivfficiovoftro, 0 come Cardinale, 0 Nipotedi Papa, f i della tjualitd di coloro, coni quali hauett d 9rattare,fidd modo, ehe con ejjtdoueteferuaTO,ref * chefi v t”gad pariare d Samaniera,cbs coHferuitortfi deue tenere, laqual cofaauuenga, chifipotejfe tralqftiare ton ¿oi, thecon la eortifia nonlafciate luogoaliuno dadtftdtrarfi nell» vojlragratia, nondme/topoichtco.iricertaquefleragioriamemo, nefard dame aiftor,o Iriuemcnie, imitando in cte i diligentifcalchi, i quali psrnon lafctare d dietro cof» alcuna. che tocchi alia dihgenza loto, molte voltt appre/en tano ¿iuande d Padroni.piu tofto ptr non commttter errore neli arte , cht perche nonle conofchino fuon dei bt'ogno di quelli. Eglt e dunque chiaro ,chel*¿irtitdelPadroniepofianeüadeprar bene iferuit eri effendo fuoi infirumenti animati, la ondee neceffariofarneprivaeletthoM, 0 pofle (ht tuttifianoin¿niuerfaU buoni.fi deut ¿entrealia diftintione.facendogiudttio dell' effere, f i della qualitd di effi. f i ordirtando lor» cofe d thtfiano atti, 0 che d quelle conuengano, dfint che fi poff» effere ben ftrutto.offegoando d ciafcuno iljuovffiio , 0 dandogli i fuoiconfir,i,aceib cheilpiede feruafolamtnteper taminate,i‘ occhio ptr vedere, f i i orecchi» per afcoltare, ne i vvoconfond» tlfuo effercitio con qutUo deli altro, peto thef i come da queftaccnfufiont,aenarcertbbein¿no animale ia dtfiruttione,toso in vnacafa, fiin ¿ n a c a fa , f i i n ¿naCoTtt,ne¿trrebbtfienctrto,tumulto.0 dtfcordme, condiferuigio dtl Padrent, ilqudeper la medefimo coddcuird flare auuertito. thefra ¿nftruitore, 0 i altro non na/chino malignitd,0raarori,accio non veng inodtfcordittncafk , m» tutt t habbtano ad effere vniti, f i concordtin feruirlo, talmente chela mano tn diffetto d tli occhio diuenga occhio, f i i l piede in luogho dtli» mano ft facaamano, quando ne fibi,ogno, (ffftmtlbienttdouerdtfencare ogni¿iad maltgni ze'otori, con chiuder l' ortcchie d lor falft parole,chtcomt faetteaitud natt fofiano molte wlte lirare ne cuori debuor.t. 0 innotenttferuitori: fiper tor,0,u re, quandoglt¿ffittjfiano fattitenmalignttd ,fipi>9 («nfiderart coniaccoiteiy» dt cht fiegid dettala perfonacheaccufafeenputata fincerab no, (yfe puo hauere intereffe , cen t accufato per caufa dt emulationt, d’ tnuidi*, b a’ altro affetto, per il quale gli huem ini catregli altri huomtntmal[gr>ano Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ciam oculos tUxmCDtis, qudd facis, Conuerte* ris, com pcrics, illud nobilius cflc quibufcunqs Romanis operibus,etit ruinx ftupotc no s, at. que admiratione afficiant: ncque vero vllum in com m odum in hoc ftruendo opere molcftum efle tibi d eb eb it, gaudium iiqu id cm : qu o dindccxhaurics,eiu(m odicht,vtquiuislabor leuis,ac iucundus tibi futurus fit,cum nihil in rerum natura iuauius rcpcriatur, quam fceundum virtutem agerc, caque prxfettim efficerc, quae homines vinculo alligantim m ortalium bcncficiorum .quibuspiaemonflram usexemplum catteris , noftramque glotiam nouo iplendorc adaugcmus.Erit ctiam optim i prote¿toris mBnus,cniti, vtin au lap acifice, animif- í*X(oleda, que concordibus vbique viuatur, cum cx mini- ^‘ l*tortt e». mis difcordi s magna f*p c incendia fufcitcn tur. Q uare omnes occafiones ac fom enta rixaram (emouenda fu n t: ncque auidis auribus audiead x maledicorum detra¿lioncs,fcdabfei»tis paicrsm o Icite fumcnda: fu n t, adeo v tcxn o b ilibus anim isom nc difcordiarum fcm cn euellacur, & pax & concordia ad totius au lx decus, atque com modum inferatur. Poftcaquam de tuo munere,quatenus petfonam geris C ardinalis, & Pontificij nepotis, deque corum dotibus , quibufcum tibi vcrfandum cft , denique de motibus , quos in rebus trailandis retinere debes, abunde egim us: rcliquum c ft, v t quopa¿to cam famulis atque cien tib u s fitag cn d u m , tradamus. Q u x r c s etfi coram te prxtcrndtti poteft, vtpo teq uiru» hiima itate nullum tu * g ra iix locum dcfidcraria quoquam pateris :tam rn quia fermonis huius tenor hanc quoque tra¿lationcm reqirir it, brcuitcr de tota rc d iflc rta b o ,& architriclinum im itab or, q u i, ne vllam icm adiuum munus pertinentem o m itta t, dom no fuo cupedias quafdam o ffert, p o tiu s . nc artis prxccpta pofthabctc videatur, quam quod eas ncceflarias putct. Igitur ciploratiffim um c ñ , pamutikm prxcipuain dom ni virtutem in eo confiftcrc, quomodo rtvtrc¿lc fam ulis, qui eiu sibnt animata inftrum enta, vtatur : proinde necefle eft ante omnia eos red e eligere, «¿conceíTo, cos in vniuctfum omnes bonos cfll-, dtftingucn»'xfuntcorum naturx d o te s, atque anim i >i:tutcs,ideoque munera demandanda , ad q u r a p ti fin t, q u x q u c cosd eccant: vtque vtilius in fctuiant, vnicuiquc f X part'S d eleg a n d x, «cfincsaflignandi,quo pe» ad ambulandum oculus ad vidcndum ,aurisad audiendum minifteriumpr?bcatfuum n :q fc it,uicem prxpcdian t:qucm admodum cnim ex huiufmodi confufionetotius animantis corruptio fcqucrctur, ficinaula, fiucdom o qualibetfine hoc ordine djflooália qux- ^ De Imperii EccleJiaJlicicHUi Hgmae, parimmtc ft pfftrd riguafdaie all’ accuiatoftperíinmm^té flatocattiuo, 0 ¡ehd düúerifimile, cht poffa hmerfatto o detto tal tofa, 0 haufitdola detta,bfutta,ft é venu ta da malamentione,bdatraffuraggme, bdaignoran3(a,bper qualche jpeciediviolenza, 0 cosi tome giu/lo Giudite fuggendo d’ imprimerfid tr:maúijladifralaopintone,fidousrdriferuate 34T* tia q u sd ain , ac tumultus o rietn i ciitn flomini detrim ento : qu o circ-is caui-at,ne inter T m u los, fuie clicntesíúos malignita» arque llmuJtas vlla in u a le fta t, fcd vnanimcs noand ?ta ci us excipiant A e ic q u a n tu r, ad cov td cficicm c o c u lo , mai us oculi vicem fuppleat, A p esm a num adm uet: paritcrque omnis via praecidenda cft malignis, Afraudulcntis-hominibusccorum- propria bocca couinto,0 cond»nrato. Mdal- c io r u m malignitas deprehendatur, ad eam fa-**** *• la d!ltiatione,0 dgU ordini de gUúffidfiricer- gaeiiatis v ittu tcm , quajm d ixim us, contugicncaUdifiretione perla quale fi cono/et il tempo dum cft Aconfiderandum , an accufatoriincedeU' ejfercttarli, pente chefi come da vna parte ri animi habeatur, n c c n c ,a n aducrfus cum> mneconueneuole, che chi deue oprare/lia w 0- quem sccufar, aemulatione, an in uidia,aliouc tio,cosidavn’ altra fiarebbefienTjaragtone, che affedu, cuiuscaufahom inesadurrfus alios per gliaffdtigati nonpotejfro ripojarts, nehauer m ou crifolen t,d u catu r; itcm an reus antehac qualch’ hora di ricreattone,onde deuonoflare in p iau cstrores habuerit, an vcrifim ilcfit cum Sffietoifieruitori,quandoiltempo , 0 iotcajio- pofTc iilud > clfeciiie, v c ld ix iflc : qu o dfiid em neloricetca, 0 deuelorofmilmenteconsejfala d ixerit, au tfc c c r it. quo animi fenlu atqu ein debitaquiete,0 conueniente)ipofio. Mdnonpc- tcntione an íortein cog 'tan tcrex c'd crit, vcl cx tendo poi benfieruire, thinonsdi'intentionedel igno rantia, vcl propter aliquam fpccicm viopadrone, neU’ ordinarie cofejirie.rea chiartTjg len ti* : H o c enim p a d o in lla r x q u iiu d ic isa fz a , accio che l’ animo dei fie>uiterenon reilttn- fcnfu coh ib ito, ludic oqucfufpenfo. referuabit terto,0 nonhahhtacaufiadioproraper ignora- reo dcicnfionis locum , lua gratia neminem cxzacofadiuerfia alia mtntedel Signore, il quale torrem faciendo, antequam im perturbato aniparimtme dragioneuole, ihtúfi la rredefima m o eius rationes in tc ilig a t, A r:um orc fuo Sfoetione nel comandare, concifia chele cc- con uidu m damnet. mandaracon medo imperiofo,0a ’tiero,effendo Verum ad munera diftribuenda atque o rd i- ^ i e s alterogntfattcadifuaKaturaodiofa,fpii/ceuole,ige- nanda, prouidentia requiritur, per quam temtil’ huofrini,nerefl6rannooff'(fe,nepotrar,oco» pus vicndi miniftris cogn o fcitu r: nam quem- denda. la debita attentione occuparet' animoin ferui- a d m o d am e xv n ap artccu m ,q u iop e rari tencgio deipadone.la douefe cen mododiftrepo fard tu r, dedecet otiari, fic ex altera *q u itati noa< impoflaadeffi(o!aalcunaperdiffici e, concuori con gru it, vt de fatigati parumper quiefcerc, ardenti impicgranno cgnijua forza per eondur A horam aliquam ad refpirandum habcrenon' ladfine,nefen:ira»noaffanno,nefatica, anzi i poifint : proinde , quotiefcunque tempus A lomandamenu úenendocon f i defira mantera o ccafio po ftu 'at, in o fficioco nt nendi funt, & pctanno effire reputati in luogo di premio. M d alternaiis no nnullaquics A tranquillitasperdouendoper queffo efftrparimente prefenti d mittenda cft. Verum quia nemo poteft: obtuttet’ hore,ediligentiJeriuitori dfuoipadto- fequia r c d c p r*fta rc, nili qai patroni mandani, 0 folendolaccntinua familiaritd yConuer- tapl.^ns in te llig it, ideo iu rubendo perlpicuifattone apportaffadidio , non fidouirannoi tas requiritur , nc famulantis animus incer*> prudentiSigr.eri atiaredella prefenl^a di quel- tns titub et, A propter ignorationem rem dili,petb ckefi comeogniciboper delcato. 0 ra- ucifam á mcnteim perantis cxfcquatut,eadem rarothefojfe, ncnfipotrebbe h.ndgitireftnza que benignitas fimititcr in im perando adhi» ilpane, cost ognig-an negotio , 0 ogni impor- bcnda cft : propterea quod fityrannire acfutanteprattica fenl(a labafe de buoni ferurori, pctbcim pcraucrit, cum labor quil bct fui nanereiiarebbeimperfetta,0 dtminuita-.0 per- tura inuiius cxifta t, clieotium animi offcncheb cofa humana ilpeccare, 0 il fare ert0- dentur , ncquc perinde attente fcfc negotio ^7**'*'*/**" rzit&jrecibefacile, cheiferuitoripcr bconi, conficiendo ingerent; at, fi benigno atq; man Cy ijpertmentaii, chepano commett ane alies 3ie al quid iis, ctfi arduum , im pera volte qualche fallo,nelfar loro le correttuni de tum fucrit, vehem ert! cordis im petu Ibenter uono iPadronittner terminipiaceuoU, 0 non agrn d srci incum bent, neque vllum fiborcm „ atque anguftiam fc n tic n t, doncc ad optauuutrttndo che i ,perii .auol (atii dtman g ja 't i tauuUi generofi con cen- tum exitum rem d ed u can t, im o imperia, tam. nt¡qur Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca dcxtcxoo 944 DiJJertáth aUu’fandofi cht il rigorofo morfoe caufa di porli in Aij}eratkne:fi fopra tuuo,qmndo qual cht frrore ne <venijft fatto pullicamentt.fihd da ngttardare il Signore di non confiderarlo,facendopublica la corrtttioe , pernen^ifjfirincibla dignitd di quello, douendo egliparere fen'ja al cuno affetto, 0 rtÓmofirar moiin[imili luoghi, ne ira,Kcfdegno, oltre che colui il quale ne ‘óteñe htalmetenocatofifentttrafitto, 0 affÓtato,tí reputa,ce quella ‘¿e'gogna nonfi pojfa mai canctllare, ptr qual f i voglia gratia, f i fauei r, (fi perb benda Soc'ate , nefu ti rejo Platonzj, perche gridando Socratc, con 9n [erteoad sm conuitto, Placoncit in vn medefimo tempe gli hebbeddire, ehtctbdmeua fare fegretamente, f i non in publico, onde Socratc riuo’tandoji per la mt dtfima cagione incolpb lu i, che non haueffe ajhettato ad auuertirio, quando fofferoJiati foli Ptr U quale cofa ft deurnofarc le corrtUtoni fecrete.ficon amorpatano, potche moho p:d sfor^ano, ficommouono gli antmi, di qualnnq¡ ajpra riprenfione. Et certo fopra tutto lo ieuole,(fi regia maniera di cerregere gh huomini di qualchequalttdequella, chtton la riprenjiont contiene parte di Iode,co n efogliono vfaregli accorti Capitani,the‘vedendo i fuoifoldati raffrtddarfi nella battaglia,nen con acerbe, (fi villane parole,md coa ricordarli qualche fatto loro eg'cgio li nncorano, (fiacienno ad imitare, f i d juptrarfefitjfi, pcrccb cht la riprénfioat vien coperta dalla inafrcttatalode, ¿T la memoria delle ^trtuo t attionipajfete ,nepunge il cuore dt ge nerofa vergognadtW errorprefente, f i ne infidm ad darfaggio, connuouapruoua del proprio Calore. Nc ‘¿trámente bbuonala regola diquei Scgnori, che reputano con rigidtC^za, f i conjfrezzart i ftruttori di poter effer meglio fir u iti, th c j non queda mtdiocritd, per la quale con modefiia , (fi con decoro ricerca f i ejfer vbidno. Ptrb eht ne majgiorgrandezlja, ne maggior honorepuo auumirt d P encipi cht il mofirar,'t d' ejfereferuiti da huomi ti honorat i yfrpdir'Jpet to , facendo ord nanamente il mondo illit oni dal m‘ rito,fi dal ‘oolere d' feruitori d quello de PaÁToni,chefe bental unis auuijano, che-i d g-anii mainonnepejf mo mancare, fic h e loro fia fimpte factled acquiflane ,(fi drhauernt, fic h e per ctb debia-.o centre poca cura d 'tjfi, no id meno fe non fi pot iamo mUurre d mutar cauallo, tutta volta che fihabb'-a le principal partibuonc, (figU tofierúemo molte difetti, certo con molto maggior rijpetto, ficonfideratione doMriemoprocedvsipeabiare, (fiperdireglihuomin* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca dcxtcfo m odo im poíita quafi prem ia fufcipi. entu r. Verum quia clientes & au lici patronis fuis nunquam non adcíT cdcbcnt, & continua iftafamiÜaritas & conucrfatio fañidium parit, prudétesdoB ini nullam naufcam ac fatietaté ob cam rem conciperedebcnt: nam ficutinullus , etfi rarus ac delicatus cibus, fine pane concoqui p o .c ft; ita quodcunquc arduum neg rtiu m , fine optimorum adiutorum auxi lio , diminutum atquc im pcrfedum remane ret. Qim niam v eropccfare humanum eft, i ‘coque fam iili, c tfip criti, rerumque cxperientilfim i,errorem aliquem inteidum com mittere poíTunt, in iis emendandis ccbcnt do mini non afpcris, fed manfuetis mo^is vti.ñe que oblim fc i, folere domitores equorum gcncrofos cquos nutibus,& fola virg» vmbra tcg cre,n o n ign ari, ardum nimis frxnum eos ad farorem atque valorcm dcdu ere. Ante omnia fi co.itigcric errorem publice fi:ri, domi nus eo loci aitcnderc ipfum non debet & pa lam corrigere : quia tüc illius din inutio lierec dignitatis, v tp o tc q a i perturbationibus vseuus apparere, nequc publicis in locis iram fimilemue affedum indicare teneatur: pra tcrquá q u o l qui hoc m odo redarguitur, Ixfioncm an im o con cipit, voluitquc anim o, dcdecus il lud nunquam pofle quouis accepto fauore at- ^ ‘P'/benfu que beneficio d cleri: ideoque á Socrate Plato iure reprclicnfus e ft, qu ia , c u m ia conuiuio quodam Socrates fcruum incrcpuiflet, eodem ' tempore Plato cum com m onefecit,ícorfim il lud , non publicc monendum fu iflc ; Sócrates vero cadcm jrationc ad illum con ueiíus, rcyirchendit P h to n e m , q u o l ipfum itidem priuattm noncorrexiflct. Q ^ m o b ic m adm.onitioncs clá, & am ore paterno facicndx funt: vehomentius cnim , quam q u x lib ct afpera rcprehcnfio , animos com m ouenc, coguntque: & p ro fc d o .collaudandum ,& prorfus regium, atque heroicum corrigendi nobiles homines genus iPud eft quod fimul currfreprchenfionc partcm aliquam laudis continet, quem adm o dum prudentes Duces confucuerunt qui mili tes fuos n aciclangu efccrc cernentes, non a Stetjimfaccrbis atq; afperis vci b is , fed memoria rerum ¿{a admetti•egregie geftarum cos rcftitu u n t, & ad feipfos im itandos &fuperandos accedunt: tunc cnim laude'vtircprchenfio obtegitur inetpc¿lata iPa laude, Utr. &rerum lau iádarum lecordatiogcnerofopu dore confcientiam prafentis erroris cxftimalat.& a d ren ou a n d a eg regix virtutisargumcta inflammat Longe veiofaliu ntu r n onullipriaoipú.exillim antcs.íi clientes !uos rigide habe ant, & ip fera m coccm p tu n jp isfeieran tfo rc. De ImperURcdeJiaftm cura. 0 m a t u t t diuint quando trouiamo in ejfia fettio n e,fed eltd ,riu eren za, 0 d ilig e n Ix nc noflri feruigiiparti 'oftantidi de buoni feruttori, 0 che poffono coprire qu a h n qu ed ifetto , chenuUaimporta aüa M atftd delpadrone.Perilchetgh)sbén gtufto che tenghinogl’ occhi, fid o r e c c h ie chiu ft m p icciolidifetu de fe r u t m i , 0 ne ft ria trc h i tieUemioni d ’ e jft ogm e/irema e ffa tte z z a : poi c h e¿ ed m m olan atu r» ,fil'artesm atriced 'ogn i h eU ítperfetti> nentlíopreloroditad»,0diffictimente poteria coníeguire. M zfi come gli huominifono inclinati atierrare,cosi anco non fono lontani anl¿ fono diffioftial rtconofcerft,0aU’gpprar bene: perb fard fa c ile ,cho ■ ■ ■ '............. .................................... .. ama i¿oftriferuitorie(fendogenih’ h u e m in i,0 tori delloro honore¿i feruanoconqueUa affiettiene, f i f e d e , cht ft richiede, 0 che per cm ¿engono degni della gratia ¿oftra. Perla q u d cofa [olendo i Padrón <atle volte nei ehffierarla peccare nei piit, 0 ntlmeno ,fa r d ragioneuole appigtiarfiin ¡H d qu e l¿ir tm fo m ezo , ch ericerca i honefto, perche accade che molti Signori per la fouerchia tndul- gen'fa, cht danno d fau oriti facen dolit fuoi idoli eon dar loro piu auttoriid, cheper Je fleffi non lengona, 0 gouarnandofl in tu ito fecondo le lor ¿ogíte, non confentono di parlara , ne d ifargratie fe non ptr mezo di quelli,neftimanofe non ctb,che lor piace onde effiabufando la benignitd de P a droni, cen poco honor di q u e lli, f i ton infinita na ufea ,fiind ig na u one di iu tti diuengono tu m i- di,infolenti, 0 infopportabtli. M d alcuni altri Signon faltan do a l contrario tñremo nonfan n o m ai parte a fuoiferuitori per buoni che fiano di gratia.ne di fa u sre al uno,percho auutfandofi, che ogniforte difu perieritd, 0 ditom andam em ofign ifíchim aggioran za,0 eccellenza,c(m indifcreta,0poco¿iuditiofam aniera,in v ect delli m erit ati fauort gli in fu lt a n o ,0 trafiigonohoraconfieri, f i fulm inatorifguardi, 0 horaconinfopp 0r ta iili, 0 im perttnentico.;tum elte,(redendoqaantopiuterribili, fifco n certatífonoifuoicom andam enti ,0 ftr a n e le fu e m a mere diacqutftarft nome dt gloria, f i didiutnttd tanto m aggi.re,auuilendo come infelicifih iau i i lorom ifertftraitcri. P erilchepaffandoleftrem o dellatroppagratta , f i indulgenIain¿ilipendio, 0 in d ig n itd d el Padrone, fil'a le r o dell'affrezz a in tiran m ea fier e z z a , 0 effendol' ¿ no, f i l ' a h r o d iq ;e fti eftremi biafm euoli,deue¿nfauio Signorefl arn elm rzo comef i e detto, mantenení/íjditvKapiiríerfe/díforOj^ía^ygBrVáj/íuxíi darfi in preda dferuitori, 0 daW altra feruando ¿natnagnanim apiaceuolezIa,perlaqualeifuoi creatigioi,chtno tn vederlapreftnza d d Padrone tome Padre íommunt di tu tta la farr,igUa, a l quale ogn' ¿no h abbia faeile ricorfo in ogni fu o btfe- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 0^ v t inferuiant m clius, qdam íi fia wédíocriras rctineatur, ptopter quam d eco ru m , atqu em od cflia clientem herili im perio refpo-ndct. Q uandoquidem nulla m aior d ig n ita s& am - j^oViltsFaplitudo principibus v ía s obtingere « muli bono^ quam fi honeftos, & virtutibus confpicuos vi ' to s apud fe d eancant ideo quia plerique omncs ex m c a t is , & virtute famulantium vir tutes ,.ac m crita principum libcntcr arguunt : quamquam cnim nonnulli putant, magnatibus nunquam fam ulos honeft* condicionis deeffe poff c ,& facile iifdcm cíTc hos conquirere, ac ptoinde conrem ni poíTc*; nihilom inus fi aliquand» difficulter,& grau atim cquum m utam us,q i o á csp racip u ispartibu sv a let, m ultaqueeiíusvitia toleram us; p ro fe d o m u lto cautius & confideratiusagendum nobis e rit,d u m agetur dcpcrmutandis & am ittcndishom in>bus, h o ceft,no biliííim isanitn antibu s& d iu in iscreaturis,quo ties ipfis .uppciit crga ncsbcncuo'.entia,fidcIi. tas,re ú crcn tia, inque rebus n o íln sd i'ig cn tia , o ptim oiu n aulicorum dotes p rx c ip u x , q u x vitium qu o dh bct,nihil domini maieftatem minui.cotnpcnfarc valcnt. Q uam obrcm p atcft.vt indulge iu m inimis clientum defedibus o cu li aurefque trañandi. o cclu dantu r, inque ip fo ru m a d io n cse x a d c ni mis non inquiiaturtcum potiffim um videamus, n aturam , a ite m q u c , om nis p crf.d io n is amantiflim as, neutram in fuis op ctib u s, nifi raro,aut difficulter ipfum perfedum aífequi poíTc. Vcrunríieuti hom inesad peccatum procliucs, _ ita ad poenitendum, & ad bene agendum egregie dirpofit' fu n t: ideo nihil erit difficultatis ,v t tui clientes, vtpotc h o n c ílo , nobiliquc loco nati, honeft que am an tcs,eoftud io , fidcquc tibi obfcqu iafu ap rxftcnt,qu xipfosd ccct;m ultam qu e a te gratiam promereatur. Q uam obrem cum patroni foleant aliquando plus minufuc ad deIperationcm bcncu olentix herilis obtin cn dx clientes fuos com pellere,ceq jitatico iiíen tict, vt in hoc ea m ediocritas, quam honcftas cxpofcit, eligatur : accidit cnim , vt plerique Principum ob nimiam amoris erga vnum in dulgentiam , illum fibi tanquam id o lu m c o n ftitu a n t, eidcm maiorem im pertiendo, quam pro fc retineant, **** au th oritatcm , fequc ipfos nuru il orum gabcrnando, neminem alloquio dignantes, nem,ni fuabcncficiaannucntcs, nificx vniuSjqnem om nibu sprxfcrun t, fcntcntra; c u iq icquidplacu it,& d orrinocoIlibitum cñtProindcbentgnitare domini tandem abutens , cum ipfiusindignirate,om nium que naufca, & indignatione vt plurimum in tum efcit,in folefcit,& grau iffim us cu ndis euadit. Alli Principes nonniillí in contrariacurr'nres fuis aulicis,ctfi v itis natiu? bonitatis,nunquam Xx fauo- Dijfertatié btfogno. Et quefia mediotritd gli fardageuoledi configuire, (eton geometrica proportione dtfiribuiradcifcuno deflagratia fua ,mantenendo 9nagiufiaconueneuo¡íZza,chefeil.Calz9laromcritaquattronon;eg'idiaotto,0 feifSartometita otto, nonneriportiquattro ,maciafcunoftcendolafuadignttd,0 tlfuomerito,0 infarpoi qutfii faucri. 0 gratitédegnadtfomma lodela u)flanz*,0 laftabiltd,TÍgt,ardandodinoncadtr m lí errorein che molti fogltono,i quafipentendofi/ubito delí honore,0 del bene, che^altrui hanne fatto conmoltiplicati ajfronti tancillano, 0 tonompano0gnigratamemoria,chedeüalorbuo naúolentd hanno prima dato, conuertendo come donnegrautdeinúnpuntoL'appetitod nuouifattoriii,conpigliarednoiacoloio,chedianzierano daejftftim»ti, 0 tenuti in pregio ,fegno certamente di animo mal compofio ,poi che fappiamo theil mo/frarfi faldo, 0 cmftmteneUt belle attioni,the f i jbn»/atte, 0 tl non dare inditia di pemimentoéútto affetto di ammo vittuofio,chcA nonptctainm*helittiont,0 gmficetonmi abii tontento di continuare, con honorata pronte'fza inepredegne, 0 lodeuoli, 0r.onfolejardgiu/lo, thedijen/iate a‘ úofiridtu(diftruitortútili, 0 honcrt,mdiheporgiateamorl«rooccafitonedipoter<mpetraredaliavo/lrabegnitdfauiri,0 gtatieho»eJle,0giufieinbenefood’ altri, accio f i poffano acquiJtareUbeneuolenzn de glihuomim,chefonodiprtzzoint/iimabt.e, 0dianteporfi dqualu»quehonore,0viiltchtfipote(fermuert al monde. N e peco guadagno úeramente fqrete Afonfignor lliu/lrfilmo,tnalijfandoi voftrtferuttort , 0 eonductndohcerne Angelo dei Signore alia Pt/cina,quando nefiano degni,pero chein quella maniera, chehúefiibenehefredderiteuendodanoi ilcaldoconferuanolaperfihanoflracolcaloreche hahbiamo loro date, eojci buoni feruitori tutto oheperfiefelinonpo/fono apportar giouamentod Padronifinalzati nondimmo da effi 0 tolufiotto taUrprotetttomfonoftromenti,0 colontteper[ofitntarelagrandeipz* dtefflfactndola ognihora piu/iabtli, 0 maggiore. NeUaqualcoJamisforTja-eidiaddurteeffemp i,f$iattioniditutteÍ etdpaffateper fefieffes nonaefaceffttocauti, conmofirarne cheiNipoti di Papi, qualt hanno effaltati molti Jeruitori ne hannoriportato honore, 0 commodo infinito ance doppo ilftore delle juegrandezze,0 quellt the Í 8 cie hannoúfa:,onegligenza fenoreftatifinitt i fuoiPontificatt qua/iiumir.i Jeminelle ttnebie dtllaobliutone , 0 queJlo/onaCe vie per lt quali miauuiche potrete caminare dquel fine honorato,cheúi/itepropofio,0farete,chequeSariuem z a ,0 quilrijetio f cht horaúi pet ta tutta la Cer- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca fauorem ,autbcncuoli anirai fignificationem vllam tribuunt; nam libi pcrluadcntcs, om negc- Domini ini nus d om inationis, & im psriifignificarc viitutis dignidomipratftantiam, atque excellentiam, modis im pro- nutu/nt. uidis , paiumqucprudcnt bus v i.c meritorum reponendorum ipfis in faltan t,& truci.acfulm inante afpccfto pene transhgunt,m odo afperrira isA infiniiTimis contumeliis im petun t, crcdcntei qu an to tcrribilio,a,A pctturbafiorafunt fuam andata,morcrqueim pctuofiores,co maius g lo r i* , acdium itatis nomen quaífituros, vnde m ifeics c lie n u s , tanquam qnfelicia mancipia, deprimunt atque conculcant. Q uocirca cum. n im i* g a c ix , & indulgenti* extremitas tranfeatindom iniindignitatem , atqTievilipcndiuin, altera vcroafpcritatis extremitas in tyrannicam feticatem conueciatuc, cumquc vtrum queex* tremorum vituperatione dignum habeatu r, faplentis Principis crit in med ocr tatcfe continere, vt diximus, dignitatcmqn efuam ; atque alteiam decori partcrn fcruarc, in famulorum pr«dam nunquam concedendo, alteram v ero , magnanimam quandam retinendo connitatem, propter quam Aulici prxfenria D om ini fruantu r , tanquam fam ili* parentis com m un<s,ad q jc m finguli fuis ia ncccíTuatibus perfugium habeant. H anc vero mediocritatem facilius affequetur, figratiam fuam vnicuiquc proportione G com ctiica d ifttib u crit, iuftamqae * • qualitatem le.. uaucrit j vt fi Sutor quatuorracrcatur, non dentur ci o d lo .fiv c ro Sartor o«fto mercatur, non habeat folum o d o ,fcd vnufquifque fecundum fuam d ignitatem , ac meritum. Indiftribucndis vero huiufmodi faaoribu s, & graiii» fummis laudibus extollenda cílc o n ü a n - Prothñ plktra, & itabiii; a s , cau cnd o, nc in er, orem pluri riquefmt m isconfuetura in cidas,qu i pcenicudincdudi, domini, quod in aliquem beneficium nonnullum contulerin t, m ultiplicatis iniuriis omnem gratam m em oriam , cuius prxclarafigna antea rcccpe, ran t, delent, atque corrumpunt, appetitionem fu am , inflar pragoantium mulierum , tempor sm o m cn to in alioscoD'uertcBdo,cofqucfaftidicndo, quos antea in pretio, & in ocu lishab cb ant, indicium certe, atque argumentum male com pofiti a n im i: fcim usenim , in rcb q s, quas fecim us, conftantiam & foliditatem oftendcte, nequc poeniicnti* fignum dare , verum animi virtute m unitiilim i atfcdum ciTc; q u in on p cccat vnquam ob malam c lc d io n c m , A d c lc d a tur mirabili g au d io ia continuandis omni anim iprom ptitudinc lis o peribu s, quat lau d e,a tque honore digna cenfcntur. N cqu c folum iu-> Gratiofot» ftitia p o ftu la b it, vt clientibus, aulicifquc tui porteteffe»» nom inis itu d io fio rib us,q u *cu nqu cvtiliafu nt, Umfc hoflcfta, p rxftcs, ycrum v t iifdem occafio"■ “ ' ■ aem.. De Imperii Ecdejiaftici eura. ¡C ortifitil btfogno,thttitaed.Ua^veftr»protet- nem fnppctas, vn d eh o n eftoi fauore*aliquos Sc tioneJark confermnta in <voi ne’ tempi auuenire beneficia poiTint á te pro aliis ctiam im petrare, per libera elettione degli huomini, tht conefctran quo fcilicct bcneuolentiam hom inum , bonam mlavofira^irtudimaggiore m-rito d‘ ogni<io- que nom inis exiftimStioncm fibi c o n cilie n t: ftra fortuna,fe perb infinta fslkúdfarete opera qu x rcs m avim iscm olum cntis, a-quc h o n o a dijcifatequellamalatta, alia quale ordinaria- basxquipacai dacft. mem f fono foitopofiitutti i grandi,ptr cui ne 9«eN cqu e p ro fc d o parum lucrifacies, fi tuos fa- Famulorum neloTltuatoilfenfo.&fenoguidattinprttipitio, mulos cxto Icremalucr s , & quafi An gclu sD o- honor domtffirouine fenTja poter fene dfendert, laqualei» m ini eos.fi digni fu e rin t, ad Pifeinam conduxchonorat fermitd<ieramentealtro nonechcl’ Adulatione] t is : nam quemadmodum vcftcs, c tfifc ig id * , a laquale fotto l» forza della finta am icitia,con nobis caioicm accipientes , corpus noftium co arttficiofelufinghe conompeiinullttte,ffitlgiu- c a lo re . quem d^d m u s, confcruant; ita fgrcgii ditto de gli huomtnt,togliendofi oceafione per of- fam u li, ctfi pct fe ip fosdom inis fuis vtilitatcm fenderci dell’ adito deli'amore,ihe ciafcuno porta afferre nequeunt, ad d g n itatcm nihilomm-us cúfefieffofConiioftacheperquella'viatoUmofacil- u c d i , ¿¿peculiati patrocinio p r o te d i, inftrumente ammetterele parole di coloro,che approua- ||ca ta fu n t, & co lu m n * ad m agn itu d ncm noquello,checiptaceipercib chc ejjendo Hoidefi- eorum fubftentandam , ftabiliend am . amplifiderofid<gloiii,fidtparetepcrfett!,reJiiamoprc- candam. Q n a d c ic c x em p la in m edium afferf i al canto dt cosifal/eS rene, celdrandolenojlre rcm .n ifip rxt rii orum temporum ad io n ib u seiodt.fi tnco[e,chc ptr auuenturamiftarebbtno d occiem u r.N cpotesP ontificis, quicunqucm ul biajitno cetianoimttandoU, t í npplaudendoledi tos fami ios cxaltauctunt , honorem ex ca rc. dari i ad sruendtre, confortilt snga nni, che¡tamo com m odum quc maxim um reportauifle, ctiam corum defloruit: qui vero uthoi' chiari (JJempi di <eirt 'u. (fi cemptii in ogni nofira poftquam authoritas id neglexerunt, corum Pontificatus decora per attione. Fcjie <ierame»te,fi‘belens de’ Prem ipi, (fi de inde ac lumina , in tenebris obliuionis c x tir d a Stgnori, dalla quale eon maggior dihgenza , f i deflerunt. H x unt v ix , per quas ad finem honeanfieta ft douerebbono riguardare, che nonfanno ftum ,quem tib propofuifti,tendere l o t c i ii, efdaquello,chtumtnononfialorpofione' ubi , f i ficictquc.vtquam leucrentiam , & honorcm tonelleviuande, ptrb cht quejlo ne dijtrugge fola- tatib ia u la in p ixfcn sexh ib et, quia tui patroci mente il corpo, ma quello principalmente i ’ nii indiget, eandem progicffu temporis tibi conmo,(fiper ragione di ejft ne vient la rouina degli firm aturafi: ex libera animi fententiaiputabuathonori,(fi dttunala'btta. que ho m ines, virtutem tuam ornni fortunafufortuna (i DaqueJlaptricolofa,fi mortaletnfermtta ‘ii pcriorem effe, fi modo ie hac prosperitate ope hautte dunque a dtfendtrt con ognt (ludio.tenen ram dcdrris, vt eum enites mo bum ,cui magna do certo che molti adulatori ptr infettarutne vfc- tes folcnt effe o b ro x ii,& q u o fcnfibus priuantut, ranno arti merauigltofe, perguidar i’ animo vo ■ & in e lu d ib ili fato pra cipiccs aguntur. Q u i Adulati* firequal heravi lafciate prendere douunque lor m otbusrcucra alius non eft,qu»m adulatio,quf/> 74£r/>««i» _ /rr Z'rt ___ ^^11: J.‘r . -_______ ’ fi d x am icitix faciem gerens, callidis blanditiis ‘itntnum r* ptaceffi. Coiioltrtilproporui‘itili ,(ficommoditano» in tclled nm hominum corrum p¡t.anfam noftrx¿» 4 »í<»w,, mancheranno di quelli, cheper moftn rui amore offenfionis arripiens ab amoris aditu, quo vnuftrouc) annofácilmentefegni, (fi commemtdare- qui'quc fcipfum dil g ft t cicnim per hunc a d i eit*rui,fidariferirui,cheque/io,(fi quello,(fi in tum vcibaadulantium adm ttercconfiicuim uj, finde^iollti proprie habbiano maladifrofitiontj v tp o rcq u ig lQ rix ,& p c tf d io r is cupidi Syrcna‘ierjo di voi: a quali ‘rfficii pejfimi, fifctletati rum cantu.quo laudes noftrx celebrantur,facilc douerete chiuder l’ erecchte in tal n.odo, chtj capiam ur: iftx autem plcrunquc c a , q u x v itu . neffuna parolapeffapenetrareal voflro coreper- pc arimercntur im irar.tcs, iifdemqueapplaufuadendoui, chc come voi fate profefftone dijin- dcutes, Tubtiliffimis fallaciis pcrfuaderc nobis con an t.r,n osin umi i a d ’o n ep crfcd o s& cla ra otita .f i di animo buono, f i candido ‘vcrfo tutv irtu tiscxcm placflc: equidem pcftiscxiiiofa,& t i , cofi ogn vno ftambieuolmente debbaricom ptnforui di a,rore, f i di affettiono. Et degno vci.cnunt P ,in cip u m ,aq u o m a'ori ftudio,& an ab co caueant, ejfempio da imitart m queflo tajb fora quel xietate caucre debercnr ., quam ^ Ji rlatene, alquale‘Í£nendoafftrmato,the%i- qu cd ,in cu p cd iisvtp op atu r,c m cfcunt: hoc merate haueua detto mal d ilu i, dopo moleeri- cnim corpo. i tantii rffcrt exitiu m , illud a", im o; Damnet a ipulfeoate al maligno negande di irtderlo,final- q u o in fc d o totius v itx,& honeftatis ruina con ulationu. mentefinfolfe a dtre, cht condceua Stnocratcdi fcquitur. Ab hac igit rpeticil»ifa,atq;peftifcra tanta bontk , cht s' egli non hautjfegiuditato, infirmitate toto animo tc fubtrahas, o p ortet, 8c th t Xx I pto , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Dijjertatlo r f the ctbfoffetermttodctnto, fin o n fojfeftuto ho- pro rc certa habeas, non dcfore adulatores muL nejio.mnhitufebbe •• fatto. ^ to s.q u im in saiiib u sin ficcrccccoiiab u n tu r, vt M dperche¿ie chiactonciamentehdtrattato animum tuum quocuiiquelibctpertrahant. Ídelladiffirenz.se ch' efral’ amico,0 1’ adulatore: taquc multi vciluates, alii honores propoaenr, 0 come l' ¿no dteU' altroft pub conojcete, lajciat b Ied ncque deerunt, qui v t fc tui Üudiofos ofteutcnt facilc argumenta com m inircentur, vnde a*duhfj. dtpariare d pieno ccn dtrfolamente, cht ¿nicori medio0 antidoto dell' adulatione e il conofcerft liquem eriam cx tuis erga te n»ale affedum efle, d'ejftr huomo, fiper ció imperfetto: 0 chttne- dcieranc,& affirment: ad quaspeilim asac fcelegni nojiraattione pojftame errare,ondtdobb.amo ratas delationes aures occludere deb eb is, adeo vtnilllum cx iis verbis ad c o r , anim um quc tu lafciare ilJbuerch:oamore¿erfonoiJlefft, f i f r i uederci di conferuatione dt amici buoni, fife d t- um penetrare queat,tibique p:rruadcbis,qusmli,quali poffino Itberamente diretutto quello,che admodum tu crga alios hnceriratcm , anim iquc concfcono ejfere de beneficio, f id t ftruitio ¡accib' eundo: em profiteberis ,ita fo r c , vt vnufquifque fipoffiafuper quello,thefideofuggirt , 0 feguita- te in am orcfidaque voluntate compenfet. Q u o te, la qual cofa ejfendo conofciuta digrandtjjima cafu dignum im itatione erit cxeínplú illud Plaimpertanzadal prudentiffimo Re dt Ferfta dtjii ■ H^nis, c u i, c u m affirm aietuiaqu o piam , Xcnonb.vn fuoCameriero, the Joiamente hauejje in cratem cim alcdixiflc,poft mulcas repulfas,quas obligodientrarlilamattinain Camera, cfi dir- delatori dedcrar, negans , id á fc cred i, tandem glicLeuateuisito Re,fiattendetedqHeinegoiii, dixit,Xenocratem libi notum clTctancxbonitacha ¿i hd Mifiionai ordinati, il quale tra fuo tis virum,vt fi modo m alcd iiifier. id oportuerit Conjegliero,0 tomefpuabmcredtre,dipruden- ficri,nequefadurum j nifi honeftum foret. za , f i dt¿aloreraro ,percib che hanno molto ptii Vccum quoniam non d eeftau th or,q ip crc- Amorfui' bifogno i Signori in projpera f i felice fortuna di legantcr dc differentiis adulatoris &. a m ici, & nuarn abtti amici, 0 diconjigli , cht nell' auuerfa: conciofia quibus rebus alter ab altero in ternofcatur, tra- adulationi'^ thtquandonejoprafiannoimali ,lantceffitdnt d a u it,o m i.ta m c x ;c r a , li prius ad didero, vni» fa raccoglitr innot jlejji, 0 vJare tutt ala forza cum 'eiTc adulationis rcmcd.um & antidotum,. dtUaragione ptr non.rimantrt defirutti, main vt quifquc nunquam obliuifcatur,kom inetH.fc, bona¿taperil Jcuerchitptactrt dt git honori, f i id e.oq ucim peifeilu m cirejom niq u efu aadion c delleprefentifelicitd l' aninto,ft dijlrahein vani, errar c polTerquare fupeifluus amor fui deponeneb ietti,fi dituttivorrebbe egualmentegoierzj, duseft, bonotum que ac fidelium amicorum fuin modo chtfiin ebria, figonfia d'impetuofo fa- pcllcx.conquircnda qui cumffa poffint libere ad fio.rompeinrouinofifcoglidivergogna.onJeebi- noftram viilitatcm profer e , vt ex iis laltcm , /ogno di prudente configlio, cht moderi i ¿ a n i j - quid fugiendum,qurd fe que udum fit, intclligapetitt, accio laragioneJliafuegUataperreggerne, mus. Quae rcscum vtrlrflima comperta fuiflet á f i gouernare. con prudenza , 0 quanda importa, quodam Perfarum Rege prudent ffimo,al:erum a grandi L' hauer amict , 0 feruiiorifedeli, c h tj cx fuis cubiculariis huic muneri d effinauit, vt tm ¿ote libera lore manifeftino le cofe degnt di fingulis diebus rnane regium cubiculum ingrctonfidtratione , 0 come refiano infelici .quando dicns,dicerct;Surgc,Rcx,iifqucnegotiisincum « per malafortuna,oueroperelettionefonopriuf, lo bito, qu x t hi M ilcloncs prxicripiit; hic autcm dimoflrb Augufio,<henell'¿ltima fua ¿ecchiez- R fg k erat C on filiaiiu s, vt credere par e ft, rarx zaretirato ¿ngiorno nell» Gameta confcffiri,. v irp iu d e n tix atq u cv irtu tisim ag iscn im in p ro0pianti,nonceJfandodithiamarMtctnaie, f i fpcta, quam inad aetfafoitu naP rincip cs amicis Agrippa,qbef dtranomorti,fidomandatoda in d ig e n t, ideo quia rebus anguftis hom o fcifuei piit familiari, cht dtcfo foffe cagione, con pfum c o llig it, totam que ration s vim adhibet, molto dolore riffofe, che egli era cofiretto dichU-- nepeflum eatj at rebus profperis fuperfluahomareiq¿arno il nome di quei fuoi, tari amict, n o rum , opum quc felicitas in varias partes diperchementre¿iJftroperilotoamoreuoliyfifede- ftrahitanim um ,xqucfingulisfruicupidum :adliauertimtnti le cof» ftte non haueuano.patito- eo vtinebrietur,faftuqucim petuofoinfletur, & danno.rnaejfendomcni tra refiato cinte d 'adu- ffi prsruptos fcopulos inhoncftc naufragetur; latori, i quali coprtndoli ogni ¿eritd erano fiati proinde confilio opus eft,quodinanibus modettgione, chttjfononhabejf»potutotimediare filii: rctur appetitionibus, vtratvo vigilct,& prudcngrauiffimidijordini deüa fua cafa. ter vitam regat atquegubernct. Q uantum veMdpercheibuoniricordiyfiprudeniicorJigli ro interfit m a g n atib u S jV t bonisacfidcconfpicu. Amiciprodatt,ihtargomentinoimperfettione,camela rt.e- is v tan tu r, quilibcris vocibus res confidcratio- fferafortudietnainfirmii£in\colui, a chi ¿iendata, f i nc dignas co m m o n efa cian t,& q u an tu m iidem n» maguió' ¿tdijtmofht erdinaTtamemetutiigli huomini li magnates mifci andi fint, quoties bonos am icos diget. fuggefepo. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T De Imperii EccleJ¡aJiici cura^ fuggono, 0 /pec/almefitei piug:andi. 0f.ofiim maggior jU t‘o degli A t r i ,‘pen hs per(iuu{er.dtj.i theloro conuengu mcft'ríí'jí fupcnc.ri mognicofa odtano i Configlieri quafi comenemtci, cheloro úogUanoponeleggt, conleuurgl d: liberta, 0 t»cciarUdi%taie,0diStgncrta. Per tanto deue con alto 0 magnanimo cuore diNobflSignore laficiata ogni pet,colofa perfuafionedelpropnofiapereaccetturconlietovfioogni amoreuole, 0 prud,nteruordo, come(irumento da mantener la ¡ua grandezza , 0 da conferuar laltbertddel proprio intelletto, non lo lafciando legare dagh occulti imaati della faliace fortuna, con Acordarfila fientenfa dt Teopompo, perla qualediieuaiRegni,0 legrandezzeficuramenteconferuarCiccll»ficiaredghamiiilagiufia, 0 debita liberta di pottrparlare. Per ilche douerete ragiontuolmente ,lü ufi,if. fimoMonfiignore, farbuona elettione dt amici. í«OTe9 le/afí/e, rigua, dando quali fono coloio, cheper lungo tempo dal commune confenfio deUe gentifionefiatiapprouatiperúalorofi, 0 fiinctri, nonpotendolaprattica della Cortetener occulta, nebuona,mcattiua qualitd di chefi Cia. Et (osipotrete tener conutrjatione come ogn' horafate,chefiempreúijaranno dipiacere,0 ormment»,togliendoin úoftracompagniahuominivirtuofi, 0 intendenti, the nonjolo nellt piit imponantt eo/epopno ben/eruirui,mette»doui m eonfideratione quello ehe p adi úojiro honore, machefimilmente popnointeruemre ,n t‘ voftri lodeuoli J a p , conf arui conofcere fenzanaufea fatto cojegioiofemolteúolte delle importantipme tonúojiro inñnitocontento. Et quindi/}.tndo pero lontano da commercii fiandalofi ,m n hauerannom»i quefta cagione i Cenforidtlla Corte di hiafmare alcuna úoflra attioae,ficemandautlariputatione,0 ihononper. tiochhegüébenchiaro,cheneinNipotidePapmo finotano Jolamentefeparole, 0 lecofeihe fannoinpuhhc0,m d fi'mira conogni attenttonead ogniparte della vttaloro. Et costalle cofedagiueco come alie grauiaUa famiglia, 0d fieru id ori,0 fi cerca dt penetrare tnpno nella propria Camtra doue dcrmeno,efftndo cosigrande lo ¡p/endore in che/ono po/lt, che nonrefia occultaattioneaUunadt eft, per minima chefia, md tutte/oroejofieper/petracolo dei mondo, che nonfuoi fargiudicio/eeon imeriti loro, Maripigliando hormai enanto finad horaf i e dificer/o,egli"emanifeJlo,che daL'hauer conftdt* rato come propontmmo la perfona vofira,fiéúeduto cht votfete Cardinate ,/ete NipotedtPapa, 0/eteinconfeguenza Signoredcui/eruonomolhueminitigeniií0daquefiofié(onoftiutotlfíne dche: Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 3 feponun:,ahuciuntque,veIob m ilam fortunao)' n s p a u a n a K , p ta cu rc id Auguft; s coHimonÜrauit, q i extrema (c n cd a inter,o>.e p .ttc domus aliquando fufpuass, & lacrymat;s Mocccnatem & Agrippam iam vita fu n d os iniiocare non ceffabaCjA interrogatus a domeftrcis, q u id nam cau f* haberet, dolenter refpond t , C o g i fe pcrcharum amicorum par deiidcrare.quia dum v ixe ru n t, ob co um prudentia, ac finamonica rcs fu * fclicu cr g e fl* fuerant, at mortuis illis, vndiqucie adula oribus circumdari, qui ventatem abfcondentesia caufa lucrant, vtip edcd ci cori domus fu * in tempore oboiara ite nequincrit. V.rum quia prudenti* a lie n i m onita & Confilium confiiia im pcrfcdion cm arguere videntur, vt dtenumtes medicina infirmitatem in eo . qui ipfius indiget, mtejfarta ecrniraufquc, eadem con filiam inu i libenccrac- dominanti. cipi ab omnibus hominibus,pr?fcrtim á magnatib u s,& ab iis,q u ifu b lim io riftatu c o il .catl,pu-tant, dcccrc ip loscu n d is in rebus fciuperiorcs c*tcti$ oftcndcre; vnde C o n fiü a n o s , vt hoftcs, oderuot,quafi leges iis im ponere, & libertatem auferre, aut ipfos de im perio ac dom inatu deiicerc velint IdcircoaUo atque m agnanim o generofi Principis cordc, om niperfuafione fapicnti* po fth abita, debebis hilari f.on te quodcunqu ebenruolam & prudens confilium acc pcrc, perinde vtinftrum entum tu * m agnitudini pcrficiend*. tu iq uein tellcd u s libertati crnferuand * idoneum ; quem in tellcdum ab occultis bland* fo rtu n * fafcinationibuis foiutum eftc, yg. curabis, nunquam im mcmor fententi* T heopom pi qui aiebat. Regna & honores tutius retineri, fi amicis iufta ac debita libertas fententi* proferend* relinquatur. Q uam obrem rum m arationc,Iufttiinm cPriniceps, opi imos amicos eligere dcbcb s quod quidem tibi fadu ard u ii non crit, fi circumfpexcrii. qui fint ii,qu i omnium confenfu bonorum ,tanquam cg rcg i* virtutis ac finccriratis homines approbantur ; cum au l* perpetua conucifatio nequeat diu bonas m alafuccuiufquam dotes,ac facultates occulere; H q c p a d o frequentiam am icorum detincb is , qui tib io rn am cn toac voluptati e ru n t,vi* rofque tibi acfcifces fp c d a t* intagritatis atque prudent * , qu in on folu m in rcb u sm aio ri^ m o mcnti operam tibi fuam pr*ftent; ea, q u * ad tuum honoicm pertinent, iu g g crcn d o , led qu ictiam tuis honeilis lolatiis intercfté, A in te r io c a rcs tiri adprime profuturas poflint patefacere. Ex quibus (confuctudincs tam en minus faonoflas fugicr.do) aulicis cenforibus cripiemr anfaai,cuius adliouis tu* vitupeiand*,honorique ’ tuo at ;ue cxiftim ationi dcirahcndo. Etenim pcrfipcdura, cognitum q; cft,non tantum P< nti-Xx } ficioJ' w DiJJértitio De Imperii Ecclejiafiici earl ^ iltdo uktrig u iritttm cia ftun t deflati:perb iht tome Cadinalt^ei deae effer HflorseUamente ficiotum ncpoum verba & qu«cunquepalam agu nt, no tari, k d etiam vitx ipiorum m iouta qu® qucattennsanimii<adfcruari,ncqucminus tcs locoias.quam ferias , d t graucs , item familiam to tam , & vfque incubiculum , vbi dormiunt. Quandoqu-.dc fplcndor.quorefulgent iseft.vtm in im am q uam qu eipro rum aaion cm lilu ftic t, & mundi, qui fecundum m critaeirum aili- nem noniudicat, fp ed acu lo exponat. Verom qu? hucufqBcdiire tatafunt.repetcntes.manifeltum efl:, quod hadcnus tuam pctfonam confidcrantes,pofuimu< ob oculos: te fcili. cec Cardinalem , tc Pontificis nepotem e flc, te honor ¡R U ttfflm o, cht rapprtfentare compita- dcoiquckom inum .cui plurimi famnlan tur: Ex Epilogtuai: m ente, f i con infinito piacere delTeat o dtUa quibus finem vniufcuiuiqjc tui ftatus ioucfti- kauti. Cori eciaj cur, a di quefle tie perfone ne perderete gatidus: nam vt Cardinalis, Dei honorem atque :per rnancamsace pur d ''itu (iLia‘ ala vofira cau- g oriam ante oculos habere; vt Pontificis nefa,fe it p'opsrrete ad imitare la iita ,(fi oflumi pos,au lx totiuv bonum curare: vt dominus, tuU fS. Signore ,perliochtrifgu%rdando i fuoi gefii am fam iliam prudenter tegere deb es: hincquc palftti iederete tomt in vero, (fi viuo effemptoH a p p a re t,fo rc , v tc x tribi s his m u ic rib u sre d c n.odo ,(filavia,chedoueteiinertincia/cunodT rullentatis cius refultct haramonix pe fe fe io , Stati,d tchth a b iia m od ifcorfo,conciofia ch ed a quam ab initiodiximu$;minquam enim brnum qutUopatrcte apprtndere la iita h o n o r a ta , che.» bono lefra g a tc t, & virtus viitu ti nunquam adlonuerraaiuon Ptela'o,(cmefidelbatfferaffd- ucrfatur. itle,accerto,dfftro,(fivffictofoconlaCortt,(fi coVtq; huic argumento finem im ponam ,quod medi/creto fig r a to ie r fo ife r u td o riito n le q u a , forte volum en iuftum pofcebat,aio,Princeps llliv ir t u hautndo f i molto prima S.B eatitudm e luftriffime.atquc profitcor:muDera trium p -rfo le g a tig U a nim id ttu tta la R cpu ilita C h riflia na , narum , quas dixim us, tcprx cla re.fum m oq u c con preftezzia ix fo lita , f i con applaufo , f i con- totius au lx theatri gaudio expicturum cfle, & co rjo iniu irfa le, fim ira u ig liofo n’ e fla ta eleita laudabilia eund a ad vnguem tcconfccuturum , fom m o Pontifice. A ll* cqualfuprtma felicitap o- fi vitam & mores S. D . N . im itandos tibi propotr ttt antrr vot ptruenire fepigliarete ptr ioftra fueris Nam fi in prxtcritas cius ad ioncs rcipe flo r ta la m e d e fim a iin u ,c h e v ‘ hacondotto. N . xetis, tanquam in vero atquc cxprcflo exempla- Qumltuit ‘ Signoretondelaioftragrartdfzzafaraperpetua, ri.tiam &rationcm ia tclliges.qu am in vn o qu o Grtg.XUl t í loflrtngtrttc la fortuna a feguitare, f i a fe r u i - que fta tu , dc quo didum cft, tenere dccctrab ilre alh vofiri m eriti i fic h e h e r a , fifem p re/a ra lofiq u id cm h on cftx vitx . q u x o p tiin ú P rxIatú perrifrltnderelagloriadel'hoflranom t.cocxornat.cxem plum dcfum etcl c e b it,q u o p a d o m e d i tutto cuoTt prego che fla , f i affabilem effe opottcat.ragaccm dexteium .crga riutrientt v ih a e io U aulicos officiofum , quom odo erga familiam gratum ,prudentem ,,&prouidum . Q uibus vir tutibus cum cius Beatitudo iam pridem,Rcipu I L FINE, b licx Chriftian® ani.mos fibi d cuinicric, cclcrii; ta c m irabili, áf applflufu, atquc concurfiivniiietfalií& in fu ctoin fu in m ú P o n tificcm cooptatuscft A dquam fuprcm áfelicitatcm tibi quo que pcfucnirc dabitur,fi eandem virtutem ,qux Pontificem hunc eucxit.duccm habueris: vn de amplitudo tua perpetua crit fortunamque ad tua fequcnda,& excolenda merita vclinuitam coges ¡ adeo vt in prxfcns, & in pofterum nominis cui gloria mirificum fui fplendorem cmifturafic. Q u o d q u dem exanim o v o ' k o , meque in tui fidem , oiicnrclatn trad o, atq ,ic com mendo. r r n it io 'tí htnortdiDio^com e N ipo ttd iP ap a ¿uetepro u ,a -t il ber,t delia C o r te . (fi come S:douettpro gnon v i conutenertggerhene (vofiriferuitori, f i japtreeloro tommandore. ■Etaui. dt appare, tht^oeramonte d a q u t flt r tre tfftrcttatt tonuoneuolmtn‘ e nt nafleru iraeU ptrfettaharrr.onia,ched»^fincpiod-temmo peri che H h em f i accorda tol bene, f i U vtrtu nenem ai daU* ‘virtit difiorde. Eper<vcn re alfine de quefia mat e r a f lo q u ilt hatitnbberuercato'ingneflovolum e.dito.M on , T I H .1 Í. IN Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca INSTRVTTIONE PERIL- L V S T R I S S I M O E T R E V ER E ND I S fimo Sig.CardinaleM ont’ aIto,N ipotc diN. SignoreSifto V. F attadell’ anno 15 87. AD C A R D I N A L E M M O N T ’ A L T V M S I X T I V. P O N T I F I C I S M A X I M I Nepotem Monita* a dignita dt Cardinale eptr fe ftejfain qualunquifiadegnament» icUetata arr,flijTtma , f i fopra eminente : per ejfer quel facto Collegio Senato diBa Chtefa ^ntuerfale, Confegtio dtl Sommo Pontefite, f i th td a s e ,fid is i t’ elegge, ma fimojirupiuche intuttigl'altri ampla, f i eminente nell* perfo. na di coloro, cheal Papa fon cengimn difati gue : impi roche ptr il dtjlderio, chef i ha della lo rograndezl*,0 perla confidenz», laquale in ef fi s' hd maggiore, tht ne gli altri, d torof i com municant li piit importanti negotii, che fono rifortatiaUa Sede Apoflehca, con ejfi trattano gli Oratori de' Prencipi refidenti, b mandati dqutfia Corte, ptr ilm ezo loro ede il Tapa i defideni, f i i bifogni di tutta la Chrifiianitd,adejfififeriue da i N untii, 0 altri miniftri della predetta fanta Sede, cen 1‘ eperalero figouerna lo Stato Ecclefiajlico; con l’ interuento, fialleintercifioni loro,fifanno molteptoui/ioni di Chitft-, benefi cii, 0 officii, 0 quello,cht importa piit ancora la promotione de’ Cardinali. Per ejfitjplita il Papa lamente fua, comparte legratie , 0 fono aiuto principale dportareilgrauijfimo pefo dtl Pontificato. La qual forma dt gouerno p»te tn quefit tem pifurhulenii,0«ifficiltpm dt queUo,ch aftaft ato aellipajfati,ejpetitente, fiquajinetejjdrta. Imptroche perejjtre la Chrijliamtdpiena d'intert(fi, 0 difujpetti, nen ritfet molto ficuro il com partire t ammintfitaftoniinmoUi nefipub far deliberatione ptrfettaperttntntedqualfi ¿ogtia parte diejfa, da thi non fappie, 0 pojfaporfi innanzid gl' occhi queUo, che pub operare nell' al ■ tre,endtene,eJfirio, cheil tutto fia riportato ad vn fole:cesi it Republiche migraui pericelidefe’ i tem l' auttoritd ajfoluta ad vnfolo.Lagrddezza L 1) fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca dignitas in quem cunque digne collocata e ft, per fc ampliffim a eft,& eminent flim ai quia fummum illud collegium vniucrfalis Ecclc fia 5enatus cft:, & confilium Summi Pontificis, quod ipfc per fe , & rxfe ipfo e li g i t ; fcd longe am plior,& cminentior in iis apparet,qui Ponti ficis confanguinci funt. Etenim propter corum magnitudinis cupiditatem , & proptcr intimum affc£lum ,quoillos m sgis, quam ca toros Ponti- Amplitud» fex proicquitur, cum ipfis corr municantur m a- dignitati» iora n e g otia , q u * ad Sedem Apoftol cam refc- Cardinali' ru n tu c: cum ipfis Oratores P rincipu m , qui vcl tia praterin au lapcrm ancnt, vcl adeam mittuntur per- timnepotie tr a d itit: per ipfos audit Pontifex v ota, atque Pentifimneccifitates omnium Chriftianorum , ad ipfos fcribunt N u n tii. aliiquc miniftri d ifl* Sandia* Sedis: eorum operaEcclcfiafticum gubernatur Imperium.-ipfis intcrucnientibus,ac deprecantibus m u ltxE cclcfia:, iacerdotia & officia diftiibuuntur, quodque magis refert, eriam piom ouenturpIurim iadCardm alatum Per pios P on tifex tncntcra fuam exp lica t, gratias d iu id it, & pixcipuum funtgrauiifim o Pontificatus on e ri ferendo auxilium & fulcimentum. Q u * for, ma gubcrnat onis hifce turbulentis sc difficillim is temporibus vtilior videtur eife,quam jj ' teritis fucrit vnquam tem poribu s, ac fermc ^T^.^^^^^ncceíTariaj Q u a n d o q u i d r m ,q u 'a C i i t i f t i a n o - * rum genus mutuis m odo fu ip rcion ibu s, aducififquc confiliis refertam eft , intutum vi, detur m u'tos ad res adminiftrandas acccrfere: ncque deliberari pcrfeftc quidquam poteft, «ifi ab co , qui omnium rerum cicm pla ob oculos h a b e a t, & , quid in c*terisficicod u m fit> callea, i vndc cundía ad vnum r c fc n i, nccstlé C A r d i n ALITIA Injlmliio 0 i l numtrodtüfcefe fopradttje, mofira ftnza .chefenefacciaalteraeJlicatione,la¡cienza,U prad.nza,íinÁuftri(t.0laúigilanzanecsJJaria nel ditto Mmiftre ptr poter fofimtrle. Ma per fcendere daU- vniuerfale chteconfufo, alpart ico .larech'ed>fiinto,dmmo primati fine, cheneli' attioni fue detit hauere, poid' alerent aiuti, de' .qualthadt pyouederfi, appreffo ft fardún compartimento de i negotii per alcuni capi principali conaUune auiiertentie , circailtrartarli tonnofiro Signore,an li CardinaU,Amha,itaton,?relati, 0 con ilrefto,0 invUimo alcune breui confiderationi.del modo dei pariare,0 dellafc,-tuere, ll fine di qualunque Mmtftro d' ún Prencipe deuetfferettmedffmoconquilloddi'tfleffo Prencipe, 0 in neffUna parto dtCcripante. Etperiheil firiedel Pontefitt deue eff,rla gloriad' idiiofiafalu,e dell’anim e,le propagatione della fede, i' efftitationedi SantaChieja, lapace, 0 latran.quilHtdvnÍHerfale,í emtnenttadellavirtti,0 la dijerfion delúitio . quefio medefimo fiara ii fine dei Cardinale fuo Ntpott,0d quefio deue indn'fzaretutte leforzedcU'ingegno,0 íinduftria,^ fatiehe fiue. Alia gtn.rattoned llc cofe naturali .concorrontconlacaufaprimipalt altremoiteminfirt, 0 adiutrtei, le quali fe con dehitaproportione, 0 mifura cooperano, nafcono perfette 0 bellf, fif fanno altrem ente .partorifcono nscftri di figurabrutta , 0 horribile Sefonofiatimoftruofi. 0 horrib.li fint di coloro, che hanno deuiato dali'intentiondeljuo Pttncrps, 0dalverofine, piu fent sdpergli effemp i fiegunt di quello , chefe ne poteffeefprumert con parole. Oltra al fine dei Prencipepuo vn fuo Nipotes hauer qualche reguardo dfiefieffo, noncomtdiuerfoda qutllo.rna corne ionfieguente,&compatabUe, 0 quefio fard úna buona opinione di fe appreffo t Principi,0 appreffogli altri Cardinali, .0 la loro bencuolentia,deU* qualt buona eflimatione, 0 úolontd, niffuna cofa pub confeguire di m.ggiorimportanza,appreffovnbuonnumerodi amtctbferuitori creati Cardinali.bmeffi auanti mile Legat toni, d i Premipi mlli Geuirni.0 nellivfiicitprincipali della Co>tt,0fparfiancorape i ' ahre faglit. A l i vltimo fard la ricihezza,L' entrate, lefacoltd copiofe, come necíffurtedú:uete conJltndore,(7 'dignitd,a dú ’arebeneficen-tia 0 <Ile tffecunoni demolte attioni. Allid etta loffidtrmone dtl fine úiene molto conciffa que/la degi aiuti, d/quali dtueprouedfifi.effend) moltoprincipale quello degi’ amici, 0 defamfgli*ri, 0 queilo dellef.uttltd, delle qualifie fatta mtmione. Ilfondamento dei úineere úna guerra fid nel ddettff deU effe, cito , (fi quello difufiettereledgnitd, 0 icarichidelgouerno,fid HIÜ elettione det Mintjifi, 0 diignori, bifogna geu- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca cciTceft Ita patlter Refpublicac in grauiffimis periculis integram vnipotcftatcm demandaucrunt. Harum rcrum m agnitudo & numerus abfque alia declaratione o ltcn d it, qualis ad eas fuftcn tandas in co,qucm dixi, m inifttorcquuatur,prudcntia,indufttia,vigilantia. Verum .vtab vnm crlali.quodobrcurum eft, atque confufum, ad paiticularc deueniamus, quod clarum eli.atque diftindum ,prim um dc line,quem fibi in fuis adionibusproponerc debet,dillen ^ ^ iilercmusrfccundo loco de quibuldam adiutncntis.qua: conquircn d aiu n t: deinde negotiorum diuifio liet per Biui/io colh. capita praecipua, non fine m onitis quibufdam quii. in us tradandis,vel cum S .D .N vel cum Caidd. O ratoribu s,P r*!atis,& reliquis.Poftrcm oqu?dam bieues confiderationes afferentur dc modo loquenJi atque fctibendi. Finis cuiuslrbet miniftri cum finefui Princi- FiniePrkpisidcm cfle , nullaque in re difcrcpa-c debet. cipitEtel. Q c o n iam vero Pontificis finis cffe d cbctglo ria Dei,falus anim arum , fidei propagatio .Ecclcfiae fa n d * exalcatio,pax & tranquillrtas vniuerfali», virtutis em incncia,vitiorum difpcrfio; hic idcm eiitfinis C ard in alisH cpo tis,h uco m n csin gcn ii fuin eruos, huc omnem induftriam atquclaborcm dirigere debebit. Ad res naturales procreandis fimul cum principali caufa multae ca u fs a d m in iftr*,& a d iu trices con cu rru nt, q u * fi debita proportione atqu : m cnfuracoopcrentur, rcs p e rfe d * , atque pulchr*generantur: finm in us,figar* turpis,atqu eho r bilis m oaftta pariunc. An vero aliquan do monftrofi fuerint,& horribiles illorum fines, / * q u ia fu i Principis rcditu dinc dcuiaucrunt, id ” ' m agis per exempla in n otcfcit, quam poflit verbisplurim is declarari. P r*tcr finem Principis po tefteiusn cposaliqucm fui ipfius redum h a b e re, non tanquam ab illo diucrfura, fed ta n quam coharentem , ncquc diffentientem : id au tcm crit.bonam fui nominis exiftimarionem apudPrincipesj & apud C ardinales, corumq; bcncuolentiam q u * rc r e : huiufmodi fiquidem exiftim ationeac voluntate nihil fpcciofius, nihilqucvtiiiusconrccuturuscft.prstcr numerum ahqucm am icorum aut clientum, quos ad Cardinalacum prom ouctit, vel legationibus honcftau erit, velad P rin.ipcsm ifcrit, vel iis p rs fc d u las, & munera au l* pracipua delegauerit, vcl in alienas aulas difpcrferit: irem diuici* adiuuabfit.reditus.opcscopioi*,tanquam rc? adfplendotem ac dignitatem retinendam,ad bcneficcntiam cxeicendam , ad piecafque a d io n es eife« qucndas nece flari*. Ad fin cm liu iu fm od ip ro u chcn d um ,au iilia. tium m iniftrorum , qu.bu-s fc permunire debet, numerus ncccflaiius cft ; pr*lertim .am icorum , fami- w A d Cardimlem Montaltam* ¿ u M i neU'tUggirli. (fi Antora buona fertu- fa m iliariu m , clientum , & o p u m , dc quibas DtUSlw 9i. na,maachiton(otronomoUi [comt auuieHCj mentionem fecimus. In b ello fundamentum al Ñipóte de <vtt Papa) epiu facile, perthe vn v id o r ix con fiftitin dcled u m ilitum : dignita duoa regnm numerograndefe ne prendono pochi,fi de ipref- tis vero fufti r e n d x . & gubernandi oneris fun- U'qmlH. fis'apphcanoelferutño queUi, che riefconopiu damcntum cft rcdra min ftrorum e lc d io : in tdonei. Conftderi nel far tal elet tione prima quibus eligendis fumma pm dcntia, ncquc m ichiglifonoftatipropoflfdipoiUpatria, Í ami- nus profpera fortuna opus eft. Verum vbi plucitite,(filaconferuationloro,U ^ ta pajfata, rim i confluunt ( vt adnepotem Pontificis) faglifiudij, f i ilport amento, f i ancora laprefom c ilio r c ftc lc d io , quia ex m agno numero partia,lacompleffione, (fi origine naturale d ti co- u ifclig u n tu r, & cx fc lc d is ij ,q u i magis idoftumi. Da i buoni naftone i buoni, f i al- nei euaferc , ad minftcria deligantur. In prieunt coftumi fono proprij , f i ordinarij d' 9- inis d cledum vitorum habens , a tte n d at, i na famiglia , d’ <vna patria , f i t i ‘vna na- quibus proponantur , dein patriam , am ici tiont: piit certe inclinationis'hanno dai com- tia s , ipforum quc conuctfationcm , anteapatriotts, dacompagni,fidaUefamiglie.nellcLj 'd am v itam , ftu d ia, tcs geftas corpot s Cpcciquali habbiamo conuerfato. f i feruito: Ecre- em , & confticutionem .natu ralem morum odibile,ehe tale debba effere peri'auuemrz), (fi tiginem . connof, qual eflato per ilpaffo, (fi conaltri di A bonis bo n in afeu n tu r, & quidam mores buona efiimatione: appreffo fiano non propofii alicuius fa m ilix , patri r , nationis.proprij funt, dapartefojpetta,/interi, bofieaffetti,‘vigilanti, & im m u tabi!cs Firmius d ilig u n t con ciu cs, laboriofi,tndefeffi,parchi,ficautineldire,eJpe- & qu i olim fo c ij, aut contubcrnrlcs fucruat. dki,fifaga'inelitffeguire,ambitiofidellagra- C red ib ileq uo qu ceft, vt pofthac idem futurus tia ddpadrone, defiderofi delia grande:^afua, fit no bifcum , qui cum aliis honcltiffim ui ha(fi deli’ honor proprio ¡infiruttidc lettere, di no- bitus eft. Clientes igitur fulcipiendi , qUi titia , (fi d’ ffferienifa efquifita aljuo officio, á fufpedis non com m en dentur,‘fin ccri, bene patienti de i dtffaggi delle correttioni, fideli’ au- a ffc d i, vigilan tes, lab orio fi, riiclcfetigabilcs, uertenXc.fi cht in ogni cofa afftrino alia perfet- parci,in dicendo cauti, expediti,& in eilcqueti* tione,fi all' eccedires'epofftbile ogn’ altro, me- dofagaces domini b n e u o lcn tix am b itio fi, ezani digrado,(fi difortuna, perche litroppopo- ius m agnitudinis & honorisfu i cu p id i: Ifttcnerifon» onerofiper lefouuentioni chericcrcano, ris .re tu m q u c cognitione exornari, & in fuo (fi li ricchi,(fi li grandi fono faflidiofipet le loro munere exquificx exp erien ti*, incom m odorS altreprettenfiont. tolerantes, m onitionum patietifcs; denique in E nondimeno conucniente ad 9» Prelato l’ om nibus aJ pcrfed ioircm , & a d fuperandam indmarevirfoipouer,domndo(fferhenigninel alienam virtutem afpirent: fin tfo r tu n x , gra/ouuentre, (fi perchel' ingegno, í induftria, l’ duique mediocris ; quia nimis pauperes onceiligo, f i it ntido indiffolubile diferuitii, f i rofi llint propter fu biid ia, q u x p etu nt, diuitcs digratitudint, fi troua piu topiofamtnui po- vero, i&magnates, quia plura exoptant, m oroucti, ficuadunt. Decet nihilominus P rxlatu m , ad Fugganji ll nature, (fi le qualita contrarie pauperiores iubleuandos in clin are : cum quia allc fopradette, f i qutUemafflme, cht induco- benignus eflc dcbct in fu bu cnicn do, tum quia noamantfeftarei fcgrtti, ilchefaffeffe‘voltzj ingenium , in duftria.fides, nodufqucindilTofenzafraude laleggieretfza, laiattantia. la lo- lubilis c lic n tc l* , atque grati anim i in paupcriquacita,l' efferdato ad amoti,b’vinto dall' odio, busabundc magis tepcriii folet. V iten tu rm o . CÓ- moltoptit quelle qualita, cheinciucano all* res con trarij, iiquc prx fcrtim , qui arcana tcperfidia,pefte, (fi velenodellaconfiruationehu ■ tegunt; quod perfxpe cfficiitnt etiam finc frau ■ mana, chederiuadaferuir foloper attenderal d e Icu ita s.ia d a n tia ,lo q u a citas, am orum va- f proprio, (fi dfueidiffegni. Liprimidafifleffifi nitas, vcl odij pcruicacia: m ifltoque magis dcmaoiftftano, f i merita fcufachigli adopra : uitcntur ii m ores, qui ad perfidiam inducunt: mamnb facticii penetrare, nelle caucrnofevo- peftem ac venenum focietatis h u m a n x : q u * lontd , finelle confcien'^cauttri'fatedt ife- oritur facilc, quoties fu * vtilitatcs & defidecondi, ieradici elementan dei quxii fono aua- ria propria honcfto anteponuntur : Priores ritia,amhitio-ne,altamiiuradifefleffl,diffrtz- pr. dunt feipfos, & quifquis cos alit, veniam ^ degi a ltri, (fi inutdia. Hanno alta f i mecctui: feclalterius ordinis caucrnofasvolunpnfonda fimulatione, della quale pur liheua il tates, & confcicntias rim ari. noD xquc facilc ‘vedere dare ad altrilt dignita, (file commodi- cft: quorum elementares radices funtauaritia, tadefideratedaloro. Quefiofintfirofolo lipun- am bitio, alta fui m enfura, aliorum contcm gt,di Yy p tio & Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca InJlruSíid ge, di modo cht con qualche vno fono ajpretta dfatnt dimofirationtj, lofcuopre ancorail noa hauer conformitd tonftftejji, perche le medefime cofe ia v» luogo laudant, 0 invn altro hiafimano, d f endono q u i, (fi alíroue impu gnant: il detto ati’ orecchloe diuerfo dal publi co ne fofttngem il detto, fe il Signorfito difcute , ottdtvanno fempre ftrpendo, f i ajjeruando, ne hanno moto libero : nonli mama vna inftdiofa adulatione, conla qualet' infinuano nei piu intimifecrtti del Padrone, fiv n a fo ttil» detrattionedegl’a ltti, f i injtnuatiom dz/ foffetti. Koa efuperfluo quatunque lungo difcorfo, cht in/lruifcaadojjeruare queflapefitftra forte feruitori, f i familiari, fie u it arla; fiptrchz> puo accadere,che quefta zizanianonfidifcerna f t non quando <crtfciuia, bifogna alt hora cen alcune oceafioni maturarla, fifegregarla,fifegregata efterminarla,accio nonfiaptit inffta al buon grano: f i t ’ afficuri, cht non pojjipiu nuotere al padre di famiglia. FattaC elttttoneil Si gnare , il qualt hd famiglia cepiofa, deue adope rarla tutta, occuparla in attiont, applicando p íe di loro d quelli ¿fficij, aUi quali (ono habili. Fatilteejfercitarne molti nelí officio dtüo Scalco, 0 dtl Coppieronelh fcriuere, ma fotto vn ca po, f i m diuerft cure dtlla cafa, tlftruitio deüa Carnea , f i l’ umbafciatada luogo a molti. Dal far cok feguitano que/le vtilitd, fifi» eda í otio nutrimento d’ ogni vitio, la Cafaftdpitt fodjfatta non vedendofi alcuno negletto , ma poterapparire qutl tht vogiiono,0 i’ emutatio ne accrtíct ta diligentia, fa la perfett ione, conuerfando mfteme nelíattton ¿iu a , f i hauendo ciafcuno pite occhi addojfo, nonf i occulta coa fácilmente la malfgnitd, fidando 1‘ attione V adito ton altreperfone della Cort o , il Padro nthautrd per loro auuifi, 0 notitia dipiu cof z j ,neffunoptttrd tleuarficon troppa auttoritdfopradgl’ altri, 0 neffuno per prtm o0 tcctllenttcheftaprenderd ergoglto; imperoche e f findouialtrteffierdtati ,¿ede, cheilSignerepub introducendo quelli nelmedefimo luogofar fen za effi. il prt ceder dsl Padrone ¿erfo i feruitori deuzj f f t e congrauttd macondttacon qualiho fuauttd.pilt fim eno, fecondo le diuerjequaltd 0 (onlittoriloro-.fldijprezzo, f i íeffr clz,a .¿noodiofi, il miglior condimento della jiruitlt e í amare t 'm i.fi amad, comeparte, f i infirumeotifuci. N eell iruontroeregolamigliorcj per ben feruire, cht amare tl fuo Signcre come tapo dellaperfcna fua propria: e necefforia iltollirareil xiuerehumano infierne con alcuneimíftfttti0a i , 0 ilperdo»arzjalcuni erroriccm- ptio Siinuidia.Altam atqucprofundam foucui ílm u lationem , vndc tamen extrahuntur, dam vidcnt dignitates & o p es, quas ipfi concupiuctan t,alü soiílr bui. H octantum illos angit,idcoque coguntur cum aliis ícnfa animi fui com m unicare; cogQ o fcu ntu retiam ,q uia'ccu m ipfid iílidcnt, alibi rcm quampiam laudantes, alibi candem infcdlantes: hic defendunt, illic im pugnantiqux nu¡ erad aercm dúcrc,diuer(a funt ab lis, qu x palam pro fu cntu t: quodfi D o minus ie m d ifcu tiat,a tq u í e xam in e t,d.dlum non fuftincnt : proinde f rpunt & explorunt íem pcr, mo uquc libero carene m equ e eos iufidiofa adulatio , qua fe iu fccretiuia dom in icon filiainfinuanc, autfubtilis quaedamde~ tradlio, «¿fuípiaionum introdudlio vnquam deficit. Equidem quaeuis diííertatio , q u x d o ce at, hoc pellifctum genus familiarium cognofcere & euitarc,m inim cfuperuacanea cft. C o n i a m , vero accidere poteft, vt h x c Z izan ia, nifi cum . creuetit,non difccrDatur,opportuncadm aturi * '*•' tatcm deducenda, mox fegrcganda, denique fegrcgata cxtcrm i-anda eft, nc triticum iufcftct am plius, nequcpatrifam iliasdctrim entumvberius pariat. Poftquam Dominus fam ili am elegerit cop iofam , totam in adlionc occu patam clfe v c lit, & familiaribus fingulis ea ne gotia , ad qu x refpondent, com m ittere. N on. c ritd ifficile , plurimos cxtrccic in architricli n i, in pocillatoris munere , itcm in fcribcn- d o , fed fub vno prxcipuo cap ite, & in diuer fis domus fundlionibus : cubili hcril s cu fto dia & mandata ad exteros ferendi muni, s , plu rim os occupauit. Ex hoc in ftituto perm ultx g, f confequuntur vtilitatcs, otiu m , vitiorum a l i - *** mentum , depellitur, demus pacatior conferuatur, quia nemo uegligitu r, vnufquifque ha b e t , in qu o fe exercear, & xm uIatio diligen. tiam a u g e t, virtutem p e rficit, dum fimul in rerum aélione vcifancur, & quia fefc inuicem obferuaiTt, non adeo faci Ic malignitas o c culitur; & quia a¿lio adlio aditum aditi prxftatad exte ras aulas, Dominus per ipfos cunifta explora Ex reUovfi) ‘ b i t : ncm o poteiit fe fupra aüos nimium c ito l- qmt bsnaIere, & audoritatcm vfurparc, n c m o , licct infignis & prxftan s, fu pcrb ict: nam quia alij cxcxccn tu r,cern it,p ofle D o m in u m ab osfu bio- gando, Ilo carere. M ores Dom ini crga familiares graucs cffe debent.non fine tr men fuauitatis condimento, plus m inufuc, prout f o 'tuna & conditio il orum poftulat;contem ptus , &arpcritas odioia ; cft; nuilum melius fe.uitutis con dim en tum , , quam fuos.tanqimm fuis ip fiu s; artes SiinAium cutadiligcre, iN c q u c v ic iiU a ic citio n -la ie S .« 'V Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca w Zyfd Cardmakm Montdltuml TtKtffiptrinauhttnXfifoloúerfi lahug'a 0 ver fo íingmno conuiene in a jire, & ejfere impiacabile. La verita 0 laftnceriid fono í e f entia del commercio,0 deigouernoalli Principi: nifuna -to/aéd'effipiu necefaria, 0 nefunale manca ptUii'adulatione , 0 1 ' occultam, Í adombrano - 0 ofcurano ,figurano meriti, afcondeno demeri t i , 0 tefono ivganniineftricabili. Nefunoferuitiopuo far maggior flCerdinak Nipote di Pa pa,netiene altro obligo maggiore, chepo tarle le •vere relationi , 0 nelle informationi dt tuttele cofe correnti0 difende'lo d*U’ inganno, Ma come potrdportarlenonie, hauendo? b come da ghaltri lo diffenderd non difftndtndo feftefo? ia úetita talúolta é a jr a , 0 contraria ad alcu ni difegni de t nofiri domeft'ci, U quali adulan dopalpano, 0 fopra d qualcheimperfettionts fandanoúmlicentiofa amtorttd Grandiftma cautelas ntcefaria per dififenderfenes, md none pero imp ofi bile , mafitmamenu hauendo ia maggior parte de tfiuoiper elettion fatta huoroi,perthtaUafinelafimulatione fificuopre, 0 il Jim ile non é í tflefo, 0 fel' imitationejfafembi a.3za,nonfaidentitd. " Pir la corr/fhunfcitione dei fuoi negotij, 0 con quah 0 quanfidebbafarla,bifogna prender (fempio dal Signore mentre ccnueisb in terra, tl quale in alcuni coUoquij,0 attioni mtraMlofcj communicaua fidtuttoilpopolo, 0 inaUune alire al numero vniuerfale de i Difcipoli.in altre alli Apoflolifolo, 0 alcune piit a lte, 0mimfteriofe alit tre,0 tal volta ad ún fdo-.perche d Pie uo folo diede L'informatione deUacura delfuo esiile,d S.Giouannil' injf iratione d.li' aliiftmi Mifierij dellafiuadiutnageneratione. ll dre dtfiinftamente qualifiano le cofe, iheil Prentipebil Cardinalehd d% communicare d molti,ouerod pothifo dpochftmi, o ad ún folo, fecondo i efempio tolto dal Signore,non efacile, 0 uonenecefario, perchelecofe ifiefegl' infiegnaranno,nondimeno ip,uficuro,maJfime nella gioutntu, 0 nei priniipij dell’ ammirfirattone i aeere ancora quelle cofe ,(hefipotrebbono dirf, rho pervaghezza dt far parte difie, dirquelle chefidoureLbonotaccre. Giauuiji ditoferemote,le prowftoni drlleChiefe fattein Cone floro, 0 1 ' odo-rentie quotidiane non pertinenti ad go uemcfid i ano con tutti ma quelle che apportano l lude ad altri piktofto,chel’ oppofittene. L t cof: delgouet tiogid tfequiteji diecno co alcuni tr.afime qua lo torna bee dame la ragione, b fcufarle b lodarh •fi da fo iitfattione di lafciarfi vedire. 0 feruire nelle audienzeneIIeCapelle,0 m i Cocifiori. Le cofe thtJldnofotto deliberation t.fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca gula eft ad bene viucndum in aula, qaam fuum dominum atparc, & perinde ac fuum caput cuftodire: neccíTatium quoquc eft in vita hu m a na quxdam vitia tolerare,& quibufdam errori bus ob fioliditatem com m iilisfacilcm vcniana d are: C ontra mendacium folum m odo. & a d ucrfum dolos dcfaeuirc, Aim placabiles cffeoportet. Veritas & fiuceritas fubftantia cft humani Mendacium com m crcij & gubernationis ciuilis: nihil cipibus magis cft ncceffarium, nihilquc m a g i s cajlfgartdccft. Eas virtutes adulatio & am bitio occul-¿a,;,, tan c, adum brant, obfcu rant, merita fingunt, abfcondunt ma!efada,<loIorqi ftruunt incxtci • cab.lcs. N u llu iiy)brcqu iu m decentius praeftatPon» tifici cius N e p o s, ncquc aliud debet m agis, quam ad ipfum c u n fta , prout geruntur , d i cuntur, dcfcire , cuudem que ab im pofturisde fendere. V eru m q u o p a fto illo s d eferret, ni fi ipfe primum eas c a lle a t.' aut q lom odo ^^.Ab imoftualiis defendat , nifi fe ipfum defendere valuc-,,^ rit? Veritas aliquando afp cia eft, & oont aria ■ confiliis noftrorum dom efticorum ,qui adulan do palf-ant, & in rc aliqua imperfedla liccntiofam faepc fundant auóloritacem ; C a u tiflim ecauendum eft abiis dolis: Quat cantio difficilisnon inucnietur. praefertim fi boni fami liares & veraces alan tur: tandem cnim fimulatio detegitu r, & fimile apparet non idem : & im itatio fimilitudinem rciquicfcm g ig n it, fcd non identitatem Q u o d ad negotia com municanda fpcftat, a: -to. -to & q u o t,& quibus com m. uncanda Cent. fin t:»áA Chrt nofira infitu fto D. N . dum intcr homines verfabatur, cx emplum defamendum eft : qui in quibufdam c o llo ]uiis,&m iraodis aftionibus communica bat fc ipsú toti populo, in aliis numero viucrfili diicipulorum.in quibufdam vero folis Apo* ftolisr& inaliquibus altiorib us, qu i' us myftcria continebantur tribus Aaliquando vni cantumtnam Petro foli on lisfaicuram ac diiciplinam dclegauit,Iohanni diuin?gcnefism yilcria infpirauit Praecipere , q u * fint e a, q u * Princeps aut Cardina!isplurim is,ve’ paucii, velpauciflim is, vel vni tantum iuxta exemplum R edem pto ris noftri communicare debet, ncquc in prom ptu c ft, ncquc neccflarium : nam rcs ip f* id e do cebu n t: nihilominus , praefertim iuucnili *tatc , & in principio admiuiftrat onis. tutius putandum cft ea et’aro q u s d ic i pofíeai meanda,qua iir.pune,ret cerc:quam ob p u ritu m loquen- «e reticenda, d ic a f roihitucrc.qu* filcntio inuoluerepr^ftatct.Rcrumrc.v.ocarum nuntij.itcm qu xpu bliYy 1 c cin InJlruEíio íít n u >f i communicane k qmUifi>li, chefem de cc in cófiftoii'S decernuntur,necnon res quotU putati fie lt íd al Conffglio, t í alia condutta dianx.advim imperij n hilattin cn tes,& cam ag s, qua ad laudcm aliorum ,quam qu® ad vitu diefii. il Signore mn diede la eura del fuo gregge 9- peratione faciu nt, cum omnibus tradlari queniuerfalea Giouanni,benchepreferito agí' altri une. Apofiolo mlpriuilegio dtlí amore,tna lo commi Ad regimen ípcílantia cum nonnullis rc¿l« foaFietto , dal qualt era fermamente amato. com m unicantur, prxfcrtim quoties conducit, Cose il Prencipe non deue ammettere ntl fuo nonnihilautexcufarc,auc laudare: fui conipcConfegUofegreto, thi effo ama,ne darli i carichi, ¿Ius concedendus, com itatus humaniter trafig U 'vfficq, ma quelli chefono habili a fofle- ¿landus, quoties itur ad C onfiftotia, ad Sacra, nerti, t í the hanno car» la gloria, f i l a gratia ad Principem. fu». ll daré l’ auttcr'.tade i n'gotij ad 9«o Res, qu x adhuc in deliberatione funt.iis fo molto amato da m e, puo fare in miciecogiudi lis m anifcftantur, qui ad illas deputati funt, tio dtlí attioni fue.in effoff iriti a lti. tíeleuati, & ad confiliurn.fiue, ¡piarum cxccutioncm et í troppo ardite,(fi immoderata confidenti», f i led i. ncgí altri m»lafoduf»ttiom,fi timore di quel • Chriftus Dominus nofter gregis vniuerfalo. b rijpcítff mciuo aüe cofe nofire,Pefdmtrfe lis curam non Io hann i, ctfi inter A p oftolos omanift tonducono diutrfe toft,ptr altre h mfire mnium chariffim o, fed Petro d clegau it, á quo priuate, per altrt lepubliche,delle priuatt,ad a l-. conftanter amabatur. Ita Princeps in fuum ififibutmd* tti f i dal» cura dell' éntrate, (fi degl’ vjficij do • fecrctum confilium non eos admittere d eb et, dani» mtfiici, chefono molti, ad altri ffllt dellagiurif quos mag-s d ilig it, ncquc iis prxfe¿luras & prefeñurt. dittione,ouero dtllaprotettione,lepublichefi re- officia demandare , fed c o s , qui aJ ca faftenducono a dut, cioe alia confult» nella quale f i tan daaptifu n t, & quibus cius gloria & gratia trattadcUagiufliti», (fi delgouerno dellofiato cordieft; Ecelefiafiico;títtll»ficretariapir laqualepaf Si aú¿torftatcm dedet s in negotiis ei, fano i negotij di tutta la Chrifiianita.alla quale quem vnice diligim us, nos ia ipfo diindicando molte <io(tefi ripoftano aneo le cafe deüa confuífa ciled cvificm u r; ipfc vero fpiritus altos & cta , quandorichiedel'arbitrio, o efiraordinaria latos,m inim am q; audaciam, ¿¿immoderatam prouifione dd Prencipi. ll theJifa piit fácilmen fiduciam induet: demum exteri male fentient, te,quando il mtdtfimo CardtnaU e capo deli v m in¡meqifatisfa¿ti erunt, & rebus noffris n o na, t í dell'altra. In quefii viúmiminifirib mxium f morcm & rcfpc¿I:um prxfe ferent. D i ctffariala fcientii dtU', leggi, ma molto piit la ucrfis adiutoribus diucrfa negotia conficiun prudentia,per difcetnert í’ <itiU, I' effediente, (fi tur : per quoidam priuata, per alios publicatcx íhontfie.. Quefia prudentia non ein molti, p riu itis , redituum quibufdam , & ceco n o m ix anci come vena aureafi cando Platone b rara in officiorum , q u x plurim a fu n t, cura traditur: tetra t il propriofuo b‘oedtre in ciafcum materia aliis ea, q u x ad iurifdidlionem , vcl ftatus p r o propofia diutrfipartitc. far di loro comparatiotcd io n cm pcrtineniu n t , f i ton efatta bilartctapefar I' <¡>iilitd, la diPublica ad duoreducuntur,hoccft,ad C on - „ ^ ■ gntta.lafacilitad'effeguirh, bladiffeoltk, ei m ezzi, f i il corfo dal principio alfine. La pru- fu'catíonem .vbideiuftitia.dcque StatusEccIeAtntia mn eambitiofa, ne tontent¡ofa,non mera fiaftici gubernatione agitur: & a d Scribarum al benpriuato, mkalpublico, bmagnanima, (fi C olleg iu m ,p erqu oso m n ia omnium Chriftia- ^ gtnerofa , f i ftmpre tendendi' cccefio delí t/li- norum negotia tra¿lantur. & ad quos haud ramatione,forgi nelle cofe ardue, ma nellepiccole, ro. confultanda negotia deferuutur , quoties f i ordinarie nofi muoue f i quafi le diffrezz», Principis arb itriu m , au t extraordinarium lei per dir meglio le tratta Jecendo che pífano , e medium depofcunt. Q u e d quidcm fit longe gratia ctUfie, (fidona d’ Iddio: dal quale difttn- com m od ius, cum idem Cardinalis vtriq; prxfe¿tus t ft. In miniftris hifce, vltim o loco di¿iis, d z j ‘ono occulto, (fi inuiftbüelume ne core, f i müamentt humana , cht ecaufa d' cgni alta, ncceffaria eft legum peritia , fed m ulto magis prudentia , vt. vtile & honeftum re¿ic difcereotitia, (fi d' ogni generojo defiderio. Non lo nant.. dannoglifiudii, (fiUdiligen:(* ncfi,e,fe bene.) í aiutano come nt amo gti occhi nofiri ‘oeggono H xcpru dcntia in multis non repetitur,imo; per aptrti, f i inu nú cht fía no, ft il Solé non il- tanquam vena aurea, iuxta Platonem in pau”, íuftraíaria, (fil'obitu», (fi fe nonconfonail cis rcp e ritu r: munus ipfi peculiare c ft, in re' loro intrinfeco ffirito. ll neruo della prudenza e basagendis confilia diucrfa, eorum quecom Ucmetturafia qnáltmirando mi futuro,<hej paratioocm ao n ignorare, & rcff i iudicij trutibofcu- ....... Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca w 3i 7 ' A d Cardinalem Montálmm. ^ ofcuro ,ftpnbaffim igU artalvtaggio, chefi f a nella notte,nella quale ch i¿a p tr paefe d d tutto in c o g n itf.fije n la fapere doue ,0 iero douenone fentierofegnatofotnterroito da foffe,0 dafiumifo ihe(omettmidoadogniftnpitoimpallidiJca, 0 muti moto.b che come debclefiftanchi,fivacilliqutftotaleuaertddo.intoppa,cade,precipitad mai artiuaalfine-.ma chtsddouedebhi andaré, 0 a¡tre¿oltehdfatto ilviaggio, fil'hdfegnato C0lepedateproprie,0nuotabifognddo,fitroua ilpóte.fifone,(yíoftdte,infifte0 refifte,0 chi nbccllumtdiUiStelledelCuloregge ilcorfo fuo perletenelridellaterra,qufiofinalmemeUke<o ■ deflma, ■■ 0 , j 1^ r a ttU diffi” dall" errori, (tlluogo celta che eranoptr ritenerlo, b impedirlo, portoyfiripofo. Ottima cofa e l" effer tale: profJima d quefta e il feguitare 9» tale, ma chiperfe »o»e, 0nonftgutia, chib quefto'fecondo'/íoíto fiffattoeinutile. llfuperare,fiilconfeguirealtune cofe difficil,0 grandt rendefacile tu tttl’ ali t o . L ’ intelletto dei prudente hd fomigtlan■ ¿ifta .................................. " , li" n la d' alcuni animali generofi quali ntl gicrno come caliginofi, f i fonnolenti ripofano, ma nella notte ¿eggono acutiffimaminte , 0 auertono all’ ajfallirt, 0 ntl far preda. 1 due Cani donati dal Rb di Albania ad A Ujfandro Magno non f t mojjero ló n iraleñ erL j medioa i,m d folamente contro al L to n t , 0 contra all’ Elefante. Hd fa tto la natura ¿na ta l diuerfitdd" a n im i,fid e a ttio n t, accio poffi* ciafcu n occupafi inqu a lche negotio proportionato dfe. Grandifono lecofe publiche ¡m d a pplica ndoui alcunipocht di detta qualitd, ilC a rd ina le fa iilm en te lt fofterrd , fe conuerfando con ta li in fo r m a -d a n im o proprio de i cofturrii, d elitopintoni,delle fe n : e n z e lo r o ,0 transfondir d in f e qudm edeflm oUm elorotim petoche fico m e m lf. auukinarfift communica ad altri le qualitd pro- p tie,0 le male piit chele buont endet leproft, f i fiip h th ifici , f i ophthalmici fanno altruileprofo phthifico, f i ophthalmico,non altrimettla tonutrfatione fa lamedefima (cmmunkatione, 0 i l medefimo contagio negt"animi. A li' aiuto de minifiri deut aggiungeit due fuoiproptij,!a notitia bfcientia, filadiftrtbutione ddtempo. Lanotitiahd da effere delle cofepolttiche,chefo nopertinential carteofuo, quefta egli cauerdcopiofamtnte, ancora ehe non fi legghino itraitati di Ariftiitile,dtXenofonte,0 dt Platone, dalla offtruanza, f i dalla confiieratione dellaCorte Romana, U quale non folamente e Capo della Chriflianitd, f i con effahannoglialtit Stati,0 Dominit, concrfiione f i relatione,ma dt piu 'e grauida dtrepublihce, 0 di tuttele forme digoMirnofilcht chi non crede ,mirineUamoltiiudin e ,0 , n a ,e o u m excquendorum po d erarexiilitatem ,, dignitatem , facilitate, difficultates, m e d ia ,. & c u if .m á principio ad finem. Prudc nia citra ambitionem cfl:,ñon rixatur, PrudentUobonum ptiuatum n o n m u ltifa cit,kd p u b licu m pera,finer‘ rcfpicit bonum , magnanima eft, gcnero fa, & femper ad e .'ccflum exiflimat oms contendit.' in rebus arduis cxfurgit.m inim is, ac vulgaribus non m oueiur, fcd eas quafi contem nit,fiuc ( vt mclius dicamjcas traftat,prout m erentur,denique beneficium coelefte, donum Dei eft, aq u o deiccnditadcor.m entem q iehum anam occultu m ,& inuifibilc lum en,qm d altam q> am libet n o titiam , «igcncrofam cupiditatem producit: illud tamen non ftu d io , non induftria acquiri m u s, etfi ijs adiuuatur; quemadmodum ctiam ocu li, ctfiapcrti, & in ten ti, vidcrenequeunr, nifi a e r ,& o b ie a a illu ftr c n tu r Sole, Scnifiiplc Solintcriorcseorum fpiriius refocillct. N ciu u s prudenti® cft c o n ic d u ra , q u * futu rum ■quod obfcurum eft, profpicicns.affimilatur itincri,quod noftu aggrcdim m : quifquis enim in tenebris per incognitas vias am bulat, & neicit, quo grelfus dirigat, vcl illae tendit, vbi v ix i n u i* , nullifqueantea prcfl* veftig ijs, vcl fo ffii, luminibusuc interrupti’ fu n t, vcl ad o mnem ftrepitum , vt tim idus,pallct,& v a g a tu r ,. fiue, vt debilis fa tig atu r, & v acillar, hic profc¿lo errabir,impinget, cadet, p * c ip itab itu r,n c que vnquam ad ñnem itineris pcruenict: ve¡ S , q u in o n ig n o ra r, quo tendit, & alias idem fccit iter,fu ifqu eveftigiisfign au it & , cum opus eft, en atit,& p o n tem rep crit.& lab oii infiftit.ac rc* fiftit conftanter, ic q u in u llo ftellarum lum ine ad fuos g: elfus in tenebris dirigendos in diget, hicdcrnu.m om ni crro re lib e r, ad dcftinatum locum fupcratis difficultatibus, qux ipfum r e - ■ m orabantur,& im pcdicban t,portum atqi tran-. quillitatem nanc fcitur. O ptim a quidem res eft, talem efle', huic prohomr- ■ xim a eft ; aliquem huiufmodi vitum fe q u i: fcd genera qui per fe talis noneft , neque aiium ftquirur, is profctfto ¡nfanu s,& inu ilis, t i quaedam difficilia & ardua fupcrcntur & obtineantur, extera cumfta explanatiora fient. Prudentis vi iin tcl- intelliÜtt» led usquorundam gcnerofotum an im a iu m a f-prudentk fimilatur, quidietáquam c a l i g i n o f i . a c f o m n o - lenti dormitát.fcd nodlu acutiflimc v i d e n t , h o - , fti aggrediendo,prxdxquc intenti. D uo canes ¿R ege A 'banoru A lexan dro M a. gno munere m iffi,negle¿lis minoribus fei is,aduerfus Lccncm tan tum m odo, atque Elophantum impetum fecerunt. N atura animorum ,a¿lionum que archite¿l 2 ta cftdiuerfitatem , vt v nufquifquc fibi negotium com par iflu m a t, & : in eo occupetur.. Ardu* quidem funt re s , q iíx ' Yy, 3 . ad R cm -.- vcl '■ m Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca TnJlruUio ■r.e,0 nella diuirJítdJígí ordtnt reguUri,0dtlí jilireiongregarom, bCoUegit 0 veda fein efe .tnua non folamentele forme notate dalhdetti .Auttori,ma ahre molte aU‘ tnuUione delle quali nong'un'erogUaouttftmitngegmloro.Conofchi adunque, 0 fappiatuttii Migi/hati dtquefta CorteÍ vfficio.la cura loro,come fiam srdinati, ■0tum infierne comefi riportino al Pontefice,cofnepireffi.il Pontefice,quafimrui,0úene,muofte. 0reggs'l corpo della C hijlian itd , lofiaro ju o 0 la / le fa cittd dt Roma. Sappia dt quejla Cittdil vttio, 0lecofienecef*rie e-llavitahum ana, donde, comt, 0 ptr qual viejihahbino, tonfideri le forje fue,il numero deipopolo.le arti, le arme, 0 UfacoUd, le quali Jlanno ptr ilpw rs‘Ua Sohiltd cheinRomaegr)ndiffimade/uoi., 0 dellt tííerai.tbeú: concorrono. Aggiongaui^inapa’ tt'ol tr notitia d. Usperfont, (y delle famigLe nobili, dtUe congiunnioni loroprefenti, 0 che pofionofarii, 0 di queUt maftmarnentt,chepof/<>noiranJporta<e doii,0hereditdgrandt.0fimthnente dtUedifenfienipereJlittg!ferlt,0 delle pretenfioni. Fjiquejla diligenzap'Uparticolare «tUe perfone de i Prelati, 0 de glt altri dt quejla Corte, ntUaqua'epsrlefuefrtquemt úariationi,0eleuationtdiptrJoneignote,efattaregola, chsbtfiognatmert conte d ogn vno ,a ciopofa acquijlare,0 aggiungeredJslimegliort,tromo uerli 0 dar conto delli meriti lore,'odtmettinel. ia dijpenfia chefa il Papa deUegratie. Non accade ilriccrJareil d-r otchio ali'economica delpalazzob deUe cofe, 0 chefiano grate, 0 fauori:e'bnon ,perchequeflapartt non é funto negletta, 0 Jeae ragicnafrequentifitmamente^. Jntefe le cofe Romaneptrfapcri le ejlcrnt ,Ug . _ . „ g* alcune Relationijd’te da Ambafciatori, ouere d t altri deUi Principati, 0 Dominif dtUa Chrijlianith 0 poi accreficerlt con í interrogati,f%tthepubfaridmolttperfone,bpuhltchefoprtUattdtqutjia Corte.laqualtne abbenda, diale perfettions coi úfdertnel teatro la defcrittione, 0 Upittura d’ efi, cofagioconda, 0 útilifima. O^ni HiJloyitéúti¡iftma,mal‘ Eeelefiaftt aal Cardinakenecefurta,0 il fiape-eh ragionidella Camera,UgiurijdittionideUa ChteJ»,(ff l'attioni grandi de tfommi Pont eji i , 0 lajuprema auttoi-ia diUa Sede Apofiohca.aUa qualtf i fono incuruati, 0 f.inthinanocondiuota obcdieza, glt Imperatori,i Regi, 0 i D ’ minij deUa Chrifiianttd.Ledette notttieinfirufico-ioAbafianza ilCard r,aleperpoter irattarei negotii d.UiPon. t_efici,0 L'altretccorrenjegramriportaredqueJUSanta%tde.lmpc’PchequeU.,cheiC»cernono Iafiu‘li!iaeommura;iua.0 contentiofa,0 rhe úmgoné dal goutrn» dtllo Stato RcAefiaJl co deue Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ad Rempublicam gubernandam pertinent: verum C om itib u s, & adminiflris viris praedatis, Nepos Pontificis eas rcs minori negotto fuflentabu,fi,ij 'dcm viris in confqrtium admilfis,animum fuum m oribus, opinionibus,(entcntijsipiorum iníltuxerit, atqu ein form au erit, inque fe lumen ipforum transfuderit: nam quemad modum co n ta d u , caeteris propriae qualitates, m agifquc malae, quam bonaecommunicantur, proinde lcproG,& phthifici,& ophthalm ici ali os efficiunt leprofos, phthificos , & ophthalm i co s , haudfecusfam iliaritas eandem inanim is com municationem , idcm que contagium inducit. # Ad fuos miniftros iuuandos duo debet adiungerc,rcrum notitiam ,fiuefcicntiam ,& tem poris diftributionem . N o ti tia erit rcrum politi carum,ad munus fuum pertinentium : hanc ex hauriet facile, quanquam non pe led is operi bus Ariilotclis,A cnophoncis Sc P h onis,exte ^ rum obf.rua io n c , aulaequeRomana;confide ration e: Qnae non m odo caput eft Chriftiano tómareru m , cu m q u eip facsteiareg n a A lm p criaco n - buSpublgnu ncxioncm ,ac relationem habent,fcd etiam R c- ttidaqwmtbufpublicis , om nium quc gubernandi formarum generibusgrauidaeft : quodquifquis illibcntercredit,is ad m ultitudinem,ac varietatem Ordinum Regularium , aliarumquc C ongrcgatio n u m , vcl Collegiorum oculos conucrtat, & obferuet, an in ijs non tantum formas ádióiis audoribus adnotatas, fcd alias etiam ab ipforú acütiífim is ingeniis nunquam excogitatas rcperiat.C ognolcat ig itu r, ncquc ignoret omnes huius aul? magiftra: us,m unus,curam ipforum, q uom odo ordinentur,omncfque, quo p a d o a d Pontificem referatur,quom odoper ipfos.quafi n cru os, & venas. Pontifex corpus C hriftian oru m , ftatum imperij fu i, ipfam vrbem Rom am „ . regat,m oueatque. Sciat,huius vrbis vidus,ref- f " '' que v it* hom inum ncceflari* vjid c, quo modo,quibus vijs fiabcantui;ciusopes confideret, populi numerum, artes arma, patrimoniorum opes, q u * vtpJurimum á nobili are dependenti b*cau tcm R o m * in co la ru m & adiienarumnumerofiifima eft. Addat ad h * c familiarum nobilium peculiarem n o titia m , affinitatum pr*fentium , & q u r c o n t r a h i polluat, iJIarumquc pr*c pue, q u * dotes, A h arcd itates opulentas inalienas fami ias traiiíportareq c ü i: itcm differfionum atque controuerfiarum , quascurct cotr,ponere. Q uam diligentiam in Pr*latis,c«tenfquc huius a u l* , vbi propter frequentes viciffitudincs A ig n otcru m h om in u m am p l ficationes,axiom arecep.i.m c ft: Om nes ma^nifaciendos eife,m aiorem adhibca?. v tm eliorcifibideuincirc,& adi,ungerc,cofq.ucprom ouerc, r dcquc AdCardmálémMontaltuw'. 'i AíUifrtdirlt al^iotejfiperltmanidt'fuoiCoKfitlt en leggifti,tí di ptli,ríepír im portanza, ne psr la dtgnita deuono tffere compáratele fopradetteianziiheejftndo materit luígiofe,fi ptr tl piu crimihali,neUequitlifittaítade tcrmtnti, fidefupplicij,non hanno molto tonutnier.za tó lefiatoúeri,ale,¡egreg*tedaüaimpnrúadeturt tati,chefono diloionaturanoioje,tí fitcrminano con ojfflnftone U‘ altri.E ancorapencólo ad ‘on giouine tl trattarlt,irr.peroíhenon f i rroflrando TImperto, filapottftaintojaaliuna,pihthtj ali‘ arbitrio deüa’h ita.fidellam irte, molti come cupidi a 'vfato imperio diuentano,bfar>guigni,b manco manfucti,tí humanidiquedo, che eonuicnt aptrfona di Chitfa. Lo fiato dd Cardmale rijguardailferuitiodtlla Chitfavntuir[ale ,dellaqualepartt principale fono t Prencipi, Rcgni,tíDomtniiloro. Unjguardareaque/Ue pTopitodíllacuraPafioralt del fommo Potefice, f i delJMO Senato. 11 fcruiretn quefiofa v n CatdinalenotoaiPrtncifhgUacquifia apprefioloro sftmatiene,figratia,gliapportaautt0rita,beneucUntia, t í communicatione in coft grandi, tongliahrt Cardinali, fifanr.oattioniglorioft, t í memorabilt,figiouaa¡l' vniuerfalt, fi fanno, fifiprocurano beneficij di grandtfitmomomento a molti parttcolari, dalle quaiicofe vengono commodt , 0 ognifine che fiamaggiormente defiderato.Paclo Apofiolodicea Connthíi, ancora th ep a ironia, ckefidcpuíimaii audtenfcdille littper/onefralote contenttofe, fifer.onlirende taU,ítrto'e,che e difficile afuggir Podio, f ile o ffenjiontdtmolti:mafiricercailferuitio dd Pre(tpe,chenons‘ mplúht m quefia cura,lajtiaUi Confultorideciderekccntrouerpe.fiapp icarei fuppltcij,tí Lepont.fjfo interponga la parolafua, doueUcirconfianzepiegano, tl rigore dtlla legge. tííeq u ita in u taalla rtmiffione, oueroaüadimtnuttone della pena,‘<>fando cen giudicio quefia T59? deque eorum metitis teS dicendas refcire pof* íitcoram P ontifice, dum beneficia diftribuun" rur. Supcruacaneum eft mottere , v t res a c o nom ica attentc adminiñrctur , ncquc ignorentur , qu x in Palatio grata & accepra , vct non , habeantur : h x c enim pars nihii quidquatn n cg lig itu r, deque ca fermo frequens habctur, Rebds Romanis cogniti», vt externas pcrcittrric-p iar,n o n n u lla sR ela tio n esa b O ra to rib u s,v el fftm nt ab alijs confcriptas de Erinc patibus. & Im peri- ignoretur is C hr ftianorurn perlegat: deinde augeatR eipublicxin tcliigentiam .feequenterinterroganflo eos, q u ip riu atx au i pub liex conditionis viu u n tin a u la , vbihuiufm odi virorum numerus abundat:dcmum ftudium hocpcrficiat,thcatrú' orb is,& p id uras aniniaduertcndo,rcm quidcm perutilem arque iucundam .Om nis hifloiia vtiliífim aeft,fcdeccIcfiafticaCardinaIineccíIária: oportet quoque cum iu rafifci, item fuprcmam fedis A p oftolicx audloricítem non ignorare, cui nempeincaruanrur,atque inclinant fefcdcao to obedientix aífedlu Imperatores, Reges, & Chriftianorum Dom inia. Harum rerum noti- Minora nttix fatiscd o cen t C ardinalem , quom odo P o n - r o m o tificia negot.a pe. trad arc poííi t , & huic fa n d * ribiti. J edigraailllm a qua que com m endate. Q u andoquidem illa , q u x ad iuñitiam com m utatiuam, & contentiolam peitineDt, q u x q u e á g n bcrnatione ftatus Ecclefiaftici procedunt,expcdienda funt ex votct,.|c. 41i'afiritate C o a felto nim lurift.raum; nequcenim maioribus negoj js h x c , fi rcfpiciasgrauitatcm , & dignitatem , esequcndafunirim o cum m aterix fint litigiof?, & í® piu scrim irales.inq u ibu sd ctorm entisatque fupplicijs irrogandis agitur,non bene con-' ucniút cum ftatu cleritali, qui fcgregacus cftab > impur cate fim.lium curarum , qu x cx fui nat uíU m e a tia ,tí‘ trtonffiettiont;mperochel‘ tndul- r a m o lcftx fu n t, & cum IxfioDC hominum ter gent ain.cnfiderataparterifcelice n tia , típ^Jf* minantur Eft ctiam periculi plena res, v tad olc* ' t» impiet a. fcensinijsoccu pccu nnam qu iaim p eriu m nul Proueda di deputare a igoutrni,(fi olU Podt- la re m ag s,quam arbitrio vitx.nccifq u c hom i fiarie huomint tntegri , f i d o tít, di d a n alie liti num , dcm cnftratur, plcriqucconfucti im pcrij breuita,reftrir,gtrt It controuerfie a i capiprincupid o ie s , vel fanguinisfitibundi, vclm inus ' cipa ltfinfifiainrepiim trelecalunnie, fi le p e r f u e t i,& hum anicuadunc, quam E ccle fia .' ficuticni.in obfi are alia petent a.chetendt inop- ftic x perfonx ct nucniat. Status Cardinalis bo- A r d u a , f i preffionedellapeuerta, in fociotrereallc^vtdoue, num rerpiciatvn.ucrfaleE cclcfix, cuius p iaci- Principum fip u p tlii,a ll‘ imperitia, (fi m b tc illita d im e lii, puj pars funt Principes.rcgnaquc,& dom inia i- negotia f ib i in fo fie n e r e fi rauuiuare le loro attioni inefiin- pforum Ad hos refpicere proprium cft cu rxp a - re/truanda, guere iecon ten tio n iffig lt odiiconlaprudentia, ftoralis Pontificum ,eorumque Senaras. In hoc fico n la fa g a cita ,ci> o i’ au ttcttta intim ou trz> fe C a d iiialiscxcrccat, fu tu ru sP iincipibusnoda g h a iec tP a u a n tia ,(file fo r d id tz ze , fi o g r t jior , apud quos exiftim ationem & gratiam ho c altr a contamr.at tone, f i infamia, t í di rendir- modo fecile acquitct au torit.tcm .& beneu oic¿ ifo m m a p u rtia . D ía audientia publica fpef. ti-n augebit,iin c b 'in a g n is ró m u n ic ctio n éíif q alm enonttgiornt a m tttd tm i alia C on fu lta , mul cú c?tcris Cardinalib.iuftuuct,agctqj fa cíjq u m U us. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^00 DíprtAtio faccia che fia per feruitio publico, finondeüa ■ambitione la quale turba,($ eccupa qmlla parte del tempe come L’ altre: tffedifca primadegU altri leperfona poutre, Donne, Reltgiofi, f i J tr i niferaltli: odapaúentemente, nonfia crédulo, firiftruiil credcre, fecondo chefiproua, non ¿fi ildtrrifolu'ioneffiedfardecreto, cofapericeUfa amoinquilh chefono confumati nellt leggi, f i vtrfatinetgtadxf. confiruil' a'Htoritd deMagiftrati,0 non crsda fácilmente acelero, chefe »equerelano,ma fe netroua al uno conuítiUle, fiv en a ltjo : cafiigo feuerijftmo d’ ¿no, tenga tn ¿fficioglial ri.noninterrompa,nentardi ti corJb di lie caufe fenza¿rgentijftma caufa, cr.fa che carica difpefét litigan,fate litiimmottali,fncrua i Magt¡lrati,0 debilita i’ auttorita,0 iltern rt dtlla giufiitia. R i Sponda breuemente neiprendere immemoridi fcheproutderd, the ejfi confeguifcanolalorogiufiitia. Non dta (peranzadt far le cefzt addé maniate . ne i¡entire ptr loro, perchzj non fi pub corrijpondere , 0 nuote all* reputationtj. Moftri che gltpiacciano leinfcrmationi raccolte neicapifofientidi, le narrationi delfatto fitccintamente¿ere,file faranno tutte tali. Facci offeruare qutl decreto d ,ü Ariopago, m i quale era prohibito il dir cofaalcuna , c h z j fojfefuori deü* caufa. Refifla che le raccomandationi, 0 lemtercefiionideigrandmonfaccinoviolentia, oqualfi¿ogliapregiudicioaUagtuftttiaúptendeile0 nonattenderle. PareaüiSignoriptcNfficio tlraccomandlre , md fe quefia pietdpiega la giufiitia diuenda empia iniquttk. E grandiffimo errore ilreputare,ehe quelle gratie impetrate da lorofiano magfisri, deue maggiormente viene ¿itUta lagiafiitia-.imperbchefe Ia giu/iitiaecofafacrofantta, 0 ottima, la¿io\atione di tff* e epcrabtle, fipejfim a, 0 tenfiituifce reo il Gudice, la partefauoritd, 0 l ’ intertejfore Sforzateuidi euatuare fempre i’ audientja,0 fe ben quefia otiofa militiagtudiciaria cefJateleguerr;, 0 le ¿ere armi yb crifciuta ingtan nurnero, nondimeno la vera regola di nem jfr maifoprafatíodainegotii,efecendoche¿engonojpedirli. nil cjueÜo medefimo efftto efommamentenectffario il comparttmer.to dei tempo propofiop r ilterzo a'utcpjfruato ancoradafia natura,nell’ amminifirajone dtl mondo, f i fer>I* iq u d e e impojffibi'.el’ operare. D,putati adunque. 1‘ hote certe,0 tnftSibiHaUeattcon fue, lemegUoriaUe maggior' 0 lt prime d Dio, all.irecitattone deli' ¿jficio, al fantto facnfici9,al trattare coniifuoi principali minifiri, le cofeprincipali, fipoiaU' audienze puiliche, fip riu *tt,0 alrefio, chele feuuien Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca liusresm eraoraQdas^&gloriadignas.com twuí ni vtilita ticon fu let, multifque priuatis bcnefi. ciam agnim om cnti procurabit: quibus ex re. bus m agn acom m od aoriiintu r, & optatíTima qu xq; obtinetur. Paulus Apoftolus ad Corinth. erfi ironice, inq-uit, ad lites audiendas deputandos elle hom inesintcr fecoutentiofos : & q u idem nifi tales fiunt, faltcm certum c ft , difílcilc cuitari pofle multorum odium , & offcnfionem. Verum fié re Principis c ft, vt fem inim cim plicet in huiufmodi parte regim inis, permittat, vt Confultorcs controucrfias definiant, & fuppli. C'a,po:nafqucindicant,ipfe vero fuam interponat aid o rita tem ibi tantum ,vbicircum ftannx rigorcm legum inflerftunt, & x q u itas ad clemétiam, vcl peen* diminucioncm in u ita t , vtaturque hac clementia & c irc u m fp ed .o n e, accura. to rerum dclcélu; quia intcm peftiua clcmen. tia licentiam parit & in im pietatem ttáíit.Pro. u id c a t, v t gubernationibus, & prxfedurisim ponat virosintegritatc, & d o d rio a confpicuos, litibus breuitatem largiatur, cótrouer.fias infua compendia redigat, calumnias &perfccutioncs vehementer reprimat , potentioribusobfiftat, ñc ab ijs pauperiores deprimatur ,fuccu rratviduis,pupillis, im peritix, atq; im becillitati multitudinis, im potentium iura fuftincac,fou eat. que,extinguat fu * prudentix,arque fagacitatis ope contentiones,& odia, rcmoueat authoritatcfu a fordes, «cauariciam, om nem quecontaminationem & infamiam áiudicijs, Sctribunalib u s, iudicefquc debitam puritatem edoceat. Publicc audiat quofcunquc, faltem d iebu s, qui Methodia Confultationcm & Iudicia p rxced u nt, idque exercendt ob vtilitatem publicam non am bitionis caufa peragat; q u * turbare atque occupare folei ca temporum mom enta non minus , quam alia: p r * omnibus pauperes, mulieres, tclig io fo s, a. liofquc raiferabiles expediat: patienter audiar, nc fitcrcdulus , &aíTenfum; fa d sp ro b a tio n ibus,referuet;ncqueconfuefcatftatim resdcccrnere,ac definire, res quidcm ijs etiam , qui in legib us,& in iudicijs confuramatiftimi funt,pcric u lo fa : magiftratuum audoritatcm confcruct, n equ cfacilcijsfid em adhibeat, q u iillo s accufant. Vcrum fi forte alterum venalem, atq; cor ruptum inucnerit, vnius ieucrifllmo fupplicio, exteros in officio con tin eat, caufarum curfum ncinterrum pat, ncue abfquc vigente neceffitaterem orccu r: qu x res litigantes fum ptibusnim ijson crac.liccsefficitiram ortalci, vim niagiftracuum enerBat,audori:atem ;ac tsirorcm iuf t i t x debilitar In accipiendis fu pp lcibuscedicillisbreuiter rcfp o n d c-t, ieprouifurum , vtiuftitiam confequan tiir; P oftulatafe e ife d u ru m , nepolliceatur. A ¿í C A r d i m lm M m u h u m l 3i/ fouuunfari'.éfe quift» affignatiene diherefa- tur.aut,iura fibi probari,Be ftatim dcc-Iaret,quia ra tal volte impedita,ouero interrota da vifiite,b f* p c fpei concepta: non refpoDdctur, id qu c nodaaltraoccorretiajupplificacome pub,con qual- ccteiiftim ation i. O ftcndat placere fibi doou- Breuttatm thefiuodifaggioalbifagno, 0 ritornipoial fuo m en ta,& probatioaesinar<aumcol]e<3as, item ordinario. fadinarrationcs fu ccin d c vcras,om ncfquc colldim dtnim gottl, 0 ridurli a certi tempi dcm modo cxhibebu«tur lu bcatA riop agi ftionon éfactle: imptrb che i' autiortia Pontificale, rcm if ruaii, vbi extra caufam quidq uam dicer» l t quale pub egni coja, 0 fiopratutti fie(}ende,e vet tum erat. R cfiftat,nepotcntiorum c o m m iquafiintermwa‘a ,0 corjfieguentementefarain- d atio n cs.acp recesin tcrpo fitsp oin n tyelm in iterminata l' operadi chiincb e deputato a fer- mum vioIarei^ftitiam ,a.utim m utarc:€asintd«(>/e./om^r«^ia'í«»e/»/8 C/pa/i«//ró»*<•a«aíi ligat audiatquc,fed ijs m inime ducatur. Vide- CommerUada!k úite de' fomme Pontefici, le quali feruiran- tur quidem potentioribus,pium officium caufas tationet te»~ no ptr capi,0 per indruttione dellefuture. A n - com m endare, at vero fi harc pietas iu:ftiriarain-/¿«rtf. nunttareUparoladiDie.propagarelafedtnelle flcxcrit,im piapotius iniquitas cxiiiimanda cft, ■ " rimeueregli ■ ■ ■ M axim uscrrorcft.putarcjfi con ccifioncsim penattorugentíU, ejugnart Í■herefie, ahufi, far decreti, leggi, 0 cenftitmioni, 0 dtf- trauerint,quibus vehementius iuiiitia violetur, penfiare fepra diejfie, celebrare, 0 confirmaret cas maioris m om enti clTe: nam fi iuiiitia res eft Condiitgen:rali,0 particolari, fiabilire la det- facrofanda, & optim a , ipfius quidem vio latio ^ ^ ^ execrandacrit,& peffim a,iudiccm que,itcm partri ea, 0 ’la difeiplina C htifi' ' ^" ordinatiom, 0ordirari, 0inftituirei Prelati, tem potiorcm , & deprecatorem in iquos confti(fi Paftori,0 Rettoriparticolari delleChiefe^, tuet. E nitere,vt om aes,ad vaú.audiasjctfi cnim 0 gUordmtregolari 0 tutto tlminificrio , 0 otiofa h * c iudiciaria m ilitia , bellis, & veris acferuitio Ecclefiajli(0,b deporli ,ricercandolo I lo- mis rem o.h , plurimum exercu it, nihilom inus ro meriti,priuadi, 0 fupprin.erli,tdificare, iri- verum docum entum ,nc m ultitudine rcrum ob* gere,0 dotare Chiefe, Monaflerii, Cim iterij,0 ruarrtur, c ft, v t, quem adm odum fcfe d ant, ita HoJitali,ornarlidi'varii paramenté,pittu re,0 expediantur. marmi, 0 reftaurare gli antichi, importe deciAd hanc rcm pcrncceiTariacft diligens tcm- Tempueapn me, legare, 0 fciogliere, 0 dijenfareiitefioro porisd ft ibutio,quam tanquam tertium adiu- defintuat. della Chiefia, difendere il popolo Chriftiano dalí mentum propdfncramus á natitra ctiam feruaarmi degi infideli, liberare gli oppre(ft, 0 ricu- tu m in h u iu sm u d iad m in iftratio n e.& finequo perareleprouincieperdute,0fopra tuttotlfiatro opera iones n o ili* nequeunt expediri D eputet S ’polcro,0la TerraSantta,dartitoliImperia- igiturftatas h o ras,A certasfu isad io n ib u s,m cl i , Regij , 0 altri minori, transferre Í Imptrio liorcs maioribus,primas D e o , recitandis facris dali" inanitioneaivn'altra , confirmarelae- precibus,facrificio peragendo, cum fuis praccilettione degli lmperatori,0giudicaredieffi, 0 puisadm iniftris tra d a tio n i, deinde publicis A fitUeeontrouerfieihe fino fra i Prencipi Chrijli- priuatisauditionibus A reliquis negotij si, quae ani,chtnonriconofeonoaltrofuptriortyCompor- fcfe offerunt: quod fi h * c horarum ailignatio rele difcordie, far deponer í armi, darforma di nonnúquam im pedita fuerit vel interrupta, vcl gouerno,erigereúniuerptd fauorirsglifiudlfa- ab inutientibms am icis, vel alia quapiam occacri,"etuttelebuone arti, jojleatareipoutri.go- fion e , fupplcatproviribus non finefuo inco m uernaredlorojlatoteporale,formandolefortej^ -modo rebus agendis, A ad cundcm tenorem rcze,0 prefedii,ricuperare i occupate, í alienato, ucrtatur. ■eideuoluto, conferuare lapace, 0 mantenere la N ego tia difcrim inare, A ad ftat Jtum tem pus giufiitia dd'prejfíone de i fcelerati 0 deifacino- reducere, n o n ad eo fa cilce ft r etenim Pontifirep ,0 aliaficurejza de buoni. Nonmancaalli cialis au d o ritas, q u * omnia poteft, A fu p fro Pontefici de inoftrittm pi,0 alli loro Miniftri Í mnes cxtcnditur,incircum fcriptacft,Aperconcccafioned’ affaticarjipocomemo.cheintutteU feqncnsadiones eius, qui tátam rerum molem fopradette cure, 0 di diuentare henimeriti d:lla .adminiftrat,indcfini tas cffe oportet. República Chriftiana, 0gloriofi : imperoche il Quafdam pr*cipuas ad io nes recitabo ex vi- AHiomt PiTurco occupator recente de Rhodi, d‘ Vnghei ia, tis fumm orumPontificum cxc *rptas, quarrerú 0dtC ipro 0che alrefio mina:cia,0e de nofiri futuratum tanquam fpcculum exhibebunt: h * cipua Udtpredatottinfefttffimo.deueeccttarlie,¡ladtf- autcm funt: Annuntiare veibum Dei in tcrgenfefa,atlarefifienza , 0 aUarecuperationt', 0 Í tiles nationis fidem propagare , h*rcfcs expuhertfte, fiminatiper lt Regni, 0 per le natiora gnare,abufus rem ou're,decrcta,Icgcrquc,A c5prineipalidella Chrifiiamtaric.rcano effugna- Ititutioncs fancire, fuper ipfis difpcnlarc, ccletiont,0defiruttione, 0 1 efrequtntic9>,tromr- brarc, A confirmare concilia generalia, A parf i t ,0 Zz tk u la - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca '0 2 I n ¡ i r í t l7 ¡l 6 t , ( f i difcorditdtPrencipi dimandanoreconciÜ a tio n tffig iu fto a rb itrio , f i í’ Oriente, f i l ‘ Occidente infierne, gia aperto per U nauigatione del Colombo at (ommer tio nofiro , (fi al Trofeo delU Crote,chiamano la Colomba CeUfie, (fiL' inuitano aílapropagztione della Fede, fi/ eb en e quefit irrrprefe fono gtanii,nodim tnochirifguarda neU ea í'refim ilig ia fa tte,(fi condocte a buan I,- f i inuitto,(fiche cóp: fin e,ft ha animo tccelfo, dentiatfiopp ortu n ita ^ffil'a u ttorita , ( f i U poU fia datale da D i o , douraancora a f e riputarh fe nonfa.ili,alm eno non impoJfíbili,confideri íhe il bene fupera t ím a le , (fi che la ‘tsr a pot tila da ttrrore alia contum acia, (fi chelafedeeardita, fi fo r t e , fi^ttncelatim idaptrfidia'.cosi h fa lu britadeWaria allafíneefitngue la corruttioncu. L a <¿olonta humana in vniuerfale tende al bene, f f i in quelle che fono efiimatepiit aliene fitro u a migliore djpofit tone,(fi ffe fo la prima Jperanza dtüa fatuu[cofa incredtbib) fie hauuta dalli ncm iti. l membri principali del Chriflianefm o,hdno dtriuat tone dal cape fuo,che cía Sede Apofto lica ,(fi ijfa le d a tl<«igore,(fi il moto,per L’ autto rita datale da D io , th» conJfecial gratia ( fifa n ó n la regge, f i la tonfirua. Q u efta a lta monte, che comprende lo fia to di tutto il carpo dtlla Rtpubl Chriftiana ,prr quel lo the epiu rithiefio, fecondo tl bifigno de' tempi pr$fenti,(fi deüa opportunita che le fe ne offerifce, e degna dicoltro,chtfono Aíinifiri principali del Pentcfice Rom.cominic ando dal buon gouerno Ai R o m a , f i dal¡U0 Dominio tempor ale ad atquiflarfiefiim atione apprejfe i Prentipi Chrtftit fondam cntogia/iliciffim am ent» gettato da.noftro Signorij. I h ‘vniuerfale tu tti negeiff concern ono, o la giuftitia com mutatiua (fi contentiofa, cht rtf i dendo in ttibunale fi a dutpa rtia diutrfe deter mina,fecondo U leggi il g iu fie , ouero la difiribu ■ tiu a ,la qualt e qutlia, t ‘ hauendo printipato, cue roprelatura,. d 'fie Magiftrt . _ n.fa ffi _ tompartei . Uldignita,gUvfficii, fibentficijfuoUaprima e -ogplata dalle leggifiritu: lafconda daUaprudhnz») f i d a li arbitrio, fife b e n pare, (fi e chiam ata giurfdittione^vrlontar ptr legge la ragione,l’ honcfto, f i beneficio publi co.Grauiffimobpernicioftjfimo errore e i l credas, e h t il Prencipe poffa dare i gradi,le dignita, f i le ammtniftrationt publiche fecondo la fu a v o h n ta . H kancota quefla Itfu e leggi, f i m oltoptufim rt della prima: imperoche effendo d'f c r i t i e lc j c o n d ittio n ile q u a li hanno a’ hauere qu elli, th e hanno a ottenerU, nonpiu . „giufiam tntedarU a qtfíüi,che non le hanno, fino dall’ arte medica propoftelenotcjfiifigni dti buoni meditamen« Ícome chi difrrezfAdicteggerU tali,, (fi i» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ticularia , flabilicedodlrinam , & difcipiinanc Chriftianam,feGra»eruinationeshabere, ordinare,& inft tuere Prxlacos,& Paftores,& Re(aores EccJeíiaram particulares, & ordi nes regulxrcs.cotutnq; miniñcrium Eeclefiafticum , ítem eos deponcre,fim erean tur, & priuate, Scfupprim erc,ad.ficare,er'gcrc,& dotarcEcclefias,m oBafte[ia,cim itcria,& «o'pitalia; fupcllcdlile,pi . ¿lu iis , marmoribus loca facra exornare , antiquam ftaurare,decim astmponcre fo lu e re,& li gare,acHcclefix thefauros dirpenfarc, C hiiftianum populum ab armis infidelium defendere, opprcíToslib era 'c , amiffas prouinc asrecuperarc, ante omnia C hrifli Dom ini noftri fcpulchrum., & Terram fanda r:dim ere,titulos Im peratoribus, & Regibus ,c x te tliq u e minoribus donare, ab altera in alteram nationem imperia transferre Imperatorum eledion em confirma re,ipfos, & controucrfia 5 Íntcr.Chiiñianos,qtti alios iuperiores nonrecogn ofcunt , Principes iudicare,difcordias com ponere,arm a, vc depo naat,iuberc gubernationis formam impertire, vniuerfitatcserigere,ftudia iacra, bonaiquearaique tesfouerc,paupcresiuftentare,ftatum tempora lem gubernare,arces & pr?fidia difponendoioccu pata, aliena , deuolota bona vindicarejiuftitiam fceleftornm & facinorofum hom inum dipreifioni , & proborum fecuritati conferuare. N ondceftP ontificibu s noftrotum temporum , eorumq; adminiftrisin omn bus fere ijs rcbus, quas dixim us,inuigilandi,& de república Chriftianabenem ercndi, gloriam fui nominis propagandi com m oditas, & o cca fio ; dum Turea, recens R h od i,H un garix, Cypri occupator, qui reliquis proutncijs minatur, noftraquc littora in ft ftiifim cdeprxdatur,eos ad fua defendenda, recuperanda, hoftiquercfiftcndum excitarcdebet: hxrefes vero inter na tion es, & regna C h ri ftiana difiem inarx expugnationem polcunt,acque dcftru d onem : fircquentcs autcm Principum difcordix, & c5 tro u crfix conciliationem , iuftum queaibitrium efflagitanti & O rien s, & O ccidens nuper noftro com m ercio , & Crucie trop hxo apertus C olu m bi naiiigatio n c, inuocac vtcrque coeleftcm Colum bam , ipTamquc inuitant ad Fidei propagationem . Et quan quam hxc medicamenta ardua funt , n ihilo minus quiftjuis adfim ilia, q u x iam hucufquc pcrfcd a fu n t, animum aducrtcrit, fim od o cx celfo , & in u id o animo p rxditu s, & opportu ne, ac prudenter audoritate , & diuinitus fibi tradita potcftate vfus fu e rit, in eam fpcm deucn iet, vt eadem g efta, nifi facilia fa d u , laltein non im poflibilia com pcr urus fit: confideret; malum á bono vroci,& veram potcftateracontu m acis terrorem iu c u ttrc ; fidem audentem* ^ fottxnx; ik Á m AdCardmálemAíftttakuml Hd a lí infirmo efiiti chenon f e n t a l i, non /a n a , a n z i vcíidexCosiil Premipe che d d g ív ffic ij, 0 li btntfiiij d perfone indegne, non rtgge, ma dtftrugge ilfitepopetó. llP te n iip e ih t ejupetioezi aUt L eg g t.fi chi efo deut e p r t lagiuftitta vtua, Mlle¿oltt farert.ijftonecentro alia ¿oUntddella legge ferin a dallapenna,ouero d S } ( a , ( f dapriuilegio.non deue effiert violata la legge fe non con fo m m a equ ita,cht pet le ctrconjianle del dilitto, bper ¡a qualitd deüa p e r f na fia f iit tofio mode ratione,che violatione,0 iheappan c« ajfaipiu ^ tile a l bmpublico lag ratta ,ch eíejjeiu tio n z ) deU apenafeladijfenf>,cheL’offitruant a. Priuilegio "e tl concedere adalcuno,ehepoffia fa re ,e c e feguir quello ihe prima ptr lo ftato della fu a perfonanÓle cauentua lómunti ddo legiurifdationi ouerofottrahedo dallagiurifditttone. Liprmtlegii per tlpiit cflenuano í aut toritd delle leggi, (fi quafi (onfodono il lecito, c o n í iUecito f acido p a rere con i tfrequen ta loro,che le cofe non fiano leciti,oue!OtUccitedt loronatm a.m a per í a r b i trio altrui.Bf ogna aduncp¡ Parcamente con ederIt.& folam entepír la u f grauiJSimt, 0 euidentijftme Cenfidera ancorail fu p e'tore í ¿ J ' t t d f i tl feruitio,the apportano i Ad gtftrati, rimoue i fup'rjlui.augumeat t í auttoií,d,'o lafcem a rte glt anticht,modera il numero , crea di nuoui, 0 nuoueleggiJecendo ih eil bt¡ogno,b il beapubli'o rtchiede,m atnognicofal’ ianouatione e pericoh ¡a,0fen zag ran d > fftm acau fa non deue fa rji, perciochef i per de qu rllaau ttcrttd,0M acjtd,che viene d a lí antichird. Nella concejftonedeüe d ifferf majfm ám en te Matrimoniali, con t Frene pinecejfarteper le loro fequenti affnitd f ip e r riSpetto d-lla _ p, 0 della/uciejtonedeistatt, 0 arca laerettione dinoueChitfe,fivniuirfita,fintlprouederzj dt’ bentfiiii, f i de gradile perjone da loro nomimtefipubejf r largo in gratificarli, tra nella to lejjione delli doiimtfo d’ altre tali contrdutioni, tódelíaltenattonidibeni,egiurtfditttonetem prrale deüeChiefe,e dtU'vniont dt Menafteri alíordiniAíi.itari.hormate neceffarioí .Jfereriferuato, 0 Honjartbbe dijutileil rtionofcerenel ccrjodedueialiriPoHtiJicatiproJJtm-antecedentilepetitienicirtacíhdti Ptencipi, fiU'Onceffionifaite, f i¿ t il i t a , ouerfoferuiito publiihe, che/eneripirtato, il qual forfe nonfitrcuard tale,qualr/upropoflo,pernoejjerforpquefittali ieni ordinal i dqueSi'armt, f i d quellt vft,n et qualtí’ impieganp, 0 íhectófifd ccnmchograuez^adelleChie/e f i del Clero,0 con molla dirr.tnuttonedeh'auttctitdfidtU 'tmmunuájua, Jtntendomdtograuelapotefidfilamanodet Laictejfatori. LtconctJponifoHoJlattgrandi, f i i PriHiipi nelli Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca yéft fo rtcm q u cic viariccm cíT cnm idxperfidixrita acris falubritas tándem corruptionem folet extin g ú e te : humana voluntas in vniucrfum bonum appctir, & in ijs animis, qui alieniores putantur , fxpe m chor deprehenditur dilpofitio» N eq u c aro ptim afalutisfpcs (roirum d id u)ah inimicis recepta cft. Prxcipua C hr fti .ni gene ris m e i bra a capitc fuo dcriuantur, quod eft ScJcs A í oftolica Ipfa illis vigoicm m otum q, fuppedirat.ob au d oritatcm , quam a D co o b ti net, qu: fp ciali au ra, atque fauorc ipfam rc.gic, atque conferuat. H x c alta m ens, q u x ftatum totius corporis C hriftian xrcip .com prchcnd it,prout pi?fcntiú tcmporQ n e c cífitu d o ,& opportunitas , q u x o ffcrtur,cxigit,adprim cdigna cft ijs,qu i Pontifici R om anom iniftcr a , & obfcquia fu ap raftan t, prxfcrtim in vrbis,eiufquc tem poralis dom inij g ubcrnationc,quxrendo fibi f m a m .& x ftim ationcm apud C h tiñ ia n osP rin cip es, quod fu n da lencu m iam feliciílim c á Sandiífim o D. N . iad u m cft. Vniucrfim cu n d a negotia vel concernunt Duplex iuiuftitiam com m uratiuam , & c 6 tentio'am , optxx fiitia,ad quM. in tribunali refideodo inter d uos, íecundum le (uSlanegotia g s iu sd ictt,vel d ifttibu tiu am .qu ?principatu, referuntur.', vel prelatura fungei><,difpéfat & im partit m agiftratus,dignitates,officia, & be eficia: prima legibus fciiptis ordinatur; a le ra pnidctia,& arbitrio; & quanquam volu n tariaiiu ifd id io vi detur, diciturquc . tamen vice Icgisrationcn» h a b c t, «choneñatcm , bonum quc publicum . Grauiffimus cft , & pernicioíiffimus error , íí q n iscredat, Principem a rb jratu fu o diítribucre poíTe gradus , dignitates , & publicas adminiftracioncs. H abet quoquc voluntas eius ¿traq,fuu fuas leg cs, habctquc valde tutiores, quam p r i - conma iu ftitixpars:ctenim cum dc tes coru m , q i twetur quoad honores extoIJidcbcnt, dcfcriptx fin t, non modo, poteft iuftc eos, qui huiufmodi dotibus carent, ptxferre. Proponuntur ab artcm cdica bonorum medicaminum fig n a , n o tx q u e , & qu em admodum qui medicorum prarccptisncgledis. diuetfa phaimaca xgro tis praecipit, non fanat eos,fcd occidit; itaPrinccps, qu im u n iaa ch cncficia ind¡gn¡sdiftiibuit,nonregit,rcddeftruit populum fuum. Princeps, qui folutus cft legibus,& ' iuaiuft ji a ipfe cft, interdum Icgem fcripta., benigniusinte.prctandom odiffca'ur, vcl priu legium con ced it: Icx violanda non cft,nifi fumma «quítate fuadentc, & nifi propter delíd i circumftantias . vcl pcrfonac qual tatem fit potius mcdcratio, quam v iolatio, appareatquc b o n o p u b lic o lc n g e vtili. r g atia pnuilegium , quam poenxexecutio, & iurií relaxatio, quam obfcruautia. Priuilegium cft largiri alicui , * Zz i vt poffit li- f Infoufiio nellinueui Penteficatitreuane facilitaadetten(rtdellegratie,0 ladiminutionefatta, quafi richiede,cl}efifiameHprofufio, ilche confieruari ■' U Chiefe,0íauttotita,0l'efUm atitntdiquefia Santta Sede. E ben per ii re(l$ dtUeoccenenat,0 dt‘ negotii confiderarc la natura di quefia Corte,qftelk de i Prencipi,0 queBa delli loro O ■ ratori,circa alcune communi qualita. ...______________ La Corte.............. Romanaeún Conuento di tuttele nationeChriliane.Patria commune,nella quale-oga'úno hiparte,haadito,pubJperare, 0 afpirareacuttt le digniti,chein efa f i hanne fino al Penteficato: í auttorita de’ Prencipié di momento,per cento deiqualthainfievolonta,afetti, 0 inclinationi diuerfi,0 per quefia communeparticipationtyhaformadi República,maha dlRegio perla fiuprema, 0 afiolutaauítoriia delPapa.Pubinej}alaúiriu,laNobilta,tldenaroyi Prenctpi, 0 altrimezi: lapatientiafiopra tuttoéfcflenuta dallejperanJe,úincolo chela fa la conferua 0 leJperanzefior.otenaci,perche dtlufe úna úoltanon mancanodi tinouarficon ¡eJ e fe fiue mutationi, 0 c o n laúaria inclinationedfColoro,cheinefapreuagliono.Seguitaal quantolafirtuna,0 poca altra perfeueranzaci rtmaneepienadtgiudicio, 0 difapere, 0 ilfdperefuperailpotere: ericca divjpctf, dibenefitij, di ctnfi,di negotiatione, 0 ha grande (fendore; la fuaconjiruationebcara a. tu tti, etiam a gli tUerni non contaminati dt herefia. Abhonfice lagutrrainfie, 0 verfiofie,altrouenonlietanto noiofia: amale mutationi, alit qualie fottopefla lapotentia,0 Íauttoritdúaria intu tti,0 non tfiabih:ltfatiioni nonfiannofalde.prefiof i f anno,0prefiofidifbluano, 0 come engolfo, nel qualefoffianodiuer/iúsntt.fimi ' ' ,fimuta nauigattone, 0 crfo,pochi veri amici, cortefie,largantUepremefe, 0 pt onta ad aiutare ,ma ancora al tenere indietro,0 al dtfiruggereprudente.eaccorta neli’ in(inuarfe,bificgna i»cfa temrcontod’ ogn úno, perle dette mutationi, 0 p e n h t moltifieruitori /en* tenuti da i loro Signori in autteritd, (fia mati come congionti difangue,muta in qualche parte alcuni cofiumi,modi di procedere, fecondo ladiutrfa qualitd dei Prencipe, mdneHamaggterparte efempre la medefima :e aliafineftudiofa , 0 euriofia d’ intendere, 0 difapere queUo che fif» ,0 quelle cht occorrt¿tu tto il mondo,efiag». ^ „ tein antiueiereUcoJefuture,ntlpenfiero,0 nelhi eonfideratione deUequaliJid fempre coniifuoi; vt po íT itcaficere.& obtlnore.qu*prius fu? petíonX jatquc fo rtun * non con ueniebát, vel cum eo com municando iu rifd id io o sm , vcl ipíutn ab iu rifd id ionefu btiahend o. Priuilcgia vtplurimum legum audoritatem PriuUegi* cxtcHuant, A fercconfun du ntlicitu m cum illi- lurnennuL c to: vidcturq; probari per corum frequentiam, tiplisande ' res non efle cx fui natura, fed alieno arbitrio iuflas.veliniuftas. Su ntig tur parce concedenda. Aprop tcrcauffastantu m grau íTimas, euidentillím afque. Confiderat quoque Princeps vtilitatem , & bonum publicum , quod magiftratus afteruntj & proinde fuperfluosrem ouct, auge« a u d o .ita te m , vel m inuit, antiquorum numerum m oderatur, nouos crear, leges promulgat nouas, pro u tn ccelfitud o , A publicum bonum flagitat:verum in omni re m u tatio,&ranouatio penculofa cft,ncqucfínc fumma ratione inuehi debet, neam ittatu rau d orita s,& m a ieftasilla, quam antiquitas parit. Inconcedend s difpen- Mutatio jjJ fationib.pr*fertim m atrim onialibus,qu?Prin- riculofa cipibusptopter frequentes ipforum affinitates, qualibet. & propter pacem firm andam , &ftatuumfHCcellioncm neceflari* fu n t, item pertinentibus aderedion cm nouarum E cclcfiarum ,& vniuet. fitam m ,& inconferend isfaeetd otijs,& gradib. in c o s , q u o sip f* E cclefi* nom inaucrint, libcralitas ra!' exerceri poteft: " " verum 'in conccffionc /i:--- dc. jcim arum,fimiliumve con tribu tionu m , itcm rn alienatione bo n orum .A tem poralisiuriididionisE cclefiarum ,necnotjinvnionem onaftcrio- . rum ad ordines militares, iá ncccflccft, párciorem ,aerigidiorcm cfle: n cqu einu tilcforet,poftulata Principum ad hanc materiam fpcdanria GntU flupcrduos nuper tranfados Pontificatus cxami- rimetxter‘ nare, Aconcefliones permiflas,atque vtilitatem indfc fccucamconfidcrarc , q u * fottafleea nosi inucnietur,cuiufm.edi propofita fu it, quia bona h * c forte non bene applicantur ijs arm is, vfu iq u e, quo concefla fuere: quod quidcm mub* tÍE ccIefiaru m , A cleri grauam inecom ittitur, m u ltaq jau d oritatis, A im munitatis fu * d m inutione,dum laici nimis afpcris modis exigunr, atque dilapidant, M a g n * quidcm hadenus fuerunt fa d * conccffiones Principcfquc , incuntc Ponti ficatu , facilem inucniunt aditum ad obtinendas gratias : A bonorum fa d a diminutio quafi p o ftu la t, vt minus pofthac profimdantu r , q u * res Ecclcfias , A audoritatcm , at^ueexiftimationcm huius fa n d * Sediscoafcrl Prencipepereferpofti in alto hogofonodi a- uabit. nimoeleuato, cupidi dt accrefcere iiloro Domi Expedit, vt propter negotiorum opportuninio,defidtrofi di gloria , 0 difama, impatienti,. tatcs,huius au l* naturam,itera Principum, eoaht a!trifegliagguali,ócmhi difuperlarli;ama- rumqi O ratorum mores in vniuerfum confide- . noc£tffirettmuti, 0 riueriti, nonfiftrifron ori- rcmus. A u la Rom ana cft om nium nationum -------------------- Ciinftia* prenfio* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ¡ ' A w A d Cardimlem M m u lt u w * . pm ftom ,qutftht, f i ilparUr Ubero,nen ammet tono inyLa coipa aneor the la commettono; hanno molteprtteufioM no» ftmpre htnfondate,ff ejfo vane, t emono le infidi ■, (fi U deilinatione, outrodtrninusionedtUal.rograndeva, (fi potentia,fonofra ¡efifffipknidtfoffitiom.offeruanoqualunque augumento di forze, (fidi honori,eht ‘tedono negli altri, mafftmi vicini, fono inuidi deUa gf.oria altrui, s ’ offeniono di qualurtqueconceffionefatta ad alt ri bfiadipriuilcgio, 0 di titolo honorato ,b diaiuio ,o d fauere,(fi pet la loro emular tone f l n. uouone d do mandare l'ifltffe cofe, bfimtli: s’ ojfendono delle negatiue, f i ancora d Ut dilattoni (fi delltdffiioltachegli ‘vengono imetpofit: l’ amore f i U confidentia erara , f i pochifon quelli,chepoffoKoappreffo lero.figuitano neipartitii ‘vtile:/o no confiretti in molte cot dfimulare, (fi d drfftmulare: fanno molta appat ezza f i larga dimofiratione de obedtenz*, f i dioffequio ‘verfb queila S.Sede,ficoileganopiril benpreprio, (fifi manta, fi slegano. Le aduerfit a aliene, nonfempre gli dtfpiaciom fpeffo lepiglianoper oceafione d‘ acquifiare a fe , f i dt crefcert deUe rouine altrui: nonfeguita • no le fperanze remote, neleduhiofe, ntledifptndtofe (fi difficili'.non rimottono^volentieri, nefacilmenteficommettono all‘ arbitrio ffi al tn: ‘oederfiloro, (fi il ritreuarfi infierne non par • torifct amore,ma tai ‘volta ziá{anie, (fi drfprezHjo. Amano in tutte le cofe Ttccefjo, (fi ode no ‘volentieri quelh,the magnificano le eofe loro. A mano cani’ auttoritalorofar creare Cardinali, «chefiano rijpettatigli adherenti hro,r!ír difar beneficij grandi Amano doni,maffimamentt di cofe rare, f i diflngolar etccllenfa, ouero vtUi aüa tmfcruatienedella vita.Hanno qualunque tofa per licita, the conterna laficurcáffa dei do minare. Gli Ambafciatorifimandano perii piitperfine actorte,fagaci, curiofi, artifu iofe nel infinuarfi, blandi nel dire, ¿ f dolcineltonuerfare, prudente d prendere partite all' improuifo:intrepidi doue bifogna replica' e,(fi refftere, indefffi ntllofcriutrc, cercano difapere Vamore,gli odq, Hfauore, f i il dufauore,lt adherentie, (fi lejet te contrarié.), la gratia , leforze, f i i dtfegni dtl Prencipe f i di tutta la Corte: ogni cofa offerua no daUepiteóle aperture^ diparole, b de’ fatti, ‘vanno con la ceniettura odorando tofe di mo mento : tengono conto di thi gli da auuifi, f i U procurano per qualunque ‘via :fiudiano di far grato,(fi digrande efiimatione il proprio Preniipe altroue : hanno quefiofolo {¡no dd fuoferuitio: in quefia Corte conuerfano ptit familiatmtnis,chenclL’iiiirt,(fi hannotd ‘¿.Uatcome in Republi-- , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 3^5' C htiftiaoarum patria c o m m im is,in q u *y n u f- , < , quifque partcm . & aditum haber, vnu fq u ifq u e/ & Iperarc om acs dignitates, & adipfas afpirare; poteft,ad Pont ficatum vfque. H ic ! rir cipum authoritas non mediocris cft m o m e n ti. id eo quc voluntatum , affeduum , propcnfionum roua cft diuerficas, & o b hanc to a munem participationem , quandam Reipubl. form am , re giam tamen poteftatem magisprat fefert p r o pter fupremam , 8¿ abfolutam Pontificis *utbq* ritatcm . H ic viitus nobilitas pecunia princi p e s ,a l a media plurimum valent.- paticm iam ptim isfperuPentatur: quo vinculo aula con flat, & confcruatur: fpcs enim tcnacesfunt, & femcldclufa: iterum atquciterum enouantur,. crebris rerum m utationibus , & varia prxpotcntium procliuitatc. Ipfa aula fortunam fequitur , neque in a'io more jconaliquatcnus flans ( ile videtur: plena cft iudicio & fapicntia; fapientia autcm opes exfuperat: diues eft offici is.beneficiis, cenfibus, negotiationibus, & ma gno fplcndore fc ffilg c t: ipfius confcruatio omnibus chara eft.etiam externis,qui h?refi non contam inantur; abominar bcllum fiue paticndum,fiuc inferendum :alibi fi geratur,non i deo molcftum e ft: mutationes diligit, quib. poten tia ftibigitur,& audboritas in om nibus variatur, Iicqucftabilisperm anet: f dio n es nutant, cito d4 ÍToluuntur,& tanquam in naari in quo d ucrfi venti dcprxlicBttir, nauigationis curfus m u tatur : pauci ibi veri a m ic i; officiofa cft,in pro m ittendo larg a,a d opem ferendam prompta quidem , fed ctiam ad repugnandum , & a d d c firucndum prudens , adfeinfinuandum proui* d a .N e m o illic ,p r o p tc r d d as m utation es, & quia pleriq; aulicoarara á dominis fuis diliguntur,& inand oritareh abentu r,fp crn cd u s: Mutatau la aliqua cx parte mores modofqne tra* dandi,prouc Princeps mutatur,led maiori p zttc eadem fcmpcr cl!l::dcniqucftudiora c ft,& c u riosa rerum nouarum toto orbe contingenti um , fagax inprofpicicndis fu tu ris, in quibus cogitandis & confiderandis fuo femper iudicio fuipenfacft. Principes,quia exccifo loco fitifunt,anim o« Principum gerunt elatos, cupiunt im pcrij fines prolatare, ingenia,qtt»c auidi funt g lori* fe m xq u e, impaticn tes,v t alij feip fisxqu iparcnt.vclfup craicco ntend an t:a- effe. m anttim eri, & in h o n o re h a b cti:ad m o n itio -ncs, querelas, & loqucndiIibertatem agre fe runt: omncm á fc culpam reiiciunt , quamuis eam com m ittant: ad multa adfpirintjfaepc fruftta ,& finc fundam ento; infidias cxpaucicunt, & fu x magnirudinis potentixquc declinatio nem aut dim inutione veretur: fuipicaccs fuot: ■ obfcruant virium &honorum qoalccun qu ein— Z z 3; cr#;;- Inftru H 'to Kepubli cemm mt, qualche , .proprie . ,fine-.amano I' ejfereripwati, 0 fideli ai loro Signe................... re , & gratial Prencipe, apprtjjb al qualerefiedono Ft 'ouo p ‘» Oratori tn ¿na Cortzj, hanno fia fie Itmtd'fimt emulationi 0 ojferuatiom, le quali hartno i loro Prencipi-.m quefia Corte mirano , 0 praparano leforze loro affu turo. N e i trattare adunque conli 'opradetti, 0 ptr crcmctum in alii,pr*fcrtlm vicinis:a lie n * g io . rixinnidcnt : ex qualibet conccífiont fiuc pnu ilc g ij, fiue honcftioris tituli, (meauxilij & fauoris p rsñ iti ofFcndunturam or & confidentia rara cft,& pauci funt ij, qui apud ipfos au d oritatepollcnt: in confiliis vtilio raprvfcru n t; ia plerifquc rebus fimulare ac diflimulatc coguntuf. obni^p, atque cop ofe profitentur fe obe dientes huic fa n d x S e d i: facilcfui boni caufa ■conto loro h a lbtn fig li occhi allí fopradette pro fosdu' incunt,quo ccíTantc in diucrfum abcunt. Aiienar aduei fitutcs non femper iis m o left* ac priet d , 0 a quellt di piit che ciafcuna perfona hd c id u nt, (xpc occafioncm indc capiunt fui am fu t frinatam ente, b dtlla natione, outro deüe plificandi , & alienis ruinis c rclccn d i: fpes reiUfiejfionetoHginefi ífiintoprimittuo de'cofiai m o a s , aut dubias, autdifpendiofas, «¿diffici flíq u a lifo n o altrigraui,ficircbffetti: a'trtfem les non fequuntur: haudlibenter fua , aut fe ap '.icL fi liberi, ( fi altri ca u tifiin fid to fi,a lcu n i fo fia n ii'0 fia bili.a ltri mobtli, f i ¿ a r i j , alcuni licno com m ittunt arb itrio : m u tu * vifitatioconfide n n f ift c u r t ,a lt r t fofpettofi, f i ombrofi, n e s, arque al'o q u ii nullum amorem inter eos, le qualt proprietd dannoftgno nelportamento^ fed aliquan fo z zaniam «c contem ptum panei moto, 0 nell' apparenda, fin o dimoito riunt: in orna buscxccflum d iligunt, illofqHc, momento. Si penetra eon quefta bfftruattone qui corum res am plificant, m ultifaciunt: amn e lí animo altrui f i perche "e¿ttlifim o ilpreme b iu n t, vt fedeprccantibus, C ard'nalcs creenMicare a u a n ti,ch tfi conduca a lí vdire quello che tu r, fibique adhxrcntcs magni sftirn ciitu r.a fia per efferli detto,0 con c h tm a m tr a ,0 tníidm sutque ingentia con fe: rc beneficia : araant tta -.percibe btnetnfiftere con ognifagacttdper dona, prafercim reium fingularis excellentiae hauere determinado auanti al Congreffo, come Sc raritatis, «¿ad vitam confcruandam vtrliuní: rtfiondert, fic o m e reggerfi, 0 e ben fare la det quodcunque dominationis fecur ja t i confert, ta offtruationt con ogni d i’igenza. pro licito habent. Di fe deuefare hauer buona eJftfiimatione,fi O ratores vtpluiim um viri m ittuntur prouifpargere odete dt hauer buon* mente,defiderofa di. fagaces,curiofi , in fe infinuandis c a llid i, in del ben publico , bene affecta verfo i buoni, indi- dicendo blandi, in conferuando iu cu nd i, ad nata ai gratificare , di efftre confiante nelle cofe confilia cx tempore capienda piu kntes : vbi ehtte.fi offeruarttijfimo dell tparola, tmace dd rcp’icandum Sc rcfpondcn ium cft,intrcp d i: in Jecrtto,che viene co>tfi.lato,accur.Uo,ricordeuo- fciibcndo indefcffi : rim antur«¿ inu>ftigant a- Oratorum lt,amtco diptr,onevirtuo¿,diligente, indefijfo, mores, odia, gratiam , Vires, fauorcs, raalcuo- qualia itigeche p e il vero , giuflo, fihonefio fia facilc, f i Icntias, amicitias , fc d -s contrarias, principis nia,(fimeres. jfftrabilt, 0 abhorrifea le innouationi , tht au lx totius c o n filia: ex minimis verborum aut penda in conferuare ig ra ii, f i li fiati deüeper- fadorum anfis omnia indagant: Sc con ied u ris jone, cht nonfeguiti í intereffe, 0 efiluda ogni res multi momenti odorantur, St examinant: affetto, ogni dtfegno particolare, mdependente, m ultifaciunt cos,qui res nouas deferunt, vcl eaeguale. rum n o titiim aliunde con qu iru nt: ftudcnt. vt N tl concedere qualunqur cofafar ¿edm-e. che Principem fuum .¡ratum, «¿verendum vbique csnofce í ¡mpo-tanda dieffa, 0 ¿farfacilita, b efficiant:folam cius vtilitatem fpeófant: In hac ¿rauita,fecondo il lor pefo,negar con caufafoper. aula f m iliiriu s, quam in caeceris conucrfanth t taeofafiainiqua.b dt mala confequenl* , o- tur,«cio eapcrfxpe,tanquam in com m uni Rcuero mutile d cht la dimanda,b negata ad altri publi. a nonnihil Ip rant; amant viros pruden maggiori, outro tguah ,precidere affilutamente t e s , dominif-]ue fuis fid les , 8: p rin cip i, apud U petitioni ingÍHfle,fileuart í ardire di fatle-.t'o. qucm refident, grati cxifiim ari. Plurcs funt n uunt effer parco nei daré intentione di fa<-e,par • vna a da oratores, «c cafdci;-. inuiccm gerunt x ch’ffimonelprometterlo , ijuggafil' ohhgarfi, tl m u lationes, «c obfcruationcs, quas fu: Pnncicoartar fia tempo brent, 0 d-terminato, main p-s in hac autem aula futura magis prou dent, quefio Idamente nelle ofi ardae f i diffi tlt,per o m ncf-jueiagenij fui vires illuc conferunt. che tlfarle nelí altre genera efinione dt duro, oIgitur in .ruftandis .cbuv aut cum iis , aut uero di irrefol tto. Bijogna tolerare diuerft tm corum gratia , nun ju.im non animaduett n- Eifwhxw portunitd, f i ilconuerfart cen nature diuerft tur h u iu f odi propd etates, tx q u c pra-tetea, mores quofenzaoffitnftont fino» iiccelalaude:chifoffi-ne cuas qaifq e habet , riuacim , vcl ab o igine modonofiMF ti larico diperje,tapubl:ca,nonpub,ae d,uedar- p a t n s , g c n tiiq u e , v e la corporis ccmp-ra-*^'fia d mento, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca e^dCardifulem Montaltum] fiadúnfile:ogniquhtla,équa’unque leggiera wp'Mattontüfiifuradtmementi. -.ébenefuggirLe,outro quando finomcejfarietnvntettipo medefimoproporle./aldarle,pe>donarle, 0 pcrle ftlem.o. Neimahefiremi,0 infianabilijiúiene alUprecifionedeimembriputrefatti. Sequefia fanta Sede hd frequenti caufe dt commouerfi, hd amorafaciliffihonefie vte dt placarf i , C hi nelprincipio dtonfufiontdifuperhi, 0 de i contumaci fa qualche fiuero rifintimento, rende facile nel refto ilfiuogouemo.lndottoil timore.fi puoúfare la manfuetudine. ll mantenere la grauitd, 0 l a dignitd,maffimamenteconifiuddniépiu úttlechtí áffettareí opinione di effer dolce 0 afabile. La conuerfiationefrequente, quafidomifli cademolti, 0 fopra tutto diperfione puUiche, 0 euriofe, épericolofa, dd diore adito di ojftrm re, difaperelecofe fegrete.b danon effre d non concorda f a p u u ,0 latroppafamtliaritdni ' ton laretentione della Maeftd, la qualz) verfo loroédebíta Cenlimedejimi latroppa domeftichezjade i nofti i familiari non éfempre d propofito, fie no é caufa qualcheferuitio ,maé maggiore il pericolo. Spuello cheoceorretrattarecon Cardinali, 0 altri Grandi, dicalo 0trattilo perfie medefimo fimpre chepub, fie non pub ú fil'opera de’fuoi di ficura fededtambafiiate deueno effere^porta te , 0 referite pure, 0 fchiette,finzaaggionta, 0 eon iifteffeparole, b poce diuerfe, con lequali fono (late commeffi le caufe, 0 motiui del nego tio : dgli altrt bafia dirépreúfam ente Utifolutiene,fe bene deue confutare le ragtoni, chefi ditanno,ion qualche brewjfima ectetttione. L'údtre altri lungamente ci da tempo d penjarcj qutlche douemo nffondete, 0 gli f i ddfidufattione,compiacendofi ogniuno m lí iffitrt tntefo. ll notare dopo il Colloquio con tah, i capi delle cofe dette,0 paffaiefrd loro e vtihfftmo. intefi dalla Regina Catherina di Polonia, chelofaceua. In quefti , V a tti, 0 n e lí vficire ~j dal Prencipe^, r— r ojiante le caufe altercanti, deue fuggircu fa volto, 0 fi deue ritenertj la úiftafoltta,opponendoficon tal qualitd al giu ditio, tht_, je ne poteffefartj , chiparla con noi: 0 licurtofi cht ciojferuano mlvcnir fuera. » Chinan dafinealpen/dre, non daprinctpioal fare. I negotij lunghi, 0 che hanno trattofucceffiuo,btfogna eemprenderli viuamente nella me moria, 0 mirare colpenfttro itt effi, tomefopra diuerfe tele, cht flteffono. ll loro progreffo fi deue intercedere appreffo il Prencipe per tu tti, dando forFa a lí officio ‘ifitUeptuefficaci ragioni,cht fipwUauert Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ¡fir m eneo, & p rim *u o m o ru m in ftin d u : proptcr quos alijgraues funt, & circ u m fp c d i, alij icu c s, & im p c tu o fi, alij fimpliccs & l i c iiia li; vero cauti & in fid io fi; aliqui conftantes ftabilefq u e, »lij mobiles & v a rij: alij fidentes,& fcc u ri, alij lufpiciofi , & v m b ro fi: quae proprictatcs indicantur g eílib u s, m o tu A afpcau ,m ag niq u cm om cu ti habendae funt. H iíce obfcruationibus in al enos animos facilius pcnct atur, E t quoniam vtililTima res cft , antcquatn alloquium incipiatur , illa , quae in médium afferenda fu n t, A quibus m o d is , A qua prcce , praemedit.ri , ideo expediet om ni fagacitatc ante congrcfl'um , quid icfpondcndum fit, A quom odo agendum , deliberare: quar obfcruatio m agno ítudio inftituenda eflc videtur. Inprimis curandum e ft, vtfu i bona babea- Orator quai tur c xiílim o d' o r , 'bonam íi- Um '' ' a tio , A ' ípargatur ' ’ f i profite biineíTc mcntcm boni publici c u p i'a m , erga ri debet. bonos bene affcdam , ad gratificandum procliu cm : fc conflantem clfc in rebus, quasm cmorauimus , fidei obfctuiniiiTimum , arcani com m iffi tcnaccm ,accuratam ,m em orem , vir tute infignium virorum amicum , diligentem , rebus veris A honcOis facdem indi cfle, A exorabilem, ab innouationibus abhorrcntem : propcnfum cfle ad viiiufci iu fq aegra dus A ílatus conferuandos ; vt lium m inirae fequaccm , omnibus affedibus . Aptiuatae rci cogitationibus immunem , indcpcndcntem , aq ualem :in concludendo, oftcndcre rcicon ccfTa: momentum íibi pcrfpcdum , ccg n itu m que cíTc : A facilitatem , vc! grauitatcm in iis‘ rebus elargiend is, prout opus efle videtur, adhibere : negare, caufam negationis alfercn. d o , velquia res iniqua c ft, v clq uia in com m o dorum plena , vel quia petenti iíu tilis , v e l ' quia p o tio rifu s aut aqualibus olim denegara: iniuftas petitiones om nino pracid cre, A anfam earum tollere: parcum elle d occtin ad dcnda rcrum fp c , paiciíGmum in po llicitan do : fu giendacft obligatio; cum r c s r o a r ílítu r; breuc fit tcmpus, ac determ inatum , idquc in rebus tantum arduis ac difficillim is, quia fiidcm ' ftylus in czteris obfcructur, duri hom inis auc confibi inopis natura prafefert. Diucrfae im portunitates tolerada fu n t: cum diucrfis fiq u i’ dcm naturis im pune vcrfari, non minima laus c ft; qui' unq. publicam gerit pctfonam ,vni addiiftur cfleinquiciminima qu erim onia.A velle u iflin a im putatio non mediocrem fapc animorum fcilfuram paritrcxpn" d ite s fugere, aut. cum ncccíTaria videntur,. eodem eoi tem poieprop o n da,m ................................... itiganda,condonan da, A filcntioinnoU- I n ftr u S iio mafoprztuftthhdainttfctdenpetU Cirdina'li.típtT quelli fuotfamiliari ,che/lima idonei, .(fi daini di iffere portati auanti. Tengacontodi quei feruitori (hefono tnt imi figrati al Prenti cipe, (fi hahbiali.l' otchio adoffo,per ftcurez'^ aje, dei Prencipe (fifaaa ,fiftuiijinacqttijlarli _ ouero tn manten-rfeli. E ligga le migliori hon pertrattare coi Papa-.guard7ftaa!i‘ ifi'ajlidir.'o, comincidaile cofe.grate, (fifit:tli, (fi.appreffo efron galepittgraut, (fi the r cercano rifolutione prefla,(firipofla. Dicale breuemrntecon ordine, f i difltnticne, f i con alcune ragiont piu graui, fopra le quali f>nfon date. InflnuidpanitoAjeftpubprendere,bnepropongadiuerfi. perfacilitar. U ddtberattonedd Prncipe,penfando le confideratione, eht L'accopagnano, Je tl Prencipe { come aumenten quefla ■nofira humana emperftittone) o per effer mal perfuafi.optr altro motmo,,ncUnaaqualchy deliberationedannofa, omrotm uaneUe cofy dellagiuflitia rtphchi arditamente, ncUealtre foltemporegg,are. coni tnfinuarelc male confequenzedd decreto, 0 coniHterporue.felamateria lo comporta, laperfufficned' ‘on'altro, chc fiad'amorita,yoneffernpi.ficafefigum^^^^ chi rimouerlo da ejfa, o dtffertfca Í neu trmta georn,, fecondo U egge de Theodofio Imperatore fattaper recordo dt Santo Am ■ G it effempthannofor2fagrande,(firetengono fom em en te, m afeperfeuerarkne primo decreto H o g n a effequere . credendo c h ed core d d Prencepee nellemanedi Deo. f i per caufeegnote, (fi geudeteeanotocculte c r d m a .fid e erm^^^ D aU alteraeeonedelP apa,fidaU erepren/ione. lenchepungentes'a l t e e , ne fe turbe : fono ne ■ceffaree. f i l a ‘,,adieu,tarleeel,derar^^^^^^ Xemente Lenature rem -ete,fiU b.refonopeene d 'a m o re,(fid eg ratttu d m e. T enga conto deüe au uifi,deipareri .departiti,daqualunqueparte<vengcno: efferciti ilgiuditio neütconiettura deUecofefa tu r e,per la notitia deüe accidenti: Fuggal'obligarfi, f i ildareinfcrttto,ma a li incontro fisfo z i . chequ*rtto deue trattareper altri le fiadaíoiaifcritto : ilparUrjugge, rr.a lafcrittura timane, (fi f i ritorna ptu ‘oolte a ^''^leÑra'r'U :"dcr(i(b(iro7o¡tondfft coh.m aftha penfarla: d cft fprffo io non dijfe tose ,m *feha fcritto,mn pmb dire, in non fcrifft cose,nefif u fa il traf orfo dtlla benna ,comefi¡tufa il tra 'corfo della lingua: vil ntl dirc , (fi nel fctiuere la len gua prcpria,cuero la Latina. l’ efhrne e bene intenderle, ma cofa ferui e, f i inetta elparlar / o , labreuitk "enectfj.eriapirla mcUetudine deüeu rrcupationi R celad tile lettere alcuni pree, .f (perflui . , f_i noiofi, , (fi _ habbiano la if per elpiu narrattont del tafo jemplice: fondafi U petiewne, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca in uo lueod * funt. In extremis & infauabilihus m oibis ad prxcidenda putrida membra dcuc* nitur:fifenda hxc Sedes frequentes habet caifcf¡s , vnde perturbetur, faciles ctiam & honeftx v i i non Cefuntcidciii manfuetudinis cicrccn p . d x. Q uiiquis ab initio ad fupcrbos & contu (¡g , maces confundendos feuerum fc atque auftcrum dem onflrauerit, faciliorem in pofterum imperij liii effidcr tradlationcm : mox in d u d o ^ ‘ metu, clementi® locus elTepoteft. Grauicatem & dignitatem , prxfcrtim cum fiibditis, detm c. rc vtiltu sc ft, quam opinionem affabilitatis & facilitatis affedarc. Frequens , & quafi domcftica conucrfatio p lu rim is, prxfeitim cum hom inibus ftu^ public®aperfonx,periculofa e f t : prxftaj aditum ipfis arcana, qu® fatms eft tegere,inquirendi: & nimia familiaritas cum mafibidcbetur. retinen da, minime concordat. C um iifdem nimia confuctudo fa„ ii,a n u m noftrorum non fempcr é re nofira cft,nifi aliquod negotium vrgeac,fed maius inftat pcnculum . Cardinalibus & Proceribus ageupcrfeipfum d ic a t, trad ctu e. cum potc ft: quod fi non v a c a t, fuis tut® fidei hominivtatunrcfponfa pura & fimplicia referenda fen t abfquc ad d itam ento,& ii íL m ,v c ! parum diu erfisverbis,qu ib use au fx & n c e o tio rú m o demandata fuerunt: exteris fummatim ferenda, quanquam breuibus exceptionibus » Juerfxrationcs refutaud® funt. Si exteros diu Audunim audiUerimus, ad refponfum exeo- atmte. ü ,, com m oditatem fuppetit, to q iic p z ü o d ic e n tih n s C z m ñ t .c n m y n í L n i í ^^^cne intelligi gaudeat. Poft colloquium eapita fermonis habiti adnota e v tiliff.fia res eonfueuiffc Catharinam P o lo n ix reginam intclleai. « s a d ib u s , & cu m a Principe reuertitur, Vulm tm* obftantibus altercationibus, vnltus muta- fcntndm. tio ncm cftu giat, foíirum que aipcd um retincattquo m oreiis,qui confilia perfcrutantur.nofquecxeuntcs curiofc obferuant, fefercd c oppofecrit. Q m lquis meditationi finem non imp o n it.is n u n q ú a m a d io n iiprincipium aggre ditur. ^ N c g o t’a longa, & qu x fucceíliuum tradum liabcnt,m emori® defigenda funt,&ad ip'a,tan quam ;>d diuerfas tc la i,q u x texantur, mens rcflcdcnda. N ego tio ru m pnogrcíTus & a l f f t u t i o á Pon tifice exoranda cit, prccibufquc addenda vis effa cib u saigu m cn tistp rx feriim pro Car •’’ nalibus intercedendam cft, Sc ero eorum .'an: lüari' bus. Cardiftalm Montdtum. b u s,q u o síd on co sputar, & dignos, quipronv»»í,o la riffojla i» álceme breui, ma graui ragi lmuintUe¡utifommaiii, cheji emano da qual- ucantur. E o i aulicos, qui Principi in tim i gtatihdegU altri.Facciafcriuere a tiaftune quello the que funt, m ultifaciat, & obfctuecad fui prinei ■ sa,ouero chefaffaptr le fue mani- Le cofe diffiu- pifquctutclam ,eorum qucanim os,ac ftudia fibi ftitiamalammte poffono tjftre [crittedachinon pro viribus con cilict.C om m odioresh oras qu i hd m tilia dt lie legg!. Non raccorr.mandi douzj bus cumi Pontifice tr a é lc t,e lig a t:n c fite ifa llipubparere ehe commandi. Stana ton i fudditile dio .áicb u sfaeilibu sju cqu e'ngratis exordiatur: raccommandattoni motUftiJftme 0perfonemi- p oftq uas^ rau iora,& qu ?fu bkam rcfp onfionnn Jerabtlt, bper cauje pie bptr huomint dt eccellente acdetínitionsm expofcunt, exponat. H a c btc¿irtit, oper la dtffeja deüa Cie/a, bper effercitare u itc r .& d iftin d c e n a rre t,non om iílls grauiorilagiuftteia,douefia íangutda, b pirfacUitarel'e- bus rationibus,fuper quibus fundantur. Infifluct confilium capicndum,vcl confilia di- Suggerenda letttone, b le deltberaiionilore, bperil benpubli co,pace 0tra»quiUitd,Lofttle f i conformt a'par- uctfa proponat, vt proferenda fenténtiapiinci- iufittia. larequotidianoypuro ,fin z* affettattone. g«e/* pis explanetur: confidcrationcs v ero , q u a i em lichetmttano Ulocutiont Lattne, oleFulgarid' com itantur, cip cndac, fi fortcprinccps (vt h u alcunifirittort antiihi,non tonojono la bellezza mana fertim bccilliras) aut quia male pcrCuafus, della nojhalmgua, ne¡anno i ¿en ornamenti del vcl alia de caufa, ad iniquum fiuc pcrniciofum a liq u o d dccrcrum inclinauerit. In iis ,q u a a d ia parlare;firtuendofi di ptit co¡e in ¿na leñera, fia noordinaiefi dtfiinte percapi: cfferufineldare ilitia m p errin c n t, audadlcr replicet: in cateris i tiioli 1‘ 9, oprefente, ancora che la cojaft» vénu tempori Icruiat, decreti incom m oda in nuat,vcl la mabujo notofo, 0 dtgnodicorntttone. fi materia p atitu r, alterius au d orita e pollentis ¡Tania neliojcr,uere, come neWandaré dtr at viti pcifuafioacm adiungat.qui cxcm p lis,& dotare piu coje, b col Papa,b con altre, 0 nei Confi- cumen-iseum á priftino confilio reuoeet.vel exfiorto ptr buona memoria, 0 ifftrcitata che h*b- ccutionem differat adriigefiraum diem . qualis bta, ebenehauer fattalanotadi quanto oceotrt cft lex Im peratoris T heod ofii m onitu Sandi fcttuere, f i trattare, Am btofii p om ulgata. Incxem plis visineftm axim a. fuauitcrqncde Sara ddtgenz* del fuo Secretario tener copia, 0 regiftro deüe lettere, f i delle ¡critture di mo liberantem m oraatu t: vcrum fi in dccrctispctmento,difiinguerleper tempt, luoghi, 0 nationi: manfc ic cxqucndaca funt:crodcndum que cor metteretr,fieme quelle,tkeappartengono ad vno principis ciie nm anu D ei.qu iexcau lisin co gn inegotiograue :porrt da parte quelle the concerna- ti.jn o b ifq u c abfconditis indiciis i=a dercrraino le ragioni, f i le iurtfdtttioni,legarle,cuftodirle, nat. Propter iracundiam P on iificis,ciufqu ere- iracundi btf i conjeruarle. Fotrd tl Cardmale dar occhio d argutiones, etfi accrrim3s:ncqucperturbetur, neficafunt qualche volt a d quefiofuo quafi Archiuio.pir ec ■ nequeim m utctur:quippencccflariafunt ncqnc natura. ctiarela dtligen ta defuoi, 0 perpot ere r tronare aliter euitantur,quam patienterfcrendo. A didaperfe qualchefcrittura,che le btfogni riuedere. ram proniores, libcracquc natura ple^a funtaGjueUeche per lero natura, o per effer uei fiati mor:Sj& beneficentia. Nunciatás rcs,coniulca, grauati,ouero d spirituali, non deue lajciar ¿ede opiniones alienas, vndccunquc veniant, mini re ad alcuno, tonferuarle in vn froprto fiudiolo me ncgligat: iudicium fuum exerceat in rebus tuflodito dafe :md tanto in quefio,quanto altro- futuris cx nt tione prarcritatum con itd an d is. ue, nonfi tengafcritture, chepojfino in qualunq¡ Fugiat fc obligare: nequc feriptis agat.fcd contempo turbare la quietefua. Il maggiore aiuto, tra, enitatur,vc qu? per alios ,& cum abis trad at, f i il piu importante ricordo,chepojfa darfife neli' lcrip'isconfigncntur: vcrbaquidcm volant fcd ¿jciredaííaudientie, 0 7 iel¿oandaré d qualun- fcriptura rem anet,«cfapius cog ita-io n cru m i que congreffo,¿o gerfijempre d Dio, díte ¿na ora ■ natur : fape dicitur, Ego hoc modo non d ixi: at tu nt dello Spirtto Santo, f i proceden in tutte U fiiftriptum habeatu r,n o n d icicu r, E g o iia n o n Scribendum cofe, col timordt Dio : il che deue fare ogn’ vno, fciipii,ncque lubricum calami ita , vt lingua lu- cautius ma fopiatuttodeueno farloi Prencipi, perl’ al- bricitas.excufatur: indicendo & fcribendofue, quamlon zza del grado nei quale jonlocatt, ptr tlbene, vel latinoidiom ate vtatur; eiccrna» l.nguasin- quendum. 0 per tl male infintto, che feguit a dal buono , < teiligcre bene eft,eas veroToqui ineptum ,& ferrr.alvio della loto p oiefid ,fi per moflraift grati uilc : breuitas ncccila ia eft ob occupa ionum multitudinem. Exepiftolis prooemia fapiusfudille grane haume, fiper renderfi effcrnpt perflua firm olcftarecidat rciquefim plicem narnon d’ altro , che (UUa btnignud, f i ra' loncm contineat :funda tur enim in breuibus dtüa íltmer.za Diutna. quibufdam,fed grauibus rationibus omnis peti tio «cicrponfio. in fuis litteris im itetur lumma1 L F J N E. A aa ria, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^70. InJIftiWo AI CArcHnalem tjildntaltimr tia,qu acxafioru m !m cris com ponuntur. V nicu iqu eiubcatca firibi quorum (ciens AexpctIUS efl:. Roi ad iuftitiam pertincjntcs incommode fcribancur ab iis , qui legum peritia carent. Uttirar^„g, V bi mandandi facultasadcft,no ) commender. Subditis m cd eftiín m efciibantu rcom m ;nd a Yf/ 44a;,¿^_ ‘ tioues, eaqj noonifim ifcrabihum pc fonanjm, vel propter pias caufas vel propter excellentis virtutis homines,vcl propter Ecclefladcf-nfioncm ,propter iuftit am, vbi languer,exercenda, vcl vt facilius eligant & deliberent, vetpropter bonum publicum , pacemque ac tranquillita tem. Stylus quotidiano fcrmoni conformetur,purus, & procul ab omni affeftacionc, Q u i locutiones latio as aut vulgares q lonindam antiquorum fcriptorum im itantur,hi noU r* linguxvcnuftatem non cognofcunt.nequc veta callent oiationis ornamenta. Si de plu; i- k . bus vna epiftolafcribcnda iit,ordin-nrurargam f nta,& per capita diftinguantiir; in titulis tii. bucndispracfcns vfus attendatur, tamcifi horum abufus ad uaufcam vfque cxcreucrir, & corre¿lioncm cxpofcat. , j»r • N o n minus in fcribendo,quam in tradandis rebus, fiue cum P on tifice, fiuc cutn aliis,& ia Memorta C onfiftorio, ctfi fidam atque exercitatam habct m em oriam , expediet fcripfifie e a , qu » feri- tffmmtfi. bcnda agcndauc funt. Eius,quiárccrct s e ft.d ilig en tia apparebit in litteris A fcripturis alicuius m om cn'itranffcribcndis,diftinguendo eas per tcm p ora,loca,n ationes: eas qu » ad vnú aliquod graue nego tium pcitinent.fimul colloca n d o : ftgrcgandojqu» iura imp.ciii & iu rifdidiones atingu nt,Ü gando ipfas,cuftodiendo,confcruando. Poterit nonnunquam Cardinalis hoc fuum quafi ar^3 chiuium inuiferc, Ytfuoru induftriam excitet,& ex feipfo aliquam inucn’at fcripturam, quam dinatimf»rccognofccrc oporteat. Quafdam maiori» momen' i in fuo peculiari fcrinio rccond ta s , & ne- uandtr. m ini patentes inclufas habeat,fcd nufquam fctiptur? conferuaii d eb en tq a» aliquando quie tem confcruantis turbare valeant. Nullum ma us auxilium m onitum ucfalubrius addi p o t'ft,, quam vt quoties ad tribunalia,& ad quemlibet congreiTum pergendum eft, ad Deum animus _ cxtollatur.ad Spiritum fandum preces effundantur, A c u n d is in rebus D ei tim or pr»feratut; Q u a rc omnes facere dccet,fed potiifim uPrincipcsproptcr gradus,in quo locati runt,GcIfitu— dinem, ptopter bona malaquc plurima, qu? ex redo,prauoquevfii eorum poteftatis emanant,, ycquc beneficiorum á Deo acceptorum fcfc gratos exhibeant, hom inibufque d iu in* benignitatis A clem enti* exemplum fepr*bcant. M I N I S.. DISCORSO SOPRA L’ ATTIO-NI DEL C O N C L A V E DI M.GIOuan- Franccfco Lottino. DE SACRIS C A R D I N A L I V M C O M IT IIS , S IV E DE C O N C L A V I Difcurilis loannis Fran cifci Lottini. Opo/fo ufiiffcartttme di cofaúedutk coft li Qctht.ih* itU t tione dtl PapaptoctdtfoUmeuda n u , percioche mi fon trouato in molti Conclauij 0 . hb haunto i occafioni di fapirt U I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 'I Vmm um Pontificem folo diuino nutu ere-' ^ ari,cligique, tanquam oculatus tcftis profi* I teri A attcftari queo. Licuit enim mihih a ^ fy u c l facris Gatdinaiium Coi< u iis' D efacrú Cardinalium Comiíiii* .371 ia mente peffo dire quafi de tutti li Cardina- iatcreíTc,& magn? illius tradationis aliqua pars h , f i hb conofciutochiaramente cómela mag- fu i, intim ofqucCardinalium fcníus in ttofp cxi; gior parte di Uro alia fine eUggeil Fapacontr» eos tamen plerumque contra fuam ipfotum v o . ogni /ua <iogUa,finzachevifia neforza, ne ra- luntatem eum,qucm m ÍQÍn)einfíitucrant,Pongioaealcuna, fe non (hdn quel ponto pare cheli ' tificcm clegiíre,anim aduerti,íinc vlla v ia u tra i Cardinali (nruomnofuori di se, (fi che vno fia tio n c; nríiquod tum Cardinales vclut extra fc tirato daliapauradell’ altro, fivadinopoi tutti pofiti videntur, & dum altcraltcrum v c ic tu r , oquanttmfiimedoue non‘voniano,(finondimeno m nes,quom in im c volunt,abeunt,ncquc tamen non/appianonegiráchi hmena. In tarto tht fciu n t.á quo trahantur vcl ducantur. M em ini aUttempi mscijifono<ó<date de quefie contrarie- quidem aliquem , quem reliqui capitali odio ta , ch' alcuno cdtatü amorte grne¡almente da perfcqucbantur. Pontificem ab ii is ipfis, qui ctutti e (lato da queUi medefimi, chei' odtauano, um oderant, fadu m eflc; alium vero omnibus creatoPapa: con alcune dtuerfitapoi dall’ altra g raiu m & ch aru m , cuius el d io quafi pro certa »»»«»». iandaaltri mato datutti, fid e l qualef i haue- habcbacur, rclid u m ac fpretum : adco vt Pontiuaper ftcura 1‘ elettione, non penfo hauer potuto fic i* huius e le d io n is folus D s v$ fit arbiter,qui arriuarci. Tanto chefi^btde,cheDwe'veropa- vcladpunicnda noflra peccata, mal'.un & im dront dell’ ehtttonedel Papa , (fi cheb perla/ua prudentem ; vel ad declarandam íuam bonitagiu/ittia.mtritandotosi tno/iripec-.ait,cidatal‘ te m , bonum ac fapieatcm Pontificem C h riíliahora'ñn Ponte/ice cattiuo,bper iapietafua,n¡ da norum rcbus largitur, ‘inhuono. Q ^ u m veroC ü R im u nisfitop inio,ciuilcm in Prudentiam Mdperche nondimeno e commun opinione che duftnam ,& prudentiam fuas hic quoquc habc l‘ t‘tjiuftrf*iiuile haiLra la pane fa m fim ile - rc parte,s:quxdam huc fp ed antia ex propriis obUccto’.e , (fi voiparticolarmenteío credete, hb fciuationibus in hunc v^ lutifefcicuLm congcf-^^^/p^^^,^ mejfi infierne al unt ricordi fopra dicto .liquali fi,fine certo tamen ordinc. Jbnopuréícnttifeparatamentel’ ¿nodall’ altro, V tig itu rh in c c x o rd iu m faciam .• C o rclau c denza chehalb • amo‘íncerto neceffirio ordme t n ih.laliu d eft, quam Cardinalium eorumque frd di loro,non hauendo comportato lí íreue tem feqcac.um ccctus , quiom nes vt nationcdiuctfi po,che mihauete voi dato,dt poter ordinare. funt,ita moribus quoquc & ingciiijsdifcrcf ant. Ptgliaie dunque nel modo,che hbfcriits quan In hoc collegio V. infignes virtutes, ita quoquc toefiato dame ejferuatoin ejfe elettioni,alie qua- magna vitia repciiuniur. Sed illud Ijn ge m ax ilimifonoiotrouatoprefente,potuheperl’ amare, mum ac pcíTimum eft , quod V ittu s,q u ospro . ehe io ‘si porto , mi e bifognato fo dijfare aüa m oueic ad Pontificatum d eb eb at, ijs fxpe obgraadeinfianza, che'voifopiacibmihauetefat- ílarc deprehendatur; fiucaliotum inuidia , aut ta confpiraiione. vcl priuato quodam alícdu,nulPercominciare ‘íi dice, eheficeme'voifapete lahabitapu blic» v tiliia tisratione. Quinctiana bene ,il conclauebvnaadunan-fa deCardi ¡ali, fape fic vt qui ardiflim a antea amicitia crant f i d ' altrihuominifeguuiloro,chefono fílamete c o n iu n d i,capitalibus fcrc o d ij. fclem utuo pcrtion decofiumidiuerfi.madi diuerfe nationi, f i ícquantur. Q uarc neccíTe eft, vtqu i Pontifica- Apathia ind nt quali in ‘íerttafi trouano honorate virtk. tum cxpctit.pedus bene aducrfus omncs odij ac Vifono t a l ‘volta ancora aü’ ineontro alcuni m alcuolencixaflulcusm uniat,ncquecum quovitij. Traqualie’ lpeggióree, che tal horail‘va- quam ob quam cunquc iniuiiam etiam abam ilo r .filahcntad’ alcuno,thedoueriamuouertli ciflim isin fcprofedam , fimultatem fufcipienCardinali altarlo al Papatofecagiom.theglifia datn fibi pucet. N cquc vero animas proptctca ioltofjbperi'inutdiab per toncotrenza.b per qual- abijcicndus c f t , fi rcsab inicio parum fuccede c the priuato appetito, fenza riguardo aü' intenffe videatur. Eft cn im prim usin con cb uiim p ctu s, publico: onde fl fente alcuna volta non puréfat- fiuccongreflusCaidinalinm acérrimas : qucm tidem ali‘vfficij contra d' alcuni tenuti buoni quifuftinucrit, ncquc ve!indigna io n c , vclnip^eneralmtnte , ma contraqueUi cheprimaera- miafcftinationefpes fuas corruperit, quamplunotenuti cerdialtjftmi amiri , (fi perfeguitarft rim os modos promoucnd. fui dcfiderij poterit ‘ '0, fecon lochefujferoflati capttalt/ji- com miaifci a c repetite. mtnertti'.i. Etpercib cenutent, chequ a lt^ ^ Qnauti vero iineiTit ex com m uni Cardina Necejfitiu ofia,ehe hahbi defiderto di tjjer Papa, f i d i^ tfg a Imm numero cum cligi Pótificem, quifuprem o ptimorum fv v a o g n ia ltia 'o fa d i douere fopportars I' odio, hoc feftigiom axim c dignus fir,quiuis facilc in- fo n tiff, f i la mala vJ ó td d t m o lti, ( fifi metta in animo telligic Q uum enim prxter fupremum in rcbus dznonft dcutrematr.m pertcon alcuno,per cofa ípi itua¡ib.gradú,ctiá tem po,alispattcdom inij Aaa z jjora Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D 'tfiu r jm the venga faítaia¿fu/iam¡nte contra dt lu i, e:i- andio da quelli, chetentua per (m i amicijfimi. KblafcicosiUggiermtnte ptrle primeoppojittoni Ufferartze;u*,emamhi dtllefue dfefe,percioche chtpuo jrfientr alcuni impeti, (fi m a f mámente H primi,ehe fono fo U tid f tre li Cardinali, ne’ Con laui tnefilafci 'iemroper/degno ,ouer per mppofrettadmani/ejla rottura, pubfferaredi ^ d fauore della J-"-^ tronare molte occaCioni fua eletikne, Qual douejfe efere con buona ragione tra tutti Cardinali eletto Papa, e cofaageuole tntender* ^ vfficii, cht„glt cpnutrrd dtfalo,tenfidtrando gli ptre f a 'c , potche fu jfe Papa,percioche douerido poJfederetantafodefidJpiiituale,accompagnata da non poco dominio temporale, (fi douendofií autteritd. fua dtftendere fopra tanti Prencipi Chrifiianiptrdouerlitenere non folamente inpactfra d ilo ro ,rr.ad em tid ella S ed tA p ofio lica ,(fi effendo hoggi f i grande tl numero de gli h tietici, th t tfngono conviolenza infettate quafi le magg i o r i , ^ piu honorate Piouincie de Ch rifiia ni, fe r .za ta n ú a ltr t,ltq u a ‘. ic e n tu tto ,c h e facciano profejfwntdi Catholici,occupano nondimtno n e l- . iiftatiloro gran parte dtUagturifditione EccUfiafitca ■ , ma poi fopratutti trouandefi tlT u rco n emico communtcoít potente, (fi che( ¡ ‘vd con tn jo - . l i t i , é'tiumerofiapparecchidi Marepreparando di potera/fa/ir etiandio la propria Italia: bijegne- tiathefufe talil Papa (fi perfantitd decojiumi,. érptraltezzad’ intelletto.gfiptrfuagrddttzqdi ftriimo, ehe potefe dar ilrimtdto,(fifouuettird tuttili prenominatidifordini. Md perche prima introuat‘vno di cosi fatti mcriti jaría cofa nalagtuole poi trouato the fufe,malageuolijftmadtrearlo.andatbdieendoqualhé'in themodofiano foÍtt'thurnanamente,ér per priuatepajfionicreatli: le quali paffioni ifn d o pernatura. citcht,v¡f-‘vatie,mijtuferanr,ofenonfapremotto»arterta^éyftrmaregúadquantovoidefideta-. refit intendere. ^ ^ L ’ efr<vtcchio d chi defidera efer.Papada. grande aiuto,ptrctoihela‘vecíhi(zXa porta [eco , ordinariamenteJperanzadtpoca<vita,ch’ equan tomn folamente defideranoquelli, cheafftrano al Papato,macommunementetuttiiCardinalé,. pertioíhtnelle mutatiom,(fipnncipiidePapaíi ftmpreacquiftano aUuna cofa. Benivero, chenon baftala ‘v tcih iezzq ,m a , bifognache habbideh‘altrequalitd,rhel’ accom-. pagnino, (fi di quefie meritamente la prima e í opinione,della bontd , ptrtiqtheglihuonaminon fono maitanto tattiui, ni per educatione tanto. Jcofiumati ,che fopfrimanodeltatto ildfiderio , th ’ hd datóla natura dciafcnnodelle ¡o/e buone, ^ o^e,^naJit.theU buoni fono hcnofatt eitandio daüt, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca non cxiguam Papa pollídear,ciufc]Uc arbitrio & auth ontaic C hriftiani Prncipes inpacc , & A,p oftolicx Scdís obed entia contiiicri dcbeant: hodie vero tautus (it harcticotum numerus, vc niaximas ac florentiílimas oibis C hnfliani prou in.iasinun dar¡ut,pr*tcrecs, qui Catholicam quidcm profitentur religionem ; nihilominus tamen.Ecclcfiatticam iurifdidionem in praiu. diciumScdis A p oftolic* vfurpant; fed inpriinis quum hacreditarius Chrifiiani nom ia.s hoñis T ui ca cum tantis copris, claílibus & apparatu m ilitati Itaiis.im m incat : quis non v,dec tali P on tiíicco p u se íre,q u im o .u m ran ¿lu a tc,an imi niagnitudi,nc , prudentia & dexteritate tot tantifquc incommodis tcmpcfliuumremcdium afierre poílitó’ Cum vero talcm aliquem repenrc ilaales vt diiíicilefit, & quamuis repertum , cu n d cin ad/'■«wwaw Pontificatum cueherc longe fie d fficilius: bre ‘ hi» Joleant. uitcr exp lica b o , qui & quibus modis , quantum adhumana media , crean Poncificcsíoleant. Q u a in rc quum priuatae hominum paífiones ácatíedus magnanr v m habeant ; c a v e to v ari* admodum fint & coec* , tan to m a g is veniam mcrcb; r , fi in his nulla certa ac firma conftituam fundamenta aut regulas , ex quibus to tarcsinfallibilitcr cognofci qneat. Scnedus ci,quiad Pontificatum ad lpirat, fine dubio magnum adfcrt adiumentum. Pet naturam enim itneSlmptífe nesdiuviu ercaon p oíT u n t: quod non ij tan- deftadiontum, qui & ip fi honorem hunc am biu n t, fed o- fequeodm mncs cciatn fetc Cardinales in d ig c n d o Pon panhÍH. tificc ípcdarc fo lcn t, fiquidem noui P o n ti-(«0 . ficis creatio fcmper cis aliquid adfcrt cm olumentí N c c veto fcncm cíTefatiscft , íed m u lt* AmerVmali*virtu tes requiruntur. Ac primo probitas; cuius amor n :c natur* prauitatc, ncc cducationis vitio in liom inuiji aiiimis itaobliterariatq; extinguí p o teft, quin aliquod cius ftudium ac dcfídcrium remaneat, vnde fit, vt boniabim probisetiam h onorcnturacm agnifiant. C u m vero plurcsfintP robitatisfiuc V irtu tisp artcs,e*P ó ^ tifici futuro m sgis neceflari* cxiñim antur,qu* aliotum fcruiunt vtilitatibus & com m odis ; vt funt Beneficentia, C om itas fiuc Affabilitas, Iu- • ft tia, & fim ilcs: Parcim onia cn im , Tcmperantia,C ontinentia, & a l i* , quibus hom o fcipfum regit,laudequidcm digniílim * funt virtutes; at m ulto magis c * in Principe dcfidcrantur , quibu sm agnitudociusalijsquaficom m un icatur. Q noniam autcm iam didt* virtutes homini v e i jia t u r a in fit*.ru nt, vtaltiífim as in animo radices egiíTe,&in alteram naturam quafi tran f senefiteki» ij (Te videantur ; vcl ab ipfis liom inibusad tempus modo fimulcntur.quo id, quod volunt.faci-,,,,^,, getefJius c«nfcquantur: optandum equidem fiicrit, yt finooi omncs ill* virtutes ; Beneficentia faltcm . B efa crií Cardinalium Comitiií, dallicattiui. M apen hila hcnta ha ^a>teparti¡ quelle piU deliUtrano I he fino a óeheficw de g i kuomihi.iorr.efono it benejicenlj ,i‘ afiabditaja giuflitta, f i d altre di ftmde affere, perctocheí effereparco,cbiinente,fiL' hauer í altrevirtuíhe particolare-) concetnane telamentela /> dtW huort.o e cofa tn vero commendabile in ‘vn PrencipeMadeftderabthprtnctpa'.mete fon quel. ■ ■ dan ■ sof'f tranza, che lagrandczz * fu ' tfia li,che per commuatcarficon molti Ma perche lefopradetíequalitaponne tronar f i nell' huomo,fi per cagione di vfttu confirma e pervnlungo habitobper natura ,hauendonef.n dalnafcefuo hauuta 1‘ inclinatione, b pervn ter to artificio , ¡petando dt potere per ‘vna total ‘via peruenire a qual.hefua intentione,fident defide rare che almeno la btneficenza f i affabtlitafianoin^pernatura-,noncheacquifiatevittuo/am ente,fi per eiettione nonfiano ñeramente buone. Mapire he non potendcfn ofi benegiudicarel' intrinfeiodell’ huomo, alcuna'volta quello chte fatto con artificio, efatto cosi bene,che parefimile allebirtu, f i chepojfi ageuolmente ingannare, douelanatara non inganna mai. Etk<voler faperequat fia la natura dell’ huo mo,guardififietbi gratia,¡ehogliafapereinrorno aüa ltberalita, s’ egli ha donatoJpiffo, 0 ad huo mini, da quali non poteffe all' tncontro¡petare: perci.che fe egli haueffe donato folamente a perfone,c‘ hauejjino potuto rendere il cambio, [ipctriacon ragionefofpettare,cheeib fuffepiutoflo fiata mereantia, cheliberalita. Bifogna oltra di cib coufiderarefe li parenti, f i amici firetttdi lui ch' ha da effir eletto Papa,pennointtrrompere b maculare detta magnifícenla fibeneficenza.percioche molte‘icltes’ e Veduto, cho li Prencipi dt buona natura Ji fono la/ciati portare da gli appetiti de parenti. Et percibió ho tcnofctuto di quelli, chtft fono ritirati dafauoi ir altunoper qutfix cagione, li quali per quanto apparttneua alia qualitadtUapropriaperfona l’ha. ueuano aiutato ‘vo'entieri. Bifógnaoltra cíoconftdtrarenon folamtntzj qual fila natura prefente di colui, chedtue iffer eletto Papa ,m aqualfa per ejfer dcppo che jara eletto, ptrdochefubitamente, bpoce doppo ch' en traño ntl Pontificato, entramo quafi ptrnecefíirá ntU' intentione dt tutti gli al n Prencipi, cioid' hauerI' occh-o folamentealf tníttefftdilloflato lote.Ver o eche ciafcunolofaperd uer/ev e,<econdochefi trouadiuerfa natura,ondenoneamort [fuonperb dt quello delfasguepropno] he bafii a ritenerlo in cfficio, fi come non e mal» jcdufatticne, che ncnfifcanielli ,fe la ragione diflato la tictrihi. Et per cío quelli Cardinali fitioueranno fempre mat gabbati, che ft credono chel'amore • che, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 57i- tem ,& C om itasP o B tificin atu fílcs fint,non f i c ta , aut afl'umpti Q uum cnim intiini homi ú ' ícnfusriiíicillitneco gnofci j olli t ; t .cus larj a tanto artificio eft obtedus.vt vet a ctiam fagai _ b u saü cq u i virtus videatur Etfim ulacem qúdem nihil eft diutu'm uña: a t N . tutam expelías furca, tamen víque rccurr t. Vc veto naturam hominis atque ing nium pernofcam us, aélioncs cius obfcruarc ncccire cft E ie m p ligratia Si fcire velim us , an libcialis qu s Íít.e faferuabimui, a n , & quibus donauctit, virum ijS já quibus ruríus beneficium c»peélaric: quod fi h o c , fatncratioilla m agis, quam libeialicascenfcndaeft. confan¿i*iCoguatorum qu o qu c & am icoium fututi rejpt,i. P o ^ ih c is habenda cft ratiojqui plcrunque liberalitaiis P ontificia curfum vcl fiftunt, velad fc detiuant.Equidcm n o u i,q u ih á c vcam ob cau fa m cu m ,eu ica:tcroq u iop tim c f.u c b a n t, fuffragiis fuis dcftituerint. Sed non fo lum ,qualis is iam fit, q u iin P o n ificcm clig cB d e seft, fed etiam qualis poft fum rus fit.confidcranduni cft Quam prim um enim quis Pontificatum adipifcitur , ftatim ad alio rum Piineipum m oresaccom m odarc fe,fuaque ftudia & adliones vnicc ad Reip. vt litatcm diri gere oportet.Ve: um quidcm eft, vnum qucnquc hic d.ucrfam ingredi viam , pro fuo quenquc in genio & natura : ad retinendum tamen P on tifi cis fauorem nul um eft vinculum efficacius,quá fua ipforum cognatio : ncc vlla offin fa tanta, quam non impcrij ac Reip. oblitcrct rcípeélus. Indc fpc fua plerique omncs fruftrantur C ard i na les,qui exiñifnant.am orcm , q u o is qi i P on tifex feélus cft.antcaipfos connplcxuí fuerat,pl’ apud ipfum vaüturum ,quam propria aut fuoru _ vtilitatis rcfpciítum. Q u o c ir c a ijf em eoclab o VtilitM 0 rant, vt cum faciant Potificem , in quo dúo ha c , Vtilitas & amor concuriant. At fi alterutrum o ¿««dwí* mittendum fit, pracipua vtilitatis ratio haben da eft, qu a ipfa amorem facileconcdiat. H uc illud quoquc p ertinet, vt eos qui ’ngenio & m oribusnobisfim iles íunt, fuíFiagijs n o ft isiuuemus. V ixcn im quidquam adbcneuoIcmiam conciliandam aptiúseft, quam ftu d io . rum «cmorcm fimilitudo. Q u o d fi C atdinalis . quiTpiam longcal a ftudia fcdlctur, quam P o n - tifcxj vix e ft, vt confuetudinc cius & amicitia ' diu vt¡ poffit, nifi naturam ac vitainflicutaiam ^ «‘^‘' ‘*(^<"* inucieratam utarcvel trquoddur ífimum cft, quali im poflibilc. Sed hanc morum ac v ita d if limilitudinem penpiccic non minus difficile, , quam rara prudent a cft opus. Q u atru isau t m eorum , quos ad Pontifica tum cuedtum iri, opinio cft, in .lin ation cs, ftu dia & affcélus coníideraudi íint,non a CardinaAaa 3 libus -5 7 4 Difcurfm chepcrtaffeprim» aUaptrfoK» lore eolui che e elettoF ap » , fujfe per dopo poter ejfer verfo dt lui pttípoiente.chtlorifpetíodeBecofefue.Etperquefto ftdeucne ingegnttreptt quanto ponno, di no» ' tleggcr mai»Uun P apa, coi quaie non habbiano Jir d z a d tp o te r acco'tareí t m e r t jfe ,0 i amore, Et jt pure hanno dalafciartúnodtü;dua,lafcino quello dcW amore,percmhePimertJfe fark ftmprepotenteafarliamare. E tfraleco'0d’ tnterepftpoTteancor*Í hiuerelt medefime mclinatimi, le quali operando i ifteftitffettt.larannofemprecagior.exhequafiper necejfitdnafcavadtlote0 commereto, 0 be.tiiuolenza,douechevnCardinaiedinatura, 0 prefe¡ftonecontrariaaquelladelPapa,nonlapub m atfare bene infierne, ancora cheper altririjpm i/adtdouerejfr amato da lui. N o penfima< dtpoter langt ngamenteejfergli in gratiafe .rtonmutaú ta. Etmutarúita, 0 icojiumimuecthiattficojádurfftma,^ihausrepotuto conofcereinnan{i,chefiúenga aWeUttione, ladiffimilituim tdellanitura.fitome\ tofaagtuole, toti antoraeda Sauio Et fercib fidenuo fempre cjferuare í inclinatio n i,0 ragioneuolmentel' Opinión di cthro, li qualifiaminpredtcamentodidouerperuenireal Papato : la quaie ojferuatione non deuonofolamente ojferuarei C ardinalt,m ali R 'e,0 iP ren tipi ,l i quali con tutto che defiderajfe 0fodufar d elfa u o rlorop iu ad ú n o,cheadvn altre,nondimeno non deuono mai tanto hauer cura alia a ffettionequantoallo ftato: anzimgcgnarfifempre m ai aneor ejft dt operare, che i am ore/eguittl’int e r e fe ,0 n c n i’ tn tereffeia m o rtj. E tm qfteftocafoli C ardinali, o ffefo n o o b lig a tt, b chefono congionti difangue a Premipi deuonofarequejia diitgenzaperlorO. Et fe vtggono, (hepertilorútile cheil Papa fia d ' animo m ites, 0 d i b a j f * conditione, f a di chefattione f i voglia.bfiapropofio da a ltri, che d aloro, accettino ficur emente_j. E tjelodefidirariodigrandia i i m o , 0 a t i o a f a r m utationefa.ifan otlfim ile, 0 nondubtii no,chtqualMnque fu ffU iongiuntione con altro P rencipedidiaerfifatcion e,chenon moltodopo ch efarafatto Papa, non fia per congiungerfi con th i penfi di poter meg io fodUfare alia natura fua.Etpercib hanne qHeUiCapihauuto gtudtc<o, x h e h m n o poico'¡tradettoadaUuni Papabiltfihm entepercheerjm og kprops/ii dagli auuerfarijloro lafcian dfipiu preftovm -ered iú n a c e r ia p -afion edin on tom iiaceradetttauu erfirii, che d al commodo,che ne poteuano hau re. Q ertoúeroe,ch ef hauer v n P apa aprim a gionta amico , f a ch efu bi'o fifn te qualche fru tto deU' aosicitta fu » , fero ch eiP ap i nelprindpio fono Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca libus tan tum , fed a Regibus etiam & Principi.' bus, qui omnes vni magis fauent, quam alteri, non tamcn am ori tantum tribuendum cft , vt publica vtilitas icpunatur; fed operadanda , vt Am or vtilitatem feqiiatur , non vere vtilitas (publica iuprim isjam orisciufanegi.gatur. Ec hanc quid; m Hfigentiam ipii Cardinales, quiP.incipum alicui vel o bligati fu n t, vcl propinquitateconiundli, adhibere deb en t, vtfircbu» ipforum con du cat, Pontificem habeic mi. tcm & humilis pro;api».j talem cuiuGunqucfit faiftionis , v claqu ocu n qu c is propofitus fu & commCnda u s , acceptent. Idem faciant fima gaanimum aliquem , & n o . andisrebus oppor.. tunum Pontificem res ipfoium dcfidc que dubitent, quin quocunque cum alio Princi (^tilim pe diuerfa fadtonis fc conj unxerint, poftquam j quis fadfus fit Papa, is ftatim ad cum , ^ e m re-^ 7 bus fuis maxime arbitraturopportunum, fcfe fie applicaturus.Ac propterea fuerunt nonnulli,qui , aliquibus ftffi agarinoluerunt, co tatu m , quod ab adue faiijsfuiirentpropofititatqucitapaflionibus fuisiudulgere.quam com m odi alicuius, quod ipfi confcquinon p oterant, caufa atmulis gratificari maluerunt, T am certu m , quam verum eft, reccnsf.iftorum Pontificum amicitias inprimis eflc vtilcs. T un c cnim maxime hbcralitatis fontes ij reclu' dunt At i lud quoque perpendendum eft, cis, qua: initio quis acceperit, bencficijs, damna quoquc & incommoda faepc annexa eflc, Qui vero aliquid in fcipfisdcprchendunt, quodad-^'*"'®®' | Pontificatum confcqucudum adiumento ipfis e flt p o flit, operam dare deb en t, ytidxgcaiak^^^ditur. poiius . quam m inuatur: itaque fcmpetvitam, omnefqi luas adiones in ftitu an t, ac fi omnium o culi in ipfos fint dcfixi;& cx quouis vcl minimo fa d o de voluntate ipforum homines fadu ri fint iudicium .Solentenim .quiopinioncfuafruftratos fcvidcnt.am orcm in odium e ga cos, aquibus decepti funtjmutare. N o u itij Cardinales vt primo ftatim conclaui in Pontifices eligantur fingularis virtutis cxcclle n t a , aut infigni amicorum Cirdinalium num cro m i r itiatq u e in ftru d ifin tn rccfle cft. Eft enim noiutas iJla tam odiofa,vt non tantum vctere:, fed ct a.m é nouis multos aduetfarios habeat & iniquos In Po; tifice quidem eligendo alijs ftudijs Principes A P r i la i Ec riefiaftici, alijs feculaics ducuntur. H i q iidem qu-ntumuis C a .h o '.tc s Rclig on s-fiiic itu d io fiflim i, mag S tam ;nptopri.evti)icatisr e f p 'd u iBOuentur. idcirco Pontificem ple,'iq; m alunt, quianim otim id o fit, & fo iiic ito , q u a m p r o m p t o ,a c vchcmcnti; vt bon s Ecclcfiafticis , q u * ¡p iploi'i^® funt ditioni ;us canto vtifruipolliat. . Q ooí l.berius É B efa cris Cay diti altum C e/mtiisfánogratiofi.ma ft dempoi confdnare chele g n Ue, cht ¡onoper riceuetft ¡tlí hora ¡ono per eJJtre.j eorriffondeniia/li danni, the nei cor/o del Fsnte¿cat o medianti le confide-ationi fatte difopra Ji potejfero temere, perioihe quandofi poteffe hauer tofa nelprinc<pio,che etiandio, che ti Papafimutajfe dell' opinione, fipotejfe per auttorita mantenert ,fi deue vftire.dalie rególe dette.ma le ¡a cofa Kone bengrande.fi chenons‘ habbta appoggio diflato.comef ternera fempre, chefara vn Papa dt cojlumi, f i di natura diuerfa aliafua- ^ e lla cofaper la quale gti altri f i muouono principa lmenteafauorirel'eiettione d'alcuno,bifogna( he fiafempre dacolui, ch’ efauorito in ognifua operatwne accrefciutaaalmtnonon minutta, 0 fi perfuada dt hauere continúamete glt occhi d’ ogn’ vnofopra d i j e ,f i che di ciafcuna picciola cojas’ habbia dafargiudicio di tutta quanta la ‘bolontafua,pmothe li mtdiftmt amici mancariano d’ affettione , quando feopnfftro ü contrario di quello,cht efe fi/ono imaginati di lui. Lt Cardinali nuouiper douer effer e'ettinel primo Conclaue deuono hauereinfe qualche grande eccellezadivirtu,ouergrdnumero de Cardinali eog onti con loroperciothe quella nouitdporta ordinariamentetantanuidiafeco, ehetruonanon puré de Cardinali becchi ,m ade nuoui molti t he fenza n’ hahbisno cagionefimettono kíotradire. L ’ eiettione dtl Papa inbn modo e defiderata da/li Prcncipifeculari, 0 in<vríaltrodalltbuoni Ecclefiafiici. Come i buoni Ecclefiaflici ladebbanodefideran^vienedetto di fopra. Li Prencipi feculari, con tutto che ‘vipofftno effer tra toro di quellt, che habbiane zelo di ‘vera religione, nodimertoper iopiufimuoueno dal’ vtilita propria Et percio ‘vorriano che fujfe il Papa d’ animo rimeJfo,fipendeJfeper naturapiu tofio alie timido cheall’ ardito, accioche ejfifipoteJfenobaUrejez» riffetto,com e fd n o ¿iptiudiloro d ellefaculraEc- ............ .. clefiafiiche,chelom neUiRtgni,fimllifiattloro. Etfe il Re dt Francia ouer aitri Premipe cer af. Je d’ hauer per Papa ‘vn'huomo d’ animo el. uato, non e,percioche di quefio nedouefe ‘ienire grandezz».0riputationeaüa Chiefa,maperchefuf fe atto adaiut arlo a queüi innou-uioni, the per ragione d!fiato , 0 proptio appeuto defidera(fe di fa r tn lt a lta ,ch e,jt'l di Francia pofedeffe í Re dt pof edeffe tan t, to paefe comepojfiede hora qfieUo dt Spagna pa i ficamentein Italia, haueria la medefima confidtratiene in creare ‘vn Papa, che ha ffi. Et perno-I Redi Spagna,0gli altri Prencipi, th t fono infierne eon luí mpoffeffiont pacifica delli fiati loro.hannol' occhioaüaquiete, 0 aüa con merfatione di effe, 0 ptt"o nonfimartuigf.t alcuno •Iqualefiad’animoeleuato.fiJtfdguiaeiüuftre, fifivcde,bcopertofopaUltmentt ejdu^odalfa-or loto.. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Q u od íi vcl Rex Francia vcl alius q"is Piinceps Ponrificcm dcíiderenr, qui animo m agno íit,& ciato, non equ dem ideo faciunt quod Scdis Apoftolic a dignitatem arq u e amplitud, nena' au ftii» cu piant;'cd vt corum confilijs ad res in Italianouandasvtautur Hifpaniarum quidcm Principes Rex alijqu eP .icctpcs.q ui ditiones fuas pacifice Pontificem poflidenr , Ita 'ia qu i ti vnice ftu d cnt;acp ro- cupiUcquij» ptcrea ijs ,q u iil!u ftri profa} ia magnifique opi q u e fu u n b bus fu b a ix i, inquieto funt ai.im o , niinus fa- ‘v iiltm , uent : quod idcm fine dubio R e í F iancia , fi cantum terrarum in Italia po ífid erct, faélurus clfet. Q u om am vero quietis in Italia conferuand a p r a c puum m om e.’.rum in cali Papa eíl p o fitum , q u ih u m ilii fit con ditio nis, acnullic fa¿tionibus addidus folent ijdcm omnium huius fadnnr Cardinalium fauotem , quibus poflunt officijs fibi con ciliare, eofquc obnoxios fibi fa cere. E t quamuis plerique omnes honcñisfiut ^^^^,.^^ orti natalibus ; minor tamen eft numerus eor u m ,q u ié potcniibus ac illuftriflim is fam ilijs genus ducunt. T am ctfi autcm hi pra catcris multa Pontí* ficatusconfequendi habeant adiumenta ; fatpe tamen fp cíu a,& vot s rxcidereeos vJ^m us. Id in d cfit.qu o d q u u in varijs otficij», quorum ob d iu u i-s & a u d o iita te m am pliífima ipfís í'Hppctit materia, reliquorum ftudia ad u in g c c fibi facilcpofleD t,exiftim ant tamen', quemadmodum in vita commuD! propter generis fplcndorcm o mnes illis libenter ccdunt; ita hoc quoquc iicct maxim um in tctris munus , f a autliotitati & praem incntiadebcri. Inter m v ero ip fiquoquc in varias fcindunturfadiones , nequi p e illud co* gitant,idm axim c tcmpus á Caídinafibus humi lioris condiiionis cxpctftari, ac cap tati, ad vlcifccndas potcniiorum iniurias , & in exclud cn d isilis miro quodam m odo fatagerc. S iccnim txiftimant quum anrea tam infolentcs eos. acparum gratos, «¿benéficos experti fin t, mul to eoflem ad fummum faftigium cuc£los , info'entioics ac miquiorcs futuros, «¿ facultates ad quemuis alium potius vfum , quam ad te nui itum Cardina ium, quorum o p e a iam non ... amplius c g c n t, ncceífitatcs fubleuandas collajj turos, Sed «c hoc idcm tanto minus fadu ros *' eos rrcdibilecft , quod A p oftolica Scdis opes ® non adco m agna fuiit, vt fumptibus inRem publirair fac endismultum fupcrfit. Qiijocirca erg» C a rd n .les eiufmodi mérito illud vfuipari poteft,qU"d M aherbaladAnnibalcm diiiíTefer. tur, N on omuia vniá D codata cflc ; íiquidetn quum bis fauoris «c opum abunde fíe, ijs tamen vr' 'cíciunt Idq; tanto minus inipíisfcrcodum cft; quodfi rede ijs vcerentur non folum bonam G h ri-. 37< ^ D ifcurfis Chriftiat)* Rcip. operam ñauare, vcrutn etiam reliquorum R e gu m ac Principum fludia & co. narus io eligeodoPontifice facilccludcre ac im. pediré poíTcntireliquorum Cardinalium ammis ex collaris prius in ic bcncficijs, in maioris libe, ralicatijrpem ercdis. Et ¡m anofferanza dipoter trouare, tj^n detta Q ui non ante viam fibi ad Pontificatum ftcrta m n t nel Can laue de molti ftg u a ct:percioche nuni.í'ed vfque dum Sedes vacat, cxpcdandum fX iv i^ i noafi poiendo hauere let d e tta q m tte ,fe non m tfibiputanc.vchem cntercrrant, ac fpcfuavtplu■d ianu v n Papa,che non fta dt jangue g>ande,<vtn g o 'o d f a f i t m i c a l * maggior parieat Cardmalimum fiuftrantur T u m enim am icoshabcre, h.auuenga ¡he fempre ii irequartia'e/Jifiano d" non iam demum facete o p orte t; omnefquc ma. honejii nataU ; doue gU iUufin fino ordinaria gisgcati pto acceptis bcncficijs animi declaran, ú id eíid eiio, quam incerta fpcrcm unetationis mente ¡emprepocht. Etm quefio propofito non ‘vaglio manecaredi ducuntur.Q u id ,qu od illa ipfa officia, qu * tum rateo ..tarafauore d eft iüufiry >hej't ejftnao ric~ conferuntur , quum coiura remunerandorum th i,érd t onuenieníe qual td ,volefe;o penfare tempus tam prqpmquum fit, & p a iú grata funt, ad effer Papa fuori del Condaue, quafi fempre & vix bonacor.kientia acceptatipoU'uüt ? Ne<ietr.a fatto loro, perctoihe hauendo rr.oltt modi ceíTccrgocft.vreorum m áxim e, qui praícatcdapoter giouaredmclti fe gli ‘voleffenoponertin ris magno funt a n im o , & quorum magna apud opera acquifiarianogrand ffimofeguiie, ma pare reliquos C ardinaicseftauthoritas , animiprius eht non ‘vegiiano ejjer Papi fe nonper via d’ aut- d i'ponantur,& b eocu o lcn tia& fauore nobisdetoritd, ffi che trtdano,thefiiome ti‘veggonoceder uinciancur. C u ius quidcm rci conícquend* dgli ah rt C a’dinali nella vita tommumper cau- nunquam decñ o cca fio , m odo quis ea vti velit. fadelfdgue.ffi deüericchezze.cosi dehbalo'oejfr E th ic quidem fape fola gratificandi voluntas, teduío quando fi viene aüa elettione, e non s'ac quam ipfum beneficium , gratior cft & acceptitorgono,che primafono fempre difunitt trd di lo ■ o r,& bcneuolentiam interdum m ajorcm acce to,ér chepoi queüo e ’vn tempo nel quale t Cardi ptum cocciliat beneficium , quam prsftitum , nali di haffo ñato fi rferuano d vendicarfi di apud potentiorcs praefertim ;q u bus illud fatis queüa maggieranza 'rfata eon loro, ffi chefimil- e ft, fl lentiant fe am ari, & magni fieri; &futuri mente in detto terrtpo confiderando aüa pocabc- officij fpc beneficium á fe rcquiri gaudent. ^ neficenza th’ hanno‘vfataper lopaffdto,fonefoliRacione vero caret illorum excu fatio, qui di tid fart'vn argomento pitno digtuft* compara cunt,á tali ambitione fe abñinere, nc viuentem tione , dtcindo che cofioro non pongono mente aUe offendant Pontificem: nequcenim illud potcft nofit e neeeffttd, nedfouuengonofe non quando d ifpüccrcPontifici, vt de amicis quisbencm cpenfano hauerbijogno di noi,ér the lefaculta gli rcri ñudcat. Im o vero id vnum qucm quc dcauanfanofo ‘veramente lefflendono in ogni altro c e t, & a m ic ih ifc e m o d isq u x fitiifu n t, quiin appetito, che lotoft pari auanti, comecifouutran- C onclauiprocurancpro candidatis,cum pracfct* no, poi che faranno Papi, 0 chenon haueranno tim m inim econucniat,eum ,qU i ambir Papatú, btfogno di not \ d e íc ip fo e a praedicate, qu x esteros adillum cA n z i cred mo. chetanto manco lo debbanof a ligcndum mouete qucunt. Idem faciendum cft r e ,quanto che le t itth e z fe deüa Sede Apoftoli- cun¿t¡sP rincip ibu s,q uiam icosin C onclau ih ala non fono tanto a bbon d an ti , che fupplifcano bcrc v o lu n t: qui im m erito alioqui conquerenalbifognopublico: onde m eiita m in tea ü t C a rtu r , dolcbuntq; eam fin rationem habitam non dinalidigrun fangue fico n u iened re quella fenfu iífe , quam m agnitudo fua poñulare videba te n za , che d tjf Moerbale a iA n ib a le , ctoeihe tur, Q u od tanto magis ipforum augetculpam , ¡„. D io non concede d^in folo ognicofa, é r 'h e d lo r e quia prscipua E cclcíi* m cm bra, q u * funt Carhd ben dato il fauore y ffi ie r k - I n z z e , manan non dinalcs, bcncficijs filis non cohoneftantes, me* gid tlm od ed i faperle vfare. ll.h e tanto btuaclito ingrati aninii arguuntur,cum ab cadcm Ecuefce lorohiajmo, qnanto che ‘vfandole bene non clefia facultatem redituum E ccicfiafticoium difolam ente fa na no v fia o dt CardtnaU , é ’ di ffenlandorum im pctrauerinc.N cqj veroaduerChrifliano ,m a !e firefiari.ano ad vjura, ne ¡aria fatur,quod nonnulli afl'ctúc, prouinciafa bene Prennpe b Re loro auuerfario, che lipottffe efcluficiase facerdoc a in eos c 6 fercnda,qui funt eiuídtre dal Papato, perche fe gli altri CardtnaU aud e m p r o u in c ix ;n á h s c lc ip o tiu s o b vtili-'atcm u d ti aiCoclaue hauefferoguftato qualche ccrtefe, prouincialium , principumq; fancitaeft, quam ffifeireto.egnodíüaloro ItberaUta f-rianoftcura p. opter zclum tcligion¡s:nani sq u u m cft. vt qui rr>ente'vríahroargometjtocótratk dqutÜo di¡oip fisp rou in cijsprsfu n t, quales iunt Gardd. faltem pra . loro. Nepenfinó,ptramiti,chefiano dipoterli iadarte diimeutrft voluntarietmen:e dall’ opinicn lo o, la quale tamopihjon¡filiitd tenerjtrm », quanto chela poano magniñcare celpnteflo deüa quiete vmuerfale. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Defacris Cardimlium Comitiis] pra, 0 diriam, che rei douemoajpittare tanto maggiori doni da caftoro,quanto coniatcrefctmento dei Papatoúerranno ad hauere maggiori faculta di poterlo\fare. Lewreprattiche delPapato fino quelle, eht f i fanno fuori dei ConcIaue,0 coloro, che indugiano kvolerfi acquifiare amici,0 afare le pro. ue loro nelle fidt vacanti, n Ile qualt bifogna hautregliamicifaiii , i inuni»nomale,percmhe liúeri amtci.che feruono da douero, 0 ftfanno capi neWelettione d'alcuno, fino quelli -hefifono arquijlatiin tempo,cheUpiacen f i fim fa tti per vero dfiderto di compiaterlh0 nonperJ e ranzadi retributione,percheli feruigi tanto vicini alpagamento nonponno effer grat i , ne con buonacottfcienztriceuuti Et percio chi vuoleffer Papa b'fiognt,cheúadimolto tempo :nn*nz,i dtJo:)m dolem aterie,0s’ ingegnifarfi amico ttafium,0fiopratuttoquellicheionofceJiritep , 0 cl/hannocred'to, 0fieguitonelCoiiegio, 0 i' occafioni di poterh far .tmici fempre nafce noypurihe ftúoghanopigUare': ¿oildefideriodi figlitrli fi deue h uera tanto maggwre infim il tempo, quanto che hora vn beneficio perpicci lo che fia, pare che habbiafor-ja d’ operare gran difftmivfficidihineucl n-f* ,la quale non s’ acquifla alcuna úolta,meno coni’ offeruanza . 0 coiriceuerebenefidj , chexonfarli,0 maffcmes ConqutUt, chefono dt maggior potere.li qu4¡ per lopiu diueniano amicicon vedere d’ efferef i im at i , 0 chefi confidi in toro , 0 onricercarltJ f i o d’ alcuni piacerili quali non fiano per effere loro graui,0 d‘ incommodo onde lafrm t:{za , 0 la ficurezza d,Ueprattiche {per replicare di nuouo comi cofi* che tmport»)e quella , ch’fatta fuori dtl Condaae. Ne úale di coloro la ficufia che dicono di non far quefioptrnon dtjiacere alPapa, cheúiue, perche noJifa ¡picare al Papaperfarfi offeruan:(a mofitaifi benefico , 0 defidero/o dtgiouarea gltamici: anzt"e cofia (he conuienead og/úno, 0 queftiamicicok acquifiatifionopoi quelli,che dConcUutdeiwao fiare le prattiche" ncn conuenendo, checolui, cheúuclejferePapapa lide femedefimoquellfcofe,cheponnomuoHereghal trt alia Iua elettione. Ilfimile coauienedi fara tuttiglí Pren'ipi,cheúcg'iom amicinelConelaue, liqrealifempre filamenteranno a to r to ,0 hauendofatto quedo nontrouerano hauer queW auitírita,neefferefiatoúfato loroquelrijpetto, chepareua,chemtrttaffeltgrand.zZaUro. ll- 3 77 tcm per modum penfionis iifdem com modis pctfruantur. Adeo vtfi Principes alliquando vidcnturam icis carcrcid ip fisi.rpu taadu m raa "vcro amicis in digeant, ipfi bene n o ru n t, cum experimen is plurimis non iguorcnt,quantum bcncficio,aJt dctrimeoco eoium Pontifex ma le vcl bencerga cofdem aniatatus efficere pof'fit.Ji vero dicant, Pontificem nobis conciliabtmus poft ipfius creationem , fallitur fepc hoc axiom a, prxtcrquam q u o d longe vtilius cft prouidiire,& huiufm odi in com m odo occiíniíic. Viasdiuerfas ad Papatum habSt candidathal j Ql^ffis -enim horum propius, alij longius á Pontificia CarddM.dignitateabfunt. H o s illis , prariertim fadionu^^y^_ Principibus, ieruitium & operam falte oftcntare oportet, nam ho ccaiu non m odo ipforum grati m luciabuntur,fcd corum etiam ,quipropolit fuerunrtqui p ro fe d o ,v b i f e i Papatue-xclufo. viderint libentiusil:is fauebú t,quos fibi fautoret experti fie tin t Veru illi.q u i mugnara alu ntfp em ,ij non faeile adduci deb .revidetur, vt promptcad uuentalios ad Pontificatum ,idcoque amicis fuis infcruirc difficilius queunt. Sed cx alia parte inofficiofi cftc n5 debent, nam vnocodcm q; tempo. c & eos,qui pro politi funt, & eos.qui p ro po nu nt,ircabalicn rent. . , Ad hanc difficultatem aducrtitur a lia , quod ^ cum inprir.cipi vconclauisplet.cqi fiantexclu-'* - r " fir n e sto g ab iitu r fw tte,vtii(9 em opp u gn aiio• n ibu sfiuecxclaíionib.aggregetitfcfe.-quárcm flcftececint.ccrti funt cum,quem cxcluferint(fi m o d o h u tian i fenlus aliquid habucritffiunqua crga dos bene affid u m eflc polTe; fi vero non effecerint, c ap ita. principcfq; cxc'ufionum ab alienant Ec hae difficultates adeo difficulter cxipKcari pofluntjvt non mo Jo bonum in iis iu d i cium ,fcd bonactiam fortuna requiratur. Iudicium illud adhibendum«ft,quod fi tamea cogitur fua ftudia declarare,ad fauorcm princi pum in co n c l& i potcntiorum inclinet Verum pro fedo ij canditati qui ob egregias dotes Pa patum m crcntu r.ap riocipibu sfid ionu m taii _________________________ J ; -C T .-. circu m íp ed io n c.a tqjiu d iciotrad an d i eflcnc, v in e in difficulcatcsincidetunt. Debcrentque . ¡idem principes omnem m aleuolcnti* caufam ‘tpttafaa» ab iis atnoucrc, fibiq; potius cam attribuere, & ambitum co p id o inft tu crc.vtcan ri.iati p o f ffideberent. fcntfna fuffragiac*teris Papatudignis conccdere abfq; liefioneprincipummifi tamcn obftarctiufta J iq e a titio v e lo b gratificandum prin cipibus q ub manifcftedeuincrrcntur, pter priuacas aliascau fas, quibus legitime fe nen beneficando i membri principali aeüa Chie- cxcufare p flént.&perfua lcrc,cum negát, non ja chornofon» t Cardm ali, entraño giuftamente ex ipfis repulfam proucnirc, fcd ex ncccílitate, tnbiafm ódi hrutta ingratitudine, hautndo ha q u * illos cogat inultos. Etfi autem cligi cupU m to dalítjhffa C h itfa fa tu lta dipáter confeti- u n t,nonid co per íc ambire eos oportoc: dcbét retanBbb col- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Bifcurfus r(f4nteentrateEceleJtafiiche,qua»teconferif tono,fenza cht l' obiettiint,ch» alcuni di' fanr-o ' ■ ■ nihilomia® gratis modis eos fufciperc, quicoU loquij caufa ad ipfos accedunt & quadam moprafe f .rentes, quacunque cc Pontificacaeuenicnti alienahum anitati, nonfuism critis anrrbucu os ic profiteri. _ auxilium __ :felodtrelig>»ne.percio chedtggonoparttciparede ^ ^ O ftenda .tpraccrca, quodcunquc {oifimodiloro,almeno pirvi» dipenfiont ancora oblatum non modo fibi pergratum * c c id e r e , gratiiehalo, quelii, he/i>prafldnoddetCeFrot.imie,con.e b- led profiteantur illud auxilium maxim i forc ifieepof. prafiunr o t Cardinali. D im a n ierachefe It Pre- momenti , fibiquc chatiifimum : etenim o - tet,(fic. tipinonh a mogli a m ici rejlaua loro, (fife n z a m nishom on aturahom inrm iuuarcdcfi.lcrat, hanno btfogno, lo far,no ejjl, hauendo ptr tante illudque adiumcntum , quod p ra flite .it, fibi Jptrienze coaofciuto quanto pojfi far Vn Papa a- c u p it, aliquam parere grati anim i fignificatiomico bn em iccd•btnficio,(fid frf .id a nnoloro. nem ali co , n cuius vtilitatcm procuratum E t tl dtre , Noi tifarem o il Papa amito < cft. lafuaireatione,m oltevoltenon riefct,oltrech'e Idcirco dies atquc n o d e s ad alloquia promfempre meglio, é r daptrfona p iu a u u id itta d' ptiillm os fcmpcrq; i. nuis apettis elle oportet, hauerle cofe gia fa tte . imo aperto etiam v u l.u , ac fronte prabendac» G li andamenti,cht debbano tenere quelli che bcnignitatis,& officij crirriacxpcffacio. defidtrano dt effer P apa, quando'viene la Sede Eius vero,quocum fermo habetur,natura ac <bac*nte‘b *»no diuerfamenteconfidira i percio, vota exploranda fu n t, eidcmq; magnae infinuthe di quefii alcuni fono per commune opinione andae fpcs ad cius dcfideria prom oucnda: nam molto ^ictnial Pontificato , alcuni al. ri non tc qL:iipeladantur,m ulco officiofiores effe folcnt vicini. caeteris, m ulroquc diligcntiorcs, Q uefii ‘v ltim i debbano auuentur arfi h. H * c verborum hum anitas,incredibile eft, iar coloro,cht onopropofti da tu t tili ca pid ellzj quam um prodcflc fcleat, ncqu,c defuerunt p!efe ttejtrcio ih tn o u fo la m tritein talcafoguada- riq u e coru m , qui eam aut negligentes, aut negntrranno le gratia loro t a diquela anchara feientes, occafiones nonam plius redituras a/■ - frt poi the- fni tiiifjrunt. the fono /fatipropofti, liq u a-i; li /em tendo,che li bencficij Prouincia! i f i deggono dare dquellidella Prouincia folam tnti , eht per tofit per propria “i tilitd di Pr, ,efattapiie iali deltiam deggono tfclufidal Papato o iuterannopergratiQ u i ambitum dirigere debent, cos oportet ; tu d in t ' olorOydaUi quali fonofta tifa u eriti. M a exrdam habere no^ quelüchefo) y 'g randefferanzanonpare,che titiam , & rc ip fa praefpexilfe praecipuas caufas debbano coseleggiermht torrereafarPapa qua. vnde quis rcpulfus fuerit a Papatu, aut ad cum ** lunquefiaprofofioinnanzidtloro,ffiperitbnon fublatus. P roindenonigno te n t, tem poradi-^ 7 7 . ponno cost piontamenteferuire ogni amico, ftingucre, ac diiudicate,in quo ftatu olÍOT,5e in MadaU, altro lato non deuonoaucora nofer- quo praefcntt tempore fcfc res habeant: nofcant^^” ^ u ireperciochefiverriano asteguare in v n trat- m-ores,ac praecipua non m odo Gardinalium oto ,(fi coloro chefonopropofii, ffi quelli chefi pro- m n iu m , fed ctiam coru m , qui ipfis fam ulanpongeno. ^ A quefia difficoltd s aggiungt v n ’ a ltr a , ehe factndofi m afftm ámente nel primifgo d d Conilau e di moltt tfclufieni, fa r anno ricerchi d’ entrarein detteefclufione,érfelofanno fonficu ti, tur, ftudia ac dcfideria .• fcrutcntur am icitias, quas viciflim habcnt,& qua de caufa: & quoufque fauor exterorum Principum , eorum que, qui Principes in Conclaui referunt,iis profuturus,aut praeftofuturus fit. fhecoluich’ eefelufo,shdpStoanimad’ huomo, Praeter hancnotitiam o p o rtc te o s ad nego- Eloquenti» mn pub mai piit hauerfangue buono conleoo, (fi tium aptos, & ad explicanda animi Icnfa cffica- (fi audeti» f t aon lofanno vengono ad alienareis capi dtL’ ccsefTc, r te a peTuadcre queant :fa:pe cnim ac- iunñaauRi efclufione. Et quefie cótrarietd/irjo diforte ma- crdit, aliquem pcripicacem in rcbus intelligen- ritetiprolageuoliadefere fid luppate, chenonfolamente d is, atin iis eloquendis rudem cfle: quod per-/«»r. bifognavnbuongiuditio,mavna buonifortu in d c e ft, ac fin on in telb g ercn t; .fed& neceflc na.Ugiuditiodtuieffere,chtfepurquakhenecef cft eos audaces effe ; nam q u x d m noniiunfttafiringeffeakuno ddichiararfilo faccia per quam con tin g u n t, in quibus I k feper oieua(apionediqiiei capii’ hanno maggiorftguite nel d t , qui contra audcntior iuerit : Kt quamuis Cbdaue.M* nel veto quelh,chef ne per qual, he fcuiuimodi audacia naturae debe arvir: temen otccellente qualitd Papakili haueriano da effer portet eam ab egreg o ab " ' - maic dcftiguidatidaUicapicoutaldifcreiioneyégitdttic. tu t.r in o n e ffe• ul u . , . :,:urr.nu-' ihe non li la f iaJJero incerterein difficulta. E: do m cio fa , ve! ao rx' ' i quiw Javo It detii capi tirar adcp ¿fe maleuoleacanqv!. ahiqur ' ■ - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Befacris Cardinülium Cmitlis} Zt,0 üal<irottfU^iít,«tdimndolepratthhedi forte,che quefti cotedi Card. potejfent compia er del ‘voto loro almeno gli altre pfpabili,feperb no ci fuffe qualche giufta cagione o per ccmpiadmeto d t’ Prencipi,alh quahfuffino manifeflamente obligati,b pet altr/ rijpettiprim ti,m edianti li qualt poteff-no con legittrria f u f a fa r lonefcert, che quando ntgano,non fiano effi chefaciano la negatiua malanecefjíta che contra voglia l r f f añringe: Con tutto che defiderano d' tffer eletti, nb deuono perfe medefimi fare le pratteche, debbono nondimeno riceuere qualunq^vadi d par lar loro con ammograto, f i ritenendo ‘v m certa modefita deuono mofirate dt riceuere, tio che fia peraueniredd Pontifitaio piutoflodalU cortefia d’ altrt,che da meriti loro. E t o ’tra ctb mofirare n o n ‘olamente hauer ca ro qualunq- qualita d' a iu to , che glt f i offerifca, m a fa r fegno.che I detto aiuto fiaper effer d tgrd■ deim portanza f i a loro tr o'.tpacietio,perdoche Ogn vno per natura h d caro d effer huomo ‘vtili, f i c h e d<q u elí v tileg li debba tfjer hauuto qual ehe obligo da quelli p: oprij alli quali lo porge. E tperquifio btfogna,che no olam entefliaaptrta l’ a u d ievfa giorno. f i m t i e d thi vuol parlai e,m a che fia aperto tl ‘volto, 0 la fr o n te , f i dtano di fe grandijfima ejfettattone di benignit d , f i d e cortefia. E t inregm ndofi di conejtere ¡a natura, f i I' intereffe d tiolu i cheparla,m etterío con ragionam entfin m oltefferanze de fuoi dtfiderij , pertoth e quelli.che f f erano,fono m olió pm offictofi.0 diligenti, chegli altri. ^ f f t a hum anitd di par oh ,pub tanto the^ nonfipotria dire , 0 fonofia ti di quelli c h c jp e r non haueria ¿ faputa b ‘voluta v ja r e , hanno per dii.egrandiffimeotcafioni. flu e lli che deuono effer cape deür prattkhe, bifcgna che hahbianopiena cogitatior, e de Concl i uipaffati,0 hal>biano ccn I' attione lonfiderato Uprin ipalt accidenti ch' hanno aiutata. 0 imp tatta I' eiettione di alcuno. Sappiano oltra cib conofcere li tepe, fid ifcetn ere cerneftauano ah’ hora, fic o m e ft m m di p n fentt,faperela natura, cy t principaliappettíi r.b fc la m m e de tu tti Cardinali.m ddegli huom ini che ttngompnffi) £ loro.fapere le dependente che hahhiano U vno cb I 'altro, f i perche cagione, (y p e r fin d q u a m o d iír e n c ip ifo r a fite r ffid i quei che fono per ejfi m i Cbdauepojftno effer aiutati. Oltra di quefia cognitione b fogna che hab h'.anb a ttit..d tm a lr ,ig o tia r e ,fi tfficctcia nell’ cremete le cofe che intendono.actio poffino perfu a d .re Auuevga the m olti habbim o i in'tlligenza buena,, f i l ’ ffpr ffionecattiua : ch’ e ta n to , q u a m non m m d ejjtr o fe n za che bifo gna Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 379 audentior efle veUeti is 'p to fe d o deluderetur p o tiu s,& rcm t«ibarct,quam audiretur, reinue emendarer. Sed ante om nia con ucnit, vt tem porum m omenta cognofcant,& opportune ca pere non ignorent. D enique nullum k r c vtilius documentum in conclaue affer i poteft, quam vt capita, principcfque fadionu m nunquam non attendant, & negotio inuigi ent: nam fid iu d raturum eft, varias in ju it ormas , corum que fagacitas, at que in iu ftria multas indc vtilitatcs colligere poteft N eque vero admirentur , quod fere femper principum Sccapiium m entio intcrferatur, ncquepcculiarcs cuilibetCardinali leguU’ adfcriba n tu r, cum praefcrtim d icifoleat, quem libet Cardinalem in C onclau i tantúdem polTe; nam co tempo. c cum vnufquifque cognofcat ,f c vnumparum profi ere polTc, neceffario adhae Y>^f¡¡ ic t altri, ficque diuerfis decaufis & tcfp cd ib u s diuerfas ineunt am icitias: quod fi , verbi gra tia,boni funt, &Rcipublicae ftudioficum fim i-* libus con iu ngun tur; fi alicuius «tilitatis gr-tia ducuntur, cum iis, qui eodem refpiciunt, c o n gregantur, & confpirant. Ideoque cum dicitur, eum tot capitibus & fententiis agendum cffe, noneft verum;nam ftatim atque aliquisamTi t, iempet ab eo reg itur, qui illius am' itus pro m otor e (Tepor í l t , cum inter m ultos opoitcar, aliquem aut a u d o ritatcau t prudentia caeteris prxcellere.-quibus rationibus caput & princeps illc fere femper fuas ipfius vtilitatcs lefp icit, prom ouetque. N unquam fatis m onetur, quod nunquam non anim aducricudum eft, & raro animáduettitur; liocautem eft. In Conclaui cm nium ha, bendam rationem , & quem libet tim endum e f , fe ,& efficiendum , vt am bitusitaaprincipioad * a rateo. finem ordinentur,neinuitis principibus fartionum Pontifex creari poffit: hinc’ fiquidem dig n o ic itu r, quantum ifta pratmeditat'O atque o rdoprofit,quiainprin cip ocapiracam fcquacibus fuis con iu nd a poflunt celebriores ac meliores candid-tos excludere,qu J es iunt,qui futuri Pontifices popul-ri voce acclamantur. Q u od cum ita fc h a b c a t, tan’Ocredibilius cft eodcm ordine ac confpirationc minores can didatos excludi p ofle, & aP o n tific a tu , quem pl runqueaffcquuntur, 3 'ceri:E tniliilom iaus, vcl quia vndc non valde tim etur,ibi m nor cura colloca tu r, vcl quia homines perpetuo vigila re,& cm nibushoris bcncprofpicerc nequeunt, femper im parati vd coguntur candidatum propofitum qucm n ollent, minoris dedecoris ergo,appiobare,vcl cum periculo fubicam cxcluficKicm machinantur. B bb 1 Vt :.: 4 » ji'O) T Difci.r¡us' ¿nafittnoarditíptrciochenitfcuno alcunováUít cortiaccidenti, che cclui che meglio sa moflrare tlútfo all»fortun» ftafuptriore,0 anch'res eptal ardimento nafcu dalla natura, noadtmenob (ognachefiaaccompagnatodaún graafan gut, bveramtntedaúngran feguitodeCardi»a!i,bdaeccelienteúiríu:periothechequdunquefuffearditofenzaútrunodiquefiiappiggine úerriapiutofto fchernito,0neguaflariaptutodocheaccon iaffe. Ma fopratutto conuient ch'' hablianoúnarto.giuditio di [apir conofcere li fuoiúantaggi, , 0 fecondoihel’ occafooijimo' Jirano andarlepigliande^ Et.aüa fineilpiu impottano documento che f i poffi dare nel Concliue, eche li capt deües prattichefiiano fempres attenti, 0 proueduti percioihe fe glt eponto longo mofira varita for» 3 0 , 0 1 » dl<gtnza0 accortez'^a loro,pub fempre trouar dentro cofa afuo prefitto , 0 pi. gltarla,. Noefia per partre firano, quando vi f t nti no quafi fetn¡riir,o //tnar i capi, 0 checon f i diano rególe particolari per ciafcun Car d¡nale , ejf-.ndo jolito de dirfimajfimamentt, ch' ogni Cardinale in ConcIaue fiaper la parte fua, pttchioche inqutl tempo quafi ogn úno cono fcendo di potere perfefo'ofarpocofighnge cona ltri. 0 cofi vengono ptr diuerfi rejpettiafar diuerfcLonfidenze, 0 fe fono vtrbi gratia Cardinali buoni c' habbiano zelo dtl publico, f i con gtongono con altri buoni, ft altri in alcun' altra 10,a intereffati , conuengono con quelli, the fimo dei medefimo inttrejfts. Et ptrcib quandof i dt ce, che s hadafare con tanti cerueU l i, qualtfimo li Cardinal, none vero : percio the fubito cht úno f i e mtffo in vna prattica, quafi da colui cht n' e cape, , .fempre _ eguidato _ cftndo maifatto alcuno, che nonf ia , bdimagItorauttorita b dt maggior pruden^adegli aliri: 0 1’ vna 0 Í altra di quefit due cofefanno tht i ctqo quafi operi tutto qutllo che glt torna, Vt n bello,ita hic qu oqu c pcccarebis, vix£„g,, licct:cumq; aducifarius prxparatus, A VEgens, atque inftans h abc. tu r, A qui errores alienos, *' in vidoriam fui cu nu crtcrsíeílin at, hinc fit, vt parui errores in Gonclaui commiíTtgrauiflimi cu dant , m inim xqu c voluntatum , fine ptopiciat fin t, fiuc ad u erf*, mutationes maxim os patiant elFcdus: quippe valent Papatum donare,au tauferre: A ratioeíl:,quiaaraiciftatim iuuari, iuim ici vero ftatim offendi poíTunt A auimorum propcnfioncs incicantui áplerifq; adco, vtpacrim exaffed u fu o, pam m cx aiioru.n perfuafioueco temporis m om ento i ihil al ud pcrfpicianr, u ifiqu od fibi fu ggeiitu i a. timore, velobftinatione, fcu am bition e, aut defiderio v ind id at, fiue quocunqueirlorum affeduum , qui omnes hominum cogitationes breuis hoi x fpatio inuertunt. D u m q u eaffcd us illevr- „ . g t, adcftquc ecfi terum futurarum ftatus ob of l * í®' c u ’osveifatur, ftatim cog itan t, quod commu-ri*^* * niterfim ilihusinrtbus cogitatur, hoc eft, magmtudinem beneficij, quo c led u sin Pontiíi-cem afticitur, po ílcdam nisquibufcuuque o c currere,q u * ratioin contrarium adduxetit.Idcirco apcrce cernim us, quotiefcunque confilium cap tur, vel nimium 'cftinando, vcln im io afted u ,fernperinerroiem in cidi; nam feftinatio tempus crípit ea conquirendi, q u * ante c 6 clufibncm rciconfidcrai da fuerant : affcdus autcm adco im pedit,occuparq; animum, vt ni hil finat cognofccrc, nifi quod co m om ento, angit A v rg c t. Verum ad h*£ dúo duae ali* res non minoris m omenti acctdunt; etenim inucniuntur non n u lli, qui ctiamfi ab affed bus im m unescxiftu n t, iatifquc temporis 1 abcnt adrcscxam inandas.-nihilominus propter quaadam animi inconftantiam atque torpedinem , vel propter. continuam negligcntiara, quam in rcbns fuis adhibere,confiicuerunt,m hil vnquam boni cfS, cerc poflc videntur. Atque equidem h * c qaatuor hominum g'^-^atuerhi;ra . fi conquerantur, co n n iie ra n n ir m inrl negotia n-rr/^ria .rn.ic r„lc nera, quod votis fuis minime rcfpondeant, fumma iniuria conquerunturiopoitebatenim , ab fcnih il eorum, q u * fuknv.fefifaciendaeraat; praterm itci:,deinde cxanimi''^^,, lententia resnonfucccífifíct, tum iuftius c o n - j quererentur.' tevntihtn-' Veram nunqpam admiratione dignum cft,fi quis vcl incogicanter, v elftolid o quodam mod o,.vd affcd lu aliquo obciccatas, vcl nimia fcftinationealiq uid aggrcirusfu crit,qu od ncgotium illud ex tum minus profperum forciatur: inter miracula collocandum c rit, fib c n e fu cccfferit, A fucceffus illc cx mifetationc diuin* Jtm ainttUigenza potrianoefUudtre U fuggetti. magis quam humanis meritis cmanauiffc P“ Atmi-. tandupseft,. Intcc. N on f i fato m ai dir tento c h e s ba fii, chein ConcIaue btfo¡pa temere d' cgn’ vno , 0 fa re th e lt prattiche vadtno d alprim ip.e alia fine di /brttordinate,che»onfipejfifar P ip a fe n za la v o h n t a decapé,petendoficonoficereda quefio quantovagha ilpc.reordina, 0 a n d » r a u a n t i , ch t n tl principio lita p i dellt pratiche con ii fu o i. adhtrenti nfiretti prffono fa r eficlufione aUi p iu úalent' h u o m in U il CoUegio , effendo, femprefitpiHvaltnt'huomm tquelli, chein det-toprin. ipiofiono in optnicno,(5 inprtdicamtnto di douer effer Papa. Hortanto piu f i pio cre-^ d ite , che coi medefimo ordm t , 0 co.; k m ;de- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca fi Befacris Cárcíinettium Comitiis. d im kcrim prrtM zO iéfxr: chtr on r,u c f r o rapt cd¡raler o voglia con. e Ilp iu 'die volt ene, uuo.Ma no dtmenot ofia perche donde no» (t umemoho non fiapojfibileTnetteri.i molta cura ofia perche glt huomini nonjiano npaiiu‘ vna torninua dtligtnla.fon fempregiontiallaffotieduta , onde btfogna o ihe mo firinoper mtnor vtrgogna dt defiderar ancor iffi quel lo ch’ 1propofio, f i non vorriano b chefi mettano a fir ‘inafubita efclufione conp ricolo. Sicomeglierrorichealtrouefariano piccioli diucntaroneUaguerracapitaliJauendcall’ inc ntrulorumicoprtfarato,chenondatempoademendare, anzi Coníindu/iriafuat’ ingegnad’ accre.ieriH, cercando ttrariialla'vittoriadtl tutto,cosihptccioli errare facti neLConilauediueatanograuiffimt,fileptcci»lemutatioaide^volontdd<probcontra,chefifatíianogenera» terre tl Papato , f i la caufa eperche ci/onofipronteí effecutione dipottrgiouared colui ch’ egli am a, ( f fe f i meitead odiarlo,Jubito hd potere di nuocirgli fenza ched ciafcuna indinattone d' animo fi trouano m utatori che I'acere Iconodi forte, chetrdlapaffior.e pro. pria.filaperfuafioned’altúnonponno <bedtrmquel punttcaliro,ehequella/olacagione, chelimuouebfia timtr,bfiaofiinatione,b ambitione,b appetiiodi'Vindetta,oqualunq^altrodetantiaffctiiychemutano in fipoca horaquafituttiglipentindeglthuomini. Et mtntrechequellvdefideríobprefentefepHtcorrffi neli’ animo qualche rijpetto delle cofefuture, ricerronod queUo,chequa/icgnvmpenfainjimileoccafione, f i cio"e cheil beneficio cofigrade, chenertceue daloro coluich’ eeletto Papa pofii ficuramente dar rimedioad ogoidanno.chelaragionedimrfirajfeincontrario Et ptr ibfi^bedtappertamenie,chequandofifdtifoluiionebiontruppa prefiezzabunitoppoaftetto, fempre,. comedtconoltSauii,fifdmale:ptni»ehel‘ <bn«ntinda tempodtiouartlecoje,(hefideuonoconfiderareaudti, thefic 9cluda,l’ akraoccupadimanieral‘ animo,ihe non lafciaconofcereJerionqutlló , thepremeinquel punto.Mas .aggiengpnodqutfleduacojeduealtrtna di minor importancia, percioche f i trouano alcuni li» qualt con tuteo, chehabbtano tempodepoter confiderare ,0 fianojpjgliati d’ fftto'.nondimer.o per<bn» anamftalilirdbincapicttdnaturale.bptrcontinua ntgligei.zach’ vfano nelle ep, rationi loro non fanno matcofabhona: Hora fe quefie quatirojpecied’ huomini,quando il mgono m n fuccede bene filamentano , hanno torto, ptr.inhtbt¡cgnauamcflr-lfeno dt hautrfattoqudlo, cht conueniua,fi poiJe nonfuccedeua fecondo il defi deriolotofila/nentajjtro. Manonjardmai tenutamarauiglia, ft alcuno fi mtítt a fir altuuacofab con tranfcuragine, bfioltnitd,b compaffione.b troppofretta,chenonritfca betiea, anzi fardmiracolo, quando fucitda cofa buona,la e^ltfepurtfucctdejfefipotriodirt‘¿trámente, thzj proiee Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca iS'r _ Inter capita Pdnc'pcfque C oclau is quidam aliquando lunt,qui ctíi v ututc.q u a i pfosd ceretjdcftituui tu r, tamen aliorum Duccsexfiíiunt ptopter au ñ o ritalé . quod idee fit vel quia nepotes fiint p ra teritiF o iificis,atq ueid com ulcosh abctadd id o s íibi Cardinales , vcl quia Italorum Prinei* pum ,quotum plerique fummam rationem habc. t niiniftri exiftunt. H uiufm odi ho-iiincs íi v ir * tedeftituti íin t, & ftdeOitutos tflcanim aduert nc, ab ijs, quos Ínter fuos fapicntiores cog. o fcu n c, conldium m utuo .»cc pient : atfifuíE citnccsfcfe pu- ^trcrucaufa taucrint.ncq^e tamen fu e rin t,'tpluritnum ^ errare con fpiau ntu r , nequc eos quidquam luuat moncri a quopiam , fiuc do ceri. Q u oticfcun qu e fimiliccr di¿la C apita' audoritate pol.erent.fcd nil.ilo ninus velIcnt Pontificatum fibi vindicare , in m agnasfefc im plicant diííicultaies :nam tantac nagnitutlinis cupiditas omncm fuperat cupiditatem : pro nde nunquam videntur eos libenter audire,qui diueifas a confilijs fuis condiciones proponunt, exceptis js , aquibusopem aliquam (perant. In q u o d cfiderio magisacriiagis im morantur , quiacaeccri ad Pontificatum adfj irances,qui d i. uerfaefuntfadionis , vteoriim ftudialuciifaciant,íua ipíis offeruntfuffragia: q u a'n ihilominus plciiquc a d u ipfo denegarent, fíea ambienti p ofutura fufpicarcncut. Veruntameninterim eiusfpe» Iadant,neque finunt aliom entem ccnucrtere. Pontificatum cupcie & am birebonu m .^^^^.^, eft; fimiliterquc date operam ,v tc o n c la u c parumper differatur, vfque quo res fu * c 6 '*» ponantur, bene cft j ícd cxploiatis volunJ , tatibus corum , qui fautores fcfc ptohtc**' bantur , non deber Princeps pcrtinacitcrr fuam opinionem defendere,c cfqu e au d ite,. qui prt pter eandem am bitionem C on clau s diuturnitatem defiderant: nam piop tet huiufmodi pertinaciam illuc deuenit , vt Pontifex abfquc cotum confenfu dcclaretur,vcl,vtim petu m ultoium opptcffusfub-itatconfcnt at, atque inconfidcratac P ona» ficis c lc d io n i; qui quidem Pon tifcx putatutus fit,fc cledum fuiffe non o b p ro b ita tis opinionem , fcd ex opportunitate qua-dam , acneccílitatc eligentibus n oncu ita-bili.Profiiebuntur quidcm omnes ciufdem bonitatis gratia ad cum eligendum con fen. fiffeicoque p ra tc itu tim orcm honeftabüt» iiidem qucaducrftrij eodem p r a tc x tu in iú mam an im im olcñiam obtegent, & .vtraq; Bbb 3, p» s ; Dtfcurfui frict.’eJfeátBapietdii D io, (fi nondaíli mtritiloro, fra quiX che fon capinelCondaueJoño alcuni,che Jenza hauere quella íoffic'tenl<¡a,cheficonuerria, fono ' iaptpiraaturitd.é'qtttftonaftebferihefianonepott dd Papa p jjfxto, éy habbiano confeguentemente tr,ola Cardinal! obltgatt, o perchefiano Aítnijíri d zj Prencipi Italtani, allí quali moltipcrtano riSjetto. QutJittaliftnÓfono fujficieti,ífi con»(conodiñóffifire andar an^pigh alo configlio da quelli che trd li fuoifi truouanop u attiddarglilo. Mafe mpdonod'ejferefofjU'£ti,ffi nbfiarto,per ordinariolafanno male,ér poco gijutrdauttcdimetobritordo^chiglifiadaíodaviru no. QuandofimUmentedettt Captd'auttoritdfufJiro fujfii.ietiti,manondimtno nonvclejfero far F apa altri ehe loro medefimi,hanno 'vnag-an dtjficoltd.pertioche lid ffiderto di cost fatta grand-fxa vin ceogn’ attrodeftderio:ondenonparechepeffinoafcoltaremai Sfolentieriihi propono loro altri partiti, fuori di qudii che li pub aiut are, (fiin quel defidcriomaggiormetefi noíri¡tono,quamo cheli Capabili che fonofUorid Ua f ittioneloroperguadagnarli.glíofferifonoU^ootilo to,'nolit de' quali quando ‘bedeffero diconc/udtre,non glid.triano. Ma nondimeno per quilla vta notri/cono lajuafferanza, (fifanttochenon^volgailpenfieread altri,chedftm!d-fimo. ¡l cercan d'effsr Papa e co'ahuont, (fi cercarefimilmente d’ allungart per vn poco il Condaue per hauer tempo d copomrelecofefue tancar bene. Machia.eiito the i' huomo e di quellt,the con qual:heragion efe nemofirauanodfauorfuo, nonfidtueaUunoporrt sit iofimatoconfidandocon vaneparo’tX altri Prpabili, ér di quelli che defiderano la mtdefima lunghezza alfettandofolamente etb che tl tempofe non altro pa,'fa fcoprire, perciochef i riducedtaU mediantel'ojlinatioue.chebperlopiiefiifa Papa fenza confenfo fuo, bch' eglifepragionto dallaforzafdilPapa invn fubito, efenzagiuditio, érffejfo con dannoproprlo qualunquepenfi, non che pojfa ejfere a beneficio publico, Ttache ne pOjfiejJete di mala fod'ufattione d coloro, ih t fe li finooppnfli, (fi fepureptgliadfar Papa^imt perfonabuona,nonlapigUaptr amored,Uabontd com efi duoriaveramentefare, ma comí fip gltord ogn' airx t qualitd d’ alcuno,che lo potefie aiutaread ‘ifcire d 'q u d í mcontro ndq'tale fi troua m quelpuntto. Ma «humo , che dopo ptr paren amatori dd publico bene dranno X ejferfimoffiprr caufa di detta bontd,érfa ra mo copertacon ijfieltiiro-e (fiaUafiizz* t haueuanogliauuer artt AWinrontrofefitr. uarannoantsr effi in qualche altra difñ olrd. m firuramo fcU mente di lafíUrfitirare d-iUimedefima bentd, (fino tersfJfarennopublicamente qudlhihr intrinficametepremeua.íficod s‘ ingegnaranno benedparjítí vti Taltro,mdnellaconfctenza lorocenoferanno molto bene hauer comelacofaepajfata,ondequd Cardinale tMno.cheper fi fatte occafionicdetio Papa.dfue bene hautreloro smcerto obligo ciuile per fi gran beneficio, Ma Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca pars coafcielttiae fu * fatlsfcdíTe praedíeS bit: fed Cardinalis ille , qui exhisconttoacríiis emerfit Pontifex, rem totam opt me p crcíp ict.& p rotan tob en eficiociuilem fo. , lum m odo obligationem quádam debebit: neque ideo illos tanquam bonos & amantes exiftim abit, fed pro rc comperta habebit,fi malicia conatus eorum adiuua e potuilfct, ipfius ctiam, ncdum folius viitu* tiaop evfu io sfu ifle In ambitu agcndo duabus oportetinfígnitos effe conditionibus,altera i n fuffra • gij ■ difponcndis,altera poftquam difpofira lu n t, in i.s ordinandis ad peragendam eled i o nem. Pleriquein prima códitione prxpolluc- Partienda runc, in altera nihil efficientes Oportet, principes & capita partium pluribus adminiftiis vti,fc antq re, fi oncra & o ffic ia d if tin dahab u erint ,id to tiu sn e g otiifalu te m fo'.e,& C puc fiue principem illu m ,q ui vel ob am bitionem .velproptcrparnam intellrgentirm ex fe ip fo om nia facere, vel fu saffeclis artificiofc vti v u l t , femper futurum ’ caufam conftifionis:(im ilitcrquein Cóclau iom n-svereú d ebet.n cq; m in o r c u ta c -1locanda eft in minoribus hom inibus ordinandis, quam quaein maioribus adhibéda íit: quinim o caput fa d lo n is adco pr «pararc fc deber,vt cum jducrfariiPapam aliquc creare vclu erin tcxillis, quos p ro b a t, cum creare nequeant,nifi ipfe creatioHcm fouerit,ne detifui habeatur, ciquc ncccíTe fit cú m ultit idinc accurrere omnium rcrü ignaro:ctínim exploratam cft,quoties Cardin. in cogitacocoguntur alicuius eledion i cofentirc,elcdum ,ctfi olim amiciíTimum, nihil ei debere. In C onclaui non poíTuat ca con filia,qu * extra con d a u e cepta fu .it, conílanterrcti- pknium neri:nam resn o u * cogú t hom incm eopad o le defendere,quo bceffitu r, & adueifarium ab ca parre fcri e , q u ain tcd u m atq; iner.mcm fe oftendit: idcirco illic plura có fili; , m odofque plurcs agendi habere o portee, & anreom nia perpmdendum eft, rn difficultas cxequendi fua op tara, naícatur es fuo erróte, an exaduerfariorum po tentia. Si ex error* & inexpeticnt a f. a proficifd c B r,& c o riig i poteft,Irorrigacuriverum (í c i aducrfariorum opera maiiauerit ijq; ben-rem geíTriut,tune o piniom ut mda , & minus ¡ralu r, eligendu.r. cft.Q u o dfc¡rp ct conrcqueci;r,fi r o d o cu n d a pr*uideátar, & rci ftatus confidcratur, & aq uitati con- Defacris CArdinatium Comitiis: Manongiaper quefio, deue tenerU per buoni, ne iredtre , thilabonta fua f aflata pr<jfodihroinm aggitre rijetto di quello cht f i fujfe fiato ancora la m aliiia,ft con e(fe fimtlmentefi fuftno fotuto aiutares. Sifign» nelfar lt prattiihe hauere due conditioni, vna in disponertlt úoti.í altra dopo che¡¿no d jo fii, metterli in ordmt perfare i elettione. Molti nella prima feno voluti a ff i, 0 nella fecoda fifoneperdutti.Bifigna che li capi habhianeptu d’ vioperftrmOfChei h a u e re ita r iih i. 0 gU vffiiij diftinttifia lajalute delnegotio, 0 ches quilcapo,tlqualebper ambitione bper poca intilhgeza vuol fare filamente da lui.b feruirfiindufttio/ámente di quelli chefeno con lui, fiajempre caufa diiofufione, 0fimilmete deue in ConcIaue temere a ogr/ úno, 0 nonfi deueponere minor cara neU'ordinarfi per caufade minorfoggetti,che ftfaiciapet cagione dt maggiori, anzi deuefiare eiaficuno capo dipratticain modopreparato,(hequddoúoltfferog liauuer'ariifar Papaetiandioúnediquela,(hepiacciono,nonlopoJfinofareJenZJach'tgliúiconcorra.a iochenonntúenghidtri/o,0 glibt/ogmdicortereionlapienafenzadi hauerneJaputonullainn»nz,i , pereiochetengafipur cofapiu che certa, tht quandoU Cardinalif i fon dati allaJroueduta,centuttoche,e0luich’ eeltttofuffelo. rb amicifiimt, vtngono a cedereptr difordine, 0 con m al’ fodufattione. Dentroil Condauefiponnottner fetm t ledeiibtrationi, chefifim e rifolute difucri ancora cen moli a ragione perciochea'nuout a . eider,t<,che fiopragiongonoefor'^.cht Í huomofi diffendanel modo.chefitúedt a(falirt,0 chefimilmenteúadiadoffender daqueUa parte.cheL’ auutri-rioglimoftra ficoperta,0 per (ib/a dentrononbi/ognahauerevno partite filo , ne vnfol mododifari',madernolti,0fofratuttoanJar,empre conftdt! ando [eia difficultadincnpeterejfeguire qudtofi depdera, nafict da fuo difordin ,b da troppopot degit auuerfarii. Se naficono dafuo difiordine,0 chef i pojfono dt vuouo ordinare, ftr io : m ajt nafce da gli auuerfarii, (ft chefivegga,cheproced»noptr buona ú¡a,hifogna mu tare epmione, 0 fare il maa co male, ilche fempre úerrafatto, chefi úoglta anticipar vnpoco di tempe nel qnalefttroaa.0 chefi v gltadejcendered partitiragioneuoli: li quali femprefaranno accettati da gli altri copi,auanti chef i fiono mijftm quaUhe certa J e ranzadf poter far Papa,chipiacc aloro,0úolontisri »efuggerannoilpiricolo, chefecopona i‘ kmhiguita delConclsue, ndqialeogniúolta, chefi pcffi hauer cofe.ehefiahonefiamenteal/uoprcpofito, nenjid ut ir.dugtate k dimaniper haucrU tnig'nre, per r.on tjfer luego, deuehabbiacpiUpotere lefirauoganl^e, ‘ h ili. ^ Laprimaco’a.r . ,'-rdi capi dedefattieni \M ca::d‘ h. ' /-■r^Jituttiquelifche fucij- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca gruac conditiones mintmerefcTaBtDr: q u * conditioi-es ab -lijs fa d i o n u i n pr ntipib* cubi proculG m pcraccipientur, antequa certam conceperint fpem creandi teto, cis,quem pr?om nibu.ipiinnctcxopranc,vt effugiant periculum, quod Conclauis am biguitas fccum affert; vbi quotiefcúq; m e diocre aliquid h o d sco bin eri poffitjnó cft procraftinandum, vt melioribus potiamur, quia nullus vfquam locu s, a tq u ei'lc,ia fo litis A in c o g itatis rebus arque variatur. Primum,capitibus fatftionum curandum eft, vtfccuram in manibus habeant exclufionem illoru m , qui extra corum fa d io n é Paparum ambium.-quod fi intcr fuos illam exclufionem non habucrint,qu*rcnda crit interalios ; etenim multos inucr,icnt, qui contra aliquem confpirabunt, vcl qui nolentes tam facile Pontificatus fpem dcfcrere,inom ni eiclufione d iuinfcruient: im o hoc ftudium qu arend * cxclufionis aliquando in cauUa eft, vtqu ia n te aducrfabantur , fim ulvcrfando amici fiant, vndc exoriturP ont ficiselctftio, adcoque amicantur inuiccm cum ijs , á quibus opcm r . forte r _ cafusita r r acccperuni , vt. fi ferat, per inconfultam beneficentiam illc bat P a pa, de quo nnnquam antea cogitatum fu erat. V eru m , quia e x d u k n tu r aut in im ici, op* aut am ici, ne fciiic to b iu s im p c iij, a u ta -/’^!” '*^*®'*' liam ob cauffam amicitia in inim icitiam mfcorum, 0 con ucttatu r: prim * cxclufioncs palam tl aftá tu r: a li* maxime cau t* cffe d b; nt, nc fua fponte,fed ex accidenti, aut obdiflicultarcm fa d * cffevideantur: cum quecc. lai i affcdu s non potcft,&periculum propc adelfc cognofcitur, neam ici abalienentur, decet pr*teim ittere exclufionem & cle(ftioncmdiucrtcrc , eligendo al quem fa d io n is con tiari* , qui eodem damno tc: afficere nequeat, qu oaltcr illc am icas potuiffet. E th * fu n t po tilfim * exclufiones, nam q u * fitprocraflinado & pr*u d end o,vtnihil incogitatum accid at,cafufpéíio potius,, qua.m cxclufio dicitur; quemadmodum ca. q u * vniuscaufafit,pcrtinacia cft, qu s ficq u cntcrcu m d aronopcrtinacisinf.ingitu r.. E ic liifio , q u * fit propter R tip. icfpedlum. vel obpriuatam inimicitiam etcu fatu r, cú obrci neceilitatcm,tum ^uia,cxc-cpto vnoau.taltero uon to llitu r , quin Papa fingulis; m orricntisctcai i pollit. . Q u * Iib c tfa d io habct ambici tcsPapatu m ; quosprinccps faftionurnin c o a ffc - 1 ' (^uiar m ^84 D ifiurfii fuori delli fitthn e fiia<}i)¿lione ejfere fapi, laquale jtnonhannotuediante lo partiloro,la deuono cercare frd quelle degit altri,ptr:ioche troutranno m o li , che tonuerranne cor,tro d’ alcuno, e cheper non voler cosi in^niubuo ceder alli ¡peranna dtl Fapatoli feruirano inogni efclufio ne per vn pelfco, an^rla cagionedi cercarei e lujionefa alit voltt,cht quelltihe trano tbtrxr.tfe vmgono ddvmefitcar infume, 0 ad acqui ftare confidenza, ondenafel' lUttcone dtl Papa, f i ‘vengono ad acqutftaredt ferte confider.z* conquellt d u innutrire debet, nSfi cosinhabi'csdcclararet, videreturillos contem nere, & c 6 temptus audaciam g ig n it, vnde res nouas, ~ . ______ atque pe iculolas tentant: quod fi audacia addatur au d oritas.v;! Iiagularis aliqu avtilicas maximas turbas ciet. Ideocapitafa---------c'-u eantfiiis, f& defidcrium ipfis inferuiendi oftcntenc,efficiantq.ic, vt per alios, vel per nego ium ipfum illis contradicatur: nam qui etiam iurecontr dicit alicui,is contra- Per £ks i da 'qu a lt hanno rtCiUHto a iu te, che fe dcpb 1‘ efclufio- d id ic n e animum alterius nunquam non nefa tta in compagmafopragtungequal h ' ¿no de ta lad it. :tt accidentt,chefcgliono eosi fp fto nafcerenei Concla Verum cxaduerfo, ambientes papatum, u e fanno ptr dir cosi ¿na m aupone, f i ¿eng o m a d a - etiam li a capitibus fuis aperte recufencur, re pet cagtmedipictola f i t a l ’ h'.ra snconfulagrati- non ideo debent ijs irafci, & inimicitias intudtne ¿ n a g 'u n d ft m aruompenjaconfar Papa ta l’ , d ic c re , ctfiqu iam biu nt, lluftrisfanguinis che non s 'era mat penfato, quando ch’ enu b in Coela- eflenc, & dubitarent,ipfosReges,quibus ÍCe. M a perche delí ejclufioni chefi fa no,a lcu ne f i fa n - fe fubdiderunt, cauffam efle eorum excluno d t ’ nim tci,al une de fropni a m ici, thtpertagione fionisjim o noniatelligcre fimulcnt, &Rcdtftatofo d’ a'tro riipettofi terne,chr fa tto poi grande, gis voluntatem Cardinalibus abfcondm t, m a fu jfe per co n u irii'el’ amtcitia in nem i.itia:lepri ne,qui Regibus ad d id i funt diffidi ores ad m e /e traitano all 1 fcoptr a ,‘ ejeconde bi^ ogna fa rle^ ip fo : promonendos efficiantur. Q uam ob con grande auue um eto,act b chenon apparamai the rem confultiuseft , fiucilluftrisfic 1'angui fia fa tta p tr fua ¿oionta , maper U diffi oltd che ne nis,fiue n o n , v t fimulct,ca fe credere, qua ¡niumUf. ftorta fe to la cofa. E t quando fi ¿idejfc dt non po te rtj minus cred it; nam hoc m odo, qui contra- fimulani». cosi be celare,0 pure f i conofceffe il peÁcolo vicino per d id u ii fu n t, lentius id a g u n t, & amici po fu g g irel’ occafione di alienarfi gli amici, conuiene di terunt facilius adiuuarer-adeo vc nunquam lajciarel' efclufione, f i di cercare vna dtutrfione, la expediar, fc abalienare ab ijs , qui nobis quale dtuerfionefif a ton eieggeri Papa di quei alcuno contr dixere, tamctfi a ium elegerunt,, et della f attione contraria.ma the non habbi s fa cu lta di enim iterum fauerc potcrunc, prafertim, fa r quel danno,qua obenerefiaffein lui volonta eat quia quo fc n o r quis c ft, co Pontificar,ui attua c’ hauertaquell’ altro quando fu ffe Papa,contut- ptior. Q u od fi n ih ila'iud con tingeret, id fal £ t quefie duefono le veriffime efcluftoni, percioche tcm lucrifacit,quia mitem animum, nequc quella ch tfifa ptr pigliare tempe ad crdinarfi,acciothe in iutiarum m em orem prafefett. Quaeres non tenga nuUaalhjpoue Ju ta ,0 co n tr a tl ¿oler fuo, omncs decet, qui ¡ eligionem & mores bo "eptit t cfto /oipenfione th t efilufionefi come qu elli the nos profitentur. Verum fi h a c faftidium e ltr e fifa p e r appetito a’ v n folo,cht voglia e ffr eletto pariunt, & a d c a , q u a in ip fo C o u clauiaPapa bfar vn Papa a medo fuo fe pii* tofio oftmatione, gcnda funt.reucrtcre placet, d ic o , Papabiche tjclufione: la quale comef i e detto ¿ien rotta a lpiu les eo minus irafci debere , quo maiores delle V, Ite condffitactred ii’ o fiina to .^ ella t/clu fio - funt occafiones, quibus mutantur volun ne che f i f d pet caghne di fla t o , 0 ptr partitolar ini- tates hominum : proinde accidit fapenumicitiaeefcufatap.T lo grande tnterejfe, che ne porta m ero, vtquiinfenfoanim orecufabatur,is feto, f i i efcufataancora per.he non togUe che fuor a’ paulo poft,vcl deterioris tonnidinc, vel al ¿ n o , b d u a , c h e l ’ i f ludononon f i cor. corta in molti terius laedendi cauifa prom oue-tur; & iu ali ri, f i che non fi poffi ad ogni h r a f,r e Papa. C onclaui minima offenfio, vel gratificatio In ognif at ttone 'efempre pm d’ vno, thefepone in magis m ouent, quam fumma an tfhacbe- Pr^fias i> appetito dt douer e ffr Papa, fia tq u a i 0 odiquelh, ncficia, fiueiuiuria : adco ducuntur ho- iuria,mtk thenon¿ihann10parte alcuna, f i f t It Capi dellefa mines mfiaum ft ttoni ¿olejfroigaanare quefit talinelprinciptomafti_tenttue. ....... mamente delt .ipptuto ,d fde,ptariano parende loro d’ efjt.. ffrelzatkilqualdiffrezzo bifogna. che licapi fugg.tno(onogn‘ l h > , 0 conognicofapirptcciolachefia,ptrct0chequalunquecheauuenga,ihiKo>ifiaU .Kuro conto di lui fi /degna,0 lo fle g n o fa g i huom ini a r d u i, endef i m etiom ta: hora d tentare cofepericolopffime,U quali alcune volte riefitn e,fim a (fim efe x 'Paudacia s’ aggiunge qualche auttorild ', bqualth» vtelttafingoUre,che habbia tn/e laper;oraa>dua.Etperctb tl capo dellcprattcht, m n m o fltt mat aUt fuot altro, the defiderio deferuirgli, f i qutllo ch’ tgU.b non pub.b non v m lf a t e , faccia con mod- ingegnofi, 0 c h ’ el Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T Defacris CardínáUum ComitiU. B (fi ih’ tl negotioJl/ffoigU contradicafo che altri, ch' ef. mines magis fenfu pr*renti,um rcrum , quá fo lodifdica ,perc o checolui, cht contradice aü'appe- praeteritarum m em oria, ac futurarum protno d' aitrúptrragiontudechtfiacen lacontradtttio- uidcntia. Q uocirca attentum^ ac vig ilan tem eflc oportet, vt occafiones bcftcfacica»e fempre dd maUffirrut[odufatione. Ma aU’ mcontro li Papabdi con tutto, the f i <iedef- •dicapiantur quia per modicam m orajierfero coatradirapertamtnttdalapidtllefattioni ,non duntur neque vnquam rcucrfurae funt. A ffed io nes autem fingulorum illic ici per quffio f i debbano mai -l erare, ne romperla conio, ro, ancora cht It Papabtiifufeto Ulnfiri, (fi venejfiri te,n o n cft difficile,quia vnufquifque liben in dubbto, che li medefimi Re /etto laprotatione dt’ ter amieorum merita, aut defcdus enarrat, quali firi-.ouiranno fujjero caufa della contradittio- & vires aducrferiorum cxaminat,modo adne,an‘pfdeuono rnollrae dinon auuederfent,ntdeuo- fic audiendi patientia, qua: quidcm rerum nodpa co alcuno cercare di dnhura-e lasjolontd di •gendarum fundamentum eft : & quicunqi tuttii Re,perciochidichiarata, thefujfe contra ‘vna magis diftererccupit , quam audire,isma* ‘voltalipotriacon djficu ltd jptrar m a t, chetornajje^ gis docet,quam difcit. Padionum oportet fuftcagatotes Card ina li, the dpendono' Capita fa dlorfauore fen za gUaltri ^ m ultos habcrc,nec non m iniftros, qui eo da loro per (Otale di htaratioae, fiano poisforfati an eor eJfi d non dargli aiuto. Et percio f a meglio qua ■ rum v olu n u 'cm « r c q u á tu r : fingufisvero lunque P apabde , b lUufire ,b n o n lUufire , the fia , d cura peculiaris demandetur, vt eos obfidc- M¡mfirom procedere groffamente, (fi ñngtre dt credere quella che ant Cai-dd. quibus cum authoritatcm ha- Sitilitat. KOH crede, pertheprocedeado con queflo modo, quelli b e n t, autconfiden-.iam , quofuem agis no thehanno animo d i contradiré, lo fanna ptulentarin t,vtfaciliu sco sad tim o cm ,autadrpem m ente, (fili feguaci loro fe per altro m ai haue-anno alt¡ccre,iifq pcrruadcrcpoílint: nam qu cadmodum tK>n‘omne$Cardd. cum q u o li buona ‘volontdpotranno aiutarlo percioche fempre po tranno fcufcarfi di non hauer faputa chiara L' inten bet Cardinale conucniunt , ita vanandae tione dt coloro i cht doueuano h a u e rr iffitto : d im a funt rationes, ideoquefum m o iudicio auntera,che none mat bentromperfi con queUi,tht ci h ad o tita s, & induftria adhibenda cft, vt con no contradetto quando b entJu fefa tta l' elettione, (fi traria: fadion is confiliaexplorentur.qucm finito d C o n cla u e , percioche pub fe r u ir ta i ‘vnaHra Cardi.ialcm cogitct promouere , quibus ‘volta , auenga che quanto alcuno camini p iu auanti fuffragiis qusficfuffragantium firmitudo, con i etd fifiK c ia a tto al Pontefitato. quae caufla: fauendi: inucnicntu rqu cn on' M a quando bene nofuccedfft mai altropub fe m aulli^qui nihil fautorum habere putabanpre gkuare di mojlrare l ’ animo mite , ne ri ordeuolt tur,& rcipfa plurimos habent, & alij pluri delletng iu rizj. llihttconu enientead og n’ ‘v no, che mum audoritatis habere videntur, qui n i Cogita darfegno di religiofo, ffi di buoná natu ra , ma hil poflunt: funt d indefui diftribucnd ,v t quando henenon ¡ ¡ ‘vogha andaré tanto ia na nzi con finguli fuum munus cxftqui fc ia n t, & vbi la confiderationeptr tornor d quello, che f i deue operar iubeatur.coaucnircpoiriot: nam quoticfdentroil Conclaue.dtco, chetantemancoJideuonolt cunquc aliquem propofitum intelligcnt, Papabdt fdegn»rt,quanto ches’ e ponto longo il Con- quem ipfi nolint,ftatim remedium repcricclaue, neporta grandi occafioni,é‘f ‘‘ mutat ion i tur,quorcpulfam patiatur. A d q u * fu is a - Sui,(fidUe»i ds volontb .onde occorre molte ‘coite ch’ vno, che nenfi m icis vtendum eftjnam fidcs'fidem parir,& quomodo ‘ooleua in‘verunomcdo,(hipoi,operpauradepeggio,b vnufquifque gaudet capiti fuo vtilis é ffe , habendi. perjare vn Jubito dtfpttto ad altri,the nonf i ^cUjfe f i & aliquid cum honore fuo alicubi claboram ete con tutto 1‘ antmo adaiutarfi, penhentlCon uiflc. Sed rerum fumma ijs tantum com ilaue nuoce piu ‘inpiacere, ouero ‘vn dtjpiacere ben mittenda cft,qui dotibus p r?d id is infignipicctolo fatto ali hora, che li gran beneficij fattiptrl’ unrur. A m icin rn m in o ri diligentiadetiadtetro,casi pub piu arduamente ntgd huomini il fen- rcndi fu nt, & officioie tra d a n d i, quam aJo delle cofepreftntt, che lamemoria dille pajfate b ia lienifibi conciliandi ideoquc fingulorum prcuidenz* delltfu tu r zj. Etpercib bifogna ft.trfem ncccirrtatcs,atquecupidita es explorandae, pre attento , ferr.prt preparaco , (fi fempre‘vigilare It c ofq u c ita principes ille d c n t , vt aliunde d Oi dmi a’ a ln i, atcioche quando la buona oceafione fpcs fu * f i fcuepre, fi poffi pighare: petchicgm poco, ehe s' indiigia, f i pir deria, fenza che tiipiit fip o te jfi riua a ttZ). Et il fapsfelemaltfoddfaitioni d’ «nivodi ciafcuno b cofu ageuole, per. ioche ogn’ ‘vno racconta ^olenikri lidenirj i merite,(fi lidemeritt degli amici,¿oCÍo 'heponno, ffi nonponno fare gli auuerfarij, pu cht t’ habLiapattenza advd re,l* quale patien:[ae verofondamento difar bene ogni cofa. Eco/uichi hdptu vogba dtfauellaii,ehi di afcoUare,mJegnapiu che non impara. C ec L iC a p i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca $Sií D íjcü rfu i Li Capi dellefattieni bifogn» the habbtana non fo- fpes fu * non dcpcndcát,quanr a capitc íüOí lamente moltivetificuri,mkche habbiano molti Mi- faepiufque cum iis differendum , & reddcnnifirichefffiguifcanolavolonmloro, 0 theacia¡tu- d aratioeoru m , q u * ad aduerfariospertinodtanocemes"edetto,parlicolarcura ponendoliai- nene: nam de intimis fuis cogitation bus tornoaqueiCardinaliconqualihabbianoptkautío- cum ijs tantum cornmunicarc debent,quos ritafb confidtnza , che piu fiano informad de'dthu- magis addiélos cffe fibi cognouerint, vel mcritero, acdochepojfano confidentemente pe./ua- m.nus defuis vtilitatibuscogitantes.C um dtrli,0 porlibinjperanz.»,b intimore, fecondo che fais amicis dexterrime ag a n t. *q u c fe illos conofcono dimegUo poter guadagnare í amm» loro, promouerc velle profiteantur, oftcndantpercioihef i tome mn ogni Cardmale e buono con ogni qu c,cxdifficultatenegotüpotius, quam cx CardinaUfCOsi non ogniragione ha la meuefimafor d cfcftu voluntatis eos non prom oueri: aza con ogn' úno, 0 perctb btfognx hauer gran giudido lioquin animis alieBabuntur,& fe contem tnfaperft valere dellafua aut totita , 0 dell* fua in- ptos putabunt. duftria, la qualefi doue principalmente pcrr-. per in Solent autcm Gardd. dc e lig e n d o Pon tendere li dtfigni dell’ altre fattieni,0 quai Cardina- tifice G cg itare vel ante con cIaue, vel poftIt habbiano intentione dt far F a p a ,0 con cht appog- quam illu d ingrclfi func.Prim o m o d o ,n o n gio,0 thequantitadeúettJitToumo, 0 quali ditjfi dum apparentibus iis im pedim entis, qu» — fermi, A.— .• 0 la caufa r -j.n -s .---------------a.L: plerunquc poftca incldcrc fo lc n t, cum Pa úotifiano dellaftrme. litaloro,ptrtioíhtJempre,chefi ponno penetrare le ca pam creare cogitant, de quo m?ximam fibi gioni di cosifmtte cofe fitrouano modtd’ alienarebdt bencuolentiam pollicentur. Altero ülo confirmari i v t ti, eltra che fatta qutjia dtligenza fi m odo , fi confilium mutarc n cceííefit, ei troua alcunaúolta, che da quelli, cht /imagina, che platunqucftudent,quem finonam iciffim u iaueffertopocaparte nel Papato,n hanno ajfai, 0 al- fibi, faltcm minus iniquum forc arbitran\,chen’ hautfftro ajfdi.n'hanno poca, & fatto tur. Quapropter ncmo Cardinalium , et- Nemo fim quejlo ponen lijuoiordir.iacc oche ad ognifubito ac- iamfi multa fibi obftare animaducrtat, (ijuamémi. tidente fapfianolifuti ctb cht hanno dafare, 0 doue, quippiam habeat in fe tali muñere dignú» atin tantee 0 ton chi hanno daritrouarfípercioche fempre cht li fpcm cius confequcndi abiicerc deber. N á cafum ísCapiinttndtranm tjftrpropojloper Papa alcuno, che quemadmodum ob fummam in loque:.do rtttatt, mnpiacciaa loro,fatto la detta diligrnTJafaparanno libertatem , qua omnes fedc vacante vtun fubitoírouarilrimedio, 0 mandarfuori lijitoi, 0 tur,nuliius vitia & defcdusiaterc poíTunt: retintrquelli,chtaffolutamentenonloúogliono.Et a ja r tío bifognaJimtímenle úalerfi di tuttiifuoi.perdothtogn’ ÚHO,thefiútdeadoperatodaCapificonfermantUafedt,p(Viiochtlafedt creJtealfiudellMUej mtdiantelaconjidtnz», 0 ogn'vno, cheoptraqualchecofa inúnluegogliparedtpottrnt Jlartconhomr fuo. Ma la fomma dille cofe, 0fofiantiati, 0 malageuoli fi deue daré a quelli, che hannobtutto bparte delle qualita dette difipra, che tonuengono a chi úuolprat ücare. Btjogna con non mimr diligenH(a,che li Capi dellefattiom attendam a mantene,0 dfedufareli(uoi,cheadacquiJiar glt altri. 0 ptrctbúadinoptnfando al bifogno, 0 apptüto di ciafcuno. 0 li úadano trattemndo con vn modo, cht cono/cano dipem Jtrartpiu da Uro the da altri. fariandoJptffo con U ro,0 rendtndo cento di come le cofefimuino, 0 majfimt dt quettt, che appartengono agU auuerfarii, b altri deli’ altre fette, ptrcioche nt’ defiderii tmtinfichi, 0 proprii lo ro dtuone Jlringerfi con quaUhuno , che tra efft jia b ptu intendente ,. b ptu ebltgato loro , ma fopra tutto con minore pajiiont dt fiji altri : 0 con effo trattare L’ intrinfeco, cosí di lúe fe ve n’ e alcuno, al qualt vegliant Jecretamente, (ft per úta di negotio torre tl Papato, comedi quelli altri, che dtfidtrano veramente, ehe fia Papa, ma nendtmtno proctdre con gli altri con accoruruz.», 0 congiuditio, ingtgnandofi di fempre moftrare, che il non aiutare alcuno de’ fuoi , nafce piu tofio da impe dimento,che altrifacduyche dalla úolont aloro, f i tome í aiuta rli nafce non manco dall' ageuoUz-za dtl negotio, tht dallavolonta, perche dtuono mojlrar defiderio úguale tn tutti quelli, cht fono dallafattione lore,auuenga the ogn' únoptr naturaftimift medefimo, 0 da qua 'ohepartepenfi di douer hauer mtriti, per ejjtrfimilmtnttfiimatoalpari deglialtri,0 thi nonfactjji cosi ageuolmentefifd.-gnaria, 0 alienariaqualth’ vno. in dúo modifono foliti li Cardinalipenjáre aU'elettione dtl Tapa tullaftdt vacantecúno-dt' quali a innan[i,ches’ entriinConclaue,¿'altropoiche v i t'btntrate. Nel primo perche non vogliano ancora ie dif f culta., che n a f erano poi deúgnauano femprt di eleggere fapa qutl Cardinale col quale hamo, maggter cogekÍMe dt beuiudtntta, 0 d' tntertffo .. N ci Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Defácris Cardinalium Cemitiis. K el fieondopar, cht fecondo la d iuerftd de’ p a . reri lanegottatione del F a p a to iin d o tta in ta l diffito lta , the bijogaa m ular penftere, f i rifoluono t a i h/>ra ad eliggtrepermaneo maleaUuno , cheprima hautuavo rifoluto nelt animo di non <volerteleggere, tffm do naturale d g li htcomini di femprt m ai pigliavt ilm anto male per be n e , < ft teme del peggio. E t per.ib nonfi deue maidiffidare qutl Cardtnale ch’ ha utndo alcuna quahtd di douer effer Papan habbi» altun ' d tr a amo-a, che lo poteffero impedir * , perche fic o m tp e r l* lic e n z a ,ffilib tr td ,: h e fih d d ip a r la r tJ nüeafede vacante ron(pofftbde,che d fe tto naturale, che alcuno habbia.pojfifiare ceperto, cofifíriduce alcuna volta il negotio con ta l tongiettura , cht li detti difetti noa f i ftimano , o per.he da altri fi a prcpofioalcuno, cheX .habbia di maggtori, b perche dahuomini di a u tto rita , ( fi di<vitatffemplarenonft tno altro, m fia tenuto como, b p m h t fi teme df alcuno a .... £he co ntutto,ehefuffi migliorenonfariaam ico, per '0 7 íta fx p c res circa eligendum Pontificem co redigitur,vt vitia,& d efcd u $ ciu ím od i non *ftim en tu r:fiuequ o dq uiabaliJ sp rop ofiti func,maioribu$ laborent , fiue quod i$, qui ab alio commendatur, tam etfi m elior, parum tam cam icuí, vcl rebus aliorum opportunus forc etcdatut. Nullum quidcm tantum cft v itiu m , quod non tolerabile aliquando exiftim ctur, & pro minus m alo accipiatur ; ita fuadcnte fcilicct rerum ftatu ,& tempore, fiuc occafionc: quat quidcm in conficiendo qu olibet n egotio vtram q; quod dicitur, paginam im plct. Periculum facerc,an aliquis dc fuis Cardinalibus cuchipo /fit, ctfi effedu sno n fcqu atur, haud improbandum eft. E tin h u n c m o d u m in-; numera collig i polTcnt docum enta, prudentibus cogituh au d difficilia. che la lunghezza dtl Condaue fia diuentatatediofa, S afia che f i pub diré con ragione, che ncn e deff etto, the la buona oceafione, non faccia accett are per m an F INIS. to m a le, percioche il tempo, come dtffe quel feruo T e rentiane, e capo, (fi e fundam ento di pcterfa r tonciudíre ogni qualitd di negotio per difficde che fia , f i come aü’ ineontro í optrar fu o ri di tempo l u u f» , che le cofe ageuoli diuentino q u a fi im pofibili. Far proua d’ eleggtrt n tl principio dtl Conda u t alcuno de fu o i Cardinalt P a pa bili, con tutto cht non fia per feguitarnt l ’ effetto , m u e m a l z j . Cofi potrianfi trattare rtgole infinite , the í ingenofo barm ai lo conofctta , ptrb m i refio. IL finí; C cc Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 1 I N - f INSTRVTTIONE -T A ir AD V N DA- P R E L A T O, quando ando alia Corte di Spagna per^trattare colRCjfppra la concluiione deliaLega,traPio V. R qdi Spag na, & Ven eci an i, AD P R z ^ L A T V M I N H I S P A N I A M MISSVM, V T CV M REGE C O N C L V fionem foederis traófaret inter Pium V. Regem3&: Venetos,. L Tapae obligato pili £ cga' altro peri’ auto n tificis magis,quam cuiufcunque aTte-. toritd. f i carico cht tiene,di trattare con que-. riuspattes funt ob au d o rita tc m , qu ain. fta (cngiunttura ¿nione trd Venetiani, f i il lignitur horum temporum occafione, Re Cattoli(a,pirchedS.Santitdprincipalmeconfoederationem tradareinterVenetam ie appnrtengono fimUi negotiationi, f i d» lei de- Rempubl.Rcgemque Catholicum . Etenim eius Ht rieemrfi ogni buon ricordo , ton obtiienza, BcatJudini praecipue fpedanthuiufcem odi n e 0 carita filialem. Oltra di tio, e tale il Papa. g o tia .& ab ipfo om nia m onita fufcipienda funt 4i fua natura,che neffun P/ estipepuh leuar om- filialicharicate,atqueobcdientia: praeterquam bra,cht da $naBtatitudine¿tfta machinato quod eius naturae Pontifex eft,vt nuUus P iin ci canna,. ^ pum ab eo quidquam finiftri fufpicari queat, None Prencipe alcuno ft pcjfa diuertire, f i quafi eius Sanditas contra ipfum m ach inatu ra, moutrtgli impedimenti £ altri Prencipi quanto fit.N em o melius Pontifice, qui arma fp iritu alk pub S.Btatitudine.che hd armiJpirituali in ma folus tradac,diucrterecotrariasPiincipum c o - no. Et horapare d puntto,che Dio mandi di fua gitationcs poteft,aut im pedimenta á quocunq; majio octaftontditrattatedtua vnione con Ve Principe am ou crc.. netiani, dquali¿itnrotlalaguerradalTurco, Hifce vero temporibus quafi coelitus demifne poffono hauir foccorfo di momento per mani fa videtur occafio con ned en di . Venetos £ a'tri ,ch i dil Re.Cattolico, 0 ptr f t ftejStuo» Rege C ath olico : cum cnim illis T urea bellum fone baftanti d lungo andaré. llR e Catt oticofolo indixerit, neque aliunde quam a C ath olico Re«. non hd modo baflante, d' hamr t armataper la ge auxilium habere p o llin t, ncq; ex fe ipfis diu diffefa delli Regni fuoi mediterranei.Neftno piu turno tempore fua defendere valeant: nequciftcuri i htidt S. Maefid, cht quelli de Venetiam, rcm folus .C atholicus cladibus fuis regn» fua non /aptndofi, cht rifolutioscpoffapigliare l’ ar. mediterranea fatis c u fto d irc p o flit, reliquum . mata Turehtfca,0ejfedo in fteopottre,volearef i cft,vt hi duo Principes coniungantur,cum neu* in¿nmemHto outglipare.AlíincoHtrt.ftqwfte u iu slitto ra tu taiin t, piroptcrea quod T urcica dueptttntiefitbgiongono,fono baftanti per M a-. claifism om en to qu alibetinuaderc poteft : a t. ft alia diffefa, f i offefa.. con iu n d is viribus.repcllcndo non folum h o fti,, Peto refla in dubbio, chipiudeiba defiderar¡ fed ctiam aggrediendo fufficicn t._ l ‘ ¿nione,b Vinetiani,b Spagnuoli. maebenchiIdcirco ambigendum videtur,vtri magis hoc aro, thequefta congiunturadittmpoinuita, 0 foedus exoptandum fit >V ep etis, an C ath o lic o :. quafisforza l’ vno, f i L’ altro alia detta vnione, vcrum id citra omnem dubitationem e ft, tem m»fftmpropofia,0jrm at0alPapa. D ’ ¿li-- porum conftituclonc iauitari vtrum quc > litdi I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca P