Testo 6 - Philpot Education
Transcript
Testo 6 - Philpot Education
4.2.2 Lingue e dialetti - Testo 6 IntervistaadAmaraLakhous CristinaAliFarah,el-ghibli.org marzo2005 AmaraLakhouspercepisceilprimoottobredel1995,datadelsuoarrivoinItaliacome momentoimprescindibile,quasifosseladatadellaproprianascita.Avevaventicinque annieportavanellaborsailsuoprimoromanzo,piùpreziosodiunpassaporto.Infuga dall’Algeriaviètornatosolonelfebbraiodel2004,dopoottoannidiassenza.Consé portavaunnuovoromanzoscrittoinarabocomeilprecedente,tributodiamoreedi fedeltàperquellaterrachel’avevarespintopernoncondividernepiùilprogettosociale epolitico.Continuareascrivereinarabohasignificatoesignificatutt’oracontinuarea vivereinAlgeria,mantenerevivounrapportocheènecessarioricucire. NatoadAlgerinel1970,AmaraLakhousviveaRoma.SièlaureatoinFilosofiapressol’ UniversitàdiAlgerieinAntropologiaculturalepressoLaSapienzadiRoma.InItaliaha pubblicatoilsuoprimoromanzoLecimicieilpirata(Arlemed.1999,inarabocon traduzioneinitaliano)einAlgeriailsecondo,ambientatoaRoma,Comefarsiallattare dallalupasenzaesseremorso.Loscrittore,inpiùdiun’occasione,haespressolesue perplessitàriguardol’abitudinediffusadiaspettarsidagliscrittorimigrantiframmentidi veritàestoriediemarginazionesocialeedidisagio.Ètuttoraapertoildibattitosulla cosiddettaricettadellaletteraturadellamigrazione.Ediscussaèlaletturainchiave essenzialmenteautobiografica. Èpossibileunadistinzionetrachiscrivepernecessità,perl’urgenzadi comunicareechiusalascritturainmodopiùconsapevole? Cisonocertamentedelledifferenzetrachihacominciatoascrivereprimadiarrivarein Italiaechihainiziatoascriveredirettamenteinitaliano,magariperchéèarrivatoda bambino,operaltrimotivi.Permelaprimacategoriaèpiùproblematica,perché comprendescrittorichepartonodaunalinguaprecedenteperentrareinun’altralingua. Nonc’èunfenomenobenchiaroquandosiparladiletteraturadellamigrazione. Parlandodeltuorecenteviaggiohaidettochetornandoacasa,haiportatoconte lalinguaitalianacomebottinod’amore.Èunalinguaconcuinonhaisviluppatoun rapportoconflittualeechehaiadottatopersceltaenonperimposizione.Tuttavia sottolineicomeconunalingual’intimitàel’intesavadanomaturateconiltempoe nonpossanobastareottoanniperessereingradodigestirlaconsufficiente disinvoltura.Checosaintendiquandodicicheriscriviiltuoromanzoinitaliano? Èunprocessolungocheprevedediversefasi.Primascrivoilmiotestoinarabo.Poidico cheloriscrivoinitaliano,perchénonsitrattadiunasempliceauto-traduzione,non essendoobbligatoarispettareiltestooriginale,loricreoamiopiacimento.Intalsenso gododiunalibertàcheiltraduttorenormalmentenonha. Nelromanzochestoriscrivendocisonoalcunecosechenoncisononeltestoinaraboo perchénonleritenevoopportuneoperchésitrattadibattutechenonavrebberoavuto alcunsensoperunpubblicoarabo.FontediispirazioneèpermelaCommediaall’ italiana:peresempionelmiolavorodiriscritturahoinseritolafamosabattutadiSordi nelMarchesedelGrillochedice“Iosonoioevoinonsieteunc…!”. Unabattutadel generedettaadunpubblicoarabononvuoldirenulla,mentreperunpubblicoitalianoha unsignificato,nonhoneppurebisognodicitareilfilm,perchéèunabattutanota. Finitaquestasecondafaseneiniziaunaterzacheèquellaacuistolavorandooraedèla piùdelicata,perchéprendeinconsiderazioneivarilinguaggi.Questaoperazionesifasu duelivelli.Ilprimolivelloriguardaivaridialetti(usolaparoladialettopersemplificare, perchéancheladistinzionetralinguaedialettosottendeunagerarchia,èilpotereche decidequalèlalinguaequalèildialetto).Cercodiusareilnapoletano,ilmilanesea secondadellinguaggiocheusanoidiversipersonaggi.Questaèunagrandissima avventurachedasolononpossoaffrontare,quindihobisognodiunafiguracomequella cheEmilioGaddahausatoperil‘Pasticciaccio’,romanzoperilqualehaavutobisogno dellaconsulenzadiunromano.Questoperquantoriguardaivaridialetti. Ilsecondolivelloriguardaipersonaggi.Unaottantennenapoletananonparlacomeun giovanedivent’anni,unaportieranonparlacomeungiornalistatelevisivo,quindidovrei trovareilregistrolinguisticoadattoaivaripersonaggi.Ricapitolandoquindilaprima stesuralaportoatermineio,lasecondamiserveadeciderequantolefrasisiano comprensibiliomeno,nellaterzafaseentronelvivodellinguaggio. Neituoiinterventispessosottolineil’importanzacherivesteperteilfattore linguistico,comeveicoloattraversocuioffrireundoppiosguardo,unadiversa visionedeifatti.L’arabostessoèunalinguadotatadisfumaturelinguistiche complessechetustessohaidistintoindividuandol’araboclassico,delCorano,l’ arabodeimassmediael’araboparlatonellediverserealtàterritoriali. Iosonocresciutoinunasituazioneinterculturale,perchémiamadremiparlavaberbero edapiccolissimosonoandatoinunascuolacoranicaimparandol’arabo.Hopoi studiatoilfrancesedurantegliannidellascuola.Sai,lalinguaèimportante,dellevoltela gentelasottovaluta,lalinguaèilpensiero,quandoparliamopensiamo,lalinguaporta consétuttoanchelariflessione.Permeilbilinguismo,iltrilinguismosonounacosa spontanea. Inpassatohaimessoinlucecomeituoipersonagginonsianomaidegli intellettuali,mapersonaggisemplici,piùfunzionaliallacomunicazione.Hai mantenutoquestasceltaancheinquestonuovoromanzo? Nelcasodellascritturac’èlagrandissimapossibilitàdientraredentrovaripersonaggi. Questaèlagrandezzadellascritturaingeneraleeinparticolaredelromanzocheèil generecheprediligo,perchémidàlapossibilitàdiidentificarmiindiversipersonaggiche possonoessereindistintamentedonne,bambini,criminali,buoni,cattivi,poliziottiecc. Questapossibilitàspingeacomunicareancoradipiù.Percuinonbastaleggerelibrima occorreparlareconlagente,cercandodiascoltare.Infrancesec’èunbellissimo proverbiochedice:“Laprofessioneèlasecondareligione”.Quandounoesercitaun mestiere,quelmestierediventaqualcosadipiùgrande.Honotatocheunmeccanico romanoparlaquasilostessolinguaggiodelmeccanicoalgerino.Lelorometaforesono quasilestesse.“Sièfermatoilmotore” perentrambisignificachesièfermatoilcuore. Hannounimmaginarioeglistessipuntidiriferimento.Lostessosipuòdireperuna portieraalgerinaeunaportieranapoletana.