Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
Transcript
Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
Relati» C tlloqm itndofi qutjlt dui frineipi, ehe eran ¿ ik colmi di vna f >mm» dtffidtnz» , 0 di ún efiremo ed$c i vna con i altro, fiche non poteua pariare í Ú10 ddl' akro fen¡(a grande , & eíprtjfa dimofirationt con tah pa ftooi, f i e»h*nnie , f i pa role pungenti 0 odiofe , effere remoffi da qutfii ofiremo, f i mitigati di giorno in giorno undarftnt piu mit'gando , f i rimettendo dtUe diferen te, f i odii, che trano tra loro, f i s' haano man dato ll Re due úolte la Regina d vtfitan i’ Im peratore , f i i última volta k cen •re coa lu i, 0 k dormire con la figUuola Delfina in cafa fua: s’ hanKO apprefentaio i úno dt dettiperfonaggi í mitre di doni di gran valuta, f i hora hanno ordi nato , paffando í Imperatore con le fue Galere da Idatfiglia di úídtrfi abbracciarfi, 0 parlarfiin fiernes. E t approjjo conofendofi pur í Imperatore ef. ferft anco rimeffo da quella dura , 0 eftrem* epiniont di tener lui pet fua ficurtd in mano lo Stato di Milano , f i condt/ctfo di confentire al depofiiare, con tante conditioni, the f i pub riputare di darliparte di prefente , 0 tutte in termi ne di tre anni, f i ilRtanco dali altra parte effe re úenuto adire , cheftgU úienepur dato lo Stato libero in termine dif e i , ouero/ttte meji,firiputerk hauerlo come di prefente: Mi pare , che f i pub flare non fen-{a fptran%a , che continuandoji fureil maneggie dtlla pace d»l Ponteñce , cheper le dimoflrationi paffatt efatto tonfidentifiimo di ambidui, quefta habbia infint da feguire tralo ro , la quale fipotria piu fácilmente, 0 con piu ctrte^:{a J eta re, ft Ji continuerk í imprefa deli berata contra il Tureo ; Impifb cht dimofirando Cefare di efferta quefta si animato , che f i di te , tht «ferma opinione di volerui andaré inogni modo eon la/ua ptrfona per f arla piu ficur amente, pero ptr fiarla gagliarda, 0 con piu fierZJÍ ottenert piu certa vittoria , ctrchtrk fempre di tirare il Re a contribuirli, 0 aggmngtrli forTftmaggiort: ilche conia pace ¡ola puo Jerarts, the Je non fuffe il rijetto di tal imprefa , poco Jtrauuentura effo Imperatoref i curerta di dares lo Stato di Mtlano , per hamrt la pace. Mtdtfimamtntt il Re úedtndo í Imperatore implici to in tal imprefa , the perdende li Chrifiiani, 40 rtmanendo lut fiolo poi all' ineontro di vn tanto , f i f i potente Tiranno , the s' hautria fatto dtU» nuoua úittoria atquiiiata molto maggiore , f i piu infolentt , effo ancora ver tía k reflare cen l» ruina de gli a lv i Chriftia ni menati in preda , 0 in jeruitu dei comman Bimtco , vincendo úeramente gli Chriftiani lo Imperatore acquifieria gloria, f i riputatione al m to , tanto the effo rimantndo fenj» parte al cuna. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca bellum tr a d a r e , & iu p r * d « partem acce dere polfet , ad antiquam fcilicct F ran ci* regni gloriam conferuandam , & ad coafcqucndam gloriae , y i d o r i* , im perij. que debitam p o rtio n em , vtque ncCaefjr eund a fibi vindicet : id autcm dupli citer : p tim o m o d o , fi Rex fcparatis exer citibus H icrofolym am & Syriam (in q u i bus parribus olim am ici eius contra infi deles egregias v id orias confequuti funt)^ inuaderci; a lte ro , fi con iu n d im cum Im peratote Chriftiani/fiirus Rex hoftem ado. r ir e tu t, fcd fuis militibus praeficeret D u cem Aurehcnfium , qui hoc cafu fub Ca íáte m ilitaret,Alocorum ,quae caperentur,pot. tionem fibi acquireret. Verum h x c c a lig inofa n o d e premit C eu s , cui foli rerum om nium exitus noti funt , qua: vtinam cito viderem in augmentum glori» ip fiu s, ac Chriftianae R eligion is , pairixqu e n o ftra:. H u cu fq u co m n ia , quae adprim am par tem faciebant >cxpofuim us: vidimus enim in trad atione pacis, qu o m od o egerit Potifc x , quas difficultates in u e n c rit, quas vtrinque propofitae fuerint conditiones, cur omnes rciedae fu ciint , exitum induciarfffi decennalium , demum quis exitus fpcretur huius pacis. M odo ad alteram partem dcucniendum eft , qua: de rebus bellicis tr a d a b it , & dcrebns iis , quatad oppugnandos T ureaspro prxfenti, & quae pro fcqucnti anno requiruntur : fimul Serenitas Veftra , & D om inationes V eftrae cxccllentiffimae in tc llig c n t, quid ab Im peratore petierimus , & quale retulcri. mus rcfponfum , curquc fubfiJia Caefatc* M aieftas cxpofcat ad annum futurum aducrfus T ureas j ipfius certam , & delibe ratam huias expeditionis fufcipicndae v o luntatem , cu m ip lem ctadb ellum ptoficifcid c c rc u iti demum C *fa : is, & Pontificis crga hanc exccllcntiffimam Rem publicam ftudium , anim ique propenfionem beneuolam . N o s ig itu r , Sercnillimc Princeps , rt mandata nobis im ppfitaa Sublimitate ve ftra & a b hocExcellcntilTim o Senatu excq u e rem u t, cum primum a Caefarc auditi A lim us,ciqucpericulum , quod Jublimitat s V cftr* rebus impendet , nifi á confoederatis c ito validae fuppctiae ferantur, pr*tcrquam de pacc facienda precibus obnixiscgim u i,clu s M a.cilaicm . verbis Sublim ita tis V«- ín ter Viulum VI. Carolum V .é’ T ram ijcum T. 4p t tis V eftr* vehementer rogauim us , p o ft quam in Italiam veniffct , vt hinc no lit difcedetc , fcd ftatim Principem D o tiain cum claíTc , quam in promptu habebat, in O rientem m ittere t, v b i cum noftra con iungeretur , fim ulquc ca perficerent, iealReychteonE tp e tn q u a ad Rcm publicam C hriftianam tucn tribuendo lui a detta impreja l’ Imperatore fi fadam aduerfus tam potentem hoftem in tejfe con gli dinari , & Jor:i^ di tjfo Re maggiore, tanto periculo perficienda e flcn t: cadcm ptnjo the ft patria treuerefacil<v-a, che ii Repa deprecatus eft Pontifex , cum hac dc rc itria , come compugno entrare, facendoji f i l'a tpfe & C a fa r e g c r u n t, quemadmodum n o qui/le , 0 í imprefe communi , f i quefto f i pobis antea po llicitu s fuerat. Verum Caetria forji fare in <ino didoim odi, ton la ecnferfarca M a ie fta s , cum a Pontifice difceflifuatione della gloria antica dd Regno di Francia, fec, per C onfiliarios fuos cxcufauit feno0 con le participatione dello Stato, 0 dell*lau bifcum , quod ipfem et in Ital a remanede , f i díUa <óittoria, f in e n ft lafciando tutto rc non p o ife t, cum quia crat e in ccclle ad quefto a Cejare folo; l’ vno Jarta Jactndo il R e í fua rcgna reuerti , q u * , vt citius ad conimprefa fua feparata da gli altri nellr parti di leucntumhuDC accederet, paulum con fu ía rufalemme, fiSeri*,doue anco, ft Jecero 1‘ imprefa reliq u erat, tum etiam , quia detr n hia a p i ‘ altrefiate.fi gli acquifit de gli amici fuoi contra paratu s, ncque talis ficti p o te ra t, vt cum infidelt: fil'a ltro anco vnitamente con I' Impe dignitate fua remanere , & dc inferendo ratore, f acendo , che di tutte le genti , ohemanTurcis offenfiuo bello com m od e agi pofdaffi il Re Chriftianijjtmo , per la portion fua il fct : minus etiam poterat ob eandcax Duca d’ Orliens J f f Capitano, ilquale haueffe caUlfani rediturus in H ifpaniam Princiin tal cafo, 0 conditione a militare fotto Ctfart-> p .m Doriana m odo cum claflc in O r ie n ( 0 'vincendo) acquiftare la portion fu a de Statem m ittere : Vcrum v t in hac r e , q u o thche ft g u a d ag n afro , ma quefto foto pub f a ad fieri poflet prsftaret aliq u id , cum pro pere Iddio, i l quale ¡ole sa tutte it cofe, il quale m ipter anguftiam tem po is a c.<pitulationid'a gratia di tofio 'vederlo in Jeruitio fu o , f i bus foederis praefcripti , nccelTatiai res ad augurr.ento della Religione C h r ifita n a , 0 benefi hoftem oppugnandum apparari ncq,uiuccio deüapatria Koflia. rint , decrcuiflc m ittere illuc ftatim oHaueodo fín qut tffofioquanto factúa dihifomnes N eapolis , & S ic ili* triremes vna gno m fodufaitione dtüa prima parte, intornoal cum quinquaginta , vel fexaginta naui mgotio dellapace, fíe 'veduto comein cib f i moffe il bus , & numerofis cop ijs fub im perio Tontefice, che modo ha tenuto nei juo negotiare, le D . Ferrantis Proregis S i c ili* , donec Prin dtffiiolia ¡chefonoin ejfo negotio lipa'titiptopojli ceps D o .ia fupcrueniret, q u c m , cum pri t vno da I' altro diejp, le cagicni perche nonfi habmum in H ifpaniam perucnilTct , in O bino conuenuto in alcuno dit/ft', l’ cffitodttalnericntem ftatim expediturus c.ac , q u e m gouaren>ll*Trtgua decennale, f i t n fíneilproneadm odum fuaim opcrc expetebatur- C u fiicodtqueüo , che ftpue afpettare daquefiapa raiiim us qu o qu c fu.nm o ftu d io , ac d i ce : bijogna cheft 'venghi aüt feconda parte , la ligentia , vt decreta fua o nni celeritate, qualt e di cofe pertinenti aü* guerra , che fi ha fe abfentc , cxccu tio ni m andandi iu b ccontra il Turco, fideUe prouifioni, che tn tale-, rct , fcd qu ia cu n fta h« c indics ad Eximprefa per l’ anno prefnte f i rictnano. 0 p e r l‘ cdlentilTimas D D V V. pcrfctipfiinu s, amo futuro f i dimandano: doue la Setena a Voca repetere prolixum , & fuperuacancum fira, 0 leSignorieVofire Ecceüenttfftme intende«ft. tanno appreffo la rtchtefia nofira fattaaW Impe Inter h s c agenda o b fc ru a u im u s ,q u o ratore, f i i l prtfeMe btfogno nofiro, f i la rifolutioniam a m o prxterito tarde adm odum neditfia, confultationcs fuerunt , cos virium ap. paratus dece ni n.m potuiflTe, qui leq cnti anno hoftí offendendo fatis fu tn r* eflcn t, auti dmudum b z c eadem veiba adScrcnicatem Veftram fcripFm ns: q u x c a iem vcrbaa Cafareis C onliliatiis non m in u s, quan. ab ipfo T ond ficc percepimus. Po I h a c refponfum quoties fimul congrcdcrcm ur,poftulauim us:quod nuaqua accipe6cpo tu im u s,an tcqu aN ic*am pcrueniremus. C ura v e c o C s ia r cum Pontifice adSinegia(qui q X loca» WttM di tal acquifio,rimarria vituperato, 0 cofi inferiere a i. ajare, chenert <¡>i faria pi» paragent tra loroyfipete i'v n ’ bl'altre dt quefii doi conutrria ftgkirf.il qual riípttto non gli haueria eoit a mouere,fe la detta imprefa ne centinuaffe. 'f Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 49^ 'Relatio CoUoffuif u d ii jf i , é>!eca¿oni dtfía dinunda, cheha ’»ttofu* A la ifli,ptr l ’ imfref» deX annofu tu . S*ttofu te contra tl T u n o . (fi’ Í intentione fe' r m a , the ' dimofiro hauerfi riellaeor,ditione f u a , (fi form a dtXtm prtfaprefen:e,(fi fu tu ra com ediporrem ejf» la p e r fo -a fu x ,é ' í animo,', ht h a pruna Ju a M ttfid é r f a * SAniua'verfoquefioEcíellentiJfim a República. t locus in terN ica atn & Sabaudiam fitu s ,D o ti« domui paret, ibique Princeps natus tft) colloquiuinhabuiflet, apparuit, Caefarcm illo con tentura m inim e fu iífe; itaquequam ui? inSabaudia remanere decrcuiflct , red a Genuam pro fed u seft.v tn ilii! om itteret antefuuin e x ltaliad ifctfliim .q u o á Sublim itate V.tef, onium aliq u cd d ariu s o b tin e r e t: cui rdpornfo adeo in cum bebat,vt, cum diffbluto conuentu. & in N o t adunque, Serentjfimo Prencipe, per tfftduciis conclufis ad Villam francam iuKTcmus, guire quanto dalla SubUmitd Vofira, (if da q u tdifccffum noftrum fignificandi, & veniam pe fto EíctUentijfimo Senato i» ttb X tr a fla to comtendi caufa,renuerit nos dim ittcre,d tirritqu e, "¡e jfj h tu u ta t a u is tn z a d a X Imperatore, ( fi fc venturum Sauonam vfque, com itandi g atia fff-fto iip ericelo efirem o , m c h e^ ira-,óconfiiPontificis, vbiirerum colloqu iu 'i. nobis dare tu tie U u ft d t lU S id h m u d -oflra, ft tofto non tur. N o b is itaqu e Genuam aducntantibus, gl: era iaUi conftderaüp oueduto di vaüdo focC a ia r per o didu u m cum Pontifice fcfcd cto r fo ,o ltrt T injfa»l¡a, che g li ficernm o deüa tin uit,cu m qu c ab eodem Pontifice difcedendi face^rígajpm o fu a M aefid con fom m a duigenveniam peteremus,confuIuit,e Rep fo re, fi b i z a i n nom t deHopredetta Sublim itd vofira, che fu f fi ontentaferm arfi conta ptrfona in Italia, duum adhucfubfiftcremuSjVt in tcrim Veneriis pcnch t^ ter* v tn u ta ,-fi m a nd ó n fu iit o il P rin tcip on iu ra, quod C afa ri magis ple cere t, affer cipe Doria cortl’ armata, che ejfo haueua a conr e tu r : itaque eip ed a u im u s, quoufque P onti giungtrfiionla nrílrain Leuante ptr fare infie fex Gcnuadifccderetdcil cad u b.tan rcSjL c dife rne quello ch t in tanto ptricolo d co n ftru a tio n tj fo lu to co n u e n iu , ad quem mifli eramus, forte deXi cofe C hrtfhant con fip o ttn te nem icofi eenerraremus,nifi vtriqu tam paruam iro ram pe m tntua: il medefimoft c t fu a S a n titd , quaudo tenti fatisfacercmus Reipomum autem Subli vtunero d parlare da quefio infierne , f i come ‘(fa m itatis V. obfcuris atq; am biguis verbis c on cih a u tu a p tomefio di {are \maf i puso fu a M a e ceptum .adeovt intclligr non poflct,noftr® quc. f i d dapoiftata ce’ l P e n ttfiit ,ptrglifu o i ConftReipubl c.ncccfll tari congruere non videretur, g lteriíon noi&i non potere refiare ten la perfona quam iniucundumC® a i accidc;it,quantum * fu a . f i p i n h t conueniuat ornare neüi regnifu o i, que ipfc vrferit , vt aliud aper ius refponfum h qu a íth a u eu a lafciato im pocoerdm e per vecurarem us. pluribus non e ip .ic a b o , quia lite ñire d queflo lenu tntirfm za indugmalcuno, co tis id c o p io fc fig B ’ficaui, qu a'u m m em oriam m e perche non v i era apparato, ne f i peteua f a E xcel cntiflim® D D . V V. adhuc recentem h a re d i ortt, ch eefptvipotejfi liare, é f a ttm d e'e.j bere polTunt. Verum vth an cp ctition cm , q u o a X imprefa offrnftua contra i l Tu rto on d ^ n iad polhin ius, cx aliorum opinione interprctetdine,oíe»aa->c<rp:r lam edefim a caufa doieenm ur.cqaidcm circum fertur, C afarem ncquadortfornar taSp*gna,mandarehora tl P r ín ci quam hanccxpc-fitioncm fufcepturura cffejnipe D o n a cc-nP armata fu a in L e u a n te : ma per hilqucaraip iu sfadu ru m ,q uam hoc annopr®Jdrequ antopiufipoteu* iu tale imprefa ,n o n s’ fti c r it, ied potius fc c excufetir.um , quod hie hauendo pe- iaAreu t d d tl tempo dato d a l dt del Senatu» obfi urum rcfponfum dederit. E go l a ap-tulationt della L eg a , potuto fa r e r provero opi ionem banr damnandam p u to ; nam mfio-it battant¡ ad offindere ilnem i. o , haueua li id intenderet, fatisilli furilct, fcmel Senatum deliberato di mandare ho-a tu tte le Galere, th e rcgauiíTc & nifirerponfum vcniiTct, hanccxttan a-.eR eg-iodiSicdia. é p d iN a p o U co n cin cufacionem o b te rd c re , vel, fi reiponfum amq u a -.ta , outro ¡f¡fan ta N au i ,c e n ¡ biguum fo ret, illius declarationem n o n cipenumtro Fanti fotto il goutmo dei Signer* tere, hh cnim art*bus fac Ikisfefe cxcufauiflct, Don Ferrante vicere diSieilia .finche vi ghtn- n cq u e co u u m refponfum petere & vtgere dcgejfeil Prencipe D erU , (fi fub iache rJfafuJ/Lr bebatrqttod quidem contra ipfius voluntatem , giuvtain Spagna, monderia anco tl detto Fren- fihuiufm odi cogitationem alu iflct, fuperucnicipeDoriain Ztuonte, come fommamentefide- rep otcrat. Vctum ip fc quidem.priori rcfponfideraua. Con fummo ftudio , (fi> diligenza fo n o lu itacq u icfecre, im o p er to n tificem fe fro: uTsfft -:ofempre, che d t lei ftmandafje con pe-nos rogatos c fle v o lu it, v t refponfioncm cegreice erita ad tffecutione tutti glt ordine,the iufm odi procuraremus , q u * feblim itaiis V.’ inluogod' fjfabifognauuno ,fi.om e^ hauemo confiiiuna certod cclararec,an requ am ip fccxldituttocio^diterrpointemfofcrittoalie Eccel- talia excederet. D ifccflit cx Villafranca SaImijftmt iignorii'vófire) the jernoneffere te- u onam yerfu s, yndc G e a u a m re d a contendit, diofoa “ ■ jtó Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ImerFaulumlll.CarolimVr&Franci/cuml- 4Py> diofo ionontiplicheibpiu d irim en ir. In q u e- vbi ofliduüm maníiícuna P o n tific i , & eoam fioveram sntehegotiareditalico/e,vedendo(co- piius, doDcc trirem cs.qa*eu ndem P o n tificem ; rnefcriffi) h'eptrtitÁrdxtfiiannopajfaiohtde- vlterius con duxerant, rcu citeren tu r, cum que ’ liberatione, nonfihaueuapoftitoprepararel i j nos dim iiiflet, iu flitn o b iscfíicaciífim i-v e tb is ;, fir z e , the bi ognxumo a lí impreja off-njiuá vt Vcnetias redeuntes, ipTiiis v erlis E xccllenper il iiettofuturo anno, corr.e lemtiiejimeparo. tiilim as V V. D D. obnixe rogaiem us, vellent lefirimjfimo a lia Seremta úoftra, ¡equaliron hac de re tempcftius adco confilium capere, vt repliche o altrimente,i»afifu>noreplica!edal- faltim t o to lu liom en fe p rifcn ti certam habe- . llifuoiConfiglterifiano!proptif ¡omeperilmez rcc rcrponfiouem , vt ipie (tíaHifpanias reg n a’ inuifcns pofli t pecuniam , milites, naues, co m :o d d Pontefire. Dopoi,büecitxndo la tiJofla,inJlR ndoU tan ■ meatus A m e n i io n e s congregare: adco vtper totum Februarium mcnfem , qui fcquctur. qte volte, quante ne ú e d e u .m : quefta f i o j etm nibusad tantum bellum neceflanis conquito lugam ente, ne m aiúenne, fino che fu ffim o k fitis in Ita lia m fetransfcrrc,hoftem que a g g re d i. N i z z a : m agiunti infine dei viaggio nofiro dei _____ ^ ________ pi A l t , priufquam iüc ad fui dcfenfionem icie titorno ____ di Sineggia luogho dtUaRiuiera tr a N ff!ca, f i SauoiadtUa cafa Doria , doue nacques i,.ftruxerit. Q u a de re nihil dubito , Sercniiil Premipe,fua Mae/iafifermb ,( S ragiono coi fime Princeps, q u in h a s c a b c o poftulcntur co ■ Tontefici,fincnrefiandoditfid {come fiú td -- an im o , firm oquc c o n filio , vt anno futuro i-dedopoi) btn(odufatto,doue haueua detiodi pfcrrct omn no hanc expeditionem fu fc ip ia t:: rimamre a Sattoia delibet odi vet ire di lungok cuius rci adco fc cupidum vcibisfuVs óñendit, Genoua ,pervedetj^rs feinnan-fj che partij- vt nihil iu pra; neque vero nos antum , fed quiftd ‘ Italia ,poteJfMhuere dalla SublimitaVo- cunque cum allocu ti fu n t, id vnanim i voce : firariJoflap urtfolma,allaqualecafiútdt}en- cor.firmanc. Pontifex c e rte , quifaepiuSiquam deua, che quando poi comlufalaTregu», f i c a tc r i, A fidentius dc om nibus rebus, ac pr*adeliheratodidiffoluereil Conuento, andafiimo fernm dchac expeditione icum eo icrm onem . aVUlafranca.tpendtrelicenzadalei,nonúol~ h a b u it, Casiarem ftatuiíTc, A fiintmioperc cu- . feconcederne la libera : mdnédijfe the verria pcrc hoc bellum , tcffatus nobis e ft, id e o i- ' a c0mpagmie.il Ponteficefinoa Sauona.doue qu ccu rarc eiufmodi fecum vires ad d u ce re;, f i úederejSimo ancora infierne-.0 cofigiunti a vC tutus ipie , A certa cum fpe viitoriae profi- Genoua, effaf i intrattenne otto giorm cen fua cifci que.it. H o c igitUr anim o iu b iim ita tis ' Santita , f i ando anco invattenendo noi, f i y , rcfponfum fcftinanter \ e t it , f tquc cx ciu» ch'eel Pontefice medefimo,úolendo noi prende- verbu. co n ieci,co n vnis de caufis: Prima ea c f t ,, relicenza da lui, ne dtjfe, che buono farta, che quoniam fruflra tempus conterere v id etu r, a(f ett afitmo ancora dbt giorni,per vedere fein longum bellum aducrfus Tureas íuñincndó • quefio mez.:{o giungeua pure altra rrjofla da tancum dcfenfionis g' aria ; E tn e j tc m p d r e ,, Venetia a fodufattione di Cejare, 0 cofiaJ i t - atque vfu A experientia belli doceantur o p p ii tafiimofinalgiorno, thefiparfifuaSanttikda da fu ap rascip uam orcno flrom un irc, vndc in* Genoua,dubitando no{anccraehe fujfe difciol- expugnabiles fia n t, bono publico foederatotoil Conucnto,aiqualenoierauame and;!ti) di rum con gru ere, A praefertim üóñras R cipublierrare, ft di -ofij>eruolad:m:ra non hauefilmo cas, q u * dam no, ac periculo certiori expofitá.i úolutoíopiacereívno,0 i’ alirodiloro.Comeae eft, valde conducere bellum aggredi offcnfi- ■ ftkfijfejngratar>.ete Í Imperatore dettarijofta uum, v tin hoc nihil op is, aut temporis o m it - • deUafiuhlímiíkVoftra ,la quale [comef i dice- tere , fed cu n d a ad vci num tempus ftituri an* ■ ua ) ñen 'gl- ddua rifolutione alcuna , f i ¡ h e ^ , ni icá parata habtre, vt in hoftcm im petus fic- láfapíua intendere, f i nongli pareuaconfol^ ri p o flit: altera c a u a e ft , v tin H ifpaniam reaibtfogno della República ncfira, f i quant in- ucrtens munitiones bellicas tcrr pcftiu e. A c o - fianzapercibne faiejf^, chefiollecitajsimo, che piofc proui-icrc p o flit, noñ' autcm cum tan ta ; fienehatifjeún altra piurifoluta ,nonmi ajfa- • tem po risiadu ra, vt fa d u m fu it anno prastcri-tichtrbhoradt ihiaire,hautndo quefio pirlet- to ,fic , v tcu m opus fu e rit, praeparari ncquetere eopiofiammte¡erutoJt ch eí Eccellentijiimt ant, nequc periculo, fimul A d am n o , ac dede* Signor,eVoJlretutieneponnoancorahauerefrt cori liceat pbuiam procedere: quam morara Jcamemorta, Maper dichiararelt ragionidi valdv tim et, dixitque haud r a r o , cx hac caufa , dettarichiejia , (ft injlanzafatta , per of inio- hoc 'anno fe non pocuiffc opportuno tem pore ' Tte nofirafenttmo, thecib molti giudichino efi- neceflTaras rcs con gregare, cum que Su b lim ifffcfattodalm ,nonperchehabhtaittanmo di , m i s V . rcrponfnm cipraslegim us (cum fcilicet : fars-tm im prejafi^ artdaruimperfiona,non b e liu m h o c A fc q u c a tc am oiam decretum lífs . ‘ giiefi-^- illi m Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 49 S fi e U u o C o llo ^ u ij •rgnm cntum noSi* p ro p o n ea g iffin ih JaqlttftoStn/ito chtat. mte riffo . d u * poffe tem* J o ymaptrtftufarfidt mn fare alcuna imprefa, poris ptcgr flu coafi erarijcius M aieftas co r«. .. 1. ....F.: dicio, Ji ...\ chthabbi -L - L - LLl fa tto ÍI* »nn« fponfo /a minime rv>i n t larf.fii/rm ni atteaderepmi fati fa fta,& p r * f n tiian oi fucprefente lo, Ucochtam tntn pare queja effert ceflu exam inato, non fine a liq u o iracundia at<teraopinone: Impero chefe taie fu f- l'anm o gum cnto rcfpo nd it : N u m faftu tifim u s , ficm fu o , gii haueria baftato ajfii i t f arat la prima anno pratcrito qu o confuirá, ionem quatuor tnfla c z a ,fi ton 'benendo altra riffolla,ftarft a- menfious protraximus , & indc ad res confuítas eicquendas vnum mcnfcm tribuim us, cum ffettandocontale efcufatione, ouero venutala tamen contra faciendum fit, ho c cft, vno menriffoflainrtfoluta non fare ptit nuou* injanzax fe deliberandum, & quaterni menfcs exccutioperche cofi folamettpotriarimanerefcufatofenXA M'cto inflantemente di noue foUeoitart 9 »* n i , atqueiuftruiftioni tribuendi C n m a b Im altrarijpefta , cht hautrtapotuto<bemre, fe ha peratore veniam dilceftus noftri p ctiuim u s, ueffe pure hauuto tale intentione,cotra il 'bolete vndc tertia caufa c o lig i poflet , nobis d ixit, Q ¿ o d ad fc ipfum attinebat, corpus fibi iam jHoima tffo non ha voluto reflare in qutfla: and -fatigatum ,& lab or.bus debilitatum , thefauXjoltre the tgli ifltjjo ne foUtcitaua a refcriuet e , ne hafatto medefimamente inflanza piu to s quoque dim inutos ciTe in be llis, q u a in Germania, in A frica,in Italiag efta (unt:proia9>oUt eonparole efficaci dal Pontefite,per hauere pure tale nffiofla, cht certamenu chtattff, l'm ■ de fc quietis indigere poflc fpatio faltcm quattone deüa SubltmttdVoflra innanzichepartif d je n n ij au tq uiuq u cn ij.vtviccsrep aret,accu fed ’ Italia: f i parti da Vtllafrancaptrinttette- m uletquc pecunias . tim en q u ii confpicabanerfia%auona,fipoivennedilungo a Genoua, tu r, hanc moram hofti p ro fu w ram , praebitu, dout ajpettb anco otto giorni ccl Pontefice, f i tan rim q u c com m od u m ,& oceafflncm tanto m a to diplet che titernaffetro le Galere, the hanno gis vires C hiiftiano tum , «¿potiflimum Subli condono effo Pontificeftno aUaffietie,0 quando m itatem Vcfttam deb ilitan di, atq; offendendi, ne tonceffe la lictnza deipartire, co efficacifftmt noftra loca dcpradando, ac dcftrucndo.ex q u i parole commife,theritornatiaVentUa,doutffl- bus potcntior.ac validior fieret,& cx altera par mo fa t per parte fua inflanz* aUe Signoriij te ipfc Im perator podagra i.itcrim , aliilque Voflre EcceÜentiffimt.che volffero in cibrifol- m orbis lab oran s, poflet indics m agis ac m agis uerfi tofi in tempo, che almeno hauefie larffio- robore corp oris dcclinarcrpra tcrca P on tifex,& fla ri oluta ptr tutto il mefedi Luggio prefente, Princeps D oria v ltim a fcn cd atis m a la , «¿ci ac-hioche egli hamffe-o tempo, fcorrendoperii tam mortem cxpedant,quibus viris deficienti Regni (iioi di Spagna diprepararfi dmari, gen b u s , magnum bello hu c m om entum dccflet: t l , N a ui, vittouaglie, 0 munitioni, difortzj his de caufispcrcuperc fe aiebat, hoc Senatus chepertutto Fcbrato proffimofuturo poteffe con decretum , nc diutius tam nobilis expeditio iapreparatione dt tuttele cofe neceffarie d tan procraftinaretur. ta imprefa affere in It a'ia, f i effalireil nemico Q ia r ta fupradidis caufa a ffici p o teft, cum auantiche fuffe compiutamtnte prtparato all» videret C a fa r expcdatiflim um hoc refpon dtffefafua fum minime a fferri, in fufpicionem adduduna Pero Scenifjlmp Prencipe, iofltme dei terto fu iflc , ne f< rte h a c R d pah dea conftantcm ad quefia richieflafarfida Im con animo,0 inten modum in fce iCiC V. luncatc.n retineat , v e tionefet m a ,d if acre la detta imprefa l ’ Anno fu rum fi pacis conditiones a . u t.is e ip io p o n a n turo gagtiarda con laperfott*propria, in cht di t u r , fo rc , 't i ila s accip ret ,c o n fa d c ato sd e moftra tanto defideriopari ando,che dire pii* non relinquat. Q u am rcm v tim o d ic , q u o a d Vil ppotria,n» folo a nei per quefio m a quanti han lamfrancam curo allocuti fu.nus, aperte nobis no pariato con lui,di cib t' affermam- ll Pontefi■ h g n i f iS f t t . cum dilcefluri e im falutarcm us: ie,che piuffiffo, 0 pii* intrinfeiamenteha par ecli humTinodi fu picio em aduerfus no.iniiliato con Imdt tutte lecofe, f i ffiecialmmte di los ex fuis fe anim o coocepide iffim ulantcraquefta imprefa,ne ha detto p it ^olte effere Uffr- icbat. Vcrum h a c eadem fllip icio cx rcfpoa.^o 'bolert fuo,(fiardere di ta dfiderio:0peíopro aJ ato non m inim u 't confirm ata c ftj cx quo cura di hauere per ogni via td ' forz‘ fe o, che e • v t m ihi narrabat qu.r fibi conclufio elicienda gli poff* metiendoui l* perfona an ia x fic -ra, foret,n ciciebat c jr . quc tabellarius ad d aflcm , ton/peranza 4i certa vittoria Hauendo d in qust tuncintcr N ic a .m «c Sauona -icrat, perque tale animo . foüecita dc hauere tale nfp fta u c a it , C 'fa r idcm iefponfiim manifeftauit dilla itn n ita Vcfira,rifoluta diUafuainien- P o n tific i, de quo am bo, cum ad l ittus dcfccndiflrc it,diudifl ruerunt, quc.;d ’ odum cius Sattone, a miopaetrapc-tagim traite, f i dedut t m t t t dalle parcitfueff: laprimae perche gli pare Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ditas tunc mihi narrauit,cum ^nobarbi ^irataclaf- Inter Vdíilum U L CarolumV. ^ FranctJcHm í. f» ft di cenfum arfi,fiando in lurga gw rra ¡o'l Turcofolam eniepird'fenfione, ^ pernoninfegnetrt anco col i empo, éyconí^ cfe , é r eludiente dtlla g u en a alT urco di fortificare i luoghi fuoi piii im portanti, che h d , a l modo de Chnfttani, che pof la fu ria inffugnabtle ,( f i inuenitile, conueuga per bent d itkttig li C onfederati, (fi f i e eialmente deüa República nofira, che e piupteffim a ejpofia a l ptu tertopericolo, é r d aun o,f a r f i í imprefa fftn fiu a gagliarda ( come e detto ) é r d quefio non ometter punto , m a perpararfi di fo r te , the alia Fiimau<va dall' anno fu tu ra fia con tutte le forze i» ordine a d offendire il ntmico. L a feconda perche ejfo pojfa andando in Ipagnacom inciare d fa re le proutfioni che I f f gna no, le quali fiano gagtiarde, é r in tem po, ne fit» rd e,com efT efattoT anuo pajfato, tanto che nonfipoffinopoiprepararo, quando fa r d tifogno, (fi cofiJi rejii nel pericelo col danno , (fi con la Siergogna: il quelt/trdaré h a tanto d cuore, é r h a detto piu volte quefio difordine hauere fa t to , ch ei’ anno prefente non h d potuto fa r e le prout fio n i fu e al tempo, the liriiercauano, é r quando gli Ugejfimo la r iffo jia fa tta dalla Sublimttd voJlra,che effendo dichiaraí o, comeft habbia d fa r e í imprefa, í anno prefente, come tl fu tu ro , f i po tria poi confiderare col tem po, quale deuojfe eff í r e i ‘ augrrientepropeJíodlti,fua M aefid nonfi fodufatiendo di efia , e confiderando il fuiceffo d fl í anao p refen te,n e rijfofe con qualche dimo firation ediqualcherifenti m en te, Sefarer»o co m e í anno pajfato , chefifitU eq u a u to mefi d diehiarare, (fi poi f i diede ‘vn m ejefolo a l í ejfecutio ne, douendofifa r e tutto il contrario, cioe delihtrare,^n m efefelo ,ér dam e poi aU‘ ejfecutione, é r freparationi quattrol Quando noiprendeffimo lieenza da le i,il che potria efere la t e r z a eagione, ne difie, che quan to apparteneua alia perfona ¡ u a , che f i fente horm a ifla n e a , é r debilitata dalle f a t k h e , ( f i f f e Jt fa t t e nelle guerre fue paffate in L am a ¡ n a , in A ffr ic a , (fi m It a lia , onde haueria forfi cagione diripoftrfi'volontieri quattro b tinque anni ptr rm fotzarft , é r accumulare dattart: nondimenoperche v td eu a, cheil daré quefio tempo a l ntt n ic o ,fa , eht in qutftom ezfo ha ptu oceafione di éfitndtre , é ' debilitare le fc r z e Chrifiiane, (fi Jpecialmente d,llt Sublimitd voftra ¡prendendo, (fi depredando, é'diftruggendo li luoghi fuoi, (fifip u b a n d a r tfa itn d o fe n o » p,u potente , (fi pitefo r t e , EJJo ‘v eramente Imperatore per tfiirglt fopragiunta cofiquefia egritudtne dt gette^ , é» d’altra indijpofitiont, p o tria , ¡corr,ndo cofiyfarfiogn’ hcra meno gaghardo , éo fínfi dehol e ,( f i che ncn /a r i* piu atto d fa re con la perjoB u fu atalt im prefa, (fi a p fr fio il Bontefice, (fi F fm - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 49T t»claífis expeditionem fim ul cum eodem fe-fponfonuijtiauiífem apud Gcnuara , vbi vcfpcri po itu m cepim us5 id c o q u ? P o iítífc * n o sh o U tatusefl: , v t om nino talem íufpicionem cxa«nim o C afaris eucllerem us, ciquc anim os ad-detemus. Sed eandem fufpicioDem vni ex C ard icalib as n o ftris, qucm plurim am d ifig it, m ullique fa c it,& q u o cum maxim a fiducia lo quitur detexit; nam colloq u cs cum illo rcfpoHium hoc d efcnd cnte, h ^ f t e q ; interpretante, addiditam plius C a fa r , ^ c r i qu ib u fd am , Vcnetos rerum tufticarum peritos cfle: & pferofqi affirm are, R cm p ub l.in fcedercreinus conftantem f o r c , non folum Chriftianorem rcbus fic, v tic o d o , ftan tib as, verum etiam fi cum Rcgeipfcp acem in ir e t: im o p ra tc re a fo re, v t ,fi honefta aliqua pacis con ditioR cipu b íica á T u ítis proponeretur , ipfam accipiat , am oto o m ni foederatorum tcfp cd u rfubdiditq; alios opinati , Senatum anno p ratcrito tardam rcfponfionem dcdiflc, vt ipfe res ncceflarias prouidcndi com m editare d eftitu cre tu t, ac p io in de omiffis propter tem poris anguftiam rebus nccclTaiiis, R crpu blka pratexcrct fibi caufam curexpcnfas non am plius continuaret. Q u am fu fp icicncm nos cx ipfius anim o rem ouerc co nati fu m u s, aíTcrentcs, Sublim itatem veftram ccn fu lto foederans fcfc con iunxiffe, Atconfiiltationem hancfacpc exam inatam approbat iflc, contem ptis pacis con ditionib us, quae affeicbatur á T u rc a , etiam cum cius Maieftas adhuc b d lo diftinctetur cum Rege C hriftian il.& R em publicam fidci atq; conftamise argumenta q u * libetpiaeftituram ,quem adm odum fuim otiscffi, v t nunquam focio sfuo sd efeito s cíí« velit: qu a uis haud dubiam fo ac at fpem ,fo r e . vt paritet foederati non fintei defututi in a u x ilijs , qu ibus neccflarioindiget,ferendis. E trc u c ia Seteniflim c P tin c e p s ,n o b is m in im cp rob atu r, vtap u d Catfarcm fufpicio hatc radices pernaittaiur d iatius ag e re , quoniam poflct hase non m odo im . pcdimcDta plurima afferre com m unibus Chrfe ftianorura confilijs & v tilita tib u s, fed etiam ipfum rcn io rariin au xilijs,qu aeno bis in pericu lo tnaiim o conftitutis,ncceffaria lunijfubn,iniftrvncis. C um ha¿lcnasdefidéiítim , qtio C zfarisa ai-mus fisgrac bclli cum T u rc is g ere n d i, ciufdcmque deUdctij caufas dcclaraucrim , quo lo n fiIto dem bcllum cipcdicndtim fit c r ijs , q u * in te lle x i, nonnulla m ihi referenda (uperfunt. D ico ig itu r , ctfi C z fa r in bellis prarteritis tbefauros esh au fiflc, reditufque k o s oppignoraffc .S t R egn a,ftatu fqu e tot tr but s oneiaifc vfedetur : nihilom inus credibile (ifc , cum tiu s M aicftas iprámct profc¿bura-íu ad bellum tam • ifi- f 440 W' m- Relatio Colho/uij . Freniipe DorU, the fono víecht,potrUno mancare,0 ceno mancarianoi di modo chefirejlaria priuiditalidueptrfoHoditantomomintoaqaefiatmprefa , chf maggiore defiderare nonfi potriaqierodtfderaua hora quefia rifofut ione, perchenonfimetteffpiteitmpo,ne piUft dijferijfe fi bellaiffeditione. La quarta cagione pub effire., ancogiuntaalie difipra, che'cedendo l/ii,che 0 totardauaquefiarijpofia.jfia/orfitiratodaqualchefcfftttiene.thequellaKepublicanonfiatonl’ ammomoltofermonell0fpaimaeffendogl-offertodalTurcopaititi dipace effahabbi ad accettare,filafciareegliConfederati:ilchenefignfitb-effrejfamentef vltimo giorno,cheglipatlaffmodVillafranco,doueandaJpmoper pigliare lieezadalui, beche quefio dijjefojpicare diqualch' S>node juoi:maquefiafofftt'one f ie \onfermata dapoigiuntatariffofiadellafottechee-,dellaqualeeffbjcomedienonsacheconclufiene trarne, 0 V ha manifefiai aprima al Pontefice, quandogiunfeit Gorrjero con fffa neli'armata tra N izza, fiS a u on a , chefmont ati ambi due in terre , ns ragionb lungamente infierne,ft come fua Santita midijfe , quahdoglt communicaffimogliauuifi deli' ‘v fttre di Barbaroffa tontaU njpofia la m attin a chegiungejfimo appreffo Genoua, doutfm o taffim o in terra , fin c h ep cila fera entrafiim porto, f i pero fu a Santita ne ejjortb a fa r g ’i b anim e, farlandogUper leuare <bia ta h fo ff itione. Doppo la manifeffo anco a "eno de’ Cardinali nofiri.ch e a m a , f i fiem a m olto,0 con tui paria cofidentem ente,, a l quale tagionddo di tale ri , .......... i,........- fpure - ....... -....... f i t > f i honefiandoiatffo C ardinale . diffe di ptu.che a d alcuni pare , chi intendano lecofe di F iU a ,fi gli vtniua'affirmato, che non filam en te n ellofiato,thefttrcuanole tofedt'C htifitankm a f e anco egli facejje la pace coi Re, nonperb la Signoriafariacondan tenella Lega, a n z i f t gli fu ffe offerta con qualche honefio partito la pace d a l T ureo, effal'accettariafe n z a riffetto alcuno de gli altri Confederati; f i figgionfeancora,chealtri haueuano opinione , che la Signoria haueffe tardato ariffonderel' annepaffato,per dare a lu i f i pocco tempo di fa r e la partefua-, per che non /acendolaintempo ,e(fa'poi haueffe legitima caufa di non contmuare in Jpefui la quale / o ff ¡tione noi hauem o certato fem pre dileuargh,doppo che h a 'uemopariato tonlm-.affirmandogli, chela Subiim itdSoofirahaconchiufaconfideratam entoqueSia Lega, f it a lt conclufionepilt'iolte confirmata,difi>rezzandolapace.thegli era richiefta, 0 offtrta dalTurco,quando ancorafua Maefia era inguerracolRe Ch-iftianiifimo.y farahorapfu thematconfiantifftma,fifidifiima,tomt'etlfur cofiume, di noamancare mai difedt nella Lega, f i vnione conlei,btncheconfennaffeianza,che daUi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca pium, tam facrum, tam omnibui exoptatum , v t 7 illum ncque pecu nia, neque m ilitum copia dc. fc d u ia vnquam fit ¡ alioquiu fpontaneo bello abftineret ( ^ o d fi Viennam fe tran ftu lit,to tcr. cratib u s fuis,prater eos,quo: G c m a u ia Tupped ita u it, ftipatus aduerfus pctentiffim um T 6 r. carum exercitum , rtrm in A f icam tanta claiTc, quantam vn qu am inilru xerint C hriftian i in Galliam quoquc penctrauit tanto tlaifiu m apparatu,& pcd ita tu .atq ucequ ita tu ,vt femperopinareu.ur omnes,ei pecuniam defututum ncq; rrracn vnquam d efu ;t;& p ratc.ea.fi fuftiuuit, & cogitabatpcricucrantius Francix bellum fuftinere, quod bellum fieri non poterat abfqueingen ti fumma pecutiix,credi ciiam poteft in h oc b llo,ad quod ipfemet proficifcetur, iiiLileiparitcr defuturum , pixfertim clientibus ac populis fuis in ipfum egregie anim atis, promptifquc ad pecuniam non folum fubm iniftr-ndam , ied etiam adeum certatim concom itaudum j prxtctea. quanquam m ultos ex'rcditrbu- fuis oppI* g n c ia u it, v tijs qui pecuniam m utuo dederant, exfolueret, non ideo fequitur, eum deftttui bon isa 'ijs, quae d iftra h a to b lig e tq u e,q u in e t am verifimiie c ft, eum e u n d a oppigneraturum , c» fpc, vt non folum pignora poftm odum redim at, fed ctiam noua bona,nouofque ftatus per v id o riam acquirat. D cm um ,vt O ratoris noftri apud eam M aieftatem literis certiores fa d i fumus,in dubitatum eft, iam ipfi Pontificem Cruciatae ved i g i l conceíTiíTe, itcm reditus bonorum E cd efixvacan tiu m ad trienn u m , nec non facuhatem , vt quartam beneficiorum partem alienare poffit. E x quibus om nibus rebus ( vt ipfe etiam O rato r fc n 'b it) d u o s& am plius m illiones aureorum colled u rus cftimiles deinde,& pecunia eum nequaquam poteft deficere; vt ex hifcc caufis fperandum clTc videatur, cum feliciterhanc expeditionem fufceptuvum clTe, ftantibus cum R e g e in d u c ijs, m u ltoq ;m agis,fi pax,quae certe non cft dciperanda , inter ipfos concludetur. Q u on iam v ero dc hifcc viribus cius nonnulli dubitare m alunt,ac forte anim um ipfum aggrediendi belli huius iu dubium rc u o c a n t, quod p rx fcn tia n n o clalTcm cum m ilitib us, quosno* ftrx c l.'iíliin O rien tcag g re ga rcten cb a tu r, mitterediftu!ctit;aeceflatium cflcm ih i videtur, vC dc dilationis eaufis nonnihil attin g am , eafqiic p o tiffim u m ,q u xa b ip fo allegantur, P rim am igitur dixit fuiflc in deceinendofoed erctard itat m', quod foedus cum non nifi Fcbruario mcnfe conclufum fuifler,fatis temporis non habuit ad prouidcnda oftenfiuo bello neccfla i a , im o neque ad defenfiuum potuifleantebae fe praeparare, cuius tam en caufa feiuiliflc, vt triremes fuae, quasin Regnis N eap o lis, & Sic ili* InUr fáulum IU . Carolum K é ' Tranctfcum I. 4$ j dam /uoiOnfedenti parimente non feg li deb* m a n c a r e di quelli ficcorfi, che a leifono di ne. cejfariobifognoi f i inúero Strtniffimo Prencipe n ‘ noi p a r e , che nonf a buono lafciarlo con talefeJ itie n e , nt darglioccafonedifermargUela:perche queftapoitia non filamente porre molti impedimsntiallibifigni, f i defidetij communi deiUthriftianitamtaleimpreja.ma ancorafarlo andaré forfe piu intra tenuto in/omrhtniftrani ficcorfidebttineUipericoUgrandt,in ehe alpre/entecitrouianno, Hauendo dechiarato il d fidet io, che mofira hauere lo Imperatore dtfaretale impxfa contra ilTurco conlatierfionajuapropria , 0 le cagioni I di quefio ptr difcorrere anco vn poco dei modo, c ili* habct, fim ulcum q u in q u ag in ta, vel Uxzgin a nauibus , & dcccm m illib u sp e d itu m , in O rientem nauigcnt:qm bus viribus hofti ctiam damna non m cdiocriapcr occafionem iufccri poflunt. Alteram caufam d iiitfu iíT ch ú cN ica :* C on u cn tu m , ad quem cum accedere d ece u iflet. i P o n tifice, & á Sutlim itatcV .rogatus , propter fufpicioncm claiTis R e g i* , q u * in portu M afD ori fili* m orabatur, coatftus cft Princc pcm pc am cum tircmibus cius f cum adducere, donec in Hirpaniarnrcuertcietar H ic autcm Conucntus cu m p r*ter om nium , fuam quc opinionem dilatus fu e iit, Principem Doriam cum (.laflcin O rie n tem , v tfc n o ftr* coniungat , dim ittere che pub haum d if arla, chefor f i damoltifideii- non p o tu it, quem nihilom inus om nino dimifdera intendere, dtco, che a mepare, che bene nel furus eilet , cum primum Barcinonem pcrucle gu erre paffate hafipefo ajfai , f i imptgnato niffct. T ertia,qu ia cum R cx Chriftianiifim us fimul molte delle entróte.fiue, f i caricato etiamdio li cum vigintiquinque armatorum m illibus ad Regni, f i Stati fui dt tanti, tributi ' ejfereimpoueriti,0 fiaKchihormaidtcontrdui- C om e aum accederet, cogebatur fib ic a a c rc , reinon dimenoeda credere , che andando Sua ideoque hancpartcm claflis, quam Ducc D.FcrMaeflk in perfona ad vna impreja Chr fliana rantem ittcre po uerat, retin u it; cumque fuum cofipia,cofi ¡anta, 0 cofidefidtrata da ogn‘ \¡m, perpetuis fumptibus ?rarium cxhauftum fit.non nongli debba mancare tlmodo ne dd danaro, ne adeo piom ptam ad nouum hunc lurhptum facidellegenti,chei habbiao a fegutrc,perche effapri- endum pecuniam h a b u it, neque aulus cft eam manonúiandaria,0 poifie andatakvienna, e rogare, antequam trim cfttcs in d u c i* á R ege contante forz.e fue preprte apprejfoíalirefom- obtinerentur, quas o b tin u it, cum primum Rex ntiniflrate della Lamagna contra vno effa cito decreuit ad V illam n ouim accedere : idcoque potentijfimo ad Tureo , pajfata in Affrica con- C « fa t m oratus cft , doncc id fu cccd cre t, au t tantopotef¡teArmata,quatafivedeffedaChri- C en u cn tu s declararetur , cuius occafione viJiianitnMare,0 intratain¥ranciaconftgran- res ad bellum T urcicu m contribuendas delibe re apparatí/ifr ware , ÍJ’p » ' d» raret. p iede,fi da cauallo, f i femprefiimarfi quafi da Poflet qu oqu e caufa quarta con fid erati, pro tutti,chegU doueffe mancareil modedeldaaa- ptercaqaod Imperator pecuniam fuam parcifllro,ne quefioptrbglt e mai mancato-,0 oltrt di me folct expendere, adco v t in ipib rcrum fuaxutfit hk foflenuto,0 fepenfaua di foflenere la rum pcriculo tantam interponere confucucrit guerradt Francia, chefenzagranfomma dtda- m oram , vt aliquod prius incom m odum perpcfnarinonfipotouafare fitpub credere, che quefio f* fu erin t: cum que pr*tcrca opinaretur, T u r anco non gli habbia k mancare in tale imprefa, cam m axim o terram ariquc ap paratu hocanno deue ponelaperfonofua propria, la qualepubef- C hriftian os aggreflurum , cum bellum ofFcnfifereditantomementogmntaoon laqualita, 0 uum iuxta capitulationem defignatum pro rei conditione delí imprefa appreffo li feruitoriffi ncceflitateiaftruinonpoflct,nequcdcfcD fiuuni popoUfuoi,chenon filamentefienotuttiper ejfere bellum adco fibi neccflarium videretur, cundía prontikfommmflrareildanaro,maancora cia- m aluit pro ctaftirarc, vt tanto plus pecu n i* ad fchidunokfegmrloquafidproua, conquantipo- ofFcndedum hoftem fibifuppeterct. F ortaflcvitrkmenarefiecoxoltrediciofie benehk.impegnate c c q u in t* cau f* a d n c d ip o te ft. P rincipem D o moltt dellefue entrate,pagando quelli cht íha n- riam no permififlc, vta quoquam alio Ducc hoc no fetuito dtl danaro,nen bptrb che nongli nt re- bellum gereretur,vt ipfcm ct fotum tradlare pof- pegnatt, ma a-quifiare dell' altre maggiori ap prtjfo li nuout Stati,con la úittoria. Infinef i verifica, comtha intefi ptr gli auuifidtl Magnifico Mtjfer N . Oratore vofiro a Su» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tem peftiuc Principem red itu ru m , cundía ad bellum opportuna rctardaucrit Verum q u a c u n que harum caufa verior fit, exploratum eft. C * fa tem f*p eco n fciru m cire , qu o tardioresfuturi K rr cllcnt ti iifi 448 RelatiéCéoffuij S u a Mae/ídfthtilFoateficegUhabbk hora cor f in tejfo la Cruciata, í entratt delle ‘vacan'feptr m anni, (fi l »lieenza, ¿r fa to ltd di pon rs aliena re il quarto de’ binfiiij: Di quefie cofe tutte ejfo ne eper tren e [com e anco il detto Oratore f r i ue) piU di duoi milüoni cCaro: di gente p o i, (fi di d a n a r ie p n t h a u erd ,com e egn’^vno s d , e h t j quefii non gli m ancano,in quanto numero zorrd ,J i cheper tale cagioni mi pare c h tfi pojftffe rate che non gli h ab bi d mantare il m odo di f a te quefia im prefa , flan de in Tregua co’ l Re Chrittianifftmo, é r meglio lo hauerd, f t concluderd la pace, U qual certo non e da d iff trare tra loro; Etperche da alcunifi dubita di quefle for z e f u t , é r fo r fi anco dcW animo d fa re tale im fr e j a , hautndo pure troppo tardato queflo anno d mandare í A rm ata (on legent i,che erano ob ligate d ‘vnirficon i’A rm ata nofira i» Ltuantt: m ipatobifogn o,chtiodica della ta u fa d iq u -fia fu a rita rd a n z a , (fi teminciando da quelle cofe, th e egli allega. L tp rim an th a d etto ejfereflatala tard a n za delle deliberationi fa tte deUa Lega ¡la quale non , , conclufaftnon , ,■B „ Febra>oproffimo „ , rf. . hauendo quefio f affato, nm hapotutoham retem po d b afian !^ d ifa r e leprouifioni necejfariep eríim prejaofftn fiu a quefia anno prefente im a n e aneo prim a d ’ hor aper la difinfiua j per U quale ha ardina ■ t o , cht vadino hora leG aierefu e,ch e h a nelli Regni di Napoli, (fi di %icilia,ton le cinquanta, aftffan ia N a u i,eon lid iieim ilaF an tii lequ ali fi>no fo r f e , ehepotrianoetiamdio in qualche^ buona oceafione offemdere il nemi te. L a feconda ne h a anco deno ejfere fla to queJ lo Conuento di N ifz a ,a t quale hautndo ‘iolu te venire, cofi inflato anco dalla Santitd dei Potefice, é r deU aSublim iidvaJlra ¡p erla gelofia, ehe doueua hauere deU’ A rm ata deXFCi Chriflian iJJtm o,cheerain M arfilia, hacou teu teretenere ftco il Prencipe D oria con i arm ata fu a , é r ton le Galero, infin che riternaffe in Spagna: ilq u a l Conuento effendo o ltrail crederef m , (fi d itn ttig lialtritardatotdtoyhaconuenutotardare a n cola tntftont dei detto Ptentipe con l' A rm ata fu a in L e u a n te ,il qualt perornanderiafin thefu ffigiu ntainB arcellona. L aterz a ,ch efip o ttu aferfid ire, chtalm tno queftapartt della A r m a ta , cht fi h a ordinato hora.cht ‘bada con legeti/udette,fotto ilgoutrv od elS ifftorD on F erran te, pateua tnandarfi a u a n tifefia to p er auuentura,ehe tjfen d o ilm p tratoren ellafoffkion e di guerra co il Re C hrifiia n ijfm o ,c h t ‘ien iuaarm atocon‘v nticinque m ila L a n z eih m ech i [oltre tutte l’ altrt genti d a rm e) a l Conuento, é> ehe hauendo ffejb, (fi jfftndindoper quefio continuamente a£ ai,n on fi hah». Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca cfleat apparatus , co validiores & inftruA'orcsforc. N equ e tam en rufpicatiduiii vidcrur, id á Cacfarc malo a n im o , vc q aípiam putar, cffc£lum fuiíTc : nulla fiquidem caufa fu beft, cur id fufpicem ur, praiíertim cum iure poíTic d u b ta tc .v t fubcraáiv a u iil js facilius ad c o n ditiones pácisa T urcis accipiendas propende amus: quocirca potius cxiftimandum e ft , pro pter aliquam cxlú prad idis cau fis, vel propter multas ipfarum fim u l, ipfum non potuifle & propter di£los refpediusdiñuliflrc : at m o d o , cu m nu llod iftinctu r bG llo ,ad ho com nibu sviribus fuis hoc a n n o , & altero dubio procul in cum bet diligenter. Imperatoris & Principis D o r i* animus eft, quem adm odum ex illorum ore a u liu im u s , hoc anno cum claiTibus R e gia, & C zfare a & noftra,cum qucdcccm m .Ilibus P ontificijsm ilicibus & noftris aggredi claflcm T u rcica m ; quod fl in ijs partibus no» inucniatur repu. gnaat a , in Pcloponnefo opportunum aliqtic ficum intercipcrc,ibiquefedes figere, . . . a ■afqu , eindc vfque ad vernum tempus cztera in fcftarc: C u m qu e Principem ante noftrum Genua diiceflTam inuiferem uSjbonum aliquem in O r i ente portum m cm otauit:quo o cc u p a to , cog i tant, claflcm ib i fubfiftcre debere tota hyeme, vel.ficuci dixit Imperacor, M cflan* vcl Brúdufij anno fu tu r o : Imperator v e r o , cum Genuas eum vltirao vidim us,dixerat, videri fibi, au gcdas cfle vires in capitulatione przfcriptas tam in equitibus,quam in peditibusinec non in na uibus,a!ijfqjrcbus:hoceft,cquitibus addendos ciTe alios quater milic, & oZlingcnti elTcnt m o . rc Burgundionum a rm a ti, przterea non pau ciores VaftatoresIcal)ci,quam quinquies m iiIf.ncq; minus quam d ucent* naues,non cnim pauciora fufficcrcnt to t ped itib u s,eq uitib us, - 1; : / ___________ r_J.-alijiquc apparatibus ferendis Ipfc vero C *fa r n a u ig ijs ,q u « in H i pania curaturus c ft, profitetur, icmcivfe M artio in Italiam aducnturum , & claflcm fuam claifibus fcedcratorum coniun<fturum ,vthoftcm ,antequam in ftru du s fit,aggrcdiatu r,& d am n o afficiat. H is copijs & claifibus fimul iu n d is reda Couftantinopolim contcndercm edicatur: qua vrbcm parum mun tam clTc,intellexit, & claffem T urcicam ,fi vfquam rcperiretur,cxpugnarc,ccrta cum fpe v id o r i* . Q u o d fi claifis ho ft ium ad Euxinum portum c o n fu g e r e t,h o cp a d o foederatorum claffis mari dom inaretur, & anguftiasH ellefponti (Dardancllos v o c a n t) expugnarepoflet, quas ab vna parte inuaüdas eflc , & captu facilesaudiuit : quibus fuperatis G onftantinopolis fa ciliu sp o ilct expu gn ari: qua vibc capta Euxinus.. InierPdulum III. Carolum V. érFranciJcum f» 449 hlhaMUtoil danaro pronto perfare qmftanuo- xinus totum quc T w c ic u m im perium viélorí na Jefa n. fu ff arduo d i f at la, prima chefi a f cederct} cum quc 'Ilicnullae aiccs e i i f t a n , Sc ficuraffecon la Tregua d gli altri trt m tfi.thts v n d iq u c, przícrtim in E u ro p* rcgjonibus i a . ficomlu e¡ub.i0,chetlRe fideltberb di venire nu m ciih a biten t C h r iftim i. ijs regionibus pck Viñanmua, 0 pero ha rkardato, ajenando nitus pú uarctu : In Afia quoque m ag.'o afficcehe -blegwjfe, ouno ancofifaxjeptuprefio la retur detrim ento , totquc pr*fcrtim m ari.im a nfoLutioae dd Conuente, eo» la qualepotejes oppida occupa encur.vi facilc a fflid u n i,& d o dechtarare le animo , 0 le forze fua tu ttzj ftru d um rcinanfurum cflet im pe.ium . Q u o . fenza f jt t i o n t alcuna delí imprefa di Le- niam vero dc his -am ad Serenitatem rcftratn uantt^. pcrfcripfimus , ncquc dum corum fortaflc ic) Pctria anco ejfere appreffo la quarta, e h e í lepfit o b líu io , R elationi m e * fincm Imperatore e foleto a Jendsreil fuo danaro con im ponani. moltami¡ura,fichefinneÜipericolidelle cefifue proprieritaraaqualcheúoltatanto.c^hepatifcoF I N I S , noprirna quaUhe incommodo; Et hautnde opi nione per gli auuifi,che tentua (fi come lo áimofirb parlando con noi alcuntfiate)cht ilTurco non venifi fe congran sforfo quefi' Anno ptr Mare,0 per Terra,poichefi vedeua nonpotoreper quefi' Annofare l imprefa offenfiua, tome neüa Capitula; ionefi er.ii^ua,b andato anco dtfferendo ladtfenftva, cheper la dttta cagione nongliparsua cofi netejariafer fitruare quanto p ‘Upoteua tl danaro per fare poi meglio í offenfitua. Etforfim fine per la quinta ft patria dire tfferefiato,che il Prencipe Doria defiderefffi,che nenfufifefatta í imprefa da alcun’ altro Captt ano,0 effo ritrouarfi inperjna algouerno di tutta -.fiche amo í Imperatore haueffe piacere di quefia, perfidarfi della útrtu, 0 ijerienza fua fola: 0 cofi tratto dalla Jeranz* di giorno m gm no, che effopotefft ritornare in tempo, tutte lepreuifioni fue/i fim o andaterítardando. Maqualfiúogliac.*gionechefia, e certo,che Cefae ha piu úolte conf effate di hauere tardato afaye>tdep:outftani,dutndo,cheftquefie f i haueuano ritardatt únpoco, fifatianoperi'aHUtnirepim gagliarde^i, No.a pero mi pare,chtí habbia punto dafujícare , cibfia flatofatto da lui per deuna mala mtentiom, como fu jica fo rfi alcuno, ptrche nonfi vede li tib cagione alcuna, potet^Je:talm entcj iuicón cag:one duPitare, che mancandone ifocccrfipiu fácilmente inciinaffimo ad accsttare iparvti dipaceco'iTurco : onde "e datenerepiutoftajefiata úna delle cagioni fudette,b molte dieffe infie rne, che no í ha cofipotuto , 0 eand*to per gli rije tti detti vnpocointerttnuto : Ma effendo hora Itbefo da ogni altta guerra, e per attendere hora a quefia deW anno prefente, 0 delfuturo con tuttt Its forze fue. L' intentione dell' Imperatore, ¿r kel Prencipe Doria circa í imprefa f i delí Anno prefente,come d elfu tu ro, (per qaanto cfftne hanne d ilor boccadetto) e p rim a , quanto a l í Annoprefentt, c o n í A r m a ta del Re, 0 di ejo Imperatore, 0 H ifira,éo ‘■osi li dieci m ila fm ti di effo Pontefice, 0 nofiri a d tffef a dcUe coje noftre andaré contra í A rm ata d d T u r c o ,0 non ntrouandofi in quella p a rte, chi o fen d a, b chepoffa offsndere , fiú a d a a prendere qualche buon luogho su la M o r e a ,0 iui fe r m a n ilpiede, 0 d t í k tnolefiare il reftofino a P rim auera; 0 il Prencipe, 0 to quando erauam o ptr partire dt Genoua , ihe^ andaffimo a. ú filarlo, nediffi di qu ’.lche buon p e r o lel Golfo di Leuante , a Patraffo , b a b> d i : d tb e f a t t o , vrgliono chr quefta arma^ a fua (iferm t, 0 f i mterrenghtfi o a Primauera tn Leuante (fi com es diffstl Prencipe) i» detio luogodiG olfo,'e fi prende a a 'c u io delíi deitt luoghi 0 jecondo chen. d t fie í Imperato.e,b a M effna,b a Brandizz» per í Anno futuro-.úeram nte tffe Imperatore, pet il difiorjo che ftced u eú o lteco n n o iy l’ úna delle qual'f u , qua do prendefim o lú e ¡za da lui a Genoua (fic o m eh a uim ofcr.ttoall- 'uH'mnaúoftr'') n eo tffe.h gU prreua,'heft hauejfe o a crefctre le fo r z t g a deputa te k t a l off-nfiu ap n la Capitolationefi de F *n tt, come de Cauallt, 0 di N au i, ^ d ‘altrt, cwe, chi: alli Eantifi ucir.fceffero d tectm ü a .a lltC a u a lliq u a tt’ o mtU , 0 ottocento arm ati alia Borg'gmfe . c h t j fu fferolifeff^ n tam tlap aati , allt quali C aualh pur arm att alia BorgogmCefe n eaccrefeffero ottocente, (i c h fu ff, ro in tutto ctnque nula Gu -fiadori d' Italia, 0 fifactffero da f i i infine k otto nula Cauall i , 0 nonmenondtdo'centonaut,perchemmor numero nonjatia in alcuno n od o laftan te k con d u u es tan tag en tekp ied i , 0 kcau allo, 0 tanti a/tri apparatidaguerra-, 0 e f f o conlegni , che prepararía i» Spagna tmbarcandofipsr tuteo Febraio,dice dt úenirjene in Itaha H mefe dt M art(ok cengjungtre Urefi^ della A rm ata fu a con quella d e g í altri Cenfederati per andaro ad affaltare, 0 offendere il nemico ¡ p u m a chefiaptepAtato. R rr Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 1 Qimue i! ¡00 Rehtí0 CóSoq,iífter TiuíJIhCir0hV .érJ^rami/cJy Giu»HHHttqutfltforztinfumtfeiitndartadiriUHr»dConfiñntinopoU,ilquale'h» intefo e f . re málte dehle,éf'*fffM ndo i» qualcht luegoí Armut» Turche/ca tombaturla, confirma ffitran^a di (ritteria. E tft tj¡afungendo il combuttereji tit ira ft neüoflntto,(fi ntl Mare maggiore, rimanendo in que. fio modo í Armata della lega tignora dtl Mare,andera d combatiere i DardaneUi, de‘ quali hno haueua intefo tfitr molto dobole,é> queftoprefo entrare nei reJlo,é'»»‘¡<f'' adejfugnare GonftantinopoUjl quale frtfoffiptnfa, thefaria Signóte dtl Mare maggiore, (fi di tutto loflato dtl Turto: ffi non hautndo tffb alomaTerra forte, (fi tfendo ilpatft fuo almeno qutllo di Europa, tuttopieno di Chriftiani, faria totalmentópriuo di efe-/. Et n tlí Afta ancoragli ft daria gran danno, (figUftpigliartbhono tante Terreffiecialmtnte markm t,cht rimarebbefácilmente dtftrutto. Et perche di quefto hautmo fcritto alia Serenita Voflra tu m il fue difcorfi partieeíare, del qual deuehauerancorafrtftala memoria, nen le farbpm tediofiffacendoqut della mi» Relatione d fin zj. I L F f N E. r TRAT- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T .R A DELLA T T A T O RELIGIONE. N EL Q.VALE S I D E M O S T R A Q VELLA ciTere ilfondamento, accrefdmento, &<onieruationcdelliStatL- T RAc T AT V S DE R E L I G I O N E : IN Q V O D E M O N S T R A T V R I N E I V S P R G E C IP V E S T V dio cura Reipublicse fundamentum,augmen tum conferuationem eíTe poiitam ;. S a p ie n ti» , fonfqve Religicnie^-otnnis boni eft tim or D o m in i: fiu 0 ntitffln e q u o omn u m ho m in ú c c i^ fitas. iilia vana fu n tfom n ia, Si ftu lti-tia mera. E t p r o fe d o grauitcr ' * errat P rinceps, exift mans fc fo-> lius hum an» Prudentiae ope fretum fine diuini i num inis au xilio & feipfum & imp-crium vcl fta tum gubernare poifc Q u in enam videm us pic- ■ rnq; cos, qui ab ieda om ni R eligionis cura,D ei ’ honorem fofque dcq; h abcftt, horrendis m odis puniri, & triftiifimis calam itatibu s, tum quan do nihil minus cogitant,inu olu i. Q u are opera ; danda cft Principibus,vt fubditi vera D ei co g n i tione Sc tim ore fiuc R eligion e im buantur, in ■ eaque fou ean tur: pcrfuafumquc habeant, diu i- norum praeceptorum tranfgrcffionem & tem poralibuspoenis in hac vita , S ca tcrn o fupplicio in illa altera ciTc luendam . H in c e ft, q u o d i pleriquc omnes qui R cipublicar alicuius t tum conftabilirc vo lu eru n t, á R eligion e tan* quam pracipuofundam ento,aufpic u m fib ilu mcndum duxerunt : quum ea vna vcluti fiaenum quoddam fit quo fubditi in vnius Dei c u l tu & ad o ratio n e, & debita erga Principem o b c- • d icntiarctinentu i.N cq uc enim fupcriorcm ali-allega-R rs 3 qu coB i f L Timor di Dio e principio di i fapienza, f i fonti d’ ogni bene, l fen:^ il quale i difegni humani ^ fono (ogni, b p a ^ ie , Et quel Prencipe,chejj>eraffefenzatldiuino aiuto,ton lafola prudenza humana, per moltat he nehauejft, potet egouirnar benefefttffc,0 ilfue Stato, fitrouarrebbe di gran longa ingannatoiEt non curando Í honor di Dio, 0 icfferuanza dellafuafanta Religione, fi ^ederebht,quando'meno lopenfajfe, auuenire in tafa accidentifcrmidabili. Onde gli hijhgnapro curare con ogm ¡ludio, the i fuoi popolifiano inflratti, f i mantenute diligente mente nel lafede, 0 cogaij^one d i'D io,0 da quelle ajpetinoAgel li in quefio mondo fifuppUcio eterno ntll'altro, centrauenendo aliafanta Legge,fiprecettiJuoi. E t con quefioprefuppofito tutti quelli, the hanno Solutofiabilire ilfondamento di qualche Signoria .i hanno tominciatoper via di Religione:ptr- the bquella,dtUaquale bifognanecejfareamente, thefi feruino i Prencipi per ritenerei popoli nelí ' obedienz,», f i adoratione d' vn Dio, altramente t/edo quefio,fartbbe impojftbile di riccnofctrt 9» . fopremointerras effi non hauejfet oil timore, 0 hcognitione d vnfupertert in Citio. Sipotrebbe Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca N it iv m T rd ^ A tm AUsgcrtqui l’ flijfiri/mttcheyf-erlequali fih tdrebht^ihetutfqi, lU chihtnrtvo'utoftxbilirv vn a Manar, h i'ih a n r e p r in ipdm ente hauto Í tcchio nt ñ o hiV m i p v a ú fondam enti/etto flfa u o n Hqi*a<ctj»pTtttfio dt rtli^tove, d t m ifle n t, (fi trt i.on ttd.lla qwale r>teneuanoilpoptlo .th t vo euanc regulan fotto delotoleggt, reie a d tlo ton tale fer'xpulo piu trattaitie, f i diffioftt.N u m a T o m p ilto , L i urgo ,S e r to n o ,(fia itr i m fx n n o fid e k b a fia n z a , tu tti i quai. hanno fempre ¡efttntata la lor» riputatione su L cornuuicatim e.chcdiceuano d'hauere con qualche diu iettd . G li altri che non hanntpotuiotrouarela ftradaperformare noua Religione .f i ¡ono nonditneno fo rtifica ti coHpreleftedi ejpt a! ter and» Í antica'.comefece’ o n o n i moLo tempo Ifm ael Re di Perfla, f i H a duello {u» cugino,i quali ejfeguiro no gran cofe dalia banda d e i' A fia een nuoua f u p e t i e n e di Beiigioae. M a g lt Vgontti Frante(i hanno fa lto ben peggio. perche mafcherddofi d ' hn’ ojfer Ultione dt Rei igi: ne piu p u ra ,che non e r a Í a ntica, ham »m andato tu tto fottofopra, f e n z a rifietto dtlla Maefia diuina, f i hum ana, delli Magiflrati, f i delle leggi, apportando in oltrefcandalo vniuerfaU ntUaChiefa.In fin t fonofi a t i fcoperti cosí poce R eligiefi,come fono i' opere loro lontane da ogni R e lig ie n e .fi piif tofto v itu peratori, che reformatori dell» C h ie fa , f i dell» vera c r e d e n za ,fi apofiolica infiitutione ritenutafelam ite c o n la p u n ta ju a n e lfe n o d tlla C h itf a Católica Romana. Ripigliamo hora il nofirofegetto bifogna cenfeffare non <i eforte alcuna di religione p .u fa u o teuole h i Prendpiper conferuatione, (firtpofode i loto S tati. (fi confcienza,dell* C hriftiana ,ptreiocht queda per hia della confcienza re n d zj /oggetto e l R e , (fi ad ogn’ altro fuptriore ( an cora ehe vitio fo , f f i m difcrete) i l cuore , la p tr fo n a , (fi i ber, i de g li huom ini. G¡ual mag giort ragione,b indror^ento di State f i potrebbe incontrare, the quello che fottoponeipopcUd na p e 'fetta , f i compita oheditnza? e/eGiesh Chrifto ifteffe fifo tte pofe o Ha legge dell' Impera tere,pago la t a fft , bgabeH aptrlui.ffiptr S .P ietro c hid u biterachei ju o i difcipolinon facciano il medefim o, s’ efft fono offeruateri de ifu o ip rtcetti? M :h ien ea m em o ria v n b tltr a tto , che i Giejuiti hanno fcritto d‘ v n Precipe deipaefifte perii noua mente neU’ lndie.il quale efn d o fatiio, (fi accorto, (fi hauendo cono'ciuto la fimplttita.ffipurita dtUadottrina Chrfiiana, an ora chtfcjfeidolatro,permifeat fudaitt ilbatere-Jr. •n' . fuci J mvr J a»» i-y V ttftm o,conliceXa d’ infiruirfineHaFedenofira, 0 ad ogni fu o potere fa u crtu aa tuttele atticn t di tutteleattiont quefli buoni Padri G ¡ f u i t i , f tioche, d ta u a tg li, iofon Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca aliquem in hoc mundo agnofccr* aut ferré p o)lfr ííú n t,q u i upiem um ¡1 um cosli «ccerrar, h» ir. odcratorcni non agnofcum aut non reuercn. tur. Equidiin facilc iuc nobiseíTetcr mpl a ex antiquis h ftoriatu n monum entis cotum af ierre exeirpla , qu iad ltabiiien am tnonarchiam pi*cipu e rc lig io n c , aut p r * te x tu quodam & íim uLta IpecieR eligicnis víifun t : cui iryftitia qu*da:u & vanas carcm onias^tcexuerunt.vt carura adm irabilitate populos quos legibus 'u is ik biicercvo leb an t, .anto ( b.cquen«ores redde.ent.& vcluciN um inis quadam . if. fcrcncia in officio retinerent. H is artibu s\fi N Jina Pom pilius , Ly .urgos, Sertorius,& alij, m agnam fib om nibus in rebus cóciliarunt aud orica té quod fcilicct nihil nifi confultis priiis d ijs , aufpic ri viderentur, idquc etiam vltro p r * le ferrent. Alij qui nouam com m inifci Re ligionem non potu crút, antiquam & receptam in quibufdam im m u tand o, iiagularis opinio nem f n d ita tis parc;e fibi ftuduerunt : vt If mael Pcrfarum Rex «cHarducllus e iu sco g .a t u s , qu i ad Mahumetanas leges nouis additis ^ . fuperftition ibus, M agaas in A fiarcscon fecc ruat. A t peius cnam H u g o n o c * in Galli uum reg n » , dum puriorem R eligion em obtrudere con m tur, nu llo diuinarum ac hum anarum le gum habito refp e b u , & pro culcata o m n iq u * M agiilratu i debetur reucrentia,om nia peruerte ru n t, & vniucrfale in E cclcfiam fcandaluni inucxerunt Tandem vero tam a u cn iab o m n i Religione dcprehenfi funt.quam procul omnis corum vita a b o m aip ictate ab eft:ad co v tv c r * & A p o fto lic* fid ei, q u * in fo laC ath o licaR o mana Eccicfia pura femper perm anfit, Dcformatores potius quam Rcform atorcs haberi de beant. Se d , Vi ad rem redeamus, illud im prim is te- chriftiin» nendum cft, non efle vHam ad confcruandum Religh cuiufcunque im perii ftatum magis accom m odatum ,quain C hriftianam Relig'íoncm : «tpote q u * co n icic n ti* v io c u lo c m n cs h o m in c s a d Regis vel cuiu cunque ' tu m m c ro fi& a c c ib i domini obcdicnnam addringit Q u id vero ad confcruationem alicuius lu tu s vtilius repcriri poflet, quam id qu odiub d it s Regi aut I rincip in om nibus plene obtdieMdi occcilitatcm im p mt! Q u o d ii ipic SaKi^tor & D minus a ftc ri s v s C h r i s . v s mpcracoiisfc fubiecit legi' u s , dum & j to fe & pro D. Petro A p ofti 1 J v c ilig al per.olm r; quisdubKCtdifcipu los,t y( X fim M agift W u'm v VIAJ om »nino ncc» jd VX;) X VJ ** II J, V 1 V/ X I cflc eft, im itari v c lin r ) dem fa bu ros h iin m cn tem v^njc id q odin libelloquodara a patribus focictatis lelu e d ito . m em ori* pro ditum nuper legere me m e m in i; fuilTc fulici^C peída deReligidne, la legge, aUa qua' obtdiem ie itn b u ti, ^a,ne difideUk, f i {atufar anno Cy rendíte, fe n za fraude,ne rtpugndnza. Ricormamo hora alia m a tena priniipale del foggetto.chehabbramo penfato ditrattare L a ligge dt Mahom etto epiena d tfa u ole, f i X ogni in iquita ,(fi cosi potoloflentabtii^chefartbbe lofafaciltffim a per v ia d ’ 'vrta fa n ta rimonfiranz a deli errore, alterare lo Stato , f i la Signoria d e li Imperio Turchtfcho. Quale impertinsnza fie maggiore di qutUa d d loro A lcoranol n o n fi pom hbono trouari maggieri inconuenienti d i fogni í impofitioui,eemefonoqutlli (he dioro leg u h ter e h a introdetti. Maegliaccotigm dofi, che' imbecillefondam ento della fu a fa ifa dottri na era tale, chefacilm ete farebbe abbatutto,fep pemalitiofam ente rim td iaru iin molte manie re. Prim amente f u e tprecetti della fu a leggi totalmentefecondo ilfenfo naturale,(fi accommo dati all' imitatione dtUe cofebaffe, f i terrefiri peri enderne tato piu fa cile í oJferuatior,e,(fi piaceuolekgufiare f i mantenere:come fabrtcattsu ipiaceri deüa carne, d d Mondo.Egli nonpoteua meglio incantare la ragione, f i t o r m e n t a r e i Jpiriti di qutUa natione gtoffo la n a .fim ateriale, fen'La flu d io , eruditione, o d o m in a alcum a che attacarU a vna leggetotalméttfenftbile. l l m udefimofib fo p e tío nelle fe tte , f i opinioni dt Luthero , (fidi Caluino, i dtjcipolide quali hanno h/ónficuro, fe quefii. les' trouato COSI dolce la regola difacchiggiareleChie fe,dolare cm nm u a maniera di n o z fe iL S a tr a mento del matrimonio, f i ogniobedtenza na tu ralmente douuta al Prencipe,il cuore d d quale D io tie nt nelUfúem ani. In fom m a H loro :^lo di Religione efiato d' apparenz»,(fi non d ’ effetio, fe non in q uello, che concerm aW intentione loro di feguitare I' appetito fenfibile, (fi difordinato confalfita di do ttrha ch ' tffiprotactiano efiinatamente. L ' altro modo tenuto da M ahomettoper fa re la fu a leggeptrmantnte f u laprohibittene efireff a di non entrare ind Jputa sit a h u n punto di effa ,fa non col tagito dellafpad» per ragione di che la chia ma la legge dell»Jpada.Cesi ilPrtm ipe de T u r c h i, the ha il cohtUo in mano,?y laforza.e anche confeguentemente í arbitro, (fi ilg iu d ü t d e id u b b ii, f i controuerfie, che auengono nell* fu a legge, f i le decide fecondo che gli piace. p i maniera chenon e per lafciare p ig lu rt piede a nouitd alcuna, perche fu b ito che ne nafce egli S o lta d taglio, contra gli a u to ri, f i con tanto rigore, (fi crudclta che li eíltngue d d tutto fen z a lafciarne f tm tn e radtce. Egli fijpecchiane gli ejfempii de i tu m u lti, f i diffenfioni chele htí6 fie hanno apportate tra i Preneipi C hri- SÚ0 nefcio qucm in nouo O rbeP rincip em .qu iq uáuis paganus cflct 6c id o lo latra, vbi tam en do¿irinae C hriftian a puritatem & fim plicitatcm ' co g n o u it,fu b d itis confeñim vltro permiferit vt CliriftianíER e lig io n ino m ii.adarent, & Gnd ob ap tifm a te initiarentur, q u o d d íc c rc t, de bitam fc certo de C hriftianis obedieutiam & fi delitatem fibi pofle prom ittcrc.fi Icgem cu ifcfcobflnnxcrun tjobíeruarc vclint. Sed iam d e ipfa Religione id q u o d a d nofttum máxime in ftitutum pertinet,perfequamur. A c primum M abum ctana R eligio (v th o c ei nomen precario túbaanaus) e to t tam queab- nafupvflifurdisfa b u lis, tam quc m onñrofis opinionum tionü imptt-^ portentis concinnata cft,vtfalficat s facile con ritas. uinci p o flit: quod quidem fi folidis rationibus, magnum vniuetfo Turearum fiat im perio pe riculum fit allaturum. Q u id ab(iirdius,quid ma gis iidiculum nugaciflim is & im piis Alcoraní fabu!is.?Equidcm nullum fomnium tam vanuna cft,quam nug.x illae Mahumeticae: fr-udcsvero & impofturae tam ciaflac, vt n irum fu quem quá cordatum iis decipi potuifle. Id quum hom o aftutiflim us ipfe anim aduerterct, ac vereretur ne vcl m inim o adm oto ariete tam im becilla nouae Religionis fundam enta collabcrentur: nonos eius ftabilicndae & ftupidis hom inibus p commendandae modos excog itiu ir.A c primum ¿ Icgisfuaeprascepta om nino ad fenfum natura le m , & inferiora h x c fiuc tctrcftiia accom m odauit,ratus & «bferuationem corum hac ratio ne m u lto faciliorem , 6ccarnis ilie ceb 'ism ag is gratam fnturam. E t fane vcrfipellis ilc im p o fto r com m odiorem rationem excogitare non potuit, qua craflie illius om niq; d odrinarum & hum anitatis ftudiodcftitutae gen tísanim o sincan tarct, 6c quidquid in eis gcncroíi cft fpiti-tu s , Y clat in profundo voluptatum 6c fcnfuun* externorum coeno fepeliret Idem dc Lutlicro & C alain o eft iu d iciu m : quorum difcipulis ptO' ludo 6cioeo fuit templa diripere, altaria deiicet c , noüis nuptiarum modis m atrim onii íacram enium po llu ere, om ncm que cig a le g itim o s Principes obcdicntiam abiiccre6cproculcare, V tb tcu iterab fo lu am , omnis eorum religio & zelus ad oftencationem 6cfucum , Acadilluna' folum finem com parata fu eru n t, vt d o d r in s fu * falfitatcm prauarum cupiditatum illccebtis com mendarent. Alter modus quo fupcrftitiones fuas ftabiliuit M ahum etes , is fu it quod de religio- ^ nibus a u tv llo c a ru m a r tic u lo , nifi g lad io, difputarc fcucuifim e prohibuit vnde 6c f are noa li* g cm faim Gladiil g.m appellari voluit. Q u o ' circa Turearum Princeps, cui fumtna rerum om niuqpi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ■ m ■iill H*;' , ili ■ iliv TrafiÍAtwde Religme. fiiani, Lavtritaditalihifiom gUb tHttaui» rappreftn m a . hora ijtnclont btmftmo i formatoientsdanthemogUoferttire , oltrelajperartXadelfruttodt'fMoiaáteuffbii.rhtapporta fico^onanuoua interpretatione della fo’ o legge. ■ in vn fubitofeceprogreffio t a .l t y Harduello f a que fio popolo B arb aro, the ton certa interpretatione nuoua su i punti della lot o fitta fece commoutre quafi tutta í A fia , 0 'bifemi ao tanti tumuli i, th tfu p erm etterein combufiiont m t o lo Stato di Baia'Jzetto Secando. M a quello c h e f* la ■ legge di quefio n ia l do piu durabile e che li Im peratote egli fieffio Í offierua ton tanta diuotio • ne, Í honora con tanta riuerenza, ía ib r a e c ia con tan ta Religione , 0 la tiene in tal credito, 0 auttoritd, ch en on fipotreibe im aginare, o penfarecafapiitdiuota , b dim aggioreaffittio ■ ne. Diu\la m iferia, 0 trauagli ,c h e i Turtht ( i quali non hanno altro d ilu m e, che quello cheil fenfo materno gli amminiflra)<nggono fuffirirtj a l i altre nattionijparfe p erii Dominio loro, f i the non feguitano la loro credenza, ferm a tot alm entegli animi lorogroffiolani in quefia f a l a dottrina : perche non c tem a le, the quefta fa ifa r a z z a M ahum ettana non fa c cia p atired tutti quelli th t nonJeguitanto la loto Re ligione , f i fopra tutto d i Chriftiani. omnium eft po teftas,idcm om nium q u * ir» le lig io u : occurrunt controucrfiarum iudcx cft & arbiter, quas etiam ip fcp ro fu o lu bitu d ccidit .• adeo vt nouatoribus locu s nqu f i t , qui quamprimum caput exfcrcrc ccE ?erint,funditus & á ftirpe amputantur & ciftin g u n n tu t.E t fane credibile cfi barbaros illos exemplum á Chriftianis Principibus capere: apud quos R e ligionum N ouitas & Varietas difcor-diis& tu r bis omnia permifcuit. Q u * om nia quum T ur earum Principem ncquaqua lateant,nihil prius h a b e t, qua vt tanta in co m m o d a, quanta noua affert legis interpretatio . au irtat H arducllus m om ento tem potis hac ratione totam ferc A fu m c om m ou it, & B aiafcti II. r cs& ftatu m in extremum difctimen adduxit. Se p r o ftd o n ib ilc ftq u o .Iim p u ii huius nebulonis ¡M ahumetis fc iiic ' t ) fupcrftitionibus p us au d o r i ta tis a q u ' ctiam rob on s con ciliat quani quod fumm us if fc Princeps fiuc l.n p rra tor castam d euotcobieruat, tam dcm ilfe veneratur.N tam religiofc colit a tq u ea m p led itu r, vtd e u otiu s aut ardentius nihil fieri poilc videatur. N c c m inorem vim apudftupidos illos & barbaros hom ines , q aifeu fu m agis quam ratione du cu n tu r, illud habct , quod exteras nationes in, ipforum regionibus dirperfastottantirque mifctiis & calam itatibus qu o tid ieafflid a s v i dent : vnde fcfo lo» D eo charos, fu am qu cR cI L FINE. ligioncm vnicc ci gratam & acceptam pcrfuafum habent.D ici cnim non poteft quam crudcjitet barbari ifti ces omnes habeant, qui ipforum fupcrftitionesnon fcqu u ntu r; ¿ d in primi* nullum m ifcris cft genus quod iu Chriftianos n o a effundant. F I Ji l S. DISSER- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca TRATTATO SE L E L E T - T E R E , C O M E ALCV NI H A N N O HAuuco opinione, impedicofono chc in qiiellaprouincia, doue ellc ibno in prczzo, nonilalleuinobuoni ibldati^ DISSERT A T I V N C V L A TERARVM STVDIA cneruenr. EI tempo che i Goti / orfero fxth ggiando (ongrai fpauenic, f i tapetóla Grecia, 0 tome impetuojo torrentef i diUtaronoper lefert Icampagnemet iendo dfacco tante úttd,0 Te re opulenti, tra le tnolteprtde cadete nel/ema - i loro gran numero dilibri d' ogni forte di profeJponhquaU nonfapedo chefarne, voUa»o come cofa inutile abbrufeiare,s‘ vna tra loro non i opponeua f il quale leuandofiin alto gndor che bifognaua ddigentemente ienfe'uarli,0 lafciattjictuaegltquffta peftetraiGreci perocihe peche dpocolipriuird del<iigorem»rttale, tome e felitofare d quel li tht troppof i trattengononeliofiudio difimili dtf■ ctplt:e,(jfctenze,rendendogli toralm¡nte molli, effeminat i, f i inetti dmtfitre cteli armi,in mo do cfoe inuttU dt uore •a Uranno piu ctirr ente in preda delta ■ ofirafortuna 0 acquifio. ^¡uando Carh F i li . Re dt Frarcia trauersb COII ^neffercio coft pfCtoloL'Italia f i fen1 (a sfedrare l.Jpada c abi f-J}a- e la lacias’ impatroni dei Regno dt Napoli, fu dell:' magg’or parte dtlla Tofcan r.dii torrendo i Signort Fra^cefi tralo10 da chepotf.ua procedere voa dapor,..gine cosi grade,(he haueam ritrouata tra i PrenJpi Ita liam, tuiti n tncolparonolo ftf.diodellebuone lettire,chtrendoiiOt cucrimolJi,0 ch¿ tn effetto non effindo apprcpriate che alia pacertndonci huomo ttmiJo, f i pecoattc, 0 vifolutio alia guerra. Inogniterrpo,0 anchehoggidiiTurchi hannonputati, (ftftmanoiChrifiianidipoto valore mltimprife martiali, p.r caufa della diuerfitddeli’ a rti, d quali ordinariamente fono inclinati,0 atiendono.Et.ncndtmenoe Í huomo di cosi breui dura t*,th t non puto riufcirepetfetto ia dtuerfifcitnxe, 'nettnderfihabile ulU tura Hitanteiofe diutrji pet rappotarne il fiutto cht N , ¡1J •m A N LIT. M IL IT IA M Q Vum G o th i o lim in Graeciam lib r i fe r t, & torrentis in ftir om nia lon ge lacrque ilcnc d epopulati;quam plurimis dir p t i s 3ccucr(is cppid s , inter ceteram pratdam iid e m n a d i fur.t m agnum oimnis generis librorum n u m c'u m : qu o ru m rfu m illiig n o ta n t;s q iu m o m n es v n o ig n c c r c m a rc & abolere conñitúiíl'enr , quidan. al una exclam a n s,N c,in q u ir, Gpop la cs. h oc facite, fcd potius G ?c.s h a r c peft m iclm q uitc , quas dubium n 5 >ft quin bccui o m n c * c » vigorem ereptura,M artiofquc pir t u - cxh au ftu raíit.ftq u id é n u lla tcaniin: faciliuseffoe nin a?u r,qu i litterarum fiu d iis, adco vt iis dediti ad arn a trad and a plane in hab ilci reddatur, & c. S ia ilitec quum C arolus V T il.F ia n ciq R c j p aruo cu m exercitu to am Itali- m pctcuraflct, & hnc v lo , qi-od aiunt id u Regnum N eapo litan um & bo nam H c tr u r i* p a ité o c c u p 3 Írct,o m nib u s t«ntam ltaloru m P iincipum vecordiam adm irantib u s , G.allici exercitus duces p'afcipu am cauffam litterarum ftu d iis, quib. illi tum fupra mo dum erat dcdic',adf:ripierunt: quae qu im pacis tantum a i f c l* fint, & ad cam vnicc acco m m o d a t* ,c o id a e m o lliie , vel potiu-; c m afcu la tc, & ad pericula fubcunda tim idos hom ines reddere folent. Q u in etiam hodie Turea: C hriftian os tanquam im belles d«fpicatuihabent,ob artium IT m a artis quibus dediti fu n t, quafquc exercent, varieta- °f>tnesfftrtcitk Q uam uis enim ca fit h u m a n * vitae brcuita s , v t accuratam to t tam quc variarum artium & fcicntiarum cog n itio n e vnus acquirere vix, a c n c vix quidcm poifit: videmus tamcn plcroft q u e o m n ci ad to t tam quc varia ftudia anim os ap plicare, vt nihil velu t in tad u m relinquere vcliut, parum illiu s m em ores, fieri vix pofle v t vnus in om n ib u * c x c e lb t; & quanto pluribus Sss ftudiis iSi' fr, >■ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 50(? DiJJirídth ricerra, f i nondimeno ft «uupi eisfcuno die» tr9aq 'i4ejlafiitnza,0fihuoltinvometttrein oem fcTted' arti, f i pratiche , r.on acco-gendolí che io luogo d' andaré tnnanzi s' A ic a *vadaUaptfftia ogniiio >(, th.-¡. rthb; ntCif faria.refi wdrpoiofl^^da ' in hna (oU yr.j;,ftone. in . ontraro d< ua i T»rrht itrr iegano tu tti'lorod ffegn:».'ftto d ¿I gu tra ,ffi o gniloro Oenjieto 0 ¡Iufto neit ejfercitlo deU' ttrmi.non^ioieodDft ar.!adaliunaltrou.tfiiere, f i tomplu en ofi joiamente dt quanto pub lororeruireperlaguerra. Noi hacojapitt certa, 0 teklovedtamo noii>er r hiftoritfChe i Remani furono Ectellentiffimiguerieri,maprintipálmente pim ache h.urfítre aperta la porta ali’ a rti,fifien zoch ei Grtctgltappettaro>.o, fififo ftr o dati alit delicatezze deU' Oriente, la'íorograidezza tnartid fu nei tempo che i Confo'lloro non ft ¡degrtauanodi.ondur-eíaratro: ihe i Meiici.t Ctrugfct . 0 genti difimile p r o f jfiontnonkautanecredito al uno traloro. E t tn e ftt» trouiano. che fe dtpoi terminarono qualche btauairr.prt(a, non fuper valore the foffereftato tra loro anzi pet U r putatione , 0 granptff*nK.achiptrina->Z'S erano acquifiata.cbefiave e-,con occhifivtde,cht tositcfto c’ kebbt ro dato luogoa'le 'cenzeforedurt.certftguentemete perla dtlicattzzadelloftudtoritsi mttteror>ttenotabib,0 ignomiHiofeptrdtte ,f i ftr Itmanidilugurta,dtMAridatt, delliCimbri.de'Numantini,diSpertato,de’ Parti,tome £ fdtri,ptrconftrmntionedellaqualt epmiont, nei treuiamo ptr U htfiotie anticht che i ptit biUi'ofipopo'i,qurUcomt tali hanno terminate le piu memorabili imprefe. ionoflati ptit greffolani,rudi, f i affuefatti a lia fa tica ,0 agfiin(ommodi, 0 lontanianche da ogni ciuilta, effentidadelicatezzAhiiiofamhtimrodottaira n*i,fichetraialtrecoftnonhaueanodottrina alcMnareeegnitionedifcienza,battiane chepoufieameUtre ,b in modo alcuno dmertireU coraggiofedeliberationi 0 martialidtfftgni.Cosb tepoftifuronogik, f i jono anchehoggidigUScithi,qualialtrtholtthánefattofeatirelabraSra dei loro ejfercitifin nelle ptuloi aneparti dtli' OfienttfetrfoilDanubio^fifinaütripedtlNilo Nonbanche molto tempo the quefli londottida Sjuinguibro Retrafiorfere tutto ilLeuate.facchtggiarone il paefe, laftiandolo fieno di miferia.fidefolatient .T u tta fiefiae anche la memoria de'fattinotabili deigraTaiurUxOtU qua’tfina quefl’ horaflpub folohantare d’ hauerdufatte in battaglia otdmara Í armi Tuoiiefche, f i condocto ii loro Signereprigione, dei quate flferuinadi fcabrllofetto ipiedi. Nelno^».tepe.iMtfftifopoligreffoUm,0irf}iertihfctti. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ftudijs diftrahitur animu , tan to longius ab; cflea p ¡fe b iu iu . fecont a F, rc - omne flud .u u ., cu am & cogitationes in armorum ra¿\ationc p o n u n t, ip etiscttc is atiibiis oii nú b s , niii quar ad bcllnin quodam m odo funt v tilts Ex hift « js cooftat Rum anos btU u a '^omaniquo ' irtute cactcros o nr s populos fuperade: prae- terniore mtcipiucvc^o quum lite is & f c i n t i j , , c G .ac ta x-mutu i.c p o ru u is, cárter; q ,c O rientalium rtgi® num de ic-js p n a s nond um apcruiffcnt. N u llo uuidcm ictn¡ ore m aior o r u m virtus fu lTe 1 girur qu»m co lem pcrc quum C onfnles i^ i fti' am &. aiatium tc n tic n t, terramque colerent j ; rccfque om ncs M c d ic x , C h ir u r g i.a e ,& :. in c g n i t ^ a d .uc eflcnt N e g a ri quidem non poteft . fcq entibus rcm pori. bus magnas q.ioquc & prachras tcsah eis fu« ifl'e g ;fta ' ; at fi v rom dicc e volumus , fatendum crit au b o rita tc p o t us ante a m ii acq u ifita , quam v itu tc s res eiufmodi vt plurU m umfuiíTccoofedfas. E tfao c manifcfto confta t. cofdcm quam prim um ¡ittc arum ftudijs & exoticis dclicijs locum deder. n t, ccnrinuis fcrc& ignom iniofis cladibus fu ifle a ffe b o s , vtputa á Jugurtha , M ithridate, C m bris, N um an tin is, S p aitac o , P anhis , & alijs. lUud ctiam in vniuctfum hiftori» te ft.n tu r , pcp ulos om nium bellieofiifim os , quique res maxim c praelatas g efle ru n t,sb omni fcrc humanitatis cultu & dclicijs quam maxime ab borruilTciquippcquibus vnum illudiludium erat, v tan im o sco n trao m n iap cticu la, atque adeo ipfius m o n is metum an n aren t, & corpuspcrpctuisdurarent lab ou b u s : d odrinarum vero. reconditioium aut fcicntiatum ne m inimum q u id cm g <fturohabuiiIe,n)ultoq; m inusquidquam admififte quod ad anim os cncniandos pertineret- T ;> lesolim fu eru n t,h od icq ueien t Scythatem Scythae i l l i , quorum in u id i exercitas in iaic-. fortitiitk riorcs enam Orientis regiones ad Danubium. vfque & ad N ilu m penetrarunt. Supcrioribas tem poribus ij d c , d u d o rc R cgc ip orum Quin¿í,vn iucrfura fcrc Orientem armis peruaferút, «cm iferindum in modum vaftaruiii. Recens cft carum quas auorum noftrorum a u o magnus ille T am b uilancs gcífit,rerum mem orias q u ifblu sgloriari poteft T utcicos exercitus acie á ie v id o s & proftratos. Principem corii captiim :,& tanquam fcabcllum pedibus iiiisfuiiTe ftjppofixum N o ftio tempore M ogores rudcs& in experti populu Scyihi»,vcl vr i.úc loquim ur, T a rta iia cgrelli.m agn uii InduT parré oecuparu n t.N o tu m cft magnum iJh.m quem vocant, T artarorum C aiicm v e ' :J a ..i-m , liomin.em ruftieum & bm nis dr- : > . ,i.r em , ioteC'po tcntiflilbcs. tQ-J' ) ;vi.(.a;nchas non ' gcfsiap- - J o/» MerarumfiudU militiam eueruint. 'M a Scithtax Iptr Jir meglit)diTarta*U¡m k ..................... ■ daña — banda tit fa tti grandi acquifti dtU’ l» i i t j . C iafcm » s a anche cbtilgran Cane non menoruftico , ffi iraffitrto dtloro ,bn en dim ete vH odtpiU poitntt R t d .l M ordo, demiuando fapra 'vn popolo rosi poco ciu leqm anie/t nepaffa irouare, M a {ttm o n <of(tte fu o ti it T Europa) rtguard am o q u d 'fia n o i S u iz z e ti, fin o it r o Utremo, che n e lle /c ie m z j, ffi lim lta non feno panto piu hahUt di q u e f i, & eho nondimtno h m n o fa ti» di grm dittKprefe d ’ a rm i, t o iia N am ft,digion,N oua a , M arignam .D r$uz,com e a h r ru t, dt m an iera, che allont an ati dalle »efiredeli(attzT¿ Janno[per m^do di dire]loUgg e a i moggiori Prenctpt ih t 'ooglicno hautr a fa re feto. Hor»fopra tutte It nationi i Tut h i han ■ no femprt fa tto proftffiont d ‘ (eguitare quefia tmanteradi vit a cosi b a r b a » f i m ai po ita, (fi an.hehoggidi ffirezzano ogni jc te n :^ , (yprofijfion td tqu alu n qu eartep erg en iile, f i indufirio fa th e f i a , ffi traC ah re Jprezzan o la p itiuraabhotvifconola Scoltur»,nefanno tafo d tli A rchittttura : f i i n fa t t t nei vedtamo-, ched. tgn: antiquita a fp a z z a teri h a m e per offefa grande v tr oO o d fcolpire, (fi dipmgere. Et quanto allebeUeltttere fonoriputate per folli*, in fom m » tra loro non ct tono huom ini meno fli tnati dt i litter a ti, f i W , att in qualche forte di jcittrz.a.Ne i v fiim in ti loro non itrcano io, e ton fiatture,lau! r i , o ttin n a te : m a bm e di m aterie fo r .i fi in t t r e .l pafiam ani f a n g o , f i irire, ttillathrefonorigH tate,(fi Toto bat i uto puro, f i inter» foUmerite rd eseu o. A llagu rra '■egliotioparerepiiiio/lo feroci (fi jp a u en tea o li, che.j p e h t i, (fi ben in ordm e; d i m an iera, che ogni loropiacere fu id u ce neli’ a r m i, o a lla g it ir a , talche vn y lo non, e nt v e d e , che nel fuo viuere non'vtgltam aflrart effert nato piutoffo per la gutrra,chepet «hrotfferciiic: Che fia 'iero,quad o fifa Uuata difoU aii,quellt the fono lafciatt a t a fa fi reputant grandtm enteingiunatiftim and o {to f» th o d etto } tantehsnoreuolt tlm efittre itU a guerra. Da che caufa cht m t u t i e i impreft Urofono temutifia ad o£ ed Í4 r*,batu rt,fiefiiu gnar piazztforttffim t, a fcaram ucciare a ptedi, (fi k tauallo Á nbattaglie ordinat eper m a re, ffi ptr ttrta ,ouere ,»ferttfic»re, f ih p a r a r e Dic h t fe n ' ih a o u t o ‘ ual h t tefttm onioi» Italia nel tempo ih i teneuano O nrante d f endentó le ofiinatamente contra lefo rz t di tutta t Ita liafin' alia morte dei lore Sgnort M ahom ft Secende, lafciandoui*rÍKci>rt, b f i t m i , ripari, ffi ogni altra forti d fortificationi < oi bene intef e . f i fla'ili'.t, ehepoiftrutrenondifffem pio, f i modeSo a neftrtCapttantChriftiani ,la Iero labo eiofa 'birtkbta ltn tU a g u trra ,ch tra a 'Íp 'a z’{ a mí Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca poftremum fibi Tcndicate l o c n * : quam uis i. detn gen tibus natione b a tb a r is ,& a b om ni ct • uilitatc lon ge rem otis im peret. N c c d e fiK itin E uropa n obis exempla. H elueciot videamus: qu otum ingeniis quid craflius . quid pinguius, qu id incultius olrm przfettim } & tamen lidcm ad N aaceium tn L o tharingia.ntc non in Italia ad N o u aciam ,M arin ian u m ,& c.item q ¡ in G j I1 isadD tuydarum n b e m & alibi padi m res val de m em orabiles g efieru ac: tantaq; in exiftimatione habentu r, vt etiam potentiffim i Reges St Principes am icitiam ipforam non c x p c ;a a ttitum», verum ctiam m axim o p jccio re d lm cn d i, eifqi fere in quibus volunt rcbu s,m o rem gercadum fibi putent. Sed p r* ceteris o m aibu s na tionibus fa rc a tu m g en s h a ew it* b a bariedc le¿latu r, om ncfqj artes quantum uis ingenuas «cclcgautcs , con emcui habcc* v t pi¿luiam , (cuptura n fia c fta tu a r ijm : nequc Architcifturar multum trib u u n t, n ifiq ttn n iu m adn cceffitatciii:q in ctiam duas i.las piifturam ,inquam. & ftatua iam ,ta n qu im im pias & i« D eum contum eliofis.dctcftaotur. L ittc asveco fiuc dod t i. as & fcicccias pto ilu ltitia hab nt:ncq; lit te aris iiom inil'us quidquam apud eos film s «c in vcftibus nullum am ant luxum : COntCintii q .a s Lip¡d:as, non lab orio fe fegm cnta; fed é ru • .n a r o b u fta & tnt gra gcftant. F im b ii' i i.x & in iicveftim ei torum ;.pad nos vt L tiph Ict , ne n o t* quidem ipfi, fe n '.'m a gnates ra! . n m ulto au ro ,coq u e puto puro ve lles orna; c 'oicnt In bebo feroces potius & fo rm dabtlesq am m undi & elegantes h. b ri voIu:it:om ne:q'icin a-m is(uas v olu ptatcsp ou ú r, ficvtn iiilu sin ccrip O'. fitq u in o n ad arma p o tius quam ad al ud uunduisexcrcirium au tacicm natus eíTs videil clit. id quod tum maxi me a p p á r c tq n a n o bellam aliquod gerendum cft ; tumc'M m qui non e a m a n tiir , fumma fc con tuineli a f f e d c s , v ta...que omnem acer bam iibi r urant, H i c lidc i a 0.1 nibus belli a d ib u s.o b fid io lib s , opi Hgoarioni ms .veli tati nibus , pugnis laiii eq ic ■ib a t quam pcdcftii 'US. lam tc ir u ju aai tr i- i vci em cn reiet iam a noilris m iliti ustim earu .n o n o b fo r tttu in im ta.itum & vit.-e pro liga i a c :i ; vcrurr. enano b e llx ain m ie:am on-nii.m , le itirm &.<rtc.T :c u iu s n ó tx g - .a o lm qu .m H y druntum tenuerunt, & ;on ra vn iu cL felt Ii* » itc;pertinacilii.t!caiu v nue <*dmorte.n M ahumet s II. Uclendci . i.t in ’ taliavcH igiaveliquctunt vbi noft i hornineseorum in nuicicnd s locis indu ^iiam .admi a*i p irr.um iunt, deinde ttian^ , c.ernplis ndc c a i'tis , im itari coeperunt. T . nraq u id c n cor m .in bello vir tus, tam laboriofa in du ik ia r x n ‘ inaatur, vt loc* Sss 1 a u i. , . HtlnthO' D iJ fe r tA th 40¡iforte,(i imprefatante difficile, che na» dtuen- nullus fit tam m u a k tíí, oullum faclnus tam áif. gafactlealiosforzo della peffanza loro. Riíor- ficilc, quod illi aggi cdí non a u fin t, & vt plutinandohorad quanto hodetto circa lefietizeio m w n u onfelicitcrconficiant. m ajfetto bem (he alcuno dir :Et comeleletieSed vtad litterarum ftu d ia & fc ic n t'a s rcdcari feruono adunque d‘ impedimento alia vhth nous.d cat mihi forte quifpiam : Q u id ?ergone An liturt militare,cd rendereíhuomoperfeítonelmeftie- cenfes litterarum ftudia ad militarem gloriam redell’armknon certoio ho opinione contraria,0 tendentibus elfc impedimento? aut hom ines ad ftnt militia fottdatainpartes»gran Capitani, cheiommi- arma tradanda plañe rcdderc jd oacos & pe fcmrb quiapprtlfo.il grade Alejandro, fiC efa re, d o s ? Ncutruin quidcm,fcd contra potius fcn. $hefonoflatideiprincipalipiufortunati, f i ac- tio , fcatentiasquc m e* au d ores vcl adüipula. torti huomim ntlfatíodella guerra furoneeccel- totes grauiílim os iam laudabo. D u o illi fplcn. leti/tmiinognifirtedifeieze.§¡uatodmeftimo, didiffima rci m ilitatis lum ina m a gn u s.'\lcxaa. ehedifficilmentefenz>al’ aiuto deli'Hifiorie,ola der, & luüus Gasfar, qui vtrurn v iriu ic a n fortulettura della Mathematica,alcunopoJa arriuare na plus valuerint, incertum c í l , an non in om ni fdnomedigrdCapitano,fifauioionducitcred’ licerarum & fcientiarum genere eícclluerui t > efferato,petcioche íhiftcfta per la Pariet d d ’ efe- Equidem fic exiftimo.fine hiftorisrum Icd io ne; pqdibucma,fimalafortunxrendel’ huomopiM & M a'.hem aticaum difcipIÍH arum cog n itio n e,, accorto,(ftfaui», rifoluto, ficonfideratoinogni vixq u cm qu am bon iim peratotis aut bellici du* forte d‘ occorreze,fipiumaturonellídel ktratio- cis ncc íjom en acquirere, nec officium p rsftart niicomeanchelaMamematicagliaffotiglial'in- poiTc. H ifto ria enim ob exemplorum tam b o telletto, figiudicio cosí dellemachine militari, norum quam mab rum facceiTuum varictatcRií tome dfUocofe pertinenti aüe fortificationi. In h o m in ispcd u sin ftru ic, v tpru dcn tiu som n ibu s. (ommabifegnaapprouxre,tht leletttre fono ir. ol- in rebus procedat,& in deliberando maturis cótodproporttoperrendereperfetto-, 0 d'jftrre^n filijs,in conficiendo vero ccleritatc v ta tu r : M atuore,0 animo nate , 0 inclinato alí’ armi-, ca- thematicaevero d irciplinaeintcikdum fubigüt>. gione ptr laquaMsUtro gli antichi, che Pallade & iudicium a c u u n t, tam ad excogitand asbelarmatafigntficafe la eogiuntionedelleleítertrfi licas-macbinas,quam adacicm difp©ncndam,ac delí armi.Kit ornado hora al non hauer i Turchi loca m unienda. Q u o c irc a om nino fatendum cognitionedelIefcieze,troueremoche{notaHdoal- cftjiteratum ac d-fciplinarum cognitionem rci eunode’ loToPrencipt)bifognerdrabéatternequd m ilitariscandidatis fiue ftudiofis m agno eíTc ad* thtcofa f i in effetto ccnfidtramo quali fono fla ti m m c n to ,& anim osad arma inclinatos ad perMahomet Secondo,Selim, 0 Solimanofuofigli- fcd io n cm quandam difponcre atqu cp rom ou emlc{chefonoftatiipik<i}ctlorofiPrecipidtlla ftirpe r e , vud cetiam antiqui vnam candem Palladem <¡[>ttomana)fitroueremo,chepigliaronopiacíTe, fiucM ineruam & litterarum & ai m orum F ra fifideletlarono della lettura dell’ Hifiorie, f i fidem cfFc voluerant. Q u am u is autcm T u r e s d d la M athematica.Bi maniera, chefe bene la v t fupra d id u m eft, om ni literaram cognirionaturadijponei huomo a l i a nim ofitd ,0 ma- n cfcrc careant, & nihilom inus bellicofi habe^animitdfecofacerta.cheftfiritrouatotalmite antur : videm us tamen Principes O tto m an ifriuodibuonelettete,xh'eglifarddinaturckdu- c s ftir p is qu i om nium maxim as rcs gcíTerunt, biofa,incerta,irrefoluta 0 fenzaaudatia,.b^a- M ahu m ctcm fcil II . Selyraum & Solym anun» hrtalcuno,partiprincipalmetenesejaiiealid -. tam in hiftqricis, quam M athem aticis ftudijs U militare. Dichertndonotefimonio queidtUa ap prim cfu ifleverfatos, & virtuti m ilitari non íAfaOttomaua, che nonfonofiati<iirtuofi, come leue inde pracfidium petijiTo. E tfi cnim anim i furono i tre ncminati di fopra,0 tra gli altri Ba- robu r fiuc magnanimitas N a tu r s queddam o* iaTfit Se:tmdo,0 Corcasfuofigliuolo nefannofe - <io donum c ft : ccrtu tam en eft hom ines om nis ■ de. Spuefii hebbcro cognitione dellebuone lettere, lite ra tu rs & d ifeiplina expertes v t plurim um mano effettuaronodcun otto valorofo.perciocht incautos cflc, d u b io s, tim idos, & v c rb o dicam , toohaueanotuere.neanimonatoaUaguerra.B» vecordes. E xem plo funt O tto m a n id s T a rc a — tthefeguita chelo fiudtodellebuonelettmpuea- rum Principes. InterquosB aiafctus II. & C o x iutare molto aformart^bnfcuiio,0 difcreto C a- c asciu s filius non illiccrati quidcm fu e ru n t, pitano,0 dfarloperuenireaSaperfetiiontdegna nullas tamcn rcsm em orabilcsperfcccriit, quod : di quefio nome,qu&dola natura ci diffoneal n a tu ra quadam im becillitate ad bella gerenda h r e ,0 aUagenerofitd.^anto difoldatipatti- parum apti effent. Ex quibus fane apparet litaolofiiotego chtno»debbonofapertattro,ch»folo tcrarum ftu d ia ad militarem artem p c rfc d c ad ié*» difcendam m ultum prodefTcj inprimis vero in ^ad^MOiitictlUitimellagegAdclUcoftytotne ijsquo5flatU sa aoim o quodam te b u fto & in* dcapez ercpid« Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca w kJ Í d litiéfAfumftudia militiam enmtnt. ■ ífipR ilcA piÚ ggm iíchsU fciezehum ane,ffil'm iliberaliinvn’animopocofirmOigUfannoamarete ciuiha, le delitie, f i il ripofo, in luego del tram gHo;Etfannoamarelecomedita,fihauertmore,deUarr.orte,dellafam3.dcllip:te d elh fith h e . ' ' fipericoli delli gUirra,infomma imprimonoptu trepidodquauit. Ad gregarios n»iiitc 3 qu od att in c t ,equidem vnum in eis requirendum arb i. tro r, vt fcilicet prom pte obedire fc ia n t: adco v t etiam vbctiorcm litteratum cognitionem inOtilcm cisputcm , fiquidem vt P o e ta vcibis v tam u r, Ingenu asdid c iífe fideliter a te s.cn ro llit tofio il defiderio digouernare ht 'vita, che e£o' U m o res, ncfiniccíTc fetos. H inc fit vt ifti tale» yxr la gloria,ffi grandtz'j(adeHapatria ffi per fuo qu iftcm am cr.t.laborcs & pcricu iafu giát,-m orhonore particoUre, ilche epiu periculofo in 'vn tcmq; tim eant jvitam dcniq; magis ad c iu ilita folddto,the in oleun altro,che eperche non debbe tcm quandam infticucre & conformare , quan» faptre altro, che ben o b ed ite ,forhire lefue armi, g lo r ia acquirenda ftudio periculis exponere ^ ........... ftu d eant:qu a om nia á boni m ilitis officio lo n g e ' ffi animofcamtnte aiutarji contra il nem ito. a b fu n t ,q u o d v n ic u r n c f t v t J ix i r a u s ,r c d e o b c d iiC , d c a t m a a d o p p u g n a n d u m hoftcm bencpo * l it a in prom ptu fempcr habere. i r i T R A T T A T O , Q V A L E E MEeilO IN O C C A S I O N E DI G V E R A N D A R . N OI AD A S S A L I R E IL N E M I C O IN C A S A SVA,. o a fp e tta re c h c e g li a íT a lifca n o in ella n o ftra . DISSERTATIO, VTRVM MELIVS SIT E T G O M M O D I V S IN B E L L O V L T K O AD H O STEM i oppugnandum exireiandom iim petum eius excipere & vimpropuliare- E ‘ Vn»queftionelongamenttdiffututa, ffi noancoraicielta,fttmeglioandareadaf- I 1 I m c i L is adm odum & m u Ito ru m di*fp utatio cibu svexatacft q u a ftio , p ra- faliritlnemic9incafafi>a,cheafftUarlo 1 . ^ Itetncin bello vitro hoftcm oppugna- nd fuo paefe. ll Signore di Langei,il Macr e , an vim eius dom i no ftra e x p e d ir e ekiauellojffi altri dell’ étancjlran’haaotfattato & propuUarclLangaux quidcm , M acchiaucllus > & alij no ftra a ta tis fcriptores fatis prolixe q u t a tú igra Capitani) che efemprt meglio afjalirt, ' bafiaza,ffi qudto ame tego(comehanno fatto ftioncm hanc tr a d a r u n t, q uod fi m ihi q u o q u e she ajpettare dt ejftre affalito, A ltfia d ro M agno, iudicium meum interponere hic liceat,equidem . A n n ib a le ,S cip io n e ,C e fa r e,fita tia ltriR o m a n i cxiftim om cliu s femper eíTc prius aflilitc quatxv nefanno fed e a hafiaza. T u tt i i qualififarehbodum ib a lio afliliaris cxp cd a ie:id q u od p r?ftan nohu rla ti d i chi li hauejfe cofigüati alírim ete. Ce tiftiinos m ilitia d u c c s , Alexandrum M a g n u m , , nefonoperb del tempo n sfir o , cht kano cercato dt A n nibalcm .Scipionem ,lulium C afarem a lio fq j ; prouareil contrario per fo ttili dtmoftrationi ma rc ipfa fccilTe hifto ria tcfta n tu r; qui om nes cos pocofalde,(fimedefímaméte inpropofito d tl T u r qut aliter fentirent, m inim e audiendos,fed proco. C ioe,che era meglio affettarlo, ¿ f cóbatterk, í'' I -j.__ _____________ cui áco n filijsh a b éd 0 s,n ifi quis decipi v elit,fu o theandarea fargli guerrafu ’ l fuo, Que/lifeso exem plo docuerunt. A c fane fi aliter fc c ifle n t, configli piu tojlofottilijcheapprouati, fid a quali quis non videt eos grauitcr erraturos fu iíT c lS ú t: gliano.Sipetrebboncmetterteiquefiiingenieri,o cofeguentemetendfi'veggonomaiefetti, the'va» contrarium quidcm qui dcm ncfeio onftrarc quam fubtilibus con ati fun"; argumenti® quorútaartifii, chefívdtano, tutti i quali diforrendi di m en rationes parum v alid a fu n t.in p iim isq u od qualche opera d’ inueúone loro,nepromeítono e f attinet ad bcllum T u l cis inferendum . H is e o s tf e tt imirabili, ffi ne prefentano'vnfemplice mo- quoqtannum crandos ex ft i m o . qui nefcio q u * .1 dello in picciolo volumeferuedo aüa demoflratio- nouainu cnts & m a ch in a s ia d a n t, & m ira b ile s v mfi)lamentts,ma íe bifogna 'venirne (comef i di- carum cfF c d u sf ron ittu n t, neq; tamen vi criQs. , f i (he fihabbida f e m n deü’ in- p iog rtciu tttu ij.q u aiB qu ed fimpliccs quaídan».. fcurawi«.s /íW -' ' :í£ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D ifertiti» íi© f i rum ito iH fu a g rm titZt» , f i ytfiano attonitt quando riconoftontla d f f n n z » , c h t f i rit n u * daWeffttt* tfftn iia U a d hoafemplice m oftr», fia p p (ftn z» ¡u p irficta U tem tra U lore , prima medtÜK C o si mtdefimmmentt quefii belli teatem platiui dt State vogliene a fe ita r e il Turee in ta ja lero.qualinen ardi rthbene qu a fi riguardarle tu h fio detre,nt fu o ri dilpaefe loro.C ofa ctr. . t a e e h t th i v im t ad affalire ha fempre piu rifolu. tione 0 tuere,di quello che a fe t ta ,perche digia ha /fbrm a ta la dtltberatieeefua f i f a t t a lapreuifiene,deueeht i' altro f i d in afceltare. Fei la guerra in . a jfa h tilid tfirica com maggior hantagio, 0 cerno■ ditdyChtrufiCareibt altrimente. A gg iu nteu i, che . chtdtfidtra tfu g n e r e hu» Frouincia, ftpu e fir u i . te d im eltia u a u ta g g iy fic em m o d itd ch' egli ri. treua neW iflefio paefe,•che huote etuquifiare. Co. me tra l' altreft haurd ardita qu eU h ip rattica ,0 ftahilttoqualche tra tta to neila ho ontd dt d u e .b tre/oggattidel Prencipe ch'egliaffaglie,quali hauM conofciuti o f f f , mal cStenti,h bene h a urdfa. búcata qualchem ateriad propoftto ptrhnaJeU tuatiane v n tu trfa U d ttio gg u tt.T u ttele quale tefe eencorrendo to’ dfiegno dt ch ipretende acquiftare, «glifemferuecoum aggierthantaggto andandrá certare il nemtco che non farebbe felo ajpettajfenel fu o p a sft, C o k Cario V IH . Re di Franctatroué la porta aperta aWa quiftodel R tg n ed i Napoli. E t L u ig iX H fih id U ep a tro n ed eU o S ta to d i Milano. 0 Ter le medefime occafiont anche l'imperio de i M a•molrchipiego la t f i a fo t te le fo r z e di Sdim Pri m o. D i tutto q aefiofipito raccoglitrt hna maggior proua dtlla mta prepojla, chtquand» il nemtco i . aü t nofir e per te,le f a u e n t e che ci offaglte, rinuerfa .fifc a c e t a danotogni toníeglio,0 a rdire. /dt/ordlniinaptnaticí autluppano daogni bandada neeefiitaciprem e, ttateleeefetidiu en tan c f u fe tt e , f i difficili, dt maniera che ilpiit delle hette no fop:}ia r ro d q u a l Smnto raccom anda,ci,nequalpartitepighare. Perche h tuende t riguardare, temere, 0 d preuedere m molti luoghi mettereguarniggton i ne'luoghi piu ne ejfarij noi trouiam o,che r>me diando da v n ea ntoinefiri ‘ffa r t f i íurbano dalT a im .O ltr e the difirtbuido cosi tegua niggieui, bifogna indeeltrealtreta o tl co pe deW e f r it o , 0 c h tp tt tale netejfttafi a lb a io m la cápagna alpttt ■ forte0 potente. DaUa qualeperdita ne fegue erdtn - r ,a m Íttla r e u i» a d it-tte lo Statu. S eperiU St r a rh Kot hoglia n. o ritettert tu tte le nofireforXe m 9 » corpo f e 'o . noi l tfciame d diicretttoae d e lí a íJ a lit:r e m olti p a f f i , 0 p h z z e , nelle qu A i (iferm a , 0 f 'T t if it i , d f d i t á ci com batte, 0 conduce (come fi Jite}piededpiede. E t quando auuenige « 1’ ajfal t o n fojfe in contrato da ch u ía jp e tta 01 confoTzehguahjC on Iraua toutint»X‘* . 0 cue t e A * ' t i r a t a , 0 la deftnfiua tejía adeltttio a Jua, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca formas in charla ad u m bn n t i aft tam Jem'fi quaado ad rcm ipfam r c n ito t, quátum iiuet fupctficiariam delinear o a é & c ffc d ü ipfum in tcrfit.n o fin cftu po tcintcllignnt. S cd vtad rcm redeamus.ccrtum cftci qui cltcruai aífiliat plus anirai cíTe quá ci qui vim cxp ed at 5c propulíat tantu fiquidem illc dum hic media quibus (c defendat circ ú fp ic it, iam á princi. pío quid fa ' ere vclit dc I' bcratam kabcc.Ueinde be.lú quod infcrt i r , (empet plash ab et cóm oditatis quam qu' d p^^opol atur:q>iam aíTilicnsinip a q inuadi; tcgionc m ulta in.ucniac adres fuas opportuna. V t , cxéph gra tia , fi vnum aut al'crú c f .b ditisnoucrit qui Prínc p iq u é ip fe ía .a d c rc co iiftitu i ,infenfi fint facilc crit c o sa 1 L a s par: es pcrttaherc.’ q u iu c t r*p co ctafio vniDcríalcm edi ion c cici-a n d i fc 'c c ffc ít.Q u ? o m n ia fi di igétcc obfcruencur.aflultu i pi opofitu nmitum íuuare poíTunt SicC arolu sO d a u u s Rcx Fiác i* facilc fibi ad tú ad N eapolitanum oppu gnandum ic g n ú aperuit SicLudou'cusD lo dccimusínÍL-Uriáfuo Tubi c itim p rtio . lifd c catíIisM am alu corú im petiú Selim o accdfit. Sed S í lia lógc va.idiori ratione fentctia h?c cóprobari po cft.H ofte n.antc portas fiante, quis ncicit om nia tim oris & periculi ita ple na eíTe , vt omne fc;c confiliú ciuium -nim is excutiatur? T um n v n d iq u a q it.iib *ir natae.cmcrgút om niafuf, e d a ílmc &ad tia d an d ú ita d dici.fa. vt d qucmi.á Diuorum & ü iu a iu confuge cd clcam us,incerti ac vc1. tattonic: harcam us Q^ u m n.m u ltislo cis prouidcdum , ac p trfid i- hu ci iu c v b iira x im co pu ifait,d.fttib *cd arH nt:fitp leru m q;vt r eb tsn o firisa b vna par c p a c a tis ,ab altera n o u x tu r b s e ffifi nt. Praeterea c o p ijs h u c il. lu cd iftribu is.crertitu sim m inu aturDcccfle c ílíc x q IO fi: vt hoftislibidini omnia relia, qu áiu r, c candé Kcíp jfil.inpracrcntiíliroum v cniatd ícriu c Q m jd fiq s c o p ia s fiuccxcf. «itu iiuidc c n ^ h t, s m i lt a lo c t h e ft occupáda elinqucc vnde illc pedctétim progicdi & arm j V tciim prcfferrcpi ífi:. Ecótra ct áfi qu.s lauadcnri paiib cum cop ijs& 'virib ala criter fcfe obijciat, in em s nihilo m in u ‘ arbitio c iitv 'c U ó d i gctc vel pede refctf.'id q uo i totú a it.d c í o fapieiitis im pcratotis depcdct qualís Sol m sn * fu it, qui C aro lo Q u in to ad dcfcnfioné alacriter properat',exercitum e* H un a a ; -duccndu fibi cxifiim auit. Et quis periculum f< pe in ipiuaa aifi icnté, quatuaiui^ confiliom ai uqueprom tum ac ftrCn i u m recid t aiitccrtcrcc d ercp o ifticrcd ibiic lamen c f t , non propterca v id i tcs ita a ifiid is L r c vt teftauraii nullo m odo poL Cfits A n d o m ie x p e íÍ A ^ .d u s . fiuc: prurfírtim fj ea qnarr in nafcrat r c g ’®^ dir ’A t i o i c ’ pfius I sei'cditanal r g c fii p l o íit i a o c ü c u s tr ifra .ci^.eidusad 1 icini.ra fdtumRtgUr dadesfic cap:i>iiias u d o i ad (nm iiiim icrum nu n n ulturn p r''fu it,i)tcF raQ ci»rcgno { q u o d i m o liip u t? ’ an 'n litationem aut .xitium aitu lit. Q u m e a m fa cd iu scflfu fu m & d iífip a tu m exerci.i m i peregrina quam proptu regione reco lli'icte & red in te g ’ a e Nam fi du m lfin iflie cadatpr^lium fortunaq; no 'd effia t.fta t m h o m incsnou aiu m rerú cu p id icriftasciig u m .b encuoli vero m c iu a tc niti obn u p fícu n t, ita v t parum ab eis auxi'ij fperádum fu, hinc opus cft ionftcrnatos ruifus bonam in fpcm erigere, in ; primís vero e-ru m quos fidos nobis experti fu* nuiS/Tc'iquiasciiUgenr I colligere eoi UfT q. cueffere vn ejfercho dufatto f uon dt ca;a fu a ,(h e ftodia qua eíiq uaíu nt loca tat iapcrrr,ittcre; ; nonequandoeftaterottodetroilfuopae¡t.Paio- qua: cm n iab o fti tam vicir,o,quantuni per cidi the felá fortunad efiataiotraria, f i peco fauo. & d fficu ltatishabcan t.n cm o n on videt. Ec6> reude mtara,aU‘ horae, (h tim a lcon ttn ti,fii tra»c o d a d e s forte procul á noftris leg io n ib. ftditwfileuanoiorecchitfilpopolotefi)ffaueta- in aliena tcrraacccpta - fu b d itosn o ftio stan to to,fibtnff>effbm*ltrattaioi'djOgn.tT»uaglia- meri’ nequaquam p e cclletjquinctiam eofdem re molto per Tfcornare I’ anime d iju e t, íi/ogra ad opcm m u lto prom tius fcicndam excitabit,accanz.zareipOíhihuominibuontthejar ,11.0 q u o d fcil periculum qu am po ílü n t longiflimc^ rtfiati d‘ vna íatt g'ia ptr meterUntUtaojiti a fcd cp cllan t E qu id cM aechiau cllu in hicm a- Afacchial ierrt,ficonñda ghen- lacuftidii. Ltptnotra gn o in erróte v eilá ri v id eo , exiftim antem atq; riojequefitperdtieauegoi.olo .gidaea/arejtra, c iam peitinaci.eraffcu crantcni,fiR om ani tres 0 nelpaeje4‘ altrt,lajau'a f i l j j p ueionefara illas in lign cselid es q m bu sab Ann ba leaffed i' minoretraincfiri¡oggetti, fiJirendonofiúpf0ti fuerant extra Iialiam accepiíT nr,núquam co» ad aiutani per allon tañare fm p te ü perro o tam fic ilc , v tq u dcm fccifle eos Icgim us, diftidaloro Cjuam okm ettom chttl Machtautüos' patas copias reftau a tu to s fu iílt.O pinionis f u s : »bu¡amolto, quando egli diffata cosí oftmata fu n ia n ie n íu m in c o p o f i,q u o d ait.fi c itta Itamtnte ,(he fet Romant hauefftoriceuute fuori li m R o m a n o ru m f iflct excrcirus.nó poiuifie’ d’ ttalial’perdtie.ionlequohd- Annitalefuro- ficrivttam bcnc,ant tam cito reftitiie etur.rurno opreffiper la retta di m ejfir: iti, che mat non fufque v d o ri infulcanti obüccrctut Sed pro fc/« nefofftro rihauu:i,aaz.ifoJJ’eroreftati taimé- ¿lo egregie decipitur M acchiauellus. C o n f t a t : teabbatuniychtnonhauejferopetutorimettere cnim ijs cladibus quas Rom ani in Italia acccgliaffdriloroinpiedi,comefecero. MüCchiau Ua peru n t; non folum a d b d l m -apt* iuucntuti» v fdquefio fundamente, cioeche nonhaurebbono flo re m , fcd m ultasetiam ciuitates & oppidaamai petuto muare modo di reUuarfi cost tone, mida, tum mui- os populos ad rebellandum e intioiitofto comefecero y firidutre il refto deUe citatos qu i vtplurim um v id o ris fequútur forforzelotofefoff(rofiatifuor.id'ltaha.VedtUvi tunam , & oricn iem fo ltm ,q u o d d ic itu t, ad ó ptela Perchetmaráfeflocht rant: q u e nunquam contigiíTcnt, fi non in ilerottech’ e/iriceuttterenelloropaefe,gil fecero pfis vcluti patria: vifccrtbus clades ifta h*fitperdere oltrei oldati moUebucnecittd, g f cau- fct Q u in ctiam ,fi Annibal v id r t ia vti fciuiflct, farano nbelltoae nelle lorocolonie, lequali fe- ad u m dc R om anis fuerat: a d :o vt fatendum guitareno la fortuna dd ^ittorie¡o coa molti fit, Rom anorum vires plus quam humanas fualtri acddent! íhe commofftro molto Síato. lo iíTe , D ciqac con< lia vt plurim um rebus co fa , fl che nonfartbbe futcedute con tale deja- rumuntcracnifTi. N a m c u iu s a n im íq u a fo ,fu -ftro , f t la perdita fojfe fta-a rkenutz lentano it. qutid t;m multis eiuium niillibos c sfis, ne* d*li‘ Italia. Perche intaicafoi anime, f i i modi fu g itiu o ; recipere, ncc caprinos liberare volucgU rtjiauano molto gli maggjcri ckenan feccro runt¡imo eü a ir quofdam ignom inia notarunt. per;engrcgar-.aueuifoTz,e, 0 cofigmnáicome abos v e io in Siciliam deportandos cura untl quelli ih e ia napoperdute. E cofa.tnaam he H is equidcm rationibus cas q u * á M acchiafheAnuiboíe je haucjftfaputo \jaroláfuaSdt- v C la sd feru ntu r, íatis írp eiq u errfu tat'S eíTc tmtt.y tht i Remaní trono íotdínchfe aufattt, arbitror.. V etiu aao tcqu am fin em h u icim p o -filitjt» ' aam as^ i fu a ,fe efa u ¡o , 0 accorio Caplfano, f i ta le quahfitS eltm a n o q u u n d o p a fio tn V>ghcrm ,f) che i Im p.rsto e Carolo Quinto s mcur -ino arditar/.t JtecomTadf iut. Et p-Ttoih a liu m ^ o .te ta iere i-p ir co o d i l í armtadd J fa ’ «¡falaort-j pera c ono f i ,ru » e ch- fia , eiiaprtfiiw in-^rhi kaueaíto iapeggiore, l-fo rtjefu e¡a ra n n í refiate enmodp dfiorchnatt, chs no'.potra:.no fi-r e ddneuoli al ‘b into ae turbare fu e t afi hthautTiitife tl fuo paefe ¡ar» íotano da qi td-»Jfltto.que¡{ofiprouaperla.roita ch. rictutt tt r o ,i y p e r í ejfiépto d J l i f t i ¿ omadtL Reatni'^i d P a uta , periiocht quefia perdí ta fu o n , che di quella dedo Pren ipe,nÍappcn ó ceja a l vittorto jo , per laquale potejfe auaníaggi.irficontra ia F r á cia .D ' altroue e molto p tu fa iiíe rim títere i» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Al !?í i'*' Dtjjer'tatioAn hejlis vltro Oppugnandus] fibtffgnadirttheitM diloro.iyiapoffiu zaet»vttptk\hegrandt. f i t k t Di s 'iatr-mexe,«4 molttne ilo ro a f.it: poi h tnt ale dtfordi.nipoterocostf4hitonmett:rjt,fi,o t U a rit. r e , iht nonMtromitt¡erutr¡idt quellt hefug.girón» did* rotea, nt tenne>o o .to dtreiir.tre qmüich’ eran*ftattfattiprigtoni, anzitn 'u go difarlene priaarono a'cunt a ognt hoLore , (fi confinaromglialtn ta Si'tita, earmi ihtqutfieragtoniconfHtano, (fitiprouano a tajtanza quelleddMacihiauellj, Sficne e tempoihtnoi ritorniamoalpontiprin'ipiledeüafortuna ,del Turco. Noiís'iremo adunque che la d.%pocagine dtiChrifiiani ha dato cemmodita, (fifogetto al Tur o di ollargart eosi inanfi i fu. i tm,tti. the a‘ ogniparte s‘ ejhndono nelí’ Europa , f i ch’ eglieperuenutoaqufjlo punto , non per tffettare ilnernieo , comedtctiL Muchiau.Uo, mapirejf rtttoad affaUrloneüa propriafua ca. Ja Quefio e tí modo, dd qualefi e ftruito per rouinare da ogni banda i fuoi vi¡ini,(fi at.refcere la!uafo<za,Uqualehá¡hintaceciinanzi ,ch t atuttthaf4ttopsrd:reilcuored’ »Jfalirlo,anzi medefimamewe dipenfarci. Perche fe bene ti fono moltt Fremipi, che Jiimano necejfurioper Íí» e dellaChrifiiani d í andaré a i ajfalirloin cafafua,nondimenofin‘ aqueJi‘ hora nene'veggtamoa.cano che 'vog'ia '.ominciore ufare il póte,ne metiere il primo U mano a rómpete quefie ghiauio. HorfeDioctdanrai cuortditentare <vtrtuofamente quefi’ imprefa in 'vendetta delle eppreffioni, fitngiurie, chelaChrifiianir i ¿4/» ¿ # « í r / í w o ; / / <¿4/«f, non bifognapenfated'i'itendeniperaltreprade,theper i’ tjlejft ch’ iglihapratticatecontradinoi, ch’ ed ’ andarea cetario m cafa fua, f i genero/amente feguitare gli ifiejfi dijfegni ch’ e ft haofferuati. llchefacendo, f i hauendo Dioperguida,e cok certache contra di lui ¡i rapporteranno l ’ ifiejfe vittorie (fiauantaggich’ eglihaottenuticentranoi, Aíettiamt ch'egliper'vntempofia fiato nofiro pedante, f i i ’ habbiamo impet ato a neílrefpefe: Egltehormaitepochemimojlriam o, chehabhtamobenritenuto, (fi che anchen megliofapptamop>atticare,(fifarepagaregl’ interefideinofiridanni. Eíp«rmoftrar$,chenon e cofa cosí difficile, f i pericolofa ,\comeJiimano ahuni,notiamaqueftielfempii,chequaficifono familiari. Andrea Doria non hcbbe ardímento d’ entrare conpicciolo numero di 'bajfelli, f i dt huemint mUaGreúa doueguadagno Pastasfe G»ront Nonnentdiedean hemaggiore,(fipiu notabtlt proua Don Ciouanni d’ Aufiria nell’ annoi^yi quando (ffendo capo dell* Lega ando a cercaren nemicofin tnLeuantt i doueloeombattecon tanto valore, cheje ben’ era’inferiore^ Á’ huo- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca n im usD iirertam m cula,dcT ui:carum progreffa aliquid diceadam vidctur. Ac pnmutn defi< día & malo quodam fato Lhriñiaiiorum fa d ú ar itro r,v tim p e iiifm in E u r'p a T u rc a ru P ria mtl cepsfiaís tara longe lateque p ro tu le tit: nequc XuTun* v c ro h o cea ra t o ccoiirccu tu se ft, q a o d lc ili- 'f^perium c e t , fcc ndum M achiauclh fcntentu m , donr.i fcdcrit, ho ftcm q u ce xfp e d a rit, fed quod foris eum qu arfieiit& opp ugoaiit. H o c enim & a o a alio m o d o vicinosom ties fu b c g it, fuafq; vires jta auxit & ñabdiu t v td o m i cius oppugnandi n o n d ic o con atu m , fed nc cogitationem qu idem vix quifquam C briftianorum Eiincipura fufciperc audeat. Pleriq; om ncs quidcm C hriftiaiixR cip <b.in ptim is vtile «cfaracare futurü pe fuaíuinhabe. t , fi T u r e * in (uis ipiorum region;bus oppugnentur ;a t qui priurasglacictn hanc frangere , aut pontcm ftcrnere aufusfuerit,ium diuiiiuei.tus eft n em o. Q u o d fitam ca D eu sca m n o ft.ism en tcm & alaciit tem iafpiret.vt tam atfoccí tam :;ue m ultas iniuiias quibus mifcros C hriftianos h a d c a u s pcrdiáílim i homines peífime afflixerunt,v lc ifc i,& quas triftiflim aopprcíTasferuitutctcnent, regiones libcratc v c lin t: cq u id é a'ian u ü a ratione aut via vtendum ccnfco quam ca qua ipfi fint vfi, v tfc il. ¿o m iip fo s aíflliam us.cofque quos ipfi vfurparunt m odos perfcquam ur, & in fufcepto femcl conatu conftanterpcrfeuercmus. Q u o d fifc c c rim us,D eum quc,vtifperandai« citadiutorem habuerim us, cft quod non m inores de ipfis vi¿loriasfperam us,q u am ipíiio ngo iam tem po red cno bisrcpo rtaru nt, Satis fuperquc tam in h u m an id ud o ris mag iftctio fiuc p x d a g o g i) vfi fumas & M iu eru al n im isprecio fu m pen iim u s. Iam tempus cft vt isipfe nos indociles no n fu ifie ‘u om ilo experiatur,& qu odintcreft,m u lto liberaliori manu refundatur. A tn c qu iscxiftim ct T urca s domi oppugnarcrcm cíle fumm a cum difficultate & periculo coniun¿lam ,oper?v retium e't dúo ii 5 itavctu fta & plcrifque nota exem pla inprom ptu habere. Nun»quid Andreas D oria exigua iomi cum hom inum manu & p ucis nauibus in Gr? - ajfüunim. ciarn dcfcecdere non d ubita.iit, & nobiliilim a dúooppida.Patras & C c-,on em ,in fu am ['O tcfíatem red g itfScd m em orab iliu seft, q u o d lo annes A u ftriu s a n n o ijy i feciflelegitu r, qu ia d Echinadas ví'quchofti cbuiarn profe¿l s, J a ffcm e iu s , q a validior eo in m a;i vifa non fucrat,m u lto m inore claíTe & paucioribus copijs opp u g n au it, ScD eíau ilio ita fu d itacd ilT ip a . uit,Y.£>nter paiicas vi¿loiia illa cum primis racm orabilis habeatur. Turearum quidem Priaccpsn ibil m agis metuere d icitu r, quam nedomi a C hriftian is o ppugnetur, quod & eorum virtutem An domi expedtandus, óíhuom iní,0M galtre\m nhfftfcom pagniitodaU /.*»» 4»'' dtDiodi romptre lapikpotente figroffa armatit, chemai hautjferoglt om m m ip ojl» mmare centraichrifltani NSvibcofaptitttmHtadalTurt»,che effereafalico f i attaccatoda PrencipiChriftim i sipm hesd chehannovirtu come per U glofia cht egli ha dei gran numero dt Chrtftiani,chefono fotto la fua obedtenza.Tutti i quali fen^J dubbiof i folieuerebbonoinarmi, fehedejfirocomparereiinfegne Ghrifliane cosi ben ac.vpagnate che patefiero da demrofartefia contra quelle deg i Ottomani. I L ^ F I N E. F I N I S , TRATTATO OCCASIONI, fv¡ virtutem ammique robur perfipedum babeat & qu i fub ipfius im perio p k rim i funt, C h jftia n is diffidat; qui fi n o ftrain fig o ia cxcrcitu fq u c bene in ftru d o s a a 'e fuas vclu ti fores confpcaetii jc, piocu ld ffiiofic ipfi arma cap ient, & com m «ncm h oftem vltro proflígab uat. LA DELLE F A C I L I T A CHE elle apportano ne gli affari humani, & ipecialmente in quelli della guerra, & la ccleritachebifognavfarein pigliarle,quando fi apprefentano. DISST^RTATIO ET DE OCCASIONE, Q^VANTVM ILLA IN REBVS H V M A ms,maxime vero in bellopoííir, quamque impigre celericerq; arripienda iit. Li antichi 'Romani nei tempo Iero diiderobtna iintr: 'erf,perlar <pp>efent at ione d tli UeWo:cafione[ch' ejfl riueriu ’ no t jme D a. faciéndole ipiedi aUti fifttnuti da hnx palla,con lapattepofierioredeUatefia calua, g f tapartedinauzi tontapellr) chebfognaua effere diligente d pigliarla quandofi prefenta fenza lafiiarU punto fcorrere.attefoche fe hna volta fugge non refia ilripentirjensindarno.Cifiperdir tl hero in tuttele attioni humane no ci e cofa fiu laudabile the fit ptr vfare ben d propoftto, ffi hderfidtW occafioni,ma fp r a tutto neli‘ imprefe della guerra. Perciocbe chi ha cognitione dei fuo vantaggio, lo td pigliare y 0 fctondart il tempo fe munito dtlla prmcipalepaete, dsl U quale ogm eccellente Capit&nodebbteJJereprincipalmmeornate, f ir i utftuo: G Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V Eteres illi R om ani v t O ccafion e fiue piUura e d F ortuna,quam vti Deam coleban t, be - cafionu. nc vtendum efle m onerent, ita eam de pingere funt fo liti. M ul cbris ftatua g lo b o infiftcbat,pedib'us alatis,caluo occipite, fronte vero capi'lata , qua quidem p id u ra in nu eb an t, O ccafion en ih ileelcriu s c fle a u tv o lubilius ; ac proinde cam quam d.ligentiflrm e obferuandaiTi & á frótc,qu u m poftica cglua fit, artipicndam. Et fane v ixq u id qu am in o m n ib . hom inum ad io n ib u s latidabilius cft atque v tilius,quam O ceafione rc d e vtijimprimis autcm in bello, vbi,qu od argute quidam dixit bis pec care v ix lc e t. H s c c n im n o n p o ftr e m a cftcarú v irtu tu m , quibus im peratorem ornatum cflc oportet. E ft autcm O ccafio nihil aliu d , q u a i ^ oportunitas quasdam , fortuna m agis aut caiii T 11 ©blata,. J r i If D i jJ e r t A t í ú mefthoi nbi atlroi eteajíone cht opportunita,(hiiltempopih per accidente, che per proutdénza,ci apporta difar bene i nofiri a ffari,lafienerfi,fitttirarfidaqualchediffegnommaturamtntedaermin%to,ftcondo che i’ e/to deiUfuddettaimprefapubdbaflartztrendernetefiimenio.Che bquello dchehUm ^fato m*ggior ftudogliinfedeli,quandoDiolihafufcitattiper afflgerci.fipunirci, fiqueUo the d d cantonof i t odourtffimo fare contro di loro fieffi peri’ effdiionedilla gloria di fua Diuina Maeftd, la qudeperquello ch’ io veggononbancoraplacatacomradinoi.EtinfinedituttiquellichehdnoaBargatiliftatiloro,n’ hannohauutafofattonenafoertquaUhtoccafiont ,chehdnofaputo i/en’ aibracciare, 0 perconfeguenterauoltone fruttiaotabili.LeHifioriedeGreci,fid’Romanipoirebbonoiafegnarcelo.maioUlajcierbcomo troppo lotane dal noflro tempo, per attacarmi d queUechecifo»ofamiliari,0 vicine. Pipino, f i Carlo Magnofurono thiamcui in Italia dalla Q,hiefa, 0 Sede Apofiolica, il medefimofu d i Corlo d’ Angiu nel Regno di Napolt.Gli Arrogenefifurono inuitati in Sicilia dal Popolo , 0 aW acquifio dd Regno\ di Napoli dalla Regina Ciouana Secoda.La tafa d' Aufiria e boggidi inriechitadimolti Regni,che leparetele,0 i matrimonqgli hanno apportati,i’‘ono de’ quali tiro aB'obedieza/uaipaefibafiidell* Fiandra,l’ altro gli dieda laSpagna con lofue apparten tz.e,il terno per colmare quefta cafa d’ognigrandeiffza, gli hd anche acquiflato la corona di PortogaUo, f id e li’ Indie. D i maniera chefe noi cofideramo henediligentemite,lemutationi,fi^oarietdhumane,troueremochelafo>zafen'faoccafionere fiainHtile,bno feruethebenpoio.GhOttomani nonhdnogtdftahilitalagrddezzade'^nlmperiocofipoteBte,fenonper leoccapomcheaoigli hauemo troppo inútilmente 0 indegnamtntzj prefentate,0 come ^olontar ámente donate. La frimapigliaotigintdeBapocacHra,fidapocaginedeglilmperatori Greci, quali per ladifortinatalafiiuialoro, 0 brutezzadtuennero Sardanapali,0 HeUogabali,mofiridifformid’ ogni lubricitd,fi lujfuria. D i mantera ehe abbddonandofiadognivolontd,fidifiolutione,il^igora martiale ehe It hauea ejfal a t i ,fi mantenuticomimib dpocoannihilarfiinlo'o,fidimane in mano tra i lor-popoli {qudiformano icofiumelora da quellidei fuoi Signori) ilchefaciItibimodij fileoccafionidiT urchiJ’ occupare tttradiloroquado<bnPrincipato,0 quande<<n Regno ben grande. Lafeconda eccafiont chefi ^nefirbfauoreuole, f i opportuna d tT k r :h i,ftt ^ q u and oi Grecicominciarono coninuidiamalitvffadditfaMorhe,0effert contrarijdidiffigni . ' ' d ti, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca oblata,quam pru d en tis beaeficio q a *fita , tes noftras bene geren d i, aut im m ature deliberata fufpendendiivtquod ag im u s, ad felicem eritum perducatur. Atque hoc illud eft qu o d p agani illi & in fideles. quos Deus ad caftigandos nos c x c ita u it, om ni ftudio am plexi & pcrfcquuti funt; quo ctiam viciifim nos contra ipfos v ti deberem us, ad folatium n o ftri, & gloriam diuinae M aicftatis, cuius ira con tra n o s ,v t v i d e o , nondum placata eft. Gm nes denique qu i im perij fui fines am plificarunt, in hanc vnam (O ccafionem fcilicet) maxim e intenti fuerunt, & cx r e d o eius vfu incredibiles vtilitates pcrcepcrunt. Id quod cx,G r*co ru m & R om anorum h ifto rijs & exemplis abunde demonftrari poffe ttfc d ijs tanquam á noftro tem porclongiu s rem otis , & vcluti vctuftatc quadam obfoletis , propiora recordem ur. Pipinus & C arolus M a g n u s, áfede Rom ana in Italiam ; iremque C arolus Andcgau,enfis in regnu m N cap o litanum acrerfitu sfu it. Airagonenfcs apopu- Occafio quiIo in Sieiliam in u ita ti, & á loan n a II. R egina htu Imptri» in regnu m N eapolitanum in tro d u d i fuerunt. Rt hi quidcm omnes d c ca fio n i m inim e defue ru n t, fcd ad auxilium tantum v o c a t i , im pe rium fibi pfis pcpererunt. Q u * hodie fam ilia in vniucrfa Europa plura regna, plumes regiones ac ditiones poftidct, quam Auftriaca ? atqu i eorum pleiaq u cco n n u bijs, tutela Si fimiIrbus F ortu n * bencficijs funt quacfita , vnus quidem Belgicas prouincias fuo adiccit im pe rio; altet Hifpanias ad d id it; tertius ncquid ad fum m um illuftriftim * fa m ili* d c cfle t, faftigiu m ,L u fita n ia m quoque & im m eafas v triuiq; Ind i*regio nesacqu ifiu it, im peiiu m q .fu um ijfdem quibus folis curfum finibus term inauit. Q u o d fi rerum humanarum inconftantiam & varietatem confiderarc voluerim us,fatcan m rprofed on cceíT ecft, vires c tia m m a iimas O ccafionc dcftitutas inutiles au tccrte paru m fru d u o fascire. O tto m a n id * T urearum Principes tam grande imperium nulla rem agis occafionibm ftabiliuerunt.quam q u o d o ccafio n e saC h rifti- imperium anis perium m am ignauiam ,& ao n fine probro & fcclcrc vclut vltro ipfis d atas, auide ariipucrunt rin te rq u asp rim a fu itC racoru m Impera torum ig n a u ia , qui in lib dincs to ti cffufi, S iidanapali & H eliogabali vitam im itati funt. turpiifim a m o n ftra & m ancipia o m n ii ncqu iti» & lu xu ri* cfFcdi H in c , vt fieri fo lct, corum inores im itati fubditi, om nifquc gcnetoGfpi* litu s obliti, facilc m odo huius m odo illiu srcg n i& p ro u in ci* occupationem hofti reliquerunt. Secunda occafio qua T urearum res vchc- IlO ííPfif' m cnter a u d * & pro m o c* funt , fu it G rx co - rum a cetciis .Ghiiftianis Principibus diflidiu, ' ' Q uum } j I De Omjióne. á ’ ii Prtmipl Chríjliam, qu« lihautUMofatt» hgaper tuattijlare laTerrttfantM,0 intffetto furonocósimaltoftgliati,chem Juagodifecodure audauaneirautrsddoli ad ogni ¿oropotere af~ fin d’impedire leaitionifortunate de i loro efereiti,no accorgídofi me/chini,ch’ erahnfauorirt tAto Ucm fa de i Turchi,cht Uguatauano; per. che hauedo notato I' errore, f i ttporeggiando,co I'occafione che difoifiprefentb non tefarono d’ .................................... ^ hauerglt lafita,per coglierli a lí improuifo{ceme fecere)abbattutifiracchi,0 co leforXe.fimodi diuifiyondeauinefindmite chei PrenetpiChrh fiiarú furono fcacciati da i Turchi di tuttala Giudea, f i che dopo holtareno lo iforto de i loro j 0 ejferciti contra i Greciifl(jfi,0 li „fiogliarono del foro Imperio, ^ efiifono maii.fipizghe the eJfi haueamhenmeritaU.needarincreJcernefenon intdto checio haintrodotteleealamita, f ir u ine,chedipoihdne affiiita, fiaffliggono ancora laChriflianitd.Lequerele cotrafii, 0 diuifioni d ti Prencipideüa Grecia per la terzaholtapre. ftntaronoleccafione d iTurchi ei’acerefcerfi.Ctb autnnequddo i Imperatore diConfiantinopoU ■ - ad. Af “u ton' poto atcorto di dtmand.'.rejoccorfo murato ¡.per íonferuarfi 0 mantenerfi:e¡ueflo Prencipe, thefiauafempre ton L' occhio apeno mando molto volontieriU fuef<hiere,nogidper focorrere, ma htnper riconofcere tlpatfeper date entratapiuficuraaifuoi dtftgni, f i tn effe.to ejfendo i/uoi foldati di rit orno daih.aggi ftcer telationecesi auantaggiofadelUrichezZ'* ,belltzz.a .0 fertilitd dt quella pro'Atn m , rapprt^' fentddoglieUcosi ahóndate di tutte 'ecommo ditdnecejfaneperlahita humana, .he(itijolOtetefubito d'afalirla,di modo che di Id d qualche tempo, 0 fenz’ ejfere inuitate, b chiamato pafibinperfonalofiretto 0 fepecosi benehalerf i delí ocajtoneptr atcommodarfi nelí Europa, che dtpoi fuoi fuccefibri ci hannofatto tlfiggio principale del lo olmpetdo.fi Sign. Ildi.:orzo,0feparMtÍ0nedella Chiefa Greca dalla Ko nana,feceamheftradabejfatiofaal laquartaoccaJione.chefepperoiTurchiabbracciare per auantaggiarfitantopiufopradinoi.attefo cheqttefiadtuifione dtffitacq¡,0intepiditotalmeti í animo de Prenctptd‘ vnaparte.0 altra,chedipoinoabmaiflatopffiibiíediteunirli, 0 rimouerli per a/cuna ftrma,0buona intelliginza. Di maniera che refiado/eparat i dt quefto molo no hdno potuto tetare cofa degnadeÜa pietdGhrtftiana,nedellagrddtzzadtlloloroMo. Kanhie,perimpedire,0dtuertm(comtpoteuan o .fi dourebbono) I' auenimento del ni mico co muñe deUaChriflianitd.fiuefto maleediuinuto anche piu compaffiontuolt, per ladifcordia ohe b quafi fempre flota tra gli aitri Ptencipi Chri- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 5x5 Q u a m n. m ulti per E uropa Pxiacípes focdus dc recu p erad aP alx ftin a íiu e T erra S á d a in jfsct: tan cú a b cft vtGrasci.prout d cbcba n titá falu ta- Graeorum re con filiú fan du m q; jppofitum approbaret,vt ignauta ^ ct nullum nonm oucrint lapidem ,qu o fufccpta perfidia. exped id o im pediretur,a u tC h rift an ic x c ic itu s ^greíTus fiftcrctur: nec c-ogftabát mifcri h o m i. ncs,hac tation c T urcis ingente feneftra ad tyrannidc paocfadum iri Q u o d & cucnit p o ílca, qu ú T u r e * ienBpor¡b.¡nfidiati,Chuftianorum vires defcíTas iam & d iílin d a s , cx vniuería Fa> l* ftin a ciccetunt & profligarunt; dcinde ctiam contra G r*co $ con u ctfo ím p e tu ,im p er o eos d eieccrun t, ac diu peífimc habucrun i-, hodicqj h a b cn t, tanto m inu scom m ifcratione dignos* q u o d ipfi non fibi tan tu m , fed om nibus ctiam C hriftian isfu o , q u o d d ic itu r,iu m c n to tanta m ala & calam itates, quas hodicquc fcn tim u s, accc fiucrint, D iílid ia p o tr o ,q u c ie ls & o p p r e fflo a c sG r a - m . Oecafio. corum Principum inter fc.tcttiam O ccafio ncm Diffenftonet T u rc is augendi vires fuas p r*b u cran t¡& p o tif imptr. Cotofimura so tem pore quum Im perator C on ftan fiuní. tin o p o lita B * A m u ta th cm I.eiu sn o m in is,T u r earum Principem ad ferendam fibi o pem , pet fummam im piudcntiam euocauit. £ t hic q u ú dcm .in om ncs occafiones an im o & o culis in tentus, copias fuas in G i x a z libentiífim e ttifm ifit non tam ad iuuandum lm p erato rem ,qu i ad explorandam & tanto fjc iü u s p o fte a occupandam regionem . Q u u m cniot m ilites ciu sé G i c i a rcuerfi, m u lta d e r ^ io n is f c 't litare,amoe litare & di uitijs narraflícntjhom oauidus& n a tu iarap ax itae xa rfit, vtpriu s n o n con q u ioucrit .q u a m tr a ic d o H cllc rp o n to , in Europa fibi & fucccflb ibus Imperij fedem fixit. Q u artam occafioncm T u rc is proferendi fui ly .O u a fio Im pcrij íchi'm a fiuc diuortiuna G r a c * Ecclc- fihtfma fi* a R om ana pcpcrit: quo quidcm Principum Graca Ec~ «nimi vtrim que ita fucrunt e xace rb an , v t fit- clefiaaRgm o aliquo fcedcrc con iu n g i nunquam po ílca mema, potuerint. H inc fa ílu m c íl, vt n ih il velad promouendam tcm C hriílianam , vel ad fiílendum cffufum com munis hoftis im p e tu m ,c o rum qu'fquam v o lu e r it; nec fi volu i flet poftca, potuerit m o liti. Q u id mirum igitr’t,h o ílc m vigilantiífim um , C htiílian oru m fo co dia Sí diífidijsabuíum ,resfuas tan top cic interca flab iliu iflc, q ju m n c m o tíTet qui vel Icuififntium ei o bijccrct im pcdimentuim , fed om ncs vclu ti dura opera ad c om m u n e, qu o 5: ipfi & a l j conflagraturi crant . incendium , fom ites & ligna congererent. E t h * c qu'dcm c lam itas tan to ttiílio r f u i t , qu nto á paucicribus tan quam ab vltrice D e im a u u p r o L é ta , p o iu it agnofijj. T tt í. Ad 5.79 I chrifiiani, éhenon hamovolutoja^fiitradi quellocalamitaynbriconofierit comecirrcttionithe venghinodaüamano di Dio. Maggtorminteaccrebbe ildifafiro , quando alcunipotentaiide Italia inconfideramente lo thiamorono alorofoccorfe.imanto ckeghaptinonalaJiradapiHolmneinofiri tna t,chenon eraconuenienteidoueiatraronontineliriporti. f i communi carona con nei (orneamtci, (fiaffiociatr.cofaabbomintuoledinamia Dio, aglihuo mini,(fidipericolofacenfeguen:(a. Etaffimhe mfiagtudicateandaré(raualicando.iore' -1 duro d' alcuni di quelli che f i Joño cofifeerdati. Alfonfo SecondoRedíNapolt,y Lodoutco Sforz t Duc/t dt Milanofurono qutUt che fecere ve nire Baia'fem Secondo. í s>nocontra t Francefi, ■ fifialtto ío ntrai Veniiiani.lfabella ^Regtnad’ ..................... „ Vngherta dimandb medefim»mente joc orfo k Selimano contra Ferdinando R o . Romané Francefo Primo Redi Fracia,(fiHenriio Secende fuo fuccejfore fecero anch’ ejfi non folo nauigarelearmateTurchejíheder.troain firi Mari.maanchepigUarettrra k K tz'{a ,fiin C o r fien , conducendo nelloro ntorno prigianemultitudine infinita di pouiri Chrijliant, fenzarifie tte d ’ amicitia, 4' tía, nedefeJfo,cheralttete in queja luoghi, f i al longo della cefadel M-reAdriatiío.Lefefiaoccafionechepue ejftre fiitacoaofciuta,(fiabbracciata d aiT urchi, puo [fecondo tlparer mió)procedere dalla confideratione, che hanno hauutafopralapluralitk. dei Prencipi chrifiiani, film ando, come'óira chenonpo rebbeefferefenzageloJJh,chehaal~ wno particolarmente dellojlatojuo,,delfuo grado,(fi dignita. Et COSÍejfendo latotalitk/eparala, f i dt'vifain diutrfiDominii,bifognauache alcuno d‘ ejp diutniffie piu del ole, (fipoueroii facoka per mouerfi contra diluí; perciüche [com‘ efiatodetío]la 'virtiivniíainfefieffa, (fiin vn corpífole bfemprepm forte dtquell* , chtb diuifa iopiu parti. Giebenpeggio,cheinqutña diuifiontdtMonabchie,l'ambitime,(fiildtfidiriod’ attrejctrfi,hapigliato'vnptrkolofopity detrai Prencipi, f i hafatto nafcre,-tome tofa quafinectffiaria, ladifcordta,laJeparatioJ3eciel k v elo n tk ,la d iu tr J tta d ¡id ffeg n i,fila v a . rietadellipretenfioni.Da tuííeleqftalipartiafita ilfeffietto [pefle cornum , ordinaria tirk' Tnncipi) ha-ptgliatterigirte.. Quedo Jo^ettOy /acendo corneti ranero, ha contaminate anche l’ <ini<m,(fi leuato i modi di poterfiabilire, f i ' afiieurare'vnalegafama,ficonfidenzatralofo,kguerra dtfenfiua,b offtnfiua. Herdifart lega deftnfiua centra tlTurco,bhoggid cteofa Afficile.perciochtiPrencipiChrfiiantfonecosi daü’ akro, fiprmipahnentealtmi; Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca . Ad haec n u la ingens fa d a «ft acceíTio. poft- y f» ^ quam ctiam nonnulli Italia: P nnc pc; T urca- ^ •ff''^flolrum au xiliaim plo aru nc,atqueitam iatisC h riftianorum hoftibus noftra quoque mcria portqs, tanquam amicis.& confoederatis. ape^ luciunt.Facinus p ro fc d o coiam D co & h o m i‘ mbus ab om in ab ile, A e itr e m ipericuli plcnú; Sed nc d ic istantum ca u ífa lis c fingere exiítírner, corum qui tam turpi dedecore fcfecom m acularunt,cxcm p laaliqu ot & nom ina rccciv* febo Alphonfus i . & Ludouicus Sfortia Dux M cdiolaneníís B aufetLcm z- vnus quioem contra G allos , altcr contra Venetos euocauit. Kabclla H u n g ari* legina ad Solimani contra Ferdinandum Rom anorum Regem au xilium confugit. Francifco i . & H e n ric o z. Francorum Rcgum rogatu Claftis T u rcica non tantum mare Liguílicum tr a ic cit, fed ad N iccam quoque & ¡n C orficam cxfeeafione fa d a , in sum eram C hriftian oru m mu-ltitudincm nulla fcxus nulla at-fitis habita rationc,intr.ñi/fim am ícruitutcm abduxit. Sed h a c fa tis. Serta O ccafio qua feliciter Turca: víT funr, viotcafto, meo quidem iudicio é m agno Chriftianorum Multitudo Priocipum num ero procellit: e q u o facvieipfi Principum collig eb an t, fieri non polTequin in tantaP rin- apudChricipum multitudine vix quidquam fufpicioni fiinnes. bu s,am u latione in u id ia & m c tu v a c c t. S icig itur vniucrfum Imperium in t-ani mul ta dom inia & vclu tim em brad iu u lfu m ,no n potuit non vchcm cm cr d eb ilitari:fiqMÍdem vircus vnita 8c v c lu ti vnam inmaíTam aut corpus c o m p a d a , m u lto fortior eft, quádifpcrfa veluti & in m uí* tas partes diuifa, Illud v cro lon g c peius cft, quod cx hac Regnorum & Principatuum fiuc D om inioru m diltiadlionc am bicio A vircsfu as augendi dcfidcrium in Principibus exftit t:qua£ am bitio d ein de, vtficnneceíTc o ft,volu ntatis & ftudiorum diucrfítatcm, ad coqu c ipíam diP coídiam gcnerau it.E x his fufpicio nata eft (c6 m unis ,inter Principes peñis) quae vnioni om n e m ad itu m praeclufit, vtnu liafp csfitfced eris Ínter C hriftianos Principes v elad defcafionem v cl offcnfionem , contra T u ;ca s íb cuedi. E t addefeníioncm quidcm fcedus conira T arcas facere , difficile- adm odum fuerit, quum tam lo n g o intcruallo d iffitsfin t C hriftianoruc Principum Regiones quorum qu i longiffimae ab fu n t, ctiam á periculo longe fc abeflc cxiftim ant «cstatcm fecuri dcgunr. Sed & adoffenfioncm foedus contra T ureas conci* lia te , n o n m in u sh abet difficultatis ; q u u m v* tilitatis fiuc com m odi fpcs valde difpar fit & in sq u a lis . V ix vero quifquam cft qui vicini fui c om m od an on lix n isIp cd cto cu d is, ciu fq im a * , , gnfti*;- deOm^ott, fif gnitudincm n c n ia u ifiin fim n l& ru p e fta m h a ' dalptrico ontfarno pc econtofiim andfiptfl* beat. In foedcribui quidcm eiufm odi Sc atpane loreftcuri. Cosbd> metcttfi a fabricare v- m otum con iu nd ion ibu s qu i vel poicus Ha naltga offinfiua, nonb cofa punto miXO diffi bet vcl prouincias ad bellum g c ic n d im aut cile ; attefo c h tí vtilt deg'iacqufii, chepotreb- pacta tuenda aptiflimas , gtauim m is apnd re__________ o - -6......... J liqu o s rufpicionibus & inuidia laborare £obone efferefa__ tt i, non pub effert refo vguale, ci.»fc m a n ch ij terne forfiÍ accrefci mento delfuo Ict : & verum eft illu d , neminem clTc quin Cu tompagno. A n cor in tali partiti, f i emmuni bi quam ak eri bene eflc m alit. E t h a c qu iajjociationi, quellothe haiporti piu commodi, dem funt quaeobftant quo minus C hriftiaiio* 0 l e Vroumciepik facilia cend-trrt laguerra, rum vircs ad com m unem propugnandam faluouero chepotrebbe meglio conferuareglt acqui/li, tem ,v n iii ac con iungi poifint Sed & vnufquiCfarebbeilptufoffietto fimeluoluto. T uttequ'jle que ferc Principum cxipcd and u m fibi poiiuS tonpderationi fono quelle che vietano, chenen p u ta t, dum tempus O ttom anidatu m Statui fipoffanocongiumgerfi,vnirfi, ficoagregarfi tc- uc Im perio n u tatio n c m aliquam affera t, rc» me dourtbbono ptr commune conferuationij. vero ipforum con ftabiliat, quam v t periculum In oUreciafcuno per fuo parti colarefid a dire- aliqued ipfifibi fubeundum aut im pcnfa n c n dere, cheiltempo fardquello con la mutatione neccffarias, vti ipfis videtur f cicnd.<s fibi puordinariadellecefe , chedafifieffaapperterd tent. H u ic il!a quoque forfan po ifit addi raqualcheruinabcambiamento dello fiato degli tio : q u o d quum fingulorum vircs pet fcp a-' Ottom ani, f i the afficurerrd gli affari lote, rum fint validae, eorum nem o , (o lliiitc vircS fenzo cheperciof i ejfonghino aperifolo,f4tica, fuas cum aliorum viribus crm paran d o , geojpefaalcuna. St potrebbe anche aggiur.gere^ ncrofum aliquod confilium capere auGt,qu3S W altra ragione, f i inconutnientech'ech'ef c u n d a tio fiue fisi ipfoium d ilid en tia m u lto Jendbtuti quefii Prencipi deboli, cia/cuna da per plus quoque viribus d etrah it, ita v t fi deinde f e d comparatione degli altri, nonfi poffonocor in hoftcm p o ten tio rcm in cid crin t, e iu slib id iaggtofamente rifoluere d tofa che aloro fia vti- ni omnes ipfbtum fortunae & vita ctiam male,0 neceffaria, da che procede che ia debolez- neat cxpofita.- H o c m odo Ven eti L o n g q xa delleforxt-) loro f i rem de anco minei per batdiam fcre fu b iu g a 'u n t; icd quum Infubriquefia trrefolutione , 0 diffreggio, f i ne fegui- am qu o qu cifu c M cd iolanenfcm D ucatum tctiPa c b ij cadendogolishlebraccia ^na forza po tailen t, cohibitus corum fu it progreilus & l i tente re fiano effiofiiy.all indifcrmiont dd ni- m ites ab illa quidcm parte im p e ro ipiorura.. mieo. Quefia eia maniera con la qualt i Si fiintpofici. Eadem ratione F rarci iam ol m o - ■ gnori di Lombardia diuentarono preda de' Ve- mnes in Gallia Principes im perio exuerunt: netiani, che li ejfugnarenoconncn minorefa - quum vero ad H iipaniaeyfquc fines a ma protilitd chtbrauura-.fe benefuro noributtatiqua tu liflr n t, vicinorum viribus im p e d iti, quafi e dotentaronoloftatodi Milanoilqua lelimitb ■ m edio curfu reuocati fu n t, & fobfiftcre coal4loropoffanza, iilorodeminio-;0 ¡acquiflf da d i , T u r o * fim ilitcr , quum vniiuerlas fcre quella banda.- Della medefima maniera i Re Graeciae,Macedoniae, Bulgaria: & Sciuiae PrinFrancefi foggiogaronogid tutti i Prencipi dei- c ip e s ; v t it a d icam , dcglutiiíTcnt: conueifis ia la Franciama quando vellero en trartjden- H ungariam armis , m u lto plufquam putabant ; tro le confini deSa Spagna, le for:?^ della gran- difficultatisrcpcrcrunr. T a m e n im Reges ali- del^z» 'Kitinali fermb fubito , f i l' impedire qu o tqu am populiipfis fu b d iti, lo n g o vfu iam -v oltre. . D el me . b e llisad u c ti, primos aliq u ot corum im petus no non lafciandoli-paffa-e p. ía defimo m odo i Tur chi hauendo per m aniera di fo rtitercxcep cru nt& retuderunt: in primis ve dtre inghiotú.ti tutti Prencipi G recia, M a-ero Rex L adislaus, & M atthias C otu in u s, quo d on ia, Bulgaria, 0 Struia , telen d o anchen rum multat illuftriifim acdc T ureis v id o i i * fe eccupart-) í Vngheria trouarono d chi p a rla runtur. A t quam prim um tam Reges quam -• populi degenerare,& rclid is armorum ftu d iis, , re ,m ofira n d o fim a g g m eil valore d e ' R z j, f i de i popoli fa tti di long.tmano bellicofi, f i r o voluptatibus& ignauiae fefc dedere cpepcrunx, h u fiih portare le graueziza della guerra , f i fcquutae funt triiiiflfim* illae ad Belgradum & e d refifieig li.ch en on p oteu ap ortare la confidiad M ogacium clades quae p r o fe d o exitium ; H u ng3riaeattu !iirent,nifiD eus illuRriffiimam > ratione della g an d e^ z a dellofiato loro: tome nertndono tefttmonio I' arm i di LadU ho , 0 fam iliam Aufltiacam ( a d q i aro dcuolutum edi M atteo C oruino, che da douero dit dero m d rat regnum ) excitaíTct quae G erm anorum t te d a p e n fa ie d i T u r c h i: M a cosí t o fo che i Re, P rin cip u m , inprimis vero C ath olici R e g is , , cui Turearum ivircs-nunquam form idabiles s f f i j popolihtbbero ,abban dom to quefio primo T tt J, £u€-c . tuni longi dalmr»ü6,chtqu>Jli tali cosi lentant Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^T% T>ifferUtU '^ahre, 0 lafctaano laftardirtPeferciío deü' ..................................... ■ 0 "* armi , Solmano U fuperb, f i a Belgrado, ,4» Mogaca. Doppochen'htbberoiTurchiil fine .irouanweiofiacelo della eafai’ Auftriafecon,data dalleforzt d’ AlAmagna,fifoJlentata dall«tpotenX»del Re Catholico, che mai non hebbe timore dei Turcob delli forzjtfue ^ a n to á V e Mecianifi fono fempre , f i f oli eonfotze toro ma ritime, f i accompagnati alcune holtedaquelle dei Papa,0 dei Re di Spagna afat honor atamen .Umantenuii,0 f i cenIeruat.Ciehnbene,tio l ehele confini defla Chrifitanitd coi’ Tureo non furonp mai in mantpiu potenti, ne di cosipiccioJp numero di Prencipi, comefeno hoggidi dache tifultada confegu enze,Effendoaffiii manifejto tb i Re Catto/ico gl pub refiftere fenza timere al,cu»o, pup medefimamente com le proprieforze ftte tenerlo inJreno,0 firlo henire a ragione D i .prodo che temedo il Tureo hn cosipotente Re non fl moutra cosi f acámente come foieua fare con tra gli altri Chriftiani, chefece confinauano. ll Mofcouito dal canto fuo, f i il Re di Polonia, f i ilPerfiano dell'altrofon i ricchidiftrze, 0 va lore tale, che nefar anno rijpettare , 0 temere il neme,^famaparticolan Lediuefttadeflefet t e , 0 deli opinioni nei fatto defla Religione, f i tra l’ altre quefladi Caiaino hanno dato luogo, 0 capo alia fettimaoccafione, chefiahero tutte quofle herefie hanno d if unito U cuore, f i di/ciRate le for^e de’ ChriRiani precioche hanno afiretti i Cattolui d pigliare f armiper dtfend r f, 0 refiftere alie loro damfe,fiperuerfe intentioni. €jutfia mortifera contagione de Caittimfii, o iflugonoti ,chk f chiamano s i fiarjatonmaggipr danno f i pericolo d’ alcun’ altra. §¡uijlab queheckehu/atto rifuonare nefl’ orecchte dei fpggetti la ribeUione contra i l Prencipe 0 per Jupi dutpglichefi poteua pigliare l'armi fenze ptachia alcuna d’ infidel:d b fuggtttione ptr d fatto dell* Religione: cosi tinti diperfidia hanno, ■ tpnlapiSiefla in mano, piantate H (eme perni«\ofo della fettaloro, ^ e jte medefime herefie armaronalamanodiGiouanne Regina diN auarra : f i eo' i mezo d' Ifabella Regina d’ Inghilterrahanrrp accefoilfuriok fueco, the d poi hapoflpmcbbuftionetuttotlfuo Regno, 0 con taminato il ripofoffi bete defla Chnflianita, In fomma i Cattolici fono flati cruddmtnte fcactiatifuorki’ ognipietd, f i conpafiione.fitutti glieltraggi ne i bini, f i contrate perfone, the fi fojfa no imaginare, cofa ehefiebbefare harore, 0 defiderio dffidtrio di vendetta ad ogni buon Chtifiiano. ^efleperfecutionifono eptrateda git efiecutpri di efe vtto pretefio di defla tenlegutnza rihefliont deflo St ato, 0 ten tanta imjpietd the w n ci akro ehe fl ifitft tirannia. ppiche i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca nunquam formidabilesfuernat,' opibüsfrttSJ m ifcrclacerati Regni r e liq u ia s c g r c g k b a ñ e nusdefendit , 8c infolcntiifim i hoftis progrcffum rctaidauit. Venetorum quoque Rcfp u blica fola r*pe aliqusndo etiam Pontificis & Hifpauiarum Regis claflibus adiuta , m agna cum laude faos fines contra T urcas defendit, llliid quidcm noftro tcn¡porc com m ode cecidiflc vid etu r, quo I Regiones T urcarum im perio con fines, ncc a tam m ultis nec tam exigua rum virium Principibus tenentur, v to lim ic x quo illud boni fe q u itu r , vt iam m ulto faciliu* d efen d an tu r: c a inprimis q u * H ifjaniarura R cg s armis & viribus n itu n tu r, q u * Turcis maxim e funt form idabiles , adeo vt fine peri culo tentare vix quidquam pollint. Solus cnim C ath olicu s Rex is eft , qui fine vi o m e tu Turearum arma propulfarc, & bellum c t iam fuis viribus vltro eis inferre p o flic ; fic vt tam p o 'cn tií Regis metu non tam fa cilc,v t an tea , ad arma pi cfiliic aufint. Sed & M ofcou*. tarum Princeps, & P o lo n i* R c r , item q ucP crfarum M onarcba , quorum fines Turearum qu o qu c im peiium attin g u a t: quorum que vi res illi non femcl funt experti , fibulam vela ti & obicem graflanti t/ianno facilc pooctc queunt. Septima occafio q u * T urearum im perio y¡¡, Qrtiffi magnum dedit inc! em en tu m , feñarum cft.fi- Dijftdmtlb u crcligionum inter Chriftianos diucrfitas & gmm. m u ltitu d o , quibus tam olim corda quam v i res C hriftianorum diftr ñ * funt, dum C a th o lici arma arripere,& cohtra damnola & pcrucrf i fcñariorum confilia dcfendercfc funt coad i. Sed inter omncs ciufm odi m ortiferas c on tag io n e s, nulla m a io ritu m d am n o & p cricu lo Jatius ipatfa cft quam ca q u * vulgo H u g o nocarum fiue Caluiniftarum dicitur. H * c il la cft q n * fubditorum auribus rcbd lion cm c o n t'a Principes iufufurranit, perfuafitquc,lic crcR eligionis caufa fi c d !a macula perfidi*, arma cap ere: q m q i d c m ra tio n e , atm ata fci licet manu , pernici dum fu * f e d * virus illi lon g elateq u fparfe u.nt. H iiid c m loannam N au a rr* reg nam contr? R egem & C athoficos arm arun t: in Anglia v e r o , trad u da in fuas partes E lilab c ti a R e gin a, ea incendia excita ru nt, qaibus totum iiludregnum poftca coa flag rau it, vni erfi ctiam C hriftian iorb ts quie tem concufleruat & perturbarunt: Catholici» c to to A n gli* regno profligatis, & crudeliflim e , tam quoad fortunas quam corpora ipforu m , vexatis. Q uam quam vero harum pcrfequutionum & fuppliciorum cauffam non Rc* ligioncm , fcJ Rebellionem & Crimpn l* f * M a icfis.is , ad,coque taai clandcftinas quam aper- de Omjione. p ith e tutto fieffiguifct fin t a fo m d ita a lfunadigiuftitia, bX equi.a. Gii Attam f i ferairone gia di quefio pretefio, fmdando l y ingiufte perficutioni che faceuano fenttre a i eh rfiia n i su la confideratione-)delle fiato: Tratanto ( ch' e peggio ) tl Turco biglto pied e , s' accrebbe , ¿ ftahilt a 'vitta dt ciajcune rendendefi fermidahile-» a tutti i Prenci pi Chri/liani. /. Renegati diiteali. (fi tra ditori fono quefii the hanno fcope toa i Tureh ii fegretidei Chrifiiani, infegnate lejlrade , f i fatto fcortaaUt lora armatt-> , n tlle noftre ricthe^ prouincie, (fi i'hanno aper ta la porta ali' ottaua dfkafione. Ma quan to alia nonaf i haurit da confiderere quantzj afiutie hannopraticate, (fi di doue ha pigUato il fuo principale-) fundamento , quanto a me tengo che per accommodare mefiio i fuoi affari, (fi gtttarfi ton maggiore ficurtacprai chrifiiani te letegghe , trattati dt pace, fufitnfienid' armi, contrattatoda lui con i»ofiri Prtntipi babbiano da o la principales introduitienes, Aggiuntoei ches i Turchi non hanno mai mcffa la guerra eontra Prínci pe alcuno Chriftiano b infidele , s\ ptr dfendere lofiato loro, tome per affalire hoflilmtnte guello X a ltri, prima che non habbino af■ ficurato il Uro paefe contra la poffinc¡a des gli altri vicini loro. Ma fopra tutto di qutlk che haueffero potu to ( vedtndo li occupa ti altroue) fiurbares il loro a ffari, impatroni’fi deüe loro prouincies , f i aW impreuife lanciaruifi dentro. La pace che tonferuaKO con i Polachf dopb cost longo tempo ne ren de ttjiimonie thiara. Medefimamtnte il repofo, nel quale ¡afcianoi Venetiani cosí lon go tempo fíopre affai con quaí tura maneggino quefia prattica. La longa pace ch’ ejfi mantingono íoni Francefi ¿ infegna anco con quales prudenza, (fi fapien:(a ejfi preueggono a i loro affari per non effere impediti. b tnterrotti da alcune nimicetit eftranee , quan do profeguifcone le ¡oro impttfe. Semprefan no con l’ lmpe. (fi con auantaggo Uro. Vitimamentes preparandofi per la guerra con trai Perfi, feppiroprattitae cañarte vnafo-ffenfiom d’ armi co’ l Re C aihoí di mames tache effendofi ben offcurato da 'vna anda, fubitos’ elanciato daWaltra : faíende a quefio modoco i bene la partes Jua , che comes arbitro, (fi deüa a ce s , edeUa guerra reftasu I' auantaggio , jeguitando ftmpre il corfo dt fitoi difiegni, con atcrefcimento troppo gran de , (fi conpregiudicio de’ Prencipi ChriJlU- n i,la maggior partes de’ quali ha tanto ti- dillejm far¡t¡,e., i ’ hanno femprt hauuto ^ ' p m a -¡ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca f i>» ap etta sc o n t'a R ego i Stanim m a ch in a tis n e i' fu illc , videri v c lin t; tyrinoicus tam en con tra' r e o s , v lla iu ftiti* aut aequitatis fo im a procc-dcndi m odus facilc contrarium euincit. H a« quidé arte olim qnoq; Ariani vG fu n t, fslutení' fiuc Statum Reipubüca; v .l Impetu pcrfcquutionibus quibus C hriftianos diu vexarunt p rztcxeutes. Interca quidcm dum C htiftian i m utuis vulneribus concidunt , T u r e * im peiium fuum m itum in m odum aüxcrunt ¿2 confiim arunt , vt iam om nibus C h iiftia * nis Principibus , nedum fingulis fiut form i dabiles. Q u id quod ctiam no nnu lli eo impiet..trs o g ra -' p rorup crun t, v t a b ie d a religione C hriftian a, ure ^ M a h u m c ta n znnr^mpn cm cn A d are, & infinellDUS l l f l S .. * » no n folum fccrcta C hriftian orum prodere, fed ^ ^ ipforum quoq; copiis duces fe p rz b e rc n o n d u b itaiin t Quae quidcm pro o d a u a T u re i im pcrij m agnitudinis caufa vcl O ccafionc h-aberi poifit» Ad nonam quod a ttin e t, confiderarc opor- ¡ x . occafie. tct quanta aftutia in om nibus rcbus & ailio n i- furcarum bus T u r c z vfi fint. Equidem ita exiftim o «ulla afiutiainfare Turearum contra C hriftian os conatus & cienduinduinfultus prom otos fuiflc , qqam fecqucntibur, quas dc induftria cum Principibus noftris fufccp cru n t, induciis & pacificator.is A d io n ibus il ud con fcquuti f u n t , v tc x im prouifo deinde n c ftto s fccorc degentes a d o rti', fa cilem v id o ria m rcpoitarint. N e c m in o ris m om enti illud e f t , quod T u . cae nunquam con tra quem que Chriftianorum Pimcipuna bclluiB fufccperunt,tam ad fui im perii defcnfioncm , quam alieni in uafio n em , nifi ic b u S ' dom i plane pacatis , & finibus contra v ic i nos S íq u o íc u n q u e h o ftcs , fed in prim is c o n tra cos qu orum iuiuriis m agis opportuni eran t, p io b c munitis ;n c ipfis externo b c lla y jc -' cu paiis, alius res dom i turbaret, & p r o u ia * ciam aliquam ab im perio a u c llc re t, fibiq u cfubiiccrct. Q u id cnim aliud fibi vult pax illa,q u am cum ' P olonis tam longo tem porccolucrunt & c tiá m num colu n t’ Idem eorum confilium tam diutur '■ na pax cum Venetorum República oftendit. S e d & lo n g a illa cum G allis fiu cfra n cisp a x veluti quadam focietas m anifeftc d o cct, qu á fo llicite id vnum curent T u r e * , ne con filia ipforum & conatus ab externo aliquo & cx im prouifo fupcrueniente hoftc turbentur aut im pediantur. Inducias quidcm illifkpe,fcm .pervero fib iv tile s cum Im peratore fecerunt.; Superiori tempore quando grauiifim um «is contra Perfarum Regem inftsbat b c llu m , aftuic admodum inducias ab Catholico H i - Dijfertatio pl» caro entrar hiBoeeaditmid'^napaee, b d" f L. ih . . . e—' t » . irf vnatregméíthontfla ancor» rhe 0 malficurachtWtfporftal pericelo l Uc ueforxr,nSacorgendojiche cejiper deuano molto I tUe 0ecafioniperpigliarpiedefi>p’ »l»i.0<{ithei!on bifogn» cercare ejjfempio ptk longt h ggid. ,d>eil Re di Perjia lo cemíatte, Qo ttasaglia ia conti KH»guerra,per ii meieo (fegli anifiche ue <iengoHojono ver>\glt h» dato <ooa rottaapprffioTaurie dtp'.» di 80090 huomini.ll che íjfeKdo,vñ Prentipi Chrtfiiini, quale occafcne piuh Ua, fft p iit o p erta p t r f i , Jefidtret-eper afftlirlo, f i <0trtdi:»re il dishonfi re deU' ingiuriepafate? Puo t jfere altriment; cht m ll’ in contri precedenti, 0 i n quefi’ ultime egli non habbia perduto il fiorediiiuoiCapitani, fifold attelttti, fic h e ilcelm o dtU’ auttoritd fua, f i grandezz*, non fiano perpatirequ ilche fitbita muta ione , 0 dimtnúuont, fenei ^ lete firuirui d propofito delgioco (heDio vi prefent a. Ma chelvoi 9 ’ ad dorment at t, 0 non hauete cofa alcuna in effere per lanciat 9 ¿contra dt lui Sono i peccati nofiri chtimpedifcono, f i che hanno cofi condotto il difordinedelleguerre ciuili, cht trauagUano la Framia,0 tlpatfebaffo, con tanta afiinatione, f i crudtltd, che cib tiene i Prencipi loro impedi ti d conferuare, f i regalare i loro / roprif affari, f i danue dapenfare d quelli chenon fono vici ni, f i che n’ oJono la ‘voce,the cofa diuenterannofinalmente tutti quefii efferciti‘, t emendo che filogo cheabbruccia la caja dei ^hiiino conrui nem ta li, nonfatcia il medefimo 9 teUa loro: f i fopra Ctbf i lengona sit loro guardie per chiudere la porta dfimili dijiurbi, f i mutationi Pra tdto il Tureo ha ogni commodttd di rihautriideUe fue perdite fenza impedimento, f i riderfideUe nofirein onfideratepazzie, dicopactzieptr noi, 0 d lu iprudencia E cedmarauiglioja che con tantaprofferitd egli habbiafaputo cost bene in teraenire iarm i de ifuoi vicini, cht mai nonfi fia veduto difiticart duequtrtledvna volt a,0 invn medefima tempo: imitando inciblaprudenfe. de Romani, quah hebberofimpre con di lig en ^ l’ occhiodnon hauermaim<hnmedefimo tempo due nemi.i in tefla. A nzi fef i moueáno contrai' ‘vno, dauano ordine con amicheuali prattiche, cht gli altri eranob Jpettatoribaffodaticonloro. Selim Primot’ hebbe guerra con tra il Perfiano die de cost buon crdine al rejlo delloftatofuo, cht durante tutto il tempo ch' eg lifk impedito da quella banda, il Soldano d’ Egi to non gli diede alcondifturbo. Solimano fuo figUuolo continuando la medefima impre fa non fu trauagliato datotentato alcuno Chrifiiano. 1 diftgni.de i Prencipi d'Europ a, f i laguerea c h ij Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca rpaniaram Rege impetrarunt. Illud vero inprU is T urearum Princeps ftu d et,vtpacis&bclU fu 3 tb itei,vtq j fuorum con filior m clam qvta vi,qu,i aitu pci texat, non fu icin g nn C h tift anorum Priru iputn damno & probro quibus il. le tan :op re tft fo rm id ab ilis. v t pacem au-t in ducias quamuis noxi .s & turpes cum co face r e ,q 'a m vires ci®experiri m aiiu t, & (ic prarclatas iaepc dom anJ' cius occafioncs elabi fibi pat antur Cuius rc vix vMum clarius c it t i t e x e nplum quam illud q !od nuper bello Perfico accadit: in quo á Pc. farum Rege vnoad T auri- . fium p rx 'io o d u ag in ta Turearum mrlba cicfa dicuntur prartcr eos qui ^Hlffim velitationibus alijfquc certaminibus abfumti fuerunt. Q u * vero m eliorac pulcrior occafio , 6 Principes Cliriftiaai,acceptas iniutias v lc ifc c n d i,& c ru deliíTimi T yranni cxfcindcndi vobis potuiflet offerri ? Fietine p o tu it, vt am iflb exercitus ro bo re,& au do ritu teipfiu s coH abcfcentc, m uta tionem aliquam Turearum res nonfcnfiilcnt, fi modo vos O ccafioni quam Deus dederat,mo defuifferis ? fcd vos quidcm in vtram que fte«itis aurem , ncc quidquam habetis in prom tu, quo nocere ipfi queatis. Peccata fcilicct noftra funt quaeTurcis fores ad nos aperiunt qu x q u e ciuili bello mifcras Chriftianas prouincias ;ta • lancii ant acdiftrahunt vt ab interitu non pro ; cu la b fin t. Gaihac illud quondam florent fllmum regnum , & Belgium quis videat; vbi tan ta contentione tanti (que odijs certatur, vt n o a n fi cura altetius partis exitio certamen dcfiturum videatur.Hrnc Reges &Principcsjdomefldcis turbis com ponendis non fu ffid un t, adc< q; ipfi maximis in periculis vcrfantur; tant . m ab eft , vt in com m unem hoftem arma crnucrtcrc pofllot. V icini vero fuam rem agi pucantcs, quum proximus ardrt paries, fu * fuorum quc c u ftod i* v n ic c in ten ti fu n t, ac fuo fe fu n d o s oflic ocxift;m ant,ficaueantne tanti mali c on tagio in fuas qu o qu ed itio.icsprofcrp at. Intcr im T o r c * n cn folum vircs c o llig u n t, verum ctiam noftram ftultitiam acerbe rident, lilud quidcm mirari ficscfolco , quod T urea um Princeps vicinorum aim a ita lufpcnfa (cmpcr t e n u it, vt numquam certamen cum duobus a u tp lm ibu s fimul lufccperit: Rom anorum in co prudentism^jinitatus, quibus illud fempec c u r* fuit nc duplici bello cum diucrfis h o fti bus d iftringcrcD tur, fcd armis contra vnum m o tis , om ni ftudioblandirqucpcrfuafionibHS id e flic ic b a n t, v talij fp cd a torcsau tfo cij ipforu m cflc m allent. Sciimus Prim as qui acerri* mum cum Pcrfis bellum geflit.tanta prudentia & dexteritate vfus cft, vt toto illo bello duran te , dEgypti Sultanus, ccteroqu ip aru m eiaroi- deOmfme, pu the coii long m enttjh am o m u to inpiede.con cu s,q u io iietitacñ eg Ia ái« m quidcm con tra tanta oftinationi, l’ hn«con Í altro, hanno fattto ip fum ftrinxcrit. C ^ o s patris mores im italariaftradadiTHrchiperentrareneliadecimaoc- tu sS o lim a n u sfiliu s,d u m bellum illo d p e rcafione, f i valerfi delle loro animofita, f i diui- fcquiüur, neminem C hriftianorum P rkicifioni. Cofi noal' hanno eJfi lafciata fuggtrt, an- pum hoftem vidit aut expertus cft. Xifie nefono feruiti prontamente, f i dpropofitoptr P orro tam cruenta illa,quam diuturna bcl- X.Occafio ilb e m , f i grandez^a dei Iero affari, ¿¡uali ni- l a , quac potcntiflim i totius Europa: Ptinci Bellainter mititiefono fiate ptU crudelmentt, ejfercitate a pes pertinaciflim c inter fc geifcrunt > de ■ipfos Chriferro,fmto, 0fangue,diquelltohe i noflri anu- cim am quafi fencftram fiue Occafioncm cefori, f i noifleffhabiamohedutefiejfo tn Fran- T u rcis prolatandi im perij aperucruut: tart(ia , f i Spagml qual odiopiu interno di quello di to m aiori cum C hriftian oium peric-ulo, quefti due granRe? qualepotenze ,nequaiinaquanto m aiori anim o ac potentia d-idi illi tionipik ardite, f i valorofe delle loro f i ritrouano Principcspratcclluerunt. vm quam inihoggidial Mondo ? Et dilaconfideriamo chedhil’ micitia: ferro & igne crudelius exercita: funt, haueffe congiunte conhna fanta vnione quali qu an up erin ter G allos &Hifpanos.? Q o o d fruttitfiqudifoftegnihaurebberkeuuiila Chri- nam odium atrocius mem oratur quam quo ftianitd, ^cheruinapottuanoapportartallamo- duo illi potcntiflim i R eges inter fc exatfenarchiadel Turto? certo tale ch’pm non nefitrtb- runt.? C ^ a tv c r o fu b fo le g c m c fta u tN a tio ., ion fcrfi nouelle.inluogo che ancora egrdde, f i for q u * ad Turearum im p a iu m o ppu gn an midabile. Etfenoi venixmodiparticelaricie egli dum , v c lc t am eucrtcndum , plus virium ac flatomaiVrencipempiiidpropofitoperuimere, 0 roboris h a b e at, quam d u * ill* F r a n c o r u m /upcrarei Turchi dt Curio ^ in to } perche oltreil & H ifpm orum gen tcs.iquas fi quis fa n d o pa halorefito ,cmreinuimibde , f i altre gran parti ais vinculo colligare tum p o tu ifle t. D eum eherifilendeanoinlui, egli hauea forze d bafian- im m ortalem , qu an tum is C h riftia n *R c ip u zaperefftguirbenequefiaimprefa. Eglierafkgui- b lic s com m odum , quantum vero T u rc a ta toda Capitani d’ incomparabile virtk,0 proui- rum im perio damnum Scpcriculum allaturus flo d' tffíTcitiinfuparabili, dipcpoli, f i Jlafit defi - fuiflet ? N am vt ad particularia veniam us, derofid' hnatosifiant a guerra-. egU haueaportiop quis vnquam C hriftian oium Principum ad portuni per reparare i fuoihafelli, firiduruiogn T ureas dom inandos & profligandos magrs altro aipareichiamento neceffario. Mache: egli a p tu s& a b ipfa N atu ra fa d u s , v c l,v t verius f u fempre afiretto dt riguardarfiindietro difiarzj d ic a m , ab ipfo D e o datus fu it, quam C a ro su guardia allavott dtli' armi ordinarie dei fuoi Ius Q u intu s Imperator .'in q u o p r s tc r in tc r vicini, quali lo ftimolauano cositojlo,c’ hauea nas dotes, in u id a m fcilicct anim i m agn itu voltatoiipenfierodcefifantaimprefa. llR e Fi- d inem & fingularem prudentiam ,ad tantum lippo fuo figliuolo haprouati i medefimi impedi- hoftem fupcrandum , tantum qj bellum con ntentr.dt maniera che noipolfiamo dire , theino- ficiendum fumma om nia luerunt. H a b e flripeccati hanno apportate molte oceafioni al Tur bat enim ciica fc peritiffim os rei m ilitaris coptr correrci adoffo con tanto auantaggio. checio duces, copiafqucvalidiflim as: im perium cfLihaferuito dtpreparamentot^randezza : f i d' ius fcqucbanturpopuli b c llic o fiifim i, é q u i jgnificure'fza ne i juoi affari cedendo fempre nei bus non vctetcs tantum fu p p lerc, fcd n o u o s alios aUosfor:(fo forZo delle fut armi. armi, Tra tutti gli Ottoma ■ etiam cxerckus confcriberc facilc cratrideraniquello ch’ eflatoptit diligente afeguitare, 0 ab- que portus poflidcbat ad bellum m ari gerenhracciare le oceafioni e fiato Amurato Trim o, il dum , quam maxim e opportunos. A t qu o quale {come gia habbiamo detto) mando /occor- tiefcum que tam falutaie bcreditarij hoftis foaU'ImperatoredtConfiantinopoli,paffoloflret- oppugnandi confilium cep era t: vicinorum toin ptrfona,0 che fippe impatroniorfi dei due partim m e tu ,p a rtim in iu riisco ad u s, in me* caflelli, f i farfe ne patrone, Baiuznto Trime dio quafi curfu con fiftcrcfu it c o s d u s . E *fuo figliuolo nonf f mofiro ponto tmm accorto, b dem im pedim enta filio eius i . H iípaniarum diligente a riconofcere il fuo vantaggio , patiente R e g i, fefe obicccru n t: ita vt vcre illud diceadajpttíareleoceafioni,nemenodiligente d rico- tc p o ífim u s , D cip ecca ta noftra punientiS; ___________ * glierne lofrutpo chefe ne pateaf f erare, m anu m ii 1__^ la m e- fl-._ fleq _ u ?im m an iffira o ru m 1h o Mainquejla materia della oceafioni la celeri- ftium tes quafi in tu to c o llo c a u it, noftras td importa piit di ogn’ altra cofa , ptr che chi non vero tam multis pcd cu lis p ro p o fu it, vt tan fdpigliare d templó la fortuna per i eapeüi, anzi to citius peccatorum veternum excutiam us. Ulafciafcorere,mn e inaia tempo dt ricaperar- Inter om nes vero Turearum Principes v ix difar bene, che f i quifquam fu it in qu srcnd is O ccafionibu s lalonla mtdefma u prefenVun faga* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca fíf Dijprtath ptufentauafehauejfefafUtofeguitarU,fidbracii*r!u come lifognaua. Non e adunquts tutto qu tU a hefi ri hiede¡tlriconofcereí cpportuni.k degU affari,ítn z jl* importinzu ccnfifledifiruijtne in tempo fecondo, che fipre'enta per tondurrel’ intentioni no/lre alia defiderata perfettione. Ancora chela ctlerita Jialaudabile in ogni forteX a ftr i deimportanz*, hajpeciilmente da efi.ruratatandf ttodeliaguerr* ,in chebpiunteejfarta, che in alcun’ altrainattionencJira:perciothecomediceu* Stlim Prtm». tlmtnore rifardamentoch’ <vis’ mterpone diuentagrande (fi notahile errore, maffimamentt quando leua la commediia, f i í auantaggio cheJi offerifce di ejjeguirebene quel the prudentemente , f i ton faucaer* fiato deliberato. Annibale brauo, fifam ofo CapitanoneU’fatto deliarmifit notatoX ejftreflato troppo lento, fipigtonongidapig!iorepartito,ma a feguitare bene le oceojioai dell* 'iéttoria chepote uaficuramentefiabilire ifuoi affa ri. ligra» Fom ■ peo f u mtdefimamentt foggetto ak’ ijlijjo errore, che dituttopunta lo mando mperditione, (fi rui na. In fomma niuno moumento che non hacelerita nonpue anche hauere efficactane effetto no tabile. Le violenti agitatone con la celerita cc fumano l’ inpe'.uofita, le naturali I' acquino,(fi fifortifieano o ejfo. Que/loe quello c’ hannofa putopraticareiTurthirendendoJipromp.i, deíiri, ffi attieproueduti di tuttele cofe ntcejfane a CIO.di manitratht laprontezza,(fiproutienzalore non ha mai lafciaio fuggire le occajioni, cht gli fono prefentatefentfaricogliernel’ viüe, tla gloria. Ma alcuno potradire, ched quefiaceUritkX occafion ifi richiede che molte cffefiriírouino inpotertdi eoluicheuuole feguirequefte 'vefiigie; teloconfejfocostptrcheinveroperfruirfiprontamente dita tale vantaggiobifogna ejfere fempre armato, che eamhequtUoinchetipaffail Turco -.perchein ogni tempo egli intertiene tanti foldati , che non pHo tjjert coitoaü’ improuifo,netrouarfimtrigaa t o , quando e btfogno di mettere in opera 'vn potente effercito, ch’ egliinalzailcuore, (fifueglia il fuo ardite, fopra tutto ha cofi gran numero di (Aualleria ordinariamente inierttnuta, the epiu eht fujjiciente per farlofuperbamente ad ogni fua 'holuntdmuomre, di maniera che quafi cofi tofio hd tjfeguita la cofa. ( comts penfata ) Tutto quejlo eamht aciompagnaío da va altra potentecommodita.cheficilitaqueftaprontezza, che e chela fua Caualleria, f i Fanterie fono Armattaüeltggiera¡fifenzacondotta dibagaglie,di~ modo che piií tpfio ordinale fue iroppt, ^leconduce fen^di/lintione di tempo ptr tutto doue gli píate. Inoítrelajobrietd, fiparcimonia [familiari d i fuoifoldati) non fanno langutre l’ aceeleW ttne dellefutimpreji, cefitentandoficomefann tjd i. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca fa g a c io r, in arripiendis iifdem magis itnpl:gcr quam Amni athcs P nm u s, qu i ( vt fupra dirim us ) C on ftantinop olitano Im pcratori fuppetias m ifít, atq u cip fe ctiam Hellefpontum tr a ie c it, & duobus illis é región? fibi oppofitis caftell s o c c u p a tis , vniuerfam iliam oram , vt & m are, fuo im perio fubiccit. H uius filius Baiafithes non m inus fagax in agnofccndis , nec m inus patiens in cxfped a n dis, nec minus diligens in arripiendis quibufcunque O ccafionibus fuiffcd icitu r : quibus etiam non fine ( hrifliañor um dam no ad lúas res quam optim c vfus eft. Sed in occafione m ultum prodeft cele Ctleritatek ritas:fiq uidcm illaclapran úq u am p oftcaau t Ociafioniccrte raro admodum reuertitur. Q u o c ir - l>nt ^ttndS. ca non fatis cft , vt quis rerum opportunitatcs fnie-O ccafíoncs agnofc-u : verum e t iam opus eft vt iisq u o q j ad efficiendum id q u o d v u lt,r e d e vtatur. Quam uis autcm matura quxdam celeritas om nibus in r e bus laudabilis fit & vtilis : in bello tam en ca quam m áxim e cft neceílaria; fiquidem v t Selimum Primum Turearum Principci dixiíTcfcrunt, in bello etiam quam m inim a m ora maxim a datw n aadfcrrclolet, tum potiffim um quádo o portu nitatem illu d qu od prudenter & mature dclibctatutn fuerat cxfequ en di, nobis aufett. Eo nom ine A n a i. balcclcbcrtim us alioquin & fort ffimus impcrator reprehenditur, quod (cilicctlentu s cíTet & piger , & quod Adherbal apud L iuium ei o b iic it, vincere fc ir e t, v id o ria vcro vti ncfciret, Eodem v itio M agnus ilIcPom peius la b o ra u it, & pefium datus e ft.. Verbo dicam , nullus m otus celerita, c deftitutus cffit a i cíTc, aut notabilem aliquem c f. fed u m producere potcft. E t violentar qui dem agitationes cum celeritate im petum confum m ant & p e rfic iu n t; naturales ver©. eum acquirunt paullatim , fcquc in ipfo confirm ant. E t hac quidem vna racione Turcaead tantam m agnitudinem im perium faum pcrucxcrunt , quod c o n filo & manu prom pti o m n ib u q u c rcbus neccflariis in ft r u d i, in p ro cin d u quafi femper fte ter u n t , nequc vllam O ccafíoncm com m od caliq u id atquc vtiiiter gciendi pra:ccrmiferunt. Verum cnim ucro d icataliquis» eum quL bene O ccafionc vti v c lit, m ult saliis rebus in ftru du m eífc oporrerc. Sic p .c fe d o res. fefc iia b c t; & in pc mis opuseft vt qnis femper veluti armatu*. ,in p r o c in d u fte c , & qu®ttccclítria clTe in tclligit , adwianus habcat.. “ ■ Qu_%* Se Occafioni^ ^ o ,d ih e r t titqua }uri~, watigiarB t i f o , 0 ca tnt p ? Qua quidcm in re Tufcar multis parafsngi» Q ulh.TvvN t /d a tach t riduionom p cluerefideüa quater,e-> n o ftio sh o m in cs antecedunt: quorum Prin- pracellant. porta cUjcuno la fua prcuiftone quafi ptr vn me- ceps con tinuo tantos alit c x c icitu s , vt iitif f.E t quando il rtjo, 0 tarnefalata glt mancano, prouifo velutitnpsratus opprim i ru n q u rm ejfttanno ‘viutre dt icre tauallt fiijft , quali fala poffi t , req u c confil j incertus reddi,fi q u a n v e , tome fat.no anchei Mo¡(ouitt, f i i Tarta do validus educendus íii exercitus. Q u in rí. Ma per il contra,io petfa< can,mate i nofiri c tism tL m m axim e fupcrbit, cqu tum prae foídaiiti hijognano tante f in e di muntttoni ih e j cipue num ero confifus , quorum ingentem ncn fi finijce, anza "evna ccnfuficne f i nttíjfita m ultitudinem vcl pede, q u cd dicitur, ic ter cesi fitania, chenon e pcfflhtledt^valerfeneprcn- ram illifo cxciiarc : adco vt e id u m quis A ccedit quod tam tatr.ente nelí ejficutione at qualche bella impre- fa d u m iJmul putet. fa ; ma ptit tofio caujano due impedtmintt ella equitatus quam peditatus T urcicu s Iccelertta delle fattieni, tl ptimond preparare non ui vtitur arm atura , ac fcre quocunquc p a potendo per Í rmmer.fitd ijjetzo mat in ordine a rum Gruatis ordin b u s , rapitur m .g is q u a m tempo : il feccndo, ihela condottanone mai co ducitur. Sednibil 1 urcarum conatus m a f i bene crdmata á timpo, ccmc bifcgnerelbtiihe Í gis accelerat ac prom ouct quam iobrii tas & tjfito dei l' imprefa d’ EJfuchium ctmrende trop- pariim on ia ad m iiabilis. Miiitiar cnim af agrande tefitmonianza, intantoiheifcldatipa- qva illis potus, oiyza & carnes la irae m p u luctcm con tufx,cibu s ill s efttfic v t ' n ufquiitttono ptuper caufa diUa fa m e, f i net effit i. d' ‘vi utri ptr le dfficcltd della eondotta , ehe non ptr que vnius m ecfis cibaria iccum ferte pcflit. lefo'zepropne de t nemici. Icsfcrl^,te qualtfa- Q u o d fl oryza & carnes d efiet equ ina, vt etrelbe (lato v a ro , fe Í effentio ron f i foffe dijer- lam T artari & M o fc o u it? c a in e v c ic tn tu r .tccntra ad noftros a ltn c c s m ilites q u c tit b. dinato ptr quefio tnionuentente, the ntíefft i fcl dat! mezo morteesi fame, f i tálmeme languidi, opuseflPquantus num erus c a iio iu m , lix ash' effi per dettoro V animo, 0 euoredt difender- ru m ,colonu m , om nium denique rcrum n e a ad vium tantum , verum etiam lu xu m *o m fi. D tihe acccrfitl Generale d tlí iffercitoTurch efho c fitt b , hela farer, eli hauejfe ben matttati, pars tarum ; Qy^a quidcm ex r c d i o im pedi 0 efienuati: ptr Jeguitatlt a la corda ntUa loro menta exifteic lolent. P im um cpuod to t fórzata retir at a , f i tndtltl th t a mente tcntrne- tantafqucrcspiíE parando tempus in utiliter ue eorrerie , f i fcatamuzze, eheda loro JltJft fidi- p ra ter'a b itu r. D c ir d c quoo nunquam <aJordir,affero 0 sbandafjeto come auenne. Ricot- tis marure & tempore exercitus tr t im pcdemt m quefio propefito heuer ^dito dire d vnptr- dimcDt s im peditus, qu o de>b(t , duci p o Jonaggti- degno difede, ehe quando ¡I Sig. Duca icli : v t : d tilc c c ii m videre fu it, v b im ilidt Saucia Emar uel Phitbett ds felice mtmoria, tes noflri m agis rcrum & om nium penuria era Generale d ei’ tfjetctioin Ttandra, egli non n- quam b c fiii m armis c o n flid a ti fu e ru n t, tru ota va aia hu n’ altra diffeoltdp-u mportan- in petvm iiliia cilc fuftinuifient, fi non in cte nelf are !a guerra, eht Í tneon moaitd di ordi- d a languidis & manus fim ul & anim i o b Tiar,, ficonisutre l prcuifienineetfdtie, f i dtcht loipu iflcnt. Q u o d q u u m T u rc ic * m iliti» hauea ffejfo fatta pre ua. Et per quefta etmt arie p ra ie d u s anin a d u c itific t, fenfim ac pedcta , /ara detto in confufione dei C hrifttant, ehe tem im eos caiptre c o n ilitu ic , quoad in e fnaincv f i eud tcdire, ehe pertal manramento, dia & fa m ect n fe d i, figt a ipfidefercrent & aleun effercito dtlTurro hal hia patito,b f fia pcfio dilabcrcntur ; vtetiam poflca cuenit. M e in dijerdine. mini e viro fide d igno me audiifle , E r c a R ueniamohcra aquefioponto deBa fubita ef- niselem 1 bilii crtum S a b a u d i*D u cem turni ftcutsone, f i dglr inftrementi, ehtla difiricano, qr um pr® Rege b c 'ltm gereret in B e l 0- fermiamoci <vnpcco jepra. iotrouoehe la eo- g io , nulla in re quam in com parandis c o fa p’ h necefaria , 0 <vtik e d' hauer ftmprt <c:oa m e; tus & cafticnfibus apparatibus plus grcjfa maffa didenari tn rifttua, f i itb"edifficile d ifficu katis , labori» & m clcftia: h a b u d thi nomipenfa di buonhora, f i a thi intutte U ilfe. cojt ‘vuole Jfendet e troppo latgimenten , ccme A tq u e, (v tu c fir o s pudeat) illud dicere lifanno i Cht fiia n i: n a nongid. tl Tureo,perehe e- cet,inaucitum ciTc ' t vnqu rm vllus apud glin’ hdfenprt quando ne<iuole, perfituenire aUe T ureas ob iftarúm reium penuriam diflolunecifftid della guerra, 0 medefimamente atfatto tus aur di ff) patus Í t c ic n itus. delle mur-itioni. %utfiaeil neruo dellagtrnra f i Sed ad celeritatem. , qu a in c j.e q u e tid o ivmcomeido a’ aecelerareli occafioni, 0 fartrtuv tend u m eflc me n u i: eiufqtiic r d m inicu la fcirt fiueinftrum cnta bttuiier txpllcard.? redeo. V«u a Prim o Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i:-I ¡14 DiJfertAth fl:irefelkemltMeltmpft{icmtfa»m , ma egUal ritornetitnehna maniera di timborfarfí barbara, 0 infelentt, th eb, doppo hamrfiniHlt fu t imprtfe, egliridimanda il dmaro , cheh d^ tfo deifuo ctnnuoutimpofitkni, alie qualif d ptrforXa contribuirei fuoifudditi,il che d lutefaeile:0 tra noi ibprincipale, 0 piit difficile e d,tronare, a accumulare denari, perche Iamaggior parte de' F renclp ifi Chrifiianifonocesi mali dijpenfator i,& p o to proutdi,che non hanno maiunjoldo, f i fonofempre f u Ipigliarne in prejlito, o impegnarel’ entrate, 0 dominio lore. Et ancorachele nationi Chrifliane non fiam cosi auare come le Tunhefce, fono pero di cosidura rifparmio ihe bifcgnanoglianniintiiriperaccumularne. Difortt ehequando CIOefatto,l'occafione di gidci hahoU tateleffixUe, lafcian docifilamente la hergogna, fiildifiiaceredelpaco fucctffi, fieffettochehannohauutolenoflreimprefi. Et f i auiene che noi ptrfifiiamo dfiguif arle, quefio e 10» tanta percipitatione,fiinconfideratkneintutte lecofe,0 mafiamentenelfattodeUaprouffioned'armi,caualli, munitioni, fia ltrim ijo rij, cbefacenaofiHtutto fuori di flagione,non ci e laprontezta, l'ordinel' elettkne,1 'abondanza,ilcuire, nela difpofttiont,cheaUrimentici farebbono fla ti, f i che f i riirouanoneinoflriauutrfarij. C ieh n altropunto il quale apporta gran ftcurezza a i diffegni dei Turchoyficheglirreadefacileleejfecutioni; ch'e Í inejlimabile obedienz» de i Capitanialloro Sig, f i d e i fild ati hirfi i loro Capitani f i amicitia tale the non ci b dfficcltd, bpericolo {pergrandi thefiam)chedlorononfiafatiltdafuperare,tanto hanno eflftdcuorei’ effecutione di qutUo che gli bcommandate, Maimnfibhditoparlart,cheril)eWexe,bammutinameato alcuno habbia impe dito,eritardatoilc0tfidtilcro acqut/li. Hanno anche vn’ altro auantaggio molto confiderxbilc, the e h compleffiene robufladegU huomini loro, lagagUardefja, ficeleritd d ti loro cauaüi. B out che in contrario i nofiriejfirtiti non ardirebbono quafi mcuerfi, fe non fono ac compagnati da fiorta ferefliera, £ A lem a n i,b d iSui'fzeri, che fino nationi, che per hna fubita , f i inofpettata occa(ions non hanno forza,, ne vigore , per che tí mouimento lorograue, 0 tardiuo,nonlirenieMtkheptrcoprireilcorpointierod’ vna batíaglia , f i fimirgli di filid a , 0 immobile muragtia. G lim ontric’ hannohauutico’1Tureo, Á Buda e altrout ei hanno fatto hedere che fono iau tH i, 0 dipoca efficacia per auantaggiare dtligentem ente gli affari della Chriflianita in qutlli farti. Oltre chei canalli de quali (ifiruonoiTurthifono dimaggkr fotza , 0 piuheloci chenoa finoincffin, llGiannetodt Spagna e ben leggkro, 0 ftffofio,m a ha pocafor lena. 1 QaualliX Alt-¿ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca _ Prim o quidcm illod ia p rim isn o a n ilc ta n i tam fcd neccflarium etiam e ft, vt qu ifeliciter aliq aid exfcqu i v u l t , bonam p e cu ai* fummam in prom ptu femper h a b e a t: quod difficile faturum eft ci qu i in tcmpoFc fuas cogitationes & confilia non eo con ucrtat: tum ctiam pecuniam larga & quafi prodigamaiau e ro g e t, vt quidcm C hriftiam facerc folent. A t T urearum Princeps lor.ge m aiori vtitur parcim onia; vnde nec m irum cft quod nunquam tam ad fubleuandas m ilitum neccifitates quam com pa. andos bellicos ap paratu s, p ecu n 'aci d c c ft: q n * quidem prarcipuus belli ncruus cft , & v n icus qucm cunquc conatum celeriter feliciterquc perficiendi modus Barbarus quidem ille Princeps non m inus barbara vtitu r eius quod ipfe im pendit recuperandi ratione, impofito ftatim fubditis nemo tr ib u to , ad lacunas illas asratij fupplendas: quod quidem fa cileip fieft. Apud nos vero n ih il» q u e diffic ilcc ft & im peditum , quam pecuniam ad belli fumptus conficere. Plerique cnim om ncs C h riftian i P r in c i- _ . pes rem fam iliarem parum frugaliter admi tyiftrant.adcoquc in magnis rci num aria a n - v ,? ” g u ftiisfcrcfcm p crv crfan tu r.v tfifo rte p e cu nia opus fit, aut fenori cam fumere , aut reditus fuos oppignerare cogantu r. Licec autcm C h riftian i populi non tam turpitera u « rifin tvtT a rc£ e:*grcta m en & ip fip c-.' cuniam co n trib u u n t, vt ad m ediocrem a liquam fum m am collig en d a m , ineegrisannis «pus fit. H in c plerum que noftri quod in prouerbio d icitu r, poft fcftum veniunt, v b i fcilicct iam pra:tctuoIauit O c c a fio , nec quidquam reliquit quam pu d orem , & acerrimi doloris ex in felici cuentu fcnfum . Q ijo d fi quando iidem O ceafio ni infiftant, eam quc p r e m a n t, fit illud tanta cum fefti«atione , & p r scip ita n tia & im prudentia om nibus in r e b u s , m axim e vero in conquirendis ap p a ra tib u s, nihil vt r e ftc a tq u e ex ordine & difciplina, vtap ud hoftes noftros, fiar. E ft & aliud non leue ad res magnas gerendas T u rcis adium cntum , in crc d ib ilis fcilicct p rsfc flo ru m erga m iliti* ducena, & m ilitum crga prsfedlos fiue C ap itan ees obediencia , rcuercntia a tq u ca m o r, quo vno freti atque in c ita ti, m axim a qu»que pericula fu beu n t, atque ctiam vltso prouoeant , & vincunt. A deo illis cordi cft prasftffo rn m iu fta tc ftc c xe q u i. N e q u e vnquam a p u d T u r ca s c u e n it.q u o a p u d n o s n ih ilia in cft vfitatiu s,ytfcilicctinilitiim fcd itioneaiM : * impcrij > D iO c c d J ts n } : f2 y i Ahm»gmtin tm rA tio fono gran d i, f i forti, tnamolB,fiordinAriame»ttpar tono male d d la mano, di maniera thefono pm atti per fofienere, f i dtfendere, chenonbper andaré ad attafarefcaramuzza,b darela caccia. Inofiri ca« ualli dei Regno di Napolifono buoni,(fiforti con qualche agili/dlaqualesonetenutaper celeritHperfetta.AXincontroHnimicthaicauaUid‘ Vngheriabuoniptrla guerra. Egli ha anchtd dffofitionefuailcaHallo barbaro d'tfire mateleritd, il Vallaco,ilcauall« Tureo, f i il cauallo di Morta, chefono tutti di grandifftmo trauaglio,(fi dilongalena,dimanteraiheCipuo coneludere eh'egli ha tuttele cofe neceffarie perla guerramigUcrfpmbendffofte.fiordinate, f i in maggiornumero, chenon habbiamo ■ ' th ’\e quello che gU da modo di effequirefubitamtnte,(fiauantaggiofemente di mano in mano ogniforte d'occafioni thefiprefentano. Ci fono im pcrij d a n d a w o r c , con atu s aliquis f u r t im pcd itu s,au tv:d oriarum curfus inhibitus. Aliud quoque apud T ureas rep etitu r, Bom m in u s'confideratione d ig n u m . quod fcilicct quum hom ines ipfi robufto funt c o rp o re , turn etiam mira celeritate praediti. ficon tran oA ri; exercitus vix monere le audent, nifi Germ anorum & H eluctioru m copijs quafi fu lcian tu r: q u * quidcm gentes ad fubitanca & in qu ib u s celeritate opus cft, inutiles fere funt; at in ac‘e & ftataria pugiva inftar folid i & im m obilis funt muri. Q u am autem ad res celeriter gerendas parum apti fint G erm anices adBudam & a lib i in feliciter g e ft* fatis docent.E quos etiam melioresnoftris T u re *h ab e n t.H ifp an im fe s qu idem leues funt & bene c o m p a d o c o rp o re , fedi parum habent roboris. Germ anici grades funt & fo rtes, fed m o lle s, & v t ^ u tim u m duriores, vt difficulter m anuregipoifintjadfuftin endum quam faciendum im petum aptiores N e a p o li 1‘ altre att toni, chefono quafi innumerabili; ma tani noftri bo ni quidem funt & gen e ro fi,a giles ctiam , ita tamen v t ad pcrfcd am celeritatem pero in nt netirbdue, otre, chefono quafiprodigiofi, tanto b mirabile il lorofucceffb. Amurato no n n ih il eis defit. T u r c * vero primum H u u garicos habent equos, ad bellum inpiim is idoSecondo , hauendo. nmua dellagranleuatadi genti', chefactua Laditla» Red' Vngheria co’ l ncosrdeinde Barbaros illo s,fu m m * cclcritatiis qude egli haueafattepace f i che fi priparaua n e c n o n illo s e V a la c h ia ,& E piro , qui om nes, per mouerfegli cotra tronadefiegU occupato nelle laborum funt to lerantiffim i, ¿c fa c ilima'nur e guerre dtlla Caramania , ahbandonb jubito 1‘ guntur:. E x q u ib u sco n clu d e re K c e t, T ureas orrni»; iprefa,fipafibiniantadiligenza tuítol’ He-lefionto,che infette giotnifi ritrouo aVarna con qufbus a d celeriter aliquid exfequcndum opus * ottantami'a foldati. Medefimamente Schiuder e ft,m u lto p ra fta n tio ra a e m e liu s d ifp o fita , ac' Bajfa mandato da Biafette Secondo,per dinerti- m aiori ctiam num ero quam Chriftianos , ia reL’ tmprefa di Venti iani contra Milano, camt- p ro irtu habere, ac proptcrea mirum non eflcno a cosi grandi gpornatt, che comparat con les qu od celeritate & occafío nib us vfi, res m agnas. fue forcee nelle parte diTreufo prima the nonfi g e fle rin t, & ad tatam im pcriú fuum extulerint faptffemouadtllapartitafua , ffi meno ddla m agnitudinem ; Etfi v e r o d i d * celeritatis in fiia'benuta in quelle parti. Parimente Stlim num erapaftim extant exempta; duo tamen hoC ' Primopafib contantaprontez%adaCefartafin lo c o , aut tria an notabo. A m urathes, b e llo in . ntlpaefed'AleppotrauerfandoilmontoAman Caram ania occupatus quum accepiíTctLadistoni'efferti'o, (fiartiglieria, theilSoldamfelo k u m H u n g a ri* R cgeta, cum quopacem paul9idde$uUbracciaprimache hautffequafitem- lo a n te fecerat ,in g c n te s copias colligere , & : fo diricomfcerfi, t emendólo tome ell' horaface» bcllum m oIiri;fubito m otis caftris, & celeriter r piuteJlosuUfirada di andaré ad incontrart il tr a ie d a H o llc rp o n to , feptim is caftris fiUc 7 . Perfiano,che nonper Auicinarfidlui, Queila. dierum fp ic io cum o d o g in ta millibus ad V ardifígenz.» particolan degli Ottomani non ha nam pcrucnit; Sim ilirct Serddr B'aíTa, á Baiafida effert fimplicemtnte notata neüi guerre di the x.ad diuertendos á M ediolani oppugnai g n a tio s , tantis itineribus ad Tarui» T ai ttrra ferma,chenelleguerremaritimeino» nes ne V enetos milTus, hanno fattomeno,tantefono ejfijlati vigilanti, fium peruenit',vtpcne famam a d u cn tu sfu ian f ffi effakamento dt Ua dignitd, _ curiofiall' , o . dei ne teucrterit. T a n ta veto, celeritate Sciim us I. a i or0, f i deUofia, m eloto,fideio fiato grande ,cheanchehoggtdi G x fare aH a le p u m vfque exercitum cum mamantengono.Etperciohafonomirabtlmenttde-■ ch in is & o m n i in fttu m cnto , per T au ri iu g a fir i, (fi confiderati nelí armate di more,io non duxit, vt Sultanum n ihil minus c o g itan te m , & hb giu dicatefuori di toteare breuementei ordi-- quiduispotius quam tale quid fibi im ag in a a- ne cht offeruano ametttrltinfiemt.Primamtn- tem opprtllerit.; tt effiributtaneri vaffelligroff, f i namUjgranN c c vero in bellis tantum q u * tarra g c r u a - . ii,ftrcm hefono graui, 0" immobili,f t nonfono tur,tantam cclcrkatcm quantam d ixim us, O t< por~ Yuu 3 I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^217 DiJJertáttó .ponatidal^tnt», tn modo cht mptdtfcone, 0 tom anidaíPriocípcs adliil)éñt,fcd etiam In miT fono pik rejio dt nocun ento, the a aiuto d cht li ritim is expeditionibus : in quibus quem o:diconduce iEjfthanntlt lotogalerefcielte , f i l i j nem obferuant.breuitcr in dicabo. A c primum Grandesn ' gatiottehenfroHtftedtfoldati, f i d’ ogn’ altra praegrandes illas naues fp crn u n t, vtpote quas uesinutile'!" tofa. ----------;contrario J ...:— fonduiiamo r. ‘vnags nifi vcHto adiuueutur, pondus im niobiics at, Noi tn tnU iu a d in a u i,fi gallioni: ccmefonatttnento q u : inutiles reddit , vt potius facpc im pedi piuftcurodelleforzenofire, f i della majfa.dtl- mento fint quam adium ento. Bitcmibu» fiue It r.oftrt prouiCtcni'.co¡a che f i apporta tanto dt- Galeris vtuntur leuibus adm odum : claiTem fa u itio , 0 incommoditd/chtftnza/ar frutto vero vniucríam m ilite om nifquc genet s ?p. pajfiamo quafi fempre la miglwre fiagione, f i paratu quam optim e inftrui curant. E contr* ioccafiene de gli affari d prepararle, ¿odefptt- nos magnum pratgrandium N auium & Galtarle, 0 ben ffeffo iifogna sfcrnire la ctwma Itonum , quas vocan t , numeri m , tanquam dtll galere per tdutartd caminaro in ccnftrua virium noftiarum fundamentum & alylum equefii gran xafeUi. D i Id nafce vn altro in- d uc:re fclem us : quibus praeparandis, cxfpcconueniente ,e h e e, che hauendofondataqual- ¿lau d is, au conducendisfatpcm elior tempo ihtfperanzadi vittoria ne i nojlri naui q, f i ris pars con fu m itu r, au trel.qu a claflis diftra•<taftUigrofit,netfent igmeabbandorandolitrcp- bitur. H inc a liu d ex iftitin co m m cd u m , illud podeholi, 0 prtui di tuore per attaccareilni- nim irum ,quod quum maxim am vidloriat fpem mko , il quale non pub effere iforPfato di com- in m aioiib us illis N auibuspofitam habemus, iaitere ,/e non quando gltpiact, hauendo cam minores intcrim quafi anim o ab ie ¿lo ,b ofti ap po perfuggiere, 0 affettare Í occafione, comiJ propinquare non a u d e n t, & Bihil aliud fere uuennealla Preuefa,’ anno i f j y . 0 nel gior quam fugam meditantur. Intcrim vero hoftis no della battaglia di U pante, the f u nelí q m b u s p o te ft, infidiatur, n ccad pu gnam in ta no I f 7 r. perche ali' hora le naui della lega re- Jate patenti a quurc eogi p o te ft, fcd cx occaf ii rono adietro con vn buon num ro di foldati, fionibus c.intum aflrlit: vt quidem A n no 1^37. mefarono inutili in qutjla imprefa per non ef ad F reu eflam ,& A n n o 1371-ad Naupadlum a c fet cifitiouat id tempo. Vanno feguente auen cidit, vbi m ule* fociorum naues cum m agno ne il medefimo inconueniente ,aggiuntoui,ihe C l.ifia rio r. m numero nullam p u g n * partem per la medefima ragunei armata della Lega cap ftcrc potuerunt,quod ncfcio quibus rebus iella , fipetentenoncombattealtrmente, 0 im pedit*, clafli fenondu coniunxiiTcnt. Anno ncn effegui alcun' altra (ofa d gna d' 9 « cosi fequentt idem ferc incom m odum noftrt s v al granpttparamento. Medehmamentenel tem de retardauit, & quom inus quidquam á tam po , che te Galere dei Papa, 0 Fenetiani fi rtn- valida & inílru¿liflim a claflc cffcdlum fic, in toKt-arono, 0 cheafpettauano Don Groucnni caufla fuit. Sin,iliter quum P on tifici* & Vcncíh'erarefiatodMefftna per caufa dellanouita t * triremes fc con iu n xiflen t, & loanncm A u dellefioUtuatieni dtlla Fiandra , d ‘v fia deU' ar ftrium ,q u i ad Meflanam in Sicilia ob rumo mata Turchefcha commandata da Occhiait, rem de B elgicis lum ult bus adatum aliquencheprefentb ‘vna volta la battaglia, ma per i d iu iu b fticera t, cifpcdlarei t , in T u r c ic * c la f ^uantaggio dfl Avento , cheffingena le r ofirtj fis conf; c¿lu; O chia'is qui T u r c ic * claflt mra-.iifcnza altro aiuto, 0 1emendo la cartea da p e ia b at,fem cl quidcm proelij copiam noftris i ‘vffelt tondi ,firetirb con ‘vna flr at agema ,i l fe c it: quum vero animaduerterct ventum n o quale per tale nouitdritenne d Confieglio, 0 o- bis fecundum cfle , sc rotundarum N au um pinione dei nofiri capi, 0 condutton drL' ar vim a c ieleritatcm lim e rc t, noftros miro q u e mata : ‘veramente degno a’ effert m tato, c h z j dan ftrategem ateclu fit , t a l nempe. Mandae , the ‘videndo caminare lo sforzo de i noftri uer&t fuis vt n fingulis nauibus vas aliquod ‘ca'el'ieongiuníicon legallere,che ci erano dei p u lu ere jy io p ic iu m n promtu h a b e ren t, eiconfiderati, egli commando che per ciafcuna q u :d :t o fig n o ,ita vt 11; quid nocere polTct, neUefuegaltrefcffe datofuo lod'én barde dipo- pu ljcrcm f bijc-rer.t. N oftris ergo triremi luere, 0 ‘bogmdo in dktio ( fenza pcrb mo ■ bus vna cu>”. Mauibus bono o id incad ip rum fin- re fgr o dtfuggire il <orr.balte>e ,penhe tut- ten Icntihns , pror-as nc fu g * daret fignificatau aappareano le prore dtUe fue G.4ere ) f i tionem : la.ijam ditj o bu erw c;vbi vero inccnjubilo ih t i'fumo hthbe coperta l’ armata , 0 fopuluere fumus vniucriam cius chlTtm ope jiofiur^ imontin nte cen U‘vele haflarde d'a l ruit , ft,atirn iubla.is o m ribus v c l s , N eapolim tod baffofcn’ andb .t Napo/i di Romanía, fer- in Rom Ilia coi te. d c. Et hac quidem ratio za ihe fi hauejfe ardimeruo dt darglt la caccia. ne',illud cfF fcit, V! iam longius antequam n o O fre c' haMa guadagnato i’ auantaggio an ftii talc quid iu ,p ic;ieatu r , progrcflum aflcdando qiii Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Occafione. dando la nojit a a m a t a fhlo c o l tr in c h e tto ,0 thectera pericolo di sbandarJiignotand*H(uo difeg n o.O tto g ío rn id o pó citiu ed efim o alB ra ctio di M a ina done f¡ fu t r o alcune hggiert /caratNUCcie,maCOSÍteftoche cihedeuam ouererenz a la jío r ta d e i v a fflllieg li cartcaua con tu tta U fu a arm ata: tome anche quando noi traua mo o l í ombra d t e fifi tiuraua-, di m a nurache a líh o fa fijp e rim tn tb ch tle n a u tg ro fje non fer- q u i n on poíTent, n ec c t l i n e s a b t claíTem fo l' u crc au d e rcn r .q u id i ll e m o l i t c t u r , i r o ti. O -¿ l o d i c b u s , p olt q u u m in cu n d c m O t h i a l i i * ' ru rfu s in cid iflctr u s , & Icuia a b q u o t p r * lia fi*u e v c lita t o n .s confcruilTem us', O c h ia lis vb b trire m e s n o ñ ra s N a ii b u s d eft cutas a n i m - d a d u c r t i t, in eg ra m claíTcm c o n ra n o s c d u M t}. a t q u a m p n m u m claíTcm c u m eis c o n iu n d a m v i d i t , in p o rtu m red ije. E t t u m quidenr» f a t i t u iro ñ o d ‘ a ltr o .ch e d ’ impedire dt henire aüe^ m ani. lo he fa tto mentsone d i quefio-incontr o h o c e x p e rim e n to c o m p e rtu m fu it , p raegran. des & la rd ig ra d a s N a u e s in claíT c aliq u a im p c- ne i Commentari/ delle cofe m ta h d i di quefto tempo C tritteriinlin pia L a tin a , f i « o hnpoco piud lon g ochen en fa ccio q u i,p ercto cheio m iri- di.Tiento m a g is elTe q u a m ad iun e n to . H u iu » rci t g o q u i h u ic E x p e d itio n i i n te r f u i , i l L f t r i P fim i D u cis M a im j c o m e s , in Ce m m c n ta rijs trouat n e lí arm ata durante tu tto quefto hiagcio fotto la tendotta dt Monftgnort il D u ca d iM a i- R c iu m m e m o ra b iliu m n o ftri t e m p o r i s , L a ri n a lin g u a c o n f c r ip t is , p ro lix io re m a liq u a n to m e n tio n e m fc ci :a d q u a m L e f t o r c m a t j. re m i t to . TRATTATO> N E L QVALE SI O PPV G N A ET C O N F V T A LA I G N O M I N IO S A O P I N I O N E DI M A C H IA V E L L O , IL Q V A le non íi é vergognato di dire, eíTer lecito ad vno Prencipe mancar di parola,&: romperé la fede,quando fe gli moftra occaÉone d ivn bel gioco per beneficio del ílio Stato.Et fidimoftra che quel Prin cipe il quale fi metteíTc áíeguire vna tale opinione, non íblamence íi farebbe perpetuamente infam e,& abhom ineuole, ma ancora^ condureb'beadcíl:rem aroum aloStato,&:la T R A C T A T V S , IN QVO T V R P IS E T P E R N IT IO S A Q V ffiD A M M A G C H IA - uelli confutatur opinio,quem affirmare nó puduit, Principi, vtilitatis iuae cauffa,licete promiiTa vel fidem datam fallere 6c reuoeare: fimulq; dem óíbratur eos Principes qui coniiliis eiufmodi feduci fe patiuntur, aeternam fibi inurere igno^ ■ miniam ac dedecus,ac tandem in extremum praecipitari exitmm. L' Machiauello tra L‘ altre hirtu,con le quale vuoie tendere [egnalato tl Precipe ch' egli ft e imagínato;lauda grandem eme iin/ideita-tn vn grande, dictndo che non ha dafar ¡lima dtW cjferuatione de i fuoi trattatijb di qualchcj p atto da lui ptopo/lo. Almeno quandofeglt moftrabel gioco, che pub a lí hcrMÍenX¿ftrupulodi tonfthnzafo altrohonefto rijpetto velare lafua fpde,fenza hergonatopete lo dretto, 0 vfu delle genti, fiilgiuramento-,ctfa veramente indegna £ hn cuore magnantn, o . f i che mat non dehbeefferincorrottatrale <tiioni, bportamenti d' qpafrtacipt Chn/Uam , affin di non ccntammn 1 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca M A c h ia u c llú s in te r a 'ia ' v i :t u t :s q u i b ; Machiauel-' a P rin cip e m o rn a tu m efle v u l t , v .h e - lue qualem m e n tc r illi m , s t ipic a p i'e P a t,la u d a t - ifr' : p ru d e n tia m , v c l p o tiu s , fi v era reb u s frincipiai* n o m in a d are v e lim u s, p erfid iam & f e r i u r i u t r ,/ f « ¿ « A q u o P rin cep s p a é la o m r.ia & p ro m ifla a d fu a m in tc rp e ta tu t v ti li t a te m ,m o n e n s , 'ic e rc e id e m fine vllo fc n p u lo vel m o rfu con fcie n tia s a u t Ik n efiatis rc ip e flu fi e g re g ia am p lifican d i a u t c o n firm a n d i i m p e r j (cie e ffe ra t o c c a f i o , fia d em d a ta m fallere , a c iu liu ran d um vi l a re : q u a q u id cm e g o n ihil nur. d ica m P r n^ip e , fcd q u o u is c tia m h o m in e in d ig n iu s efle i a d ic o i J Sir-I •i DiJJemtiú é>inare con m m hia eo iiiruttá , f i duhónefi» Hrejlo dellefue virtuofeeperatieni. Che e,perche iogiudico (quanto am e) quefiatnaffima cosi trijla,(fi deteffabile, chefolamenuhjienfarlafi deurebbtdmtmrerojfo-,nonchtfidelrbepropont ini/crittoperpreccetto a iprencipi che non debb0ne-farprofefftone,chedigiufliüit,figeneroJita.Cib non-b buono, che ptr quelli, che (ono cosi guajíi,(fi corrotti,che nonfi curano che la pojterita ligiudichi diconfcienzainfetta, contatninata. PerdireSieritancnfipuo/asamentcj negare, che il pía folidofondamento d’ ogniprincipatononfsalafama,(fibuonariputatiene,cosi'verfo ifuoi,tomevtrfo ifiraniiri.Qua’eriputationepub dunque hauere tl Principe tra ilfuo popolo, o <virfoglialtri,fe ha not a d‘ infideli d,di mancadoredifede, f i diabhomineuolefiergiurí,fen'Ja ojferuaíiene della parola. llMaechiaWf^/iir írme/wc, che noafd ignorantementt. dice, cht auienealcune<iclcemolto dpropofito perilbenede gli affari del Prencipe, ffi che íoceafione paffata non (i rituptra mai piu Qual maggior pazziapoteua egli allegartd fuaconfufione, che concludendo comtfa, cheil Prencipe non ha dt hauerriguardeall’ obligatio»e deliafed e, feil bene dellefiatoJuoprefenta oc cafionepervielarla^niunacerto.NefecondcDio, ne fecondo la dffofitione de glt affari humani farebbe necfffario che i Principifoffro tali. Perchelarebbela'veraflradaáinonvedermaitranoijchifuoco,(fi Jangue. 1 huoni ahhorifcono qstefieopinioni.comegidfeceil Re Franeefcoprtmo,chefaceuaprofeifionedtfede, & di honore, perchertbuttb 'in configliofimile,quandol ’ ImperatoreCarlo V.ptrilreílabilimtnto de gliaffarl di Fiandrapafib par la Francia,ffi venned Parigi sula fede jua ytrauerfando tuttoilR e¡ n o , ffi laqualfede preferí quefiogeneroJoPren. cipealmaggíor bene the hauefftro potuío auuenireallofiato fuo,quandohaucffevolutoritenere/'/«;/>er4ri3/í,0’ aflringerlodlafiiarelepiaz7(e,ffi %tatitenutidaluiinItalia,fopraiqualt pretendeuaquefioFrencipehamrragiont.fi li quali ha dipei conpocofru m d iba ttu ti'.fi come fece aneo il Re Henrico Stcundo.perl’ ifteffaconfiderationefipotrebbe anee diré, the alcune'ioltefojfe bene faccheggiare le Chiefe.robbart gli Altariopprimeregli innocenti, (fifauerire i ribaldi:Perche non cib vitio tanto abomineuole, o mitfatto cosi bruteo, cheper 'in tempo mnponi feco qualchejpecie,o colore di bene,^ infua fia¿om nongiouid,chilo tommette,quandobene non foffequeflioned’ altro thtd’ hauereffcttuntela fua corrottavoluntd. Se quefio nonfofies, taurefftmonoitantihomkidiarijfal'ari,facril^ i, figentim acchiatedftali obbrobriofeiniqtúta, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca iudico,adco Tt qui vcl cogitare tale quid aufit, m erito cum puderc atquc erubefccrc oporteat: tantum abefl: vthasc pr*ccpta Principum animis inftillanda atque in culcanda putem , vtpote quorum prótcipuum munus cft , iuftitia m incorrupte óm nibus adminiftrarc. E th u iufm odi quidem fuaforibus non facilc aurcs p r* b c b u n t, nifi ij quorum anim us ita corruptusmaIitiaqueobca:cat;UScft, v tq u id d cip fis pofteritas fenfura fit non m ultara laborent, lilud quidcm negari non poteft , firmiífin^^um Prlnñpatm Principatus fundam entum eflfebonam ac h o ■ fundamen. ncñam dc Principis alicuius v irtu tib .tam íub- tum quod. ditorum quam exterorum opinionem ac iudicium ; vtfcilicetbcn c d e e o b o n i ómnes fentian t,& bencde coloqu antar. Iam quid de ülius Principis reputatione au tfam ad iccm u s,qu i omnium fermonibus tanquam perfidus Scpetiutus differtur ? qucm omncs cxfccrantur atquc ab om in an tur.?Ait M achiau ellus, fucum deteftabili fuo crrori quarrcns,id(fidem ncrope v io la r c ) nónunquam Principis rebus neceffariura effe; quod occafio fe m c la m iffa , non facilercucrtatur. Au d io,M achiau elle:& dc O ccafion c verum effe non negó. Sed an non pudet tc indc con clu d ere, licere Principi vtilitatis fu * cauíTa fidem datam violare ? Equidem o m n ia diuina & humana iu rap cruettu nt, qui talia non d ico, doccnt.fed etiam fe n tiu n t.H íc cnim ícntcn tia filo c u m h a b e at, ferro & igne m o xo m n iav aftari, adeoqueccelum terrae m ifccrivid ebim u í. A qua quidcm boni omnes femper abhorruerunttvt Francifcus ¡.Francorum Rcx quem quú M achiau ellifim ilesaliqu ot C onfiliarij m onaiffcnt, vt C arolum V .Im perat.quipcrFranciam Fretntifiil in Belgium iccr habebat, & Lutetiam ,fidem rc- Franmm gis ícqüutus,venerat,detineret,exhorrui-toptir R(guUts, mus Princeps idque confilium vehementer cft dctcftatus : quamuis ea detentione Im peratorcm ad vtiliílim as fibico n d itio n csad ig cre,ad eoquc quidqui-d in Italia Francifcus ad fc fuum que regnum pertinere contendebat, extorqueri ei potuiffct, E fto .v tile fit aliq u an d o fidem datam fallere, An propterca fallem us? V id equ am tu d ifcip linam nob is afferas. Sic cnim liceb it quoque templa d iripcte,altaria cxp ilare,opprimere innoccntcs,fures,ficarios,ac peífim orum hom inum fcntinam foucre. N e que enim v el horum vcl aliorum fcelcrum vllum eft quod non fpccicm aliquam habeat v tílitatis , quodque n o n p ro fit qu o da m m o do ci qu i illu d c o m m ’u tit,fi nulla alia in r e , faltéin explenda eius libidiracSc cupiditate. Q u id ? An tu tantam hom icidarum , falfario rum , facrilcgorum , fu ru m ,& id gcnus hom inum mraltitudincm futuram pu,ta-s,fi fuis ipfi fceleribusníhfl lucri Kyin Frincipipnmjfam iidemfuttere liceat. ¡29 quita,fenoH nt riceuejjtroqualchttommodita lucri faceren t, aut non temporalem aliquam temporale! Voglio anche aggiungere quefia, 0 inde perciperent vtilitatem ? Apage cum tu a o fefientarleariitamente, cheil guatdarela fede p in io n e , ó Principum pcftis. Equidem fic c típromeffa,0 ejfertin quefia ftimaappreffo tl mo- ftim o, Fidem fcruarc, proquc tali ab om oibu* de,e (ofa dt Dio, f i chi fenza cbparationeb mol- haberi,diuinum quid eife,ac longe melius q u i tomtgliore,ihehiolarla,fifeguitare hnadan- eandem datam fallere,ctia ficertilTima v tiliianofa opinione MacchiautUtfia. anche quando tis fpes affu lg eat, q u * oculos fa ci'c alicui petcifoJfefronta,fieuidentehtilifd, 0 tale,che^ ftrin g crcp o flk . A cp rim u m ij qu ifid cm ctiam poteffeapportare colore ccn che contrapefare l’ oc- priuato datam violant, om nium Lfpicion cs & cafioneper romperla. Oltre/heilhiolareinde- odiaincu rru nt,fic v tc tia m v ulgo cxiccratioai gnamentelaftdeadhnparticolare veramtntee fin t, ipfique ijfdcm artibus ab alijs petantur, vn entrare infoffietto,0 in horrore di ciafcuno, exiftunantibus nihil g ratiu sD co faccre fcp o ff i di ptu non ci fkrd alcuno cheferuendo rreUa fe quain fi per fidem cm fm odi hom inem illaq u e en t& falla n t.A liam q u oq u cp ccn a m fccu m mtdefima maniera, r.onjiimi difarefacrificio ¡ Bío'.Ma tutti Prencipi che unir anno qutjlep&r- ip fa apportat perfidia: iilam fc ilicc t, quod tum utrfefiradi,cadono in vn’ altra maggiorptnite- etiam quando v eru rn d ic k .re m q u e len o agit Xfa,cioe che quando diranno alcuna heritd, al perfidcishom o, neminem inucnic qui credere cuno non gli crederd ,n'efiJtderd gid mai di loro, ipfi aut fidere velit. Q u am vero iriftesfolcaat lo accompagne ei qutfie propoftto d’ infiniti e f effe,hanc M a'ch iau elli d offrinam am pleQ enfempij , ma folo m’ arrefierbá qutllo dei Duca tium exitus , infinitis exem plis dcm onflrare Valentino, allegato dal Ma'chiaueUo per Capi poffem. Vnum h o c lo co tantum afferam ,Bor^ hauer riguardo ^ tano perf etto, il quale fen^a alia g i* fc ilic e t, fanvofi illius V alentini D u c is, in ragione,né equita, fenza rijpetto di giuramen- qu o M acchiauellus om ncs Principe vel Capi lentiaDuK, to,b rtuermza di Riligione,ned U’ honore, c h ij raneo dignas virtutes fa iffe , dicit Is ig iiu r,q u ú traglihuomtnift d M e conferuare cosi netto, f i ab ie d o om ni religion is, ho n cfta tis, tidci & * fenzamacchia heruua, s aiiandenaua nondi- quitatis rcfp c a u ,to tu m fc libidinibus dediffet, meno, quafi orAnanameate ad cgni difiealtd, ac pe iu rio ,p erfidia, prod tionibu s alijiq; fccrornp-rmnto tjjfede, f i tuete le/orte dipratti- Icribusdiuina hum anaque iura pol uiffet, irn e l a p e r i u m quidem quam diu pater ipfius Alexanuffers qualche ombra di pre/entehtilitd. Ejfo, d erV I. Papa v ixit, Pon tificali magis partis auhtuendo Papa AleJJando Sefio porre akunifuoi a o iita te quam felici pcflim arum ipfius a¿Uoitffegni inanzi, fofienutipiu tofto dalla Pontefi- num fucceffu tutatus c ft.Q u o m ortuo.fuo qu iealeauttokfa cht dafeiuefucctpjo dellejuetri- dem ipfe malo ftatim expertus c ffq u a m parum fiebperuerfe operationi. Doppo lam onea nihcj firma illa fint regna q u * fraudibus & perfidia dei Papa fi connebbefuirito,quanto poco durabi- nituntur. M o m ento enim tem poris afuis deli fono i Siatiappoggiati,0 fondati suit fraudi, fcrtus,am icis iuxta & inim icis e iofus, é tam al 0 inganni perche fubito Ji hiddt abbandonato to dignitatis culm ine ad im a d ctru fus, vicam da i fu o i, f i ptrfeguitato da amici, f i nemici,di tandem in fumma mifcria fin iu it, ncc quidqua mam tra cht per tjprimereben chiararnente eio pofteris reliq u it p r* tcr infelicem ícclcrú fuoch' eglidiuennedopo ^ ^ hauer malignamente eJfe- rum m em oriam.Sed d icctm ih i aliq u is,T u reas g u ite ,0 tramate imprefe cosi alte,fit in fomma his artibus frequenter crga vicinos prafertitn, (tome fidict)vn zeronetl’ Arithmetica, fiqu a - vfos cffe,magnacunn ipforum v tilita tej c om m ltfenon.fojfemaifiatoineuidenzadelticofij, tam en im perium firmum e ffc & fta b ilc . Illud nonlafciandochelatraccia,01’ infeluememo- qu dem dc T u rcisn on nego : fcd diu erfaeft raria delle fue triflttie,chereferoUhita, f i i l nome tio . Q u id quodetiam qui inter T uricos Im pc Turckefuo infame aliapofierita. Alcuno mi dird.cht i ratorcs his artibus pr*cellucru nt in magnis f? rum ImpeTur.hi hanno tmit ato quefii mali artificii, f i f i pe verfati funt periculis?Am urateslI.M ahum e- ratorum fifono feruiti d’ ogniforte d' aflutie, inganni, f i te sil. Baiazethus II. ScIimusII. fingulaics fuc- des f i fertnalafedeherfo i lorohicini, f i tht nondimtno runtfim ulandi & d iffim u land i,ad eoqu c omnis fidia. cib efiato loro di giouamento, 0 htiliid. Cibe fraudis & a ftu ti* artifices : at fi rem rcéla ratiovero,ma pero It caufe fono differenti , 0 in oltre nc putare v elim us, fatendum c r it, quod fua ifiheded baflanza, cheipiuperfidi tra loro, non pfis aftutia & fraus nonnunquam bene ceffcrir, fono fiati quelli chefurono piu afficurati neifuc- ig n a u ia& difcordia C hriftianorum faftu m cfteffo de i loro inganni. Amurat Secundo, Maho- fe,ncc eam profperitatem pcriurio (qu od Deus met Secundo,Baraz-et Secando, Selim Secando, & hom ines femper o derun t) fcd iuftc Dei pechebbero il hamo dei pii*afiuti , 0 cautehfi catanoftraficp u nirevo Ientis,in dign 5tiom adPreaX xx fcri- ^1 fi •h Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DiJferUtio an Vrmipifirómipm^SemfalterelUeai. Prin cipidtUalorepregeme. M icbifogn atonftf- fare,chefe quefio portamento tmquoe loro fu tcedutobeneper<0ntimpo theejlatopiu toftoptr Ufieddezza, 0 difordi* de i Chrifiiani d riftntirfent,fi d reprimere le ingiurie loro, f i non perchebi/ognipercio credere the fta benfauo effertpergiuro, 0 disleale. Am mat Secando, lo prouo confuo danno, f i in effetto hautndo riteliutavnarottadaLadulao Redi Polonia,fubitotrattbfecoaccordo,0<ioltele/orzefuec0ntra ilC*ramano,douementrech'eraimpedito.Ladulaothepenfaea [cosiperfuaduto , 0 auitato da Papa Eugenio) the nonfartbbe mal fatto, mancare difede d v » Barbaro di natura injolente,fitanto nemicodelnomeChrifiiano,patendogliognirettura dipace , 0 ditrattatofeco ‘vna‘v:r*offeruationediejft,firifoluettedifargli guerra a li improuifo, la qualt riufci cost peficolofatcbeAmuratoh'vidiedterminedtpretipitare d a W a lt * ,0 gloriofafortuna, in<vna Iaffa,0iniferabile,fitale the i fuoi affari nen riceututro maitol danno,0 fcoff»,f e i ejercito Chrifiiano, cheftguHauala vittoria nonfifofft,come ho detto,pop in dtfirdine,per il qu a ltj la gloria, 0 iltrinfoR volto dalla banda dell' «»Jfde/ekCT//ír^«,ó*fo»/»/»a«íd«iC¿'y<j?M»f. Stlim Secendo , per hauer a lí tmprtuifo fatto guerra dFenetiani in pregiudicie della/ede giurrata J i tiro le fe r ^ della Legati* le t r a c c ia ,f i f e ne fa rebiirip en d ito troppo tardife , D h p e r i fe ce a ti nofiri non hauejfe m modo turatigU otti d i nofiri Prencipi Ch riflia ni,che nonpotero v e d e n , neferu irfi della porta che da fu a D iu in a M a ie jld tra loro fia ta aperta a d <vna imprefa 1 fcribendam cfle. Am urathcsquidi II fidcr. nc an perfidia vtilior fit,tam in te quam in alijs expenuseft. Q u u m cnim Ladislaum P o lo n ia Rcgem iniufto bello lacciTiuiflet m agna ab co clade affcilu s pacem fecit,virefquc fiias con tra Cararr.aniae regulum conuertit. Interca Ladislaus,á papa E ugenio pcrfuafus barbaro & infolentifliino Chriftiani nom inis hofti fidem non itarollicitercru andam ,bellu m con tra Amurathcm rcnou auit,co quidcm rcrum ftatu , v t A m urathesiam iam ab ahiflim o dignitatis gra* du ad infima fortun e ludibria rcfcruatus v id e retur. Sed quid fit.?G*diiur Chriftianorum cxe rcitu s.in p ra lio cadit Vladislaus alijqucpcrfid aeau ilo resacfu aro rcstvtD cu sip icq u a m difpliccat fibi om nis perfidia indicare voluifle vidcatur. Selimus II. quum prastcr fidem datam bellum Venetis intuliflct ; illi dc qua fupra, C h iiftian o ru m Principum C ofcd cration icau iam dedit corum quc arma in fe concitauit: cuius p ro fc fto perfidiae non dubito quin graucs poenas daturus fuerit, nifi Deus peccatis noftris o ffcn fu s. C h n ftian oru m Pr neipum anim os ita obcaccafTct, vt occafionem m u lto mai® quid tcntandi quam illa ad N au p aftu m v i¿ lo ría c ffcftu m fuerat, aut non v id e r in t, aur inuidia quadam & aemulatione neglexerint, S o liaia----- — i—;-----rfcriptorcs ..:---------;intcr o m n esO ^ thi o nus, cui;~pleriquc m a o ic* fa m iliz Imperatores fapiehti* ac pru« d en ti* palmam tribuunt(fim odo illa fapicntia in eo cife poteft, cuius animus vera Chtiftianae fidei lu ccco llu ftratus non eft) quum dcdu fla An no M DXXX T I I . ad Hydruntum clafle, in tclIcxiiTct Mcrcurinum C atinatium vna cnm C aftti ciu ib u s, praetcrfidem datam captiuos a 1f mA tol m,. I .. I _ ^ /T?^ ^ J J ^ . 1___ fuis detineri, ftatim folai cos iuifit. addito hoc e lo g io .- N o n ciTei illum verum m odum exteras, gentes am ore & bencuolentia fibi adiungcndi,. fi quis fidem datam fallere au tp to milTa.rcuocare v e . Iit. m o lto p ik a lta , th e n e n fu quella della perdita T C y*M ^che fi*/lim> *#Jt Do MA A u> dAli Lepanto. Sdim ano ato P r» en cip pii* fa u io tr a tu tti g li Ottomani{fepero pruden z a alcuna pub rifflsndert fu o r i dei ‘verolufiro della f ed e, f i credenza C hrifiia n a ) hauendo oatofo quando fe to difcendtre la fua armata Serfo O t t r a n t e i anno d tl 13 3 7 . che Mtreurino do G * t in a r i,fi i cittadini di C a p o , erano f l a t i jfa t t i prigioni a ll c reftitntiont, cht fecero della p ia z z a conti lefedepromeJagli, commando incontinente ------------- ^- shtfojftrorilaffati,dicendo,che non ttanoimodi the bifognauapratiicariptrgu»dagnareilcuoro,il ■ mancarepirffdiefamtnn dellaparola/ u a , quando <vna molta efiatapromtffd. MSGOR. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DISCORSO S O PR A L E COSE DEL TVRCO: NEL QVALE PRIMIE- R A M E N T E SI M O S T R A E S S E R V A N A L A DIFádenzach efih ájch eáC h riftian iíiaim poísibile vinccrlo co n ferza aperta. P oi ii narranole caufe,per le quali ordinariamente ^ trouano di poca efficacia le leghe tra Chtiftiani fin otan oidiffetti delle leghe dei 1537. & vltimam ente ii iniegnail modo di fare vna legha fenza d iftetti, &: bafteuo le ad cipugnarc qucftogran Tiranno» DE REBVS T V R C IC IS QJVK P R I M V M D IS SE RT A T IO ; IN D E M O N S T R A T V R VANAM ESSE I LLAM diifidentiam, q u* nonnullomin animos occupauit, Tureas á Chiiftianis a.pertis viribus debellari aut vinci non polTe. Deinde caufae explicantur ob qua® pleraq; Chriftianorum Principum contra Tureas Federa parum ha<5tenus fructuofa ¿¿efficacia fuerint, ipeciatim vero quid in illis q u * Annis 1538 .& if/** inita funt, peccatum fuerit.Modus deniq-, indicatur, quo pcrfe<ftum & ad Turciciimperij expugnationem fufficicns Fedus inter ChriftianosPrincipes confieri poifit, 'Y 'X Enchtjtabpimoñequsfigenereile ,cheil V - L Ture, no pojfacenforz* aperta ttceutre J L z danno,ne ruina d'impo, taja, per caufa dellagranpotenza fua: nondimeneuon iifognametttreiiincerlotraU tofe tmpoffibiii, nt'heiChrifiianiperdanotuore.bfferdzadifar itneilloroaffati d preg udi io fuo, A nziin tetrario per le ragioni cht qui /»ijplicherano, debherofferar. cheegf.poffa /fferefaciImSte <itnto, fifuperat^-iComefannochiaramenteconoJcere diuerfeefferienze Baiazettoprimo affrontando topetentiffimo tfftrcito il TdburlanoRe diTartariappnffoilMoteJieil4,furotto toto tale oeciJiene, dellafuagente. EtegUmeriprigiont nellt manidel Tartaroilquale/iftruiuadi lui^/cakeUo nel motaredcauallo.Carabero Baffad’ A morato Secondo, fudiifatto da LadulaoRedi Tolenia nell*'valle dei Monte Hemuccoftui era Sretuto con intentione d' hauerea <vendicare ta perdita,fi'vtrgognachehauiariceuutailBaffd ■' Nat — olia ' per U ' mani di Giouani Huniade, della tho netlamedtpma moffa hauea contra di luirituperata vna,parte Aelia Seruia , ffi tutta la Moldauia\ma iniuego difar quefio eglificffo reflo prigione diquefio R e , (fi ilfuo efferato quafi tutto tagUatodpezzi. BaiaXctto Stiondofpedi Calibero, f i Quirfeogle fuo genero perpaffarein Apa contra Caithto itldano d‘ Egitto con vn groffo effrcito ptr 'vendiearfi dell' aceogUenzt Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T í í m ultom tn aaim os ea o ccu p a o ito l - H pinio , Turearum im perium tantis opib , a iubnuum ,a Cbriftianis non dico cucrti, fcd im p c llia u tc ó c u ü id eft,graui aliqu o dam no affici non poiTe: eos tñ ego non m odo vchem cntererrarcjfedct C h riftian » Reip n o a parú obefle.non ratiouib tantum ,fed exemplis ct atq; ipfa experientia dcm onftrabo. Ac pn m ú T urcarú vires:qüanta:camq; e? iint,no eflc ia* fupcrabilcs,mirabilis potius q m iferabilisBaiazcthi l.cafus docuit:qui á T am crlan c T artaro ruim peratorc.ad intcrnccioneipfius delero exercitu,captu s,& p erlu dibriú diucircum ducSus atqj ctiam afcendentis in equu Tam erlanis pcdib.fcabelli loco fuppofltus,ia triftiffima fcrui* tute vitafiniuit. Sim iliftragc C aram bcirus ab A m urachcII.ad bellú contra H ú n garo & P o lonos getcndú miflu s, in valle m otis Hasmi ab VladislaoPoloni*R cgeafFc<ftas fu it Q uum n. iádi¿):usCarábeirus m agais c ú copijs veniiTet v t clade q N a to li* P r * fc s a Io a n n e H u n n ia d c , qu i magna ei Serui* partem , & vniuerfam fcrc M oldauia n eripuerat, vTcifccrctur, noftrifquc rependeret: tantum abeft v tq u o d inftituerat pcifecerit,vc ctiam am iflls omnibus c o p ijs , in noftrorum venerit potcilatem . Eodem m odo Turearum exercitus qucm Baiazctus II. C alibcro & Q u c ife o lo d u d o iib u s córra C aitbcu m .ffigyptiSultanum ralferat, quod is Zizim utn X xx f.a. 1 jfz K ' DiffertAtii glUnzefatte da quefio Soldano d Z izm o fu » fratrem B aiazethim ilite ScpscuniamuIlTet,no f ratello,al quale hauea datofoccerfo dtgenti.fi pro culab Adena C ilic i* vrbc tan taclad caffeAt denari contra di lui. ll fuo effercitof u me- ftus fuit quantam ad eum vfq; diem T u r e * vix defimamente disfatte appreffo d‘ Adtna Citta icnlcrant: quum cx centum bellatorum rnitlib. dt]Cilicia, doueil Tureo riceuette h maggio- qu i proelio in terfuerant. vix triginta m illia ete , 0 piUnotabilerotta che mai haueffe proua- uaferint.quam vis Sultani exercitus vix fextam ta: perche di centomila che f i prefimarono al- T u tcic i partem «d*quaret. Sed num eri defcla battaglia non e reJTo anche il terzochenon ftu m d u oru m ltalo ru m co n filiam & M a m e lu /*/era¿/M««/'f:(^,í, Ó*«í»«</ÍOTí«a5«e¿Zif¿e_> chorum induftria facile fuppleuit q u in d o q u ifecero quefia btlla effecutione non\trano apptna dem T u r c * im prouifo oEgyptiorum aflu ltu , 9*i» contraf e i , ma L‘ aiute ddconfegli» dt d u zj quum nihil minus exfpedarent, oppreili, fu g * Jtalieni, f i d e i Mamaluchi fitui-ono cofi be- circum fpiciend* tempus habuerunt,in qua tane d gli affari dtCaiihenach'egli feppe carteare men ipfa quam plurimi qu o qu cperieru nr.A V i. cn n *ob fid io n c Solim anusdifceflit am iilisfciT u rchi, quando meno fene guardauano, 0 h credeano. SoUmanofi retero, dall’ affedio di xagintahom inu m m illib u s, qu i in vig in ti afVienna con perdita di ¡effantamila huomini, fultibus quibus vrbem inuaferat,occifi funt. E t ehefurono vccifi in venti affalti generali ch’ egli licet is fequenti anno maiorem fcrc inftruxctit diedtalU Cittd. L ’ anno feguenie egli rimef- exercitum ( v pote in quo ducenta bellatotum fe impitdi ilfuo effercito , 0 s ’ ineam: nb con du- m illia fuiife memo^rantur) c o c S filio vtvn iiicreentomila huomini con intentione dihendica- fam H u n g ariam .& B o h cm iam qu o q;d ep op u re crudelmente i ingutia, c’ hauea riceuuta per laretur , atq; ita acceptam oíFcníám quam cruil faccheggiamento della B.emia , f i Vnght- delilTimc vindicaret: tamen vbi primum de Caria : ma 1’ Imperatore Cado Quinta andb ad. roli V .contra fe expeditione accepit,tanta cum encontrarlo conforze tali ,c h el’ altro fe ne fug- feftinatione retroceifit v t im pedim enta auc« gi in tanta fretta , the quafi non hebbe tem hcndi v ix tempus iumfcrit. Q u id vero dcnaua* po difaluare le fiet bagaglie. Don Gio. d’ A u - libus Turcarum copijs fcnticndum fit, infignis miti, flria figliuolo naturale dell' Imperatore Car illa & * t e r a a m em oria digna ad N aupaétum io €¡HÍnto L’ anno 1 3 7 1 . guadaggo medefi» Chriftianor 5 ,IohanncAuftrio C a ro li V .no tho , mámente d Lepante quella cosifamofa vttto- Sebaftiano V en erio , M arco A n ton io C o lu m , ria contra í armata di mate di Selim Secan n a , alijfque d udloribus, vid o ria d eclarat,qu * do, Cib li ha dipoifatto camtnare ( come (i T urearum ferociam ita com p reflit.v tiam vin due ) ton la brigtia in mano, 0 riconofcere ci, vtcum P octa loquar,dociles, Chriflianorum c’ haueanemalfundato ilgiudicio ch’ effifacea- vires tam terra quam mari m ulto m agis quam no dell* potenza de i Chnfltani si per mare, eo- antea extim efcaut. Scanderb :gi facinora om itmeperterra. loUfcio anco da banda leprodtz- to ; quibus illc Epirum fiucA lb aniam p atiiam ztdiScanderbechtontrai T urchi, 0 quan- fu am & aiiitu m im periu m é triftiflim aT u r c a . U voltt egli hdrotto i Capitani di Amurato Se- rum feruitute vindieauit, tottan tirqu cin clitu s cerndo , 0 con qual halore egli ricuperb i A l- v id o r ijs , vt verus H ercules merito vid eii pofhania fuo paefe naturale , f i dei quale i fuoi fit.N ih ilh icq u o q ; dicam delohanncH unnii-j^jj^iBueii fredeciffori , f i lui erano flati ffogliati da dc & M atthia C o r a in o , qui exiguis cop ijs ia- Mutihitu quefto Tiranne. Cosi non voglio io ritornare gentes Turearum exercitus fugarunt ac diffipiu in giuoco Giouanni Huniade, m Matteo parunt. Sed & Lufitani non ita m agnis viribus Comino, che tutti con benpicciolo numtro d' Turearum im petus per M are Rubrum in Indiá hjtomini fermarono , f i ruppero gli efferciti penetrare conantium rcpreíTeruntjVt tale quid T unhefcii. ne anco i Portoghifi , ancora che amplius tencatc nec velint nec polTint. Nuper piu helte habbino attaccati i Turchi dalla qu oq;T attari(fi vera fama eftJTauricam Chcrianda dei tnoje roffo , f i impeditogli il paffo íonc.t\xTsx,Perocopfcam hodie did am , T urcis crilouandogU ilmodo , fi- ardire d’ hfcirepiu pu ciu n t.Q uiT u rearu m h iftorias fiue res gcfta* fuon della bocca.di tffo mare. Et i Tartari cariofius perfcrutati fu n t, aiunt é triginta fex medefimamente the non e molto gli hanne le- prcelijs q u * ducentorum & o d o g in ta annotfi uata la Taurica Cherfonefe ( che hoggidi f i ipacio T u r c * cum diuerfis gentibus cem m ifcthtama Perocopska } fe gli auifi che hsvgo- ru n t, d uodcuiginti tantum profpcra ipfiseucno da quelle.handefono h en . ^ e l l i che fono n iflc,ia reliquis om nibus cos fuiflcinfeiiores. fiatt curiofi nelt inueftigattone dell Hiftoritj E x quibus fane manifcftum cft Turearum vises Turthefchehanno notato cheneUoffatto didu- m inim e eife, prout d icu ntu r, in u in cib ilcs, fcd (eat. ottant’ anni hanno esa ihUini loro hauu- * q u a fe r c lan c c ia tc r vid o ria m & clad cfcm p e r Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca A n T A f f e r t i s v t r i h m a c h r iJ lta K Ú v in c ip e f fiin t. tUttntafei hatt/ighe,dt‘ qualt felamenttn ha~ gnadaga-tt diciott} , 0 perdutu il rejic. ^tfto:ono tu tttftg ni,fifuccq ffl,fip triq u a■ ' oncUderefche ■ ■ ■ nen fono inutmibili, f r-i Itfipub, che la loro fortuna eflata hHaneiata tra ilguadagne, 0 la perdita: dt manter.i che e da cre dere, the fe Dio p eri offeffe noJlrtKOH attaccaua il torfo delle forze de i Prencipi Chnfttani altroue, che contra tl Tureo, che per vna volta ch’ eflato battuto,farebbeftato due,0 trt. Ptr tutti li precedenti difcorfi noipotiamo raccoglieteuhequffiofuperbo nemico non ha alcrimente la tefla cost groffa, che non non / o gli pojfa rómpete, o benforte danmggiare. Et ancora che i Pren.ipt Chrifiiani nen habhino d’ attaccarlo feparatamente poffom n contrario facilmentef arlo,regolandofi ad' nione,, ficoncor_ dia,talechenonfia ihe‘vna communefortuna. Cie conceduto {comi m’ ajficuro che ¡ara bijognera dichiarare, 0 jfecificare, come potranno profeguire la/ua rouina. ^ ^ Molti njpetti, caufe, 0 confidetationi cifono , ehe feglioao rendere le Lcghtdei PrencipiChriftianitotalmcntedifettoftj, cofa chee ancopercheioftimontcfffartodidarm qualche thiarez^pariicolare. Eeofaadm Jfachetuttele attioH! dei Prenciptftmouono for dus caufiprmctpali,cidel'honorem, (ft í v t ile,chela eonfideratione deWhonorefilafcia ilp.udellt.) vohefcorrerefottopretefto dtlbene det loroaffa r i, edunqueciappigUeremofiloali^itile,che noipojftamo nominare intercjfe. Hora quefio intereffe, alquale [cotnef i dice] ciafcuno <iolentieri$’ attaccx, non puo tjfirefim ik, nt ‘vguale ira i Prencipi Chrifiiani checoncordementeabbracctanolaguerracontrailTurco, ptrche diucrfamtnte confinano l Vno,01 altro con quefto commune nimico: quefta diuerjita dittide la rifolutione, f i l' intereffe, f i ancora chectofia 9« inconueniente, che nel cafo di che e quefltone.non edajprezza'e, nondimeno non é dila (he dipende la principale difficuh ,a n zjiprin tipalmente confif '0'danza dei trattatodellalega,0quefiatonc0rdanzaedif. ficile a componere ptr le ragtontfeguenti. Tatti quifti Prencipi non fono‘i icm i dei Tureo in pariVgualita:gli‘imfonopiiípoíenti degUal tri \ queftadiffirenza di poten'^ apporta commodita a gli ‘vni di difenderfi, b d’ ofenderlo (onle loroproprieforze, gli altri fono deboli, 0 confeguentemente eftoftialf incurfioni, 0 rapinedelTurco. Queftae‘vno majfima infallibile, chequamopwi Prencipifonolongidalpericolotanto mevo fonoprontidmeuerfi, b preporarfi alia guerra, riea contribuiré all» ftefa, \ 4imodtperímpte/a,cenardore,fieffettiono,com» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 5; }" fuifle appenfas: adee vt C ferio vites fuas C hri- ■ ftiani Principes contra iilosconu crrerint, magna vi£lori* fpesoftendatur. & vna fa cilc plujes par-tura fit. Quam uis autcm Turearum poten tia,vt diximus iniupcrabilis non fit : fa tendum tamen eft fíngulorú Principum Chrrftianotum vircs feparatim parum contra eam poflTe. Q u is igitur cius debellandae ac frangen da: m od. s ? Equidem non ai us nifi vt vel om n rs, & ce te przcip u i Chriiriani Reges & Prine pes com m une con ra hereditarium hoilem fcdus percuciaut, & com m u nem , coniu n d is vitibus fortunarri experiantur. Q u o d quibus rationibus quam com m odiflim e fieri p o ifit, b rcu ite rin d ica b o , vbi piius caulas cxplicaucro.ob quas Federa haftenus in te C hriftia n o s c o n tra T u rc a s in ita , non talem qualis fpC! a b itu r , fortira fint eucntum. M u lt; quidcm hadenus in Chriflianorum ^ u tin fed ePrincipum C onfedcrationibus v e lfe c u s fa d a , dettb. Chri-^ v clin co n fu lte decreta, vel perperam fuifle ob- ffiaxorumco feruata dubium non eft. Id fi cui durius aliquanto d id u ac minus probabile vidcatur,a- peccata. g eom nesres diligcnterm ecu m expend at.C cr tum cft atq jin du bitatu m , om nibus fc ;c P iin cipum a d io n ib u s duos efle fines propofitos, honeftatem atque v tiliiatem N e q u e illud hu* manarum rerum peritus n egau crit, m aiorem fzp e á plerifq^uc vtilitatis quam honcflatis habcri rationem. P orro quum illaad quam o m nes hom inum ad io n e s collineare dixim us, vtilitas ab o m nib u sq u i in T u rcici bclli cogirationem in cu m b u n t, p a r a u tz q u a lis fperari nequeat,quum vnus propius alter longius, ?t á metu & p e ,ic u 'o , ita á fpe qu o qu ecm q lum enti ab fit: fitq u o q u c vt alij aliis confiliis vt®»tu r ,& h i c illu m , alius alium rei gerend a m o dum proponat. Q u am q uam vero non Icuia ^ hinc oriantur in co m m o d a: illud tam cn longe m aius cft,ac nefcio an longe m axim um , quod in Federis fanciendis legibus inter omnes vix vl'us repetitur confenfus vel concordia. H u ius vero diflenfionis cau fla pracipuc iu nt. P tim o quod Principum T u rc ico im perio finitim orum non eadem cft aut s q u a lis p otétia, fcd vnus qu id .m viribus prapolleat , altet vero m u lto fit in feiior. Ex hac virium diuerfitatc Cur Primiillu d e xifiit,v taIte raItcro p lu re sh ab ea t& m e-pes nonnulli liorcs propriis viribus vcl defendendi .% i, vel agretontru hoftis oppugnandi fa cu ltates: quG im bccillio- Turea* arresTurcaruir. iniuriis,excurfionibus & rapinis capiant, vnd iqu aq u efintexpofiti. lam illud certo ccr- tius e ft,c c s q u ilo n g iu s a periculo a b iu n t, d if. ficilius qu oqu e ad bellum tam fufcipicndum quam ge cn d u m , aut vllam co nom ine pecuniam conferendam induci: qui fi periculo proX xx. j pio- D iJ fe r tA Ü ú *1 ,we u k .e o m e fa r th h M fe J tiid tJ fe r t ets\ vicim ,4elm de ch e il pericote fo ffttu id tn tt, D i p i k i l PrtHcipe ( che nea tono;ctgrande'ittle, o intere ffe d v n a ta leim p r e/ a )la d e fid * r » ,& fe n e cu - p io rcs ciTeQt,Hoa m o d o lidfi o p ib u s,fed ne v P tac q u o q u e ipfi p a tfu rie ra n t , vt illu d q u am p rim u m & q u a m p ro cu l á fc d e p e lleren t. P r a te rca illi P rin cip e s q u ie iu fm o d i E x p e d itio n is , r* moteo m eno, che non f a quello,che la m u ffi.tdrflringe atenerfiprouto, fid t e m e r e sfo r zo j l i quedo T :r .n n o . In o ltr e ft i Prencipi chiam atiaque/la lega, ffi'vniontconofcono che non pojfono rapportore gran fruteo, n e s com moditd v tilita ic s a u t n o n in telli g u n t, a u t n o n fp eran t, e x ig u a m ad m o d u m vcl poti® n u lla m cius p ro m oucndae cu ra m g e r u n t : e c o n tr a vero q u os p ro p in q u i T y ra n n i m e tu s p re m it , o m n ib u s c o g ita tio n ib u s & virib u s c o in c u m b u n t , vt perlojiatoloro, nenbifognagidaffeeta> ealího ,ra ch ’ e n tr intlla lega, theciappOTtinoianim of it d ,licuóte, ( f i lad ffofitionej' offettione, ne ta m fuis qu am a lio ru m virib u s q u am d ilig cn tiilim c fc m u n ia n t & d e fe n d a n t, l i d en iq u e P rin cip u m aliq u is ad c o m m u n e Fed u s v o c a tu s , illud fuis rebus paru tn vtilitatis alla tu - ladiligenz>a,dichthaurebbeno bifogno gUaffari. Ecco adunque come Í inegualita dtU’ inttrejfertndtilprincipiodifficile,ilprogrejfo, f i U continouaeiont incerti per le diuerfe mutajioni, (fi 'oarittd, che cia/tu» Prencipe confedt.rato ci apporterd fecondo lapaffione, b affettionefut, da che ne feguita mdubttamente impofbtlríd bengf xndt a fabricare quefia lega, (fi ^ nione coa fondamtnti cosi fulubri, che tlprinciptf pa buono. ilmczo , f i il fint mcgiiori ,in ■ eanto ihel’ efficaci* ¡enz-aí vnient ira ptu agenti rcfia femprt, come nuUa, (fi inualtda. Noi Jiamo adunque ben longi dal neflro conto .fies noi»’ appprtiamo qualche rimedio d queflediuerfitd d' intercjje,fi \tile,quefio tn onutnitnfee feguitato (¿contraptfato davn'altro,a'at• tre tanto b maggiore confideratione. quefio e l ’ intcrejfe,fila tonfeguenz* parti otare dell* 'bi ti nanz* che cizjcun hd indtfcetementedaper fe(o ’ l Tureo : ptr U quale indifferen^fi ciafcun fcorsdo ilfuo timore defiderard efftr Itbero dalla guerra Come pereJJ mpiola Spagnatemela vieinanzeX Alg’eri,Venetia,quella d' Albania, d iU rifulta chefacend fi talegas Venettar» d^JiTerebbono, chi í f rze della legapffero impiegatoinLtuan:e,'fiii SpagnuoUvtrfp me'Jodi, ^ f i che 1‘ imprefa nonpo.rd effert fehcemtntes hantggiata concontento d' amendut. C i e an che vn’ altroimovutniente, che equefii Prm^ . dpi non pojfono per vguale portione entrare in lega , in tanto cht l’ 'bn? non huma modo di contribuirciindenarij che ptr vnjefio , 1’ altro ^nquinto.ghaltriehenonhauranno denaripotrannocontribuiréd‘ huomirti,bdtvafaüi,gli "bno, (fi d altro entr reper metd.lperle due parti. Quefiofono tutteleporiiorú , per l'adunaaT^dedt quali la legafipub formoft. B i quefle portioni dtffcrtatififerma'vn altradfffi ultd, b in onuenietitt [come noi'borremochtamarh) cht e, che quello che contribuirá lametd 'bor-dhauire nellefuf mani [compilma^iore, f i pm potente} tutto il ;pottre, fia u m r itd . ilche iffindo »e rifulta che gli altri nonpotranno metterfi /pimpnfa,0 farco, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ru m p crfp cx c rit .* c tia m fi c o n f c d c t a ti o n i n o m c n d cd c rit,n u n q u a m t a m c n a d c o m m u n t m caulTam d efen d en dam eam a n im i a l a c rita te m , a ff-¿ tu m & d ilig e n tia m a f fe re t, q u am rc in a a g n itu d o re q u irit. E c c c q u o m o d o d iu c rfa v c l in * q u a lis p o tiu s vtilita tis r a t io ipfis C o n fc d c r a iio n u m p rin cip iis o b ftc tjp ro g rc iT u m re t a r d e t , fia cm vero o m n in o in c e rtu m re d d a t, o b v a i i o s P rin cip u m a ffc¿lu s & c o n filia , quae illi c x fuis ip foru m r,.tio n ib u s c a p iu n t & m o d e ra n tu r. E x q u o f a n e f i t v t e iu i m o d i C o n fe d cra tio n ib u s a egrefu bltern i ea polTint fu n d a m e n ta , quat foslix p rin cip iu m , progrelTum p ro f p c ru m , fin em d e n iq u e fiue ex. tu m o p ta tu m d a t e , a u t c e r to p ro m t t c t c p offin t. Q u o c irc a fiu ftra fu e rit q u i n on r e m o to h o c vtili ta tis rc rp e ¿ lu , aliq u em c x c iu fm o d i C o n fc d e rac io n e ad re ru m lu m m a m fcu ¿lu m fp erab it. F iu c alte ru m a c ce d it in c o m m o d u m , a lte ro il lo ta n to m aiu s , itid em c x v ic in ita te o r tu m . P r o u t c n im q u ifq u e T u re a ru m im p e rio cft p r o p in q u io r , ta n to m a g i s o b m e t u m a b e llo c o n t r a e o s a b h o rre t. E x e m p li g r a tia . H ifp an i A lg cria n i rc g n i v ic in ita te m f o r m i d a n t ; Y c ;i c t iE p i r o t a s n im iu m vic n o s m e t u u n t , & c * t . la m fi in te r H ifp a n o s & V e n e to s c o n tr a T u r e a s F ed u s i n ca tu r , H ifp a n i q u id c m m e rid io n a i c m , V e n e ti v c io O r ie n ta 'c m T u r c i c i iraperij p lagam o p p u g n a ri v o l e n t ; q u * d iflcn fio d u b iu m n o n cft q u in o m n e m h u iu s C o n * fc d e ra iio n is v t i li t a tc m c o iru p tjir a fit. E ft & a liud in c o m m o d u m , c o n trib u tio n is fcilic e t in aequ alitas. Q u u m e n im fo cio ru m res i n * q u a le s fin t,fit q u o q u e vt a lte r plus a lte t m in u s iu b elli fu m p tu s c o n fe ra t. I a m f i ,v c r bi g r a tia , fo c io ru m aliq u is fit q u i d im id iam p a rte m o n e ris f u f t i c c a t j s p r o c u l d u b io p r * c ijm a sim p c ra n d i p artes fib ifu m p f, o m n c m q i a d fe tra h e t a u ¿ l o r it a t e m , fic v t reliq u o ru m .o m n iu m fru itra fine c o fu tu ru s fit c o n a tu s , Q u i fi ped em a licu b i fig -rc a u t m o ra ri v o lu c r i t , emeteris q u o q u e d cfid cn d u m c r i t : fi.alio q u a m in itio c o n ftitu tu m c r a t , c a f t ,a tran ftu Ic rit; An TurcAApertis viribus a chriflUnis vincipcfFmt. 5; f? far cofa alcuna che peri' auifo, f i ajpfltnza Ierit :c * t c i is fequendum e/ic : fi domefticis fua. Sehuolerefiareno» pejjono auuamaggi- negotiis auocarus, cxcrcituna vcl claflem re a r fi, s’ egli camina altre h e, che iouepotrM o ducere ila tu e r it, catcri fcqai c u m , vcün t n o no defidtrare hijogna the lo feguitino, fe ifi*oi lin t , cogentur : ficq u cilli omne oleum & o affari lo jlringonoa mutart penftero, f i ho- peram , quod aiunt , perdent, & non m o d o lo n td ,0 f i vogliareiteare, fono ajlretli dif a confilij lui nullum inU^nient e xitu m , fed ct re il medefimo, f i da cib a coniludere, che tutte iam , tam fo im id a b ili irritato h o ftc , lon ge lo Ierojpefe,fatiche, f i trauagli, 0 fantt dij- m aioiibus pcricu'is ic fuaquc exponent. E t pofitioni fono rinuerfate fottofopra, f i molte pro fc d o haecqu * dixim us omnia & fingula, fieffo hindtcatamenteeffiofiepoiall‘ ingiuria di li tion ex corp ore, fed fingulis cius membris ca queftopttitolofo hicino, contro il qualef i erano m etiam ur, tanta ac talia lunt. vt nulla firm a in toncordemente eleuati. §¡uefiefono per dirt-> eiufm odiFcderibus con co rd iaftab ilien d a ac ferita confiderationi, f i imonuenitnii di co diflcnfion s am olien d a ratio fupercfle vid ea ii g>an pefo, f i qualita,miiurandoliper i menf- tur, n fl Deus eam ipiorum Principum animis Iri, finonperilcorpototale, che bifogna con in fpirarit. H ic á propofito noflro non ; lienum fuciludere, che altro che Dio non pocrebbe ridarte rk d c fe'd u sq u o fd a m Sc vitia in icare, q u a in quefta lega d hn’ armonhfa coneordanz». Etadherenda alia materia nonfara fuori di duabus pracipuis ac maxime m em orabilibus propofito ditoccartqualchepccoidifettty chefi Chriñianorutn ir in ipum fupsrioris tetr-pO" Cnrola y .0 Venetie fono trouatin-.Ut due ptit memoralili leghzj, ris C onfcderat o nibus pru< cntiores xurthe dtl nofiro tempo fianofiate fatte ttd i Pre» ■ tunt. H arum ptima fuit illa q u a inter Paudpi Chrifiiani. La prima, thef u rifoluta du lu m T c r tiu m P .M Carolu n Q u in tu m Impe rante ii Pontifi'.ato di Paela T er z o , cioe tra ratorcm , & Venetos id a fuit. Intec alias' fft»Santita,0 í imperatore Ca^o 6¡uinto.0 i condiciones h a quoque fuerunt V t Im pe Venetiani. Tra l ’ altre conditioni era portato rator & Melicenfium cqm tum O rd o e d o - ' the i Imperatore coni C auaglieri di Malta for - ginta duas triremes m itterent , Veneti to ti nirtbbon» ottantadue Galere, i Venetiam pari dem , P on tifex vero tantum fex & trig in numero, 0 il Papa trenta fei folamente. A n ta. Im peratoria C lafli p ra fc d u s fuit A n drea Doriafit eletto Generate,delí armatadeW dreas Auria : V en eta . Vinccncius Capcllus: Imper. Vinctzo Capello di quella dt Venetia, 0 P o n tific ia , M arcus G r m in u s Patriarcha AMano Grimani Patriarca d’ Aquilea dt quella quilegicnfis , ciq uc Vicarius datüs Paullus dtl Papa, hautndo per fuo Luegotente il Sig. luftinianus. TeSrcftribus copiis fum m o cum Paolo Giufliniano, E t ptr terra ferna Fer» an im periop raeratF crd in and u sG onzaga. C o n te Gonzagafu elettoGenerale. In oltrefit con- uentum itidenn fu it inter Principes, vt qu id tlufo tra iPrendpuchetutto cib chefipigUtrebbe quid in G ra c ia vcl Dalm atia á claflc o cc u dei T urco con lefor^e deUa lega in Grecia ,b in paretur, id omne Venetis crederet, ad co m Dalmacia farebbe dato, 0 rimejfoin potere de penfandam quam paullo aote a Turcis ac Venetiani per ricompenfarli di anteffiefe, fiper- ceperant ia d u r a m , & explendas quodam m odito c’ hamjfiro patite a far guerra contra il dotantoru m q u o sfu flin cb a n t, fumptuum la Tureo. Solimatio htdendo le forze della lega cunas. Solimanus vbi claircm contra fe ia effere prepárate contra di lui diligtnza di prb cin d u flare a c c e p it, magna & ipfe d ili mettere la fua armata in mare, f i fit tale U di ■ gentia , luam c io fn a u i t , & vcrfiis C retam iigtnza che in pochigiorni pafib verfo Candía, infulam e du xit, vbi exfccnfionc fa d a , p r a d * doue fece qualche tapine:ma nonpetb di confi- aliquantulum egit. H is rebus p e r fr d is ,B a r dtratione. Doppo quefit cofe Barbaroffa fecc/ bafuflam cum claflc in finu Lartcnfi C h iiflia trat tenere tutta lafua armata nelGolfo dt Lar n otu m claflem cxlpcdare atque obfcruarc taptr affectarequcUade i Chriftiani, checa- iu fli t ,q u a quidcm Ic m oueiat ia m , fcd tam minauainnazkmacosilentamente cheUfta- parum ptom ouerat vt om ne rei bene g cicn gtontpaffbfenfafarttofa alcuna,ne cht s'in- dae tempus interea a m ilcrit, ac hoftem ne le (ontraffero qualche holta, f i th t fu peggio i mcl quidcm viderit. Sed om nium incom noflri aftretti da hn temporale, firetriarono a moditfim e noft is accidit , quod tempeftaQorfit di doue trano f*artki, Barbarofta Ufegui tc t o a d i,a d C orcyram claflem , vndccgreftb fin a li Antipazjff0 c Corfhcento miglia, fa fuerat, reduxerunt. IntCtCa Barbarufla ad ma hedendohprcprrMalcobatterefireittbJu Antipaxon viquC infulam noftros infcquubito ntl ntl Golfo di £ 3rta,dififte che la noftra tus, quum a noftris ad proelium claflem inftrui auim adapttiffet, adpiiftinam ftaeioftcm iubiArjn«M rifflm n£andm dD m fh^ ^ ^ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 53^ DiJJertatié - mente-rominiuo 'R u fA ^ e , b la Valona , ma il t o rc u e tfu s c ft. Q u o o i r c á n o ftri cón fifio ríitn tono eJmdem.pgrmloJoptr le gaütre veltb il in ce rti D y rrh a c h iu m p e te re d e cr c u e ta n t : fcd Jut sforzo contra Caftelnouo, cheftt ejpugnato q u u m p o ttu s iilc trire m ib u s m in u s cflet i d .. , — dire j - _ il'ie r t. di j coii picciola o n e u s , C a ftc ü u m n o u u m o p p u g n a ru n t 8c^-iiffiütí^rejaptr a ¡peta ataJ g—a a ti o —, •fi imporUKzalfiKifguaniodeUaffiefa delí appa- c a p c r u n t , cuiu s q u id cm c -x p- u . reuhiamtmo)chtcifualtrtt « o ache fu m p tu um in h a n c ela flcm f a d o r u m f p c d c tu r m a g n itu d o ,n o ftiis p u d o fi m a g is q u am h p v t iltj. Il luego guadagnato li Spagnuolijt n impatroniroKo,dfoútando lo Venetiani com íj n o r i,, e x^ig u o c e rro e m o lu m e n to f u i t, A rc e m , to fa a d ejjiappartenentepergUarticoU dellale- h a n c vn iu e rfs claflis v itib u s e x p u g n a ta m H ig a : ma f u fenza fru tto, d chehauendocedute fp an i c o n tin u o fu * p o te fta tis f c c c r u n t : q u am pernonpoterfarmeglio, tjftpigliareno occafie- íu iiu ris iu riscíT e , e x fc e d c ris l e g ib u s , V cn etí ne di retirarfi dalla lega. L 'annofeguente %o ■ c o n te n d e b a n t. Q u u m v e ro H ifp a n i ced ere limanoripigUb Caftelnouo con perdtta di tutti n o l l e n t, V en eti o c ia fio n c m d eferen d i F c d etts li Spagnuoli, che erano dentro, i quali furo- a rrip u e ru n t. Q u o r u p to , S o lim a n u s a n n o fcno tagliati apfif^i, fiq u e jli, chejifaluarono q u e n ti C a ñ e llu in n o u u m n o n re c e p it t a n tu m , furonoridoiti inmijerabile ftruitit. E t febene v e ru m c tia m e tn n e H ifp a n o ru m p r* fid iu m lapaco ihu d ip oi trattaronoi Venetianif it al- p a rtim in te r e m i t , p a rtim in m ife ra b ilem fc rqudtodifauentaggiofaperlorOfheiberoperbpik u itu tc m a b d u x it. Q u a m u is a u te m p ? x ,q u a m caro di fofrirloch’ efferzj altramente trattati c u m T u r c i s V en eti p o ftc a f c c c r u n t, d c t rim c n daüalegt, dt quello cheportauanogli articoli. to l a ip ío ru m re b u s a liq u a n tu m f u c t i t : m a lu e itpctribbono aggiungere altre c a u fu , com u ru n t t a m e n p a ce n o a iiu q u iífim a íru i q u am c U cejjatione del comercio, 0 molte altre in- iu fm od i F o ed era in q u ib u s p o t c n t i o r p r a c ip u (omtn.ditd, ruina de i modi proprq che fegui- u m fibi v i d o r i * f ru d u m v i n d i c a t , iteru m e x tano necijfariomente í intrattenimento dille p criri. Q u a m q ffa m & a l i * fu n t c a u f * q u * armate. V c n c t r s a d p a c c m fa c ic n d a m i m p u le ru n t, in V ‘vUimaLegaddíanno\s¡7i. non raportp p tim is v e ro c o m m e rc io ru m c e l l a t i o . a q u ib u s molto mstggior frutto, perchedoppo oo j ,r vnagran o o m n is fcre iftiu s R c ip u b lic * in c o lu m ita s d c ffe‘a , 0 la vittoria d’Hm battaglatanto fa- p c n d e t , & * r a r i j t a n r s in claflem fu m p tib u s mofa comefit queUachc fit quella chefugua- cx h a u fti vcl p ro p c d ic m e x h a u rie n d i m o p ia .c u dagnata, nonnertfisho áltro vamaggioper la iu s l u b l e u a n d * , ceflan tib u s c o m m e r c i is , n u l Chnft'anitd, fe non cht.) il Tur ce jfetimcnCo lus r e fta tm o d u s . üfuovalere, f i chedimane iarnan o'lefr^ E x á l t f i .o i l l o F e d e re q u o d A n n o m c l x x i. Tedtuilibidelliaffociati Jtdiuifero, f i medejimamentzj i d u m f u i t , n o n m u lto m a iu s e m o lu m e n tu m ravolmm i Venetiani ritornarono quaji por lemedejime C h riftia n a R e fp u b lica c o n fc q u u ta cft. T a n dehetpnfi. gelofia della legaprecedentes d i trattati della to ru m en im f u m p tu u m a c ta m c c l o b r i s v id o pace. r i a vix vlius aliu s fru éiu s f u i t , q u a m q u o d n o Sard hora tempo di difcorrere com tj tutti f t ri.p r rfc i tim m a r i ,T urcis fo rm id a b ilii res ef* quefti tmonuementipojfono ejfere^ rimojft , 0 f c p o fth a c coe p e ru n t. P a tra to fiq u id em ptoete^a la legaftrma ,folida, 0 durabiU, 0 fenza lio fo c io ru m vires p a u la tim d i f t r a d s a c d ilaeonfiderationed’ alcuno tatenjfe parúcolarts, p fie fu n t, V c n e ti s i t e r u m jc a d s r a f o r t a f f i s q u a affiochevoluntariamente ciájcuno conde cenin fu p e r io ri F cd e e * m u l a t i o n c ,i n p acis ftu dacondtuotiom aghrta di Dio, con volunta d iu m in c u m b e n tib u s. franca, 0 con vn*Jfeciale magnunimita. In Ia m re s m o n e t v t o f te n d a m u s q u ib u s m o qual cafo effendo le cbliíionipiutoflo libere, the dis o m n ia h x c a m o u e i i p oflin t im p e d im é ra , fo< zate, d’ vna , 0 de altra partefi pojja rico - & c o a f e d c r a ti c firm a a c f ta b ili?, e x c lu fo o m n i gliere quaUhe granfrutte . 0 honorato. p r i u s t * v tilita tis r e f p c d u , ex lib era v o lú n ta te , fiedueleght de qualt habbt tnoparlato auenne& fin gu lari a n im i m í g n i t u d i n c , ad D ei g lo nero in vn tempo sostpirkolofo per i Venetiani, ria m & C h r if ti a n * R cip u b . a u g m e n tu m ,in irc . ancora chenon inter■ .J f-ti congiungejjer o l e f rC u iu s q u id c m C o n fc d e ra tio n ís leges & c o n ze loro per aiutare, 0 difendere gli altri. C o ■ d itio n e s q u u m a n u lla n c c c ílita te im p o fit» , si adunque gli ‘cnifjfendo nelíacqu* fin alia fed l i b e i * o m n in o f in t, m a io re s i e tiam p r o g ola ,0 m mezo delperi(olo,fi chi altri in con c u l d u b io illa a ffc rc t .firudum. D ú o q u id cm il trariofenza timgred’ alcun pericolo entratho la m o d o a n ob is c o m m e t ^ w a t a F e d era te m neip a tti, 0 conditienideílalega, non quali p o rib u s ta m p e ricu lo fis p J r o f l a f u n t , v t c * * doueuno tjfere per Tenderla d u ra b fts, mahen tc ri q u a m u is á p cric u lo lo n g e a d h u c ab eflen t, taliqualtfuroneprefentatiaquelli, the n’ hacu m V e n c t s ta m c n ( q u i p c r ic u lo p r c i im i era n t, Htano Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca An Turcx apertis v m hm a Chrifiianü vincipefftnt» munobifitgm, ficheafiretti da nectffitd non pottto rim fa úi, affine d' vfcite fuo del male, cheda <bkmo liminacciaua. Leleght faran»P durabili fefia libero, f i ejfente da ogni nteefftcd, fin o n aípettaré{ to m fü fm to ) ehts tl T un e metta in timore 'ino de i confederati, fichefifiapoftocosíforteincampagr.a, f i perjnare, f i per térra, che i Venetiani, e altun' altro de confederati l'habbiadi gidsu le bractia,(fi poi in quefio cafo d’ vnkfi doppooppreffiperrimediarcifeimprimere vna CiVtapauta,fitim orca i fuoi,(yridurfiinconfderatameiíte dentro Upar ce comefd I' Agnello dmun¡tíMLupo. Bifogna adunque contrattare la le^lom tnodam tnte, f i i n tempo dipace, (fi in r a n t,& p e r quorum latus,c 3C tc íiq n o q a c ,p ts , fcrtim finitim i Principes , p e te b a n tu r) arma con iu ag crc dccrcucrint. Sic fgitur quum H q u id c m , V cnetifcilicet, intcr facrum & faxura c o n ftim ti, cxcrem afcrccxfpeftarent rilli vero nullo armorum m e tu , ftd veí fpc qu'aá'am am plificandi im p e rij, vel etiam com m iferationc in d a íli.ia focietatcm adfcribi fc paterentur;fad u m eft vt cae fcderi adfcriptae fint c on d itio nes , non ^quaeadrcm bcnegercndam fioedufque ftabili*cndum c o m m o d * cran t, fed quas V cneti r-ebus fuis m agis neccíTarias quam vtiles afpernari non p o te ra n t, vt impendens ccruicibus fuis malis quibus poterant modis am olirentur. fiagtonechegli apciatinonfiano conuitati da Q u a p r o p te r Fe d u s tu m d e m u m ffrm um c - FedaeJt l i h alcuno vrgente pencóla ad ahbraccarla ,a nzt , fin u lla n e c c ííita tc e X p rim a tu r, fa.v,lu„tat* volontariamente, f i con gto condita tale dt eou fq u e e i f p c a a n d u m c ft debetm ficuore,ch'effipojfanokg*re. f i vntre tlcorpo t fo c oru m alicu i h oftis ia m in fid ca t. Q u i cifá. ^ modi, tutti infierne per ofmodi. leforze, leforz.e. f i t’ animo antrnotummítemeberofopprcffi fu e r i n t , a l ie fendereilnimko. n a m o p em c ir c u m f p ic 'c n t .p r a r t c r q u a m q u o d Ei per cauarefrutto grande, & honorato da in fu o ru m a o im is m e tu m a u g e n t,fe ipfos q u o ^na¡antalega,biíognatimouere, f i ftacciar- q u e in co a fid c ra cc m u ltis n e ce lllta tib u s a d netdffietti, (fi inconuenienti, c' hannopotuto ftr in g u n t, d u m n o n vcilia ipfis a u t h o n o rifi di/ciogliere il progrejfo delle prectdenti. Et ptr c a , fed reb u s fuis n e ceflaiia c o n f e d a r i a tq u c peruenircimtgho ,b necejfario , come hb detto, c tia m a c c e p ta re c o g u n tu r. P a cis e rg o te m p o ■chelstrattott fiane volontatq ,cheffionianea- re , a c tu m p o tiflim u m q u u m nuHa c o g i t n e m entei Prencipi longiungano U loroforze, ffi c e ifita s. F e d e ra & f o c i c i a t e s l n e u n d x f e n t , fi modi ton lamedefima intentione, anccrache p ro m p te a tq u e a la c rite r c o n fc n tic n tib u s a n i per diuerfe flrade,dimankta che'benendo alle m is a u x ilia á lo c iis ve l ad h o f tc m v i t r o o p capkolationi L' ‘vno non pojfa auantaggiarfi sk p u g n s n d u m , ve la d v im rep ellen d am c o n fe rri • la neceffttd degli affiari deli altro, quefio e quel v e lim u s. lo che renderdle conditioni'vgmli.chefara cht Q q o v e ro t a n to m a io r a tq u e h o n c f t io t ctafcuno apporterd U Jua proportione al fucreffo d.tir imprefa fuori d' ogni fojjetto, figelofia fru d u s e x eiu fm o d i C o n fc d e ra tio n c p c rc ip ia .tu r , rc m o u e n d a fu n t o m n ia illa o b fta c u ’a , p a rtk o l . JSTon bafia che i liifetti dede leghe ftanofiatirkenofciuti,fenontirendon0fauy ,q, u ib n s „felix b i n * illius de q u a fu p ra. d ix im u s . la '.ompofitione deUefutureperdargU<vnfoo- FogrelTus fu it retardatus. A c pnnao qm d am cntofolido, fife r m o , (fipien o d id iu o tio dc^n , vti diccre coepimus . neccíTc eft vt pa- ¿ . « e . f i fm ceritd. C i Spue fecondo ilparerm io «Diones h * fiuc Confcderationes v o lu n ta n * , J procedere di quffio modo. N on b mcejfarto d e ft, vt Pifncipes fponre fua & vltro , nultrim enteper fia bilrie quefia lega, fir e n d e r la lacog e n tc ncccffitarc vires fuas con iu ngant, fr u ttu c fa ,c h e b forze diiconfederatifi'vnifca. eadcmque animi intentione , quam uis d in o invnm ed efim o lm g o ,m a fib en ein< v na m e- ^^erfis viis & rationibus , com m unem h o defima ftaggione, d oeche bifcgnertbbe ch es i o p p u g n e n t: ne vbi ad cradationem auc P rem ipifu jferopronti.ffim ord ineperm ou erip fam rem Yentum fu e rit, vnus cx alterius n e fi contra r / fiin v n ccifitatibu sfau ni.com m od u m qu *rat. H a c c medefirno tempo ind .u erfilu og hi, ( fic h e c ia f nim ratio nccon ditio ncs sq u ale s om nibus fcmno<volteffiele fue fo rze proprie dad a ba nd a ch’ eglib piu vicino d nemico per com m inciarglila guerra dadouero come per effempio li Spagnuo- t e ta t a í,t ¡c p t o v k m m C a z x x im p ío p o n io a c ,p x o - li dada banda d'Aglier,i Venetiani, fik C h ie fadaqueUa d' Ablania, legadere dt Sauoia. M alta, ( f i Fiorenzaattcndejfero 'ialorofamenteadocorfelotocrdinamcontrailTurcoienon f i f i voleffirqtongiungettconleVemtiane, eco' ta m a u x ilia q u a m c o n filia fua d ir i g e t a t q u c a c c o m m o d a b it . VBd Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca cui ab om ni fu fp icio n c.au tin u id ia, v c lm ctu , quffqLarifeltcem Confedcrationis finem con- Sed q u ia n o n fatis e ft C o n fo e d e ra tio n u m d e f c d u s & v itia h a b e re c o g n ita , iam c ti a m q u o m o d o e a ru m ftab ilc fu n d a m e n tu m p o n i Y jry q u e a t, f <9 Dijfeftitió l' Rb d! spagna. l toUuhi verfo U VaUathia queat paucis & vcluti digitd eommqnftraW; V Imperatore ton t Alemagna daUe bande £ Illu d , meo quidcm iudicio, in piim is ncceffa*. rnghena. Beofaetrtacheattaecanddocosiia rium eft, v tS non eodem lo c o , faltem eodem hnmedtfimo tempo ciafcuno dtl cantofu o , 0 tempore Confederatorum vires in hoftem c e /ttjza mamarut, the'anim o, lo sforzo (arth- uei tan tur, vtquc finguli cum quapro»im us i. boAo magiori: cerree arschefarebbe il defiderio pfis eft, hoftem oppugnandam fibi fumat. Exde continuare fenfj* riiguardo alcuno di fa ti- empli g r a tia , vt Hifpani regnum A lgctianum ea , trauagUo, nb ffefafoadaiisu U ¡peranza vcl Tunetanum Veneti & Pontifex Epirum fi che haunbbtciafcunodi ratportarnehonorem, tíe Albaniam in uadan t, Sabaudic* fiue Pcdehtiltficurrezzap a rticu lare,ilchen on po - m o n ta n a ,M clite n fe s & F lorentina ttircm cs, * teanoprometterfintW altreUgge.theb anchein fi V eneta aut Hifpanicnfi clafti eoniungcrc fe partequelcheleharendute difettiue. llnim i- nolint,vfitatum fibi h adenus teneant cuifum , coche farebbe affalito inquejlo modada tante & qua proxim afefc offert o cca fio , fortunam parti, farebbe effiritteddtuidmle forzefu e , le experiantur; P eioni vero Valachiam & v i c i ^ quali confegutntemmte diuenterebbone meno tcgiones : Imperator denique & G crm a ffil fufficiente per dtfenderfi da tutte le bande che Principes q u a T urca in H ungaria tenent opfarebbeajfalito. Inprimoluogo le Gallerzjdi o id *& p ra fid ia ag g red ian tu r. C e r ta rc s e ft,fi Malta auempagnate da alcun’ al re corfeggi- flo c m odo quifquc á fuo latere hoftem carpcnanio (comepotrebbenofare)ptr i Mari di Leud- do velati inter fc certamen ccporint, fo ti vt bott ,ierrebboaointaktimoreleguardie£ Alefi ni cxitusfpe, aut etiam verecundia quadam .ne fandria, 0 di Rhodi, ch’ ejfenon ardirebhono quis cateris fttco u c rcm gerentibus igoauioK mouerfi. Poifela Spagna ajfahjfela Barbería, habeatu r, om nci fumptus «¿labores bene colfe Gallettd'AlgierirefiarebkonoperforXaden- locati vid eantu r: quum quifq; rem fuam agat, tro ilporto,dt maniera, che i'armata dt Vene- «¿quantum hofti dem ferit, tantum ad fuam iliant toniuntaconqueUa della Chiefa haureb- pfius addat vtilitatem «¿fccuritatcm. E contra be campo Ubero ne ritreuerebbe oppofitiont, c hoftis vndiqnc armis petiti vires diftrahcntur, rintontro per Mare,che non rompefiefacilimm- í¿ quocunque conuertcntur, depellendo ab o- . te. MedefimamenoefeneWiflefio tempo l'Im - mnibus locis periculo facis non erunt. M cliptratore, 0 il Redi Poloniafacejfero guerra al tenfium quidem O rientalem maris McdicerTurco.Noi habbiamo vnefiimpio di quefio tem ranei partem pcruagantium (q u o d facile ipo che ride laragioneherufima, ehe eche quan- pfisj triremium m etu , Alexandrina «¿ R h od ido Solimano entro ntUimprtfadella guerra £ enfis claffis intra fuas fe ftationcs con tinebit. Vnghtria contra i ’ Imperatore Cario ^ in to . Q u o d fi Hifpaniarum rex Mauritaniam ( quae Andrea Dorra Generala delle fue gállete coa Barbaria hod ie) affiliat, crcdibilecft Algeriavna benpiccioU armata trauaglio tutto il Le- nas naues ftatiotic fua auc portu egredi nonmamepigltbperforza Coron,fiPatras,fifior- aufurasrintcrea vero per totum mare libere v o reua tutti quei Mari feni* tmpedtment» > in litabunt Veneti , Sc quidquid o ccu rrerit, ia sontro dinemici. Da the rifulta chefe i Prenci- fuam facile redigent poteftatem . Sed «¿ quam tipi Chtifiiani fimouejfero come he detto in hn confufioncm apud T ureas oriturara exifti9tempo ciafcuno dal canto^fao .,theti- mas , fi P o lo n i* rex V a ’achiam 5 ¿ vicinas rcdurebbonoilTunoallofiretto.Ctehnpuntoche g io n c s . Im perator vero «cG erm ani H ungamoltofailiterebbePimprefa, fiUrenderebbe riam vno «¿eod em tempore innadant 1 Ex-piuforte. f i d i durata, m abdi difficile digeflio- emplum fi quis re q u ira t, recens dabo. Q j x ' ne.chefarebbe d i f arti contrthu re vniturfalmi- tempore Solim anus H u ngacico bello contra tetuttiiPrenciptChrtfiianhchenonconfinano C arolu m V. occupatus maximas fccum vircs per» coiTurco. Tutti quali f i reputanocoperti, in Hungariam 5¿ Aufttiam traxit, Andreas Auf i ejfenti delptrieolo,nefannoflimadi quello a’ ria Iitip c tito ri* claffi praefcffus paucis nauib. altri, fiperilqualenonhorebbono contribuiré omncs ad Oricntcra matis M cdiferrancifinus f acendo illore conto chenonn haurebbono cht ' impune ac magno cüm fui metu peruafit,«cCa lajpe'd, 0 gli altri 1‘ vtile. In fomma tu ttii tonem e tia n «¿ Patras .p p iJ a cepit «¿-^iripuit, Prencipi Cattolici fono talmenttfondati sit que nullibi ne confpedlo qui.iem hoftc. Ex quo Turtavniti* fio interefiiparticolare,chefempre/i (rouadijfe- facile perfpicicur, fi •' h r i’ iani i’r in cip e sT u r quaquei»»*rente, 0 inegualetralero [fomadifoprabftato cis vno eo.<em.’ '.u- . ■m pcjiearm i iuis quifquc dendui, allga'r);helaLeganonpotrtbbefferecontrat- in finibus u. ' u' - ¡ .iinris cos redaduri ta ben’ i propofito, ne harere durata. Bifgna fintangu'*. f quoquc ari dcbclihetutto cib fiafoid a t» , f i cheilfol» defiderio landc.■ ,lC(j[illtn,(eddJffi-- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 'Ja T m A apertu virihm a chrtflUnu vinelptffítol iell ep lta tioa eM a Chiefadi D i», fiaquell» che tigoli dpunto nectjfario : 0 Ai ehe non éifign» che<vadino a tercorm ejfempiofuori delh loro cafe, iquali voter.do tmrtare tutto anárdhine. Perinuitanelt adunque addurrein gioto/a mirtprincipaledeUaLegd fatta daGodf íe di Butñon.fiM ttnti Fnncipt,0 jignori d tuni maggiori di lu i, chej i coagiunfer» aUajua Lega, norterafondata chr su L' honertpmtito. ¡are dtlla Maiejia di D io, d che laminando ciafcun d' ijft contale ■¡00,0 diuoüom, fenza aJpettare í’ interuemo, ofoccorjo d'akun pran Rio Imperatore, congregarono Ssn’ ejfercitodi oento milacai<al¿i,0trecentemilajdnti, con le quali prouifíonifubiug trono quafi tutto l'O tiente. Lafii tndo he,a da canto tutte queñes mifideratieru ^eniamo allopinione chthanno alcuni d’ ejfere longi ddpericolo, f i troummo che forfe fe gli auicinam pih che non penfam. chefia ‘vero quando A murat pafiod' Afta in Europa,í V gheria ['hthoral oggetfadTurco) non era ella piu ion: ana dille confine dtlí Imperio de g í Ottomani, chedtprefente nonio ilpaefe dt Saxo, o quello di Bauiera, che i Suiz:^ri, f i f i Francia, nondimino none ejlato per tanto impatronirfene Sara detto adunque che ptr hauere vna Mortag iadtnanzi, ‘vn Hume inmcgo, u qualche Statr, cht ci copra, chipercib ch’. dobbiamo :enertjicuti ,0 f t l i c i , nefare oñfo dell isifiortunic a perico 'o d'altri, no» certo non: perche fe noi Ramo Chrifiiani debhiam» nunfolo haucr compajfione dtUe calamitdd’ d tri, maappor'arui‘vn buono, 0 cariieuolefoc^erfo. In olt re chi non mifura le cofefuture, che perla confeguenza dellt pr-fent i fi troua jpejfo ingannato. Bijogna hauer t aleara , f i del prefente,0delí auen re, chenoilafciamoa‘ nofir. ia mt lefima fic u rr ez ^ , che noi fieffi dtfidmamo hauere.»ffine di conferuarltcon quejla preuidenz* Ubf i ddpericolo chepotrebbonoin(O•rtredopo noi.Et quando cosifojfe chetiotnon volejfimo hauere quefia cura de i nofiri fígliuoU, f i della pofierild f i the la tonfeguenza dello State nofiro nonctjfingtjjeatal' imprefa.ci fa rd egli cosi poco animo, f i carita in noi. amóte, f i diuotione verfo la gloria di Dio ,ptr il quale mt fiamo, fiper il quali habbtamo le noftrefor ze,che CIfcordiamo tutto per andaré a coltiuare la fua ‘v igna0 (catciarue queUi che í octupeno, 0 laprofanano! A che feruono tutti quefii gran ttfori deFrentipi.di Iiombardia,(he dt ceszi langa ma no h i ño pefii in conferua í <vno su í altro. In ch ti Tttncipid’ Aiemagnacosipctenti, 0 leC itta dtU Irnperio ‘voglionojfendere í entróte, 0 ríee h e ^ e loro incomparabili: quedo occafionepifi keHa Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca d liu s aliquanto quam v t eius vfurpandi fp « fit.Id vero cft vt omnes vbiq; Chriftiani Princi pes, ctiam qui áT uficici im perij finibus lo u g c abfunt,auxilia confcrantScd vcrcor,nc hic furü o,qu od aiunt,canatur.-fiquidcm quum illi pe riculum ad fe non attincrccxiftim cnt.non faci le quiíquam ab cis im petrabit v tin c o am oli endo aut difcutiendo vllos facere («mptus ia animum in d u can t: quippe qui minus pruden tis eflc putcnt,fuis im pcnfis aliorum profpieere fccu riw ti. Q u u m ergo pleriquc omnrs nihil magis quam proprias vtilitatcs fcquantur: cir rum vero ex hoc bello confcquendarum non eadem omnib. fpcs fit.•peripicuum cft tieri . i t poflc v tta lc quale rcs ipfa requirit Fcdus in tcr cos percutiatur, aut petcuiTum diu duret. A tq u i p ro ftd o ,fi quod aifcdam® vere eflc v e lim u s, Chriftiani v id elicet, e ic d is caeceris o . mnibus e xeo d,-cogitationibus, a d v n iu s D c i g lo ria m , & Sandae E cclefi* am plificationem refpiccre, noftraq, c o n ffia & a d io n c s d ir ig -rc debemus, exem plo pientiífim orúquorundam , qui fuperioribus tem poribus vixetunt,rcm que C hriftian a multis modis iuucrunt,Ptinciputa: inpiim is vero G o d c ftid iB u llio n ij, qu-em tam fa n £ l* & fo lo diuino g lo r i* zelo fa lccp t* Ex peditionis ducem , m ulti Principes & D om ini ipfo longe maiores fcqui non dub tarunt, neq; dum Im peratorisautR cgisalicu iu sau dlo has v c iau xiliu m in tcru e n irc t, exfpedandum fibi^ ftatucrunttita vt breui tempore ingentem con fecerint exercitum , vtpote in quo centum equitum m illia,fuiife dicuntur, cum om nis geQcriscopiofo apparatu Et his quidcm cop iis Bullionius vniuedum ferm e O riente dom uit; regnum certe Hicrofolym itanum & totam Pal*ftinam infidclib. eripu it, cum im m orta'i nomin s fui honore. Q n o d v e to perfuadci t fibi nonnulli.fca pcriculo longe adhuc abcifc: vahcm entet illi quidcm & no Cncm agnb pcri. ulo errant. Q qidcn im .'T raiicicn tcA m u rath cIf. cx Afia m Europam ,qua lo n g c ,q u *fo Fiungaria inde diftabat? m ulto certo longius quam nunc vel Saxonia,vcl Bauaria vci FFeluctii.vel ipfum quoq. Franci* legnum á T u rcici im pe rij finibus abt ft. \tq ui annon magna & mclioc H u n gari*p ars hoJic fuh triftiifim aT u rcatu ta fctu itu tegem it.' D e liran tp ro lcd o , v elp o tiu i in*aniunt qui vcl in m ontis alicuius in trrpofitu,autflum inis (u tfu in tc rm e d io , autalterius prouincia obiciftuvllam fibi prom ittunt fecuritatemrq' * om nia dici non poteft, quam cito hofti tam al .eris & potens perruperit. Illud igitur fcmpcr hic meminerint on nes C h riftia ni Piincipcs Nuw tua res agitur, paries quum prouimtuardet. Q u id autcm ?ctii fi aperi u ’o q u á Yyy 1 lo n g if- Díjferhitio A n Turcst Apertis virih.a ChripAnU v m ifiA jjm . htUapotrthhonoglivni, f i gh altri trouart di lo n g iífim ea d h u ca b fim u s.an n calío iú , & q u tqutfiaper acquifia re gloria, (fi laude immorta- dem fratrum noftrorum calam itates & mifetiU?baduHq¡»fffaltatione dei nome di GiefuChri as nihil ad nos pertinere cxiftiraabim us/annoa fio,thebtfignaimpiegareiltutto,fiaUalihera- totinnocentium animarum mircrcbimuri’ antim edeilm ghi [atri, che qmfiiBarbaritpan- non pr* viribus tam grauiterprcflos atque afmggianoeaUaricuperaiiontdeUemigliatadipo- flid osad iu uabim u s t Aliter ^ o f e d o faccrc no uerifchiauiChriJliani,chipatiifcono,filangu- poffum us, nifi Dei m andaforum q; ciusplanc ifcono fotto lapotenijfi di qutpo cane arabbiatot obliuifci velim us. Praeterea qu i futura cx prae ii rfare k i;¿/4 « x/« »«;{»íí4 dipopolo Chriftian fcntibus tantum con iiciunt,ytp lu rim um a fcino, ^endicarfi degli oltraggithe hari ceuuti, f i pfis decipiuntur. N equ e cnim fi hodie ita cft, dell’ ingiurie,fibiafteme,chequeJloTiranno,fi cras etiam ita erit. Ea igitur tam pracfcntium ifuoihannocbmeJfecontralagloriadiDio, dei quam futurorum cura habenda c ft , vt noftris fuo.fanto nome, f i della fuachitfa.ttfelifcgna eam pariamus & relinquamus fccuiitatem qua chei’ appetito humano tntri in queflo teatro,fa- nos ipfi ftui expetimus: vtq; nobis donatis &ad rebbt tofafacile digranPrencipi,cht hannofor- aliam vitam p ro fedis, illi hac vitam , qua ntum sa,o moltifigliuoli, di metiere quefia confidera- hum ana fisii poteft induftria.tuto & fecurc dctione in capitolatione, che quefii haurebbono in gcrcqueant. Q u o d fi quem ncqucpoftcritati® fauore dellaibtributione delleforfiloro qualche cura, n eq ;fu i Scatuspericulum , n e q u e g lo r i* parte dtllaprtda,(fiaequifiichepotrebbf no ejfer- fplcndor ad com m une ho c fedus & ta fa n d a m fa tti. In oltrefei amore deiferuitiodiDio ope- Expeditionem m oneat atquc im p e lla t: quife rajfeinloro,potrelono piglia^ela condotta gene- quá nc tam iners atq; ignauus. tam expers charaledell’ eJfercito,edidomaodareaparte delleco ru a tis, ta m a u c rfu sa b o m n ire lig io n c , & D e i pagniecoUegatSi Godfrepeuero Preatipearijgu- am orcac d iu in a ig lotiarzelo erit, v tcu i vni vi'ardc diqutUi the hoggidtfono ntlla chrifiiani- res fuas o m ties, honores & im p eriü acceptum td,atien» per vn cosí fantoviaggioil Ducatodi referre debet,eius vineam ,id eft,E cclcfiam ,n6 Buillon. Stefam Conti di Carnutofeee tl mede- colerc ipfc non vclit,fed quantum in fc cft,in fifimo delle fiato fuo, fi'om e anchefecero altri Si- delibus vaftandam & diripiendam proftituat, gttori, tutti i qualimn furonoffiintia far quefio v cl certe relinquariAd qu id ,o ltalia,tam lo n g o cheper 1‘ imprefadtUA’Terratfanta. CarioSttti- tépo rc,tot ta n to fq ;congetTifti thefauros? V os Her,tfi/u fi tno Re diFramianondiede eglifoccorfo all' Im- ^ vero G erm ani* Principes & C iu ita tc s , vbi dd- Utilitas,kB peratorediConfiantmopoli d' vnbuoi numero uitias vcftrasm clius collocabitis? quam aptio- Turfki. ditaaalleria,:h’ofiogli mando fotto la cedottade rcm im m ortalis acquirenda: gloria: m odu ex. i maggiori delfuoregno}bi/ogntra egli che noi re- fpedatis ?Equidem hic de gloriadiu ini no m iJpamo con le hractia i» croce, mtntt chelefiam - nis,dcGhriftianae R eligion is am plificatione amtardtntt della tirannia di quefio Barbaro ab- gi tur, quib.om nes homines vcl vitam ét ipfatu i/ugcranno, f i con'umeranno lacaimpédere, debent. H ic cÓ filia in tú tu rq u o m a fadeinoftri'vhtni'i do fan ¿la illa & ipfius D c i & Saluatoiis-noftií fc d ib calcata tertacxim m an i eripiatur tyrannide,H ic occafio datur m ulta animarum m illia e diinlliraa liberandi fcruitute. H ic am pliifim us fecam p u sa p critto ttam qu c atroccsinia tia s &.blafphem ias , quibus rabiofi illi canes Deum ipfam affecerunt , eiufque E ccle, fiam om ni fceieie Jaecraiunt, egpegic vicifcendi. Q u o d fi etiam hum ani animi terrenis ttnhiantis cupiditatibus aliquidindulgcndum cft: eccc vobis fpcm pra:d? o pu lentkfim *. q u a iacilcfum pcus á vobis in bcllum fa ^ o s (modo animus contra hoftem ne defit) com pcnfabici. V obis pr*fertim ,Prm cipcs quibus num erofa filiorum & nepotum eft progenies, qu i hac ra tio n e ve! infigni ac praecipuo aliquo,addo ctiam fru¿luofo munere in hac expeditione craho»eftabuntur,velctiam hoftium c x u u iis& lp o I isd itau,nou a im peria acn o u asd itio n e sa cq u i «cnt.Scd & fine hoc.quidquid ad D ei gloriam &.Ecclefiai falute im penditur, beneim pcnfum cziftim ari debet. Is,quem dixim us,Godefridus fiullionius totum fuum D ucatum in fan¿l:ani ffilam Expeditionem impedit.^an propterca tanto pauperior fuitPnequaquam, fed c Ducc R ex ^ ¿lus,im m ortalem poftcris gloriam rcliquit.Idcm fecit Carnutum C om es, aliiq; domini & *n5gnatcs:ncc quifquam fu it qucm fa¿li poenitucrit. Sic C aro lu i SeptimusFrancorum* rcx, fiu llo ptiu a t* vtilitatis refpc¿lu,iniigncm equitatum Im peratori GonftantinopolitaBo aaxiIfo m ifitjciqucpraecipuostociusicgni proceres p rs fc c it. M u lta quidem alia h u c a n o b is a d * Serrif o flsn t: .led haec fatis funt. Illud tan tuia ad extrem um Principes m onitos yolo,Q£ piOi »U 5iipcikulam « c g lig a u t, fed perfaafuoi h s h c a a iii- a d ft quoque pcitiiBsre. T H ;E i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DISCORSO COME POTREBBE G & N E R A R S I AL I E NATI ONI D- ANIMI, E T DI S C E N S I O N E N E L L E S V D D I T I D E L T V R C O , IN . particolare & in generale. D I S S E R T A T I V N C V L A : I N QVA MO D I QVI D A M O S T E N D V N T V R , Q V I B V S T V R C IC O IM P E rio ilibditi facile ad feditionem concitari atque inflam mari pofsint. a miferii,0 acerbafertiitk, in the tiene il Turcipop«ltk.lt4t/oggeni.&lactudile, f i biflialeimmamta fua conti a di loro,hanno caufato.che egli hapoflo ogni indufltiaper rende re loro inha tili,0 impotenti u qualfihoglia, ben che minima .foUeuatione, cenofcendo d' haueregiujlacauja didoutrne tetnere. Centutte ab non bifogna mancare d'hauefealíuna Jpiranza,che nelíuopaefe,0 corte fe non poJfagenet are alcuna. Onde mi sforzetb difar vedere, come 0 per qualiftrade(ipub crdire 0 fomentare taliptattiihe. Et eominciando dalla impreja the pub tffire ineaminata ptr via dt perjonaparticolare, bijognaprefuppor y o the quel laperfouafiaprmñtñfbpublica. Leperfonepriuatefono qudle,chefi lajciano ilpiu delle volteguadagnare ton denari, f i eon quefii tali nonbifognano tante maniere,mmeIi,Aíafe fo tto perfone publiche,ch’habbmo grado, fiauttotkkyfiia pergrandezza di patentado , bpermaKeggio d‘ affari difiato,ci e ben maggiorfatica a eorrumperli de gli altri. Mafefefifcuopert thabhino lofiimolo delí ambitione, aüagrandezxa, 0 the glifia propofio íeuidenza d' hn prontoJoc€orfoper ejfeguire quefio dijfegno, a lí hora e , che s tmbarcavofacUmentemetterfiarditamentej a lí imprefa, medefimamente ognipoco chefiano d f f f f f a vendetta di quaUhe indignita riceuu ta. NenfiemaipotutopraSIicare molto ipartito!ari,fiperfonepriuatefenzaincettezzagren) de,0peticoli:mafeequefiiontd’ mdTÍX^arfib atufare a Sig.grandi delloflato, btfogna e leggere il tempo benapropofito, tentare quali fiane mal sontenti, fipegaiodijjojliherfoil Prencipe ,fia per íeffaltationed’ alcun altre a loro pregiuditiofoper altra taufa che pub fufcitare la holonta il¡io ¡p ,fi ffivtpam ^w fiM o stato. EWt: L Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca M lfe ra illa atque acerba fe r u itu ', qua im manifllmus Turearum T yrann us seruitutsfubditos fuos oppreflbs ac con ftri- ^uiiTurcas. ¿tosrctíetjcundem cogit qu afi, vt o . m nibus m odis eos exarmare ftudeatjnccquidquam relinquere quod vcl ad minimum depel lendae feruitutis conatum animare eos poffit. E t h u iu s q u id em m e tu s iu ñ iffim as illc h a b e t c aufas : qu ip p e qui f c i a t , n ih il v io le n tu m efle d iu tu rn u m : & m a lu m im p crij cu fto d e m eíTe M eru m .-E tfi v e r o e a e ftíu b d ito ru m p crT n '.u e rfa m fe re T u rc ic u m im p e riu m c o n d it i o , v t fi m á x im e iu g u m e x c u te re v e lin t,n o n p o ífin t ta m en , q u ip p e o m n ib u s fere virib u s n u d a ti : e g o ta m e n q u ib u s m o d is a d fe d itio n e m illi c o n c i ta ri p oífin t, p a u cisin d ic a b o . A c priittum fieri p^rfina prid h o c p o te ft p a rticu la ris alicu iu s petfonae o p e ra . Matacsrrii-fi Illa v e ro vel p riu a ta c ft v c l p u b lica . P r i u a ts ptnda. pcrfonae illae fu n t,qu ae o p e ra m fu am ad facin u s fiue b on u m fiu cm a lu m p » tra n d u m , p re c io a d d ice re fo le n t : in q u ib u s co n d u ce n d is a c fu m m ittc n d is n o n t a n ta op u s c ft a rte v c l in d u ftria . A t i n publicis c o rru m p c n d is & ad n o ftras p a r- v t^ k lU é i» tes t ra d u ce n d is p crfon is fiuc illae g en eris f p lc n . ™ d o re fiue p u b lici officij p raero gatiu a in im p ca t i o a liq u o m u ltu m p o ff in t, lo n g e m a io r follia c itu d o & d e x te rita s re q u iritu r. N c c c n im fa c ú Ic eiu fm od i in d u ci fe p a tiu n tu r , n ifi am b itioit$L a u t a m i c i t ia c x c x c a ti , vcl c tia m iufta a liq u a c o n t r a d o m in o s fu os in d ig n a tio n e ftim u la ti, fa tu ra m a g is q u a m praefcntia c o n fe ftc n tu r. T u n c e n i m , praefcrtim fi rc i e x c c u t io vidca-* tu r fa cilis a c m in u s p e ricu lo fa . n o n i n u o lu n ta ric a u re s n o u a s fp c s in ge re n tib u s p r a b c n t . E e i l J * q u id cm quae p e r h o m in e s p riu a to s fu fc ip iu n tu t m a c h in a tio n e s , i n c e t t x ad m od fi f u n n m u ltifq u e p ciici^ is expofitae, quippe q u ® fape-- Dijferiátid 02 E c íe i madi., fihaiÍM¡!amcht deUtno tffircs tlette , f i diligenttmante telüueue da noflri Fftncipi Chrifiiani ptrfabricara dol ctm tntt fideftramenti laruina ddcommunt ntmico, fartando{romtfidice) lapeütdtUa<iolpemluogo,0 per mancamtntodtqutU* del Lione Ildiffietto , 0 gelofia concettadaTaratoBafiacon. tra HebraimB afia per‘vedarlo inalzato da So— iimaHommaggiorcredito,0 ftima di luido pri■ uareno talmemt dt ....................... ragione,thelafciandofi ‘ a po to a poco traffiortare al defiderio dell* ‘itndttta, co trtinciofabricare deka commotiontima effe».dofcopertofu fatto fubito moriré. Vtt occafione medefima ruino anche Tirrho, 0 M tfiafd iaalzati da Selimano. Nel nofiro tempo nella corte d‘ AcomatoTerzo, che regnahoggidlqueflegelofiefidifiute fonofiategrarsditra Mahometto, fiM u fiafa ,0 d ipol traCifieJfo Mufiafd, f i Cieala ,c h t í ha fupperaU),fituttoperlagtiofia, fifau o rt dtlpajtronts. ' Se quefii humori, 0 male diffiofitioni f e f ftro ftateben riconofciute 0 defiramente cel.tiuate da qualche gran Prencipe Chrifiianofarebbonofiate propofito per fabricare tra quequalche dtffenfione , a ribeüiones. Et ancora che tali prattuhe non bmefiero al ia prima, b ftcondavoltahauutefor^ed bafianza ptr mcaminare í ‘vniuejale mutatio* .ne, the noi defideriamo a lí imperio di quefio , . Tiranno.nen bifognapercib d fifiere,nt afienerficonfiderand»chetlpikdellevolttlipiimiyijdtquefienouit , f i commotionicettftra.or. dinatie fono deboli, 0 che laedouefi mofiraU ffiudenza quandofifamobonalimentare,ediligent emente nutriré , afpnche pigUnoacre.cirhento. to (limo che quando s‘ incontrano ,miniflriche habbino í ambitione, anómefitd, 0 defiderio d i‘vendetta, che quando fono fiati teflati, fite n ta ti‘<>»a,due,0 trtvolte,cheal finefifdflradaalialor fid e ltd ,fi ebedienzts. ' Medefimamentefe gli vienprefentato, come bi /ogna fernprefa r e, fiadbuoKo.b mal titolo, la ficurezad’ vn gran focccrfo, dJqm lebifognerebbefargli<iederetlpreparament» perches all’ hora tanto piu arduamente tentardbono ojp contra la‘vita, 0 lo Stato del Premipe. In joltrefadconfidirat»,ihequando talt pratúche fefierofcopertedal Turro, ¡he’vedcjfeli Chrk fitani piu diligenti, che non fono fiüti per tl pajf-ito d tertare il piore de i faoi Mintftrt ,eglt entrebbe all’ horaindifodenz^a tale , ches is / i í n é í e quaUhe cosa male d propofito per quefiimtntfiri, Etqmfiajuad ffiden. zagenera'ebbe anche miüefojpetti, fi/degni ttraifupi M infori, 0 ¡uddtti fia pertl man^gio , , d > Et 0 fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ab vniis infidi komiais íidc dependeant:. At fl tnagü«um & potentium virorum tentare velimus animos opera danda cft vt idonea captcmus tempo.ra , vtque diligenter obterucmu« qui nam Prineipi minus ®qui fint, fiue íniuria quadamfibiipfisillata, fiuea!tetius fibi prtclatidignitate oíFcnfi : & in vniueifum q^jinam prxfcntium pert*íl nouís rebus ftudeant,aut libertatem vcl ctam imperium affcdant. Ecce tibi modum & occafionem , quibus fl rede &dextrc vtantur Chciñiani Principci ,p uUtim communis hoftis imperium labefadarc, ac tándem etiam cuertete poflint j pro Iconis exuuijs , quod dicitur, vulp nam peliem in duendo. Fcra hcs qiiidem Baila aemulatione & inuidia contra Ibraimum Baíl'am , quem ^ _praítulcrat , adeo cxcaecari fe Solimanus ipíi paíTus fuit, vt (editionem machinari tandem coeperit: fcd cadctcda, capitctemerarij cooatus poenas lui t. Eadem caufa Pyrrhum &. MuftaphamB iflas áSol mano adfummam dignitatem cuedos, peifumd-dit Supciori quidem tempere, rcgnante Aclimate Tertio, non minus grauis aemulatio & cortrntio intcr Mahumctem purpuratum,& Muftaph Imperato ris fratrcm,ac deinde iñ ter cúdcm Mu ílapham &Cicalam e.xarfit: quem quidcm Cicala pa troni crga fratrem aemu'atio.ic acecnfifauore, tandera perdidit & mori cocgit. Fios animorum cffedus ac perturbationes fi quis Chriftianorum Rcgum dcxire foueat fifienhm. magnam profedo ba baris illis ad feditioncs & ciuiJcs motos feneftram parefeccrit. Ec licct eiufmods conatus etiam icrati ad T urcicum imperium planccucitcndum fa i, virium non hal’ eant; non tamen propterea defiftendum cft, ícd illud cogitandum, eti m roasimarum mutationum tcuuia femper k fere contempta fuiífe principia, quae tamcn, vt illc dc Famaait.virescundo, fiuepc; fiítcodo acquifiuerinc; ideoque diligcurer q u * ad diíTcnfioncm vel tebclli< aem augendam pertinent, comp.iianda & fubm niftr^ndaeíTc. Sic quidem ego arbitror , fi c ú minifter occurrat cuius animUs ambitione aut auaricia laboret, aut qui magno anim >pra ditus, vlcifcend* iniuri* lioidine flagrct ,eum vbi (émel bisauttcc ren atus fueric, t ndcm cupiditatibus fuis locum daturum , & fidelita:cm atque obedicariam p. o c d .rumiinprimis vcro,ficertaci fitmi .uxili] fpes n propinquo oftciidatu; (quod femper,faciendum eftj & ncceíTariusadrcmap pa atus coram infpiciend s proponat Jr.QuoJ fi eiufmodi conat is detedi fuet nt,atque it* Turearum tyrannus animadici terit Chriftianos injcorrijaipendis nuniftrprum fiíotum apimif Turck.Imper./uhditi quomodo adfiduionem concitandi'. ¿4%' nicnis rau ltoiá cíTcdiiigcntiorcs qvráantc ha c ntfffo degli af a t i , eper il periodo <he finiont dtlla infidelta, quando f i ha da fores fucrinc: credibile om nino cft, eandem ex diffiton frtncipt dubbtofo , corne diuentereb- dcnria quadam miniftros plcrafque male haie IJuefto : di maniera, che a peco a poce el bituium >& panca cotum fidci permilFutuniiex la ci ammenirtbbe qualche occafone propria q u o fieri non potcft quin plurim * fufpicione?, per far bene i nofiri afart medefimamentes ir * , indignaciones tam intcr hcrum & m ini fa durante la fomentatione diJftmtU pratti- ftros , quam inter m iniftros & fubditos nafcit h t, auenijft, chei frateüi figliuoli del Signó tu r * fine fl-hilqjcuiquá tatú fururum , vt fere te,pigliaftrol’ armi contra í v n í aliro b che fieri fo lct. quando nec dominus miniftris, nec viutndo il Padre f i le tafero per dijpuiare tra m in id iifu bd icis fidere audent. Sed omn am loroilpofefo deli"imperio:perche aU'hora tro op tatiirm iu m fu crit.fi dum maxim e hi cona uandofi di gia la ¡Irada fatta d quefiepratti- tus vrget; tu r, tyranni filij viuentc pa trcd c im t h t ,farebbefa cilmtntefeguitata con maggtore perio armis intcr fe contendant.-fic cnim in- , projferitd.chenonfarebbe fenonfifofftio prin- ñ itutum nullo negocio , ac vcluti fp ontefaa procedet. ^ eipiate. Q ijum vero in co qui tale quid aggreflifrus Maptrioche ci bijogna giudido, teleranza, fif molta prudenza per condurre tali trafichi, e ft, pra te; accuratum iudicium & prom ptum farebbe neceffariofar" elettioned’ huomini che con filiu m ,ind cfcfla qu o qu c d iligentia & to hauejjero, quefie parti, afine difaper ben pi lerantia requiratur : diligenter prouidcndum gliare i" occafionc , f i tempo ad erdire le te eft v ta d hoc munus id onei homines deligan le dellt dtffenficni, f i chenon gli mantafe- tur , qui fcilicct iam d id is in ftru d i fint tam m te denati ptr dóname , (fi diflnbuirnes genij quam co poris d o tib u s , o blata quauis fra quefle gtnti , che non fono ptu ama occafionc red e v t jn t u t ,a c om nia rerum ge tori che niun altra natione , the fia al rendarum mom enta c a p ten t: ante om nia vero pccu n i* parcendum non cft , vt fcilicet h a be mondo. Venendo hora aüa prattica di foüeuationes ant donandi materiam : quum barbari illi auagentralt,e daauuertire, cheil Turco ha dut ritia & donorum cupiditate om ncs gcnteslonJorti di gmte foggetta alfuo imperio. Ct ne fe- gc anteeant. Iam vt ad m odum vniucrfalis concitandae Tarfa/WIno chejegtiitano lafetta di Mahometto, gli al tri la veritd delt Euangelio di Giefu Chrifíe. fcditionis veniamus , fcirc o p o r te t, duorum diii alij M ai 1 Mahomettarñ fe nefian» quieti, percioche ef generum ciTc T u rc ici im perij fubditos. A lije- humttani, fendo delt ifiejfa legge non hanno eccafiont di m m Mahum ctanas fequuntur fu perftition es: alijChrifiitumultuare. I Chrifiiani non fi pofono moue- fnnt ctiam alij qui C hriftianam profitentur rc- ani. re,perchefóno¡uperatiifirittnuti da maggior lig on cm .llli quidcm ab omni m otu abftinentj forze delle loro the ¡i tiene infreno. Dimanie quum rerum nouandarum cauifas nullas ha beant,libero fcilicet religionis fu * exercitio v ra,chenon tie altro modo ptr fargli commeue re, cht il fargli cocear con mano Sufibilmente la tcHtcsihi vero,Chriftiani videlicet,etiam fi ten fieurrtzza d" ^npronto ¡occorfo, f i prouedergli tare quid v clin t, n o n p o ifu n t, viribus deftitnti a armi,(fid' ogn" altraprouifiont, (fi munitio & fc ru itu tisfr* n o c o n ftrid i. Q u a c rg oratione di guerra. Tercht altrimente non epojfibtles neadrebellion cm im p elli polTunt ? Equidem' the ardifcanofare il minore cennefolamente di hac vna exiftim o,fi armis prius o m niqueap thouerfi.hauendo suleffalleilntmicoftmprts paiatu neccffario in ftr u d i, auxilia noftta iri pronto.fi armato; chejubito gli opprimerebbe, propinquo quafi oculis videant eifquc tuto fimedefimamente ritrouandofi nudi , (fi difar- ' dcrcpoíTint. N e q u cen im alite rfp cse fte o s v c l ’ mati, comefono , d’ armidefenfiut. o o f enfiue. m inimam daturos metus alicu iu s, aut anim iA cht hauendo d ielim Secondo hauuto riguar- m alc contenti fignificatioHcm ; quum non fe do , co' Iconfegliod’ Occhialtfece retirare tutti g n o rtn t rcucrilfima d cfed io n is vcl meditatae iChrifitani,thehabitauano al longe dellari- v in d id aiam humcr s fu s vclut incubare, Scii uiera del mart, (fi li mandb ad habitare boa mus quidcm II. ex O chialis confilio o m n c s addencro entena ferma, affinthe prefen^a Chriftianos maritim is locis habitantes ,em fe delle forz,e Chriftiane non glt d-fje aro.tre di gia re, 3c in mediterranea loca conferre fe iufe fare mofa alcuna d f io ptigtud>cio . cor.. : a- lit m ctucnsfciliccc,n cilli cum C hriftianorum uenne quarjo Andrea ÜO’ia cond f d fne claflc 5 fi quando appellcretut, ic coniungei" imprtfi. di Patras, (fi Gerone. ¡' ' WM-u- te o t, & d fuo deficerent mperiorquod pene ac uenife che i Chrifiiani p o t.f ■ ■ ■ a re tal ciderat G crcm r ¿c ¡''anis abAndrca Auria c a dfifegno , bifogner,Ue Ltu-c '■ oíthio d p u s.E tu oc quideram odo tyiannus ille rcbus - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ¡4 4 i Ir D íJ J e m llé \ sbarcAtehn fotm fi U lüsghi di tm a f e m » , fuis & im p e rio o p tiii i e c o n í í il u k .& C h r i f t I a a is douenonfacilmentefipoteffemouerelacmaSea in fig n cm t e n ta n d i aliq u id c o n t r a ipfum an fam rMípfrchtcifaHbbtptricolo,thecorlfuoífori(o praecidit. S ita m c n c u c n ia t v t G h riília n ü n m e . «tnfoffocajfe il primo principio, 0 U riHolta de d ite rra n c is lo c is d cg cn tes, a u x ilio iu uan d i í?n t¡ é ChrifliíiHiypmhefono ceíipotentidi caualle- op era d a n d a e ft v t id fíat ijs lo c is vbi e q u ita tu s ■fia,0 coü agile ¡(htinhnrubitomeíttrebbono n o n c íl m a g a i's v f u s ,q u o t« m c o p i o f o ta r a q u e inrettatHítotÍ9 ¡ehefegUprefentaJfedinanzi: ag ili in ftru élu s cft: T u re a ru m Im p e ra to r , v t psrragimt di chefarebke meglio entrare ptr i' b rcui m o m é tó o m n e s C h ti ñ ia n o tu m au t fubAlbania,0 perluoghimontuofi, fid id iffiiile d iio ru m fu o iu m c o n a tu s fa c ile rep rrtiverc, Sc Meetfo,douenonpefibno/iruireicaugl¿i,c»mLj i n ip fa h c rb a , q u o d d i c i t u r , fu íFo carc p offit. farebbono in piaña compagna.Ecco qm tohxb- Q u a re co n fu ltu m fu c rit p cr E p iru m fia e A Ib a biamodddire de i Chrijliaríi dominati dalTur- n ia in a u t alias m o n to fa s « c a cccftu difficiles retti quali voglio prefupporre non hauer m A- g io n e s irru m p e re , v tp o tc in q u ib u s e q u itatu s aamenío di buona holontk kribellione,quando -------------p a ru i m efficere p o te ft, cu iu s vfus p o tiffim u m Frtncipe Chnfiianigli nt contribuiranno i me e ft in c a m p e ftn b u s & p lanis lo c is . E t l i s c d e C h riftia n is fub T u re a ru m ty ra n n id e v iu eo tidi. Bifogna hora vedere qual caminofarebbe d* tenere ptr incitare i Mahomettani k ribeliione, bus d i ñ a f i ñ t : q u ib as o m n ib u s Sc fingulis v o 0 empirli di diflurbijfidijfenfiomciuili. Chi l u a ta t e m e feru icu tc fc v in d ic a u d im in im c d c vorrk lonfiderartchela loro Religionebpitna di cíTcjperfnafum m ih i h ffieo: fu p tre ft ta n tu m vt menzogna, f i 1‘ Alcor ano loro medefimamente fa c u lta te s ijs & m o d i á C h iiftiu n is P rin cip ib u s pieno di paz^ie farebbe facile di cauarne la ma fu p p e d ite n tu r. teria propria perfdrli fcaramaeciare í vno cotra N u n c d ir p ic ia m u s q u ib u s rro d is ipfi q u oq í l'altro,0fopra tuttofefiJe minajfetraloro qual- M a h u m tta n i a J re b e llio n e m fiuc C iu ile b e l ehelibro proprio pe rdiuertirli, f i farli dubitare lu m in ftig a ri p offin t. A c p ii m u m a d ip íb iu in diqueftefolle Juperflitione ch’ ejfi ojftruano, co- R e lig io n e m q u o d a t t i n e t , q u u m c a ex m cris ponendoliper i’ Europa in lingua Schiauona, 0 f o m n ij s , n u gis a c m e n d a cij s to ta c o n te x ta íir, per l’ Afia in lingua Arabtca. Ma perchefipom e n d a cia a u te m & c u m vero & fecu m ipfis pUr trébedifiicflmentefarpajjarefimilefcritture^ g a e n t : o p e r * p re tiu m fu c rit in fig u io ta (q uis c perilpatfedelTurcoychefubiíonons’ aceorgef- n im o m n ia poffit? ) in lib e llu m c o l l i g e r e ,eo» feredelf aftutia, f i cheprontamentenon ciri tu m q u c a b fu rd ita rc s vaniffim as d e m o n ílra re : mediaJfero,bifognerebbe commendare dall’ In- q u a re illu d efficietur v t ia m ipfi q u o q u e flu die chejoño lontane, f i poi ptr i luoghi dell’ A - é t u a r e , deq u e fu p e tftitio n ib u s quib u s h a ñ c f ia ,f id e ll‘ Africa,checonfinano conPoríoghe- ñ u s ta a tu m t r ib u e r a n t , d u b ita re in cip ia n t. E t fi:p erche per caufa del commercio, cheb grande h u n c q u id cm lib c 'lu m ta m Illy rica f i je S cla in qua i lu»ghi,moltf mercante Tur chi, f i altri u o n ic a , q u a m A ra b ica lin g u a co n fc rib i v e lim : eifrequentans da ogni partit. ^ i ll u m , v t p er E u r o p a m ; h u n c , v t per A fiam d iEjfivengono k MoXambigua in Africa, k ftrib u atu r. Q u o n ia m v e r o in ipfo T u t c i c o i m * 'Zophala, 0 ^ilot,chefonotn A fia .E J fi defce- p erro lib e llo s ciu fm o d i fp arg ere d ifficile, im o dono anche alie Malutche,kCocien,Goa,D iu, im p oífibile fe rm e fu e rit , q u in re m illi fta tim Or mus,0 in molti altri porti,che appartengono f u b o l e a n t ,a c c o n tin u o q u a: f o le n t& p o flu n t, -.alia Ceronadi Portegallo. a J h ib e a n t r e m e d ia : e lo n g in q u o velu t h * c a d Sepotrehbe anchefeminare quefti Uhiperil m o u e n d a c f t m a c h i n a , & p rim a in in d ijs p e ipaefe de Gentili, chefono amici, 0 confederad c u la fa c ic n d a fu n t ijs fc ilice t A fia « ¿ A r a b ia l o de Chriftiani .corneen CaUcut,Zeilan,Camba- c is quae L u fita n o ru m ib i co n fin ia a t ti n g u n t , ia,0 altri,0 fare anche tlmedefimo dOra A r- q u ib u s freq u en s cu m C h riftia n is m e rc a tu ra : Sc zela, f i altri luoghi dell’ Arabbiafoggott/aaüa c o m m e rc io ru m vfus in te rc e d it. E t T u rc a : q u ieorom diG qftiglia,fidi?ortogalle,0intutti d em fie q u c n te s a d m o d u m ad M o z a m b ic u m gli altri luoghi delí Europa, cht confiano c o i A frica n a : o r x in f u l a m , ite m q u e a d Z o fa la m & Turco Bifpgmrebie hauerconfiderateóne cheil Q u ilo a m ,q a a :A fia : C o n tin e n tis p a r s f a n tc o n titolo dil librofojfe talmente Cjolorato.cht a¡pri- i iu e re fo le n t. lid c m in M o lu c cis in fu lis, n ec tno tratto nonpotejfefcoprire í’ intentione delí n o n C o c h i n , G o a ,D iu O r m u s ,& a i ij s ad L u fl» autore.mapiit tojle cheinefcajfe,gli huomini al- t a n o tu m i m p e riu m p e ttin c n tib .lo c is frc q u e n í lafua letturappr certa curisjitk , f i preeílidi t e s n e g o cia n tu r. N e c abs re fu e rií lib e Ilos eiu fdolcezza,0 jpajfo. Bifognerobbe en oltre chela m o d i, a u t q u id q u id a d ta m v a n a s & im p ias fu tentinuatione dtldijcsrjo nonfojfe intricato d' p e rftitio n c s a rg u e n d a s f a c i t ,p e r v icin a P a g a ftlcum dijfiuta,bfottiUta coníra.fiiarttcoli del- norum fiuc ^ '■ ■ ■ ■ ~ ■ ■ )c r :a d ifGenülium Principum impc fe m > lacre- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca rturcicJmper./uhdki^omodgadfediúonem conciund. u tredenz* loro,ma in contrariopieno didi- /eorft,(ftpropo/iti atti a mouere-rifo, f i nendim eno con qualche tratto cht poffa fte p r ile , b fa r dubitare dellt fau ole dell'A l orane. I mere ant i Turchi,» altrt pa/faggiert ,i» m a no de'qmUcapitaffo qutflo lib ro , lo Uggerebbono arditam tnte in quefii luoghi doue non b obe dito il Tureo. Et fe ben forfe non hautffero ardim ento di p ortare Teco tl libro,nond m e n o i impreffione 0 m em oria deUe c o feleited aiffig U refiarebb om nik' a n im o , 0 poi le recttarebbono,ccme te fe s mone d gli a m n i lore, 0 dom ejiiei: di maniera che ftdtuulgherebbe d foco d poco per tu tta la 'vicinanza , on d e ‘vertbbe deftderiod gli altri conuerfando in quei fa e fi di com prarlo , f i Icggerlo’. In quefia maniera í Alcor ano ronfuccffione di tempofarebhe tra loro pocofltm ato, 0 ttdur rebbefiin burla quel cht con tanto fa o p o lo , f i ojferuatione lauano di Id dentro 0 cht da que f io infine m n fiform affe qualefckifm a, diuortio traloro,p r h e i ptu religiofidelld loro fe t t a , 0 c h ’. hanno maggior inter effi s'ofiinartbboneper d iffin d o la. Ne anche farehbe d propofito di pariare in qutfloprintrpio in m aniera alcuna di NofiroSi gnore G l E S F C H R I S T O n en em o d arta conofcere che í Autorefoffe C h rifiian o , per t h e ío d to immortale che por tano d quefio nome Io ren d treb beod iofo,0 d ip ) \ofaltelofarebbe rihuttare. M a bifognertbbe piu tofio fabricarlo, come Ce vfciffe da le m ani de' G en tili. b da qualch’ vno d’ 9 » ’ altra Jet ta,d che fa r e fipotrebbono pigliare in preflito la m ano de glt huomini di C am b a ia , deli’ lndie,d’ A rabia,b di Verfia. In quefia maniera farebbe ‘ieduto m e g lio ,0 piu ‘v elon tieri.0 portarebhe feco maggior credi to, f i auttoritd. Chi.faceffe anche in lingua Schtauona'vnartmonftranza, 0 effiortationed G ta n iz z er i,0 m e tte r la in locoperqu alefegli potejfe defiramente f a r ton ofcere,fi intendere l’ origine le r o ,0 com efon ofiad della loro pueritia citf*4elmeníe leuati dalle m ani de i p ad ri, f i m adtilero C hrifiiani,poi condotttinTurchia, 0 IU Í inflrutd nella fe tta di M ahom etto, non hauendo all’ horagiudido per dijlinguere il bo ne dal male'. Che fono effi, the mantengono la fitureziZfa del Tiranno, cheglihdtiranneggiati , 0 che ha pofto ilpiede su la gola alia liberta det padri loro , f i cheli tengono fchiau ifotto tí gtogo d ’ 9 » ’ tn fa m e ,0 barbara íeruitit. Cibferuirebbt molto medefimamente effitrtan doli d riconorcerfiyper riternare horm aifiglialm entts a d abbraeciare, f i liberare i loropoueripadri, 0 madriy Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca fe m i n a r e ,v t f u n t C a l c c n ti u m , C a m b a i a , Z e y . Ion infula, aliaquc pérm ulta; ncc n o n O r a n r , A r z c l* ,& tlijs Africa:,& Arabia: locis,tam Poctu g a llis q u a m C a ftili*ri|g n o ru b ic d is , T u r earum vero imperio finitimis. Sed titulus libri ita formandus e ft, & v clu tifu co tin gan d us, r t prima facie nihil minus q«am quod e ft, p r * fc ferat, fcd vt dulci quadam curioütatc in fp ed o tis anim um ad legendum allid at. In ipfo ver» libelli contextu prolixa: omnes & fubtiles con tra M ahuraetanam R eligion em difputationcs vitanda: fu n t; fcd Satyrico quodam fiuc falfo» non tamen illepido rifu pra:cipua com m enta ptefequcnda atque confutanda funt, ita tam ea vt q u * ita d icu ntu r, in praecordia defcendany, & icru pu lu m dc ia cp t flim isA lcorani fabuiis d ub kan din on ieu cm inijciant. E th u ia fin o d i quidcm lib ro s , fi quorundam in T u rc ico itn * periodegentium manus in cid e rin t, auidc le d a m i r i , dubium non eft. Q u o d fi ijdcm libe'los eiufmodi in patr’am fecum ,vcl metu v d religione quadam in d u d i afportarc noluerint; eorum tamen q . * vel fcm cl leg cru n tm cm o . riam. Sc imagines fempcr fecum circum ferent, n -t facere poterant quin aliq u an d oin tcrfam iliarcs Sc a m ic o s, d: ijs tm q uam rebus nouisSc m irabilibus verba fa cia n t: ficquc quaeillianim o conclufi antea g e f tjtu n t, paullatira diuulg a b u n tu r, & alios ad a c e r a tio r e m inueftigationem accendent j im m o lib ellos eiufm odi com parandi m iracu pid itateim plcbu nt. H oC m odo tandem foediflimus ille abfiirdarum o p i nionum & vaniilim atam fabularum cin n u s, Alcoranes fc ilicct,ip fis T u rcis iordcrc in cip ic t; quinetiam fchifmata inter ipíos & fadlioncs acicntur. V t vero C hrifti lefu Saluatoris & D om ini noftri uom cn in lib ello p rífc rtim in fro n tifp ício , vfurpetur, vcl A u fto r fe C h riftianum profitcatur,coB Íultum m ihinon videturjquum cnim Chriftianos cañe pcius & ang u eo d e rin t;e iu fm o d ilibellos p ro fe d o nc i fpiccre quidem dignabuntur, fcd vcluti nudis preíTic qui calcibus anguem , rcfilircn t, & c on cepto praciudicio iam antc om nia dam nabunt. G persprecium ergo fu c r it, titulum ac ftylu m libri ita fo rm are, vt á pagano potius aut altcri fc d * a d d id o q u a m C h r iftia n o ,p r o fc d u s v idcatur,ficenim gcnt lcsinInd ia,C an> b aia, Ar a b ia , & Perfia m inas ab eius Ic d io n e abhor reb u nt, & facilius T urcis v t & ipfi legant pctfuadebunt. Illud qu oqu e ncfcio an e rc fuerit, vt fcilicct Illyrica lingua confctipto libello la- lanitzaru n itzarosfiue p r*torian o s m ilites quis cxhor- ortm tpfotM te tu r, cifquc oftendat q ü am in d ign ism o d ise ( í ? i » Chriftianorum parentum finu ab rep ti, & foe memoria redis illis fupcrftitionibus antequam m alum á uocandu Z zz bo n o j4 4 DiJftríAtio T urekJm per/uhditíqutm ddoadfidithT iem eom itandi. m»dri, che li piangono ognigiomt, f i cosi r i tornarend dolce Ceno deüa Chiefa,neU» quale fono ftati prima regenerati, S f che gli a feita ton le hraccia aperte per riccuerli, (fi faluarli. Tuttequejiecofepropriamente, ( ¿ btnincaminaterenderebhneinfsneil Turco tantofofettofo .difidente t f i mal tratt ahíle, the apporttrebbt molte occafieni a i íuoi popoli perdeftarfihormai ,( fi pinfa meglio d Uro che nonf anno ptr ifcrellart queflo crudil giogo, (fi infopportabile ch tli opprime, (fi tiene totalmente abbajfati yfitomporfi d vna vita pite dolce, f i falute deü'anime loro. Chee {per diremero) d che ogni buon Chriftiano debbt diligentes mtnteptnfare, ( f i nenaltrimtnttdruinarfi,(fi difiruggert, comefanno V ^n íaltro contra il tommandamtntodiDiOytheraccemandatanto (fi tanto la chanta dtlptoffimo. b o n o p ct a t a t c m in te rn o fc e rc poíTent , im b a ts fint P ro in d e r e d e fa d u 'ro s, fi r c lid o im p u tife fim o t y i a n n o , ad p a te n te s & c o g n a t o s o b u ijs vlnis eos c x íp c d a n te s r e d e a n t ; & tam fc q u am d u lc Ifim am p a tria m a c p a re n te s trifti fc ru itu te lib e re n t; q u od f a d u ipfis p e rfa c ile fit, v tp o te q u ib u s T u r c i c i im p crij fnolcs. m a g n a cx p a rte in n ita tu r. H aec o m n ia r e d e a c p r u d e a t e r vfu rp ata d u b iu m n o n eft q u in ty^rannum eu m a d co c x a f p c t a tu r a , & d iffidentia: a c íufpje io n is im p le tu ra fin t, v t o m n ib u s fc rc in tra d a b il c m fe fit p raebituros. E x q u o f e c i l c f i e t v t q u i iam fub ipfius fe ru itu te g e m u n t p o p u li, q u a m cu n q u c ta m g ta u c iu g u m e x c u tie n d i in iw ri fin t r a t io n e m ; ac fpem vitae in p o fte ru m m c liu s a c fecu riu s degendae, l u b c n tc r arrc p tu ri. E t C h rif tia n o s q u id c m P rin cip es feas o * m n c s h u c c o g ita tio n e s , co n filia & a d i o n c s c o n fe rre o p o r t e t , v t d c f tr u d o im p e rio T u r c i c o , ve ri D e i c o g n i t io n e m , ad m u lta ru m a « i m a r a m f a lu te m , & d iuin i n o m in is g l o i í a o i , a m p lifice n t a c p ro p a g e n t; n o n v e ro m u tu is fc ip fo s,Y u ln c rib u s lan iare & c o n fic e re : q u o d (p r o d o l o r ) fieri h o d ie v id e m u s , c o n tr a e a p tcfiu m D ei m a n d a t u m , p ro x im i ch a iita te m ta m fo llicite a c ferio a o b i s fo p er o m n ia co m in cn » dantis. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DISCORSO DELL' ILL V S TR E SIGNOR HORAtorio Malagtfzz.i GentiChuomo ReggU no, N E L Q V A L E > S O T T O BVONE R E G O L E DE’ M O D E R N I GEOGRAF I , V IE N E F A T T O D IL I G E N T E P A R A G O N E DELia grandezza de' Stati, Dominij de’ cinque fra li piu potenti Regi, &: Signori deU’vniiierfojcioé dei R e Catholico; dei Prete Iani;del C ran Cane di Tartaria; dei Sofi ouero R e di Periia , & dei gran Turco;m ifurandogli Stati,é parti di ciafcuno, á ragione di migliit quadre Italienc, é calcándole eon rególe di G eogra fía, M athem atica, é ArithI L L V i T K l S D. HO RAT I. M A L A G F C I , F A T R IC II R e g e n jis D I S C V R S V S , SIVE DI SSERTATIO, IN Q VA S T A T V S E T M A G N IT V D O Q V I N Q ^ E T O T I V S O R B IS potentilIImorumregnorunr,Rcgis fcilicet Hifpaniarum C ath o lici, Regis A hyllinoram , fiue Presbyteri loannis (v tvu lg o vocant j magni Tartari* Ch am hRegis P e r f a r u m d e n iq u e Imperatoris T u rcici, rationibus é Geogtaphia & Arithmetica petitis, intcr fe comparantur. OuenJoio <te»ire al punto di quello, cheV. M.dtjiderafapere da me,dico, chediuendoft la Terra tutta, fecondo iGeografi moderni, in quattro parti' principali,(ioe nell Europa,nelí Africa, ntllA fia , df nell' Am erica, dettacommunementes Mondo nuouo-, ll Turcofc lámete ntlle tre prime hd Dominio, (fi poffitdeftati,la deue il Re Ca tholico daW altro canto hd fla ti, f i Regniper tutto,aoze ioloSignore dei Mondo nuouof i come Aimofr rb apprejfo, Mddefcendendodparticola n ; Sappiamo il Turco nelí Europapojfederes buona parte di queila cioeparte di qutUo,ches Tolomto mette nella nona tauola dt queUa, ciob parte d iía zizi metane( li, cht ¡ono comprep in qutlia parte , t' heggi <hien detta Vatacchia, pane ddla Dacia, che f i computaalprtftutes nella Tranflluania, la Miflafuperioret’ hoggi abbrac- D Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca E R R A M vniucrfem rccentiores G eo- Terra pati graphi plcrique in qua tuor pai tcs diui- tu . d u« t, Europam fc ilicc t, A frira m , Afiam ,& A m cricam ,fiu cao u u m O rbem . E tin trib u s quiJfcm tantum prioribus T u re a rum Imperacor m ultas ac latas regiones poflidet;at Rcx C atholicus non folum in illis qu o q; longe latcq; dominatur.Ced N ouu m ctiam O r bem folus fub im perio h a b c t.' V eiu m v tad particularia veniam us, in E«- Turcaru»' ropa quidem T urea bonam parreai carum re- in Europa g ionu m poffidot;q uasPtolom «»noaa G xzTz- imperium. bula complexus c ft, magnam nempe lazyg a rum Metanaftarum partem ,qui hodicValachia com prchcnduntur;partéD acÍ2cqu?hodicTráfyluani* acccfctur; My fia fupcriore,qu? B o fn i, T R a fciá & S ctu ia m có p le d iru riM y fia m in fe rio re ,cu iu s p a r t c ,v i & T h r a c i * , B u lg a t i * t e g n u t n Z iz a co*. • ü I f4S Regumqufimnctamintírfe comparat. éhbráttiaUBoffim, la R afiia, f i l a Simia: Domina anconi la Mifia infirióte, parte dtlla qual’ ecentemtanella Bulgaria, laqualeBuU garia comprende ancora vna parte della Thratia , f i i l fuo rimanente e hoggi cbiarhatJtRomanía. PcffiediantoraquajituttoquelU, che Telomto abbtatcia ntlla décima Tauoladelí Europa cioe la Ma(tdonia,ch‘ e quafi 1‘ Albaniad‘ hoggi,í Epirro.chi diteno B u trin te íA tafia detta medefimamente Grecia , 0 ilPehpónntfo, che hien detto la Morea-, Domina farimente I' Artiptlago, tontu tteí Ifole fue dettt Ciclade da gli antichi, rtmantndom pe té aicune , cht ¡ono fottop ffie a Sighori Vene tiani. E ’ adunque chiufo quel che tieneil Tur to nelí Europa htrfo Leuanto dalla Propontide, detto mare di Marmora dal ponto Eufino, tl hoggif i dice timar Maggiort , 0 dal mar Egeo chiamato holgarmente C Arcipelago , da mezo giorno dal Cretico, b di Candia, f i A htoradatmar Mediterraneo, da Ponentepoidal mar Adriático, f i da Setteniricne, dall’ Vnghttta, dada Tranfilumia. f i dalla Moldauta i U circuito litorale del dominio¡uonell’ E u ropa pub efieredamtglta Italiane r o o y o, in tirea-,Et mtfurandone lafuperficie, reducendo il , tut» a miglia quadri pub ejfer da miglia 31t i y?. Italiane. N elí Africa domina, il Turco la cofia del mare, comminciando da Firamida per termi ne Orientqliffimo, f i caminando herfo Ponen te , in fino alli Zerbi, termine, o confine fuo hl íimodaÜApartedt Ponenu,con il qual cami nof i comprende tutta la Riuiera dell Egitto, 4$ tutto qutl tratto di mare, the il Telomeo abbracciare nella ftconda , 0 ítrza Tauola Dell' Africa, da lui detto mare Africo , 0 an tera l i Libia Mitmarica , da modemi det ta Borea; Pub tutta tal cofia tffire da miglia 1 4 0 o . fraterra poi nelí A fr k a , non domi na altro, che i’ Egifío , dal Tolomto mefo ntl la ftfiaTauola di Africa, i he 9ien ad tffere^ quelli parte d e j]i,th t dominaua tl Soldano M Caito-, perche ilrtfioviendominato dagU J ta b i, gente vaga, la quale no» obedifct $igncrealcuno -, Domina ancora hna parte dtlla tofia dtl mar Reffo , verfo Ponente , partea attinenti aü’ Egittto , f i e d a Zues ,fiono a Z ib ií, cht pub ejftredt camino da trectnto cin^ a n ta miglia m circa , tfiendo il reflo pojftdufodalRe di Ethiopia detto il PretiIanniE’ thiufio adunque tutte queüo, cht ilTurto do mina nelí Africa daUa parte di Leuaattj Ja-vna parte del mar Rojfo, chía mato da gli antichifino Arabico, f i da hna linea, ehe hitn tirata da Z u u , a Foramida; da Fonent e b altrefi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca continetjreliqua v ero pats T h r a c ia h o d ic R o t m aniadicirur. Idem p ta tc ie a fub im perio habcl omnes eas regiones quas P to lo m a ’ in D c cim a T abu la c o llo c a t, M acedoniam nem pe, quaehodic Albania eft; Epirum ,Butrintum hodie;Achaiam , nunc Graeciam v u lg o ; Pcloponncfum .hodic M oream . Idem dom inatur óm nibus infulls in Archipclago, m agno numero íp arfis, quais Cyclades antiqui nom inarunt : quam uis carum paucae fub Venetorum manfcrint im perio. Includitur itaquc Turearum imperium vcrfus O rientem , Propontide (qa o d h o d ie Mare di Marmore v o cant ) P on to Euxino qui hodie Mare M a in -, & M ari iE g * o , quod Archipclagus alias api. pellatur: á M eridie mari C retico item que Med itcnanco : ab O ccafu mari A d riá tico; á Se ptentrionibus vero H u n g ari* , Moldauiae & Tranfyluaniae finibus. E t circuitus quidcm vniuetli Im pctij quod in Europa Turcrepoirid en t, fecundum p r a d id a litora com pledlitut Italicorum m illiaiium circiter dccem m illia & quingenta. Q ^ m íuperficicm vn iu etfam , fi redañis ín¡ qu ad ium m illiar bu s, mcnfura com p leñ i vel lemus, reperem us m illiaria Italica circiter tre centa duodecim millia & vnde fexaginta. In Afrtca Turea oram litoralem ¿Firam ida tanquam term ino O ricn ta iiifim o, ad Gerbin vfque poilldct: qu o quidem trañ u v n iu ctfa.£ g yp tu s& omne id quod P tolom au s in Secun da & tertia T abu la A fria x p o n it, con tin etu r, Tt & Lybia M arm arica, quae recentiotibus B o rea dicitur. T rañu s hic omnis m illiaria circiter m ille & quadringenta com pleñ itu r. Q u o d ad interiora Africae, nihil ib i T u r c * poflident praetera£gyptum, quam olim Sultan iA lc a iti fub Im perio habuerunt. Reliqua te nent Arabes,gens vaga,n ulli ccrto dom ino vcl R e g i obtem perans. Poffident tam en ijdem T u r c * M aris Rubri aliquam partfcm O ccafus v etfu s, á Sues vfque ad Z ib it ; quod quidem fpacium m illiarium eft circiter trecen to tum & quinquaginta. Vltcriora vero RexiE ihiopiae fiue Aby ffinotum (Presbyter loanaes v ulgo ) fub d om in io h a bct. Sic ig itur Turearum in Africa im perium ab O rtu quidcm partim m ari R u bro, quod antiquis etiam Sinus Arabicus, par tim CO in tcrftitio quod cft á Sues Firamidam vfqu ctin clu d icu riab O ccafu regno Tunetano; a Scp tcm trio n ib u s,m ati M editerraneo & Sinu ^Egyptiaco : a M eridie vero defertis L yb i* , & parte aliqua a£thiopici regni diftcrm inatu r. Vniuerfa autcm ora m aritim a q u * Turearum in A fricafu b cft im p e rio ,co n tin et m ilii- 9 T Rcgum quormdam in íerfi comparat. tn fitttm in á to M R tg n o A iT u n ifi.d a Sstient r t o m ,d d m a r M editerraneo, di m ate Egitto , f i da M ezo giorno da deferti della L ibta, e d a p a rtt dt Regni d' E thiapia: E tu tto d lito m arítim o , che í Turto domina m il’ A frica m ig lia ij^ o . Pubpoiejferelafuperficiedí tu lt o í E g iito d a 1^6160. m ig lial M a perche in m e h e p a r tie d ü h ié ita to e pieno di luoghi defert i ,0 p a r t e h a b it a t o d a g t n t i che non obedifconoeffo T u rco, peo noipotiam o dtre, lu in elí A frica quanto alíafuperfy'cie:di quella domina re la m eta della fopradettaquanliidyche^ierebbe «defiere ly ^ o i o . miglia q u a d ri: Con tutto cib.co in eli’ Europa, com zjn ell’ A frica, tgli dom w apartín obilijftm ediquelles: poichef«ppUmo n tlí Europa, la ptu nobil parte ffiere L’ ltalia, fiapprefib glt antichi fu prima chti Ro mani fiorijjero la Grecia , domtnata al prefentid al Turco: Ddi’ Afn. a fappiamafemprzj, eper tutti tempi, per ogni qualitá fpettahilts, noiHiffimaparte efer eflita í Egitto :0 eanN elí Afta poi, dcu’ rgli ha la maggior par te deli’ Imperto fuo, pofiiede molto paefe, partedel quale fenza eontreuerfia e il pihciuiie di quellaparte, 0 doue per altri tempi fiorirorno learmi,lelettere, 0 ogni altra nobtleprofefJtone, Piimietamenieegli domina c.ueüotht Tolomeocolloca nella prima Tauolad’ eJfa parte, nella quale apprefio d ilu i,fi contineuano Ponto,eBithm ia, chtsdicono Turchia, 0 quella partt, che ptopriamente ejft chiamano A fta , , hoggi detta Na:olía, la Frigia che vien dttta hoggi Paria, 0 Brtbicia, la Licia chiamata volgarmenteBriquia,laQ«lacia, laPofiagoniahvggtdetta G alatia,la Panfilia, ta Cappadoiia, í Armeniaminorechiamata Anadule.0 la Cilicia dettaCaramania-Je qualitutte hoggi vengono eomprefe da queSa parte che-t ^itn chiamata cen nomegeneralefatíodalparticolare Natolia, 0 che da gli antichifit chiamata propriamentt come f u detto Afta, della qualt ieparti, o le Prouincie tutte hanno,ft me fie vedutto mutato ilm me , f i maggior mentepoi le titíd, H circuito di qutjia Peninfola dell’ Afia minore,coit chiamata volgarmenpe, e dtUt Natolia, partendcfi d’ Aleffandretta , chiamata daTolornto Alejandria, 0 circondandoattornofinoaTrabifonda, da Tolo meodettaTrape3 fu»,edimigliaduemilaquatttotento in circa-. Peffitdeancorail Tureo bue na parte di quello,che Tolcmeo mette^ella ter:(a Tauoladcli'Afia, effindo il reflopofieduto daTartari,0 dqlparteeiArmenia maggio94 da Tnnhi detta Turcemania: Domina ancofa. m illiariaciic tcr 1750 o^gyptiquidem fispcr-... iicics milliarium e ftc iic itc rjy iitfo fcd quum m u ka fint cultoribui vacua , nonnulli ctiam popu li Turearum im perium no-, a g n o fe an t, non errabit qui fcmifl'cm a fuprapoíico numerod cm ferit : atq u e ita ic fta b u n tíy S o S o m illiaria quadrata Certum vero cü nobiliíEm as tam Afr c * q u a m Europae regir n sT urcaru m fubeíleim perio. H od ieq u id cm praílantiífim a to ciu sE u ro p * regio Italia l.abeiur.at olim antequam R om ani florere ccepiflcnt nrhilnobilius aut celct ratius fuit Giaecia, q u im v n iucrfam hodie T u 'c? te n c n t: Inter Aitir ae vero regiones quantum ad omnia quibus regio aliqu an ob ilitari A co m m end a r poteft a tg y p to femper ab om nibus { a m a fuit tributa , & c t iamnum tribuitur. Ad q u c d a tti n e t, T u r c a s qu d cm ra ra p acn eo ir nem fuo co m p le x o s eíTe im p e rio in p rim is ve ro cas r e g i- n e s quae olin i a m i s & l it t c r i s p r * c a e t c r is f l o r u e r u u t , e x tra c o n t o u c rf ia m c f t. A c p rim u m T u re a ru m im p e rio fu b c f to m n e rllud q u od á P to lo m a e o i n r i m a Afiae ta b u la c o l l o c a t u r , P o n tu s fcilice t & B ith y n i a , q u a m l u r c i a m d ic u n t.n e c n o n A f a p t o p rie d i d a , quae T u r e s h o d ie N a c o lia : itc m Ph rygia.q u ae P a ria h o d ie & B c b iy cia : lu m L y c ia v u lg o E r i q u i a : p raeterea G a a t r a , EapV.lag o n ia .P a m p h y l a , C a p p a d o c ia (q u ü e n u n cA m a f i a ) A rm e n ia m i r o r , & C i'ic ia qiftc h od e C ara m a n ia rq u a e re g io n e s o m n e s h o o ic fiib N a to lia :n o m in e c o m p re h e n d u n tu r,olim ve to A fia p ro p rie d i d a fu e ru n t. H u iu s v e ro P c n in luIae(quaeol m A f i a m i n o r , h o d ic N a to li a ) ab A le x a n d ria T ra p cz u n te m vfq u e circ u itu s c o n t in c t ro illiaria c i i c i t c r b i s m d l e , & q u a d rin g c n ta . P o flid n tin fu p c r T u rc a e m a g n a r o p a rte m ca ru m ic g io n u m quat k P to lo m a e o in T ertia Afia: T a b u la fub Armeniae m a o iisn o m ÍB C p o n u n t u r , q u * h o d ie T u r c o m a n f a v o c a tu r. R e liq u a T a r t a r í h a b e n t. T e n c flt iid e m omQC id q u o d q u a rta : Afia: T a b u la ap u d P t o l o m » u m c o n t in e t u r , C yp ru m fcilice t in ftjlam , Syt i a m , P a lz ftin a m fiuc l u d x a m , o ta m S y t i » m a r i t im a m á f o t a m i d a A le x a n d tia m v f q u e ,. q u a :e ft e ftm illia riu m fcre q u a d rin g e n to ru m & t r ig i n t a : A ra b ia m P e tra e a m , h o d ie B araab , d ; d a m :M c f o p o t a m i a m , D ia b c th h od ie : A ra b ia m d eferiam : & B a b y lo n ia m , fiuc C h ^I* d atam . E o ru n d e m im p e riu m a g n o fc u n t p .lc- ratquc o m ncsregio nts quae Q uintie Afia:Ta* bulae apud P tolom aeu n i in f e r t* f u n t , A flyria n c m p c ,a d A rab iam vfque F c iic e m , A T r a p c z u u te d ein S e p tc m trio n cs verfu s id em im p e riu m ad C im e riu m v fq i c P o fp h e ru m p o r r ig i, tl^r, q u i C h c rlo n c fo ,, h o d ie G azariae d i d a r ,. 2zz 5, eon^ I k'Í ’-V-r-l Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Regnm qufirandam in terfi com p a n t. torailTareo tutto queUo, (he Tolomto mtUt -utlla quartatauoladeli Afia,cieti' Ifoladi C ifro,c(sHoggidttta,la Siria detta Soria,laP afí/íwaíA/AOTííaGiwdea.ííed/i/ofeflrá/ídífe in Soria,partendfidaForamida fine ad A ltffnndria,migUa quattrocento/eventa in cmn-X Arabia Perna detta hoggi Baraab: la MtfopotamiachiamatahoggiDinrbeth,i Arabiadtferta,laBabilonia,icuipopolifuronogidiCaldei: Pojfftide parte di quello cheTelomeo metto \ellaquintetauolad’ A^fia,cióel‘ AjJinta,. da ntlla quinte tA fopo i A:(imiachiamata: f i terminal’ Imperiofuo to n i Arabia felice, partendofi poi da Trabifonda,afcende verfoCettentrione jm o a liofirtm,chtgliantichichiamano Bosforo C imenio, che termina telCher/oneffo hoggi detta Gazaria, daquellapartedi Tramontana detta C aita ihi, da Totomeo detta Cerfife,cieefwod Ai itrig»,for[t da Telomeo detta Htrmanajfa, feno dtcamiifo litorale da 4^0. miglia:Etparlendo poi da ZuiSjforfedaTclomee detta Clifma Pieftdtum f i cir:ondando Í Arabia felice infino ctUe bocche deifiumeTtgrt,hoggi chamato T ig il, fonodtcamtno licoralttremilajeetetente Linquant a miglia. t a ¿o«<4Cío^íW£>i»y»f»í de Uti maritimi tl Turto poJJitdeneW A fia,vengonod-ffere miglia joio-tncirca: Et la/uper. ficte di tutto qtuUopaeje, che egjtineli' Afia Imferta eXimiglsaquadri.710640. Maperchein tutcoquefiepaefe,ebu9napartediterra,9 defer, ta.bch'efrd terra, come nell’ Arabia felice, che mobedifceadejfo Tureo,pero noi qu fia quan titdfottotrahemotlquarto, íA 'e 177660. mi glia quadri refianomiglia quadri 1531080Tutto quello p oi, cheü Turto domtna neti’ A fia , tch ufod a Leuante, dalfino Perfico, b Mare E lc d f , dalfiume T ig e , t' hoggi dtcono Tigil.(fi 'vna parte dei iito dei mare Caf i o hog gi deno mare diBacu.daPonente dal fino A irabico f i mare roffo,dal mare Egeo, b Artipeiago, d-Ua Proponte des hoggi dette firetto di Confiaminopoli, dalpente hujpno , chiao.atornare Magg ore da Settemrione , dal mare Maggiore da parte dtlla Palude Meotide, thiamatamareui Zabuche, fiUaparie dtUa Sarmacia Afiatica detta Tartaria da mezogiorno dall’ Oceano Meridionali b Indico,dalm» *re Mediterraneo.fi dal mare Maggiore. Horaraccogliendo tutto quello,(heilTurco do minade' liti dei mare, neUe trefapradette parti ttouartmeafcendtreallajommadiTvndecimila discentoottantamiglia, filafuperfiiiedetutto il Dominio'uo nellefopradtUetrepani,bdt rni gltaquodriltaliani<inmtLlmt,'biniitrem la, duttnto dieciMue miglia. Habiia- confinis cft , qu ó quidcm tra d u fcptemtrioS n a li, C aicta ch i d ió lo , M atrigam vfque ( q u * foitaffis Ptolomaci H crm anaffa cft ) fc c u adum litus numerantur m illiaria 4po. A S u c j deinde (qu ed fo rtafle Ptolomaeo Clifnnapta:fidium nu n cu patur) circum eund* A r.biam Felicem , vfque ad oftium T ig r is fiuuij (qu i hodie T ig il) m illiaria circiter funt tct m il. le , fepiingenta & quin quagin ta. Sic ergo ia vnam fummam com putatis q u x T u r e * m Afia fecundum litus am bulando .po ilid en t.. efficientur m illiaria circiter 705o- Supcrficicsvcto om nium regionum quas illifu b im p c tio in Afia habent , cem p lc d itu t m illiaria 7 1 0 ^ 4 0 quadrata. Q u ia vero carum pars autdeferta ia c et, aut aliis regulis 8c dom inis fu beft, nos e iam pofita fumm a quar. tam partem detrahemus , q u * eft m ili arium i j y 6 6 o. ficquc reliqua fient 5 3 2 9 8 0 . mil- . liaría. P orro T u rca ru m in Afia im perium ab O f tu quidcm finu Perfico (qui hodie E lca lif) T i- ^'»<tTuru'. gti flu m in e,& littorc M aris Cafpij (quod nunc '" H M a tcd e B accu ) a b vn a p arteterm inatu r: Ab**^i**‘ O ccafu fincshab ct Sinum A rabicu m , fcu M a rc R u b ru m , M are JEgxata fiue Archipelagus , P ropontidem fiue Fretum C o n ftan tinopo litan u m ,& P o n tu m Euxinum , qu i h o dic Mare Maius. A Scptcmtr onibus itidem P on ti E u xin ialiqua pattc, &c Palude M x o tide, q u * Mare Z a b u ih h o d ic actandcm patte aliqua Sarm atix A f ia t c x fiue i artarix in clu d itu r: ad meridiem vero O ccanum Auftrajci» fiue Ind icu m , Mare M editerraneum , ¿cM are M aius attingit. Iam vnam in fummam com putatis o m ni bus q u * in tribus hiffie T c rrx partibus T urc x fecundum oras maritimas fub im perio ha bent, inucnicnius m illiaria vnd ecicsm ille,d uccnta & o d o g in ta : fupcrficies vero vniuerfi huius im pcrij mi.li.<ria c o m p lc d itu r decies cent>.na &. vig in ti tn a ir lilia , ducenta& vnd cu igin ti. H a d e n u s T urearu m in Europa , Africa & H ifanM Afia im perium dcfcripfimus : nunc q u * Ca- Regis imfttf, th o licifiiic Hifpaniarum Reg s in iiidcm Ter- um in Eurt-^ r x partibus fubfunt im perio regiones indica-pa (fi F » * bim us A c primum im perat is in Europa H if in Hifi^*' pa n i* v n iu c r f* , Iberix G r*cis á fiu m n c eius nom in is olim d i d * : q u x quidcm regio o mnis non minus popu lóla cft quá ampla Strabo corio bouis exte ifo eam fimilem facit.’ P tolo m xu s vero ecunda E u ropx T a b u k c in t com prehendit. Vniuerfa M ati vndiquc clauditur (nifi q u aF ra n ciaiu rcfp icit.aq u a P yrxracis m ontibus dirim itur! a b A o u ilo e c feiliccc ^ O cci- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca iá Fegtim quorandam in ter f e compdrdt. fixlhiamofinquidefirittotutto qu,lío, che Turcepejpede ntlietrt parti del mondo,Europa j-lf>tea 0 Afia P armi tempo dtpajfare a quel le chetl Re Catholico nelí iflefie tre partí domi na ; Et cominciandoda quelh Regni, eda quei i t a t i , ch’ eglthknelí Europa, dnopnmt eramente,comefaptamo,che egli domina diprefmtela Spagna tutta thtamata da Greci ibtna, dalfiume Ibero, hoggi detto Ebro, Regione non men pfpuloja,chegrande. Tu da Straboni la Spa gna ajfomigliata ad vn Cuoto dt bue dtfiefo, f i da Tolomeo t’ abbraecia nella feconda tauola dtlí Europa,eh‘ e tut a ehiu/a dal mare ,fuor rh' ta quella parte, deueficongiunge con la Tranza, tlquale congiongimento e ne’ Monti P iremv.fi i fuoi confini furono apprejfo, a gli antichi dalla parte di L euantei Monti Pireni gia detti, vt rfo mezo giorno il Mare Balearico hoggi detto dt Maiorica, 0 il Mare ibérico , conlofiretto dt Zibilterra da gli antichi detto Herculto,dou Het tele toUocb i termini a Nauiganti, tio e ltj Colon ne l’ vna nei monte Calpe nella Spagna, 0 1' altra in Abila nelí Africa: verfo Occiden te I’ Oceano occidentale, ^ verfo Settentriote í Océano Cantábrico, chiamato hoggt Mari di Eijcaglia. Fit da gli antichi partita la Spagna, in tre . principali parti, cio"enella Retita, nella Lufitan ia , f i n t lia Tarracontfe, nellt qualt trepartí hoggtfono difiribuiti quattordeci Regni,noue de quale htgono comprefi nellaTatracona.tre nella Betica,0 due nella Lufitania La parte Betiea e diuifa dalla Lufitania per il fiumeGuadiana,c’ hoggi hien detto A n a , il quale paffaper quella penée the chiamano Ejlremqdura-.dalla Tarratenofepoi vtenfeparata nei Capo di Gata, ch% glt antichi chamaron Caridemo Promontorio: ta l (he la Betica e tutte quel pez^o diSpagna thiufe tra Ifiume Duero, f i i l Capo di Gata:in quefia partefono tre Regni, i quali fono qutl di Granata.d’ Andalugia.fid’ Ejirtmadura, (y U Metropoli lorofono Granata,Seuiglia,0 Me tida. La Lufitania parimentee diuifa dalla Taraconefeptr il ñume, detto Duero da gli antichi thiamato Duro, 0 e apunto in quellaparte di Ponente,douebilporto dt Porto hallo, cosi chiamandofi hora tutt a la Lufitama cioe Portogallo,da taleporto, ptr ejferfi di quello impatronaú ptr íadietro, 0 fatto quiuifcala, i Galli, (ice i Francefi. E adunque chiamato Vortogatto,tutto qutl lo della Spagna, eh’ e chiufo tra la Citta di lipp e ,0 chebneU’ Andalugia,filaC^ttkdiBaiona ; In qm{ia parte dtüa Spagna fono i regni di Sff O c c a n o Cantabikco ,a b O ccafu H cff cn'co íi ue Atlantico , ab Auftro vero mari Iber co fiue Balearico , & freto H e rcu le o, vbi olira H e itu liscoiumnaE,inHi(pan aad C alpeo v n a , a'tc* ra vero in Africaad Abilam memorantur. PiOuincias Hifpaniae ret'ett P tolom aus tres.B xticam ,Lufitaniam , & Tarraconcnfem . Alij morant rer,Tar:aconcníem , C arthaginiéfem , Lu fitaniam .G aliciam ,Baeticam,& t acisfretum in regione Afiicac T in g ita i am M aurorum tempore regna fucrunt in Hifpania plurim a, poftcriores in qu nqac diuiferunt, C aftclla,A rag on ia,P o itu g ;llia, Granata & N auarra. Partiuntur tamen q a dam noua diílributionc totum im perium in tria rcgna Aragoniae nem p e ,Caftiliae & P ortu g alli*.S u b R egn o Caftiliaí , com prehenduntur B ife .¡a . Legión fiue León , Afturia,G a!?cia,Efttem aduia Andalufia, Gra nar j, Murcia, vtraquc C aftiliacu m acceíiione C ana iarum infularum Sub ^ragonenfi regnu com p chenditurpcxter A ragoi iam C .ta la u n ia, V - lc a tia , M a io rica,M in o rica Sub regnu P ortugdliaecom prehenditur praetct P ortu galliam , Algarb a. B x tic a á Lufitania flumine G u ad iana, qui hodie A n a,d icitur,& B ftrem aduram prattcrlabitui: ab A ragonia vero Capiter di G a ta . quod vctenbus Charideroum d iñ u m fuitp tom ontoiiu m .d iftcrm m atu r. j a v t B a ti ca vniuerfa intra Durim fluuium & iam d iñ u m p rom ontoriu includatur, tria continer,s regna Granatenfc fcilicet, An laluííam ScErtreiBaduram :quotum m etropoles & reg i* funt Granata,H ifpal¡s Sc M etida. LufitaniaabAragcwiia eodcm flumin-e D u ri Lstfitaitktí fcparatur, & a C a le, vcl vt alij volu n t, G a llo rum p o rtu , h o d ieP o rtu g a lli* n o m in en o tio t cft . quod quidem com prehenditur om ne id terrarum fpacium quod inter Icppem vibcm , Andalufiam & Baionam continetur. In h o c terrarum trañ u fitum cft iam d d u m Portu g a lli* regnum , cuius m etropoiis eft O lifip po, Lisbona v u lg o : item G a lx c iz regnum ,cu ius m etrópolis cft C om po ftella; ic liq u a A r* g o n i* adfcribuntur, in qua noucm (vt a lia s qu o qu c diuifion s non pr*tcrcam us ) regna rcccn ícntu t, Lcgioncnfc fine ( alias Vettit Cafiilia ) cuius regia cft ciuitas Lcgio ncnfis, £ « » v u lg o :fecundum T oletanu m (alias CafiiliaNoua]cnm ciufdcm nom inis m etropoli; ter tium A r a g o n i* , cuius prxcipua vrbs Saragoffa hodie d ic itu r. quartum V alcntianu m , cum eiurdcm nom inis vrbe re g ia : quintum C a ta la u n i* , cuius p re cip u a c uitas Barcino eft^ Barcelona vulgo ; fcxtum regnum M u r c i* ,, cuius m etropolis M u rcia; ícptimum regnum» N aU írr?, cuius m etropolis P a m p elo o ia ;O d a litia¡. aums* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 5 íi R egum quom ndam in ter f i compAVAt. liria, f93cempe/felU Metropoli: m to drefio, u u m , rcgnum Bifcataíi cuius prarcipua vrbs tltre le parti dette dell» ipagnit, i Tarracona, Bilbao d icitu r: nonum vero rcgnum LipurnellaqmU fvnonuoueRegni, tiob il Regnodi quae, cuius m etropolis fa n a m íiuc portus S. Lionceche per altro neme, f i dice Caftiglia la Scbaíltani cenfccur. P o rro H ifp a n ia , in itiu m á C ou im b rica fu - HiJJaniavecchia, e la fua Metropolib Leone: Il Regno di,Toledo, chiamato Cafiiglia la nuoua, cenia m endo(C(j/«¿revulgo) per m ontes Pyrenaeos rum magni. MetrepoliTe'edo: llRegnod’ Aoagona, 0 la ad Fontcrabiam , & indc ad Prom ontorium tudo. quod caput Finis terrae vocatu r , hincque ad Metropoli Saragoza : U Regnodi Valenze , 0 la Metropoli Falenza: ll Regno dt Catalogna, prom ontorium S. V inccnt j , indc ad' Gnbal0 la.principale CtttaBatctllona: l l Regno di tc r r a m .a c h in e denique rurfus ad Conim briredeundo, am bitu fuo co m p led itu r milMurcia , f i la Cittd Murcia : i l Regno di Nauarra,fi la Cittd Pamplona: ll Regno di Bif- lia tia 1896. Fdifpanica . quae Itaiica efficiunt caglia, f i Id Cittd Btlb»o:0 il Regno di Liput- bis m illc ccntum & nonaginta fere. E x qua fum m a íí pla n * huius fuperfiáei m agnitudi qua, 01» Cittd &. Sebafiiano. Circond*poi la Spagna, caminando da Co ■ nem in daga c velim us , rcprricmus milliaria libre,etrauerfanloi Monti Pirinei aFonteRa- c c n tic s & ^ d ic s m ille , o d in g e n ta & quadrabta 0 da Fonte Rabia, al Capofin'u Terra,, f i ginta circiter. Idem R cx'C athoIicu s in feriorem ctiam G er d* quíui al Capo San Vicenlft, 0 india Ziuilter a , 0 indirtternando a Colibrzj miglia, maniam q u * Belgium olim d id a fu it,& a Ptoi%^6 dt quelle di Spagna, ma It altanefono m i lo m * o partim G allia B élgica partim fub Gerglia dues mila tentó nouanta i» circa. Et la mania com preh en ditur, fub im perio habct: in fuperhctefuaridotta dmigliaquadri Ualiane, quófeptem decim P rou in ci*n u m crsn tu r, D u viene ad ejfere dictnto otto mda ettocento qua- catus íciliGCt quatuor,Braba 1 tia,Lim burgum , L u x em b u rg u m .& G eld rii: C om itatu s fcptcm, ranta in circa. Pojfiede ancora il Re Catholico bona parte Flandria, Artefia, F ía n n o n iaF iolia n d ia Z e la n del í A'emagna Baja. Faefi, chefono parte d ia , N am urcu m , & Sutphania : M archioi adiiere da Tol orneo abracciati nella Gaita Bel- tusS. im perij: D om inia qu in qu e, Frifía, Mcg lita , 0 parte nella Germania fifinu m era- ch lin ia, V ltraicd u m , T r a u fifila n a , & G ro . »0 in tal paefe dominato dal Re Catholico, die- ninga. cifetteJiati: Et prima, tl Ducato di Barbaria, P rou ín cí* h * vn iu crf* am bitu fuo'fccundi Limhurgo. di Lutzemburgo,fi>di Gheldria, dutn maris litus, com prehendunt fixcenta cir i Contadi dt Fiandra, d‘ Artefia d’ Holanda, di citer milliaria Italica , f d o in itio ab O l i o A ^ Zelanda di Namurtia. edt Zafania: l l Mar- mafis fluuij tanquam o rieotaliflim o lim ite thefatodelfacro Imperio, iDominqdi Frifiadi Greuelingam^ vfque ad oftium A f lu u ij, tam Mechthnia dt Vhraietto, dt Tranfiluania, (ft quam finis carum regionum ad occidentem dt Groninga. 6¡ueñi paefe tuttipojfono ha- cxtK m i. . ueredícofiadi Mare ,da feicentomtU ItaliaT r a d u s h ic a íé p te m t ion bus O ccan o Ger nitn circa, numerandogli dalla bocea delfiu- m anico & G allico clau ditu r,ab aliis vero par m eE ons,anticamente detto Am afio, fic o it tibus diuetías regiones a ttin g it, vt C o m ita poflda Tolomto orientalijjtmo termine di tali tum Frifi* O rientalis ,*Epifcopatum M onaffcfíat i , infinod Crauelingue , chebvella bocea ricnfem , D ucatum C l i u i * , Aichicpifcopatus delfiume Aa,term ine oecidentaUJfimo ditale-t C olo nicnfem & T r cu iic n fe m , Ducatum IuDominio. liacenfem , & F ran ci« reg n u m . P lan a ciu slu Echiufe quefio paefe dalla parte di Tramon pcrficies con tinet circiter quadragies feptics tana dalí Octano Germánico, f i Gal/ico, f i m llc & fexccntam illiaria. daUe altrepartí confina ton ¿iuerfiflati, tome H a b e t idcm Rcx fub fe B u rgu n d i* D ucr- Rurguniie, to' l Contado diFrifia Orientale, co’ l Vejcoua- tu m , F r a n c i*u c g n o v filgo annum erari folito Monafierienfe, co’ l Duca diCleues, coní tu m rcu iu spo pu h fiu e in c o l* p r * tip u ia Caefa* Arciueícono di Cologna.con quel di Treutu, f i rc ic P to lo m * o Sequani dicuntur. Sed ne in ce l regno di Francia. EtpubUfua fuperficie, eius d cfcriptionc longius im m ore r, planam cridota a miglia Italiani quadn ejfere daqua- ius tantum ponam fupcrficicm , q u * continet tantefettemtla, 0 feicento in circa. Boucm m illia & o d ro g c n ta milüaria'Italica. Domina ancora ill’ Contado di Borgogna, P rsc ip u a totius regionis ciuitas & caput eft ch’ enumerato nella Francia, Prouincia, nelh R efon tio , hodie Beyáraio». quale apprejfo d Cefare, f i d Tolomeo ,qu ei P urro fcmiiTcm fere to tiu s Ita li* idem Rcx htlt»li4> fepoli erado deiti da loro^Sequani: Et ptr non po ifid e t, v tp e te in cuiu* d itione f«nt Regna aUon- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca f Regum quórundam inter fe c m p d n t l mnaUtngArmimoUoinc'htuderlocon fueteo» fini, folodtrb , the htfupetficte di talecomado, ridotto A migliaqmdti,puo effere da nuoue mila.cyottocenM miglia Italiani,in circa-.LaPrin cipale Cittadi tale contado t Bijanzone da gli antichi detto Bifontio. DominapoiilRe Catholico, quafi meza /' Italia.effendocem’ epAdroneddregnodiNeapo li. fideiD ueate i i Miano, Re di Sicilia,di Sar- degna. fipcffledealcunefcrtezze ia Tofcana: Nen flaro a dire, che effndo tutti i principali Geneutfi fotto l’ Imperio di Sua Maefia Catho lita, f i regendof i quafi la República Gtnouefe afuo<voto, cheper quefio p puo thiamare Signort di Liguria, koggidetta RjaiitadtGeno' ua, f i per con/eguente di Corfica, effendo tale 1fola dominata da Sig.Ginnouefi. Ikegno di Neapoli tominda nel mare A driatico detto Mare fuppett, cdifopra,nelfiume Tronto, chiamato tmicamente liunto, f i finifcea Fondi, girando attornoa quefio mode. Tirifiana linea ches trauerfil’ Italia, al mareTirreno, hi amalo ancora mare Inferio■ ^infino a Fondi luogo , o terra cosi' detta a' tempi nofiri f i da Tolomto ancora, f i girifi attrono, poipartendofida Fondiper la Marioa, faffamdo lo flretto dtl Faro di Mefina , chiamatoanticamente Fretum Mamertinum , f i ritornando attorno , fin ches’ arriui alie iocchesdel Tronto: detto di jopra: contiene fottodi fe tutte quefle Prouincie, tioe Campania Felices, hoggi detta Terra di Lauoto : Luca nia chiamataB filica ta , Buocij, c’ hoggiela Calabria inferiores: Magna Grecia c’ hoggi e l i Ca'nbrta fupiriores ? Salentini ches hoggi detta te-rad’ Otranto, Aptdta Peucetia hog gi ‘erra dt Barri; ,4puUa Dannia hoggi Pug'.ia Piaña : Samnites , hoggi l’ Abbruz.zo. E queño R gno tutto circondato dal Mart Adriá tico, (fi Tirreno ,fuor che taparte fopradetta dal Tronto a Fondi : f i circonda partendofi da! Tronto, f i girando attorno per Fondi, per Rhfgio.per Taranto.per Otranto, f i ritcrnando al Tro uto.da miUe,(fi cento miglia It altant, tn c rea. Et la }ua fuperficie rtdotta a miglia quadri ltaliani,puc effeteda'viníiiinqusmila, educento La li'ilia p oi, Ifola ncbUffima, f ia U n dantifftma di tutto quello, cheaWvfo huma no pu'o feruire, efiparatddalT Italia per quel picciole firetto, t ’ hoggif i dice dd Faro, chepub nella piit Jlretta fua parte effere di larghezza tremigUa,in qu^ptro-e fatta, came vnTriangolo. t due Uti deU^defiano vguali. f i mag giore liafcum dd^Kjjjp, che Mat emat ici chsamano ifojule: wf^MCondare quefi’ ifola po^ comen» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca íí | N c a p o lc o s & S iciliae,S ard in ia,í c D u c a t u s M c d iolan enfis : p rx te r a rc cs q u afd a m & t a r i c o ri,a q u a r in H c tru ria id em h a b e t.V c ia m dc G c n u cn fiu m R e p ú b lica n ih ild ic a m , q u ia b i m p c ri o C a th o li c i R e g is fcrc vn ic e ia m depen d e n t , v t n o n i r m n e t it o L i g u r i a e ,v t & C o r f i c a : i n f u lx ,q u i m G cn u e n fcs t e n e n t , dom im us d ici & c r c d i p o ifit. R e g n u m N e a p o lita n u m á m ari A d riá tic o fiu e fu p cro in itiu m f u m i t, ad fluuium T t u e a tu m , & F u n d o s vfque p o rr ig itu r. V t v e r o v niueiTum em s a m b itu m r e d i u s i n tc ll i g a s , d a c i t * lin eam tra n fu e rfa m p er m e d ia m Ita lia m a d m a re T y rrh e n u m fiue in fe riu s , F u n d o s yfq u c , P t o l o m s o e tia m h o c n o m in e n o t o s , in d c vlreriu s e a n d e m ,litu s fiuc o r a m im a titim a m le g e n d o , per fre tu m M a m e rtin u m , & f ic p o r r o a d o ftiu m vfque p r x d i d i flu m in is T r u e n t i d u cito :q n o q u id cm te rta r a m f p a c i o n o b iliifim ? h x re g io n e s c o m p te h e n d u n tu r ,C a m p a n ia felix (h o d ie Terradi L «« < » 'a }L a L u ca n ia (ia ra fi'icata] B ru d i j fiue C a la b ria i n f e r i o r , M a g n a G r x c i a fiue C a la b ria fu p e r io r , S a lcn tin i (h o d ic lie OrMMip) A pulia P e u ce tia (tu n c Tc/-- radeBart) A p u lia D a u n ia (h o d ie Fugita piane) S am n ites fiu e A p ru tiu m . O m n is v e r o h ic t r a d u s m ari allu tu r . Ad ia tic o fc ilice t & T y rrh e n o , c s c e p t o il lo in te rftitio i m c r F u n d o s & o f t i u m T r u e i u i :a c c o m p l c d i t u r a m b itu fu p ra m ille & c e n tu m m illia ria Ita lic a ' fu p erficie v e r o fiuc in p ia n o vig in ti q u iiiq u c m illia & du c e n ta fere. Iam in te r o m n e s M a ris M e d ite rra n e i in fa las Sicilia c la rita te Ac re ru m o m n iu m fe rtiiica t c e m in e t. A b Ita li» a n g u fto a d m o d u m f r e t o , quod h o d ie v o c a n t , d i r im i t u r , v b ian g u ñ ifT im u m c ft, tria c ir c ic c r a u t q u a tu o r m illia ria la to . T r i q u c t r a e f t , vnde Ac T r i n a c ria o F m fu it d i d a , d u o eius c o rn u a fiue l a t e ra x q u a lia fere fu n t , v tru m q u e ve ro t e r ti o illo m a iu s. A m b itus ciu s cft m illia riu m c ir c it e r fep tin g cn toru .m Ita lic o ru m : fuperficies v e ro p la n a d ecies fepties m i l ’e .d u c c n ta A iviginti fe re c o m p i c d i tu r . ‘ S ard in ia fc q u itu r , cu iu s c irc u itu s m illia - Sardinia. riu m eft p a u fe m in u s fc x c e n to ru m ; p la n a v e r o ftip crficicc i i S q o . m illia iia c irc ite r p a te r. H a b e t idem R c x D u c a tu m M e d io la n e n fe m , q u iM o n tis fe rra ti,P e d e m o n tij,V c n c ta :R e ip u b l i c x ,L i g u r i x fiue G e n u e n iia m , R h aetoru m Ac H e lu c tio r u m c o n fin ia a ttin g it. P la n a ciu s fu perficies p a tc t c irc ite r q u a te r nw llc fep tin g e n ta Ac vig in ti m illia ria . Ia m fi o m n e id q u o d f a e p ^ id u s R c x C a th o lic u s ad m a ritim a s E u r o p i o ra s p o (fid e t, A aaa co ra. ( ^ Hegüm quorundam in ter f i eom p a n f. tt m»M ftfetttCfíitt migli» ltdiani. E t lafuftrñMÍuaridottaamigliaquadri Italianépüo t h re d a detiíett*mila,dHetm»,vimi tfftreiU dteifitttmil»,dHeem<y,vmti miglia i» tirca. Segueta Sardegna,il eireuilo della qualepuo tffert pocemerto di (e cento miglia Italiani. Bt la fua¡Mperficit, ridoitaa miglia quadri Italia»#,;! 12800. migliatntirta. Refia dire queilo,che eglipoffiede in E»ropa, il Ducato dt Mi U no,irqaaüíonfinaeíl M m feratt, col' FitmomtytoníoftMtdtSign. Vtneti*nf,<tnla L i gwia^ieo'lGínotteft.toniGrifow.tcongliSutX, xeriFab effere la fup effit/u a ridottaamigita ■■ in orea. Dt ~ quadri Italiani ,< /2 4 7 1 0 . migli* manitra.ehe raec gUendo tutto ti lito del Mare, ehe l Rt Catholico domina nell' Europa, afeendtalla fommadt quattro mila, cento nouanfa miglia Italiani. E t lafuperficie afiende alia fomma di duceutofefiantafii mil» centofeffan ta miglia, quadñ luliani. Signo rtggia il Rt CathoUto ntlíAfri'a I Regno d O'ean.con tut^ talaCofla,m (inoalJo{irettodiZM ttrradofufon» Marx* ch bir, Melil¿a,Tanger,0 altri lu o g h i: E t e credibile Oram ffe r t appreffo '' T ~o lom to, q u tl ch’ tgli dice, Fortín M a g n m ,0 ta - gtr, che ¡ia Tingie, doprefa ntlla M a u rita n ia , c‘ hoggihien detta B * r b a r ia ,0 il Regno di Oram , f i qutllo d i T tim iftn . Pue effere ii U fo, da Oa a m fio o a lio firetto , day^o. miglia Italiani in tircafra tetra poi poco,o nuSa domina. Poffede ancora l'lfoU di Canaria, da gli anticht dette Fortúnate NeU’ Afiapot,di fua tagionefoHo huonapar-U dtlUMolmhe,fiantt la deuifient che Papa AItjfandrjfet* dtl Mondo a due R t,di Cafiiglia, 0 di PortogaUt: parttndafiambi quafi d’ hno fteffo termine, fipeftro a nauigare i PortughefiintormaU' Africa, andando herfo Leuanto, f i i CafiiglianiperilGolfoverfe , Ponente, della quali nauigatione come fappiamo, Chrifioforo Celombo Gtnoutftfutnutntort.fihenendopoipiriconfinitralo'oacentefa. Papa A le f fandrefatto della Contifa Giudice di tenfenfo deütparti, doueil termine commune vnMeridiano chepaffaua p erí Ifoledi Capouerde ehe fontl'Efferidedegliantichi,determinbchenon quello, ma vn' altropiu verfo Occidente foffe ftrh en t' vmgradadfiante dal primo: per moWif the rh» doue aitdloFaviw tnm iáconfini rícofcfiono dt Ja* CafligUani, -oflitoléJtoMm an man do, prima dando verfo Ponente, 0 tinondando attomo, paffandoptt Magaglianes , noa arriuauano al ie Moluchtf'onqutfia nuoua diuifione, perden • do vna particella del Perie, oioe, vna parte d i quella PvoHÍnci%thechiamano Brafil,laquahvennearimanere d Portughefi, vtnnero eifi tevenmartmanere eft udhauerfatto a :q t ^ o di buona p á r t e l e Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca com putcm u», efficientur fecündum aftibítímp circiter q u atcí m ille ccnium & no n agin ta milliatia Italica : fecundum ver© fu pcrficiem , du centies fcxagics fcxies m ille, Centura & feiaginta. In Africa R c x C ath olicu s Regm im O ran fub dom inio h a b c t, cum vniuerlá ora mari- licii»Ah tim a, ad Gribaltcrram T fqu e, in quo fpatio im ttr iijff M a r z s c h ib it.M e lü la , T á n g e r , & alia oppida & a ces continentur. O ran quidcm eum pertum efle qu i Ptolomaro M agnus ffi i ui,, & Tánger T in g im , fub M aur tania ( q u a h o d icB arb a tia ) olim eom prchcnfam , icgm im q u e O ran T rem iílcnum olim d id u ro , v e ri. fimile videtur. Litoris am bitus ab O ran vfqn c ad frctum G aditanum íiue Herculeum m illiaria k a b e t circiter trecenta & quinqu». g in ta lden\ R cx Canarias ínfulas poffidet lo r to * B atasvcteiib u s d id as. In A s í a R e g is C a th o 'ic iim periu m agno ¡n/lfg, fc u n t, p rim u m M o lu ca eln ftrl*, excad iu ifioae q u am Alexander Papa ín ter Reges C a ftili* ít P o r t u g a li s le c it , q u i illisqu idem térras ad O c c dcntcm fitas, & á C h r ¡fto p h o r o C o lu m bo G cnucnfi primura d c tc d a s , his vero ad O itu m etpoTtedas a d fcrip fit, ab o lito com m u n ia n tc a lim ite ,p e r Heípetides ( quae nunc infulae Capiris V iridis) M eridiano d u d o , Sc ^ ^ altero quodam v n o g^ra d u vlteriuSaprim o con ft tu to , fic vt iH Lufitanorum poteftatc MO' laccaf& P hilippinacinfalaeperm anícrint(qua- Molm tm íu m priori T orn o á nobis fa d a eft m entiojnce non aliae m u lte , Z cilon n em pe, B o r n e o , C elibes item que am pliffim a lap p o n ix & Sinaru m rcgn a,q uoru m tam cn p a u ca, v t & p aedid aru m in fularum , Lufiranos d om inos agnofcunt. Q im m veropofteaF crd iB andu sM agella n u s fiip r ía to fr e c o a fe po ftca d eno m inato , ad M o lu ceas appuliíTct, nom in e Im peratoris C aro li Q o im i earum poffeffionem apprehcnd itfib iq u c vindicauit. In A íia ig tur R cx C áth ó lícu s íonge lafcque' im p era t, qu am u is, n id ix im u s m u lt* & vaftae regiones ac fcrc innum crr populi cius impcrium v cln crB no tint.vcIn onferant; vtetiam Brafilia , q u * eft P cruan* p a rs , non Lufitanis fcd C aftcllanisfubeft. H u cacce ffic, quodGaw ^ ^ . ..’ ....... rolus Q u in tu s Im perator ic i nu m arí* penufÍjp r c ffiis ,Io a n a i vltim o huiüs nominis P orlu g a lli* R egi Scbaftiani A n no M d r x x v i í.iff A frica e « fia a o , cam partera M oluccaruro quaí’ in d im fio n c á P a p a Alexandro fa d a fibi obuencrat acceptis trecentis D a cato tu m millibu® it. Vndc fa f a d uunnM ^ fc o fte l a Luíítani o pp:gaorau p pigaorauit. M olu ccasfolip oflcd cn at, 4 B I||p Caftellanisv Sed Regum quorundam in ter f e comparati Mduche, che feno í ¡fele Filippina, Miadanao, Gibblo, Qailo», Machan,Borabar, Palohan,CoUbes.Burneo,0 aliri: Ia oltrt il lapa» fip a rte dei continente delC Indiagrande, degli antichi, b Orientale de’ moderni, cieil Cataio, il ftuinfui, la China, f i altre prouincie di quelleparti. A queda fentenzA ft giondie , ch' hautn do Magaglianes nauigato at torno, per tom ■ MiiJJtone dei Re Catholi.o , paffando per lo firetto detto poi da poiieri dal r.emt fuo di Magaglianes , ar uando alie Moluche , prtf t tl poffejjo di quelli per í Imperatote Car io Sfuinto. Hdadunque.il Re Catholico Domino neU’ Afia-.tnaficemeeglinon dominaattualmente quelle parti tofi i Pcrtughefi non dominano anualmente quella particella dei Pertf, ch’ eil Srafil la quale fiante la ftntenza di/ua Santitdtoccb loro. %igionge,ch’ Imperatore Catio Quinto ha utndo bifogm di dauari, diede m pegno per treCtnto mi aducatiai Re Giouannt ‘vltrmo di quefio nome, dt Pertugallo , Auo dd Re St> éafiiano , 'últimamente mortodeU anno 1377. in Africa, quella parte deUe Moluche, cheper ladtu fione gli toccb: Et da tal tempo in quat Portughefirefi rom Signen affolutid Ile Molu che , le quali il Re Caiholko ,.onfi cure Ui ricup trse. Epciil Re Catolico, Signore dei Mondo nuoUÓnel quale altrt non hd chefa^e, 0 douef mo gtandfftme r rouincie, f i quelle ne figno reggia lo Riuiert , ma nel piitil frd terra an tera. li mundonuou» adunque noi diuidtremoin due parti per hora: í vna delle qualt chiamaremo, lanuoua Spagna,(ft L’ altra il Peru, Intendtremola nuoua Spagna, dello (Irttt odi ter ra, doueilPerit ch’ t Peninfula,« quafi Ifola, fi tongionge con laTerraferma, ch’ ela noua Spugna,0 douepar ticolarmentebla Cittd di Pannama: Partendofi adunque da Panama, (ft circondundo tutto il Pe>it,andando verfo tl Bra f i i , 0 quinJt alltfltetto di Magaglianes, f i quirui d: rtuouo d Panarr.a.fi no dt camino lito* rale., dt miglia lulianidodetimila, 0 feicento in irca. Epoifuperficit dtl Perd,ridotto d miglia qua dri ltaiiam,jeimilliom, fetterento vtntimila miglia. Dt quifia quantitd io úoglio battern.‘ It miglia Ittteiento vinti rmila , per quedo, che pub tjfen nelfrd terra, nen hahitato:Refiaranno. per Id quantitd habitada fei miWonidi mighaqualri Jtaltaat,in ttrca:Simile mente l» cefia dtlla auou» Spagna, partendofi dalia Flo. • rida, fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca SSÍ Sed omnium latifliraum C ath o lic i Regis in In Nouo 9 r N o u o O rbe eft im petiam , quo etiam fo iu si- bo. ple fru itu r; ncc folum m aritim as, fcd m editer raneas etiam ora i & Taftilfimas regiones fub fe P orro N o u u m O ib c m nos in daas partes n u n cd iu id cm u s, quarum vna N oua Hiffiania, altera PerM appella, ut. N ouam Hifpaniam il lum tertas trad u m dicim us, qui á freto vbi Per uana,qu x peninfula c f t , C ontinenti iu ngitur, vbi Panama fitacft. lu crp to ergo á Fanama in iiio ,v n ia c r f* Peruanas, pcrB ia fi ix^ora & Fretum M agcllanicum Panam am redeunda, circuitus eft m lliarium circiter irrfoo. A tfu perficics vniucrfa com p lcd itu r fcx m illiones, & viginti m illia m illiarium . Ex hac fumma fi detrahas fcpties centena & v iginti m illia , q u * Icca deicrta & occulta o ccu p a n t, reliqua fient citcit tfcxagics centena millia, fiu cfcx m illia nes. N o u * q u eq u e H ifp a n i* ora a prouin cia Florida lucatanann.indc Panam am & Q u iuicam vfquv- vctfus occafum & Septcm trioncs, m illiaria con tin t quinquies mille ducenta & vigiu ii. Superficies vero dccics ccnicnaSc 88. á quibusdem pt s o d u a g in ta m illibus q u x in cultaforfan ia c cn t, rcftant decies centena m il lia , quibus in vniuerfum patet N o u a H ifpa nia. Iam con tra d a totius N oui O rbis vnam in fummam quantitate fiuc m a gn itu d in e, cir cuitus cius litoralis m illiarium cft 17810. fiiperficici veto finus om nis fcptcm circiter m illio n e , fiuc fcptuagics centena m illiarium m il lia com plcditu r. Vt vero fupra in dcfciibcnda T u rc ici im peti) magnitudine muUas infulas om ifi : ita hcic quoque in N o ui O rbis d im e tie n da quantitate nullas q u * in iNouo O tb c plurim * funt & im m en fx, addo ; quam uis h a rum fp.cium illarum am bitu m ultis part bu« maius fit. Q g o d fi ergo vnam in fumm am c o n tr a hamus illud quod a C ath o lico R ege ia E u ropa & N o u o Orbe taurum polfidetut , omifiis q u * ia Africa Sc Afia cius fubiiint im p e rio , repcticmus c rcuitum litoralem com p lc d i m iliiatium viginti duo m illia & de cem : finum vcr-o fiue fupcrficicm v n iHctfam feptem n illioncs , & infupct d u centa fcxaginta fcx m illia , ccntum & fcxaginta. Quut» vero fupra dcm onfiratum fit am bi tum o rx m a r itim * á I urcispolTefl* contine re milliaiHim Italicorum vndccim m illia d u centa oduaginta:m anifc(luir. eft C a th o lic iR c gis fecundum hanc dimcniionecr im perium dim idio fcrc eflc maius. Iam fi ad ipfius fin®fiuc A a aa i fi,t- H ifa .; Refum ^uorundminterje comparat. tida, f i M t E f i r m o M a punta, eh'entra in fu p crficici ve n ia m u s d im c n f io n c m , q u u T u t . mart, arcondando il Golfo,fino a J u m a n , f i c a ru m q u a m l o * g e la tc q u c p a tc t i m p c rm m , quindifno k ?anam a,i¿ qumdi a■ 6¡Miuira, c o m p l e d a tu r f c p te m m il li o n e s m i ll i a r iu m , & Sterfo Ponente, f i Settentrione, fono di cojia.da in fu p cr d u c c n ta fe x a g in ta fc x m iilia , c e n tinque mila, ducent o <iinti miglia. Et la fuper tu m & fexagi n t a , c e rra d c m o n ftr a tio n e e u in ficie deüa nuoua Spagna, ridotta a migha qua c itu r C a th o li c i reg is im p e riu m T u r c i c o i m dri, fono di vn millione, f i ottanta otto miglia. p e rio fcxies fc rc & d im id ia p a rte n iaiu s clTe, Biquetta fuperficitioh abbattero gli ottanta n c c h o c ,q u o a d a m p litu d in e m , c u m i llo c o m milennigliaper qutUo, chtsnonehabitato,i p a ra ri poíTc. Ia m ,v tillu d q u o q u e a d d a m , q u u m v n id e rmales habitato : Rtfla 'vrt million dt miglia quadri per la fuperficie deüa nuoua Spagna.. E t fus orb is te ire f ttis p a te a r m illia tia Ita lic a ff°°ú trY i. zz6oo< v n ig ia d u i m a io ris c irc u li. c o e icílis a taccopiando tutta la quantita dtl Mondo nuo ue, appare la cotia b tl ea mino litcrale di queüo trib u e n d o m i l a a r i a j t a l i c a f c x a g i n t a interre»^** ’ tjfere dicefette mila migha,oítocento vinti. Et ftri c ir c u lo ,d ia m e te r v e ro té rra ;,Ic cu n d u m A r la fuperficiefua ejfere Jette mUíoni di miglia c h i m e d e m , c o m p l c d a t u r m il l ia n u m fex miU\ lia , o d in g e n ta fe p tu a g in ta d a o .-e x m u ltip lic a » quadri Hb lafciato diconfiderart la quantita deü' . tio nc p r x d id x furom x nafcctur vniu etfx fuIfole, che nel monde ituouiPfono, hauendones perficici tcneftris quam late patet quantitas, ancora lafciato molte nel confidcrare il paefe del conrincns centum quadraginta o d o m illioTurco: q uantumque quefie.che io lafcto in que- nes.quacér centies & quinquagic5 m ille , non fiaparte,eccedano meVo.ffimoho queüo.chehb genta & n o ucm mihliaria cifcn c! :cui us vniucr r lafciato, nel confiderareilpaefe dominato dal fx fiimmaetcx C ath olicu s vnam & viginti cum dim idia partes fcrc poífider. Q u o d ita in tclliTuno. mrracoglteníío tu ttes queüo , che' R es gcndum cft: liyn iuerram han eruperficicm ia ^ Catholico domina neüt due pattifele delmon- viginti partes diuidamus , Regem C ath o licu m ¡ d o, cioe neli' Europa , nel mondo nuouo,, de ca tcnetc fub im perio vnam partcm & d im ilafciando di metiere in confideratione queüo, d iam fere : a c ffc a o d s m ia c e n tu m & q u a d r a -, eh'eg'ipoffiede neU” Africa, (fi nell'A fia, iru-. gjnta odt> partes partiam ur, T u teara vix y n i. euo ejfe di camine litorales, ‘vinti due mila, _ cius parti imperare.-, f i dieci miglia, (fi la fuperficie e dtfettemiüioQ u o d fi omiíTaifta accuratiori tcrrx dimcn-i nidutento fejfautaftim ila, tente fefjantami-- h o n e , & jn illiariu m calculatione , fcire quis ; ¿ ia . c u p ia tq u an tu m .Turearum im perium fpatij ¡ Ecperchedifcpratrouammo il lito del ma- - in tcrre ftrig lo b o c o m p lc d a tu t, fciat is in vnite,domina dal Turco efiére miglia, vndecimi- ucrfum eíTe circiter decies centena trecenta fc . la,dueentoottanta, perb comparato q u fió , a xagin ta ra d o m illia nongenta & vnd cfcxaginqueUodtl Re Catholico, tvoumtmo quellofu- ta.milliaria. A tC a th o licireg isim -p eriu m con perare quefioquafilametta: Etafcendmdo la. tiu e to d o m illio n e S i fexagintaquatuor millia i fuperficie dtUa térra dominata dal Turco, ad ccntum & fexagiraia. H in c m anifeftum cft C a4>nmiü¿i)ne,'btntiiremila,ducento, fidíecino- thoJiei R egís im perium habere fc ad T u rc ici i im pcrij quantitatem , tam quam tredecim ad I MemigUa. EtqueüadelRe Catholice, afeíte miUioni, d ú o : aut vt accuratius rationem fubdueamus, dücente ftfjanta fei m ila, centefiffanta miglia, vclu t o d o g in ta ad trcdccim :aut quam accura-, per tanto appare, larTerra Deminata del R es liílim c.velu ti fe h abent 807416c. ad . Catholico,tffere quafi fei volte, (fi mtzjapiu. di vel dcniquc ad m inutos mumcros red u cen d o ,. ^ . queUa cí'e. Dominata dal Turco, fip trb n o n : v c ljt4 3 3 .a d 7 4 .M o n itu m tam en te h ic v c lim , fimo datfjere compáratele Signoriedtl Turco,. L c d o r .n o s a d viu u m ,q u o d d í.citu r,om n ia h ic dqutUe del RoCatholico,eccedendo quefie di B «a reíecarc, fsd yerba rebus accom m odare, . ffanlUngaqueUe,. q u x quidem . G eom etricas ^demonftrationes > Nonlafcierb horadi fare 'vhatonfideratio- ■n o n admittunt.-, ne.cheeffendo ilcircuitcrdtUa detta terratutta,, Q u o d fi quis dícat,in H ifpaniarum dim cti•uinti vn mita-, fifenentom i¿ia Jtaliani, ri- cnd ó am bitu nos Lüfitauiam fiúe Portugalliá ffiondendo, fecondo í offeruatione de' nofiri A - - qu oqu e inclafiíTc,qux quum Hiípaniarum refironomi, a i ogni grado del Meridiano Qdefiey, g i fu b ied a .n o n fit, ad íupcriorcm quoquc iledelmaggiorecerchio,feffanta migUai interr» lam fu pp u tatio n cm .vcn itcn on .debeat: is ve de’ (fi ilfuo Diametre trouato con lére-- lim confidcrct quam m agnum terrarum ípa* ¡ ¿ e d Arihimeds effinde ¡ i i milaettocentejeta. cium H iíp a n ico fu h ied u m im perio oraiftriUntee«u» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Regum quorurM m in terfi comparat: $(77 ia.»tadue , 0 ettovndecimidtmigU*. Etna-- m u s : vt omnem illam cui C ath olicu sR cx d o-Jiendo dalla moliipltcatione dtUdcircónferen'!» m in atu r,A h ic* oram ,vt Baleares infulas, M adelltterra.ndiuo Diametro fafuperficiedella iorican* V Minoricam hod ie,vt Fortunatas iitenatu!ta,chevmebbeade(feiecento,quaran- u ; C an arias, aliafque prrm ultas ; quarum o . '' taottorrMwni quaitrocento ttn quanta. mila < mnium fpacium illu dq uo d Por ugadia detranuouccento,0nuouemigli’a quadri-fihndtci '- hic,non m odofu pp leu erit, veruractiam fupc« mo dimig[ia,chepeiv diqutftata’e fuptrficie.tl ra n t. Re Catholicam domina la hinfhnapqrJe , 0 ' Ex ijs qua: h adenus dcmonftrata funt facile qmfimeza,Vogliodirech’ intendendonoitut- p a te t, fi impcrij amplitudinem fpedarc v c litalafuperjiciedillaterta , diUifa in vln t' vna i mus . Catholicum Hifpaniarum Regem inner pm s,chedttaliilKeCatholico nedominapiu'- om ncstotiu s O rbis terra;um m onarchasprid’ vna,anzihna.fiquafim tza-,E tilT ún0nt mum o btin creIócu m ,nec qacm quam cum eo haene a dominare, hnadellicento qmranto ot- com parari ppife.; toparijdt quella-, Voglio dire,cheprenddndo noi ■ Quamui-S enim m agnus T a r ta r i* C ham fi- Tartarici U medefiinaft!) erfiiie della terra, diuija in cen-: ue Im peraror vaftiifimis regionibus dom ine imperijmato quarantaottoparti, di quellefolo hna ne de- ■tu r : vnincrfum tamen cius imperium tantum minailTurxo¡0forzemenoL circiter vicies & bis centena» m illia m illiatiMa chi voleffe, fenfa sbattere cofa alcuna um quantum quantum eft.com plcflitor. dtUa fuperficie dellatina, ch' edominata dal Perfavum quoque Rex licct am pliifim um Perfici. Tuno,faperekquantimigliaafcendefaperaef- poilidcat im perium ; id tamen T artárico a liferevn milUone , trecento fettant' otto.mila, quanto minus eft : quippe quod in vniucrfum nuouecentocinquantanuouemig/ia quadri: circiter vicies centena & qu in qu agin ta m illia ' Et lafuperficie delidTirra dominata ddlRe m illiarium sontinet.' Catholico, e di otto millibnifeitanta quattro: Inter omnes vero folus'A byflinorum \hyfin»\H mila.centofettantamiglia quadri." aEthiopiae Rcx{qiicm y\i\^o Presbyterum loan- Regit. La doue appare la Terra dominata dal Rb nem nom inant.alij Pretiofum Impeiatorem inter- Ctifhelico,hauerfi,quafid quelladel Turto, co- - prctanturjimperij m agnitudine C ath olico Rem etredtáadüei0'ptr darla alquantopiupre. g ip ro xim u s cft: quum quin qqagies centena & ’ cifa-,comeoltdtaairede:i,qtfafi-, ¿tprecifijfima quinquagintam illiarium 'm illia|<juinquc fcilifnrapoi, pigliandoinum. come fiitouano,cice cct ■millioncs&dimidium ) fuo imperio fit c6bpan-ridottaaquei piu plexus,in quo tamcH m u lt* vaftiilim * fua: fo» ■ minimi numeri, the fi puo apptoffmare come.j litud nes & loca habitationibus vacua.. 433. a j 4 . ' Et fl dite appioffttnare,poiche mna Reliqui O rbis terrarum M o n a rc h * , R e g e s ' fono quefh cofe in vltimaprecifezza per riff etto. «¿Principes , fi impcrij fp ed etu r am plitudo, deUamateria,ntllaqHaU chrouiamv,ldquale cu m p rs d id is nullo m odo com pararipoíTunti mn coimporta, chef i truoni quella ctrHzza the c o q u cin h d n c numerum fiuc-C atalogum non nelle cofe, afiretto di Gtometrta, } di Aritme- - accenffintur.tuaffifuolehedere.. D icim us itiq u c,id q ;iam d e m o n ftrau im u s, Monarcha ' Etachidictffe.chemlccmputarelaSpagna, quoadim peri)m agnitudinem ,prim um «¿pias- pracipuiOr- di efja Cebprefa tuttala quantitaxhencnfi do- cipuum totius ©rbis M onarcham eife Catholi- bicterraru. • ueua, non effcndo il Regno di Portogalio della cum Hifpaniarum R gem. ragione dei Re Catholico,firijpenderebbocheef. Secundum locum Presbytero Ciae -Pfeciofo lo- fendofi.lafciate le parti dtli. Africa dicompu- ■annt,khyffinorum hilMthiopum Rí¿r dabimus. tare, f i cosi 1’lfole di Maiorica, f i Minorica, T ertiu m magno Tartarorum Chamo- h il Impe- ' altre • parti, . dominate . • ratori,’. 0 le Canarie, con molte C jaxitam Perfarum Regi fiue Sophi. \ d il Re Catholico, che peropoffono bene qutfie Q u in tam Turearum Imperatori. quantita rhompenfare qutl peTgO della SpaOm ncs reliq u i; v ti dixim us; totius O rbis : gna,apparttrtentea Pertogallo, cofa chepoco riP rincipes; quantum uis m agnas Sc opulcni leua nffttto airefib." habeant regiones, ..................................... cum quinq; his > '• • •im perio tio hal Datutioqueftodifiorfeappareil Re Catho-' fub lice effereilmaggiore Prencipe dtl Mondo, ri- M onarchis conferri non poflunt : qu ip pcq uo f f etto allagrandizza dt‘ Paefi, che domina, no rum om nium im perium contineat vnde vig in pqtende, quantoaldominio niuaPrencipe com- ti circiterm illio ncs, ducenta tria m illia, cenm pararR alui. «¿vnd cvigintim illiária: q u *fu m m a cu m vniEtauengqche'lgran Cane di Tart ariafia ■u crfaT errcftris g lo b i fuperficie coiDpatata,vix r lMtrme.dimoltepqes"e,ium lofiatoJue nendi-- odáuatn cius partem adaquat. A aaa Q uo¿i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Exhrtatióád Regn. Hijfait, tn e a tu m arríu^adttem tSitni.fiductntom iQ ^ o d f iq u i s a d t c r r e f lr e iflo rtim im p criu tti h m gha quadri Italiani dip»tf$. M a ria & A q a a s e o c o m p rc h e o fa s a d i u n x c tk , llR ld i Perfiapoi quantunqutfiagraaPriH- p io c u l d u b io d e p te h c n d c t v a iu c riu m e o ru m tipe,nonditptno IofiatofuobmmartdiqmUo dtl d o m in iu m fcm iflem T e r r * V A q u a sq u aerau a» graaCanedt Tartaria ,pottndo arriuarttutio glo b u m c o n ftitu u n t, c o m p l c d i A fo rta iC s a liHfiio Paefe.d due miliioai, f i cinqaanta mil» q u a n to p lu s .Q u u m r e r o T e i r a e o ru m c o n t e n mtglia Italtanijn voca. ta im pci io , aq u is p c r m if t a , vt c ft, in te llig a tu tj iole il R i d' Ethiep » , detto il Frete lan- cred ib ile c ft ex o m n i te rra ru m illaru m fp acio n i . s’ approjftma di (lato al Re Catholico, poi- vix du as p a rte s alteras ei® q u o d a q u is o b ru tu m (he dominandi p a je , da tinque m illioni , f i e f t ,r e l iq u a s fie ri, v t f a c il c d e p re h e n d e t isq n t oinquetento tnilamtgliaquadri in circa. M a M a t h e m a ti c o h ic c a l c u l o v t i r c l i t.S c d h a t c epaefe, t hd molti luoghi dejerti, 0 poco haia m fatis fu n to . bttati, AUri Principi poi nenfono da compararfi, riJpettodgUjlati loro ,con ifopradetti, Biremo adunque per grandez^a difiatofil primo ejfere il Re Cathelico. Jl¡econdo,il Frete/anni. il terzOfilgtan Cane di Tartaria. i i quarto-,il Ri di Perfiaib il Soft. ¡Iquinto,il Turto. TuttiglialtriPrincipipergrandi,chefi»no, nonfono da e(fere comparati con quejti,i quali oecupano to’ l Dominio loro.diecinouemiUioht ducento,0 tremilacento diecinoue miglia italiani quadt i, (he comparati d tutt» lafuperficie della gran mafia della terra, (ft deli aequa,úiene quafi ad ejfere í ottauo di quella. Et cht poi conia terra domina!a da lore,eemprendefii,t mari d loro/lati attinenti, feni{a dubiioi ildominioloro(arebbe,quaftUmettddellafuperlicitdellaterra, f id e li aequa, fiforfipiu ,C ontu tto cio-intendendo mi la terra dominata da loro,efiire difcoperta,com' e dall' aequa, b credibile, non nmamere nella terra due altre tanti parti di difcoperte, come potrebbefapetfi da chi úolejfe pigltare il carteo della upputatione, M» tanto bafii ptr hora. DISCORSO ET ESSORTA- T I O N E : PER L’ I M P RE SA D’ INGHI LTE R. RA A L S E R E N IS S . RE C A T O L I C O D E L C A - nalicrSpannochi, &c. E X H O R T A T I O N. S P A N N O C H I I E Q V I T IS , DE IN V A D E N D O E T S V B IV G A N D O gli:e R egno ad R egem Hifpamarum C ath olicum. Otentiffimo Signare', ll trauagUo, ehe dd quejlo Corfaro Drago d tutta Spagna, 0 f confeguenzadtutioil Modo, middardireptr dejiderio chehb delfuo cafiigo,0 1 ^'pdeLi,rA.tio Ut F. M .aporre in carta quefio ireue di( orfiperdenimifi,/upplko,ta audava, f i non fi fdegni úJirto con quella huona, f i fin(eraúol‘o ,td,C )nlaqH ai.tol,offe ,fco. F .M . {per quello the da'fuoi fa tti f i pub giuiicaire) e Irincipe P Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca O ' AN- V u m p ir a t* il l iu s A n g li F ra c ifc i D ra c o n is , t o t a n n o s ia m H ifp a n ia m a c p ro in d e vn iu erfu m o rb e m infcftai>ti$ pi jodiumjtMTO fin g u la rc V. M a ie fta tiin fc tu icn d iftu d iu m a c z c h s m o n e t m c , v t f c r i p tu m h o c b' cu e V M . o f f c r a u .; q u o d v t V. M . « q u o a n im o a c cip a t , & a u d a cia m h an c m c atn _______ b o n a m in p a rte m i n te r p r e t e t u r , h u n a ilim e ro g o a tq u e o r o . Q u a n to Deinuadend. Regn,\séngk frincipeinono (fi Chriftiano, f i amice di pau,ptrthefin‘ ahorapart ch» habbia piu attefo a t»nferu»rt it fue cenfa r buoni pertamenti a fisoi VaffaBi.ficonuiáni.fiamantemreprefidif (fifortt7^e,cht a offtnd'.re c^ellt,chepombiero fiwhare lafuaCatholica tntettont. Se quefio e coffygUeffempq di molti Fottntati antichi, f i modernifipotrtbbero allegan dprouare, che i>npotente Re. hauendo animo di con eruan il fuo.miglter via non hd, cheacquifi»rfiÍ altrui, pariando in materiadi fiato, f i tenendo quefia per tnaJJima:Chi conferua non acquifiayne me no conftruando puo tórrela 'folontd diptruerii diproiaetiatglifiurbo.Quefieragionidourtbbeno preualere piit in Vofira Maeft ,thtinalcun’ altro Frtncipt potche ha tlfuo grandefiato ajfai firarfOffila maggiorparte di quefiafua potenza tonftfitin cofe mobili, lequali fono le Flotte delle due Indie, the neprefidij,nefortezze, neportar , , _____-s______'......................... menti buoni lepejfanodifendere.aa corche habbia V.M.maggiorpotenza,Vediamoalprefente qufftocerfare,chenonnuBaebafidiediniquietareilmondo,noagiouandoleprcuifioni,chedal eanto nofitofi/a»no,neevtripmile, ehefi habhia da contentaredelfatto, (fi dopb lui nafctray vn alro ,(fiv n altro aieftatt dalle rictheprede,fifomentatidaínncipicenuicÍHÍ di mal' animo V.M.determimíimprefa contro Inghitterra, cht b lofturboprincipale di quefio com mereto d d í Indie ,.ne credo cht cifia firada mi gliore per la quiete dellofiato di V .M .nem ailo puote megliofare,the hora. tfoua»dofi,perquel ihepare,fieuroperle coje di Leuante, le quali p'uhauerebberopoffuto impedire quefio dijcgno, chealcun’altra cofa,(figli altri fnncipi,che gli fono d confine,fi trouano occupati neÚt ioro ciuiJi dfcordie,da non quietarle mai,perchefonoper eattja di Religione. MoUridtri Prencipi aderiranno aUa partes di Vofira Maeftd.conutntndoinparticelaretal’’ Imprefa fita d Santitd, piu che ad ahun' alm , (fi per quello che Tin ttn dt,la bramain eftremo ,poundomolto aiutarlo con gente beÜítoja,con dañaré,(fi cengiuftipreghidDioptr lano/íravittoria.TrouanJiquefiiRegnidiSpagna alprefente pergratia Jpecialedel Cielo ab«ndanti di <oottouaglit d* munire qualfi voglia grojfoejjereito,p a rm a ta ,Trouafi V. M tantegalere, ^ ¿ a le a z z e , chefifianno dpia teres per li Porti, tanti Galeem, (fialtrigroffi nauigjijfchebafiartbberodJoggtogart RegnOmolto magiore(hequeSod' Inghilterra, H aCapuani ,G em rali , foldati da mare, ^ da terra .a u ezzid vincer giornate, (fi defiderofi di guerra, ptr laChrtfiiar.kd ,poiche il fuotitolo b Cathohto » (fi fard comta gli nemici della nofir* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m Q u a n to p acis f tu d io M . V T tb o n ú & Chrfe ftian u m d c c e tP r in c ip e m , tenfatu r.cx r a d i s e ius fa c ilc in tcU igi p otefl: qu ppe q u x h a d c i.u s in id m a g is in co b n c rit q u o m o d o fu a re g n a tu e ri & c o n f c r u a r c , fub d itos i n o f t i c i o c o a i i n c r e , & vic in o ru m b cn c u o le n t am fibi c o n c ilia te » q u a m alios q u ib b o a a m & C a th o lic a m V .M . in tc o iio n e m d iftu tb a n d i volun tas a o n d e c f t, offen dere p o ffct Q u a ra c is au tem ia h o c M V , con filiu m a o n d a m n e m ,m a cocum ta m e n R c g u m a c P ri a c i f u m ta m ¿ ve te ri q u a m ic c e n t» h ifto r a p e titis e xem p lis d c m o n ft are m ih i facilc e ffe t. R e g n i alicu iu s a c S tatus c o a fe ru a n d i n u llam fa c ilio re m clfe a c tu t o re m r a t io n e m , q u a m q u x in a lie n o a c q u i r e n d o ,a t q , fu o a u g c n d o im p c r io cft p ofita. G ui q u id a n fc n tc n t i x h a n c M a x i m a m íiu e a i.'o m a t a n q u - m f u n d a m e n tu m fu p p o B o : E u m fcilice t q u finibu® fuis c o n t e n t u s . c o n f e r u - ti o n i ta n tu m lui S ta tu s ftu d e t, a lien u m vero nihil a c q .u i i it ,m a !c u olis h o m in ib u s t a m v o lu n ta te m q u a m fa c u lta te m n o c e u d ia d im e e n o n p o f ic . Q u * q u i d c r a t i o ap u d V, M .m a g is ^ v llu m a liu m P n a c ip c valete d e b e t q u u m g ran d e illu d V .M . im p e . iú lo g e la te q ; d ifp ctsu f i t , a c m a i o r p o te n t >x V e f t r x p ars ab in co a fta n tiflim isre b * » v e n t o fcíli e t S ca q u a id e f t , ab c la ífib u silli» ex v c ta q ; In d ia v e n icn tib .d e p e n d e a t, q a i B u lIx c tia m m a io re s v ires a u t con filia p oífu it d e fe n d e ts fed t o i ? v e lu tiin F o i tu n ? a rb itrio f u n r p o f i c x .P k a t á h u n c, de q u o d ix i,V id c a m u s jq u t n u llis fc rc viribus frc c u s , to tu m oi bem p en u tb a t : n cc q u id q u á p ro fu n t c o n tra eu m á n o f t r i * h á d e n o s vfutp aca re m e d ia N e c vero q u ie iu r ú c u m p o r r o ,a c ijs q u x i á n i m i s m u h a f c c i t ,c o n te n tu m fo r c i quin o tiu s ,p o- ñ eu m a h o s ,o p t i'-;" __________ , , p____ m x f p e p r x d x l í l e d o s , e a n d cm v iam in ftitu ro s verifim ilc eft :a d q u a m rc m c is vi in o ru m ’ P rin cip u m a c S t a tu u m , q ui V. M m in u s b e a c v o lu n t,ftu d ia & a u x ilia n o n funt d c f u t u » . Q u a tc c o n fu ltif lim u m m ih i vid etu r v t M .V . A n g li * te g n u m o p p u g n a n d u m fu fcip ia t;v tp a '. te q u od v a u m la d k u m illud c o m m e rc iu m m a , x i m e i n t c t t u r b a r c a t q u e i m p c d i i c p o t c f t ,q a o ' q u id cm con filio ad c o n fc ru a n d -n i S w tu s v e ftri q.uietcm n ihil m cliu s n c c h o c t c m p o r e p c t fe fl u facilius clfe i u d i c o , reb u s o rn a bus ad O r i c n t c m ,i n T u r c i a fcil. p a ca tis ac tra n q u illis q u a ru m p e rtu rb a tio p r * e x t e r is o m n ib u s E r p c d itio n i hu ic im p e d im e n tu m o b ijc c rc p otO iff c t ) c * t9 t i s v e r o v icin is-P rin cip ib u ' c iu i li b c l l o o b r e lig io n e m o c c u p a tis. E t h u ic q u id c m V .M .c o n a tu i a i o m m P r i n cip u m ftu d ia & a u x ilia fa c il t p o t e r ú ta d i u n g i ,. P o n tificis i n p r im is ,c u iu v t p r x c i p u e h a n c c x p e d k io n c m f d i c i c tj^ crficiii.te rcftj ita m ilite » p fe c u o ^ erftéo '¡Exhortatio ádReg.HíJpA». .moflriUggeHd la giu/litid dal canto fuo ,che jp e fí ordinario fuoi dar laúitioriaaUaragione, ■ per le caufe cheglinemitizi hanno date ptr i loro maliportamentitifeldatianderannodibuonavogliad far prede di granriche'^e,ptr ejfere ,•quel Regno tlp iit delitiOjO ¡ilpitiricco, che hab, b ia il mondo S ¡u iu i non e m t lit ia ,fe non quella poca che hannoapprefe dalla Scuo la di Voflra ,Mae(ldne<vie alcuna forteXzA , ejfendo fiato prohibito il fabricaruele dattCe Herrice Padre d quilla Reina.NoihabbiamoeJfempii,che Cefareandbad acqmflarlo con tante migUara d’ huomini, ficauaUi,maiimendo erapiiicopiofo digentiaIlhora,the aWetdnojira,come'eben chiaroperí hifioriediqueitempi. TuttoqueUo, thefílafciiuad dietros haueua dinuomdcob<*ttíri,fibifognaualimantenerelafuaarmata per difendere quel che haueu* acquiflato, il quales’ eradtpoiribeIlate,fi micacciarlo delle JueTerreerammicopiu lontano, 0 perquejia tufa era forza dfar magg'or p-owjioae, non ajpeitando altro foccorfo dalla fua República,ne a lí hora era d uerjitd dt legge-, conueneft vnitamente contra di lui í Inghilterra, 0 non viera caufa maggwre diguerra ,c h t í augmento delí Imperio, f iio a tutio quefiofoggiogb Regni , c quei c in tos\ brtuetempo.fi contantafuagloria. Ne facciano per í amore di Dio i tiepididtfficohd hegiornatedelmare¡imaginandjfiinfiniid diútjfeít,perchel’ effempio ci hafia moflro m lí occafioni, che armando non ne ha potttío metie re infierneptii che quarantd úaffellt, f i e da credere,¡hí habbia fatto elpojfibth.poichejapeua, íhe le Flotte »£» erano menpotenti della fua ormata, 0 ecofathiata chenonfi moffeper altro ijpetto, hepe-pig!ia'la,0 dato che potijfeúre,ducent o úajfeli,0 piu, Sappia me quejli tte ■ pedi, che la maggiorparte diqueüifono piu atti kcorjeggtare, the acombattcreatalgiorneta-, Ne fiptgli la comparatione datíardimento di quefio Braga ,poiche finche non s’ incontru in faccie di foldati, fempre andera aumentando í audacia,cenfidandepiu nelia nofira trafcuraggme.chentlfiuopteprioúalore i Etper quefia eaufapigliandofi 9 » giorno per la parte nofira (oüericarefolutiene,lefara caderefenza dubbio nella rete. Ne anco ci tmaginaremo particolare valore di quella nationeper mare, poichefividdeí anno cheilMarchefe di Santa Cro e diedelarottanaualeai Franc-.fialí ¡fi la di San Mtchitle,che iprimi 9 ffelli, tht fipofiro in fuga fuTono glt Ingltfi. Sctolga Vofira Matfiailfreno aüafuaira,0 conquífiofi materralafierezzadei fuoi foldati, pnma che s htiepidtfcano gli animi,che dipoiefatica a. ri(taldargli.Necíemedodifareaicordo con huominiy Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i pecunia & precibus ad D cu m veftra: maicftatis rescum adiuturum dubium n o a t ft H ifpan i* regnahoc quidcm tem po re, fingulari D e ib e : neficio ac c x li benignitate rebus óm nibus ad v id u m fpedantibus rnirum in modum abun dant, vt facile quamuis m agnos cxCrcitus a'ere, ac maximam ck llem omnis generis comcacu in ftru crepo lfin t.T u m c a p aílim iii V M . por tubus triremium ac vari] generis nauium eft co p ia ,quanta ad m u lto maius quam Anglia eft rcgnum fubiogandum fatis cft N o n d c íu n tm ilitares tr ib u o i.p rafeíli ac duccs, tam terreftrct quam na u a lcsco p i* pugnisinn'Utritae,&vinci pene n cfciz; quae tanto ad bellum hoc alacriores fu tu r* fu nt, quod id Veftr.r m a icfta tis; vtpo te C ath olici R egis,nom in e digniflim um , & pro falute C h rift an * R c ip u b lic * fufcepcum cíTe intclligant. S tatá V c ft;* M aicftatis partib u scau fl* iuftitia , quam plerum que v id o ria com irari fo le t, quum Veftra Maieftas multis iniurij s ad hoc bellum fit p ro u ocata; cui ctiam tan top rom tius milites nom ina d ab u n t, quan to m aior, vipo tc in regno totius mundi dclicijs affluentifíim o o p u le n t* p r a d * fpcs eft N o n ib i ytla m ilitaris difciplma aut ar» rep *ritur, nifi exiguum illud quod in V c ftr* M aieñacisScholad id iccru nt : non p rx fid ia au tarcts vrpotc quas cxftruercrcgijsproh ib itu m cft legibus in p rim isH e n r c i VIH. h u in s R c g in * patris.Ve rum quidcm eft lulium C afarcm m ulta tam equitum quam peditum m illia ad rcgi um hoc fiibiugandum olim adduxiíTe: at tum m a io rcrac inhabitantium m u ltitu d o,vt ex hifto rij vil lorum tem porum liqu ido apparet. P rsterca n o u * q u o tid ¡c C * fa r i erant in ftitu cnd * oppugn ation es.tu m adeasqu asíu bin garatrcgion cs tuendas, c o p i* m in u c n d * : q u * etiam lap e re bellabant, adeo vt cxpull-o C z íá r i, m ulto d ein de longius hoftis qu srcnd us ac proinde ma orcs c o p i* ad d uccnd * c fle n t, quum ramen no ua fiibfidia.ob nimiam d iftantiam .áR cpu: lica fpcrare non p o flet.Q u id quod Anglia vniucrfa tum velut vna m ente & manu C zfa r i íefe op p ofu it : qui quam uis nullam alia m b cliicau ffam haberet quam im perij augm entum , nihilom inus tam cn rcgnum hoc tam breui tcmporc,tan ta cum gloria fubiugauit. A t naufllcs quidam Anglorum copias & n u m erofas claíl'cs ia d a n t,& mctuendaspratdicát. H o scxcm p ü sn o ftri temporis refellere fatiicft. C o n ftat cnim m ax mas Anglorum elaíTes vix vnqu am plures q-’ adraginta nauibu siu ftxm ag nitu d :nish ab u.íre. & tam cn crcdibilscfteos om ni copia p r*fenti vfos fuiíTc, quippc qui fcirent H ifpanorum ,quas illi o bfcruabát, claíTes, ao n paucioribus vt plurim um conftarc naui- D einuádend. Regn. Angt» rminifoptr dirm egliocon dome,ftnzahggcj, .quanto meno ejfendogikpafciutt delí tfca delle ricchez,zedell’ Indte. Neheggoagiudicio mié difficelt dimomento, ihepojfainterrompertla giornata,fefipigherd. la toja da buonfenno, f i aperiamente. Et poich.vn* imprefa reale nonfi puo celatamentepreparare , 0 quandojs fotfffe,non hxueriperbe» fatto falo, anzi come ¡ojíuma uano i¡ Romani, tern i, chefufft bene mandarglielok notificareper vno Ar.»ldo che nen queJio ft Ituarebbe a gli altri Fren'ipiilfoffetto, ihepot!Íanopigli.,re delit proutfiom fecretametefatte ,0 al nemtcof i ..refcerebbeffefa,ponendolo inneceffita di chíamar foccor/o diftranieri ptu per tempo nei fuo Regno, cheper f ordi nario fuoi ejfer la total defiruttione delle Prouincie, tanto che molte v d tt i medefimi fujfidij f i ¡ono impatroniti de’ noflri, che tn loro ¡eccorfegHhanmchiamati. h ’ tjfempiofipubda ré dall tjlejfa Inghilterra, che prefe il nome d" .AngUa da natiom cht amate infuojoccorfo,the pot f,fecere fignori deltutto. 1 foldatiflranieri, eJfntJo che non aderijíano fenon per tntinJfíLj ettUelofO paghc a deJlfuUtone d’ popoli, m an teando loro qutlls a txmpi deí iti, fubno s’ abhutt in a n o , 0 tígafi per certo,che baflera quefto fo lo per cafttgo detlí Ior’herefie,0 tn iqu itd fe ch tim:.vareno rnoltogente; 0 non so manco come le xaffe diUtefoTo della Regina comportap r o f fe fa cosi g ran d e, che ben ft sa quello , cht cofia 9 » Reggim m to di TicUfihifolo , fotche quefta fo ía nationelap otrafcru u e , trouandofi IsFranx e f i occupati nelle loro guerre ciutli .parlandofid in e ru o d i gen tei 0 tn fajianti.% accoftifigU .d i qual f i voglia n ation i , peranno per piu ccnfufione d il Regno, 0 per j a r quella Regina piu ed icfi a i fuot naturaU ‘h ajallt-, poiche ella ¡ola h a a t t a cau'atc- il danno-, f i in quefio modo ap rira la ftra d a a lL ip a n ia U ia , che heraflanno quiete,<osi de glt off,fi,to m e d i Cattolict: ancota th e n o n fia d a conftdarfiin quelli nondimeno b v (;ifim ile,ih e nafta q u d ch e tum ultob noftro b u s. E f t o , d u ce n ta s contrahant, & p lu r cs , e ru n t ta m e n om n e s ad p iia tic a rn fac ie n d a m q u a m a d n au ale c o m m itte n d u m p .o e h o m t t a p tio re S jira a la crio re s. N e c m ih i qu is h c i c i n ío le n te m D ra co n is a u d aciam o b ijc ia t q u ? n o* ftra m a g is fg n a u -a q u a m íu o ipfius ñ ititu r v a l o r e , & q u a m d iu m ilitari m a n u non re cu n d ctu r,m a iu s q u o tid ie fu m c tin crc m e rw u m . A t fi d ígn u m á liq u o d ta n ris iniurijs con filiu m c e p e rim u s , d u b iu m n o n cft q u iñ is t an d em i n te r e p e rtra h i p oflit. Fa llu n tu r q u o q ; q u i vni lerfam A n g lo ru m g c n te m ad res m a ri gerédas p r * c a teris a p ta m efle c x iñ i m a n t: q i'u m c o n fte t in 'p u g n a tilla-n au ali q u a M a rc h io S a n ta cru ciu s G a llica n a m claflem ad in fu lam S. M ich a e lis p ró flig a u itjp rim u m f u g * rn itiu m ab Anglis fa¿ tu m cflc S o lu a t c rg o tán d em fra n u m ira M .V .. q u a m il tu m a lacrita s p lurim ú a u g e b itu r; q u * vbi fcm cl in te p u e r it,? g re p oftea itc ru m p o t c r il in fla m m a i Ñ e q u e en im ípes cft c iu fm o d i h o m in es alia ra tio n e ad officiu m ad d u ci p o f l e , p r * 'c tim q u u m f r c q u e h t i In d ica ru m o p u tn d c p r * d a ti o n e í | ® m i r a b i li t -r fint í n c fc a ti.Ñ e q u e v e to v l l u r t ^ o v i d e o i m p c d i m c t u m .q u o d h a n c E x p c d i t io n c m re m o ra ri p o ífit, m o d o res c a q u a p a r cft: p ru d e n tia & in d u ftria a d m ira ftrctu r. Q u u m vero ta m re g ia E x p c d i t'o cla m n o® p o fíic.n cc fi p o flíc,d e b c a t a d o m a r i,c o n f u ltu m m .h i v i d e t u r , v t v c t c i u m R o m a n o ru m exe m p l o ,b e llu m R e g i n * m iflb F c c ia li fiue H e r a ld o d e n u n tie tu r. H a c en im ra tio n e o m n is fu fp icio iu re liq u o ru m P rin cip u m an im is e t a n to a p p a ra tu n a ta ,e x im c ti u ;& h o fti m a x im o s fu m t’ f a c ic n d i & p eregrin as c o p ia s in re g u u m a d u o e a n d i im p o n e tu r n e ccflita siq u o ru m h o c v n u m n o n p au cis reg n is e x tre m u m p e p e rit e x i t i u m , q u u m fc il.p e re g r in a fu b fid ia illo s ipfos á q u i b u s e u o c a ti f u e ra n t op p re fle ru n t& fu b iu g a rü t. E x e m p l o fit h * c i p f a d c q u a d icim u s A n g li a , quae ta m e n fim ul & iu gu m a c c e p i ta b c a n a tio n e q u a m in a u xiliu m a d fc iu e ra t. P e re g r m i c n im m ilites q u u m n ihil aliud q u am ftip c n d iu m f p e £ lc a t,c o d eficien te , c o n t in u o ad p r * d a m & rap in a s fe v e rtu n t N e c fan e fc io q u o m o d o R e g i n * a ra iiu m t a n t ’S im penfis fu fficcrc pofli r, fi q u a n ta: in vna.m G e rm a n o ru m v e x illa tio n e m irn p cn f* f a c ic n d * fint e o n fid e ra m u s . Ab h is c n im fo lis a u xiliu m A n gli fp erarc p o f l i m t , G a ll is in tc f tin o b :l l o im p lica tis. E f t o v e ro , i n tro d u c a t A n g li * R e g in a e x t e ro s m ilite s cu m fcu n q u e n a tio n is in r e g n u m ; Tremodihannodadifendtrfiaím ióparere iteir.-.ci,Ir,(ciandodapaneCingfgnoí-Jidtm uou.i-caltíiPrencyi am oleftareda9 «’ altroV. Maefa,chezorr.ehodeti■ > ,lefiatodeüecofedtl Knndoneniocom porta: liprlrroe,thedopb í hauereh:ar.:atcinfinitagtntefiranterainlo rofcccor'o, fi rfoluanoi»tuítoad gi ornatanauA'e-,0í altrodefenderefolam entl leierre:fi tcrz.o,chebilptggie-e, rifolutr q u is n o n v i i c t m a x im a m in d c co n fn fio n e m o fialí‘bno,0 alíaltro, diuidcndole-lorcfcrze, r iiu ra m , & fu b d itos ip fos eam o b cauflair. m a tum..n-fi< in tora, patitoal conjidarfifo- g n o in R e g in a m o d i o e x a r f u r o s jv t q u * t a n ti lam entenei manan.cnht txaggiotquantita i n c o m m o d i ca u fla fu e rit ? S ic e rg o m u lti tu m B bbb a n im i di^af Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca BxhormioadReg». it^ 'a 0 i,(fiX h u6 tnini hautjfero, io tengo la animi fui fcnfa nu d abu nt, qui hadfenus ca c r 9ittoriaficuraptrnoi,perche la qual tddm o- la r u n t: non C ath o lic i tan tu m , verum ctian» fir iv a ffim ,che bilpiaimportante in quefii in- qu otqu ot incom m odum aliquod fcnferunt;tontritfardfufficienu dcowbatttretmtaíar- quibus ctfi om nin o fidere M aicftas V ftra no n mata, che fi pffk'onire alie parti Setemirio- p l f i t j credibile tam en eft aliquas inde turbas n a li,fecondodtuifalanofirantimoio, chequt ad promoiuendum M afeft. V e it.x con atu m ,edifiinguo. rituras. - N a u id iea ib itf6 o .it ,oo.foUatil'ónaper T ic s om nino , meo quidcm iu d ic io , fu nt Valtra 60. iS o o o . m odi quiLus A n g li* R cgin afccon tra Veft. M . Gabhienei^. ^ tra' quali i gal b en i gran- defendere quodam m odo po tcft ncquc cnim didiPortogallod4 *0 . foldactpertiafeano x;, in hu ncnu m eru m ili d v e n ii, vt a 'io s Princi pe contra M a l ft.V.ea concitaturam fcfpcrct; 10000. Lefeigalealf^ c< poa.foldu.i per 'vn» 6. quum ftatus tetmn is fit vt nemo facile ad id induci fcfitpaifurus.Prim usillorum modorum. 3000. Galere 40. dcento foldati ptr v , ^ ben' e ft.v taccito in a u xiiiu m m a g n o e ztero ru m m iJitum nu m cro, naaali pfeeho dc fumm a rei de mcconcit 40. 4000 P inazze,é'Fattaggie 40 ¿rio oo.jeld a- certe t Secand u s, v t rcrrcftribus tantum c o tifratutti, ches'hauaranno d’ Afiuria, (fi Bi. pijs fe defendat. T ertiu s, vt diuifis co p ijs, tam fta g lia ,^ Giupufto» ,intucto'vaffaU.i M are quam terram ipfam tueatur. Adprim um foldati 38000. q u o d att nct , equidem fi rei fumma nauali LiSpagnuoli 16000. proelio com m itten d afit,ccrram M aicft. Vcft, Jtaliani > lo o o o . vidloriam pro m ittcrcaufim .etiam fi& nau iu m Tedefthr iW h o . Atclalliatiorum numero Angli fint fuperiores. Bifognerd oltre alie forze f ^ d e t t e dueA Ea cft enim nauium noftrarum fa b rica, cafirmilaGuafiatoricompaniti ne'¡udet detti ^a- m itas& a p titu d o ( qnod longe m axim i eft m oJelli, (fiantomiüecaúalk farannodimoltetim- m e n ti) vtquancxcum q» claill qusein plaga Seportanzapoi chepochi nt fono in quel Regno, (fi ptentrionaii contrahi poifit fa ts fit. C h flc m la fotza e aperta, (fi- commoda ptr lotoffa qua vero ia haec nauium g cn eia diftinguo, le ptr ejfere la nauégatione deüa Spagna ajfai N aues q u * GoíWí* v ocan tur, funto fcxagin- s iu tfo tUfi hingaper condtrr e cauaüeria,jarti di paret z j , ta. E arum quxuiscapiatm ilitcsjoo.Siceruntyy^gj';,,^^,,' thef i ttfigtttaffe»0diRiandra,thebtn vifaran 180 OO; f t f i i atu d quefie,con tutte impedimento , che Gabbioni 15 & intcr haS m a gn * il l * Lufitapoteffero dare li Stattibaffi. "■ ll* v eh an tc lalfiario s400 E ru n tin x j, Ñon ragione delí att ¿ ia rta , monitioni, (fi lo o o o . altre prouifioni.prefupponendo , che Vofl. Mae Galiaz!(a fcx, inqueearum fingulis claffiatij fid pojfa comandare , che f ano pro'iifii fácil yoo. Fient ergo i n n i s i . 3000. mente , (fi eon qftefta armata inanziadogh/úGalera quadraginta, q u * vch átfin g u l* ciaftratofa cercar di combatiere i armata nemica, fiarios io o .E ru n tin h i» 4 0 . 4000. $he con ogni _ .fuo,potere non farahafiante d conq u ad rag in ta,in q ; h is o ttaftereconUfopradetta-,tir piacendo d Dio di m a ibu s 3000 claflia rij, ex A u ftria, ftifcaia & dani lavittoria, cerne laragione lomofirafen- G u ip u fcoaconfcripti. za por tempo in mezo-, sbartare in Inghilter r N au ium 171. ra i (finelpiitpropinquo , commodo Porto, ™ Glafliariorum ; 3000, perriceuete altri nauilij, the dtl continuo do^ F íifp a á f r6oooi ueranno andaré, ¿r venire, cosi di Spagna, co.- In his fint <( Itali ix o o o . m edi Ftandra, che tuttiJi ajjicurerann 0 celri(,G crm a m lo o o o : pare dt Galeoni, ^ galeaz'je, deue^ le quaU , H isad d en d ifu n t duo folTorum m illia: nee ranno interi enerf i andando,^ venendo dispa- inutiles fuerint m ille aut eo plures cq u iq u o gna, ¿0 p orta nt le cofe neceffdrie , ajficu- rum ib in o n m agna cft copia,vfus ta m en , vtin* tando il mare : »0» miprefumendo, the pei regionepU na & cam peftri,m agnus cft futurus, eht fia votta i armata nemica , poJfa venir Q ^ m vero H iipania longius abiit quam vr quantitd di nauilij nemici y ptr comraftarts inde com m ode nauibus ad u chip oílint; fuafcton quelle -,poithegli Ingiefi haueranne ajfai tim v téF lan d ria fu m aa tu r,q u q fijsh á cad rem thtfi»^ ntüe loro Terre, gli altri conf ede- aptis abundat. . _ tatt beutrebbere trauaglio, (y fatica in porD c reliqu o belli ap paratu , v t m achinis Trotlium tt infierne iumataper m U fiarei nofttiuhes q u * ad eatum vfiim p c ttin ea t ^ n cc n o a a li-? w « » y " «nciMiSi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D e m m d e n d - R e g H y K s 4n^.y ib m i'b ú ip in fin iteetcafionilanegbgenz», fi .tenfuftaned’ CoUegatiincsndudere cof» di f ifianT»,fenon nel primo impeto delle fattieni. F oi^ erl noflri fararanno sbatcati,Antonh<u in Porto mal ficur o , i he ptr nautlij ror.di non imperta , pigliare ún fito luone iit fcrtificaru ifi.ih s b e n f i trouera , perche non fi deura ricercare da quello fe non ficurb sbar e di jae/ chi diionfinuofimandtra. 0 quiui fabriore vnafortvfz* dt Utra con ogni foliaiiudiite , 0 Ufitato tl prtfidto che bafii alia fuadijfefa ; llparcer mio f ie , chefi úada con -tutto i ejercito al Capo dei Regno , cheb Londra, fe la battagia naudt non fara flata ce« fanguinofa, che non tefiinr úinticáoque mi la foldati cnelquitlecafo il Capitán Generales doura corforme alio ftato , in che it treua eg li, f i che f i troua gagliardo, il nemico, prouedtre. E t non pataque/lamiaop nionetropp»ardtta,foichei popoli grandi, f i che mch‘ anni nonhunnehauuto ajfalti improaifi t impaurifiono in efiromo , f i non ct e huomo ihe troM la via k far buena rifolutione. S<r ««il per effemp o tl facco nt Roma datogit da Borbone , f i pik mode*ámente quel d' Auerfa , tantofegnalato: (ft akrt m olti, the non h eU .roefii/eittccnirttdtlotocctipotenti: poicche.efi tardajfe k lombatterla fin che f i fcac cíale la pauradagli animi de gli habitanti, ItCittkff-andibimpcfilbileacquiftaiU pet forza S¡ttar,do inemici fccciano rtfolutione fo Umente di dtfender la terra manche ranno dtlla loro maggior prfianza , perche f i fitmano úaUrcfi ptu in mare, f i <on tutto cie non potranno impedire le cbarcare k i noftrt, ihe b n s b chiarito quefio iit altre tnjintte occafioneejrtimpojftbilempidirlo, f i non Irimpedendo , f i sbarcartdeúu'effi rato della quaUt* fopradetta , f i mant.rrk contro qual fi veglia iniomro de nemiei : Pighando ii prudente Capitan Gemrate il úantaggio de‘ fiti fe per forte trouaJe ( come hb detto ) gli nemict fi poffentt, che non potefft peraL’ hora far lagtornata, la qualtofi ncnpoffopinfare , pérchela Regna non hk í Indiedapeisr fupplire k tanta Jefa . che tratttndofi li ¡nofiri quah he giorno , eia non fiptrda d' antmo, fempre ihe tn qutfti ccntraflinom' abbandonime le jpaie dei Mare, per lacominodita d-lle mcmt o n i ,f i vftteuagle, ancoracheflmig'ierfiimofiailvenir’allemaniquanto prirra, poiche ntUa prrjle’jfza della giornata corfifle Ututo. Et fe il mmtcofi rtfoluetk di diffenderh in terra , (ft in mare, la prima oofa, cht dal canto tipflrofi dpuetkprocurare d: fare fitrajuperare Í armata nemica quai tll* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m e n tis , n ihild icO , qubd é« o m nia Maicftati (ammituml V c ftr * paratu fintfacilia. Idtantum rei caput dum. eft , v t eiufm odi apparatu in ftru d a claffis quam prim um edu catu r, & hoftem q u * ra t, quem equidem pares ad tcfiftcndum vites n o a habiturum certo pcrfuafum habeo. Q u o d ii is tamcn cum noftra con cu rrat, & , v t crcdibile c ft, vin catur; proximus quifquc portus c a picndus, & exfccnfiq fine vllam oia in infulam facienda e r i t ; interim veto naues fubfidiari* tam cx H ifpanijs quam Flandria fumm itteoda:, ad dcfenfioncm autcm euntium & rcdcuntium vol tantibus paifim G alcazzis & Galeonibus r c c verendum c f t , ne Angli claiTcn» fuam femcl prpfligatam facilc rcft- urai e poffint , quippe tcrreftri bello plus nimis o ccu pati & d iften ti: alij v ero ipforum C o r fcdcrati eiufm odi nauium numerum quo noftros mfeftarc queant , * g r c contrahent . quum crperienda com pertum fit , Confederados plerum que in rebus m rg n i m om enti con cladendis , nifi in [tim o fa d io n u m im pttu , ncgligenter vcrfari; vnde magnae oriri confuCones folentE xfccnfionc fa fla , et ana in portu non ad- Lendinum m o d u m fecu io q u o d a d rotundas Naues pa- vrbsaggrtrum in tercft, lo c o quam ccm m odiifim o m u ditndk n id o excitan da, & quantum fatis ad cius d e fenfior.cm vid cbitu r,p rziid io firmanda eft.Inde , mea quidcm fcnicntia , exercitus contra Londinum rcgn icap u t & m etropolim duccnd u s , nifi foriaftc nsualc proelium tam crucntum fu e iit , vt viginti quinque bellatorum m illia non rtftcin: quo cafu vniucrfi exercitus Impcrator & prafentem rei ftatum confiderarc, & tam fuarum quam hoftis virium ratio n a n hibered eb ct. N ec meum hoc confilium nim js calidum ac praccej s videri dcbetiquum eertui^ fit fi in gentem aliq ’ am qi aatum uis num crofam ,diuturna tamen pace im bellem ,ex im prouifo v isfii t,om nesingenti trepidare m e tu , Ac paucos qui in m edium aliquid con fulcxcpoifintrepcrid. Exemplo fitR o m a n * vrbis fub B o rb o n io ,& mu to rcccntior Antuerpia: direptio , m u lto paucioribus c< pijs,im o á pauciifim s ficiuiura ff eifteturm ultit do facft.) At fi im petus co viqj differaturdum met' d fp ulfoci es anim um rccolligan t quis non intejligit q u an t* difficiiltatis fit praegrandes & populólas ciuitat-s pec vim occuparc? Q u o d fi hoftes ( A agli fcilicet) tcrreftri raotum ciefenfioni i te. tifu c iin t,m a io r i fuarnm virium parte d eftitu en iu r, vtpotc q u * naualibus copijs n agnam paitcm conftant ; qu ibus lam ca om nibus exfcenfione noftios prqBbbb t, hic Cie Exhortatio adleg.HiJ^a». eUafiotyflitndeperetlthorain mttre, ^ qugflo p»r ajficHtareinofiri N m ifft, che redando, poi can peca gente ia lor, diffefa, non ^enijferod trauagliarli, ritornando alio ^olta.di Spagna, cerne credo, che daureUero ritornare,,la f c t mdojoloigeleoniiC^lé galeazze fepradettzj,. iard facile rcmp.re quefia armata-, poichzj, fenza dubio fard minot della-nofira ,.(fi con, quefiagiotnatas' ageu<rdmoltola battaglia-. di térra ,nelre(lo, andando l' imprefa.in-n a n zi, s andera prcuedende con la pruden^a de i Capitani Generali di mart, di térra, «o mancando dal canto nofiro quefia re/olutione in iuttoquíHó, cheaccaderd; fiero in D io, ch cj in poco tempo f i fiianard ogni cofa , p o k h tj quel Regne b aperto , (fi fenz.9 fitte z za <*l» cunai. piteando dá quefia deliberatione non s' afiettajfe altro, che <¡>s honorato.accordo, quefia' fola caufafiinge V. M . d prendere la guerra, * d mettere tlpiede fu l terreno de' ntmici t,per~ehefiando le cofe in queftoprefente flato i no» ci imodo d 'accordo.ne conumbbe- alia reputatio- ne d i quefia natione, ne olla grandezz,a di V. M : accettarlo , ancora ehefuffi con le migliore: conditioni 5 che daUapartenofirafipoteffero de» fiderare , (fi per contrario quafivegliaaccordo, che (ifacejfé, effindo la nofira gente ia ter ta X nemici ,farebbe honorato , perche ilpeg— gier accordofiattribúirebbealla benignad, £? elemenza di F. Maefid nonferrándola porta d : queüa.. lFajfaUi di Vofira Real Corona, cost gran-dt,comepiceiíli afiettano con gran Jefiderio la-> rejolutione,perprouareleforze, ¿pilvalore lo ro. Et con quefia oceafione intanto ^etrd adintredurfi vna Scstelaper gran Signorigtcuani, thegidparechel'infaflidifcal'ottodella Corte, gil agi f^ i emmodi dtUiproprie.Cafe loro.. Dichiarifi V. M . (fifiedrdlaprontezza d eg lia n im lero.. Non parlo degli <btiU, che feguiranncr per t ‘ mquiftodi quel Regno, perche f in ta s ti, f iíh ia ñ , che tutti li pojftamo giudicare, fola-mente d metterfi in confideratione lafiefa di quel che imponerd ogn’ anno.la dtfefa deüzj llátte ,( f ijl f ifiid ie , che tutta .ioolta andera, pur crefcende per l'. audacia che haprefo U n emico offendendo sn tante parti i (fi fcemando. V. 'a-tioritdaüiforzenoftret che certo pofio in iilancia , fi trouerd effer migUor partito il oomLattere il nemico , , che alcun'altro. re medio . Le obiettioni che potrian fáre ferfcfne irte-filute . per non romperé il filo délfopradetM ^ H iita te d fodufattione 9nmtfale di lorie Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca hibercn oii po teru nt, id qu od m ultoties alijK occaíionibus com pertum eft. T a lis vero ac; tantus escrcitu s, vb i femel terram apprchendcrit,non facilc iude depelli p o te rit, ,fi pracfcrtim prudcus im perator , negara proelij copia; aut hoftc adco potente vt confligere non aufit, loca ad fui d efenfioncm opportuna diligenter muniat; Q u o d fi fiat,atq; exercitus aliquandiu in in fu la rctineaturjequidem ftiturum o m n in o . pu to vt Regina animum ab ijc ia t, óm nibus tá. dem viribus ( qu ip pecuiad tantos fuñineados fum tus, n u il* fu n tln d i* ) cxhaufta. Illud veio n o ftd s vnice cauendum eft;ne a tergo m atis ad aduehcndam annonam & reliquos apparatus fummcneceíTarijs com m oditatibus excludi fe patiantur quam uis optim um fu e rit,m a n u s, ftátim cum hofte confcrerc , vtpc tc ia qu o . caput ac pr*cipuum totius Expeditionis fe liciter. p e rfiiicn d *. m om entum fit po li tu m .. Si vero hoftis tam terra quam m aridefea» dere fc fa te g e iit, in id primum vnice noftris; incum bendum fu e rit, vt nauali praelio hoftem vincant.Sic enim id efficietur vc noftris nauibus ih H ifpaniam redeuntibus (qu od ficrideb cre eg o exiftim o , rei'¿Iis folis Galconibus 8c; Galeazzis ) minus ab h o ftc , cxo ccafionibu s affilicnte 3 futurum iit,periculi. A t hoftiletm profligere clailetn non diffitilim um fore cre diderim , quum noftra omnibns fere rebus lit; in ferior. H uius v erop r a lij cuenturi, terrcftris. quoqueproelij euentu sfim ilisfu tu ruscft:acd e: ce te ro , quid-porrofcilicec agen d um , im pera tor ac duces, qu*,ipforum eft pru d entia, facile • ftatuentiae plane fpero om nia brcui ita proccffuj a , vr felicis exitus certam fpcm habere polGm u s, praefertim quum tcftainfu lavnd iq;aper ta , m u nitio n ibu sd cftitu ta, & ad inuafionem i opportuna fitrQ u o d fi ex hoc in ftitu to nullá al'a quamr h o n eftsT ra n fa d fion is fpes elTct, tanti profe(fto fuerit bellum hoc fufciperc , & exercitum : h o ifilifo lo im m ittere. . Q u atnd iu cnim res ita com parat* fuerint, v tia m com p ara t*fu n t,. no n video q u o m od o vliainftitu i poflit T ranfarftioivel pacificatio ;; q u * ctiam fi‘ qaam o— ptim is con ditionibus ab hofte ipfo oflFcratur,, non tam en V e f tf* M aicftatis m agnitudini coau cn icns fa c tita tali gente cam accipere jCcon fta v cro i qualefcum que pacis fiuc Tranfea ftio n is lc g q s , eo tempore qu o exercitus no-fter hoftilem terram infeddric, l a t * , non m o do de M áicftátis V eftr* exiftim ationc nihii detrahent , verum ctiam eidém fumm am bea nignitatis^ & . c k m c a t i* lau d em ; c o n cilia r bunt.: : BeiMN- T de inm dtnd. Regn.K^ngl. fúTUinqueíio zitime. ÚitUnno alcuni, che^ Francia s‘ vnira per impedire quejla gtornata-. tache fi trattadtlí mpojfthtlt, porche lecofcj dtUeJue dtfcerdit, f í>»í e di fp ra fi d t p , fono per centro di Religione princípa ’mente, (fi fon f ro.edute innanzi ton tanta afii ez z a , che non Jen capatt d’ accordo; con Utíío quefio prefuppoi fio che s‘ vntjjtro, per rifolutrfi in tempo ifiejjo dfoccorrere ¡(fi dmerttre, tnqucfia guifa non doaeranno ir.ped.re la giornata , poiche dmdtrannoleforzeloro, (fi nonpotranno da ré effetto K o a ív n o , ne alT aliro, (fi fe fola mentefirifolueranno a fottornre, cheedipci-le.? credere, che per vttle altrui vcgUonofpkrgereilfangm de loro Vafaüi, (fi conf ie fe Uro, che benfifa L’ vltim o, che d R'iglt ha da mantenere conlafua propria borfa, an(orche-t>iu fo r^ concotrepero d’ Inghilterra , non fariano bafíantiafor:fare i noftri a lenired dubiofa gior nata , prefuppojlo la prudenza delnojiro Capí taño Generale, (fi l’ ifit ienza de i vecchijol dati, deiqualiJardpienol' epercito diV. M, con lepalle del Mare, chefenza contefarefiard dal canto noJlroficttro. Adherendo lefvrze ntmiche alia-dipefadella...........[olamente, f if i rifoluerd Francia per tnaretoníutta láfuapo-'ten\a,d cercare di rompere ilpapo d i noftri Vaffellt,gidJifa,chenon haquantitane qualUdodi: legni afti dfar danno di momento aüt noftri. fi ^dde l’ tperienza di quefto, quando f i fece il cenf ittomuale altijola dt S. Mtchele.che li^in ticinque dt*Spagna mpperoU fefjanta loro, di. . maniera che per quefia v ia , dgiudicio mió, non vedó cofa, che popa impedtríla noftra battagUa ' incominctala, ¿T fe ^otranno affahre le Terre dcUÁM. V. daírepartífilamente lapoiranfa-' rerancort he temerariamenteper vna che quefta fifonturadi Nduatra; ó* Eeufiurchgmfifia 1‘a firizza delle terr e ¡ le Fortez:(e che fono in effe , Ingente ton bclUcofa, quanto in qual f i <óogliaparte diSpagna, potrebbtro tentarper ió fiato di Milano c sifedeled quefta Corona, che . non fidourd dubitare dinouitdalcuna,purper mmagmationeine quaitoUre l’ ¡mpcd.mendo del Ducadi Sauoiatro <iarebbono adcgnipaf-f i forttzT^ da certjuma*ein ctafcma di loro vrd ' epercito. (fimoló itnni ditempo quandomnfi rrfoluepe ii Gouernatore, che per V. M.fitroua in queüoflato. vfcirgliall‘ incoetro con la mi— liíia d. Vapatli, '¿r gente £ arme di quelpae-f«¡ (fi'fifer Fiandraójohpe tentare qualche notútdi lafciando da parte l’ inimicitia concetta conqueipopoli perlatragedia d'.A'.anzont¡ ^ pfefuppcjioilpeggio per taparte noftra, chefarebbt chiudtre nei pr eftdü i fildati dt V. M. e d iS filtd credere, (hequcUo, (he in tante an ni, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Bcncfíciaríj & clientes R e g i* vcHr* co oí n * , tam fuomii quam in fim i, in vniueríum omnes Expeditionem hane optant & exfpc¿iant,fuaí ve virtatis fpccimcn cü ere , fuam que fidena-V. M. probare puifint. Et hac quidem o cc a fio n c N o b iü iuucDtuii , q u * iam aulico o cio qu odam m odo torpere videtur, (chola ad militarem, artem difeeRdím & toleraodos m ii liti*Iab oresapciictu r- T an tcm annuat coníilio huic Maicftas V cft a , & videbit qjuam prompte arque alacriter, im mo v ltio ojnnes* fint concuríui'í> D e.Vrilitatibusquas'Regni luiiusit'ccupafio , allsturaeíl-, -.t di.am nihil neccííc t i l , quippe . j' ita r aan ife ftisv tn cm in tm iatcrrp o ílin í: lllud Expedí^ tautum con íid .rarí veüm , quanti fumptus M. V. quotannis in ñaueslubfidiarias. q u * I n d i cas claíTcs com itari & d cd a terefü lc n t. fa icn-d if i n t ; qui com agis augebuntur quod hoñis > quotid e creíeitau d a cia, vi lum vero noftcarum minuitur cxrftim atio , adeo vt vel h * c v na cauda ad bcl'um ( quod vnicum eft huic m alo remedium ^ fu ícipiend ura fati', cíTe dea beac.' R cñ at vt cu ndatoru m qaorundam'diíToI- obieSíionS uam o b ic d io n es. D ieunt quidam Gallos con - dpolutionis. ia n d is cum Anglorum gente yiribus, E xp ed i tionem hanc qua po íT n a t, im pcditutos ■Id vero íiriüinvc -verendum fuerit , cum G allo- DeCaüU. rum o ifcord i* ¿R eligio n u m d iu trfiu te p o tiL fimum o ír * tanris odiis hadenu s cxe rcit*íin t, vtpacis Ínter ip fo sv ix vllaTpesiit. Sed e ñ o í c o n iu n g -n tfe Anglis G a 'li, acfim ul a m e fa cere hoc poterum quin vires fuas diftrahsnt, parte caíum confederar s in fubfidium m iíT a ,, partead dcfénfionem p a tr i* . & hóftis auerfion em collocata ? qua quidem raticneneu rru m ' q u o d ín ñ i'U eru n t, p e rfe d a ti íünt N ec ver© • cxiñ im o cam G allórnm r e g ia u tG allis m e n tem eíTc , vt fuorum fa n g u in c, aut fui ipforum ^ fum ptibus A n gló sd cfcn fo sv elin t, quum pro^' priis omnes vtiliraribus m agis quam alien is; diicam ur: ad coq u erexip fcfu is q u c q u e b c n e - ■ fí.’iariis ñipcndium nu m eiaic cogatür. A c quam uis m .ultom aiotfs ex A n glia vires c o n -trahancuGnunquam tamen n oftri ad in iquum > aut dubium comrnirtendum proeüum cogi pos terunt , qu u m ca fu ducum noftrorum ¡nuete- rataprudéntia', ca vctanoram miUtum dexte-' ritas & prorop titu d o, vt facilc om nes f o ftin m ' con atu sclu d crcp offint. Q u id , quod ípfum r qu o qo c mare , áte rg o femper apcrrum j no- ftri ad quodúis confilium vnlc e rit, & fe c u r i-tatcm p r* ñ ab it Iam fi Anglis ad fi * tan tum regionis defenfionem inrcn is , G a lli o m n i bus fuis m aritim is copiis iter nobis in terc la -Bbbb 3 d erc: 5^:# Exhfirhortathad Reg. fiíe n ta r to fa tig u e s 'íg u ítd a g n a tg .jifia d e rc c o a c n t u r : q u i, quaefo , h o c f a c .r e p o per perdet e in vn fia n te ferg.» punto gieuare q u ii fo r ti f i l i , che qu i^ ifite n g o n o p etrV.M rV ^ . rkeuere f i fe cal tempo f i fottfie penfa’ e dt rii te r u n t, q u u m q u id q u id h a b e n t n a u iu m , n cc n u m e ro , e c m a g n itu d in e , n e c ylla a l k te cu m n o ftris c o m p a ra ti q u e a t ? Q u id G a l. li a o n tra H ifp a n o s m a ri p o flin t , iu n a a a . li ad S a n n 'ic h a e le m in fu la m c c u f l i d u a p . p a .u it , vbi vig in tiq u in q u e H ifp a n o ru m ñ a ues G a llica s íe x a g in ta h id c ru n t a c fu p e ra ru n t. Q u o d íí iid em V e f t r * M a icfta tis r e g i o n es t . r a in u a d e r c v c l in t , trib u s ta n tu m p :t tib u s id fa ce te p o íT u n t; a q u a ru m vn a v a l . d c te m e ra riu s q u o q u e & m a g n o cu m p e ri c u lo íu tu ru s cft aíí'uitu» , l im iru m á N a u a rijc f i m b u s , o b l o c o ru m a fp e ritarem , & gen tis fo rtitu d in e m , quae b e lla n d i ftu d io & Ia. -s _ !< qudehe danao , con tutto quefio non doutiaimpedtrelahreuita della giornata d'Inghiltetra di maniera che daliaparte dt Fran cia [dgtudiáomto) non^tegghfturbo diquaUta. Dipingtranno ancora i titpidi quaU htj motiuo del Tuteo f ti qualeprefuppojlo, che gidfufie sbr/gatodal Perfiono, f id a iT u r ia r i , f A o ten f i fa quanto gagliardatnente lo ftringeno , i ehiaro che non potra a t tendere fe non a i alcme rubberie dt Cafa U , f i di luoghi apertiada marina , perche b o ru m t o le ra n tia n u lli H ifp a u ia ru m g en ti ca d it. N c c eft q u o d M a ie fta s V . I n l u b r i* ficon ogni fuo potere ando fopra Malta , che ue M cd io la n e n fi D u ca tu i m e tu a t , vbi ea tft f i difefe tanto tempo , iforj^ndo'.o aW ,91 ttmo d partirfene con vergogna , (fi quan fu b d ito ru m e rg a M a icfta te m V c ftra m fides Sc. do pur vo'ejfe tmpe’ ire quaUhe cofa di foa m o r , vt n o u a ru m rc ru m n u llu m o m n in o fiang,a , obra che s ^niranno tuttt i Pren ■ fit p e ricu lu m : tu m p rartcr Sabaudias D u cis rc ru m v e ftra ru m ftu d io fiifim i, v ic in ita dpi d' Italia contra il commu» nemico, gíiftati d tF . M.fono in quelle par ti di ma te m , t o t a c ta n ta p a flim ib i fu n tp raefid ia, tara niera prouifii dt militia . f i del refto delm unitae a rce s & o p p id a , v t e o ru m q u o c u is le galere, chefi laeúrebhero in quei mari, che vel m a g n i exci citu s im p e tu m fu ftin ctc & r o noncFecaufa.chefiurbi l'imprtfadü cafiigo b u r a tte re r e p o i f i t, ctia m fi re g io n i á M aicftadi quefia Regina, che tanta cagtone ce ne ha t c V eftra P raefed u s e x e rc itu m h o fti ^ p ó n e t e n o lit. da a. Gli aiuti di DoJtna Maria , f i d‘ A letna^na tanto tfaltati da gliJpirti di contradtttionz^. non f i dmea no hauen in m- gginr pregio , chc-> s habbino gli a'Uti v e nali , non hauende altta caufa d’ accoftarfim fauer a‘ Inghtltetr* , percht.j non haueranno da fcjfettart^> , chcj tv.padronendofi F. M. di quel Rigno , « o venga lo ro danno aburro , (fi la caufa della Religiop í j ron dourd ¡reuale o in qufio , per la ^uerfita , the^ e da i Luthir- , f i i Caluinifii, dt maniera iht-> thi haurd p k dona ti , quído Sierra a trerre maggton aiuti della gente-) Tedefca. Et *U‘ \>Uime tutte I' imp!efe fino in mano del Noftro Signore Dio. Voflra M. hit gittfa cagiontj di muo t*er(i , f i ptrihe-) il pro , (ft contra procedone in infinito , d Dio f i raí comanda il fuefefto , f i Lome-> in altre.) occafieni moltt^ v e lu s’ e btflo concorrere il fuo diuinfa uoteaUegiufie Impnfetaíteda y .M .y c Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Q i ^ d fi B e lg iu m G allis , fcp o fito p au lifper cx A le n z o n ia n a T r a g e d i a c o n c e p t o o d io , a g g re d i vifu m fu e rit , c o q u e res e t ia m d e u cn ia t vt M a i c f t a t k Vcftrae m ilite s p is fid iis in .lu d a n tu r : c x iftim a n d a m t a m c n n o n cft id q u o d t o t ia m an n is a c t a n to ia n g u in c ibi p a rtu m eft , vn a qu afi h o ra rurfus a m iftu m ri , q u u m p r i f c i t i m is l o c o ru m qu;c ibi M a ic fta tis Vcftrae te n e n tu r praefidiis , fit litu s , v t Icra q u e n o n c ap tu t a n tu m , fcd e tia m o b icflu h n t d ifficilia E t q u a a j uis m ctU ' c f l c t , n c ta n d e m te m p o ris fu cccffu d a m n u m ib i a liq u o d a c c i p c i e tu r : id t a m e n o b fta rc n o n de c t q u o m i n u s ta n ta ac ta m b rc u i te m p o re p e rficie n d a e xp ed itio fufcipiavur. A T u r e a e ia m n o n eft q u o d v llu m M a ^ Turtefl* icfta s V c ft a valde t im e a t pe i c u l u m , vt m c - ftankrm tic u lo fi q u id a m i a d a u t . Q u id en im is , fi regi nthibtvel m a x im e P cifa s a c T a i t a r o s n o n i a 't ñ o s menduMh a b u e rit ( quo< ta m c n lo n g e h ab et iam w fe ftiffim ' s ja liu d c fficcrc p o t e r i t , q u am qu od villas q u a d am ih m a iitim is o n s depraede tu r i Ille id em q u u m M e lita m in fu lam fu m mi;: viribus d iu o p p u g ; aflcv . ta n d em tam en jc i n f e d a ig n o m i n io i c i n d e d i f c c d e r c fu it c o a .d u s. deinuidend.R egn.i^ ngl. du s. Si ta m e n is vel ttia g n u m q u id a u d e a t , p K terq u am q u o d vniiterfar I t a l i * v i res in fc p ro u o c a b it.p a r u u m q u o q u e o p c r * p tc c m m in V c f t r * M rie fta tis d itio n ib u s op p u g n an d is fa c ie t , v tp o tc q u * ta m m a ritim is q u am terre ftrib u s co p iis k a i n f t . u d * & m u n i t* fu n t , vt ta le m im p e tu m ta cile iuftincre p offin t : a c p ro p te re a e xp ed itio h a c o b m e rita s ab A n g li* re g in a fu m en d as p ecnas , i n te rm itti n®n d e b e a t. N e q u c v e r o illu d m a g n a m vino ad re m o ra n d a m h a n c e x p e d ition e m h a b e re d e b e t, q u o d n o n n u lli G e rm a n o ru m a u x ilia A n g iis in p ro m p tu fo re i a d a n t : q u oru m q u id cm F itc m G k m » B d a m a io r h a b e n d a c ft r a t o , q u a m a n im aru m p re c io c o n d u d a r u m Id en im ( p re ciu m n em p e fiuc m crce s )fo lu m in cauffa e ft.v t R c g i n * reb u s fo rte n o n n u lli ftu d e a n t : q u u m fi vel m a x im e to tu m illud re g n u m V c ftr* M a icfta tis a c c e d a t i m p e r io , n u llu m rn d c fibi d am n u m illim c tu a n t. N e c ta n tu m apud c o s v a le b it re lig io , o b a c c r b iffim a s in tc t L u ih e ra n o s & C a lu in ifta s d ifle n fio n c s , c x q u o illud f i e t , v t q ui p lus a rg e n ti h a b u e r it , Sc o p im io ra n u m e ra rit ftip e n d ia , m a io ra q u o q u e tc c e rtio r a á G cim a n is au xil a ip erare p o flit. •. A d c xts e m u m illu d a d d o , E x itu m vniufcw iufquc ex p e d itio n is in m a n u D e i e ile : cui; n hu iu s q u o q u e e u cn tu m n oftris p recib u s c o m m e n d a re d e b e m u s : i t a , v t i n iufta c a u ffa fa u fta o m n ia ab c o R e ta c e n o b is lic e t. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca SáS DISCORSO SOPRA L A M ATA , ET R A , C H E FATTO L' ANNO P Ó T E N T E AR- A L T R I A P P A R A T I D IG V E R - I N Q V E L T E M P G S I T R O V A V A H A V E R I N pronto il Re Catholico, doue per fondamenti di ragione diStatoriandauaefquirKamenteinuehigandoqualimprcialaMaeftariiadeftinaírcdifareconqiielic,forzc,&inparticolare íi diíputaua qual era meglio aíialire la Fiandra^ 6 ínghilteria^ DI S S E RT AT I O ANNO jjü B . H A B IT A Q V A N D O S T V P E N D A IL L A C L Á S S IS R E G I S C A T H O L I C I I N P R O C I N C T V S T A b a t i n qua difputatA uóior,quonam eius conuertendusíit im pe tus 5 ípeciatim vero , vtrum ea BeJgium vel Angliam oppugnare magis expediat. Cosf grande hoggi la ponza del Re di Sp igna, fono' osi numerojigU ejjerciti, ^ apparecchi dt guerra, che f i trouano tn pronto, ^ e cosífie/cala gloria delf acqaifio di Portugallo .che tuíto il mondogindi • canon p rp ofiib ne, zh--ia M íuanon h M ia dafufcitare qualche granmouimenio,conforme al beneficio del tempo,(fi deW occafione, che fe le apprefinta. M afi come tutti gli huomtnis' accordano fácilmente a lafciar coirerei ^otilcro in quefio partre,cosí molti fono diftrepanti tra ejfi,mentrefi refiringono alperticolaredeli' Imprefa ,per che efendo diutrfigU humort, (fi Izj trcltrtífcísni íútuttijauuiene ordinariamente cheleperfonefiformtno , fyfidipinghino aloro fiejfile cofe co» quellt colorí medefimi, che.j gli fomminiftra ia qualitd della pafftone intrenfeca. Cpsíanco intrauiene milidifcorfiordinarq, che ftfanno fopraí Imprefe da pigliare per la M . Catholica, fe bene tutti cor.corrono d rejiringerle in tre filamente, cúí d' Africa , d’ Inghilterra, ^ di Fiandra: nondimeno ia rifo'.uerfiqual di epefiapta ipedtente, (fi conueneuoledSua M, tutti fono repugnanti traloro, necen- E Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V ' B '1 A n ta h o v íie c ft H iíp a n ia r u m R e g is p o i t c n tia ,ta r n v a lid ic x e r c it u s .ta m c o p io fl íi ad b e llu m a p p a r a tu s ,ta m r e c e i.s á u u í ita n ia n u p er im p e r io a d ic d a g l o r i a , n ih i l vt v u lg a re i a m ,fe d in ííg n e a liq u id a c ran- taeM aieftatism agn itud in ed ign u m , cum pr*ícnti tem pori & o ccaíioni o p p o rtu n u m , ab eo exfp ed etu r. Q u em ad m od u m vero plerique omnes conBtum hu nc fiue confilium R egis , qu odcum que tandem fu-turum fit; ira in co qr-id potiffiiTium ac prim um ei adgrediun um , ficnten tiisd ifcrep a n t, d um qu ilqu c pro fu ocaptu íes gerendas d iíp o n it, «eearum mom enta fuis ponderatafFedibus. Ecfi vero tr um tamum • ^ generum h a c in r e opinione- repcriantuiqquarum prim a A fricam , f cunda A n g lia m , tertia Belgium C ath o lic o Regi praffcnti cbíTcoppugnandum proponit:in eo tam en quodnam h o rum vcihíTimum ac facilim um fir , om ncsinter fediíTentiui t: quam uis induciis iam opportu ne Ínter Regem l'hilippum & T urcas ía d is , corum qui/=ifrican* expeditionis au d orcs fue ra n t, exclufafit o p in io , ita VE om nis delibera- Vtrum 'Belgium an AnglUmelaJJe pskfem dg.exped. 0 i } ■mmumirnoinaltro^thiinSiiaatHiiltnttcen- lio nunc intet Belgium & A a g liam veifetOft tradittiom: volmdo alcm o, chefufebene af- E t in hoc quidem tanta c it rationum quas pro faUre,U Fkndra,altri V Aftiea,árr>e»pochi 1‘ fua vtriquc ftabiliendaadferunt o f ir i o n e , vaIn^hiherra. Ma hora feno tante pik diuerfe, rietas,vt mirum fit, quumrplu vno> verum non ffi ofím-te in qufio l'cpmwai dtgh huomini, '■ fic, q u om od o tamen ialfum to t veri fpecies afi ’ ip rci tano in campopidflretio,^ ifu m crcp o ffit.v tp ro ip fo veto facile fcfc vendi di?! angufio,chena.iShAnfaitopertlpaJfato,at- tct,& inc»u tis im ponit. tefoche tregua fenrxta cos\ opportunammte dal 'V t vero cert ;u« om nia ac melius' inteM i^ a* Re Filippe cel Tureo haU iafeclu/a la p a d a d t u t : conititur in hac mea Diflectationc h veris tutti quiRi giUiuij, (hepiegmano volentur* fundam entis principiis i-llud dem onil are, alCiifiprefa Africana : per modo i he alii con- R egi C ath oK com u 'lto vtilius ac cóuctviedtius tempLtiííi rirr.ane ‘bna frem» nectffltd di re- effe expeditionem hanccontra Angliam rjuani fir ingere i toro dtfcerfi ,b ait Inghtlterra id alia contra Belgium fufopcre. O pini^ nisau tcm F>andrafcla-:nente, in quefiofon» tanto va- meae fundam enta voco non com m um ifim a il k rij Ufendamenú, chefiattecana dalli,parti per Naturae aut Scientiarum prin cipia, m u lto niifi.ihilimentc diquefia, (fi di qutlia opinione, nus M athem aticas dcm ouftrationes, quae ia ' cparierto rr.eramgita ctme ejfendo'inalave- hancm atcriam non cadunt.'fed probabile^ & ritddellecofe ,poff*ncnd<menocoiiberie^ejhr- veto congruentes rationes. f i la fallat ia degit habiti dei vertjtmfle,che muM ulti funt,qui cxp cnfisvtttm q u equ asT la 'Vtfttm JiU' tandofenbiantefiabenejpefio tenuíaííuogedei- thólicus rcx cam Angliam quam Bi-lgium op-^r.«a»Biila Steritk. pugnandi liabct rationibus,ita ietitiuntiqttam gtnm oppuLi*,:n&eXerdare qualche lumedi rifelutio- uisiam didto Regi grau iffim * cauiT. A,.g!i rmgnandum. »t alletinihn atquefla iactrie^^a.imiedi/- .fibivendicaadi n o a defm t, maius tamen ei ac fcgnonelpre/enteetifcorfe di mojlrare,come F . praicipuum B clgij rccuvicraodi deberec *e ftu5. lllufirifftma mi comanda, per'dia diftnda- dium ,q u u m in om n i R cipublica prior ae pomcntireaii, chemoltop.u dpropofito, (fiptu tio rfitre .u m p o ííc ia .a m c o n f r .ia n o ,q u -m fieduadefia^Ua Matild Catholicadimmuer- non pcifl.eflatum acquifitio & rccundum l'oeficcutre lnghtlurra,ihecomroUFhndta. Di- tam , non m iuorfit vittus quam quacic^c parthiarandofipiTó , ihtperfondamentireali ,in .ta tú en . Q u atru isau te m a x 'O i r a ho. politiquefic.ib noninietdo i.prtnctpij tommunijfimi cum magnam vrns habeat ; aon f.m cn tantum S ila n aturi, odlIefientte,r.e tam peco Ude- ci tribuere debemus, vt folum id fatis eflc i adimsfirai.oni M -ih una tiihe, deilequ-ltiapre- cem us, quod bik n c c m , priefcrtim quan 'o in finte maur.a non t tapace: rnafi bene ieraggio- alterutro m om ento fumma rei pofita e ft , in v niprebabili, fonUamentaredaldero. Mol- aanrpartem impellere poflit. Q u ocirca in gtatifiircuano, ch( confiderando in primafaccia uiifimis hiicc deliberationibus n.nntam eqnfigltiiiterefil diS M. CatholicaicnFtaadra,^ dcrandum cft, q u id d cbeac, quam qmd ficti con Inghiliirta, dicono, thefe bene quefi‘ tfo- p o d it: & quodnam cx omnibus vtiliifim um , la per gtuihjftmi prttenfionis' ajpetta al Redt facilim um , & m agis expeditum. S*pequ id eni Spagna, noiidimeno che rgli flatanto piu obii- P rin cip csh o n cftatca u td e b ito , aliq u o o fficio gatv per horo.d ricuperarfi la Ftandra, che a ad fulcipiendam expeditionem aut tale quid conquijUre l'Inghilierra, quanto in ogni poli- tentaadum exftimulantur.-iidem tam en,contitavdprima la conferuattone dellece,e pejfe- fideratis circumftantiis & aliis in co m m o d is, duie,thel'acqiiiflodell*nonpcjfedute. maque- m oxrcfiliunt, & prius confi'ium afpernantur. Jlajeben’ egranprepefiíione dille cofe pclitiihe, E xrm p lo fit V enetorum R efpublica. quasnk non voglio pero the iratiando noi materia dt hil aliud confidcrans quam D u cis M cdiolaStatoJagiuUichiamo di tantope/o, chebofliper neniis iniutias , & im moderatam N .N cupididareiliraiolioaddnahilancta,chefiegandopiU tatem , cum H iípaniarum R cgcfeco niu nxit.* dii V» -ato, ih. daii aliro , pub importare la fed pene nimis fero didicit, prudentis cflcaffeJcinr/.adellecofe. Onde in quetle grauiffimt ¿Iu s, iram piacfcirim , quando dc rebus arduis dAiber.ittonitionfclobifegnaconfiderareiibche cft deliberandum , f arnare 8ccoercere; vtpodoarelbefitfi, macóme fiapojjtbile, piu vti- tc q u i longum & finuoftmi grauiflimorumca# ie. p:u facile, (fifptdientedfarfi. Attefo cht fuum fyrma poft fe plerum que trahunt- Q u a molte dcUei 1‘ nncipijonofiintidaftimolid‘ ho propter exeo quod m agis veteri conf-ruandas nore, X d debito d quaicheimpréfa , cheil quam noiia* acquiiendar poíTcífioni infudaufreno d. molt' alire circonjUnze, che hifogna dum f i t , non tc d c q u isc o n c lu fciit, C a th o 'i AuBoru fin tcnfidttart ne U rturano indtttrc: D i quefio ci «o R egi con tra Belgium potius quam Angliam ttm ia. firuiC ccc claflcm Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^fg 1 1 ) \h% m i ' ili I 1 *-^ B ■ ■ DiJJertatio ad Reg, ftruiremoperefimpiodeSa Rtpuhlic* Venetia- claiTem ciTc e d u c e n d a m : n c e in ta m g ta u ib a s n a , mentre nan f i conjiderando ad altro, che al reb u s ta m leu cs a u d ie n d a iu n t ra tio n e s. V c debitodirijentirfico' Ducadi Milano , ^ prt- ru m c n im u e ro y tq u iu is i n t c l i i g a t , C a th o lic i ponendotMtilirijpettiaWimmoderata Regis ellc .Angliam potius quam Belgium inficongianfe co’ l RediSpagna, f i bentariis’ uadeic: (cn ten ti*m c*fu n d am en tu m non veaccorfe,ihevgicio della priidem:,a itempirare rura taatuuj fcd ncceíTaiiam quoque fubllerlepejfione, f i lifdegninelle rejAutiom tmpor- n a m ,lio cacm p c:iu b iu g ata A > gha,fjciU fore tctgfi , f i chifitirano dte>te<inacoJa dig-an- B . l g i m qu oq ¡evincere: econtra B elgio fu bdijfimiactidenti. None>unq it ¡ufficteníe-o iugato,non minus plus d.ffieultatis to rcin iu b quefta cenftderatione , chepiit obUgp hahbia- ioganda AngIia,im m o ciusiubiugand^ patum mo a cenferuardlscofepojfedemo che d conque- fpei mturuin. Btquodplu:. eft,dico.fi rem aeftarelenonpoJfedute,per(oncludirechela Ma- c u .atc pcr¡ cn ism u s , fa .ilio rc m cffe A n g li* ¡ ieftdCatholua debbia prendere p;u tcftol'tm- quam Belgij occupationem , v tin f a liq u id o o prefadiFiandra, che d’ Inghilttrra ne che in ftendam. Q u o d (i ergo Augliae occupatio Bcleffett» tanto importanti fidebha ricercare ca- gium fecum trah it, fi illa facilior cft & ccctior: gioni tento leggiert. M aa ctb firredachiar), quis dubicct cum qui ordinem hunc pcruertheper ogai Tifpetto ilRediSpagna e obltga o tcrevelit.tam prqclaram o ceafion cm fibiipficall‘ impref» d’ Inghilttrra , vogUa ft*hilircj repturum .& fuo fibi ium cnto m alum ,quod diinanSfi adogn’ altra cofa vn fundamento non citur.adfciturum ? pur<iero ,maneceftdno ,chefardcome/o/iegKo A d p i m u m p r o b a n d u m q u o d a t t i n c t ,f c i li - j, ditutto l’ edificio deSamiafintema. Et eque- c e t, A n gli* occupationem ptns vtilitatis alia^ fto , cheSnncendofi i’ Inghilttrra,fiS>tncetnvH turam qua occupat onem Belgij tr ia h s c prinmedejme trattto aneo la Fiandta, mavincen- cipia prasfuppeno. Prim o Belgas Anglorum d o fih Fiandra, non¡ivmcel’ ¡rrghiltera, ne au xiliisfub iiixos, tam diuhadienus bellum ***‘ f’ acerefionoforftleJperanze ehe potrebbero ha- fendilTe, fine quibus ftare nequaquam potu ifuerfi di conquiftarla : anzd dico di piti, che’1 íént. Q u arc vt corpus fubti^ado alim ento in «onquiftare i’ Inghilttrra non e epaa ptu diffi- tereat ncceflc « ft: & ignis fine m ateriaaggefta tile, em ent cuta di queUochtfifuftela Fian- e x t in g o it u r iit a p o fd o B e lg a r u rebellio Andra, chefeinqurfloparagone bolemo intrinp glorum auxilis deftituta finem quem cunq; ncta-fialleminuiiftime difftrentat, dtrofempre c</Tari©habebit. Quem adm odum v c o tutius chehabbiaqualchtmaggior dtfticoUdí aequi- cft ign em ,fub ttad a materia extÍKgucrc,quíhi fiediFtandra,ihenon ha quedo d’ Inghilter- con tratio elcm en io opprime. e & fuftbcare (fi. ra,come Stedremofrapoto, chehora piua baf- quidcm prim o illo m odo vim illam & ardo¡cm fodiro.ctfel’ Inghtlterr»fitirain tonfeguenza in fcipíum vcrtit,& fcipfum qu aficonfu m it:aliaFiandra, f i feepiitfacile, f i piu ficura da ter v c to fi adhibeatur,farile ficri poteft, vl non ettenerfi, thidubtta, chtilprtuertir qutfto fa- tantum non extinguatur, vcrum ctiarn longius rtbbe appunto 9 » diftruggere l’ occafioni, (fi ac latius fcrpatjitaquoq; rebellionem . SícÍFIodruentarfabro dille fue difgratiemedefmel m* rcntini tuncprim um P ilan oru m , & non prius ioSroglioprouareconragionftfficaci l’ Smo: (fil‘ extingucrc potuerunt rebellionem . poftquam altro membro del mió fundamento, cioeche-j exterorum eos auxiliis cxclufeiunt:in q a o v a o la Sitttaria d' InghíUerra epilf S>tiie,the quetla om nia tanca ad im pcriú reducenda vrbis m o ■ di Fiandrra:^cheeforzepiufacileaconfifuir mcntaGrát pofita, quod quidcm cctcroq'ii nec fi. ^ a n toa ü a prouadelprimo fondamento, fiis n c c C onfederatorum viribus tam facilecf» to ptg'to tre capí principali, li prmo , che la ficcrc potuifTeat. JiandranoHhamantenutaUguerra tavtianSecundum principium ilíu d p o ao .q u o d AntamupP ni.fenon congli aiuti d’ Inghdt erra, la qua - g lia n o n folum fubm iniftrádis au x ilu s, verum le i Renuta centmuamente-' femminftrande ctiam ipfa tanrum vn.bra Belgarum foi cc re- ^ « L** materia alie fiarr.me di puella nbtllione: c A o bcll oncro. Belg.a enim quam pritrum Hifpaf i l ‘ lnghilterr.iber>i(fea mancare, etosiihianoruiw vires n fe conuctfas auim aduciterint, 10 , chela Fiandra nonpotrebbe_, mantenerfi adAngliam t>mquam exfi ijfu i fiuefu g xrece¡euz’ ejfa, fome-)"e chi„roche il torpo anima p acu lu m continu orefpiciú tjcaq . ruta , fatisfe to non pub mantenerfi ienzanutrrfi. Piteficu- tu o sa rb ic a n iu r: fiqu dcm ig n o ia ot An ramentes efiingueiifuoro,leuandogliilnutri- glos vontra quem cum q; qu arn ata m a liü as mentó, che-> tendando diconutnctAo col'^uo partes cla ’lcm adduxerit,arma c -pturos. Q u a tontrario: poiche non hauendo dt chtnut.irfí, quidcm in re A th cn icn rcsin itan iu r qi-ilalu» i^trtitainfefttjfo la Soielen'ia UeU’ a-dore, f i f i O lia th io iu m c iu ita tc , ie q u e q u e fa.uos püiz(infuba..t;. non Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Vtrum ndgium m Avgliam clajp fHeremág.exped. sft eenfumadafemedefimo: mavolenddo 'uptra ba n t:qu a fu biu g ata , n o n vid eb ant vllum obtecólfuoconuar¡o,put,¡uctedete, thtin<oect fta cu lu m ,q u o d h o íte m cx A ttica v en ietein rcd'^inguerhaicreftamoltoptulafuaforzafetl tnorari pollct. Idem hcicaffirm arcau C m , A n iontrarto eJoprafatto da luí : cosí i Fiorentini gl la ab H ifpanis lubiugata, Belgas ferociam ilaU'hora, (fino» prtmaejiinfiro ifaoco deüa lá con tinuo pofituros vbi fcilicct c o p to p u gn aribelitone P,¡anF, quan.to gli tolle e tl nutrí- c u lo d cftitu to s fe v id c d n t.in q u o h a d c n u s a tmer:to, chegh vtntua da^ orajitert, (fiperufk ccm dcfcnfionis fu * pofnerunt. tuttavn'atttoneilnmoutrtcgbam-ide PnniiT ertiu m p n n cip iu m h o c fitrquum B clgam m picolleg^Ujé-racquiflare vnaiiitd ¡cheper i' vires & facultates tam diuturno b ello ita attri- haufit. adntsotuto losfor^Uro,^ de eenfderatt non tx Sc con fu m t» fin t, v ix vt qu id q u .m rcftare /aria laiobafiantedcon/egutr/a. ¡lfeconde,per videatur, vt qui non tantum vitam ipfi fuam & ' ‘ to tfu b d ito ru m m iü ia m o rtio b iccerin t.v eru in che /’ [nghdierm non[oto mamttne mficure:^ ZalaFiandr/t congliaUti ch> fuggertjce,ma ion ctiam im m odicis v ed ig alib u s (d u m é cen te ilfinjpUufupttto deti' cmlra fuá a tteochcli n is,fivcrasrationes inire velim us quadragenos numos publicis nccelfitatibus im penduntrcdFiamenght Joko[ titt d'efjt'O coi tntntrefi'higger.o anantt vh‘ ojlacolo delle for- dituum am iíTione, agrorum qu i inculti iacent ae Spagnucle, ^ conoftono, chegUlnglefifa- fterilitatc,m ercatur*i, in qua praccipu* ipforú webberofempre contrafio ad rgn' vno,ihe conar ■ o p esro n fiftu n t, M ^ * q u cn tia, frcqueutiflim is vnata pet enteJi moupeptr e¡utUepa>ti. Inque- m ilitu m d e p r * d ^ » i b u s , inccndiis.cladibus ^ cutí dalle v ib iu m c x p u g n a t^ ib u s ,a liifq u cd a m r,is forfioiaAthenitft reputautno d' tfferfs /orz,e diFiitppo,memteche Oltnto ft mimttne- tunas fuas ira exhauílas vidcnc.vt w non auxilia Mainpied.-.^pertontrariofuperaiigítOtintkij ipíis ab A n glia fubrriniftrcntuc , c e c animus non ^edtu*t^ impedimento alcuno, chepoteffe nccfacu ltas vlla ipfis ad rebellandum rcü qpa tenere difcofto quelí tnimico da Attica yccfi an- fucuiafic : facilc c o llig i p o te ft, v id is A n gú s, eofel' Inghtiterra cadepe mtnano diSpagnuo- B lg a s q u o q ; v id o s fo rc,non contra v c to .N e Uymamhieratutt» il fondansemoaUatemeti- que en m exiftim andum eft,B elgio fu biu gato, iadeFtandrefi ¡leaandofeglt quei propugnaco A n g li* occupationem ita faciicm futuram ? lo.co'fauordelquaUfonovenuíiconttnuamen- ■quum regnum ho c poientiífim ura arque op.ut*fomentandoitptrittdeü‘ tnjolenza,ffipertt- lertiífim u m íuis pfius o p ib u sn itatu r, ao fccunaiialoro. ri caris fu * fue dam ceta in feipfo collocata haIlterajoper(hetlpefo£<ónaguerrastlurga, bcat : in quo vcl d c u id is Bclgis o p p u g n .n d o , hatalmintedebilitata la virtude' Fiamenghi, exteri non minus quam h o c ipfo tem pore diffifhe nongUí rimafopik pclfe dopb 1‘ epirejiati culcatis inuenturi fint. Q u antu m cnim ad fu i trtidelpminon mem carnefici delle vite,theti- defenfionem a ttin rt Anglia non ab aü cnis, fed rnnni delieíele fo-jlanzeprepeie,tagUeggiando- fuis ip a opibus & ce piis dcpcdec:aut fi aliq u id fidalcrojiefií pmquarAntapercento: eltrzj extern isq u o q ;a u x ifis t- b u e cd u tr.p u tct, ncíh e l' h n g perduto tanteam.atedirendite^, quaquam tam en ad rebellantes illas regiones per Uwiphttrade i catnpi : oltre íhauerdif- refpicict v tq u e ab ipfins to t* au xili s depcnmejj-l’ v[o deUtmtrcantta cotí importante in dcanc cantum abcft vt ali<s iuuare poíTint. quel luogo , (¡y oltre aW hautr pauto hormai Often iih a Icnus quanto plus em olu m enti tanti a c h i , tanti inuaf.oni, tanti m endij, c v id o r a co u traA n g lo s quam con tia B Igas tar. te rette, tante fpugnat oni, gy altri notabt- fperari po'-fit: icftat iam vr (q u o d alterun, fu it ¿lifimidamriiyperLtqualtnenbp p ib tieth ee p fcn té ti* m e *c a p u c)i lud q u o q u e cui«cam,^af p n o mantener vtua ( ¡u ja rdellione ¡man- ciliorcm A n g li* ciíe qu«m B elgij cxp ug n atio (andogU I'animo h p n ito , che glidaual' nem. Jnghdter^a:St<bedeaduKqueehe La\>ittormdi Ac primum fiuc g lo iiam , fíue vtilitatem , Fiandraepi-rtcriidiomelegnitrafgluoiad-l- fiuc (ccurita tin , vcl denique q u o dcu m q uc ¡a <<itroiia d’ Inghilterra, anzi he qi-ella fe- tarum rerum quarum pr*cípua in ard u isconftgu ta quefta non pttrttome figltmía ¡orna- fu ltationibu sliab end acft rat o,confidcreivius, are,ti.a(omeombradcorpo,¿comenuttirren- cq- id e m A o g l am p tiu s quam B e'gm m inuato alia vita.M a non eiosí, feparliarr.e neW or- dtndam ceníeo. ccmrnutato, penhtquande henejicenA fac litat: m quod attinet,m u his rationib. ■pa.riliua ,tr, cedefteSjitita. odetellaia la Ft-ndra, nonper demor.ftrare poíTum., ei qu B Igium inuaHcrc ^ /■ ^ tanto m a'-.hem ono intcppiper I' acquiftod' vclit,cafdcm d.fficultates upciaedas forc q u * InghiUtiraúaqualeependoregnopothe¡nbruó ci qui Angliam opp, gna- da fib ife m id it, Pri- T J lr , .m ,it lafuapum zzHdaaU ri¡chedafeftefla, ma h * c cft;quú regales ciufm odiE xpeditioncs G ccb Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca z cok I ‘• m i e, Dijfertatie ad Reg. Hijean. i i t |; ■I '4 : i ^ cM ^ ú eSe mtdefmtferze s\ cppo»rebbedgU c o llefto ¡am iufto exerciti!, tum facilius pcrg- ‘n tmmforaijitrt, ft U liandra vcniffe in mant - cia n tu r, quan do m ari & terra fim ul fie im pren di SfagnuoliaJfilutAmentf itheftrtfiaJfeHtUi fio ; dubium non cft quin hoc in A ngliam clm á.: urminidiprtjenttipercht nellt difefe í t í tila, quam in .B elgio ficrippflit.: Q u em ad m od u m potejftfartíbmndepende daallraychedaftmti enim ite r pcrm are im A ngliam brcuius cft & defimajbfepurWefftatptndere, .mnfartbbe : cxp cditiu squ arain Bclginm : ita q u o q i eameontodeUi. State ribelii dm tantoM jognofi di - dém térra inuadéreprom prius c ft, quum cxerdiptndtretffidajtUriyquanmmpptfntiadare. c itu sp a rsin S co cia fecu rein tcrram cxp o n i,a tdtpendemjeadaltrL-. que in d c c o n a a 'A ijg liá m d u c iq u e a t, v t in f ia ■ lioras’ b <éijlaiadilf>arita,eh'ftdf ^na(fiI’ ‘ diccmus.> F. contra non nifi per lo n g iffim o s. tra !Ü quefieimpr efe i (fi quando pikoppmuna. viarum trad u sex H itp a n ia in Italiam , inde in . fia queda d’ Inghiiterra. Germ aniam , ac porro in B clg iu m te ireftiiitiBtempohormaich' iofacáapefÁggiadfe-- n e recie rcitu sd u cip o te ft : qu od & im m cufos . sonddCapo delmiofondamento ,c oedmofira- rc q u iritíu rn tu s; & m u lt¡sta m b e líi quam v ía .rt,cheil mucuerfi perloacqu-.fío di qmW ¡fola, rum pericul s eft propofitum.» someeteatatiuo, optu fa ttle ,b pik difficeledi Secunda ratio efi:quod traied iis in Ahgliana5 qítellodiFiandra,(osiperog»‘ altroriJpettOydc' n o n com m od io r rantum eft & b r e u io r ,v e r u m ’. «eejfireprtfentoadejjo, óvopam o ccnjidera- ctiam tutior.-quum á Gribiltcrra fiuefrcto H e r ; r e l'^ td íe i’ occafionifoilÉÉKUie.eUgloria, cu ícoa d ip fa m v 'q iA n g liiam m arc apcrtum fit, lia fi u rtzxa , « com jnoO ftfí qualfiSoogli* Hcetvllum im pedim entum ' vllibi obriciatuí.' altrorijpettodiquelliychefonorepuíatiintrin-’ - Afc fiq u is inB'cigium conrendcrc v c lit, cine* fec h i, e^proprqalla natura détutte ledelibe- ccíTario A b g lia praetetnauiganda cft í q u * fine fattoni importanti,. Mapadando hora déla . dubio (vt quiderc ipfa politica pipecepta m ofaülita.deü. acqutfteAn paragopedell» Fian- ncnt)tum H ifpaniatum regi ciu fqaeclaffi illud ■ dr'a loprouo, cht ’^na medeftma dijji: olta con- teftatum fa ciet,& am icos & in im ico s parú gra- uienefuperareagUaggrt(fon di Fiandra¡ che tossíTé.&vacccpros fi m agn o num ero arm an ; dqueliiX Inghüterra, per.mtittragiani.’í La • v en ian t: n ccfibrqaidquam deeíT e quo minus prima, e 'quejla chiprfiupponendo tovna maf- - in cUíTem vis íiat,qnam voluntatem .Vhdc du/averadel¿'-tJJ¿rcitomilitare,{hel‘ impreferea-- biutirnon cft quin Belgium inuadcrc cu p icti, . , lis'accaftoao alia loroperfettione.qitandofi te-- obftaculuiíi h o c perrum pendum , atqu c ita tu^dam per mart,(fi per térra,nonl dubiorchéme *■ tum itc r aperiendum fit.í gUopubferuirfi diquefto^antaggioil Re Fdip-' T e n ia tatiofirm illim oartis m ilitaris axiaf o neli’ imprefad’ Jnghiiterra i che snqueUadi- m a rein n ititu r: N um qqam fcilicet ad in uafio* Ftandra, perchecomtla ^adelmareeptkbre- nem ló cfa lícu iu sp ro g rcd iu n d ú , fiá te rg o tUfme,(fipi»ifpéditdinqueü’ Imprefa, cheinque* baeoiiripoflint.; Q u ocirca m in im e co n fu ltu ra ; f ia , tosi aii’ áffalteX Inghilterra pile commo- fu e rirBelgium op p u g n are, r e ü d a á tergo ArxeUmenteptitprocederenel rnouimtmo centro í glia:apud quam geqrem vt vniuerfus bíc cona-a lnghtítkrra,potetsdoJ¡dtfmontare fuuramente tusfiífpicio n er& in uidia labbrabit r ira perica-: i» Sceiiacome diremo piitabajj'ó i ladoueftln liim c rit nc.in m edio con tra Belgas p u g n z aíliandr'a s' haueffero d trafiortareejferciii da d b refc im m ifc e an t,& e xrm p ro u ifo in m ed iam i tora/arebbelunghffmogtromcondwrliptria . e la ílem im p ctu m faciant.’ A c p r o fc d ó n o n aSpagnaper i'dtaüa.^ ptr U-Gerntania ,chéol- li’am ob caufam infelicem h a b u itcucnrum C a- ireíagrojfifímafpefa, íheportarebbÓTtole(on- ro li V.in Prouinciam Galliac e x p e d itio , quam ’ dotteper tantedijlanze dicossgran numero di qq od contem pto M árchio n isV añ an i con filio,' feldati.farebbe egualeilpericolo deüiguerra, lo ca m unitaaatefccapcreneglcxitrquaE res n 5 ' (fijieü* lunghtzza del viaggio;- Ld feconda. Im p eratoris jtantum copiis,verum et Antonio > per che il tragettarfi in inghtlttrra oltrethee Lacu*i cuius confilium Im pcrator fcquutus fu* fiucomm sdo, cirpiftmcinofeancorpiUficuro,- ctat.in p ern ic¡e n rvcrrt.' attefo ch’ dallo fidfttodíGibilterrafin dquejlac Q ^ r t a ratio cft,*quod Belgium oppugnanti J tutto e mart apertffnt f i troua impedimento d res futura cft cfi perito, feroci & bellis in nutrifitperarfr.ma'óoltndofifarfitUoaeUdFtandr*, to m iiite :A h g lo s vcco videmus o m n ia r te & d ibijcgna necejfdriamtnte lafciare ddiétroX Ing- fciplinam ilicariddftituros, quippe qu i nec vlla hilierraslaqualeperogniraffo»edijlitto,'doura fcien tiam , nccarm o ru m ,p r*ierrim pcii v ocan tur, trad in d b ru m vM rah a b cn tia tsjeatorut, cht ne amici, ntnemieifi<leggono cu bu s ex':fp’ is & ba h ftisi quorum tam cn vira fim m i, q ttm dffim a m a ti trtfpopotme ¡ & om nem 'calfidcs lo r ic a ne ftfo ru m facii» thi ‘ - - - . eiudnofc & ■hi;- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ■ lajjepetere mag.expedl eludunt Equidem tantum cxiftitR o íritér AnS (o ¡o n td ,fip er b n o n e d u b io -.rh efp in g en d o JiaU ’ glum & B e'gitr. militem intcreiTcq-iiabrum m tcrcft in ter ocium Sccx-Tcitiium , v c ! , vt m cluis iih p r e ja d t F ia» d r(t,b ifeg n ereb b tT o m p e req u e ( ia Sbartd b p e r d ir m eglio. jpianp.re^quefio m o n - ■ d icam , in terin c mem fcaim arum Q^ianti v e te a d v id or'am -ir.téific contra im pe itum pu sedeU ’ In g h .lt e t r it .e h e s ' a n r a m r fa a lp o jfo . Laterzaragioneepurfottdata in vna rego'a gnare m ilitem , inter m ulta alia M i tia d isn o s firmijjtmxdell’ arte militare, <he tu non dtbhi d o c e tc x c m p ln m , c u i in eam; iv M ar u h o n ijs mai occaparti nell’ affalto di luego alcuno fe alie cum decem Icled oru m n il'ibu s v-riuctluin ftalle ti re/iano femi potenti di qualche diftur- Xerxisfexcrciriim .in quo adm odum frxcenta bo. Onde nenefana dsliberationel'app’gHarfi hom n u m m illia fiiffe d im n tu r.p o flig nit. Q u in ta ratio c ft, qUod B elg ) t p p u gn atio ' ali‘ Imprefa dt Fiandra ? quardo ft lafcia d dietrailPiiefeinfetto,(fi fimette banirnoinS/na tan to plus habci' diffi'cultatiJ qu an to m agis granfoftittionetonisgelifia , chedehit»rr,ente hbflis ftringitur & in tro com pelí tur i t l vt ne fidoMt hsuere d’ Inohilterra >,la quali fotrebbe ceflc Ct qusfi pcdtEintim pro g red i, & iam ad '■ ajftltare d impreuifb, (fi corrodi mezo l’ arma hunc ism ad ilium locUm oppi-guand rm 'vn ita Catholica mll'ardore della guerra comroi uerfum cxeroitum adhibere : q u o r u m tam co ’ Fiamenghi. Non per alno riufcirono infelici li loceranrt o ccu patio rKpeparum adferEtm oIu.' fúccejfi'diC a r td ^ im oin Profitnzafenonper m enti ;nifi quod viélo iicí curfum ei qü i ea o c bduere dtjprezzata Í opinione delMdrchefe dei cupare nititu r, vald.e rem ora ur.E con trario in ' Vdfto, chefidoueffero innan^fiadcgn."altra co An glia n u 'l* arces fu n t, nu laé m u nitiones aut r fa imerprenderelefert ez\e ; OndsfhpoiqueUa propugnacula q u * vidlotis progtefTum in h i ■fifolutionenon manco pernniofa alie genti Im bere p o ifin t, vbi is fcm cl pedem in terra C*eperiali, cheall’ amore diqteel configito Antonio ' rit:id quod adco d iS itilc n o n fuerit , m ultas o b ’ cau fts quas infra dicem us, fedinprim is H ifpa-‘ dtLeiua.Lá quarta perché anddndofi d debdlire la r n ic * p o .e n tia itcfp cd u . Q h u m crgO A n glia arC bas acm u nitis locis ^ Jiandrafivddpigliare tfuffa conJoldattbraui, tft.trimetati,fi nutriti ntU»guerra;ficoi»eptr ' pam m fitin lltu fta iB e lg iu m Viro totum v n a & ^ contrariogl’ Inglefifon priard’ arte, f i di diCci- quafi perpetua arx fit Sc ^ptopugnacslum , tam plina militari mantando in tutto della peritia, iritUs quam fotisrquis nc n videt tan to illam clifiAeW-Sifo cofidegliarthibugi, come difutt e l’ ie oppugnatu faciliorem qiiáto facilius cft v iu altire armi offenfme,etcetto Í archi, (fi le faet- - cerc eos qui non repugnant ? H u us rei aptius ' tg,leiquaUper li morrioni, ficorfaletti Sfati da exem plum adferrcfton pofiTum q U a m c x h o c inet tifcono infrmtmfe , (fi da farftnepocafli- pfo Belgiorin qUo licct paflim a R ege magna & ' ma, Ortd’ iogiudico ijfeir queUa medefiitfa tom~ - firm iifim aprafidia fint c o llo c a ta , fingulis ta paratianetralifoliati lngleCr,fi Fiammer.ghi, mcn fere m onentis rcs ita tu rbaturivt ea oppu - tht ¿ na i’ etid-,fii’ efircito,(fi trd l’ armata, (fi gtlandis qt 3 2 fc opponunt arcibus & o ppidis, ■ difarmato. E t quantofik Sraiaggiofitl combat- - latisn on fin t.fn L u fitan iav C ro q U u m n u llafe re = i¿re confcldati imperiti ilodtmoflra chía rofra r fint loca contra vim hoftilem fatis m u n ita , fa - molt altri i ejfempio di -Milciade ne i Campi cile fu(t Hiipants prim o ftatim ad regni v fq u e MáratOKtfxht ton manco didiéci milahttomi- vifcera perierraro,& in co lis fpém o m n e m te c a - ni brauifugo ititto l’ rjferdtp di Xerfe imbcUzj, . p é r ín d iadim ere." tht n’ haueua megHo difetcen^omila, Sexta ratio c ft,q u o d éi qui cUm exercitu rc-í" La quinta, perche Id diffuoltd d’ dtquifisrt g io n tm aliquam in uadit, arces & d p p id a mu» Id Fiandraf i dtfficulta tanto ptu , quanto Í ini - nitapoftq uam occupata'fuerin t.no* rairius f e micofifti'iga-p:u in dentroj-hifogn íñdo acqtti- re pegocij facciTunt quam adtequam fu é iu n t ' fiprstl terreno Apdirho :hpalm>':,(fi ottdparrgli ' occupata, vtpotc quibus prafid io fírmááis m a . eprcitiinterineLl'ffiugnátiótte d iqu fia (fi di io r pars éxcrcitas a c tra h itu r, ac proinde veh e- qneilaforte'(fd per altro di pov'a mperlanza,fe meritcr copiae vniu erf* d cbilitaaturi Septim o ' non quantofdgrsndijp.rho impedimento d corfi " m eo quidem iu d icio , vel vfia fatis fit ad meae ' dsUa<bittoriie,a chttcHairnpadronnfine. Per veritatem opinionis euinceitdamj Sc haec cft. Si : tonrrarioA’ InghilterntnonhapiaTzs, ne For- ' H irpatiiarünn'Rcx ad pUrgandOs rebellione ¿ r , ftz z a alcuna da fitardaref impeto ddiinimi- BclcarUm animos cxe'citum m it'ari veredum "j * tctS/mciton, quando hauejjcrominciato dmet-' erit fle non tam m aligni hum ores euacu catur ^ttunott itre itpiede m li IfoldMiheperriJpétü,ché diro q u am ip fib d n i q u o qu ec«m m o U cantu r,atq ue pacofette, none cofa ripierra dinoltoidifikoltd itainfirm itas quaedam plena p e ccan tis& p u ttiidlapottnzddel Redi Spdgria) iichbftendoprk d« materiae g ip a t u r . Iam vero quum fana m a . ’ HfV Ccc«- 3 *eru i d e p e r V ja r e fo r z * n o n le m m :a d t r o ,fi» o n U villi ■ ^1 /"■ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DíjJirtatíO ad Reg.HíJpi». , .u i l In g U ltm * ¿ if o r tt X g t , dalle froatiert i» p e i,(fitfe -> d o la F a nd ra t u t ta fe u t z X e den' tro ,^ d if u o tin o n t d u íio ch ita n V e m tn e d tf. ficiU<jue/Utmprefa,<heqHefta,qua»toepii*fa\eiU d ^ »cereq u eü i,ch t nonttrepugm m o. D t qtttfiononfaprb che megito effsmpio arrtcarne, ch tl'tflepa . C o tt'e t dt Fiandra ,neña q u a lz j nanojiante <h e il Bd habbta pefto ta ntig ig lia rd tp r e fid j ,tu tta u t» fi trouano ad ogni p a fo into'> p icrsiriU u a ti,ihe be» jpejfo reflano g tia g greporifuperati daUamolta « .p ^ f tone ¡che g li f in n o quelie fo r t e z z i, cosiper roairario noneffindoinVortogaUo F t a z la n e c t fir ia d efa reofia co lo a ñefo rzenem ithe,U ru efu bito penetra r e li Spagnuolifin dentroU <itfceredelregní non f Ofendo con aUun termine dt difenfione npatarfetto. Lafe/íaper heltfo rtet¡ze ’onoiiglt effe r c in a ifilio n a ltr e ia m o moleJU dopei confeguite ,che aua ntiilconfigu h U , p e r í obligo,m them ettonoii^óincítoredipa-ti*e in p ittm e m hriicorpidegiefJeuiti-fQndefi^engono d d tb ilrare.gr an demente. L a etUmaragi ns b queda .che in ta l tafo m ipa r/o U b f i a ’ited m o jir a r e 'a v e itkdeiT o pinjone m ía , quando bin mt fupe per og»’ .d t 'o rijpettodato incontrerto , ¿ ’ í q u f ia (h(.j andando íl R i diSpagnadpurgan eU rtbtU ene d i quegliaairni Ftammght ,fi pot JJe d u c h a n g 'a n d em en te, che qurfia medicina non haaefj é ot» fo ‘io dacommofur. gU humor i bao ti, che da tuacitare fi maHgni, eaa ando ^na i tfr -■/t a tu t t x n p - e n t d m ite ritp e cca n ti, fy n x n i hli-, ioueho-a ependo Ipr dominio dalla p irte d 'le materie fane p o :e m o p e r ir e ,h e in p r o 'e ff ' d i t ’ mpo 'bira f a c i mo h v ir fu d e l m altj-, <c ¿lio dire, che con q .tfto m oatmento f i fo trtbbtro m ittere fotlo 'opra g li hu<r. o-i dP M ilio n tanti fy fd gna-e i i m aoiert qu g i che m utando form e d eli/ guerra , m .tta p ro anco b.ind ere, (fi l' inclinationi T u tt! ¡apptarno , t h i per li capitoUttonifeguite tra loro , ^ la M a f i a Q a fh j’ic* dou‘ a l a 'i o a r i a d epti'affu m o dt quefl - guerra , rim o.ren-ioim a ltu tto USpagnuoH , t a l c h 'f ntendoji horaoppri> & eperdto Real- dt spagna tontito'o -dd-htllartla Fia idra fa rehbero, cheelftndo vtntiper fcr'pa ¡i F'amenght da Caflgtfdni fier^eb-eoionueíftta di óiuere ogni h-geadai-^.trio deu'i •vinretorí, t¡y li Malcou t . it i non fia ptrder-.hbono I'ambitione , che h »m d' f o f enere cosí gran pefo di guerra , (fi i' merito che pritanienc riportare p-effo Sua M .efid , ma duhitarfbbono moho dt nonhaU'reptU d refare in poffefo di quelli priuilt.g 'j, (fi immunita a contemplatione de' quali Jtfonr ejfercitarefieramentoi' armi contra Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tcria adhuc p r*dom ínetu r; íp e r a tc h c c t.v ita njorbi taadcm ipfa tem poris diuturnicatedU f uíTam & luperatam in ; ccontra v c io fi alia ad hibtaturm eJicina/acilcficri poíTit vtM alccooten torum , qu cs vocant, hum oresoninino corium pantur; id cft, v tad resillin o u asin citciui :& vt R ex m edicinam : itaillian im u m mut mt & a lio icfpi-iant. Scim us.vi C ap itu lationis fiue tiau bd ioH Ís inter Rceiam M aieftatctn & Belgas fubditosfadae bellihuius onus & c6pofitioncm O rd iscs in fc rccepilTc, h a cco n d id on e vt Hifpani ic peregrini milites e B c lg io rcuacentur, Iam íi illi exercitum cxH ifpania ad debellandos Belgas miíTutii au ttantu m d cftinatum audierint:facileintclligcnt, fibi v id is á v id o ie Icgcs accipiendas : & M alccontenti non fo lu m ,tan ti bcllí onus fu ftincdicupiditatcm ab j c i c n t , nncritorum íuorum quac crga R eg. M aieft. prartendunt, nu ll;m habcrirationem cau>flaotcs;vcrum ctiam fpcm om ncm im . naunitatcs & piiu ilegia fu á , pro quibus tanta c o u tcn tion cip íi intcr fc totics d ep ugn arun t. confcruandi ami. t. nt Ex q u o . ve & a lij s quas ia hanc ícntcntiam a ferrcpoiTem ration bus p a tct.qu am pcnculofum fit bocrerum ftatuam icotum ánimos tam aípeta medicina cxaccrbarc. Si enim M a lccontenti lli aducrík fad io n i fc quoque a Uungant & H ifp m isop p o nanc. fa cilcin rclligi poteft quá:o graui-.S bell u m h o c á p a te R e g i* M aieftati, iu tu ru m fit, noo co raatum quod tam (Jcrtum ac peaíéns auxilium regijs cop ijsd :trah ctu r,vetu m etiam m agna adhoftm m vires fíet acctífio. E t h a d e nus quidcm probauimus m ulto o ppoitu nior m ac faciliotem eíTe Angliaequam B cigij op* pHg.iationcm. R eftatiam v tn o n p c t m odum com paratio- Angliaprim nis,r-d cantum rci ¡pfius re fp e d u nationibus a- ttntani» liq u o t ofteiidam us , quanti Regis C a th o lici quamBáinterfit, & qu am faeilccid em fit AngI am occapare P im o dubi im n o n e ftq u in lü u d m e d .carneo tum laliuifcrum d ic ip o flit acd cbcu t, quv'd non folum p:rcem oíFcn^m fanat, v rum eti '.m m orbi radices tolh t. Iam fi R cx Cacholícus armis Bclgium íubiugarc c o n ctu r , pla.gara qu dem rebelIiontsfoM afle confo! dabit, fou tcm tamen ipfu:n m alignorum hum o um, qu ib u sm orb us litu r .n o n exhauriet, rc lid * fc ili.c t A n g lia , qu perpetuum fomentuoo tcb e lla n tiu m '-elgatum viribu hadenu s fubm iniftrauit icct autcm impraefcntiarum B clgium h a c ia Jifpofitione vel m orbo om nino libe e tu r: quae tam en aut qualis íanitas illa dici poteft eiufm odi corporis quod com iau u ra fu g g eftioo i peccantis materiae cft obnoxium? Q xaK Anglia prius tcn ta n d a cft, vtfccu rcp oftc» ñ r u m Belgium an Angliam clajfepeuremag.exped. ^ g fifteJJI,& U vi/eerepreprie. Per qu efieadm q u e , (fiperm olte altere ragionipotem o dire , c h t i a n ifth ia in quefii /ojpetti tentart-» g li anim i de g li a m id , eon incitamenti con v i a i , o> penetran ti, cheje ptrau en turaqueft i Malcontenti ft dechia r a jiro . ontrarij alht fa ttion e Spagnuola, ridurehbm o quella guerr a tu termim molto piit difficili, che f ia Jia t a m a ip er lo R e C a tto lu e , no» filo perche fe gli lemartbht vn' aiuto cos't th i a r o , f i rileu ate, m a p erthep aJferebh ead arcu m u U alleforztde’ m m ici. Sia per tante m o/irato, che e m o lto p k opportuno, f i anco pare piit f a ile dt dar hott a a l i Inghilterra che alia Fi%nd,a. Hora dtfio rr iim o d iq u ifia im ptefancn gia i» paragotiea q u e lia ltr a , come habhiarr,o fa tto m a in r ijfetto d i fe ft e ffa , mo/irartdo alcuni cap’ , che tneglio dechiarono, (fi fanno bedtre aperta la im portan za, (fila fa e ih d d ie jfa . Non m i par tofa da dubitan , che tl medicamento all'hota Stiene th i* m ato falu tifero , quando h * /i m ira non f i lo dt fanare la parte o ffe[a,m a d i troncare le radici dei m ale. Pero J t l a MaeJ l a C attelica f i m oueje aW acquiflo di Ftandra , fa ld ereib e fo rfe la p ia g a di quellarebellio n e, I t a non euacuartbbe li pnncipij de gli hum on m align i, chthan no dato nutrimento a'i infirmitd , attefo che i ’ Inghilterrae Jla ta qu-U a, che h * date perpetue fo : ente alit fer z-e dt Ih Stati di Fiandra rib i I h , (fi fe bene U Ftandra fan a jfi in tuttodtU* prefente indijfiofi ito n e ,tu tta u ia ch efan itd puo ejfcr» q u d l* d' v n corpofottofofioad v n a lonttuua [eggeflione d im a t r ’e,ch ep ern a tu ra uaconferuar.o fim prtnelloflom aco q>*elche p a n e d' humori pectan ti?btfogn aAunque afidharel' tnghilterra, accfbpejpam epotfiicuram r.tt o digirke,o euatuare i concorfi. M a per trattare hortr a i pih dijiefamente della fa c ilita di queUa im prefa, ie non nego v eram en te, ( h e i’ inghilttrra non fia potentijfimo Regno, (fi la maggior l eia , di c h efi troui m entiofe apprtjfo gli a n t iih i, poi th i Siolge di gero , comprefa la Scoti* , d«e_> tn ih m igli* , fe bene it moderni U computano piu di 2 0 0 . m *m o. E fia ta i» gran m aniera fa u o r ita dalla natura per ficure-Jz» co’ l muro , che g t i f a i f intorno l’ O e a n o ,d a lq u a lerefiad ifie/a, f i bafi on atatalm et.te,ch eje la Scotia ju ffe fotiopofi* alia fu a giurifdittione, Kcnrefiarehbeon •'rpotejjeejfereajfalhaper^iia d ttert*. T u tta u ,l:ab v erifiim o,ch ela'tpu tatione la quA e lonferua queli’ IJola nelle cofe d ’ guerra .e jc n d a ia p tu iofio;ép r*qu elle, chc erane i ttm fi d dieiro, che jcpt aquello che fia ppejenie , coit btn fttfth auiene , che l ’ antmo Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca sff ftca om nes concurrentes hum ores aut digeu au tcu acu an queant. a„„UaauÁ Verum vt defaciiitate clarius ahquunto di- A n g ita q n a eam , cqu.dem non nego,quin Angliac tc g a ^ m potens oltrn fit potentiiTiinum , n p o tc m axim a om nium (fihodte, quae ab antiqu is com m em orantur infularum . Ambitu enim iuo,vna cum S c o tia , c o m p lc ^ itur duo m illiarium m illia : quamquam rccc a t'o rcs ducentis m inorem faciant. Q u id ,qu o d fingulari naturae beneficio mirum in m odum ‘ munita c ft. O c c a n o , tam quam m u io ,v n d U que c ir c m d a ta jita vt Scotia ad ciui im pe ium adirdba, n u llib ;, terta inuadi po/fic 1 . tam en verum eft, rei m ilitarisgloiiam q u * An.;lorum gem i tribuitur , antiquis p o ii. s q an. ijs qui iam funt,tribuendam . Q u od igitur alias fieri videmus vt fcilicet animus n.agnarum rerum im aginatione grauidus liccticb u s m utat s , cafj.em nihilom inu s ret neatim agines;id he c-jUO.jU: acc dit. dum Aogli® vires non c x prafenti rcrum ftacu m cti* niur j fed ad antiqua il a tem pora refpicim us, quibus N orm aniam , Britanniam A traoricam , Vafconiam a iafque florcutiftim as G all * p io uin cias& ciuitates fub im perio habuit. Eidem S c o t i; f it tribut .ria : im m o vniuerfuna p *n c G a lii* icgnuin Angliae fccptro rcgcba ur.adeo vt H enricus V I. in ip a Parifiorum vrbc G alI i t Rex fit coronatu s. At fi prafcntem quis Ang i * ftatum c o n fiic tc c , facile p ro fed o in tc llig c t, potentiam cius q u * olim p otentiflimis totius E u ro p * regibus form idabilis f u it , hod cn o n v sld c cftc metuendam. E tp r o fc d o fupcriori tem p oie tantis calam itatibu sinfu la h * c fuit obruta , vt non hom inum tantum ,fed cccli qu eque cdium in fe concitaiTc videri pof-fit- Poftquam vero in fe lici ct nidio in Schifm atis tenebras p r * c ip ita u it, procul dubio fc ' terribilibus ijs rebus obnoxiam f c it quas fidei & religion is fecum adfcrt m u tatio , t r it i f fim a ad ruinam & exitiu m om nium R cru m publicarum via. Q uum enim R eligio vnicum fit fidei & o b cd ien ti* fubdkerum erga ' magiftratus f.n dt.m en tum ; qui d u b ita t, quin eo fubruto , vna fim ul vi . j rt g 1 1 , d iu io * ac h u m a r * leges conciu.,flt ? T a n to vero perniciofiorcs inde fcquUntur effciftus' q u an to magis rcp e a tin * funt m u ta tio n e s: q u a x s i la iunt q u * in Anglia a c cid eru n t,q u * mort euto fe e tem poris c fummo R elig io n is faftigio ia abylP.m infid clitaii p i*cip m au itj e qua q um vix pauihdum fc Icu .ftet , & olu lo sad Cath l ic * R clig ioh ts him cn fiexiflct, tandem in denfilfima. h *rcfis ten eh r.s c'ea p fa ■ c ft ; qu a quidem m axim a Rcruropublica nm ■ peftis ;; . DiJJertAtio ad Reg. HiJ^a». , tno-g’^ u i d o ln * Scolta d'<eoncttti Cmt u ra tt, dt peftiscftSc ruina. Fícrl e rg o n o n peteft qu ia ,.ch^fima,)fienc.r,en ifi .Kte,che ilfoudam tnto, hisin flu d ib u sd am n o fu m v ald c paíTafi. nau,.$ lq u » lei’apf'Oggia, f ia m u ta to , ffi diminuito, £ agium Vn g lia , cuius quidcm effcd a manifep v b egrande nea animo noflrol' eflimatione X fta vid-brmuSjfi confideremus id quo prsrcipuc Inghiiterra yp,r>he tutti U rifguaxlam oconl' o m n ise iu sg cn tiic x illiín a tio & fe c u iras q u o que iniiiccbatur, ¡am coUapfum eiTcfundamc^ttih 0delia m idefimií confideratione, ih ctra , u m o foliti di r g„ar guardarla altre W t z j , tum , rerum fcilicct maritim avum copiam & quandopojfeX u- con antica fucceffloHodtp>udi g lo r ia m , qu it'u solim ad miraculum abunda trtcento a n n i, la N orm andta, la Bretagna, La ra t:vc vidcre cft exea laíTc quam H en ricu sV I. G h ien n aja Giajcogna \s haueua refatribu ia- contra Carolum Vi. GaUiae regem cd u x it, in riaU S otia, ^ p e r m o lio tempocommemorato quaodingentae m aiotcs ñaues fu iíft dicuntur, ajjolutam ents il Regr-o M Francia-,onde Herrito ita v t Oceanus quafi ponte conltratus vidctc%e(lo n e fh publicam ente coronato in Parigi,ma rctur. N u n c vero adco m utata cft rerum ibi chi'ootr.drtguardarla adejfo jp eg liata d i tante con d iiio .v t H cnricus vtcrque V i l .& y i l l . .e n tum illas ñ a u e s ,.quas príedcccíTores iptbrum fo r z e , tanti a iu ti, giud’chtrd ch‘ ella fia con tin u o.in p rocin d u h a b 'crclolcb a n t diutius gtandepntperla riputattone deU‘ antica fa m a , che perla qu alita dXlt prerentiforze,^' ‘he ella fuftentare non p otu erint, quin co tandem anaeufiapiuquelL' Inghilterra tantograuz^i, (fi gultiaium red ad a cft A n g lia ,v tc x Ihs ipfis najpAuente <3ole gid a i maggiori Primtpt dell’ E u uibus quatad rcgnifecuritatcm cran tin ftru d ? ropa,(fi veramente danonm olto tem pt d dietro &diípQ fit*,m aícu:;parsfitvanum data. T a n to s’ b ojfiruato, che fono piouute tante dijgratizj plus potcft apud l^ Q cipcs in o p ia , quam pro aidojfo quell ¡¡ola,cerr e che s’ haueffe inAn me- pria: fecuiitacis refpedus. d /m o tempo concitato, non pure l' odtadrgl’ Sed quo m clius id qu od d efeailitate disi, Anelum. h u om ini,m adilleco A c ts(ii, ^ dipoi ch' ella in tcllig a tu r,d u o co n lid erá d a p ro p o n -m quo potttkcum ten tanto infelice rifolutione trabotco nellofcu- rum priusadcum qui oppugnatur , alterum ad Hifiamtpi. ritd Jelle fc ifm efife r e nectjfaria mente foggetta eum qui oppugnat,pert:net;in qu o liqu ido ap- ttitta tm . dqu eÜ etern bdi,ofe. che fi tira con fic o l'a lte- p a reb it altero .tanto inhabiliorem círedefen p^ratur, rattonedellafede.fy' d ellareligione, m tzz op e- dcDtcm ad fc defendendum , quam hab lij; fit tentiffim od'egnirouina,(fideclinatione dt Sia- offendens ad offendendum. Iam fi quod o f puti. %e U religione e Í vnica bafe d ella fed t, gnandum eft r e d e perluftrcmus, A n gliam a idell’ obidienza de’pepoli,chi dubita, che leuan- mirum ;certuta eftH ifpaniarum regis viribus do quefia, cade aterra la. regela della v it a , (fi f i c m refiftcre non p o lle , fi m odo is íuis quas in dijpergono infierne tutte le leggi hu m an e, (fi di - p ro m tu h a h e t,c o p ijsv ti ve'.it & oppu gnatio mntUn che fono tanto piu caíam itofi i p arti » nem íe.io in ftitu a t. Q u o d quidem diucríis ra per dir m eglio gli h a liti di quefiaperniciofiífima tionibus probari poteft. Primum enim quum fie r a ,quanto le mutaüor.i¡onoptu repentine, ty A n glia, v ti diximus , m a gn isin an guftijsiam pifi<óahatitrdloro-,comefopra tu ttel’ aitrefino vcííetu r , fi ia ij*s tamen ipfis ad d cfen lionem fi„ ieq ttefleX Inghtlterra, che da <ona fom m a cScra hoftcm porcntiffim um fe com parare ve* leUgionefiprecipiteaW improaifoneüabijJedell’ lit,Ídem fa c'c t ac fi ccelu m fu lciroton ctu r.qu ú ia fed eltd . di idriforfe Son’ altea M ía alia tamen nec Alcides fit,nec Atlas. tuce Cathol ca , on dtepoi ritornata di nuouo d Secundo quum A n glia bo no carum naniíí, Angltec*rouinojam eate cadere nelle tenei re deldHerefia-, qu acadrcgn p ra fíd ram & íécu rita tem co m p a retrtouihm la quale e tanto detrimento fa a llifia t i, che non latac olim fucranc,Bumcro c a rc a t ¡am demu (fiprtfiiX fiirou ap efiilen za muggiore ,( f i chtpiU fiacthi quis nauaiem conquirere apparatum conetur; lafolidez^z» delle fcrzeloro. E adunq¡ netfjja- ídem faciet a c fir o b u r a b infirm o íi>merc,aut tio,che m quedefiunuationi i Inghilterra h a b - ipfi tem pori & Naturas rerum Icgcm pónete h iapaütigran difftm i naufragij, di chebtn e ne vclit, dum fcil'icct in fumma inopia & breui te v edem ogli effetti,figuárdam e, che ella h a p tr- poris fp acio ca com parare fatagit, q u * in íurafo quelfortdarnento, a l quale s‘ appoggtaua tut- mis diuitijs lon g o temporis’ fpac¡o(tot euim ac ta lafuanorr manco reputatione, cheficureza, tantis rebus opus cft) com parati vix poflunt. tice haperduta l‘ au ttoritk,(fi la poien'fa, cht». P r* tc rc a , nunc demum eos conquirere vellc g ra p op d eu a nelle cofe di M are,perche tn altri apparatus quos R e í C ath olicu s iafhdiu in protem pi quefi'l ola nu'nua gran moltttudine di ptu nabct, Ídem cfta c tum demum arma vellc n auigli, (fi ne tenetta continuamente arm ata capcrc qu aad o hoftilis m uero iam iu gu lo cft Sonaquantitdm n n u d m rt,d a chenafceua, che im p o fitu s, nec vllum deliberandi nobis fpaciú Colendo taluoUa venir e d tauttrefotza dalle fu e reliquum eft, Ftuftra Íiicdixeiitaliqu i$ ,po fie Anglos, , , IK m ,fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Vtrum Belgtum m AngUam chjfepetere mag. exped, fi>rz,e i truno ( ¡ u p ín iig lta fp a r a tifm i, « o t o f i ^idds tragli aitri quando Herrico S eflofi m off t contra Cario Sefio Re di Francia con quafi ettocentonauigtojfechefateu*no P ontealli Oceano. m a fono cok dtuerfe , ( f i m utate le con ditioni d i queli’ IJo la, ( h td a Herrico V I L é" V I H . in q u a non ha poluto m am entre quelli cento nauigh erd m arij, che feíeua fiip en dtart, tener prouifii a fitu r e z z a del/o S ta to ,a n z t e caduta in td n tafirettezzaqu eli’ ifo la , che de' m edefim tnauigli, chtl' afficurano da i pericolifo rajíieri, ef i a t a cofltetia non fo lo di m m uir e , m a Ríndeme la pite pa rte, tanto e piu^ rgente n ei Principal bifogno dellepou etta, che*l n fietto dtUa(tcurezza propña. St che vinend om íhorm aiarifolu eretlpun ío della fá c il ta', che trouarebbétl Re Catholico ntll" impre a cot r o q u t íf Ifo la , farann o m p in confideratione appnpodi m i d-ie capíprefenti; ^ro dell’ aff d i t o , Valtro dill' sifiditore-, n.oft a n lo che altretanto f a irh a b tle tl difenfort a d c f.n d ir fi, quanto habile L’ offer f rendo fiendere. 6¡uanto all' a ffilit o , t h e e d Regno U’ In g hilterra, f i pub aire ce-t..m ente, cheeglt non poirebbe fla r fa ld o contro le f o tz e dtl Re dt Spagna, s'egli ^ olp e inuaderlo con que He prouiftoni, che ¡ono p o ffib ilia lu í, (firecerca 1‘ i m p :é fa ,( fil’ importan z.a deW a ttio n titlch e m oñro chiara mente • per dm trfirifpetti. llprim o , perche, come ho d eito, I' ¡jola d ’ Inghilterra e hoggt ridotta in m olía fir etteZx,ct,(fi s’ ella in quefia deboUzzeítentape dt reggere U dtfefa contro lo sforzo d ’ potent ato potentiptm o, tenía' cbbt de tegg ered Cielo ¡non effindo ne Alctde , n e A tlan te. llfecon d o,perche rijpetto a quefia nectptta ch’ io di o , n o n h a p tu i» ¡p c rtla C oronad’ Inghilterra qual buon numero di vapelli ,ch e.j g ia (ra no dcflinati alia protettiene, (fi ficu rezz a del Regno, tfi tl volerne farpiouifion e adef fo b apunto v a c au zrjorfa, dalla d tboltczza , b p idtoflo vn metiere leggeal tem p e. (fi alia nu» tura delle c p e , tentando di [are in vn a fornm a poueria , ¿o con breue p a c to di tempo q u elite p rou ipo-x.theper/agrandezzu loro hanno bifogno dtm oU ortich izza, ^ di buon numero a ann¿-,ol/re che il dar principio a d p o a quefli tepparec'.hi , d¡.‘ q .ia li i l Re Fdippofitrouagia proutfio , nene'altro certo, che ’h n ^olerfi mett ir c a d ordine d‘ a r m i, ^ di difenfione, oguando L‘ miinicoreftafopra con la fia d a , ne da. tem po a fu.-i corifigli N e q u i hifognamettere in son fídera tiont, <he g ti IngUft ia ogni pencólo fip o p en o x a lered tll. ».->utdefartt>olartdd Regro , perche doue il male fu ffi vtcine , 'e prefente , quefto rimcdio farebbe tardo p ju del bifogno , doHondofi li detti nauigli conuo- care Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 577 A D gIos,in gruen t*pcricu lo,p ríu ato cum naurbu sad p ub licasncceílitares v t i: q u u m h o c r c m édium nim;s fcrum íltfjtu ru m .m a lo iam incu m bcntc,nec ñaues illae é locis rem otis & lon * g e Ínter fc diflant bus tam cito con trahi no n poífint : v td c c o n ih il d ic a m ,q u o d homine» priuati fuas fortunas ad publicas vfurparineceífitates.aígrcpatiuntur. Q u are o m nin o ncccíTum e f t , v t in arduis expeditionibus P rin ci pes fu is ip í^ ^ m v iá b u s n ita n tu r: quum jj qui in r e h u s a d " tem aut exitium v e ifu r is ,a b a liena opc depcndcnt.prius & p c ab hoftc oppri m antur quam aliorum auxilijs vtip oífin t. T c rtio fa ciliscft A n g li* o p p u g r a tio , vt cui I t im q u t t l non Doftrema pars ad m ilitia m W q u iíita, defit, quitan*. cqu u atu sfcil.cct.cq u itatu s, inquam grauis ar. m atur*,cu iu s n i^ l fereapud A n glos quam te nuis qusdá^m n o titia repcritur, A d leuis vero arm atu r* equitatum qu od attin et,parui k crít m o m e n ti,n:íi quaP tatis d c fc d u s , quan titate fiuc m ultitudinc'com pcnfctur.At q u in o n p a u ci tantum funt equi in A n g lia , fed illi ipfi qu o que qui íun t.m otb id i fcrc funt & flaccid i, ndn tantum cocli fiuc aeris in gen io , vcrumeciam qu o ! con tinu o in pafcuis, tanquam cap r* oBcrrent. ()u a rto ,co n fta t A n ¿ li* reges fiuc negligen- O m nideniqf tia iiue inopia lanidiil qm nisbe}(ici apparatus, bellico appain q u o conquirendo tah tu m ftu d ij icliq u i pó-.,ratu. nu nt Principes , curam abieciíTe : q u o tam en nu lum temed um a i quofuis fiueinteft nos fi ne exteros reprimendos tu m u ltus, cft praífcritius. Q u Í j cnim fupe.iorum tem porum Reges curam om nem m m aritim is procurandis c o pijspofuerunt. fa d u m in d e cft v t terrcftrism ilit i* nulla fci e habita fu r a tio : qü afi fcilicct ia Ínfula num quam bellum tetra g ere n d u m , aut naualib js c o p ijs b c llu m teircftrc adm iniftrari non queat. Q u in to , certum e f t , rerum nouarum ftudi A n g li nouuum r nglorum genti velut á natura infitum ef- tm rerum fe.N am (i quis cius gcntis h iftoriam perlegerit, tpidi. inucH Íet,fcdit¡ones,c 6 iuratÍQnfs,proditiones & fímilia quafi d om iciliu m fibi in Infula illa fixiíTe C u ius reí etcm plu m habemus in E du ar do R ege,q ui in GaÜiam profugere cft co a d u s : & recentius in M aria R e g in a ,q u * V c llcn * ;fo rtc V ia ti } al orum qj coniurationibus fu itp c tita.Scd infinitum fu o m n ia ciufm odi rccenfere. Vnde patet quam facilc in tali R egn o con fu fió a ’ iq ua feu perturbatio orir p olfit, prafertim fi hom ines peí fe nouarum rerum cupidi & tu r. b u len tipotentem ho*ícm a n tefo resarm atum vidennt.cui fi nullam aliam ob ca u ir,m ,fa 'tim poen u u m ob rebellionem m etu ,vltro fe.e pro cu ld u bio con iu ngent. D ddd Sexto í > i f e r H t h a d R e g ’fíilp m '. t» rM u o g h im o ltirtm ti,(fidifiam i-,oltre^ chtiparíicolari conuerttno mal Siolontieri Itj cefe priuati aell’ vúlita tom tm ni^. Pero e mtcejfaño cheidifegmde Pretuipi ntü’ ImpreJe grandi fcaturifcano dal fiante della potan«a propria. atífo che il diptndere da altri, quauio f i tratta a la total falute , b la ratna , bm t:(0 btne fieffi da farfi incorrere.) nel ptricoío , fin za tjferfipreparara deli’ amto feraflitre, finoprentnutt dalla forza dell' inimho, Terzo,perche¿lilnglefibmanmllbdel tutte, b fono woltodefettofi inbn principal fondamentodtllí gutrra,cioedella cauaUeria, perche parlando dell* graue, appenathe fe n habbi» altrochelaccgnitioneapprejfe dt loro ,(fi¡eparhamo della leggiera, quefta nenjartbbe me :0 tenfiderabdt,fe U quantita^nSrentffiindefetto della qualttd, auuengacñttuttiicaualli éhe fomoinqmlla Ifola , tenendcfi continuamertíedpa ctlarein tampagna d guifa di Capre,dmtnianemerbidí, fifiaccht,tanto pihaÍHtatidali* temperie utU’ a ert,fi dalla dolcezixa di quei terreni. efifarto, tht il Regno d’ Inghilterra, optr ntgligenzaha trafcurato. b per impotenza hd h f ciato d diem di tenere le militie apparechiate , prouiftonate, tome tengono tutti gli altvi Prencipi, acciafianovn promo rimedio ad ogni repentinotumulto.chepoteffenafceredentro, f i fHoriianzjptrthe tutto ilptnfiero de gli arttichireftauariueltoaileprowfioni m a r i t i m enato che le militie di terra fiano reflate fuoradiconfideratione , come f i neWlfile ancora nenhi;cgnajfealle volte fa r guerra in campagnarontroliforafiitri, bfileguttrediterranon fotejtro amminifirare ton liprouedimenti d i mare. ^ C¡rtinto,ptrthelavaghezza di tejertumee propria di quel Regno gli animi def quale afiiranofimprt alfar mutatione, (fi chi offtrua Í hiftorttpaffiut,giudichtTdchtquihabbeano il prcprionido lefeditioni , le congiurt ,(fi ogn'dltro difetto d' animo inquiete, ^ SgaciUante, di quefio ntS/edemol’ effempionelmouimento ehe pfictaltem podel ReOdoardo, quando fe n z j fuggr in Francia, (fipmfrtfcamente<biutndola Regina Maria thefiain C ieh , non felo perla tengturadi Vellena, ma per tnfiniti cost fatti accidenti,chtogni',dt/uftitano,li quali njpetii aceompagnatialia natura ordinaria de Fopoli, di 9 Umettereinconfufionequel Regnofubtto che t' apprefentiael'arruidital mmtcochepoffaaffi. truartUtiheUsafcoprirfifinzAdubiodiriportaregafiiga,. iefio, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca S cx toq u u m A o gliplerique o m n ís ín fo íc n ' . tcm R c g m * hum s dom inationem ^grc fctant, .T vt q u * non tantum parum prudenter & m o d c‘ tatc im perando, v rum ctiam inhoneftc viucndo odium & indignationem fubditorum in dics m agis m ag.fqucin fc co n cite t : quis non crcd»t labentcr eos tale iugum , offcicnte f t o cc a fio n c .a b ic a u r o ? Quamuis^cnim populus lile íingularem quam dam obfcruantiata f teriori gcftu & vultu crga R eginam fuam oftend at; fi quis tamcn penitus in tro fp ic ia tjin in tim o an m otu m rc clfu acerbum odij virus crga ca udcm : cpetici ab lco n d itu m , adeo vt voces ill* p .lam í* p e non ai ud magnates tantum , verum ctiam in tcr ipfum populum ia¿icn tui quum .eginailJcgitim is nuptijs nata fit, non polTe eam in pr*iu d iciu m vcro ru ia h crcd u m ,& c o n tra R eg n ifta tu ta jR e g n u m tenerc. Q o a rcm ag n a íp e scft, fi C ath olicus Rcx arm acon traR egin am raou earfu bd ito siofign e aliq u id in ciufdcm perniciem m olitu ros ; quu fic co m p aratu m fit,v tp o p u lio d io a u ta liq u o & lio aíFeiftu ftim u latí, quam cum que eum quena oderun t, perdendi arripiant occafionem . Sic T aren tini Gaij Liberi P r x fc a i imperium pcrt*fi,-CarthagineBfc$ in ipfius c o n fp e d u , in v ibem receperunt. S e p tim o , quum A n g li, fi vetera fp ed em u*, AngU effnH alios tantum infcftarc fint io liti, ipfi vero raro dtretm m ab alijs in fc fta ti; fiet p ro fc d o vt vbt reiiato fiUti. iam fortunam vid erin t, anim o ftatim conftsre nentur. InfoJitaenim F ortu na faries valde oznnibus eft form idabilis. H o c m o do G r a c ia alios o ppu g n arefo lita, quam prim um ab alijs oppugnata f u i t , in aliorum dcucnit potcftatc m . 0«ftauo,quum A n glia,iu ftoD ci iudicio,iam (Anglk dideclinare coeperit, faciic po teft in rcllig i quam procliue futurum fit eandem penitus deturba ro:quum declinat o n ihil aiiud fit nifi via q u a dam ad ruinam Sic Rom anum Im penum vbi ftm cF d cclin arccap it,m om en to tem p o risp e ft fum iu it;& in gen s illa m oles ingentem fecui» ruinam traxit. N o n o , quum A n gloruj» gens peritis duci- kngUMtnih bus & Capitanei* priuata m ag:s fit quam c* tuducUm r e a t, milites pr*tcrca ip fi, v tifu p ra d iaim u s, effata. parui fint v a l o i s i & vero cctuorum exercitus, etiam Icone diicc, parui fita ftim a n d u m : facile in tclligi poteft quam ridicului futurus fit cer<uorn m cicrcitu s,Icpo reau tcu B Ículo duce; ca iu s fim ils fo rta ifis Anglorum futurus eft. D e c m o & vltim o ,etiam fi A n gi aarm is, mi- PtcunU it' litib u s, d ucibu s, a n n o n a , nauibus om niquc epsi neccíTaiio abundaret apparatu , nihil m n s tam cn a io , om oia lix c in utilia fo ic , fi vnum iU ai ytrumSelgittman AngHamctaJJepetere magjxpedt %t/l»,ptrthttutti queUi Ifelani tengono gli tnimimoltoSilceraitptrl' infoUntt.dommiodi quefia Regina M q u a lt conii peco mpdo digo. uernareaggiuntaladuheneftd della vita , <ha tuttauiacufnuUndele materie d t g lie d q ,ffi degUfdegntinquiipop3li,noneJlante,che tUa f a certa dtU* peca inclinatione, cht ttngom <htrJodtleiipetofemprtc h ele ihd'ioluto/ceprire L intrin/eco di quefia ebeditnz* efleriore delii fuai Popoii, hatrouatoafcofio nel luego fecreto vnpeftifero<hinenodimaU<óolontd, teattone, che tutti feruano contra di lei ,a n z fi tuttauia(ono i» p ie d i,^ m e jfe in v o c t,n o n fo loapprejfo li S ig n origran di,m d»pprejfoilP cpolo ancora, quelleragioni, le quali fi prettnde m an ifeüam eu te.cheejfen do la R eg in ab aJ ia r d a , ^ m ta d in o z z e iU e g ittm e , non pottf/éfiíccedereaU accronainpregiudiciodefuoi^erip reten fori.tfiicon troltfiatu tid elR eg n o,fer m odo che ejjendo qutipopoii coti m ald ijp efii SberfelaprefenteRtgina.potrebbtro dare f a d l m ente occafioned qualchefirano accidente,/L> l* arm e dei Re Catholico t’ apprefentejfero in quefio tempo, ejfendo cost ordinario, che It popolt concitati da quakhe gran pajfiontbd'odio, f difdegno <ber¡o cht UgoHerna,piglierannofempre tutte lipartitidanne fi alui. Costi Tarenticiim alcontStideigogernodi Cah LiberoPrefe tto , chiamorono , fsr introduffito fugU occhifuoidentro dtUa Cittd gli nemici Cartaginefi. iettimOfperfheglilngleJjfHlpetto ad' antica loro grandetcza, fono p iu a u u tz z i adtn feftare, th ea d ejfere infefiati, ffi perg quando f i kedefiero inondatt d avn prcfiuu io di braui nemici d areb btroin tantogranfiau en te,quantoil< iedert m u ta r M to aSa fortun a e ffe t t acolo ajfai fo r m idabiltper coloro d c h ie in/olita qu efia <óifia, tostla Grecia gid patrona dell' Oriente ,fu bito cadde inpotefid X altri,ched'affalitrice diaentb ajfalita, O ttau op erchel'hautrel'Inghilterraper diuino o iu Jich cem inciatod d ecim are, ogn'^no sd quanto i facile date la Jptnta d. cht ftd p er precip!tare,nonejfendo eltro la declinatione,che Sana fi’a ta alia conttteone. Coti l' Imperio potentijfm o de’ Rom ani dopo-checomsnito d dar v olta ,fi vidde in confeg u en zacaiu tocon tu ttotlp efoal^ n a m achina tan tofin ifu rata. N on o,perche la natione Ingtefe c p ih tefio prtua ihepou era di C ap itan i, ¿ k huom ini di g ou ern art, imprefe , il qu al diffetto aggiunta ali' infitfficttnza de foldati diqu el Regno, f a r d c h e f e gliefferciti de L eo n ico n d o ttid a v n ceruo fe n o 'd ip o ta ejlm ation e , farebbero ri. dicoli Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca $ 79 illu d dcfit-quod ipfam form am & cfTcntiam, v t cum P hilofophis loq uam u r , E xp cditio n ibu e la rg itu r. Q u id illud cft > pecu nia c u iu i n o n tantum ob regiorum reddituum exig u ttatem , fed ctiam fum tuum m agn itu d iB cm tan tain A n g li* rcgno-cft in o p ia , vt m a gn * alicuius expedi tionis onus fuftinctc n o a p o ifit, im m o p r*clare fccu m a d u m p u tc t, li nccelTaria ad folitas im pcnfas, habeat. Q u i v e r ^ mium fuis tribuit v itib u s, illifq u c g ra u iu sW llio n u s in fc r u fc ip it.fu a m ip fc fibi pernicicns accerfit : E ft enim certilfim a illa regula : Si princeps aliquis talcm fu fcipiatexpeditionem , cuius onus luftincre non p o flit, cum nem in i plufquam libiipfi nociturum , D c fic ie n ic n a m ' que annona alijfqu c rcbus n e c cfla rjs , & ftipendió non procedente .im p e riu m d e tr c d a rc fo lcn t m ilites , v t non m inus a propri® m ilite quam ab hoftc fit p ericu li. Sic G c r^ m ani m iliics qu i L a o zk n cc h ti vocan tu r , o lim M onpcnicriam Ducem in regno N c a p o litano d c ftitu c ru n t, & C crefolm armis occu* p;irunt. Q u u m hadcrm s d cm onftratum l i t , facite cfle C ath o lic o R egi A n gliam o c c u p a ic , fiip f* q u * oppugnanda c ft, in fefpcd cs u t :iam porlo id ip lu m , fi o p p u g n an tis, C a th o lic i fcilicet R e g is , vires con fidcrentur, lon g e facilim u m cfle, & quidem m aioris m o m e n ti rationibu s probabo. P rim u m , quis nercit quan ta fit Philippi H i Philippi fpaniarum Regis potentia ? cm tis im p t t m m g u ^^tintia, ijfdem quibus folis curfus term inatur fin ib u s : quippe quod integr< m tcrrcftriv glob i diam cttum com pIcd atu r?ac proGeilo fi vctera& re« ccntia percurramus ., nullum ex o m n itu s o m nium temporum M onarchis & R egibus in uenicmus qu i tantum a c t m latum poflcdcric im perium , princeps armis,m li ib u s.fiu rib u s, terre >r bus & mar. tim is opijs auro & aig,ento om nibus denique rebus quatum a liq -i eft vius, lo n g e o p u lcn t flinras-, \rinceps, iDquam , qu i folus tam T e r r * quam m aris im perium ten crevid cm r. S e cu n d o , tanta C ath o lico regi ad naualem N aualu C a l appaiatum Lufitania impc rio a d ic d a .fa d a e ft acccflio v tiam cen tu m & q 'in q u r g in ta n a u c s apparatote» am plius educere poflit: q u *.cu m reliqua claflc c o n iu n d * ,& m agnitudine fua om nium an im os in ftuporem rapient, & m ultitudine iplum m are im plere videbuntur. T e r t io , prster has & alias naues quas idem in C alabria prouincia non minus regi fideli quam in pernauigando .O crano exc.cita tiifim a parat s h a b e t , tum priuatoium qu o qu e, q u * hinc indc in p ro c in d u ftant m agtiu m D ddd z rquo- , f ff f DiJJertatie ad Reg. ditoliquellidecerttiguidati¿a<bncPMigUo ,cótne ia ttm m bh * per am entur» »h' InghiU ten». Dteims,^S}Uimo,tercht conctdutdel»»»turachel'InghilierrufitroHap. ben fcrnita d’ » rm i, digenti, dt Capttani, di<bettouaglie,di legni, é'diquántofameJíieroaUaguerrainottdimeaoiodilo,che iuttaquefiamateriabinu. iiUtmantandotiqueUa conditione, l» q u a lcj d ^ r m a , (fiefiínz/aW imprefe, (i>e ildanato ,Mtefichel»Coioaitd’ InghtltirntaonmiieoptrU ftarftta. deli' intrate, the ptr la fuper. finitadellefieje ordinarie tvenw aintaleflretdi danari , no» potreibero fupplire aUa inglurict d’ W imprefa regale , quandoapena ha tanto cibo, che fupplifcaaibifbgno di nufrirfe medefima, (fi c h ie troppo largo Giudice delle fue foTze nei retterarfi a dopo <bn grauiffitttO pefodiguerra,eancajicuro Minijlro delitj cpprejftont difeftepo ,perchee regola certa, che q u a n ie , vn Prencipe ha dato mouimento ad alcuna imprefa fe dopoinoni bajlanti tenerla, torna in ptmitiemanife fia dei proprio autore, che mancando neghefferciti le debite^ prouiftoni ,fi da materia a mutinaminti, cfy teb Uioni depreprijfoldati.. Per quefio i Lanziabbandonarono Afonfigmrdi Alomftnfterin N a po li,^iT htde[chi fireittrtron o ialfuttodarmediCerefuoia.Horacheptrparte dallapf lito habbiame dimoftrato effere Imprefa non in tuttoripiena de dijficolta quefia d' Inghilterra per lo Re Caiholtco ,^erremo mojlrando pure quefia medeiima per la parte defiP affalitore con ptu fondamenti. Il primo e qutllo della grandifftm a potenza: dei Re Filippofil quale abbranciando nell'amtito deifue ampltjfmo dominio tutto il diame tro della P alia Terrenapojfteie hoggiptit parte, the ne» eonobbero mai tutte infierne le Aionarth ie é'R fp n b lich ed el AiondotPrincipe opnleat f f m o a ’ arm e,digtn ti,dim ilitie,dt Capitani, diU gn i,de^itteu aglie,(fid’cgnialtraprouifionedaguerTa\Principt,checom earbitro,t^m adtratore,part che folo regga freno deli’ Imperio della terra,(fi delm ate: llftcon deperilgrande appartcthiod’ a rm a la c h eeg lifitrcu ain tffere, che non felo etu tto q u tllo ,c h efectl’an n oa d ietrol'im p refa d iP ortagallo,macento e cinquantadipiu cenquiftate tnqu el Regno,lequalf prolonga, o p e r í a grandezTft loro empirono difiupore, non the altro H maroififfo. ilterzo,percbtoUrtdquefti»aui,(fi quelle tiepotriah tuere dalia Vifcaglianen maneofe dele alia Corona di Spagna che ejfe citata ntil» nauigaiione deli’ Oceano, elire antorá allt , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca q u o q u cvfu m Mediterraneae ili? triremes prae¿ ftabunt quae in fuperiori conrra Lufitaniam erpeditione nufqiiam fe com m ouerum , quod vulgo perfuáfúm cíTet earum nauium in O ccano nullum cflc vfumrquafi vero O ceanusnum q u a m , ctiam je fta tc , tranquillus , & ad nauigandum facilis e flct,q u u m con ftct iribus a fliuis mcnfibus fine m agno peiiculo tiircm cs qu o qu cillas in O ccatio haberi poflc. Q u ic la dem á Caefarein Brittanico O c c in o acceptam h ic obijciunt,fruftra funt, qu u m isid e m tem paftatcm illam non ipfi M a r i, fed L u n * adfcribat, quae n o n in O ce an u m tatum verum ctiam om niam aria vim luam m irabiliter exercet,v t non tantum M e tc o ro lo g ic i, verum ipfa quoq; d ocetcxperiem ia. Q o a rto vbi tam validae claflis beneficio Rex C ath olicu s maris adeptus fu tr.t im perium ,'fimul qn oq; tcrraeacquiiet dom inium Q m cnim tantas habct vires v t cop iasad infulae defenfionem oppofitas fa cilcL p e ra rep o lfit,eid e qu o q ; facile erit in tciram cxp on cicm ilitcra, « cv id iicib u satm is vniucr.'ám iufulam pctuagarl: praícrtim quum ea fit h uius 'n 'u l* con di tio ,v tfih o ftis fc m c l in eam penct a r i t ,& ca ftra atque exercitum h m ilitari difciplina.ordiH aiitcom c*.tusintcrcluderc,& incolasfam ead deditionem cogere queat. Q u in to in m aiitim a expeditione C ath oli- Auxilie Ri. cu sR exprocu td u bio H ibern oru m , vt qui iam bernotum^ ante partium ipfius ftudium aperte prae tule- Scaorm. raefcfcti' rint & f d is teftatum fecerin t,, fentict fauorcm & opei ; ad tS teftrcm Vctb quod attin e t, n ih ild u b ito q u iij Scoti quoque C ath o li ci R egis conatus pro viribus fint pro m o tu ri, n o n fo lu m initeterati'idius odij é naturali a m u 'atio ne , quae m ter vicinas gentes ob fre« quem es dc finibus con tentiones exiftcte fole n t ,n a ti r e lp e d u , verum etiam ob recentes huius Reginae iniurias, vt qua: rebellantes Scoto s contra ipforum Reginam ad iiiu er.t, cxcrcitu finib usim m iifo . Iam Scotorum a d iu n d o iauorc, fa cilec ritP h ilip p o R eg iA n g lia m á Scptcn trion ali p lagain u ad erc: non obftantibus q u a e ib ilo c ifu n t,q u a m u is p a ru o n u m e ro ,a rcibus & oppidis , vt qua: non tam ad^prohibendum taro validum potcntiflim i Piincipis exercitum , quam ad larruiiculoriiitl & p r a d o n u m f eprimcm lam audaciam apta fin t, & pleraq; nec m u nita fa tis,n cc fufficicnti apparatu in ftru d a . Scxtofqu od tamen in ipfa delibcrationepti-Expn/iV — m o lo c o confidera,ndum cft ) habendus cft hac in re bo n e ftatis& iuftaecauflae reípcdus,y?*# 6 f gkquum C ath o lici R egis im prim is fit, Gatholi- ria. cam fidem & religionem defendere , ea fiducia f Vtríim Belgtum &n t^ n g lU m clafefeiere m agjxpcd. 581 duciavrcenopcrfuafivm h a b e a t, nu llu m fo rc - ____ l! <•/>*»_ ctnto ,r ceucranonpicciolo fa u o re dalle galere, tantum im pedim entum , q u o d h u n cip fiu s c o natura, di uino prafidio fubiiixú retat dare pofle quali m IÍ tmpre^a di P6r, ogallopaie che hab b in o j non u u ata.fcem ataalm an co queUafu- iit. Infirma enim funt & vana o rn ia hum ana p rihtio a crederza neftra ih t i Itgm dtllc m a ri c o n filia & a u x ilia, q u * fupremi illius arbitri ne dt qua nonfiano huoni tn ahun iempo da na- v olu ntati icfc opponunt.Sed & pra tcr cas quas u igan l' O teaao, m m e ftl’ efiate non fu jjt ho- C ath olicu s R c s h a b e tin Regnum hoc pr*ten n acda in quel mare, (fift la bonaccia fu jfe aborti fioncs:ca eft muneris ipfius & officij r a tio , v t ; nullam luo & m aiorum n o m in e, qu i C a th o li u a di legni; onde noneduhio, che U nofiregale repojfonoficurámente arrifchiarfi in quel mare ci d id i funt, digniorem expedi oncm lufcipelitre meft d.W E fia te , f i qm liiche oppongono rcpoffic. H a c enim ra io n en on (olu m iu ftifin contrario ia rotta di Ce/are. fian o coc tenti di fimis dccaulis fibi dtbici R egn i a c q u in t pofgtuiicar btne^, che Í iflejfo aut tore troua Sma fcllionem , fcd ctiam im m ortalem nom inis cagione non in tr in fe a a q u e lm a r e , m aeflrin- gloriam p r * c * t ris om nibus q a i vnquam f u f e c a , d itan to corifitto, perche Cefdre inauer- erunt R e gib u s, fibi com p ara b it, a d k n d o v i tentemente non feppe dt/cernire il tempo della delicet ad H ifpanias tam am plo & celebri re L u n a , che ali' h o rafittou au ap ien a, f i in que- gno. Septim a ratio á traied u s com m od itate fufioejfere per latroppa hum id iid fu a e folita di eonturbare, nonpurel’ O ceano, m d t u t t e íal- m u u r,qu i vt intcr fretum H erculeum & hauc ire marine nel Dominio che effer cit a fo p ra l’a e infulam brm is admodum tft,ita ad con uch cn que f a l f c j , f i tome ben tefiificando It M euo- dos omnis genens apparatus aliqua ad bellum n eccflaria, valde cft opportunus. logH .. O d a u o fi Philippus Rex bellum hofti d om i H q u a rto , perche diutntande Sua M. C a tholica certo Signcre dtll* nauigatione con tan io ferat , certum cft in A n g lia ingentem paifim to grande apparecchio d ’ a rm ata, diuenterd ntl orituram trepidationem & m etum , & periculi medefimo Signoredeliaterra, attefo che haue- propinquita em om nia d cfenfionis con fiiia r e ferz e b afianttaJu ptrare le diffefe dell' Ifola perturbaturam . T errib iliu s enim nihil eft, fir d ' in a m edefim a attio n eilm ec tin ilp ied e^ quam ferrum luo & fuorum iu g u lo quafi im nel Regno, (fiilcorerlotutto coni’ arm i ^itte- politum cernere. Agathus quidem S ic ili* t y rio fe , percheta leb la con d ttiiem d i queli' ¡fe rannus, Syracufis á C arthaginicufibus expullá ,c h e fisbito che l'inimico f ia d e n tr o ,^ con aut fus,eum paucis fuarum copiarum reliquiis ia torita in campagna ,p u e interthiudtre ficura- A fricam n a u ig a u it, arma no n tam inferens m en te. f i a fa m a r e il Regno ¡I quinto per quam o ftcntans: cuius quidem ctirm v i d i & che tl Re Fitippo per ^ia dt m are hauerd chia- p rofligati afpedu s tantum terroris attu lit, v t ram ente U fauere de gli Irlan d efi, ehe aJla fco- Carthaginienfcs AÍdrubalerr, dom um reuocaperca ft fen o m tjlrati adher enti d lu i, f i per u etin c, A g a th o n o n m u lto p p ftlib erc a d fuos > v ia di terra non accade porrtin dubitatione^, reueifo. che liS ccz z efi non fian o per atufare lidijfegni N o n o ,p lu r ir a ifu n tin An glia qui C a th o lici In Angli» fu o i d tu tta lor poffa,'per le ra d ici, t h e fir u a - Regis patribus faucnt.. Q u is v ero nefcit qnan m u ltiC a th t no f i potenti d' vn' odio, inm chiato centra g li tiin tcrip fo s hoftcs habeream icos & fautores.? UcoRegi Jnglefi, nate p erla naturale em ulaiione, ch iu Id qu id em C anncnfis illa c lad csq u a R o m an i fau en t. fu o i regnare ira'hicin i, per U g u etre, rifft exercitus ab Annibalc ad internecionem ferc pajfate f r a d i loro perle diffirenze de' termini, dclctu sfu it,fatis dem onftrat. N c c p ro fe d o v lfid u o n fin ip e r le cofe, t h e i R'e d 'Inghtlterr a lus locus tam m unitus eft, qui non facildexp utengonovfurp ate alia Scotia, come f r d l'a ltre. gnari po flit,fi intus fim ul cum c iu ib u s, Sifo ris ’ l a f o t i e ^ a d iB a r i, (f im elto.pikpergi'infui- cu m h o ftcfitp u g n an d u m . t». ch ela prefente Regina d iS cotiah d riteuute > In A n glia vero m u lfoseíT equ iP hilipp o R e gi i da quella d'Inghilterra, fi>hauende il Re Fi-, fint a d d id i, ' eiufquecaufla qu id q uid polTunt^ lippe fau eri dalli Scol^eft , hauera v n a por- fa d u r i, tribus probo rationibus t a fic u ta d 'entrarfene a p ieparim elt JnghilterP rim a e ft, infignis illius h u m a n ita tis, cie- phi/itp i R«ra per quelld frontiera di Sittentrione . ch iu m c n ti* & b cn e fic c n ti* qu am agn u sn oftcrR ex quantunque hahbia a l í in controla fo rtez z .a in tegen dis regni illius lu b d itis ,v fu s c ft, me‘ di D rauicche, verfo Leuante la d t t d d i C ar- ■ m oria,plurim orG anim is itiim p r c fla ,v t q u o d . eoU , vero p onente, Moran, (fi Vareo, Forti • uis aliud im perium huius rcip cd u tyrannif r a i v n a , f i l ’ altra,n ondim en oqu eftefonfor- cum m agis quam legitim u m ipfis videatur. t t z z t m a l f o r t i , f i prepárate filam en te ton- - Q u a n tu a i Tero in fubditb ruro animis pciTit tre j “ D d dd . 3 eiuf- a U en a u ita riu eL ri.ch eS u a M .fitreu iiin iro, * ^ . . . # ... » m irr r i - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca « il DfJ¡értathad Reg» Hijfatí» tra i fofintíiaS ígat» di SctxA» , ntngid, centre h sforzjod tlm a^ fforp oten u tadtim an da. Ü ftfio rt.U' ord tn z j, m a prim e neUa cenfidtratio n t, i il rifitítú deUe grande h o n efia, ffi giuf i i t i a , che accempagna quefia c a u fa ,/a q u a ie f i porta foco titole eosi honorate , (fi pieto fi» della f e d e , tjyrtl'gione C httfiian a , chenon jato, intoppo h adante dritard areil cem batter e con ia Sñrth d d braccio D tuino, ^ m ilita • reCottolofiendardodt C h rfiotfen o infirmiffim i , a n z ifo n o om bratutuU coafigli, (fia iu itih u fn a n ifth e i’ oppongono alia volunta dell' arbitro fuprtmo : an zi fono ta li le pretenfioni di Sua Maefid^fopra quefio Regno, ^ tale I' ■obligo, chqagli deue a l n om efu o, é ' de gli A u ifu o i, di C atholico, chenon (gtl imprefa a l ta n a pii* debita d lu i, nepiu propinqua di que f i a , i he no» fole v d a m etterfi in poffefo delie giu!li(fimi ra g io n i, che h a fopra quel Re g n o ,m a d arenderfiil piughriofe Re chefu ff e tm i nella memoria di tutti li Prettcipi del m ondo, aggiuttgenJo Regno cesigrande^ , ^ costfum o fo alia Corona di Spagna. llfe t tim o e quello della commoditd del T ragitto, fapendofiquanto breue trattefia dallo firetto di G tb ilterra a qu efi Ifirla, nafcono infiniti com m odi a lia fied itio n e, C agtmle'^za del trajpertare'hetteuaglie,monitioni, F anteria,C auallaria,artígliera , f f i ogn altraprouifiene S a ile é ' necejfarta alP Im prefa. V o ttau o, perche il Re Fihppo andera d por tare la guerra i» cafa dell' inim ico, che vuol dir tanto , quanto andaré a d empire di fom mo fiau en toP inghilterra, (fi confindere tu t ti li dijjegni deEe d iffefe, con la prefenza del ptricolo, nem e cofa piu horrenda ch eil 'hederf i fldojfo q u e lfe ir o , il quale deue ejfere homi cid a d ifiu fie jfe , (fi dt f i gli fu oi. -igato T i t a n io deüa Sicilia ejfendo 'iinto, (fi fcacciaco da Siracufa dalle fo r z e Cartaginefi , a n da ton alcune poche reliquie a - a n z a te dalla f u a r e t t a , a f a r fi ied tre * rm ato in A fric a . a l ■ ia quale su cosí fiaru ntofo il io lto delT m i ■ m ico, quaneum que v in to , ^ fu g a t o da lei, t h z j richiam ando A fd r u b d t j dolía Sicilia n ld fu a d ífen fio n e,lafcib lib eroad A g atech e eiternd neUa ju a P atria con ogni fo d u fa t tiene. l l nono percht'la M .C attolica h a m ohiffim i fa rteg ia n i in qutl Ifo la, (fi ttb che im porta h a ttere tra gli nemici per ene del tuo fa u o r e , ben U M m cfice quel' auuifo d’ A n n ib ale, con che egli diedt lagranftonfitta diC anne,¿rfli m emorabile ejfempio a tut t a l a pofteritd come none R otea cosí ben m u nita, chenon rim an gdabéattM ta ,q u t n d e m i n mtdefim» tempo le fono csntrs^ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca eiufmocii im pcrij m e m o ria, p rafcrtim vbi ilK imperandi in folentia exacerbati fu e rin t, Fcrir „ '-------------------------------------------------------------dinaadi N eapolitan i Regis nfts d occt exem plum , qu i ab cxfilio tcu o catu s, & á fubditi^ ia tegnum reftitutus fu it, non alian» obcauíTana q u im quod im perium cius quam diu regno pr-tfuitj m u lto tolctabilius*quam G allorum videretur. Secunda ratio eft á Religione. Scimus enim odngHaJct Angliam agrem io S. m atus Ecclcfia: hodie a-thelicamttu uulfam elle,non quidem in ueterata aliqua aut giontmai, naturali infc¿Wone,fed errore potius & e scita- hutpronh tc H cnrici V ll.rcgis, qni á libidine ita traniucrfum fe abripi paflus eft, v t om nia mifccrc n h.l penfi habuerit. Q u o d fi ipfam Anglorum gen tem fp cd e m u scon ftatfa n eil am ab antiquiifimis vfque temporibus S. C a th o lic a religionis fuiíTeobfcruantíírimam:at fi ptsrco tem co n fidercmus ftatum , rcpcricm us cam non fua ipfi us voluntate aut ftu d io , fed iam d id i Regrs vcr fania ia prscip itium ho c abreptam . lana ü tcm p usinip iciatur: equidem plaga h s c infide litatis recens adhuc dici p o tc ft, nec dum cicaerieem obduxifie. N e q u cen im m ulti anni funt quum Maria rerum p o tita , A n gli ad piiícá C a tholicam fidem velu tpoftlim inio rcucrfi funt, ap ettcq ucoftendetu nt anim os fibi non alia re excscato s ciTe quam graui illo lethargo qn i Regum animos ligatos & opprciTos tenebat. E t quom odo fieri poilit.vt A n gli non m aioreia in patrem funt C a th o lic i; quum vel ipfi , vel certe patres ipforum in hac fandiifim a fide na ti fint & educati; Anne adco facilc fuerit R e li gionem , ctiam quum aldlfim as in animis no ftris radices egerit, tollere penitus & extirpare.» A ut adco inconftans voluntas noftra fit, v t c r folidiilim is tam f a o d s R e lig ió n s dogm atic im b u ta & p t 2tcep tisin fo rm ata, v d u t Proteus q u id am , fubindc in varias fcfc induat o p in io • ucsrEquidem fid e in o ftcs ch a ra d er m u lto a l tius coi dibus n o ftiisim p tim itu r, quam vt tat» cito deleri vel o bliteran poftit. Q u a m u i, au tem Angli ad R egum fuotum voluntatem fcfc accom m odent & a b h o c diucriarum o p in io num torrente abripi fc patiantur fie i tamen no p o tc ft quin in penetralibus anim i n o a id terna neat in qu o vcl ipfi vcl parentes ipforum fucrunt inftituti & etuditi : Q u o c irc a extra du bium fere eft,quin ill>,fi id fine m agnopcriculo fie i poíreanim aducrtccinx,aBÍm iíuifcnra lint declaraturi Q uantum cnim apud om ncspopulos fcmpcr valuerit & quantum adhuc valeat religionis in qua quis n a tu scft 6 t educatus tefpedu$,tL;m c x a u t quorum quam reccntiunt bellorum hiftoria m aaifcftum cft,quorum ple raq ue ptodefcndcada & propaganda religione geft* Vtrum Belgium an K^ngltam clajjepetere m agjxped. m t i j t g u a lm m te g iim m ic id ifu o r e , (fid eftn fo rtd t dentro. M a c h eil Re Filippo hab étagenteriueltaaU kden otio»e/H ai» quelt’ /fid a , lo dimoflro ton trepre/enti fon dam enti. llp rim o p e r la m em oria, che reftaar.cora im preffa ne gli anim i d iq u ei FopAt dtUa ciernenH a ,($ h u m a n itk eostgrande d iq u e jlo R e , the altre volte come leg ittm o Trincipe gli h a gom ern aticon tan ta.odufactioneditun i.cheogni Imperiodtuerfodatquello gliUeue fem brareptu tirannia,chedom inio E t q u a n ta fo r z o h a b a ianeipopoU la rkordattom d’ v n td g o u e rn o , majft-ne quando f i trouano, tjafierati da Prencipeinfolente ,fu c h ta r o in Ferrando R ed i N apoli rm effo in fittto d a p ro p tijfu d d ittp trla ticordanza dei fu o gouerno , inparagone di q uellochep rou au an oali h o ra d a Francefi. Il fecondo e quello dell* Religione i fapendo pur noe.che C Inghilterra non per am ica ,b naturB/íw/í/níBí |« ¿ íg ji m embro recifo da cerpo d i S anta C h ie fa , m a pue prefioper v n a ffa i frtjc a cecita dei Re Herrico Settimo il quale glivem itb adoffo, tutto ilpeflifero <beneno dei la fu a pefiifera libidine: pero feguardtam o a lla natura dell' ifola npn e dubio th e per l ’ a d ietro ella e f ia t a fem pre offeruantiffima deUa F edenoftra : feguardtam o atl' eccafione, ella fu t ir a t a in quefio precipitio non dalla fu a prop ria v olon ia , m a d a ll’ empito d iq u ei fu riofo R \ & fe g u a r d a m o a lte m p o , f i pub dire, che lap iag a aeltin fed iltd fu a fiaancora f r e f c a , ^ nen tnfifioUta d e ltu u o : tantopiu , quanto altem po diUa Reg/na M ariatu tto qutl regno fec eritorn oallafu ap rifiin afed eC attolica , (fi moflrb aperti gli an im i fu ci, oi, non per altro offuft a t : da que fie tenebrt che per logt aut letargo, che tenne opprefitUfenft dell' muUitto a l Princtpeloro, ^ co m ttp o jfib ilt che gli Inglefi non fiam la maggior parte C attolicil f e oejft bper tl manco li Padri loro feno nati eruditi in qutf i a antifpm a f e d t : e fo rft coii facile i e remouerfi da gli anim i neftrigli h ab iti dtlla reltgiene, quando Soi h a fa t t a potentijfima radite, (fi eforfe tanto im efian tela ^elontd noftra, the eJfendo<iium tntetnform atavna v olta d e prele t t id ^ n a Jaldi/ftm a religione, f i a nondimtnotap aci a guifa di Frotheo m u tarfi, ^ ^eftirfiegnigierno di ^aria opinione i p iu fald am tn U i imprime ilc a * a tt» e della feden elP arnm a noftra di queüo che f i a ba fla n tea Ituarfo la ctti di legptro , ( y f t bene gli Inglefi Soedtndo la volonta dtl Premipe loro f i cenformano ton ef- 5 gefta fu n t.T ertia h a c e ft: quum ReX C a th o li- sp trtü en ^ cus non folum opibus ipfe ad m itdfulum á b ,^ \ i. undet, verum ctiam in to to fuo im perio m num era habet qucftuofa officia, tam fccularia quam ccclefiaftica, adeo vt bene d cfc m e ritis ampliffimas habeat referendi gratiam o ccafioncsifacilecidem fuerit A >glorum aoim os adfc pertrahere,& opulenti alicuius ptoucntus fp« inelcatc. C u iu srci quanta vis fit, vid ciecft in Philipp oM accdoae Alexandii M ag n ip airc, qui hoc modo brcu tem p o iis fpacio viducriam fcrc G raciam fuo im perio fubiccit. V ndc m em orabile cft ciuidem H ipatam obfidenris apophthegm a , quum iis qui in cxp u gm b ilem vrbcm i lam efle d iceb an t, rcfp o n d iffit, N ullum locum adeo munitum cflc quin expugnan poffit,ad quem quidem m u lop ccu n ia ©nufto, aditus p leat,n cc fefellit efi op in io: poftquam fcilicct corrup tis auro cuftodibus «cprafidialii s , did am v rb em , cetcroqu i m fupctabilera habitam expugnauit. Q uum d cm onftratis h aden us ration ibus ob Solutio elte^ quas R ex C ath olicu s Angliam potius inuaderc H ionuiqua debeat quam Belgiurn:ncc non quam facile c i- tam en dttfi. dem fit Angliam occu p are: refla t, ne quid h ac in te inexpiicatum m aneat vt eorum refpondea m o b ic d io n i, qui aiunt A n g li* occupatione vetus illud b ellu m , quod iam fub pacis cin etib u sla tc t , inter C ath olicu m Regem fiuc B urgundicam dom um ,& R -cgesFranci* refufcitatum iri, & in m ulto maius fortafle incendium quam vnquam a n tea , erupturum. N e q je n im credibile efle F r a n c i* Regem ociofum huius T ragoed i* fpcdatorem fo ie cuius c ataftrop h e F ra n ci* rcg nom axim um p ericu lu m ,& fo tta ffc exitium qu oque afferre poflet. Vnde r a tio c inan turqu idem :Fran ci*rcgcm cum A ngliap O '^ tiu sarm a co n iu n d u ru m , quam paflurum vt H if p a n i* R e i,e a opprefla, arm a inde in Franciam transferat , cum pratfcntiffim o regni; e x ilio . t E e T O R I S. V a a d Ultimam Differtationit huitupartem , n l rum quidnam Francia R ex , armit drC athoiite Rege centra Anglos fu m ffu fa ñ u t m f i t , au l fa c en queat ,pertinem , in omnibuo qua <bidi Italicu tx tmplartbue om ijfa/unt. Cauffam equidem neftioxtam tam en indagere fagact leíiori hau d difficile fue^ tit. Inttrim politicarum f erum nen imperiteu ' " them ' a hotproponat, » ipfi Cf quidin viram qu» p artem adfetri p o ftt , per b p e r a , chtneüo in trin fecon eín m an g a queli’ pendat, V. h a b ito , n elqu aleh tjfib , iP a d rilo ro fono f i a ti*rHditi,on d efiten d u d ec erta m em e, che fio» , ir tn k i ¡R A G í Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca O ^fS4 'Dbjfert adReg.Hijp.Vtrum Belgtum an A n g lc k jfe petere tnagjxped. prt t tbheno quefta volunta fim pre th e ild e chiaratfen on fapaccom pegn ato dagrauepericolo : percht quanto potentifiano apprefo egni popolo li refietti delt educatione in v n a religione, e thiaroper tutte leguetre antiche, fif m oderne, la maggtor parte d t quali f i fan n o d d ife fa , (fi accereftimento di queUafedeftn che s' e nudricato. U torze bqueUo dU agranricthezza dei Bd Filippo,il quale noU'amplijfimo fu o dominio ahonda di tdte com ende,cyiante penjwtji, f i tante officij. f i di tante it,traie,da ingr affare a ltri,che bem haurdrsofor:(a d^ cornprarfiglf anim i di quegli Inglefi,(oii efim pre fa< ile ad efiaregU hom ini coi’ aeno d' orod' efftmpto di (A ne/qrd-Filifipo M a. edone Patre dei Magno Aleffandrc, ihe con quefii m ez ififec e Patrone J i quafi tuf t a la Grecia', ondee ancornotabile queüajuagran fentenza,che H ipatagran Cittd affelliata d a luif i ‘blnterehbeficuram ete,quando per queUeftrade,che lariduct vano ineffiugnabile,fifuffepotuto ccodurct fin ‘ atte porte della C ittd^ nm ulo carito J oro : colqualeauifo legofácilm en te gli ancmi diquei Guar^ d ia n i ,f i acquiftb la Cittd affediataper altro quafi ineffiugnabile. Hora chef i fono moftrare le potenti cagioni, c h e debbonojpingereilRe C atholicopiuprefioai'im prefa d’ Inghilterra, e h e d quella diPiary. d r * , ( f ic h sfatto<iedere con q uan ta fa c ih td , 0 n o a m o b d d ffi.o ltd f i patria confeguire, ‘sroglio, a c eto non refiipartealcuna ineffilicata riffien dtreadvn aordin an a obiettione, chefiju o lfa r e da m olti in cosi fatoprop ofito, 0 e q u efta , che mouendofi il Bd di Spagna verfo Inghilterra, an deriddfufcitare Izj, fanOlt dede' antica emuUtione tra lu i, f i la C afa di Francia, le qu ali fian d o hera coperte Jotio la cenere delft^pace ,poriari 0poi acceudere^ngrauijfim ofuece di guerra '.perches'il Re 4 Francia voleffe efjert fim plice ffie tH m t in quefta tragedia d' In ghilterra, patria vedcrla terminare in fn e d* loro con d f fia eercgrxndijftmo dei Regno d ilr a n d a . Pero ficon chiu de, che il R e Chrtfitantffimo farta neceffitat» ‘hniif i co» Inghtl erra , per m n com portate, ch i ii R edi Spagna entrando m queli’ Ifi la tauaffe 9»« m ina the fo ttfft sboccart nella Ft ancta ccnrouinaditjfa. RAGGVAGLIO DISTINTIS- S I M O D E L L E F O R T E Z Z E , ET P O R T I D E iiA In g h ilte rra , e t d e ila S c o tg C o n la n a rra - tione de gli apparati fatti dalla Regina Ingleie in terra, 6¿: in mare, per timore della armata dei Re Cattolico,6ccon vno difcorfo fopra iedifficolta, che potrcbbono trouarii andando ali’ acquifto di quel Regno. P O R T V V M E t A R C I V M TAM A N G L I I , Q J A M S C O T I A A C C V R A T A DESCRIPTIO: Itemque Narratio dc apparatibus terra mari que ab Anglise regina centra Hirpanicam claflem fadis,. a toftad ’Inghiltirra voltaaU' O flroe l a p iu f r u t t if e r a ,^ gu arnitadeporti, f i d i fortezzedeW altre duedei Penent e , 0 L e u a n te , 0 riguarda verfo U quattto corttradt d tU a G a U ia , thioe Fian dnh L Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T T ~ * ^ A n g li* pars q u * M eridiem fped at, ^ i —| non fertilitate tam um verum ctiam Por- Ang* i . v tuum & A rciu m m ultitudine tam O ri- A ujm * entalem plagam & quatuor vclut angulis , q.uatuoi G a llis prouincias refp icit, Flandriam T érim m é " Auium i m , Ticeardia.NoTm»ridia,(fi Bretagna,pÍMol m v erfi U R ocilla.T akh e cerne ritordaStm benepuote in certa m aniera im o n tr a r fe , largatnentt parlandoyCon tefo c i della Schelda,(y' dei Lecrtfiutne nobiliffim i, (fin o tijfm i. In comineiando adunque dalla cofia[udetta , é'd a llefo c id elñ u m eT a m ig i tr e m ftla lfo k t t a dt Lieppe da pefcatori h a b tta ta , deue naeque ii Drago f amo fo C orfa’o figlio di q u ejh p ef ea t ori, il quale p h d pei ntlle Rtuiere d i Spagna fa tto fe n ttr e con ard u i dtfotrim enti. N om afi D ra o ,ih e vuoldireil M afchiodell’Aotitra,onde quet d i Doncher che hanno per p egliarlo fa b ri cato vngrcjfo nauiglie, chiam ato da loro Dog, che vuole dtr cane jecond* i‘ ifa n lfa dellt cacciediqu elle contrade. Hor quefi’ Ifolagiaceappun todin an fi lefoci d e lT a m ig i,'h i fcen d ep erm czola C u td d i L e dra, (fi cen b i o di fejfanta m iglia m ettt ntl mare.Giunge tlctefceredeli’ Oceano hn od Lond r a , ^ a n c o p m a li'iu u con furiofo corfo.che to rn ain am ciirxi !e commodo d i a f f l l t g^ojjl, ancora ihe pojfono montare due i o lie ilgtorno fino apprejfo di Lordra con tra ii corfo naturale dei fiume njp:nto ali'insit Hali’ Oceano, lu i d' intorno laJpiaggta e catt't;.ijftma ( come fogUono tffr e tuete le fa c i dtlle J¡um.>rzj ) ¿ r ilm a r c j conpoco fo n d o , conpoggi J fa id ’ arena, fecche coptrte daW acq\-a, dt modo che ad trstrare n e lfiu m z j, d rttrouare ilg u a d ev fa f i diligcnzaper non v n a r e m ioro, (fi in quei li ti f e , j i come canto Ftrgi. Statio m ale fid a ca rina. Vi e p o iil Promontorio, b Capo di Z a r k h a , il quali nomoj]! per antice L a n tiu m , che g id f i t Ifola , m a hora l ’ O ceano, i¡^ U Tam igi coi p o i:a r :ifa b b ta ,(fifim o i' hanno congionta atla terra. Voltando'poi d' interno tl capo di Z aricht trouafila fo rtez z a d t L a n a iu c h , dou tja tr iu a n o i 'bajfelli F cam enghi, (fi depaef i bajfi dei Re della Spagna, (fi delle Regione <ekme. lu-prefio vittti m iglia e Dorcerforiezl^aprincipale, ^ 'd ip iitg 'an d egaarnigtone forn itadt a ltre di queila cofia fo tto ia quale dtmorane <bolontieriU naui y enciiant , che m quei Ftlaghi trafficano. in fra queflt due fc r t e z z a q u al f i voglia gran d^i arm - atapotrebae ' t e n e fit V ,’ efiat.e,Jpi „ . /, do/em prsi v en tin om atid a C efare Etefii, che fein ten d ir.od al G a r lin o , girando per ponente a lm aefirocon ii verno, imperocht d artb beb att u ta d a quelitdi Scttenirione, (fi d alii Orien tali. N e led ae fo n t z z t pojfono offendere i legni,eJfendo _ .piantatc infiro ^ a lio , fic h e i colpt . dfU: bomhicrde'eeiano d tjo p r a n e lm m f non Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca é ' Scót de/crlptito. $ íi d ríam fcfli(cct, N orm aiiiam .Pícarcííam & B r itaoniam Atm oricatn , |c r ltetiu s aliq u an to , R upcllam oppidu m , ita v t Strabone tcftc, c e r to qu odam m odo Scaldis & L o c ris (L ir is fo»taftejuobiliilim orum ftuuiorum faucibus qu a li occurrat. F a d o ergo á fupradida plaga & o ftio T am c- „ fis flu u ijin itio .p iim u m V ed is infula o ccu rrit, F rancifci illius D racon is fam oilfliini p ir a t* ' pattia ,p ifcato ris (q u o d h o m in u m gen ustnagnam partem illius infula: in co lit) rilius, qu i m aritim as Hifpania: oras , im m o vniucrfum C a th o lic iR cg isim p eriu m m ultis dcpr^dationibus vcxauit. D raconis vero n o m en ip fcfib ifu m p fit, q u o d eft ierpcntum quoddam g e nus. Vnde D unkcrcani in fig n e m n au cm ra ftru xc'u n t,D o g g am (id cft, Canem ) á fcap pcilata m , innuentes cafc Draconem hunc v en a tu ros, & forte capturos. Infula vero harc in ipfis T am clis iacet fa u c i bus, qui fluuius L ondiniim regni m etrop olim , mediam Icindit, Stip a ciofcxag in tam illiariu m in mare fe e x o n e r a t: maris vero fluxum ac re fluxum ad ipfam vfque vrbem vehem enti cum cu rfu fentit a tq u e ita c tia m maxinrris nauibus aditum co vfque contra flum inis curfum ab O ceano quafi rcpu lfu m , praebet. Introitus ve ro ib i periculofus adm odum cft , vt plerum que in o m nibus fluuiovum o ftiis , frequ enti bus hinc inde breuibus & arenarum cum ulis aqua opertis, ita vt adinucnicndum oftium m a gna d iligentia opus fit, ac locu s ip fc , v t apud V irgiliura c ft, Statio male fida c a tin is , appel lari poifit. Sequitur indc Prom ontoriuni Lantium á ve teribus ap pellatum , vbi olim infula fu it, iam vero tantum ab O ccan o & T a m c fi co atcnarum aggcftum cft,vt terrae cohaereat. N o n procul inde Sanduicum oppidum cft, qu o Belgarum naues frequentes ap p ellu n t, vt & vicinóru m . V ig in ti m illiaribus indc ab c ftD o a c ra , pra:cipua regni arx,& firm ioribus quam ceterarum vllapraelidiis m u n ita; fub qua Venetorum & G allo rum naues. ncgoc andi caufla co profcdae,folitam vere habent ftationem . Intcr duas has arces fiue oppida quantunauis m agna claflis to ta * fia t c fecon tm crc poteft, fpiraiuibas ibi fcm per aut plerum que ea an n ip a rtcE tefiis, qui tam en cum anniparcib. m utantur; ncque vero é d id is iam oppidis ñ a ues ib i ftantes offendi po flu ot, quum a lto lo c o illa firafint & m a ch in a ru m id u s naues fu pciuo lent. In hoc q u id c lito r c C a fa r fin c d u b io R o manorum e ip o fu iicxcrcitu m :fiqu id cm ,vtip fe tcftatur,poftquam Gallia: oram ( vbi C alctu m . I . i l ’ 9 f riUHM& arcium A n g lU é ' «rriMKff. tnqmfiilidifuor di ogni dubio sbartb C efa rtltJ fuoUgioni U prim a, 0 Ufeconda^olta, porche ftiogtilndo tgli l’ armat» daL Iido, tht b Cales la terza 9>igilia della nottzj trt hort auantil’alba, dqm ttrohoredigiornoptruenneallertHiered' Inghiltetra yche^pir focob conforme allhodierno papggio : impetoche dadonerd Cales fot t e z ^ della Piscardia pofta olla marina fenza buono porto b la diftantia di<binticinque m-gUa, cht^ Cef»te dite circiter milium paffuum triginta, 0 f i tompifconom vncrsfiered'aeque difo hore, tgni vento b profiero per tragittar queBo ftrettoinlegrüpictutiy che <t»nno-drtmi, fib<bela. §iuisbioythe hebbtintentione difinontare il RePrancefco Primo di quefio nometon l' ejjercita condotto da ^ua armata di trece», to^ole. Si ergono fopra quefti ImghtU Dunt eost chiamate dapaeftniquellemaremmt, 0 alcuni peggetti, fim ucth id ’ arena,chebiancheggian o , 0 d'indiftorgonfii Udid Ua Francia, 0 fiando mFranciaquei J Inghilterra y f i i fafti candidi quafi in tinea diretta dal Leuante al Ponente per forfe trentamigiia, i qualicenle D uneper auenturala Bntta. quafi albegianU Albione denominarer,0 , D a Douer per I t j riuiere dell’ O/lrogi engefi ds Richich piceiola terra, f i trifta per lenauipoftaallefociif vnafiumara, che fdil palude, f i callando l' Oceano rimant conpoca acqu». lui [montano i C orrtri.fi. mandati che da Tarigiper Roanoperuengeno a Dieppa, doutft imbarcano per V ilk h , 0 indue augmenti di areconladifiani^difettantamigliafornfiPiic oltre trouafiVailchenfiiporto, fifo rte'^ te,0a pprejfo fiufiungtfortezza ,0 p t r t o , 0 poi Arondel Porto, fi<pi»I^amolto confiderahtle,SignoredellaquaUeit Conte d’Arondelgi»u»neU tterato,fid‘ altoaJfart,thefupofiopri giont delta Regi»anellatorre di Lend”» .pertf_ „ , ftr Catholico,0per auuenturafalariato dal Re di Spagna. Da Douer ad Arondelfonofecche effai, f i i montipredetti bianthi, f i ’ altis’^attujfanonelte atque marine qteandegonfiane ac colmo, m a viferrandofitUeno lapiaggia, f i Ultimo orlo dei mareafcutto rimaned’ intorno advn migliod tanto the fipetttbbeten 1'acquebajfe inqualthefito di quel pajfaggio anco sbanarc vn effircito. Sorgepoi 1‘lfol» di Vkh VeSlit in Latino di fomma importanz» , pero che girando circa4tpt m ^lia vicru tutta occupat» da montajn ty fi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca iam e ffte tc x n o d is vigilia, id eft, trib. antelu" c c m h o iis fo la iilc t, quarta diei hora Britannia inlulam tenuit: quod itcr hodie pati ferc te ih poris fpacio fconlici folct. A D ou era enim C aletum vfq; Piccardiaeportum , vigintiquinque numerantur millia ^ quod fpacium C afa r d icit eíTepafluum m illia triginta, C refcit vero ibi & decrefcitaq uafin gu lish or », & om nis vetus ad traiicicndum c o m m e d u scft, m inorib. pra lcttiranau igiis quae velis & rcmis funt in lliu d a . Scio ego fran cifcu m i.G a li* R egem adpr^did u m locum exercitum trecentis nauib. tranfportate & in terram exponere, aliquando olim ftcu m confiituiife. H o c tc rr* trad u D u n i, id eft,arenarum cum uli,inftar m ontium in altum tolluntur : & in G a llia q u id e m A n g li* iitus,in Anglia vero G a l'i* litus cerni p o te ft, ac p r*fcrtim arenarum illi albicantes cum uli & candida laxa A n g li* , vndc olim fortailisinfu la h * c Albion d id a fu it. A D oucra in m eridio* na lip lag a R ich c ih o c c u r r it,c x ig u d oppidum & portus valde in co m m o d u s, v tp o te in o ftio fluuij alicuius po iitu s. vbi cum *ftu pleraque om nis aqua in O ceanum telabitur. V lc eriu saliq u an d op ortu s& op p id u m V illhcnfei con fpicitu r:acnon pro cufind c H u ftu g ; ncc non Arondel portus & oppidum in te re * tcra Angli^ non pcfftrcmum : cui pr^cft Arondelius G o m e s, iuuenis m agno ingenio & fatis littcratu s.q ucm non itispridcm A n g li* reginacuftodia in clu fit, co quod C ath olicam fcqucretur religionem , & H ifpauiarum Regis for/an eflctftipendiarius. A Douera Arondeliam vG que im portuofum valde eft litu s & arenarum cum uli* im peditum , allabcntc fcilicet *ftu s q u o rscedcn rc advnum circiter m arclitu sfcfe aperit, adeo vt reflucntc O ccan o iis in locis quoque exercitus in terram' exponi p oflit. Inde V e d is infula e mari cxfurgit.ad m ultas y g ¡¡¡f rcs adm odum opportuna. Eius am bitus d e c c m circiter c ftra illia riu m , tota in m ontes atto lli- * tur:qua vero A ngliam refpicit, am pliifim um & com m odum v ild e portum habct, N e u p o rtd id u m , & arcem tam opere quam natura ¿ t i * m unitam . L o n giu s O ccidentem vcrfus fitum c ft Albiach oppidum , valla& m oenibus vndiqj. eir. d u m . Eadem infula é regioae A n to n * n o n ignobilem A n g li* portum haber oppofitumi; vbi finus maris fcie ap erit, tutiflim um nauibus perfugiunt. D u * ibi arcesfuntaddcfcn fionem valde o p p o ttu n * , vna in plaga orientali. Portifrauth d i d a : alter* A n to i nom ine, occidentcm vcifus. R e gio plana eft & cam p cftris. E odem in litore ftq u itu rP a u l, quod vinarium fig n ificat,au tlacuro,velpalud em :ib iq 5 & p o ttu s & atx cft. Ittdciinuvm aiis * 4 viginti circ ite t miJliarú- j i j ! Tirtunm & am ftm é ‘ Sc4t defcripth» $ ti liaría in terram irru m p it,! ad Lcicefirian» v fqi fiuc Exoniam ,oppidum valde op u len tu m vbi tu ta nauibus c ftfta tio , & arx in fu p et; quat ramen ob nim iam a m a ti diftantiam , exfcenfipncm p rohibere non poteft. E t p it t a l P on ent e d i h i g i a c e l a á í t a d iA U Eft etiam iis in locis alius portas & a r x , iia c h p t t r c ir c o n d a t a d » E a lo a r d i. Vn altro efetto pretkut quefia Ifola, pmio- T o tin e s nom ine itcm que S a n d .M a u ritij,a d et thiude tlperto dt Antona, che t al dmmpei- d u o d ccim m illiaiia in terram introrfum portedteff» Inghilterra, oues' apre vn golf ettofor te d u s . ................... Plcm uth q u o q ;b o n « s portus cft,& o p p id u mante vn ficutiffimo ricetto dt noui, diffe,, o da duefbrtezze, l'Sona ehiamata Peurtu MouU fa tism u n itum ,qu o pleru m q ; o n erari*m crcaverfoLeuante, & l ’ altra Antora Ponente. 11 torum naues cx H i fpania appellunt. V ltim u s paefecirconfiantedall’ Inghilterraep'ano.érfi- in hoc litote portus eft Flam uth, cum arce non gfttndo la marmt,truouafi Poul, che vuol dire contem nenda. O m nes vero iam d id i in m eViuaio.bPefchieracheeL ag o, Porto, (fiFor- ridionali plaga A ngi * portus fiipcrioics rceezX* , (fipol Leciief, che dicefiExonia, citta gcs pr*fidiis & arcibus firm aru nt, nc á G a llis ficcaventimiglia in terra,ouegionge^tn feno di infcnfiftimis ipforum hoftibus occuparentur; ma>e,chefaper tutte buona (lan:^ perlenaui, id quod ip fiin G allia fecerant C aleto ,B o n on ia guardatanetlmiimo d»llafo' tezza, cheper ef- A rm o rica ic aliis ib i locis in poteftatem redafere tanto da longe pofreb befácilmente sbarcare d is , & firm iffim o pr*G dio m unitis. d a duem igdaprefio leifenzaptrighedellebom Inde poiTo ad vltim um vlqj o ccidentis probarde. m o n to riu m altiilim i m ontes exfurgunt, qu i S. T otm ei feg im terioen teep orto.ififortezzd, M ichaclis v u lg o d icu ntiir: n c c n o n p ro m o n ^ p i k la D e r t A Ítiritzetiandtoforte:fza,(fipor- torium C onn abin. E tfic in vniuerfo hocH tt e entrante in titfftper dodici m igha. tore h aden u s recenfito , portus rcpcriunm c V ieance P lem utz buon porto, ( f i f o r t e ff* , tredecim , arces vero fiue oppida quindecim . dou ehan per s,fnnza di f a r fc a la i nauiglif (fi ab eodem capite in O ccid entali p k g a , qua m trcantidi Spagna, ¿ rl'v ltim o perto di que- H ifpaniam An glia rcfpicit , duo funt oppi fíilid ieF a lm o u tf^ co n la fu a buena fortezT^. d a , B rjftolium v n a in finefinuspofitum : alteI n c h iponga a m ente V. S .iu ttiip o r tifiiu r id i rum M ilfortu m ; qu orum vtrum quc portum quefta Riuiera Auftrale efferfiati dal Re_> et h abct vcl m a gn * claflis capacem . In eadem pU Inghilterra fe r t ifit a t ia fin e , che Francefiloto g a vltcrius n auigan d o, in fretum perucn itur, v icini capitali n em ki non liprendefftre, fi inter H ib e rn ia m , Angliam & Scotiam p o eemeefftadeprorno in Erancia,chetennero C a- fitum : quod fi Caefari credimus , m u lto angules,Bolo£na, (fi altre p ia z z e m aritim e con gref- ftiuseftq uam G allicu m ,in terD o u cram S íC a yí^warB/^g»»»*; D ain d i inanfi in fin oai D e- letum. retano capo dei Ponente s’ aizanog tog h ialtijfiEtfi vero Hibernia infula.tota Britannia,fiue m i , che chiam ano dt S. M ichiele, ¿ p il Pro- A n glia & S c o tia , femiíTé fcrc m inor. Q u am - H iiernid t»* montorio C om abin: cositrouanfim quefio u isautem Teditionum ib inu nq uam feminad-c-y«l«. U tod a m eira fro rfo i}. p orti, (fi i^. fonez'fe, fin tlA n g li* tam en R egina vniuctfum fere m a . (fi girando qusl capo ntlla riutera d ’l í Occi- ritim um tradum fub im perio habctdn q u o va« dente Sjer/oJa Spagna riuHta nei golfo fono due lida vbique tam peditum quam equitum p r*fifortezzcyV vn aeB rift» ,fiíu a ta nellStltimoft- dia funt difpofita, quorum numerum ad d uonodt lu i, altra M ilfo rt, con ifu eip o rti dccim m illia c iT cpcrhib en t, qui ipfe qu oqu e g ra n d fftm i, naufgaado piu auantiper quella poft vltim os illos m otus G rcgorij X III. P a p * Riutera, entrarfinelcanale f a t t o dalla grande in ftin d u fado s,aH du sfu it.P rim aria in fu i* ciIfobt della Hiberni* , (fi da Inghilterra coH la uitas & archicpifcopa'is fcdcs Arm acstia e f t , Scozta,che neipikftrettoefecondo Qefare q u a- non longe mdc orientem vcrfus abeft T r id a t, tod a C alesa D ouer, (fi la H iberniae la m etta flumini ad fitu m , & p c 'ft illu d , totius in fu i* minore della Inghilterra a tu ttaton laS coz-ia, nobiliifim um oppidum. D ublinium fcquitur, d Ha quale H ibernia, che f i dice ancora Irlan- vb i in Anglia>fr tr a ic d u i naues con fccndunt, d a .n on v og h olafciartd iram m em orare aV .S , & C cftrirm in d e e regione oppofitum A n g li* c h ela Regina d' inghilterra fignoreggia tu ttele oppidum ,traiiciunt.fn plaga Septcntrioi aliym arine, & m antiene diecefortesjze guarnite num tantum habet oppidum fiue arcem &por« dipedom , caualieri a l numero forfe dido- tu m ,V u ocuetgcs d id um . ^ a vero A n gliam d ic im iff, (fim aggiormtvte dopógli v ltim i rcfpicit feptem fu ntarces,cú fue q n * q , p o rtu , mofiiE ece t fcili- g K t,^ comprende in f e da qu tl la te,che rifguard a l' I n g h ilte r r a v » am pltfim e pono,(fidouoHC, la cui bocca dictfi N euport, cufiodita d a Sona /irte:(^gaglia<’d»pe!'fito, (fiper arte. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca , fU T é n m m & a r c iu m Á n g lu S c o t» d e f c r i p t i » . m ouim tnti ttntati d a T apa Gregorio. L a fcilicet,D ub lia,A rglayIm brach,B ercraori,V a* frirtcipalcittddiU iouefoggiornail Ve/couodi- tcrfo tt V c x fo r d ,& K ia fe l, q u iv ltim u sin Autefi A rm acan a, ffiiu ip refo neü» cofia Orien- fttali plaga fitas eft. td e fit a e T r t d a t cittd (fifo rttz ’i ^ dopb la pror N auigatio hutas frcti ínter AngÜam & B i detta lap títg rm d e, ffin o b ilt, fo p ra v » fiu m s b cm iam p ericu Ioraad m o d u m eft,p rop terf[u fitu a ta . V iepoiD oblinporto, crfortt:(z *,d » - minum concurfunn, qui ex vtraque infula ta n ates’ t o cum ím petu in m ate ex on eran tu r, vtaqua h ilterra, ^ a r r in a n e d C fie r fo fia quafi aU' qaafi bulliré videatur, & n au csciusvi q u o m iincontredi D ublin,(fi^ trfe T ram ontana haue nim s volunt abripiantur. <bna /olafortez\ » con porto,detta Vuocuergts. D úo vero prascipua A n g lis funtoppida & Cefltrai^^^ M a n tl lato fu o ,ch e riguardal’ inghilterra fon o p o rtu sH ib crn ia e o b ied i.v n u sC cftria q u o H i- tafiria, fetttfo r te z z e ion ifu oiporti, cioedopó D ublin, b e m o l appellere folere fupra dixim usraíterLáA glan, ffiP o/cia, Lo Im brach, é r Baremer. (fi caftria, vbi olim R cgum eius tradus fcdes fuV uaterford.ffiRos L o rch ,(fi C hrufal,ckegiace it. Interm edia iacet M ona ín fu la, X L . m illiadm tzogiorn o. ria am bitu co m p led en s, cum o p p ido , & arce H o railm are diquefio canale eptrigliefo,(fi R u íT co (fo rte R o íT u t)d id o .E r cg io n cin A n U rribiltptrifiu m i, tht^ itadono dentro da co- glia fita eft Lartingh (forte G artcys) arx 8c portraritparti,talihegenerano <on boUoro d'acque tu s : 8c ex aducrfo in S c o tia , D u m ftes, G allo* te u fu fo ,^ in diuerftparticorrenti,chelo rende uid a: p ortu s,cuius dom ini nullius agnofcunt m ialageuoliffim odnauigare. im pcrium ,fed tam Anglos quam S c o to s rapiDue fono pavimente le fo r t e z ^ , che mirano nisin fcftan t. Ib i piifcis tem poribus mutum aH ibern ia, l”h n a eL efler, che anco Leflertafi iuntfutíTe, a b v n o m aris latereadaltctum duappella,al porto dellaquale habbiam o d ittoa r- dum ,c>;iu -initium fuit ia O ccafum ad oftium riuar quti X Irla n d a , la feconda Lancafier, da flum inis Salici,fin is vero in plaga O rie n ta li,ad tuigiddenom inaronfii R egidiquelle contrade, oftium flum inis Z inandongitud o vero feptuato’lfu operto. P iu in an zivedefiV Ifola di M o- ginta c iicitet m illiaiium . H od ie vero murus na,thechcondaA O . m igliacon lacittd (fifo r- hic magna fui parte dirutus eft, a crcgn i term it t ^ a di R afcheoappattenenteall’ Inghilterra, nus Tucdafluuius cen fctu r, ad cuius oftium (¡y fu ia ld irim p etto d íleiin Inghilterra e L a r- B aru icu m eft, opp dum vix v lliin to ta infula lin g h p e r to ,¿ r f riez ‘f fi,ffi aldirimpetto di Lar ced cn s, vtpotc iu quo tria pe ditum m illia Ac clingh Donfres n elp aefcj d i GaUonidia, porto, quites non pauci continu o p afid ij caulTa acittdX alcu n iSign ori, iq u a lifan n op ro fef- luntur. E ft vero Baruicum oppidum in OricQfion ed iltbertd , éo'vgualm enteinfcfianegliIn- tali Anglia:plaga fitu m , portum habens am gltfi, téogliS cozztfi,chefoU uagia tempo efftr’ p lu m , cum validiflimo p rsfid io . N on longe Enm uro antico, che pigliaua d a l’ vn m a rt, (fi indc abeft Lacra in fu la, q u » arcem habct fcodaü ’altro,m com incian dodPonenteaüefacidel pulo im pofitam . Ad ripam T u c d » flum ini» fiu m tS a lie e .ffid L euanteterm inandodquelle trigin ta indc m illiaribus Rosburgum abeft, d elZ in a n to n la d ifia n z .» diforfefetta n tam i- m unitura oppidum : Ac paullo fuperius n o n glia : M a hoggidt v ed tfi qutl riparo guaftoin procul a capitc d id i fluuij , qua per m o n « s parte, cen tib fia che gli inglefinuüa toccandoi patct tranfitus, Varch S c o ti» proxim um . Ac fau rm in i Occidentali g li habbinerottintU a p a r- tisfirm um oppidum. L egen ti iam O rientale ttdeU'Oriente fattn d o fiin a n :fi olere alia m u- A ngli» litu s, primum occurrit N eu cañ lc ad raglia,per tu n o iltorfodelfiHmeTu'td,eheTue- flum cn pofitum non lon ge á muro illo oppidefid ieein L a tin e,a U a fo ced d q u aleeB aru ich dum , ad cuius muri cuftodiam Angli pr»íidia fortezl^ m aggior d itu tte l’ altre d iq u tl regno, hab cn t ad Sanduicum , Sasbrog Ac Auullc,qu® p a g a n d o u ifitr e m ila fa a ti,á p C a u a lierid fu f- naacs c N oru egia & ahis Septentrionalibus ficienza. regionibu s appellere folcn t •• deinde Bafcon, Q u efioS aru ith b m lla c o fia Orientale eo» Scrm ou t, Ac vltim o lo co Pfuich. Q u i p o fpottogrande, ffi laprim aguw nigione X Inglefi tus om ncs ad magnam claflcm recipiendam ac ia quei lidijdal quale nonlongeforgel’ Ifola det- defendendam fuis fatisfim t opportuni. H » e . taL » cra,ch e fo p ralofceg lioh au eu av n afortez dc Anglia. M , é ‘ andando contra il fiu m e Tueda trem a S c o t ia , cuius primaria vrbs Edim burgora m i^ ta,fiede <in‘a ltra fo r tez z a ch ia m a ta R o. d icitu r, «aparte qua Angli» confinis c ft, duas Aníli». * tteci^aa.ffip iu insu 'v erfplefontideldettofiu- ta n tu m h a b c ta r c :sfiu c m u n ita oppida, D um * m eaü aripadelm ezogiorno fulpafp} deM ontie barum fc ilic c t, Baruico op p ofitu m ; Ac in plaY m ch bm n a fo r t u it a , ^ p iu p re(fo la Scotio ga O ccideutali Britaiyiodunu m , tltiflim o di m o n ti Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Tortuum é^ dn iu m A n g lU Scot defertpüo. 589 diniurt'ahr». "Etfeguendo la cofia O ritntalt Hionti ab alijs quaíí a u u lfo , im pofitam arccm , truo» f i H eucafiU fttuatontlfium e d ad a m u- agro Stcrlinenfi confinem. Ec fic fc quidcm ragliadelquaU dSan duic ttng«no altre guar. S c o ’ i * fines verfusA n gliam habent, qu an tam nigtonigli ¡ngle¡t,c‘ce Sciuhoch, ^ Attule,oue ad munita loca attinet. L icct aut ni plu ibus íco tia n i hic defcribcie ab in ftitu to n o ftroa danno fondo i N auiU delleN ar g ia , 0 d elltj RegionidellaT ram on tan a, f i Bafcon fi^ poi lieuu m fit,illu d tamcn filentio praetereundum m ihi non videtur, R c g e m , fivel m áxim e quat Serm out,(ft in vltim o P fu i.h.T u ttit qu ai det. v clit con feq uatu r, tx v n iu ctfo rcgno v ix c c n Hijj^ tiportifono capad t f v n a grande a rm a ta , f i d ifffid a llefo rH z z e loro, ^ e f i o f i a dttto dell" tum fcucttorum m illia quotannis percipere. Iam operaeprccruHi yiáziux p z\ rcniv¿\cne, §lu6sappaInghilterra. L a Si o d a , la cui C itta Reale ¡ i chiam a E - qu o m od o Anglorum R egina & vniucrfa geris ratucR>gin4 dim hürgh,hd dure (ole fo rtez z e alU fronderem addefcnfionem iefepraepararit. Primum ia o - contra Hid t lí InghtUttra, I' ^na e di A m bar porto gran- mnibiis arcibus praefidiarioium rurr crus au- ffanicdclaf* diftimonella Riuiera d‘ Inghilterra, f i nel golfo d u s rum iagens arm orum ,alin o->i? c reliq u i/it» /«««/. di Edimburgh, che f i <ppo/it in f i oi.tierad Bar- bellici apparatus vis co n u e d a cft. N e vero hou ic h , 0 /’ altra daW Orctdtnte n em ata Dont- ftis c x im p r o u ifo a 'ib ierumpat locis e d itio ri britor pian tata fop ra 9 * ’ alto monte fiiccato bus per totum litus antcnn.T fiuc t b lo n g i tiadalli altri m on ti, ^iene tn certa m odoafion - bcs collocatae funt, appcnfis vafi' pice ac fim.ili tiggiareLarlingh , T ale e U d fie fític n dellt m ateria p le n is, eum in finem , vt interdiu q u i Scoda nelfit o, c h e ^ lt o alT Inghilterra in qu a- dem h o ftisau tad ucn cu . fu m o , n u d a vCro it o a lle fo r te ^ e , f i per non tjfere mió propofito 1/ g .c fign ificjri , & mature h( ili o ccu rri, aut f a r parola di lei,foggiongod Vofira Signorta f i quod in rem fuerit conftitui poflit. Vniuerfum Angliac regnum diuifum cft in lamente qu tfioparticolare, che q u il Re quando fitru ou a nel colmo de' fuoi contenti non an u a a C om itatu s L I. Cornicibus veto fingulis fuae c en tom ilafcu d id iren d n a, alpreftnte dig ta aflignataefu ntflatio nes, qu o cum fu is, h oftc in grucntc,accurrant Arm a eorum funt arcus, longameno,dtutfo in p an inem iche. l prouedimenti f a t t i d a la -R e g in a , f i dal quos inprimis fcitc tra d a i t , fciopcta fariíTae, configito interno aldtffen derfida q u t fe arm a- g'adij cum clypcis& alia id genus,quorum m a te , fono prim a nelle fo r t e z 1¿ , in eui hanr.o a u gnam copiam olim in arce fiuc arm am entario m éntate le g u a tn ig io n i,i'a tm i,fiM ’ttuaglit, Londinenfi vidiiTe me rñemini. 0 per non lalciaefifopra prendere alia jprouifia, M a .is fiu c cL ffis praefedura C a ro lo H ausra d og n Í 3Í» q¡m ig liap ift,o mene perrijpettod i to ccm m fla eft,cique vicarius datu .Francifcu* luoghi hanno ordinato in r iltu a tifiti,ch e feo - D iaco ;qu ip artem c la lfis , N o rm a n o ru m , Briprono da longide <oedeue, f i fen t im lie piantate- tanorum & R u pcllan o rum concurfu valde auui anten»e,aü a cim a átile qualt fon ofofie botti d ae,locis o p ortu n isco llo cau it,ad infulas fcilipiene d ip e c t, f i . difu ocht lauorad-,a fint che^ cct illas quae inter Rupcftam &: Angliam fit* veggtndofi naui nemiche diano ftgnoilgiorno fu nt.hoftiu m inde con fiha oblcruaturus. &excol fu m o ,0 la notte con lo fpltndort di quelle ar- fccnfionc prohibiturus, vcl vitro ctiam aggrcfdentim attrte. Onde inbreuehorapejjóno ctrti- furus. Q u ia \cro metus efl nc H ifpani portu m ^ (carfi di lio ,(h ebifeg n a adepare i» tutte le 1i 1 M iifortcnfcm o cci p c n t, atque inde ad E bora cum vfque ( quae poft Londinum tam d iuitijs, u iered tqu elR eam i. T u tta 1‘ Inghilterrai com partita in Contad quam agri fe rtilita tefa tilc p im as tenet) arm a . cin qu am 'vn ojeu eti v ía i Ducchi,ogni C o m ee pro feran t, atque ita partem totius regni oputtnute cor ere alia marina co i fu oi v ic in i, ar Icntiifim am fibi fubijcianitpraedidum portum m a d fecondo la y d n z a lnglefe,chid'atco in che va^idiilimis tam nauium qu am m ilitu m p r x fi- vaglione m olto,quale di a tch ibu g io ,fia ltricon dijs R egina m uniri iu ifit. la picea f i concerté R on che, f i altre arm i in In mcdia.hac planicie quae inter M ilfo x tu m ' h a fia , di eui hs io vedutto ntila Torre di Lon- & Eboracum iacet M ilo rt R obertus (fo ttaflc dra copia g ra n d e.. Lciccftrium C om item innidt ) reg n * adhuc Hanno anco elette Cario A iuort Arnmira- gratia flo rens, egregiam -arcem ad m 1'tarcm glio del M are, f i Luegotenente dt lui d Drago, architeduram aedificau t; & infigni arm am en »l quale con vna parte dell’ a rm a ta aarejciu ta tario inftruxit; M aris tamen praefedus ad D o d a comor fo Normando 0 B retton i. f i da r.a- ueram ftá io n em habct , q u o d ici v x p o te fl, ■ uili de gli Vgonom della R uccella ihem tlitan o quantus cx H n h d ia & Sclandia n a u iu m ic n au» a l foldo di q m lla Regina , fi e pofto tn luog cp^ tarum fiat eoncurfus.. por tune aWlfoU chejorgqn ottala Roccella f i /* ■ C laiiem Anglica-nam aiunt con flare d accn - ClaJpsAnIn g h tlE c e e : J; lis . 0 0 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V' i? ú ftu u m ^ ámum AngUa & Scotdefiriptií, íS )o ia g h iltc r r a .p tr a tttn ie r g lie fe tti dtW a rm a- tis & q u in q u a g in ta q u a tu o r n a u ib u s , e quibuS v ig in ti p r« g r a n d c s í a i t t , & re g io p la n c a p p a t%dt S p a g n *.é> in feftM la, é f Í a fc ia rlíj jc íu ie a r l’ ejfereitoin (j*ul Regno, dubitan- r a r u i n i t r u d * : c e n c u m v c r o & o d o g i n t a m c t d e j i , the tí nemico m u a ffera ta ¡carteare nei catorum tam Anglorum qu am ab aru m n atio porte di M ilfert, é^ ncquijlar queU* fon ex x .*, num naues, m ediocribus lunt m aiores reliq u e ^ / indi condorji ne lefruttifete campagu/.ehe minores (unt, & in tsrh as n «9 pauca eataícoJí^ an d on a tra lord, cioe Ebom te ( C itta dopo pia (iuc fp c ca lato tian a u ig ia, v t C xfa rap p cU lar. Len d ra la p rim ieca ,) ( fite i, ffifa rftp a d ro n es Q u am u is autsm ín op p u gn an d aA n g lian o * idtü» piu rice» centrada del Regno, v i hanno m a n d a ti alcitniStaJJelü, (fim ultiplícateleguar p a u c* fe o b'jcian t d ifficu ltates, illa in p a m is , ne fi vel máxime H ifpanifatis virium habe migioni. N tl meXo di quefiapianura MiloH R u b ert, ant tam ad com m ittendum cum hoftc in m a yHon h a malte fa b rico S>na F ortezz a con arthi- te proelium , quam ad exponendum in terram m ilitem , A n gli tamen pugnam cp vfque decrcctettura m ilitare,^S}ipofedtH trsartigU trq, élcnt dum H ifpani in tcrram defcen id c rin t.ac ¡altn arm i tolte ¡eel la torre di L en d ra , q eando egli era fauorito della R egina,(fim m afi Chiliu- tum demum claflcm ad o rian tu r, v ad e non Icguourg, Ma I' A m iraglio f i trattiene mUt acque uian afcipoíTcn tin com m od a & p e ric u la :pro df Doutr col rim m ente'de vajfeüi aum em ato certo tam en habetur c binis cL lfib u s quas R cx d a ’U ¡m iuu ratevogliediFleJfm gt (^ d i OíanC ath o licu s in ftru das h a b c t, vnam quam que da ^ d' ZeU nfda, ^ for fean te dalia C itta di íátis vahdam cíTc ad vniuc.fata hoftium clafN oruegia (tut allégate. fc m p ro flig a n d a m ,ita vtsxercitu m in tcrram, D icefi, che i’ arm ata IngUfe compie tl nuexponere,& hoftiles conatus facile poffit rcpttm tro di ducento cinquanta quattro vaffelli, mere. v en ti dé' qu ali forre per ecceüenza a r m a n , (fi N e q n e vc ro Anglicas N o biliiia ti, & in vní.grandi, (fi unto ottartta de m ertanti I n g lfi, uetfum ijs qui C ath olicam ibi fcquuntur reli (¡y altre nationi, tuttipiit chem tK zaui.(fi il ri- gionem ., m agnopere fidend um , aut m ultum m au ente, m in ori,^ alcuntper ¡pitare, fy p r en- in cis fpci ponendum arbitror; v t qui aduerfus dere lingua nom atidaCefare Spectdatoria N a exteros non valde b e n e iia t anim ati, tum in ar u ig ia . mis parum exercitati, & triginta annorum pa N elm en a rea d effetto I' a c q u fio d' Inghti ce om nino fere eneruati, N ihilom inus alia ra terra s' attreuerfdno alcuae dijjicolta , cioe í’ tione Expcd tionis huius fucc,eíTus plurimum hauertanta gente daJpada Copra i vajfelli, che in uari p o te rit, II videlicet per Scotiam in Anfia h a fia n te a s b a r ca r ea ü 'i m p r e f a , ^ a com- gliara fiatinuafio. N am fi S c e tiz Rex H ifp a ia ttere nei m are contra le fluelo deíli auuerjanos c h lic m in portum aliq u em , vt L e th a m , rq infierne t a u n a te , c h efi eghno andar anuo it D u m b aru m , vel alium hanc ad rcm o portu fu g tn d o la pugna ^ indugiando con anim o cP n u m , fubduccrc patia tu r, atque etiam arma affaltare i’ arm a ta ¡m óntate che fian e legenti cum eis co n iu n g a t, certum cft facilem A n g li* d a guerra egli e da temere di qualche accidente, fore occupationem . d a cui nefcano (iniftri non legieri. H ic tamen non leuia occurrunt im pedim c imptimau Comunque fia ¡tienfiperfermo él Re haueta. Prim um cft , itineris fiuc v i * lo n g itu d o , /afiuedifre due armate cofipoderofe, che tiafcuna di lo q u ú tota H ibernia, & quidem per procellofum cultam h»ro vagliatanto quanto í Inglefe raunata infie illu m B otcalem O ceanum eircumnauíganda|j¡(,Ex^í(ih rne, ^chtpojfa, ^ depone I' eJfer cfto al conf i t , quod fpacium ad H r brides vfque infu- tienit, quijle, ^ ributargli auuerftrij, taUhe bipar las , plufquam oólingcnta m illiaria c o m p le tito ( come raggiona Cefare ) ¡pinga innan'fi b itu r , ad plagam fcili. et vfque S c o ti* O c c i ctntrainemicipervna parte con lo fluoio d t j dentalem . vajfelli diSpagna, ^ peri'altra con quello de Si quis vero claiTcm in plaga cius O rientali paefibaff. fubduccndam d ic it, is altero tanro longius iN efiim oio , che f i ponga gran fa tto fo n d a ter faciet. C ertu m infuper eft tantum ib i m a mente neU* nobilita diquei Regno, ^ nei popo rini * f t u s , przfcttim noua & picna L u n a , vim lo della parte G attolica, perche non fono m oho «íTc vt vel fecundo vento fuperari vix poffit. E t ben dilpofti 'berfogU ftra n itri, ^ m al aue^zi fi exercitus m tcrram cxp ofitu s& claffis in tu nslt a rm i , ( f i diuenuti in tren taan n idi pace tum locu m fubdufta fu e r it: nihilom inus ta qu afip u ftlian im id eltu tto, ( finirnteneH’arm i m en iter per loca a & Llebrofa ac m o n ti ejfer citati ; l l che per v rf altra cagione ftcou- bus im pc(jita faciunuura e rit, & an n o n * dcfcd a l'im p refa , f h t f i p e r la Sto/ia (i ttntajfe it b u sm eiU en d us, lugotto Angli Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca