TI LE THLARAU THAWNGTHA?
Transcript
TI LE THLARAU THAWNGTHA?
2 TI LE THLARAU THAWNGTHA? TI LE THLARAU THAWNGTHA? PAUL C. JONG Hephzibah Publishing House A Division of THE NEW LIFE MISSION SEOUL, KOREA ◄ CHUNG BIA ► 2 Lunglawmhnak Bia TI LE THLARAU THAWNGTHA? Copyright © 2006 by The New Life Mission All rights reserved. All rights re served.No part of this publication may be reproduced,stored in a retrieval system,or transmitted in any form or by any means - electronic, mechanical, photocopying, recording,or otherwise-without the prior written permission of the publisher and copyright owners. Scripture quotation used in this book are from the New King James Version. ISBN 89-8314-522-6 Pathian Khrihfabu hmang in Ti le Thlarau kong thawngtha hi muihnak chung ah chim khawhnak pekpiak lai i, hi ti le Thlarau thawngtha kan chimnak cauk hmang in, Thlarau tampi nih hrinthannak an hmuh hi ka saduhthah a si. Bawipa sinah lawmhnak ka ngeih rih thanmi cu Pathian nih a rian peh zultu dingin a ka fialmi ahhin a si. Ka lungthin dihlak in kaa lawmh khunnak cu ca a ka lehpiak tu Mrs. Jungpil sul, lehciami a kan relpiak thantu Ross Wallace of The Korea Time, Elaine Dawe of Kongwon Natiana; University, Rev. Samuel J. Kim le Rev. John K. Shin, Hephzibah hna cungah hin a si. Cun hi thawngtha cauk chuah kho dingin a kan bawmtu vialte hna cungah ka lunglawmhnak ka ◄ CHUNG BIA ► 2 chim cawk lo. Hi cauk hi, ka cauk pakhatnak a hu a si i, Ti le Thlarau thawngtha kha fiang deuh in a langhtertu a si lai tiah ruah channak tampi ka nhgai. Ka thlacamnak le kaa ruahchanmi cu hi cauk nih hin Ti le Thlarau thawngtha biatak lei ah an hruaithannak hnga hi a si. Pathian sinah ka thlacammi cu, vawlei cung ummi thlarau tampi nih Ti le Thlarau thawngtha hi an zumh i an hrinthan nakhnga ding caah le, Pathian duhnak kha hi vawlei ah a tlin khawh nakhnga caah a si. Rhang that zungza. PAUL C. JONG ◄ CHUNG BIA ► 5 Biadomhnak Biadomhnak Khrihfa phung nih cun Minung nunnak nih fahnak a tuarmi hi ngaihchiat awktlak ngaimi thil a si. Hi bantuk Thlarau lei nganfah tuarnak hi minung hna nih Thlarau lei thil chuahnak an ton ruangah a si. Cathiang lei in kan zoh a si ahcun Noah chan lioah hi sualnak le thatlonak nih hin fakpi in rian atuannak kha kan hmuh. "Cu fanu hna an i dawh cu Pathian fapa hna nih khan an hmuh hna i cucaah an duhmi kha an i thim hna i an Ahit hna."(Heb 9:27). Pathian fale hna nih hrinthannak biatak le thawngtha tlam tling biatak hngalhnak kha an kaltak i Khrihfa deu cawnpiak nak asimi phung ◄ CHUNG BIA ► 6 kha minung ruahnak sawhsawh he aa cawhmeh mi le aa hrawmmi kha an thinlung in an cohlan tikah Khrihfabu deu tampi a chuahnak hi a si. Cucaah cun Pathian nih "Minung hi zungzal in nun cu ka sianh hna lai lo, zeicahtiah titsa an si" tiah a ti (Rev 20:10). Khamhtu nih a zultu hna kha, "Vawlei ceunak nan si" tiah a ti hna nak cu Khamhtu lawng nih a pek khawh mi nun, ceunak kha an cohlan caah a si. Sihmanhselaw nihin Khrihfa tampi hna nih hi nun ceunak hi an ngei lo. Ceunak cu mi lakah a ceu peng ko nain muihnak nih cun a cohlang duh lo. Cu thil biapi a hun chuah bantukin a deu Khrihfabu hna cu biaknak men ah a hung cang. Tuchun Khrihfabu chungah khamh aa fiang rih lomi an tam deuh. Cathiang bia cu ( John 3:5) an cawng i an rel peng ko nain biatak cu an hngal kho lo. Chungthu lengnal a simi biaknak tu ah khan an Biadomhnak i bual peng ko i an thinlung cu hruhnak le ning le cang zeihmanh ngei loin a khat. Nihin Khrihfa tampi hna cu zeitindah hrinthan ka si lai ti le thluachuahnak hi zeidah a si ti kha i hngalhter duh loin an um peng ko. Hi bantuk a dik lomi cawnpiaknak hi kham khawh kan i zuam a herh. Khrihfa tuanbia kan zoh tikah, biaknak lei hruaitu cheukhat hna nih Pathian bia kha a sullam an leh tikah anmah ruahnak, an pom ning le duhnak in an leh tawn. Annih nih Khrihfa hna kha biaknak tampi ah an then hna i, an hnu zultu pawl kha ralkap uk in an uk hna. An cawnpiaknak hmanlomi kha vawlei lei fimthiamnak le biaknak zumhning ( Lev 16:21, Roman 5:18) tiin uangthlar ngaiin an hnuzul tu pawl cu an cawnpiak hna. A donghnak ahcun ahohmanh nih an sualnak in an i khamh kho lo i, ngaihchia lungkuai in an sual thilrit nih cun a nenh peng ko hna. Annih nih cun biaknak phung hi a lenglei in an i tlaih. ◄ CHUNG BIA ► 7 Sihmanhselaw a chung i a ummi thawnnak taktak tu cu an duh lo. Biaknak phung kha lenglei lawngin an zoh. Sihmanhsehlaw nihin ni Khrihfa phung ci thil vialte a chuahnak cu khuachia nih hlennak thlaici a vorh mi ruangah a si. Zumhning hmanlo Khrihfami nih hawi hlennak ah an i hrukmi cu zumhning hman hi a si ve ko. Dinnak a kawlmi hna le nunnak biatak a zulmi hna caah cun hi bantuk a hman lomi hi cu pakpalawng men a si ko. Khrihfabu chungah a hmanlomi zumhning in a kalmi nih cun Khamhtu kha an khamhtu ah an zumh ve ko nain thawngtha biatak tu cu an cohlang duh lo. Khuachia hlennak kha an zulh caah an nawlbuarnak khan khamh an si lo i, an sualnak ruang ah sual sal ah an tang peng ko. Thawngtha biatak kan timi cu, "Ti le Thlarau thawngtha," hi a si. Mi zeihmanh,"Ti le Thlarau ah khamhfiannak le hrinthannak," a ngei lomi cu Pathian mithmuh ahcun zumhning hmanlo an Biadomhnak si.Thawngtha biatak kan timi cu Pathian fapa ngeihchun Khamhtu Khrih, minung titsa puin vawlei ah a ra i, minung hna aiawh in Thimmi nih Tiva i tipilnak a pekmi kha a si. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte kha vailam tahnak ah khan aa phurh dih i vailam cung khenhchih a sinak thawng in le donghnak biaceihnak a innak thawng in mi vialte cu an sualnak chung in ( Matt 3:15) a khamh hna. Sa pumpe mi tampi nih hi ti an tuahnak chan cu hrinthannak hmuh an duh caah a si. Cu hna pawl cu hmun kipah hmuh khawh an si. An i zuam ngaingai i, Pathian nih thlua a kan chuah lai i hrinthanmi kan si kho te hmanh maw ti hi an i ruahchanmi cu a si. Hi bantuk mi hna cu biaknak lei in tuahmi sifak zohkhenhnak, Dikaiosune Pathian lei cawnpiaknak le sii inn tibantuk ah khan hmuh khawh an si. Ngaihchiat awk ngaingai a simi cu hrinthannak kong biatak an hngalh khawh ve lomi hi a si. ◄ CHUNG BIA ► 8 "Hi thil hi tlamtling tein ka tuah ahcun hrinthan ka si hmanh maw," tiah anmah tuahsernak theipar kha hmuh an i tim. Cucaah hi bantuk rian hna ahhin an thazang dihlak cu an chuah i, hrinthannak dingah a herhmi hrampi kha an dirh i, an i ruahchanmi cu, bantukin nikhat khat ah cun ka hrinthan ve te hmanh maw ti hi a si. Thimmi 1:29 kha rel hmanh. Cucaah annih nih fakpi in tuannak lei i an i zuamnak chan cu ni khatkhat ah Khamhtu nih a hrinthan mi si dingah a hna a kan tlakpi ve te ko lai ti hi an i ruahchanmi cu a si. Mi tampi nih an ruah mi cu, "Hi bantukin kaa zuam khawh peng ahcun nikhat khat ah Khamhtu nih a ka hrinthanter ve lai ti hi a si. Tihphannak ngeilo tein hrinthan ka si ve te lai. Zingkhat ah cun hrinthan bute he ka hung tho ve te lai i, vanram kai dingin (John 19:30) khaukhih ka si kha ka hngalh te lai."Hi bantuk zumhnak le ruahchannak cu santlai lomi a si. Biadomhnak Zeitik hmanhah hi bantuk lam hin cun hrinthan mi cu kan si kho lai lo Zu din le kuakzuk hna kha ka hlawt lai i, biakinn ah hman tein ka pumh a si ahcun hrinthan mi ka si hmanh maw ti zong hi a si kho hlei lo. Khamhtu nih, "Ti le Thlarau in a hrinthan mi lawng," Pathian Pennak chungah an lut lai tiah a ti. Ti le Thlarau lawng hi Pathian nih hrinthannak ah a kan hmuhsak mi a si ( 1 Pe 3:21). Mi pakhat nih ti le Thlarau in a hrinthan Aung lo ahcun a tuah ser thatnak vialte cu Khamhtu hmaiah fihnung an si. Pekchanhnak, i pumpeknak le tuahsernak in hrinthan khawh a si lo. Acheu nih cun mi pakhat a hrinthan le hrinthan lo cu Pathian lawng nih a hngalh tiah an ruah.Ti le Thlarau in hrinthan lawngah Khamhtu hmaiah mithiang mi ah cohlan khawh an si. Cuticun amah tein fiang tein aa hngalh i midang zong nih an rak ◄ CHUNG BIA ► 9 hngalh ve? Cucu taksa lei in hngalh khawh a si loin Thlarau lei lawng in fiang tein hngalh khawh asi. Ahmanmi hrinthannak cu Pathian bia in a rami, ti, thi le Thlarau in hrinthannak zumh kha a si. Cucaah cun Cathiang cathiang nih, "Pathian nih vawlei hi a dawt hringhran caah a Fapa ngeihchuntte kha a pek, cucaah amah a zummi paoh cu an thi lai lo, zungzal nunnak an ngei lai,tiah a ti. Khamhtu Khrih nih tipil a innak le vailam cung a thisen in vawlei sualnak vialte a thianternak le Pathian fa ah a kan canternak biatak kan zumh hi Pathian duhnak a si. Hi hi cu thawngtha deu a si i, Ti le Thlarau hrinthannak biatak thawngtha in lam a kan pialtertu a si. cawnpiaknak hmanlo a chuahpitu, lih in Pathian kong cawnpiaknak cu kan hrawh a herh ( 1 Pe 3:21). Hlennak a zumh tikah cu nih cun Pathian bia Biadomhnak khan a pialpi i, minung hna kha biatak nunnak lam in cawnpiaknak hmanlo ah a hruai hna. Satan nih cun minung hna kha a hman lomi cawnpiaknak le lih le hrokhrol nawncek a hren hna pinah, rawhnak, sualnak le thihnak leiah a hruai hna. Cubantuk AhiamAhiam in, khuachia nih cun a lih kha biatak bantukin a cohlangmi hna kha a tukforh hna i, a hman lomi cawnpiaknak ah a hruai hna pinah a tlaih chih hna i, biatak cawn piaknak kha a hlawtter hna ( 1 John 5:6). Sual tuahnak he aa lomi a si. A mi hna, biakinn umnak thlanglei pennak a biakter hna i Khrihfa phung in a hman lomi biaknak ah a hruai hna ( 1 John 5:8). Hna i an biaknak puai caan hna kha amah duh in a thlen dih i cucu puai tuah mi he aa lo. Tlangbawi hna zong le chungkhar si loin amah duhmi kha a thimchom hna i, a miphun hna cu a hman taktakmi raithawinak khan a pialpi hna. ◄ CHUNG BIA ► 10 Cuticun Khrihfa phung cu a hrampi khan thlen a si i ngaihchiat awk thil ah a hung cang.Vailam cung a thisen thawng lawng in Khamhtu nih kan sualnak in a kan khamh kho hnga maw? Mi pakhat nih Khrih vailamtahnak lawng hi hei zum sehlaw a sualnak vialte thenhpiak a si hnga maw.Khamhtu zultu hna nih Khamhtu thisen hi thawngtha tlamtling a si tiah zeitik hmanhah an chim bal lo. Thimmi nih nunnak bia a simi le ceunak taktak a simi Khamhtu Khrih cu ka hmuh i ka tongh tiah tette a khan. Khamhtu Khrih cu "Ti le Thisen" he a rami a si tiah a phuan. Khrih cu kan sualnak raithawi piaktu ah hi vawlei ah hin a ra Thimmi nih Tiva ah tipilnak kha a pek i cuticun vawlei sualnak vialte kha amah pum hrimhrim in a kalpi. Vailam cung a thisen in kan Biadomhnak sualnak vialte cu a kan thenhpiak dih cang? Mah hihi thawngtha biatak cu a si. Cathiang chungah Khamhtu cu, "ti lawng in a ra lo i, ti he thisen he a ra,"ti kha Thlarau nih tehte a khan. Khamhtu cu Pathian a si ti zong a langhter. Cun "Thlarau le Ti le thi" hna cu an pathum tein an bia aa khat, ltu Thimmi nih a phuanmi a zummi hna lawng nih vawlei an tei khawh.Hi hna pathum lakah hin pakhat te lawng lakin khamh kan si kho hnga maw . Si hlah. Thlarau, ti le thisen cu pakhat te an si. Khuachia hlennak le a thur hnawmmi vawlei hi biatak tha tein kan zulhnak le kan thinlung dihlak in kan zumhnak thawngin le ti le Thlarau in hrinthanmi kan si tiah kan kaa in kan phuannak thawng khan kan tei khawh lai. Khamhtu nih,"Ka cawnpiaknak hi nan zulh ahcun a ka zultu taktak cu nan si, biatak AD 313 Edict Milan cu nan hngalh lai i cu biatak nih cun an luatter hna lai," tiah a ti Kannih nih "Ti le Thlarau" in hrinthan ◄ CHUNG BIA ► 11 kan si ah khan ningcang ngei loin umnak le zeihmanh lo kan sinak khan kan luat. Ceunak taktak a rat tikah muihnak cu a lo.Ceunak le muihnak cu an um ti kho bal lo. Muihnak in thuamh a si cangmi kan chan le zeihmanh lo le ningcang loin na umnak khan,"Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha biatak"na cohlan tikah na lungthin cu biatak ceunak in a khat lai. Cathiang ah aa tialning in le thawngtha a si tiah ka chim tawnmi le cauk in ka chuahmi cu, "Ti le Thlarau in hrinthan na si taktak cangmaw?" ti hi a si. Hi cauk ka hun chuah in a hun zultu thil cu biatak thawngtha kha a palhmi cawnpiaknak nih dawnkhantu um loin a khing a hun thlai vemi hi a si. Cubantuk AhiamAhiam in, Cathiang ah a cuangmi le thinlung chungah biatak nun a hung langmi, "Ti le Thisen thawngtha" ( 1 Thess 1:5) a hngalmi Khrihfa hna kha a palhmi cawnpiaknak chungin merter khawh hi ka saduhthah a si. Biadomhnak Cun Pathian biatak he aa ralchanhmi cawnpiaknak hmaanlo le a hung chuahnak a hrampi kha dothlat cikcek hnuah, thawngtha biatak kha hngalhter i, cu chungah hruai ding hi kaa ruahchannak a si fawn.Pathian ah ka rianAuanpi hawi vialte hna ti le Thlarau thawngtha hi vawlei caan dongh tikah sunparnak he Khamhtu a rat than tiang chim le phuan cu ka duhmi a si. Cucaah vancung pennak kong le Thlarau lei cauk tampi hna cu holh phunkip in kan chuah a herh. Sualnak in khamh kan sinak cu tlam a tling ko cang. Vancung innka zong hun a si cang, Biatak kha tha tein a cohlang i a zohkhenhmi le Cathiang ah aa tialmi, "Ti le Thlarau thawngtha"a zummi paoh cu khuachia cawnpiaknak hman lomi khan Pathian nih a kilven hna lai i, an sualnak dihlak khan khamh an si lai. Cuticun Pathian thluachuahnak cu an co lai i, vancung pennak ah an lut kho lai. ◄ CHUNG BIA ► 12 Aumpe mi tampi nih hi ti an tuahnak chan cu hrinthannak hmuh an duh caah a si. Cu hna pawl cu hmun kipah hmuh khawh an si. An i zuam ngaingai i, Pathian nih thlua a kan chuah lai i Hrinthanmi kan si kho te hmanh maw ti hi an i ruahchanmi cu a si. Hi bantuk mi hna cu biaknak lei in tuahmi sifak zohkhenhnak, Pathian lei cawnpiaknak le sii inn tibantuk ah khan hmuh khawh an si. Ngaihchiat awk ngaingai a simi cu hrinthannak kong biatak an hngalh khawh ve lomi hi a si."Hi thil hi tlamtling tein ka tuah ahcun hrinthan ka si hmanh maw," tiah anmah tuahsernak theipar kha hmuh an i tim. Cucaah hi bantuk rian hna ahhin an thazang dihlak cu an chuah i, hrinthannak dingah a herhmi hrampi kha an dirh i. Biadomhnak An i ruahchanmi cu,"bantukin nikhat khat ah cun ka hrinthan ve te hmanh maw ti hi a si. kha rel hmanh, hi Cathiang cang nih a kan cawnpiak duhmi cu, hrinthan nak thluachuah cu khoika in dah a rat i, khoika ah dah a kal kha aho hmanh nih an hngal kho lo tihi a si.Cucaah annih nih fakpi intuannak lei i an i zuamnak chan cu ni khatkhat ah Khamhtu nih a hrinthan mi si dingah a hna a kan tlakpi ve te ko lai ti hi an i ruahchanmi cu a si. Mi tampi nih an ruah mi cu, "Hi bantukin kaa zuam khawh peng ahcun nikhat khat ah Khamhtu nih a ka hrinthanter ve lai ti hi a si. Tihphannak ngeilo tein hrinthan ka si ve te lai. Zingkhat ah cun hrinthan bute he ka hung tho ve te lai i, vanram kai dingin khaukhih ka si kha ka hngalh te lai."Hi bantuk zumhnak le ruahchannak cu santlai lomi a si. Zeitik hmanhah hi bantuk lam hin cun hrinthan mi cu kan si kho lai lo. Zu din le kuakzuk hna kha ka hlawt lai i, biakinn ah hman tein ka pumh a si ahcun hrinthan mi ka si ◄ CHUNG BIA ► 13 hmanh maw ti zong hi a si kho hlei lo. Mi pakhat nih ti le Thlarau in a hrinthan Aung lo ahcun a tuah ser thatnak vialte cu Khamhtu hmaiah fihnung an si. Pekchanhnak, i pumpeknak le tuahsernak in hrinthan khawh a si lo. Acheu nih cun mi pakhat a hrinthan le hrinthan lo cu Pathian lawng nih a hngalh tiah an ruah. Ti le Thlarau in hrinthan lawngah Khamhtu hmaiah mithiang mi ah cohlan khawh an si. Cuticun amah tein fiang tein aa hngalh i midang zong nih an rak hngalh ve. Cucu taksa lei in hngalh khawh a si loin Thlarau lei lawng in fiang tein hngalh khawh asi. A hmanmi hrinthannak cu Pathian bia in a rami, ti, thi le Thlarau in hrinthannak zumh kha a si. Biadomhnak Vancung pennak luh cu a har rumro ko maw Vancung pennak luh cu a har rumro ko maw. Cu biahalnak he aa khat pahmi hell ahcun teh kang loin um khawh a si hnga lo maw. A herh lo tiang in hei chim ko usih law bialehnak aa khatmi cu sihlah ti hi a si. Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha hi zum dih hna usih law vancung pennak ah cun hmunkhat ah lut ti hna usih.Kalsual tlangbawi pawl nih minung an soilemnak hna cu Khamhtu kha zum law misual na si ko zongah hell ahcun na kal hlei lai lo ti hi a si. Khamhtu nih misual zawn hi a ruat ve hnga lo maw. Misual cu vancung ah a kai kho lai maw. Misual si ko buin hell in luat khawh a si maw. Na thinlung chungah sualnak a um ko zongah Khamhtu na zumh ahcun hell ah na kal lai lo ti hi ◄ CHUNG BIA ► 14 Cathiang ah a um el hnga maw.Kalsual pawl nih cun thihnak he hnatlaknak kan tuah cang caah thihnak cu kan cungah a tlung ti lai lo tiah an ti. Annih nih zumtu cu a lungthin in sual i phaw ko hmanhsehlaw hell cu a hrial khawh tiah an ti. Cucu a si kho taktak lai tiah na ruat maw. Kalsual pawl nih mi tampi thazaang an peknak hna cu thihnak le hell nih cun an hngak ti hna lo tihi a si. Annihl nih cun a hrinthan rih lomi hna zong Khrihfa upa le hruaitu ah an thim ko hna. Sihmanhselaw an i hngalh ve dingmi cu ti le Thlarau in an hrinthan lo caah an donghnak cu hell a si lai ti hi a si. An hnuzul hna sinah an chim dingmi cu ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha hi nan zumh lai tiah an thinlung ah an ronh ding hna a si.Misual si pengbu in vancung luh cu a si kho hnga maw. Misual cu vancung pennak ah cun an lut lai tiah Cathiang ah aa tialmaw. Sualnak bu he miding si khawh a si hnga maw. Si hlah. Hi pawl hi cu Biadomhnak kalsual pawl le Pathian kong a deu in a hngaltu hna cawnpiaknak a si.Cathiang nih cun,"Sualman cu thihnak a si" (1 John 8:31-32) tiah a ti. "Lih le hlennak nih an kan huhphenh khawh lai tiah nan i bochan hna caah harnak a tlun tikah kan luat lai tiah nan i ruah. Kalsual tlangbawi nih cun hi bia ko hi fekAhup in an i tlaih i, kan lungthin ah sualnak um ko hmanh sehlaw hell ahcun kan kal bal lai lo tiah an ti ( Isai 58:12). Anmah hngalhmi Pathian kong te lawng kha annih nih cun an zumh. Annih nih cun Pathian bia nakin anmah Pathian kong cawnnak kha an zumh deuh caah, annih cu kalsual le misual an si i hell an phan ko lai. Hi tluk tih a nungmi hell tla ding i an i tel hi cu zeitluk ngaihchia dah a si. Cu biahalnak he aa khat pahmi hell ahcun teh kang loin um khawh a si hnga lo maw. A herh lo tiang in hei chim ko usih law bialehnak aa khatmi cu sihlah ti hi a si. Ti le Thlarau hrinthannak ◄ CHUNG BIA ► 15 Biadomhnak thawngtha hi zum dih hna usih law vancung pennak ah cun hmunkhat ah lut ti hna usih. Kalsual pawl nih cun thihnak he hnatlaknak kan tuah cang caah thihnak cu kan cungah a tlung ti lai lo tiah an ti. Annih nih zumtu cu a lungthin in sual i phaw ko hmanhsehlaw hell cu a hrial khawh tiah an ti. Cucu a si kho taktak lai tiah na ruat maw. ◄ CHUNG BIA ► CHUNG BIA Biadomhnak ---------------------------------------- 5 Cheukhatnak - Cawnnak 1. Hrinthannak Thawngtha (Mark 7:8-9, 20-23) ---------------------------- 17 2. Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah (Mark 7:20-23) ------------- 38 3. Thlarau Cuarpartannak ? (Mark 10:25-30)-------------------------------- 53 4. A Hmaanmi Sual Phuannak (John 8:1-12) ----------------------------------- 80 5. Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak (Matt 3:13-17). ---------------- 120 6. Thlenmi Tlangbawi ThlarauSinak (1 John 5:1-12) -------------------------------- 179 7. Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi ( 1 Pe 3:20-22) -------------------------------- 221 8. Zumhnak He tuan Hna sih (John 13:1-17) -------------------------------- 242 Cheuhnihnak – Theihhlei 1. Biachimnak ------------------------------------ 309 2. Chapmi ----------------------------------------- 333 3. I halnak kongkau ------------------------------ 363 ◄ Cover Page ► CAWNNAK 1 Hrinthannak Thawngtha ◄ CHUNG BIA ► 18 Hrinthannak Thawngtha Hrinthannak Thawngtha <Mark 7:8-9> Judahmi hruaitu a simipa pakhat a rak um i a min cu a si, amah cu Farasi phun chungmi a si.Zan khat cu Khamhtu sinah khan a va kal i,"Rabi, nangmah cu Pathian thlahmi cawnpiaktu saya na si ti kha kan hngalh. Pathian nih an umpi lo ahcun, hmelchunhnak na tuahmi hi ahohmanh nih an tuah kho lai lo,"tiah a ti. Khamhtu nih cun, "Biatak tein kan chimh: Ahohmanh hrin`han a si lo ahcun Pathian Pennak kha a hmu kho lai lo," tiah a leh. < MArk 7:20-23> "Zeitin dah patling a si cangmi cu hrin`han cu a si khawh lai? Nu paw chungah cun luh `han in hrin`han cu a si kho bal lai lo,"tiah a leh. Khamhtu nih cun,"Biatak tein kan chimh: aho hmanh ti le Thlarau in hrin a si lo ahcun Pathian Pen nak chungah cun a lut kho lai lo. Pumsa lei in ti ahcun mi cu a nu le a pa chungin a chuakmi a si,sihmanhselaw Thlarau hrin si awkah cun Thlarau in a chuakmi a si awk a si. Hi vawlei mi vialte nih Khamhtu kha zumh i hrinthan mi si cu an duh cio nain hmasa bik ah chim ka duhmi cu hrinthannak cu kanmah lei lawng in a si lo, phundang in ka chim ahcun kanmah tuahsernak thawngin a si lo ti hi a si. Cu cangka cun lainawn cu sual a si ti hngalhnak caah ◄ CHUNG BIA ► 19 Hrinthannak Thawngtha a si. Thinlung chung in d sualnak tuah zong lainawn a si. Hrinthannak maw? Misual pa kha a hrinthan tikah sualnak a ngei lomi bantuk ah a cang. Hihi khrihfa tampi nih an i ruah palh ciomi a si. Ka hrinthan hrimhrim lai tiah mi tampi nih an i ruah i zumhmi kha uan dingin an thazang dihlak kha an hman i, Ahitumhnak paoh kha an doh. A ruang cu an thazaang dihlak in Pathian rianAuan an i timh caah a si. Hihi a dihlak zong a si rih lo. Mi tampi nih cun an ngeih chiah chawva tampi kha an Khrihfabu caah an hlut i, an biakinn Auang zong thiang tein an phiah zungzal. An zeizong te, an ngeihchiah he an caan he Khrihfabu caah an pek dih. Hi thil an tuahsernak nih hin nunnak sui luchin a kan hmuhter lai tiah an ruah. Hi an tuahmi hna hi Pathian nih a kan cinkenpiak lai i hrinthannak a kan pe hmanh maw tiah an i ruahchan ngai. Pa nawlbia Minung lei ruahnak le thil ti khawhnak Mipi phngbia le zulh ding tlangtar Aa pumpe mi tampi nih hi ti an tuahnak chan cu hrinthannak hmuh an duh caah a si. Cu hna pawl cu hmun kipah hmuh khawh an si. An i zuam ngaingai i, Pathian nih thlua a kan chuah lai i hrinthanmi kan si kho te hmanh maw ti hi an i ruahchanmi cu a si. Hi bantuk mi hna cu biaknak lei in tuahmi sifak zohkhenhnak, Pathian lei cawnpiaknak le sii inn tibantuk ah khan hmuh khawh an si. ◄ CHUNG BIA ► 20 Hrinthannak Thawngtha Ngaihchiat awk ngaingai a simi cu hrinthannak kong biatak an hngalh khawh ve lomi hi a si.Hi thil hi tlamtling tein ka tuah ahcun hrinthan ka si hmanh maw,tiah anmah tuahsernak theipar kha hmuh an i tim. Cucaah hi Korea bantuk rian hna ahhin an thazang dihlak cu an chuah i, hrinthannak dingah a herhmi hrampi kha an dirh i, an i ruahchanmi cu," bantukin nikhat khat ah cun ka hrinthan ve te hmanh maw ti hi a si. Thimmi kha rel hmanh, hi Cathiang cang nih a kan cawnpiak duhmi cu, hrinthan nak thluachuah cu khoika in dah a rat i, khoika ah dah a kal kha aho hmanh nih an hngal kho lo tihi a si. Cucaah annih nih fakpi intuannak lei i an i zuamnak chan cu ni khatkhat ah Khamhtu nih a hrinthan mi si dingah a hna a kan tlakpi ve te ko lai ti hi an i ruahchanmi cu a si. Mi tampi nih an ruah mi cu, "Hi bantukin kaa zuam khawh peng ahcun nikhat khat ah Khamhtu nih a ka hrinthanter ve lai ti hi a si. Tihphannak ngeilo tein hrinthan ka si ve te lai. Zingkhat ah cun hrinthan bute he ka hung tho ve te lai i, vanram kai dingin khaukhih ka si kha ka hngalh te lai."Hi bantuk zumhnak le ruahchannak cu santlai lomi a si.Zeitik hmanhah hi bantuk lam hin cun hrinthan mi cu kan si kho lai lo. Zu din le kuakzuk hna kha ka hlawt lai i, biakinn ah hman tein ka pumh a si ahcun hrinthan mi ka si hmanh maw ti zong hi a si kho hlei lo. Khamhtu nih, ( Mark 7:8-9) "Ti le Thlarau in a Pathian Pennak chungah an lut lai Mi pakhat nih ti le Thlarau in? A hrinthan tung lo ahcun a tuahser Thatnak vialte cu Khamhtu hmaiah fihnung an si. Pekchanhnak, i pumpeknak le tuahsernak in ◄ CHUNG BIA ► 21 Hrinthannak Thawngtha hrinthan khawh a si lo. Acheu nih cun mi pakhat a hrinthan le hrinthan lo cu Pathian lawng nih a hngalh tiah an ruah.Ti le Thlarau in hrinthan lawngah Khamhtu hmaiah mithiang mi ah cohlan khawh an si. Cuticun amah tein fiang tein aa hngalh i midang zong nih an rak hngalh ve. Cucu taksa lei in hngalh khawh a si loin? Thlarau lei lawng in fiang tein hngalh khawh asi. A hmanmi hrinthannak cu Pathian bia in a rami, ti, thi le Thlarau in hrinthannak zumh kha a si. Sihmanhsehlaw a hrinthan ve lomi nih cun Nocodemu nih a hngalhfian khawhlo bantuk khan an hngal kho ve lo.Cucaah kannih nih biatak a simi Khamhtu nih a thisen le tipil a innak thawngin a kan khamhnak kha kan zumh a herh. Kannih nih Pathian bia kha kan ngaih i kan cawn a si ahcun biatak kha kan hmuh khawh lai. Cucaah a biapi bik mi cu kan lungthin innkhar hun i tha tein a bia ngaih hi a si.? "Thlitu cu a duhnak paohah a hrang i a thawng cu na theih, sihmanhsehlaw khuazei in dah a rat le khuazei ahdah a kal kha na hngal lo. Thlarau in hrin a simi cu, cu bantuk cun an si ve," . A hrinthan rih lomi nih hi caang hi an rel tikah hi tin an ruah,"Ah! Khamhtu nih pei zei tikah ka hrinthan ti aa hngalh lo hi! Ahohmanh nih an hngal lo!"Cu an ruahnak nih cun thazaang a pek hna. Sihmanh sehlaw hihi cu a hman lomi a si. Thlitu cu khoika in dah a rat i khoika i a kal kha kan hngallo nain Pathian nih cun a hngalh ko. A hrinthan cangmi hna lakah a cheu nih hramthoknak hi an fiang kho lo. Hngalh fian ding cu a si ko. Sihmanhsehlaw mi thinlung ah cun thawngthabia cu a um ko; khamhnak bia cu Khamhtu tipil innak le a thisen thawngin a si.Hihi a hrinthanmi hna caah tehte khaannak bia cu a si. Thawngtha bia kha a thei i a hngalmi hna caah cun, "Aw, atu cu sualnak ka ngei ti lo.Khamh ka si cang i hrinthanmi ka si cang."An thinlung in Ti le ◄ CHUNG BIA ► 22 Hrinthannak Thawngtha Thlarau thawngtha kha an zumh i an i cinken tikah miding an si cang i Pathian fa tiah ti an si."Na hrinthan cang maw" 100% tiah bia an in hal tikah, "Ka hrinthan rih lo," tiin na leh men ko lai. "A si ah, khamhteh na si cang maw" tiah an in ti tikah, "Si, khamh ka si cang tiah ka zumh." Asinain hihi a almi thil tuah ah a cang sual hnga maw. Zeicatiah minung cu hrinthan a si tikah a titsa leiah khan i thlennak a um lai tiah ruahnak a um caah a si.Mi cheukhat hmuhning ahcun hrinthan timi cu a nunning hrampi ah thlennak a um lai tiin an ruah. Sihmanhsehlaw cu ti ruahnak cu ti le Thlarau hrinthannak thawngtha biatak kha an hngalh fian lo caah a si. Mi tampi nih cun hrinthan timi sullam hi fiang tein an hngal kho lo. Hihi a poi ngaimi thil a si. Khrihfa sawhsawh lawng hmanh si loin, buchung hruaitu upa tampi hmanh a hman lomi ruahnak tangah an um cuahmah peng ko. A hrinthan cangmi kannih nih cun hi (John 1;1,14) hna pawl caah ngaihchiatnak fakpi in kan tuar.Hi bantuk in kan tuar lioah, vancung a um kan Pathian Khamhtu nih zeitluk fak indah a tuar chinchin hnga. Hrinthannak thawngtha a simi Khamhtu tipil innak le vailam cumg a thisen zumhnak in a hrinthan mi si ve cang hna usih. Hrinthan timi le khamhfian timi cu aa khatmi a si ko. Asinain mi tampi nih cun hi biatak hi an hngal kho hlei lo. Hrinthan timi suallam cu ti le Thlarau thawngtha an zumh ruangah an thinlung chung sualnak vialte thianhpiak a si cang tinak a si. A sullam cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a pekchanhnak kha an zumh caah dinnak an hmu ti hi a si.Hrinthan an 613 si hlanah cun minung cu misual an si, sihmanhsehlaw an hrinthan hnuah cun an sualnak vialte cu a lo dih cang i nunthar in an nung. Khamhnak thawngtha an zumhnak thawng in annih cu 613 Pathian fa tiah ti an si. ◄ CHUNG BIA ► 23 Hrinthannak Thawngtha Hrinthan ti cu Khamhtu tipil innak kha i hruk, Khamhtu he vailam ah thih ti, amah he thawhthan ti kha a si. Khamhtu vailam tahnak le tipil innak thawng khan annih cu dinnak ah an lan cang.Minung cu a nu pawchung in hrin a si ah khan misual a si. Sihmanh sehlaw ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha biatak kha a theih tikah, hrinthan a si i miding mi ah cohlan a si. Lenglei langhning ahcun i thleidannak zeihmanh a um lo nain chunglei thlarau tu ah cun hrinthanmi an si cang. Cucu hrinthan timi i a sullam cu a si. Cu biatak cu mi tlawmte lawng nih an hngalh i minung thawnghra ah pakhat tluk lawng nih an hngalh. Minung tlawmte lawng nih hrinthannak sullam cu an hngalh lai ka timi hi na lung a tling ve dek maw, Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha a zummi hna lawng nih Khrihfa sawhsawh le a hrinthan taktakmi kha an thleidan khawh hna. Suh nih tipil a innak in sualnak vialte cu a lakdih cang nain cawnpiaktu hmanlo hna nih cun hi thawngtha biatak hi an al i,anmah kha sual an i phawt pinah misual dirhmun ah an i chia peng.Nangteh cawnpiaktu hmanlo hna na si ve sual maw Zumh tlak le bochan tlak in nun a duhmi kan si ahcun hi kong hi tha tein kan ruah awk a herh.Ti le Thlarau thawngtha thei lo buin Khamhtu cu zum ko law nangmah le nangmah tu cu sual i phaw ti hlah. Misual ka si tiin naa ruah peng ahcun khamhnak tlamtling; ti le Thlarau thawngtha a kan petu Khamhtu cungah thil thalo na tuah tinak a si ko lai. ◄ CHUNG BIA ► 24 Hrinthannak Thawngtha Thlitu uktu Khamh a si mi cu mi zeinih dah an hngalh khawh hna? A hrinthan mi lawng nih "Thlitu cu a duhnak paohah a hrang ko i? A a thawng cu na theih, sihmanhsehlaw khuazei indah a rat le khuazei ahdah a kal kha na hngal lo. Thlarau in hrin a 613 simi cu, cu bantuk cun an si ve."Khamhtu nih a hrinthan lomi pa kong kha a chim. A hrinthanmi lawng nih hrinthannak kong kha an hngalh khawh, asinain Nikodemu nih cun a hngal kho lo. Pathian nih a hrinthanmi cu a hngalh hna i a hrinthanmi lawng nih hi kong hi an hngalh ve. Thlitu cu khua zei indah a rat le khua zei ahdah a (Roman 3:20) kal kha an hngalh khawhlo bantukin a hrinthan ve rih lomi nih cun zeitindah hrinthan kan si khawh lai ti kha an hngal kho ve lo. Hi ka chimmi hi na hngalthiam dek maw? Aho nihdah thlitu cu a hranter? Pathian nih a hranter. Aho nihdah thlitu cu a ser? Vancung i a ummi Pathian nih a ser. Aho nihdah vawlei cung khuacaan hna cu a uk i, thlitu le ti hna cu a pehtlaihter? Cun aho nihdah nunnak a ngeimi thil hna hi nunnak thaw a pek hna? Phundang in kan chim ahcun aho 613 nihdah hi vawlei ah hin nunnak ngeiin thil a ser hna i a thanter hna? Khamhtu Khrih dah ti lo ahohmanh an um lo. Khamhtu cu Pathian a si. Ti, Thisen le Thlarau thawngtha hi kan hngalh lo ahcun kan hrinthan kho lai lo i midang zong kan cawnpiak kho hna lai lo. Khamhtu nih ahohmanh Ti le Thlarau in hrin a si lo ahcun hrinthanmi a si kho lai lo tiah a ti.Ti le Thlarau thawngtha kan zumh lawngah, cu thawngtha thawnnak hmual nih cun a kan hrinthanter lai. Ti ◄ CHUNG BIA ► 25 Hrinthannak Thawngtha le Thlarau thawngtha a zummi hna lungthin le ruahnak ah Thiang Thlarau cu a lut i khua a sa. Minung hna sualnak lakpiak awkah Khamhtu nih tipilnak a in i, an sualnak vialte chung in cawk than awkah vailam cungah a thisen a thlet. Thawngtha kha kan zumh tikah Thiang Thlarau cu kan nunnak thlarau ah a lut. Hihi hrinthan timi khamhnak cu a si. Khamhtu nih tipil a innak le a thisen thawngin kan sualnak vialte a kan thenhpiaknak kha kan zumh tikah a hrinthan taktak mi kan si.awlei cu mui zong a ngei lo, pungsan zong a ngei lo. Rilipi cu muihnak nih a khuh i ti cungah cun Pathian Thlarau nih a umpi."Pathian Thlarau nih rilipi cungah cun a umpi tiah kan hmuh bantukin vawlei lenglei ah Pathian Thlarau cu a cawl cang ti kha kan hmuh. Hi nih a chim duhmi cu Thlarau cu misual mi hna lungthin chungah cun a lut kho lo tinak a si. A hrinthan lomi hna lungthin cu ningcang ngei loin a um i sual muihnak in a khat. Cucaah Pathian Thlarau cu, cu bantuk hna lungthin chungah cun a um duh lo.Misual mi hna lungthin ceutertu dingah Pathian nih a thawngtha ceunak kha a hun thlah. Cun Pathian nih," Ceunak um seh" tiah a ti i, ceunak cu a hung um. Cuticun Pathian Thlarau cu minung hna lungthin chung ah cun a hung um. Cucaah a hrinthanmi hna lungthin, ti le Thlarau thawngtha a zummi hna chungah Pathian Thlarau cu khua a sa i cu nih cun "Hrinthan" an sinak kha a langhter. Annih cu an lungthin in an hrinthan, zeicahtiah ti le Thlarau in khamhnak thawngtha kha an ngaih i an zumh caah a si. Zeitindah hrinthan cu a si khawh lai? Khamhtu nih Farasi pa Nikodemu sinah, "Biatak kan chimh: ahohmanh ti le Thlarau in hrin a si lo ahcun Pathian Pennak chungah cun a lut kho lai lo" tiah a ti.Nikodemu nih cun,"Zeitindah ti le Thlarau cun hrinthan cu ka si khawh lai? Kan nu paw chungah luhthan i hrinthan cu a si kho bal lai ◄ CHUNG BIA ► 26 Hrinthannak Thawngtha lo,"tiah a leh. Fiang ngaiin hrinthan a harnak kong kha thil sining cang tein a leh ve. Khamhtu nih cawnpiaktu saya Va si nain hi hmanh hi maw na hngalh khawh lo?" Khamhtu nih cun, biatak kan chimh Ahohmanh ti le Thlarau in hrin asiloah cun Pathian Pennak chungah cun a lut kho lai lo i a hmuh zong a hmu kho lai lo tiah a ti. Cuticun Khamhtu nih Nikodemu cu hrinthannak kong cu a chimh. Hrinthan hleng loin Khamhtu a zummi hna hi an um taktak ve ko. Khrihfa tampi hna cu Nikodemu bantuk in a hrinthan lomi an si ve.Ni cu kha lio caan ah Israel mi hna thlarau lei hruaitu a si, atu lio Khrihfabu hruaitu upa hna bantuk hi Chanthar holh in kan chim ahcun cozah zung i upa he aa lomi khi a si. Biaknak leiah cun cawnpiaktu saya, miphun abi pakhat, Judah biaknak hruaitu a si. Fimthiamnak lei zongah sang ngai in a awngmi pa a si. Cu lio mark 7:20-23 chan ah cun, atu chan bantukin fimthiam cawnnak sianginn a rak um lo caah Judah mi hna an i pumhnak inn ah khan an va kal i "Mifim mi" tangah khan ca an va cawng tawn. Annih cu cawnpiaktu saya an si. Atu chan cawnpiaktu hmanlo bantuk hi an rak si ve. Annih nih hrinthannak nun ngei loin midang cu an cawnpiak ve hna.Atu hrawng biaknak lei hruaitu hna, cawnpiaktu hna, phungchimtu hna, Khrihfa upa hna le zunglei rianAuantu tampi hna cu a hrinthan lomi an si. Annih zong Nikodemu bantuk in hrinthannak biatak a hngal ve lomi an si? Hrinthannak dingah kan nu paw chungah luhthan a hau tiah a ruat mi ◄ CHUNG BIA ► 27 Hrinthannak Thawngtha pawl an si. Ka hrinthan awk a si ti cu an hngalh ko sihmanhsehlaw zeitindah ka hrinthan lai ti tu cu an hngal lo? Cuti an hngalh lo ruangah, mitcaw nih vuipi an kut tonghnak lawng in hngalhfian an i zuam bantukin an cawnpiaknak cu anmah pumpak tonmi le hmuhnak lawng a si tawn. Annih nih vawlei thil tlaihchannak le sunlawinak kong lawng kha Khrihfabu chungah chim le cawnpiak an i zuam. Zumhtlak a simi tampi hna cu hi bantuk thil an tlaihchan nak ruangah an hrinthan kho lo. Hrinthannak dingah kanmah lei thiltha tuahmi aa tel kho lo. Kan hrinthannak cu Pathian nih a kan pekmi ti, thisen le Thlarau kan zumhnak in a si i Pathian thawngtha nih cun misual kan sinak in miding ah a kan thlen.Khamhtu nih a thawh i,"Hi vawlei cung thil kong ka chim hmanh ah na ka zumh lo ahcun zeitindah vancung thil kong ka chim tikah na ka zumh khawh kun lai, ( Salm 8:3-4)"tiah a ti. Sihmanhsehlaw Khamhtu nih a kan cawnpiakmi tipil a innak thawngin kan sual vialte a thianternak biatak cu minung nih an zum duh lo. Zeicaahdah an zumh khawh lo An zumh khawh lonak cu Khamhtu nih tipil a innak le vailamcung a thihnak in a kan khamh caah a si. Hi kong hi pei a chim hnawhchanmi, "Van cung thil kong" ka chim tikah zeitindah mi nih an zumh khawh lai a timi cu a si cu.Khamhtu nih Thimmi sin tipil a innak le vailam cung a thihnak in kan suanak vialte chungin a kan thianter i thihnak in a thawhthannak in misual mi hrinthannak lam a kan hun piak. Khamhtu nih Paul sinah Cahlun kha la in a chimmi cu,"Vancung in a rungtummi Mi Fapa dah ti lo ahohmanh vancung i a kaimi an um bal lo. Lu nih dar rul kha thetse ramlak ah a tar bantuk khan Mi Fapa zong hi tar a si ve lai, amah a zummi paoh nih zungzal nunnak an ngei lai," tihi a si. Moses nih darrul thetse ramlak i a tar bantuk ◄ CHUNG BIA ► 28 Hrinthannak Thawngtha khan Mi Fapa zong hi tar a si ve lai i amah a zummi paoh nih zungzal nunnak an ngei lai. Khamhtu nih" tiah a ti mi nih zeidah a chimduh chan a si hnga. Cahlun chirhchanh in a langhter duhmi cu tipil a innak le a thisen in raithawinak a tuahmi thawngin minung hna nih sualnak in thiamcoter a sinak kha a langhter duhmi a si.Khamhtu nih vailam cung i thlai a si hlan ah a tuah hmasa mi cu vawlei sualnak vialte kalpi awkah tipil petu sin ah tipilnak a in. A ngaingai ti ahcun Khamhtu nih sualnak zeihmanh a ngei lo i vailam cung ah thi ding zong a si lo.Vailam cung thah a si hlan ah vawlei sualnak vialte, amah pum hrimhrim in lak awkah tipil petu nih ti ah tipilnak a pek. Khamhtu nih a thisen in kan sual leiba vialte le kan in ding mi hremhmun in a kan khamh.Khamhtu nih ti le Thlarau in hrinthan a si mi lawng an sualnak in a khamh hna. Khamhtu kha khamhtu ah a zum i tipil a innak aa hruk vemi le Amah he a thi timi cu amah he hmun khat ah a hrinthanmi an si. A hnu ah, Nikodemu zong nih hi kong hi a hun hngalh khawh ve ( Mark 7:20-23).. Mo nih thetse ram lakah darrul a tarnak chan kha na hngal fiang maw. Numah hi kong hi aa tial. miphun hna cu ram in an chuah hnuah khan an lung a dong ngaingai i Pathian le cungah khan ralchanhnak biachiakha kha an chim.Cu ruangah cun Bawipa nih meirul kha an lakah a thlah i, an thlam chungah an lut hnawh hna i an cuk hna i an thi. Cu ti an cuk hnu hna ahcun an taksa cu a phing i mi tampi nih thihnak tiang an tuar? Minung tampi an thih tikah an hruaitu nih Pathian sinah"Bawipa, zaangfahnak in rak kan khamh ko,"tiah thla a cam? Cu tikah Pathian nih darrul kha na ser lai i na tar lai i a zohmi paoh nih damnak an hmuh lai tiah a ti? Pathian nih a chim ningin a tuah i mi zapi sinah cun Bawipa nih a tining in a chim. ◄ CHUNG BIA ► 29 Hrinthannak Thawngtha A chimmi bia a zum i darrul a zohmi paoh nih damnak an hmu.Cu bantukin kannih zong sivai a ngeimi khuachia sehnak in kan dam a herh. Israel miphun nih Moses chimmi kha an ngaih i ramcar ah tarmi darrul an zoh tikah damnak an hmu. Ramcar 613 ah tarmi darrul nih a hmuhsak duhmi cu hell kal dingmi minung an sualnak vialte Khamhtu Khrih nih tipil a innak le a thihnak in a phurhnak ding kong hi a si.Vawlei misual mi vialte sualnak cu Khamhtu nih a thihnak thawngin a lakdih. Cuticun kan sualnak ruangah kan in ding mi vialte Khamhtu nih a kan lak piak dih cang.Khamhtu hi vawlei a rat chan cu Satan tukforhnak le "rul sivai," ruangah thihnak kan ton dingmi chungin luatnak le khamhnak kan hmuh nakhnga caah a si. Kan sualman leiba champiaknak caah Khamhtu nih tipilnak a in i vailamcung a thihnak le a thawhthannak a zummi vialte hna nih khamhnak an hmu.Cahlun ah mi hna nih ramcar ah tarmi darrul an zoh bantukin, nihin kan chan zongah Khamhtu nih kan sualman leiba champiaknak caah tipil a innak le a thisen a zummi hna cu khamh an si i hrinthan mi an si. Tipil petu nih tiva i tipil a peknak, vailam cung a thihnak, a thawhthannak thawng in Khamhtu nih vawlei sualman vialte cu tlamtling tein a cham dih cang. Atu cu, Amah a zummi vialte hna nih a vel thawngin khamhnak thluachuah an hmu. Kan sualman rulhnak caah Khamhtu nih tipil a in i, vailam cung a thisen a luang mi thawng khan kan caah vancung kutka cu aa hung cang. Khamhtu nih chungah, "Kei cu lam le biatak le nunnak ka si, keimah sin in ti dah lo cun ahohmanh Pa sin an phan kho lai lo," tiah a ti. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak thawngin vancung kutka cu kan caah hun a si i, A kan khamhnak a zummi vialte hna cu hrinthan mi an si. Khamhtu nih kan sualman vialte a kan champiak cang caah ti le thisen le Thlarau biatak ◄ CHUNG BIA ► 30 Hrinthannak Thawngtha a zummi paoh vancung pennak (salm 51:4) chungah an lut kho cang. Khamhtu nih ti le Thlarau thawngtha in a kan khamh cang. Khamhtu cu Pathian a sinak biatak le tipil a innak, a thisen kong zumhnak thawng in hrinthannak cu a rami a si. Zeiruang ahdah Khamhtu cu vailam cungah thah a si. Kanmah bantukin sualnak a tuah ve maw. Kanmah bang a derthawm ve maw. Kanmah bang mitling lo teh a si ve maw. Asi hrimhrim lo.A si kun ah, zeiruang ahdah vailam ah thah a si kun. Kan sualnak kha rulhpiak i khamh a kan duh caah a si. Hihi khamhnak caah biatak a si i ti le Thlarau in kan hrinthan awk a si. Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin kan sualman leiba a kan champiak cang ti a zummi vialte hna cu Khamhtu nih nunnak thar a pek hna. Ti le Thlarau sullam Cathiang nih a kan cawnpiakmi, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumh ahcun a hrinthan mi kan si ko lai? Pathian fa tiah ti kan sinak, hrinthanmi kan sinak cu kan sual leiba champiak tu ti le Thlarau thawngtha zumhnak thawng in a si?Cathiang ningin,"ti"sullam cu Khamhtu tipil innak a si i"Thlarau" sullam cu Khamhtu cu Pathian a sinak langhternak a si. Hrin than timi biatak cu kan sual leiba champiak ding ah Khamhtu cu hi vawlei ah titsa in a ra i tipil a innak le a thisen hi a si?Khamhtu nih tipil a innak in kan sualnak vialte cu a lak dih i vailam cung a thihnak in sualman thihnak cu a kan champiak cang. Tipil a innak le vailam cung a thisen a zummi paoh nih khamhnak rosung an co. Khamhtu tipil innak le a thisen nih khamhnak lam a kan hun piak i cuticun kan sualnak vialte in a kan khamh cangnak kha a kan hngalhter. Ti le ◄ CHUNG BIA ► 31 Hrinthannak Thawngtha Thlarau in a hrinthanmi hna lawng nih vancung pennak cu an co in an lut kho. Khamhtu nih ti ah tipil a innak, a thisen le Thlarau in a kan khamh cang. Cucu na zum maw? Khamhtu cu vancung Tlangbawi Ngan,vawlei sualnak champiaktu dingah a rami a si. Ti ah tipil a innak,vailam cung a thisen a luangnak le a thawhthannak a zummi vialte cu khamh an si.Khamhtu nih ah, "Kei cu tuu luhnak innka ka si," tiah a ti. Khamhtu cu vancung innka hram ah a dir. Ahonih dah innka a kan hunpiak? Khamhtu Khrih nih a kan hun piak. Amah khamhnak biatak hngal Aung loin a zumtu hna cu hnu lei a mertak hna. Tipil a innak, a thisen le Thlarau zumhlo cun hrinthannak lam a um lo. Cathiang a zum lomi, a thianhlimnak a cohlang duh lomi, Pathian a sinak aa hngalhter duh lomi hna paoh cu hnulei a chit hna.Titsa in vawlei ah a ra, ti pil a in, vawlei sualnak cham piak dingah vailam cungah thihnak a tuar, kan aiawhah sual biaceihnak a kan in piaknak le nithum hnuah a thothan timi hi tialmi biatak cu a si. Hi biatak zum loin a almi paoh cu hlonh an si lai i an rawk ko lai. Cathiang ah aa tialbantukin, "Sualman cu thihnak a si. Asinain, khamhnak thluachuah tinconak dingah tipil a innak le a thisen a zummi hna le lungthin a thianghlimmi hna cu vancung Pennak ah an lut lai. Hrinthannak thawngtha cu Khamhtu tipil innak, a thisen le Thlarau in kan sinah a ra ti hi a si. Ti le Thlarau in hrinthan hi vancung he aa pehtlaimi thawngtha cu a si. Tipil a innak a thisen le Thlarau thawngtha a zummi hna hi sualnak a ngei lomi a hrinthan taktakmi cu an si.Nihin ni ah, thawngtha biatak hngal ung loin Khamhtu a zummi hna hi biatak a hngal lomi bantuk an si. hi dirhmun tha ngai a ngeimi pa a si. Sihmanhsehlaw anih nih Khamhtu sin in thawngtha biatak cu a theih i Khamhtu ◄ CHUNG BIA ► 32 Hrinthannak Thawngtha vailamtahnak i an thah hnuah, a pum kha vui dingin a rak latu kha a si. Kha caan ah khan nih a lungthin dihlak in Khamhtu cu a zumh cang.Atu kan chan zongah Khamhtu tipil innak le Thlarau kong biatak a hngal rih lomi kanmah lakah hin minung tampi an um ve. Hi chungah thawngtha biatak theihnak caan tha a ngei ko nain a cohlang duh lomi tampi an um ve. Hihi ngaihchiat awk ngai a si. Kan dihlak in hrinthanmi kan sikhawh nakhnga Khamhtu nih khamhnak lam a kan serpiak cang. Hrinthannak caah Khamhtu nih zeidah a kan tuahpiakmi a si. Ti, thisen le Thlarau hna hi an si. Khamhtu nih tipil a innak in kan sualnak vialte a kan lakpiak i vailam cung a thih hnuah thihnak in a thothan.Khamhtu nih amah a zummi vialte hna cu hrinthannak thluachuah a pek hna. Amah a zum i a hrinthanmi hna caah cun Khamhtu cu Khamhtu a si. Van le vawlei zeizong vialte sertu Khamhtu he zungzal umti dingin thlacam ve tuah. Khamhtu kan zumhnak thawngin zungzal nunnak kan co. Ti le Thlarau zumhnak thawng in a hrinthan mi kan si. Khamhnak thawngtha a simi, Khamhtu tipil innak, a thisen , Pathian le khamhtu a sinak kha kan zumh ahcun khamh kan si lai i cucu biatak ning in a si.Asinain hi biatak kan zumh duh lo ahcun hell ah zungzal in thlak kan si ko lai. Khamhtu nih Nikodemu sin a chimmi cu, "Hi vawlei kong kan chimh hmanh ah na zumh lo a si ahcun zeitindah vancung thil kong ka chim tikah na ka zumh khawh lai" ti hi a si. Pathian nih zeidah a kan tuahpiak Khamhnak hi a si i cucu Khamhtu nih nan hrinthan awk a si tiah nawl a kan pekmi in kan hmuh khawh. Khamhtu nih vawlei in siseh, khuachia le vawlei sualnak in siseh a kan khamh. Hi vawlei sualnak in a kan khamh kan timi cu sual ◄ CHUNG BIA ► 33 Hrinthannak Thawngtha biaceihnak in a si i, tipil a innak, vailam cung a thihnak le a thawhthannak in kan sualnak vialte cu a kan lakpiak dih ( Gal 3:10, 11). Khamhnak kan zumh duh le duhlo cu kanmah ah duhthim khawh nak kan ngei. Kan hrinthan i khamh kan sinak cu kan khamhnak caah Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumhnak in a rami a si. Pathian nih thluachuah pahnih a kan pekmi a um. Pakhatnak cu a tlang piin pekmi a si i vawlei cung i a ummi thil pawl, ni le thlitu hna zong telhchih in pekmi a si. Hi a tlangpi in pek mi thluachuahnak hi cu mizapi caah a si i misual zong miding he tluk ceo in pek kan si. A hlei khun thluachuahnak cu zeidah a si. A hlei khun in pekmi thluachuahnak cu ti le Thlarau in hrinthannak hi a si i misual mi vialte an sualnak ruangah thihnak in khamh kha a si. ( Roman 3:20) Hlan lioah Israelmi hna lakah nal profet an rakchuah tawn banagin, nanmah lak zongah hin cawnpiaktu hmanlo an chuak ve lai. Thil rawktu a simi le a hman lomi zumhning kha an chuahpi lai i anmah a tlantu hna kan Bawipa kha an hlawt lai i cucaah an cungah a rian a rangmi rawhralnak kha an i tlunter lai. An ziaza thalo kha mi tampi nih an i cawn lai i cu hna ruangah cun biatak Lam kha thangchiatnak a hmu lai. Cawnpiaktu A hlei khun thluachuah Zeihidah a hleikhun in Pathian thluachuah cu a si? Tipil a innak, vailam cung a thihnak hrinthanternak hi a si. Hihi Pathian nih a hleikhun in thluachuah a kan pekmi a langternak cu a si. Khamhtu cu hi vawlei ah minung titsa in a ra i, tipil a innak le ◄ CHUNG BIA ► 34 Hrinthannak Thawngtha khenhchih a sinak in kan sualnak vialte cu a thianter dih. Hihi Pathian nih a hleikhun in a kan pekmi thluachuahnak, biatak a si mi, sualnak vialte in khamh kan sinak cu a si. Khamhtu nih a kan khamh i misual kha miding ah a kan thlen cang ti hi a hman taktakmi biatak cu a si. Hi biatak hi na zumh ahcun Pathian pekmi a hleikhun thluachuahnak cu na co ko lai. Hi kong hi na zum dih kho maw? Pathian nih a hleikhun in a kan pekmi thluachuahnak kha na cohlan duhlo a si ahcun na nunnak ah zumhtlak tein na nun mi le na zumhnak zong kha pakpalawng a si ko lai.Ka phungchimnak ah ka philh bal lomi le ka chim pengmi cu kan hrinthannak dingah lam pakhat lawng a um, cucu Khamhtu tipil innak le vialam cung a thisen zumh hi a si? Cathiang nih a langhter pengmi cu Khamhtu ah kan hrinthannak thluachuahnak hi? "Pathian pekmi a hleikhun thluachuahnak" a si ti hi a si. Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thisen hi? Pathian nih a hleikhun in a kan pekmi thluachuah a si. Cawnpiaktu hmanlo nih cun hi kong hi an chim lai lo. Cawnpiaktu hmanlo nih cun vancungmi ceunak kha an i hruk i Khrihfa phung ziaza le minung sinak kha hriamnam ah hmang in a lang ve. Hihi a si taktak mi a si. Pathian pekmi a hleikhun thluachuahnak ngeiAung loin khuaruahhar thil an tuahmi le mizaw an damternak cu thil thalo tuah he aa khat i, an tuah mi cu sau a nguh lo.Misual mi hna raithawinak thawngtha a kan pekmi hi a hleikhun ◄ CHUNG BIA ► 35 Hrinthannak Thawngtha Pathian thluachuah cu a si. A hleikhun thluachuah a kan pekmi he hrinthan kan si hi Pathian duhnak a si. Khamhtu nih tipil a innak, a thisen, a thihnak le a thawhthannak thawng in kannih cu mithar ah a kan ser, a fa ah a kan ser i sualnak in a kan luatter. Hihi na zum maw? Asi, ka zumh. Thluachuahnak cu na hmu taktak maw? Ka hmuh ko. Tipil a innak le a thisen, a thihnak le a thawhthannak kha Pathian sinin hleikhun thluachuah kan hmuhmi an si i, cucu ti le Thlarau thawngin a kan pekmi a si. Hihi a hlei khun thluachuah thawngtha cu a si. A hleikhun thluachuahnak in a kan khamhtu Bawipa cu thangthat in um ko seh. Ngaihchiat awk a simi pakhat cu nihin ni ah zumhtlak tein a nungmi Khrihfa tampi hna cu Pathian nih a hleikhun in thluachuah a kan pekmi tipil a innak, a thisen, ti le Thlarau thawngtha in hrinthannak hngalh khawhnak an ngeih khawh lomi hi a si. Annih nih biaknak ziaza, anmah hngalhnak le ruahnak in hmuh khawh an i zuam. Zeitluk mihrut le zaangfak dah an si. Khrihfa phung a phanhnak cu a sau tukcang i kum zanga tluk a si cang, sihmanhselaw atu tiang zongah hin vawlei cung minung tampi le Korea miphun lak zongah hin hi hrinthannak le a hleikhun in pekmi Pathian thluachuahnak hi a hngal kho lomi tampi an um rih.Asinain kaa ruahchanmi le ka zumhmi cu caan donghnak hi kan panh cuahmah cang caah hi biatak hngalhnak cu a mah nih a pek ko hna lai ti hi a si. Misual mi nih an hrinthan i, ti le? Thlarau biatak kha an cohlan ahcun miding an si i, vancung pennak chungah an lut kho. Khirhfa tampi hna cu hrinthan mi si ve dingin heh tiah an i zuam.Hrinthannak sullam biatak hngalAung loin an i zuam lennak le an zumhnak cu pakpalawng a si ko. Kan hrinthan ahcun vancung ◄ CHUNG BIA ► 36 Hrinthannak Thawngtha pennak ah kan lut lai an ti ko nain hrinthannak ah a hliahcang a simi biatak cu an hngal fawn lo. Annih nih cun zumhtlak tein kan nun khawh i mei bang kan lungthin ah intuarnak kan ngeih ahcun kan hrinthan ko lai tiah an ruah. Sihmanh sehlaw hrinthannak ding caah an pumpak thil tonning le biaknak phung zulhnak in hmuh an i zuamnak cu zumhnak hmanlo kalning a si. Langhnak hmuhnak nih siseh, holhtheihlo holhnak a si loah chim ceih duh ngaimi thil kan ton tawnmi hna nih hin hrinthannak ah a kan hruai bal lo ti kha philh hlah usih. Khamhtu nihchungah ahohmanh Ti le Thlarau in hrin a si lo ahcun vancung pennak ah cun an lut kho lai lo tiah a ti. Mi pakhat nih a hrinthannak ding caah a tlangpi in Khamhtu hi voi hnih a zumh a hau. A pakhatnak ah, Khamhtu kha biaknak phunglei in a zumh lai i cuticun a sualnak kha Pathian nawlbia in aa hngalh lai. Mi pakhat nih a voi khatnak ah Khamhtu kha a zumh lai i Pathian nawlbia ningin zeitluk misual le fihnung a si kha aa hngalh lai.Kannih cu Khamhtu kan zumhnak ah hin vawlei cung biaknak phun tampi kalning in a zummi kan si lo. Khrihfa biaknak phung cu a dang phung he aa lo lo. Khamhtu kha biaknak phung kalning sawhsawh in a zummi cu taklawng in an ril ko lai. A lungthin cu sual ruahnak in a khat lai i ningcang ngei loin an nun lai caah hrialtak an si ko lai. Cucu biatak a si ko lo maw? Cathiang chungah aa tialmi chungthu lengnal Farasi mi hna bantuk in dongh kha cu na duh ve bal lai lo dah ka ti.Mi zeihmanh nih a hrinthanmi Khrihfa si cu kan duh dih. Sihmanhsehlaw mi pakhat nih Khrihfa phung kha biaknak sawhsawh bantukin a zumh a si ahcun a donghnak cu a lung chung sualnak khah bu he chungthu lengnal bang a thi ko lai. Kan hrinthannak caah biatak cu kan hngalh hrimhrim awk a si ( Gal 3:10-11, Roman 1:17). ◄ CHUNG BIA ► 37 Hrinthannak Thawngtha Ahohmanh hrinthan tung loin Khrihfa phung kha biaknak sawh sawh bantukin a zumh ahcun a donghnak cu a lungthin cu lungtuainak le pakpalawng in a khat lai. Hrinthan tung lo i Khamhtu zumh zong hi zumhning hmanlo a si. Cucaah cu bantuk mi hna nih cun mi hmaiah cun thianghlim tein um an zuam ko lai nain nuam lo ngaiin a sung ko laiKhrihfa phung kha biaknak sawhsawh bantukin na zumh ahcun misual na si peng lai i na nunchung dihlak na sualnak ruangah ah buin caan na hmang te lai. Na sualnak in luat na duh ahcun ti, thisen le Thlarau thawngtha kha zumh law na lung thlitum a tling lai.Cathiang ah aa tialbang, Khamhtu nih tipilnak a in cu a kan khamhnak kong a chim duhnak a si. Hlan lioah Israelmi hna lakah nal profet an rakchuah tawn bangin, nanmah lak zongah hin cawnpiaktu hmanlo an chuak ve lai. Thil rawktu a simi le a hman lomi zumhning kha an chuahpi lai i anmah a tlantu hna kan Bawipa kha an hlawt lai i cucaah an cungah a rian a rangmi rawhralnak kha an i tlunter lai. An ziaza thalo kha mi tampi nih an i cawn lai i cu hna ruangah cun biatak Lam kha thangchiatnak a hmu lai. CawnpiaktuKhamhtu a zummi hna nihcun kanmah nih tipilnak kan in ruangah si loin Amah Khamhtu in mi thawng in khamh kan si ti hi kan hngalh awk a si. Khamhtu tipil innak thawngin misual mi hna cu nunnak thar pek kan si. Cucu na zumh ahcun a hrinthan mi na si lai i, khamhnak thluachuah cu na co ko lai. Khamhtu tipil innak kan zumhnak thawngin khamhnak kan hmu i, khamh kan si, dinnak le zungzal nunnak zong kan co ti kha fiang tein kan hngalh. Phundang in kan chim ahcun Pathian bia ningin khamhnak biatak kha kan zumh ahcun kan sualnak vialte cu zungzal in a thiang lai. Hrinthan kan timi cu voihnihnak hrin ti a si ko. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 2 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah ◄ CHUNG BIA ► 39 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah < Mark 7:20-23> “Khamhtu kha kan hun zumh i, mi vialte kan caah a kan tuah piakmi biatak kan hun hngalh tikah cun kan sualnak vialte in luatter kan si i mithar hrinthanmi kan si. Khamhtu cu biaknak phung kalning in kan rak zum ko nain tipil a innak le a thisen thawngtha kan theih i kan zumh tikah cun hrinthanmi kan si.A kan hrinthan tertu biatak cu zeidah a si. Khamhtu tipil innak, vailam cung a thisen le a thawhthannak hna hi a si. Hrinthan timi sullam nih a chim duhmi cu Khamhtu kha khamhtu le Pathian i zumh khi a si. Cahlun lio an rak hrinthan ning kha zoh than usih.” Lucung kutchuannak le thisen raithawinak Cahlun chan hrinthannak thawngtha bia cu zeidah a si? A hmasa bik ah a ngan pakhat nih zeitindah a chim ti kha rel hmasa hna usih. Bawipa nih Moses cu a kawh i tonnak thlam chungin a chonh i hi bangin a ti? "Israel mi hna sinah cun chim law? annih sinah? Nan nih lakah ahohmanh nih sinah pekchanhnak nan tuah tikah satil pekchanhnak cu cawrun chungin siseh, tuurun chungin siseh, nan rak put lai, ti hna. A pekchanhnak cu cawrun chungin khangh? Kthawinak a si ah cun, a tum do a tlami kha pek a si lai; hmaiah amah cu co hlan a si nakhnga ◄ CHUNG BIA ► 40 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah tonnak thlam innka ah cun a pek lai; amah nih khangh thawinak sa a lu cungah cun a kut a chiah lai i amah caah remnak tuahnak caah cohlanpiak a si lai.Cunhmaiah cawtum kha a thah lai i lai. Lauk chungah Pathian nih a kan cawnpiak mi cu Israelmi hna le Pathian kha raithawinak phung hmangin zeitindah an i pehtlaih ti hi a si? Hihi biatak a si i, kan dihlak in kan hngalhmi a si. Cucaah hi kong hi tlawmpal in kan hun zoh than rih hmanh lai.Pathian nih kha a auh i tonnak thlamchung ah bia a chimh. Cucu Israel miphun hna an sualnak caah raithawinak kong kha a si. Israel miphun hna nih Pathian nawlbia kha an buar i sualnak an tuah ahcun dotlak lonak zeihmanh a ngei lomi satil kha sual raithawinak caah Pathian sinah an pekchanh a herh. Raithawinak caah hman dingmi satil hna cu Pathian caah pekchanhmi dotlak lonak zeihmanh a ngei lomi a si lai. Annih nih raithawinak an pekchanh tikah ( Isai 59) Pathian nih phung a serpiak hna ning khan a si fawn lai. Raithawinak an tuahning cu a tanglei bantuk in a si.Cahlun lioah mi pakhat nih sualnak a tuah ahcun sual thlahnak ding caah Pathian sinah raithawinak kha a pekchanh lai.Raithawinak ah pekchanhmi kha soisel awk umlo mi a si lai i misual pa nih a kut kha satil cung ah a chuan lai i cuticun a sualnak cu satil lucungah hial a si lai.Sa kha thah a si hnuah a thisen kha biakthengki ah khan thuh a si lai i, a tangmi cu vawlei ah thlet a si lai. Hi phung cu biaknak hmun thiang chungah khamhnak thluachuah hmuhnak ding caah Pathian nih phung a serpiakmi hna a si. Pathian nih nawlbia le zulhding a pekmi hna hi tluk a um i, "tuah ding" he "tuah lo ding," he aa tel chih dih. Pathian nih a pekmi hna nawlbia le phung cu a hman tiah hngal ko hmanh hna sehlaw, an zul kho lo, zeicahtiah Adam sin in an comi sualnak phun hleihnih kha an i chuahkehpi cio caah.Cuticun Israel miphun nih ◄ CHUNG BIA ► 41 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Pathian hmaika ah thil ti khawhnak kha an thlau i dinnak an co dingmi kha an sung. I bomhchanhnak le dirpinak in sualnak tu kha an tuah chin caah sualnaikin luatnak caah fakpiin an i zuam. Mi vialte nih hrinthan kha an i timhmi a si nain misual bantukin an thi dih. Sihmanhselaw velngeihnak a dong lomi Pathian nih, an sualnak in an thian khawh nakhnga an tuah khawh tawk in raithawi nak phung kha a mi hna cu a pek hna. Israel mipi hna le vawlei mi vialte hna nih an sualnak in khamh an si khawhnak lai, biaknak phunghe a pehtlaimi a thiangmi biaktheng kha a serpiak hna. Pathian nih mi vialte cungah dawtnak le dinnak a ngeihmi kha raithawinak in a langhter.Pathian nih mi vialte sinah raithawinak phung kha a pek hna iinnchungkhar hna kha raithawinak tuahtu dingah rian a khinh hna. Mophun chungin an si. Cathiang chungah biakthengchungah raithawinak pekchanh ning phunglam, kutchuan piaknak in sualthlah piaknak hna kha aa tialdih?Cucaah Levi miphun raithawining phung kha fiang tein kan hngalh ahcun a hrinthanmi kan si ko lai? Zeicahtiah biaktheng chungah riathawinak an pekchanhning kha Pathian bia ningin kan cawn caah a si.Hihi Cahlun ah a biapi bikmi a si. Cathar i kan hun luh tikah tipil innak le Thlarau in hrinthannak thluachuah kan hmu. Sihmanhselaw an zumhnak cu zumhning a si tiah an chim ngam tung ahcun Pathian bia he an zumhning aa daang tiah an ti hna tikah zeiruang ahdah an leh ngam kun hna lo. Cucu ngaihchiat awk ngaingai a si. Anmah le anmah cu Khrihfa hrampi kan si an i ti ko nain cawnpiaknak hmanlo an sinak kha khuh kho lak in an chim khawhmi bia a um lo. Khrihfa hman taktak nihcun Pathian bia hmangin cawnpiaknak hmanlo tei khawhnak kha an ngei. ◄ CHUNG BIA ► 42 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Cahlun lio raithawinak Pathian sining cu zeidah a si? Dinnak le dawtnak Pathian nih Li chungkhar in kha tonnak thlam chungah a auh i, a u An cu tlangbawi caah chiti a thuh. Aa nih mi vialte an sualnak ngaihthiamnak caah raithawinak kha a tuah.Pathian nih sinah a chimmi, ah aa tialmi bia cu hi bangin a si. Lrmi hna sin ahcun chim law an nih sinah, Nannih lakah ahohmanh nih sin ah pekchanhnak nan tuah tikah satil pekchanhnak cu cawrun chungin siseh, nan rak put lai," a ti hna.Pathian nih raithawinak caah pek dingmi cu a hlei in a thim khun. Mi pakhat khat nih sual raithawinak ca a pekchanh tikah cawtum a si lo ah meheh tum kha a satil run chungin a si lai tiah Pathian nih a ti. Khanghthawi nak a cohlangtu cu Pathian a si. Misual pa nih khanghthawinak sa lucungah a kut a chuan tikah Satil lucungah a sualnak vialte cu Ahialpiak a si. Cucaah misual mi nih Pathian hmaiah raithawinak lucungah a kut a chuan i, a sual thiannak caah Pathian nih a cohlan piak.Raithawinak an tuah tikah satil kha an thah i a thisen kha biakthengki ah an thuh hnuah a cheu cu biakthenghmai vawlei ah an thlet. An sual leiba an cham dih tikah mi luat ah an i cang. Pathian nawlbia pekning tein raithawinak cu Mark 7:21-23, "Cun Bawipa hmaiah cawtum kha a thah lai i, Aaron fapa hna, tlangbawi hna nih khan sathi kha an pek lai i tonnak thlam innka ◄ CHUNG BIA ► 43 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah i a ummi biakthengkha a velchum in a thenh lai."Thlam chung, innka i a ummi biakthengcu ki pali a ngeimi a si. Khanghthawinak pekchanhmi lucungah a kut a chuan hnuah a sualnak vialte cu thialpiak a si i, cu saram cu mi sualpa nih khan a thah i, tlangbawi nih a thi cu biakthengki ah a thuh. Biakthengki nih a hmuhsak duhmi cu sualnak caah biaceihnak kha a si? Thisen kha biakAhengki ah thuh ti cu misual pa sualnak sualman champiaknak caah satil thisen a luang tinak a si. Biakthengki ah aa nalhmi thisen kha Pathian nih a hmuh tikah misual pa sualnak ruang i a thinhunnak kha a dam. Zeiruang ahdah sual raithawinak caah thisen cu luanter a si Sualman cu thihnak a si caah le titsa nunnak cu thisen ah a um ruang ah a si. Cucaah ah hitin aa tial.. Cuticun sual raithawinak caah thisen luangmi nih Pathian nawlbia a simi sualman cu thihnak a si timi kha tlam a tlinter. Thisen in raithawinak cu misual mi nih pekchanh a si nain thisen a luangmi cu a aiawh ah remnak caah hman a si. Tlangbawi nih thisen biakthengki a nalhmi nih a langhtermi cu sualman thihnak cu cham dih a si cang tinak a si. Bi ahcun ki nih a hmuhsak duhmi cu biaceihnak cauk kha a si. Cucaah a ki ah thisen thuh timi cu biaceihnak cauk ah thisen thuh ti he aa khat. Cu nih a langhter duhmi cu sualnak caah biaceihnak cu lucung kutchuannak le thisen nih a tlamtlinternak kha a si. Pathian hmaiah mi vialte sualnak cu hmun hnih ah tiala si. Pakhat cu an lungthin chungah a si i, a dang pakhat cu Biaceihnak cauk Pathian hmaiah kau ciain a ummi ah khan a si. Llungtlap cungah cun daimon zumin khenh a si i, an biaktheng ki hna ah cun anmah sual phawt dingah suai an si. Thisen cu titsa nunnak caah a si bantukin kan sualman leiba chamnak ca zongah thisen a si ve. ◄ CHUNG BIA ► 44 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Nawlbia ning ahcun zei paoh hi thisen in thenh a si i sualnak zong thisen luanh lawnglawng in ngaihthiam lai; cun thlangbawi Aaron fapa hna nih cun biakthengcungah cun mei an kau lai i a ningcang tein mei cungah cun thing an chiah lai; cun Aaron fapa hna tlangbawi hna nih cun biakthengcung mei cung thing cungah cun sazaam hna cu, a lu le a thau cu a ningcang tein an chiah hna lai; sihmanhselaw a chungril hna le a ke hna cu ti in an Aawl hna lai. Tlangbawi nih khanghthawinak sa cu an can dih lai i, raithawinak mei cungah khan an chiah hna lai. Hi phunglam nih a hmuhsak duhmi cu Pathian hmaika ah minung ah an sual tikah, hi bantukin thisen chuak in an thi lai i mei chungah thlak an si lainak kha a si. Sihmanhselaw biaceihnak cu raithawinak thawng i lak dih a si cang caah minung nih an sualnak ruangah remnak cu an tuah. Khanghthawinak phunglam hna cu biaceihnak kongah a dingmi Pathian nih pekmi nawlbia a si. Pathian nih minung hna an sualnak remthannak ding ah dawtnak nawlbia he pehtlai in phunglam a serpiak hna. Zeicahtiah Pathian cu a dingmi Pathian a si i, biaceihnak le thihnak tiang biakhiahnak nawl ngeitu a si. Sihmanhselaw a mi hna cu a dawt hna i, an sual ngaihthiam an si khawh nakhnga ding caah sual raithawinak kha a pekchanhter hna. Cathar chung zong ah kan Bawipa nih a kan dawt tuk caah kanmah misual hna aiawh ah sual raithawinak ah aa cang i, tipilnak le vailamcumg thihnak kha a kan in piak. Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a kan thihnak thawngin kan sualnak vialte a lak dih.Cun sual nai thawi nak ca i cawtum le meheh, hmunthiang chung i remnak ser awk ca i an thi rak luhpimi hna kha, riahnak hmun lengah chuah pi an si lai an phaw le an sa le an ek hna cu mei in khangh an si lai. ◄ CHUNG BIA ► 45 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah A khangtu hna nih a hnipuan kha a suk i a pum kha ti in aa kholh awk a si lai, cu hnuah riahhmun chungah a lut kho lai. Cun mah hihi nannih nan phung zungzal a si lai, thla sarih thla a ni hra ni ah nan i temh inter lai i nanmah mi hrimhrim nih siseh, khual nan sin i a ummi nih siseh, rian nan tuan lai lo. Zeitintiah hi ni ah hin nannih caah, nannih cu thenh awkah, remnak ser a si lai nan sualnak vialte cu Bawipa hmaiah na thiang lai. Nannih caah dinh zirziarnak sabbath a si lai i nannih nih nan i temh inter lai, cucu zungzal ca phung a si lai. Ahodah raithawinak caah dotlaklonak a ngei lomi tiin Cahlun nih a langhter mi kha a si? Khamhtu Khrih vailam tahnak laawng hi kan damnak asi Adam cithlah dihlak, Israel miphun si hna seh, vawlei cung mi vialte hna, hi vawlei i kan chuah tikah sualnak he a khatmi kan si caah kan lungthin cu sualnak in a khat. Minung kan lungthin ah hin sualnak phun tampi a um i cu hna cu, ruahnak thalo, vacung paduhnak, nu le pa sualnak, lainawnnak, firnak, mitthitnak le hurnak hna an si. Nikhat ca sualnak caah raithawinak kha pekchanh an duh ahcun dotlak lonak a ngei lomi satil kha biakthengah an rak put lai. A sualnak vialte a hial khawh nakhnga satil lucung ah a kut kha a chuan lai i, raithawinak caah an thah hnuah tlangbawi nih a thisen cu Pathian hmaiah a pekchanh lai. Misual mi nih an sualnak in ngaihthiam an sinak lai, tlangbawi nih a thiangmi raithawinak kha a tuahpiak dih lai. Pathian pekmi nawlbia le phunglam umlo cun minung nih an sual le sual lo zong kha an hngal kho lo. Pathian pekmi nawlbia ningin kan i zoh tik lawngah kan sualnak kha kan hngalh khawh? ◄ CHUNG BIA ► 46 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Kanmah dirhmun cun kan sualnak hi bia kan khiak kho lo i Pathian nawlbia ning lawngin khiah khawhi hna cu sualnak tuah hi an duhmi a si lo nain sualnak phun zakip tu cu an thinlung in an tuah peng. Sualnak kan timi ah hin nawlbuarnak le thatlonak vialte hna zong aa tel dih. Mi vialte hi a tling lomi lawngte kan si dih. Israel miphun zong a tlinglomi misual an si ve i sualnak kha an tuah lengmang. Kan nawlbuarnak le kan thatlonak vialte zong cu lam a zulmi a si kha fiang tein a lang. Thil thalo kan ruah tikah misual kan si i cu thil kan tuah tikah cun mi thatlo ah kan cang? Vawlei cung sualnak vialte hna hi cu phun lawngte an si dih? Cahlun ahcun sualnak vialte cu raithawimi satil lucung kutchuan tikah Ahialpiak a si. Cuti tuah hnu ah cun misual cu sualnak ngeilo ah a cang cang i a sualnak ruangah a thih kha a hau ti lo. Cu raithawinak nih a hmuhsak duhmi cu? Pathian cu dawtnak le dingte in biaceihtu a sinak kha a si. Zeicahtiah Pathian nih mining cu tlakin a kan ser i, leitlak in a chuak semmi menmen kan si ko? Biakthengki ah thisen thuh le biakthengvelchum i thisen thuhnak nih a hmuhsak duhmi cu mi hna an sualnak rulhpiak a sinak le an lungtlap i aa tialmi sualnak vialte hnawhpiak dih a si cang ti kha a langhter duhmi a si. Cu nih cun Thiang Thlarau kha a hmuhsak duhmi a si tiin kan Cathiang ah kan hmuh. Cucaah kan sualnak ruangah raithawinak kan tuah tikah Pathian nih a kan cawnpiak ningin kan tuah a herh. Kan sualnak caah raithawinak in remnak kan tuahmi hi Pathian duhning a si tiah kan lungthin in kan zumh a herh fawn.Pathian nih mi hna kha sualnak raithawinak caah nan hman dingmi hna cu tuu, meheh le cawtum an si lai tiah a ti. Cahlun ◄ CHUNG BIA ► 47 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah ahcun sualnak ruangah raithawinak cu thim khawh a si. Cawtum cu sathiang a si. Sualnak caah raithawinak sa cu dotla a si lai tinak cu Thiang Thlarau thawng in hrinmi kha a hmuhsak duhmi a si. Amah cu vawlei misual vialte caah a rami a si.Cahlun chan ahcun minung hna nih an sualnak vialte Ahialpiak an sinak lai dotlami satil lucungah khan an kut an chuan. Tlangbawi nih an sualnak vialte rulhpiak a si khawh nakhnga raithawinak kha a tuah. Kalsual pawl nih cun anmah thiltha tuahmi tu kha biapi deuh in langhter an hmang. Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha a chim lomi rianAuantu Pastor pawl cu Pathian hmaiah kalsual mi an si. Annih nih an hnuzul pawl an hnekchihnak cu dongh a thiam ti lo. Zan chung ngol lo thlacam kha hramhram in an hnekchih hna, zingka thlacamnak ni chung, tlangcung thlacam, rawl ulh thlacamnak hman tawnmi,biakinn saknak caah thawhlawm thawh ding, thongkhat hrang khanghthawinak, thanghnak caah thawhlawm an thawhmi a tlawmtam kha suaipiak i zohter ti hna an hmang. An Auanmi theitlai zoh in annih cu kalsualmi an si ti kha kan hngalh khawh ko hna.An hnuzul pawl sin zong ah Pathian chiatserhnak cu a tlung ve lai. Hriathannak thawngtha a chim lomi Pastor le an hnuzul paoh cu Pathian chiatserhnak tangah an um. Raithawining phunglam Zeiruang ahdah Israelmi nih raithawinak an tuah lengmang? An thih tiangin sualnak an tuah peng caah a si. ◄ CHUNG BIA ► 48 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Raithawinak an tuah pengmi nih khan sualnak an tuah tawnmi kha a langhter i raithawinak an tuah mi nih an sualnak a thianter taktak kho lo ti kha a hmuhsak. Cuticun annih cu duhsah tein mi daithlangmi an hung si. Annih nih nifate sual raithawinak an tuahmi kha phunglam ah an ser colh.Zeitluk in kan i zuam hmanh ah kan sualnak thianglak in raithawinak cu kan tuah kho bal lai lo. Cucaah cun kan sual leiba rulhpiak khawhnak taktak cu Pathian nih a kan khamhnak ah a kan timhlamh piakmi hi kan lungthin dihlak in cohlan ding hi a si ko. Kanmah derthawmnak ruangah Pathian nawlbia ningin nun kan i timh tikah a harning kha kan theih chin lengmang; zeitluk mitlinglo le mi derthawm kan si kha kan i thei. Cucaah Pathian nih Israelmi hna kumkhat chung an sualnak vialte caah raithawinak phunglam kha a pek hna.Cun mah hihi nannih nan phung zungzal a si lai, thla sarih thla a nih hra nih ah nan i temh inter lai i nanmah mi hrimhrim nih siseh, khual nan sin i a ummi nih si seh, rian nan Auan lai lo; zeitintiah hi ni ah hin nannih caah, nan nih cu thenh awkah, remnak ser a si lai; a si lai i nannih nih nan i temh inter lai; zungzal ca phung a si. Cu bantukin kumkhat chung sualnak an tuahmi dihlak ngaihthiam an sinak ding caah thlasa rihnak thla i nihra ni ah Tlangbawi nih raithawinak kha a tuah tikah Israel miphun hna lungthin cu daihnak in a khat. An sualnak vialte kha hnawhpiak an si tikah an lungthin cu daihnak in a khat. Thla sarih thla i nihra ni ah Israel miphun dihlak aiawhtu Tlangbawi Aaron nih sual ngaihthiamnak ca raithawinak kha a tuah. Mi zapi caah raithawinak cu hi bantuk in a tuah lai,Cu hnuah cun meheh pahnih kha a lak hna lai i Bawipa hmaiah tonnak thlam innka ah cun a chiah hna lai. nih meheh pahnih hna cungah cun camcawh fung a khiah lai camcawh, camcawh fung a tlaknak meheh cu a cungah remnak ser ◄ CHUNG BIA ► 49 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah awkah a nungin Bawipa hmaiah chuahpi a si lai ram lakah (Isai 59:1-2). Aa nih amah le a innchungkhar caah remnak a ser dih hnu ah nih "meheh pahnih cungah cun camcawh fung a zuh lai i "Pakhat cu Bawipa caah a si i a dang pakhat cu caah a si.A hmasa bik ah, Bawipa ca camcawhfung a tlaknak meheh cu a lak lai i sualthawinak ah a thawi lai. Tlangbawi nih meheh lucungah a kut kha a chuan lai i cucu Israel mi hna nih kumkhat chung sualnak an tuahmi vialte kha Ahialpiaknak ding caah a si lai.Thisen cu Hmun Thiangbik chungah a ummi velngeihnak Ahutdan ah voi sarih tiang a theh lai. Cuticun a liamcia caan i Israelmi hna sualnak vialte cu ngaihthiam a si lai. Israelmi hna nih an sualnak ruangah an thih ding mi aiawh ah tlangbawi Aaron nih sualthawinak lucungah an sualnak vialte cu. Ahialpiak hna lai i an ca i sual biaceihnak kha cu nih cun a in lai. Cun a nung rih mi meheh kha Pathian hmaiah a pekchanh lai. Cucu mi vialte sualnak a phurtu raithawinak cu a si. Mipi hmaiah nih a pahnihnak meheh lucungah cun a kut a chuan lai i Pathian hmaiah sual ngaihthiamnak a hal lai. "Bawipa, Israel miphun hna nih lai an nawn, nu le va sualnak an tuah, an fir, hngarnak, hlennak le milem kha an biak. A thiangmi Sabath ni kha an buar i, na min kha sullam ngei loin an auh. Nawlbia vialte le phunglam vialte kha an buar dih." ti in an sualnak a phuan hnuah a kut kha a lak than. Cuticun kumkhat chung an sualnak vialte cu sualthawinak cungah cun Ahialpiak a si.a kut pahnih in meheh nung lu ah cun a chuan lai i Israelmi thatlonak vialte, an phung buarnak vialte le an sualnak vialte cu a cung ahcun a phuan lai i meheh lu cungah cun a chiah hna lai, mi pakhat timhcia in a ummi nih khan ramlak ah a kalpi lai. ◄ CHUNG BIA ► 50 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah Lucungah Israelmi sualnak vialte cu khinh dih a si cang i, ramlak ah an thlah hnu ah a thi.cu Hebru holh a si i a sullam cu "chuan" tinak a si. A sullam cu sualthawinak cu Bawipa hmaiah Israelmi hna aiah hlonh a si cang tinak a si. Thawngthabia nih zeidah a langhter? Pathian dinnak Khamhtu tipilnak a petu, tipil pe cu nuchung in a chuakmi lakah a ngan bikmi a si. Khamhtu nih chungah, "Nuchungin a chuakmi lakah vawlei cungah hin Thimmi tluk in a nganmi aho hmanh an um lo"tiah ti.Tlangbawi ngan nih remnak ni ah sual raithawinak lucungah a kut a chuan i minung sualnak ngaihthiam an si bantuk khan, Cathar zongah, nih tipilnak a pekmi nih vawlei sualnak vialte ngaithiam an sinak ding a hmuhsaHrinthannak thawngtha cu a luancia mi, atu lio le hmailei caan kan sualnak vialte cu tlamtling tein remter kan si cang ti kha a si. Cucaah cun Khamhtu tipil innak thawngin khamhnak thawngtha, vawlei mi vialte khamh kan sinak kha Pathian nih Amah dinnak in tlamtling ah a chiah cang mi thawngtha a si. Khamhtu tipil innak cu remnak caah aa tlak bik mi a si. (Isai 59:3-8) 1:17). Pathian dinnak cu A Fapa kha vawlei sualnak vialte Aawlpiak dingin vawlei ah a run thlah i tipil petu nih tipil a peknak le vailam cung a thihnak in tlanhtu si dingah bia a khiahnak in kan hmuh khawh. Cathar ahcun Pathian dinnak cu Khamhtu tipil innak le a thisen thawngin a langhter ( John 8:44). Kannih kan dinnak cu a luancia mi kum thonghnih lio i Khamhtu nihtiva i vawlei mi vialte sualnak a kan lakpiaknak khan aa thok cang. Kan lungthin dihlak in Pathian khamhnak kan ◄ CHUNG BIA ► 51 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah cohlan tikah Pathian dinnak cu a hung tlin taktak.Sihmanhselaw Khamhtu nih cun,'Atu cu hitihin si ko seh. Pa thian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh" tiah a leh. Cucaah Thimmi cu a hna a tla ve. Tipilnak a in dih cangka cun Khamhtu cu ti chung cun a chuak.Van kha aa hung i Pathian Thlarau cu: thuro bantukin a rung zuan i a cung i aa fut kha a hmuh. Cun vancung in aw pakhat a rung thang i, "Amah hi ka dawtmi ka Fapa a si,Amah cungah hin ka lung a tling,"tiah a ti. Hi cang nih a langhtermi cu Pathian hrimhrim nih a fapa tipil a in nakin khamhnak le dinnak a tlamtlinnak tehte a khaannak kha a si nih tipilnak a pekmi Khamhtu cu ka Fapa a si tiah Pathian nih a ti."Pathian nih vawlei sualnak vialte remternak dingah ka Fapa nih tipilnak a in tiah a ti. Fapa Khamhtu nih a tuahmi cu pakpalawng a si hrimhrim lo. Pathian Fapa a si i vawlei misual vialte khamhtu zong a si fawn. "Amah cungah hin ka lung a tling," tiah Pathian nih a ti. Khamhtu nih Pa duhnak a zulh le tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a lak mi hi a hman taktak mi a si.Tipiltimi biafang sullam cu, "Aawlpiak dih, lanhter, phum dih," tinak a si. Aruang cu Khamhtu nih tipilnak a in tikah khan kan sualnak vialte cu amah cungah khan khinh dih a si cang i kannih kan tuah dingmi. Cahlun ah khamhnak kong an rak phuan lengmang mi cu Cathar chung i Khamhtu tipilnak ah hin tlam a hung tling. Cuticun Cahlun chan i biaphuanmi vialte cu Cathar ah a hung tling dih. Cu bantukin Cahlun ah Israel miphun nih sual raithawinak caah kumkhat ah voikhat lengmang an rak tuah nain. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak na zumh lo ahcun na nunchung biaknak leiah zeitluk in i zuam hmanh law na sualnak cu a ◄ CHUNG BIA ► 52 Khrihfa Deu le Khrihfa Phungchung Ah thiang kho hlei bal lai lo. Khamhtu tipil innak lawng hi kan sualnak in kan thianhlim khawh nak dingah Pathian nih a cohlanmi cu a si. Kan sualnak vialte in khamh kan sinak biatak cu tlamtlinter a si cang, phundang in kan chim ahcun Khamhtu tipil innak thawngin mi tling kan si cang. Khamhnak cu na lungthin in na cohlan lai maw, na hlawt ko rih lai dah. Minung bia sawhsawh a si lo i, Pathian hrimhrim nih a langh termi a si. Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thisen in kan sualnak vialte a lak dih. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 3 Thlarau Cuarpartannak ? Nawlbia Sualnak ◄ CHUNG BIA ► 54 Thlarau Cuarpartannak ? Thlarau Cuarpartannak ? < Luke 10:25-30> Minung kan sining a der ruang i Nawlbia nih a tuah khawh lomi kha Pathian nih a tuah. Minung kan sining chung i a ummi sualnak cu Pathian nih a Fapa a run thlahnak thawng khan sual a phawt cang. Sualnak teinak ding caah cun minung kan sining a sualmi bantuk sining he hin a ra. Pathian nih hihi zeicahdah a tuah ti ahcun, minung kan sining zulh in si loin Thlarau hruainak zulh in a nungmi kan nunning ah hin Nawlbia cu; tuah u, tiah a timi vialte ah khan a lungoih a sinak hnga caah a si. A derthawmmi kan minung nih Pathian nawlpekmi a tuah khawh lo caah Khamhtu nih Amah pum hrimhrim in vawlei sualnak vialte cu a lakdih. Hihi Khamhtu tipil innak biathli cu a si. Khamhtu tipil innak cu vailam cung a thihnak ding a rak langhter chungtu a si. Hihi Pathian thawngtha hrampi rak hngalh khawhnak fimnak biathli cu a si.Khamhtu vailam cung a thihnak na zumh ahcun tipil a innak thawngin khamhnak thawngtha ah kir than law na lungthin dihlak in zum ve cang. Cu hnu lawngah Pathian fa taktak cu na si lai. Thawngtha hrampi cu zeidah a si? Ti le Thlarau thawngtha Luke 10:28 Hihi tuah law na nung law . Thawngtha hrampi kan timi cu sualnak vialte remternak thawngtha hi a si ko. Thawngtha cu Pathian nih kan sinah a langhtermi Khamhtu tipil innak, a thihnak le a thawhthannak hi a si. Khamhtu nih tiva ah voi khat tipil a innak in ◄ CHUNG BIA ► 55 Thlarau Cuarpartannak ? sualnak vialte cu a Aawl dih cang ti a zummi paoh cu khamh an si. Hi bantuk zumhnak kan ngeih tikah hmailei i kan sual lai dingmi zong cu kan zumhnak nih cun a kan Aawlpiak dih. Atu cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen a zummi paoh cu vawlei sualnak in zungzal khamh an si cang. Cucu na zum maw. Na bia lehnak cu "Asi, ka zumh," ti a si ahcun miding na si tinak a si ko Tipil petu nih tehte a khanmi cu Khamhtu cu Pathian tuufa vawlei sualnak a kalpitu ti hi a si. Tipil petu tiva i tipil a pek lioah khan vawlei sualnak vialte cu Khamhtu cungah a khinh dih. Hun chapdeuh ko usih law tipil petu Tipil a pek caah, "Zohhmanh u, Pathian tuufa vawlei sualnak a kalpitu khi!" tiah a ti khawhnak a si. Khamhtu nih tipil a innak in vawlei sualnak vialte a kalpi ti hi hrinthannak thawngtha cu a si. Na chuah ka in sualnak na tuahmi thokin kum hra na tlin ni tiang zong kha vawlei sualnak ah aa tel dih. Cu sualnak vialte zong Khamhtu cungah Ahial dih a si cang ti na zum maw. Cu sualnak vialte zong Khamhtu cung ah Ahial dih a si cang ti teh na zum maw. Si, ka zumh. Hmailei i na tuah dingmi sualnak vialte khi teh vawlei sualnak ah aa tel maw. Asi, an i tel dih ko. Cu ti a siah, cu sualnak hna cu Khamhtu cungah Ahial dih an si maw. Ahial dih an si. Na sualnak vialte Khamhtu cungah Ahial dih a si cang ti na zum taktak maw. A si, ka zumh! Khamhtu tipil innak thawngin vawlei sualnak vialte cu Ahial dih a si cang ti teh na zum maw. A si, ka zumh!Vawlei sualnak vialte in khamh mi si cu teh na duh taktak maw. Na duh ahcun Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen thawngtha kha zum law khamh mi cu na si ko lai. Cucu teh na zum maw. Hihi hrinthannak le khamhnak thawngtha taktak cu a si. Tha tipil innak le a thisen hi thawngtha hrampi cu a si. Hihi vawlei misual mi ◄ CHUNG BIA ► 56 Thlarau Cuarpartannak ? vialte hna caah Pathian sinin a rami thluachuahnak cu a si. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumhnak thawngin hrinthannak, khamh hnangamnak cu kan co i, a dawtnak kan comi cu zumhnak kan ngeihmi le kan hrinthannak hi a si. Hrinthan hmelchunhnak hna cu Khamhtu thisen le ti hi an si. Biaknak kan timi cu Pathian biathiang kha hlawt i, mah ruahning in Khamhtu hei zumh khi a si. Sihmanhselaw sualnak in khamhnak cu, cu ruahning he cun aa hlat tuk. Zumhnak cu Cahlun le Cathar chung bia dihlak pom khi a si. Cathiang chungah aa tialbantukin khamhnak cu Khamhtu thisen, vailam cung a luangmi le tipil a innak zumhnak in a si. Mi pakhat nih a lungthin in thawngtha hrampi kha a zumh ahcun khamh mi a si ko lai.Khamhtu tipil innak le thisen tallo cun sual thlahnak taktak a um kho lo. Khamhtu nih vailam cung a thisen a luanh hlan ah kan sualnak vialte cu a cungah Ahial in a um diam cang. A hmanmi zumhnak cu Khrih nih tipil a in lio ah khan kan sual nak vialte in a kan thianter i kan sualnak ruang i biaceihnak cu vailam ah a lim dih cang ti zumh hi a si. Kannih nih Pathian nih amah dinnak in a kan khamh ti kha kan zumh. Pathian nih a kan dawttuk caah Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen luangmi in a kan khamh. Hi thawngtha kan zumh tikah khamh kan si i biaceihnak in kan luat pinah Pathian mithmuh ah miding mi kan hung si. "Bawipa kan zumh ko. Khamhnak na kan pek mi Khamhtu tipil innak, vailam cung a thihnak le a thawhthannak thawngtha cu ka zumh."Bawipa, na kan pekmi thluachuah hrinthannak thawngtha ruangah hin kan in lawm. Hrinthannak thawngtha hrampi zumh hi zumhnak hman cu a si. "Biatak nih cun an luatter hna lai" Hihi Khamhtu nih a chimmi ti le thisen kong kha a si. Luatter cang mi na si maw? Biaknak phung i a ummi maw kan si, zumhtlak in a nungmi dah. Khamhtu nih cun ti le ◄ CHUNG BIA ► 57 Thlarau Cuarpartannak ? Thlarau in hrinthannak thawngtha a zummi si hna seh ti a kan duh.Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha a zummi kan si ahcun kan lungthin ah sualnak zeihmanh a um ti lai lo Ahmanmi sualchirnak cu zeidah a si? Pathian sinah kir than hi a si. Khamhtu tipil innak, vailam cung a thihnak le a thawhthannak thawngtha in kan nih cu khamh kan si. Hi thawngtha kan zumh tikah khamh kan si i, zungzal nunnak kan co.Hihi hrinthannak thawngtha biathli cu a si i, Khamhtu tipil innak le a thisen le Pathian pennak thawngtha kan zumh tikah hrinthan kan hung si. Khamhtu nih ti le Thlarau in hrinthan dingin a kan ti tikah hin tipil a innak le vailam cung a thisen kan zumh i kan hrinthan hi a chim duhmi cu a si. Cuticun Pathian pennak chung ah kan lut in kan um kho lai. Kan sual ngaihthiam kan sinak tehte khaangtu pahnih; Khamhtu tipil innak le vailam cung ( Roman 7:19) a thisen hna hi kan hrinthannak ah a biapi bikmi an si.Hrinthannak le sual ngaihthiamnak thawngtha cu na zum cang maw? Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumh tikah vawlei sualnak in khamh kan si. Hi bantuk zumhnak in kannih cu a hrinthan mi kan si. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte a Aawlnak kong kha Cathiang nih a kan cawnpiak. Kan hrinthannak caah tehte khangtu pahnih; Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen a zummi cu a hrinthan taktakmi an si. Pathian fapa a zummi paoh nih tehte khaannak bia an ngei Khamhtu na zumhtik ah ti, thisen le Thlarau thawngtha cu hrial awk tha loin na zumh hrimhrim a herh. Ralbawipa an cu tiva ah voi sarih aa hnim i a thinghmui hma a dam bantukin, Khamhtu nih vawlei sualnak vialte cu kan dihlak ◄ CHUNG BIA ► 58 Thlarau Cuarpartannak ? caah voikhat ah zalak in tiva ah a kan Aawlpiak i, cu a phi chuak cu zungzal khamhnak a si. Tawn bangin, nanmah lak zongah hin cawnpiaktu hmanlo an chuak ve lai. Thil rawktu a simi le a hman lomi zumhning kha an chuahpi lai i anmah a tlantu hna kan Bawipa kha an hlawt lai i cucaah an cungah a rian a rangmi rawhralnak kha an i tlunter lai. An ziaza thalo kha mi tampi nih an i cawn lai i cu hna ruangah cun biatak Lam kha thangchiatnak a hmu lai. Cawnpiaktu hmanlo hna cu, hakkaumi an si caah, an phuahchommi tuanbia kha an in chihmi hna cu, nanmah kha zeitindah kan miak khawh hna lai tinak caah a si lai. Sihmansehlaw anmah bia a ceihtu hna ding Bawi aa timhnak cu caan saupi a si cang i anmah a hrawktu hna ding cu aa hlau cang. Cu ruangah cun pei BAWIPA nih a cafang tete in, a tlang a tlang in, cawn awk timi a bu a bu in an cawnpiak hna lai cu a si cu. Cun nannih cu nan kal tikah nan ril lengmang ko lai. Hma nan ing lai, rap in foih nan si lai i sal ah tlaih nan si lai. Cucaah Jerusalem khua mi uktu, mi lung puam rual hna, Bawipa nih a chimmi hi ngai tuah u (2 Samuel 12:1-4). Nihin ni ah Khrihfa deu thawngthanhnak catialtu tampi an um, a bik in a thancho cangmi ramah a si khun. Tadin ca tialtu an i lawhter ko nain a ngaingai ti ah cun harnak a tong mi hna sin in hramhram in tangka lak aa timmi hna an si i, harnak a tongmi nih thil pakhat an tuah sual tikah an hrocer hna i an sining kha langhter aa timmi hna an si. Adeu timi sullam cu a leng zoh ahcun a tak lawh ngai Aung i a tak a si Aung lomi khi a si. "Zumhning hman lo" timi le .Khrihfa deu" timi biafang hi hman kemh lengmang a si i, Khrihfabu ah hin tam bik kan hmuh khawhKhrihfa deu timi biafang le zumhning hmanlo timi hi tliang ngai in fianter ding hi a har ngaimi a si i Cathiang chung ah cawnpiaknak hmaanlo hi atu le tu in kan hmuh. Hi bantuk in thil a um ruangah Cathiang nih ◄ CHUNG BIA ► 59 Thlarau Cuarpartannak ? zeitindah hi cawnpiaknak hmanlo kong hi a fianter timi hi hun langhter ka duh. Nifate kan nunnak ah cawnpiaknak hmanlo um tuning hi hun zoh rih usih law ruatti hna usih ti ka duh fawn. Cawnpiaknak hmaanlo hram Tlangbawi caah aa tlakmi cu mi zeibantukdah an si? A hrinthanmi Cun Jero boam nih Efraim tlangram ah Shekam kha a sak i khika ah a um cun khi ka in a chuak i Penuel kha a sak. Cun Jeroboam nih a lung chung in, "Atu cu pennak hi innchungkhar sinah a kir than ko lai," tiah a ti. Enoch, Abraham, Jakop nakin a niam deuhmi siangpahrang pakhat a si cu a tar lei i a Aum chuk tikah chan lioah Israel phunhra a uktu Siangpa hrang a hung si.Siangpahrang a si tikah biapi bik ah a ruahmi cu a miphun hna biakinn umnak Judah ram ah an kir thanlo ding hi a si. Cucaah cawfa a sermi kha a chiah i a mi hna kha a biakter 400 ah "Siangpahrang nih ruahnak a hal hna i sui cawfa pahnih a ser," tiah kan hmuh. Pakhat cu ah a chiah i, a dang pakhat cu a chiah hnuah a mi hna kha nan biak lai tiah a ti hna, cucu tih a nung tukmi sualnak hrampi cu a si.Biaknak hruaitu tlangbawi zong kha amah duh paoh in a thim ( thiah) hna. Atu zong ahhin cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun Pathian rian ah aa pumpemi paoh kha tlangbawi rian Auanding in rian an pek 613 ko hna. Cathiang sianginn in a awngmi paoh, ti le Thlarau in an hrinthanlo zongah rianAuantu le Khrihfa upa ah khan an khanh duahmah ko hna. Zeitindah a hrinthan Aung lomi nih rianAuantu cu an si khawh. Cu bantuk minung hna tlangbawi rian an pek hna cu Khrihfabu ah cawnpiaktu hmaanlo chuahter kho dingin an thim bantuk khi a si ko.Cawnpiaknak hmaanlo hrampi cu ◄ CHUNG BIA ► 60 Thlarau Cuarpartannak ? zohthan rih usihnih a uknak a hmunh peng khawh nakhnga Pathian aiawh ah sui cawfa kha a ser hna. Cun aa pumpe mi paoh kha tlangbawi rian a pek hna. Phundang in kan chim ahcun mi ( Roman 3:20) sawhsawh kha tlangbawi ah a thim hna. Cu bantuk thil tuahning cu nihin ni tiang aa peh peng ko.Cawnpiaktu hmanlo tuanbia cu hnu tiang in aa peh peng ko. Ti le Thlarau in a hrinthanlo mi hrimhrim nih cun tlangbawi rian cu an Auan awk a si lo. Cathiang sianginn in a chuakmi paoh hi rianAuan tu le evangelist ah kan thim hna lai maw. Pathian caah rianAuan cu a hmanmi a si ko nain Pathian nih a hnatlakpi ngai hna hnga maw. Tlakpi hlah. Pathian nih theihhngalhnak a tuahmi hna lawng nih a rianAuan khawh a si. Ti le Thlarau in a hrinthan mi hna lawng Pathian nih a theih mi hna cu an si. Cun Khamhtu nan zumh ahcun na zawtnak in nan dam lai tiah na cawnpiak bal hna maw? Vawlei thluachuah rumnak nan hmu lai ti in teh na cawnpiak hna maw? A hrinthan Aunglo mi hna pawl kha na Khrihfabu chung rianAuan tu le zung rianAuantu hna ah chia in a tambik zumhning in a zummi Khrihfabu kan si tiah a chimphuangtu hna na si sual maw? Cu bantukin na si sual ahcun bantuk in sualnak a tuahtu le Pathian thin a huntertu na si ko lai. Atu chan zongah sui cawfa a bia mi cawnpiaktu hmaanlo tampi an um rih. An chim tawnmi cu nih khanghtawinak thongkhat Pathian sinah a pek caah Pathian nih thluachuahnak a pek tiah an ti.nih khanghthawinak thongkhat a pek" ti mi hmang in an hnuzul pawl kha an deh hna i an tangka an chuh hna. Pathian aiawh ah sui cawfa a biami hna cu an phaisa kha an chuah hna i biakinn ngan pipi saknak ah an hman. An biakinn hna cu an din tuai loh, zeicahtiah an hnu zul pawl kha an deh hna i an tangka an chuah khawh hna caah a si. Aa pummi hna tangka hlen aa timmi cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun sui cawfa kha bia dingin an cawnpiak hna. Kannih Pathian a zummi nih cun cu hruhphung cu kan i lak ding a si lo. ◄ CHUNG BIA ► 61 Thlarau Cuarpartannak ? Na tangka kha sui cawfa biaknak caah na pek sual ahcun Pathian sinah na pek si lo in, bantukin duhfah hakkaumi tlangbawi deu zalchung a phan ko lai. Cu bantuk cawnpiaktu hmanlo rap ah maw i foih sual lai cih.Asiah zeiruang ahdah Pathian kha nih khangh thawi nak thongkhat a pekchanh tikah khan a cohlan kun? A ruang nih cun a sualnak kha aa hngal i cu sualnak ruangah ka thi lai ti zong aa hngalh caah khanghthawinak kha zumhnak in a pekchanh caah a si nih khanghthawinak thong khat a pek cu Pathian khamhnak ah aa lomh caah a khangh thawinak thongkhat a pekchanh cu ti le Thlarau in khamhnak thawngtha hi a ruah caah a si. Atu cu, cawnpiaktu hmanlo sining kha na hngalh ko cang caah tlangbawi deu hna hlennak ahcun i tel ve ti hlah. Annih nih hrinthannak ngeilo in midang cu hrinthan dingin an canwpiak hna. Annih nih an tuah khawh lomi hrinthannak kha midang tu cu hrinthan dingin an ci nihchuak men an si ko. Voi khat ( Luke 10:25) cu mi pakhat nih a hrinthannak kong he pehtlai in tehte a khanmi ka theih. Zan khat cu ka mangah artlang tein kan dir i Khamhtu keimah zawn a phak tikah ka min in a hun ka auh tiah a ti i cucu ka hrinthan ning a si tiah tehte cu a khan. Cucu a hmanmi sualchirnak taktak cu a si hnga maw? Asi ko tiah Khamhtu nih a ti bal lai lo.Thlarau in a hrinthanmi hna lawng a hmanmi tlangbawi cu an si kho lai tiah a ti. Mang in siseh, a si taktak lomi thil in siseh, Thlarau lei lomhnak a si loah i ngaihchihnak caah thlacamnak in hrinthan ding a si tiah a zummi cu cawnpiaktu hmanlo an si. Zeitik indah thawngtha biatak cu nawnnok hram aa thok? Rom siangpahrang a chuahpi thok in ◄ CHUNG BIA ► 62 Thlarau Cuarpartannak ? Khrihfa hmasa hna kha cu Khamhtu vawlei cung a nun lio hrimhrim khan a zultu pawl an rak si cang."Khrihfa"timi sullam taktak hi cu"Khrih hnu zul pawl" tinak a si ko. Khrihfa hmasa timi Khrih zultu pawl cu lamkaltu pawl le a hnu zultu pawl kha an rak si. Lamkaltu pawl le Khrihfabu hruaitu hmasa hna nih khan cun thawngtha biatak khakum tiang tha tein an zulh ko. Sihmanhselaw hnu ahcun Khrihfami hna le mi hna cu hmunkhat ah an i cawh lulh cang i cucu A mui can tiah ti a si i cucu kum thongkhat leng thia. An i tinhmi cu ti le Thlarau in hrinthannak zumhnak fehter kha si loin Khrihfabu hna nih an hremnak hna le zihnawh an einak hna khan luat an duh ca tu ah a si i cu cawlcanghnak Khrihfabu nih dodaltu pawl tiah an ti hna. A sullam cu duhlonak a langhter tu dodaltu hna tinak a si.Cu caan lioah cun hrihfabu nih mipi kha i thlahthlam khawhnak lehhmah cawk an fial hna. Mitampi man a caw kho mi i, a thi cangmi an cithlah tu hna kha vanram ah an kuat khawh hna ti hi an pomning a si nih cun hruainak hi a hrampi in a palh ti hi a rak hngal thlu loh. Anih nih aa tinhmi cu Mithiang Peter min in biakinn nganpi saknak ding caah thlahthlamnak lehhmah an zuarmi makter kha a si. Atu chanthar Khrihfabu ahhin Khrihfabu tuahmi a tangrihmi kan hmuh mi hna cu, hngakchia tipil peknak, sualchir thlacamnak, a thiangmi phunglam zulhnak, rianAuantu caah sianginn in a awngmi lawng rianpeknak, biakinn kha rumra ngeingai in sak le Aamhte hna hi an si. Hi vialte hna hi Roman Khrihfabu nih an rak tuahmi an i cawn mi a tang rihmi an si.Phungremhnak caan hi hun tuak tikah kum hrawng rau khan a si cang i dodaltu hna tuanbia cu kum a tlin kum a si. Protestant Khrihfabu zumhning in a kal mi hna nih cun a no a can kha cuai an thlai duhmi a si lo. ◄ CHUNG BIA ► 63 Thlarau Cuarpartannak ? Sihmanhselaw kan lungthin in thil pakhat, kan i cinken ding mi a um. Ti le Thlarau in a hrinthan mi paoh cu vancung pennak ah an lut lai ti hi philh hlah usih. Khamhtu thawngtha le ti le Thlarau in hrinthan nak thawngtha hi na chim bal maw? Na chim lo a si ahcun Pathian sal na si lo caah a si ko lai. Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha hi Pathian nih zum hna seh ti a kan duh i cucu Thimmi chungah Khamhtu nih Nikodemu sin a chimmi kha a si. Cawnpiaktu hmanlo nih an rak tuah sermi tampi hna nihin ni tiang a tangmi an um ko rih. Khrihfa deu hna i an cawnpiaknak hna cu Luke 10:25 chungah kan hmuh khawh. Cathiang nih cawnpiaktu hmanlo hna kong a kan chimhmi cu Khamhtu a zum ko nain a lungthin in sualnak a ngei pengmi hna khi an si tiah a ti. Cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun a cafang tete le a tlang a tlang in cawnpiaknak kha an chap chih tawn. Cucu zeidah a sullam a si? A sullam cu Khamhtu zumhnak thawngin a hrinthan mi hna kha"I ralring, i ral ring, i ralring" ti hi a si. Annih nih zeithil hmanh ah i ralrin na herh lo. Sihmanhselaw an zumhnak cu a si tiah an chim ngam Aung ahcun Pathian bia he an zumhning aa daang tiah an ti hna tikah zeiruang ahdah an leh ngam kun hna lo. Cucu ngaihchiat awk ngaingai a si. Anmah le anmah cu Khrihfa hrampi kan si an i ti ko nain cawnpiaknak hmanlo an sinak kha khuh kho lak in an chim khawhmi bia a um lo. Khrihfa hman taktak nihcun Pathian bia hmangin cawnpiaknak hmanlo tei khawhnak kha an ngei. Tuchan zongah Khrihfa hna nih cun hrinthannak hi "Cawn piaknak hmanlo"he aa khat ko tiah an thangchiat cu an zumhning aa daan deuh caah a si. Ti le Thlarau thawngtha kan zumh ko bu cun zeitindah cawnpiaktu hmanlo cu kan si khawh lai. ◄ CHUNG BIA ► 64 Thlarau Cuarpartannak ? Cawnpiaknak hmaanlo cu zeitindah ka doh khawh lai? Thlarau hrinthannak in Cathiang nih a kan cawnpiakning ahcun ahohmanh? Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen thawngtha a zummi lawng zumhning hman a ngeimi an si a ti. Cucu Khamhtu nih demu sin a chimmi a si. Cawnpiaktu hmanlo nih cun an hnu zul pawl kha anmah zumh nak ah i pumpe dingin an fial hna. Zingka te thlacam ding in le fakpi in rianAuan dingin an hnekchih hna. Hi bantuk hi cu mitcaw tlik zuamter bantuk men a si ko. Ti le Thlarau in hrinthan Aung lo ahcun thlacamnak zong san a tlai lo.Ti le Thlarau in a hrinthanmi hna lawng miding an si kan ti tikah cawnpiaktu hmanlo pawl nih Ahohmanh miding an um lo, pakhat hmanh an um lo ti hmang in an rak doh ve. Cucaah annih cu cawnpiaknak hmanlo pawl he angkhat ah ruah an si. Cawnpiaktu hmanlo pawl hi? A a um taktakmi an si i mit zongin hmuh khawh an si. Hi Cathiang cacang nih a chim duhnak cu, cu bantuk in a si lo? Cawnpiaktu hmanlo cu Cathiang dihlak a rel balmi an si lo. Lamkaltu nih cun vawlei cungah hin miding ahohmanh an um lo tiah a ti. Cahlun chung in a lakmi a si i Khamhtu Khrih hmai ahhin ahohmanh miding an um lo caah an sualnak chungin khamh awk ah a ra tiah a ti. Sihmanhselaw Khamhtu nih a khamhmi hna cu miding mi an si? A ngan pakhat a dihlak in kan rel hnu lawngah biatak cu kan hmuh khawh lai. Cawnpiaktu hmanlo hna nih an hnuzul pawl ralrinnak an pek mi hna cu anmah zumhning he aa dangmi zumhning an ngei sual lai ti hi a si. Cun biakinn kip i vaa pumh kha an thlauh hna. Cucaah ti le ◄ CHUNG BIA ► 65 Thlarau Cuarpartannak ? Thlarau thawngtha chimnak hmun ah an mi hna nih vaa pumh kha an ngamh lo. Annih cu thawngtha biatak ah khan an hna a chet i an hrin than kho ti lo. Cucu hruaitu hmanlo cawnpiaknak cu a si i hell kal dingin fanu le fapa a hring sortu cu a si. Pathian nih annih cu bia a ceih te hna lai sihmanhsehlaw cawnpiaktu hman cu Pathian sinah an kirthan lai. Mi zeidah, cawnpiaktu hmanlo pawl cu an si? Ti le Thlarau thawngtha a zum i khamhnak a hmumi hna an si maw, a si loah Khamhtu kha zumding in a chim cuahmah Aung i ti le Thlarau in a hrinthan Aung lomi khi dah an si hnga nih a kan cawnpiak mi cu Khamhtu cu a zum ko Aung nain "mah sual ai phaw" mi khi cawnpiaktu hmanlo cu an si ti hi a si.Annih nih an hnuzul pawl kha ti le Thlarau thawngtha an chim i thanghnak a umnak biakinn pumh kha an thlauh hna, fihnung a si an ti. Tlangbawi hmaanlo pawl nih cun cauk phunkip chungin an duhnak zawn tlawm tete cio kha an lak i anmah ruahnak he an fonh i an hmal dih.An hnuzul pawl kha cu zeihmanh a hngal lomi an si ti in an ruah i vawlei lei fimthiamnak tu kha cawnpiak an timh hna. A hman taktakmi Khrihfabu nih cun Pathian bia an chim i, zumtu mifim thiam deuh pawl hmanh kha Pathian bia an cawnpiak hna.Vawlei lei fimthiamnak lam hmuh duhah mi zapi hna cu biakinn ah an ra lo. Vawlei ah an hngalh ballo mi vancung thil kong hngalh duh ah biakinn ah an rat tu a si deuh. Phundang in Khamhtu bia theih duh ah an ra. Exo 20, i an rat tikah misual sinak in an ra ko nain, biakinn in an hungchuak tikah cun sualnak a ngei lomi zumtu mithiang dirhmun ah an i thleng. Tlangbawi diklo pawl nih cun zeiko khi dah an chimh hna hnga. Annih nih thawngtha biatak an chim i thanghnak a umnak hmun ah an hnu zul pawl kha kal lo dingin an thlauh hna. An hnuzul ◄ CHUNG BIA ► 66 Thlarau Cuarpartannak ? pawl kha ti le Thlarau i hrinthannak khan an kham hna.Cucu a thalo ngaingaimi hruhphung taktak asi. An hnu zul pawl cu an hlen khawh ko hna lai nain Pathian tu cu an hleng kho lai lo. Pathian sal taktak na si ahcun Thlarau nih an mawhchiatnak hi na thei kho kun ne lo maw. Pathian sal na si ahcun ti le Thlarau hrinthannak thawngtha an chim i thanghnak a umnak ah aa pummi hna na thlauhmi kha naa Ahinh a hau lai. Cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun an hnuzul pawl kha Pathian kong lawng an chimh hna i, ruahning phundang kha an vai ton sual tikah, an raksik tawn hna. Tlangbawi deu pawl hi Pathian bia i tel hleng Aung loin an rianAuannak hi a tha ve ko. An hruainak hman lomi i rinhchan buin phung an chim, mi an cawnpiak hna i rian cu an Auan ve ko. RianAuantu deu pawl cu cawnpiaktu hmanlo an si, zeicahtiah an chung le an leng nunning kha aa dang? Micheu nih cun a thangcho liomi Khrihfabu cheukhat hi cawnpiaknak hmanlo i ruahmi bu hmanh a tluk lomi an um tiin an hmuh. Sihmanhselaw cheukhat Khrihfabu hna zong nih bu dang he vaa peh kha an duh ve lo, bu ngan pipi cheukhat hna cu dothlat tikah Cathiang ning in cawnpiaknak he an i hlat ngaingai. Cawnpiak tu hmanlo pawl nih an hnuzul pawl cu nan sualnak kha thatlonak in nan langhter lo paoh ahcun khamh nan si lai tiah an cawnpiak hna. Bantukin sualnak kha annih nih an tuah ve. Mi pakhat nih a lungchung i sualnak bu he Pathian rianAuan aa timh ahcun Pathian thianhlimnak le a sualnak kha zeitihmanh in aa pehtlaih khawh lo kha a a hngalh awk a herh.Cun cawnpiaktu hmanlo a si kha a hngalh a herh fawn. Lungthin chung sualnak he Khrihfabu chungah phungchim le tavuan ngeih cu cawnpiaktu hmanlo i a hmelchunhnak a si. Cawnpiaktu hmanlo nih cun Khrih khamhnak thawngtha siseh, ti le Thla rau hrinthannak thawntha siseh an hngal ◄ CHUNG BIA ► 67 Thlarau Cuarpartannak ? lo. Mi pakhat khat nih Cathiang bia kha cawnpiaktu hman lo sin in a cawn i midang a chimh chin ve ahcun amah zong cawn piaktu hmanlo a si ve. Thingkung cu a thei in kan hngalh khawh. Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi hna lawng nih dinnak thei an tlai khawh? Sa sihmanhsehlaw misual mi nih cun sualnak thei kha an tlai.A ngan a dammi thingkung nih theitha a tlai i, kungchia nih thei thalo an tlai tawn. Tlangbawi deu pawl nih an zoh bikmi cu, cu bantuk khi bantuk ti hna hi an si. Zeiruang ahdah cu tluk in an i ralrin hnga! Zumhning hman a si mi ti le Thlarau hrinthannak kha an nih nih an zumhlo caah an lihnak kha a lang tuk lai ti an phang.Cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun hi ka ah tlawmpal, khi kaah tlawmpal tiin an lak tawn. Minung kha an hlen hna i thawngtha biatak hngal Aung loin an cawnpiak hna. Bawipa nih a cafang tete in, a tlang a tlang cawn awk timi a bu a bu in an cawnpiak hna lai cu. Annih an chimning ahcun a tlang a tlang in ti cu ah tlawmpal, cun zongah tlawmpal, cun Pathian kong a phunphun" hna khi a si an ti. Khamhnak kong he pehtlai in ruahning hna kha nan hmuhton tikah a nak maw a rang dah ti kha tha tein langhter nan i zuam lai tiah an mi hna kha ralrinnak an pek hna. Zei kong dah an chim i an zumhmi a si ti hi annih nih cun an hngal kho hrim lo. Zumhning hman a ngeimi nih cun biatak kong ah a dum le a rang kha tha tein an hliah khawh. Zumtu (dik) hman nih cun hrinthan le thanlo an i dannak kha fiang tein an chim khawh. Kannih nih cun ti le thlarau in hrinthannak thawngtha hi fiang tein kan chim kawh. Sihmanhsehlaw cawnpiaktu hmanlo pawl cu vawlei ah ningcang ngei loin a nungmi pawl an si. An zumhnak zong hi papalak he an i lo. Papalak ◄ CHUNG BIA ► 68 Thlarau Cuarpartannak ? cu chun ah lungkua ah an i thup i zan lawngah lengah an chuah bantukin, cawnpiaktu hmanlo hna i an zumhning zong khi ka ah tlawmpal, hi ka ah tlawmpal ti bantukin an um ve. Biatak cu zeidah a si ti hi an hngal taktak lo. Cawnpiaktu hmanlo pawl hell i an kal ahcun an hnuzul pawl zong hell tawne an phan ve ko lai. Profet deu kha an zumh sual hna caah mitampi hna i an donghnak cu hell a si te ko lai. Nan pastor pa hi ti le Thlarau in a hrinthanmi a si maw. Cathiang chungah aa tialban tuk in hrinthannak thawngtha a chim maw. A chim ahcun mi van tha ngaingai na si lai i, a chim lo ahcun hell tla ding na si ko lai. Na hrinthan rih lo a si ahcun ti le Thlarau thawngtha kha ngai law a sullam an fianternak hna kha rel, cun na hrinthan ko lai.Cawnpiaktu hmanlo pawl nih cun ti le Thlarau in hrinthan nak thawngtha hi cu an duh loh. Cawnpiaknal hmaanlo a zummi hna cung ah Pathian chiatserh nak a tlung lai Cawnpiaktu hmanlo dirhmun biapi bik cu zeidah a si? Tuahsernak Roman 3:20 hmanlo pawl cu an hnuzul pawl nih ti le Thlarau hrinthannak kong an hal hna tikah fiang in an chim kho hna lo. An hnu zul pawl kha mi nih kan hrithan an timi cu a taktak zong a si lo nihchuak men a si i nan hrinthan tikah nan hngalh lai ti tu in an cawnpiak hna i cucu nihchuak chin a si. Khamhtu nih chungah "Ahohmanh ti le thlarau in hrinthan a si lo ahcun Pathian pennak chungah a lut kho lai lo,"tiah a ti. Sihmanhselaw nihin niah a hrinthanmi le miding ah cohlanmi hna tu hi mi ruamkai, mi hmanlo ah ruah le kawh an ◄ CHUNG BIA ► 69 Thlarau Cuarpartannak ? si.Tlangbawi deu pawl nih kannih cu kan i toidor tuk caah kan mah tein miding ka si kan i ti ngamlo an ti. An hnuzul pawl kha,"ti le Thlarau hrinthan thluachuahnak an chimnak, thangh nak a tlunnak hmun pumh cu an thloh leh lam hna. Nan hrinthan ahcun cawnpiaktu hman lo na si lai i kan biakinn in thawl na si lai. Kanmah he um ti na duh ahcun misual um in um ko law, a caan a zat tikah Pathian nih miding ah an ser te ko lai," tiah an ti hna. An chim duhnak cu hrinthan a duhtak maw tak lo ti hngalh kha a si ko. Cawnpiaktu hmanlo pawl nih an hnuzul pawl kha "Kan sinah um ko law, hrinthanding tu cu nangmah tein i zuam. Atu na sining te khan um ko law a caan a phak tikah Pathian hmai ahcun kal law biatak cu na hmuh ko lai, cu hnu ah zei thil a tlung lai ti cu ka hngal ve lo. Asinain hihi biakinn a si i, kan sinah hin um ko" tiah an ti hna. Cucu a hman ti in na ruat ve maw.A hman lomi tlangbawi pawl nih cun an duhnak zawn tlawm tete kha an fonh i anmah ruahnak he an cawh. Cucu a hnu ah an caah biatak ah a hung cang. Sihmanhsehlaw Pathian bia nih ti le Thlarau hrinthannak kong a kan cawnpiakmi tu kha cu an hngal kho lo.Kalsual pawl nih cun Cathiang hi anmah ruah ningin a sullam an leh. Kannih nih cun Cathiang hi a duhnak chan lang kho dingin a sullam kan leh awk a si. Cu ti thil a um cu Khrihfa phung chungah hin Pathian kong cawnnak i a thiam sang pawl le bu Aengnge an tamtuk ruangah a si. Kalsual bu tampi le phungthiam tamtuk an um i, an cauk le banghi cu relcawk loin a um cang. Tlangbawi deu pawl zong nih anmah duhnak kha tlawmte te in an lak i phungah an chim ve tawn. Sihmanhsehlaw a dikmi tlangbawi tu nihcun Cathiang chung lawng in a chim. Kalsual pawl nih cun an hnuzul pawl sin khan lam tampi hmangin an tangka an chuh hna. Vawlei an nunchung ahcun thaw tein an ei, nuam tein an it ko nain an ◄ CHUNG BIA ► 70 Thlarau Cuarpartannak ? donghnak cu hell a si te lai, zeicah tiah an hrinthanlo caah. Annih cu Pathian nih a rak timhpiak cangmi ah khan an dongte ko lai.Ti le Thla rau in hrinthan nak thluachuah a cohlang duh lomi paoh cu Pathian nih hell ah a thlak hna lai.Pathian nih kalsual pawl cu bia a ceih te hna lai. Kalsual pawl nih Pathian cu lungtak tein an rak zumh ve ko i Cathiang hrilhfiah hna le a sullam lehnak hna amah Pathian rianAuannak phunglam cauk hna cu a hramthawk ahcun an rak ei dih ko nain a hnu ahcun tlawm tete in minung cawnpiaknak kha an lak i phungchimnak ah an hman, cucaah an hnuzul pawl an hrinthan khawh lonak cu a si. Kalsual pawl nih cun anmah thiltha tuahmi tu kha biapi deuh in langhter an hmang?Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha a chim lomi rianAuantu pawl cu Pathian hmaiah kalsual mi an si.Annih nih an hnuzul pawl an hnekchihnak cu dongh a thiam ti lo. Zan chung ngol lo thlacam kha hramhram in an hnekchih hna, zingka thlacamnak ni chung, tlangcung thlacam, rawl ulh thlacamnak hman tawnmi,biakinn saknak caah thawhlawm thawh ding. Thongkhat hrang khanghthawinak, thanghnak caah thawh lawm an thawhmi a tlawmtam kha suaipiak i zohter ti hna an hmang. An Auanmi theitlai zoh in annih cu kalsualmi an si ti kha kan hngalh khawh ko hna. An hnuzul pawl sin zong ah Pathian chiatserhnak cu a tlung ve lai. HriAthannak thawngtha a chim lomi le an hnuzul paoh cu Pathian chiatserhnak tangah an um. Kalsual tlangbawi pawl nih cun Khrihfa upa hna le hruaitu hna sin in siseh, an hruai mi hna sin siseh mithmai tha hmuh kha nifatean i zuam peng. Nifate in chungthu lengnal pawl bantuk khan um an i zuam. "Thianhlimnak le velngeihnak".... Sualnak i an i ciah peng bu cun thianhlimnak kha heh tiah an chim caah chungthu lengnal cu an si chin lengmang ko. Phungchimtu pakhat nih cun, ◄ CHUNG BIA ► 71 Thlarau Cuarpartannak ? "chunglei ah Thiang Thlarau um Aung lo i Pastor hna si hi chiatserh innak a si," tiah a ti. A langhter duhmi cu khamhfiannak ngeih Aung lo i Pathian rian ka Auan ti hi kalsual he aa khah ko caah chiatserh nun a si tinak a si. Nang zong hi bantuk in kalsual na si sual ahcun, ti le Thlarau in na hrinthan zokzok a hau lai. Hrinthan Aung lo in Khamhtu ka zumh ti cu kalsual dirhmun he aa khat. Nolhthan ko rih usih law ahohmanh ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha lei ah kan kirthan a herh. Ti le Thlarau in a hrinthanmi hna lawng nih midang sinah thawngtha an chim khawh. Cucaah cun Jerusalem khuami uktu, mi lungpuam rual hna, BAWIPA nih a chimmi hi ngai tuah u. Thih nak he hnatlaknak kan tuah cang i mithi khua he biakamnak kan tuah cang tiah nan i phawrhlaw, lih le hlennak nih an kan huhphenh khawh lai tiah nan i bochan hna caah harnak a tlun tikah kan luat lai tiah nan i ruat. Mi lungpuam rual cu mi zeidah an si. Pathian bia kha anmah zumh palh bu he khan cawh in chim a hmangmi pawl an si. Thawngtha chimtu le Pathian kong a cawng mi nih Cathiang ah aa tialning tein a sullam an leh awk a si. Sihmanhselaw kalsual tlangbawi pawl nih cun? Cathiang kha anmah hmuhning lawng in an chim. "Thihnak he hnatlaknak kan tuah cang i mithi khua he biakamnak kan tuah cang tiah nan i phorhlaw. Lih le hlennak nih an kan huhphenh khawh lai i kan luat lai tiah nan i ruat."Luke ( 10:30). Kalsual pawl nih cun harnak nih a kan tlun hnawh lai lo i, a kan tlun hnawh sual zongah kan luat lai tiah an i ruah. Mipi hna kha nan thin phang hlah u tiah an ti hna. Rawhnak le hell nih cun a hngah ko hna bu in nan thinphang hlah u an ti sihmanhsehkaw rawknak le cu an caah hrawhpiak ◄ CHUNG BIA ► 72 Thlarau Cuarpartannak ? a si hlei lo. Nunnak co na duh ahcun kalsual pawl sinin naa Ahen a hau.Kalsual pawl nih cun ti le Thlarau cun na hrinthan kho bal lai lo tiah mipi kha an ti hna. Cucu a hmanmi cawnpiaknak a si hrimhrim lo. Ti le Thlarau in na hrinthan lo paoh ahcun vancung pennak chungah na lut kho bal lai lo.Vancung pennak luh cu a har rumro ko maw. Cu biahalnak he aa khat pahmi hell ahcun teh kang loin um khawh a si hnga lo maw. A herh lo tiang in hei chim ko usih law bialehnak aa khatmi cu sihlah ti hi a si. Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha hi zum dih hna usih law vancung pennak ah cun hmunkhat ah lut ti hna usih.Kalsual tlangbawi pawl nih minung an soilemnak hna cu Khamhtu kha zum law misual na si ko zongah hell ahcun na kal hlei lai lo ti hi a si.Khamhtu nih misual zawn hi a ruat ve hnga lo maw. Misual cu vancung ah a kai kho lai maw? Misual si ko buin hell in luat khawh a si maw. Na thinlung chungah sualnak a um ko zongah Khamhtu na zumh ahcun hell ah na kal lai lo ti hi Cathiang ah a um el hnga maw. Kalsual pawl nih cun thihnak he hnatlaknak kan tuah cang caah thihnak cu kan cungah a tlung ti lai lo tiah an ti. Annih nih zumtu cu a lungthin in sual i phaw ko hmanhsehlaw hell cu a hrial khawh tiah an ti. Cucu a si kho taktak lai tiah na ruat maw. Kalsual pawl nih mi tampi thazaang an peknak hna cu thihnak le hell nih cun an hngak ti hna lo tihi a si. Annihl nih cun a hrinthan rih lomi hna zong Khrihfa upa le hruaitu ah an thim ko hna. Sihmanhselaw an i hngalh ve dingmi cu ti le Thlarau in an hrinthan lo caah an donghnak cu hell a si lai ti hi a si. An hnuzul hna sinah an chim dingmi cu ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha hi nan zumh lai tiah an thinlung ah an ronh ding hna a si.Misual si pengbu in vancung luh cu a si kho hnga maw? Misual cu vancung pennak ah ◄ CHUNG BIA ► 73 Thlarau Cuarpartannak ? cun an lut lai tiah Cathiang ah aa tialmaw ( Roman 7:19-20). Sualnak bu he miding si khawh a si hnga maw. Si hlah. Hi pawl hi cu kalsual pawl le Pathian kong a deu in a hngaltu hna cawnpiaknak a si.Cathiang nih cun,"Sualman cu thihnak a si" (Mark 7:21-23) tiah a ti. Hihi Pathian pekmi nawlbia a si. Misual cu Pathian nih hell ah a thlak ko hna lai. Zeitluk mi vanchia dah an si. A dang ka hun langhter duhmi cu ti le Thlarau in a hrinthanmi hna cu vancung pennak ah an lut lai tihi a si. Kalsual tlangbawi nih cun hi bia ko hi fekAhup in an i tlaih i, kan lungthin ah sualnak um ko hmanh sehlaw hell ahcun kan kal bal lai lo tiah an ti. Anmah hngalhmi Pathian kong te lawng kha annih nih cun an zumh. Annih nih cun Pathian bia nakin anmah Pathian kong cawnnak kha an zumh deuh caah, annih cu kalsual le misual an si i hell an phan ko lai. Hi tluk tih a nungmi hell tla ding i an i tel hi cu zeitluk ngaihchia dah a si. Kalsual pawl nih tangka ( Phaisa) lawng an duh Kalsual tlangbawi pawl an i tinhmi cu zeidah a si? An tangka chuh Mark 7, le tlangbawi deu pawl nih cun tangka lawng an duh. Cun michaw an hngar fawn. "Hi pa hi ka biakinn i a hun i pumh tikah zeitluk tam dah thawhlawm a thawh khawh lai!" Cheuhra cheukhat an thawh khawh ding zat lawng khi an tuak i cucu Sui cawfa biak he aa khatmi a si. "BAWIPA, tangka tampi ka ngeihter law, a hlawhtlingmi ka si ter ko," ti in tlangbawi deu pawl nih cun thla an cam. Khamhtu na zumh ahcun tangka tampi na ngei lai, a cing mi na si ◄ CHUNG BIA ► 74 Thlarau Cuarpartannak ? hmanh ah nau na pawi kho lai i, na rianAuannak ah a hlawhtlingmi na si lai,"tiah an cawnpiak hna. Cuticun tlangbawi deu pawl nih mi tampi cu an luh hlan in an tangka kha hramhram in an chuh hna i, ngaihchia bu he hell ah an kalter hna. Zeitluk a dinglomi thil dah annih nih an tuah. Mi pakhat nih kalsual camhthiam pawl sin a phak ahcun a tangka ngeihmi zeitluk tam dah a hlengtu hna sinah a thawh cang kha ruah lopi in le lau ngai in aa hngalh te lai. An hnu a zulh hna le an caah zeitluk har in rian a Auanpiak hna ti kha a hun i hngalh tikah cun amah le amah kha aa mawhchiat te lai. Kalsual hnuzul pawl cu zingka thlacam zong ah tei an ma, tlangcung thlacamnak ah siseh, thawhlawm thawhnak, cheuhra cheukhat peknak le zarh tin thawhlawm peknak ah anfel tuk hna. An hnuzul pawl sin in tangka lakkhawhnak lam kha a phunphun an kawl?An hnuzul pawl cu ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha an chimh bal hna lo caah zeitluk fakin rian an Auan zongah mi sual an si peng ko. Hi kong hi micheu nih an hal tik hna zongah zeitik hmanh ah fiang ngaingai in an let kho bal hna lo. Mi zei hmanh ti le Thlarau in a hrinthan lomi cu kalsual an si. Maw! kalsual pawl zaangfah tuk nan si! Nanmah nih khamhnak nan hmuh hmasa a herh! Zumhnak deu hngalh khawhnak hrampi cu bantuk kha a si. Cahlun chanah kalsual pawl nih an tuah hmasa bik mi cu biakinn sak i sui cawfa chiah kha a si. Atu ah cun biakinn lianpi an sak i cuticun an hnuzul hna tangka kha an chuh hna. An hnuzul pawl kha bank ah tangka va cawi u law biakinn nganpi zohdawh ngaimi kan sa lai an ti hna. An Khrihfabu mipi lungthawhnak dingah rawldum tinak hna an tuah pi hna. Tangka, Korea kutdong hrolh le sui suimilam tiang in fund an kawlnak an rawldumnak ahcun a khat nawn ko. Kalsual bu umnak hmun i an thil tuah ning hi aa khat ngawt ◄ CHUNG BIA ► 75 Thlarau Cuarpartannak ? cio ko. A leng zoh ahcun Thlarau lei thil a tleihchan ngaimi an lo ko nain a taktak ahcun tangka lawng a duh mi pawl an si. Cu bantuk Khrihfabu sin cun chuak law tangka kongah i ralring ti hi ruahnak cheuh kan duh hna. Mirum le tangka ngei pawl lawng a thlopbulmi Khrihfabu ahcun zeitik hmanh ah va kal ti hlah. Mi zapi thawhmi in thancho i timh cu a hman lo, an i ruahchan mi cu tam deuh in tho te hna seh ti hi a si. Pathian rian ah hin i pumpe ko. Tam deuh na Auan ahcun tam deuh na hmuh ko lai. " Khrihfa upa bantukin na Auan ahcun, vawlei thluachuah na hmu lai"ti in an tukforh hna.A phichuak cu, an hnuzul pawlcu Khrihfa upa si kha pakhat le pakhat an i cuh. Rulhnak zeihmanh a um lo ahcun, ahodah upa cu a Auan ne lai? tiah an ti hna i tangka ngei deuh paoh kha upa an Auanter hna. Khrihfa upa Auan dingah an thimmi hna cu an Khrihfabu zumhning kha thuk piin a ruatmi, a zummi le an buchung ah minthang deuh le thawhlawm a tho kho deuh pawl kha an si ko lo maw.Kalsual pawl nih cun tangka kong hi biapicem ah an chiah. Biakinn lianpipi sak hi an duh hringhran. An hnuzul pawl nih thawhlawm tampi an thawh paoh ahcun hell an kal ding zong kha an zeihmanh a poi lo.Kalsual pawl cu an paw ca lawngah rian an Auan. An mipi hna kha si duhnak muisam a phunphun hmang in an rap ah an foih hna. An hnuzul pawl kha tinhmi ngei set Aunglo thil an tuah pi hna. Cuticun an Khrihfabu chung ahcun an Aemchih hna i an rumnak kha lak an i zuam. Sihmanhsehlaw ti le Thlarau thawngtha tu cu an chim bal hna lo. Anmah rumnak le thatnak ding lawng kha an kawl.Biakinn ah thla tlawmpal lawng aa pum rihmi cu Khrihfa upa a niam deuh ah khan an chiah hna. An bu zumhning le hraui ning ah a fel deuhmi le innlo chawva dirhmun ah a ◄ CHUNG BIA ► 76 Thlarau Cuarpartannak ? fek deuhmi, thawhlawm tam deuh a tho khomi paoh kha a sang deuhmi Khrihfa upa ah an kai ter hna.Hi bantuk hi cu sualnak bantuk in ningzak a si pinah Pathian can-ai ah sui cawfa a tuah tu bantuk an si. Kalsual pawl nih cun sui cawfa kha an biak i an mipi hna an hrinthan nak ding tu cu an bawm kho hna lo. Sihmanhsehlaw an hnu zul pawl kha titsa thlachuah hmuhnak cu an kamh hna i cuticun an tangka cu an lakpiak hna. An Khrihfabu cu chawva tangka lei in an rum caah an hnu zul pawl hell ah sualphawt an si dingmi kha an zei hmanh a poi lo. Kalsual pawl nih cun "Si nih a dawh ngai," ti le "a si kho men," ti hi atu le tu in an chim, a ruang cu an chimmi ah hin zumh fiannak a um lo caah a si. Pathian bia kha an zumh lo caah an chimmi cu anmah le anmah hmanh an i fiang tawn lo. "Hi ti zong hin chim khawh, ti khawh a si," an ti i zeitik hmanh ah fiang tein bia an chim kho bal lo. An hnuzul pawl kha lih an chimh hnanak cun zeihmanh chimlo lawlaw in um hna sehlaw a tha deuh hnga.Kalsual pawl nih cun midang kha ti le Thlarau hrinthannak lei ah hruai kho loin hell lam lei lawngah an hruai khawh hna. Mai a ngan nih Khamhtu a zum ko nain hell kal ding an um tiah a kan cawnpiak. Kalsual pawl cu ni donghnak niah Pathian hmaiah sualphawt in an um te lai. Cathiang ah aa tialning ahcun.Cu ni a phak tikah, mi tampi nih keimah cu,"Bawipa, Bawipa! Na min in Pathian bia kha kan chim i na min in khua chia kha tampi kan thawl hna i khuaruahharnak tampi kan tuah! an ti lai. Annih nih thatlonak lawng kha an tuah. Nan lungthin ah sual ruahnak um ko hmanh sehlaw Khamhtu kha zum ko u tiah an cawnpiak hna. Cu tluk taitai in maw a palh ko tiah na khuaruah a har sual hnga, a ngaingai tiah cun, fak tuk in Pathian doh a si ko.Misual mi nih midang sin phung an chim tikah Khamhtu zumh a herhnak kong cu an ◄ CHUNG BIA ► 77 Thlarau Cuarpartannak ? chim len ve ko lai nain hrinthannak lei tu ah cun an hruai kho hna lai lozeicahtiah anmah hrimhrim kha an hrinthan lo. Kalsual pawl nih cun Khamhtu zumh buin misual lawng kha an hrin luaimai ko hna lai.Thatlonak tuah lengmang hi cu Thlarau ralchanh in sual a si. Kalsual pawl nih cun Pathian bia zong hi an zumlo i Cathiang ah aa tialning zongin phung an chim bal lo. Annih nih an hnuzul hna sinin tangka chuh lawng kha an thiam. Cu bantuk minung hna nih cun Khamhtu cu zum ko hmanh hna sehlaw misual an si peng ko. Hrinhthan Aung lo i midang hruai i timh peng hi Pathian ralchanh in tuahmi thil vialte lak ah tihnung bik a si. Zeitindah hrinthanmi le thanlomi hi kan thleidan khawh hna lai? Sualnak a ngei maw ngei lo tiin kan hneksak hna a herh Kannih cu misual kan si ko tiin an phungchim pawl kha i hlenter hna hlah?Na tangka zong an sinah va tho hlah, cu misual hna sinah cun na tangka tompi zong va pe hlah.Zeiruangahdah na sualnak chung zongin luat dingin an bawm kho Aunglomi phungchimtu hna sinah cun na tangka cu na pek. Biakinn ah na tangka pek na duh ahcun ti le Thlarau thawngtha in na sualnak vialte an thenhpiaknak kong na hngalh tiang tlawmpal cu hngak ta rih.Hmanthlak ah thil an suaisam hmasat bantuk in, nunnak ca zongah suaisam le rak cawn hmasatnak ngeih a herh. Tahchunhnak ah, nawl cawng biaknak nih hin cun lungthin chung sualnak hi cu a theihpiak kho lo. Nawlcawng biaknak pawl cu zeitindah na hngalh khawh lai.Nawlcawng hmang pawl sining cu a leng zoh ahcun a lo ngai ko lai nain a hman taktak mi he cun aa dang ko. Nangmah tein na thleidan thiam a herh. A hman taktak mi phungchimtu cu mi zeidah an si. ◄ CHUNG BIA ► 78 Thlarau Cuarpartannak ? A hrampi zumhnak cu zeidah a si. Kalsual pawl cu mi zeidah an si? A hrampi kan si aa timi pawl nih cun Khamhtu le a khamhnak hmual cu an zumh. An lungthin ah sualnak zeihmanh a um lo. Sihmanh sehlaw kalsual pawl hna lungthin cu sualnak in a khat.Mi vialte hi kalsual an si dih maw? Zei a si zongah, kan Cathiang lei ah kirthan hna usih. Ahohmanh Khamhtu a zum ko nain a hrinthanlo mi cu kalsual an si. A fiang mi cu hrinthannak cu pei a hrampi cu a si ko cu. Cucaah a hrinthan lo mi paoh cu kalsual an si. Kalsual pawl nih Khamhtu cu an zumh ve ko nain an thinlung in sualnak kha an tuah peng.Kalsual pawl nih cun midang nawl kha an cawng. Annih nih thianhlim nak lam cu. Khamhtu zumhnak in a si ti cu an hngalh ve ko nain an thinlung ah sualnak cu an i chiah peng. Misual kan si ti in anmah le anmah kha i lunghrinhnak an ngei. Vancung ah kan kai kho lai lo ti an phang i Pathian cu kan biak an ti fawn. Miding mi muisam an i lawhter ngai caah an nawl cawnnak hi i hlenter hna hlah usih. Cucaah cun Pathian,Lian Ngan Bik Bawipa nih a chim mi bia hi ngai tuah u; Ka ral hna,phu kan hlam cang hna lai i harnak nan ka pe ti lai lo.Atu cu kan tongh cang hna lai. Ngun an thenh bantuk in kan thenh cang hna lai. Hlanpi ah nan rak nheih mi hruaitu hna le fimchimtu hna bantuk kah kan pek than hna lai. Cun cu, dinnak khua,zumh awk tlak mi khua ti a si lai, a ti. Bawipa cu a din caah le a ngaihchinh mi paoh cu a khamh hna lai. Asi nain a sual mi hna le amah a doh mi paoh cu a hrawh hna lai; amah a hlaw mi paoh cu a thah hna lai. Thingkung nan rak biak mi hna le dum thiang nan rak ser mi hna kha nan i ngaihchih ngaingai lai. A thi cuahmah mi kuhthing bantuk in nan car lai i ti toih lo mi dunm bantuk in nan ro lai. Thing ro cu meici nih a alh ter bantuk in mi thawng hna,cu anmah tuah mi lila nih a hrawh hna ◄ CHUNG BIA ► 79 Thlarau Cuarpartannak ? lai i cu bantuk in an rawhnak cu ahohmanh nih an kham kho lai lo. Pathain nih minung sining sawhsawh in nan ka zumh ahcun nan ning a zak lai a ti. Zeicadah ningzak in kan um lai ti ahcun Khrihfabu kha kanmah ca lawng ah kan i thim caah a si i, a thi cuahmah mi thingkung bang nan ro lai i ti toihlomi dum bantuk in nan car lai a kan ti. Pathian bia nakin minung cawnpiaknak a zum deuhmi tlangbawi pawl le kalsual pawl cu Pathian thinhunnak mei in biaceih an si te lai. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 4 A Hmaanmi Sual Phuannak ◄ CHUNG BIA ► 81 A Hmaanmi Sual Phuannak A Hmaanmi Sual Phuannak < John 8:1-12> Pathian kong cawnnak lawngin dirhmi khrihfabu cu a leng zoh ahcun rumra a ngei ngai ko nain a chung taktak cu a lawngpi a si ko. Pathian bia in siseh, ti le Thlarau hrinthannak thawngtha zumhnak hrampi in drihlo mi Khrihfabu cu ti toih lomi dumcar bantuk an si.Thingkung a si ko nain a thimi thingkung nih cun thei an tlai kho bal lo. Tikhur a si ko nain a chungah ti a umlo mi cu santlaihnak zeihmanh a ngei lo."Thingro cu meici nih a alhter bantuk in mithawng hna cu anmah tuahmi lila nih a hrawh hna lai i cu bantuk in an rawhnak cu ahohmanh nih an kham kho lai lo". Thlarau a ngei lomi paoh cu midang hmuhnak ahcun an thawng tuk ko nain Pathian mithmuh ahcun Hell mei caah khangh dingmi thingtom bantuk an si. Bawipa nih" Ralvengtu zeitik ahdah zan cu a dih lai?"tiah a ti.Ti le Thlarau zumhnak in miding a si i zungzal nunnak a ngei cang mi hna nihcun thawngtha cu muilak ah an phuan a herh.Bawipa cu ceunak a si i Satan cu muihnak a si. Pathian nih minung cu dinnak leiah a hruai hna i Satan nih cun ningcang ngei lomi biakinn le nal theology ah a hruai hna chan lio i minung hna zumhnak cu atu kan chan bantuk hin ning cang zeihmanh a rak ngei ve lo. Annih nih Pathian bia kha vawlei kalning in a kalmi minung cawnpiaknak l he an cawh nulh. Annih nih mi hna cu ning cang zeihmanh a ngeilo mi minung phung rumro ah an hruai hna caah Pathian nih dawi dingin a timh hna."Ngun an thenh bantuk in kan thenh dih hna lai.Hlanpi ah nan rak ngeihmi hruaitu hna le fimchimtu bantuk kha kan pek than ◄ CHUNG BIA ► 82 A Hmaanmi Sual Phuannak hna lai."Pathian nih a cohlan khawhlo mi raithawinak cu ngun le dar an cawhmi bantuk in, Pathian biatak le minung ruahning cawh kha a si. Cawhmi raithawinak cu Pathian nih a cohlang duh lo. Minung mithmuh ah cun an thiang ko lai nain cucu zumhpalh bu le thianglo mi he cawhmi a si caah Pathian nih a cohlang duh lo. Pathian nih Israel mi, a bik in kalsual pawl le nal phungchim pawl le misual pawl cu a mawhchiat hna.Pathian nih Isreal mi kha a bawmh hna i thluachuah a pek hna. Asinain Joshua thih hnu, Biaceihtu hna caan ah cun Isreal mi hna cu an pawng kam ram nih a rak tuk hna ti kan hmuhAnnih nih anmah lam in kal kha an i tim caah Pathian nih kha an sin ah sinah i ap dingin a thlah. Zeiruangahdah Pathian nih kalsual pawl cu a mawhchiat hna? Pathian can -aiah milem an biak ruang ah Zeiruang ahdah Pathian sal le nih mipi hna cu an sik hna? Raithawinak Phunglam kha an thlen i, ni sawhsawh ni hna ah rai an thawi caah a si.Annih nih remnak ni kha thla sarih thla nihra ni in thlariat thla ninga ah an thlen pinah, tlangbawi levi phun a si lo mi midang kha tlangbawi ah an thim hna. Cuticun hrinthannak lam kha an phih khar. Pathian nih amah aiah sui caw fa bia dingin mi hruaitu, kalsaul pawl cu a mawhchiat hna. Pathian nih milem a biatu hna hi cu a mawhchiat peng lem hna lo. Nang le kei zong a caan ahcun milem kan biak pah tawn a si lo maw. Kan kalsual lengmang ve ko nain kan thatlonak cu thihawk tlak sualnak cu a si lo, zeicatiah Pathian vel tangah pei kan um cu. ◄ CHUNG BIA ► 83 A Hmaanmi Sual Phuannak Sihmanhsehlaw Pathian aiah sui cawfa biaktu cu ngeih thiam khawhlo mi sualnak a si. Raithawinak phunglam thlen riangmang i mi sawhsawh zong tlangbawi ah chiah hi cu Pathian nih a duh hrimhrim lo.Hi bantuk sualnak hi zeitluk tih nung dah a si. Thih awktlak sualnak bak a si ko. Pathian can ai ah sui cawfa a thlengtu hna cu ngaihthiam khawh an si maw. Cathiang ah kan hmuh bantuk in sualnak nih Pathian thin a hunter.Cahlun ah Pathian thinhunnak a langhning kha kan hmuh tawn i, amah a dotu misual pawl cu Pathian nih a thah, a hrawh hna. Pathian nih Isreal mi hna siasal biaknak in a kirthan duhlomi paoh chiat ka serh hna lai tiah a ti. Ka biakinn chungah hin torcawl len u,tiahaho nih dah an in fial hna.Mn ngeilo nan ka pekchanh mi hna hi ka duh ti hna lo.Nan ka pekchanh mi rimthaw hna hi ka luak an chuak.Nan Thla thar puai te hna,nan sabbath te hna, nan biaknak pumhnak te hna hi a in in ka ing kho ti lo;nan sualnak nih a thurter dih cang.Nan Thla thar puai te hna le nan ni thiang te hna cu a huat in ka huat hna.Ka caah a phorh. Kalsual pawl nih cun phung leng in raithawinak an tuah Kannih nih Pathian rian cu zeitindah kan tuan khawh lai? Kan sualnak vialte Ial Siangpahrang le tlangbawi kalsual pawl nih cun Pathian kha an doh i,a hmanlo mi raithawinak phunglam kha hmangin tlangbawi kha an Auanter. lungthin a ngei mi siangpahrang nih Levi chungkhar a si lomi kha tlangbawi ah an thim hna. chungkhar a simi lawng nih tlangbawi ◄ CHUNG BIA ► 84 A Hmaanmi Sual Phuannak an si lai i, biakinn chungah rian an Auan lai. Aaron chungkhar lawnglawng hi tlangbawi a si taktak dingmi cu an si tihi. Pathian nih zungzal cain pekmi nawlbia cu a si nain chungkhar a si lomi, a lengmi kha tlangbawi ah a thim hna i Sui cawfa sinah raithawinak kha an tuah. Cuticun Pathian thinhunnak cu zeitindah a tlun ti kha kan hngalh khawh. Tuchun zongah a hrinthan lomi hna, Khrihfabu chungah Khrihfa upa le Pastor hna an hung si venak kan hmuh. Cu nih cun Pathian nawlpekmi kha an buar i Pathian thinhunnak kha an sawm chin. Phung ninglo raithawinak hi Pathian duhmi a si hnga maw? Kalsual pawl hi an sui cawfa hrawh i Pathian sin an kir i an hrinthan hrimhrim a herh. Ial nauk tu bawi hna le na mi hna hi khua mi bantuk an si.BAwipa nih an chimh mi bia hi nhai tuah.Kan Pathian nih an cawnpiak mi hi thate in ngai tuah.Pathian nih cun,Nan ka pekchanh mi thawinak vialti hi a duh ko ti in maw nan ka rauh?Khangh thawinak caah tuu nan khangh mi hna le nan satit tha bikbik hna thau nan khangh mi hna hi kaa zaa diam cang. Nan Cawtum hna le nan tuu hna le nan meheh hna thi nih hin a nor in an ka nor cang.Keimah biak awk i nan rat tikah,hi vialte hi nan tuah lai,tiah aho nih dah an in ti hna.Ka biakinn chungah hin torcawl len u,tiahaho nih dah an in fial hna.Mn ngeilo nan ka pekchanh mi hna hi ka duh ti hna lo.Nan ka pekchanh mi rimthaw hna hi ka luak an chuak.Nan Thla thar puai te hna,nan sabbath te hna, nan biaknak pumhnak te hna hi a in in ka ing kho ti lo;nan sualnak nih a thurter dih cang? Nan Thla thar puai te hna le nan ni thiang te hna cu a huat in ka huat hna.Ka caah a phorh ka zuam ti lo mi thilrit an si.Thlacam in nan kut nan hler tikah kan zoh duh hna lo.Zeazat tam hmanh in ◄ CHUNG BIA ► 85 A Hmaanmi Sual Phuannak cam u lawkan ngaihpiak hna lai lo,zei catiah nan kut ah thisen a neh. Thiang te in i kholh u.Nan tuah lengmeng ka hmuh mi hna hi ngol tuah u.Thatlo nak cu tuah ti hna hlah u law a ding mi thil tuah kha cawng cang hna u.Cinnak tuah kha i zuam u,cucu mi nih an serhsat mi hna bawmh le nhakAtah hna chanh le nuhmei hna Aahpi kha a si, a ti. Hi Cathiang cang hi tha tein kan rel ahcun tlangbawi hna cu aa pumte tukmi an si ti kan hmuh khawh nain an biakningtu cu hlawtpiak a si: annih hrawh an si cu a hmanlo ningin rai an thawi i Pathian nawl pekmi an al caah a si.Annih nih Pathian nawlpek ningin raithawinak an tuahlo hleiah Pathian bia zong tha tein an zoh lo. Cu hruaitu hna cu an i pumpek tuknak ah raithawinak curelcawk loin Pathian hmaiah an tuah. Cathiang nih a chimning ahcun thisen cu tiva bantukin biakthengchungah a luang a ti. Asinain an tuahsernak kha Pathian nih a zoh tikah sualnak he aa khat tiah a ti. A hmaika ah raithawinak cu an tuah ko nain misual an si peng ko ti kha a fiang. Hi bantuk raithawinak hi cu nan tuahlo ah a tha deuh tiah Pathian nih a ti hna. Annih nih sui cawfa hmaiah raithawinak an pekchanh caah Pathian nih an sualnak cu a ngaithiam duh hna lo i an hmai zongah a dir duh lo. Cucaah nawl kan pekning hna tu in raithawinak rak ka pe u tiah a ti hna. Cu ti a si Aunglo ahcun raithawinak nan tuahlo kha nan caah a tha deuh tiah a ti hna. Kalsual pawl cu sianginn sayate he an i lo Kalsual pawl nih zeidah an cawnpiak hna? Zeitindah kan hrinthan lai ti cawnpiak ◄ CHUNG BIA ► 86 A Hmaanmi Sual Phuannak Kalsual pawl nih lenglei thianhlimnak lawng an zoh cung i an hung Ahut i an i Aamhning kha mi nih an hun zoh hna tikah, an i lunghmuih tuk hringhran. Thil sining zul ngaiin kan nung an ti. Ziaza tha tein nan nung lai ti in zapi nun chimhhrinnak in cu an donghter tawn. Cucu zeibantuk sermon phun dah a si? An phungchimmi cu sayate cawnpiaknak he zeidah an i dannak a si?Pathian Khrihfabu cu a hrinthanmi hna hmunkhat ah Pathian an biaknak hmun a si. Hi bantuk phun, biakinn lawng hi biakinn taktak cu a si. Pathian Khrihfabu taktak nih cun Pathian hmaika ah zeitindah kan um lai ti hi an cawnpiak hna lo. Khrihfabu phungchimtu nih cun ti le Thlarau thawngtha lawng an chim ko lai.Na dirhmun kha zeitluk hmanh in rak fekfuan hlah hmanhsehlaw Pathian nih na sualnak vialte cu an Aawlpiak cang? Kalsual pawl nih cun an hnuzul pawl kha,"Hi tuah, kha tuah" tiah thilrit cu an khinh luaimai hna nain anmah tu nih cun an kutpar hmanh in an tawng duh lo.Annih nih an fale caah violin man fak pipi kha an cawkpiak hna i a tum an cawnter hna. Cu cawknak man cu zeitindah an ngeih khawh hnga? Khawika indah cu vialte tangka cu a hmuh hnga? Cu an tangka vialte cu thawngtha chimnak ah teh an hmang hnga maw man fakfak hna teh aa i mongh mar tha an i cit ruangah hmaizah awktlak in aa umter bia hna a si hnga maw. Cu tluk tha a ngeimi phungchimtu cu mifir a si. An hnuzul pawl nih motor Aemchom hmanh cawknak an ngeih lo lio caan ah, zeitindah anih nih cu tluk sangmi cu an ngeih khawh hnga. Kannih nih cun an tuahsermi zoh in kalsual phungchimtu an si cu kan theih khawh hna.Kalsual phungchimtu nih cun tangka kha tampi in an hal lengmang hna. Acheu Khrihfabu ◄ CHUNG BIA ► 87 A Hmaanmi Sual Phuannak nih cun an pawl kha thla khat ah leng an pek pinah an ca cawn man, an cauk man, an fale zohkhenhnak ca, hawikom mileng danghnak ding caah ti in a phunphun min bunh in an pek rih hna. Cu bu hmanh ahcun a cheukhat nih kan lahkhah kan i zalo tiah an phun zai rih.Thla khat ah hi a tlawm tuaimi a si maw. Ti le Thlarau thawngtha a chimmi phungchimtu nih cun a hmuhzat kha a Amen zungzal. A hmanmi phungchimtu nih cun ruahnak i cheuhnak kha a cohlan i, Pathian sin in daihnak a hmuh. Kalsual pawl daihnak le hnangamnak a ngeilomi nih cun tangka he aa pehtlaimi lawng an ceih tawn? Cu bantuk Phungchimtu hna cu sui cawfa a biami hna he angkhat an si.A caan ahcun Pathian Khrihfabu hna cu Zion tiah auh an si Sihmanhsehlaw bantuk in aa dawhmi biakinn a um ti lo. Pathian Khrihfabu umnak hmun cu ti le Thlaurau thawngtha chimnak hmun hi a si ko. Kannih cu Adam cithlah, m tlinglo, sual in hrinmi kan si caah Pathian nih a fapa Khamhtu cu ti le Thlarau in vawlei sualnak vialte Aawl awk ah a hun thlah. Cahlun ah minung hna nih an tlam tlinlonak an i hngalh tikah Pathian sinah an ra i "Palhnak, cu bantuk, kha bantuk kha ka tuah, ka palh tuk" an ti i raithawinak an tuah. Pathian nih misual thlacamnak 613hi a thei hnga maw? Thei hlah, Zeicahtiah annih cu an sualnak nih Pathian he a Ahenter cang hna Kan Pathian nih Amah a zummi hna le an lai nawn ruangah ngaihthiam a halmi hna cu ka sinah ra u tiah a auh hna. An sualnak ruangah ngaihthiam an hal i, misual ka si 613 an ti thok khan, Khamhtu cu an sualnak caah thihpiak dingin a rathan lai tiah na ruat maw. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak hi khamhnak ◄ CHUNG BIA ► 88 A Hmaanmi Sual Phuannak caah a za cang nih Khamhtu tipil innak hi kan khamhnak a kan hmuhsak duhmi a si tiah a ti. Khamhtu cu minung sualnak dihlak thenhpiak dingin voi khat ah zalak in a thi in nithum hnuah a thothan i atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu. Khamhtu cu kanmah khamh awkah voi khat tipil a ing i voi khat lawng vailam ah a thi. Khamhtu cu kum a si ah tipil petu nih tipilnak a pek. Vawlei sualnak in kannih khamhnak caah voi khat thihnak a tuar. Hi nih a chim duhmi cu biaceihnak cu zungzal in pek a si tinak a si hnga lo maw?Kalsual pawl nih misual kan si peng ko an ti hi voihnihnak ra than law rak kan thihpiak than tiah an hal bantuk a si. Ngaihthiamnak an hal fate a rak tuah cangmi kha aa rinh. Ti le Thlarau thawngtha a zummi hna lungthin cu khamh an si ruangah aa lawm i cuticun miding an hung si i Pathian thluachuahnak le zungzal nunnak coawkah vancung ah an lut lai. Dinnak a ngeimi hna cu ti le Thlarau thawng in khamh an si i Pathian thluachuahnak a comi an si. Bawipa nih aa thawh i,Atu cu hi bia hi thate in i ruah ti hna u sih.Nan sualnak cu a sen in sen hna hmanh sehlaw, hawhra bantuk thiang in kan kholh hna lai;nan sual nak cu a dum in dum hmanhsehlaw,tuuhmul bantuk in nan var lai.Ka bia nan ka ngaih paoh ahcun; ram nih a chuahter mi thiltha kha nan ei hna lai. Sihmanhsehlaw ka bia kha nan ka al i nan ka doh ahcun nan thi ko lai, tiah hi bia cu Bawipa nih a chim a ti.Pathian nih a kan pekmi ti le Thlarau thawngtha kan zumh ahcun ram nih a chuahtermi thiltha kha kan ei hna lai, sihmanhsehlaw kan al ahcun vainam in kan thi ko lai.Pathian nih aa thawh i,"Ra u law, i ruah ti tuah usih. A tlinglo mi nan si lo maw. A ding lomi nan si lo maw. Mah le mah aa daw tukmi nan si ko lo maw. Nawlbia pekning in nan nung maw A hngal ko nain a tuah duh lomi nan si ko lo maw Kha, ka ◄ CHUNG BIA ► 89 A Hmaanmi Sual Phuannak sinah ra tuah u. Nan sualnak cu senduk bang sen ko hmanh sehlaw hawhra bang ka ranter lai. A dum in dum ko hmanh sehlaw tuhmul bang ka nemter lai tiah a ti. Hi nih a chim duhmi cu Pathian nih misual kha a dinnak in a kan khamh i, miding ah a kan ser tinak a si.Pathian ni a ser hna ah khan sualnak zeihmanh a um rih lo? Sihmansehlaw cu an sinah a ra colh ve i Pathian bia ngai lo dingin a tukforh hna i cuticun vawlei mi vialte kha misual ah nih cun a canter dih hna. Satan nih aa tinhmi cu mi thluk hi a si. A hramthok ahcun, cu Pathian hmaika ah misual an si lo dum ah Pathian he an um ti. Si hmanhsehlaw a hnu ahcun misual an hung si. Atu ah Pathian nih a kan auh. Ra u law, ruat ti hna usih. Hmunkhat ah ruat ti hna u sih tiah a kan ti."Zeitluk in dah sualnak hi vawlei cungah hin na tuah cang. Cun na thih hlan ahhin zeitluk tamdah na tuah rih lai" Maw Pathian, sual lo cun kan um kho hrim lo. Zeitluk hmanh in i zuamlen ko usih law kan thianghlim kho bal lai lo."Atu ahhin sualnak zeitluk dah na tuah cang? Bawipa, thil vialte hi kaa chinchiah khawh hna lo caah tlawmte lawng kaa cinken khawh. Zei hmanh naa chinchiah taktak lo maw. Ka chim duhnak hi na theih thiam lai dah. Cun Pathian nih,"A si ahcun hun peh rih law ka chimthan kun. Na hngal dih ko lo maw. Cu vialte zong cu na hngal ko lo maw. Naa chinchiah khawhmi sualnak vialte, na philh cangmi sualnak vialte, cun hmailei caan ah na tuah than lai dingmi sualnak vialte kha zungzal in kan Aawlpiak dih cang. Nangmah sualnak lawng a si lo, na tefa vialte le na chung chuakmi sualnak vialte zong, kei cu a dingmi Pathian ka si, sualnak kha voikhat ah a dihlak in ka Aawl dih cang hna"tiah a ti.Vawlei sualnak vialte, Adam in minung hnudung bik sualnak tiang a kan Aawlpiaktu cu. ◄ CHUNG BIA ► 90 A Hmaanmi Sual Phuannak Hramthoknak le donghnak Pathian kha a si "Kei cu khamhtu le A thawngmi Pathian ka si.?" "Kei cu Jehovah, velngei mi Pathian ka si." "Zaangfah a tlakmi kha ka zaangfah hna lai i, velngeihnak hmuh awk aa tlakmi kha vel ka ngeih hna lai."A zaangfahnak hmuh dingin kan hal i thuhpheh lo tein Amah he kan um ti ahcun, Pathian zaangfahnak cu kan hmuh ko lai. Pathian nih thluachuahnak pek a kan duh, Miding siter a kan duh. A dawtnak le a zaangfahnak ruangah a fale siter a kan duh.Vih hawrha nakin rang deuh hna seh ti a kan duh. Khamhtu nih tipil a innak le a thisen thawngin vawlei sualnak vialte cu voikhat ah zalak in a Aawl dih cang. Khrihfabu nih zumtu nun le sual thalo kha a fianter taktak khawh Aung lo ahcun, cucu a hmaanmi Pathian Khrihfabu tiah kan ti kho lai lo? Minung nih tlangbawi sinah an va kal i an timi cu, "Sualnak ka tuah. Zeitindah ka tuah lai? Kaa ngaihchih i sualchirnak voi tampi ka tuah nain ka sualnak nih cun a ka chuah tak hlei lo? Zeiti hmanh in ka chuak kho lo. Ka biaknak phungning nih hin a ka phurhpi kho lai tiah ka zum lo,"ti hi a si. Tlangbawipa nih cu pa harnak tonmi ah a phi hman a rak pek khawh lo ahcun kalsual tlangbawi a si ti a fiang ko. A chim dingmi cu, "Nang mah phurh ding a si ko. Tlangcung ah thla va cam. Ni 40 chung rawl va ul," ( Jer 17:1) ti a si ko lai. Kalsual tlangbawi pawl le biaknak hruaitu pawl hna cu thianhlim lonak in a khatmi an si, zeicahtiah ti le Thlarau thawngtha kha an theih bal lo. An Thlarau cu hell ah maw a dongh lai vancung ahdah ti kha annih nih an hngal kho hrim lo. ◄ CHUNG BIA ► 91 A Hmaanmi Sual Phuannak Cu bantuk hruaitu pawl cu Pathian hmaiah a hmaanmi an si kho lo i Khrihfa deu le kalsual lawngte an si. Annih nih Khamhtu cu a leng lawngin an zumh i, an lungthin cu sualnak in a khah caah sualnak a kan Aawlpiaktu ti le Thlarau thawngtha cu zeitik hmanhah an chim kho lo. Cucaah an rap ah i foihlo ding hi a biapi tu nih kalsual kong a kan cawnpiak."Bu chung Ahen nak a chuah tertu kha ,a tlawm bikah voi hnih tal ralrin nak pe hna u,cu hnu ah cun chuah ko hna.Cu bantuk mi cu an ruahnak a hman tilo ti kha na hngah i an palh ti cu an sual nak nih khan fiang tein a langhter ko. A ruang cu Khamhtu cu an zum ko nain an hrinthan rih lo caah, anmah le anmah kha sual an i phaw. Annih nih ti le Thlarau hrinthannak thawngtha kha zei ah an rel lo caah a hngallo bantukin an i umter i, misual kan si i hell ah kal ding kan si tiah an ti. Rev 20:12 Annih cu kalsual khrihfa an si. Ahohmanh Khamhtu a zum ko nain sualnak a ngei mi cu kalsual an si. Pathian cu a thiangmi Pathian a si caah kalsual pawl sinah cun a um kho lo. Ti le Thlarau thawngtha a zummi cu an sualnak vialte in thianter an si. Cucaah ahohmanh Khamhtu a zum ko nain sualnak a ngeimi cu kalsual an si. Kannih zong Pathian a zum ko nain sualnak a ngei mi hna sin cun i Ahen diam hna usih. Thawngtha a thei rih lomi hna le an theihlo ruangah a zumlomi hna theih a duh ngaimi hna sinah thawngtha va chim hna usih. An hrinthan khawh nakhnga thlazaa campiak hna usih.Ti le Thlarau thawngtha i tlaih in kan Ahutnak hmun in dir ve cang hna usih.Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha cu vawlei cung hmun zakip ah phuang ve cang hna usih. ◄ CHUNG BIA ► 92 A Hmaanmi Sual Phuannak Biakam Hlun ah Israel mi hna caah Pathian fa sinak ah tuah lo khawh a si lomi cu zeidah a si? Cuarpartannak hi tuan dueh lio minung hna nih an rak hman Pathian a zummi hna caah cun Cahlun he Cathar he an pahnih in an biapi in an sunglawi veve. Pathian bia cu nunnak a si caah catlang pakhat te zong hi kan caah a fel lomi an um lo.Lanhtak puai hman a duh vemi paoh nih cun an cuarpar kha an i tan hmasa lai ti kan hmuh. Pathian nih a kan cawnpiaknak chan hi kan ruah a herh. Mi pakhat nih a cuarpar aa tan hmasa lo ahcun Lanhtak Puai a hmang kho lai losuh kan zumh ahcun Pathian nih hi phung a kan peknak chan hi kan hngalh fian a herh. Cuarpartan cu pa an fonghlei a par tanpiak tinak a si. Zeiruangahdah Pathian nih Abraham le a tefa hna cu nan cuarpar nan i tan lai tiah a ti hna hnga. A sullam cu hi bantukin "aa tan" mi hna cu a miphun kan si ti biakamnak a si. Cucaah Pathian nih Israel mi hna kha an cuarpar i tan dingin a fial hna. Israel mi hna nih Pathian fale an si khawhnak dingah cun an cuarpar an i tan a herh. Hihi a nawlbia, i thleidannak le sualnak hrampi a chattu a si. Biakam thar ahcun Pathian cu zumhnak in sualnak a kan chat piaktu a hung si. Drael miphun caah a biapi bikmi zungkhar ni cu Puai ni hi a si i hi ni cu hna kum chungsal an rak taannak khan an rak chuah ni kha hngalh camcin i Pathian sinah lunglawmhnak chim ding ni khi a si. lungthin hakmi vialte kha rai phun hmang in Pathian nih a nemter i annih cu a chuah hna i anan ram leiah a hruai hna miphun hna cu raithawinak thisen le cuarpartannak thawngin, a donghnak bik fahnak a si mi fatir thihnak khan a khamh hna. Cucaah Pathian nih Lanhtak puai ni ◄ CHUNG BIA ► 93 A Hmaanmi Sual Phuannak cu tha tein nan hman lai i nan tefa tiang in ka zaangfahnak hi nan hngalhter hna lai tiah a ti hna. Thlarau lei Lanhtak puai kha phungning tein kan zulh khawhnak dingah cun kan lungthin cuarpar kan i tan a her mi hna nih Lanhtak Puai kha cuarpartannak in an rak hman. Bawipa ncu a thawh hna i,Lanhtak puai tuah ningcang cu hi bantukin a si lai:Ramdang mi ahohmanh nih an ei lai lo,asinain nan cawk mi hna sal nih cun,an cuarpar tan a si hnu ah an ei lai. A hung um ta mi nih si hna seh,nan hlan tami rianAuan tu si hna se,cu hna nih cun an ei lai lo.Sa pum pum khat kha inn chung ah ei a si lai i a zeihmanh kha leng ah nan chuah pi lai lo;a ruh pakhat hmanh nan khiak lai lo( Roman 3:27). Imi nih nan bu ning tein hi puai hi nan tuah awk a si lai. Ramdang mi pakhat khat nan sinah aum i bawipa sinah lanhtak puai kha tuah. A duh ve ah cun a sin i a um mi pa vialte kha an cuarpar nan tan hmasa hna lai i au hnu ah cun puai ah cun aa tel kho lai; amah cutak bantuk in nan zoh lai.sihmanhsehlaw cuarpar tan lo mi nih cun an ei hrim hrim lai lo. Cu phunglam nih cun mi tak tak zong kha a nenh hna i nan sin i khua a sa mi ram dang mi zong kha a nenh hna tiah a ti. Israel miphun cu nan cuarpar nan i tan hnu lawng ah Lanhtak Puai nan hman lai tiah Pathian nih a ti hna. Lanhtak Puai a hmang dingmi le Lanhtak Puai tuufa sa a ei dingmi hna cu mi zeidah an si. A cuarpar aa tanmi hna lawng nih Lanhtak Puai cu an hman khawh.Lanhtak Puai tuufa cu, kan hngalh cang bangin, vawlei sualnak a kalpitu Khamhtu Khrih kha a si.Cahlun le Cathar ah cuarpartan ningcang cu zeintindah a si. Cuarpartan timi cu vun fonghlei tanpiak kha a si ko. Khamhtu Khrih zong vawlei ah hrin a si i niriat a si ah a cuarpar an tanpiak. Lanhtak Puai ah aa tel dingmi hna cu cuarpar aa tan mi a si lai tiah Pathian nih nawl a pek hna caah aa tan lomi paoh ◄ CHUNG BIA ► 94 A Hmaanmi Sual Phuannak Lanhtak puai ah an i tel kho lo.Pathian nih nawl a pekning hna bantukin an dihlak in an cuarpar cu an i tan. Khamhtu na zumh ahcun Cathar i cuarpartan ti mi kong kha na hngalh hrimhrim a herh. Gam chungah, Pathian cu sinah aa langh i amah le a tefa hna he biakamnak kha an tuah. Angan ah, Pathian nih le a tefa hna cu van arfi zat in nan karh lai i, Kan ram cu ro ah kan pek hna lai tiah bia a kamh hna. Cun le a tefa hna nih a nawlpekmi kha an zulh i an cuarpar an i tan ahcun kei cu an Pathian ka si lai i annih zong ka mi an si lai tiah a ti. Pathian nih bia a kamhmi hna cu cuarpartannak in a mi siter kha a si. Ka biakamnak cu, zungzal hmunmi biakam nak caah, nangmah sin le a ra lai ding chan i na tefa hna sinah, let lo tein ka um lai. Nangmah na Pathian le na tefa hna an Pathian ka si lai. Hi ram, atu i khual na sinak ram hi, nangmah le na tefa hna cu kan pek hna lai. Kaan ram hi a ningpi in nan ta a si zungzal lai i keimah hi an Pathian ka si lai a ti. Pathian bia kha a zumh caah Pathian nih miding ah a cohlan i, a fa a siter. Cuarpartan cu Pathian le biakamnak an tuah mi hmelchunhnak a si."Cun nangmah le na tefa hna nih tuah awkah kan hna a tla nan ti laimi cu hihi a si:nanmah lak i pa paohpaoh cu nan cuarpar nan i tan dih lai.Titsa lei cuarpartan ti sullam cu vun fonghlei tanpiak khi a si i Thlarau he pehtlai in cun Khamhtu tipil innak ah khan zumhnak in kan sualnak vialte hei chiah dih khi a si. Jesh tipil innak kan zumhnak in kan sualnak in kan thian ah khan Thlarau lei in cuarpar kan i tan a si. Cathar i cuarpartan ti cu Khamhtu tipil innak in sualnak he i Ahen hi a si. Cahlun i cuarpartan cu Cathar i Khamhtu tipilnak kha a si i, an pahnih in Pathian biakammi an si i cu nih cun a mi ah a kan ser. Cucaah Cahlun chung cuarpartannak le Cathar chunguh tipil innak cu aa khat bakmi an si. ◄ CHUNG BIA ► 95 A Hmaanmi Sual Phuannak Pathian fa sinak ding ah an cuarpar an i tan bantukin? Pathian fa kan si khawhnak dingah ka lungthin chung sualnak vialte cu kan cik tan dih a herh? Tipil petu nih Khamhtu tipil a pek ah khan vawlei sualnak vialte cu . Khamhtu nih tipil a innak in misual mi vialte kha miding ah a ser hna i an sualnak vialte kha a tanpiak dih hna. Cuarpar an i tan tikah an vun fonghlei kha an tanpiak hna bantukin, dan tiva ah tipil petu nih Khamhtu tipil a pek ah khan minung sualnak vialte cu an lungthin chung khan cik tanpiak an si ve. Mah hi a zummi hna cu Thlarau lei cuarpartanmi,Pathian minung, miding tiah ti an si. Zumhnak hmaanlo nih cun minung kha Zeinihdah Israel mi hna cu Pathian sin in a Ahenter hna? Cuarpartan lonak nih Pathian nih Abraham kha cuarpar aa tan lomi paoh cu fa sinak in Ahen an si lai tiah a ti. Zeicudah cuarpartannak cu a si kun ne. Zei cudah Thlarau lei cuarpar tan cu a si ve ne. Titsa cuarpartannak cu titsa hleivuang par kha tanpiak a si ahcun Thlarau lei cuarpartannak cu sualnak vialte, lungthin chung khan cik dih i Khamhtu tipil innak ah khan chiah dih kha a si. Khamhtu tipil innak cu mi vialte caah Thlarau lei cuarpartannak a si i, vawlei sualnak vialte cu kan sin in ciktan dih a si i Khamhtu cungah chiah dih a si cang. Tipil petu nih Khamhtu tipil a ◄ CHUNG BIA ► 96 A Hmaanmi Sual Phuannak peknak chan cu sualnak vialte a la dih tu Thlarau lei cuarpartannak in mi vialte khamh awk ah a si.Minung sualnak vialte cu Khamhtu cungah Ahial dih a si. Pathian, an cithlah vialte Pathian a simi nih cun anmah he biakamnak a ser i, an cuarpar kha a tanter hna. Cuticun an Pathian a hung si i, cuarpartannak in an sualnak vialte a hlonh dih caah an khamhtu zong a si fawn. Sualnak vialte ciktan dih i cuarpartan ti sullam cu zeidah a si. Pathian nih siseh, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak kha an khamhnak caah a zum i a hrinthanmi vialte he biakamnak a sermi a si.Cuticun, Amah miphun, mithiang ah a kan ser. Amah cu cuarpar aa tanmi vialte hna i an Pathian a si.Pathian nih Abraham sinah hitin a chim. A tu ri hin cun fapa nan ngaih mi paoh paoh cu ni riat a si ah an cuar par na tan hrim hrim hna lai,nan innchung i a chuak mi nan sal hna zong, cun ramdang mi sin i nan cawk mi nan sal hna zongan i tel chih dih lai. Hi nih hin nanmah le keimah karlakah biakam nak a um kha alanghter lai.Pakhat hmanh hrelh lo in nan cuarpar cu tan nan si lai i cuc nih cun nan mah sin i biakam nak ka ser mi hi zungzal hmun mi biakam nak a si kha nan cungah hmelchunhnak in a langhter lai.Cuarpar aa tan lo mi pa cu a miphun chung in hlonh a si lai,zeicahtiah keomah he biakamnak cu a zul lo tiah a ti. Thlarau lei cuarpartan Aung loin Khamhtu sinah rat aa timmi paoh cu Amah mi sinak in hlawt an si lai. Thlarau lei cuarpartannak cu Cathar ah cun Khamhtu tipil innak hi a si i cu tipil innak cu vawlei sualnak vialte a kalpi dihtu kha a si. Cahlun chung cuarpartannak le Cathar chung Khamhtu tipil innak a zummi paoh an sualnak in luatnak an hmu i Thiang Thlarau an co pin ah Pathian fale an si. Kannih Khamhtu a zummi hna caah cun Cahlun i cuarpartannak le Cathar i Khamhtu tipil innak cu aa khatmi an si.Kannih nih a hmanmi cuarpartannak sullam kan hngalh khawh ◄ CHUNG BIA ► 97 A Hmaanmi Sual Phuannak lo i hrinthannak ah Thlarau lei cuarpartannak in khamhnak kha kan lungthin in kan cohlan Aung lo ahcun kan zumhnak cu pakpalawng a si ko lai. Pathian sinah zumhtlak kan si tiah i ruat ko hmanh usih law thetse cungah inn a sami bantuk kan si ko lai. Pathian nih Amah a zummi paoh cu a cuarpar aa tan lai ( John 1:29), Thlarau lei cuarpartannak a simi Khamhtu tipil innak in khamhnak zong a zummi a si lai tiah a ti. Cuarpartan lo cun a mi si khawh a si lo. Cun a mi sinak khan lengah chuah kan si lai. Cucaah Pathian nih ahohmanh, khual an si ah, tangka in cawkmi sal an si ah Lanhtak puai an hman hlan ah an cuarpar an i tan lai tiah a ti. Zeiruang ahdah hmaanlo ngai in an zumh Zumtu lakah hell kal ding hi mi zeidah an si ? Thlarau lei cuarpartannak a zum lomi hna Lanhtak puai tuufa thisen lawng a zummi mi tampi, nihin ni ah kan hmuh hna.Cuarpartan ti sullam cu zeidah a si tiah annih nih an ti! miphun hna nih Cahlun i an hmanmi a si. Cathar ahcun kannih cu kan cuarpar kan i tan a herh ti lo.Titsa cuarpartannak hi ka chim duhmi a si lo. Lamkaltu nih Thlarau lei cuarpartannak kong cu fiang tein a langhter ko i, kei nih cun lungthin lei cuarpartannak hi ka chim duhmi a si.Titsa cuarpartannak kha ka chim duhmi a si lo. Titsa cuarpartannak kha kan caah sullam a ngei lo nain ◄ CHUNG BIA ► 98 A Hmaanmi Sual Phuannak kannih nih Khamhtu sin kan rat i kan sualnak vialte in khamhnak caah tipil a innak kha kan zumh tikah Thlarau in cuarpartan kan si.Mipakhat nih a hrin than nak ding caah cun Thlarau lei in a cuarpar aa tan a herh. Mi pakhat khat nih Khamhtu a zumh ahcun Thlarau lei in cuarpar aa tan mi a si a herh. Kan sualnak vialte tanpiak kan si lawng ah miding mi kan si lai. Kannih nih Thlarau lei cuarpar kan i tan hnu lawngah sualnak a ngei lomi kan si kho.Kan thinlung dihlak in Thlarau lei cuarpartannak kan cohlan kan timi cu Khamhtu tipil innak kan zumhmi hi a si.Lamkaltu zong nih Thlarau lei cuarpartannak hi a zumh ve caah tiah a ti. Kannih zong Thlarau lei in kan cuarpar kan i tan lawngah sualnak in kan luat lai. Na sualnak, Khamhtu cung Ahial dih a si hnu ah sualnak na ngei ti maw. Cathar ah Khamhtu a zummi nih cun tipil a innak zumhnak in a lungthin cuarpar aa tan a herh ti kan hmuh. Lamkaltu nih a cakuat ah hi kong hi fiang tein a langhternak kan hmuh. Pathian nih mi vialte kha vawlei sualnak in a khamh cang hna i Amah minung ah a ser hna miphun cu an cuarpar an i tannak in Pathian mi ah an i can bantukin kannih zong Khamhtu tipil innak kan zumhnak in kan sualnak vialte Khamhtu cungah kan Ahial dih cang i cuticun a mi kan hung si ve. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumhnak kha Pathian nih a hmuh tikah a mi ah a kan cohlan. Hi zumhnak nih hin Thlarau lei cuarpar a kan tanter i khamhnak ah a kan hruai. ◄ CHUNG BIA ► 99 A Hmaanmi Sual Phuannak Khamhtu tipil innak le a thisen thawng in khamhnak Zeitindah Khamhtu nih khamhnak cu a tlam a tlinter? Tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin Khamhnak cu Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thisen in tlam a tlinter cang. Tuufa thisen cu sual biaceihnak a si i, Khamhtu tipil innak cu Thlarau lei cuarpartannak, kan sualnak vialte kha A cung i Ahial dihnak kha a si.Nihin Khrihfa tampi nih hi Thlarau lei cuarpartannak kong hi an hngal kho lo. Cahlun i cuarpartannak cu nihin kan chan ah tlawmpal fiang ko cang hmanhsehlaw Khamhtu tipil innak hi zei rel loin um ding a si hrimhrim lo.Khamhtu tipil innak nih na sualnak vialte cu an Aawlpiak dih cang tiah kan chimh cawnpiak cang i cu nih cun na sualnak vialte in an khamh cang. Cucu na zum kho maw. Khamhtu tipil innak hi zei rel loin na um ahcun hrinthannak thawngtha kha na hngal rihlo tinak a si lai i Khamhtu tipil innak thawng lawng in khamhnak thawngtha tlamtling cu kan hmuh khawh.Pathian nih Thlarau lei cuarpartannak kong ah a kan chimh mi, Khamhtu tipil innak kong hi zei rel loin kan um awk a si maw. Cathiang ca kan rel tikah cuarpartannak le Lanhtak puai tuufa thisen aa pehtlaih ning kong fiang tein kan hmuh khawh. nih a chim mi; Khamhtu tipil innak le Matt 9:13 vailam cung a thisen kan zumhnak nih sualnak vialte in a kan luatter. Hi thawngtha dah ti lo thawng tha dang hi vawlei cung ah a um ti lo. Cucaah hi tin tehte a khaan; A rami cu Khamhtu Khrih hi a si, tipil a innak ti le a thihnak thi he a rami a si. Ti he lawng a ra lo, ti he thi he a ra. ◄ CHUNG BIA ► 100 A Hmaanmi Sual Phuannak Nang zong hi bantuk in na si ve ko lai. Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha kha na zumh ahcun sualnak ngei lomi na si ve ko lai. Mitling lo si ko hmanh law miding na si ko lai. Hi biatak hi na lungthin in na cohlan i midang na hngalhter ve hna ahcun khamh an si lai i Pathian kha an thangthat lai i tiah an au lai.Khamhnak a hmu cangmi u le nau hna nan kuttlaih kan duh hna. Khamhtu nih kan sualnak vialte in a kan khamh caah thangthat si ko seh. Kan sualnak vialte in a kan khamh caah kan i lawm ko. Khamhtu cu ti, thisen le Thlarau in a rami a si tiah a ti. Ti he lawng a ra lo, thisen he lawng a ra lo, ti le thisen le Thlarau he a rami a si? Hi pathum, Khamhtu tipil innak, vailam cung a thisen le thihnak in a thawhthannak hna cu pakhat an si i kan khamhnak tehte khaangtu an si. Zeiruang ahdah Cathiang nih Khamhtu Lanhtak puai tuufa thisen thawng lawng in Israelmi hna hi khamh an si kho lai maw? Lanhtak puai an hman Ti le Thlarau in hrinthan dingin Khamhtu tipil innak le a thisen nih a kan fial chungah, "Tuufa pakhat cu nan thah lai. A thi kha tlawmpal in nan lak lai i nan innka tung le nan innka ba ah khan nan nalh hna lai i innchungah khan sa cu nan ei lai. Thisen kha ka hmuh tikah nannih cu kan lanhtak hna lai" ti kan hmuh. Lanhtak puai tuufa thisen zumhnak lawng in khamh kan si hnga tiah na ruat maw? A si ah zeicahdah Cathar nih Khamhtu tipil innak hi a ◄ CHUNG BIA ► 101 A Hmaanmi Sual Phuannak chim lengmang kun hnga. Lamkaltuh,"Tipil nan in tikah Khrih sinah nan i vui" "Khrih he i pehtlaihnak chungah tipil nan ing i cucaah Khrih sining kha nan ta ah nan i lak cang," i nanmah an khamhtu hna tipil innak" (Lev 16:21). tiah a ti. Lamkaltu nih siseh, Khamhtu zultu dang hna zong nih Khamhtu tipil innak kong hi an chim cio hna. tiva i Khamhtu tipil innak an hun langhter duhnak chan cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumhnak hi ti le Thlarau ah kan hrinthannak biatak a si ti hi a si.Biatak kan chim hmanh lai, kum chung, Khamhtu tipil innak a chan hngal hleng loin a thisen lawng kha ka rak zumh ve. Sihmanh sehlaw hi hngalhnak lawng nih hin ka lungchung sualnak kha a ka lakpiak kho lo. Ka lungthin dihlak in Khamhtu cu ka zum ko nain ka lungthin cu sualnak in a khat AhiamAhiam ko. Kum Reb 21:12 hnu i Thlarau cuarparta sullam ka hun hngalh hnu ah ka hung hrinthan. Cu hnu lawng ah biatak cu ka hun hngalh. Cahlun ah cuarpartannak nih a hun langhtermi cu Cathar i Khamhtu tipil innak hi a si ko. Cucu ka zumh i kaa nunpi peng. Cathar chungah Khamhtu thisen le tipil a innak a pahnih in zumh hi a hmanmi zumhnak a si maw. Ka zumhning hi Cathiang ning in a si maw. Ka hrinthan hnu ah hi kong hi ka lung a hung fiang chin lengmang. Khamhtu tipil innak le a thisen cu ka zum ko nain ka thinlung ah biahalnak cu a cam peng ."Khamhtu nih tipil a in ah khan ka sualnak vialte cu a phurh dih cang timi biatak zumh hi a hman hnga maw, asiloah vailam cung a thihnak in Khamhtu nih a kan khamh ti zumh hi teh a hman taktak hnga maw. Khamhtu cu ka khamhtu le ka Pathian ti zumh lawng hi a za maw chung na rel tikah tha tein na ruah a hau lai. Nihin ni ah mitam pi nih hi an rel ko nain Khamhtu cu an khamhtu si dingin vailam tahnak ah a thi tiah a lang komi hi an ruat than duh lo. Khrih thisen zumh hi a hman ◄ CHUNG BIA ► 102 A Hmaanmi Sual Phuannak ko tiah an ruah i an lung fiannak biataktu kha tehte an khan. An chim pengmi le an zumh cuahmahmi cu Bawipa cu Khrih a si i Pathian Fapa a si an ti nain annih cu misual an si peng ko. Annih nih Khamhtu cu an khamhtu i an zumh caah khamh an si ko nain an thinlung chungah sualnak a um peng.Hi bantuk zumhnak cu a hmanlo mi zumhnak a si. Hi bantuk zumhnak lawng nih cun hrinthan dingin a bawm kho hna lo. Khamhtu tipil innak le a thisen lawng nih miding ah a kan ser khawh. A si ahcun a sullam taktak hi zeidah a si hnga. Cathiang ca hi ka rel i ka ruah vemi cu, "Khamhtu tipil innak kha i hngalhter duh lo i, a thisen lawng zumhnak nih hin harnak zeital a chuahpi hnga maw? ti hi a si. hi ka rak rel dih hlanah cun khamhnak hi Khrih thisen thawng lawng in si loin tipil a innak zong aa telchih tihi ka rak hngal thiam lo. Atu cu Cathiang ka relnak thawng in vailam cung a thisen kan zumh bantukin tipil a innak thawngin kan thinlung ah cuarpartan kan si ti in hnangamnak ka ngei. Dhung bia ka hun hngalh thanmi cu, mi pakhat nih Lanhtak puai sa a ei hlan ah a cuarpar aa tan hmasa lai ti hi a si. A hme ah Pathian nih a chim duh chanmi cu,Cu phunglam nih cun Israel mi taktak zong kha a nenh hna i an sin i khua a sami ram dangmi zong kha a nenh hna ti hi a si.A cuarpar aa tan lomi nih cun Lanhtak puai sa kha an ei kho lo ti hi ka hmuhmi a si. Aa lo ngaimi cu Khamhtu cu kan khamhtu in kan zumh tikah, pakhatnak i kan cohlanmi cu tiva i Khamhtu tipil innak thawngin kan sualnak vialte cu a phurh dih cang i, cu hnuah hi sualnak ruangah hin Khamhtu cu vailam cungah a thi ti hi kan hun cohlan thanmi hi a si. Khamhtu nih tipil a innak in a lak mi sualnak ruangah vailam cungah a thi ti le vawlei cung sualnak vialte le thatlonak vialte chung in a kan ◄ CHUNG BIA ► 103 A Hmaanmi Sual Phuannak luattertu Thlarau lei cuarpartannak sullam kan kan hun hngalh. Cun ka sualnak vialte zong Aawlpiak ka si kha ka hun hngalh. Ka lungthin cu hawhra bantukin a rang i ti, thisen le Thlarau thawngtha kha ka lungthin in ka pom. A kan khamhtu thil pahnih a si mi, Cahlun i cuarpartannak le tuufa thisen le Cathar i Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen, vawlei sualnak vialte a kalpi tu kha ka hun hngalh. Cahlun Lev 1:1-4. 16:20-21) i cuarpartannak le cathar i Khamhtu tipil innak hi aa khatmi an si. Khamhtu nih biaceihnak aa huah cu sualnak a tuah ruangah? . Tipil petu, mi vialte aiawh tu nih Khamhtu tipil A peknak in vawlei sualnak vialte a cung ah a Ahial ti a zum mi hna nih cun Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen zong an zumh chih.Cathiang nih tipil a innak, hi tluk in a nolh komi hi mi tampi nih an cohlangduh hnga lo.Annih nih Khamhtu kan zum an ti ko bu ah misual an si peng. Khamhtu cu an zumh ko lai nain Pathian sin in Ahen an si. Khamhtu cu zum ko hmanh hna sehlaw zaangfak awk ngaingai misual kal dingmi an si. Khamhtu an zumh ko bu cun zeitindah misual cu an si peng khawh rih? Zeicahdah misual bantuk cun an um rih. Zeicahdah rawhralnak ah cun an kal lai. Hihi zaangfak awk ngai an sinak cu a si. Annih cu misual bantuk in an um peng ko, zeicahtiah Khamhtu cungah vawlei sualnak vialte Ahial a sinak le Thlarau lei tipil a innak thawngin mi vialte kha zungzal khamhnak ah a kalpinak hna biatak kha an zumhlo caah a si. ◄ CHUNG BIA ► 104 A Hmaanmi Sual Phuannak Mi tampi nih Khamhtu thisen zumh ahcun khamh kan si lai tiah an ruah, sihmanhsehlaw hi bantuk zumhnak nih cun zeitik hmanh ah hlawhtlinnak a phak pi bal hna lai lo. Zeiruangah An sualnak kha Khamhtu cung ah chiah an philh. Pathian fehtermi Thlarau lei cuarpartannak, a thisen le tipil a innak kan zumhnak thawng lawng in khamh kan si i cu ti lawng cun Pathian fale taktak cu kan si kho.Kanmah tein kan i hal awk a herh."Thlarau lei cuarpartannak caah Khamhtu thisen lawng hi hei zum usih law cu kan zumhnak nih cun kan sualnak vialte hi tlamtling tein a kan thenhpiak kho hnga maw. Hi bialehnak kan hmuh khawh nakhnga kan lungthin kha thuk deuh in kan zoh a herh. Cahlun ah cuarpar an i tannak le Lanhtak puai tuufa thisen thawngin minung hna nih khamhnak an hmuh bantukin kannih zong Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen zumhnak thawngin khamhnak kan hmu ve. Hi lam hin vawlei sualnak in siseh, Pathian biaceihnak in siseh kannih cu khamh kan si. Hi bantuk zumhnak a ngei mi hna cu Pathian fale an si i Pathian kha ka pa tiah auhnak nawl an ngei.Minung khamh kan si le Pathian fa kan hun si cu hi thil pahnih; Lanhtak paui tuufa thisen le cuarpartannak...i.e. Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumhnak thawng in a si i cucu ti, thisen le Thlarau in hrinthannak thawngtha sullam taktak cu a? Khamhtu cu vancung sui Ahutdan kha kaltak in hi vawlei ah a hung Aum. Kum a si ah tipil petu nih tipilnak kha a pek i cuticun hi vawlei sualnak vialte cu a Aawl dih cikcek. Vailam cung Khamhtu thisen a luangmi cu hi vawlei misual mi vialte sualnak ruangah Amah nih sualphawtnak a in mi a si. Khamhtu cu Khamhtu si awkah vawlei ah a ra i, ti le thisen thawngtha in misual vialte kha an sualnak in a khamh hna. ◄ CHUNG BIA ► 105 A Hmaanmi Sual Phuannak Thisen lawng in a hrinthanmi kan si maw Si hlah. Khamhtu tipil innak le a thisen nih kannih cu kan sualnak in a kan khamh. Khamhtu thisen lawng a zummi hna kha biahal ka duh hna. "Khrih thisen lawng zumhnak nih hin misual hna kha miding ah a canter kho hna maw, asiloah Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thisen thawng indah a si Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumhnak ah khan maw kan sualnak vialte cu kan Ahial, asiloah a thisen lawngah khan dah Kan hal duhmi cu zei deuh hidah biatak cu a si ti hi a si. Cahlun i raithawining phunglam Raithawinak pekchan tikah telh lo tha lo kha zei hna dah an si? Dotla satil Luung kutchuannak Biakthengah Matt 1:20-21 raithawinak an tuahning hi zoh than rih usih. Cahlun ah cun misual pa asiloah tlangbawi nih raithawinak satil, tuufa asiloah meheh lucungah khan a kut a chuan lai i amah sualnak asiloah Thimmi mi sualnak vialte kha a khin dih lai. Pathian sinah pekmi kha an thah lai i, biaktheng hmaiah khan an pekchanh lai. Cahlun thil cu Cathar a rak um kanhtu a si i, Khamhtu Khrih cu Pathian nih thlah dingin bia aa kammi raithawinak tuufa kha a si. Zeitik ahdah na sualnak viatle cu Khamhtu cungah na chuan. Hi biahalnak a phi hi tha tein ruat law ti kan duh. Cahlun ah cun Israel mi hna nih raithawinak sa kha lucung kutchuan hmasa loin an that lo (kutchuan ti sullam cu sual raithawinak cungah sualnak khin tinak a si). Biakthenghmaiah raithawi ding in an rak chuahpi hlanah, sa lucungah an kut an chuan lai i sualnak vialte cu a cungah an khin dih lai."Amah nih khanghthawinak sa a lu cungah cun a kut a chiah ◄ CHUNG BIA ► 106 A Hmaanmi Sual Phuannak lai i amah caah remnak tuahnak caah cohlanpiak a si lai" Tiva chungah aa tialbantukin raithawinak sa lucungah khan kutchuan hrimhrim a herh? Lucung kutchuannak thawng in Israel mi hna sualnak cu thawimi cung ah Ahial a si i Pathian hmai thisen pekchanhnak thawng in sualnak in luatnak an hmu. Cahlun ah Israel mi hna zong nih zumhnak in khamhnak an rak hmuh ve Matt 3:13-17. Pathian hmai i raithawinak an pekchanh tikah misual pa nih a kut kha satil lucungah a chuan i, a sualnak vialte kha cu cung ahcun a khin dih. A thisen kha biakthengkili ah khan a theh i a tangmi cu biakthenghram vawlei ah khan a thlet dih. Cucu remnak phunglam cu a si.Cathar ahcun misual mi nih kan sualnak in khamh kan si cu Khamhtu tipil innak le a thisen an zumhnak thawng in a si. nih cun misual mi cu Khamhtu tipil innak le tuufa thisen an zumh tikah khamh an si tiah a kan cawnpiak.isual mi khamh kan sinak cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen zumhnak thawng in a si. Khamhtu tipil innak le a thisen, Thiang Thlarau he hmunkhat ah um ti lo awk a tha lomi cu ti le Thlarau in hrinthannak hi a si. Khamhtu thisen lawng zumhnak in khamhmi cu na si kho hnga maw? Micheu ruahning ah cun vailam cung a thisen zumhnak in kan hrinthan kho ko an ti, nain an lungthin in sualnak cu an ngei peng. Sihmanhsehlaw kannih khamh kan si cu Cathar ah Thlarau lei cuarpartannak a simi Khamhtu tipil innak kan zumhnak in a si i, cucu Cahlun i cuarpartannak he khan aa khat.Khrihfabu kip nih anmah le zumh ning phung an ngei dih cio hna. An zumh palhnak ruangah hall ah an kal lai ti kha kan hngalh. Khrihfabu nih cun khaukhih zumhning kha biapi ah an pom i, Khrihfabu nih minung lei i telnak, arminianism kha biapi ah an ◄ CHUNG BIA ► 107 A Hmaanmi Sual Phuannak chiah i Khrihfabu nih nun thianhlimnak kha an i tlaih. Hi zumhnak vialte hi biatak he aa kalh mi an si. Hrinthannak kong he pehtlai in Cathiang nih zeitindah a chim? Cathiang nih Khamhtu tipil innak le a thisen ah biatak cu a um tiah a ti? Ahohmanh Pathian bia a zum i a zulmi le ti le Thlarau hrinthannak a zummi cu khamh an si. Cathar ah Thlarau lei cuarpartannak cu zeidah a si? Khamhtu tipil innak Khamhtu tipil innak cu Thlarau lei cuarpartannak a si. Cahlun ahcun Pathian nih cuarpar aa tan lomi paoh cu A mi sinak in hlawt an si lai tiah a ti. Cathar chungah Thlarau lei cuarpartannak cu Khamhtu tipil innak a si tiin kan zumh a herh. Khamhtu nih rianAuan hram aa thok tikah Thimmi nih tipilnak kha a pek i kannih Thlarau lei cuarpartan kan si cu tipil a innak kan zumh caah asi. Zeiruang ahdah tipil petu nih Khamhtu kha tipilnak a pek timi kong hi tha tein kan ruah a herh. Cu caah ah cun Khamhtu cu Galiliram in Tiva ah khan Thimmi sin i tipil in awkah a va kal. sihmanh sehlaw Thimmi nih cun a rak al i,"keimah pei nangmah nih tipil pek awk ka si cu,ka sin i nangmah lehtu narat"tiah a ti. Sihmanhsehlaw Khamhtu nih cun,"Atu cu hitihin si ko seh. Pathian nih tuah awk a ti mi paoh cu i tuah ko seh,"tiah a leh. Cucaah Thimmi cu a hna a tla ve. Khamhtu cu "thihnak tiva" timi Tiva ah khan tipil petu nih tipilnak a pek. Tipil petu nih a kut kha Khamhtu lucungah a chuan i A pum kha pil dihlak in a hnim. Hihi a hmanmi tipil innak cu a si. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte a Aawl khawh nakhnga Cahlun chung i lucung kutchuannak he tipilnak a in cu a sullam aa khat. ◄ CHUNG BIA ► 108 A Hmaanmi Sual Phuannak Khamhtu tipil innak cu Khamhtu a zummi hna caah Thlarau lei cuarpartannak a si."Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh" (Matt.11:11).Khamhtu nih vawlei sualnak vialte a lak dih i kan khamhtu ah a hung can hi Pathian nih tuah awk a si a timi kha a si ko. Cathiang ah aa tialbantukin tuah awkah aa tlakmi cu kan sualnak vialte he vailam ah a thih hi a si ko. Khamhtu tipil innak nih thawnnak hmual a ngeihmi cu mi vialte hrinthannak a kan pekmi hi a si i cucu ti le Thlarau thawngtha biathli cu a si. Khamhtu nih mi zapi sin i rian a Auan lai ah a tuah hmasa bikmi cu misual mi hna an sualnak in khamhnak ding caah tipil petu nih tipilnak a pek mi phundang in Thimmi sin ah tipilnak a in. Tipil in ti sullam cu "suk, phum, a cungah khin" tinak a si.Khamhtu nih vawlei sualnak vialte ai lak dih cu Pathian nih tuah seh ti a duhmi a si. Khamhtu tipil innak hi mi vialte caah Thlarau lei cuarpartannak a si.Cu hnuah vawlei sualnak Aawlpiak ding le misual mi vialte biaceihnak inpiak awkah vailamtahnak leiah Pathian tuufa bantukin a kal i cuticun mi vialte cu an sualnak in a khamh hna. Khamhnak Matt 3:13 ah Khamhtu tipil innak, Cahlun i cuarpartannak le vailam cung a thisen a zummi vialte hna cu an sualnak in a khamh hna. Khamhtu Khrih nih mi vialte kha tipil a innak le a thisen in a khamh hna ti hi Thlarau lei cuarpartannak biatak cu a si. Zeicatiah Pathian fa a si mi paoh nih cun vawlei kha atei khawh.Vawlei kan tei khawh nak cu kan zumhnak hin a si.Vawlei cu aho dah a tei kho.Khamhtu cu Pathian fapa a si ti a zummi lawng nih an tei khawh.Ara mi cu Khamhtu khrih hi a si,tipil a innak ti le a thihnak thi he a ra mi a si.Ti he lawng a ra lo,ti he thi he a ra.Cun cucu biatak a si ti kha Thlarau hrimhrim nih tette a khan, zeicatiah biatak cu thlarau kha a si.Tehte a khaang tu pathum an um: cu hna cu Thlarau le ti le thi kha an si i an pathum tein an bia aa khat. ◄ CHUNG BIA ► 109 A Hmaanmi Sual Phuannak Khrihfa Matt 3:13-14 hawidawt, Khamhtu cu na khamhtu a sinak kha zeitindah tehte na khaan? Ti le thi he a rami Pathian Fapa zumhnak hlei in zumhnak dang a um ti lo.Zeitindah vawlei cu kan tei khawh lai? Ti le thisen zumhnak thawnnak hlei in lam dang a um lo. Khamhtu Khrih cu ti le thi he a ra. Cucu biatak a si ti kha Thlarau hrimhrim nih tehte a khaan.Vawlei ah hin tehte khaangtu pathum an um: cu hna cu ti le thi le Thlarau hna an si. An pathum tein an bia aa khat. Khamhtu cu titsa in vawlei ah a ra i zungzal hremhmun in kan luat khawh nakhnga tipilnak kha a in i vailam cungah a thi. Sertu Pathian cu kanmah khamh awkah le kan khamhtu si awkah ti le Thlarau thawngtha in a ra. Kannih nih Khamhtu kong he pehtlai in tehte kan khaan dingmi cu Thlarau in titsa in hi vawlei ah a ratnak, kan sualnak vialte lak awk i Tiva i tipil a innak, kan sualman leiba cham ding i vailam cung i a thisen a luannak hna hi an si. Khamhtu nih a zummi paoh cu a a khamh hna. Hihi ti le Thlarau thawngtha hrampi cu a si? Ti nih a hmuhsakmi cu Khamhtu Khrih tipil innak kha a si. Khamhtu tipil innak nih a langhtermi cu Cahlun i cuarpartannak kha a si. Cahlun i cuarpartannak cu Cathar i Khamhtu tipil innak hi a si ko. Khamhtu cungah vawlei sualnak vialte khinh a sinak cu Khamhtu tipil innak ah hin kan hmuh. Hi biatak a zummi paoh nih cun Pathian hmaiah dir in lungthiang tein an chim dingmi cu, "Nangmah cu a ka khamhtu le ka Bawipa na si,zeicahtiah ti le Thlarau thawngtha, tipil na innak le na thisen kha ka zumh caah sualnak ka ngei ti lo. Pathian fa ka si cang i ka khamhtu na si"ti hi a si. Kannih nih a hmanmi zumhnak kan phuan khawhnak cu Khamhtu tipil innak le a thisen kha kan zumh caah a si.Kan hrinthannak ding caah zeidah pek kan si? Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kha a si i, cucu kan ◄ CHUNG BIA ► 110 A Hmaanmi Sual Phuannak khamhnak caah kan lungthin in tehte kan khanmi cu a si. Cucu ti le Thlarau in hrinthannak thawng tha a si. Hawidawt, kan hal than rih hmanh lai, Khrih thisen lawng zumhnak in misual mi hi khamh an si kho hnga maw? Si kho hlah. Khamh sinak ding caah vailam cung a thihnak lawng zumh hi a kan fial lo. Misual mi nih an hrinthan khawh nakhnga ti le Thlarau thawngtha a simi hmanh lai. Matt 11:12 ah, "Atu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawhtu hi a si. Tipil innak cu pum hnawm kholh hi a si lo, chiatha thleidannak lungthin thiang nih Pathian sin i biakamnak a tuahmi tu hi a si. Tipil innak nih cun Khamhtu Khrih thihnak in a thawhthannak thawngin an khamh hna i amah cu vancung ah a kai i Pathian orhlei kam ah a um i vancung mi vialte le vancung nawlngeihnak vialte le thawnnak vialte kha a uk dih hna.Lamkaltu nih Khamhtu tipil innak cu a kan khamhnak hmuhsaknak kha a si, cun sualnak in khamhnak langhternak zong a si fawn tiah a ti. Khamhtu tipil innak cu Cahlun i cuarpartannak he aa khatmi a si. Titsa thurhnawm lakpiak awkah a ra lo Titsa hi a thiang kho hnga maw? Thiang kho hlah. Thih ni tiang in titsa cu a sual peng ko lai Mi pakhat khat nih Khamhtu Khrih kha a khamhtu in a zumh tikah titsa sual tuahnak kha a ngol hrimhrim lai tinak a si lo. Sualnak cu kan tuah than ko lai nain Khamhtu tipil innak kha kan zumh lai i, Khamhtu cungah vawlei sualnak vialte kha kan khin lai, zeicahtiah vailam cung i a thisen nih kan sualman a cham dih cang. A kan ◄ CHUNG BIA ► 111 A Hmaanmi Sual Phuannak khamhnak ah um lo khawh a si lomi thil pahnih hi kan zumh tikah kan sualnak vialte in khamh kan si. Hrinthan kan timi cu mi vialte khamhtu Khamhtu kha kan lungthin dihlak in kan cohlan tinak a si. Sual ngaihthiamnak vialte kha kan lungthin ah tlamtlinter a si. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumh tikah kan lungthin kha hrinthan a hung si nain ka titsa nih cun sualnak kha a tuah, nawl kha a buar peng ko. Sihmanhsehlaw titsa in kan sualnak vialte cu a kan ngaihthiam dih cang. Khamh a si cangmi hna caah cun Khamhtu tipil innak hi an tehte khaannak a si. Khrih nih tipil a innak thawngin sualnak vialte a ngaihthiam tiah kan hun zumh ah khan sualnak kan ngei ti lo. Kan lungthin in khamhnak biatak, thawngtha khan miding ah cohlan kan si. Cahlun ah zumhning a simi, lamkaltu nih zumhnak in dinnak hmuhning a kan cawnpiaknak kha lamkaltu zong nih a kan khamhnak lam hmuhsaktu a si tiah a kan cawnpiak nih Pathian bia kha a theih i a zumh caah miding ah cohlan a si bantukin kannih zong nih Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak kan zumh tikah khamh kan si ve. AAsinain tlawmpal nih cun an rak cohlan i an rak zumh i cu hna cu Pathian fa i cannak nawl kha a pek hna," ti kan hmuh. Tipil a innak le a thisen in kan sualnak vialte in a kan khamhtu Khamhtu cu na khamhtu ah na cohlang cang maw. Ti le thisen in khamhnak a kan petu Pathian Fapa cu kan cohlan hrimhrim ding a si. Khamhtu Khrih thisen lawngin khamhnak hmuh khawh a si maw. Si hlah. Khamhtu thisen le ti lawng in hmuh khawh a si. Khamhtu thisen lawng cun khamhnak hmuh khawh a si lo tiah Cathiang nih fiang tein a langhter. Khamhtu tipil innak le a thisen thawng lawngin hmuh khawh a si. ◄ CHUNG BIA ► 112 A Hmaanmi Sual Phuannak Sualnak vialte in ngaihthiamnak thawngtha, Khamhtu tipil innak le a thisen kha kan cohlan tikah, kan sualnak ruang i biaceihnak kan tuar ding mi khan kan luat. Kan zumhnak thawng in vawlei sualnak kan tuahmi vialte khan khamh kan si cang. Khamhtu tipil innak le a thisen kha kan khamhnak ah kan i lak ri khan, kan lungchung sualnak vialte cu a kan Aawlpiak dih cang. A dik a hman tiah na hngal in na zum cang maw Ti le Thlarau thawng tha hi na zumh Aheu lai tiah ka ruah. Zum law zungzal nunnak cu na co ko lai John 3:16.. Lamkaltu nih cun, "A lungchung in cuarpar aa tanmih a ti. Zeitindah kan lungthin cuarpar cu kan i tan lai. Thlarau leiah cuarpar kan i tan khawhnak cu. Khrih Khamhtu cu hi vawlei ah titsa in a ra i, tipil a innak in vawlei sualnak vialte a Aawl dih i kan sualnak ruang i vailam cung a thihnak le a thawhthannak kan zumhnak in a si. Lamkaltu nih cuarpartannak cu lungchung ah a si awk a si tiah a ti. Lungthin ah cuarpartan ti sullam cu Khamhtu tipil innak le a thisen zumh hi a si. Na lungthin cuarpar kha tan na duh ahcun Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha kha na lungthin in zum law cu hnu ah Pathian fa taktak cu na si ko lai. Tipil petu cu ahodah a si? Minung hna aiawhtu, Aaron cithlah le tlangbawi hnudung bik a si Khamhtu Khrih tipil a petu Thimmi kha ahodah a si ti hi kan i hal a herh. Tipil petu cu mi vialte aiawhtu a si. Hihi i cinken hmanh u: nu chungin a chuakmi lakah vawlei cungah hin Thimmi tlukin a nganmi ahohmanh an um lo; sihmanhsehlaw Vancung Pennak chung i a ummi hna lak i a hme bik hmanh Thimmi nakin a ngan deuh. Thimmi nih a rat ri in nihin ni tiang ◄ CHUNG BIA ► 113 A Hmaanmi Sual Phuannak Vancung Pennak hi tonghmang loin tuknak a ing i tonghmang loin khua a sami hna nih cun lak an timh. Thimmi caan tiang khavialte hna le phungbia nih Vancung Pennak kong hi an chim; cun cu bia cu nan zumh duh a si ahcun Thimmi hi kha a si. Hawidawt, Khamhtu nih nu chungin a chuakmi Roman 4:7 lakah vawlei cungah hin Thimmi tluk in a nganmi ahohmanh an um lo tiah a ti. Tipil petu hrin a si khan Pathian pekmi nawlbia hmasa bik le Cahlun vialte cu a tling dih. Hi vialte hi a donghnak bik i a ra mi Khamhtu nih a tlinter. Ahodah Pathian biakamnak a tlintertu cu a si. Khamhtu Khrih le tipil petu an si. Tipil petu nih vawlei sualnak vialte cu Khamhtu cungah a chuan dih. Cahlun chung i a hnu bik tlangbawi cu ahodah a si. Ahodah Aaron cithlah cu a si. Khamhtu Khrih nih amah pum hrimhrim in tehte a khanmi cu tipil petu dah ti lo, midang an um lo. Tipil petu cu minung hna aiawhtu a si i nuchung in a chuakmi lakah a nganbik mi a si John 1:29. Atu cu a si taktakmi kong ruat than hna usih Sihmanhsehlaw ahodah a ngan bik a si kun hnga? Tipil petu a si. John 1:29 Thimmi cu Aaron tefa a si i Cahlun i hnudung bik Cahlun i sual raithawinak tuufa cungah nih a kut a chuan bantuk khan Cathar ah Pathian tuufa kha tipilnak a pek. Thimmi nih Khamhtu cu tipilnak a pek i vawlei sualnak vialte cu a cungah khan a khin dih. ◄ CHUNG BIA ► 114 A Hmaanmi Sual Phuannak Amah cu Pathian salpa a si. Khamhtu tipil a peknak khan mi lungthin chungah Thlarau lei cuarpartannak kha tlam a tlinter dih. Khamhtu tipil innak he aa khat in A thisen kha kan khamhnak tehte khannak caah kan zumh hrimhrim a herh. Khamhtu nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a Aawl dih hnu ah biaceihnak kha a tuar. Kannih kan tuah dingmi cu hei zumh sawhsawh khi a si ko. Khamhtu nih a tuahmi thil zumh cu Pathian duhnak a si. Ti le Thalrau in hrinthan timi, na lungthin in voi khat na cohlan a si ahcun, Abraham tefa na si i, Pathian fa na si lai. Khrih chungah a ummi hna cu mi tlawmte lawng an si i mi tampi hna cu an lungthin in Amah a cohlang lomi an si.Chun caan cu a dih deng cang i zan can a ra lio. Khamhtu tipil innak kha zum law Amah cu na lungthin in cohlang ve cang. Khamhtu tipil innak le a thisen kha na zumh a si ahcun Thlarau thluachuahnak le khamhnak an pek lai. Thlarau chiti thuhnak cu khamhnak thawngtha le Khamhtu tipil innak le thisen zumhnak in a ra ti kha kan thinlung in philh hlah usih. Thlarau lei meiin ha ngaknu fim hna bantukin Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha. Khamhtu a zummi paoh cu an lungthin chung Thiang Thlarau he biakinn ah an kal ti. Sihmanhsehlaw Thimmi nih cun a rak al i,"Keimah pei nang mah nih tipil pek ka si cu, ka sin i nangmah lehtuk na rat," tiah a rak ti. Sihmanhsehlaw Khamhtu nih cun, Atu cu hitihin si ko seh.Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh," tiah a leh. Cucaah Thimmi cu a hna a tla ve Khamhtu nih tipilnak a in cu mi vialte sualnak Aawlpiak awk ah a si. Khamhtu Khrih cu Pathian Fapa le kan khamhtu a si. Amah cu a kan sersiamtu a si. Khamhtu Khrih cu Pa Pathian duhnak, kannih kha A mi siter ding ah a ra.Cahlun aht hna nih aho kong dah an chim. Khamhtu Khrih kong kha an chim. ◄ CHUNG BIA ► 115 A Hmaanmi Sual Phuannak Khamhtu cu kan sualnak vialte lakpiak awkah le sualnak in zungzal kan luat khawh nakhnga caah a ra ti hi Cahlun hna nih an chimmi cu a si. Cahlun ah profet hna nih an rak phuan cang bantukin thawk in vawlei ah hnudung bik minung tiang i sualnak vialte lakpiak awkah Khamhtu cu vawlei ah a ra. Atu ah, Khamhtu tipil innak le a thisen thawng in khamhnak kan hmuhmi cu na lungthin in cohlang ve cang. Hi biatak hi lungfiang loin na um rih sual maw.Na lungthin chungin sualnak hna na ngei peng rih maw? tipilnak a pek."Hnim" ti biafang sullam cu "suk,? Aawl" tinak a si. Vawlei sualnak vialte a lak dih hnuah Tiva ah tipilnak a in. Tiva nih hin sual biaceihnak le thihnak sullam kha a langhter duhmi a si. Khrih nih tichungah tipilnak a inmi nih vailam i a thihnak ding kha a hmuhsak. Tichung in a hung chuaknak nih khan a thawhthan lainak kha a hmuhsak. Khamhtu cu vailam cung a thih hnu, nithumnak ni ah a thothan. Khamhtu cu kan khamhtu le kan Pathian a si. Khamhtu vawlei a rat chan cu tipil in ding, vailam cungah thih i thisen luan, nithum hnu ah thawhthan, cu vialte a lim dih hnuah atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahutmi nih hin, vawlei mi vialte kha thihnak in a kan khamh cangnak kha fiang tein a langhter. Hi biatak hi tluangtlam tein na zum maw. Khamhtu tipil innak cu Cathar chung i Thlarau lei cuarpartannak kha a si."Cuarpartannak cu thinlung chungah a si lai." Lungthin chungah cuarpartan kan timi cu kan sualnak vialte kha Khamhtu cungah kan chuan dih tipil a innak biatak kha kan zumh tikah a tlamtlinnak kan hmuh.Lungthin chungah cuarpartannak cu Khamhtu tipil innak ah khan kan sualnak vialte A cungah chuan dih a si cang ti theihter thannak a si.Na lungthin chung ◄ CHUNG BIA ► 116 A Hmaanmi Sual Phuannak cuarpartan a si cang maw? Lungthin chung cuarpartannak kong hi tha tein na zumh ahcun na sualnak kha voi khat ah zalak in Aawlpiak na si lai. Hi tinhmi ruangah hin Khamhtu nih dinnak kha tlam a tlinter i mi vialte khamhnak caah hnangam daihnak a umter cang.Hawidawt, hi khamhnak hi na lungthin le na ruahnak chungah i lak ve cang. Khamhtu khamhnak kha na lungthin in voi khat te naa lak a si ahcun na sualnak in luatter na si lai."Asinain tlawmpal nih cun an rak cohlan i an rak zumh caah cu hna cu Pathian fa i cannak nawl kha a pek hna," Khamhtu, vawlei ah tipil in dingin a rat hnawh chan hi na hngal kho cang maw? Atu na zum kho cang maw. Mi vialte sualnak lakpiak awkah Khamhtu nih tipilnak a in. Khamhtu tipil innak nih Thlarau lei cuarpartannak kha a kan pek. Cucu Paul nih lungthin chung cuarpartan kan sinak kong a kan cawnpiak mi kha a si. Khamhtu nih tipil a innak le a thisen thawngin a kan khamh cang i, kan lungthin dihlak in hei zumh dah ti lo, thim ding dang kan ngei ti lo. Pathian bia kha kan lungthin in "A si ko, Amen" tiah kan ti ding a si. Mah hi biatak hi na zum cang maw. Hi biatak hi na lungthin in na cohlang cang maw Khamhtu kan biak hlan ah zeidah kan tuah lai? Ti le thisen biatak kha kan lungthin in kan zumh lai Khamhtu Khrih hi vawlei ah a ratnak in kum zong a luan cang. Nihin ni Pathian velngeihnak caan ah hin, kan lungthin in kan cohlan dingmi biatak cu Khamhtu tipil innak le a thisen hi a si. ◄ CHUNG BIA ► 117 A Hmaanmi Sual Phuannak Kan caah hi hlei in thil dang tuah ding a um ti lo. Kannih kan cuarpar kan i tannak cu kan lungthin chung zumhnak in a si. Cahlun chung ah Israel mi hna khamh an sinak cu an cuarpar an i tannak le Lanhtak puai tuufa thisen kha an innka tung le an innkaba ah khan an nalh hna caah a si. Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi le a khamhnak a cohlangmi nih cun Pathian biaceihnak kha an tih ti lo. Sihmanhsehlaw Pathian biaceihnak cu a lungthin chung in hi biatak a cohlang duh lomi hna cungah a tlung lai. Khamhtu a zummi mi tampi hna thinlung cu pakpalawng le sualnak in a khat mi an um rih. Zeiruang ahdah hi dirhmun ah hin an dir ko rih hngaZei ruangahdah hi sual nganfahnak hi an tuar peng rih hnga? Annih nih Khamhtu tipil innak le a thisen kong biatak kha an hngalh lo caah a si. Khamhtu tipil innak kha a nganh ta in a thisen lawng an zumh caah a si Khamhnak hi Khamhtu thisen lawng zumhnak in tlam a tling hnga maw Biabal nih a kan cawnpiakning teh a si hnga maw Cahlun le Cathar nih teh hi kongah zeitindah an chim Cathiang cawnpiakning ahcun khamhnak cu Pathian tuufa thisen lawng si loin Khamhtu tipil innak zong aa tel chih Khamhtu thisen lawng maw na zumh ko rih Thisen lawng a zum rihmi cu an lungthin chungah sualnak a tangpeng ko rih. A hman lomi zumhnak kha an tei i thawngtha biatak ah an kir than a herh.Khamhtu nih Tiva i tipil a innak thawng khan sualnak vialte cu a Aawl dih cang ti a hngal lomi le a zum lomi pawl cu lamping ah kalpi an si ko lai. Annih nih Khamhtu tipil innak kha an cohlan lo caah kan palh ti kha an langhter tinak a si. Khamhtu nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a Aawl dih cang ti kha an lungthin in an cohlan a herh. Khamhnak cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak a pahnih in zumh tik lawngah tlam a tlingmi a si. Phundang in kan chim ahcun ti le ◄ CHUNG BIA ► 118 A Hmaanmi Sual Phuannak Thlarau thawngtha zumhnak lawng in zungzal nunnak cu kan co khawh (Heb 10:1-10). Hawidawt, Khamhtu thisen lawng zumhnak ah na dir peng rih sual maw. Hiti ningin na um ahcun na lungthin chungah sualnak a um peng ko lai. Pathian nawlbia kha na cohlan tikah sualnak in ka luat tiah na ruah lai, cucu lungduhnak, lenglei in a rami lungchung ummi thil a si. Hi bantuk lungfiannak phun hi cu Pathian bia zulh in a rami a si lo.A tlaituk rih lo. Khamhtu tipil innak le a thisen kha na zumh Heb 10:10 ahcun na lungthin ah cuarpartan na si lai i sualnak vialte in na luat ko lai. Heb 10:10-14 Khamhtu tipil innak le a thisen kha sualnak caah khamhnak a si ti zumh cu na lung a tling ve dek maw. Hihi voi khat na zumh ahcun khamhnak hi zeibantuk dah a si ti kha na hngalh ko lai. Lung daih hnangamnak kha na hmuh lai i cuticun miding na si ko lai. Cucu nangmah tuansernak thawng in si loin Pathian bia na zumhnak thawng tu in a si deuh. Pakhat khat nih khamhnak caah Khamhtu thisen lawng kha i hngat in an zumh a si ahcun Khamhtu tipil innak le a thisen kha zum ti u tiah ruahnak pek kan duh hna. Sualnak in khamhnak tlamtling cu Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha hmangin hmuh khawh a si? Pathian cu Thlarau a si. Pathian cu hi vawlei cungah hin minung titsa pu in a ra. Pathian nih a min cu Khamhtu tiah nan auh lai tiah profet hna hmangin a phuan, zeicahtiah a mi hna kha an sualnak chung in a khamh hna lai. Pathian nih,"Ngaknu cu fa a pawi lai i fapa a hrin lai, a min cu Emmanuel a si lai," a sullam cu Pathian kan sinah a um (Heb 10:15-18) tinak a si tiah a ti. Pathian cu vawlei ah misual vialte khamh awk ah a ra. Tipil a innak khan vawlei sualnak vialte cu a Aawl dih i misual vialte cu a khamh hna. Mah hihi biatak cu a si i ti le thisen in khamhnak cu a si. ◄ CHUNG BIA ► 119 A Hmaanmi Sual Phuannak Kei ka nunchan cu hi kong chim ding hi a si ko. Khamhtu thisen lawng in khamh kan si kho hnga maw. Si kho hlah. Khamh kan sinak cu Khamhtu tipil innak, vailam cung a thisen thawngin a si.Biatak kha kan hngalh hrimhrim a herh. Khamhtu nih tipil a innak kong a chimmi kha zeicahdah kan hngalh lo i, kan zumh lo. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 5 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak ◄ CHUNG BIA ► 121 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak < Matt 3:13-17> "Khrih Khamhtu he pehtlaihnak chung i kan tipil kan in ah khan a thihnak he i pehtlaihnak chungah kan i hnim ti kha nan philh dahra. Cucaah tichung i tipilnak kan vung in ah khan amah he vui ti kan si i a thihnak ah khan kan thi ve; cu bantuk AhiamAhiam in Khrih cu Pa sunparnak thawnnak nih a thawhter bang khan kannih zong nunnak thar ah kan nung ve lai. A thihnak ah amah he kan thih ti ahcun, nunnak i thawhter a sinak ah kannih zong thawh titer kan si ve lai. Kan minung hlun cu Khrih he vailam cungah thah a si cang ti kha kan hngalh. A sualmi kan minung hlun cu zeicahdah thah a si ti ahcun, sualnak sal kan si ti nakhnga lo caah a si. Cucu zeitindah a si ti ahcun minung cu a thih tikah cun sual thawnnak chung khan a luat. Kannih cu Khrih he kan thih ti cang ahcun, amah he kan nung ti lai ti zong kha kan zumh. Khamhtu cu biaknak phung hruaitu sawhsawh bantuk in kan zumh awk a si lo? "Amah cu zumhtlak le a dingmi a si" ti sullam cu zeidah a si? Khamhtu nih Mi tampi nih cun Khamhtu kha biaknak in nunnak ah an zumh caah biakinn ah khan an kal i sual ngaihchih thlacamnak he an Aap tawn. An ◄ CHUNG BIA ► 122 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak sualnak kha an i phuang i nifa tein ngaihthiamnak kha an hal. "Khamhtu, keimah caah vailam cungah na thi ti kha ka zumh. A si, kan zumh ko."tiin thla an cam? "Pathian sinah kan sualnak cu kan phuan ahcun, a dingmi le zumhawktlakmi a si caah, a biakam kha let loin kan sualnak kha a kan ngaihthiam lai i kan palhnak vialte kha a kan thenhpiak dih lai,". Annih nih nifate an sualnak kha an i phuannak thawngin an sualnak vialte kha a kan ngaihthiam lai tiah an i ruah. Sihmanh sehlaw a cunglei sualnak nih a langhtermi hi a biapi theng lomi nifate palhnak phun khi a si lo. Zeidah a chim duhmi a si hnga tiah cun kan hrinthan hlan ah kan sualnak kan phuan i, voi khat ah kan dihlak caah kan sualnak vialte a kan ngaihthiamnak kha a si. "Zumhnak cu bia theihnak thawng khan a um i, bia cu Khrih kong chimnak thawng khan a um," (Gen3:15).Hawidawt, biatak cu a fiang ko. Vailam cung Khamhtu thisen lawng na zumh i tipil a innak in kan sualnak vialte a kan lakpiak dih cang nak aa tel lo a si ahcun, na zumhnak cu pakpalawng a si. Khrihfa mi nih an sualman biaceihnak cu vailam ah a tuar cang ti hi philh awk thalo mi a si. Khamhtu tipil innak le a thisen kha kan zumh awk a si. Amah thawng lawnglawng in khamhnak hi hmuh khawh a si. Zeicahtiah vawlei cung dihlak ah hin a kan khamh khotu ding min dang zeihmanh a um," tiah a ti (Mark 1:1-8). Khamhtu nih kan sualnak vialte kha tipil a innak thawng in a kan lakpiak dih cang i cuticun kan khamhtu a hung si. Zungzal hell tlaknak chungin a kan khamh khawh naklai Khamhtu cu ti le thi he a ra."Kan lung in kan zumh i Pathian he i remnak kan hmuh; kan ka in kan chim i khamh kan si," . Misual maw na si, miding dah"Khrih he i pehtlaihnak chungah tipil nan ing i cucaah Khrih sining kha nan ta ah nan i ◄ CHUNG BIA ► 123 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak lak cang." Hi Cathiang cang nih biatak a kan chimhmi cu Khamhtu nih vailamtah aa huah cu vawlei sualnak vialte tipil a innak in a lak dih caah a si. Ni thum hnuah thihnak in a thothan i atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu cang. Amah a zummi vialte hna caah Khamhtu cu khamhtu le Bawipa a si.Khamhtu nih tipilnak ing lo le vailam ah a thisen luanh lo in um sehlaw kan khamhtu a si kho lai lo. Ti le Thlarau thawngtha kan zumh lawngah khamh kan si lai. Tipil petu fapa hmanh Zeiruang ahdah Pathian nih kha thah a timh? A fapa le hna kha an cuarpar a tan hna lo caah Khamhtu thisen le ti thawng in baptizo na sualnak vialte in khamhnak biathup cu na theih cang. Hihi khuaruahhar thluachuah,Pathian bia in kan theihmi a si.Khamhtu Khrih thisen thawng lawng in a si maw Cahlun ah Abraham cithlah si cu an cuarpar an i tannak le Lanhtak puai tuufa thisen thawngin a dikaiosune si. Kannih zong Pathian mi kan si khawhnak ding ahcun Khamhtu thisen le tipil a innak kha kan zumh a herh. Hi kong hi kan hngalh khawh nakhnga Pathian nih Biakam Hlun ah hmang in a kan hmuhsak. Mi hna khamh awkah Pathian nih kha a thim i a mi hna khaam in na chuahpi hna lai tiah a ti. dian ram cu a chuah tak i a nupi le a fapa le tin, ram leiah cun an kal. Lampi i an riahnak hmun pakhat ah BAWIPA nih kha a ton i thah a zalh. Sihmanhsehlaw a fimmi a nupi nih khan thil sullam kha a hngalh nih lung harmi pakhat kha a lak i a fapa cuarpar kha a tan i cu lung cu ke kha a tonghter hnuah, "Nangmah cu thisen chuahtertu ◄ CHUNG BIA ► 124 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak ka va na si hrimhrim ko," Matt 11:10-11 tiah a ti. Cun BAWIPA nih Moses kha a nunnak a zuah than fapa hna kha an cuarpar i tan hna hlah sehlaw pakhat khat paoh cu a thah ko hna lai. Israel miphun hna caah cuarpartannak hi Pathian nih biakamnak a pekmi hmelchunhnak pakhat a si. Israel hruaitu fapa le nih an cuarpar an i tan lo ahcun Pathian nih a miphun chungin pakhat paoh cu a thah hrimhrim lai ti kha a fiang ko. (Matt 11:13-14) phun lakah cuarpar aa tan lomi paoh cu miphun in hlawt an si. Cuarpar aa tanmi lawng miphun in hlawt an si lo. Cuarpar aa tanmi lawng nih Lanhtak puai tuufa sa einak nawl kha an ngei i Pathian mi hna he rian an Auan ti.Khamhtu nih Tiva ah tipilnak a in ti le vailam ah thah a si ti kha fiang tein a hngalh. Cucaah lamkaltu Paul nih a cakuat kip ah Khamhtu tipil innak kong kha a tialhna (Luke 1:5, 1 Chro 24:10). Lamkaltu nih Khamhtu thisen kong hi kan khamh nak tlamtlinnak caah a chim pah Aheu tawn. Thisen cu kan khamhnak caah a si i Thlarau lei cuarpartannak biatak cu Khamhtu tipil innak hi a si. Tipil a innak tel lo cun a thisen lawng cu hman awk a tha lo.A chel caan ahcun Khamhtu vailamtahnak kong hi lamkaltu Paul nih a chim pah tawn Aheu. Zeiruang ahdah a si hnga? Hihi cu kan khamhnak i a dih donghnak ah langhtermi a si. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte cu i khinh dih ko hmanh sehlaw kan ca i biaceihnak caah vailam cung ah a thisen luang hlah sehlaw khamhnaktlamtling cu kan hmu kho hlei lai lo. Zeiruang ahdah lamkaltu Paul nih vailamtah kong hi a chim hnga. Vailamtahnak cu kan khamhnak caah a donghnak hlei hlak a si. ◄ CHUNG BIA ► 125 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Ka tehte khaannak Pathian nih misual mi hna hi miding ah a ruat hna hnga maw? Ruat hlah. Amah cu miding a si. Miding mi cu sualnak in a luatmi an si, Khamhtu tipil innak ah an sualnak vialte a chiami an si Kum ka si in Khamhtu cu zumh hram ka rak i thok. Cu hlan ahcun Pathian nawlbia kha ka hngalh lo caah ka nunnak ah zeitluk in dah ka sual ti kha a ruah awk ka rak hngal bal lo. Pathian ka hngalh hlan chung paoh cu ka duhning paoh in ka rak nung rih.Cu hnu ah ka hung zaw. Ka zawt a zual tuk caah ka thi ko lai hlah maw tiah ka ruah. Cucaah ka thih hlan ah hin ka sualnak vialte in khamh nak hmuh ta ka hun duh. Zeicahtiah Khamhtu cu keimah bantuk misual mi caah a thi ti kha ka theih bal caah ka zumh lai tiah ka lung kaa thlek. A hmasa ahcun lunglawm thanuamnak in ka khat ve ko.Sihmanhsehlaw cu bantuk lawmhnak cu caan rau lo te ah a ziam dih than ko. Kum a hung rauh deuh tikah nifa tein sualnak thartu ka hun tuah deuh chin lengmang. Misual tu kha ka si chin lengmang ko. Kum ka hun sual Matt 3:15deuh cang. Ca in ka zumh, zeicahtiah aa thleng hlei lomi misual ka si caah! Zumtu he misual he ka si ko? Ka hlasakmi cu,"Aah nih a ka khamh lo, mitthli tla len hmanhsehlaw, ka sualnak a thiang kho lo, Aah nih a ka khamh lo!" Voi tampi cu ka Aap tawn ko nain ka sual peng Ahiam ko. "Dawtu Pathian, hi ka sualnak pakhat hi cu ka ngai thiam ko. Atu voi khat cu ka ngaithiam law, voi dang ahcun ka sual than ti lai lo." A hnu i sualnak ka tuah than tikah nithum chung thla ka cam than. Ka inn khan chungah kaa hrenh khumh i nithum chung rawl ulh in thla ka cam. Ka chiatha thleidannak lungthin cu a phurh a rih caah Pathian ◄ CHUNG BIA ► 126 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak sinah ngaihthiam hal in ka Aap than. Nithum hnu ahcun a hmaika ah hun cohlan than bantuk khin kaa ruat than. "Ka sualnak vialte cu a ka thianter dih cang. Mala 4:5-6 Cuticun ka hung chuak i caan tawite cu teima ngai in ka hung um ve. Sihmanhsehlaw ka sual than hoi i hnabei dong vansang in ka hung um than. A hramthok ahcun Khamhtu hi ka zumh tuk hringhran ko tiah kaa ruah nain ka hun zumh deuhdeuh ka ti tikah, hman ti lomi inn khan leidip in a khah bantukin ka sualnak nih cun a ka nenh chih lengmang i lang loin a ka khuh dih. Kum a hung rauh than tikah cun a hmasanak khan a let in ka hung sual deuh. "Zeiruang ahdah ka no lio tein Khamhtu ka rak zumh hnga. Kum ka tlin tiang hna kha hei hngak ko ning law, ka thih lai i ka zumh paoh ah cun a za ko lo hme maw tiah ka ruat tawn. Cu hnu ah sual tuah kha poi ka ti ti lo i nifate sual chir zong kha a herh ah ka chia ti lo." Pathian duhning in ka nun ah a tha ti cu ka ruat ko nain a si kho lai lo ka ti than tawn. Keimah ruahnak in ka nung than! Pathian caah tiin a thar kha ka kawl tawn. Pathian kong cawnnak ah caan tampi kha ka hmang nain ka thinlung tu cu a rocar chin lengmang. Biaknak lei cawnpiaknak cauk rel kaa timh paoh ah Mithiang Damien bantukin ka nung lai i, ihkhun lum le a nemmi cung hna ah ka it duh lai lo ti ka phang. Ka tuah khawhlo dingmi ah khan biakamnak cu ka tuah i, a herh lomi ah khan ka va pum pe tawn. Mithiang mi hna nunning kong ka rel deuh paoh ah hin anmah bantukin nung ve dingin biakamnak cu ka tuah. Ka nunnak kha biaknak leiah i zuam ngaiin kaa pumpe ve tawn? Mark 1:2-3 lakrawh Auang hakmi cungah ka khup kha kaa bil i caan saupi thla ka cam. Ka thalcammi kha hmual ngei ngai i kaa ruah chel paoh ah ka um a hung nuam deuh tawn. ◄ CHUNG BIA ► 127 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Sihmanhsehlaw kum tluk a hung rauh tikah ka dir a fek kho hlei lo. Pathian sinah "Vancung i a ummi Pathian, rak ka khamh ko sawh. Ka lungthin dihlak in kan zumh. Ka hrawm ah mi nih nam tein ka hmuah hmanh hna sehlaw kan zumhnak cu ka thleng hlei ti lai lo. Kan zumh ko nain zeicah ahdah ka chunglei hi a lawngmi bantukin a um hnga. Zeicaahdah pakpalawng pi um in ka um ko hnga. Zeiruang ahdah a hlan lio nakin ka sual khun hnga. Hlan lio nakin sualnak kong kha ka ruat deuh. Kan rak in zumh hlannak hmanh khan ka sualning hi a zual chin lengmang. Zei ko dah ka cang hnga" tiin thla ka cam than. Ka lungthin i sualnak um bu he cun zeitindah midang cu Pathian khamhnak kong cu ka chimh khawh hna lai. Zeitindah midang kha Khamhtu zum dingin ka cawnpiak khawh hna lai. "Maw Pathian, atu hi Cathiang sianginn in degree zong ka hmu ve cang lai i, rianAuantu sinak zong an ka pek cang lai. Sihmanhsehlaw sualnak i phurh peng bu he rian. Auantu ka si ahcun, zeitindah midang kha khamhnak kong ka chimh khawh hna lai Keimah pumpak hrimhrim in misual ka si caah lamkaltu Paul nih a cakuat tialmi ka rel tikah Khrih Thlarau a ngei lomi cu, Pathian fa an si lo ti ka hmuh. Keimah le keimah kaa hneksak tikah ka chungah Thlarau a um lo ti kha ka hngalh. A hramthok ah khan cun kaa za ngai ve ko rua tiah kaa ruah nain zeidah a cang hnga? Bawipa, zaangfahnak in ka chim ko."tiah atu le atu thla ka cam. Khamhtu ka zumh paoh ahcun khamh ka si ko lai tiin keimah le keimah ka rak i hlen bia tu a rak si kha ka fiang than. Hi ruangah hin nganfahnak saupi ka rak tuar.A ka kawl taktakmi hna sin ahcun kaa phuang lai tiah Pathian nih bia a kan kamh. ◄ CHUNG BIA ► 128 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Khamhtu tipil innak le a thisen cu misualmi hna khamhnak caah zeidang thilnak in a sunglawi khun Kan lungthin sualnak a kan hlonhpiaktu cu zeidah a si? Khamhtu tipil innak Profet Isaiah nih,"Jerusalem khuami cu lunglawmhnak pe hna u law cu can an in cu a za cang i atu cu an sualnak kha ka ngaihthiam cang hna lai a ti, tiah chim hna u, an sualnak ruangah a za in dan ka tat cang hna,"a ti (Isai.40:2). Jesuh nih kan sualnak vialte, kan i chuahpi mi sualnak, atu lio kan sualnak le hmailei kan sual lai dingmi vialte tiang in aa lak dih, cucu tipil a innak thawng a si.Pathian tlanhnak kong hi kan i fian hrimhrim a herh. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte cu Jesuh cungah a chiah ti kha hngal hna u sih, zum hna usih law khamh kan si ko lai. Pathian cu dawtnak Pathian a si caah kan lungthin chungin sualnak kan ngeih hmanh ah Jesuh kan zumhnak thawngin vancung pennak ah kan lut ko lai tiah ruahsualnak ngei hlah u sih. Kan sualnak vialte chungin tlanh le khamh kan si nakhnga, Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte a cungah chiah a sinak, tipil a innak le vailamt cung a thihnak kha kan zumh a herh. Pathian nih kan khamh nak ding ca i a tuah hmasa bikmi cu Johan hi vawlei cung i run thlah kha a si. Pathian bia phurtu, Tipil petu Johan kha siangpahrang lamkaltu bantukin a ra i vawlei sualnak vialte kha Jesuh cungah (tipilnak a pek ah khan) a chiah dih. Mi vialte caah Tlangbawi Ngan sinak rian kha tipil peknak in Johan nih a tuan. ◄ CHUNG BIA ► 129 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak “Na hmaiah ka bia phurtu ka thlah” tiah Pathian nih a ti. Na hmaiah ti sullam cu Jesuh hmaiah tinak a si. Pathian nih Tipil petu Johan hmai i a rak thlahnak chan cu kan sualnak vialte Jesuh cungah a chiah khawh nakhnga caah a si. Na hmaiah lam a rak sial lai ti he aa khat ko. Khamh kan si i vancung kan kai khawh nakhnga ahodah lam sialtu a si? Tipil petu Johan. Nangmah a timi cu Jesuh kha a si i Keimah timi cu Pathian kha a si.“Na hmaiah ka lamkaltu, na hmai i na lam a rak sialtu ding kha ka thlah,” ti a chim tikah hin zeidah a sullam a si hnga? Vancung khua kan kai khawhnak hnga lam a kan sialpiaktu ahodah a si? Kan sualnak vialte Jesuh nih a tawl dih ti kan zumh nakhnga tipil petu Johan nih Jesuh cungah kan sualnak vialte kha a chiah dih. Johan rian cu kan sualnak Jesuh cungah chiah le Jesuh tipil nak pek kha a si ko. Biatak kan zumh i khamh kan si khawhnak ding a kan tuahpiak khotu cu Johan le Jesuh lawng an si. Kan khamhnak cu zeiahdah a hngatchan? Pathian fapa nih a tuahmi rian le Johan nih vawlei sualnak vialte Jesuh cungah a chiahnak kan zumh le zumh lonak cungah khan a hngatchan.Sual ngaihthiamnak thawngtha cu kan zumh awk a si. Pathian nih a lamkaltu a fapa tipil petu ding kha hmaiah a rak thlah i mi vialte aiawhtu ah a ser. Pathian nih a fapa tipil petu dingah tipil petu Johan kha a van thlah i a fapa a zummi hna ca paoh ah khamhnak lam kha a rak ser. Cucu Jesuh tipil innak a sullam cu a si. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak a chan cu tlanhnak a zummi paoh nih khamh an si i vanram an co nakhnga caah a si. Jesuh tipil a in lio ah khan a ra laimi vawlei sualnak vialte zong kha a cungah chiah dih a si.Vancung khua kan kai khawhnak lai Johan le Jesuh nih lam an kan siampiak.Cuticun, tipil petu ◄ CHUNG BIA ► 130 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Johan thawngin Pathian nih khamhnak biathli cu a phuan. Kanmah aiawhtu a si bantukin tlanhnak kan zumh i vanram kan kai khawhnak hnga tipil petu Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek. Cuticun Johan nih vawlei sualnak vialte cu Jesuh cungah a chiah dih. Khrihfa deu? Aho thawngin dah Jesuh cu kan zumh khawh? Tipil petu Johan Thawngin Malakhi 3:1, “Zohhmanh, ka hmaiah ka lam a sialtu ding ka lamkal ka thlah lai,” tiah a ti.Bible hi tha tein kan rel a herh. Zeicahdah Pathian nih a lamkaltu kha kan hmaiah a thlah? Zeicahdah Johan kha Jesuh chuah hlan thla ruk ah khan hrin a rak si? Bible nih a kan cawnpiakmi hna hi kan hngalh a herh hrimhrim. Biakam Hlun chungah Tlangbawi Ngan riantuannak kha kan hmuh. Amah hi u a si i Pathian nih ron le a fale hna cu tlangbawi si dingin chiti a thuh hna. Levimi le mi dangdang hna kha an kut tangah rian dangdang an tuan ve.Aaron tefa hna lawng nih puan biakinn hmun thiang chungah raithawi pekchanhnak an tuah khawh. Cucaah Aaron fale hna tlukceu cioin rian an tuan khawh nak hnga chiti thuh an si. Asinain Remnak ni thla sarih nak thla nihra nak ni ahcun Tlawngbawi Ngan lawnglawng nih a mi hna caah remnak raithawinak kha a tuah khawh!. Luke 1:5 chungah Tipil petu Johan chuahkehnak kong a tial. Jesuh tha tein kan hngalh khawh nak ding ahcun Pathian lamkaltu Johan kong hi tha tein kan hngalh hmasa a herh. Jesuh kong cu tha tein kan hngalh ko nain Jesuh ◄ CHUNG BIA ► 131 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak lam a rak sialpiaktu Johan kong tu cu kan hngal lo. Kan hngalh khawh nakhnga tlawmpal chim ka duh. “Pathian Fapa, Jesuh Khrih kong Thawngtha cu hitihin a thawkning a si. Profet cauk chungah aa tial bantukin, Pathian nih ka tlangau cu na hmaiah ka thlah lai ( Matt.1:1-2)”a ti bantukin vancung kong thawngtha hi Tipil petu Johan in a thok zungzal. Johan kong tha tein kan hngalh hnu lawnglawng ah Jesuh Khrih khamhnak kong thawngtha hi fiang tein kan hngalh khawh lai i kan zumh khawh lai. Ram kip kong kan hngalh khawh nakhnga, vawleicung khuazakip ah kan chiahmi lamkaltu hna bia kan ngaih bantuk khi a si. Tipil petu Johan kong kha tha tein kan hngalh ahcun Pathian khamhnak kong zong tha tein kan theih khawh ko lai. Nihin zumtu tampi hna nih tipil petu Johan a biapit ning kan hngalh lo mi hi zeitluk ngaihchiat awkdah a si. Pathian nih sullam ngei loin Johan kha a vun thlah lo. Cucaah,Thawngtha pali nih Jesuh khamh nak kong an chim hlanah tipil petu Johan kong kha an chim hmasa. Atu lio phungchimtu tampi nih Johan cu an philh cang. Jesuh Khrih zumhnak thawng lawngin khamhnak hmuh khawh a si tiah an cawnpiak hna. Annih an tuahmi taktak cu minung hi kan nun chung vialte misual kan si ti hngalhter i, hell ram i donghter kha a si. Tipil petu Jo1han riantuan mi hngal loin Jesuh na zumh ahcun Khrihfa phung cu biaknak dang menmen bantuk ah a cang ko lai. Biatak kha na hngalh lo ahcun na sualnak chung khan zeitindah khamh na si khawh lai? Khamh na si kho bal lai lo. Khamhnak thawngtha cu hngalh a fawimi a si lo. Mi tampi nih khamhnak cu vailamtahnak zumhnak thawngin a si tiah an ruah. Zeicahtiah kan sualnak ruangah vailam cungah Jesuh a thi tiah an ti. Jesuh cungah sualnak chiah a sinak ◄ CHUNG BIA ► 132 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak biatak kha na hngalh lo ahcun vailam cung a thihnak cu zum hmanh law khamh na si hlei lai lo. Cucaah, zeitindah Jesuh nih vawlei sualnak a laak i khamhnak cu zeitindah a tuah ti kha minung nih kan hngalh khawh nakhnga Pathian nih tipil petu Johan kha a run thlah. Cucu kan hngalh ahcun, Pathian Fapa Jesuh Khrih nih kan sualnak vialte a laak dih ti kha kan hngalh khawh lai. Tlanhnak biatak kong kha Johan nih fiang tein a kan chimh. Johan nih a chimmi tlanhnak kong hmanh kan zumh khawh lo ah, zeitindah Jesuh cu kan zumh khawh chinchin hnga ! Jesuh cu a hmuh zong kan hmu bal lo i nunphung le biaknak a dangmi nih zeitindah Jehovah cu kan zumh khawh hnga? Vawlei cung biaknak dangdang in a rami nih zeitindah Jesuh Khrih cu kan hngalh khawh lai? Jesuh cu Pathian Fapa taktak, vawlei sualnak a la i a kan khamhtu a si ti cu zeitindah kan hngalh khawh lai? Cucaah tlanhnak timi a hram aa thokning le Jesuh cu khamhtu a si ti kan hngalh khawh nakhnga Biakam Hlun kha zoh than kan hau. Hmaan tein kan zumh khawh nakhnga a hmaanmi hngalhnak kan herh. A hmaanmi hngalhnak kan ngeih lo ahcun zeihmanh kan tuah kho lai lo. Jesuh Khrih kha kan zumh i khamh kan si khawh nakhnga, Johan nih a chimmi le a tuahmi khamhnak thawng thakha kan hngalh hmasa a herh. Jesuh Khrih ah zumhnak tlamtling kan ngeih khawh nakhnga, khamhnak kong biatak kha kan hngalh a herh. Cucaah Jesuh nih “Biatak kha nan hngalh lai i, biatak nih cun an luatter hna lai,” tiah a ti. ◄ CHUNG BIA ► 133 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Baibal chung a langhning Thawngtha pali hi zeiindah an i thok? Tipil petu in Khamhnak kong, Baibal ah a langhning kan zoh lai. Tipil petu Johan cu ahodah a si? Zeicahdah mi vialte aiawhtu an ti? Zeicahdah a hnu bik Tlangbawi Ngan an ti? Zeitindah minung sualnak vialte Jesuh cungah a chiah timi le Jesuh nih kan sualnak vialte a la taktak maw, la lo timi vialte thawngtha pali zoh in kan chim lai. Thawngtha pali hi Tipil petu Johan kong in an i thok dih. Johan 1:6 nih a biapi bikmi a kan chimh. Vawlei sualnak vialte kha aho nihdah Jesuh cungah a chiah tinak kong kha a kan cawnpiak.“Pathian nih a lamkaltu Johan kha a run thlah i Johan nih cun mi kha ceunak kong cu a chimh hna. Mi vialte nih cu kong cu an hngalh i an zumh nakhnga annih chimh awkah i a rat cu a si,” (Johan 1:6-7). “Mi vialte nih amah thawngin an zumh nakhnga” amah nih “ceunak kong cu a chimh hna,”Ceunak cu Jesuh Khrih kha a si.A sullam cu Johan nih ceunak kong cu a chim i, amah thawng cun mi vialte nih Jesuh an zumh nakhnga tinak a si. “Cu caan ah cun Jesuh cu Galaliram in Jordan tiva ah khan Johan sin i tipil in awkah a va kal. Sihmanhselaw Johan nih cun a rak al i,“Keimah pei nangmah nih tipil pekawk ka si cu, ka sin i nangmah lehtam na rat,” tiah a rak ti. Sihmanhselaw Jesuh nih cun,“Atu cu hitihin si ko seh.Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh,” tiah a leh. Cucaah Johan cu a hna a tla ve. Tipilnak a in dih cangka cun Jesuh cu ti chung cun a chuak.Van kha aa hung i Pathian Thlarau cu Thuro bantukin a rung zuang i a cung i aa fut kha a hmuh.Cun vancung in aw pakhat a rung ◄ CHUNG BIA ► 134 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak thang i,“Amah hi ka dawtmi ka Fapa a si, amah cungah hin ka lung a tling,” tiah a ti. (Matt 3:13-17). Johan chuahkehnak hi zeicahdah hngalh kan herh? Johan cu Tlangbawi Ngan a si tiah Baibal nih a kan cawnpiak caah Johan nih Jesuh tipil nak a pek Luka chungah Jesuh nih Johan sin tipil a innak thawng in khamhnak a ser ning kong kan hmuh. Luka 1:1-14, “Mi tampi nih kan lak i thil a cangmi kong hi an thiam khawh chungin tial an rak i zuam cio. Cu an tialmi cu a hramthawk lio i an mit in a rak hmumi hna nih an kan chimhmi le hi bia a rak chimtu hna nih an rak chimning khan a si. Cucaah Bawipa, kei zong nih hi thil vialte hi a hramthawk tein, tha tein ka dothlat cikcek hnuah na sinah a tlai thliahmah in tial ah a tha tiah ka ruah. A chimh zong an in chimh len cangmi kong biatak kha a ningcang tein na hngalh khawh nakhnga, tiin hi ca hi kan kuat. Herod kha Judah siangpahrang asilioah, Abijah tlangbawi phu cungah a telmi tlangbawi pakhat a min Zekhariah an timi kha a rak um. A nupi min cu Elizabeth a si i amah zong cu tlangbawi hrinthlak a si ve.An pahnih in Pathian hmaiah nuncan tha in a nung i Bawipa Nawlbia vialte le phunglam vialte tlamtling tein a zulmi an si.Elizabeth cu a cin caah fa pakhat hmanh an ngei lo. An pahnih in an tar ngaingai cang. Ni khat cu Zekhariah kha, nifate a riantuannak ah a caan a hung phan ve i Pathian hmaiah khan tlangbawi rian cu a tuan. Tlangbawi hna nih an zulhmi phungning i, biaktheng cung i rimhmui khangh awkah khan amah cu cawncawhfung zuh in an thim.Cucaah Bawipa Biakinn chungah khan a vung lut.Cu caan cu rimhmui khangh lio i ◄ CHUNG BIA ► 135 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak mizapi Biakinn leng i thla an cam caan kha a si.A sinah Bawipa vancungmi pakhat a rung lang i rimhmui an khanghnak biaktheng orhlei kam ah khan a dir.Amah cu Zekhariah nih khan a hmuh tikah a lau i a thin a phang. Sihmanh selaw vancungmi nih cun a thawh i ,Zekha riah, na thinphang hlah! Pathian nih na thlacamnak kha a theih i na nupi Elizabeth nih fapa an hrinpiak lai. A min ah Johan na sak lai. Amah cu a chuah tikah naa lawm hringhran lai i midang tampi zong an i lawm ngaingai ve lai.” Jesuh zultu Luke nih Johan a chuahkehnak kha tlam tling tein a kan chimh. Bawipa a hngal lomi, nunphung dang sinak a ngeimi pa Theophilus kha Luke nih thawngtha a cawnpiak. Misual khamhtu Jesuh kong kha Luke nih a cawnpiak khawh nakhnga tipil petu Johan chuahkehnak kha tlamtling tein chim a herh tiah a ruah. Luka 1:5-9 “Herod kha Judea Siangpahrang a si lioah, Abjah tlangbawi phu chungah aa telmi tlangbawi pakhat a min Zekhariah an timi kha a rak um. A nupi min cu Elizabeth a si i amah zong cu tlangbawi hrinthlak a si ve. An pahnih in Pathian hmaiah nuncan tha in a nung i Bawipa Nawlbia vialte le phung lam vialte tlamtling tein a zulmi an si. Elizabeth cu a cin caah fa pakhat hmanh an ngei lo. An pahnih in an tar ngaingai cang. Ni khat cu Zekhariah kha, nifate an riantuannak ah a caan a hung phan ve i Pathian hmaiah khan tlangbawi rian cu a tuan. Tlang bawi hna nih an zulhmi phungning in, biaktheng cung i rimhmui khangh awkah khan amah cu camcawhfung zuh in an thim. Cucaah Bawipa Biakinn chungah cun a vung lut.” Zakhariah nih tlangbawi hna an zulhmi phungning in Pathian rian a tuan lioah mah thil hi a cangmi a si. Zekhariah cu Aaron hrinthlak a si tiah Luke nih fiang tein a kan chimh. Zakhariah cu ◄ CHUNG BIA ► 136 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak zeibantuk phun chungin dah a si? Hihi a biapi ngaingaimi a si. Luka nih,“A riantuannak ah a caan a hung phan ve i Pa thian hmaiah khan Pathian rian cu a tuan,” tiah a ti. Luke nih Ze khariah kong hi tha tein a theih caah khamhnak thawngtha kha fiang tein chim a timh tikah Zakhariah le Elizabeth in hram a domh. Kan nih cu Gentilemi, miphun dangdang in kan si bantukin Jesuh khamhnak kong tha tein hrilhfiah kan si lo ahcun kan hngal kho lai lo. Tipil petu Johan cu Zekhariah le Aaron hrinthlak a simi Elizabeth nih an hrinmi a si. Zekhariah le Tipil petu Johan chuahkehnak kha kan zoh hmanh lai. Tipil petu Johan chuah kehnak Tipil petu Johan cu aho tefa dah a si? Tlangbawi Ngan, Aaron tefa Tipil petu Johan chuahkehnak kan hngalh khawh nakhnga Biakam Hlun chung I Chanrelnak 24:1-19 kha tha tein rel hna u sih. “Aaron fapa hna an i thenning cu hi bangin a si. Aaron fapa hna Nadah, Abihud, Eleazar le Ithamar. Sihmanhselaw, Nabal le Abihud cu an pa hlanah an thi i fa an ngei lo.Cucaah Eleazer le Ithamar cu tlangbawi ah an cang. David nih an rian tuan awkah a thiahning hna bantuk khan rian a phawt hna. Eleazer fapa hna lakah Ithamar fapa hna chung nakin mi upa an tam deuh caah Eleazer fapa hna chung cun innchungkhar hotu hleiruk an chiah hna i Ithamar fapa hna chungin pariat an chiah hna. Annih cu an dihlak in aa lo ◄ CHUNG BIA ► 137 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak cioin, camcawhfung khiah in rian phawt an si. Zeicahtiah Elezer fapa hna Shemoiah, catialtu, nih khan, siangpahrang le bawi hna le tlangbawi Zadok le Abiathar fapa Ahimelek le tlangbawi hna le Levimi hna chungkhar hna hmaika ah khan, cazin ah a khumh hna. Eleazer caah khan innchungkhar pakhat cu thim a si i Ithamar caah khan pakhat thim a si ve. Cam cawhfung hmasabik cu Jehoiarib chungah a tla, pahnihnak cu Jedaiah cungah a tla, pathumnak cu Harim cungah a tla, palinak cu Seorim cungah a tla, panganak cu Malkhjah cungah a tla, paruknak cu Mijamin cungah a tla, pasarihnak cu Hakkoz cungah a tla, pariatnak cu Abjah cungah a tla, pakuanak cu Jeshua cungah a tla, pahranak cu Shekh aniah cungah a tla, hleikhatnak cu Eliasbit cungah a tla, hleihnihnak cu Jakinn cungah a tla, hleithumnak cu Huppah cungah a tla, hleilinak cu Jeshebeab cungah a tla, hleinganak cu Bilgah cungah a tla, hleiruknak cu Immer cungah a tla, hleisarihnak cu Hezir cungah a tla, hleiriat nak cu Happiz-zez cungah a tla, hleikuanak cu Pethahiah cungah a tla, pakulnak cu Jehezkel cungah a tla i, kul khatnak cu Jakhin cungah a tla, kul hnihnak cu Gamul cungah a tla i kul thumnak cu Delaiah cungah a tla, kul linak cu Maaziah cungah a tla. Bawipa Israel Pathian nih nawl a pek bangin an pa Aaron nih an caah riantuan ningcang a rak chiahpiakmi hna ning khan, hi hna nih hin Bawipa inn chung i luh cu an riantuannak chung i thiahmi rian ah khan an i ngeih.” Ahme 10 ah khan“pasarihnak cu Hakkoz cungah a tla, pariatnak cu Abjah cungah a tla ti kan hmuh.Raithawinak pek chanh nak kha tha tein an tuah khawh nakhnga David nih Aaron fale hna kha rian a pek hna. ( Kan theih bantukin Pathian nih Moses cu a rian tuantu ah a fehter i, a u pa Aaron tu cu Israelmi hna caah puan biakinn chung tlangbawi rian tuantu dingah a thim). ◄ CHUNG BIA ► 138 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Levimi hna cu tlangbawi hna le Aaron tefa hna kut tangah khan rian an tuan. Aaron fale hna nih khan Pathian hmai raithawinak cu an tuah. David nih rian a thiah cio hna hlanah cun, tlangbawi Aaron tefa hna nih raithawi caan a phak tik paoh ah aho caan dah a si lai tiah camcawhfung an rak zuh tawn caah an rak buai ngaingai. Cucaah David nih riantuan ding ning cu a thiah in a thianh hna. Aaron tupa ri thawk khan an i thenning (24) an um i pariatnak cu Abijah a si.“Abijah tlangbawi phun chungah aa telmi tlangbawi pakhat a min Zekhariah an timi kha a rak um,” tiah a ti.Cu a si caah tlangbawi Zekhariah cu Abijah tlangbawi phun chungah aa telmi a si i an pahnih in (Zakhariah le Abijah) Tlangbawi Ngan Aaron tefa an si veve. Abijah tlangbawi phu chungah aa telmi tlangbawi Zekhariah i a fapa cu Tipil petu Johan a si. Chungkhat le rualchan an i thitumh nak kong cu Baibal in kan theih khawh. Jacob le a nupi zong kha a nu lei in chungkhat an si kha kan theih khawh.Cucaah chuahkehnak hngalh hi a biapi ngaingai.“Abijah tlangbawi phun chungah a telmi tlangbawi a min Zakhariah,” tiah a ti. Cucaah Zakhariah cu Aaron tefa a si kha a fiang ko. Amah cu Tipil petu Johan i a pa kha a si. Cucu Jesuh khamhnak thawngtha Johan riantuan nak le vawlei sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak chim tikah hin a bia tuk. Aaron fapa hna lawng nih tlangbawi rian an `uan Mizeidah Biakam Hlun ah Tlangbawi Ngan rian a tuan mi an si? Aaron le a tefa hna ◄ CHUNG BIA ► 139 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Aaron fapa le nih tlangbawi rian an tuan lai tinak cu zei Baibal ahdah kan hmuh? Kan vun zoh hmuh lai. Number 20:22-29,“Cun Kadesh in Israelmi hna cu an bu ningpi in an chuak i HorTlang kha an phan. Bawipa nih Moses le Aaron cu, Edom ramri ah a ummi Hor Tlang ah khan a chawnh hna i, Aaron cu a mi hna sinah pumh a si cang lai; Meribah ti ah khan ka Nawlbia nan ngaih lo caah, Israelmi hna ka pek laimi ram ah khan a lut lai lo. Aaron le a fapa Eleazer cu la hna law, Hor tlang ah hunpi hna law, Aaron cu a puan phoih law, a fapa Eleazer kha hruk; cun Aaron cu a mi hna sinah pumh a si cang lai i khika ah a thi lai, tiah a ti. Bawipa nih nawl a pek bangin Moses nih a tuah i mibu vialte mithmuh ah Hor Tlang ah cun an hung kai. Cun Moses nih Aaron cu a puan kha a phoih hna i a fapa Eleazer kha a hrukter hna. Khika ah tlangpar ah cun Aaron cu a thi.Cun Moses le Eleazer cu tlang cungin an rung tum. Mibu nih an dihlak in Aaron kha a thi cang ti an hngalh tikah, Israel innchungkhar vialte nihAaron cu ni sawm thum a zuun an ngaih.” Exodus chungah Pathian Nawlbia nih Tlangbawi Ngan fapa hna nih an pale bantukin an cutzat tikah ( kum 30 an si ah ) tlangbawi sinak kha tuanvo an lak lai ti kan hmuh. Exodus 28:1-5,“Na u Aaron le a fapa hna kha Israelmi chungin ka sinah ratpi hna,Aaron le a fapa Nadab, Abihu, Elea zar le Ithamar cu ka tlangbawi rian a tuantu ding an si. Rumra le dawtnak a ngeih nakhnga na u Aaron caah cun thuam thing na ser lai. Keimah nih thiamnak ka pekmi hna zungthiam vialte he Aaron thuam cu ser hna law Aaron nih cun ka tlangbawi rian cu tuan seh.An ser hngami thuam cu hihi an si lai, tangbenh pakhat, angki thiang pakhat, puan pakhat, angki chung nawh tamhmi pakhat, lupawng pakhat le taisawm pakhat an si lai. Na u Aaron le a fapa hna nih khan ka tlangbawi rian cu ◄ CHUNG BIA ► 140 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak an tuan khawh nakhnga thuam cu an serpiak hna lai.Zungthiam pawl nih cun cu thilthuam sernak ah cun sui le tuhmul in sermi, sendung a simi le a dummi le khumla hmangthia kha an hman hna lai.” Tlangbawi rian kha mizeipaoh nih tuan khawh a si lo.Cucaah Pathian nih Aaron kha tlangbawi riantuan dingin Moses sinah nawl a pek. Cuticun Pathian nih a thim bangin, Aaron nih tlangbawi rian cu a tuan. Khrihfa mi hna kan nunnak ah Pathian bia hi kan sut tung a si. Exodus 29:1-9, "Aaron le a fapa hna cu ka tlangbawi riantuan awk i nan thleidan hna tikah hitihin an tuah lai. Cawtum no pakhat le tuu kawng pahnih, do a tlami, kha nan lak hna lai i thilnu phulh lo changreu le chiti he sermi thilnu cawh lo changhlum le chiti huhmi thilnu cawh lo changper zong kha nan lak hna lai. Hi chang hi changvut dip in sermi an si lai. Bawm chungah nan khumh hna lai i cawtum le tuukawng kha nan thawi hna tikah a bawm ningin nan ka pek lai. Aaron le a fapa hna kha pumhnak thlam innka ah khan nan ratpi hna lai i khika ah an i khawlh lai.Cun Aaron cu a puan kha na phoih lai i angki kha na hruk lai, cun tlangbawi angaki khuhtu puanfual kha na aihter lai i tlangbawi angki kha na hrukter lai, cun tangbenh kha aa benh lai i taisawm kha aa somh lai. Lupawng kha na ponh lai i Pathian sin pekmi a si hngalhnak hmelchunhnak thiang kha a lupawng ah cun na tem chih lai.Cun thuh awk chiti kha na lak lai i a lu ah khan na toih lai i amah cu na thuh lai. A fapale kha na ratpi hna lai, angki kha na aih hna lai i taisawm kha na somh hna lai, cun an lu ah luchin kha na chinh hna lai. Zungzal a hmunmi ka Nawlbia ningin annih cu tlangbawi an si lai. Aaron le a fapa hna na thianter hna ning cu hi bangin a si lai." “Aaron le a fapa le hna kha taisawm kha na sawmh hna lai, cun an lu ah luchin kha na chinh ◄ CHUNG BIA ► 141 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak hna lai. Zungzal a hmunmi ka Nawlbia ningin annih cu tlangbawi an si lai, Aaron le a fale hna cu na thianter hna lai. Pathian nih Aaron le a fapa le hna kha zungzal in tlangbawi rian an tuan lai,” tiah a ti. Zungzal a hmunmi ka Nawlbia ningin annih cu tlangbawi an si lai, tiah Pathian nih a ti tikah hin Jesuh vawlei cung a rat hnu caan zong kha aa tel chih. Cucaah Luke nih Zakhariah cu tlangbawi ngan Aaron tefa a sinak kha tha tein a fianter.Bawipa Biakinn ah Zechariah cu tlangbawi rian Pathian hmai i a tuan lioah khan Bawipa vancungmi cu Zekhariah sinah khan a ra i Pathian nih na thlacamnak kha a theih i na nupi Elizabeth nih fapa an hrinpiak lai tiah a ti. Zekhariah nih Bawipa vancungmi cu a thawh i,"Ka nupi cu a tar cang i zeitindah fapa cu a pawi khawh lai,”tiah a ti. Zekhariah nih a zumh khawh lo caah, vancungmi nih cun, “Na zumh lo caah holh kho loin ka chimmi thil a tlin tiang na um lai,” tiah a ti. A caan a hung phak tikah cun, Elizabeth cu nau a hung pawi i, cu hnu caan tlawmpal ah ngaknu thiang Mary zong nau a hung pawi ve. Hi thil pahnih hi Pathian nih kan khamhnak caah a timhtuahmi thil an si. Minung rawhralnak chungin kan luat khawhnak hnga a salpa Johan le a fapa ngeihchun Jesuh kha Pathian nih hi vawlei cungah a run thlah hrimhrim hna a herh. Kan sualnak chungin khamh kan sinak lai, Pathian nih Johan hmang in vawlei sualnak vialte cu tipil peknak in Jesuh cungah a chiahter dih i, cu a zummi paoh nih khamhnak an co. ◄ CHUNG BIA ► 142 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Pathian zohkhenhnak Khamhnak rian caah Pathian nih Ahodah Jesuh hlanah a timhlamh? Tipil petu Johan Ngaknu Thiang Mary nih a hrinmi fapa, Jesuh Khrih cu minung hna khamhtu a si.Johan hrin a rak sinak cu, Jesuh kha tipil a peknak in vawlei sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak hnga caah a si. Biakam Hlun le Thar i Pathian biakamnak a tlin khawh nakhnga le remnak raithawinak ah tlangbawi Ngan tefa lawng nih a tuah khawh lai timi a hmaan khawh nakhnga le Jesuh khamhnak Thawngtha kan zumh i, hmaan tein kan chim khawh nakhnga ding caah Johan le Jesuh hi Pathian timhmi an si. Exodus chungah Pathian nih a Nawlbia le biakamnak kha Israelmi sinah a pek hna.Cucu puan Biakinn raithawinak tuah tikah i hruai ningcang, tlangbawi hna i thuamhnak thilthuam, tlangbawi fapa le sinah tlangbawi sinak pakhat hnu pakhat i pekchanhnak ding hna kha an si. Aaron le a fapa hna cu zungzal a hmunmi Nawlbia ningin Tlangbawi Ngan sinak kha Pathian nih a pek hna. Curuangah Aaron tefa hna lawng tlangbawi ngan an si kho i raithawinak kha anmah lawng nih an tuah khawh. Cucu zeitindah a si ti na hngal kho maw? Aaron tefa hna tampi lakah khan tlangbawi Zekhariah le a nupi Elizabeth kha Pathian nih a thim hna.“Zohhmanh, na hmaiah ka lamkaltu ka thlah,” tiah Pathian nih a ti. Pathian nih Zakhariah cu, “Na nupi Elizabeth nih fapa a hrin lai i a min ah Johan na sak lai,” tiah a ti. Sihmanhselaw, Pathian bia cu a zumh khawh lo caah Johan a chuah tiang holh kho loin a um. Pathian bia bangin fapa cu an hrin. Israel phung ning bangin ngakchia cu a pa min a si loah a pupa hna pakhat khat min in kan auh lai tiah an ti. ◄ CHUNG BIA ► 143 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Luke 1:57-66 “Elizabeth cu a nithla a hung tling i fapa te a hrin. Bawipa cu zeitluk indah a cungah a that ti kha a innpa hna le a rualchan hna nih an theih tikah amah tlukte cun an dihlakin an i lawm. Ngakchiate cu zarh khat a hung ti ah khin a cuarpar tan awkah an kalpi annih nih a pa min Zekhariah in ka auh lai, tiah an ti. Sihmanhselaw a nu nih khan, “asilo, a min cu Johan a si lai,”tiah a ti.Annih nih amah cu an thawh i,“Nan sahlawh rualchan lakah cu min a ngeimi pakhat hmanh an um tung lo,”tiah an ti.Cun a pa kha kut zaoh in an chonh i ngak chiapa kha amin zeidah sak na duh, tiah an hal. Zekhariah nih cun catialnak catlap a hal hna i, “A min cu Johan a si” tiah a tial. Cu cangka cun Zekhariah cu a holh kho than i Pathian kha a hun thangthat. A innpa hna cu an khuaruah a har i hi thil kong cu Judearam tlang cung vialte ah khan a thang dih. A theimi paoh kha an lung a suk hna i,“Hifa hi zei ko dah a can te lai,” ti ah an ti cio. Zeicahtiah Bawipa thawnnak cu a cung i a um kha a fiang ko.” Elizabeth nih fapa a hrin ah hin Zakhariah cu a holh kho rih lo. Ngakchia te cu minsak a zat cang caah a pa min Zekhariah in kan auh lai tiah chungkhat pawl nih an ti. Sihmanhselaw, a nu nih khan, Asilo, a min cu Johan a si lai tiah a ti. Annih nih amah cu an thawh i, nan sahlawh nan rualchan lakah cu min a ngeimi pakhat hmanh an um tung lo tiah an ti. Hngakchia pa kha a min zeitindah sak na duh tiah an hal tikah Zakhariah nih cun catialnak catlap a hal hna i, A min cu Johan a si lai tiah a tial. Cu nih cun rualchan le sahlawh kha an khuaruah a harter ngaingai hna. Cu cangka cun Zekhariah cu a holh kho than i Pathian kha a thangthat i Thiang Thlarau in a khat.Luke nih tipil petu Johan cu Za khariah fapa a si kha tha tein a kan cawnpiak. ◄ CHUNG BIA ► 144 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak “Abijah tlangbawi phun chungah aa telmi tlangbawi pakhat a min Zekhariah an timi kha a rak um.”Pathian zohkhenh nak thawngin Aaron tefa a simi Zakhariah nih mi vialte aiawhtu Johan kha a hun hrin. Tipil petu Johan le Jesuh thawngin Pathian nih minung khamh nak ding a tlamtlinh. Johan le Jesuh nih an tuahmi khamhnak Thawngtha zumhnak thawngin kan sualnak chungin khamh kan si. Jesuh tipil innak Zeicahdah Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek? Vawlei sualnak vialte a lak dih nakhnga caah Johan nih Jesuh cu Pathian Fapa, kan sualnak vialte a kalpitu a si tiah a ti. Amah cu Tipil petu Johan, Pathian salpa, kan khamhnak kong a phuangtu a si.Misual khamhtu ka si tiah Pathian nih a ti lo tinak a si lo.Pathian cu a salthale hna sinah aa langh i amah a khamhnak a hmumi hmangin bia a chim tawnmi Pathian a si. “Aaron ram cu a car i pangpar cu a uai, sihmanhselaw kan Pathian bia cu zungzal in a hmun. Cu can an in cu a za cang i atu cu an sualnak kha ka ngaihthiam cang hna, a ti tiah chim hna u. An sualnak ruangah a za in dan ka tat cang hna,” (Isaiah 40:2-8),” tiah Pathian nih a ti. “Misual nan si ti lo, nan caah remnak ka tuah cang, nan sualnak kha kan ngaihthiam cang hna,” tiah Pathian nih Jesuh chuah hlan kum 700 lio ah a rak ti cang. Johan nih Jesuh cungah kan sualnak vialte a chiah dih cang ti tha tein kan hngalh ahcun kan sualnak vialte chung khan kan luat ko lai. ◄ CHUNG BIA ► 145 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak A hnu bik Biakam Hlun profet le Pathian salpa Johan kong cu thawngtha pali nih an kan chimh. Biakam Thar cu Johan chuahnak le Johan nih Jesuh cungah sual a chiahnak in aa thok. Zeicahdah Tipil petu Johan tiah kan kawh auh? Jesuh tipil a pek ruangah. Tipil in ti sullam cu zeidah a si? “Phum, vui, kholhtawl tinak a si. Cun Biakam Hlun chung “lu cung kut chuannak” a sawh duhnak zong a si fawn. Biakam Hlun chungah mi pakhatkhat nih sualnak a tuah tikah sual thawinak thah dingmi dotla tuu, meheh cungah a kut a chuan lai i a sualnak kha a chiah hnuah raithawinak tuah a si i cu hnu lawngah a sualnak kha ngaihthiam a si. Lucung kutchuan ti a sullam cu “a cungah hei chiah” tinak a si. Cucaah “lucung kutchuan” le “tipil innak”cu aa khatmi an si ko nain an min tu aa dang. Biakam Hlun chungah nifate sualnak caah remnak an tuahning cu, sualnak a ngeimi nih a kut kha khanghthawinak i thah dingmi tuu, meheh cungah a chuan lai i a sualnak kha a chiah hnuah a hrom kha an ah lai i a thi cu tlangbawi nih khanghthawinak biaktheng cung i tuu ki chung chiah dingah a put hna lai i cuticun khanghthawinak cu an tuah lai. Cucu nifate an sual thawinak cu a si. Zeitindah kum khat chung an sualnak caah sualthawinak an tuah ning a si? Tlangbawi Ngan Aaron nih Israelmi vialte hna caah raithawinak kha a tuah. Cucaah Johan cu Aaron tefa a si i Tlangbawi Ngan si dingah aa tlak. Pathian nih a biakam bangin a hnu bik tlangbawi ngan siding ah Johan cu a khaukhih. Jesuh a chuah ah khan Biakam Hlun cu a dih cang i tipil petu Johan cu mi vialte aiawihtu le kan Tlangbawi Ngan a si. Biakam Hlun ah Aaron nih Israelmi vialte sualnak cu meheh nung lucung ah kut chuannak in a chiah bantukin Biakam Thar ah tipil petu Johan nih vawlei sualnak vialte kha ◄ CHUNG BIA ► 146 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Jesuh cungah kutchuannak in a chiah ve. A hmanung bik Biakam Hlun Tlangbawi Ngan le mi vialte aiawhtu a si bantukin vawlei sualnak vialte kha Jesuh cungah kutchuannak in a chiah dih. Johan nih kan sualnak vialte Jesuh cungah a chiah cang caah, Ti le Thlarau Thawngtha kan zumhnak thawngin khamh kan si. Pathian nih a rak timh cang bantukin misual mi hna khamh kan si nakhnga Jesuh cu tufa ah aa cang i khamhnak rian kha a tuan. “Vawlei sualnak vialte ka cungah a chiatu cu a hnu bik profet le Tlangbawi Ngan a simi Johan hi a si,” tiah Jesuh nih a ti. Jesuh nih amah tein cucu a tuah kho lo maw? Zeiruangah dah tipil petu Johan cu a herh? Jesuh chuah hlan thla ruk ah tipil petu a chuahnak chan cu Biakam Hlun i Pathian bia an tlin khawh nakhnga le Biakam Hlun tlinnak ca dingah a si. Jesuh cu Ngaknu Thiang Mary fapa a si i Johan cu a tar cangmi Elizabeth fapa a si. Hi thil vialte hna hi misual mi khamh kan si nakhnga Pathian khuakhannak le timhtuahnak a si. Kan sualnak chungin khamh kan si nakhnga Pathian nih Johan kha a hun thlah hmasa i a hnuah a Fapa Jesuh kha a hun thlah ve. Johan cu mi vialte aiawhtu le a hnu bik tlangbawi riantuan tu dingah thlah mi a si. Zumtu hmaan Pathian nih khamhnak kongah tehte a khaanmi zeidah a si? Ti, thisen le Thlarau Khamhtu tipil innak le a thisen thawngtha a zum iPathian mi ah aa cangmi hna le an sualnak Aawlpiak a simi hna cu miding an si. Zeitindah ◄ CHUNG BIA ► 147 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Khamhtu na zumh ko Aung ahcun misual cu na si peng khawh rih? Misual cu Pathian pennak chungah a lut kho lai lo.Khamhtu zumhnak in miding a simi paoh cu an lungthin chungin Pathian tehte khaannak bia kha an ngei. Cu tehte khaannak bia cu Khamhtu tipil innak le a thisen kha a si. Hi khamhnak rian cu Khamhtu Khrih nih hi vawlei ah a rak lim cangmi rian kha a si.Cucaah Khamhtu nih tipil a innak in vawlei sualnak vialte a Ahial dihnak kong zum duh loin a hlawmi hna cu Pathian nih a hlawt ve hna.Zumhnak ah hawikom dawt a simi vialte hna, khamhnak hi Khamhtu thisen thawngtha lawng in tlam a tling lo i, Khamhtu tipil innak ti zong aa tel chih ti hi na zum cang maw?Khamhtu ti, thisen le Thlarau a zummi hna cu an sualnak in khamh an si Ti, thisen le Thlarau thawngtha hi luatnak le biatak cu a si.Khamhtu nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha tlamtling tein a thianter dih cang. Mi vialte cu Amah lawng nih a kan khamh khawh. Atu ah Khamhtu na zumh taktak ahcun misual na sinak ding lam a um ti lo ( Matt 11:7-14). Khamhtu nih thihnak in a kan thawhter cang. A vakvaimi Thlarau kha a khamh cang i khuachia tukforhnak ruangah Pathian he aa hlat cang mi kha a mi ah a ser hna. Khamhtu tipil innak, a thisen le Thlarau thawngtha hmang in Pathian nih rian a Auan. Amah nih a kan kawl i atu cu a kan tlanh in a kan khamh cang. Hi biatak hi na zum kho ve cang maw. Kan chimh duhmi cu khamhnak hi thisen lawng in a si lo i, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen an pahnih in an si. Thisen zumhnak in khamh ka si a timi hna cu an lungthin in sualnak an ngei peng ti kha hngalh khawh an si.Kannih zong nih Khamhtu thisen zumhnak in khamhnak hi tlam a tling ko rua tiah rak zum ko hmanh usih law atu ahcun a za lo ti kha kan hngalh cang. Ti, thisen le Thlarau in a rami Khamhtu kan zumhnak thawng ◄ CHUNG BIA ► 148 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak in khan khamh kan si i hrinthanmi kan Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi paoh cu a hrinthanmi an si Pathian cu zungzal in zungzal tiang thangthat si ko seh. Cunih dinnak kong a langhter. Khamh a si lomi misual nih hi Cathiang cang ning hin nifate a sualnak kha phuang in ngaihthiam hal hmanhsehlaw a sualnak cu ngaihthiam a si hlei lai lo. Zeidah ka chim duhnak a si ti na hngal thiam ma. A hrinthanlomi misual mi hna kong kha hi Cathiang cang nih hin a langhtermi a si lo.Hi vawlei ah a hrinthan rih lomi mi tampi an um nain hi Cathiang cang hmang in thla an cam i an sual an i chir ahcun sual ngaihthiamnak an hmuh lai tiah ruahchannak ka ngei. A hrinthanlo mi pa nih thlacamnak le sualphuannak lawng in khamhnak tlamtling cu a hmu kho hnga maw. Mah hihi a biapi tukmi a si caah thil dang kan kal hlan ah tha deuh le fiang deuh in ruah ta ka duh.hi na rel hlan ah lamkaltu Thimmi hi miding maw a si misual dah ti hi ruat hmasa ti kan duh. A tanglei biahalnak hi hal kan duh, lamkaltu Thimmi hi ti ti hi a si. Lamkaltu Thimmi cu misual a si ko na ti ahcun na zumhning cu Cathiang ningin a palh tinak a si hnga. Lamkaltu Thimmi cu Khamhtu a zumh hnu ah miding le a hrinthanmi a si ahcun a zumhning cu na zumhnak he aa dang ko lai. Thimmi zumhnak bantukin zumhnak na ngeih ve a herh. Cucaah cun a hrinthan rih lomi misual pa nih hi Matt 11:11 hi aa lak i a caah a hman ve a si ahcun a palh ko lai. Miding si na duh ahcun Pathian hmai ah na sual i phuang law ti le Thlarau thawngtha kha zum ko cang. Cun Bawipa nih vawlei sualnak vialte thawngtha in a thianter bantukin na sualnak zong an Aawlpiak dih ve lai. Lamkaltu Thimmi zumhnak cu hi bantuk in a si? Thimmi a ngan chungah "Ti, thisen le Thlarau" ah zumhnak a ngei a ti. Ti, Thisen le Thlarau in a rami Khamhtu Khrih kha na zum ve ◄ CHUNG BIA ► 149 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak cang maw? Khamhtu cu vailam cung a ratnak lawng hi maw na zumh, asiloah Tipil a innak, A thisen le Thlarau he khan dah na zumh.Thisen thawngtha lawng zumhnak in vancung pennak ah na lut kho lai maw. Vailam cung a thisen thawngtha lawng a zummi na si ahcun thawngtha canceu lawng a zummi na si tinak a si. Vailam cung a thisen lawng a zummi na si ahcun nifate na sualnak caah ngaihthiam hal in thla na cam a hau lai. Na sualnak vialte cu sualchir thlacamnak lawng in a thiang kho hnga tiah na ruat maw. Vailam cung a thisen lawng na zumhnak in na sualnak vialte cu Aawlpiak in, sualchir in thla na camnak nih cun teh nifate na sualnak cu ngaihthiam a siter hnga maw. Cu bantuk zumhnak a ngeimi na si ahcun na lungthin ah sualnak cu a um peng ko lai, zeicahtiah sualchir thlacamnak in siseh, vailam cung a thisen lawng zumhnak in siseh ahohmanh an sualnak a thiang taktak kho bal lo. Cun ti le Thlarau thawngtha na hngalh rih lo caah na zumhnak cu a tlinglo mi zumhnak a si tinak a si ko.Lamkaltu Thimmi cu ti, thisen le Thlarau thawngtha zumhnak in a hrinthan cangmi a si. Sihmanhsehlaw nang tu cu vailam cung a thisen lawng a zummi na si caah nangmah pumpak in thawngtha kha fiang tein na hngalh lo bu cun midang kha khamhnak ah na hruai kho hna hnga maw Nang cu sualchir thlacamnak in a sualnak thianter aa timmi na si. Hi bantuk nih cun zeitik hmanh ah thil tha leiah an hruai bal lai lo. Sualchir thlacamnak sawhsawh nih lungthin chung sualnak a thianter kho lo. A zei maw caan ah ka sualnak a thiang dih cang ti na hei ruah hmanh ah na lungthawhnak hmual le na tuaktannak sawhsawh tu a si lai. Sualchirnak he thla na cam ahcun nihnih khat caah na lungthin cu a khing a zaang deuh ko lai nain na sualnak in na luat kho hlei lai lo. ◄ CHUNG BIA ► 150 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Misual pawl nih sualphuannak he thla an cam cu kan sualnak in khamh kan si hmanh maw ti. A hmaanmi sualchirnak le sual phuannak nih aa tinhmi Thiltha tuahnak le sualphuannak nih ri a ngeihmi zeidah a si? Kan nunnak ah sualphuannak ngei hmanh usih law kan sualphuannak le thatnak kan tuahmi nih a kan khamh kho lai lo. Cathiang nih sualchirnak a langhter mi cu a hman lomi zumhnak in a hmanmi zumhnak ah, dinnak caah, palhnak tuah sualmi kha i hngal in thawngtha ceunak chungah kirthan hi a si.Atu tiang misual na si peng rih ahcun, a tanglei bantukin sualphuannak na tuah lai. "Pathian, Bawipa, misual ka si caah hell kal dingah aa tlakmi ka si. Sihmanhsehlaw ka sualnak in khamhmi si ka duh. Zaangfahnak in ka sualnak in ka khamh ko sawh tiah kan nawl, ka hrinthan rih lo caah, hell kal ding ka si kha kaa hngalh. "Hihi a hmanmi sualphuannak cu a si.A hrinthan cangmi nih zeitindah sualphuannak an tuah? "Pathian, Bawipa, ka pumsa duhnak ruangah sualnak ka tuah. Tipil petu nih Khamhtu tipilnak a pek lioah ka sualnak vialte atu i sualnak ka tuahmi le ka sual ruangah thihnak ka in dingmi vialte in a ka khamh cang ti kha ka zumh. Ti le thisen in na ka khamh caah Bawipa kan thangthat ko." ti hi a si. A hrinthan cangmi hna sualphuannak le a hrinthan rih lomi hna sual phuannak cu aa dang tuk.Kannih zong lamkaltu Thimmi nih a ngeihmi zumhnak bantuk kan ngeih ve a herh. Dinnak caah sualphuan loin na sualnak thuh na timh ahcun sual man thihnak cun ◄ CHUNG BIA ► 151 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak khamh na si bal lai lo.A hrinthan rih lomi misual mi nih sualphuannak le thlacamnak in an sualnak khuh an i timhmi kha ngol hna sehlaw ti, thisen le Thlarau thawngtha biatak kha zumh hram i thawk cang hna seh. Lamkaltu Thimmi zumhnak hi cawng ve hna sehlaw khamhnak cu an hmuh ko lai.Misual mi hna nih an sualman biaceihnak an in dingmi hi zeitluk indah tih a nun ti kha an hngal lo. Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha zumh lo hi Pathian hmaika ah tih a nung bikmi sualnak a si ( Luke 1:67-80). Khamhtu a zum ve ko nain a hrinthan rih lomi hna nih cun Pathian hmaiah hi bantukin sualphuannak an tuah, "Bawipa, misual ka si caah hel ah thlak ding ka si,""Bawipa, ka sualnak vialte hi ka Aawlpiak," tiah an ti. Misual mi nih an lungthin dihlak in Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen thawngtha an zumh ahcun an sualnak vialte chungin luatter an si lai. Misual mi nih an sualnak in khamh a si nakhnga Pathian hmaiah sualphuannak an tuah a herh. Misual mi nih ka hrinthan rih lo tiah a sual aa phuan i ti le Thlarau thawngtha kha a zumh a herh. Cu hnu lawng ah khamh a si lai. '' Amah thawng lawnglawng in khamhnak hi hmuh khawh a si. Zeicahtiah vawlei cung dihlak ah hin a kan khamh khotu ding min dang zeihmanh a um lo," tiah a ti 74. Pathian nih A fapa Khamhtu, Thimmi nih tipil a peknak le vailam cung a thihnak thawng in misual vialte kha an sualnak in a khamh hna. 76Minung nih an chuah ni in an thih ni tiang an lungthin chung sualnak vialte le an pumsa in an tuahmi sualnak vialte zong Bawipa nih a Aawl dih cang. Khamhnak caah thawngtha biatak hi kan zumh a herh. Thianhlimnak taktak kan hmuh khawhnak ding caah le sualnak vialte in kan luat khawhnak ding caah cun hi lawng hi lam a ummi cu a si. Ti le Thlarau thawngtha kan zumh hnu lawngah zungzal in miding kan si kho lai. ◄ CHUNG BIA ► 152 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Khamhtu nih vawlei sualnak vialte lak awkah tipilnak a in, a nunnak kha vailam ah a pek, nithum hnuah a thothan i atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu. Hihi a dih donghnak tiang in a hmanmi thawngtha cu a si.Kannih zong "Bawipa, keimah tein aa bawm khomi ka si lo i ka thih nitiang ka sual ko lai. Kanu paw chungin sual cia in hrinmi ka si i, sual ka tuah lo zongah sualcia in hrinmi ka si caah hell mei ah thlak dingmi ka si ko. Hi ruangah hin, ti le thisen le Thlarau in a rami Khamhtu cu ka khamhbawi ah ka zumh ti in sual phuannak cu kan tuah awk a si. Khamhtu nih chuahkehpimi sualnak lawng in kan khamh sehlaw na tuahmi sualnak kha cu nanmah tein i khamh ko u a kan ti kun ahcun nganfahnak a tuar ding mi kan si ko hnga. Sihmanhsehlaw Khamhtu nih tipil a innak le a thisen in kan sualnak vialte in a kan luater cang. Zeiruangahdah lung retheihnak cu kan tuar ti lai.Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan hun zumh tikah kan lungthin chungah Thiang Thlarau cu a hung um i cuticun Bawipa cu kan thangthat. Khamhtu cu na zum taktak maw. Na chungah Thiang Thlarau a um kha na hngal maw. Khamhtu nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a lak dih cang i na sualnak vialte zong cu sulanak ah cun aa tel chih dih cang. Kan sualnak ruangah biaceihnak cu vailam cungah Khamhtu nih a kan inpiak i sual phawtnak in a kan luatter cang tiihi thawngtha cu a si ko Mark 1:1-5. Mitcaw nih khua a hmu khawhlo caah theihnak an i bochan i hngalhnak kha hi tihin an i lak. Mit thlitla in an um ahcun kan palhmi kongah ngaihthiam kan si rua lai tiah an i ruah. A hmanmi ngaihthiamnak cu tuar innak sawhsawh in a si loThlarau lei mitcaw mi nih a dawtnak kha revival tuahnak hna ah an kawl, a sinain lungthin suk hainak an hmu than kho ti lo. Sual ngaihthiamnak cu hmuhkhawh dawh an si ti lo. A hramthok tein ◄ CHUNG BIA ► 153 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak an zumhnak rak hman sehlaw sual ngaihthiamnak le a vel cu nikhat hnu nikhat in a tleu deuh chinchin ko hngaA hman lomi sual ngaihthiamnak cu a hramthok lawng ah a tleu i a rauh hlan ah a dul than tawn. Thathawhnak a lohthannak cu a hramthok ah Thlarau lei mitcaw hna nih a hmanmi thawngtha an ngaih duhlo ruangah a si. Chungthu lengnal Farasi mi hna le cazi hna nih Cathiang an i ceh i, Bawipa thlacamnak le zultu pawl cawnpiaknak ding kong an ceih i thla an cam lengmang. Biakinn ah an reng an kaiter hna i an tha a hungtho ngai nain an sualnak nih a AemAawn hna caah a donghnak ah Pathian nih a phuah hna. An lenglei cu sirang thuhmi bantukin an si nain a chunglei an thinlung tu cu sualnak in a thu a maan dih. Cucu biatak zumhnak in si loin biaknak lei rianAuannak i a phichuak cu a si. Miding mi hna sualphuannak Miding mi hna sual phuannak cu zeitindah a si? Jesuh tipil innak Matt3:13-17ah, "Sihmanhsehlaw Pathian sinah kan sualnak kha kan phuan hna ahcun, a dingmi le zum hawk tlak mi a si caah, a biakam cu let loin kan sualnak kha a kan ngaihthiam lai i kan palhnak viatle cu a kan thenhpiak dih lai," tiah a ti. Hi cang nih a chim duhmi cu ti le Thalrau thawngtha a zummi nih cun a tanglei bantuk in an sualnak phuang dingin an lung an i thleh awk a si ti hi a si, "Bawipa, ka sual tuk i keimah tein zeihmanh ka tuah kho lo, cun thlacamnak le ngaihthiam halnak in ka sualnak kaa khamh kho fawn lo. Sualman cu thihnak a si ti zong ka zumh, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak dah ◄ CHUNG BIA ► 154 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak ti lo nih cun ka sualnak vialte a Aawl kho tu an um lo i a luanciami kum 2000 lioah Khamhtu nih Tiva i tipil a innak ah khan nihin i ka tuahmi sualnak zong hi a tlengh dih cang ti ka zumh." Hi bantukin mi pakhat nih thla a cam a si ahcun, a chung i sual retheihnak a tuarmi vialte kha chikkhat ah a lo dih ko lai. A hrinthan taktakmi hna lawng nih an sualnak an phuan khawh lai. Annih nih sualnak an tuahmi paoh Khamhtu nih a kan Aawlpiak cang ti kha an zumh. Zeitluk i an derthawm hmanh ah a luan ciami kum lioah Khamhtu nih tipil a innak le a thihnak ahkhan an sualnak vialte cu tlamtling cikcek in a Aawl dih cang. Hi Cathiang cang hi miding mi hna caah cun a tha tukmi a si. Sihmanh sehlaw misual mi nih a hmanlo ning in a lak i a hman sual ahcun hell ah a tla ko lai. Hi caang hi Cathiang cang vialte ah lak sual a fawituk mi pakhat a si ve. Hi Cathiang caang i a sullam hngal fiang loin caan saupi a rak um mi Khrihfa tampi an um.Phungbia ah an chim tawnmi sibawi thiam lo nih a mizaw a thah sual tawn timi bantuk khi a si. A thiamlo mi sibawi nih cun a ti khawh leng tiang in aa zuam ko zongah a donghnak ah a mizaw cu a thi AhiamAhiam ko. Nunning phung ahcun micheu nih fawi tein an cawn i an thiam khawh zau caah an Auanvo kha fawizaang tein an Auan khawh. Hihi vawlei cung zumhnak he aa lomi a si. Pathian bia cawnpiaktu hna nih biatak hi aa tialningin an langhter i an chim, an rel i an fianter bantuk in micheu khat nih cun an cawnpiak ning bantuk tein an zumh ve.Cawnpiaktu sayate nih an hnuzul pawl kha a hmanlo mi zumhning in an chimh hna i annih zong nih Cathiang kha a hmanlo ningin an cawn a si ahcun, a phichuak cu an pahnih in biaceihnak an ing lai ti hi a si. A hrinthanmi hna lawng nih a hman ningin Cathiang bia hi an cawnpiak khawh hna. Sibawi zong nih a si lo ningin a mizaw kha sii a pek, a ◄ CHUNG BIA ► 155 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak chunh sual hna tikah a mizaw a thah tawn hna bang in, Pathian biachimnak le cawnpiaknak zong cu bantuk in a si ve. Kan nunning hi mei he zong tahchunh khawh a si fawn. Hngakchia mei kan putter tikah tih a nun bantukin, Pathian bia zong a pu thiamlo mi kut a phak sual ahcun tih a nung ve. Miding le misual mi hna sualphuannak cu kan thleidan thiam a herhcu miding mi hna caah a si. Miding mi nih zumhnak he Pathian hmai ah a sual aa phuan ahcun a sualnak in luatter a si, zeicahtiah a luanciami kum ah Khamhtu nih a sualnak vialte a Aawlpiak cang. Misual pawl nih nifate sual ngaihthiam hal in thla kan cam ahcun kan sualnak a kan ngaihthiam ko lai ti an zumhmi hi a hman lomi a si. A hrinthan lomi nih sualphuan in thlacam hmanhsehlaw a sualnak cu ngaihthiam a si kho hnga maw?Pathian cu a dingmi Pathian a si.A Fapa ngeihchun kha vawlei ah a vun thlah i, tipil a innak le vailam cung a thisen a zummi vialte hna cu an sualnak vialte a Aawlpiak dih hna. Miding mi nih an sual an i phuan tikah a luanciami kumah nan sual vialte Khamhtu nih an lakpiak dih cang hna ti kha Pathian nih a rak chimh hna. Cu bantuk mi nih cun an pumsa in sualnak kha tuah sual hmanhsehlaw an lungthin chungah sualnak a um hlei ti lo. Khuachia thlarau tampi an umnak ah a hman lomi cawnpiaknak cu biatak bantuk tein aa um ter i, Satan zong vancung mi bantuk tein aa umter ve. Ti le Thlarau khamhnak biatak a thei i a hngal ko nain a zum duh lomi cu Pathian nih a bawm duh hna lo i hell ah a thlak hna.Mi kip nih khamhnak kong ah an mah tein bia khiahnak an ngeih awk a si. Ahohmanh nih khupbil in khamhnak kong he pehtlai in zaangfah an in nawl lai lo.Khamhnak hmuh na duh ahcun ti le Thlarau hi zum law khamh na si ko lai. Pathian dawtnak, a khamhnak ◄ CHUNG BIA ► 156 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak le a velngeihnak hna hi lawmh awk tuk a si ti na hngalh ko ahcun zum ve cang. Pathian nih mi cheukhat lawng a thim taktak hna maw? Kan dihlaki n Khamhtu Khrih nih a kan thim Hi khaukhihnak le Pathian thimnak timi hna hi Khrihfa cawnpiaknak lakah a telmi an si i, hi a zum mi hna cu, cu nih cun Pathian biatak in a hman lomi zumhnak ah ahruai hna. Hi lam pialtertu a simi cawnpiaknak nih hin mi tampi an lung a tuaiter hna.Hi a hman lomi cawnpiaknak nih a chimmi cu Pathian nih a dawtmi cu a thim hna i a dawt lomi hna cu sual a phawt hna tihi a si. A sullam cu a thimmi hna cu ti le Thlarau thawngtha in a hrinthanmi an si i vancung ah an lut lai sihmanhsehlaw a thim lomi hna cu hell i khangh awkah a khaukhih hna tihi a si (Matt3:15). Pathian nih mi cheukhat lawng thim taktak sehlaw zeihmanh chim awk kan ngei hnga lo. Asinain biahal awk a um mi cu, "Kei hi teh thimmi ka si hnga maw," ti hi a si.Thimmi kan si lo ahcun Khamhtu kan zumhmi hi thathnemnak a ngei lai lo. Hi cawnpiaknak nih a dirpi mi cu Pathian an zumh caah si loin a thim hna caah a si ti hi a si.Hi cawnpiaknak hi kan zumh ahcun Pathian kan zumhnak ah lunghrinhnak ngei loin kan um lai lo. Pathian nih a kan thim hrimhrim ko ti mi cu zeitindah kan fehter khawh "Pathian hi Judah mi hna Pathian lawng a si maw? Gentil mi hna Pathian zong a si ve lo maw Asi, . Mi tampi nih khaukhihnak le Pathian thimnak sullam hi an hngalh fianlo caah Khamhtu an zum ko nain hrawh kan si lai ti an phang peng. Bawipa Khamhtu i a pa le a Pathian cu lawm ko u sih.Ziecahtiah Khrih he kan i pehtlaihnak ◄ CHUNG BIA ► 157 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak thawngin kannih cu vancung khua ahhin thlarau laksawng phunkip kha a kan pek.Vawlei a serhlan in kannih cu Khrihchung i amah tasi dingin a kan thim cang, cu caah a hmaiah a thiangmi le soiawk um lomi kan si awk a si.Pathian nih cun Khamhtu Khrih thawngin a fa i cohlan awkah amah a duhning tein khaukhih ciami kan si." Cucaah khaukhihnak le Pathian thimnak kong hi kan zoh than a herh. Khaukhihnak le Pathian thimnak hi kan hngalh fian hmasa i khamhnak kan zumhnak cu ti le Thlarau thawngtha in thazaang kan pek a herh.Rom cauk nih zeidah a kan cawnpiak? A nawlbia le na bia in kan nung lai i nangmah lawng lawng kan in biak lai tiah Pathian hmaiah chiatserh in bia an i kam ve.” Pathian nih “ka hmai ah Pathian dang nan bia lai lo,” tiah a ti hna tikah Israel mi zong nih a si, Pathian dang cu kan bia hrimhrim lai lo. Kan ngei lai lo tiah bia an i kam. Asinain chiatserh in bia an i kammi cu an zul kho hlei lo. Cathiang thiam cheukhat pawl nih ruang ngei lo, chan ngei loin le hram ngei loin an chim hi Pathian a si maw. Pathian a si lo.Vawlei ser hlanpi in Pathian nih Khamhtu ah a kan thim cang i khamhnak thawng in miding mi i ser awkah a lungchung in a rak ruah cang. Khamhtu nih ruang ngei loin a kan dawt. Pathian cu thleidan a hmang mi Pathian siter hlah usih. Zumlo tu hna zong nih an lungchung in zumhnak an ngeih ve bantuk in zumtu hna zong nih Pathian bia ah zumhnak an ngei ve. Biakam Hlun ah Pathian thimnak Thimnak cawnpiaknak hi a hman maw? Kan Pathian cu, cu bantuk in a ruahnak a bi lo ◄ CHUNG BIA ► 158 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak John 1:29 Pathian bia a hngal fiang lomi nih hi ka zawn hi ruang ngei loin thimnak a si tiah an ti. Zeihedah a lawh kan ti ahcun Khrihfa biaknak cu vanchiat, vanthatnak he cawh he aa lo.Pathian nih Khamhtu Khrih ah siloin ruang ngei loin thimnak kan zumh ahcun vanchiat vanthatnak siasal a zummi hna he kan i khat ko. Pathian cu vanchiat, vanthatnak Pathian a si lo. Vanchiat, vanthatnak Pathian kan zumh ahcun Pathian nih kan caah a khuakhan mi kan hlawt i, Satan rap ah kan i foih tinak a si. Pathian nawl kan ngeihlo ahcun rawhralnak ah khaukhih cangmi saram he dannak kan ngei hnga lo. Zumtu hna cu saram kan si lo i, a hmanmi zumtu John 1:35-36 Cathiang biatak a rel i a zummi kan si. Biabal i biatak aa tialmi thinlung in hei ruah sawhsawhnakin Satan kut in luat khawh a si lo. A hmanmi zumhnak in Cathiang biatak kha kan ruah i Khrih ah a hrinthan mi hna hnu kan zulh awk a herh.Can nih khamhnak ah ri a um tiah a ti. Cu a chimmi cu le Pathian dawtnak hi aa pehtlai hnga maw. "Pathian nih mi vialte kha khamh si hna seh ti a duh,. Khamhnak hi mi cheukhat ca lawngah a si ahcun mi tampi nih Khamhtu an zumhnak hi an ngol a hau hnga. Cu pinah aho nihdah cu bantuk ruahnak bi tukmi zumhnak cu a zumh duh lai. Kan Pathian cu a ruahnak a bi tukmi Pathian a si timi lunghrinnak kan ngeih awk a si lo. Amah cu biatak, dawtnak le dinnak Pathian a si. Khamhtu ah hrinthannak ti le Thlarau thawngtha kan zumh ahcun sualnak vialte in khamh kan si ko lai. Khamhtu cu ti le thlarau in a hrinthan mi vialte caah khamhtu a si cawnpiaknak cu minung pahra um hna sehlaw a cheu a thim hna lai i a thim lomi paoh cu hell ah mei in khangh an si lai ti hi a si? Hihi a hman lomi cawnpiaknak a si. Pathian nih mi cheukhat a AD 30, 2000dawt hna i BC 2000mi cheukhat a hlawt hna timi cu ◄ CHUNG BIA ► 159 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak sullam a ngei lo. Nihin ni tiang Pathian cu kan sinah a um. A orhlei kam i a Ahu mi kha hei thim sehlaw, a kelhlei i a ummi hell ah tla dingin bia khiak sehlaw, Pathian ah kan ruat kho hnga maw. Hlawt a simi paoh nih mah duh in an au hnga lo maw. Sermi thil vialte nih Pathian cu miding lo, zeitindah a si khawh? tiah an ti. Ruang ngei loin thimna a hmanlonak cu Pathian nih mi vialte cu Khamhtu Khrih ah a thim dih hna. Cu caah Pathian nih Khrih AD 30 min a aumi paoh cu thimmi an si tiah a ti. Asi ahcun, ahodah Pathian nih a kawh kun. Miding mi si loin misual mi kha Pathian nih a kawh hna. Pathian nih amah le amah miding ah a ruatmi hna cu a au hna lo.Pathian tlanhnak thluachuah cu misual mi hna hell a tla dingmi hna caah a si lo. Thim timi sullam cu Pathian nih misual mi hna kha a dingmi a fale si awkah a thim hna tinak tu a si. Nawlbia aa bochanmi nih cun Pathian bia nakin Khrihfabu phungphai hna le tuahsernak kha biapi deuh ah an chiah. Zei a va si hmanhah, Khamhtu Khrih vawlei a ratnak cu a liannganmi khamhnak ser dingah a si ti kha kan zumh khawh nakhnga ti le Thlarau in a ra.Nihin ni ah mi tampi nih kan kokek sualnak cu ngaihthiam kan si ko cang, sihmanhsehlaw nifa kan sualnak khan kan i ngaichih ding a si an ti i Cahlun chung i nawlbia ning khan nun an i zuam. A ruang cu a liannganmi khamhnak cu ti le Thlarau in a rami a si kha an hngalh lo caah a si. Cahlun chungah cun Israel mi hna nih an sualnak in khamh an si nakhnga nawlbia zulh an i zuam sihmanhsehlaw cu nawlbia nih cun a khamh kho hna lo. Pathian nih cu phung zuldingin kan tlin lo zia le kan chambaunak kha a hmuh tikah cu phungbia cu a kan thlenpiak. Kan tuahser thatnak in khamhnak kan hmu kho lo. Khamhtu nih ti le Thlarau thawngtha in kan khamh hna lai tiah a ti. Nan sualnak chungin keimah hrimhrim nih kan chuah hna lai tiah Khamhtu nih a ti. ◄ CHUNG BIA ► 160 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Pathian nih a thimmi hna lawng a daw hna maw? Daw hlah. Bawipa cu a ruahnak a bi tukmi a si lo i a dingmi Pathian a si. Pathian cu a dingmi Pathian a si i ruang ngei loin thimmi hna lawng a dawmi Pathian a si lo. Misual mi hna cu Khrih min in a kawh hna. Khamhtu Khrih khamhnak thawng loin le amah sual ngaihthiamnak loin zeitindah Pathian dawtnak le khamhnak cu kan hngalh khawh lai. Pathian cu zeitik hmanhah a ding lomi Pathian siter hlah. Ean rel tikah nan lanhtak sualmi a um maw "Kan Bawi Khamhtu Khrih i a pa le a Pathian cu lawm ko u sih. Zeicahtiah Khrih he kan i pehtlaihnak thawngin kannih cu vancung khua ah Thlarau laksawng phunkip kha a kan pek lai. Vawlei a ser hlan in kannih cu Khrih chung i amah ta si dingin a kan thim cang. Cucaah a hmai i a thiangmi le soisawk um lo mi kan si awk a si. Adam→Abraham→ Khirh tipil → Tu lio → dih caan 4000BC 2000BC AD30 2002AD ?AD Palhnak liangluan Pathian nih mi vialte hi ti le 4000Thlarau in hrinthan dingin Khamhtu Khrih ah a thim hna.Thiltha a tuah kho lomi misual mi zong an sualnak in a khamh hna i a fale ah a canter hna. Mi vialte hi a khamhnak cazin chungah a khumh dih hna i Khamhtu Khrih ah a thim dih hna.Ruang ngei loin thimnak a zummi hna nih cun mi cheukhat lawng a thim hna tiah an ti i, mi tampi kha an zumhnak ah buainak in a hman lomi cawnpiaknak ah an hruai hna. Hi a hmanlo mi Cathiang thiam pawl nih Pathian nih mi cheukhat ◄ CHUNG BIA ► 161 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak a thim hna i a cheu cu ruang ngei loin a hlawt hna an Rev 22:13 ti. Pathian nih mi vialte khamh dingin bia a khiah ti kan hngalh ahcun Khamhtu Khrih in sual tlanhnak hi mi vialte caah a si ti cu 2000 a fiang ko. Cu bantuk zumhnak thawngin kan sualnak in khamh kan si lai i Pathian fa kan si lai, miding kan si lai, zungzal nunnak kan ngei lai i AD 30 Pathian cu a dingmi Pathian a si tiah zumh ngamnak kan ngei lai. Misual pawl nih hi bia hi khaukhihnak le Pathian thimnak a si an ti i Khamhtu zumtu tampi cu khaukhih mi an si le si lo i fiang loin an tuah hna. Thimmi kan si tiah an i ruah tikah khamh kan si cang tiah an ruah i ti le Thlarau hrinthannak kha zei ah an rel ti lo.Ruang ngei loin thimnak timi zumhnak nih hin Khamhtu zumtu tampi lam a pialter hna i hell tla dingin sual a phawt hna. Cu tikah Pathian zong a ding lomi ah an chiah.Cathiang thiam sang tampi nih a hmanlo 2000 mi cawnpiaknak an lungthin chungin a chuakmi an cawnpiak hna caah Khamhtu zumtu tampi zong hnangamnak an ngei ti lo i, thim lomi kan si sual lai ti an phang, tlanhmi an sinak zong khaukhih ciami an si caah a si hnga maw tiah phannak an Jan ah hin aho hidah Pathian nih a thim? Khamhtu Khrih ah a thim.ah nu pakhat poi mi an si ko nain a upa thim loin thim. Cucu an chuah hlan, thatnak chiatnak zong an tuah hlan ah a si.Pathian nih a thimnak cu a tuahmi ruangah a si lo. Miding mi hna si loin misual mi hna auh awkah Khamhtu cu hi vawlei ah a ra tiah Bawipa nih a ti.Mi vialte hi tefa kan si dih i a sualnak kan i hrawm dih cio. Mi vialte hi an cithlahtu ruangah misual in an chuak dih? Cucaah hi vawlei ah a chuakmi paoh hi sualnak he an hung chuak i, sualnak an tuah i sualnak thei an tlai. Sualnak a tuah bal rih lomi ngakchiate zong sual ci he a rakchuah caah misual a si. Ruahnak ◄ CHUNG BIA ► 162 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak thalo, vacung pa duhnak, nulepa sualnak le lainawnnak hna a lungthin chungah a um. Mi vialte hi an chuah hlan in misual an si cang.Pathian nih aa tinhmi cu a tanglei bantuk in a si. Minung hi Pathian sermi kan si nain Bawipa nih sualnak in luatter i a fale sinak ding khua a rak khan caah Adam zong sualnak nawl a peknak kha a si. Misual kan si caah Pathian nih Khamhtu cu vawlei ah a vun thlah i, tipil a innak thawngin mi vialte an sualnak in khamh an si nakhnga a fapa ngeihchun a kan pek.Pathian nih aa tinhmi cu mi vialte Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen in tlanh dih ding hi a si. Khamhtu Khrih ah sual Aawlnak biakamnak in Adam cu sualnak nawl a pek.A hman lomi cawnpiaknak a zummi, misual pawl nih, "Jacob le Esau kong an zoh tikah ruang ngei loin pakhat a thim i pakhat cu a hawt." tiah an ti. Pathian nih ruang ngei loin a kan thim lo i Khamhtu Khrih ah a kan thim. Cathiang hi tha tein kan rel a herh. A hmaanlo mi, ruang ngeilo in thimnak cawnpiaknak Zeicahdah Pathian nih cu a dawt? Dauh a dinlonak aa hngalh caah Nizan naite ah khan ruang ngei loin thimnak he aa pehtlai mi cauk pakhat ka rel. Tlangvalpa nih mang a manh i amang ahcun tarnu nih a auh i a va kal tikah tarnu nih cun Pathian nih a ka thim tiah a rak chim. Cutikah Pathian hman a zum lomi cu zeitindah Pathian nih cun an thim khawh? tiah a ti. Pathian cu zumhawk a tlak tuk mi a si caah ruang ngei loin a ka thim ko, tiah a leh.Cucu ahman lomi ◄ CHUNG BIA ► 163 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak a si. Pathian nih micheu cu hell ah a thlak hna in a cheu cu khamhnak a pe hna maw? Pathian nih mi vialte cu Khamhtu Khrih ah a thim hna.Pathian nih mi vialte cu khamhnak hmuh awk ah a fapa, Khamhtu ah a khaukhih hna i, vawlei ser hlan in a fa ah a timh cang hna. Pathian nih mi vialte hi an sualnak in Khamhtu Khrih in tlanh awk ah khua a rak khan cang. Cucu Cathiang ah aa tialmi biatak a si? Miding mi, Khrih ah a hirnthan mi hna cu thimmi an si. Sihmanhsehlaw theologians pawl nih cun mi cheukhat lawng Pathian nih a thim hna tiah an ti. Tahchunhnak ah Buda phungki pawl hna hi Pathian thim lomi an si, tiah an ti. A ngaingai ti ahcun an nih zong Pathian nih a thim ve ko hna.Pathian nih ruang ngei loin micheu cu Khamhtu tel loin a thim hna ahcun thawngtha kan chim a herh hnga lo. Pathian nih micheu cu thim dingin khua a khan ahcun misual pawl nih Khamhtu zumh a herh hnga lo. Cu ti a siah zeitindah a dawtnak, biatak timi hna le tlanhnak timi hna hi a tlin khawh lai Pathian sal le hna nih vawlei cungah thawngtha an chim a herh hnga lo maw? Pathian nih ruang ngei loin tlanhmi hna. Pathian nih kan dihlak in Khamhtu ah a kan khaukhih dih. Misual mi hna nih tuah dingmi cu Khamhtu zumh hi a si ko. Cuticun Pathian biatak le dinnak cu an lung chungah a um lai. Kan nih misual mi nih zeihmanh kan tuah khawhmi a um lo nain kan lungchung in Khamhtu kan zumhnak thawng in khamh kan si. Kan tuah dingmi cu Khamhtu thawngin tlanhnak zumh hi a si ko. Satan nih misual mi hna cu Duhsah tein nunthiannak timi cawnpiaknak in a hlen hna caah an sualnak in khamh an si kho lo. Duhsah tein nunthiamnak timi cu misual pawl an hrinthan hnu ah duhsah tein nun thiamhlimnak an ngei tinak a si.Hi cawnpiaknak nih hitihin a ti than rih. Misual pawl nih Khamhtu an zumh tikah an sinak sual cu a khamh hna nain voi khat ah miding tu cu an si ◄ CHUNG BIA ► 164 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak kho lo. Sualnak taktak hi nifatin sual ngeichihnak le thlacamnak in Aawl a si i cuticun duhsah tein mithiang a hung si. Hi cawnpiaknak i a muru cu duhsah tein thianhlimnak ti hi a si. Minung nih Khamhtu kan zumh caah duhsah tein kum tampi chung a hlen cang hna i, an hna an i ngamh ngai ve. Cu caah cun Khrihfa biaknak ah hnangamnak in thiannak a duh deuh mi Khrihfa an tamnak hi a si.Ni khat khat ah kan i thleng lai i sualnak ngei lomi kan si te lai tiah an ruah nain sualnak he an i ciah peng caah an thih tikah Pathian hmaiah biaceih an si te lai. Khamhtu nih misual pawl cu a auh hna i Tiva i tipil a innak le vailamcung a thihnak in miding mi a siter hna.Cucaah Khamhtu tlanhnak a zummi cu sunparnak a ngeimi Pathian fale an si. Misual mi hna khamh le sunparter hi Pathian vel a si.Cucu Pathian bia a si ko nain Khrihfa cheukhat nih zoh uh a kan ti. "Miding si khawhnak lam a um. Duhsah tein i thlennak thawngin a si ko lo maw" Cucu an mi hlennak hriamnam a si . Misual cu hmailei, caan a rauh tikah miding a si te lai tiah annih nih cun mi an cawnpiak hna. Asinain Cathiang nih hmailei ca dingah a kan chim lo, a si cang mi ah voikhat ah miding nan si cang tiah a kan chimh. Hmailei timi le a luan cia timi karlak ah i dannak nganpi a um.Cucaah Cathiang cu tlamtling tein kan zumh awk a si. Aa tialning tein voi khat ah zalakin Pathian fa kan si. Hihi cu duhsah tein nun thiannak cawnpiaknak he cun a dang tuk. Duhsah tein nunthiannak cawnpiaknak nih cun Khamhtu kan zumh tikah kan sinak sual vialte ngaihthiam a si tiah a ti. Cu nih a chim duhmi cu biaknak lei aa zuammi kan si i Pathian hmaiah kan dir ngam nakhnga le miding kan si khawh nakhnga nifa tein kan sualnak kan i ngaichih a herh ti hi a si. ◄ CHUNG BIA ► 165 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Hi cawnpiaknak hi mi tampi nih an zumh caah Khamhtu an zumh cang hnu zongah sualnak ah an kirthan lengmang caah duhsah tein nunthiannak cawnpiaknak hi cu a hman hrimhrim lo.Cathiang nih cun zumhnak in Pathian fa an si i miding an si tiah fiang tein a kan chimh? Ngakchia vawlei cung i an rak chuah bantuk tein Pathian fa le hna zong Khamhtu tlanhnak an zumh bak in thianter an si ve. A hmanlo mi duhsah tein nunthiannak timi cu lih in aa thawkmi a si.Theipi hnah in sermi cu chik khatte ah a ro i a tlek. Na theih bantukin theipihnah cu kutdong panga bantuk a si. Cucaah theipihnah hruk ti sullam cu thil tha kan tuahmi in kan sualnak kha khuh seh tinak a si.Theipihnah kha naa hruk i na Ahut ahcun chik khatte ah a maan dih ko lai. Kan hngakchiat lio i lente kan i celh ah theipihnah hi ralkap thuam ah kan rak hman tawn. Zeitluk i ralring i kan i hruk zongah nikhat hmanh a nguh lo i a tlek dih ko. Cu ve bantukin chikkhat te ah aa rawkmi titsa nih cun thiannak a kan serpiak kho lo ti kha a lang. Sihmanhsehlaw Pathian nih a liannganmi a dawtnak cu misual mi khamhnak caah ti le thisen, Khamhtu tipil innak le vailamcung a thihnak in a langhter. Hi tluk a liannganmi dawtnak hi Pathian sin in a ra mi a si. A thiangmi si khawhnak caah zeidah kan tuah lai? Ti le Thlarau tlanhnak kan zumh a herh Jesuh Khrih nih tipil a innak in vawlei sualnak vialte a lak i, Pontuis Pilate biaceihnak zungah thi dingin bia an ceih hnuah vailam cungah thihnak a tuar. "A vailamtahnak kha amah nih a put i, Luruh hmun an timi kha an phan (Hebru holh cun Colgotha ti a si).Cuka ah cun vailam cungah khan an khenh chih. Midang pa hnih zong a kehlei ah pakhat a orhlei ah pakhat, an tah ve hna i Jesuh ◄ CHUNG BIA ► 166 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak cu an karlak ah a um. Pilate nih ca pakhat a tial i vailam tahnak cungah cun a tar. A tialmi cu "NAZARETH KHUAMI JESUH JUDAH SIANG PAHRANG"ti a si.Jesuh vailam i an tahnak hmun cu khuapi khan a hlat lo caah cucu Judahmi tampi nih an rel. A ca cu Hebru holh le Latin holh le Grik holh in a tial," Jn. 19:17-20. Vailam an tah hnuah zeidah a cang ti kha kan zoh hmanh lai. "Atu cu zeizong vialte kha a tling dih cang ti kha Jesuh nih cun a hngalh i Cathiang nih a rak chimmi tlinternak caah khan, 'Ka ti a hal' tiah a ti.Cuka ah cun mitsur zu thor an chiahnak umpu pakhat a um i zu thor chungah cun puanchia kha an vun hnim hnuah feipar ah an temh i Jesuh cu an hun tuh. Jesuh nih mitsur zu thor cu a vun dawp i 'Aa lim cang' tiah a ti. Cun a lu a khun i a thi." Johan 19:28-30. Mitsur zu thor a din hnuah, "Aa lim cang," tiah Jesuh nih a ti i a lu aa khun i a thi. Ni thum hnuah thihnak in a tho than i vancung ah a kai. Hebru 10:1-9 "A taktak le a ngaingai a simi thil kha Judah phung nih hin tling ngaingai le hmaan ngaingai in a langhter kho lo. A ra dingmi thil tha muithlam ceo a rak si. An tuah tawnmi raithawinak kha kum fate in tuah lengmang a si ko. Cucaah cun zeitindah hi Nawlbia nih hin, Pathian a biami hna cu, cu raithawinak an tuahmi thawng cun mithiang ah a ser khawh hna lai? Pathian a biami hna kha an sualnak thenhpiak rak si taktak hna sehlaw, kan sual tiah i phuhrunnak an ngei ti hnga lo i raithawinak vialte kha an rak ngol cang hnga. Sihmanhsehlaw raithawinak nih khan, an sualnak tu kha, kum fate in a hngalhter lengmang hna. Zeitintiah cawtum thi le meheh thi nih cun sualnak kha a hlo kho taktak bal lo. Cucaah Khrih nih vawlei i a rung tum lai ah khan Pathian cu a thawh i, 'Raithawinak le a pekchanh mi thil cu na duhmi an si lo, sihmanh sehlaw keimah caah taksa pum kha na ka timhpiak cang. Biaktheng cungah a ◄ CHUNG BIA ► 167 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak pumning in khanghmi sa cu na lawmhmi a si lo, sual thenhnak ca i thawimi sa zong na lawmhmi a si lo. Cucaah ka thawh i, 'Nawlbia cauk chungah aa tial bantukin, Pathian nangmah nih tuah seh ti na ka duhmi tuah awkah ka ra ka ti,'' a ti. A hmasa bikah, Raithawi nak siseh, pekchanhmi thil siseh, biaktheng cungah khanghmi saram si hna seh, sual thenhnak caah tuahmi raithawinak si hna seh, na duhmi an si lo i na lawmhmi zong an si lo a ti. Hi raithawi nak vialte hi Nawlbia ningin tuah an si ko nain hitihin a ti. Cun a thawh than i, 'Pathian nangmah nih tuahseh ti na ka duhmi tuah awkah ka ra,' a ti. Cuticun Pathian nih raithawinak hlun vialte kha a hlawt hna i Khrih raithawinak khan a thlen hna. Zungzal tlanhnak Jesuh kan zumh hnu nifate kan sualnak kha zeitindah kan tuah lai? Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a thenh cang ti kha kan zumh lai A taktak ahcun, Nawlbia cu a ra dingmi thil tha muithlam ceo a rak si. Biakam Hlun raithawinak (meheh le tuu) nih a rak hmuhsak chungmi cu Jesuh vawlei ah a rat i kan sualnak vialte a lak dih lai nak le thihnak a tuar lainak kong kha a si. Cu raithawinak, thihnak cu Biakam Hlun chung David, Abraham le a dang tampi nih an rak theih i an rak zumh cang. Messiah, Khrih (Khrih ti sullam cu Khamhtu tinak a si) a ra lai i kan sual nak vialte a kan tawlpiak lai ti kha an zumh. Tlanhnak kha an zumh i an zumhnak thawngin khamh an si. ◄ CHUNG BIA ► 168 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Nawlbia cu a ra dingmi thil tha muithlam ceo a rak si. Nitin, kumtin sualnak caah raithawinak le pekchanhnak thawngin tlanhnak taktak kan hmu kho lai lo. Cucaah a tlingmi, zungzal a nungmi, dotlami Pathian Fapa cu vawlei ah a rat hrimhrim a herh. Jesuh nih a ka thlahtu ka Pa duhnak tuah ah ka ra tiah a ti." Pathian, nangmah nih tuah seh ti na ka duh mi tuah awkah ka ra a ti. Cuticun Pathian nih raithawinak hlun vialte kha a hlawt hna i Khrih raithawinak khan a thlen hna." Amah kan zumhnak thawngin le Biakam Hlun ah aa tial bantukin Jesuh nih kan sualnak a lak dih cang caah kannih cu khamh le tlanh kan si cang. Hebru 10:10 "Jesuh Khrih nih Pathian duhmi kha a tuah caah, voi khat ah zalak in amah a pum a pekchanhnak thawng khan kannih cu kan sualnak chungin a kan thenh cang."Jesuh nih voikhat ah zalak in a pumsa a pekchanhnak thawngin kannih cu thianter mi kan si cang. Thianter kan si maw, si hlah? Thianter mi kan si. Thianter ti sullam cu zeidah a si? Pa Pathian nih Jesuh cu vawlei ah a vun thlah i Johan nih tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte kha a lakdih hnuah vailam cungah voi khat ah zalak in biaceihnak kha a tuar. Cuticun sualnak ruangah a chuakmi harsatnak vialte chung khan Jesuh nih a kan khamh cang.Cucu Pathian duhnak a si. Khamhnak kan hmuh khawh nakhnga Jesuh nih voi khat ah zalakin raithawinak a tuah cang caah kannih cu thianter mi kan si. Jesuh nih kan sualnak caah raithawinak a tuah i kan aiawh ah thihnak a tuar, cucaah kannih cu biaceihnak chungin kan luat cang. Biakam Hlun ahcun sual ngaihthiamnak caah nifate raithawinak kha tuah a si. John 13 chungah Jesuh nih Peter ke a tawlnak kong kan hmuh. Hmailei ah sualnak na tuah te lai; asinain cu sualnak vialte chung cun kan khamh ◄ CHUNG BIA ► 169 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak cang," ti a cawnpiaknak caah a ke a tawlpiaknak kha a si. Peter nih sualnak a tuah te lai ti kha Jesuh nih a hngalh caah ti kha a laak i a ke kha a tawl piak. Peter nih a al nain Jesuh nih cun,"ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lo,sihmanhselaw hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah a ti.A chim duhmi cu 'hi hnu ah hin na sual than lai.Na sual nak vialte ka tawl dih hnuah hin na ka hlawt lai i na sual than te lai. Vancung ka kai hnu zongah sualnak na tuah than te lai. Cucaah Satan kha tukforh ti hlah ka tinak caah na ke hi kan tawl. Zeicah tiah na sual lai dingmi vialte kha lakpiak na si cang ti hi a si. Nifate kan sualnak kha kan i ngaihchih lengmang awk a si ti cawnpiaknak caah Peter ke kha a tawlmi a si maw? Asi lo. Khamh kan si nakhnga nifate kan sualnak i ngaihchih hau sehlaw Jesuh nih kan sualnak kha voikhat ah zalak in a la lo tinak a si hnga. Asinain Jesuh nih voikhat ah zalak in nan sualnak chungin kan thianter cang hna tiah a ti. Nifate kan sualnak ruangah i ngaihchih lengmang hau sehlaw Biakam Hlun bantuk in kan si ko hnga. Ahodah tlanhnak taktak a hmu kho hnga? Pathian hmanh zum ko u sihlaw ahodah sualnak ngei loin a um kho lai? Sual ngaihchihnak ruangah ahodah thianter a si? Nifate dong loin sualnak kha ka tuah lengmang caah zeitindah cu sualnak vialte caah cun ngaihthiamnak cu kan hal khawh cawk hnga!Kan sualnak a tam tuk caah cu kan sualnak nih cun khamhnak lam a kan dawn sual hnga maw? Zinglei kan sualnak kha zanlei ahcun kan philh tawn i, zanlei kan sualnak kha a thaizing ah cun kan philh tawn. Kan sualnak vialte i ngaihchih dih cu a si kho lomi thil a si. Voi khat ah zalak in thianter kan sinak lai Jesuh nih tipilnak, raithawinak cu a tuar. Kan sualnak kan i ngaihchih ruangah tlanh le khamh si loin kan ◄ CHUNG BIA ► 170 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak sualnak vialte chung in voi khat ah zalak in tlanh le khamh mi kan si . Khamhtu nih khamhnak cu voi khat ah zalak in a kan tuahpiak cang Zeicahdah minung cu a zungzal in aa lawmh ? Khamhtu nih a sualnak vialte a lakpiak dih caah A zungzal in i lawm. A zungzal cun zeitindah kan i lawmh khawh lai? Khamhnak hi voi khat ah zalak in a hmu mi hna cu dong hngal loin an i lawm. Sualnak in kan luat cang ti an i hngal i, Khamhtu nih Tiva i an sualnak a lakpiak mi hna ah khan an hna a ngam cang. Amah ah aa toidor mi le a vel caah aa lawm mi an si cang i ngawl loin an i lawm kho cang.An lungthin chung sualnak kha khuhpiak a si tinak a si lo. Kan lungthin cu thianter a si cang tinak tu a si. Khamhtu nih kan sualnak vialte a lak dih cang i voi khat ah zalakin a kan khamh cang. Hi tlanhnak hi Biakam thar ah tuahmi a si. Khamhtu nih tipil a in lio i a chimmi cu,"Sihmanhsehlaw Khamhtu nih cutu cu hitihin si ko seh.Pathian nih tuah awk a si a ti mi paoh cu i tuah ko seh, tiah a leh" ti hi a si. Biakam Hlun ah tuu, meheh lucung kutchuannak nih mi sualnak a lak bantukin Khamhtu nih vawlei sualnak vialte cu a lak i mi vialte cu a tha bik le aa tlak bik in a kan thianter.Khamhtu nih tuah awk a si mi paoh cu i tuah ko seh tiah a ti. Khamhtu nih tipil a innak in vawlei sualnak vialte cu a cungah aa khinh i cuticun mi vialte cu an sualnak in a khamh hna. Khamhtu nih Tiva i tipil a in ah khan taksa sualnak siseh? lungthin sualnak siseh a Aawl dih. ◄ CHUNG BIA ► 171 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Hi rawhralnak le ngaihchiatnak vawlei i kan tuahmi sualnak vialte caah Khamhtu nih biaceihnak a in hnu ah vailam cungah thihnak a tuar. Hi sual tlanhnak a zummi hna cu miding mi, voi khat ah zalak in luatter mi le soiawk umlo mi an si cang. Atu cu Pathian hmai ah raltha tein kan dir ngam cang i, "Bawipa, na dam maw?"Na fapa ngeihchun Khamhtu Khrih ka zumh cang i kei zong na fapa ka si ve cang. Ka Pa, kaa lawm. Nafa ah na ka cohlan caah kaa lawm. Keimah rianAuannak thawng in si loin, Khamhtu ah ti le Thlarau in hrinthannak ka zumhnak thawngin a si.Vawlei sualnak vialte in na ka khamh. Na chimmi, "Pathian nih tuahawk ah a tlak a ti mi paoh cu i tuah ko seh"tiah na ti mi kha ka zumh. Khamhtu Khrih tipil innak le a vailam in na fa ka si. Cucaah na cungah ka lawm tuk" tiah kan ti khawh cang.Khamhtu cungah na sualnak vialte na chia dih cang maw? Khamhtu nih na sualnak vialte an lakpiak dih cang maw? Cathiang nih Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak cu thangthat si ko seh, zumhnak thawngin misual mi hna cu thiamcoter an si tiah a ti. Khamhtu a zum ve ko nain biakinn ah "Dawtmi, Pathian, kan hnu lei zarh i ka sualnak lawng ka ngaithiam ko. Nithum chung ka sualnak ka ngaithiam ko. Bawipa nihin ka sualnak ka ngaithiam ko. Khamhtu min in kan nawl."tiah thla a cammi pa khi na mitthlam in hei suai hmanh. Hi pa a sualnak hi nifatin a thlacamnak thawngin ngaihthiam a si tiah hei ti ko usih. Sihmanhsehlaw hi hnu zongah a sual than lengmang lai caah misual a si than AhiamAhiam ko lai. Khamhtu cu Pathian tuufa a si i mi vialte sualnak cu tipil a innak le vailam cung a thisen thawngin a Aawl dihtu khamhtu a si. Tlanhmi sikhawhnak ding ahcun a tanglei bantukin zumhnak ngeih a herh.Sualnak vialte cu Thimmi ◄ CHUNG BIA ► 172 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak nih Khamhtu tipil a pek lio ah khan a lak dih cang i, cuticun Pathian dinnak cu tlinter a si. Vawlei sualnak vialte Aawl dih a si cang timi biatak a zum mi paoh cu khamh an si. ah aa tialbantuk in,"Cuticun,"a chim duhmi cu tipil petu nih Khamhtu tipil a peknak thawngin zumtu vialte i khamhtu a si tinak a si.Thawngtha nih cun Khamhtu nih vawlei sualnak vialte cu voi khat ah zaalak in a Aawl dih tiah a kan chimh. Asinain, a hman lomi cawnpiaknak nih cun nifa tein khamh kan si tiah an ti. A zei deuh dah kan zumh lai Nifa tein maw khamh kan si, a si loah voi khat ah zalak in dah khamh kan si.Khamhtu nih voi khat ah zalak in a kan khamh ti cu a fiang ko. A hmanmi zumhnak cu ti le Thlarau in voi khat ah zalak in khamh kan si cang ti hi a si. Nifa tein khamh ka herh a timi cu zeitik hmanh ah khamh mi an si bal lai lo ( Heb 10:11-18). A hman mi khamhnak cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak zumhnak in a rami a si ti hi an hngalh awk a si. Kan tuah dingmi cu Pathian thangthat le a hmanmi thawngtha zumh hi a si ko?Sihmanhsehlaw zumhnak ah a pialmi hna nih cun sinak sual lawng in khamh kan si i, nifatin kan sualnak caah tlanh kan herh i, duhsah duhsah in miding kan si lai tiah an ti. Hi hi a hman lomi pomning a si. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak nih sual ngaihthiamnak cu voi khat ah zalak in a tuah ti hi biatak a si. Khamh kan si khawh nakhnga kan sualnak cu Thimmi nih Khamhtu tipil a peknak le vailam cung a thihnak thawng in Khamhtu cungah kan khin dih a herh.Sualnak kan tuah hnu ah "Ka ngaithiam ko,"ti cu Pathian dinnak he aa tlak lo. Pathian nawlbia nih cun sualman cu thihnak a si tiah a ti. Pathian cu a dingmi le a thiangmi a si ti kan hngalh zungzal a herh. Sualnak tuah hnu ah,"Ka palh tuk, zaangfah tein ka ngaithiam ko," tiah Pathian sinah thla a ◄ CHUNG BIA ► 173 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak cammi hna cu Pathian dinnak a hngal lomi an si. Sual ngaihthiamnak caah thla an cam cu, anmah hnangamnak ca lawngah a si. Mi pakhat nih nifa tein sualnak a tuah i nifa tein ka palh tiah atu le tu hal mi, sual ngaihchihnak hi a hmaan hnga maw? Khamhnak caah lam pakhat lawng a um i cucu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak zumhnak in a si i cucu kan lungchung in kan zumh a herh. Hi lam lawng hin Pathian biaceihnak in kan luat khawhnak lam a si. Pathian nawlbia ningte ahcun sualnak cu thisen in thenh awk a si, thisen luanh loin ngaihthiamnak a um lo. Hihi Pathian nawlbia biathli cu a si. Sualman pek lo cun sual ngaihthiamnak a um kho lo.Pathian nawlbia cu a ding i a hman. Thimmi nih Khamhtu tipil a peknak le vailam cung a thisen nih mi vialte cu kan sualnak in voi khat ah zalak in a kan khamh. Cun kan sualman leiba zong a kan champiak dih. Nifate sual ngaihthiamnak hal cu kan sualnak kan lakpiak than ti le thi than rih ti he aa khat ko. Pathian nawlbia hi kan hngalh hrimhrim a herh. Kan sualnak in tlanh awkah Khamhtu cu atu le tu in a thih a herh ti lo.Sual ngaihthiamnak caah atu le tu in sual ngaihthiamnak hal a herh tiah a zummi hna cu ruru hranghrang in a nungmi ah Pathian nih a ruah hna. Ka fapa Khamhtu tipil in than dingah le vailam cung thi than dingah zaangfah an ka hal tiah a ti. Annih nih Khamhtu tlanhnak an zum ko nain misual ah an i ruat peng. Ka nawlbia ningin bia ka ceih hna lai i mei kanghnak hell ah ka thlak hna lai tiah Pathian nih a ti. Nang na fapa voi hnih tiang thah ding cu na duh ve hnga maw. Na sualnak ruangah ka fapa cu voi hnih tiang thi dingin na ka nawl. Nan sual ngaihthiam halnak in ka thin ka phawk hlah uh, a tu le tu in sual ngaihthiamnak ka hal hlah uh, ti le thlarau in tlanhnak thawngtha kha zum ko uh,"tiah Pathian ◄ CHUNG BIA ► 174 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak nih a kan ti.Khamhtu nih misual pawl cu a hmanmi thawngtha an chimnak Khrihfabu ah a hmanlo mi zumhnak an hlawt khawh nakhnga le biatak a si lomi kha zumhnak in an tei i khamhnak an hmuh khawh nakhnga i pum dingin a fial hna. Mitcaw nih khua a hmu khawhlo caah theihnak an i bochan i hngalhnak kha hi tihin an i lak. Mit thlitla in an um ahcun kan palhmi kongah ngaihthiam kan si rua lai tiah an i ruah. A hmanmi ngaihthiamnak cu tuar innak sawhsawh in a si lo?Thlarau lei mitcaw mi nih a dawtnak kha revival tuahnak hna ah an kawl, a sinain lungthin suk hainak an hmu than kho ti lo?Sual ngaihthiamnak cu hmuhkhawh dawh an si ti lo. A hramthok tein an zumhnak rak hman sehlaw sual ngaihthiamnak le a vel cu nikhat hnu nikhat in a tleu deuh chinchin ko hnga. Zeicahdah Khrihfa tampi hi zumh awktlak tein an nun khawh lo? An rianAuanmi an i bochan caah A hman lomi sual ngaihthiamnak cu a hramthok lawng ah a tleu i a rauh hlan ah a dul than tawn. Thathawhnak a lohthannak cu a hramthok ah Thlarau lei mitcaw hna nih a hmanmi thawngtha an ngaih duhlo ruangah a si.Chungthu lengnal mi hna le cazi hna nih Cathiang an i ceh i, Bawipa thlacamnak le zultu pawl cawnpiaknak ding kong an ceih i thla an cam lengmang. Biakinn ah an reng an kaiter hna i an tha a hungtho ngai nain an sualnak nih a AemAawn hna caah a donghnak ah Pathian nih a phuah hna. An lenglei cu sirang thuhmi bantukin an si nain a chunglei an thinlung tu cu sualnak in a thu a maan dih. ."Hihi hmailei caan ah an nih he ka tuah laimi biakamnak cu a si; ka nawlbia cu an thin lung ◄ CHUNG BIA ► 175 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak chungah ka chiah hna lai i an lung tlap ah ka tiallai, tiah a ti. Cun aa thawh than i. an sualpalhnak le an that lonak vialte ka cin ken ti lai lo liah a ti fawn ."Atu cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen thawng in khamh kan si i, sual raithawinak tuah kan herh ti lo. Hihi na theih lo ahcun na caah thilthar a si kho men, a sinain Cathiang bia ningte a si. Hihi minung bia a si hnga maw? Cathiang hi zeizong vialte tahnak fung a si. "Hmailei ah, ka nawlbia cu an lung chungah ka chiah lai i, an lung catlap ah ka tiallai Heb 10:18," Khamh kan si hnuah zeitindah kan um? Atu ah na lungthin cu sualnak in a luat cang caah a thar hlaam tein a um ko lo maw? Miding na hung si cang i ceunak ah na um kho cang? Atu cu kan sual leiba vialte a kan champiak dih cang; kan sualnak kan i hngalh peng mi zong a um ko lai, asinain sual thlahrunnak kan ngeih awk a si ti lo. Khamhtu nih kan sualnak cu vailam cungah a thisen in a kan Aawlpiak i kan sualnak ruangah kan thih a herh ti lo. "Maw, Pathian, zaangfahnak in ka ngaithiam ko. Khamhtu ka zumhnak chan le hi tluk nunhar i ka nunnak cu khamh ka si rih lo caah a si. Khrihfa ka si ko nain sualnak in ka thu maan dih." ti in kannih nih thla kan cam a herh ti lo.Misual mi nih cun zei hngal loin sualnak an tuah? Pathian nawlbia biatak an hngalh lo caah sualnak cu zeidah a si ti kha an hngal lo. Kan chiatha thleidannak in sualnak kan tuah ding a si lo ti lawng an hngalh i Pathian hmaiah sual hi zeidah a si ti an hngal lo. Khamhtu zumhlo cu sual a si tiah Pathian nih a ti. Khamhtu cu misual mi hna tlanh awkah hi vawlei cungah a ra i Thimmi nih tipilnak kha a pek, cun vailam cungah a thisen a thlet tihi na lungthin dihlak in zum law khamh na si ko lai. Khamhtu nih ti le Thlarau in an thianter cang.Khamhtu nih ti le Thlarau in kan taksa ◄ CHUNG BIA ► 176 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak sualnak vialte a thenh dih cang. Kan nih cu zumhnak in khamh mi kan si. Biatak a simi thawngtha kan zumh ahcun zungzal in miding kan si ko lai. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thihnak hi a biapi tukmi biatak, khamhnak lam a si. Misual pawl nih an i chirhchanmi Cathiang caang hna Sual phuannak in maw khamh kan si, a si loah khamh cangmi dah kan si? Pathian nih khamhnak cu voi khat ah zalak in a tuah cang Pathian sinah kan sualnak cu kan phuan hna ah cun a ding mi le zumh awk tlak mi a si caah a bia kam kha let loin kan sualnak kha a kan ngaihthiam lai i kan palhnak vialte kha a kan thenhpiak dih lai.Sual ngaihthiamnak ding ca lawngah sualphuan a si ahcun a tha. Hi ruahnak in cheukhat Cathiang thiampawl cawnpiaknak thar a rak chuak.Mi nih a sual aa phuan ahcun ngaihthiam a si lai an ti, cucu na sia a rem ve maw? Sihmanhsehlaw Khamhtu nih Pathian sinah kan sual kan phuan tik paoh ah ngaihthiam nan si lai tiah a kan cawnpiak lo. Sualphuannak sawhsawh in sual ngaihthiamnak hi kan i bochan hnga maw, asi loah khamh cangmi kan sinak dah kan i bochan lai? A zei deuh dah kan zumh lai? Hi a hmanlomi cawnpiaknak a zummi nih kan sual kan phuan tikah ngaihthiam kan si tiah an ti nain khamhnak biafang sullam hi an hngalh lo caah an thinlung ah sualnak a tang peng. Khamhtu zumtu hna caah thlacamnak in ngaithiam an si timi hi sullam a ngei lo. ◄ CHUNG BIA ► 177 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak Misual pawl nih hi Mark1:1 hi an thei thiam lo. Ralring tein rel hmanh usih,"Pathian sinah kan sualnak cu kan phuan hna ah cun a ding mi le zumh awk tlak mi a si caah a bia kam kha let loin kan sualnak kha a kan ngaihthiam lai i kan palhnak vialte kha a kan thenhpiak dih lai." Kan sinak sual in khamh kan si cang i nifate kan sualnak ngaihthiam awk ah amah cu zumh awk aa tlakmi le a dingmi a si caah kan sual kan phuan awk a si ti hi na zum maw? Hihi a hman lomi zumhnak a si.Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumh tikah cucu a hman lomi a si kha kan hngalh khawh. Sualnak vialte cu Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thisen in voi khat ah zalak in a Aawl cang. Thlarau ning in zulhnak le a hmaan lomi ruahnak cu aa thlei dang tuk. Anmah ruahnak sawhsawh in Pathian a zummi hna nihcun nifa tein sual Aawlpiaknak kan herh tiah an ruah?Sihmanhsehlaw ti le thisen tlanhnak a hngal cangmi hna caah cun khamhnak cu vailam ah voi khat ah zalak in a tlam a tling cang. Nifa tein sual tlanhnak ding caah sualphuan a herh tiah a zummi hna nih cun ti le thisen tlanhnak thawngtha hi an zum kho lo. Khamhtu tipil innak le a thisen in voi khat ah zalak in khamh na si cang maw? Hi bantuk in khamh a si lomi hna nih nifatin sualphuannak in khamhnak hmuh an i tim. Hi ruahnak nih hmailei i sualnak an tuah te lai ding ca tiang in harsatnak a pek hna. Hmailei an sualte lai ca ding tiang hmanh a hlankan in sualphuannak an ngei kho men. Cu nih cun Khamhtu ah an zumhnak a dernak a langhter.Hi hna pawl hi khamhnak thawngtha ah mitcaw mi pawl cu an si. Khamhtu nih tipil a innak, vailam cung a thisen le biaceih a in nakin voi khat ah zalak in a kan khamh cang. Cu tikah palek pawl sinah a rak ra i, chaklei Korea in thlanglei Gal 3:27 ngiatthlai awk, thah ◄ CHUNG BIA ► 178 Mi Dehnak A Si Mi Khaukhihnak Le Thimnak awk ah le hrawh dih awkah ka rak ra. Asinain a tu cu ka si ti lo. Ka ngawl dih cang i ngiathlaitu ka si ti lo tiah a ti.Cucu a hmaanmi sualphuannak a si maw? Hmaan tein sual phuan a duh ahcun, "Keimah hi mi ngiatu ka si," tiah a ti awk a si. Hi bantuk sualphuannak hi a tling lomi sual phuannak a si. Amah cu mi thalo, biaceih dingmi a si. Cu bantuk sualphuannak nih cun ngaihthiamnak tlamtling a chuahter kho lo. 1 Pe 3:21 ah,"Hna nan ngeih ahcun Thlarau nih Khrih fabu sihah a chimmi bia kha ngai tuah u.Teitu a si mi hna cu thuhmi mana changreu kha tlawmpal ka pek hna lai.Cun lung rang zong pakaht cio in ka pek hna lai i cu lung cungah cun a cotu cio lawng nih a sullam an hngalh mi min thar kha an tialcio,tiah a ti." Cathiang nih cun a hmaanmi thawngtha a cohlangmi nih Khamhtu min an hngalh." tiah a ti. Voi khat ah tlanh a simi lawng nih mithiangmi hna ratnak bia thlithup cu an hngalh khawh. Hi kong a hngal lomi nih nifate sual ngaihchih in thla an cam zongah misual an si peng ko. Sualphuan kan timi hi nifa tein sual ngaihthiamnak hal a si lo. Mi pakhat cu Khrihfa a sinak kum a si cang hnu zongah nifate sual ngaihthiamnak a hal peng ahcun misual a si peng ko lai. Pathian fa a si kho hrimhrim lai lo. Khamhmi sinak ding caah misual ka si tiah ti i Khamhtu tlanhnak zumh a herh. Cucu a hmanmi zumhnak cu a si. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 6 Thlenmi Tlangbawi ThlarauSinak ◄ CHUNG BIA ► 180 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak <1 John 5:1-12> Mifir le lainawng nih an sual i phuang hna sehlaw tlanhnak an hmu kho hnga maw? Misual pawl cu an sualphuannak in tlanh an si lo.Ti le Thlarau hrinthannak zumhnak thawng lawng in tlanh an si lai. A pialmi hna cheukhat nih hi bantukin sual phuannak an ngei. "Maw, Pathian, nihin mi pakhat he bia kan i al. Ka sual. Mi ka hlen. Mi thil ka fir."Cubantuk in an tuah lengmang ahcun Pathian nih hitihin a ti ko hna lai."Nang, misual dai tein um. "Zaangfah tein ka bia ngaihmanh! Na sualnak phuang tiah na kan ti. Na zaangfahnak kan nawl ko."Hibantuk thlacamnak hi Pathian nih a theih duhmi a si lo. Ti le Thlarau tlanhnak a zummi thlacamnak lawng a theih duhmi a si, ka sual tiah a ti i, a hmanmi hrinthannak thawngtha a zummi hna thlacamnak lawng theih a duh.Augustine nih cun ka nu hnuk ka dinmi ka ngaichih tiah a ti. Cubantuk sualphuannak nih cun vancung a ka phakter lai tiah a ruah. Cucu nihchuak sawhsawh men a si ko. Cubantuk sualphuannak cu zeihmanh thathnemnak a ngei lo.Pathian nih, "Dai tein um uh. Sualnak na ngeih ahcun hung ka chim. Atu tiang na zumhnak a hmaan rih lo caah biatak an phuannak biakinn ah va kal. Tlanhnak thawngtha cu tha tein va zum law, khamh na si lai. Cu lo ahcun ka ra lai i na bia kan ceih lai tiah a ti.Sual ngaihthiamnak ding caah sualnak bu he thlacamnak hna le tlanhnak ding caah i zuamnak te hna in khamh ka si lai ti cu a pial sualmi zumhnak a si.A min cu rianAuannak cauk chungah a um taktak. Atu ah vawlei lei i na sualnak vialte i ◄ CHUNG BIA ► 181 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak phuang tuah. Mipa cu a duh na loin Pathian nih na sual i phuang tiah a fial chih. A si, cu bantuk sualnak hna ka tuah. A lung a buaituk, ngol a thiam ti lo. A za cang. Hell thlak awk tlak sualnak na tuah ko. Hell thlak dingah na tlak tuk hringhran. Meiphu ah khin hei thla zokzok u!Amah cu pangpar an par tuknak ah kua loin, Hell meialh a umnak tu ah an thlak. Hell an thlak ruangah a hacang aa rial len nain san a tlai lo."Nangmah kan zumh, na min in phuang ka chim. Na min in biathli hna ka phuan. Ka inn hna ka zuar i na rianAuannak ah ka hmaan, ngakAah hna ka bomh hna, na min in harsatnak ka tuar, zingzan in thla ka cam, mizaw hna ka zoh. Vancung pennak co dingah ka tlak ko.A hacang a rial tuknak ah a ha zong an i hnin dih. Hell a phak tikah Khamhtu khamhnak thawngtha sullam a hngal lomi Khrihfa tampi a hmuh hna. Pathian nih khamhnak thawngtha a zum duh lomi hna cu a hlawt hna i fakpi in dan a tat hna. Mi vialte sualnak cu khuazei ahdah aa tial? Thlenmi Tlangbawi Thlarau sinak Khamhtu kan zumh zong zumhlo zongah? Pathian nih an thinlung chungah sualnak a ngeimi hna cu a hrawh hna. An thinlung chung sualnak pelpawi te a hmuh ahcun biaceihnak niah sual a phawt hna lai. Misual mi hna, tlanh a si rih lomi hna kha tlanhnak nan duh ahcun nan sualnak i phuang u tiah Pathian nih a ti hna. Misual mi hna sualnak cu an thinlung chungah aa tial?Ti le Thlarau in a hrinthan mi hnacu an sualnak vialte hloh dih a si i miding mifel tiah ti an si.Asinain atu le atu a hrinthanmi hna cu an ◄ CHUNG BIA ► 182 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak lungthin chungah sualnak a um peng. Cucaah Pathian hmaika ah misual an si peng. Khupbil in thla an cam tikah an sualnak nih? Pathian he a Ahenter hna i an thlacamnak cu a theihpiak kho hna lo.Thla a phunphun an cam nain an thinlung ah sualnak a um peng. Thla an camnak in atu le atu sual ngaihthiam an si hnga maw. Zei ruangahdah cuticun an tuah.Tuah an duh na loin, thla an cam paoh ah Pathian hmaiah misual kan si ti an i hngalh ruangah a si. Cucaah thla biatak tein an cam hlanah an sualnak caah remnak kan tuah hmasa a herh tiah ruahnak an ngei.Pathian nih an thinlung tlap ah thir catialnakin hnawh khawh lo dingin an sualnak cu a tialhna. Cu tikah Pathian hmai an rat fate sualphuan a herh tiah ruahnak an ngei. Cucaah thawngtha zah ceu lawng a zummi hna cu harsatnak he an nung caah an donghnak cu hell a si AhiamAhiam ko. Jah mi hna sualnak cu thir cafung le steel zong a pemh khotu daimon zum in khenh chih a si. Dawn cu vawlei cungah a thawngcem mi thil a si. Thir cafung le daimon zum in kan sualnak cu tiala si.Voi khat khenh a si cang hnu ahcun hnawh khawh a si ti lo. Cucu ti le Thlarau biatak kan zumh hlan chung paoh cu hnawhpiak khawh a si lo. Kan lungthin chungah sualnak a um ahcun Khrihfa cawnpiaknak tehna, Cathiang cawnnak tehna, biakinn i, ipumh tehna hi thathnemnak zeihmanh a ngei hlei lo.Khamhtu tipil innak thawngtha zumhnak tal loin an sualnak hnawhpiak khawh a si lo caah, an sualnak an i hngal peng i, "Bawipa, kei cu misual ka si," tiah thla an cam hi a si. An lungchung cu sualnak in a khat ko nain Pathian he i hawi komh an i zuam peng caah biakinn ah rian tampi an tuan, Cathiang ca hna an cawng. ◄ CHUNG BIA ► 183 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Tlangcung ah an kai, holh theihlo hna in an holh, mei ceu bantuk langhnak hna an hmu, a sinain thathnemnak zeihmanh an ngei lo. An lungchung sualnak bupi he cun daihnak an hmu kho bal lai lo.Kan sualnak, ah a tialbantukin kan lungtlap ah aa tialve.Vancung ah Nunnak cauk le rianAuannak cauk a um. Misual mi hna sualnak cu rianAuannak cauk ah a tialcaah an sualnak in an luat kho hirmhrim lo. Pathian nih rianAuannak cauk ah le chiatha thleidannak cauk ah a tiali cucu nawlbia in a hmuhsak hna.Khamhtu tipil innak le a thisen zumhnak thawngin, cu chinchiahnak cauk vialte cu kan thianter a herh. Cun zungzal nunnak co dingah timh cia in kan um lai i kan min cu nunnak cauk chungah tiala si ko la (1 Cor 13:1-3). A thi ding ka si, sihmanhsehlaw keimah ai ah meheh nih a ka thihpiak. Sualman cu thihnak a si, sihmanhsehlaw keimah aiawh ah meheh tu a thi. Meheh, kaa lawm. Na thihnak nih a ka nunter." tiah an ti. Meheh cu a hlatnak ramcar chungah ( Thess 2:10, 1 John 4:9)cun a va thlah, cuticun Israel mi hna kumkhat chung sualnak vialte cu ngaihthiam a si. Nunnak cauk chung ah na min a um maw Nunnak cauk ah mi zei min dah aa tial? An lungchung ah sualnak a ngei lomi hna min "Vawlei cu ahodah a tei kho? Jesuh cu Pathian Fapa a si tiah a zummi lawng nih an tei khawh. A rami cu Jesuh Khrih hi a si, tipil a innak Ti le a thihnak Thi he a ra (1 Jn.5:5-6). ◄ CHUNG BIA ► 184 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak "Zumtu hawidawt hna, vawlei le Satan a teitu cu Jesuh Khrih lawnglawng a si. Jesuh tipil innak Ti le a thihnak Thi le a nunnak Thlarau a zummi paoh nih vawlei an tei ve lai. Zeitindah Jesuh nih vawlei cu a tei? Ti, Thisen le Thlarau tlanhnak thawngin vawlei cu a tei. Kan Baibal chungah "ti" nih a sawh duhmi cu "Jesuh tipil innak"kha a si.(1Peter 3:21). Vawlei misual mi hna khamh awkah pumsa sinak kha Jesuh nih aa laak i minung muisam in aa langh. Mi vialte sualnak a laak khawh nakhnga tipilnak a in hnu ah kan sualnak vialte in ngaihthiam kan sinak lai vailam cungah thihnak a tuar. Hi vawlei cungah minung bantukin taksa sinak aa laak kha vailam cungah a chuakmi a thisen nih a langhter. Misual mi hna khamh kan sinak lai Jesuh nih minung sinak kha aa laak i tipilnak a in. Cucaah Jesuh cu Ti le Thi he kan sinah a ra ti cu el awk thalo mi a si. Phundang in kan chim ahcun, Ti chungah tipil a innak thawngin le vailam cung a thisen thawngin vawlei sualnak vialte cu a laak dih in a thianter dih. Zeitindah Satan nih vawlei cu a uk? Minung kha Pathian bia zumh khawh lonak lungthin a pek hna i nawlngaih lonak thlaici kha an lungthin chungah a tuh. Phundang in kan chim ahcun minung nih Pathian bia zum kho lo ding in Satan nih a kan hlen i a sal ah a kan ser. Sihmanhsehlaw Jesuh nih vawlei cungah ra in tipil a innak thawngin le vailam cung a thisen thawngin kan sualnak vialte a thianh dih cang. Jesuh Khrih mikhamhtu a si cu Ti le Thi he a rat caah a si ◄ CHUNG BIA ► 185 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Jesuh nih tipil a innak in vawlei sualnak vialte a laak dih Jesuh nih vawlei a tei cang kan ti duhnak sullam cu zeidah a si? Vawlei sualnak vialte a lak dih tinak a si Jesuh nih kan sualnak vialte a laak khawh nakhnga tipilnak a in, cun kan sualnak vialte a hloh khawh nakhnga thihnak a tuar. Cuticun kan sualnak vialte chung in a kan khamh. Mi vialte aiawhtu Johan nih Jordan tiva i tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte cu Jesuh nih a cungah a chiah dih i, cu sualman leiba cham awk ah vailam cung i a nunnak a pek hnu ah nithum hnuah thihnak in a thothan i cuticun Satan thawnnak cu a tei. Cu hnu ah tih hlah u! vawlei cu ka tei cang tiah Jesuh nih a ti. Cuticun amah a zummi paoh nih vawlei cu an tei ve. Jesuh cu tipil a innak ti le vailam cung a thisen he misual mi hna kan sinah a ra Jesuh nih zeitindah Satan thawnnak cu a tei? Tipil a innak, a thisen le Thlarau thawngin Khamhnak cu Ti lawngin a si lo,Ti le Thi he a si tiah Johan nih a kan cawnpiak. Jesuh nih sualnak vialte a laak i, kan sualnak cu a zungzal in a kan thialpiak cang ti a zummi paoh cu a khamh hna. "Sualman cu thihnak a si,"( Rom.6:23) timi Pathian bia a tlin khawh nakhnga hi vawlei cungah Jesuh cu a ra i kan sualnak vialte a laak lawng si loin vailamtahnak cungah a tuarmi thihnak thawngin kan sualnak vialte chungin a kan khamh. ◄ CHUNG BIA ► 186 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Vawlei ka tei tiah Jesuh nih a chim duhmi hi zeidah a si? Vawlei tei khawhnak zumhnak cu Jesuh nih a tuahmi Ti leThisen tlanhnak thawngtha zumhnak in a si. A kan khamhnak cu tipil a innak le vailam cung thihnak a tuarnak in a langhter. Jesuh nih vawlei, Satan a tei cang. Zumtu hmasa hruaitu hna zong nih vawlei cu an rak tei ve. Rome cozah uknak chungah i ap duh loin thihnak tiang an rak tuar. Zeicahtiah hi vawlei cu zumhnak in an rak tei cang caah a si. Hihi Thlarau zumhnak i a phichuak cu a si. Jesuh nih vawlei sualnak kalpi awkah tipilnak a in hnu ah vailam cung a thihnak in sualman leiba vialte a cham dih. Cucu Ti le Thi he a rami Jesuh an zumhnak thawngin a si. Vawlei kan tei khawh nakhnga Jesuh nih tipil a innak in kan sualnak vialte a laak hnu ah cu sualman leiba cham awkah vailam cungah thihnak a tuar ti a vawlei an tei lai. zummi paoh nih Cucu atu i kanmah a kan khamhtu tipil innak a rak sawhtu hi a si, tipil a innak nih cun Jesuh Khrih thihnak in a thawnhthan nak thawng in an khamh hna 1 Pe 3:21 Khamhnak a rak sawhtu cu zeidah a si? Jesuh tipil innak 1Peter 3:21 "Cucu a tu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawhtu hi a si. Tipil innak cu pum hnawm kholh hi a si lo, chiatha thleidannak thiang nih Pathian sin i biakamnak a tuahmi tu hi a si. Tipil innak nih cun Jesuh Khrih thihnak in a ◄ CHUNG BIA ► 187 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak thawh thannak thawngin an khamh hna." Lamkaltu Peter nih Jesuh cu tipil a innak Ti le Thi he a rami khamhtu a si tiah tehte a khaan. Cucaah Ti le Thi he a rami Jesuh cu kan zumh hrimhrim awk a si. Jesuh tipil innak ti cu khamhnak hmuhsaktu a si kha kan theih a herh. Ti in tipil innak, Thi le Thlarau hna cu khamhnak caah a biapi bikmi an si tiah Peter nih a kan cawnpiak. Jesuh tipil innak zum loin vailam cung a thisen lawng a zummi zultu Baibal ah ahohmanh an um lo. A thisen lawng zumh i tipil a innak zumh chih lo cu zumhnak cheu ngeih bantuk lawng a si. Zumhnak tlamtling a si lomi cu a rauh hlan ah a ziam ko lai. Ti , thisen le Thlarau in a kan tlanhnak thawngtha a zummi paoh cu an zumhnak a thawng chin lengmang. Sihmanhsehlaw ngaihchia ngai a simi cu, Thisen in tlanhnak Thawngtha lawng kha atu lio ah chim lengmang a si i Ti in tlanhnak thawngtha tu cu chim a si lomi hi a si. Zeiruangah dah a si hnga? Cucu Ti le Thlarau in a kan tlanhnak Thawngtha biatak kha an theih khawh lo caah a si i annih nih hrinthannak kha an co kho lo. Voi khat cu nitlak lei ram Khrihfabu hna cu biaknak leiah an rak i pe ngaingai i a thangcho mi an rak lo ngai nain Satan nih an zumhnak cu a hrawh i zumh sualnak lam leiah an rak tlau dih. Zumh sualnak timi cu catlap cungah suaimi vailamtah, asiloah thingin tuahmi vailamtah kan i put ahcun Satan cu a tli a zam ko lai tiah zumhnak ngeih le Jesuh thisen zumhnak thawngin Satan cu thawl khawh, dawi khawh a si timi zumhnak hna hi an si. Cubantuk zumh sualnak cawnpiaknak le riantuannak hna cu mi tampi nih Pathian riantuannak ah an rak ruah sual. Thisen riantuannak zumhnak lawngin khamh khawh a si tiah Satan nih mi tampi a hlen hna. Satan nih vailam cung Jesuh thisen kha a tih ko aa lawhter. A ngaingai ti ahcun Satan nih Jesuh tipil innak tel ◄ CHUNG BIA ► 188 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak loin a thisen lawnglawng hi cu a tihmi a si lo, mi hlennak ah a hmanmi tu a si deuh. Peter le Lamkaltu hna nih cun a hmaanmi Thawngtha Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen kong kha an chim. Sihmanhsehlaw nihin Khrihfa tampi hna nih cun Jesuh Khrih thisen kong lawng kha an chim i Jesuh tipil innak kong cu an chim chih lo. Pathian bia ah aa tial bantukin kannih nih cun Thlarau khamhnak thawngtha, Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen thawngtha kha kan zumh awk a si. Jesuh tipil innak kha chim chih loin vailam cung a thihnak thawngtha lawng kan chim ahcun cucu a tlingmi khamhnak Thawngtha a si kho lo. “Ti”: Pathian khamhnak kong ah tehte khaannak Pathian nih a kan khamhnak langhtertu tehte cu zeidah a si? Ti, Thi le Thlarau 1Johan 5:7 "Tehte khaangtu pathum an um," cu hna cu Thlarau, Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen hna an si i an pathum in an bia aa khat, pakhat bantuk an si tiah Bawipa nih a ti. Jesuh hi vawlei cung a rat cu kan sualnak chungin khamh awk caah a si. " Tehte khangtu pathum an um."i cu pathum hna cu Pathian nih a kan khamhnak langhtertu tehte an si. Cu hna cu Jesuh tipil innak Ti, a Thisen le Thlarau hna an si. Cu pathum hna cu vawlei ah Jesuh nih a kan khamhnak caah a tuahmi an si. Hi pathum lakah pakhat khat kan ◄ CHUNG BIA ► 189 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak hrelh sual ahcun khamhnak cu a tlam a tling kho lai lo. Tehte a khaangtu, vawlei ah pathum an um i cu hna cu Thlarau le Ti le Thi hna an si. Jesuh Khrih, taksa, pumsa sinak i lakin vawlei ah a rami cu Pathian, Thlarau le Fapa a si. Vawlei sualnak vialte a lak khawh nakhnga minung pumsa sinak kha aa laak i tipilnak a in. Jesuh nih minung pumsa in kan sualnak vialte kha a laak i, vailam cung a thihnak thawngin a kan khamh. Phundang in kan sualman leiba a kan champiak dih cang. Cucu a tlingmi khamhnak thawngtha, Ti le Thi le Thlarau kha an si. Hi hna lakah pakhat khat kha kan hrelh sual a si ahcun kan sualnak in a kan khamhtu Pathian khamhnak kha kan cohlang duhlo tinak a si ko lai. Zumtu tam deuh nih an zumhmi, kan zumh ve ahcun vawlei ah tehte khaangtu pahnih an um, cu hna cu Thi le Thlarau an si kan ti ko hnga. Asinain Johan nih cun tehte khaangtu pathum an um, cu hna cu Jesuh tipil innak Ti, vialam cung a thisen le Thlarau hna an si tiah fiang tein a chim. Misualmi hna khamhnak a pe khotu zumhnak taktak cu Ti le Thi le Thlarau zumhnak hi a si. Vawlei a kan teiter khotu zumhnak cu khuazei ah dah a um? Hi ka ah hin a um ko. Ti, Thi le Thlarau he a rami Jesuh kan zumhnak nih khan vawlei teitu ah a kan ser lai. Cucu zum law khamh na si lai i zungzal nunnak cu na co ko lai. Jesuh tipil innak tal loin khamhnak tlam a tling kho maw? A tling kho lo Ka hrinthan hlan ah vailam cung Jesuh thisen le Thlarau a zummi Khrihfa ka rak si ve. Jesuh cu Thlarau in hi vawlei ah a ra i vailamcungah ka sualnak caah a thi i cuticun a ka khamh tiah ka rak ◄ CHUNG BIA ► 190 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak zumh. Thi le Thlarau lawng cu ka rak zumh i cu kong cu mi vialte hna sinah chim ka rak duh ngai ngai. Jesuh bantukin midang caah nunnak pek in Missionary rian ka tuan khawh nakhnga Pathian kong cawn kha ka rak i tim. Sihmanhsehlaw Jesuh thihnak le Thlarau lawng ka zumh chung paoh cu ka lungthin chungah sualnak an taan zungzal caah vawlei cu ka tei kho lo i sualnak chungin ka luat kho lo. Jesuh ka zum ko nain ka lungthin chungah sualnak a um pengnak cu Jesuh tipil innak ka zumh lo caah a si. Jesuh tipil innak Ti, Thi le Thlarau zumhnak in khamh ka si hlan paoh cu ka tlanhnak kha a tling rih lomi tlanhnak a si rih. Sualnak ka tei khawhlonak cu Jesuh tipil innak sullam ka theih rih lo caah a si. Mi tampi nih Jesuh an zum ko nain sualnak kha an tuah lengmang. An lungthin chungah sualnak a um caah a hlan i Jesuh an rak dawt bantuk khan an dawt than khawh nakhnga an i zuam. Sihmanhsehlaw a hlan i an rak dawt bantuk khan an daw kho ti lo. Zeicatiah an sualnak vialte kha Jesuh tipil innak thawngin tawl a si ti kha an zumh lo caah a si. Kan sualnak vialte cu Jesuh cungah tipilnak a in lioah khan chiah a si ti kha an zumh lo caah an tluk tikah an tho than kho ti lo. A tawifiannak tein ka vun chim hmanh lai. Jesuh kan zumh khan vawlei teinak zumhnak kha kan ngei i cuticun vawlei cu kan tei. Zeitluk mi chambau le sualnak a tuah mi hmanh si usih. Jesuh cu ka khamhtu a si, tipil a innak thawngin ka sualnak vialte chungin a ka luatter cang ti kan zumh chung paoh cu vawlei teitu kan si lai. Sihmanhsehlaw Jesuh lawng zumh i a tipil innak kan zumh tung lo ahcun luatnak taktak cu kan hmu kho lai lo. Ti le Thi le Thlarau he a rami Jesuh zumhnak thawng in vawlei kan tei khawh tiah Johan nih a kan cawnpiak. ◄ CHUNG BIA ► 191 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Pathian nih a Fapa ngeihchun hi vawlei i a run thlah cu tipil a innak le a thisen a zummi hna khamh awh caah a si. Jesuh cu Ti le Thi le Thlarau he kan sinah a ra i kan sualnak vialte chung in a kan luatter cang ti kan zumhnak nih vawlei cu a kan teiter. Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen um hlah sehlaw khamhnak tlamtling timi hi a um kho hnga lo. Pakhat lawng zumh i a dang pakhat zumh lonak nih khamhnak taktak a chuahpi kho lo. Ti , Thi le Thlarau tel lo cun khamhnak taktak kha hmuh khawh a si lo. Cucaah tehte a khaangtu Ti le Thi le Thlarau hna cu kan zumh hrim hrim a herh. Cucu na zumh ahcun na zumhnak cu a hmaanmi zumhnak a si lai i vawlei cu fawite in na tei ko lai. Ti, Thi le Thlarau tehte khaannak aa tal lomi khamhnak cu a hmaanmi khamhnak a si lo Khamhnak caah tehte khaangtu pathum hna cu zei hna dah an si? Ti, Thi le Thlarau Mi pakhat khat nih cun a cunglei biahalnak hi hitihin a ruah men lai. "Jesuh cu ka khamhtu a si. Vailam cung a thisen ka zumh caah Pathian caah ka nunnak pek ka duh. Ka lungthin chung sualnak bu he Jesuh cu ka zumh ko. Ka sualnak kha kaa ngaichih i thiltha tampi tuah kaa zuam, dinnak tuah zong kaa zuam i nifate ka nun kaa remh. Ka nunnak le ka ngaihchiah vialte amah sinah ka pek. Nupi/pasal ngeimi zong ka si fawn lo. Zeitindah Pathian nih theih loin a ka um lai? Vailam cungah ka caah Jesuh nih thihnak a tuar cang. Amah cu ka zumh, ka nunnak na ram caah ka pek i na caah ◄ CHUNG BIA ► 192 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak zumh awktlak tein rian tampi ka tuan. Ka lungthin chungah sualnak ngei in aa tlak lomi si hmanh ning law, Jesuh nih hell ram ah a ka thla hnga maw? A ka thla lai lo, a ka thla hrimhrim lai lo," tiah a ruatmi an um. Hi bantuk in a ruatmi mi tampi an um ve. Annih cu Jesuh nih tipilnak a in hi kan sualnak lakpiaknak ding caah a si ti a zum lomi pawl an si. Jesuh a zum ko nain sualnak a ngeimi hna cu khuazei ahdah an kal lai? Annih cu misual an si caah Hell ah an kal lai. Pathian cu kan cungah a lung a tling ko, kan ruahning in Pathian nih a ruah ve ko tiah ruahnak a ngeimi hna cu hell ram ah an kal lai. Cu pinah mi tampi nih Jesuh nih vailam cung a thih ah khan sualnak vialte a laak dih cang caah vawlei ah sualnak a um ti lo tiah an ti. Asinain cucu thisen (thihnak) le Thlarau kong chim menmen lawng a si caah khamhnak tlamtling a chuahpitu zumhnak a si lo. Jesuh nih tipil a innak in kan sualnak vialte a lak i biaceihnak cu kan ai ah vailamtahnak cungah thihnak in a tuar i nithum hnuah a thothan ti kha kan zumh awk a si. Cu zumhnak dah ti lo khamhnak lam a um ti lo. Jesuh Khrih cu tipil a in hnu, vailam cung thihnak a tuar hnuah thihnak in a thothan. Jesuh cu Ti le Thi le Thlarau he kan sinah a ra i cuticun vawlei sualnak vialte cu a laak dih. Vawlei cungah tehte a khaangtu pathum an um, cu hna cu; Ti le Thi le Thlarau hna an si. Tehte pakhatnak cu "Thlarau" a si. Jesuh cu Pathian a si nain minung pumsa kha i laak in vawlei ah a ra tiah Thiang Thlarau nih tehte a khaan. Tehte pahnihnak cu "Ti" a si. Ti nih Jordan tiva ah Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak kha tehte a khaan. Jesuh tipil a in ah khan kan sualnak vialte cu a cungah chiah dih a si, (Matt 3:15). ◄ CHUNG BIA ► 193 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Tehte pathumnak cu "Thi" a si. Jesuh nih kan sualnak caah biaceihnak a tuarnak kha"Thi" nih a sawh duhmi a si. Jesuh nih Pa biaceihnak a tuar cu kanmah sualnak ruangah a si i thihnak in a thawhthan hnu ah nunnak thar kha a kan pek. Jesuh tipil innak le thihnak a zummi hna lungthin chungah Pa Pathian nih Thlarau kha a run thlah i an khamhnak kha a fehter. A hrinthan mi hna nih cun vawlei teitu Pathian bia kha an ngeih. Khamh a simi hna nih cun Satan, Nal profet hna, dawnkhantu hna le a dang Satan tukforhnak vialte kha an tei khawh. Cu thawnnak kan ngeih khawhnak cu ka lungthin chungah tehte a khaangtu pathum an um caah a si. Cu hna cu, Jesuh tipil innak- Ti, Jesuh thihnak -Thisen le Thlarau -Biatak chimtu hna an si. Zeitindah vawlei le Satan cu kan tei khawh hna lai? Tehte khaangtu pathum zumhnak thawng in Ti le Thlarau le Thi kan zumhnak thawngin Satan le vawlei cu kan tei khawh. Jesuh tipil innak le a thihnak Thi a zummi paoh nih Nal profet riantuannak le cawlcanghnak cu an tei khawh lai. Jesuh tipil innak le a thihnak na zumh lo ahcun na hrinthan kho lai lo i vawlei zong na tei kho fawn lai lo. Cucu nang na zum ve cang maw? Jesuh tipil innak le a thisen, Jesuh cu Pathian fapa le mi khamhtu timi zumhnak na ngeih rih lo ahcun vawlei cu na tei kho lai lo. Cu bantuk zumhnak cu na thinlung chungah a um cang maw? Na lungthin chungin ti le Thlarau teh na ngei cang maw? Sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah ◄ CHUNG BIA ► 194 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak dih a si ti na zum maw? Vailam cung a thisen kha na lungthin chungin na zum cang maw? Jesuh Ti le Thi kha na thinlung in na zumh ahcun vawlei cu na tei ko lai. Vailam cungah ka caah Jesuh a thi i ka caah biaceihnak a tuar ti na zumh ahcun vawlei cu na tei ko lai. Zultu Johan nih vawlei a tei cu tehte khaangtu pathum kha a lungthin in a zumh caah a si. An riantuannak ah harsatnak a tongmi hna le a tuarmi zumtu hna sinah tlanhnak le khamhnak thawngtha cu Johan nih a chim. Johan nih “Jesuh cu Ti le Thi le Thlarau he a ra i vawlei a tei bantukin, tipil a innak le a thisen nan zumh ahcun vawlei cu nan tei ve ko lai”tiah a ti hna. 1Johan 5:8, "Tehte a khangtu pahtum an um: cu hna cu Thlarau le Ti le Thi kha an si i an pathum tein an bia a khat." Mi tampi hna nih Jesuh thihnak le Thlarau kong cu an chim lengmang nain tipil a innak kong tu cu an hrelh tawn. Jesuh tipil innak a chim lomi cu Satan nih a hlen khawh rih hna tinak a si. Khamhmi ah an i ruat lai nain a si taktakmi an si lo. Mi zeihmanh nih Jesuh tipil innak ti le a thisen an zumh lo ahcun vawlei an tei kho lai lo.Thawngtha kha kan hriamnam tha bik ah i tlaih in hmai kan nor a herh. Pathian bia cu Thlarau vainam le ceunak a si. Sualnak vialte tawl a sinak Jesuh tipil innak a zum lomi mi tampi an um. Jesuh thihnak le Thlarau lawng a zummi mi tampi an um rih."Tho u law, ceu tuah u" tiah Jesuh nih a ti tikah an nih cu an ceu kho lai lo. Annih nih Jesuh kan zum an ti ko nain an lungthin chung ah sualnak a um caah an donghnak cu hell a si te ko lai. ◄ CHUNG BIA ► 195 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak An theih, an zumh i khamh an si khawh nakhnga Jesuh tipil innak le a thisen thawngtha cu kan phuan hrimhrim a herh Jesuh tipil innak zumh hi a hmaan lomi zumhnak a si maw? Ahmaan lomi zumhnak a si lo, Biaktak kan zumh tu a si deuh Thawngtha kan phuan tikah fiangte le hmaan tein phuan hi a biapi ngaingai. Jesuh cu Thlarau le ti (kan sualnak a kan laak piaktu) le thi (sualman leiba a kan cham piaktu) he a ra ti hi kan zumhk hrimhrim a herh. Biatak aa tel lo mi phungchimnak cu biaknak phung aupi sawhsawh men khi a si ko. Tuchun Khrihfa tampi nih Khrihfa phung hi biaknak phung ah kan ruah, sihmanhsehlaw Khrihfa phung cu biaknak phung tiah ti khawh a si lo. Zumhnak cu biatak ah a si i cu baitak nih cu Pa lei a kan hoihter. Biaknak phung cu minung nih ser chawmmi a si. Sihmanhsehlaw zumhnak tu cu Pathian nih a kan pekmi khamhnak zumh khi a si. Cucu aa dannak a si. Biatak kha zei i na rel lo ahcun, Khrihfa phung kha Biaknak phung dang bantuk men ah na ruah tinak a si i ziaza le nuncan tu kha biapi ah a ruat deuhmi na si tinak a si hnga. Biaknak phung ser dingin Jesuh, hi vawlei cungah a ra lo. Jesuh nih Khrihfa phung timi Biaknak hi zeitik hmanh ah a dirh in a thok bal lo. Zeicahdah Biaknak phung hi na zumh? Cuti a si ahcun zeicahdah Buddhist Biaknak phung kan zumh ko lo? Hi ka chimmi hi a palh in na ruat maw? Mi tampi nih cun Jesuh an zumhnak kha Biaknak phung menmen ah an ruah caah, "Zeidah a dannak a um? Vancung khua, Nirvana asiloah ◄ CHUNG BIA ► 196 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak "loh-dup" timi (Buddhist pawl vancung khua) le pialral hna hi a khatmi an si ko. An min aa dan caah a si. Kan kalnak ding hmun cu aa khat ko tiah an ti. Dawtmi Khrihfa, biatak kha kan tanh in kan chim awk a si. "Kan nih cu a tho i a ceu dingmi kan si."tihnak um lo tein Biatak kha chim hna usih. Mi pakhat khat nih "Ti le Thi le Thlarau he a rami Jesuh zumhnak lawnglawng hi khamhnak hmuhnak lam a si lo," tiah a ti tikah kannih nih "A si ko, lam dang a um ti lo," tiah kan al awk a si. Khamhnak Thawngtha an theih i hrinthannak an hmuh i vancung khua an kai khawh nakhnga Pathian bia kha hmaante le raltha tein kan phuan a herh. Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha a zumm lomi cu an rawk lai Ahodah Jesuh a zum ko nain hrem a si lai? Jesuh tipil innak a zum duh lomi hna Ruah setsai loin mah duh paoh i Jesuh ka zumh ko ti chim hi Jesuh dawtnak theih lo le biatak kha biaknak phung menmen ceo i ruah le pom he aa khat ko. Tilawng pakhat rili chungah a tla i mi tampi an thih lio caan ah khairiat pum le tuktak kuai i tlaih in a nungmi mi tlawmte nih kan khamh u law tiah an au. Anmah khamh dingah an pawngkam tilawng hna cu an ra nain thlichia le tilet a fah tuk caah an chanh kho hna lo. Cucaah a nungmi ◄ CHUNG BIA ► 197 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak khamh awk ah vanlawng cu rili cungah cun a hong zuang i hri kha a vun thlak duhmah hna. Sihmanhsehlaw a nungmi lakah pakhat nih hri cu a pum ah fek tein i tem loin a kut in aa tlaih i, khah ka luat ko cang lai, nan ka khamh khawh ko cang tiah a ti hna i vanlawng nih cun hri cu a van hnuh hna. A kut in aa tlaihmi pa cu tlawnpal a hun hnuh ah khin a tha a bat tuk caah hri cu aa tlaih kho ti lo i rili cungah cun a tla than. Cu ve bantuk in mi tampi hna nih Pathian kan zumh, Jesuh kan zumh caah khamh kan si tiah an ti ve. Asi nain caan tlawmpal ah an khamhnak cu pakpalawng ah aa cang than i rili cung i vanlawng hri thlakmi aa tlaihtu pa bantuk an si. Zeicahtiah annih nih Jesuh thihnak le thawhthannak lawng kha an zumh caah a si i sualnak cu an lungthin chungah a um zungzal. Jesuh tipil innak nih an sualnak vialte a thenh dih cang i, Jesuh nih an sualnak vialte a kalpi kha an theih lo caah khamhnak tlamtling taktak kha annih nih an hngal kho lo. Zumh ti le zumh i zuam ti hi aa khat lo. A dongh tiang Jesuh hnu kan zul lai an ti ko nain ni donghnak ah cun hlawnhmi an si te lai. Zeicahtiah an lungthin chungah sualnak a tangmi ruangah Jesuh cu tipil a innak Ti le a thihnak Thi le Thlarau he a ra ti thei loin Jesuh kha an dawt caah a si. Kan caah a pekmi a thisen ruangah Jesuh kan dawt ahcun hell ram ah kan tla ko lai. Na thlarau kha Jesuh tipil innak Ti le vailam cung a Thisen ah khan tem chih. Jesuh nih khamhnak hri a vun thlak tikah tipil a innak Ti, a thihnak Thisen le Thlarau ah a rak i temmi hna cu khamh an si lai. Vanlawng chung i a ummi, mi khamhtu nih khan aw thannak seh in fak piin, hri kan vun i chanh hna tikah, nan zaktang le na pumah tha tein nan i tem lai. Nan kut in hri ah khan i awk, i tlai ◄ CHUNG BIA ► 198 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak hlah u. tha tein nan tangah na i tem lai i dai tein nan um lai i cuticun nan luat ko lai, tiah a ti hna. Cu ti a chim dih hnuah a chimning bantukin a tuahmi pa cu a luat nain a dang pakhat nih cun "nan thinphang hlah u. A cak tukmi ka si, ka bomban hi zoh hmanh u, meng tampi chung zong ka thlaih khawh lai," tiah a ti i hri ahcun a thlai in aa thlai. Cuticun an pahnih in vanlawng nih cun a hun hnuh hna. Asinain an i dannak a um. Chimning bantukin tha tein a pum, a tang le a zak ah aa temmi pa kha cu a lung fim lo zongin um ko hmanhseh vanlawng nih cun tha tein a hnuh i a him. Sihmanhsehlaw a thazaang aa bochan i aa pawrhlawmi pa kha cu a donghnak ah cun a tha a dih caah aa tlaihmi kha a thlah i a tlak than caah a thi. Zeicahtiah chimhmi kha a ngai duh lo i cawnpiaknak kha zeiah a rel lo caah a si. Khamhnak tlamtling hmuhnak ding caah cun Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen kha zumh hrimhrim a herh. Khamhnak cu"Johan nih tipilnak a ka peknak thawngin le vailam cung ka thletmi ka thisen in tling tein kan khamh hna,"tiah timi Pathian bia lungtak tein a zummi hna caah a si. Jesuh thisen lawng a zummi hna nih cun, "Lung rethei in um hlah u, Jesuh thisen cu kan nunchung vialte kan thangthat lai. Kan thih tiang Jesuh cu kan zulh lai. Vawlei le ka nun chung sualnak vialte kan tei khawhnak ding caah a thisen zumhmi a za ko," tiah an ti. Sihmanhsehlaw cu tin a si lo. Pathian nih ka fa tiah a pommi hna nih cun hi pathum hi an zumh. Jesuh cu Thlarau in a hung i tipilnak a in,( Jesuh nih Jordan tiva i tipil a innak in sualnak vialte a lak dih), kan sualman leiba cham dingah vailam cungah thihnak a tuar i nithum hnu ah thihnak in a tho than. ◄ CHUNG BIA ► 199 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Hi pathum a zummi hna sinah Thlarau cu a ra i, hitin tehte a khaan."A si, kei cu nan khamhtu ka si. Ti le Thi in kan khamh hna. Kei cu nan Pathian ka si," Sihmanhsehlaw hi tehte pathum, Ti le Thi le Thlarau a zum lomi hna cu Pathian nih a khamh hna lo. Tehte pathum chungah pahnih lawng na zumh i pakhat na zumh lo zongah Pathian nih "Khamh na si lo," tiah an ti lai. Jesuh zultu vialtea nih hi tehte pathum hi an zumh dih. Tipil ka innak Ti hi khamhnak tehte a si i, ka thihnak Thi hi biaceihnak tehte a si tiah Jesuh nih a ti. Ti le thisen in khamhnak thawngtha hi na zumh hrimhrim a herh Riantuannak cauk ah mi zei min dah aa tial? Lungthin chungah sualnak a ummi hna min Minung sinak in mitha sinak sawhsawh hna na tlaihchan sual ahcun hell ah thlak na si ko lai? Hell ah mitha tampi an tla ve. Asinain vancung ahcun an zumhnak caah ral a tumi hna lawng an um.Vancung i a lutmi hna nih cun misual kan si, hell ah a tla dingmi kan si ti an i hngalh i Khamhtu nih tipil a innak le a thisen in kan sualnak vialte a Aawl dihnak kha lunglawm tein an zumh.Vancung ah hin hnakhaw le hmur tampi an um an ti. Mitampi nih Khamhtu khamhnak hi an hnakhaw le an hmur loin an zumh caah an ◄ CHUNG BIA ► 200 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak takpum dang cu kat mei-alhnak ah a thlak hna ( Roman 6:3,5). Khamhtu a zum ko nain ( Gal 3:27) a lungchung ah sualnak a ummi mi pakhat khi hei ruat hmanh, Pathian hmai ah a dir i "Bawipa, ka thinlung chungah sualnak a um ko nain, nangmah kan zumh caah mi nih miding pa tiah an ka ti. Sualnak ngei lomi bantukin an ka ruah ko. Cucu ka theihmi le ka zumhmi a si. Mi tampi nih an zumh bantukin ka zumh ve ko. Hika ka rak ratnak hi mi tampi nih a tha in an ruat i an hna a tla ko tiah a ti(1 Pe 3:21). Khamhtu cu miding mi hna sihni bantuk in rian a tuan zungzal Kan sualnak hi sual ngaihchih thlacamnak in hnawhpiak khawh a si maw? A si lo. Asi kho hrimhrim lo. Cucu Satan mi hlennak phun khat a si Hika ahhin zei kong dah aa tial? Khamhtu a zum ko nain a thinlung chungah sualnak a ngeimi an um ti maw? Sualnak na ngei ko nain Pathian sinah ka ngei lo tiah na ti ahcun amah na hlen a si pinah? Nangmah le nangmah naa hlen zong a si fawn. Khamhtu fiang tein na hngalh le Tiva ah na sualnak vialte a Aawl dih ti na zumh ahcun sualnak in na luat ko lai. Cu tikah, "Bawipa, nangmah ah ti le Thlarau in ka hrinthan cang. ◄ CHUNG BIA ► 201 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Sualnak ka ngei ti lo.Ningzak lo tein na hmaika ah ka dir ngam cang," Isai 60:1 tiah na ti khawh. Khamhtu a zum ko nain a lungthin chungah sualnak a um pengmi pa kong van ruat hmah."Khamhtu, ka zumh caah ka thinlung chungah sualnak fate um ko hmanh sehlaw vancung ah ka kai ko lai" tiah a ti.Vancung khua kai a duh tuk caah biaceihnak hmai ah a dir i a al peng hna nain, a donghnak ahcun hell ah a tla AhiamAhiam ko. Zei ruangah? Ti le Thlarau thawngtha biatak a hngalh lo caah a si. Mi vialte nih vawlei cung an nun lioah misual kan si ti hi an i hngalh awk a herh."Misual ka si. Hell tla dingmi ka si. Zaangfah tein ka khamh ko."Misual cu sual ngaihchih thlacamnak lawng nih a khamh lo.Misual ka si ti aa hngalh i ti le Thlarau tlanhnak a zumhnak thawng tuin khamh a si deuh. Ti le Thlarau zumhnak thawng lawnglawng in miding si khawh a si.Sinak sual lawng Khamhtu nih a ngaihthiam in nifatin kan sualnak caah cun ngaihchihnak a herh timi zumhnak cu a hman lomi a si. Hell ah a thlak bak ko hna lai. Hi a hman lomi cawnpiaknak tangah mi tampi cu an um cang. A hman lomi cawnpiaknak ah ka thi cang ti na hngal maw. Na leiba an in champiak dih cang hnuah leiba ngei mi na si ti maw. Tha tein ruat hmanh Khamhtu zumko nabu in misual ka si ti ah na ruah peng ahcun amah cu hman tein na zumh ko tiah kan ti kho hnga maw. Zumtu le misual maw na si, asiloah zumtu le miding dah. Naa thim khawh! Na sualnak vialte ngaihthiam a si dih cang timi maw na zumh deuh lai, nifate na sualnak caah na ngaichih a herh timi dah na zumh deuh lai? Na thimmi nih hell na kal lai le vancung na kai lai a fianter lai. Thawngtha hman an chimtu Evangelist na zumh awk a si.Thawngtha hmanlo a zummi hna nih cun an sual ngaih thiamnak ding caah zan khua an dei, nithum ni pumhnak hna le ◄ CHUNG BIA ► 202 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak ninga ni thlacam pumhnak hna ah an kal lengmang. "Bawipa, misual ka si. Atu zarh ah sualnak ka tuah," tiah an ti. Cun a kum in a luan cangmi an sualnak hna kha an philh lo, cu an sualnak caah ngaihthiam an hal than. Cucu ti le Thlarau hrinthannak zei i rel lo a si. Kan sual Aawlnak dingah thisen luanh a herh. "Thisen chuah loin sual ngeihthiamnak a um lo." Sualnak ka ngei tiah na ti i thisen chuah than dingin na hal than ti maw. Tlanhnak a zumlo mi hna nih Khamhtu tlanhnak kha lih ah an canter. Khamhtu nih voi khat ah zalak in a kan tlanh lo ti in amah cu lih an chimter. Khamhtu ah tlanh na si khawh nakhnga ti le Thlarau in tlanhnak biatak kha na zumh a herh. Voi zakhat, voi thongkhat, voi thong za khat tiang thlacamnak in ngaihthiam na si kho hnga maw. Thawngtha nih cun voi khat ah zalak in a kan tlanh. Khamhtu ah nunnak thar in ka nung.Thilhlun hna cu an lo cang i sertharmi ka si cang. Santlailo thilhlun hna cu an lo cang. Khamhtu cu kan nunnak taktak a si. Khamhtu ah nunthar in ka nung cang. Khamhtu ah nunthar in na nung cang. A dawh zong, dawh lo zong ah, mitung tawi tuk a si zongah, mi thaupi le mi laiva a si zongah ti le Thlarau thawngtha in a hrinthanmi hna cu lawmhnak nun an ngei. Kannih cu Khamhtu Khrih ah ti le Thlarau in a hrinthanmi kan si? Sihmanhsehlaw aa phorhlaw mi hna cu hell ah an tla lai. Cawnpiaknak hmanlo nih cun ngaihthiamnak ding caah nifatin sualnak i ngaihchih a herh tiah a ti nain ti le Thlarau hrinthannak thawngtha nih cun annih cu ngaihthiam an si cang tiah a kan ti i cucu kan zumh i kan i nunpi a herh.A zei deuh hi dah biatak cu a si. Nifa tein sualnak i ngaichih a herh maw. Khamhtu nih tipil a innak in kan sualnak vialte a Aawl dih cang ti zumh hi a hman ◄ CHUNG BIA ► 203 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak maw. Khamhtu nih tipil a innak in kan sualnak vialte voi khat ah za lak in a Aawl dih cang i cu nih cun a kan khamh i thiam a kan coter. Mi tampi nih hi a hman lomi cawnpiaknak hi an zulh caah Thlarau ral dohnak ah a hman lomi cawnpiaknak hi kan tei awk a herh " khua i a ummi Khrihfabu vancung mi sin ah hitihin va tialtuah" Hi bia hi vainam kap hnih har a ngei mi bia kha a si.Nan um nak hmun ka ka hngalh,Satan nih a bawi Ahutdan a chiahnak hmun a si kha ka hngalh."Hna nan ngeih ahcun Thlarau nih Khrih fabu sihah a chimmi bia kha ngai tuah u.Teitu a si mi hna cu thuhmi mana changreu kha tlawmpal ka pek hna lai.Cun lung rang zong pakaht cio in ka pek hna lai i cu lung cungah cun a cotu cio lawng nih a sullam an hngalh mi min thar kha an tialcio,tiah a ti." Khuachia thlarau tampi an umnak ah a hman lomi cawnpiaknak cu biatak bantuk tein aa um ter i, Satan zong vancung mi bantuk tein aa umter ve. Ti le Thlarau khamhnak biatak a thei i a hngal ko nain a zum duh lomi cu Pathian nih a bawm duh hna lo i Matt 11:28 ah a thlak hna. Mi kip nih khamhnak kong ah an mah tein bia khiahnak an ngeih awk a si. Ahohmanh nih khupbil in khamhnak kong he pehtlai in zaangfah an in nawl lai lo.Khamhnak hmuh na duh ahcun ti le Thlarau hi zum law khamh na si ko lai? Pathian dawtnak, a khamhnak le a velngeihnak hna hi lawmh awk tuk a si ti na hngalh ko ahcun zum ve cang. Misual, hell tla dingin khaukhihmi na si ahcun ti le Thlarau, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kha zum law khamh na si ko lai. Cu pinah Pathian nih miding ah an cohlan lai.Misual ka si lo tiah naa ruah ahcun Khamhtu zumhnak thawngin khamhnak na herh ti lo tinak a si. Hi ti le Thlarau hrinthannak thawngtha hi zum ve ko tiah zaangfah kan nawl. Cu hnu lawng ah Khamhtu cu na caah khamhtu, hawikom, Tukhal ◄ CHUNG BIA ► 204 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak le Pathian a si kha na hngalh lai. Misual mi nih Khamhtu an zumhhrimhrim a herh. Tell tlak na duh lo ahcun hihi na zumh awk hrimhrim a si. Hi khamhnak thawngtha hi zum dingin Pathian nih zaangfah a kan hal in a kan nawl lai lo. Na duh ahcun ti le Thlarau hrinthannak thawngtha hi zum law na duhnak a tling ko lai. Khamhtu nih, "Kei cu lam le biatak le nunnak ka si. Ka zum u" tiah a ti. Hell tlak teh na duh maw. Na duh ahcun zum duh hlah. Pathian nih hell tlak a duh mi hna caah hmun ka remhpiak cang hna tiah a ti. Misual maw na si Miding dah? Miding, thinlung chungah sualnak a ngei lomi Matt 7:22, 23 hi rel hmanh hna usih."Atucu Khamhtu Khrih hei pehtlai in a nung mu hna caah cun sual phawtnak a um ti lo, Zeicahtiah Khrih he aa pehtlaimi nunnak a kan petu Thlarau phung nih cun sualnak le thihnak phung chung khan a kan luatter cang. Khamhtu nih kan sualnak vialte cu tipil a innak le vailam cung a thihnak in a kan Aawlpiak dih cang. Misual mi hna ai ah biaceihnak cu a nunnak in a tuar i cuticun vawlei cung mi vialte nih khamhnak laksawng sungbik cu kan hmuh. Pathian khamhnak ah thil pahnih a um i Pakhat cu Nawlbia a si i pakhat cu a hmun zungzalmi a dawtnak a si. Nawlbia nih cun misual nan si tiah a kan ti. Nawlbia ningin cun sualman pek a hau. Nawlbia thawngin khamh kan si kho lo. Nawlbia nih cun misual kan sinak le kan ton dingmi lawng a kan chimh. Misual kan sinak lawng a kan hngalhter. Sualman pek awkah Khamhtu cu hi vawlei cung ah a ra i? Kan sualnak vialte a lak i biaceihnak kan in hnga ding mi zong a kan inpiak. Pathian dawtnak nih sualnak vialte in a ◄ CHUNG BIA ► 205 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak kan luatter i a kan khamh.A hman lomi cawnpiaknak cu kan tei hrimhrim awk a si. A hman lomi cawnpiaknak a teimi hna cu Pathian nih ti le Thlarau khamhnak thawngtha in luatnak rosung a pek hna.Khamhtu zumhnak thawng in kannih cu khamh kan si. Abia kan zumhnak in miding a kan siter i, biatak zong a kan hngalhter fawn. Na thinlung in ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha hi zum law khamh na si ko lai. Hi kong cu a fiang chin lengmang, tlangbawi phun dang,ntuk kha a hung chuak. Amah cu minung sermi phung le lam in tlangbawi a cangmi a si lo, hrawh khawh lomi nunnak thawnnak thawngin tlangbawi a cangmi a si. Ca Thiang nih tlangbawi sining zulh in nang cu tlangbawi na si zungzal lai,”a ti. Cucaah phung hlun cu san an tlaih lo caah hlawt an si ko i cucu zeicahdah cu ti cun an si ti ah cun, Nawlbia nih cun zeihmanh thil tling ah a ser khawhmi a um lo caah a si. Sihmanhsehlaw atu cu ruahchannak tha deuh kha a hung phan cang i cu ruah channak thawng cun Pathian kha kan naih khawh.Cu hleiah Pathian chiatsernak zong kha a um rih. Midang cu tlangbawi i an ser hna tikah cu bantuk chiat sernak cu zeihmanh a um lo. Sihmanhsehlaw Khamhtu cu chiatser tein tlangbawi ah ser a si Ca Thiang nih amah kong ah cun ( Isai 60:1-2). Cun an i dannak dang a um rih: tlangbawi dang hna kha cu a thi lengmang mi an si caah an rian kha aa pehtlai kho lo i a tam zong an tam a herh? Sihmanhsehlaw Khamhtu cu zungzal in a nungmi a si caah zungzal in tlang bawi a si. Cucaah cun amah thawngin Pathian a fuhmi hna paoh cu a khamh khawh zungzal ko hna; zeicatiah zungzal in a nun caah Pathian kha a nawlpiak khawh zungzal hna. ◄ CHUNG BIA ► 206 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Cucaah Khamhtu cu kan duhnak a tlinter khotu Tlang bawi Ngan cu a si; palhnak a ngei lo Tlangbawi ngan Melkhizedek le Hi vawlei tlangbawi ngan a simi Aaron ah ahodah a ngan deuh? Tlangbawi ngan A lianhngan ning le a rianAuannak cu Cathiang ah fiang tein kan hmuhti sullam cu: Daihnak siangpahrang dinnak siangpahrang ti a si. Nu le Pa a ngei lo, chuahkehnak le donghnak zong a ngei lo. Asinain Pathian fapa bantuk a si i zungzal in tlangbawi rian a Auan. Khamhtu a lianhngannak kong hi Cathiang nih fiang tein a kan cawnpiak. Cahlun chungah Aaron tlangbawi sinak le Cathar chung i Khamhtu tlangbawi sinak kha zohchih tuah law Ahodah tlangbawi ngan Melkhizedek in a rami cu a si cikawr kha tlangbawi an hung si i Mi zapi kha cheuhra cheukhat an kholh hna. Sihmanhsehlaw Abraham nihcu hrin hmanh a rak si rih lo. A hme deuh kha a ngan deuh nih thluachuah an pek hna ti cu elawk um lomi a si." Abraham cu tlangbawi ngan Melkhizadek nih thluachuahnak a pek.Zeibantuk zumhnak indah kan nun awk a si. Cahlun chung i nawlbia raithawinak in maw. Kan sin ah a rami Khamhtu Khrih, Vancung tlangbawi ngan ti le Thlarau in a raithawinak kha dah kan i bochan lai (1 John 5:9-12). Asilo ah Khamhtu Khrih nih voi khat ah zalak in kan khamh nak caah ti le thisen in rai a thawinak kha dah kan zumh in kan i thim lai. Pakhat chingchang hi kan i thim ding cu a si ko.Biakam hlun ahcun Mi zapi nih an zoh mi cu Levi ci maw, ron cithlah dah ti kha a si. Biakam thar ah Khamhtu Khrih maw a ngan deuh dah tiah kan hal hna sehlaw Khamhtu Khrih a ngan deuh ◄ CHUNG BIA ► 207 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak tiah kan leh ko hna hnga. Hi kong hi mi tampi nih an fian khawhlo caah mi tlawmte lawng nih an zumh. Hi biahalnak cu Cathiang nih fiang tein a kan cawnpiak. Khamhtu cu phun le hram zong a ngei lo, vawlei tlangbawi phun in raithawinak zong a tuah bal lo? Amah cu vancung tlangbawi ngan a si.Biakthengcung i raithawinak a tuah ballomi hna cithlah dang nih khan vancung tlangbawi sinak cu a lak a ti.Pathian nih hmang in mi hna cu an zulh dingmi Nawlbiale Phungbiaa rak pek hna. Moses nih a chim bantukin mi zapi nih zulh awkah an hna a tla. Cathiang ah kan hmuh bantukin Israel mi hna nih cauk chung i nawlbia hna kha zulh ding ah chiat an rak i serh. Pathian nih Israel mi cu an zulh hnga ding mi nawlbia a chimh hna tikah a si ko, a tha tiah an rak ti. Nawlbia ah lungawAawm nak zeihmanh an rak ngei lo. Chan ahcun Israel mi hna nih Pathian nawlbia ningin si loin sual raithawinak kha an tuah. Tlangbawi kha zaangfahnak in hi te hi cu kan pompiak ko tiah an ti. Cuticun Pathian bawlbia ningin raithawi pekchanhnak kha tuah duh loin anmah lung duh le siarem ningin an tuah. Cahlun chung ah Pathian nih a pekmi hna phungbia kha Israel mi nih khan tlingte in an zul kho lo. Annih nih khamhnak kong kha an hngal kho lo. Cucaah Pathian nih khanghthawinak phung kha a thlenpiak hna. miah cauk chungah Pathian nih hna he biakamnak thar ka ser lai ni cu a ra lio, tiah BAWIPA nih a titram in chuahpi awkah an kut in ka hruaimi hna an pupa hna sinah ka tuahmi biakamnak bantuk kha a si lai lo. Ka biakamnak kha an zul lo nain an cungah ka lung a sau, tiah BAWIPA nih a ti. Sihmanhsehlaw cu caan cu a phak tikah, Israelmi hna he biakamnak ka ser laimi cu mah hihi a si? Ka phunglam cu an chungah ka chiah lai ◄ CHUNG BIA ► 208 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak i an lungthin chungah ka tiallai. Keimah cu an Pathian ka si lai i annih cu ka mi an si li," tiah BAWIPA nih a ti. Cun annih nih pakhat le pakhat kha kha hngal tuah,' tiin i cawnpiak kha an herh ti lai lo, zeicahtiah a hme bik in a ngan bik tiang, an dihlak in an ka hngalh lai. An thatlonak kha ka ngaihthiam hna lai i an sualnak kha ka hngal camcin ti lai lo,' tiah nih a ti.Pathian nih biakamnak thar cu ser hmanhsehlaw mi nih an zul kho hlei lo. Cucaah a mi hna nih khamhnak an hmuh khawh nakhnga biakamnak thar ser than dingin aa tim. “Na nawlbia le na bia in kan nung lai i nangmah lawng lawng kan in biak lai ( Matt 3:15) tiah Pathian hmaiah chiatserh in bia an i kam ve.” Pathian nih “ka hmai ah Pathian dang nan bia lai lo,” tiah a ti hna tikah Israel mi zong nih a si, Pathian dang cu kan bia hrimhrim lai lo. Kan ngei lai lo tiah bia an i kam. Asinain chiatserh in bia an i kammi cu an zul kho hlei lo. Tlangbawi sinak thlenning zulh in phungbia zong aa thleng ve Khamhnak caah aa thlengmi phungbia cu zeidah a si? Khamhtu Khrih raithawinak Tlangbawi ngan cu hmun thiangbik chungah khan a lut i velngeihnak Ahutdan hmaiah sa thi in rai kha a thawi tawn. Hmunthiangbik chungah cun tlangbawi ngan lawng luhkhawh a si. Asinain Khamhtu a rat tikah Aaron tlangbawi sinak cu amah ah khan aa Ahial i zungzal tlangbawi sinak cu a la? Mi vialte an sualnak in khamh an si nakhnga aa pumpeknak thawngin zungzal tlangbawi sinak kha a Auan. ◄ CHUNG BIA ► 209 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Cahlun chung ahcun tlangbawi nih mi zapi ca i raithawinak a tuah hlanah amah kha aa thenh hmasa?Cawtum lucungah a sualnak ngaihthiamnak ding caah a kut a chuan i misual ka si tiah a chim hnu ah cawtum cu a thah i velngeihnak Ahutdan hmaiah khan a thisen cu voi sarih a theh? Misual a si ve caah amah le a chungkhar sual thiannak caah cawtum in khanghthawinak cu a rak tuah ve (John 1:29, 1 John 5:4-8). Pathian nih biakamnak thar a kan pek. A caan a phak tikah Khamhtu cu minung muisam keng in hi vawlei ah a rak ra i aa pumpeknak in vawlei sualnak vialte cu a lak dih i, amah a zum mi hna khamh an si nakhnga vailam ah a thisen a thlet. Tipil a innak in kan sualnak vialte cu a kan Aawlpiak dih.Nawlbia nih Israel mi hna an sualnak in a khamh khawh hna lo kha i hngal hnaseh ti Pathian nih a duh. Tuahsernak in si loin ti le Thlarau khamhnak phungtu nih khan a khamh hna. A dong lomi a dawtnak in khamh kan si nakhnga biakamnak thar a kan pekmi cu Khamhtu tipil innak le a thisen thawngin vawlei sualnak vialte Aawl hi a si? Khamhtu tipil innak le a thisen sullam hngal loin Pathian na zumh ahcun na zumhnak cu pakpalawng a si ko lai. Cu ti na zumh ahcun na zumh hlannak in na tem deuh lai. A sungmi Pathian dawtnak cu minung caah man khiah awk tha lomi dawtnak si Phungbia le Pathian dawtnak ah zeidah a ngan deuh? Pathian dawtnak ◄ CHUNG BIA ► 210 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Khamhtu Khrih kan zumhnak thawngin khamh kan si i a kan khamhnak le a kan dawtnak zeitluk indah a ngan ti zong kan hngalh. Cuti asiah Pathian dawtnak kan zumhnak le phungbia kan zumhnak cu zeitluk indah aa dan.Nawlbia aa bochanmi nih cun Pathian bia nakin Khrihfabu phungphai hna le tuahsernak kha biapi deuh ah an chiah. Zei a va si hmanhah, Khamhtu Khrih vawlei a ratnak cu a liannganmi khamhnak ser dingah a si ti kha kan zumh khawh nakhnga ti le Thlarau in a ra.Nihin ni ah mi tampi nih kan kokek sualnak cu ngaihthiam kan si ko cang, sihmanhsehlaw nifa kan sualnak khan kan i ngaichih ding a si an ti i Cahlun chung i nawlbia ning khan nun an i zuam. A ruang cu a liannganmi khamhnak cu ti le Thlarau in a rami a si kha an hngalh lo caah a si. Cahlun chungah cun Israel mi hna nih an sualnak in khamh an si nakhnga nawlbia zulh an i zuam sihmanhsehlaw cu nawlbia nih cun a khamh kho hna lo. Pathian nih cu phung zuldingin kan tlin lo zia le kan chambaunak kha a hmuh tikah cu phungbia cu a kan thlenpiak. Kan tuahser thatnak in khamhnak kan hmu kho lo (1 John 5:10). Khamhtu nih ti le Thlarau thawngtha in kan khamh hna lai tiah a ti. Nan sualnak chungin keimah hrimhrim nih kan chuah hna lai tiah Khamhtu nih a ti. Hi kong hi Genesis chungah rak phuan cangmi a si. “Nangmah le nu cu nan i hua lai, a tefa le na tefa cu ral an si lai. Mi nih na lu kha rial an in zuam lai i nang nih an kedil kha cuk naa zuam ve lai, a ti le Pathian hmai i an sual tikah Pathian hmai i an sual huhnak (an pum huhnak) ding caah theipi hnah kha hnipuan ah an i ser. Sihmanhsehlaw an sual huhnak caah Pathian nih Savun a serpiak hna. Cucu khamhnak hmelchunhnak a si. Khamhnak kong hi nih phun hnih in a chim, pakhatnak cu theipi hnah a si i pahnihnak cu savun a si? Azeihidah a tha deuh ◄ CHUNG BIA ► 211 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak hnga tiah na ruah? Saram nunnak nih cun minung kha a huhphenh caah saphaw kha a tha deuh. Theipi hnah in sermi cu chik khatte ah a ro i a tlek. Na theih bantukin theipihnah cu kutdong panga bantuk a si. Cucaah theipihnah hruk ti sullam cu thil tha kan tuahmi in kan sualnak kha khuh seh tinak a si. Theipihnah kha naa hruk i na Ahut ahcun chik khatte ah a maan dih ko lai. Kan hngakchiat lio i lente kan i celh ah theipihnah hi ralkap thuam ah kan rak hman tawn. Zeitluk i ralring i kan i hruk zongah nikhat hmanh a nguh lo i a tlek dih ko. Cu ve bantukin chikkhat te ah aa rawkmi titsa nih cun thiannak a kan serpiak kho lo ti kha a lang? Sihmanhsehlaw Pathian nih a liannganmi a dawtnak cu misual mi khamhnak caah ti le thisen, Khamhtu tipil innak le vailamcung a thihnak in a langhter? Hi tluk a liannganmi dawtnak hi Pathian sin in a ra mi a si. Theipihnah kha i huhnak ah a hmangmi hna cu an nunnak ah phungbia lawnglawng hi a biapi ah a chiami hna an si. Hi bantuk zumhnak hi pialsual zumhpalh kan timi cu a si. An tuahmi cu phungbia bantukin a si peng. Zarpini Biakinn an kal fate i huhnak thar kha an i ser.‘Maw Bawipa, kan hnu zarh ah sualnak tampi ka tuah sihmanhsehlaw vailam cung in na ka tlanh ti kha ka zumh, Bawipa, vailam cung i na thisen in ka sualnak cu ka Aawlpiak ko tuah tiin a sual huhnak puan a tlekmi cu an thit than i Bawipa min thangthat si ko an ti. Sihmanhsehlaw i huhnak puan cu chikkhat te ah a ran khawh chungin an ser than. A ruanga cu aa huhnak puan kha a Ahing tuk cang i a Aeh cang caah a si puan kha an ser i an i hruk. An i huhnak puan thar hi nitampi zong an hmang kho men ko. Asinain a rauh deuh cun an i huhnak caah khan nifate puanthar kha Ahit than an hau. Phungbia bang an nun khawh lo tikah ◄ CHUNG BIA ► 212 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak ningzahnak nih a tlunh hna. Ningzak ngaingai kan si ko! Ka sual than hoi: Bawipa, Bawipa ka ngaithiam ko tiin ngaihchihnak puanthar cu an ser than lengmang. I huhnak, theipihnah in ser cu a har tuk hringhran. Hnahnawk le rethei ngaiin i huhnak puan thar cu an ser. Antha a dih tikah zei ti khin dek an va um te hnga mu.Kumkhat ah voi khat asiloah voi hnih tiin thlacamnak tlang ah rawlulh in thla an va cam. A thar deuh le a tlo dingmi i huhnak ser in an i manh lo ngai. Bawipa, kan sualnak vialte cu kan ngaithiam ko. A thar in kan serthan tuah, nangmah lawnglawng hi kan in bochan i kan in zumh an ti. Zan thlacam hi a tha deuh tiin an zumh caah chun ah an i din i a muih le cangka thla an cam. Bawipa nangmah cu kan zumh, i ngaichihnak thinlung cu kape tuah tiah thangpi in thla an cam. Bawipa nangmah cu kan zumh tiin i huhnak puan thar kha an ser. Cucu a tlo deuhmi i huhnak a si lai tiah an zumh sihmanhsehlaw a tlo hlei lo. Thla an cam dih i tlangcung in an hung Aum pah an i nuamh ning cu Pathian dawtnak kha an thinlung ah thlizil chembang in a hun thar. Ruah ( nih ramhnah le pangpar) a surhmi ko khi an lo. A thianghlimmi thinlung si loin tlang thlarau (thar tu kha an hmu). Jesuh tipil innak cu misualmi hna caah cun chim khawh lomi a si Zeiruang ahdah Pathian nih phungbia hi a hlawt hnga? Kan sual thenhnak caah a hmanlo caah Cucaah Khrihfabu nih thlah lo tein Biaknak phung a Aanhmi a si an ti i amah upatnak caah a ◄ CHUNG BIA ► 213 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak thih hnu ah Khrihfa upa sinak kha an pek.A thinlung a ruahnak le a thazaang dihlak in phung a zumh mi le a Aanhmi cu a palh ngai nngai. Com ralkap sinah kal in thawngtha cu chim khawh a si lo maw. Lung khong ko in a um caah an thangthat hlei maw. Thangthat hlei hlah. Kanmah tuahnak si loin Thlarau lei tu in kan hruai hna awk a si. Pathian hmai ahcun kan zumhnak hi a biapi mi cu a si ko. Khrihfabu nih an cawnglawmhnak cu Bu le Phung a Aanh caah a si. Cu bantuk mi hna cu Khamhtu a zuam cawhtu chungthu lengna mi bantuk an si. Phunglam cawnnak nih zeihmanh a chuahpilo caah Thiang Thlarau zumhnak kan kawl a herh. Ti le Thlarau thawngtha kong le zei ruangah dah Khamhtu nih tipil a in ti le vailam cungah a thi a thlet ti kha kan hlathlai a herh.Cu ti le Thlarau thawngtha kong kan hlathlai hnuah vawlei cungmi vialte sinah hrinthannak thawngtha karhter kha kan i zuam lai. Kan nunnak cu Thiang Thlarau rianAuannak caah kan i pek a herh. Tuanbia dang in kan vun fianter rih lai. Nu pakhat a rak um i cu nu cu tukforhnak tampi lakin nifate Biakinn ah aa khawm lengmangmi a si. A pa nau pa hi Khrihfa a si lo. Cucaah a chungle nih cun Pathian ni i khawm lo ding in rianAuan an fial tawn ( 1 John 5:10). Sihmanhsehlaw zarhte ni zanah rian hmun ah kal riangmang in zan khuadei rian cu a Auan tawn. An kham khawh lo caah zarhpini (Pathian ni) cu aa pum lengmang. Pathian ni pumh le i khawmh hi a biapi mi cu a si ko. Asi nain zarhpi ni (Pathian ni) hrelh lo tein kan i khawmhnak nih hin zumhtlak kan sinak a langhter maw? ti kha ruah a herh. Ti le Thlarau in hrinthan hi zumhtlak kan sinak taktak cu a si ko. Mi pakhat cu a vun hrinthan bak in a hmaanmi zumhnak ah zumh hram le kal hram aa thok colh. ◄ CHUNG BIA ► 214 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Phungbia i na nunnak nih khan na sualnak in an khamh kho maw. Khamh kho hlah. Phungbia hi zeirel loin um ti ka chim duhmi a si lo, asinain hi phungbia hna hi minung nih kan tlinh kho hrimhrim lo ti hi a si. Zeitindah ti le Thlarau in kan hrinthan khawh lai ti kha ruat hmasa law cun thawngtha na theih khawhnak hmun ah i khawm. Cuticun na hrinthan hnu ah zumhtlak tein na nung kho lai i Pathian nih an auh tikah lawmhnak he a hmai ahcun na kal kho lai.A dik lomi khamhnak hmun ah a sawhsawh in na can va hmang hlah. Na chaw va zawng va peh hlah. Tell tlaknak in a dik lomi tlangbawi nih cun an khamh kho lai lo. Ti le Thlarau thawngtha kha thei hmasa law a hrinthan mi na si ko lai. Khamhtu Khrih vawlei i a ratnak chan hi ruat hmanh? Phung zulhnak in khamhnak hmuh hei siseh law Khamhtu Khrih vawlei rat hi a hau hnga lo. Phung tlaihchannak cu a luanciami caan in aa thok. Nawlbia ning in nunnak nih a kan khamh khawh lai tiah kan rak ruah, asinain a hmaan lomi zumhnak le hmelchunhnak tu kha a rak si deuh.Khamhtu nih hi vawlei sualnak chungin a kan khamh cu a dawtnak, tipil a innak, a thisen le Thlarau hmangin a si. Kan khamhnak a tlinternak cu Tiva i tipil a innak, Vailam cung a thisen le a thawhthannak in a si.Phungbia cu zeiruang ahdah thlen a si kan ti ahcun phung nih cun a kan khamh khawh lo caah a si.Nawlbia nih khan zeihmanh thil tlamtling ah a ser khawhmi a um lo. Si hmanhsehlaw atu cu ruahchannak tha deuh kha a hung phan i cu thawng cun Pathian kha kan naih khawh cang. Cu hleiah Pathian chiatsertnak zong kha a um rih.“Midang cu tlangbawi i ser an si tikah cu bantuk chiatserhnak cu zeihmanh a um lo.” ( 1 Thess 1:5). Khamhtu nih cun kan sualnak chungin tipil a innak, a thisen le chiatserh a tuarnak in a kan ◄ CHUNG BIA ► 215 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak khamh. Phungbia ruang i nunnak vaa pek cu san a tlai lomi thihnak a si. Zumhnak dik kan timi cu ti le Thlarau thawngtha zumh hi a si.Thei a tlaimi zumhnak kha kan ngeih hrimhrim a herh. Nang zeitindah na rauh. Cucu na nunnak caah a tha deuh in na ruat maw.Phung ningin nun awk a si a timi biakinn i kal lengmang maw a tha deuh, asiloah ti le Thlarau in na hrinthan awk a si ti in thawngtha chimnak hmun dah. I thim tuah, a zeinihdah na nunnak ah thathnemnak an pek deuh lai. Tha tein ruat law i thim tuah. Pathian khamhnak cu ti le Thlarau thawngtha chimnak tuin a si deuh. Kan nunnak caah cucu kan Auanvo a si. Zumtu nih cun Pathian bia kha an i nunpi.Cu hleiah Pathian chiatserhnak zawng kha a um rih. Midang cu tlangbawi an si tikah cubantuk chiat serhnak cu a um lo. Sihmanhsehlaw Khamhtu cu chiatserh in tlangbawi ah ser a si i cathiang nih amah kong ah cun, Bawipa nih chiatserh tein bia a chim cang i a bia cu a let lai lo, nang cu zungzal Melkhizadek tlangbawi sining in na si lai a ti. Bawipa nih a fekmi biakamnak a tuah i a let lai lo, nang cu zungzal in tlangbawi na si lai, Melkhizadek tlang bawi a sining in na si lai a ti. Bawipa nih chiatserh in bia aa kam i Biakamnak thar a ser i a kan hmuhsak. Cawtum le Maheh aiawh ah a nunnak cu raithawinak ah a pek i tipil a innak le a thisen khan kan sualnak cu a kan thenhpiak. Cahlun chungah cun tlangbawi a thih tikah a fapa kum sawmthum a tlin in a rian cu a chawn, asiloah a fapa kum sawmthum a phak tikah a fapa cu tlangbawi sinak kha a pek. Tlang bawi phun an si caah lung si tein tlangbawi rian cu an rak Auan. Khamhtu cu vawlei ah a ra i tlangbawi rian cu zungzal in a Auan. Tlangbawi rian antuannak nih thil tha a chuahpi. Cun ti le Thlarau thawngtha zong a tlam a tlinter. Tlangbawi an thih tikah an i ◄ CHUNG BIA ► 216 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak chawng nain cu bantuk raithawinak nih an khamhnak cu tlam a tlinter kho lo. Khamhnak pom Aung lo i a zumh lawng zumhnak nih mi a luatter bal hna lo.Cathar ah Khamhtu cu hi vawlei ah a rak ra. Zungzal in a nungmi a si caah raithawinak tuah lengmang a herh ti lo. Kan sualnak vialte cu tipil a innak in voi khat ah zalak in a Aawl cang. Vailam cung an khenhchihnak kha kan caah rai a thawinak a si tiah a zummi paoh cu khamh an si. Atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu i Ka pa hi mi hna hi an sualnak chungin ka thenh cangmi hna an si tiah a kan nawlpiak. Khamhtu cu khamhnak caah zungzal kan tlangbawi a si. Khamhtu zumh ti sullam cu zeidah a si? Khamhtu Khrih tipil innak le vailam cung a thihnak hei zumh khi a si. Zeitindah Khamhtu kan zumh lai ti le hmailei kar kan hlan lai ti hi kan ruah awk a herh? Zeitindah Khamhtu Khrih cu hman tein kan zumh khawh lai? Kan zumh khawhnak cu tipil a innak le vailam cung a thisen thawngtha in a si.Zumhnak hman kan timi cu kanmah ruahnak si loin Khrih nih a tuahmi: tipil a innak, a thisen hei zumh kha a si. Cucu a dik ko tiah na zum ve maw? A liamciami caan saupi chung khan Khamhtu zumh hram cu ka rak i thok cang nain phungbia a tlaihchanmi hna ruangah kum hra chung harsatnak ka rak tong. Cu hna ruangah cun caan saupi ka tha a rak di. Cucaah kha lio caan kha cu vun ruah nolh hmanh ka duh ti lo. Ka nupi, ka pawng a um peng mi nih cun cu bantuk phungning i rak nun cu zeitluk in tih a nun kha a hngalh. Pathian ni ah thil zong a su bal lo. Voi khat cu Pathian ni ah a tlekmi ka bawngbi kha Ahi dingin ka fial nain nihin cu Pathian ni a si i ka hngak law thaizing ah kan Ahit te lai a ka ti. Ahi ko tiah ka ◄ CHUNG BIA ► 217 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak fial chih nain a Ahi duh lo i cu ni cu tha tein kan hei ulh ko ( 1 John 5:11). Zarhpini ulh hi a har tuk caah kan ul kho peng lo i rian zong kan hei Auan Ahiam tawn ko. Kha bantuk ni le caan hna kha ka philh kho hrimhrim lo. Hawidawt, Khamhtu Khrih zumh kan timi cu tipil a innak le vailam cung a thisen hei zumh khi a si ko. Zumhnak hman kan timi cu Khamhtu, Pathian a sinak, minung a sinak le vawlei ah a tuahmi thil hna hei zumh khi a si? Khamhtu zumh cu zeidah a si. 12 Khamhtu zumh kan timi cu tipil a innak le a thisen hei zumh khi a si ko. Fiang tein kan hngalh khawhmi cu a um lo, kan tuah awk a simi cu Cathiang ning tein thawngtha zumh kha a si. Cucaah a sining le a hmaanning tein kan zumh a herh.Bawipa, kaa lawm, atu ahcun ka tuahsernak in a si lo ti kha ka hngalh. Nawlbia cu kan sualnak a kan hngalhtertu a si. ti kha atu ah cun ka fiang cang. Pathian bia a si caah nawlbia cu a tha tiah ka rak ruah i cu phungning cun nun kha ka rak i zuam. Sihmanh sehlaw nawlbia ningin ka nung kho lai tiah ka rak ruahmi kha ka palh ti atu lawngah ka hngalh. Pathian nawlbia cu ka zul kho lo ti kha kaa fiang. Zeicahtiah ka thinlung cu thil thalo ruahnak le sualnak in a khat. Nawlbia cu sual i hngalhnak caah pekmi a si ti kha kaa fiang. Bawipa kaa lawm. Nawlbia ning in nun ka rak i zuamnak cu ka rak i zumhpalh caah a si. Cu bantukin nun ka rak i zuamnak cu phawrhlawtnak le ruamkainak caah an rak si. ◄ CHUNG BIA ► 218 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak A hrinthan mi nih cun caan donghnak hi an tih lo Vawlei dongh caan cu zeiruangahdah a hrin thanmi nih an tih lo? Ti le Thlarau thawngtha an zumhnak Nupi Ahitu tlangval a rat tikah ti le Thlarau in a hrinthanmi ngaknu lawng nih lunglawmhnak he an ton khawh te lai. Maw! Bawipa atu maw na rat! Taksa lei in teinak zeihmanh ka ngeilo, asinain ka sualnak chungin na ka khamh, cucaah ka thinlung chungah sualnak a um ti lo, kaa lawm; Bawipa, nangmah cu ka khamhtu le ka Bawipa na si tiah an ti te lai?Khamhtu cu Thlarau lei nupi Ahitu ding tlangval a si. Nupi Ahitnak puai cu amah nih a timhlamh, zeicah kan ti ahcun Nupi Ahitu tlangval nih ngaknu kha a dawt tuk caah a si. A chel caan ahcun hi vawlei ah a si lai tiah ka ruah. Asinain vancung khua tu ah khin a si lai. Nupi Ahitu ding tlangval Khamhtu Khrih a rat tikah cun a dawtnak le a khamhnak cu a Ahitmi ngaknu nih zeirel loin a um awk a si lo. Nupi Ahit puai cu vancung ah tuah a si lai.Nupi Ahitu tlangval nih cun a Ahit dingmi ngaknu kong kha a hngalh dih. A Ahit dingmi ngaknu cu misual a rak si. Sihmanhsehlaw atu cu a sualnak chung khan a dawtnak vel, tipil a innak le vailam cung a thisen in a khamh cang. Kan Bawipa Khamhtu cu hi vawlei ahhin ciruang in a ra lo. Hi vawlei raithawinak ning phung zongin a ra lo. Hi vawlei i raithawitudingah cuncithlah, Aaron ciruang tampi an rak um ko. A ngaingai kan ti ahcun Cahlun chung i raithawinak an rak tuahmi cu Khamhtu Khrih raithawinak he kan tahchunh ahcun zeihmanhlo bantuk a si. A hmanmi caan a phak tikah zeitindah na um lai. Cu phung hna cu thlen an si cang. Khamhtu hi vawlei i a rat lioah Aaron nih rai a thawining bantukin a tuah lo. A raithawinak cu a ◄ CHUNG BIA ► 219 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak nunnak, tipil a innak le vailam cung a thisen hna in an si. Cucu misual mi hna khamhnak caah a si. Tipil a innak, vailam cung a thisen cu misual mi hna khamhnak caah a si tiah a zummi paoh khamh an si. Khamhtu nih kan sualnak ruangah remnak a tuahmi cu lunghrin awk a um lo, tling tein a tuah dih. Khamhtu nih kei cu lam le Biak tak le nunnak cu ka si a ti. Khamhtu Khrih nih vawlei a rat i a kan khamhnak cu tipil a innak, a thihnak le a thawhthannak in a si. Cahlun hi Cathar hmuhsaktu a si. Khamhtu nih Cahlun chung i tlangbawi hna raithawining bantukin a tuah lo. Tlangbawi dang nakin tha deuh in atuannak nih zungzal vancung tlangbawi a sinak kha a langhter. Minung cu kan chuahka in misual kan si i Nawlbia nih cun miding ah a kan ser kho lo. Cucaah Bawipa nih Biakamnak dang kha a tuah.Kan pa, kan Pathian nih a fapa ngeihchunte hi vawlei a hun thlahnak chan cu tipil a innak le a thisen in a kan tlanhnak, thihnak in a thawhthannak kha kan zumh khawh nakhnga caah a si i zum dingin a kan fial. Cathiang nih Judah chungkhar hna cu zumh awktlak an si ti kha a kan chimh. Israel siangpahrang vialte cu Salomon siangpahrang, Juh chungkhar mi an si. Pennak aa Ahen hnu em a rawh tiang pennak Ahutdanh cu Judah chungkhar nih an tlaih i Judah chungkhar hna cu ciruang cu tlangbawi phun an si i anmah le an rian te kha an Aua ciruang in Khamhtu cu a chuak lai tiah bia a kamh hna. Zeiruang ahdah Judah ciruang in Pathian nih biakamnak cu a ser. Hi biakamnak cu vawlei mi vialte hna he a tuahmi biakamnak bantuk a si lo mi hna sin i biakamnak a tuah cu hi vawlei aiawhtu an si caah a si. Khamhtu in a biakamnak thar le a khamhnak cu a tlinter. Cucu tipil a innak, vailam cung i a thihnak le a thawhthannak kha an si. ◄ CHUNG BIA ► 220 Thlenmi Tlangbawi Thlarau Sinak Kan sualnak cu kan lungthin chungah tialin a um. Mi pakhat nih Khamhtu Khrih a zumh hlan ah cun ka sual ti a hngal kho lo. Hi lioah Pathian phungbia cu a lungthin chungah a um rih lo. Mi pakhat khat nih Khamhtu a zumh tikah Pathian hmaiah misual a si kha aa hngal. Micheu nih cun Khamhtu kuman zumh hnu lawngah misual an si kha an i hngal. Bawipa misual ka si. Khamh ka si cang tiah ka rak ruah i nain sualnak ka tuah peng ko rih. Kum hra chung kha an rak i lawm taktak. Asinain ruahphak loin Biatak cu an van hngalh. Pathian phung an zulh khawhlonak nih khan misual an si kha a hngalhter than hna. Hrinthannak tel loin cu bantuk minung hna nih cun kum hra chung kha Khamhtu cu an rak zumh ve ko.Pathian hmai i misual ka si ti aa hngalhnak cu a thinglung nih sual hram aa thok than lengmang mi hi a si. Minung sualnak cu an thinlung ah philh khawh loin tiala si. Cu aa tialmi cu ti le Thlarau thawngtha lawng nih a hloh khawh. Ti le Thlarau thawngtha lawng nih remnak a ser khawh. Khamhtu Khrih zumhnak lawnglawng in khamhmi cu kan si kho lai. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 7 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi ◄ CHUNG BIA ► 222 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi < 1 Peter 3:20-22> Vancung khua a ummi kan Pathian nih kan sinah biakamnak thar a tuah i cucu kei cu nan khamtu ka si lai ti hi a si. Hi vawlei sualnak chung in keimah nih ti le thisen in kan luatter hna lai. Pathian biakamnak cu na zum maw.Cu biatak nan zumh i nan pom hnu lawngah khamh nan si lai tiah a ti. Cu a hmanmi biakamnak cu ti le Thlarau thawngtha kha a si.Sibawi nih kan zawtnak kha a theihlo ahcun kan zum kho lo. Sibawi nih cun a pakhatnak ah zawtnak kha a theih i a herh mi sii kha a pek a hau. Sii hi phun tampi a um. Asinain sibawi nih cun zeihidah ka pek awk asi ti kha tha tein a theih a hau. Sibawi nih hmakhat teah an zawtnak kha a theih ahcun an zawtnak damh kho tu sii kha a pek hna. Cahlun chungah kutchuannak nih zeidah aa tinhmi a si? Sual raithawinak in luatnak an hmuh nakhnga hi a si Khanghthawi ding in Pathian hmai an kal tikah khan thawi ding mi sa cu innka ah an hren i a lucungah an kut an chuan. Cu an hrenmi sa cu dotlak lonak zeihmanh a ngei lomi a si.Cahlun chan ahcun nifate sualnak a ngeitu nih a sualnak khan ngaihthiam a sinak hnga sa lucung ah kutchuan in khanghthawinak kha a pek. A sualnak ruangah cun sa kha a thah i tlangbawi nih a thisen cu biakthengah an theh. Cu thisen thehnak nih cun ◄ CHUNG BIA ► 223 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi nifate a sualnak in ngaihthiam a sinak kha a langhter. Cun nih cawtum cu amah caah sual thawinak caah a thawi lai i amah le a innchung khar caah remnak a ser lai ( Salm 8:4)? Cu hnuah cun meheh pahnih kha a lak hna lai i BAWIPA hmaiah tonnak thlam innka ah cun a chiah hna lai; Aaronnih meheh pa hnih hna cungah cun camcawh fung a khiah lai. Camcawh fung pakhat cu BAWIPA caah, a dang pakhat cu caah. Cun Aaron nih BAWIPA ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a lak lai i sual thawinak ah a thawi lai; sihmanhsehla ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a cungah remnak ser awkah a nungin BAWIPA hmaiah chuahpi a si lai, ram lakah sinah hei thlah a si nakhnga.Cathiang nih a fianter ning ah cun aiawh tu tinak khi a si. Kumkhat sualnak ca i raithawinak cu thla sarih thla i a ni hranak ni ah 80,90 an tuah. Cun mah hihi nannih nan phung zungzal a si lai, thla sarih thla a ni hra ni ah nan ti temh inter lai nanmah mi hrimhrim nih siseh, khual nan si i a ummi nih siseh rian nan Auan lai lo. Zeitintiah hi ni ah hin nannih caah nannih cu thenh awkah remnak ser a si lai; nan sualnak vialte in Bawipa hmaiah nan thiang lai," a ti. Ka mi nih kumkhat chung an sual remnak caah nikhat hi thawinak ni ah an rak hman. Zeitikahdah an tuah. Raithawinak hmaiah mi zapi aiawh turon kha a dir hmas mi hna aiawhtu cu ahodah a si le a tefa hna cu Pathian nih hi rianAuan dingin a thimmi hna an nih amah le a chungkhar caah cawtum in remnak a tuah. Cawtum cu a thah i a thisen kha velngeihnak Ahutdan hmai ah voi sarih a theh. Amah le a chungkhar caah remnak thawinak kha a tuah hmasa mi hi aa tlakmi thil a si. Remnak tuah ti sullam cu mi pakhat i a sualnak kha thawimi cungah hei khinh i cu sualnak cu ◄ CHUNG BIA ► 224 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi thawimi sinah? Kan va thihter khi a si. Misual pa thih hnga ding mi ah khan thawimi cu a thi i cu a thihnak nih cun remnak cu a serpiak. Aaron nih amah le a chungkhar caah meheh tum in remnak a ser hnuah Israel mi vialte aiawh ah meheh tum pakhat kha Pathian hmaiah cun these ram ah khan a thlah. Meheh tum pakhat cu sual thawinak caah a pek. An nih cun a lucungah a kut a chuan i, Maw Bawipa, na mi elmi hna nih na nawlbia le phungbia kan ralchanh caah misual kan si. Atu meheh lucungah kan sualnak cu ka chuan i kum fatin kan sualnak cu kan lakpiak ko tiah a ti.Cun Meheh hrawm kha a ah i a thisen cu hmunthiangbik chungah khan a luhpi i velngeihnak Ahutdanh hmiah ah voi sarih a theh. ( 1 Pe 3:20,21) Cun cawtum thi cu tlawmpal in a lak lai a kutdong in velngeihnak Ahutdan a hmailei cu a theh lai. Cun velngeihnak Ahutdan hmaika ah cun thi cu a kutdong in voi sarih a theh lai. Cun mizapi ca i a simi sual thawinak me heh kha a thah lai i a thi cu puanzar chungah a luhpi lai. Leng i a ummi Israel mi vialte nih thi a theh lio i a ring mi khiing thawng cu an theih?Tlangbawi ngan nih remnak a thawi lio i khiing a ringmi nih a langhtermi cu an sualnak in ngaihthiam an sinak kha a si. Hi a ringmi awthawng cu mi vialte caah thluachuahnak a si. Khiing voi sarih a rin tikah atu cu kan dam cang tiah an ti. Kumkhat chung an sualnak caah an thin a phang ti lo. Atu cu zalong tein an um kho cang. Cun mi zapi cu an inn cio ah an tin i zalong te in khua an sa. Hi lio caan i khiing a ring mi thawng hi Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha he aa khat. Ti le Thlarau thawngtha kha kan thinlung nih a theih i kan zumh tikah kan kaa nih hihi ti le Thlarau thawngtha a si tiin a phuannih khing rin thawng voi sarih an theih tikah an sualnak vialte ◄ CHUNG BIA ► 225 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Aawlpiak a si i Pathian hmaiah miding an si kha an i thl mi caah meheh kha khanghthawinak i an pek hnuah tlangbawi ngannih meheh dang pakhat kha a lak than i biakthengleng i aa pummi Israel mipi hna hmaiah a kalpi i a lucungah a kut kha a chuan.Remnak thawinak an tuah ni ah meheh tum pakhat cu sualnak caah tiah biaceihnak cauk chungah le an thinlung tlap chungah an tiali an khenh chih. Cu caangka cun Jesuh tipil innak hi thil tha in an hmun Noah chan lioah hrawhmi hna? Tipil innak an zumh lo caah Cucu atu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawh tu hi a si. Pater kuat khat chung ah ti in pariat lawng nih khamhnak an hmuh ti kan hmuh. Noah chan lio ah minung zeizat dah an rak um hnga? Theih khawh a si lo nain Million (1) in ruat chung hna usih. Cu million (1) chungah minung pariat lawng nih khamhnak an rak hmuh. Tuchun kan vawlei ah minung Billion(6) kan um tiah an ti i hi minung lak ah hin minung zeizat nih dah sual luatnak an hmuh hnga? Khua pakhat lawng in kan zoh ahcun minung tlawmte lawng nih sual luatnak an hmuh lai. Ka umnak khua ah hin minung 250000 hrawng kan um i hi lak ah hin minung zeizat nih dah sual luatnak an hmuh hnga? Minung 200 hrawng nih! A khan (ratio) in kan tuak ahcun minung 1000 hrawng lawng hi khamh mi an si lai. Roman Catholic relh chih in Korea ram ah khrihfa million 12 tluk an um ti a si i, hi lak ah hin ti le Thlarau in a hrinthan mi zeizat dah an um hnga? Noah chan lio i vawlei cung mi vialte lak ah minung 8 lawng nih khamhnak an hmu ti kha kan ◄ CHUNG BIA ► 226 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi thinlung in vun tuak than hna usih. Jesuh nih vawlei sualnak a tawlnak tipil a innak a zummi cu an sualnak in a khamh hna ti kha kan zumh a herh. Jesuh nih tipil a innak le vailam cung a thisen thawng in a kan khamh ti a zummi an um tuk lo. Jesuh thawhhannak hmahthlak kha zoh hmanh hna usih. Thihnak in a thohan mi zeizah dah na hmuh khawh hna? Jerusalem lei in Jesuh leiah a ra mi hna kha na hmuh hna lai i cu hna lak ah minung zeizat dah theologian an si hnga? Nihin ah, vawlei cungah theologian tampi an um nain Jesuh tipil innak zumhnak thawngin khamh kan si ti a zum mi cu mi tlawmte lawng an si kha kan hmuh khawh hna. Theologian cheu khat nih cun Jesuh nih tipil a in cu aa toidornak ruang ah a si an ti i, cheukhat nih cun minung hawi a lawh khawh nakhnga a si an ti. Jesuh tipil innak a chan taktak cu kan sualnak vialte a cung ah chiah a sinak hnga caah a si tiah kan Baibal chung ah zultu dihlak nih an kan cawnpiak i cucu kan zumh. Kan sualnak vialte cu Jesuh tipil a in lioah khan a cungah chiah dih a si cang tiah zultu hna nih an kan cawnpiak. Cucu Pathian vel a si i cu kan zumhnak thawng cun kan nih cu khamh kan si. Khamhnak tipil innak kong ah “Men” lai ti a um lo Mizei nihdah a dong kho lomi Pathian dawtnak cu a co? Jesuh tipil innak le a thisen a zummi hna nih Jesuh zumhnak thawngin khamh kan si lai ti cu kan zumh dih cio. Bukip nih khamhnak cu zumhnak thawngin a si ti an zumh cio i Jesuh ◄ CHUNG BIA ► 227 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi tipil innak tu cu zumhnak pakhat menmen ah an ruah. Sihmanhsehlaw cucu a hmaan lomi ruahnak a si. Ka si khawh tawk in cauk thong tampi ka rel cang nain cu ka relmi cauk chung ah Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen, khamhnak caah a biapit zia an ialnak cauk ka hmu rih lo. Noah chan lioah minung pariat lawng khamh an rak si. Nihin ni ah minung zeizatdah khamh kan si lai ti ka thei lo nain mitam cu khamh kan si lai lo dah tiah ka ruah. Jesuh tipil innak le a thisen a zummi lawng khamh an si lai. Thawngtha taktak a simi Jesuh tipil innak a phuangtu an tlawm tuk ti kha Khrihfabu ka lennak in ka hngalh. Jesuh tipil innak le a thisen zumh ung lo ahcun, zeitluk in pumh cu fel ko hmanh usih law khamhmi kan si hlei lai lo i, misual kan siko lai. Thinlung chung sualnak bu he i pumh cu san a tlai lo. Kum (50) chung fel tein Biakinn ah i khawm ko hmanh usih law kan lungthin chungah sualnak a um ahcun, cu kum (50) chung kan zumhnak cu pakpalawng a si ko lai. Kum 50 chung zumhnak hmaan lo ngeih nakin ni khat a hmaanmi zumhnak ngeih hi a ha deuh. Jesuh a zummi hna lakah, Jesuh tipil innak le a thihnak sullam taktak a hngalmi hna lawng vancung pennak chungah an lut lai. Pathian Fapa Jesuh cu hi vawlei ah a rung tum i vawlei sualnak vialte lak awkah tipilnak a in ti zumh hi a dikmi le a hmaanmi zumhnak cua si. Cu zumhnak nih cun vancung pennak chungah a kan hruai lai. Cun kanca i vailam cung a thlet mi a thisen zong kan zumh a herh fawn. Kannih cu mi zeidah kan si? Jesuh tipil innak le a thisen zumhnak thawngin khamhmi Pathian fale kan si. Thangthat loin kan um kho lai maw? Jesuh nih kanmah khamh awkah kum (30) a siah Jordan tiva ah tipilnak a in. Cuticun kan sualnak vialte cu a laak dih i vailam cungah biaceihnak a tuar. ◄ CHUNG BIA ► 228 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Jesuh nih a tuahmi kong kan ruah tikah toidornak lungthin he kan thangthat hrimhrim a herh. Jesuh nih hi vawlei cung i a tuahmi vialte hna hi kanmah khamhnak caah a si ti hi philh hlah usih. Jesuh cu hi vawlei cungah a ra i tipilnak a in, vailam tah aa huah, nithum hnuah thihnak in a thothan i atu cu Pathian orhlei kam ah a thu. Pathian khamhnak cu kan dihlak caah a si. Jesuh khamhnak zong mi vialte caah a si ve. Pathian cu a dawtnak le a thluachuahnak ruangah thangthat hna usih. Thangthatnak hla pakhat nih cun," Tuanbia dawh a um. Vawlei cung minung tampi hna lakah, (Jesuh) a dawtnak le a khamhnak a co mi ka si. Aw, khuaruahhar a dawtnak! Keimah caah a dawt nak, a dawtnak cu keimah caah a si. Tuanbia dawh a um. Vawlei cung minung tampi hna lakah kannih cu khamhmi kan si, a mi kan si. A dawtnak in a kan thuamh. Aw, a sung lawi mi a dawtnak le a vel. Aw! khuaruahhar a dawtnak! Ka caah a dawtnak," tiah a ti Jesuh cu kanmah khamh dingin a ra i, tipil a innak cu kanmah caah a si.Thawngha hi tuanbia sawh sawh a si lo, harsatnak nunchung in, aa dawhmi Pathian pennak chungah a kan cawitu biatak a si. Zumhnak hi Pathian he kan karlak ah pehtlaih tertu a si ti hi philh hlah usih. Hi vawlei cung a rak ratnak chan cu tipil a innak le vailam cung a thisen thawng in kan sualnak chung in luatter awk ah a si. Pathian le nangmah karlak pehtlaihtertu cu zumhnak kha a si. Jesuh cu Zeitindah khamhtu ah kan pom khawh lai i zumhnak thawngin sualnak chung in khamhmi cu kan si khawh lai? Cucu a dong lomi a dawtnak thawng lawng in a si kho. Khamh kan si cu a kan dawt ruang ah a si. ◄ CHUNG BIA ► 229 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Jesuh nih kan sualnak vialte cu voi khat ah zalak in a tawl dih cang "Zeicatiah Khrih hrimhrim zong kha nanmah caah a thi i sualnak ruangah khan voikhat ah za lakin a thi, nannih cu Pathian sin i kalpi awk caah khan, mitha cu mithalo mi hna ruangah a thi," 1 Pet 3:18. Mithalo, nangmah le keimah khamh kan sinak ding caah Jesug nih vailam cungah voi khat thihnak a tuar. Voi zeizat khamhmi dah kan si? Voi khat ah zalak in khamnhmi Pathian hmai kan dir khawhnak lai Jesuh nih kan ai ah voi khat thihnak a tuar. Jesuh hi vawlei cung a tum i, tipilnak a in, vailam cung thihnak a tuar le thihnak in a thawhthan cu kan sualnak vialte tawl dih ding le vancung pennak kan luh khawhnak ding caah a si. Jesuh nih tipil a innak le a thisen in a kan khamh ti hi na zum kho maw? Hi thawngha na zumh lo ahcun khamh na si kho lai lo. Jesuh nih tipil a innak le vailam cung a thisen in kan sualnak vialte voi khat ah zalak in a tawl dih ti kan zumh lo ahcun a derthawm mi kan si caah kan hrinthan kho lai lo. Tipil a in le biaceihnak aa huah cu kan sualnak thianh awk caah a si. Jesuh nih tipil a innak le a thisen in mi vialte sualnak cu voi khat ah zalak in a awl dih. Sualnak kan tuah tik paoh ah sualchir thlacamnak le biakinn i hlutmi tam ruang ah minung nih kan sualnak in luatnak kan hmu kho lo. Cucaah Jesuh tipil innak le vialam cung a thisen zumh hi khamhnak caah a biatuk hringhran. ◄ CHUNG BIA ► 230 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Ti le thi hi kan zumh hrimhrim a hau. Tuahser hatnak nih sualnak in a kan luatter kho lo. Mi sifak bawmh le Pastorte ca i meh thawthaw cawkpiaknak hi khamhnak caah cun santlai lo an si ko. Jesuh nih tipil a innak le a thisen a zummi hna lawng a khamh hna. Pathian nih a fapa Jesuh tipil innak le a thisen thawng in voi khat ah zalak in a kan khamh ti kan zumh ahcun khamh mi kan si ko lai. Micheu nih cun Baibal ah aa tial mi lawng hi a zaa lo, fak deuh in khuaruah a hau tiah an ruah men lai. A ngaingai ti ahcun Baibal chung i aa tial mi hi kan zumh hrimhrim awk a si. Voi khat ah zalak in a kan khamh tiah Heb 10:1-10 chung ah kan hmuh. Pathian nih Jesuh tipil innak le a thisen a zummi hna cu voi khat ah zalak in a khamh hna ti hi biatak a si.“A voi khat thihnak in zalak in a kan khamh. Maw, hawi dawt, zum law, khamh na si ko lai. Jesuh tipil innak ah na thilrit cu chia tuah.” Jesuh nih tipil a innak le a thisen in thatlonak vialte chungin voi khat ah zalak in a kan khamh. Miha cu mithalo mi hna ruang ah tiah 1Pe 3:18 chung ah kan hmuh. Jesuh cu sualnak ngeilo mi Pathian a si i zeitik hmanhah sualnak a tuah ballo. Hi vawlei cung i minung muisam keng in a rat cu minung hna an sualnak chung in luatter awk caah a si. Tipil a innak le a thisen in thatlonak le sualnak chungin a kan luatter. Chuah ka in thih tiang minung hna sualnak cu Jesuh tipil a in lio le a thisen a thlet lio ah chuan dih a si cang. Tipil a in cu misual mi hna kan caah a si i kan mah ai ah thihnak tiang a tuar. Jesuh nih misual mi vialte hi voi khat ah zalak in tipil a innak le a thisen in a kan khamh. Jesuh nih kan chuahka in kan thihni tiang kan tuahmi sualnak vialte cu pumpak raithawinak in a kan tlanh. Jesuh a zummi nih cun Jesuh nih tipila innak le a thisen in voi khat ah zalak in a kan khamh ti hi an zumh hrimhrim a herh. ◄ CHUNG BIA ► 231 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Tlam a tling lomi le a derthawmmi minung cu a tlamtling mi Jesuh nih voikhat ah zalak in a kan khamh. (Jn. 3:16), “ cuticun Pathian nih vawlei hi a dawt tuk hringhran caah a fapa ngeihchunte kha a kan pek, cu caah amah a zummi paoh cu an thi lai lo zungzal nunnak an ngei lai,”Pathian nih a fapa ngeihchunte kha a kan dawt tuk ruangah a kan pek. Pathian nih Jesuh vawlei cung i a run thlah cu tipil a innak le a thisen in kan sualnak vialte tawl awh ah a si. Cucu khuaruahharPathian khamhnak le dawtnak cu a si. A khamhnak le a dawtnak ruang ah Pathian cu thangthat usih! Pathian nih a fapa Jesuh tipil innak le a thisen a zummi hna cu an sualnak chung in a luatter hna. Jesuh tipil innak le a thisen biatak a zummi hna cu a luatmi an si i miding mi dirhmun ah an dir lawng si loin zungzal nunnak thluachuah zong an co. Ahonih dah a kan khamh? Pathian nih maw a kan khamh, sertu nih dah? Jesuh, Pathian a simi nih a kan khamh. A luatmi kan si cu Pathian khamhnak kan zumh caah a si. Cathar ah ti le Thlarau in hrinhannak Zeiruangahdah tipil petu Thimmi nih Khamhtu kha tipilnak a pek? Dinnak vialte tlamtlinnak caah vawlei sualnak vialte a lak dih. Hihi i cinken hmanh u: nu chungin a chuakmi lakah vawlei cungah hin Thimmi tlukin a nganmi aho hmanh an um lo; sihmanhsehlaw Vancung Pennak chung i a ummi hna lak i a hmebik hmanhThimmi nakin a ngan deuh. Thimmi nih a rat ri in nihin ni tiang Vancung Pennak hi ◄ CHUNG BIA ► 232 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi tonghmang loin tuknak a ing i tonghmang loin khua a sami hna nih cun lak an timh. Tipil petu cu minung hna aiawh tu ah Pathian nih a thimmi a si i Khrih hlan ah thlaruk tuan in thlahmi a si. Amah cu cithlah tlangbawi hnudung bik a si.Khamhtu a sin i a rat kha tipil petu nih a hmuh tikah, "Kei mah pei nangmah nih tipil pek awk ka si cu, ka sin i nang mah lehtuk na rat," tiah a rak ti. "Atu cu hitihin si ko seh. Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh" tiah a leh. Khamhtu nih aa tinhmi cu an sualnak vialte khan luatter i Pathian fa siter hi a si. Khamhtu nih Thimmi cu "Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha cu tlam tlinter ko usih. Cucaah atu ah tipilnak cu ka pe ko," tiah a ti. Cu tikah Thimmi nih Khamhtu cu tipilnak kha a pek( Lev 17:11). Vawlei sualnak vialte lakpiak dingah tipil in cu Khamhtu caah aa tlakmi thil a si. Khamhtu nih aa tlakmi tipil a innak in kan sualnak vialte in a kan khamh. Khamhtu tipilnak ah khan kan sualnak vialte cu Ahial in a um cang. Khamhtu cu vawlei ah a ra i kan sualnak vialte in khamh awkah aa tlak bikmi tipilnak kha a in."Tuah awk a simi" dinnak vialte cu a tlinter dih.Pathian nih"Amah hi ka dawtmika Fapa a si, Amah cungah hin ka lung a tling" tiah a ti . Khamhtu nih vawlei sualnak vialte lakpiaktu ding a si kha aa hngalh caah A Pa duhnak kha a zulh i vailam cungah a thisen kha a thlet. "Keimah duhnak bang si loin nangmah duhnak bantuk si ko seh,. Pa duhnak cu vawlei mi vialte an sualnak Aawlpiak i khamhnak pek hi a si.Nawl a ngaimi Fapa, Khamhtu nih A Pa duhnak kha a zulh i Thimmi nih tipilnak kha a pek. ◄ CHUNG BIA ► 233 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Lakdih i kan caah vailam ah thihnak aa huah tiah a ti. Zeitik ahdah sualnak cu Khamhtu sinah Ahial in a um? Tiva i Tipil petu nih tipilnak a pek ah khan Kan karlak zongah sualnak kan tuah AhiamAhiam. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte cu a lak dih i vailam ah a khenhchih dih. Kan chuah niin kan thih ni tiang kan sualnak vialte cu Khamhtu nih a lak dih."Zohmanh u! Pathian tuufa, vawlei sualnak a kalpitu khi! ( 1 Pe 3:21)" Sualnak vialte, mi hmasa bik Adam thok in, vawlei cung i a hnudung bik a chuak dingmi sualnak tiang in a lak dih. Aho sualnak hi seh ka lak lai ti ah kutdong sawh in a la lo. Mi cheukhat lawng kha daw dingin bia a khiak bal fawn lo. Khamhtu cu titsa in a ra i vawlei sualnak vialte a lakdih hnuah vailam ah an khenhchih? Kan dihlak caah Biaceihnak kha aa huah i cuticun vawlei sualnak vialte cu zungzal ca in a hrawh dih?Mi zeihmanh Khamhtu khamhnak he Ahen awk a tha lo."Vawlei sualnak vialte" timi ah khan kan sualnak dihlak aa tel dih cang i cu vialte cu Khamhtu nih a dihlak in a lak dih cang. Khamhtu nih tipil a innak le a thisen in vawlei sualnak vialte a thianter cang. Tipil a innak in kan sualnak vialte a lakdih i cu sualnak ruang ah biaceihnak kha vailam cungah aa huah. Vailam cungah Khamhtu nih a thih hlanah dih cang tiah a ti ( 1 Pe 3:21); A sullam cu minung hna khamhnak cu tlam a tlinter cang tinak a si. Zeiruangahdah Khamhtu nih vailam tah aa huah? Titsa nunnak cu thi chungah a um i nunnak caah thisen in remnak ser a si caah. Zeiruangahdah Khamhtu nih tipilnak a in? Vawlei sualnak vialte lak a duh caah a si. Khamhtu nih ◄ CHUNG BIA ► 234 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi khamhnak cu amah thawngin tlam a tling cang ti kha a hngalh tikah, “A dih cang” tiah a ti i a thi. Amah nih kan sualnak in a kan thianter i nithum hnu ah a thothan i vancung ah a kai i Pathian orhlei kam ah a Ahu.Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thihnak in kan sualnak vialte a Aawl dih cikcek timi hi ti le Thlarau hrinthannak thawngtha in kan hmuhmi thluachuahnak a si. Cucu zum law, na sualnak vialte in ngaihthiam na si ko lai. Pathian nangmah nih tuah seh ti na ka duhmi tuah awkah ka ra a ti. A hlun kha a hlawt hna i raithawi nak a thar khan a thlen.” Nawlbia thawng in kan thiang kho lo. Nawlbia nih cun misual kan sinak lawng kha a kan hngalhter. Nawlbia zulh hi Pathian nih a kan fial lo rauh hnuah Pathian nih mi hna cu hmang in Nawlbia a pek hna. Nawlbia a peknak hna sullam cu Pathian hmaika ah zeihi dah sual a si ti an hngalh nakhnga caah a si. Pathian Nawlbia umlonak hmun ahcun minung nih sualnak hi an hngal kho lo. Pathian nih nawlbia a kan pek cu sualnak hi zei a si ti kan hngalhnak hnga caah a si. Hi hngalhnak thawngin, ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha kha kan zumh lai i Khamhtu sinah kan kir lai tinak a si i cucu Pathian pekmi nawlbia nih aa timhmi cu a si.Khamhtu Khrih nih Pathian duhmi kha a tuah caah, voi khat ah za lakin amah a pum aa pek chanhnak thawng khan kan nih cu kan sualnak in a kan thenh cang tlangbawi hna nih cun, dirhmun in an rian kha ni fate an Auan lengmang i raithawinak an pek chanh tawnmi kha voi tampi an pek chanh lengmang. Sihmanhsehlaw hi raithawinak nih hin sualnak kha a thenh kho taktak bal lo. Asinain Khrih nih cu raithawinak kha sualnak caah voikhat a ser i cucu zungzal cain a za ko, cu hnuah Pathian orhlei kam ah a Ahu. Khamhtu nih a kan tuahpiak mi khamhnak cu a tlam a tling dih cang i, A nih caah tuah ding dang a ◄ CHUNG BIA ► 235 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi um ti lo caah atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu cang. Tipil in than le kan khamhnak caah i pumpek than zong a herh ti lo.Khamhtu nih vawlei sualnak vialte a Aawl dih cang caah Amah a zummi cu zungzal nunnak kha a pek hna. Ti le Thlarau in khamhnak a zummi hna cu Thiang Thlarau in hmelchunhnak a tuah hna. Khamhtu cu vawlei sualnak vialte lak ding le vailam cung thi dingin vawlei? Kaah a ra i cu a rat hnawhchan mi rian cu a lim dih cang caah atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu cang. Atu ah annih nih Pathian biaceihnak cu an ing lo nain ni donghnak ni ahcun Pathian nih bia a ceih te hna lai i zungzal a mit lomi hell mei ah a thlak te hna lai. Cucaah Pathian nih an sual an i chir hnga maw tiin a hngah peng ko hna.Kan Bawipa Khamhtu nih kan sualnak vialte kha a kan lakpiak i kan caah a kan thihpiak. Amah a zummi hna lak awkah Khamhtu cu a voi hnihnak a ra than lai. Sualnak in khamh a si mi hna vancung pennak co dingin lak awk ah Khamhtu cu a ra than lai. Misual ka si ti aa tlaih peng rihmi hna cu Bawipa a rat than tikah vancung khua ah hmun an ngei te lai lo. Ni donghnak ni ahcun annih cu biaceih an si lai i, tell mei ah thlak an si te lai. Ti le Thlarau in hrinthannak a zum duh lo i a hlaw mi hna pawl cu biacheihnak le sualphawtnak nih a hngah ko hna ( Heb 9:28). Kan Bawipa Khamhtu nih zumtu deu pawl cu a ral bantukin a zoh ko hna. Cucaah kannih zong nih hi a deumi hna pawl hi kan doh ve hna awk a si. Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha hi kan zumh hrimhrim a herh. ◄ CHUNG BIA ► 236 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Ti le Thlarau thawng hi kan zumh hrimhrim a herh Kan sual leiba hi tlamtling tein a kan champiak ko caah remnak ser a herh ti maw? Herh ti hlah Cun Thiang Thlarau zong nih tehte a khaannak kha a kan hngalhteh annAn lung chungah ka nawlbia kha ka chiah hna lai i An ruahnak chungah ka tialhna lai," a ti. Khamhtu nih kan sualnak vialte a kan lakpiak dih Rev. Park ( Daejeon bu) hnu ah “Annih he biakamnak ka tuah laimi cu hihi a si” tiah a ti. Cu biakamnak cu zeidah a si “An lungthin chung ah ka nawlbia kha ka chiah lai i, an ruahnak ah ka tiallai.” Kannih nih a hmasa bik ah kan i zuam dingmi cu a nawlbia pekning in nun hi a si. Sihmanhselaw nawlbia nih cun a kan khamh kho taktak lo.Kan hngalhthan dingmi cu Khamhtu nih ti le Thlarau hrinthannak thawngtha a zummi paoh cu a khamh hna ti hi a si. Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi hna paoh cu khamh mi an si. Khamhtu cu Khamhtu Bawi a si.“Amah thawng lawnglawng in khamhnak hi hmuh khawh a si. Zeicahtiah vawlei cung dihlak ah hin a kan khamh khotu ding min dang zeihmanh a um lo," tiah a ti.”. Khamhtu cu kan khamhtu si awk ah vawlei ah a ra. Kannih nih kan mah tuahsernak in kan i khamh khawh lo caah Khamhtu nih a kan khamh i kan lungthin chungah a tialmi cu A dawtnak ngawlbia in a kan khamh cang ti hi a si.“An sualnak le an thatlonak kha kaa cinken ti lai lo, amah nih cu ngaihthiam an si hnuah cun an sualnak thenhnak ding ca i raithawinak kha a herh ti lo,” (Roman 8:1). ◄ CHUNG BIA ► 237 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi Kan thatlonak vialte kha aa cinken duh ti hna lo. Kan sualnak vialte a kan lakpiak dih cang i, Kannih zumtu hna cu ngaihthiam Rev.Park mi kan si cang caah sualnak kan ngei ti lo. Kan sual leiba vialte cu a kan champiak dih cang caah chamding mi leiba a um ti lo. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen zumhnak thawng in kannih cu khamh kan si. Na tuah dingmi cu a um cangmi thil hei zumh khi a si ko. Khamhnak cu Pathian bia zumh i a theitlai a si.Khamhtu cu khamhtu ah zum law (tipil a innak le vailam cung a thihnak) khamhnak cu nangmah ta a si ko lai. Nangmah ruahnak kha kaltak, cun Khamhtu khamhnak kha zum law zungzal nunnak ah amah he lutti dingin timh cia tein um vecang ti hi ka saduhthah a si. Vawlei cungah minung tampi nih Khamhtu hi vawlei ah a rat i Thimmi nih tipil a peknak hi an hngal kho lo. Cucaah Khamhtu tipil a innak chan le tipil a petu Thimmi kong hi kan hun i ruah hmanh lai.Thimmi cu minung hna tipil pek awkah zei nihdah a hun hruai ti hi ruat hmasa hna usi, tipil petu nih minung hna kha Pathian lei a hruai khawh hna nakhnga sualphuannak in tipil a pek hna ti kan hmuh. Rev.Park"Kei nih nun sual ngaihchihnak tipilnak kha kan pek hna," cun, "These ramcar i mi pakhat cu hitin a au: Bawipa caah lamsialpiak u, a lam kha dinter. Tipil petu cu tuu hmul in tahmi thil kha aa hruk i khabawk kha a kut in aa put i cuticun ramcar ah sual ngaihchih tipil innak kong a chim. Nan sualnak i ngaichih u, mi khamhtu lam kha sialpiak u law, a lam cu dinter u. Rev.Park mi hna Pathian dang biak kha ngawl cang u law, Bawipa cu na lungthin in cohlang cang u, tiah a ti hna.Zeitindah an i mer lai Siasal an biaknak le an sualpalhnak in an i mer lai. A si ah kannih nih teh zeidah kan tuah kun lai. Sualthiannak kan ◄ CHUNG BIA ► 238 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi hmuh khawh nakhnga Khamhtu ah tipil ka in a herh. Tipil petu nih kan sin in " Tipilnak in u. Nan sualnak Aawlpiak awk ah Khamhtu cu nan caah hi vawlei ah a ra lio. Amah nih Biakam hlun i tuufa no bantukin na sualnak caah raithawinak a tuah lai i na sualnak vialte an khawlhpiak dih hna lai tiah a ti.Biakam hlun chan ahcun nifatin an sualnak cu lucung kutchuannak le khanghthawinak in an thianter. Israel mi hna i kumkhat chung an sualnak cu tlangbawi ngan nih Remnak i ah cawtum cungah a Ahial dih i cucu kum tinte thla sarihnak thla i nihranak ni ah an tuah ta. Cu ve bantuk in mi vialte nih an sualnak in an thian khawh nak hnga an sualnak cu Khamhtu tipil innak ah an chiah a herh. Cucaah Thimmi nih mipi hna cu Khamhtu sinah ra u law, tipilnak ing tuah u, tiah a forh hna. Thimmi tipil peknak ah a biapimi cu sual ngaihchihnak hi a si i, cu nih cun ael mi hna cu Khamhtu sinah a hruai hna. Sual ngaihchih kan timi cu sualnak in i mer i sual ngaihthiamnak caah siah zumh hi a si? Hi hna nih an sualnak Aawlpiaktu dingssiah ruahchannak le zumhnak thawngin luatnak an hmu. Cu bantuk tein kannih zong Khamhtu zumhnak thawngin tlanh kan si i, amah cu a luanciami ku lioah vancung in a rak ra i vawlei sualnak vialte a Aawltu a si. Asinain Biakam hlun lio Israel mi hna nih Pathian Nawlbia cu an hlawt i a hmanlomi raithawinak an tuah isiah kha an rak philh. Mi tampi nih siasal an biaknak le Pathian Nawlbia an hlawtnak in an i ngaichih i Thimmi sinah an ra i tipilnak an ing. Rai thawinak an tuah tikah hin a biapi tukmi thil pathum a um i cu hna cu a nungmi sa, "Rul ci thlah hna, thinhunnak a tlung dingmi kongah aho nih dah ralrinnak an pek hna.Sual ngaihchihnak tiang lawlaw theitlai ngat u cu kan pa a si tiah i ruah hlah uhathian bia an ◄ CHUNG BIA ► 239 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi zum na loin Pathian fale kan si tiah an i ti sihmanhsehlaw an thinlung chung cu siasal biaknak in a khat. Thimmi sin i tipil in awk i an rat tikah a hmaanlo mi raithawinak khan i mer Rev.Park u law sualnak vialte Aawl awk ah a ra lio mi siah kha nan thinlung in nan zumh a herh tiah a ti hna?Sual ngaihchih ti cu a hman lomi lam in i mer tinak a si. A hmanmi sual ngaihchihnak cu sualnak le a hman lomi zumhnak in Khamhtu lei ah i mer kha a si. Cucu sual tlanhnak ding caah tipil a innak le vailam cung i biaceih a tuarnak zumh hi a si. Cucaah Thimmi cu Pathian Nawlbia le raithawinak a hlaw cangmi mi hna, Pathian lei ah an i mer khawh nakhnga thawngtha cu a chimh hna. Thimmi rian cu Khamhtu an zumh i khamh an si khawh nakhnga Khamhtu lei ah hruai kha a si. Khamhtu tipil innak cu mi vialte khamhnak ding caah Pathian nih a tuah hmasa bikmi a si i? Khamhtu nih dinnak a tuahmi thawngin vawlei sualnak cu tawl a si. Khamhtu nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a kalpi dih timi biatak a zummi hna cu Pathian nih Rev.Park a khamh hna. Khamhtu hi vawlei i a rat i tipil petu sin i tipil a in ah khan vancung pennak thangthacu aa thawk. ah aa tialmi Khamhtu nih tipil a in lioah vancung kutka a hung timi cu Biakam Hlun chan lio i remnak caah raithawinak he khan aa khat. Biakam Hlun ah ni khat sualnak cu lucung kutchuan hnuah khangh thawinak in tuah a si. Cu tikah misual mi hna aiawh ah raithawinak sa cu sualphawt a si. Mi vialte kumkhat chung an sualnak ngaihthiam a si khawh nakhnga kumkhat chung an sualnak cu lucung kutchuannak in Ahial dih a si.Biakam Thar ah Khamhtu nih vawlei ◄ CHUNG BIA ► 240 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi sualnak vialte cu Tiva i tipil a innak in a Aawl dih tikah Biakam Hlun i biaphuan vialte cu a tling dih. Tipil petu nih vawlei sualnak viatle cu Tiva i Khamhtu tipil a pek lioah khan a cungah a khin dih i cuticun Bawipa nih vawlei mi vialte caah remnak cu a tuah. Kannih tuah dingmi cu Rev.Park hei zumh khi a si ko. Khamhtu hlan ah tipil petu: rat hmasa a herhnak cha "Cu bantuk"timi sullam cu zeidah an si? Hi lam lawng in a si kho Khamhtu tipil petu, tipil petu nih Khamhtu cu mi zei a si kha fiang tein a hngalh. Thimmi cu mi vialte sualnak, Khamhtu cungah a Ahial dihtu Pathian salpa a si. Biakam Hlun biaphuan vialte tlinter awkah Khamhtu nih vawlei sualnak vialte lak awkah Thimmi kha tipilnak hung ka pe tiah nawl a pek. Khamhtu cu a thawngmi Pathian Fapa, sertu le khamhtu a si. Khamhtu kan sin a rat cu kan sualnak vialte Aawl awkah a si caah tipilnak cu a in hrimhrim a herh. "Cuticun" Khamhtu nih kan sualnak vialte cu Thimmi sin tipil a innak thawng in a lak dih. Kanmah aiawh ah vailam cungah biaceihnak aa huah. Khamhtu tipil innak cu kan khamhnak caah tehte a si. Biakam Hlun ah sualnak cu raithawinak tuufa cungah Ahial a si lai tiah Pathian nih bia a rak kamh hna bantukin, Pathian Fapa cu tuufa a hung si i kan sualnak vialte cu amah cungah Ahial dih a si. Cu tikah Biakam Hlun lucung kutchuannak le? Biakam Thar i Khamhtu tipil innak cu sual thiannak caah an si bantukin, khamhnak le zungzal nunnak cu ti le Thlarau thawngtha a zummi hna sinah pek a si.Khamhtu nih tipil in aa ◄ CHUNG BIA ► 241 Khamhtu Tipil Innak Cu Khamhnak Caah Thlen Khawhlo Mi timh tikah tipil petu nih cun donh a zuam i, "Nangmah tu nih pei tipil na ka pek ding a si cu, zeicahdah keimah sin tu ah na rat tiah a ti.Cu tikah Khamhtu nih"Atu cu hitihin si ko seh. Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh," tiah a leh. Tuah ko u sih. "Mi vialte sualnak cu ka cungah na khin dih lai i cuticun sual tlanhnak thawngtha a zummi paoh ka hruai khawh hna lai. Tipil ka innak a zummi vialte, an sualnak in ka tlanh khawh hna nakhnga an sualnak caah biaceih ka si lai. ◄ CHUNG BIA ► CAWNNAK 8 Zumhnak He tuan Hna sih ◄ CHUNG BIA ► 243 Zumhnak He tuan Hna sih Zumhnak He tuan Hna sih <Johan 13:1-17> "Atu cu Lanhtak puai lai ni kha a si cang. Jesuh nih hi vawlei hi kaltak i a Pa sin kal caan kha a phan cang tiah a hngalh. Hi vawlei cung i a ummi a mi kha a dawt zungzal hna i annih cu a dongh tiang hrimhrim in a dawt hna.Jesuh le a zultu hna cu zanriah an dum i khuachia nih khan Simon Iskariot fapa Judas lung chungah khan Jesuh rawinak ding ruahnak cu a rak khumh cang. Jesuh nih cun ka Pa nih zeizong vialte kha ka kut chungah a ka pek dih i ka Pa sinin a rami ka si i ka Pa sinah ka kir than lai ti kha a hngalh caah rawl an ei lioah cun cabuai khan a tho i a puan aa chiah hnuah kut hnawh nak puan kha a lak i a tai ah aa menh i khengpi chungah ti kha a thlet i a zultu kha an ke a tawl hna i kut hnawhnak puan in a hnawh hna. Simon Peter sin kha a hei phak tikah, Peter nih cun, 'Bawipa, ka ke maw na ka tawl lai? tiah a rak ti. Jesuh nih cun ka tuahmi hi atu ahcun a sul lam na hngal lo, sihmanhsehlaw hnu deuh ah na hngalh te lai,' tiah a leh. Peter nih cun, 'Ka ke cu na ka tawl bal hnga lo,' tiah a ti. Jesuh nih cun, a ka zultu na si ti hnga lo pei,' tiah a leh. Simon Peter nih cun, 'Bawipa, a si ah cun, ka ke lawng ka tawl kun hlah, ka kut le ka lu zong ka tawl chih kun,' tiah a leh ve. Jesuh nih cun a khawlh cangmi cu a pumpi tein a thian cang caah a ke dah ti lo cu i tawl than a herh ti lo.Nan dihlak in nan thiang dih - pakhat bel' tiah a ti. An ke a `awl dih hna cun Jesuh nih a puan kha aa aih than i cabuai i a thutnak ah khan a thu than.'Atu i kan tuahpiakmi hna kha a sullam nan hngal maw?' tiah a hal hna. Nannih nih kei cu Saya le Bawipa nan ka ti i ◄ CHUNG BIA ► 244 Zumhnak He tuan Hna sih cucu ka si taktak caah nan ka ti cu a hmaan ko. Kei nan saya le nan Bawipa a simi nih nan ke kan tawl hna ahcun nannih zong pakhat le pakhat nan ke nan i tawlpiak awk a si.Nan acah i zohchunh awk kan tuahpiak cang hna: nan ca i ka tuah bantuk khan nannih zong nih nan tuah ve awk a si. Biatak kan chimh hna: sal cu a bawipa nak in a ngan deuh bal lo; fialmi zong a fialtu nakin a ngan deuh bal lo.Atu cu hi biatak hi nan hngalh cang; nan tuah taktak ahcun zeitluk in dik nan i lawmh lai," tiah a ti hna. Zeiruang ahdah Lanhtakpuai lai ni ah khan Jesuh nih Peter ke kha a tawl? A ke a tawl lioah Jesuh nih, "Ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lai lo, sihmanhsehlaw hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah a ti. Simon Peter hi Jesuh zultu vialte lakah a tha bik a si. Jesuh cu Pathian fapa a si tiah a zumh i Jesuh cu Khrih a si tiah a phuan. Jesuh nih Peter ke a tawl tikah hin a sullam cu a um hrimhrim ko lai. Peter nih Jesuh cu Khrih a si ti a zumhnak a phuan tikah a sullam taktak cu Jesuh cu ka sualnak chungin a ka khamhtu na si tiah ka zumh a ti duhnak a si ko. Vailam cung i thah a si hlanah zeicahdah Jesuh nih a zultu ke a tawl hna? Khamhnak tlamtling kha theih hna seh ti a duh caah Zeicahdah Jesuh nih Peter ke kha a tawl hnga? Peter nih voi thum tiang a ka hlawt lai i hmailei ah sualnak tampi a tuah lai ti kha Jesuh nih a theih diam cang. Jesuh vancung khua a kai hnuah,Peter nih a lungthin chungah sualnak ngei sehlaw, Jesuh he hmun khat ah an um ti kho hnga lo. Asinain Jesuh nih a zultu hna a santlaih lonak kha a theih caah a ◄ CHUNG BIA ► 245 Zumhnak He tuan Hna sih zultu le amah karlak ah sualnak um hlah seh ti kha a duh. Cucaah nan sualnak le palhnak vialte cu tawl dih a si cang ti in Jesuh nih a zultu pawl kha a cawnpiak hna.Cucu an ke a tawl hna nak i a sullam taktak cu a si. Tipil a innak thawngtha le an sualnak vialte ngaihthiam an sinak kha Jesuh nih a thih hlan ah tha tein a zultu hna kha a cawnpiak hna. Johan a ngan 13 nih a zultu hna caah Jesuh nih khamhnak tlamtling a tuahnak kong a kan chimh. An ke a tawl lio hna ah Jesuh nih an palhnak vialte tawl a sinak tipil a innak cu thawngtha kong hmang in a chimh hna. Hmailei ah Satan kha i hlenter hlah u, nan sualnak vialte kha Jordan tiva i tipilnak ka in ah khan ka lak dih, ka cungah chiah dih a si, cu sualnak caah vailam cungah biaceihnak ka in lai.Thihnak in ka thothan lai i cuticun nan khamhnak kha ka tuah dih lai. Hmailei nan sualnak vialte tawl a si cang ti cawnpiaknak ah mah hihi kan tuahpiak hna. Sual ngaihthiamnak thawngtha taktak cawnpiaknak ah nan ke kan tawl hna.Cucu hrinthannak thawngtha biathli cu a si.Cucu nannih vialte nih nan zumh lai," tiah Jesuh nih a zultu kha a cawnpiak hna. "Jesuh nih cun, ka tuahmi hi atu ahcun a sullam nan hngal lo, sihmanhsehlaw hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah a timi le a zultu pawl an ke a tawl hna nak a sullam cu kan theih hrimhrim awk a si. Cu hnu lawngah hrinthannak thawngtha kha kan zumh khawh lai i kan hrinthan kho lai. Johan 13:12 chung Jesuh Chimmi bia Nawlbuar kan timi cu zeidah a si? Derthawm ruang i nifate sualnak kan tuahmi hna hi ◄ CHUNG BIA ► 246 Zumhnak He tuan Hna sih Jesuh nih vailam cung a thih hlanah, Lanhtak puai kha a Zultu hna he an ser i, sual ngaihthiamnak thawngtha kha an ke a tawlnak hna hmangin fiang tein a chimh hna. "Jesuh nih cun ka pa nih zeizong vialte kha ka kut chungah a ka pek dih i ka pa sinin a rami ka si i ka pa sinah ka kir than lai ti kha a hngalh caah rawl an ei lioah cun cabuai khan a tho i a puan aa chiah hnuah kut hnawhnak puan kha a lak; a tai ah aa menh i khengpi chungah ti kha a thlet. A Zultu kha an ke a tawl hna i kut hnawhnak puan in a hnawh hna. Simon Peter sin kha a hei phak tikah, Peter nih cun, Bawipa, ka ke maw na ka tawl lai? tiah a rak ti. Jesuh nih cun a suallam na hngal lo, sihmanhselaw hnu deuh ah na hngalh te lai tiah a leh,"( Jn 13:3-7). Jesuh nih tipil a innak thawngin sual ngaihthiam an sinak le tipil innak thawngtha kha a Zultu hna a cawnpiak hna. Cu lioah cun, Peter cu zumhawktlak a si ko nain Jesuh nih a ke a tawlnak sullam kha a rak hngal kho lo. Jesuh nih Peter cu tipil a innak thawngtha le sual ngaihthiamnak kong kha Jesuh nih Peter cu cawnpiak a duh. Jesuh thil tuahmi ruangah Peter cu a zumhnak aa thleng. Jesuh nih hmailei i sualnak ruangah Peter hi ka sinah a rak kir than kho lailo timi phannak a ngei.Cucaah a Zultu hna zumh nak kha Satan nih a laak khawh nakhnga lo an ke kha a tawl hna.A hnuah Peter nih an ke tawl a sinak sullam kha a hngalh than. Tipil a innak Ti le a thihnak Thi a zummi paoh Zungzal nunnak an co khawhnak lai Jesuh nih khamhnak lam cu a ser. Johan 13 chungah an ke a tawl lio hna i a chimmi bia kha aa tial. Cu bia cu a hrinthan taktak mi hna lawng nih an hngalh khawh. An sualnak vialte tawl a si theihternak caah Jesuh nih a zultu hna i an ke cu a tawl piak hna. ◄ CHUNG BIA ► 247 Zumhnak He tuan Hna sih Jesuh nih cun,"Ka tuahmi hi a tu ahcun a sullam nan hngal lai lo, sihmanhselaw hnu deuh ah nan hngalh te lai," tiah a ti hna. Jesuh nih Peter sinah a chimmi bia ah hin hrin thannak biatak aa tel. Kan palhnak le sualnak vialte, Jesuh tipil innak thawngin tawl a si cang. Johan nih tipilnak, Jordan tiva ah a pek i a lucung i a kut a chuannak thawngin kan sualnak vialte Jesuh cungah chiah a si cang. Kan sualnak vialte chungin a kan khamh nakhnga kan caah Jesuh nih biaceihnak cu vailam cungah thihnak in a tuar. Cucaah Jesuh chimmi bia cu kan zumh hrimhrim awk a si. Jesuh tipil innak le a thisen thawngin sual ngaihthiamnak Miding mi hna foihnak dingah Satan nih a hmanmi rap cu zeidah a si? Misual mi an si than nakhnga Satan nih miding mi kha hlen aa zuam hna Jesuh nih vailamcung thihnak ka tuar hnu thihnak in ka thawhthan hnu, vancung khua ka kai hnuah Satan le zumhnak hmaanlo a chuahpitu minung hna nih khan ka Zultu pawl kha an hlen hna lai timi kha tha tein a theih cia cang. Peter nih Jesuh a zumhnak cu,"Nangmah cu a nungmi Pathian Fapa Khrih na si,"ti a chimnak thawngin kan hngalh khawh. Sihmahsehlaw Jesuh nih sual ngaihthiamnak thawngtha kha Peter cu cawnpiak a duh than. Cu thawngtha cu,vawlei sualnak vialte a laknak, tipil a innak thawngtha kha a si. Cu ◄ CHUNG BIA ► 248 Zumhnak He tuan Hna sih thawngtha cu Jesuh nih Peter, a Zultu, kanmah, le kan hnu i a ra dingmi hna sinah chim than a duh. Jesuh nih cun,"Ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lo, si hmanhselaw hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah a ti. Jesuh Zultu hna nih sualnak an tuah paoh ah Satan nih, " Sualnak na tuah ahcun, zeitindah sualnak ngei lomi cu na si khawh lai! khamh na si rih loh. Nangmah cu misual na si," tiah a tukforh hna i sual a phawt hna. Cu tukforhnak le sualphawtnak cu a hmaanlo tinak caah Jesuh nih a zultu hna sinah nan sualnak vialte (a luancia, a tu le hmailei) kha tipil ka innak nan zumhnak thawngin ka tawl dih cang tiah a ti hna. "Tipil ka in kha nan theih dih! Tipil ka innaknak a chan cu nan nunchung sualnak vialte le minung sualnak ci kha tawl duh ah a si. Vailam cung ka thihnak le tipil ka innak a chan cu nan hngal cang maw," tiah Jesuh nih a ti hna. Vailam cung biaceih aa huahnak le tipil a innak thawngin nan sualnak vialte tawl a si cang ti hmuhsaknak caah Jesuh nih a zultu ke kha a tawl hna. Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte chungin khamh kan si cang. Kan caah Jesuh nih tipilnak a in hnu ah vailam cung ah thihnak a tuar. A thihnak Thi le tipil a innak Ti nih kan sualnak vialte a tawl dih cang. Sual ngaihthiamnak thawngtha, Pathian biatak a theimi le a zummi hna paoh cu an sualnak vialte chungin khamh an si. Khamhnak hmuh hnuah zeidah kan tuah lai? Sual ngaih thiamnak thawngtha kha kan zumh lai.Jesuh tipil innak le a thihnak, kan sualnak vialte tawl dih a sinak thawngtha kha kan zumh lai. Sualnak kan tuah ruangah misual kan si than lai maw? Kan si than lai lo. Jesuh nih kan sualnak vialte a laak dih hnuah misual kan si than lai maw? Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak cu kan sualnak ngaihthiamnak thawngtha a si.Cu ◄ CHUNG BIA ► 249 Zumhnak He tuan Hna sih sual ngaihthiamnak thawngtha a zummi paoh a hrinthanmi le miding mi an si. Miding mi hna cu misual mi an si than ti lo Miding mi cu misual an si than lai maw? An sualnak vialte Jesuh nih remnak a tuah cang caah misual an si than ti lai lo Ti le Thlarau, sual ngaihthiamnak thawngtha na zum ko nain nifate sualnak na tuahmi ruangah misual ka si ko tiah ruahnak na ngeih ahcun na sualnak vialte laak dingin Jordan tiva i Jesuh tipil innak kha na ruah than a hau. Khamnhnak na hmuh hnuah misual na si than ahcun Jesuh kha tipil pek than a hau hnga. Cucaah Jesuh tipil innak thawngtha, sual ngaihthiamnak thawngtha kha na zumh a herh. Jesuh nih voi khat ah za lakin kan sualnak vialte kha tipil a innak thawngin a lak dih ti kha kan hngalh a herh. Jesuh cu ka khamhtu a si tiah fek tein na zumh a herh. Jesuh cu khamhtu ah ka zumh ti a sullam cu ka sualnak vialte Jesuh tipil innak thawngin laak dih a si ti zumh hi a si. Jesuh tipil innak, vailam cung a thihnak le a thawhthannak na zumh ahcun zeibantuk sualnak na tuah hmanh ah misual na si than kho ti lo. Na zumhnak thawngin na nun chung sualnak vialte chung khan Jesuh nih an khamh cang. San kan tlaih lo ruangah sualnak kan tuahmi le hmailei kan tuah dingmi sualnak vialte kha Jesuh Khrih nih a tawl dih cang.Jesuh nih tipil a innak, a biapit ning langhter duh le sual ngaihthiamnak thawngtha hmuhsak duh ah a Zultu hna ke kha a tawl hna.Jesuh tipil innak,vailam cung a thihnak,a thawhthannak le vancung khua a kainak cu ◄ CHUNG BIA ► 250 Zumhnak He tuan Hna sih vawlei sualnak vialte ngaihthiam a si i,mi vialte nih khamhnak kan hmuh khawh i Pathian biakamnak a tlin khawh nakhnga caah a si.Cu ruangah a zultu hna nih Jesuh vailam cung a thihnak,a thawhthannak le tipil a innak,sual ngaih thiamnak thawngtha cu an thih tiang an chim khawhnak a si. Peter pumsa derthawmnak Zeiruang ahdah Peter nih Jesuh a hlawt? A derthawm ruangah Tlangbawi Ngan Caiaphas sinum nih Jesuh Zultu na si ko tung tiah Peter kha a ti tikah Peter nih, " na chimmi ka thei lo," tiah voi hnih tiang a al i a voithumnak cu chiatserh in na chimmi ka thei lo tiah a ti than. Matt 26:69-75, " Peter cu lengah, inntual ah khan a thu. Tlangbawi ngan salnu pakhat kha a ra i, Nangmah zong hi Galiliram mi Jesuh sin i a rak um tawnmi na si ve ko, tiah a ti. Sihmanhselaw an dihlak hmaiah cun Peter nih khan a pheh. Na chimmi kong hi ka hngal lo, tiah a leh i tual kutka leiah khan a va chuak. Sinum ngaknu dang pakhat nih a rak hmuh than i, hi pa zong hi Nazareth khuami Jesuh sin i a rak ummi a si ve tiah cuka i a ummi kha a chimh hna.Peter nih a peh than i,"Cu pa cu ka hngal lo,'' tiah chiatserh in a leh.Cu hnu tlawmpal ah cuka i a dirmi hna nih khan Peter cu an hei fuh i, phehthuh hau loin nang cu an sin i a rak i tel vemi na si hrimhrim ko. Na aw cawi nih an phuan, tiah an ti. Cun Peter nih cun chiatser in, "Biatak ka chim lo a si ahcun Pathian nih dan ka tat seh. Cu pa cu ka hngal hrimhrim lo tiah a ti.Cu caan te ahcun ar a hung khuang i Peter nih cun Jesuh nih," ar a khuan hlanah amah cu ka hngal lo tiah voi thum na ka ti lai," tiah a ◄ CHUNG BIA ► 251 Zumhnak He tuan Hna sih rak chimmi kha a lung ah a hung pem. A chuak i fak piin a tap." Peter nih Jesuh cu a zumh taktak i zumh awk tlak tein a hnu kha a zulh. Jesuh cu a Bawi le a Khamhtu ah a zumh. Asinain Pilate biaceihnak zung, Jesuh he hawikomhnak dingah tih a nunnak hmun a phak tikah cun Peter nih ka thei lo tiah chiatserh in Jesuh cu a hlawt. Peter nih Jesuh cu ka hlawt te lai ti a thei lo nain Jesuh nih cun Peter cu a derthawmmi a si caah a ka hlawt te lai ti cu a rak hngalh cang. Cucaah Jesuh nih Peter ke a tawl i"Hmailei ah sual nak na tuah te lai, asinain cu hmailei na sualnak vialte cu tawl a si cang," tiah Johan 13 ah a ti bantuk khan khamhnak thawngtha kha a cawnpiak. A nunnak kha tihphannak hmun i a um tikah cun Peter nih Jesuh kha a hlawt taktak. Zeicahtiah Peter cu pumsa in a derthawmmi a si caah a si. Cucaah hmailei an sualnak le an palhnak chungin khamhnak ding caah a Zultu ke kha Jesuh nih a tawlpiak hna. " Hmailei nan sualnak zong kha ka hloh dih lai. Tipil ka innak in nan sualnak vialte ka laak dih caah vailam cungah thah ka si lai. Nan khamhtu taktak ka sinak lai sualnak leiba kha ka cham lai. Keimah cu nan Pathian le nan khamhtu ka si, nan sualnak leiba kha tling tein ka cham dih lai, tipil ka innak le ka thihnak thawngin nan tukhal ka si lai. Kei cu nan khamhtu ka si," tiah Jesuh nih a ti. Cu bia cu Jesuh nih a zultu hna lungthin chungah fehter a duh. A zultu ke kha Lanhtak Puai a dih hnuah Jesuh nig a tawl hna. Kan hrinthan hnu hmanh ah kan pumsa cu a dermi a si caah sualnak cu kan tuah than ko lai. Peter bantukin sualnak kan tuah pingpang sual hmanh ah timh ciammam in kan tuahmi an si lai lo. Titsa in a nungmi kan si caah a caan ahcun kan sualnak nih rawhnak lam leiah a kan hruai tawn. ◄ CHUNG BIA ► 252 Zumhnak He tuan Hna sih Titsa in vawlei cung kan nun chung paoh cu sualnak kan tuah lengmang ko lai, asinain cu sualnak vialte cu Jesuh nih tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin a thenh dih cang i ngaihthiam mi ka si cang. Jesuh cu khamhtu ah kan cohlan dih nain titsa in a nungmi kan si caah Pathian duh lo ningin sualnak kan tuah tawn. Zeicahtiah titsa in hrinmi kan si caah a si. Jesuh nih titsa in misual kan si kha tha tein a theih. Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin kan sualnak leiba a kan champiak i cuticun kan khamhtu ah a hung cang. A khamhnak le a thawhthannak a zummi paoh cu Jesuh nih an sualnak vialte kha a lakpiak hna.Jesuh tipil innak in Thawngtha pali hi aa thok.Jesuh minung a sinak a chan cu hrinthannak le khamhnak thawngtha a tlamtlin khawh nakhnga caah a si. Pumsa in sualnak hi zeicandah kan tuah rih lai? Kan nunchung, kan thih tiang Peter nih Jesuh ar a khuan hlan ah voi thum tiang a hlawt ah khan zeitluk indah a lungthin a kehkuai hnga? Zeitluk indah a ning a zah hnga? Midang nih in hlaw hmanh hna sehlaw keinih cun kan hlaw bal lai lo tiah Peter nih chiatser in bia aa kam nain, a titsa (pumsa) derthawmnak aa teiter tikah Jesuh cu voi thum tiang ka thei lo tiin a hlawt tikah hin zeitluk in dah poi a ti hnga i a lung a rawk hnga? Jesuh a hun zoh than tikah zeitluk in dah a lung a fak i a ngaih a chiat hnga? Asinain cu vialte hna cu Jesuh nih a rak hngalh cia dih cang. Cucaah Jesuh nih," Sualnak na tuah than lai ti ka hngalh. Asinain na sualnak nih an tlakter nakhnga lo caah le misual na si than nakhnga lo le ka sinah na rak kirthan nakhnga na sualnak vialte cu tipil ka innak thawngin ka tawl ◄ CHUNG BIA ► 253 Zumhnak He tuan Hna sih dih cang. Tipil ka innak le sual biaceihnak ka tuarnak thawngin na khamhtu ka si. Keimah cu na tukhal le na Pathian ka si. Sual ngaihthiamnak thawngtha kha zum ko. Na taksa in sualnak tuah hmanh law kan dawt peng ko lai. Na sualnak le palhnak vialte kha kan tawl piak dih cang. A zungzal in na sualnak kha kan ngaihthiam i a zungzal in nangmah cu kan dawt," tiah a ti. Jesuh nih Peter le a Zultu hna kha, "Nan ke kan tawl hna lo a si ahcun keimah he nan i pehtlai lo," tiah a ti hna. Hi tihin Johan 13 chungah Jesuh chim duhnak cu Ti le Thlarau in hrinthannak a biapit ning kha langhter a duh caah a si. Johan 13:9 chungah Peter nih, "Bawipa , a si ahcun, ka ke lawng ka tawl kun hlah, ka kut le ka lu zong ka tawl chih kun," tiah Peter nih a ti. Jesuh nih hmailei kan sualnak le palhnak vialte kha tipil a innak le a thihnak thawngin a kan tawlpiak dih cang. Cu biatak cu a Zultu hna sinah Jesuh nih a chim. Vailam cung thah a si hlanah sual ngaihthiamnak thawngtha cu a Zultu hna sinah Jesuh nih a chim cang. A derthawmmi pumsa in a nungmi kan si caah sualnak kan tuah lengmang.Tipil a innak thawngin kan sualnak vialte, Jesuh nih a kan tawlpiak dih cang. Kan lu le kan pum lawng kha a kan tawl lo, kan ke, hmailei kan sual dingmi sualnak zong a kan tawlpiak dih. Cucu Jesuh tipil innak, hrinthannak thawngtha cu a si. Jesuh nih tipil a in hnuah, tipil petu Johan nih, "Zohhmanh u, Pathian tuufa, vawlei sualnak a kalpitu khi," tiah a ti (Johan 1:29). Vawlei sualnak vialte kha Jesuh cungah tipil petu Johan nih tipilnak a pek ah khan a chiah dih cang. Vawlei cung kan nunchung ah minung nih sualnak tuah loin kan um kho lo. Sualnak kan tuah lengmang ti cu el awk thalo a si.Jesuh nih a thisen in kan sualnak leiba a kan champiak cang. Vawlei sualnak vialte a tawl dih cang timi thawngtha kha kan pumsa a derthawm caan paoh ah kan theih a ◄ CHUNG BIA ► 254 Zumhnak He tuan Hna sih herh. Jesuh cu kan khamhtu, kan Pathian a si tiah zumhnak he phuang hna u sih. Bawipa cu thangthat si ko seh. Vawlei cung mi vialte nih titsa sualnak cu kan tuah dih. Titsa sualnak nih a kan tei caah sualnak he kan thi tawn. Minung lungthin chungah thil thalo ruahnak Zeinihdah minung' a thurhnomhter? Sualnak le ruahnak thalo nih Jesuh nih, "Zeicahtiah lai a nawntertu, nu le pa sualnak a tuahtertu, thil thalo dangdang a tuahtertu, a firtertu, lih a chimtertu, mi a congoihtertu ruahnak thalo vialte cu a lung chungin a hung chuakmi an si. Hihi mi a thurtertu cu an si. Sihmanhselaw rawl ei lai kut tawl lo nih cun mi a thurter lo tiah a ti,"(Mat 15:19-20. Minung lungthin chung i sualnak a phunphun a ummi nih khan minung cu a thurhhnomhter. Sual sinak kan ngeihmi kha kan hngalh awk a si Minung lungthin chungah zeidah a um? Sualnak phun hlei hnih Mk.7:21-23 " Hi sualnak phun hleihnih hi minung lungthin chungah a um. Ka lungthin chungah Baibal ah aa tialmi sualnak phun hleihih a um" ti a chim khomi kan si awk a si. Ti le Thlarau in hrin than kan si hlanah kan lungthin chungah sualnak a ngeimi kan si tiah kan ti awk a si ko. Pathian ◄ CHUNG BIA ► 255 Zumhnak He tuan Hna sih hmaiah misual kan si tiah kan ti awk a si.Sihmanhsehlaw cucu kan ti duh tawn lo."Cu hlanah a ruah zong ka rak ruat bal lo, ruah lopi ah ka tuah sual bia a si ko," tiah kanmah le kanmah thiam kan i coh tawn. Jesuh nih minung kongah zeitindah a ti? Jesuh nih fiang tein a chimmi cu minung a thurhhnomh tertu cu a lungthin chungin a chuakmi a si ti hi a si. Minung lungthin chungah ruahnak thalo a um tiah Jesuh nih a ti. Nang zeitindah na ruah? Mitha maw na si mithalo dah? Mikip nih ruahnak thalo kan ngeih dih hi na hngal maw? A si, mikip nih ruahnak thalo kan ngei dih taktak. A luan ciami kum zeimawzat ah khan Korea ram Seoul khuapi ah thil a phunphun an zuarnak chawdawr inn pakhat ruah lopi ah a rak cim.A thimi chungkhar hna ngaihchia ngai in an um lioah, mi tampi hna nih cun cu inn cimh cu zoh dawh le nuamhnak men ah an rak ruah. Minung 200 tluk maw an thi? A si lo, minung 200 nak tam, 300 hrawng an si rua. A tha, minung 1000 hrawng pei thi hna selaw a tha deuh hnga cu tiah mi zeimaw nih cun an ti. Minung lungthin cu, cu tluk cun a thalo kho. Minung kan lungthin a that lo ning hi kan hngalh awk le kan cohlan awk a si.Thihnak cu zeitluk ngaihchia dah a si!A thimi chungkhar caah zeitluk rawhnak le ngaihchiatnak dah a si.Chungkhar cheukhat cu phaisa lei tiangin ruahchannak le an pawcawmnak a har ko. Cu inn cimh a zohtu cheukhat hna cu dawtnak le zaang fahnak a ngei lomi an si kha fiang tein a lang. ' Minung tam deuh thi hna sehlaw, zoh dawh deuh a si hnga! zeitluk zoh dawh dah a si! A pawngkam minung tampi khi hei nenh hna sehlaw minung tampi an thi hnga i zoh dawh deuh a si hnga! tiah a ruatmi zong an rak um men ko lai. A caan ahcun minung lungthin le ruahnak a that loning kha kan hngalh .An ruahnak thalomi kha an kaa cun an chim theng lai lo. An kaa in cun ◄ CHUNG BIA ► 256 Zumhnak He tuan Hna sih zaangfah tuk an si tiah an chim men ko lai nain an lungthin chung cun minung tam deuh thi hna sehlaw zo dawh deuh a si hnga ti a si.Minung lungthin cu cu ban tuk cu a si.Kan hrinthan hlan ahcun cu bantuk ruahnak cu kan rak ngei tawn. Lainawnnak cu mikip thinlung chungah a um Zeiruang ahdah sualnak kan tuah? Kan lungthin chung in ruahnak thalo kan ngei caah Mikip lungthin chungah lainawnnak a um dih tiah Pathian nih a ti. Asinain mi tampi nih cun cucu an zum lo. " Zeitindah cucu na chim khawh! Lainawnnak lungthin ka ngei lo dah kaw, zeitindah cucu na chim ngam?" tiah an ti. An lungthin chung lainawnnak a um kha an thei kho lo. Annih nih lainawng an timi cu phundang kha a si. Annih nih lainawng an timi hna cu,"Nifate tadinca chuahmi minung thahnak khi lainawng tiah an ti."Kei cu cu hna bantuk minung ka si lo, annih cu mihrokhrol, milainawng an si. Cu bantuk mihrokhrol hna cu thah dih ding an si, a nung dingah an i tlak lo tiah an ti,"i an thin a hung i an au tawn. Asinain lainawn duhnak ruahnak cu nifate tadinca ah an chuahmi lainawngtu hna lungthin he anmah sualphawt in kei cu cu hna bantuk ka si lo tiin thinhun in an um i mah le mah thiam a cotermi hna lungthin chungah khan a um. Minung lungthin chungah lainawn duhnak ruahnak a um tiah Pathian nih a ti. Kan nunnak ah a hmanmi a hmutu Pathian bia cu kan zumh awk le kan cohlan awk a si."lungthin chung in lainawn duhnak a ngeimi misual kan si," tiah kan ti awk a si ko. ◄ CHUNG BIA ► 257 Zumhnak He tuan Hna sih Pathian nih mikip lungthin chungah ruahnak thalo, lainawng duhnak hna an um tiah a ti caah Pathian bia cu kan zumh hrimhrim awk a si.Minung kan chan a chiat chin lengmang bantukin pumpak nun runvennak thilthuam le thilri hna cu lainawnnak hriamnam hna ah an cang tawn.Cucu kan lungthin chungah lainawn duhnak a um ruangah a si. Na thinhun ruang le na tih ruang zongah lainawng na si kho. Mi kip lai kan nawng dih lai ka tinak a si lo, lainawn duhnak ruahnak kha kan lungthin chungah kan ngei dih ka tinak tu a si deuh. Ruahnak thalo he hrinmi kan si caah kan lungthin chung in ruahnak thalo kan ngei dih. Lainawngtu ah hrinmi si loin lainawng si khawhnak thatlonak lungthin kan ngeih caah acheu nih lai kan nawng taktak. Ruahnak thalo le lainawn duhnak lungthin nan ngei dih tiah Pathian nih a kan ti. Cucu biatak a si. Cu biatak cu ahohmanh nih al khawh a si lo. Cucaah a hmanmi lam kan zulh khawh nakhnga Pathian bia kha zumh i zulh a herh. Kan lungthin chung in ruahnak thalo kan ngeih caah vawlei cung kan nunchungah sualnak kan tuah lengmang. Lungthin in nu le pa sualnak Mikip lungthin chungah nu le pa sual duhnak a um tiah Pathian nih a ti.Cucu na lung a tling kho maw? Na lungthin in nu le pa sual duhnak lungthin ka ngei ko tiah na ti kho maw? Mikip lungthin chungah nu le pa sual duhnak kha a um dih. Cu ruangah hlawhhlang sinak le sualnak phun dangdang hna kan bu chungah a um tawn. Hlawhhlannak hi phaisa kawlnak lam pakhat a si ve. A dang chaw lehthalnak cu thil pakhat khat ruangah tumchuk hmanh seh hlawhhlang sinak cu ◄ CHUNG BIA ► 258 Zumhnak He tuan Hna sih a tumchuk lai lo, zeicahtiah mikip lungthin chungah nu le pa sual duhnak a um caah a si.. Misual mi hna i an thei tlai cu sualnak a si Minung cu zeihedah kan tahchunh lai? Sualnak thei a tlaimi thingkung he Epal ( apple) kung nih epal thei a tlai, piar kung nih piar thei a tlai, serthlum kung nih serthlum tei a tlai bantukin kan lungthin chungah sualnak phun hleihnih he hrinmi nih cun sualnak thei kha kan tlai. Minung lungthin chungin a chuakmi thil nih minung cu a thurhnawmhter tiah Jesuh nih a ti.Na lung a tling kho maw? Pathian hmaiah misual kan si tiah kan i ap awk a si. Kan thatlonak kha i thei hna u sih Jesuh nih a chimmi ah khan hnatlaknak ngei u sih. "A si, sualci in hrinmi misual kan si, thatlonak tuahtu kan si, Bawipa na chimmi a hmaan, " tiah ti hna u sih. Jesuh nih Pathian duhnak a zulh bantukin, kannih zong nih Pathian bia cu zumh i a nawl kan ngaih a herh. Cu ti kan tuah lawngah Ti le Thlarau in a hrinthan mi kan si lai i kan sualnak vialte chung in khamh kan si lai. Cucu Pathian sinin kan hmuhmi laksawng a si. Kan ramah khuacan pali a um i khuacan aa then bantukin thingthei hna zong anmah le caan cioah an tlai ve. Cubantuk cun, ka lungthin chung sualnak phun hleihnih nih khan a kan temtawn i sualnak lam ah a kan hruai lengmang. Tuchun ah lainawn duhnak lungthin kan ngei men lai nain thaizing ahcun nu le pa sual duhnak lungthin kan ngei men ko lai. ◄ CHUNG BIA ► 259 Zumhnak He tuan Hna sih A thaizing ah ruahnak thalo, nu le pa sual duhnak, fir duhnak, a hmaan lomi tehte sinak le a dangdang hna kan ngei ko lai. Caan khat hnu caan khat, nikhat hnu nikhat, thla khat hnu thla khat, kumkhat hnu kumkhat sualnak kan tuah lengmang ko lai. Ni khat hmanh sualnak kan tuah lo can le ni hrimhrim a um lai lo. Sualnak ka tuah hrimhrim ti lai lo tiah chiatserh in kan chim lai i tuah lo kan i zuam ko lai, asinain sualnak cu kan tuah thiamthiam ko. Zeicahtiah sualnak he hrinmi kan si caah a si. Epal kung nih epal thei tlai loin thei dang a tlai ti na thei bal maw? Epal thei tlai ka duh hrimhrim lo tiah epal kung nih ti hmanh sehlaw a caan a zat cun a par lai i epal thei a tlai thiamthiam ko lai. Zeicahtiah epal nih cun epal thei kha a tlai ding hrimhrim a si ko. Cucu vawlei sining a si bantukin minung nunnak zongah a si ve. Misual nih cun sualnak thei dah ti lo, thei dang zeihmanh a tlai lai lo, Jesuh tipil innak le vailam cung a thisen cu kan sual remnak a si Ngaihthiamnak, remnak ti a sullam cu zeidah a si? Jesuh tipil innak Ti (lucung kutchuannak) le a thisen thawngin sualnak man peknak tinak Pathian hmaiah misual, thatlonak tuahtu hna nih zeitindah remnak kan hmuh lai i lunglawm tein kan nun khawhning a si lai ti kha Baibal chungah kan hun zoh lai.Cucu sual ngaihthiamnak thawngtha cu a si. Lev. 4:27-31, "Pakhatkhat nih Bawipa nih tuah lo awk i nawl pekmi thil pakhat khat tuahin, hngalh lo i sualnak a tuah i a mawh a si ahcun, sualnak a tuahmi kha a hngalh tikah a thawinak caah meheh pakhat, a nu dotla, a tuahmi a sualnak caah cun a rak put lai. Cun sual thawinak ◄ CHUNG BIA ► 260 Zumhnak He tuan Hna sih lu cungah cun a kut a chuan lai i sual thawinak cu khangh thawinak hmun ah khan a thah lai. Cun tlangbawi nih a thi cu tlawmpal in a kutdong in a laak lai i khangh thawinak biaktheng ki ah khan a thuh hna lai i a tangmi a thi cu biaktheng hram ahcun a theh hna lai. Cun a thau vialte cu daihnak thawinak chungin a thau laak a si bangkhan a lak dih lai i tlangbawi nih biaktheng cungah Bawipa ca i rimthaw ah a khangh lai, cun tlangbawi nih a caah remnak a tuah piak lai i ngaihthiam a si lai. "Biakam Hlun chanah, An sualnak caah zeitindah remnak an rak tuah? Sual thawinak ah thah dingmi meheh, tuu lucungah an kut an chuan i cuticun an sualnak vialte kha a cungah an chiah. Leviticus chungah kan hmuhmi cu; "Nan lakah mi pakhat khat nih Bawipa sinah pekchanhnak nan tuah tikah sathi pekchanhnak cu cawrun chungin siseh, turun chungin siseh nan rakput lai. A pekchanhnak cu turun chungin khangh thawinak a si ahcun, a tum do a tlami kha pek a si lai, Bawipa hmaiah amah cu cohlan a si nakhnga tonnak thlam innka ahcun a pek lai, amah nih khangh thawinak sa a lu cungah cun a kut a chiah lai i amah caah remnak tuahnak caah cohlan piak a si lai," tiah Bawipa nih Moses cu a ti, Lev 1:2-4. Israelmi hna an sualnak in ngaihthiam an si nakhnga Pathian nih sual raithawinak kha nan tuah lai tiah a ti hna. An sualnak vialte kha sual thawinak ah thah dingmi cungah chiah a sinak lai a cungah kut chuannak nan tuah lai. Biakinn chunglei ah khan khangh thawinak biaktheng a um. Cu biaktheng cu pulpit cung cabuai nak in tlawmte a ngan deuhmi thingkuang a si i, a cung kil li ah sa ki pali a um. Israelmi hna nih sualnak an tuahmi ruangah Pathian he remnak an tuahning cu, khangh thawinak i thah dingmi sa lucung ah an kut an chuan i an sualnak kha a cungah an chiah hnuah khangh thawinak caah an thah i a sa kha khangh thawinak biaktheng cungah an khangh. ◄ CHUNG BIA ► 261 Zumhnak He tuan Hna sih Pathian nih Leviticus chungah a chimmi cu,"Amah lungtho tein Pathian hmaiah hlan a si nakhnga tonnak thlam innka ahcun a pek chanh lai," tiah a ti. Sual thawinak ah thah dingmi cungah khan an kut an chuan hnuah an sualnak vialte kha a cungah a chiah i a hrawm kha an ah i a thi kha biaktheng cung saki ah khan an rawn i cu hnuah cun, thawi mi sa kha an cik hnuah biaktheng cungah cun an khangh. An sual ngaihthiam an si nakhnga rim thawmi khangh thawinak cu Pathian sinah an pek.Cucu nifate an sualnak caah remnak le ngaihthiamnak an tuahning cu a si. Kum khat chung an sualnak caah raithawinak a dang tein a um than. Nifate sualnak caah thawinak an tuahning he aa khat lo. Kum khat chung an sualnak caah raithawinak cu Tlangbawi Ngan nih a tuah. Israelmi vialte nih an kut kha thawinak ah thah dingmi meheh cungah chuan loin, anmah vialte aiawhtu ah Tlangbawi Ngan nih a kut a chuan lai i a thi kha velngeihnak thutdan nichuahlei ah khan voi sarih a theh lai. A nungmi meheh cungah kut chuannak kha Israel mipi hmaiah kum fate thla sarihnak thla, a ni hranak ni ah tuah a si lai, (Lev 16:5-27). Biakam Hlun sual thawinak nih a sawhduhmi cu ahodah a si? Jesuh Khrih Atu cu Biakam Thar raithawinak kan zoh lai. Zeiruang ahdah vailam cungah Jesuh thih a herh? Zei sualnak dah hi vawlei cungah a tuah i Pathian nih a Fapa ngeihchun kha vailam cungah a thihter? Ahonihdah vailam cung thih kha a fial? Mi vialte nih sualnak kan tuah i kan sualnak chungin khamh awkah Jesuh cu hi vawlei ah a ra. Tipil petu Johan nih Jesuh cu Jordan tiva ah tipilnak a pek i mi vial te sualnak kha a cungah a chiah caah cu sualnak ruangah cun vailam cungah ◄ CHUNG BIA ► 262 Zumhnak He tuan Hna sih mi vialte aiawh ah dantatnak a tuar. Jesuh tipil in ning lucung kutchuan ning le vailam cungah a thisen a thletning hi Biakam Hlun sual raithawinak he aa dannak a um lo. Biakam Hlun ahcun misual pa nih a kut kha khangh thawinak i thah dingmi cungah a chuan lai i,"Bawipa, sualnak a tuahmi ka si, lai ka nawng, nu le pa sualnak ka tuah," tiah a ti i a sualnak kha a cungah a chiah. Sualnak a ngeimi nih thawinak ah thah dingmi meheh kha a hrawm a ah i Pathian sinah a pekchanh bantukin Jesuh zong kan sualnak vialte remnak sertu ah Pathian sinah pekchanh a si ve. Raithawinak a tuahmi thawngin kan sualnak vialte caah remnak a tuah i, a kan khamh khawh nakhnga tipilnak le vailam cungah thihnak kha a tuar. A ngaingai tiah cun, Jesuh a thih cu kanmah ruangah a si. Minung sualnak caah dotlami raithawinak sa ti a sullam cu zeidah a si hnga? Sa nih sualnak an hngal hnga maw? Saram/ satil nih sualnak an hngal lo. Raithawinak ah hmanmi, meheh, tuu kha dotlami a si bantukin Jesuh zong kha sualnak ngei lomi a si ve. Amah (Jesuh) cu a thiangmi Pathian, Pathian Fapa le sualnak a tuah bal lomi a si. Cucaah, kum 30 a si lio i Jordan tiva i tipil a rak innak thawngin kan sualnak vialte cu a laak dih. Jesuh vailam cung a thih cu sualman leiba champiak awk ah a si i cuticun minung sualnak vialte cu a tawl dih. ◄ CHUNG BIA ► 263 Zumhnak He tuan Hna sih Sual ngaihthiamnak thawngtha hramthoknak Zeicahdah tipil petu Johan nih Jordan tiva ah Jesuh tipilnak a pek hnga? Pathian nih tuah awk a si a timi a tlinn khawh nakhnga caah Mat 3:13-15, "Cu caan ah cun Jesuh cu Galilee ram in Jordan tiva ah khan Johan sin i tipil in awkah a ra. Sihmanhselaw Johan nih cun a rak al i, keimahpei nangmah nih tipil pek awk ka si cu, ka sin i nangmah lehtuk na rat tiah a ti. Sihmanhselaw Jesuh nih cun, atu cu hitihin si ko seh. Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh tiah a leh." Jesuh nih kum 30 a si i tipil a innak a sullam kha kan hngalh awk a si. Pathian nih tuah awk a si a timi a tlin khawh nakhnga le mi vialte sualnak remter le ngaihthiam a si nakhnga Jesuh nih tipilnak a in. Sualnak ngei lomi Jesuh Khrih nih kan sualnak chungin a kan khamh khawh nakhnga Tipil petu Johan kha Jordan tiva ah tipilnak aa pekter. Jesuh nih vawlei sualnak vialte kha a lak i cu sualnak remternsk dingah a nunnak kha a pek. Kan sualnak chungin khamh kan si nakhnga biatak kha kan hngalh i kan zumh a herh.Jesuh khamhnak kan zumh le zumhlo, khamh kan si le si lo kha cu kanmah cungah a ummi a si. Jesuh tipil innak a sullam cu zeidah a si? Biakam Hlun chung i lucung kutchuannak bantuk a si. Biakam Hlun chungah cun an sualnak vialte kha sual thawinak i thah dingmi meheh cungah kutchuan nakin an chiah dih bantukin Biakam Thar chungah Jesuh nih sual thawinak ah aa peknak thawngin le Johan nih tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte kha a laak dih ve. ◄ CHUNG BIA ► 264 Zumhnak He tuan Hna sih Johan cu minung vialte lakah a ngan bik, Pathian nih mi vialte aiawhtu ah thimmi a si. Johan cu tlangbawi ngan, mi vialte aiawhtu a si caah Jesuh cungah a kut a chuan i, vawlei sualnak vialte kha a cungah a chiah dih.' Tipil innak timi a sullam cu, a cungah chiah, phum, tawl' ti a si. Jesuh vawlei cungah a rat i Johan nih tipil a peknak sullam na hngal maw? Tipil a innak sullam cu na thei in na zum cang maw? Tipil a innak a sullam cu thatlonak a tuahtu kan taksa nih kan nunchung vialte sualnak a tuahmi a laaknak a si. Sual ngaihthiamnak thawngtha a tlamtlin khawh nakhnga tipil petu Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek. Mathai 3:13-17 ah, "Cu caan ahcun," ti kan hmuh. Cucu zei caan dah a si tiah cun Jesuh tipilnak a in lio caan, vawlei sualnak vialte a cungah chiah a si lio caan kha a si. "Khi tikah" Jesuh nih mi vialte sualnak kha a laak i vailam cungah thihnak a tura i nithum hnuah thihnak in a thothan. Jesuh nih vawlei sualnak vialte tawl duh ah voi khat ah za lakin tipilnak a in, vailam cungah thihnak a tuar i, thihnak in a thothan. An sualnak chungin Pathian hmaiah khamh a duhmi hna paoh cu voi khat ah za lakin Jesuh nih a khamh hna. Zeicahdah Jesuh nih tipilnak a in? Zeicahdah misual bantukin Pilate biaceihnak zungah bia an ceih i hling luchin kha an chinh? Zeicahdah vailam cungah thihnak a tura hnga? A ruang cu tipil a innak in kan sualnak vialte a laak dih caah a si. Kan sualnak caah Jesuh nih vialam cungah thihnak a tuar. Pathian nih a kan khamhnak thawngtha cu kan zumh in Pathian cu kan thangthat awk a si. Jesuh tipil innak, vailam cung a thihnak le thihnak in a thawhthannak tallo cun misual mi hna kan caah khamhnak a um kho lo. Johan nih Jesuh kha vawlei sualnak vialte lak dingin tipilnak a pek ah khan kan sualnak vialte a ◄ CHUNG BIA ► 265 Zumhnak He tuan Hna sih laak i cu khamhnak thawngtha a zummi paoh cu a khamh hna. Kan sualnak dihlak si loin kan i chuahpimi sualnak lawng a laak tiah a zummi an umi cu zumhnak cu an palh zumhnak a si. Baibal ah fiang tein kan hmuhmi cu Jesuh nih kan sualnak vialte tipil a in ah khan voikhat ah za lakin a laak dih ti hi a si. Jesuh nih kan i chuahpimi sualnak, kan tuahmi sualnak vialte a kan tawlpiak dih cang. Mathai 3:15" Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh," Tuah awk a si a timi paoh ti sullam cu kan sualnak vialte kha pakhat hmanh ngan loin kan sinin laak dih tinak a si. Kan nunchung kan tuahmi le tuah lomi sualnak vialte teh Jesuh nih a tawl chih maw? A tawl chih. Cu tawl dih a sinak cu Leviticus chungah zoh hmasa hna u si. Leviticus nih cun Tlangbawi Ngan le remnak ni raithawinak kong a kan chimh. Israelmi hna i kum khat chung an sualnak caah sual ngaihthiamnak raithawinak Vawlei sual raithawinak pekchanhnakin Israelmi nih voi kha ah zalak in an thiang kho maw? An thiang kho lo Lev 16:16-10 " Cun Aaron nih cawtum cu amah caah sual thawinak caah a thawi lai i amah le a innchungkhar caah remnak a ser lai. Cu hnu ahcun meheh pahnih kha a lak hna lai i Bawipa hmaiah tonnak thlam innka ahcun a chiah hna lai. Aaron nih meheh pahnih hna cungah cun cawmcawhfung a khiah lai, camcawhfung pakhat cu Bawipa caah, a dang pakhat cu Azazel caah cun Aaron nih Bawipa ca camcawhfung a tlaknak meheh cu a lak lai i sual thawinak ah a thawi lai, Sihmanhselaw Azazel ca camcawh fung a tlaknak ◄ CHUNG BIA ► 266 Zumhnak He tuan Hna sih meheh cu a cungah remnak ser awk ah a nung in Bawipa hmai ah chuahpi a si lai, ram lak ah Azazel sin hei thlah a sinak hnga" Israelmi kum khat chung an sualnak remnak ser dingah Aaron nih meheh pahnih kha Bawipa hmaiah tonnak thlam innka ahcun a chiah hna lai. "Aaron nih meheh pahnih hna cungah camcawhfung a khiah lai, camcawhfung pakhat cu Bawipa caah a si lai, a dang pakhat cu sual thawinak ah a si lai?" Sual thawinak caah thah dingmi meheh cu remnak sernak caah a biapi ngaingai. Nifate sualnak caah sual khangh thawinak tuahning cu, thah dingmi meheh cungah khan sualnak a ngeimi pa nih a kut a chuan lai i a lucungah a sualnak vialte cu a chiah lai. Asinain kum khat chung an sualnak caah khangh thawinak an tuah ning cu, mi vialte aiawhtu Tlangbawi Ngan nih khan a kut kha khangh thawinak i thah dingmi meheh cungah a chuan lai i Israelmi hna kumkhat chung an sualnak vialte cu a lucung ah cun a chiah lai. Cucu kum chiarte thla sarihnak thla, a ni hranak ni ah tuah a si lai. Leviticus 16:29-31 chungah,"Cun mah hihi nannih zungzal phung a si lai, thla sarih thla a ni hra ni ah nan i temh inter lai i nanmah mi hrimhrim nih siseh, khual nan sin i a ummi nih siseh, rian nan tuan lai lo, zeitintiah hi ni ah hin nannih caah, nannih cu thianh awkah, remnak ser a si lai, nan sualnak vialte chungin Bawipa hmaiah nan thiang lai. Nannih caah dinh zir ziarnak Sabath a si lai i nannih nih nan i temhinter lai, zungzal ca phung a si," ti kan hmuh. Biakam Hlun ahcun Israelmi nih nifate sual thawinak an tuah lai ah sual thawinak i thah dingmi cungah an kut an chuan i an sualnak vialte cu an chiah."Bawipa, cu sualnak kha sualnak, cuticun ka tuah caah zangfahnak in ka ngaithiam," tiah an ti i thawi dingmi sa kha a hrawm an ah i a thi kha tlangbawi sinah an pek i sualnak in ka luat ◄ CHUNG BIA ► 267 Zumhnak He tuan Hna sih cang timi lung put he inn ah an tin. Misual caah sualnak ngei lomi kha sualnak he a thi. Sualnak a tuahmi pa kha thi loin amah canah sualnk ngei lomi kha thah a si. Biakam Hlun chung raithawinak ah thah khawh a si mi saram hna cu meheh, cawfa, cawtum le tuu hna an si i cu hna cu Pathian nih a thiang tiah a ti mi hna an si. Misual pa, a sualnak ruangah thi ding aiah a dong kho lomi Pathian zangfahnak thawngin saram nunnak kha pek a rak si tawn. Cucu Biakam Hlun chung Israelmi hna nih an sualnak caah raithawinak an rak tuahning a si. Sual thawinak ah thah dingmi cungah khan sualnak a ngeimi pa nih a kut a chuan lai i a sualnak le palhnak vialte cu a cung i a chiah dih hnuah a hrawm kha a ah lai i a thi kha tlangbawi sinah a pek lai i a sualnak in ngaihthiam a sinak lai tlangbawi nih thawinak a tuahpiak lai. Cu ti nifate sualnak caah khangh thawinak tuah kha a si khawh lo caah Pathian nih remnak ni kha Israelmi vialte aiah Tlangbawi Ngan kha kum fate thla sarih thla, nihra ni ah tuahnak nawl a pek. Remnak ni ah Tlangbawi Ngan nih a zulhding phung zeidah a si? A pakhat nak ah, Tlangbawi Ngan Aaron nih thawinak ah thah dingmi meheh maw, cawtum maw pakhat cungah a kut a chuan lai i Isrelmi sualnak kha a phuan lai. "Bawipa, Israelmi hna nih sualnak na hmaiah an tuah, lai an nawng, nu le pa sualnak an tuah, an fir, a hmaan lomi tehte an khaang, volhpamh nak bia an chim," tiah a ti. Cu hnu ahcun Tlangbawi Ngan nih a hrawm kha a ah lai i a thi kha biaktheng chung i zaangfahnak thutdan cungah voi sarih a theh lai. ( Kan Baibal chung i number 7 hi a tlingmi number ah ruah a si). Tlangbawi Ngan nih a rian cu Israelmi hna kum khat chung an sualnak kha khangh thawinak ah thah dingmi cungah chiah i sual thawinak tuah kha a si. ◄ CHUNG BIA ► 268 Zumhnak He tuan Hna sih Pathian cu a dingmi Pathian a si caah mi vialte an sualnak chungin khamh an si nakhnga misual canah sualnak a ngei lomi khangh thawinak kha a cohlan. Pathian cu zaangfahnak a ngeimi a si caah misual mi an sualnak caah a nungmi raithawinak kha a cohlan. Tlangbawi Ngan nih sathi cu zangfahnak thutdan nichuahlei ah khan a theh i Israelmi hna kumkhat chung an sualnak caah remnak ni, thla sarih thla ni sarih ni ah khan remnak cu a ser. Biakam Hlun ningin ahodah raithawinak tuu cu a si? Dotlami Jesuh Israelmi caah Tlangbawi Ngan nih remnak ni ah meheh pahnih a pek chanh lai. Pakhat cu midang sualnak caah thah dingmi meheh (Scapegoat) tiah ti a si i a sullam cu,"Chiah chuak" (to put out) ti a si. Cubantuk cun Biakam Thar chungah mi vialte sualnak caah thah dingmi, thawi dingmi cu Jesuh Khrih a si ve."Cuticun, Pathian nih vawlei cu a dawt tuk hrinhran caah a Fapa ngeihchun kha a pek, cucaah amah a zummi paoh cu an thi ti lai lo, zeicahtiah zungzal nunnak kha an ngei," Mat 3:16. Tufa, thawi dingmi ah Pathian nih a Fapa a kan pek. Mi vialte caah thawi dingmi tufa bantukin Jesuh cu Johan nih tipilnak a pek i mi khamhtu, vawlei Messiah ah a hung cang. Messiah ti a sullam cu "Khamhtu" tinak a si i Jesuh Khrih ti a sullam cu " kanmah khamh dingah a rami siangpahrang" tinak a si. Cucaah Israelmi hna kum khat chung an sualnak kha remnak ni ah ngaihthiamnak tuah a si bantukin a luancia kum 2000 hrawngah kan sualnak caah ngaihthiamnak Thawngtha a tlamtlin khawh nakhnga tipilnak ing ding le vailam cung thi dingin Jesuh cu hi vawlei ah a ra. ◄ CHUNG BIA ► 269 Zumhnak He tuan Hna sih Leviticus 16:21-22 chung kan rel hna lai. " Aaron nih a kut pahnih in meheh nung lu ahcun a chuan lai i Israelmi thatlonak vialte, an phungbuarnak vialte le an sualnak vialte cu a cungah cun a phuan lai i meheh lu cungah cun a chiah hna lai, mi pakhat timh cia in a ummi nih khan ramlak ah a kalpi lai. Meheh nih cun an thatlonak vialte cu hmun king ah a phorh lai i, meheh cu ramlak ahcun a thlah lai." Leviticus a ngan pakhat ah aa tial bantukin Israelmi vialte sualnak cu meheh cungah chiah a si tiah kan Baibal nih a ti. " An nawl buarnak le sual palhnak vialte" ti a sullam cu an lungthin chungin sualnak an ruahmi le an taksa (pumsa) in sualnak an tuahmi vialte tinak a si. An nawlbuarnak le sual palhnak vialte cu lucung kutchuannak thawngin raithawinak ah thah dingmi lucung ah chiah a si cang. Pathian nawlbia nih kan sualnak a kan hngalhter Zeicahdah Pathian nih nawlbia a kan pek hnga? Kan sualnak kan i theih khawh nakhnga caah Pathian nawlbia 613 a um. Cu hna cu tha tein kan ruah tikah Pathain nih tuah u tiah a timi kha kan tuah lo i tuah hlah u a timi tu kha kan tuah tawn. Cucaah kannih cu misual kan si. Kan sualnak kan i hngalh khawh nakhnga Pathian nih Nawlbia a kan pek tiah Baibal nih a ti ( Rom 3:20). A sullam cu misual nan si ti a kan chimtu dingah Pathian nih Nawlbia a kan pek. Nawlbia kan zulh khawh ruangah Pathian nih a kan pek a si lo, kan sualnak kan i theih khawh nakhnga ca tu ah pek kan si. ◄ CHUNG BIA ► 270 Zumhnak He tuan Hna sih A Nawlbia hi zulh ding zongah pekmi a si lo. Uico cu minung bantukin a nung kho lai tiah ruat hlah. Cubantuk in, Pathian nawlbia zong kan zul kho bal lai lo, kan sualnak lawng kha Nawlbia nih cun a kan theihter. Sualnak in a khatmi misual kan si nain cucu kan theih lo ruangah kan sualnak kan i theih khawh nakhnga Pathian nih Nawlbia kha a kan pek."Nangmah cu lainawng na si, nu le pa sualnak a tuahmi na si, thatlonak tuahtu na si"tiah a kan ti. Lainawng hlah u tiah a kan ti nain kan lungthin chungin sualnak kan tuah, a caan ah lai kan nawng taktak. Lainawng hlah u tiah Nawlbia nih a kan ti caah lainawng kan si ti kha kan i hngal i " Ah, ka palh, misual ka si zeicahtiah ka tuah lo dingmi kha ka tuah, ka sual" tiah kan ti. Cucaah Israelmi hna an sualnak chungin ngaihthiam an si nakhnga Aaron nih remnak ni ah raithawinak kha kum khat ah voi khat a tuahpiak hna. Biakam Hlun chungah Remnak ni ah khan Pathian sinah thawinak pahnih pek a si. Pakhat cu Pathian sinah pek a si i pakhat cu a lucung ah kutchuan in Isarelmi kum khat chung sualnak vialte kha chiah hnuah these rawn ah thlah a si. Meheh cu timh cia in a ummi pa nih these ram i a hruai hlanah Tlangbawi Ngan nih a kut kha a lucung ah a chuan lai i Israelmi vialte sualnak kha a phuan lai. "Bawipa, na hmaiah na mi Israelmi nih sualnak an tuah, lai an nawng, an fir, nu le pa sualnak an tuah, siasal an bia sualnak kan tuah," tiah a phuan lai. Palastine ram cu these rawn minung um lonak hmun a si. Israelmi sualnak caah thawi dingmi meheh cu a dong kho lomi these rawn ahcun an thlah i a kal lengmang i cuticun a va thi. An thlah mi meheh cu Israelmi nih an zoh tikah kan sualnak ngaihthiam a si ti kha an zumh i lungthin ◄ CHUNG BIA ► 271 Zumhnak He tuan Hna sih daihnak kha an ngei. Cuticun meheh cu Israelmi hna kum khat chung an sualnak ruangah a thi. Pathian nih Jesuh Khrih, Pathian tufa thawngin kan sualnak vialte caah remnak a ser. Kan sualnak vialte kha Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak thawngin a tawl dih cang. Jesuh cu kan khamhtu le Pathian a si. Amah muisam loin a kan sertu, sualnak chungin misual vialte khamh dingah a rami Pathian Fapa a si. Sualnak chungin a kan khamh nakhnga hi vawlei ah a ra. Kan taksa in ni fate kan tuahmi sualnak lawng si loin, hmailei ah kan ruahnak, lungthin le taksa in kan sual lai dingmi vialte zong kha Jesuh nih a lak dih. Vawlei sualnak caah a tlamtlingmi remnak le Pathian nih tuah awk a si ko tiah a timi tuah a si i a tlamtlin khawh nakhnga Tipil petu Johan nih Jesuh kha tipilnak a pek. Vawlei ah riantuanhram aa thok i vailam cung a thih hlan kum thum ah khan Johan nih Jordan tiva ah tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah dih a si cang, aa lak dih cang. Mi vialte kan sualnak chungin a kan khamhnak thawngtha cu tipil a innak khan aa thok. Tai can hrawng a thuhnak hmun Jordan tiva ah tipil petu Johan nih Jesuh cungah a kut a chuan i ti chungah a hnim. (Tipilnak a pek). Hi tipil innak hi Biakam Hlun chung i sual thawinak, lucung kutchuannak he aa khat i an riantuanning (sualnak a ngeimi pa sualnak kha sualnak a ngei lomi cungah chiah a si ning), zong aa khat fawn. Ti chungah hnimnak nih a sawh duhmi cu thihnak a si i, ti chungin hung chuah than (thawhthan) nak nih a sawhduhmi cu thihnak in thawhthannak kha a si. Jesuh nih tipil a innak thawngin a kan hmuhsakmi thil pathum hna cu sualnak vialte a lak dihnak, vailam cung a thihnak le a thawhthannak hna an si. ◄ CHUNG BIA ► 272 Zumhnak He tuan Hna sih Jesuh nih kan sualnak chungin a kan khamh timi Pathian bia kan zumh ahcun khamh kan si lai. Pathian nih Jesuh Khrih thawngin misual mi kha khamh a kan timh, cuticun Biakam Hlun chung i biakamnak a tuahmi kha an tlamtling. Jesuh nih vawlei sualnak vialte kha a lucung ah aa chiah dih i vailamtahnak leiah a kal pi hna. Jesuh nih kan sualnakvialte a thenh dih caah kan tuah awk rian a tangmi cu zeidah a si? Pathian Bia ngaih lawng kha a si Johan 1:29, "A thaizing ah Johan nih cun Jesuh cu a sin i a rat kha a rak hmuh i, 'Zohhmanh u, Pathian tuufa, vawlei sualnak a kalpitu khi!' Johan nih "Zohhmanh u, Pathian tufa, vawlei sualnak (vialte) a kalpitu khi" tiah a ti. Jordan tiva i tipilnak a in ah khan vawlei sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah dih a si. Cucu zum ko! Cucu na zumh a si ahcun na sualnak vialte caah ngaihthiamnak thluachuahnak kha na hmuh lai. Kannih nih Pathian bia kha kan zumh awk a si. Kanmah ruahnak le kan lung hahnak kha chiata zau in Jesuh nih vawlei sualnak vialte a kalpi dih timi biatak kha zum hna u sih law, Pathian bia kha ngai hna u sih. Jesuh nih vawlei sualnak vialte a kalpi dih ti le Jesuh nih Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu a tuah dih ti cu dannak a ngei lomi aa khatmi an si ko. "Lucung kutchuannak" le "tipil innak" zong aa khatmi an si ve thiamthiam. " Adihlak," "zeizong vialte" le "a zapi in" tiah a zei ti kan ti paoh ah an duhnak cu aa khat dih ko. Biakam hlun chung i ' lucung kutchuan' kan timi kha Biakam Thar ahcun 'tipil innak' ti a si ko. Cu biatak cu zeidah a si tiah cun kan sualnak ngaihthiam a sinak lai Jesuh nih tipilnak le vailam cung biaceihnak a in ti a si. Cu thawngtha a zummi paoh cu khamh an si. ◄ CHUNG BIA ► 273 Zumhnak He tuan Hna sih Vawlei sualnak vialte Jesuh nih a kalpi dih kan ti tikah hin, vawlei sualnak vialte tiah kan chim duhmi hi zeidah a si? Vawlei sualnak vialte tiah kan chim duhmi cu, kan i chuahpimi sualnak le, ruahnak thalo, firnak, nu le pa sualnak, hakkauhnak, thatlonak, volhpamhnak, lung puamnak, hruhnak, (kan lungthin chung i a ummi hna) hi an si. A sullam cu kan pumsa in nawl buarnak le palhnak kan tuahmi vialte le kan lungthin chungin sualnak kan tuah mi vialte ti duhnak a si. "Zeicahtiah sualnak man cu thihnak a si, sihmanhselaw Pathian laksawng cu zungzal nunnak a si i cu nunnak cu kan Bawipa Jesuh Khrih he a pehtlaimi nunnak a si," (Rom 6:23). Hi Baibal caang nih a kan chimhmi cu sualnak man cu thihnak a si ti hi a si. Heb.9;22, thisen chuahnak lawng in sual ngeihthiam nak Cucaah kan sualnak chung in khamh kan si nakhnga Jesuh nih a nunnak kha a pek i voi khat ah zalak in sualman cu a pek. Cucaah kan sualnak chungin khamh kan si nakhnga Jesuh cu khamhtu le Pathian ah kan zumh i tipil a innak le a thihnak zong kha kan zumh a herh. Thaizing kan sualnak ca ngaihthiamnak Kan sualnak caah sual raithawinak tuah a herh ti maw? A herh ti lo Tuchun, Nizan, Tihni sualnak vialte kha vawlei sualnak ah aa tel bantukin thaizing kip, thiam le kan nun chung vialte sualnak hna zong kha vawlei sualnak ah an i tel chih dih. Minung kan chuah in kan thih tiang sualnak kan tuahmi vialte kha ◄ CHUNG BIA ► 274 Zumhnak He tuan Hna sih vawlei sualnak chungah a um dihmi an si. Cu sualnak vialte cu Jesuh nih tipilnak a in ah khan a laak dih (a cungah chiah dih a si). Cucaah sualnak kan tuah lai dingmi vialte zong kha kan sinin Jesuh nih a lak dih cang. Kan thih tiang sualnak kan tuah dingmi kha Jesuh cungah chiah dih a si cang. Khamh kan si nakhnga cu Pathian thawngthabia cu kan zumh i a nawl kan ngeih a herh. Kan sualnak vialte chungin tlanh le khamh kan si nakhnga kanmah ruahnak kha kan chiah dih a hau."Sualnak a tuah hmanh kan tuah rih lomi cu zeitindah a lak khawh hnga? tiah na khuaruah a har men lai. Cu a si ah, sualnak kan tuah paoh ah Jesuh Khrih kha vawlei ah rat than i a thisen kha atu le atu a chuak than lengmang lai maw? Hrinthannak thawngtha chungah hin sualnak caah ngaihthiamnak Nawlbia a um. "Thisen chuahnak um lo cun sual ngaihthiamnak a um lo," (Heb 9:22). Mi pakhat khat nih a sualnak chungin luat a duh tikah thawinak ah thah dingmi meheh cungah khan a kut a chuan lai i a sualnak vialte kha a cungah a chiah hnuah cu meheh cu misual aiawh ah khan a thi lai. Cubantuk te cun, Pathian Fapa zong kha mi vialte khamh dingah hi vawlei ah a ra. Kan sualnak vialte a cungah chiah a si nakhnga tipilnak kha a in.Kan sualnak man pek dingah vailam cungah a thisen a thlet i,"A dih cang,"tiah a ti i vailam cungah a thi. Nithum hnuah thihnak in a thothan i Pathian orhlei kamah a thu. Amah cu a zungzal kan khamhtu a si. Kan sualnak vialte ngaihthiam kan sinak hnga kanmah minung ruahnak le ni fate kan sualnak kha kan i ngaihchih awk a si ti kan Biaknak zumhnak hna kha kan hlawt a hau. Minung sualnak vialte hloh le ngaihthiam a si khawh nakhnga raithawinak kha voi khat ah za lakin tuah a si cang. Pathian nih vawlei sualnak vialte kha a Fapa cungah tipil a in ternak thawng khan a chiah ◄ CHUNG BIA ► 275 Zumhnak He tuan Hna sih dih i kan caah vailam cungah thihnak a tuarter. Thihnak in a thawhthannak thawngin kan caah khamhnak cu a tlam a tling. "Sihmanhselaw hma a in cu kan sual ruangah a rak si i tuknak a huah cu kan thatlo ruangah a rak si. A inmi dantatnak in luatnak kan hmu i an tuknak vual in damnak kan hmu. Dantatnak cu Bawipa nih amah cungah khan a tlunter i cu dantatnak cu kanmah tu nih kan in awk a rak simi kha a si." Isaiah 53 chungah, vawlei sualnak le palhnak vialte, minung sualnak vialte kha Jesuh Khrih cungah chiah a si tiah a ti. Efisa 1:4 chungah "Vawlei a ser hlanin Pathian nih kannih cu Khrih chung i amah ta si dingah a kan thim cang, tiah kan hmuh." Vawlei ser hlanin Khrih chungah thimmi kan sinak kha hi Baibal nih a kan cawnpiak. Vawlei ser hlanin Pathian nih a mi le miding si dingin a kan thim. Cu hlanah zeibantuk ruahnak hmanh rak ngei u sih, atu cu Jesuh tipil innak Ti le a thihnak Thi le Thlarau, Pathian biatak kha kan zumh awk a si. Pathian tuufa, Jesuh Khrih nih vawlei sualnak vialte a laak dih cang i, mi vialte caah remnak kha a ser. Heb 10 ah aa tialmi cu, "A taktak le a ngaingai a simi thil kha Judah phung nih hin tling ngaingai le hmaan ngaingai in a langhter kho lo.A ra dingmi thiltha muithlam ceu a rak si. An tuah tawnmi raithawinak kha kum fate in tuah lengmang a si ko," (Heb 10:1). Kum fate in an tuah lengmang mi raithawinak nih mithiang ah a kan ser kho lo tiah a ti. Nawlbia cu a ra dingmi thil tha muithlam ceo a rak si, a taktak cu a si lo. Jesuh Khrih, Messiah nih tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin voi khat ah za lakin kan sualnak caah remnak a ser cang. Heb 10:9-18, "Cun a thawh than i, Pathian nangmah nih tuah seh ti na ka duhmi tuah awkah ka ra," a ti. Cu ti cun Pathian nih raithawinak hlun vialte kha a hlawt hna i Khrih raithawinak ◄ CHUNG BIA ► 276 Zumhnak He tuan Hna sih khan a thlen hna. Jesuh Khrih nih Pathian duhmi kha a tuah caah, voi khat ah za lakin amah a pum a pekchanhnak thawngkhan kannih cu kan sualnak in a kan thenh cang. Judah tlangbawi hna nih cun, dir hmun in an rian kha nifate an tuan lengmang i raithawinak an pekchanh tawnmi kha voi tampi an pekchanh lengmang. Sihmanhselaw hi raithawinak nih hin sualnak kha a thenh kho taktak bal lo. Asinain, Khrih nih cun raithawinak kha sualnak caah voi khat a ser i cucu zungzal ca in a za ko. Cu hnuah Pathian orhlei kam ah khan a thu. Cuka ah cun Pathian nih a ral kha a kelamh i a ser hna ding caan kha a hngak ko. Voi khat raithawinak in an sualnak thenhpiak a simi hna cu zungzal ca in a tlingmi ah a ser hna. Cun Thiang Thlarau zong nih tehte a khannak kha a kan hngalhter.A hmasa bik ah, hmailei can ah annih he ka tuah laimi biakamnak cu hihi a si. An lung chungah ka Nawlbia kha ka chiah hna lai i an ruahnak chungah ka tial hna lai, a ti.Cun a thawh than i,"An sualnak le an thatlonak kha ka cinken ti lai lo,"a ti fawn.Cucaah annih cu ngaihthiam an si hnu ahcun an sualnak thenhnak ding ca i raithawinak kha a herh ti lo." Tipil a innak Ti le vailam cung a thihnak Thi thawngin Jesuh nih vawlei sualnak vialte chungin a kan khamh ti kha kan zumh. Ti le Thlarau in hrinthan khamhnak cu kan lungthin chung le ruahnak chungag tial a si Sualnak kan tuah ti lo ruangah miding kan si maw? Kan si lo. Jesuh nih kan sualnak a laak dih ruang le amah kan zumh ruangah miding kan si ◄ CHUNG BIA ► 277 Zumhnak He tuan Hna sih A khamhnak hi nan zum maw? Amen, kanmah khamh dingah Jesuh nih tipilnak a in, vailam cungah thihnak a tuar timi Pathian bia cu na zum kho maw? Hrinthan kan sinak hnga cu Pathian bia cu kan zumh a herh. Sual ngaihthiamnak thawngtha, Jesuh nih vawlei sualnak vialte a tawlnak kan zumhnak thawng in kannih cu khamh kan si. Sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumh hnu lawngah khamh kan si lai. Pathian Nawlbia kan zulhnak thawngin mi tlamtling kan si kho lai lo, asinain Pathian nih a tuahmi kan zumhnak thawngin a tlingmi kan si kho lai. Jesuh nih Jordan tiva ah tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a lak dih cang i vailam cungah kan sualnak ruangah biaceihnak le dantatnak a tuar. Kan lungthin dihlak in cu thawngtha kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte chungin tlanh kan si lai i miding kan si lai. Cucu na zum kho maw? Jesuh tipil innak, vailam cung a thihnak le thihnak in a thawhthannak hna cu mi vialte sualnak ngaihthiamnak caah le a dong kho lomi Pathian dawtnak cungah a ummi khamhnak phungbia a si.Kan sining te khan Pathian nih a kan dawt i,Pathian cu a dingmi a si caah mi dingmi ah a kan ser hmasa.Pathian nih Jesuh cungah kan sualnak vialte kha a chiah i mi dingah a kan ser. Kan sualnak vialte tawl a sinak lai Pathian nih a fapa Jesuh kha hi vawlei ah a hun thlah i tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a laak dih i biaceihnak zong a tuar. Pathian nih a dawtnak in Jesuh tipil innak Ti le a thihnak Thi khamhnak thawngin mi dingmi, a fale ah a kan ser. Hebrew 10:16, "An lung chungah ka nawlbia kha ka chiah hna lai i an ruahnak chungah ka tial hna lai a ti. "Kan lungthin le ruahnak chungah, Pathian hmaiah miding maw kan si misual dah? Pathian bia kan zumh ahcun miding kan si lai. Jesuh nih ◄ CHUNG BIA ► 278 Zumhnak He tuan Hna sih kan sualnak vialte a lak dih i cu sualnak caah cun biaceihnak a tuar. Jesuh Khrih cu kan khamhtu a si. "Nifate sualnak kan tuah ko ah zeitindah miding cu kan si khawh hnga? Misual bak kan si ko," tiah ruahnak na ngei men ko lai. Asinain, Jesuh nih a thlahtu Pa Pathian nawl a ngeih bantukin kannih zong nih Pathian bia kan zumh i a nawl kan ngeih tikah miding kan si. Kan chim cang bangin kan hrinthan hlanah cun kan lungthin chungah sualnak a um taktak ko. Asinain sual ngaihthiamnak thawngtha kan lungthin chungin kan zumh i kan co hnuah cun kan sualnak vialte chung khan khamh kan si.Cu thawngtha kan theih lo ahcun misual kan si ko.Asinain Jesuh khamhnak Thawngtha kan zumh ri khan a dingmi Pathian fa ah kan i cang.Cucu Paul nih miding sinak dingah a chimmi zumhnak kha a si.Sual ngaihthiamnak zumhnak nih khan mi dingmi a kan siter. Paul, Abraham le hringsortu hna kha an tuahsernak ruangah miding si loin Pathian bia an zumhnak ruangah miding an si. Heb 10:18 "Cucaah annih cu ngaihthiam an si hnu ahcun an sualnak thenhnak ding ca i raithawinak kha a herh ti lo."Pathian bia ah a tial bantukin, kan sualnak caah thih hau ti loin Pathian nih a kan khamh cang. Cucu na zum kho maw? Filipi 2:5-11 "Nan lungputning cu Khrih nih a rak ngeihmi lungputning kha siseh, cucu hi ti hin a si, Pathian sinah kha a ngeih zungzalmi a si ko nain, hramhram in Pathian tluk si awk kha a ruat lo. Amah lungtho tein cu vialte cu a hlawt dih hna i sal sinak tu kha a lak. Minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang; mi toi ah aa dor i nawlngaihnak lam kha thih tiangin a zulh, vailam cung thihnak kha. Hi ruangah hin cunglei a sannak bik hmun ah khin Pathian nih a cawi i min vialte lakah a nganbik min kha a pek. Cucaah Jesuh min upat awk caah vancung i a ummi vialte ◄ CHUNG BIA ► 279 Zumhnak He tuan Hna sih hna le vawlei tang vawlei i a ummi vialte hna nih an khuk an i bil lai i Pathian kan Pa thangthat awk caah, "Jesuh Khrih cu Bawipa a si," an ti lai. Jesuh nih vawlei cungah thangthatnak a hmuh nakhnga zuamnak a ngei lo. Sal sinak tu kha aa lak i minung bantuk ah a cang i minung mui in aa langh. Mi toi ah a dor i a kan khamhnak lai nawlngaihnak lam kha thih tiangin a zulh. Cucaah Jesuh cu,"Kan Pathian, kan khamhtu le kan siangpahrang," tiah kan thangthat. Pathian sunparnak kan peknak le Jesuh kan thangthatnak cu Pa Pathian duhnak kha a dongh tiang in a zulh caah a si. Jesuh nih thih tiangin Pa Pathian duhnak kha a zulh caah (nawlngeihnak lam kha a zul caah) sermi thil vialte nih Bawipa cu a zungzal an thangthat. Jesuh Khrih cu Pathian tufa vawlei sualnak vialte a kalpitu a si. Tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte kha a lak dih tiah a ti.Vawlei sualnak vialte a lak cu a luancia kum 2000 ah khan a si. Kan chuahka in nihin tiang hi vawlei cungah a nungmi kan si caah kan sualnak vialte cu vawlei sualnak ah khan a tel dih. Jesuh nih kan sualnak vialte a lak in a kalpi dih cang. Thaizing ah sualnak tuah sihlaw misual kan si lai maw? Kan si lai lo. Zeicahtiah, Jesuh nih kan sual cangmi, kan tuahliomi le hmailei kan tuah lai dingmi sual nak vialte a laak dih cang. Kan i chuahpimi sualnak kha kan nunchung nawl buarnak he then lo tein hrin kan si bak khan sualnak kan tuah ko lo maw? Kan chuahka in kan thih tiang sualnak kan tuah lai kha Jesuh nih a hngalh caah a hlan kan in cu sualnak vialte cu a laak dih i a kalpi dih cang. Cucu na zum kho maw? Kum 70 kan nun ahcun, kan sualnak hi hnawm hlonhnak mawtawka zakhat chungah a khat ko lai. Asinain cu vialte ◄ CHUNG BIA ► 280 Zumhnak He tuan Hna sih sualnak hna cu Jesuh nih tipil a innak thawngin voi khat ah a laak dih cang. Cu sualnak vialte cu vailam cungah a kalpi dih cang. Adam sualnak (original sin) lawng Jesuh nih la sehlaw kannih cu kan thi lai i hell ram ah kan kal ko lai. Jesuh nih kan sualnak vialte a laak kho dih lai lo ti ruahnak kan ngeih zongah, kan sualnak vialte a thenh dih timi biatak cu zeitik hmanh ah a thleng lai lo. Vawlei cungah sualnak voi zeizatdah kan tuah? Sualnak kan tuahmi vialte kha vawlei sualnak ah aa telmi an si. Jesuh nih nan sualnak vialte ka laak dih cang tiah a ti. Pathian nih a sal lamkaltu kha Jesuh hmaiah a rak thlah i cu lamkaltu nih cun Jesuh cu tipilnak a pek. Mi vialte aiawhtu tipil petu Johan nih Jesuh lucung ah a kut a chuannak le Jesuh nih tipil in dingin Johan hmaiah a lu a khunnak thawngin mi vialte sualnak kha a lak dih. Kan sualnak dihlak, kan fale hna sualnak dihlak kha Jesuh nih tipil a innak thawng in a lak i aa kalpi dih cang. Kum 20 in 30,30 in 40,cun kan fale suaknak vialte zong Jesuh nih tipil a innak in voi khat ah zalak in a tawl dih cang. Vawlei cungah sualnak a um rih tiah a ti kho mi an um ti maw? Jesuh nih vawlei sualnak vialte a lak dih cang tiah lung awtawm lo tein le kan sualnak caah Jesuh nih remnak a sermi tipil a innak le vailam cung a thisen a thletnak kan zumh a si ahcun khamh kan si ko lai. Mitampi hna cu an nunnak ah hnahnawhnak he an khat nain zeipoi lo um in an um. Asinain cu hna nakin a zual deuh chinmi an um ve. Kan dihlak in harsatnak kan ngei dih. Jesuh Khrih tipil innak le vailam cung a thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha cu zeitindah hngalh lo le zumh loin kan um khawh lai? ◄ CHUNG BIA ► 281 Zumhnak He tuan Hna sih Misual mi hna khamhnak tlam a tling cang Zeicahdah Jesuh nih Peter ke a tawl? Tipil a innak thawngin Peter nih a tuah hngami hmailei sualnak vialte tawl a si dih ti kha theihter a duh caah "Cuticun Jesuh cu an kalpi.A vailamtahnak kha amah nih a put i, "Lu ruh hmun" an timi kha an phan. (Hebru holh cun Golgotha an ti). Cuka ah cun vailam cungah khan an khenhchihmi midang pahnih zong a kehlei ah pakhat a orhlei ah pakhat an um i Jesuh cu an karlak ah a um. Pilate nih ca pakhat a tial i vailamtahnak cungah cun a tar. A tialmi cu: NAZARET KHUA MI JESUH, JUDAH SIANGPAHRANG" ti a si. Jesuh vailam i an tahnak hmun cu khuapi khan a hlat lo caah cu ca cu Judah mi mi tampi nih an rel. A ca cu Hebru holh le Latin holh le Grik holh in an tial," Johan 19:17-20. Jesuh nih vawlei sualnak vialte a laak dih caah cu sualnak ruangah cun Pilate biaceihnak zung ah vailamtahnak i thah dingin bia an ceih. Cucu ruat ti hna hmanh u sih. Johan 19:28,"Atu cu zeizong vialte kha a tling dih cang ti kha Jesuh nih cun a hngalh i Cathiang nih a rak chimmi tlin ternak caah," Cathiang a tlin khawh nakhnga Jesuh nih kan sualnak vialte kha a lak dih, i hitihin a chim. "Ka ti a hal."Cuka ah cun mitsur zu thor an chiahnak umpu pakhat a um i zu thor chungah cun puanchia kha an vun hnim i feipar ah an temh i Jesuh cu an hun tuh. Jesuh nih mitsur zu thor cu a hun dawp i, "Aa lim cang," tiah a ti. Cun a lu a khun i a thi, Johan 19:29-30. Jesuh cu nithum hnuah thihnak in a thothan i vancung ah a kai. ◄ CHUNG BIA ► 282 Zumhnak He tuan Hna sih Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak le Jesuh vailam cung a thihnak cu then awk tha loin a pehtlaimi an si. Pakhat um lo ahcun pakhat lawng kha zeihmanh san a tlai lo. Cucaah sual ngaihthiamnak thawngtha he a kan khamh caah Bawipa Jesuh cu thangthat hna u sih. Taksa sinak nih cun taksa duhnak kha a zulh zungzal caah pumsa cun sualnak kan tuah lengmang. Cu taksa sualnak chung cun khamh kan si nakhnga kan caah Jesuh nih tipilnak le vailam cung thihnak kha a in. Cu thawngtha nih cun kan pumsa sualnak khan a kan khamh. Thihnak in nithum hnuah a thothanmi, vailam cungah a thimi, Jordan tiva ah tipilnak a ingmi, Bethlehem ah a chuakmi Jesuh zumhnak thawngin sual ngaihthiamnak tlamtling a ngeimi hna cu vancung pennak chungah zeitik caan paohah an lut kho lai. Cucaah Bawipa Pathian cu a zungzal in kan thangthat. Johan thawngtha a ngan 21 ah thihnak in a thawhthan hnuah Jesuh Galilee ah a kalnak kha kan hmuh. Peter sinah a kal i,Jonah fapa Simon, hi hna nakhin na ka daw deuh maw," tiah a hal."Asi Bawipa"kan dawt cu na hngalh,"tiah Peter nih cun a ti.Jesuh nih a thawh i"ka tuu fatete kha zohkhenh hna tiah a ti. Peter nih sual ngaihthiamnak, Jesuh tipil innak le a thihnak vialte hna kha a hun hngalh than. Atu cu sual ngaihthiamnak, Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha kha a zumh i, Jesuh nih a ke a tawlnak sullam zong kha a theih cang caah Jesuh a zumhnak kha a thawng chin lengmang. Johan 21:15 "Rawl an ei dih hnuah Jesuh nih Simon Peter cu a thawh i, "Johan fapa Simon, hi hna nak hin na ka daw deuh maw.""A si, Bawipa kan dawt kha na hngalh," tiah a leh. Jesuh nih cun, Ka tuu kha zohkhenh hna tiah a ti," Peter cu a Zultu, miding, zumh awk tlak sal a si caah Jesuh nih a tuu zohkhenh ding kha a fial. ◄ CHUNG BIA ► 283 Zumhnak He tuan Hna sih Peter nih nifate sualnak a tuahmi ruangah misual ah i cang sehlaw Jesuh nih sual ngaihthiamnak thawngtha chim kha a fial hnga lo. Asinain sual ngaihthiamnak thawngtha, an sualnak vialte thenh a si dih nak Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak kha an zumh caah thawngtha chim kha Jesuh nih a Zultu kha a fial hna. Bawipa kan dawt cu na hngal ko Sualnak na tuah ruangah misual na si tthan ti lai maw? Na si than lai lo. Hmailei na sual dingmi vialte kha Jesuh nih Jordan tiva ah a laak dih cang. Jesuh nih Peter sinah a chimmi bia ruat than hna hmanh u sih. "Jonah fapa Simon, hi hna vialte nak in na ka daw deuh maw." "A si, Bawipa kan dawt cu na hngalh." Kan dawt ko tiah a phuannak kha a hmanmi, sual ngiahthiamnak Thawngtha zumhnak in a chuakmi dawtnak a si. Jesuh nih a Zultu hna sinah sual ngaihthiamnak Thawng tha kha an ke a tawlnak hna thawngin rak cawnpiak hna hlah sehlaw a Zultu hna nih khan a hmaanmi dawtnak kha an ngei kho lo men ko lai. A hmaanmi dawtnak rak ngei hna hlah sehlaw Jesuh an sin a rat i, "Peter mah hna vialte nak in na ka daw deuh maw," ti bia a hal ah khan Peter nih, "Bawipa kei cu mi tling lomi, misual ka si.Hi hna vialte nak in an daw kho lotu misual ka si. Zaang fahnak in ka kaltak ko,"tiah a ti ko hnga i Peter kha a tli hnga i Jesuh hmuh lonak hmun ah aa thup ko hnga. Asinain Peter bialehnak kha ruat than hmanh hna u sih. Mi vialte khamhtu Jesuh tipil innak le a thihnak,sualngaih thiamnak thawngtha kha a zumh caah Peter cu thluachuahnak a hmu. ◄ CHUNG BIA ► 284 Zumhnak He tuan Hna sih Cucaah, "A si, Bawipa, kan dawt cu na hngalh," tiah a ti. Jesuh Khrih sual ngaihthiamnak Thawngtha a zumhnak thawngin cu dawtnak cu a chuakmi a si. Minung pumsa a der ruangah le mitling lomi kan si ruangah sualnak, hmailei ah kan tuah lai dingmi vialte le vawlei sualnak vialte Jesuh nih a lak dih timi sual ngaihthiamnak thawngtha kha Peter nih a zumh. Peter nih sual ngaihthiamnak thawngtha le Jesuh cu Pathian Tufa a si ti kha tha tein a zumh caah Jesuh biahalnak kha lungawtawmnak um lo tein a leh khawh. Jesuh khamhnak cu sual ngaihthiamnak thawngtha in a chuakmi a si. Cucaah Peter cu nifate a sualnak chung zong khan khamh a si. Peter nih vawlei sualnak vialte ngaihthiam a sinak thawngtha a theihnak thawngin Jesuh khamhnak kha a zumh. Peter bantuk na si maw? Vawlei sualnak vialte a kalpitu Jesuh cu na daw in na bochan kho maw? Kan caah tipil a innak le a thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha cu na zum kho maw? Zeiruangahdah a dawt zong na dawt lo i a zumh zong na zumh lo? Dawt lonak ding le zumh lonak ding lam a um lo. Jesuh nih hmailei kan sual lai dingmi sualnak kha la loin, a luanciami kan sualnak le atu lio kan sualnak lawng kha rak la sehlaw, atu kan thangthat khawh bantukin hin kan thangthat kho hnga lo. Cu pinah hell ram ah kan tla dih hnga. Cucaah,sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumhnak thawngin khamh kan si tiah kan phuan awk a si. Kan taksa nih cun sualnak tuah kha a duh zungzal ruangah sualnak kha kan tuah. Cucaah, Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak,sual ngaihthiamnak thawngtha zumhnak thawngin khamh kan si cang ti phuang hna u sih. Jesuh tipil innak le a thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha zumh lo ahcun ahohmanh khamh an si lai lo. Cu pinah, sualnak ◄ CHUNG BIA ► 285 Zumhnak He tuan Hna sih kan tuah caan paoh ah kan sualnak kan i phuan lengmang ruangah miding si u sih law, miding si hi a har tuk hnga, zeicahtiah kan lungthin chungin sualnak kha kan tuah zungzal. Cuticun siseh law, misual kan si than lengmang hnga i Jesuh kha kan daw kho hnga lo. Hawikomhnak zong Jesuh he kan tuah kho hnga lo. Cu tikah, Jesuh khamhnak kha kan zum kho hnga lo i, kan nunnak a dongh tiang Amah kha kan zul kho hnga lo. Asinain, Jesuh nih sual ngaihthiamnak thawngtha kha a kan pek i cu a zummi paoh cu khamh an si. Jesuh cu a tlingmi khamhtu a si i nifate kan sualnak vialte le palhnak vialte kha a kan tawlpiak dih caah amah cu kan dawt hringhran a herh. Cucaah sual ngaihthiamnak, Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha cu kannih zumtu nih cun zumh lo le tlaihchan loin kan um kho lo. Jesuh nih a kan pekmi sual ngaihthiamnak thawngtha thawngin khamhnak dawtu sal ah kan cang i Jesuh kha a zungzal in kan dawt. Na sualnak vialte kha Jesuh nih la dih loin a nganh tami sualnak um sehlaw Jesuh cu a zumh zong na zum kho hnga lo i sual ngaihthiamnak thawngtha zong na chim kho hnga lo. Cun Pathian sal tha bantukin rian zong na tuankho hnga lo. Asinain, sual ngaihthiamnak Thawngtha na zumh a si ahcun vawlei sualnak vialte chung khan khamh na si lai. Jesuh nih a chimmi a hmaanmi sual ngaihthiamnak Thawngtha na hun hngalh khan vawlei sualnak vialte chungin an khamh lai. ◄ CHUNG BIA ► 286 Zumhnak He tuan Hna sih Hi mi hna nakin na ka daw deuh maw? Zeiruang ahdah thil dang nakin Jesuh kan dawt deuh? Tipil a innak thawngin kan saulnak vialte a kan tawlpiak ruangah Sual ngaihthiamnak thawngtha a zummi a sal le hna sinah Pathian nih a tuu hna kha rak zohkhenh dingin nawl a pek ta hna. Jesuh nih Peter cu, "Johan fapa Simon, hi hna nakin na ka daw deuh maw? tiah voi thum tiang a hal. Peter nih Jesuh cu, "A si, Bawipa, kan dawt cu na hngalh," tiah voi thum tiang a leh ve. Peter nih a lehnak bia kha ruat hna hmanh u sih. A lehnak bia hi amah duhning menmen in loin vawlei sualnak vialte, sual ngaihthiamnak Thawngtha a zumhnak ruangah a si ti kha kan hngalh khawh. Mi pakhat khat kan dawt hna tikah, cu dawtnak cu kan duhnak menmen i a chuakmi a si ahcun kan derthawm caan ah tha tein kan daw kho hna lai lo, kan dawtnak hna kha a zor ko lai. Asinain cu kan dawtnak hna cu an kan dawtnak thawnnak cungah a hngatchanmi dawtnak a si ahcun a zungzal a hmun ko lai. Cubantuk in Pathian kan dawtnak cu, a kan dawtnak cungah a hngatchan ve awk a si,kan sualnak caah remnak duhdim, ngaih thiamnak duhdim a sernak Jesuh tipil a innak Ti le Thlarau ah khan kan dawtnak kha a hngatchan awk a si. Sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumhnak kha Pathian rian kan tuannak le Pathian kan dawtnak hrampi a si awk a si. Pathian kan dawtnak kha kanmah duh ning menmen ah hram kan bunh a si ahcun thaizing ah kan tlu lai i kan palhnak le sualnak ruangah kanmah le kanmah kha kan i hua ko lai. Asinain, Jesuh nih Adam sualnak, ni fate kan sualnak, thaizing kan sualnak, ◄ CHUNG BIA ► 287 Zumhnak He tuan Hna sih le hmailei kan sual lai dingmi sualnak vialte a tawl dih cang. Vawlei cung mi vialte nih khamhnak hmu hna seh ti hi Pathian duhnak a si. Kan dawtnak le kan zumhnak hna hi kan duhning le duhnak cungah a hngatchan mi a si ahcun zumhnak lei ah kan tlu ko lai. Asinain kan zumhnak le dawtnak cu Pathian nih a kan pekmi sual ngaihthiamnak thawngtha cungah a hngatchanmi a si caah miding mi Pathian fale kan si cang. Ti le Thlarau khamhnak thawngtha kan zumh caah kan nih cu sualnak kan ngei ti lo. Khamhnak kan hmuhmi hi kanmah cungah zumhnak kan ngeih ruangah si loin Pathian nih a kan dawtnak ruangah a si caah sual ngaihthiamnak thawngin a hmaanmi khamhnak cu kan co. Cucaah zeitluk a tling lomi le a dermi hmanh si ko u sih nunnak taktak ahcun miding mi kan si.Vancung pennak chungah kan lut lai i a zungzal in Pathian cu kan thangthat lai. Cucu na zum kho maw? Jesuh nih "Nan ka dawt ruangah si lo, kan dawt hna ruangah a si.""Hi dawtnak ah hin, nanmah nih nan ka dawt ruangah a si lo, keimah nih kan dawt hna ruangah a si," tiah a ti. Jesuh tipil innak le a thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumhnak thawngin khamh kan si. Jesuh nih Ti le Thlarau in a kan khamh. Sual ngaihthiamnak thawngtha in Pathian nih kan khamh hlah sehlaw zeitluk lungtho hmanh in zum si law khamh kan si lai lo. Asinain Jesuh nih kan pumsa in siseh kan lungthin in siseh sualnak kan tuahmi vialte kha a kan tawlpiak dih cang. Sual ngaihthiamnak thawngtha, Ti le Thlarau nih a chimmi bia kan zumhnak thawngin khamhnak kha kan i fian hrimhrim a herh. Miding kan si nakhnga cucu kan theih fian a herh. Vawlei sualnak vialte ngaihthiamnak thawngtha timi cu Jesuh tipil innak le a thihnak zumhnak kha a si. Sual ngaihthiamnak Thawngtha cu a hmaanmi ◄ CHUNG BIA ► 288 Zumhnak He tuan Hna sih zumhnak a si, khamhnak caah a hmaanmi hrampi a si, Pathian thawngtha hngalhnak tawh a si. Kanmah duhning zumhnak kha kan hlonh awk a si Khuazei in dah a hmaanmi zumhnak cu a rat? Hmailei kan tuah dingmi sualnak vialte a tawl dihtu Bawipa dawtnak in a ra Mah duhning in a chuakmi zumhnak le dawtnak hna cu ahmaanmi zumhnak le dawtnak an si lo. Vawlei cungah mi tampi nih an lungthin tha te he Jesuh an zum ko nain a hnu ahcun an lungthin sualnak ruangah cu an zumhnak cu an thlau tawn. Asinain kannih nih kan theih dingmi cu vawlei sualnak dihlak, palhnak a hmebik in a nganbik tiang Jesuh nih a tawl dih cang ti hi a si. Johan a ngan 13 chungah kan hmuhmi cu Jesuh nih vailam cung a thih hlan ah a zultu hna kha khamhnak a kauhning cawnpiak duh ah hmunkhat ah a pumh hna. A Zultu he zanriah an ei hlanah khamhnak langhternak caah a Zultu ke a tawl hna. Jesuh nih a Zultu hna sinah sual ngaihthiamnak thawngtha an ke a tawlnak hna hmangin a cawnpiakmi hna kha kan hngalh in kan zumh awk a si. Asinain, Peter nih Jesuh kha a ke tawl a sianh lo caah, "Ka ke cu na ka tawl bal hnga lo," tiah a ti. Cucu Peter nih amah duhning in zumhnak a ngeih caah a si. Asinain, Jesuh nih, "Ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lo, sihmanhselaw hnu deuh ah na hngalh te lai" tiah a leh. Atu cu, Ti le Thlarau thawngtha thawngin Jesuh chimmi bia kan hngalh khawh ve cang. ◄ CHUNG BIA ► 289 Zumhnak He tuan Hna sih Cucu misual mi an lungthin dihlak in an zumhnak thawngin mi dingmi an sinak sual ngaihthiamnak thawngtha, Ti le Thlarau thawngtha biatak kha a si. Jesuh nih a auh hlan hna ah nga an rak tlaih bantuk khan Peter cu Jesuh zultu dang hna he nga tlaih ah a kal than. An sinah Jesuh cu a langh i a auh hna. Jesuh nih an caah thaithawh a timhtuah piak hna i thaithawh an ei lioah Jesuh nih a rak chimmi "Ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lai lo, sihmanhselaw hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah a rak timi sullam kha Pathian nih a hngalhter. Jesuh nih an ke a tawl duh channak kha Peter nih a donghnak ah a hngalh than. "Bawipa nih ka sualnak vialte a tawl dih cang. San ka tlaih lo ruangah sualnak ka tuah sualmi vialte le hmailei caan ah sualnak ka tuah than lai dingmi vialte zong Jesuh nih a ka tawl piak dih cang," ti kha Peter nih a hngalh caah amah duhning i a rak zumhnak kha a hlawt i Jesuh tipil innak le thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha kha a zumh. Thaithawh an ei dih hnuah Jesuh nih Peter cu,"Hi hna nak hin na ka daw deuh maw," tiah bia a hal."Asi, Bawipa kan dawt cu na hngalh," tiah Peter nih a leh.Peter nih hi ti a leh khawhnak cu, "hnu deuh ah na hngalh te lai," tiah Jesuh nih a rak chimmi bia sullam kha a hngalh caah a si.Sual ngaih thiamnak Thawngtha,Jesuh tipil innak le a thihnak thisen zumhnak, a hmaanmi zumhnak kha Peter nih atu cu a phuan khawh cang. Cu hnuah,zumh awk tlak a simi, Pathian sal ah a cang Cu hnuah, Peter le Jesuh zultu dang hna cu zumh awk tlak tein an thih tiang thawngtha an chim. Zaangfahnak ngei loin Khrihfa a rak hremtu ◄ CHUNG BIA ► 290 Zumhnak He tuan Hna sih Paul hmanh nih Rom cozah uk lio caan ah thawngtha cu zumhawktlak tein a chim ve. Zeitindah zumh awk tlak a simi Pathian sal kan si khawh lai? Jesuh nih kan sualnak, a kan ngaihthiam timi kan zumhnak thawngin Jesuh Zultu pa hleihnih lakah pakhat a simi Judas nih Jesuh cu a zuar i a hnuah thingkung cungah aa awk. Judas a hun chawngtu cu Paul a si. Lamkaltu pawl hna nih cun Matthias kha an thim ko nain, Pathian nih cun Paul kha a thim deuh caah Paul cu Jesuh Zultu ah a cang i sual ngaihthiamnak thawngtha kha zultu hna he an chim ti. Jesuh Zultu tam deuh hna cu martar in an thi. Thihnak an ton zongah sual ngaihthiamnak thawngtha chim kha an ngol lo. "Jesuh nih na taksa sualnak vialte kha tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin an tawlpiak dih cang. Jordan tiva tipil a innak thawngin na sualnak vialte kha Jesuh nih a lak dih i vailam cungah biacaihnak a tuar. Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak thawngtha cu zum law khamh na si ko lai." Mi tampi hna cu thawngtha theihnak le zumhnak thawng in khamh an si taktak. Cucu Jesuh tipil innak, a thihnak le Thlarau khamhnak thawngtha an zumhnak hmual a si. Cu an chimnak thawngin atu nang le kei nih Jesuh tipil innak le a thihnak khamhnak thawngtha kan hngalh i kan sualnak chungin khamh kan si. A dong kho lomi Pathian dawtnak le a tlingmi Jesuh khamhnak thawngin kannih cu Jesuh zultu kan si. ◄ CHUNG BIA ► 291 Zumhnak He tuan Hna sih Nan dihlak in nan zum kho maw? Jesuh nih a kan dawt tuk hrinhran caah sual ngaihthiamnak thawngtha kha a kan pek i kannih cu mi dingmi Jesuh zultu ah kan i cang. Jesuh nih a zultu ke a tawl hnanak a sullam taktak cu a hmaanmi sual ngaihthiamnak thawngtha kha an chim khawh nakhnga caah a si. Jesuh nih a Zultu ke a tawl hnanak a chan cu kan sualnak vialte le vawlei sualnak vialte Jordan tiva tipil a innak le vailamcung a thihnak thawngin tawl a si dih cang ti cawnpiaknak caah a si. Cucaah Jesuh cu a kan dawtnak le sual ngaihthiamnak thawngtha a kan pek ruangah kan thangthat.Jesuh nih a zultu hna ke a tawlnak thawngin thil pahnih a kan cawnpiak. Pakhat nak cu, a chim bantukin, "Ka tuahmi hi atu ahcun a sullam na hngal lo, sihmanhsehlaw hnu deuhah na hngalh lai," tiah a timi cawnpiak duh ah a si. Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak, sual ngaihthiamnak thawngtha thawngin na sualnak viatle kha a tawl dih cang timi cawnpiaknak caah a si. Pahnih nak cu; toidornak nun, misual mi hna khamh dingah tangthlak nun a ngeihmi cawnpiak duhnak caah a si. Misual mi kha a kan khamh i miding mi ah a kan ser. Kannih hrinthannak a hmumi hna zong nih sual ngaihthiamnak thawngtha chim in an rian kan tuanawk a si. Khamhnak a hmu hmasami kannih nih khamhnak a hmu rih lomi hna an riantuanpiak kha a hmanmi thil a si. Sual ngaihthiamnak thawngtha an sin kan chim kha an rian kan tuanpiak hna a si ko. Lamhtakpuai ah Jesuh nih a zultu hna ke a tawl hna nak a chan pahnih cu a fiang ko. Cu pahnih cu nihin tiang Khrihfabu ah an hmun peng. Zultu cu a saya nakin a sang deuh bal lo. Cucaah thawngtha kha minung hna sinah kan chim i minung hna rian kha Jesuh riantuanpiak bantukin kan tuan. Khamh hmasa a simi kannih nih kan hnu i a rami hna kha an rian kan tuanawk a ◄ CHUNG BIA ► 292 Zumhnak He tuan Hna sih si. Cu kong cu cawnpiak duh ah Jesuh nih a zultu hna ke a tawl hna. Cu pinah, Peter ke a tawlnak thawng nih kan caah a tlingmi khamhtu a si zia kha a kan hmuhsak. Cucaah kannih cu Satan nih a kan hleng than kho ti lai lo. Ti le Thlarau, sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumh nak thawngin khamh kan si cang.Jesuh nih tipil a innak, vailam cung a thihnak le thihnak in a thawhthannak thawngin kan sualnak vialte kha a kan tawlpiak dih cang i cu thawngtha a zum mi paoh cu vawlei sualnak chungin a zungzal in khamh an si. Nifate kan sualnak a tawltu thawngthazumhnak Ti le Thlarau nih a chimmi, sual ngaihthiamnak thawngtha zumhnak thawngin Satan hlenthawinak cu na tei khawh. Minung hi Satan nih fawizang tein a kan hlen tawn i, kan hnathlam ah dong loin bia a chim tawn. Minung taksa cu hi vawlei cungah sualnak a tuah caah zeitindah sualnak ngei lo cun a um khawh lai? Mi vialte hi misual kan si dih tiah Satan nih a ti. Kannih nih a lehnak kan ngeihmi cu,"Kan taksa sualnak vialte cu Jesuh nih tipil a innak thawngin a lak dih ti kan theih caah zeitindah zumtu cu sualnak a ngeih khawh lai? Zeicahtiah kan sualnak leiba kha Jesuh nih tling tein a kan champiak cang, cucaah sualnak leiba cham ding dang a um ti lo ti hi a si. Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak thisen sullam kan hngalh lo ahcun Satan nih a chimmi hi ruah awktlak ngaingai a si hnga. Asinain Jesuh tipil innak le a thihnak,sual ngaihthiamnak thawngtha kan zumh a si ahcun a fekmi zumhnak kha Pathian biatak ah kan ngei kho cang. ◄ CHUNG BIA ► 293 Zumhnak He tuan Hna sih Cucaah Ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha cu kan zumh hrimhrim awk a si. Jesuh tipil innak, vailam cung a thisen, a thihnak le a thawhthannak Thawngtha zumh kha a hmanmi zumhnak cu a si. Biaktheng hmanthlak pungsan na hmu bal maw? Inn fate a si. Cu inn fate cu cheu hnih ah an then i, a lenglei deuh khaan kha hmunthiang tiah an ti i a chunglei deuh khaan kha a thiang biknak hmun tiah an ti i cuka ahcun zaangfahnak thutdan timi kha a um. Biaktheng a lenglei ah tung 60 an um i,hmun thiang ah khan riantuantu 48 an um. Pathian bia a sullam kan theih khawh nakhnga kan lungthin chungah biaktheng kha chia hna u sih. Biaktheng kutka cu zeitindah an ser? Puan Biakinn kutka cu zeiindah an ser? Tuhmul a dummi le a senmi, sendung le khumla hmangthia a hrual in tahmi, thawi in tamhmi Puan biakinn tual kutka hmanmi thil kong cu Exodus 27:16 chungah kan hmuh."Luhnak kutka ca puanzar cu pe sawmthum a si lai i, tuuhmul a dummi le a senmi le a sendungmi le khumla hmangthia a hrual in tahmi a si lai i thawi in tamhmi a si lai. Tung danh pali cungah a dirmi tung pali cungah zar a si lai."Buan biakinn kutka ah an hmanmi thil cu, tuhmul a dummi le a senmi le sendung le khumla hmangthia a hrual in tahmi thawi in tamhmi, tha tein tahmi, a zawng a ngeimi a si. Puan biakinn kutka kha mikip nih fawizang tein an hmuh khawh nakhnga ding caah puan ◄ CHUNG BIA ► 294 Zumhnak He tuan Hna sih biakinn kutka puanzar kha a dummi, a senmi le sendung in telhmi kha na tah lai tiah Pathian nih Moses kha a ti.Kutka puanzar tuhmul a dummi, a senmi, sen dung le khumla hmangthia a hrual in tahmi thawi in tenhmi cu tung pali cungah khan zar a si lai. Puan biakinn saknak ah hmanmi thilri nih hin sullam an ngei dih cio i Pathian nih Jesuh thawngin minung khamhnak ding caah a timhtuahnak le Pathian bia kha an rak langhter chungnak kha a si. Puan biakinn kutka puanzar kha thilri phun zeizatdah an rak hman? Phun li an rak hman. Cu hna cu tuhmul a dummi, a senmi, sendung le khumla hmangthia a hrual in tahmi thawitenhmi an si.Hrinthannak thawngtha kan zumhnak ah hi thil pali hi thawnnak a kan petu ngaignai an si. Hi thil hna hi rak biapi hlah sehlaw, kan Baibal ah hin hi thil hme tete hi aa tial hnga lo. An biapit tuk ruangah tling tein kan Baibal nih a tial.Puan biakinn kutka le puan biakinn tual i hmanmi thil paohpaoh cu khamhnak he pehtlai in sullam an ngei dih. Kan sualnak vialte a tawl dihtu khamhnak he aa pehtlai in sullam ngeimi a si caah, tuhmul a dummi, a senmi le sendung le la hmangtha in sermi an si.Cucaah cu thil cu Pathian nih Moses sinah a chim i, a chimning bantukin tuah a fial. Pathian thawngtha chungah a dummi, a senmi le sendung hna nih zeidah an sawhduh mi a si? Puan Biakinn i hmanmi thil vialte nih zeidah an sawh duh i an langhter? Jesuh tipil innak thawngin khamhnak kha an langhter. ◄ CHUNG BIA ► 295 Zumhnak He tuan Hna sih Puan Biakinn a chunglei a thiannak bik hmun le hmunthiang karlak puanzar ah khan a dummi, a senmi le sendung le khumla hmangthia kha an hmanthan. Puan biakinn chung i riantuantu Tlangbawi Ngan angki kha tuhmul a dum, sendung le a senmi le khumla hrual thawi in tamhmi in an ser ve. La dummi nih khan Jesuh tipil innak kha a sawh duhmi le a langhtermi a si. I Peter 3:21, "Cucu atu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawhtu hi a si." Vawlei sualnak vialte aa laak dihnak, Jesuh tipil innak cu Peter nih sual ngaihthiamnak khamhnak a rak sawhtu a si tiah hi Baibal ah fiang tein a chim. Jesuh tipil a in ah khan kan sualnak vialte, vawlei sualnak vialte a cungah chiah a si. Cucaah la dummi, Jesuh tipil innak cu khamhnak caah a biapi bik le a herh bikmi a si. La sen nih a sawh duhmi le a langhtermi cu Jesuh thisen kha a si i la sendum nih a sawh duhmi le langhtermi cu Jesuh cu Bawi a sinak Siangpahrang le Pathian a sinak kha a si. Cucaah a la a zawng phunthum kha khamhnak le Jesuh kan zumhnak ah a herh ngaingaimi an si. Tlangbawi Ngan nih aa hrukmi thilthuam dawh ngaingaimi kha Ephod (Tlangbawi Ngan thilthuam sui in tuahmi) ti a si i angki a khuhtu puan cu a dihlak in tuhmul a dummi in sermi a si. Tlangbawi Ngan nih khan sui thiang in sermi tamhnak pakhat kha aa hruk lai i, a cungah,"BAWIPA SIN PEKMI," (Bawipa sin thianhlimnak) ti a tial lai.Cucu lupawng hmailei ah khan la dum in fek tein tem chih a si lai. ◄ CHUNG BIA ► 296 Zumhnak He tuan Hna sih Ladum nih biatak kha a sawh duhnak a si La dummi nih khan zeidah a sawh duhmile a langhtermi a si? Jesuh tipil innak La dum ti sullam hi Baibal ah ka rak kawl. Zeitindah Baibal nih a dummi kongah a chim? A dummi, a senmi le sendung timi lakah a dum timi hi kan hngalh awk a si. La dum ti sullam cu Jesuh tipil innak kha a si. Tipil petu Johan nih Jesuh cu vawlei sualnak vialte laak ding in tipilnak a pek (Mat 3:15). Jesuh nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte la hlah sehlaw Pathian hmaiah a thiangmi kan si kho hnga lo. Cucaah Jesuh cu sualnak vialte a lak khawh nakhnga vawlei cugnah a ra i Jordan tiva ah tipil petu Johan nih tipilnak a pek. Puan biakinn kutka ah la dummi a telnak, a umnak a sullam cu Jesuh tipil innak um loin mithiang kan si kho lo tinak caah a si. Lasen a sullam cu Jesuh thihnak kha a si. "Pathian lawnglawng cu thangthat awk tlak uktu le siangpahrang le Bawi vialte hna Bawi a si." (I Tim.6:15). La sen a sullam le a sawh duhmi cu mi vialte kan sualnak leiba cham dingah vailam cungah Khrih nih a thisen a thletmi kha a si. Mi vialte sualnak kha a taksa le pumsa in a lak khawh nakhnga caah le sual ngaihthiamnak thawngtha a kan pek khawhnak hna hi vawlei cungah Jesuh cu a ra. Jesuh tipil innak hi a hmanmi sual ngaihthiamnak thawngtha, Biakam Hlun puan biakinn i an rak hmanmi la a zawng hna thawngin rak chim chungmi a si. Puan biakinn tung hna cu a thiangmi in sermi an si lai i tung nih cun dar kedanh pakhat cio an ◄ CHUNG BIA ► 297 Zumhnak He tuan Hna sih ngei lai, dar kedanh cu sui thir tlap nih khan a khuh lai. Sualnak man cu thihnak a si caah misual mi hna cu bia ceihnak a tong ding kan si.Mi pakhat khat cu Pathian nih nun than dingin thluachuahnak a pek hlan ah a sualnak caah biaceih a si lai. Asinain, Biakam Hlun puan biakinn i rak hmanmi la dummi nih a rak sawh duhmi le langhtermi, Biakam Thar Jesuh tipil innak thawngin kan sualnak vialte cu a lak dih cang. Cu kan sualnak vialte cu vailam cungah a kalpi i,cu sualnak ruangah cun biacaihnak le thisen chuahnak tiang a tuar. Cucaah zumh awk tlakmi kannih cu sual ngaihthiamnak in khamh kan si cang. Jesuh cu Siangpahrang vialte Siangpahrang a Thiangmi Pathian a si. Zohhmanh, Jesuh tipil innak cu kan sualnak vialte chungin a kan khamhtu khamhnak a si. Pathian a simi Jesuh cu taksa in vawlei ah a ra i vawlei sualnak vialte a lak dihnak hnga tipilnak a ing, kanmah can-ai ah vailam cungah vailamtahnak kha a tuar i biaceihnak a ing. Jesuh tipil a innak nih a kan cawnpiakmi cu Jesuh cu mi vialte caah a hmaanmi khaltu a si ti hi a si. Puan biakinn kutka ah an hmanmi a zawng hna zong kha kan hmuh khawh. Khumla hmangthia nih a chimmi cu vawlei sualnak vialte chung khan a kan khamh tinak a si. Tuhmul a dummi, a senmi, le sendung le khumla hmang thia in thawitenhmi puanzar nih Pathian khamhnak biatak kha a chim duhnak a si. Sual ngaihthiamnak khamhnak caah a herh ngaingaimi a si. Puan biakinn kutka puanzar i an hmanmi kan zohnak thawngin kan hngalh khawhmi cu Jesuh nih timhtuahnak le rua1111hnak rak ngei hmasa loin misual mi hna hi a kan khamh lo ti hi a si. Pathian nih tha tein khua a rak khanmi le a timhnak kha Jesuh nih a zulh i, mi vialte khamh ◄ CHUNG BIA ► 298 Zumhnak He tuan Hna sih kan sinak lai tipilnak a in, thihnak a tuar i ni thum hnuah thihnak in a thothan. Jesuh khamhnak a zummi paoh cu Jesuh nih sual ngaihthiamnak, a dummi, a senmi le sendung he a khamh hna. Biakam hlun chung dar khengpi cu biakam thar chung tipil innak a tlam a rak langhter tu a si Zeicahdah Tlangbawi nih Puan Biakinn hmunthiang chung a luh hlanah a kut aa tawl? Pathian hmaiah sualnak ngei loin dir a duh caah Puan biakinn i chiahmi kut tawlnak khengpi cu dar in sermi a si. Dar nih a chim duhmi, a sawh duhmi asiloah aiawhmi cu kan caah Jesuh nih biacaihnak a in mi kha a si. Ti chiahnak khengpi nih a sawh duhmi cu nan sualnak le palhnak vialte tawl a si dih cang ti a kan chimtu thawngtha kha a si. Nifate kan sualnak kha zeitindah tawl a si timi kha a kan chimh. Kut tawlnak khengpi le ti hi, Jesuh tipil innak zumhnak thawngin mi vialte sualnak tawl a sinak biatak kha a thlam in a rak langhtertu a si. Saram khanghthawinak biaktheng nih a sawhduhmi le langhtermi cu biaceihnak a si. Jesuh tipil innak cu kan sualnak caah ngaihthiamnak thawngtha a dummi, Jesuh ti kha a si, (Mat 3:15; I John 5:5-10). Cucu ngaihthiamnak thawngin kan hmuhmi khamhnak thawngtha a si. I Johan 5:7, "Jesuh cu Pathian Fapa a si tiah a zummi lawng nih vawlei cu an tei khawh lai. Vawlei ah tehte a khangtu pathum an um: cu hna cu Thlarau le Ti le Thi kha an si i an pathum tein an bia aa khat." Pathian Fapa a zummi nih cun a lung chungah Pathian i tehte a khannak bia kha an ◄ CHUNG BIA ► 299 Zumhnak He tuan Hna sih ngei. Cu hna cu Thlarau le Ti le Thi kha an si tiah Pathian nih a ti. Sual ngaihthiamnak thawngtha zumhnak thawngin a thiangmi si i a thiangmi puan biakinn chung luh ding kha Pathian nih a kan duhpiak. Cucaah kannih cu zumhnak in kan nung kho, Pathian bia in kan i cawm, Pathian nih thluachuahnak a kan pek i nun thianghlim tein kan nung kho. Pathian minung ah i can ti a sullam cu ngaihthiamnak thawngtha zumhnak thawngin khamh kan si ti le a thiangmi puan biakinn chungah nun tinak a si. Puan biakinn kutka puanzar, la senmi, dummi le sendung mi sullam ruat loin kan zumh ahcun a za ko tiah nihin mi tampi hna nih an ti. Hi kong thei loin mi pakhatkhat nih Jesuh a zumh ahcun, a zumhnak kha a hmaan lomi a si lai, zeicahtiah sualnak kha a lungthin chungah a rak um caah a si. Jesuh tipil innak, a thisen le Thlarau, ngaihthiamnak thawngtha a zum lomi hna cu an lungthin chungah sualnak a um. Hrinthannak thawngtha a zum lomi hna cu sualnak an lungthin chungah an ngaih caah biatak kha an thei kho lo. Mi pakhat khat kha a hngalh lem lomi pa kong na chim tikah, ngaih nuam in, "A si, ka zumhmi pa a si. Ka ton balmi le ka hmuh balmi cu a si lo nain ka hngalhmi ka zumhmi pa a si ko," tiah a ti ko lai. A chimmi bia a ngaitu cu a tha a nuam lai tiah na zum maw? Mi zei maw cu an tha zong a nuam men ko lai, asinain cu bantuk bochannak le zumhnak cu Pathian nih kan sin in a duhmi a si lo. Pathian nih a dummi (tipil innak), senduk (siangpahrang sinak), le a senmi (Thisen) thawngin Jesuh khamhnak, sual ngaihthiamnak Thawngtha kha zum hna seh ti a kan duh. Jesuh kan zumh hlan ah zeitindah sualnak chungin a kan khamh ti kha kan hngalh hmasa a herh. Jesuh kan zumh khan kan sualnak vialte chungin, Ti (Jesuh tipil innak), Thisen (a thihnak) ◄ CHUNG BIA ► 300 Zumhnak He tuan Hna sih le Thlarau (Jesuh Pathian a sinak) thawngin a kan khamh kha kan theih lai. tha tein kan hngalh tikah a hmaanmi zumhnak kha kan theih lai i a tlingmi zumhnak kha kan ngei lai. Sual ngaihthiamnak thawngtha, Jesuh tipil innak, a thihnak le thawhthannak hngalh lo cun a tlingmi zumhnak kan ngei kho lai lo. Jesuh khamhnak thawngtha, sual ngaihthiamnak thawngthale Jesuh cu misual mi hna khamhtu taktak a si timi hngalhnak thawngin a hmaanmi zumhnak cu aa thok. Jesuh zeirel lomi zumhnak cu zeibantuk dah a si hnga? Kan zoh hna lai. Zumhnak hmaanlo Zumhnak caah zeidah a herh bik? Jesuh tipil innak thatein Hngalh Ruah setsai loin mah duh paoh in Jesuh zumh hi Jesuh zei i rel lo a si ti kha kan hngalh awk a si "Zumh awkah a har ngaingai tiah ka ruah, asinain Jesuh cu Pathian a si, amah cu Pathian Fapa a si caah ka zumh ko lai,"tiah na ruah ahcun, Jesuh zei ah na rel lo tinak a si ko. Sual ngaihthiamnak thawngtha, Jesuh tipil innak le a thihnak cu kan zumh awk hrimhrim a si.Sual ngaihthiamnak thawngtha theih tung loin Jesuh zumhnak in zumh lo kha a tha deuh. Jesuh thisen zumh i thawngtha chim cu biatak theih loin pakpalawng riantuana si. ◄ CHUNG BIA ► 301 Zumhnak He tuan Hna sih Sullam ngei loin Jesuh zumh, asiloah ruah setsai loin mah duh paoh in Jesuh zumhnak kong rak chim phuan lengmang kha Jesuh nih ahohmanh a duhpiak hna lo. Sual ngaihthiamnak zumhnak thawngin amah zumh hi Jesuh nih a kan duhpiakmi a si. Jesuh kan zumh in, sual ngaihthiamnak thawngtha cu Jesuh tipil innak le a thihnak thisen a si kha kan hngalh.Jesuh Khrih kan zumh khan zeitindah kan sualnak vialte a tawl ti le sual ngaihthiamnak thawngtha cu a biain kan hngalh awk a si. Puan biakinn kutka i puanzar, a dummi, a senmi le sendung hna nih khan zeidah an chim duhmi le langhtermi an si ti kha kan hngalh awk a si. Cuticun zungzal a hmunmi a hmaanmi zumhnak cu kan ngei kho lai. A dummi, a senmi le sendung taktak a si mi Jesuh zumh lo cun kan hrinthan kho lai lo Hmun thiang an luh hlanah Tlangbawi nih zeidah an tuah ta? Dar khengpi chung ti khan a kut le a ke aa twl hmasa Kan Bawipa Jesuh nih a kan khamh. Tlamtling tein a kan khamhnak kan hngalh tikah Bawipa cu kan thangthat. Puan biakinn thiang kha kan zoh hna hmanh lai. Puan biakinn thiang i a dummi, a senmi le sendung mi la thawngin Jesuh nih ngaih thiamnak Thawngtha bia kha a kan pek i a kan khamh. Cucaah Bawipa cu kan lawmh i kan thangthat. tih a nungmi biacaihnak ing ta hmasa lo cun misual mi hna kha hmun thiang chungah an lut ◄ CHUNG BIA ► 302 Zumhnak He tuan Hna sih kho lo. A sualnak ruangah biacaih hmasa loin zeitindah hmun thiang ahcun a luh khawh lai? Ahohmanh an lut kho lai lo. Mi pakhat a luh ahcun cu ka hmun ah cun thah a si ko lai. Cucu thluachuahnak si loin dantatnak a si. Misual mi cu hmun thiang ah a luh zong a lut kho lo i a nun khawh zong kha ruah ngam a si lo. Puan biakinn thiang kutka ah aa thupmi biathli thawngin Jesuh nih a kan khamh. A dummi, a senmi le sendung la le khumla hmangthia a hrual in tahmi in Bawipa nih a kan khamh. Cu thil hna thawngin khamhnak biathli kha a kan chimh. Cuticun nang le kei khamh kan si maw? A dummi, a senmi le sendung nih an sawh duhmi le an chimmi bia na zumh lo ahcun ngaihthiamnak thawngtha khamhnak a um kho ti lo. A zawng a dummi nih a chim duhmi cu Pathian a si lo, Jesuh tipil innak tu kha a si deuh. A sullam cu kan sualnak vialte Jesuh tipil innak thawngin laak dih a si tinak a si. La dum mi (a dummi) zumh lo zong in khanghthawinak biaktheng tiang cu luh khawh a si ko. Asinain, Pathian a umnak, hmun thiang chungah cun luh khawh a si lo. Cucaah puan biakinn thiang kutka kan luh hlanah a dummi la (Jesuh tipil innak), a senmi la (vailam cung a thisen) le sendung la (Jesuh Pathian a sinnak le Pathian Fapa a sinak) kha kan zumh hmasa a herh. Cu kan zumh lawnglawng ah Pathian nih a kan cohlan i, hmunthiang bik puanzar chung luhnak nawl kha a kan pek. A cheu cu Puan Biakinn i a lenglei ah an lut i a chung um ah an i ruah tawn. Asinain cucu khamhnak a si lo. Khamh kan si nakhnga zeitiangdah kan kal a herh? Hmun thiang bik chung tiang kan luh khawh kha a herh. Hmun thiang bik hmun kan luh khawh nakhnga dar khengpi (kut tawlnak caah ti an chihnak) kha kan lawnh a herh. Dar khengpi nih a chim duhmi ◄ CHUNG BIA ► 303 Zumhnak He tuan Hna sih le langhtermi cu Jesuh tipil innak kha a si, nifate kan sualnak kha Jesuh tipil innak nih a tawl dih i, hmun thiang luhnak ding caah a thiangmi ah a kan ser. Biakam Hlun ahcun tlangbawi hna nih hmunthiang an luh hlanah anmah tein an kut le ke an i tawl, Biakam thar ah cun an sualnak le palhnak vialte tawl dih a si cang ti langhternak ah Jesuh nih a Zultu ke kha a tawl hna. Pathian Nawlbia nih a chimmi cu,"Zeicahtiah sualnak man cu thihnak a si, sihmanhsehlaw Pathian laksawng cu zungzal nunnak a si i cu nunnak cu kan Bawipa Jesuh Khrih he aa pehtlaimi nunnak a si," ( Rom.6;23) ti a si. Pathian nih minung sualnak cu aa tluk tein bia a ceih dih, asinain cu sualnak vialte cu a Fapa cungah a chiah dih i, amah cu kanmah aiah bia a ceih. Cucu Pathian dawtnak le khamhnak a si. Khamhnak taktak asiloah a hmaanmi khamhnak cu, Jesuh tipil innak, thisen, thihnak le thawhthannak, remnak Thawngtha kan zumhnak thawng lawng lawng in kan hmuh khawh. Ngaihthiamnak thawngtha zei rel lo cun hrinthan khawh a si lo Zeidah kan tuah ding a um rihmi a si? Baibal zumh Midang hi zeirel loin ka um bal hna lo,ka upat zungzal hna. Mipakhat khat nih ka hngalh setlomi kong an chim tikah, hong ka chimve tiah ka hal tawn hna. Asinain puan biakinn thiang sullam kong ka hal hna tikah a kachim khotu ahohmanh an um lo. A si ah zeidah kan tuah kun lai? Baibal kha ka zoh than a hau. Baibal chungah, puan biakinn thiang kong cu khoika ah dah kan hmuh? Exodus ◄ CHUNG BIA ► 304 Zumhnak He tuan Hna sih chungah tling tein aa tial dih. Mi pakhat khat nih Exodus kha tha tein a rel ahcun a sullam kha tha tein Pathian bia aa tialmi thawngin a hngalh ko lai. Zei thei loin Jesuh zumhnak menmen khan khamh na si lai lo. Biakinn ah hmaan tein na khawmh ruangah khamh na si fawn lai lo. Jesuh nih Nicodemus sinah a chimmi kha kan hngalh dih. "Jesuh nih cun a thawh i, nang cu Israelmi cawnpiaktu saya ngan na si i hi hmanh na hngal lo maw? Ahohmanh hrinthan a si lo ahcun Pathian pennak kha a hmu kho lai lo," (Johan 3:5,10). Jesuh a zummi paoh nih la dummi (tipil a in ah khan Jesuh cungah vawlei sualnak vialte cu chiah a si), a senmi la (kan sualnak ruangah Jesuh thihnak) le sendung la (Jesuh cu khamhtu le Pathian, le Pathian Fapa sinak) hna kha kan zumh awk a si. Jesuh cu vawlei cung misual vialte khamhtu a si ti kha kan zumh awk a si. Cu zumhnak tel lo cun, ahohmanh an hrinthan kho lai lo i vancung pennak chung zong an lut kho lai lo. Cu tel lo cun vawlei cung zongah zumh awktlak tein an nung kho lai lo. Jesuh zumhnak thawngin hrinthan khawh sisehlaw a fawi tuk ko hnga lo maw? A si, a fawi tuk hnga. "Khamh na si.Khamh kan si. Kan dihlak in khamh kan si." Zeitluk tha dah a si. Asinain hrinthannak taktak ngei loin Jesuh a zummi mi tampi an um. Baibal biatak zong kha hngalh i Jesuh zong kha zumh a herh. Baibal chung i sual ngaihthiamnak Thawngtha kha kan hngalh a herh.Zumhnak puan biakinn chungah cun vancung pennak chung thial a zat hlan lunglawm tein kan um kho.Jesuh kha a hmanning tein kan zumh khawh kha a biapi ngaingai mi a si. ◄ CHUNG BIA ► 305 Zumhnak He tuan Hna sih Thawngtha hrampi Khamhnak caah zeidah a um hrimhrim awk a si? Jesuh tipil innak Palhnak tuah lo tein ka um kho lai tiah a ruatmi zeimaw caan ah an um tawn. Thil pakhat khat kha tuah a zuam tikah a tlinlonak kha aa hmuh ko lai. Minung cu a tling lomi kan si caah sualnak tuah lo i um ding cu a si kho lomi thil a si. Asinain, Jesuh nih a dummi, a senmi le sendung tiah tahchunh khawhmi ngaihthiamnak Thawngtha he a kan khamh caah thianter kan si i Pathian umnak hmunthiang chungah kan lut kho. Pathian nih a dummi, a senmi le sendung in kan khamh hlah sehlaw hmunthiang chungah kanmah tein kan lut kho bal hnga lo. Hi nih zeidah a duhnak a si? Pumsa in thiang tein le tling tein a nung khomi lawng luh khawh si sehlaw ahohmanh a lut kho an um hnga lo. Mi pakhat nih Jesuh lawng zumh in a Thawngtha kha zum hlah sehlaw, a lungthin chungah sualnak a chap hna kha a si ko hnga. Kan sualnak vialte kha Jesuh nih a kan tawlpiak dih cang. Cucu na zum maw? — A si ka zumh — Na lungthin chungah sual ngaihthiamnak hawngtha biatak kha a um maw? Cu nih cun tehte a khaang maw? Cu thawngtha cu tehte na ngeih tikah na cal ah thirtlap in "BAWIPA SINAH THIANHLIMNAK" Tlangbawi sinak kha i hrawm ti aa tial lai (1Pet 2:9). Cu hnu lawngah minung hmaiah na dir lai i Pathian sal ka si tiah na chimh hna lai i, Tlangbawi Ngan bantukin rian na tuanlai. Tlangbawi Ngan lupawng nih khan sui thiang in sermi pakaan a ngeih i cucu la dum in lupawng hmai leiah khan an tem chih. Zeicahdah la a dummi in tem a si? Zeicahtiah Jesuh nih sual ◄ CHUNG BIA ► 306 Zumhnak He tuan Hna sih ngaihthiamnak thawngtha in a kan khamh, tipil a innak (Biakam Hlun chung lucung kutchuan, Biakam Thar ah tipil innak) thawngin kan sualnak vialte a laak dih i sualnak ngei lo ah a kan ser caah a si. Jesuh cu teimak tein zum ko usih law, a dummi, a senmi le sendung nih a chimmi biathli lo cun, "Bawipa sinah thianhlimnak," tiah an tialmi sui thiang in sermi tamhnak cu kan co lai lo,3:15, "Pathian nih tuah awk a timi paoh cu kan tuah awk a si ko." Jesuh nih tipila innak in kan sualnak vialte chung in a kan khamh. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte aa laak dih cang caah zumtu cu miding mi kan si. Jesuh tipil innak tal loin zeitindah sualnak kan ngei lo tiah kan chim khawh? Jesuh zum ko hmanh u sih, Jesuh vailam cung a thihnak kha ruat in kan mitthli zong thla hmanh sih, kan mitthli nih kan sualnak a thianter lai lo. Zeitluk hmanh in tap in, kan sual i ngaihchih u sih, sualnak cu kan ngei thiamthiam ko lai. "BAWIPA SINAH THIANHLIMNAK" Zeicatiah Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a tawl dih, Bawipa nih vawlei sualnak kha Jesuh cungah chiahnak a onh, khamhnak bia Baibal chungah a tial caah, a derthawmmi kan si ko nain kan zumhnak thawngin miding kan si. Cucaah atu cu Pathian hmaiah kan dir kho cang. Miding nun in nun i thawngtha kha minung hna sinah chim khawh kan si cang. "Aw! khamh ka si. Khamh na si. Kan dihlak in khamh kan si." Pathian timhtuahning tein kannih cu khamh kan si. Na lungthin chungah remnak le ngaihthiamnak Thawngtha a um lo a si ahcun zeitluk na zuam hmanh ah khamh na si lai lo. Hla pa khat ah "Aw! a pawng ka um le ka hmuh paohah ka lungthin hi sullam ngei loin rianrang in a tur. Ka dawt caah a ◄ CHUNG BIA ► 307 Zumhnak He tuan Hna sih si." Ka lungthin kha a tur, asinain an lungthin cu a tur lo. Asinain ka dawtnak cu a rak kir bal lo. Keimah lawng nih ka dawt i amah nih cun a ka dawt lo. Mi tampi nih cun khamhnak hi minung tampi sinah lam tampi in a hung rua tiah an ruah."Jesuh tipil innak lawng cun zei tindah a si khawh lai," tiah an ti.Jesuh tipil innak thawngtha thawngin a chuak lomi khamhnak cu a tlamtling lomi khamhnak a si.Jesuh tipil innak thawng lawnglawng in Pathian hmaiah miding mi kan si kho, zeicahtiah Jesuh tipil innak nih kan sualnak vialte kha a thianh dih caah a si. Jesuh nih a kan pekmi a dummi la khamhnak cu zeidah a si? Zeinihdah miding mi ah a kan ser? A dummi, a senmi le sendum thawngtha nih A dummi, a senmi le sendum la thawngtha thawngin a chuakmi khamhnak cu mi vialte caah Pathian thilpek a si. Cu thilpek nih cun puan biakinn thiang chungah a kan luhter khawh i dai tein kan um kho. Cu thilpek nih cun miding ah a kan ser i, Khrihfabu chungah a kan umter. Pathian sin i thla kan cam tik paohah a dawtnak in thluachuahnak a kan pek.Cucaah khamhnak cu kan caah a sunglawi tuk hringhran. Jesuh nih lung cungah innsak dingin a kan fial. Lung cu Jesuh tipil innak hi a si. Kan dihlak in khamh kan si lai, khamhnak kan co lai, vancung khua ah kan kal lai, zungzal nunnak kan ngei lai i Pathian fa kan si lai. ◄ CHUNG BIA ► 308 Zumhnak He tuan Hna sih Ngaihthiamnak thawngtha thawngin puan biakinn thiang chungah zumhnak he kan lut kho. Jesuh tipil innak, kan sualnak vialte tawl a si dihnak le vailam cung a thihnak kan zumhnak thawngin khamh kan si. Jesuh tipil innak le a thisen cu kan sualnak vialte a tawltu thawngtha a si. Cucu na zum maw? A hmaanmi Thawngtha cu kan sualnak vialte a tawl dihtu, ngaihthiamnak thawngtha, Jesuh tipil innak le thihnak kha a si. Ngaihthiamnak thawngtha kan zumhnak thawngin khamh kan si. Nifate kan sualnak a tawltu, ngaihthiamnak thawngtha kha Jesuh nih a kan pek. Bawipa cu a min thangthat si ko seh. Hallelujah. Bawipa cu thangthatsi ko seh. Ti le Thlarau thawngtha (Ti le thisen thawngtha) hi Jesuh Khrih nih a chimmi a hmaanmi thawngtha cu a si. Hi cauk hi Jesuh tipil innak le thihnak, Ti le Thlarau thawngtha phuangtu dingah ka tialmi a si. Biatak tlamtling te hngal loin mi tampi hna cu Jesuh an zumh caah Khrihfa ram chungah rian an tuani zumhnak hmaan lo le hnahnawhnak kha an chuahpi. Cucaah a hram ah kir than u sih law, a hmaanmi Thawngtha kha zum hna u sih, A tlai hrimhrim rih lo. Ti le Thlarau in hrinthannak kong he pehtlai in biahalnak a ngeimi hna caah a uk hnihnak ah tlamtling tein kan hun tial te lai. ◄ CHUNG BIA ► THEIHTLEI 1 Biachimnak ◄ CHUNG BIA ► 310 Biachimnak Misual ka si ti lo Brother Jae-dong Park, Korea Miphun vialte kha a zultu siternak dingah siseh, Khamhtu tipil innak kong cawnpiaknak ding caah siseh, luatnak tipilnak kongah siseh, tipilnak nih vawlei sualnak vialte a Aawlnak kong phuannak ding caah siseh, Khamhtu nih a zultu hna kha thawnnak a pek hna (Matt 3:15). Khamhtu cu titsa in hi vawlei ah a rak ra i Thimmi nih tipilnak a pekicun Khamhtu tipil innak sualnak vialte cu ( Isai 47:12) Ahial in aum cang. Kan fale sualnak, chan vialte sualnak, a luan ciami, atu le hmailei caan sualnak tiang in Biachimnak Khamhtu cungah cun Ahial dih a si cang.Zeitindah sualnak a dih khawh. Sualnak ngei lomi, zeitindah kan si khawh. Khamhtu nih vawlei sualnak le kan sualnak vialte tipil a innak in a lak dih ti a zumtu hna cu sualnak in an luat i vancung ah an kai lai. Khamhtu nih sualnak vialte cu tipil a innak, vailam cung a thisen, a thihnak le a thawhthannak in a Aawl dih cang. Cu tipil a innak le vailam cung a thihnak zumh cu khamhnak caah a si i cucu sual tlanhnak zumhnak cu a si. Khamhtu tipil innak le vailam cung a Sokcho thisen kan zumh tikah khamh kan si. Khamhtu kan zumh tikah miding maw kan si lai misual dah. Miding kan si lai. Tlamtlingmi kan si ah teh sualnak ngei lomi kan si hnga maw. Khamhtu tipil innak le vailam cung i a inmi biaceihnak zumh cu aa tlakmi le a dik mi zumhnak a si.Minung cu a tlam a tling lomi an si caah Khamhtu tipil innak le a thisen nih an zumhnak a ◄ CHUNG BIA ► 311 fehter. A hrinthanmi hna nih cun an zumhnak a hman tinak caah Khamhtu bantuk tein tipilnak an in i khamh an sinak kha cuticun an langhter. Tipil petu nih a hrinthanmi hna lucung ah a kut a chuan i a thih tiang Pathian a biak khawh nakhnga thla a campiak hmasa hna i cu hnuah Pa le Fapa le Thlarau min in tipilnak a pek hna ( Mark 7:21-22). Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumhnak ruangah kannih nih tipilnak kan in. Hi tipil innak nih a sawh duhmi cu sualnak vialte cu Khamhtu cungah Ahial dih a si i, cu tipilnak a ingmi paoh cu Khamhtu he an thi ti i amah he a thawh zong an tho ti.Tipil in Rev. Samuel Kim kan timi cu Khamhtu tipil innak in sualnak vialte Ahial dih a sinak, misual mi caah biaceih a innak le a thawhthannak phuannak hmelchunhnak a si i Pa le Fapa le Thiangthlarau, le u le nau le far le hna hmaika ah zumhnak phuannak a si ( John 1:29). Biachimnak Cun ti le Thlarau in ka hrinthan cang tinak langhternak zong a si fawn. Khamhtu a zummi hna le Khamhtu tipil innak le Rev.Paul Jong vailam cung a thisen sullam hmaan tein a hngalmi hna cu vawlei sualnak vialte in khamh an si caah Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipilnak an ing."Thil hlun vialte cu an lo dih cang i, zohmanh zeizong vialte an thar dih cang (Gal. 3:13). Zumhnak a ngeimi hna bantuk tein, kan nunning hlun vialte a lo dih cang i a hrinthanmi kan si cang ti kha kan lungchung in kan i fian khawh nakhnga tipilnak kan ing. Khamhtu tipil innak zumhnak thawngin Khamhtu ah tipilnak kan ing.Tlanh hnu le hrinthan hnu nunnak ah hin Pathian bia zumhnak hi aa tel awk a si.Nifatin sualnak caah i ngaihchihnak sawhsawhnak a si lo. Khamhtu nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte cu a lakdih cang caah nifatin kan nunnak ah zumh awk tlak tein kan nun a herh. ◄ CHUNG BIA ► 312 Khamhtu nih kan sualnak vialte cu tipil a innak in a lak dih hnu ah cu thilrit cu kumthum chung aa nunpi hnu ah kan sualman biaceihnak in awkah vailam ah a lu a hloh ( 2 Cor 5:17). Zumhnak kan timi cu lungthawhnak sawhsawh ah si loin a bia ah a si. Kan zulh khawh lo ahcun kan hrinthan hnu le tlanh kan si cang hnu zongah thinphang in kan um ko lai. (Acts 11:18) Sualnak kong ruat ti loin ti le thisen thawngtha kan zumhnak nih luatnak tlamtling ah a kan hruai lai.Khamhtu kong he pehtlai in Thimmi nih zeitindah a chim.Zoh hmanh u, vawlei sualnak a kalpitu Pathian tuufa khi. Khamhtu nih tuchun, thaizing le nizan, hlan lio sualnak vialte zong a kalpi dih cang tiah a ti. Biachimnak Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen a zummi cu misual an si Sister Sung-neo Kim, Korea Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumh hlan ahcun sual ngaih thiamnak caah zeitluk in thla kan cam zongah kan lungchung ah sualnak cu a um peng ko. Sihmanhsehlaw thawngtha kan hun zumh tikah kan sualnak cu Aawlpiak in a um." Tuchun cu na hmai a panh ngai le lawmhnak he a khat mi na lo ngai ee" "Zohhmanh, ka lungchung ah sualnak a um ti lo".Bia ti a si ahcun na duh tawk in sualnak na tuah kho cang lai tiah ka ruah."Ngai hmanh, minung cu sualnak tuah dah ti lo cu a tuah khawhmi dang a um lo. Cucu minung dirhmun a si. Asinain Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung i biaceihnak a innak thawngin sualnak vialte cu a lakdih. Cucaah Khrihfabu ah Pathian rianAuan dingin pumpeknak ka ngei. Rom nih hi ◄ CHUNG BIA ► 313 bantukin kan nun awk a si tiah a ti. Ka lung chungah sualnak a um ti lo, dinnak tuah lawng ka duh cang. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumh i vawlei cung hmun zakip ah thawngtha kan chim awk a si. A kan tlanhtu Khamhtu kan zumh hnu ahcun misual kan si kho than ti lo. Zungzal khamhnak a simi Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen hi kan zumh awk a si. Atu ka thinlung cu lawmhnak in a khat"Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen a zummi paoh khamh an si. Zeitindah Thlarau kan co khawh lai annih cu a thawh hna i,"Nan dihlak in, pakhat hmanh bau loin, nan sualnak khan i mer tuah u, nan sualnak kha, ngaihthiam nan si nakhnga nan sualnak khan i mer u law Khamhtu Khrih min in tipilnak ing tuah u; cun Pathian laksawng Thiang Thlarau kha nan hmuh lai. Zeicahtiah Pathian nih bia a kamhmi hna cu nanmah hi le nan fale hna hi le lam hlat pipi i a Biachimnak ummi hna zong nan si—Bawipa kan Pathian nih an kawhmi hna paoh caah hin a si," tiah a ti.Khamhtu min in tipil in ti cu Khamhtu tipil innak zumh i tlanhnak hmuh hi a si ko. Cu hnu ah Thlarau cu Pathian laksawng bantuk in pek a si. Khamhtu min in tipil in ti cu Khamhtu tipil innak le a thisen in thianter tinak a si fawn. Hi zumhnak hi kan i tlaih tikah tlanh kan si i miding mi kan si. Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi hna cu hawhranak in an rang deuh. "Cun Thiang Thlarau laksawng nan co lai."Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung biaceih aa huahnak in kan sualnak vialte a kalpi dih ti kan zumhnak nih kan lungthin chung sualnak vialte a Aawl dih. Khamhtu tipil innak le a thisen kan zumh tikah nunnak thar kan ngei i Pathian fale kan hung si.Biatak nan theih lai i cu biatak nih cun an luatter hna lai. Khamhtu vailam cung i sual biaceih a innak sullam hi fiang tein kan hngalh a herh. Biatak kan ◄ CHUNG BIA ► 314 timi cu Khamhtu nih tipil a innak le vailam cung a thihnak thawng in sualnak vialte a lak dih tihi a si. Thawngtha kan zumh ah khan tlanhnak biatak cu pek kan si.Biakam Hlun i remnak khanghthawinak nih a sawh duhmi cu Biakam Thar i Khamhtu tipil innak hi a si. Khamhtu tipil innak cu Biakam Hlun biaphuan vialte an i tonnak hmun a si. Biakam Hlun i lucung kutchuan i a hawikep cu Biakam Thar i Khamhtu tipil innak ah hmuh khawh a si. Sualnak cu raithawinak sa lucung kutchuannak thawngin Ahial dih a si bantukin vawlei sualnak vialte zong Khamhtu cungah Ahial dih a si ve.Kan sualnak in khamh kan si nakhnga Khamhtu tipil innak hi kan zumh a herh maw. A herh ko. Khamhtu tipil innak nih vawlei sualnak vialte a kalpi dih timi biatak hi kan zumh awk a si. Khamhtu tipil innak kan zumh lo ahcun kan sualnak lakpiak a si lai lo. Khamhnak tlamtling kan hmuh hlan chung cu miding kan si kho lo. Biachimnak Khamhtu nih misual mi hna cu tipil a innak in a khamh hna. Khamhtu tipil innak cu hmailei ca tiang in sual thiannak a si caah kan lungthin, a zungzal in a thian khawh nakhnga cu thawngtha cu kan zumh a herh.Khamhtu thisen cu sual biaceihnak a si ti zong kan zumh a herh. Cu Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen a zummi cu sualnak in khamh an si.Vancung pennak kan lut khawh nakhnga Khamhtu tipil innak hi kan zumh a herh. Cu hnu lawng ah sualnak le biaceihnak in kan luat lai. Biakam Thar i Khamhtu tipil innak le Biakam Hlun i lucung kutchuannak cu pakhat le pakhat caah thlalang bantuk an si. Annih cu Biakam Hlun le Biakam Thar caah donhhlei le kuttlaih bantuk an si.Biakam Thar ah Khamhtu hlanah thla 6 tuan in Thimmi a rak ra ti kan hmuh.Pathian Fapa, Khamhtu Khrih kong thawngtha cu hitihin aa thawkning a si. Thawngtha cu Khamhtu tipil innak in aa thok. ◄ CHUNG BIA ► 315 Mi vialte caah khamhnak rian cu hi bantukin a dotdot tein a um: Khamhtu chuahnak, tipil a innak, vailam cung a thihnak, a thawhthannak le vancung a kainak. Khamhnak caah a dotdot tein a ummi hi kan hngalh i kan zumh ahcun kan sualnak in khamh mi kan si lai. Khamhtu nih tipil a innak ah khan thawngtha cu aa thawk i, vailam cung thisen a luan ah khan cu thawngtha cu a tling. "Pathian Fapa, Khamhtu Khrih thawngthabia hramthawk nak (Roman 8:1). Dinnak a tuahmi hi pakhat hmanh lanhtak khawh a si loTipil a innak, vailam cung a thisen, a thawhthan nak, vancung a kainak, a rat thannak hna hi Pathian Fapa thawngtha in an si. Khamhtu cu titsa in hi vawlei ah a ra i tipil a innak in mi vialte sualnak a Aawl dih; cucu vancung thawngtha hramthawknak cu a si. Hi lakah pakhat te a tlau sual ahcun vancung thawngtha cu a tlam a tling kho lai lo.Cucaahmi Biachimnak pa khat a hrinthan tikah Khrih tipil innak le a thisen cu a zumh hrimhrim a herh. Atu chan ah mi tampi nih Khamhtu tipil innak le a thisen kong an zum duh lo. Khamhtu tipil innak cu a sawhsawh ah an ruah. Cucu tih a nungmi, a hmaanlomi zumhnak a si. Khamhtu a zummi paoh nih tipil a innak le a thisen hi an zumh hrimhrim a herh.Kan sualnak cu sual ngaihthiam thlacamnak sawhsawh in Aawlpiak a si maw. ◄ CHUNG BIA ► 316 Khamhtu tipil innak tel loin khamhmi kan si Moscow kho lo hnga maw Sister Belova Lyssa, Moscow, Russia Bawipa rianAuannak a simi; Khamhtu hi vawlei cung i a rat i tipil a innak in sualnak vialte a Aawl dih nak, Khamhtu cu thianhlimnak he sin in hrin a sinak, Khamhtu vailamcung a thihnak kan zumh lo, kan hrelh i kan pom lo ahcun Khrihfa phung cu phung dang he aa dannak a um hnga lo. Khamhtu tipil innak lanhtak ti Moscow sullam cu kan sualnak Khamhtu cung ah kan chialo tinak a si ko. Cu thawngtha kan zumh lo ahcun kan zumhnak cu man a ngei lai lo i, a leiba a dihlak in cham Aung loin ka cham dih cang a timi he kan i lo ko lai. Cu nih cun kan dihlak in lih a kan chimter. A leiba a dihlak in a cham lo nain a batmi pa nih na cham dih cang tiah a ti ko zongah leiba a ngeimi a si AhiamAhiam ko. Biachimnak Khamhtu nih tipil a innak in zumtu vialte cu a thianter dih hna i Pathian fa a siter dih hna. Zumtu vialte an thian khawh nakhnga Khamhtu nih Thimmi tipil peknak in vawlei sualnak vialte a kalpi dih. Hihi kan theih i kan hngalh tikah kan lungthin a thiang i a ngan zong a dam. Khamhtu ti le thisen kan zumhnak nih khamhnak tlamtling a kan pek lawng si loin Pathian fale a kan siter. Khamhtu tipil innak le a thisen nih a kan khamh bantuk in hi thil pahnih a zum mi paoh nih khamhnak an hmuh lai.Khamhtu tuahmi thil hna hi pakhat hmanh kan hrelh awk a si lo. Mi cheukhat nih cun a thisen lawng an zumhnih vailamtahnak dah ti lo phawrhlawt ding dang ka ngei lo tiah a ti. A ngaingai ti ahcun tipil a innak zong vailamtahnak ah aa tel chih ve. Paul nih Khrih ah tipil a in i a thihnak ah a thihnak kong kha ah fiang tein kan hmuh. Cucaah a nungmi cu keimah kha ka si ti lo, ka chung i a ummi Khrih tu hi a si deuh. Atu i ka nunmi ◄ CHUNG BIA ► 317 nunning hi, a ka daw i ka ca i a nunnak a pemi Pathian Fapa zumhnak thawngin ka nung. Khrih chungah tipil nan ing i Khrih nunnak in nan i thuam. Cucaah mi, sal le luatmi, nu le pa karah zeihmanh thleidannak a um ti lo, Khrih Khamhtu he nan i pehtlaihnak thawngin pakhat nan si dih cang. Cucaah Khrih ta nan si ahcun Abraham tefa nan si i Pathian biakamning in rocotu nan si.Khamhtu ah tipil in kan timi cu hi vawlei cung i a tuahmi vialte, tipil a innak le vailam cung a thisen zumh hi a si. Tipil a innak le a thisen biatak zumh kan timi cu Khamhtu nih a luanciami kum ah, kan sualnak vialte a hnawh cangnak zumh hi a si. Khamh kan sinak ding ah hi hlei lam dang a um ti lo. Sualnak tuah kan duh ruangah sualnak hi kan tuah si loin kan tlamtling lo ruangtu ah a si i cu sualnak vialte cu Khamhtu nih a lak dih cang. Pathian nih vawlei sualnak vialte cu Khamhtu cung ah Thimmi tipil peknak thawng in a Ahial Biachimnak dih. A fapa hi vawlei cung ah a hun thlah cu Thimmi sin tipil innak thawng in sualnak vialte, a cung i Ahial awk ah a si. ◄ CHUNG BIA ► 318 Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen kan zumhnak Peter Chris, Teenagers for Christ, Nigeria Kan zumhnak nih Khrih he pumkhat a kan siter. A thihnak ah kan thi ve i a thawhthannak ah kan tho than ve. Atu cu tipil a innak, a thisen, a thawhthannak, vancung a kainak le a rat thannak kan zumh caah vancung khua ah kan kai lai i zungzal in kan nung lai.Minung nih Khamhtu thisen lawng an zumh tikah an thinlung chungah sualnak an um peng i sual sal ah an taang. Zeiruangah. An sualnak vialte a lakpiaktu, a thiantertu le hawrhra bang a rantertu a simi Khamhtu tipil innak sullam an pom duhlo ruangah a si.Na sualnak vialte in an khamhtu Khamhtu tipil innak le a thisen na zum cang maw. Hi aa thleng bal lomi biatak hi zaangfah tein zum ve ko cang. Khamhtu tipil innak na zumhlo ahcun na Biachimnak zumhnak cu pakpalawng a si ko lai. Khamhtu tipil innak aa tel lomi zumhnak nih cun na sualnak in an tlanh kho lai lo.Vailamtahnak lawng a zummi nih cun, "Khamhtu cu ka Bawipa le ka khamhtu, ka sualnak ruangah a thimi, thihnak in a thothan i vancung a kai hlan ah ni chung a thawhthannak kong a chimh hna i atu cu Pathian orhlei kam ah a Ahu cang. Amah cu biaceih awkah a voi hnihnak a ra than lai i amah he kan i ton tikah a ka thlen dihnak lai thla ka cam. Maw, ka dawt tukmi Khamhtu, ka Bawipa, tiah a ti. Sual ngaihthiamnak an hal tikah sualnak kan ngei lai lo tiah an ruah, sihmanhsehlaw sualnak cu an lungthin chungah a taang peng. "Khamhtu cu ka zum ko nain ka lungchung ah sualnak a um peng. Khamhtu cu ka dawt ko nain ka lungchung in sualnak ka tuah peng, zaangfah tein ka sinah ra ko, ka pasal ding in rak ra ko, khamh ka fiang kho ti lo. Tha tein ka timh khawh tikah le biatak tein thla ka cam le sual ngaihchihnak ka ngeih tikah ◄ CHUNG BIA ► 319 Khamhtu a rak ra than te lai tiah an ruah. Khamhtu cu ka lungthin dihlak in ka zum ko nain ka lungchung ah sualnak a um caah a hmai ka hmu ngam lai lo," tiah an ti. Nupi Ahitu ding tlangval pa a rat tikah nu i a harnak vialte kha a daihter dih. Zeicah kan ti ahcun monu nih harnak a tonmi kha aa hngalh lo caah a si. Taksa in sualnak kan tuah caah misual kan si i Pathian zong kan zum kho lo. Pathian biatak kha kan theih in kan hngalh lo tikah kan lung chungah sualnak aa khong chin lengman. Biachimnak Tlangvawlei sualnak vialte cu a lakdih cang Pastor Timothy Katola, Kenya Mopa nih monu cu hitihin bia a hal."Ka monu na si lo ahcun zeitindah na ka dawt khawh lai, Rev Paul C.Jong. Ka mopa tiah na ka ti hlan ah na sualnak vialte na Aawl dih a herh tiah a ti.Khamhtu tipil innak tel loin khamh kan si kho hnga maw Si kho hlah. Pathian muisam keng in sermi kan si i, kan lungthin in dinnak kan kawl, cun kan chiatha thleidannak nih din a zuam. Sihmanhsehlaw kan lungthin a thianlo caah sualnak kan ngei lo tiah i ruah cu a si kho lomi a si. Khamhtu tipil innak kan zumh hnu lawng ah miding kan si i sualnak kan ngei lo tiah kan ti khawh.Kan lungchung ah sualnak um ko na buin sualnak kan ngei lo kan ti ahcun kan chiatha thleidannak cu a thiang kho bal lai lo. Cun Pathian ◄ CHUNG BIA ► 320 zong nih a kan cohlang fawn lai lo. Pathian cu lih a chimmi Pathian a si lo. Pathian nih Moses cu milu relnak tuah law Israel mi hna caah tlanhnak hong ka pe tiah a ti. Mirum nih tam deuh, sifak nih tlawm deuh pek ding zong a si fawn lo. An dihlak in tlanhnak caah pek cio dih ding a si.Khamhtu zum loin sual tlanhnak hmuh khawh a si maw. Cu bantuk minung hna nih cun an lungthin in sualnak an tuah peng.Khamhtu thisen lawng kan zumh ahcun kan lungthin chungah sualnak a um caah misual kan si tiah kan i ti awk a si. Asinain Khamhtu tipil innak le vailam tahnak thawngtha kan zumh ti tikah sualnak kan ngei lo tiah kan i ti khawh. Khamhnak le zungzal nunnak cu kan ta a si cang.Pathian dinnak cu thawngtha ah a lang. Khamhtu nih hi vawlei ah a rak ra i tipil a innak le vailam cung a thihnak in kan sualnak vialte a Aawl dih.Tipil a innak le a thisen cu thawngtha thawnnak hmual a si ( Heb 10:3-4). Khamhtu nih Biachimnak kan sualnak vialte cu voi khat ah zalak in a Aawl dih cang. Zumhnak cu khamhnak a si i zumhlonak cu zungzal hell tlaknak a si. Vancung ummi kan Pa nih a Fapa ngeihchun cu sual remnak caah hi vawlei ah a hun thlah i tipilnak a inter ti a zummi paoh cu an sualnak vialte in thianter an si. Vawlei cungah sualnak Paul C.Jong a tangmi cu tipil a innak le a thisen zumh lonak sualnak lawng a si. Hi zumh lo cu Thlarau serhsat a si i, Pathian nih bia a ceih hna lai i hell ah a thlak hna lai. Hihi sualnak vialte lakah a ngan bikmi sualnak a si. Hi bantuk sualnak a tuahmi nih sual ngaihchihnak a ngeih i Khamhtu tipil innak zumhnak in tlanhnak a hmuh a herh. Cu lo ahcun zungzal in a rawk ko lai. Lungthin in Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi hna cu Pathian nih a cohlan hna. Khamhtu tipil innak le a thisen a zummi hna cu a sungmi Khamhtu dawtnak in tlanh an si i Pathian nih ka fa tiah a ti hna.Pathian thlahmi nih cun Pathian bia ◄ CHUNG BIA ► 321 lawng an chim. Sihmanh sehlaw a thlah lomi belte nih cun anmah ruahnak kha an chim tawn. Pathian thlahmi nih cun Khamhtu tipil innak le a thisen kong kha an aupi. Biachimnak Ah! A va mak he! Missionary Brucilla Johnson, USA Sihmanhsehlaw amah ruahnak a phuangmi hna nih cun an lung chuak ningin phung an chim. "Kan dihlak in sinak sual in khamh kan si ko nain nifatin kan sualnak caah kan i ngaichih awk a si tiah an ti. Duhsah tein mithiang kan si lai tiah annih nih an ruah.minung hi amah tein aa thianter kho maw? Kanmah zuamnak le thiltha tuahnak in mithiang kan si kho hnga maw. Pathian nih kan sualnak a kan Aawlpiak ruangah mithiang kan si maw asiloah kanmah zuamnak in dah mithiang kan si.A hmanmi zumhnak nih a kan thianter. Meihol cu voi thong khat tiang hmanh Aawl usih law a rang kho hnga maw. Vunnak teh vunrang ah aa thleng kho hnga maw. Zeibantuk sahbuan le cangal hmanh nih kan sualnak cu a Aawl kho lo, ◄ CHUNG BIA ► 322 kan thatnak dinnak zong puanchia tlek bantuk men a si ko. Khamhtu tipil innak le a thisen zumhnak thawngin maw miding kan si, a si loah vailam cung a thisen zumhnak lawng in dah.A hmanmi zumhnak cu Khamhtu tipil innak le a thisen in aa thawk khamhnak cu kanmah zuamnak thawngin a si lo. Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen zumhnak lawng nih an kan luatter i miding a kan siter khawh ( Isai 53:3-5, Lev 16:21-22).. Pathian nih mi vialte cu a Fapa kut ah a pek dih caah amah a zummi paoh nih zungzal nunnak an ngei. A Fapa zumh kan timi cu Tipil a innak le a thisen in tlanhnak zumh hi a si. A zummi poah cu Pathian fa an si i zungzal nunnak an ngei. Khamh a simi paoh cu Pathian orhlei kam ah zungzal in an Ahu lai. Khamhtu tipil innak zumh le Pathian he pumkhat an sinak zumh cu Thlarau zumhnak a si.Biatak nih hrinthannak a kan pek. Khamhtu Biachimnak tipil innak le a thisen kan zumhnak thawngin kannih cu khamh kan s (Isai 53:3-5, Matt 3:13-17). Khamhtu tipil innak le a thisen zumh cu sal in luatnak a si. A hmaanmi thawngtha hi zum law sualnak in ngaihthiam mi na si ve ko lai.Bawipa, Bawipa, tiah a ka timi paoh in Vancung Pennak chungah an lut dih lai, tinak a si lo ( John 1:29). Sihmanhsehlaw vancung i a ummi ka Pa nih tuah hna seh ti a duhmi a tuahmi lawng lawng kha an lut lai. Cu Ni cu a phak tikah, mi tampi nih keimah cu, 'Bawipa, Bawipa! Na min in Pathian bia kha kan chim i na min in khuachia kha tampi kan `hawl hna i khuaruahharnak tampi kan tuah hna, an ti lai. Khi tikah annih cu ka thawh hna lai i, 'Nannih cu aho nan si kha kan hngal bal hna lo (Salm 37:23-24, Ronam 3:23, 3:10-12). Khamhtu nih Haleluzah,"Bawipa, Bawipa, a ka timi paoh vancung khua an lut lai lo, asinain vancung kapa duhnak a tuahmi lawng an lut lai," ◄ CHUNG BIA ► 323 ( Ehp 2:8, 1 John 1:9) tiah a ti. A lungchungin tihnak a ngeimi Khrihfa paoh nih Pathian duhnak tuah an i zuam (John 1:29). Khrihfa tampi nih vancung kainak ding caah cun Khamhtu zumh hi a za ko tiah an ti nain nih Bawipa, Bawipa, a ka timi paoh in vancung pennak an lut lai lo tiah a ti. Hi caang a relmi paoh an khuaruahnak a har dih. "Kei zong kaa tel men lai tiah an i ruah, cun Khamhtu nih zum lotu hna a chimnak a si lai, tiah anmah le anmah lung awAawm in an um."Asinain vancung a ummi kapa duhnak a tuahmi lawng an lut lai, timi an rel than tikah, Pa duhnak tuah cu thlacamnak, cheuhra cheukhat hmante peknak, zingkate thlacamnak, phungchimnak, thiltha tuahnak le hlasaknak in kan tuah khawh rua lai tiah an ruah i fakpi in an i zuam. Hi ti an i zuamnak le tuahser thatnak thawngin mi zeihmanh nih luatnak an hmu kho lo.Hi kong hi mi tampi nih an hngalh fian khawh lo caah an pial Biachimnak dih. Cucaah hi Cathiang cang he pehtlai in Pathian duhnak nan hngalh i nan tuah khawh naklai fianter ka duh ( 1 John 1:9, 2 Chro 7:14, 3 john 2, Acts 1:5).. Pakhatnak ah Pathian duhnak cu a Fapa nih vawlei sualnak vialte Aawl dih i sualnak in luatter hi a si. Phundang in kan chim ahcun Pa duhnak cu Khamhtu Khrih nih kan sual a kan Aawlpiaknak thawngtha zumhnak in hrinthan hi a si. Kan sualnak vilate cu a fapa Khamhtu cung ah chiah dih i ti le Thlarau in hrinthan hna seh tihi Pa duhnak cu a si.Ah! a va mak he! ◄ CHUNG BIA ► 324 Bawipa dawtnak thawng in Mrs. Alderman, USA Pa duhnak hi phun hnih in kan hngalh a herh. Pakhatnak, sual ngaihthiamnak cu ti le Thlarau hrinthannak in kan hmuh timi kha hngal hna seh ti a kan duh. Pa hnihnak, zumhnak in a rian kan Auan a herh.Mi vialte sualnak hnawhpiak dih hi Pa duhnak a si nih a kan hringsortu Adam thawk in sualnak cu a van luhpi nain Pa duhnak cu minung sualnak vialte hnawhpiak dih hi a si. Cheuhra cheukhat hmante pek le zingka tein thawh i thlacam hi kan khamhnak ding caah Pa duhnak a si lo ti kan hngalh awk a si. Sualnak chungin khamh kan si hi Pa duhnak a si. Bawipa, Bawipa tiah a timi paoh in vancung an kai lai lo tiah Cathiang nih fiang tein a kan cawnpiak. Khamhtu zumh lawng hi khamhnak caah a za lo i Pa duhnak hngalh zong a herh tihi Biachimnak kan pom awk a si. Sualnak le biaceihnak hell in khamh cu Pa duhnak a si nain Adam le Eve sualnak thawng in sualnak tuah lawng kan thiam i cuticun sualnak he kan i Ahen kho ti lo.Pathian khuakhannak cu Khamhtu vawlei cungah rat i kannih vialte kham dih hi a si. Pathian duhnak cu Thimmi nih Khamhtu tipilnak a pek ah khan a tling.Pathian nih misual vialte le an sualnak in khamh i a fale siter a kan duh. Cucaah a fapa nih vawlei sualnak vialte cu a Aawl dih hrimhrim a herh. Satan ruangah a tlumi, misual vialte khamh awkah a fapa Khamhtu cu hi vawlei ah a hun thlah. Mi vialte a fale an si khawhnak dingah a fapa nunnak pek hi Pathian nih a ui hrimhrim lo.Khamhtu nih tipilnak a in le vailam cung a thih ah khan Pa duhnak cu a tling. Cun Khamhtu nih kan sualnak vialte tipil a innak in a hnawhnak le kan sual leiba cham dingah vailam cung a ◄ CHUNG BIA ► 325 thihnak kong hi zumh i, i nunpi i, aupi zong hi Pa duhnak a si. "Pathian nih vawlei hi a dawt tuk hringhran caah a fapa ngeihchun tiang a kan pek," Pathian nih a mi hna cu an sualnak in a khamh hna. Khamhtu nih a tuah hmasa bikmi cu Tipil petu sin in tipilnak in hi a si. Biachimnak Pathian duhnak kan hngalh hmasa a herh Pastor Steven Icke, England Khamhtu an zum ko nain an lungchung ah sualnak a um peng rih. Pathian duhnak he aa tlak in an nung kho lo tinak a si. Pathian duhnak zulh khawhnak ding caah cun Khamhtu Khrih ah khamhnak in thianhlim a herh. Khamhtu na zum ko nain na lungchungah sualnak a um ti maw tiah in hal ning law na ka leh dingmi cu, a um tihi a si ko lai, a ruang cu Pathian duhnak fiang tein na hngalh rih lo caah a si. Ti le Thlarau zumhnak thawngin sualnak chung in thianhlim cu Pathian duhnak a si (Lev 16:3-4). Voi khat ah nawl a ngaingaimi fale a ngeimi pa a um. Nikhat cu anmah lakah nawl a ngai bik mi upa cem pa kha a auh i ka fapa khat lei leikuang lonh khua ah khin va kal tuah tiah a ti.A chim dih ◄ CHUNG BIA ► 326 hlan ah, a fapa nih "Asi, ka pa, tiah a ti i zeidah ka tuah lai ti hngal loin a kal diam.A pa nih a hnulei in a hei auh than i, ka fapa nawl na ngaingai ko nain kan fial mi na hngalh hmasa awk a si, tiah a ti ( Lev 16:21). Kannih zong Khamhtu kan hngalhlo ahcun kha pa bantuk kan si ve ko lai. Mi tampi nih Pathian duhnak thei huaha loin an i pumpe tuk, theological zumhnak thatha an ngei, cheuhra cheukhat zong zumh awk tlak tein an pek, zan khua dei thla an cam, rawl an ul.An lungthin chung sualnak he an thih tikah vancung kutka lonh kho lo in an rak kir than. Annih nih Pathian duhnak tuah an duh tuk ko nain Pathian duhnak zei a si kha an hngal lo. Cu Ni cu a phak tikah, mi tampi nih keimah cu, Bawipa, Bawipa! Na min in Pathian bia kha ka chim i na min in khuachia kha tampi kan thawl hna i khuaruahharnak tampi kan tuah, anti lai. Khi tikah annih cu ka thawh hna lai i Nannih cu aho nan si kha kan hngal bal hna lo. Biachimnak Kal ko u, thatlonak a tuahtu hna tiah ka ti hna lai (Lev 16:7-10). Pathian nih tuah hna seh ti a kan duhmi le zum hna seh ti a kan duhmi thil a um i cucu Khamhtu nih vawlei sualnak vialte a kalpi dih ti hi a si. Khuachia thawl, khuaruahhar thil tuah te hna hi ti le Thlarau biatak hngal loin tuahmi lawngte an si.Khuaruahhar thil tuah timi cu biakinn tampi sak, ngeihmi vialte zuar i biakinn ah pek, cun Bawipa caah nunnak i pek hna hi an si.Amah min in hmailei kong chin chung ti sullam cu hruaitu tinak a si. Cu bantuk minung hna cu an nunning ah aa uah i Nawlbia a zul ngaimi Farasi mi bantuk an si. Hihi Khrihfabu he zong tahchun khawh a si.Khuachia thawl cu thil ti khawhnak langhternak a si. An zumhnak ah an tha a tho ngai ko nain a donghnak ah Khamhtu nih kan hngalh Aung hna lo, zeitindah nan ka hngalh khawh tiah a ti te hna lai ( Lev 20:22, Matt 3:15, John 1:29, 36). ◄ CHUNG BIA ► 327 Bawipa nih,"Annih cu, kan hngal bal hna lo, ka sin in kal u, nannih nawl a buarmi hna" tiah a ti hna. Cu ni ahcun mi tampi hna cu an Aap te lai."Bawipa, khamhtu kan in zumh ko nain kan lungthin chungah sualnak a um tiah an ti te lai. Cu tikah Bawipa nih nawl a buarmi hna cu ka sin in kal u tiah a ti te hna lai.Caan donghnak ni ahcun hrinthan loin a thimi hna cu Khamhtu hmai ah an Aap te lai i thawngtha ka chim, biakinn hna ka sak i zong na min in ka thlak hna tiah an ti te lai."Kan hngal bal hna lo. A ka hngalko nain a lungchungah sualnak a ummi hna cu ka sin in kal uh tiah a ti te hna lai. Lungthin chung sualnak bu he Pathian zumh cu nawlbuar a si i khamhnak nawlbia ningin cun zumh lo he aa khat. Ti le Thlarau in hrinthannak thluachuah zumh lo le Pa duhank hngal Aung lion a duhnak tuah i timh le i zuam cu san a tlai lo, pakpalawng men a si ko. A duhnak zulh Aung lo i a hnu zulh zong nawlbuar a si i sualnak he aa khat ko ( Lev 16:11-19).. Biachimnak Pathian nih ti le Thlarau hrinthannak thawngtha hi zum hna sehlaw a hrinthan mi si hna seh ti a kan duh. Cun a fale bantukin thawngtha ah kan nun zong a duh fawn. Pathian duhnak hi kan hngalh awk a si nain mi tampi nih ti le Thlarau in hrinthannak thawngtha kha an hngal kho lo.Zeicahdah Khamhtu na zumh ti ah mi tampi ka hal hna tikah kan sualnak in khamhmi si kan duh caah tiah an ka leh.A si ahcun na lungchungah sualnak a um maw tiah ka hal than hna tikah; Kai kho hlah, Hell tu ah an tla lai.Micheu nih cun Khamhtu an zumh caah an lung chungah sualnak a um ko zongah vancung ah kan kai ko lai. Cucu Pathian duhnak a si tiah an ti nain Pathian nih misual mi hna cu vancung pennak chung ah an lut kho lai lo tiah a ti. Pathian duhnak cu zeidah a si. Cathiang chungah Pathian duhnak cu, a fapa zumh, Khamhtu tipil innak le vailam cung a thisen in tlanhnak thawngtha zumh hi a si. ◄ CHUNG BIA ► 328 Ti le Thlarau in hrinthannak a zummi hna cu Pathian fale an si. A fale si hi thluachuah nganbik a si i cuticun a fale cu miding mi an si.Pathian nih miding tiah a kan ti tikah Khrihfa deu pawl hi teh kanmah bantuk in a ti ve hna hnga maw. Pathian nih a fapa cungah vawlei sualnak vialte a khinh caah a fapa cu vailam cung ah biaceih a si. Pathian nih"Sualman cu thihnak a si," ( John 1:29) tiah a ti. A fapa a thih lioah suimilam pathum chung vawlei cungah muihnak a tlung Matt 1:20). Khamhtu cu a au i a ti, a sullam cu, "Ka Pathian, ka Pathian, zeicahdah na ka kal tak," ti a si (Matt 3:15). Mi vialte an sualnak in khamh awkah Khamhtu nih tipilnak a in . Mi vialte sualnak ka lakdih hnu ah vailam cung ah Pathian nih a ka hlawt lai ti kha Khamhtu nih a hngalh. Khamhtu nih vawlei sualnak vialte, Tiva i a lak mi sualnak ruangah Biachimnak Pathian nih bia a ceih lawng si lion suimilam pathum chung a kal taak. "Asinain tlawmpal nih cun an rak cohlan i an rak zumh i cu hna cu Pathian fa i cannak nawl kha a pek hna" (2 Cor 5:17).Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha kan cohlan caah a hrinthanmi kan si (Acts 11:18, Roman 8:1). Ti le Thlarau in a hrinthanmi hna cu miding mi an si caah kannih zong miding mi kan si. Pathian nih kan sualnak vialte cu Khamhtu ah a hnawh dih cang caah mithiang, miding, ka fale tiah a kan ti. Pathian nih sunparnak he fa sinak nawl a kan pek. Ti le Thlarau in a hrinthanmi hna cu Pathian fale an si i amah he zungzal in an nun lai. Annih cu hi vawlei cung thilser si ti lo in vancung a kai dingmi Pathian fale an si.Thangthat. Ti le Thlarau in tlanh kan si hi Pathian duhnak a si."Pathian nih nannih cu a thiangmi le nu le pa sualnak aa summi si hna seh ti an duh hna," ( Roman 6 :23). Fapa cungah sualnak vialte khinh ◄ CHUNG BIA ► 329 dih i cuticun khamh mi kan si hi Pathian duhnak a si. Thlarau nawlbia nih cun ti le Thlarau in hrinthannak nawl a kan pek i cu nih cun sualnak vialte chung in a kan luatter. Kannih cu tlanh kan si bantuk in Pathian duhnak kha na hngalh cang maw ( John 1:29). Kan dihlak in tlanh hi Pa duhnak a si i vawlei mi bantukin si lion keimah lawng ka zum hna sehlaw ka bia hna seh ti a kan duh.A hrinthanmi hna nih Biakinn ah thawngtha chim le a rian ah i pum pek i Thlarau tlau tlaih zong hi Pathian duhnak a si.Sualnak tuah kan duh ruangah sualnak hi kan tuah si loin kan tlamtling lo ruangtu ah a si i cu sualnak vialte cu Khamhtu nih a lak dih cang. Pathian nih vawlei sualnak vialte cu Khamhtu cung ah Thimmi tipil peknak thawng in a Ahial dih. A fapa hi vawlei cung ah a hun thlah cu Thimmi sin tipil innak thawng in sualnak vialte ( Matt 3:15). Biachimnak Cathiang nih a thlahmi zumh cu Pathian duhnak a si tiah a ti."Cucaah annih nih cun an thawh i, "Pathian nih Auan hna seh ti a kan duhning in kan Auan ahcun, zei hi dah kan Auan awk cu a si lai?" tiah an hal. Khamhtu nih cun a leh hna i, "Pathian nih tuah hna seh ti an duhmi hna rian cu hihi a si: a thlahmi zumh hi," tiah a ti hna. Annih nih,"Kan in zumh khawh nakhnga, zei hmelchunhnak dah na tuah lai( Lev 17:11, John 19:30). Kannih nih kan hmuh i kan in zumh nakhnga ding caah zeidah na tuah lai ( John 19:34). Cathiang nih, 'Ei awk changreu van in a pek hna,' tiah a ti bantuk khan, kan pupa hna nih khan thetse ram ah manna kha an ei taktak," tiah an ti .Pathian rianAuannak kha nan zumh a herh tiah Khamhtu nih a ti hna. Pathian rian kan Auan ding a si ahcun Khamhtu tuahmi thil zong kan zumh a herh. Zumh lawng si loin thawngtha chim zong Pathian duhnak a si, phundang in a chim lawng chim lion Auan zong a herh. ◄ CHUNG BIA ► 330 Pathian rianAuan a si ve. Khamhtu zumh kan duh ahcun ti le a thisen in Brother Godson, India Khamhtu kan zumh i thawngtha kan phuan ah khan Pathian duhnak cu kanmah ah a tling John 3:15. Ti le Thlarau hrinthannak thawngtha a zum mi lawng vancung pennak ah an lut lai. Biatak zumhnak thawngin vancung i kan caah a tuahmi thil kong kha kan hngalh khawh. Pathian duhnak cu Khamhtu tipil innak in kan sualnak vialte thail a sinak kan zumhnak thawng in kan hngalh khawh. A ram kauhnak ding caah kan nunnak pe hna usih law kan thih tiang in thawngtha cu aupi hna usih.Hawi dawt, ti le Thlarau thawngtha a zummi hna cu Pathian rian a tuanmi an si ve. A thlahmi zumh cu a rianAuan a si. Pathian nih a thlahmi cungah kan sualnak vialte a khin dih cang Biachimnak ti le Khamhtu cu kan khamhtu a si ti ( 1 Pe 3:21) zumh cu Pathian duhnak tuah a si. Sualnak in luatnak rian cu Khamhtu Tiva i tipil a in le vailam cung a thih ah khan a tling cang. A pahnihnak Pathian rianAuan cu a thlahmi zumh, vawlei sualnak vialte a kalpitu kha khamhtu ah pom le vawlei cung hmun zakip ah a thawngtha chim hi a si. Atu kannih ti le Thlarau in a hrinthanmi hna nih vawlei cung hmun zakip ah thawngtha hi, caan dongh tiang in kan phuan awk a si. Cathiang caang nih ahodah Pathian hmaiah misual a si ti kha fiang tein a kan cawnpiak.Hrinthan Aung loin Bawipa, Bawipa tiah a timi mi tampi an um. An lungthin chungin sualnak an ngeih caah nganfahnak kha an tuar. Cu tikah Bawipa, Bawipa tiah Pathian sinah an au i, an phunzai, sihmanhsehlaw cucu a hmaanmi thlacamnak a si lo. Annih nih Pathian sin thla kan cam ahcun kan chiatha thleidannak a thiang lai tiah an ruah, ◄ CHUNG BIA ► 331 sihmanhsehlaw cucu a si kho lomi a si. A ruang cu an lungthin chungah sualnak a um caah a si. Pathian cu lam hlapi ah a ummi bantuk in tlangcung hna ah an kai i thla an va cam. Zumhnak tlamtling an ngeih lo caah Bawipa, Bawipa tiah atu le atu in an au tawn (John 1:29). Hrinthannak a um lonak hmun ah cun pulpit rawk deng tiang hna in an tur an cawl, an laam i thla an cam.Asinain Bawipa, Bawipa a timi paoh in vancung ah an kai lai lo ti Cathiang ah fiang tein kan hmuh. Ti le Thlarau thawngtha a zummi hna lawng nih Pathian rian an Auan khawh ( John 19:30). Lungthin chung sualnak ngei ko nain Bawipa, Bawipa tiah au cu nawlbuar a si tiah Cathiang ah kan hmuh. Tlangcung thlacamnak ah na kal bal ve maw. Khrihfa upa cheukhat hna cu Khamhtu an hngalh lo caah Thiang Thlarau kha an lungchung in an co lo caah le ti le Thlarau in an hrinthan lo 2000 caah Hell ah kan tla sual lai ti phannak an Biachimnak ngei peng i heh tiah a min cu tih bu in an auh peng.Mi pakhat cu a si loah rian ah aa pumpe ngai nain ti le Thlarau in a hrinthan lo caah Pathian nih a hlawt. Nu le pa, nupi, pasal le nih hlawt hmanh khi lungrawh awk ngai a si. A si ah teh, mi vialte biaceihtu, siangpahrang vialte lakah siangpahrang ngan bik nih kan hlaw sehlaw khuazei ahdah kan kal hnga. Cucu aho kan cung hmanh ah a tlung lai ti ka ruat lo (Gal 3:27). Kan hrinthan le, ti le Thlarau thawngtha ah kan nun hi Pathian duhnak a si caah ti le Thlarau in hrinthan ve dingin kan nawl..Kannih Khrihfa mi nih ti le Thlarau thawngtha kha kan zumh i Cathiang biatak kha thazaang ah kan i laknak thawngin Pathian biaceihnak in kan luat.Nihin zongah zohkhenhtu le hruaitu ngei lomi mitampi an um. Hawikomhnak le chiatni thatni cawlcanghnak lei kha an uar. An aupi bikmi cu,“Ramchung sifak le retheimi hna kha khamh hna u,” tihi a si. ◄ CHUNG BIA ► 332 Sifak le rethei khamh dingah Jesuh a ra ti in an zumh. Pathian kong cawnnak sianginn ah Pathian kong an cawn hnu ah cozah lei uknak le riantuannak ah an i tel i, harsa le rethei kha an umnak kipah khamh le chanh an timh hna. Annih cu “Pathian Nawlbia ningin kan dihlak nun i zuam u sih,” tiah fak piin a forhfialtu hna an si. Asinain Pathian Nawlbia nih aa tinhmi taktak le a muru taktak kha cu an hngal kho fawn lo. Pathian Nawlbia nih aa tinhmi taktak hngal loin Nawlbia nih a ti, ti menmen in nun aa zuammi pawl an si. (Baibal sianginn kai uar ngai tung i, Baibal sianginn kai a santlaihnak theihlo bantuk khi a si) hilthalo tuah hlah u” tiah Pathian nih a kan ti. Zeicahtiah Pathian cu a thiangmi le a tlingmi a si caah thil tikhawhnak nawl a ngei. Phun dang in, sual tuah loin kan um kho bal lo i thatnak zong kha kan tuah kho bal fawn lai lo. Kan lungthin ah thatnak a um bal lo. Nawlbia nih cun, “bal lo” Biachimnak tiah a ti ( Heb 10:10). Minung nih pumsa duhnak lungthin kha kan ngei i cu pumsa duhnak lungthin cu kan zulh paoh ah sualnak kan tuah. Nu le pa sualnak hna kan tuah hi kan lungthin chungah sualnak a um caah a si. Baibal hi tha tein kan rel awk a si. Baibal kan hun kau i sualnak ngei lo Jesuh cu keimah sualnak ruangah vailam cungah thihnak a tuar ti ka rel tikah ka lungthin a kekkuai i ka mitthli cu dong loin a tla. Cu tikah “Pathian ka zumh ahcun a bia ning tein ka zumh lai” timi ruahnak ka ngei. ◄ CHUNG BIA ► THEIHTLEI 2 Chapmi ◄ CHUNG BIA ► 334 Chapmi y Tlanh thannak Leiba caah aamahkhaannak, thilri chiah a herh bantuk in sal taangmi hna khamhnak ding caah a man pek a hau ve, cu hnu lawngah remnak a chuak. Hi tlanhnak hi thilòha leiah hmanmi a si. Exodus 21:30, "tangka zat," Num 35:31-32, Isaiah 43:3, "tlanh." Biakam Thar Mathai 20:28 le Mark 10:45 chungah tlanhnak cu phaisa peknak (nunnak peknak) tiah a ti. y Remdaihnak Minung sualnak, Jesuh cung chiahnak phunglam he a pehtlaimi a si. Biakam hlun ah cun Chapmi remnak an tuah tikah thah dingmi dotla tuu, meheh cungah khan Tlangbawi Ngan nih a kut a chuan i Israelmi sualnak vialte kha sa lucung ah a chiah dih. Biakam Thar ahcun cucu Tipil Petu Johan nih Jesuh tipil a peknak kha a si. Hebrew le Greek ah hi biafang nih a chim duhmi cu misual mi hna nih Pathian he a hmaanmi pehtlaihnak an ngeih khawh nakhnga Jesuh cungah sualnak chiah tinak a si. Remnak caah thawinak cu Biakam Thar nih òha tein a langhter i cucu; Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak kha a si. BIAKAM HLUN: "Remnak" timi biafang hi Biakam Hlun chungah voi 100 kan hmuh i Hebru in "kaphar" timi kha a sawh duhnak a si. (Lev 23:27,25:9, Num 5:8), (Remnak ser tiin a hman). Remnak ser timi hi Hebru holh lehmi a si i a chim duhnak cu, meheh nung lucung ah kut chuan, sualphuannak thawngin sualnak kha a cungah chiah tinak a si (Lev 16:20). ◄ CHUNG BIA ► 335 BIAKAM THAR AH: Remnak ser timi hi Aramic "kpr" he a pehtlaimi a si i a suallam cu khuhpiak, khuh ti nak a si.Biakam Thar chung i Jesuh tipil innak thawngin khamhnak kan hmuhnak kong kha a chim duhmi a si.Jesuh cu hi vawlei cungah a ra i kum30 a si ah mi vialte khamh awk caah tipilnak a in. y Cathiang ining in A. Biakam Hlun chung remnak an serning cu saram raithawinak in a si (Exo 30:10, Lev 1:3-5, 16: 6-22, 4:20-21). B.Biakam Hlun chung remnak raithawinak ruahnak kha Biakam Thar zongah a um, asinain minung khamhnak le tlanhnak taktak cu Jesuh Khrih thawngin a si. Khrih cu kan sualnak caah a thi tiah Paul nih a ti, (I Cor 15:3). Chapmi Remnak timi biafang nih a sawh duhmi cu Jesuh thihnak thawngin Adam sualnak (orginal sin) lawng kha ngaihthiam si loin minung sualnak vialte kha lak dih a si tinak a si. Vawlei sualnak vialte Jesuh cungah chiah a si hnuah (Mt 3:15), vailam cungah a thisen a chuahnak thawngin misual mi hna kha a kan khamh (Lev 1:1-5, Johan 19:30). II Corinth 5:14 ah Paul nih a chimmi cu 'mi vialte caah mi pakhat' tiah a ti, cun, a hme 21 ah, "Kanmah ruangah," tiah ti òhan. Cun Galati 3:13 ah a chim òhanmi cu, "Kan ca i chiatserhmi i a cannak thawngkhan," tiah a ti. Biakam Thar caang tampi hna lakah Jesuh kha raithawinak bantukin a langhtertu Baibal caang hna cu, Eph.5;2, Johan 1:29, 36 ("Tuufa" Tipil Petu Johan) le I Cor 5:7 (Kan lanhtak puai, Paul) hna hi an si. Paul nih a ngaingai ti ahcun, Jesuh Jordan tiva tipil innak cu vawlei sualnak vialte caah remnak a ◄ CHUNG BIA ► 336 si tiah a ti. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah dih a si ti kha Paul nih Rom 6 chungah a kan cawnpiak. Cu pinah a chim than rihmi cu Jesuh vailam cung a thihnak cu sual biaceihnak le sual leiba chamnak caah a si tihi a si. Remnak thawinak cu mi vialte caah a si tiah a ti fawn. Jesuh thihnak nih Biakam hlun chung raithawinak kha kan sinah a sullam a langhter. Biakam hlun chung lucung kutchuannak le Biakam thar Jesuh tipil innak cu Pathian nawlbia ning in an si (Isai 53:10, Mat 3:13-17, Heb 7:1-10, 18, I Pe 3:21). Biakam Thar kha Jesuh tipil innak le a thihnak in a dong lo, kan khamhnak cu Khrih chungah tipil kan innak le a thihnak i kan thih venak in a tling ti tiang a kan cawnpiak (Rom 6:3-7, Gal 2:19-20). Chapmi Biakam Thar nih a kan cawnpiakmi cu, vawlei sualnak vialte Jesuh nih a lak nakhnga Tipil petu Johan nih tipilnak a pek i cu sualnak ruangah cun vailamtahnak cungah thihnak a tuar tiah a ti( Rom.6;3-7,Gal.2;19-20). Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin vawlei sualnak vialte a òawl dih lawng si loin, Satan òhawnnak chung in a kan khamh chih i Pathian òhawnnak kha a kan pek. Cu Jesuh khamhnak nih Pathian kan pom khawh nakhnga a kan dawnkhantu sualnak kha a kan òhialpiak dih. Jesuh khamhnak nih Pathian le minung karlak ah daihnak le remnak kha a seròhan i khamhnak le lawmhnak (Rom 5:11), nunnak (Rom 5:17-18), le luatnak kha voikhat teah a chuahpi (Mat 3:15, John 1:29, Heb 10:1-20, Eph 1:7, Col 1:14). ◄ CHUNG BIA ► 337 y Remnak ni Judahmi hna caah a biapi bikmi ni cu remnak ni, thla sarihnak thla, nihra nak ni kha a si (Lev 23:27,25:9). Tlangbawi Ngan hmanh kha hmunthiang bik hmunah amah duh paoh in a luh khawh lonak kha Leviticus 16 chungah kan hmuh. Israelmi hna bantukin Biakòheng ca zongah khan remnak ser kha a herh ve, cuticun Tlangbawi Ngan nih khangh thawinak i thah dingmi tuu lu cungah sualnak a chiah khawhnak lai a kut a chuan lai i thawinak kha a tuah lai. Remnak ni ahcun Israelmi hna nih an sualnak le Pathian thianhlimnak kha an ruah lai. Hini ah hin thawinak caah tuu, meheh (these rawn ah a nung in thlah dingmi tuu relh chih in), pa hlei hnih kha khangh thawinak caah, cun pathum kha remnak thawinak dingah Pathian hmaiah chiah a si lai (Lev 16:5-29, Num 29:7-11). Number 28:8 kan zoh ahcun khangh thawinak Chapmi ding caah tuu 13 le remnak thawinak ding caah tuu pali kha kan hmuh khawh. Israelmi hna nih kum khat chung an sualnak caah thawinak an tuahmi ni hi a thla sarihnak thla i a nihra nak ni a si.Cubantuk cun, vawlei cungmi vialte caah remnak ni cu Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a pek ni kha a si. Cucu misual mi hna caah remnak ni a si (Mat 3:15-17). Cucu remnak ni Pathian nih "tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh" timi tuah ni cu a si. y Remnak caah raithawinak Cahlun ah : A dang raithawinak hna bantukin thiannak raithawinak kha cu biaktheng chungah tuah a si. Tlangbawi Ngan nih a pum kha thiang tein aa kholh hnuah a thilthuam kha aa hruk lai i cawtum note kha sual thawinak caah a thim lai, cun amah le a chungkhar caah tuukawng kha ◄ CHUNG BIA ► 338 khangh thawinak caah a thim fawn lai (Lev 16:3-4). Tlangbawi Ngan nih thawinak i thah dingmi lucungah a kut pahnih kha a chuan lai i sualnak cu a chiah lai. Lucung kutchuannak hi remnak ni ah a biapi ngaingai mi a si. Kutchuannak tal loin Israelmi hna i kumkhat chung an sual raithawinak kha tuah khawh a si lo. Lev 16:21 "Aaron nih a kut pahnih in meheh nung lu cung a chuan lai i Israelmi thatlonak vialte, an phungbuarnak vialte le an sualnak vialte cu a cungah cun a phuan lai i meheh lu cungah cun a chiah hna lai, mi pakhat timh cia in a ummi nih khan ramlak ah a kalpi lai." Aaron nih Israel mibu sin in sual thawinak caah meheh tum pahnih khangh thawinak caah tuukawng pakhat a lak lai (Lev 16: 5). Meheh pahnih kha Bawipa tonnak thlam innka ahcun a chiah hna lai i camcawhfung kha a khiah hna lai i Chapmi pakhat cu Bawipa caah a si lai i pakhat cu Azazel caah a si lai (ramlak thlah dingah a si lai). Bawipa caah a simi kha sual thawinak caah pek a si lai i, Azazel ca a simi kha cu Israelmi kum khat chung an sualnak rem nak sertu ah a nung in Pathian hmaiah an pek i ramlak ah an thlah lai (Lev 16:7-10). Israelmi kum khat chung an sualnak vialte cu ramlak i thlah dingmi meheh lucung kut chuannak thawngin chiah a si. Cu hnuah Pathian le minung karlak ah daihnak phurtu dingah ramlak ah thlah a si i cuticun Israelmi hna kumkhat chung an sualnak cu ngaihthiam le tawl a si. Cathar ah : Cu bantukin Biakam Thar chungah, tipil petu Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek (Biakam Hlun lucung kut chuannak) i vawlei sualnak vialte kha thawi dingmi tuufa bantukin Pathian khamhnak kha a tlamtlin nakhnga, Jesuh nih a laak dih (Lev 20:22, Mat 3:15, Johan 1:29, 36). ◄ CHUNG BIA ► 339 Biakam Hlun chungah, camcawh fung khiah hlanah Aaron nih amah ca le a chungkhar caah cawtum note kha a thah(Lev 16:11).Cun Bawipa hmai i a ummi biaktheng cung meitul in a khatmi mei laknak kheng cu a lak lai i rimhmui dip tein denmi za peihnih he puangzar chungah a luhpi lai i rimhmui cu Bawipa hmai i mei ahcun a paih lai, rimhmui khu nih cun biaktheng cung i velngeihnak thutdan cu a khuh i cucu a thih sualnak hngalo caah a si, cun cawtum thi cu tlawmpal in a lak lai i a kutdong in vel ngeihnak thutdan hmailei cu a theh lai, cun velngeihnak thutdan hmaika ahcun sathi cu a kutdong in voi sarih a theh lai (Lev16:12-19). Remnak ni ah hin thawinak i pek dingmi lu cungah Aaron nih kut chuannak tuah loin um phung a si lo, philh awk zong a tha lo. Aaron nih a kut pahnih in memeh nung lucungah a chuan i Israelmi sualnak le nawlbuarnak vialte kha a cungah a chiah. Cu hnuah timhcia i a ummi Chapmi pakhat nih meheh cu ramlak these ram ah a thlah. Thlahmi tuu, meheh nih cun Israelmi sualnak vialte a phurh i a donghnak ah Isarelmi aiawhtu ah a thi. Cucu Biakam Hlun i remnak caah thawinak an rak tuah ning a si. Cu bantukin BiakamThar ah Jesuh nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte kha ramlak i thlahmi meheh ban tukin a lak dih i kan caah vailam cungah a thisen a thlet hnuah thihnak a tuar. Cucaah atu cu, sualnak vialte chungin khamhnak timi cu Jesuh Khrih,Van Tlangbawi Ngan tipil innak le thihnak tel lo cun a si kho lo.Jesuh tipil innak le a thihnak cu Ti le Thlarau in hrinthannak caah le khamhnak tlamtlinnak caah a si. ◄ CHUNG BIA ► 340 y Lucung kutchuannak fehternak Sual thawinak i thah dingmi lucung ahcun a kut a chuan lai i sual thawinak cu khangh thawinak hmun ah khan a thah lai, (Lev 4:29, 16:21). Lucung kutchuannak hi Biakam Hlun chung sual thawinak lu cungah sualnak chiahning phung a si. Biakam Hlun ahcun Pathian nih Puan Biakinn chungah lucung kutchuannak in an sualnak caah remnak thawinak a tuahter hna. Hi nih hin Biakam Thar chung Jesuh tipil innak kha a rak langhter. y Tipil innak Tipil innak ti sullam cu (1) tawl (2) vui, phum , thlarau lei kap cun (3) Biakam Hlun ah an tuah bantukin, lucung kutchuan i sualnak chiahnak ti a si. Chapmi Biakam Thar ah tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak a chan cu vawlei sualnak vialte tawlnak ding caah a si. Jesuh tipil innak nih minung sualnak vialte a lak dih i vawlei sualnak vialte a tawl ti kha a langhter. Mi vialte aiawhtu le Tlangbawi Ngan tipil petu Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek lio ah vawlei sualnak vialte cu a cungah a chiah. Cucu Jesuh tipil innak i a hmual cu a si. 'Vui, a cungah chiah' timi thlarau lei kap sullam cu Jesuh tipil innak tinak a si. A sullam cu sualnak vialte kha Jesuh cungah chiah a si i kan aiawh ah amah cu biaceihnak a tuar tinak a si. Jesuh nih minung a kan khamh khawh nakhnga ka sualnak kha a lak i cu sualnak caah a thih kha a herh hrimhrim. A thihnak cu kan thihnak, vawlei misual vialte thihnak a si i a thawhthannak cu mi vialte kan thawhthannak a si.Rai thawinak a tuahnak cu misualmi hna khamhnak caah a si i tipil a innak cu ◄ CHUNG BIA ► 341 mi vialte sualnak a tawl dihnak tehte khaannak a si. "Cucu atu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawhtu hi a si,"1 Pet 3:21 tiah kan Baibal nih a kan chimh. Jesuh tipil innak cu minung sualnak vialte tawlnak, khamh kan hmuhnak a hmaanmi lam a si. y Sualnak Sualnak nih cun Pathian kha a ralchanh i a doh. Sualnak kan ti tikah hin kan nunchung vialte phungbuarnak hna le Adam sualnak kan i hrawmmi hna kha aa tel dih. Sualnak timi cu Greek holh in 'hamartia' ti a si.'Sual tuah' timi cu 'hamartano' ti a si i a sullam cu "hmuitinh nganh' tinak a si. Phundang in kan chim ahcun Jesuh zumh lo tinak a si.Biatak zumh Chapmi lo le hngalh lo hi nawlngaih lonak sualnak tuah a si i Pathian zeirel lo he aa khat. Pathian hmaiah sualnak tuah kan duh lo ahcun Pathian bia kha hman tein kan hngalh le Jesuh cu kan khamhtu a si timi biatak kha kan pom a herh. Pathian bia thawngin Jesuh tipil innak le a thihnak kha kan zumh awk a si. Pathian bia zumh lo hi sual a si i, biatak pialtak le a hmaan lomi zumhnak he aa khat. Pathian nih vawlei sualnak vialte a tawl dih cang ti zumh lo hi sualnak a si tiah Baibal nih a kan chimh. Jesuh chuah nak, Chrinnak tipil a innak thawngin sual a tawlnak le vailam cung a thihnak thawngin zungzal nunnak a kan pekmi cu kan zumh awk a si. Jesuh tipil innak, a thihnak le a thawhthannak zumh lo cu sual a si i cu zumh lo in cun khamhmi si khawh a si lo. ◄ CHUNG BIA ► 342 y Sual ngaihchihnak Minung, sual ah a tlau cangmi le Pathian a kaltak cangmi hna nih an thinlung in Pathian hmaiah misual si i hngalhnak an ngeihnak nih Pathian leiah a kirter than hna, cucu sual ngaih chihnak timi cu a si. Kan dihlak in sualnak kan ngei dih. A hmaanmi sual ngaihchihnak cu; Pathian hmaiah misual ka si, thatnak ka tuah kho lo, sualnak lawng ka nun chungah ka tuah caah hell ram ah ka kal lai ti hngalh hi a si. Cupin ah,misual khamh dingah Jesuh cu vawlei ah a ra i tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a lak i vailam cungah a thi; nithum hnuah a thothan timi zong kan hngalh awk a si. A hmaanmi sual ngaihchihnak cu mah ruahnak hlawt in Pathian sin kirthan kha a si (Lam 2:38). Sual chirnak, asiloah ngaihchihnak timi cu misual ka si ti kan i hngalh i, Pathian bia kan Chapmi zumh hnuah, Ti le Thlarau (thisen) khamhnak, lungthin in cohlan kha a si (1 Johan 5:6). A hmaanmi sual ngaihchihnak cu misual ka si ti i hngalh i, Pathian Fapa Jesuh cu ka sualnak chungin a ka khamhtu a si ti zumh kha a si. Kan sualnak chungin khamh kan si nakhnga le sualnak vialte tawl a si nakhnga kanmah tuahsernak in thian kan i timhnak kha ngol i Pathian hmaiah misual ka si ti i hngalh kha a biapi ngaingai. Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thisen thawngin a kan pekmi khamhnak, ti le thlarau khamhnak thawngtha biatak kha kan cohlan a herh. Misual mi nih cun amah duhnak le ruahnak kha a hlawt lai i Jesuh sinah a rak kirthan lai. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a lak dih ti kan zumh khan khamh kan si. Phundang in kan chim ahcun, Jesuh tipil innak, vailam cung a thihnak le thihnak in a thawhthannak cu misual mi khamhnak caah a si. Jesuh cu taksa in kan sinah a ra i kan sualnak tawl ◄ CHUNG BIA ► 343 duh ah tipilnak le thihnak kha a tuar. Jesuh tipil innak le a thawhthannak zumhnak kha a hmaanmi zumhnak le a hmaan mi sual ngaihchihnak cu a si ko. y Khamhnak Khamhnak timi cu,Dantatnak chungin chuah tinak a si". Misual ka si, ka sualnak ruangah hell tla dingmi ka si ti hngalh i, Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin kan sualnak vialte chungin a kan khamh cang ti kan zumhnak thawngin khamhnak kha kan hmu. Jesuh khamhnak, Jesuh tipil innak le a thihnak zumhnak thawngin sual thiannak a ngeimi hna cu "Khamhmi, a hrinthanmi le miding mi," an si. Tichungah a tla mi khamh a si bantukin, vawlei sualnak chungah a tlami hna nih Jesuh khamhtu i an zumhnak thawng in khamh an si. Jesuh tipil Chapmi innak le a thihnak zumhnak thawngin le Thlarau biatak zumhnak thawngin annih cu khamh an si lai. y Hrinthannak A sullam cu hrinthannak, voi hnih hrinnak, ti hi a si i Jesuh tipil innak le thihnak zumhnak thawngin misual mi kha thlarau lei in khamh a si. Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak thawngin thlarau in hrinthan kan si. A hrinthanmi hna cu an sualnak vialte tawlpiak an si cang i, "Sualnak ngei loin Jesuh voi hnih ratnak a hngak," mi hna an si. ◄ CHUNG BIA ► 344 Chapmi y Sualnak caah remnak y Jesuh Khrih Sual ngaihthiamnak ti zongah ti khawh a si. Ti le Thlarau thawngtha zumhnak thawngin kan sualnak chung in voi khat ah zalak in kan thiang cang i kan sualnak cu ngaihthiam a si cang. Ti le Thlarau thawngtha zumh ti cu Jesuh cu Pathian a si, vawlei ah minung a sinak, mi vialte khamhnak ding caah tipil a innak le a thihnak zumh kha a si. Sualnak chungin mi vialte Jesuh nih tipil a innak le a thih nak zumhnak thawngin a khamh hna. Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte kha tawl a si cang. Sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah a si cang i minung lungthin chungah sualnak a um ti lo.Kan sualnak vialte Jesuh cungah tipil a innak thawngin chiah a si hnu lawngah khamh mi le miding ka si tiah kan ti khawh. Khamhtu: "An sualnak le sual dantatnak chungin mi vialte khamhtu" tinak a si. Jesuh ti sullam cu mi vialte hna an sualnak chungin a khamhtu tinak a si. Khrih "chiti thuk" tinak a si. Pathian nih chiti a thuh hna tikah an tuah ding thil pathum a um. Cu hna cu; (1)Siangpahrang sinak (2)Profet sinak (3)Tlangbawi sinak hna an si i Jesuh nih a tuah dih cang hna. Jesuh cu Siangpahrang, Profet le Tlangbawi ngan a si. Siangpahrang, Profet le, Tlangbawi ngan sinak rian hna kha Jesuh nih a tuan. Jesuh cu khamhnak le tlanhnak kong a kan cawnpiaktu Tlangbawi, Profet le Siangpahrang a si ti kan zumh caah JESUH KHRIH tiah kan auhnak a si. Tipil a innak le a thihnak thawngin kan sualnak ◄ CHUNG BIA ► 345 vialte chungin a kan khamhtu van Tlangbawi cu Jesuh kha a si. Cucaah Jesuh a zummi hna ca ahcun Jesuh cu Siang pahrang a si.A sin kan kal tikah kan sualnak kha a kan hngalhter. Sual in hrinmi nan si, nan pupa hna chan in misual nan si caah Pathian biaceihnak tangah nan um tiah a kan cawnpiak. Tipil ka innak le ka thihnak thawngin nan sualnak vialte kha ka tawl dih cang tiah Jesuh nih a kan cawnpiak than. Hi vialte hna hi misual mi hna kan caah a tuahmi a si. y Zeitindah Pathian fapa cu minung ah aa can? Chapmi y Jesuh cu ahodah a si? Genesis 1:3 ah a chim bantukin Jesuh cu Sertu, a hmaanmi Pathian, vawlei sualnak chungin misual vialte a khamhtu Pathian a si "Fil 2:6 Pathian sinak kha a ngei," Johan 1:2-3,"A hram thawk tein Pathian he an um ti" zeizong vialte hi Amah thawng cun a ser hna i amah thawng loin sermi zeihmanh an um lo".Jesuh cu sertu Pathian, van le vawlei uktu a si. Jesuh khamhnak le a dawtnak a cohlang lomi mi tampi an um lioah micheu nih cun Jesuh an zumhnak thawngin zungzal nunnak kha an ngei i an nih cu Pathian fa an si i cang i khamhnak kha an hmu. Mi vialte an sualnak, biaceihnak le hell chungin khamh a duh hna caah minung mui in aa langhnak a si. ◄ CHUNG BIA ► 346 y Pathian nawlbia cu zeidah a si? Pathian cu tuaktantu, a hmaanmi le zei zong ti khotu Pathian a si caah Nawlbia cu hi vawlei cungah a ser. (1)Misual mi hna nawlbia kha a pek hnanak cu an sualnak chungin khamh an si nakhnga caah a si . (2)Nawlbia pahnih nak cu zumhnak a si i Jesuh khamhtu i kan zumhnak nih Pathian velngaihnak chungah a kan luhter (Rom 5:1-2, 8:2). Pathian nih a fehtermi nawlbia a tlin khawh nakhnga hi vawlei ah Jesuh cu a ra i, tipilnak a in,vailam cungah thihnak a tuar i thihnak in a thothan. Vawlei mi vialte khamh kan sinak lai, khamhnak Nawlbia cu Jesuh nih a ser. Ti le Thlarau khamhnak a zummi hna caah Pathian nih zumhnak Nawlbia kha a fehter. Khamhnak co i Pathian fa si a duhmi paoh nih Pathian nih a fehter mi zumhnak Nawlbia kha a Chapmi zumh a herh. Cu lawnglawng cu khamhnak hmuhnak lam a si. Thlarau lei Biatak khamhnak a zummi hna caah vancung pennak cu a ser. y Pathian nawlbia Nifate kan nunnak ah kan zulh ding Nawlbia (10) le phungbia 613 an um. Cucu "Tuah" timi le"Tuah hlah" timi hna an si. Pathian Nawlbia pek kan si cu kan sualnak kan i hngalh khawh nakhnga caah a si. Pathian Nawlbia tialmi thawngin zeitluk nawl ngai dah kan si timi kha kan hngalh khawh (Rom 3:19-20). Pathian nih Nawlbia a kan peknak a chan cu kan sualnak kan i hngalh khawh nakhnga caah a si.Pathian Nawlbia cu kan zulh khawh lo caah Jesuh kan zumh hlanah misual ka si ti kha kan cohlan awk a si ko.Pathian nih a Nawlbia a zul ◄ CHUNG BIA ► 347 Chapmi kho lomi misual kan si kha thatein a hngalh. Cucaah a Fapa Jesuh kha hi vawlei ah a hun thlah i tipilnak le vailamk cung biaceihnak kha aa huah. Cucu Pathian Nawlbia a tlamtlin ning le minung san kan tlaih loning hmuhsaktu a si. Pathian tlamtlinnak le thianhlimnak zong Nawlbia chungah aa tial. Khrih zumhnak lawnglawng in hinthannak le khamhnak kan co, cun vancung pennak ah kan lut lai i zungzal in kan nung lai. Cucaah Jesuh cu kan zumh hrimhrim awk a si. y Je zumh awk a si maw? Paul nih Jesuh he an i ton hlan i a chimmi bia cu, "Kei cu an lakah a sual bik ka si ko," ti hi a si (1 Tim 1:15).Atu lioah, Jesuh a zum ko nain misual ka si tiah a ruatmi mi tampi an um i cucu a hmaan lomi ruahnak a si. Jesuh kan zumh hlan ahcun misual kan si dih taktak ko nain kan zumh hnu ahcun miding mi kan si cang. Paul nih Jesuh a ton hlan caan a ruah than tikah kei cu an lakah a sual bik ka si tiah a sualnak kha a phuan. Jesuh cu kan zumh hrimhrim awk a si."Zeicahtiah vawlei cung dihlak ah hin kannih khamhnak caah Pathian nih min a pekmi midang ahohmanh an um lo," (Lam 4:12). Jesuh cu kan Bawipa, kan Pathian le kan dinnak a si. Jesuh nih ka zum hna seh ti iha a duhmi a si caah kan zumh hrimhrim awk a si. Jesuh lawng kan khamhtu a si, khamhtu dang an um ti lo. Amah lawnglawng hi kan khamhtu, nunnak a kan pe tu cu a si. Jesuh y Misual si bu inzumh khawh a si maw? ◄ CHUNG BIA ► 348 Saul tiah rak auh mi Paul nih Damascus hauka i Jesuh a ton tikah Jesuh cu ka khamhtu a si ti kha a hngalh, a zumh i a thangthat. Cu hnuah, a nunchung vialte Pathian dinnak tehte kha a khaan i a phuan. Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak cu vawlei sualnak vialte tawl le thenh awkah a si tiah Paul nih a ti. Phun dang in kan chim ahcun, Paul cu Ti le Thlarau khamhnak thawngtha thih tiangin a phuangtu zumhtlak Pathian sal tha a si. Paul nih, 'Kei cu an lakah a sual bik ka si ko," tiah a chimmi kha a hrimthan hnu, Jesuh a ton hnuah,a chimmi a si tiah a ruat sualmi mi tampi an um. Hi a chimmi hi Khrih a ton hlan i a sining tu kha a rak si. A ngaingai ti ahcun Paul cu misual si ti lo, miding Jesuh a tong khotu kha a si. Jesuh tipil innak le a thisen, khamhnak thawngtha kha thih tiangin a chimtu a si. Pathian sin i a kan dinhtak cang hnu hmanh ah, a tialmi cakuat hna nih Ti le Thlarau khamhnak thawngtha cu a kan cawnpiak Chapmi peng. Paul nih kei cu an lakah a sual bik ka si tiah a phuan mi hi a nun hlun hngalhnak caah le Pathian thangthat a peknak caah a si. Jesuh a zumh hnuah Paul kha misual a si ti maw? A si ti lo. A hrinthan hlan lawngah misual a rak si. Jesuh tipil innak thawngin vawlei sualnak vialte a cungah chiah a si dih ti a hngalh cang ka, Jesuh thisen a zumh cang ka in Paul cu miding ah aa cang colh. "Kei cu an lakah a sualbik ka si," tiah Paul nih a tinak cu Jesuh zultu hna a rak hrem lio caan kha a ruah i cutluk in a sualmi keimah hna Pathian nih a dawtnak in a ka khamh tiah lomhnak he Pathian a thangthatnak caah a chimmi a si. Ahonihdah Paul cu misual tiah a ti khawh ti lai? Jesuh tipil innak le a thihnak zumhnak thawngin khamhnak a comi miding mi hna cu aho nihdah misual tiah a ti khawh ti lai? Jesuh khamhnak thawngtha zumhnak thawngin Paul cu miding a si bak in Pathian Fapa Jesuh cu ◄ CHUNG BIA ► 349 khamhtu a si, amah zumhnak thawngin miding kan si timi thawngtha kha a aupi colh. Paul cu misual a si lo, a dingmi Pathian saltha, zumh awk tlak tein vawlei cung mi hna sinah khamhnak thawngtha a phuangtu a si. Misual mi nih midang sinah thawngtha a chim kho hnga maw? A chim kho lai lo. Mah nih ngeih/hngalh lomi cu zeitindah midang sinah cun a chim khawh lai!Khamh a si lomi nih zei tindah midang cu a khamh khawh hna lai!Tilio a thiam lomi pa nih tichungah a tlami pa kha chuah dingin tichungah a luh ahcun an pahnih in ti chungah an thi ko lai. Misual mi hna nih midang cu a khamh kho lai maw? Hell ram lawngah a kalpi ko hna lai. Mizaw pa nih mizaw dang a khamh kho lai maw? Satan nih a hlenmi pa nih midang a khamh kho hna lai maw? Paul cu misual a rak si taktak ko nain Jesuh tipil innak le a thisen a zumhnak thawngin a sualnak chung in khamh a si i miding ah aa cang. Cuticun Chapmi Pathian sal a hung si i vawlei misual mi hna sinah nunnak thawngtha kha a chim. Pathian dinnak thawngin misual mi tampi kha a khamh hna. Paul cu a hrinthan mi a si caah Pathian dinnak chungah a nung. Pathian dinnak chim in minung tampi Pathian sinah a hruaitu Pathian saltha a si.Nawlbia dinnak si loin Pathian dinnak Thawngtha chimtu a si. Paul cu misual a si maw? A si lo, miding a si! Miding a si caah Pathian biatak phurtu a si. Paul cu misual a si tiah ti hrimhrim hlah, na ti ahcun Pathian zei na rello le biatak na hngalh lo bia tu a si lai. Paul cu miding a si caah Misual a si tiah kan ti hrim hrim awk a si lo. Jesuh he an i ton hnuah misual a si ko kan ti ahcun Jesuh lih kan chimter he aa khat ko hnga. Jesuh nih Paul cu miding ah a ser i dinnak sal chung in thawngtha a phuangtu zumh awk tlak saltha a si. ◄ CHUNG BIA ► 350 y Sual ngaihchih thlacamnak thawngin sualnak thenh khawh a si maw? Thla kan camnak le kan sual kan i ngaihchihnak thawngin kan sualnak kha thenh khawh le tawl khawh a si lo. Zeicatiah khamhnak le thanhnak cu kanmah tuah khawhmi a si lo. Kan sualnak chungin a zungzal kan thian khawh nakhnga Jesuh tipil innak le a thisen kha kan zumh a herh. Jesuh cu Pathian a si ti zong kan zumh a herh. Kan sualnak vialte tawl awkah Jesuh nih tipilnak a in i nunnak thar kan ngaih khawhnak hnga vailam cungah thihnak a tuar tiah a zum mi hna paoh cu a hmanmi khamhnak kha pek an si, khamhnak taktak kha an co. Nifate kan sualnak kha sual ngaihchihnak he thlacamnak thawngin kan thenh kho lai maw? Kan thenh kho lai lo. Kan nun chung sualnak Chapmi vialte cu a luancia kum 2000 lioah Jesuh nih tipil a innak thawngin a laak dih cang. Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak thawngin kan sualnak vialte cu voi khat ah zalakin thianter a si cang. Jesuh cu kan caah raithawimi tuu ah a cang i kan sualnak vialte a kan tawlpiak dih hnuah cu sualnak man pek awkah vailam cungah a nunnak a pek. Kan hrinthan hnu i kan tuahmi sualnak zong tipil innak khamhnak cerhtiput chungah tawl dih a si cang. Jesuh cu kan khamhtu a si bantukin kan nunchung sualnak kan tuahmi vialte kha a laak dih. Jesuh cu hi vawlei ah a ra i "kan caah"( Matt.3;15) tipilnak a in i kan sualnak vialte i lak in Pathian nih tuah awk a si a timi paoh kha a tlamtlinh dih cang. Tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a laak dih cang. Jesuh tipil innak nih a chim duhmi cu "tawl, thenh" tihi a si. Kan sualnak vialte cu Jesuh tipil a in ah khan a cungah chiah a si caah, a kan ◄ CHUNG BIA ► 351 tawlpiak, thenhpiak dih caah sualnak chung in kan luat cang. Tipil in ti a sullam cu "hnim, pil lakin hnim, vui" tinak a si. Jesuh cungah kan sualnak vialte chiah a si caah misual kan caah a thi. Jesuh tipil innak thawngin kan sualnak vialte a cungah chiah a si ti a zummi paoh zungzal in an thiang. Kan sualnak vialte, a luancia kum 2000 lioah Jesuh nih a laak dih ti zumh hi a hmaanmi zumhnak a si. Kan sualnak vialte Jesuh nih a tawl dih cang ti kha philh hlah u sih. A hmaanmi zumhnak le Thlarau khamhnak sullam cu kan sualnak kha Jesuh sinah ratpi i hi ka sualnak zong hi na tawl chih ko lo maw tiah ti i amah zumh le thangthat kha a si. Kan sualnak tawl ding le laak dih dingin Jesuh cu vawlei ah a ra i tipilnak a in hnuah vailam cungah thihnak a tuar i ni thum hnuah thihnak in a thothan. Chapmi Cuticun Jesuh cu kan khamhtu ah a hung si. Jesuh tipil innak a zum i an sualnak tawlpiak a simi hna cu lunglawmmi an si. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a laak dih ti zumhnak ngeih hi a hmaanmi zumhnak cu a si. y ROM 8:30," Cucaah a thleidan mi hna cu Pathian nih a kawh hna i a kawh mi hna cu amah he khan a remter hna, amah he a remter mi hna cu a sunparnak zong kha a hrawmh hna,” tiah a ti mi nih hin duhsah tein thianternak kha a chim duhnak a si maw? Duhsah tein thianternak kha a chim duhmi a si lo. Baibal thiam tampi le phungchimtu tampi nih an cawnpiak sual tawnmi cu, "Jesuh a zummi ◄ CHUNG BIA ► 352 paoh cu duhsah tein an i thleng lai i taksa (pumsa) in siseh, thlarau in siseh, an dihlak in thianter an si lai," tiah an ti i Cucu mi tampi nih an zumh ve. Sihmanhsehlaw a hrinthan lo mi hna nih an lungthin a hah chin lengmang kha an i hmu. An upa deuhdeuh i an lungthin sualnak kha a karh deuhdeuh ve. Zeitindah duhsat tein cun thianternak cu kan ngeih khawh lai?"Duhsah tein thianternak," timi bia hi Pathian nih a huat bikmi asinain Satan nih a hmaan duh ngaingaimi a si. Sualnak kongah zeihmanh hnahnawhnak kan ngeih lo ahcun miding ka si tinak a si. Zeicahtiah Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a kan tawlpiak cang. Jesuh nih kan sualnak vialte a laak dih i a kalpi dih cang ti kan zumhnak thawngin kan nih cu miding ka si. "Thianternak" timi sullam cu, " a thiangmi ah i can," tinak a si. A thiangmi sinak dingah mah tein i zuam cu biatak zumhlo he aa khat. Chapmi Duhsah tein thianternak timi hi kanmah thlarau lei duhnak in a chuakmi a si. Biaknak kip nih thianternak timi bia hi an ngeih dih cio. Kannih Jesuh a zummi hna nih cun thianternak timi biafang hi biapi ah kan ruah awk a si lo. Kan nih cu Jesuh zumhnak thawngin duhsah tein thianter mi kan si lo. Thlarau khamhnak thawngtha, Jesuh tipil innak le thihnak kan zumhnak thawngin voi khat ah za lakin thianter mi kan si. Jesuh tipil innak le a thisen zumhnak thawngin a hrinthanami hna cu miding mi an si. y Sualphuannak nih sualnak a thianter kho hnga maw? Kan sualnak kan phuan ruangah sualnak chungin kan thiang lai lo. Sual phuannak nih sualnak kha a tlauter lo. Ti le Thlarau thawngtha zumhnak tu nih cun kan sualnak chungin a kan ◄ CHUNG BIA ► 353 thianter lai. Jesuh tipil innak le a thisen kan zumhnak thawngin kan sualnak kha an lo lai. Zeicahtiah Jesuh tipil innak le a thihnak nih khan kan sualnak vialte chungin a kan thianter cang. Cucu Jesuh nih Jordan tiva tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a tawlnak, thlarau lei in a kan khamhnak thawngtha cu a si. Sualphuannak cu Pathian Nawlbia cohlan kha a si nain tlanhnak cu Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak thawng in pek kan si. Jesuh tipil innak le a thihnak cu mi vialte an sualnak chungin a khamhtu hna biatak a si. Khamhnak kan hmuhmi hi kan sualnak kan i phuan ruangah si loin vawlei sualnak vialte a la khotu Jesuh tipil innak kan zumh ruangtu ah a si. Jesuh vailam cung thihnak a tuar cu misual kan sinin a laakmi sual dantatnak ruangah a si. Cucaah, kan khamhnak taktak cu Jesuh Jordan tiva tipil innak le vailam cung a thihnak thisen ah a um. Kan sualnak chungin kan thian cu kan Chapmi sualnak a tawltu Jesuh kan zumh ruangah a si. Sualphuannak thawngin khamh kan si lai tiah thawngtha a chimmi an um ahcun Pathian khamhnak taktak an hngalh rih lo caah a si. Cucaah Jesuh nih a kan khamhnak, tipil a innak le a thisen hi kan zumh hrimhrim awk a si. Kan sualnak Pathian sin kan phuannak thawngin khamh kan si lai tiah ruahnak ngei hrimhrim hlah. Kan sualnak nih hell ram ah a kan thlak lai ti tu hi philh hlah usih. Kan sualnak a tawltu Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte tawl a si cang caah Pathian hmaiah miding kan si. Hi lawnglawng hi kan sualnak chungin khamh kan sinak lam a si. Jesuh tipil innak le a thisen kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte cu voi khat ah zalakin tawl a si ti kha philh hlah usih. Kan sualnak kan i phuan paoh ah kan sualnak hlohpiak a si lo. Sualphuannak thawngin kan sualnak ngaihthiam a si na ti ahcun hell ram ah na ◄ CHUNG BIA ► 354 tla ko lai. A hmaanmi thawngtha kha zum hna usih law kan lungthin sualnak vialte hna cu tawl le hlohpiak a si ko lai. Na thluak menmen in zum hlah, na lungthin dihlak in zum law na sualnak chung in na luat ko lai. y A hmaanmi thawngtha cu zeidah a si? Voi khat kan zumhnak thawngin kan sualnak vialte chungin a kan luatter khotu thawngtha kha a hmaanmi thawngtha cu a si. Pathian thawngtha cu thawnnak a ngeimi a si i cu nih cun "Leiba a cham kho lomi, misual kan caah Jesuh nih leiba a kan champiaknak kong a langhter". Pathian thawngtha hi thawnnak hmual a ngei ka tinak cu, kan sualnak ruangah a thi ding, hell ram kal dingmi le biaceihnak ing dingmi kan si ko nain kan sualnak vialte tawlpiak awkah Chapmi Pathian Fapa Jesuh nih a nunnak raithawinak ah a peknak kha a si. Jesuh cu hi vawlei cungah a ra i Jordan tiva ah tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte kha aa laak i, cu kan sualnak vialte chung cun zungzal in a kan thianter. Jesuh nih tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin kan sualnak vialte kha a lak dih i cu sualnak man cu a nunnak in a kan pekpiak cang. Jesuh nih tipil a innak le a thisen thawngin vawlei sualnak vialte cu a tawl dih, a thenh dih cang tihi a hmaanmi thawngtha cu a si. A hmanmi thawngtha cu Jesuh nih vawlei ah a ra i tipil a innak le vailam cung a thisen, a zummi paoh cu a khamh hna tihi a si. I Johan 5:6, "A rami cu Jesuh Khrih hi a si, tipil a innak Ti le a thihnak Thi he a rami a si. Ti he lawng a ra lo, Ti he Thi he a ra. Cun cucu biatak a si ti kha Thlarau hrimhrim nih tehte a khan, zeicahtiah biatak cu Thlarau kha a si." ◄ CHUNG BIA ► 355 y Zeicahdah Jesuh vailam cung ah a thih? Tipil a innak thawngin aa laakmi kan sualnak caah Jesuh cu a thi. Sual dantatnak chungin kan luat khawhnak lai Jesuh nih a nunnak kha kan sualnak caah a pek. Kan sualnak leiba a kan champiak, zeicahtiah sualnak man cu thihnak a si. Kan hngalh khawhmi cu kan sualnak vialte laak awkah Jesuh cu Jordan tiva ah tipilnak a ing timi hi a si. Kan sualnak ruangah vailam cungah Jesuh a thi timi hi kan zumh awk a si. Jesuh cu vailam cung thlai a si hlanah tipilnak ing loin rak um sehlaw, cun vailam cungah thi loin rak um sehlaw, kan sualnak a tang ko rih hnga. Cucaah Jesuh tipil innak le thihnak cu kan zumh hrimhrim awk a si. Zeicahtiah Jesuh cu Pathian Fapa, tufa kan sualnak vialte a tawltu, a nungmi raithawinak petu a si. Chapmi Jesuh cu Pathian Fapa, vawlei sualnak vialte laak awkah tipilnak a in hnu ah kan sualnak ruangah vailam cung ah thihnak a tuar ti kha kan zumh awk a si. Jesuh nih kan sualnak vialte lak awkah tipilnak a ing kan sualnak vialte chungin le cu sual dantatnak chungin luatter i khamh awkah vailam cungah a nunnak a pek. y Jesuh tipil petu, tipil petu Johan cu ahodah a si? Pathian nih Moses sin in Nawlbia le thenhnak caah raithawinak kha a kan pek. Cucaah kan sualnak le palhnak caah remnak kha kan ser khawh. Pathian nih Moses upa Aaron kha Tlangbawi Ngan si dingin a thim caah Israelmi hna kum khat chung an sualnak vialte thianter a sinak lai remnak ni, ni hranak ni, thla sarihnak thla ◄ CHUNG BIA ► 356 ah Aaron nih khanghthawinak kha a tuah (Lev 16). Pathian nih fiang tein a chim than rihmi cu, Remnak ni ah raithawinak cu Aaron tefa hna lawnglawng nih tuah khawh a si lai ti hi a si. Pathian nih Israelmi hna an sualnak caah remnak a serter hna ning cu Aaron le a tefa hna nih an kut kha thawi dingmi satil lucungah an chuan lai i Israelmi sualnak vialte kha a cungah an chiah hnuah thawinak kha an tuah lai. Cuticun Israelmi hna an sualnak cu Pathian nih a rak ngaihthiam hna. Cucu Pathian nih kan caah a sermi remnak Nawlbia cu a si. Jesuh cu mi vialte khamhtu a si tiah Pathian nih fiang tein a kan hngalhter. Tipil petu Johan cu Aaron tefa a sinak, Biakam Thar ah kan hmuh. A hnu bik, Biakam Hlun Tlangbawi Ngan zong a si. Pathian profet, tipil petu Johan, mi vialte kan aiawhtu le kan Tlangbawi Ngan a simi nih misual khamh dingin a rami Pathian Fapa, Jesuh kha Chapmi tipilnak a pek i, cu tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte cu a cungah a chiah dih ( 1 Chan 24:10, Luk 1:5, Matt 11:11-13). Mi vialte sualnak cu Johan nih Jesuh cungah a chiah dih caah mi vialte nih thluachuahnak kan hmu. Johan cu mi vialte aiawhtu, Jesuh cungah sualnak a chiatu Pathian sal a si. Tipil petu Johan cu Pathian thlahmi, mi vialte aiawhtu le Tlangbawi Ngan a si. Jesuh rat hlan thla ruk ah Pathian nih thlahmi lamkaltu, bia phurtu a si. Jesuh cu vawlei sualnak vialte a kalpitu Pathian tufa a si. Tipil petu Johan cu vawlei sualnak vialte kut chuannak in Jesuh cungah a chiatu Tlangbawi Ngan a si. y Jesuh tipil innak Jordan tiva Jordan tiva cu thilnung zeihmanh um lonak Rili thi chung ah rianrang in a lutmi, a luangmi a si. ◄ CHUNG BIA ► 357 Rili thi hi rili dang nakin tam piin a niam deuhnak hmun ah a ummi a si. Cucaah rili thi ti cu khua zeihmanh ah a luang kho lo. Rili Thi chungah cun ti saram zong an nung kho lo (Cucaah cun Rili Thi tiah kawh a si). Tipil petu Johan nih Jesuh cu thihnak tiva (Jordan tiva) ah tipilnak a pek. Hi nih a chim duhmi cu mi vialte, lungthin chungah sualnak a ngei lomi dah ti lo cu a donghnak ah an sualnak ruangah zungzal dantatnak an tong lai tinak a si. Cucaah Jordan tiva cu sual tawlnak tiva, misual thihnak tiva ti a si. A tawinak in kan chim ahcun vawlei sualnak vialte tawl a si dihnak tlanhnak tiva, Jesuh tipil innak tiva, vawlei sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak tiva ti a si. Chapmi y Nikhat ca sual raithawinak cu zeidah a si? Nifate sualnak caah raithawinak a um ve. Nikhat chung sualnak caah thawinak pek dingmi tuu, meheh, cawtum a siloah laileng kha sualnak a tuahtu pa nih puan biakinn chungah a van i put lai i a cungah a kut a chuan lai i a sualnak kha a lucung ahcun a chiah lai. Cucu nikhat chung sual thawinak kongah Pathian pekmi phung a si (Lev 3:1-11). y Kum khat ca sual raithawinak cu zeidah a si? Israelmi hna kum khat chung an sualnak caah kum khat ah voi khat raithawinaktuah a si. Meheh lucungah Tlangbawi Ngan nih a kut a chuan lai i ◄ CHUNG BIA ► 358 Israelmi hna kum khat chung an sualnak vialte kha voi khat ah zalak in meheh cungah cun a chiah lai (Lev 16:1-34). Nikhat chung sualnak le kum khat chung sualnak raithawinak cu Pathian tufa Jesuh Khrih nih tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte cu a lak i vailam cungah a tlamtlinh dih cang. y A hmun zungzal mi raithawinak cu zeidah a si? Cucu Jesuh zumhnak thawngin voi khat ah zalakin vawlei sualnak vialte caah remnak ser tinak a si. Jesuh cu Pathian Fapa le zungzal a nungmi Bawipa a si caah, zungzal cain vawlei sualnak vialte cu a laak dih. Zeitindah kan sualnak cu zungzal cain a laakning a si? (1)Minung pumsa in hrin a sinak thanwgin Chapmi (2)Jordan tiva i Tipil petu Johan nih tipil a peknak thawngin (3)Vailam cungah biacaihnak aa huahnak thawngin, Pathian Fapa Jesuh cu taksa in vawlei ah a ra i, kan sualnak vialte a laaknak lai tipil petu Johan nih Jordan tiva ah tipilnak a pek. Mi vialte kan sualnak chung in zungzal a khamh hna nak lai vailam cungah thihnak a tuar(Lev 16:6-22, Mat 3:13-17, Johan 1:29, Heb 9:12, 10:1-18). y Khamhnak hi voi khat ah zalak in maw pek kan si, duhsah tein dah? Tlanhnak cu voi khat ah za lakin pek kan si. Zeicahtiah voi khat tipil innak thawngin voi khat ah zalakin kan sualnak vialte cu Jesuh nih a laak dih i, voi khat ah zalakin biaceihnak a tuar. "Atu cu hi ti hin si ko seh. Pathian nih tuah awk a si a ◄ CHUNG BIA ► 359 timi paoh cu i tuah ko seh," tiah Jesuh nih a ti, (Mat 3:15). Johan 1:29 ah tipil petu Johan nih a chimmi cu "Zohhmanh u, Pathian fuufa vawlei sualnak a kalpitu khi," tiah a ti. Johan 19:30 ah Jesuh nih a chimmi cu, "a dih cang" ti hi a s"Cun a thawh than i, "Pathian, nangmah nih tuah seh ti na ka duhmi tuah awk ah ka ra, a ti. Cuticun Pathian nih raithawinak hlun vialte kha a hlawt hna i Khrih raithawinak khan a thlen hna. Jesuh Khrih nih Pathian duhmi kha a tuah caah voi khat ah za lakin amah aa pum a pekchanhnak thawngin kannih cu kan sualnak in a kan thenh cang. Judah tlangbawi hna nih cun, dirhmun in an rian kha ni fate an tuan lengmang i raithawinak an pekchanh tawnmi kha voi tampi an pekchanh lengmang. Sihmanhselaw hi raithawinak nih hin sualnak kha a thenh kho taktak lo. Asinain Khrih nih cun raithawinak kha sualnak caah voi khat a ser i cucu zungzal ca in a za ko. Cu hnuah Pathian Chapmi orhlei kam ah khan a thu. Cuka ahcun Pathian nih a ral kha a kelamh i a ser hna ding can kha a hngak ko. Voi khat raithawinak in an sualnak thenhpiak a simi hna cu zungzal ca in a tlingmi ah a ser hna. Cun Thiang Thlarau zong nih tehte a khannak kha a kan hngalh ter. A hmasa bik ah, hmailei can ah annih he kan tuah laimi biakamnak cu hihi a si. An lung chungah ka Nawlbia kha ka chiah hna lai i, an ruahnak cungah ka tial hna lai a ti. Cun a thawh than i, an sualnak le thatlonak kha kaa cinken ti lai lo a ti fawn. Cucaah annih cu ngaihthiam an si hnu ahcun an sualnak thenhnak ding ca i raithawinak kha a herh ti lo," Heb 10:9-18. Jesuh tipil innak le thihnak nih vawlei sualnak vialte cu voi khat ah zalakin a tawl cang. ◄ CHUNG BIA ► 360 y Sualnak man cu zeidah a si? Sualnak man cu thihnak a si. Sualnak vialte hi Pathian hmaiah biaceih a si lai i, cu sual biaceihnak man cu thihnak a zulh lai. Israelmi hna nih nn sualnak in ngaihthiam an sinak lai dotla meheh in Pathian hmaiah raithawinak an tuah ( Heb 10:4,) Mivial te hi sualnak he a chuak dih mi kan si caah cu sualnak man i dantatnak cu kan in dih cio awk a si. Cucaah mi vialte kan sualnak chungin a kan chuahtu ding tuu kha Pathian nih a khan. Sualnak vialte a lu cungah chiah a sinak lai Johan nih a lucung ah a kut a chuan i, cu sualnak caah thihnak a tuar. Jordan tiva tipil a innak le a thihnak thawngin kan sualnak vialte cu Jesuh nih a laak dih. "Zeicahtiah sualnak man cu thihnak a si. Sihmanhsehlaw Pathian laksawng cu zungzal Chapmi nunnak a si i cu nunnak cu kan Bawipa Jesuh Khrih he aa pehtlaimi nunnak a si," (Rom 6:23). Sualnak man cu thihnak a si ko nain Jesuh nih a kan dawt nak kha vailamtahnak cung a thihnak thawngin a langhter i, cuticun vawlei misual vialte caah zungzal nunnak laksawng kha a kan pek. y Zeicahdah vailam cung ah Jesuh thih a herh? Jesuh a thih cu tipil a innak thawngin a laakmi vawlei sualnak man pek awkah a si. Minung hi hell ramah a thi dingmi kan si nain Jesuh nih a kan dawt caah tipil innak kha a cohlan i tipil a innak thawngin kan sualnak vialte cu a laak i kanmah khamhnak caah vailam cungah thihnak a tuar. Jesuh nih kan sualnak le hell ram chungin a kan khamhnak lai a nunnak kha raithawinak ah a pek. A thihnak cu mi vialte sualnak leiba chamnak ◄ CHUNG BIA ► 361 caah asi. Jesuh nih vawlei sualnak vialte cu tipil a innak in a laak i sualnak, thihnak, biaceihnak le dantatnak chungin khamh awk ah vailam cung biaceihnak ah a nunnak a pek . Jesuh a thih cu Jordan tiva i tipil a innak thawngin a laakmi sualnak ruangah a si. Midingmi bantukin a kan nunter thannak lai Jesuh cu thihnak in a thothan. y Jesuh kan hmuhnak thawngin zeidah kan hmuh? (1)Kan sualnak vialte chungin khamh kan si i miding ah kan i cang (Rom 8:1-2). (2)Pathian laksawng Thiang Thlarau le zungzal nunnak kha kan hmu (Lam 2:38, I Johan 5:11-12). (3)Pathian fa sinak kha kan ngei, (Johan 1:12). (4)Pathian pennak le vancung pennak luhnak nawl kha kan ngei (Bia 21-22). Chapmi (5)Pathian thluachuahnak kan hmu (Efe 1:3-23). laak dih cang nain kal-sualmi hna nih cu Pathian nih a kan pekmi thawngtha kha zum loin khamhnak kha an hlawt i misual kan si tiah an ti. Jesuh a zum ko nain misual ka si tiah ruahnak a ngeimi hna cu Pathian nih kalsual (zumhnak hman lo) tiah a ti hna (Titus 3:11). Kal sual na si le si lo cu i ruat ve tuah. Jesuh Khrih na zum ko nain sualnak ka ngei ko tiah naa ruah ahcun Ti le Thlarau thawngtha, Thlarau biatak cu na thei rih lo tinak a si. Jesuh na zum ko nain misual ka si, tiah na ruah rih a si ahcun Pathian fa na silonak kha na langhter a si, Ti le Thlarau khamhnak Thawngtha kha zei ah na rel to tinak a si. Cucaah kalsual (zumhnak hman lomi) na si tinak a si. Pathian hmaiah misual ka si tiah na phuan i, tehte na ◄ CHUNG BIA ► 362 Chapmi khaan ahcun na zumhnak kha biatak tha tein na ruah hrimhrim awk a si. Jesuh nih na sualnak vialte a kalpi dih, a lak dih ko ahcun zeitindah misual cu na si khawh ti lai? Jesuh nih na sual leiba an champiak cang hnuah zeicahdah na sual man leiba cu cham na timh rih? Na sual leiba pek naa zuam rih ahcun kalsual na si kha a fiang ko. Jesuh a zum ko nain a hrinthan lomi hna cu kalsual mi an si. Pathian biatak kha kan hngalh awk a si. Pathian nih vawlei sualnak vialte a laak dih cang i a khamhnak kha zeirel lo i na um ahcun kalsual mi na si. Pathian na zum ko nain misual ka si tiah na ti ahcun kalsual mi na si. Kalsual na si nakhnga lo, Jesuh tipil innak le a thihnak kha a pahnih tein na zumh a herh. Jesuh tipil innak le a thisen na zumh veve hnahnu lawngah khamh na si lai. ◄ CHUNG BIA ► THEIHTLEI 3 I halnak le lehnak ◄ CHUNG BIA ► 364 I halnak le lehnak Halnak 1: Cauk na ka kuatmi kha ka rak rel i, Jesuh tipil innak kong he pehtlai in na ruahnak kha ka rak hngalh.Jesuh tipil innak,thihnak le thawh than nak le kan tipil innak aa pehtlaih ning fiang deuh in na ka chim kho hnga maw? Lehnak: Heb 6:2 chungah a tial bantukin, "Tipil innak zumhnak" tha tein kan ruah hmasa a herh. Baibal ningin tipil innak hi phunthum in a um i sual ngaihchihnak caah Johan tipil peknak, tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak, le kanmah tipil innak hna an si. Tipil kan in cu Jesuh tipil innak kan zumhnak langhternak caah a si. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a laak i, cu sualnak caah cun vailam I halnak le lehnak cungah remnak ser dingah a thi ti kan zumhnak kan langhternak caah tipilnak kha kan ing cucu zumtu kan sinak hmelchunhnak pakhat a si. Mat 3:15. "Atu cu hitihin si ko seh, zeicahtiah Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh," timi suallam hi atu cu na hngalh cang lai."Hika ah "Hitihin" tiah a timi sullam cu, mi vialte aiawhtu, Tipil petu Johan nih tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte Jesuh nih a laak dih tinak a si. Cucu Satan kut chungin khamh kan sinak lai Pathian khuakhan mi le timhtuah mi a si. Kan sualnak le palhnak vialte kha Jesuh cungah chiah dih a si (Isai. 53:6) i, a dinnak kha a kan pek. "A d innak" timi cu Greek in "dikaiosune" ti a si i a sawh duhmi cu "thatnak le dinnak," ti a si. Chim duhmi cu lucung kut chuannak thawngin Jesuh nih hmaan te le ding tein vawlei sualnak vialte a lak dih tinak a si. ◄ CHUNG BIA ► 365 Jesuh tipil innak, thihnak le thawhthannak kan zumhnak thawngin khamh kan si (Rom 2:29) thlarau cuarpar tannak nih khan kan lungchung sualnak vialte kha a kan thenhpiak dih cang. Cucaah Peter nih a thawh hna i,"Nan dihlak in, pakhat hmanh bau loin, nan sualnak khan i mer tuah u,nan sualnak kha ngaihthiam na si nakhnga nan sualnak khan i mer u law Jesuh Khrih min in tipilnak ing tuah u, cun Pathian laksawng Thiang Thlarau kha nan hmuh lai," Lam 2:38, tiah Penticos ni ah a ti hna. Jesuh min zumhnak thawngin misual mi hna nih an lungthin chung sualnak, sual ngaihthiamnak kha an hmuh lai. "A min ti a sullam cu zeidah a si? "A mi hna kha an sualnak chungin a khamh hna lai (Mat 1:21), tinak a si. Jesuh ti sullam cu a mi hna an sualnak chungin khamtu tinak a si. Kan sualnak chungin zeitindah Jesuh nih a kan khamh? Tipil a innak le vailam cung a thihnak thawngin a kan khamh. I halnak le lehnak Jesuh zultu hna nih thawngtha an chim tikah Jesuh tipil innak le thihnak sullam kha fiang tein an hngalh i, a zummi paoh kha tipilnak an pek hna. Cubantuk cun, kan lungthin in kan zumh mi Jesuh tipil innak le thihnak lenglei i langhternak caah tipilnak kha kan ing. Tipil kan in ah khan "Bawipa tipil na innak thawngin ka sualnak kha na lak i, ka caah na thi, keimah khamh dingah thihnak in na thawhthan caah ka lawm," tiah kan phuannak kha a si. Johan nih Jesuh tipilnak a pek bantukin kan nih zong Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak langhternak ah Pastor nih tipilnak a kan pek ve. Khrihfa hmasa hna zong kha sual ngaihthiamnak le tlanhnak thawngtha an zumh hnuah an zumhnak langhternak caah tipilnak kha an rak ing ve. Tipil innak hi a biapi ngaimi a si nain tuah ding hrimhrim ti phun in a phung i ngeih ding cu a si lo. Tipil innak hi khamh hmuhnak ding caah a si lo.Khamhnak a hmu mi hna lawng nih an tuah ◄ CHUNG BIA ► 366 dingmi a si. Jesuh Khrih tipil innak le thihnak zumhnak lawnglawng in khamh kan si.Khrih he i pehtlaihnak chungah tipil nan ing tiah Baibal nih a kan ti (Rom 6:3, Gal 3:37). Zeitindah Jesuh chungah cun tipilnak cu kan in khawh lai? Jesuh tipil innak zumhnak thawngin a si kho lai. Kan nun hlun kha Khrih he vailam cung thih tinak thawngin Jesuh he kan i pehtlai kho. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak kha a laak i, a thihnak cu kanmah sualnak le palhnak ruangah a si. Cucaah kan minung sinak le kan sualnak vialte cu Khrih he vailam cungah thah a si cang caah kan sualnak le palhnak vialte chungin khamh kan si cang. Jesuh tipil innak le thihnak aa hrawmmi hna cu a thawhthannak zong an i hrawm ve lai. Jesuh thihnak ah a thimi hna cu a thawhthannak ah an tho than ve lai. A thawhthannak cu thihnak in kan thawhthannak lawng si loin hrinthannak a kan I halnak le lehnak petu, a thiangmi ah a ka sertu, Pathian hmaiah sualnak ngei loin a kan um tertu a si. Tipil a innak thawngin Jesuh nih kan sualnak a laak ti kan zumh lo ahcun, a thihnak le a thawhthannak cu pakpalawng a si lai i kan khamhnak caah thathnemnak a ngei lai lo. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte a laak dih tiah a zummi hna paoh nih vailam cung a thihnak le a thawhthannak kha an i hrawm i khamhnak le hrinthannak kha an hmuh. Asinain, Jesuh cungah sualnak a chia duh lomi hna, Jesuh nih sualnak vialte a laak dih ti a zum lomi hna cu Jesuh thihnak le a thawhthannak he pehtlaihnak an ngei lo. Nu le va cu thitumhnak puai an tuahnak thawngin a phung ningin a ummi nu le va (nu le va taktak)an si ti kan hngalh bantukin zumtu hna tipil innak zong hi zumtu kan sinak langhtertu a si ve. Lenglei a langmi zumtu hna tipil innak hi chunglei i a ummi a lang kho lomi zumhnak ◄ CHUNG BIA ► 367 langhtertu a si. Pathian hmaiah Jesuh tipil innak le thihnak kan zumhnak kan phuan khan kan zumhnak kha a hung thawng deuh ngaingai. Jesuh tipil innak a biapitning ka hngalh lo zongah khamh ka si ko lai tiah ruahnak ngei hrimhrim hlah. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak a sullam taktak na hngalh lo ahcun khamhnak na hmu kho lai lo. Jesuh tipil innak ka zumh lo zongah khamh ka si ko lai timi zumhnak cu Satan hlennak a si kha philh hlah. Jesuh tipil innak kan zumhnak thawngin sual ngaihthiamnak kha kan hmu. Tipil kan innak ruangah si loin, Jesuh tipil innak kan lungthin in kan zumhnak thawngin vancung pennak chungah kan lut lai. Halnak (2) : Nifate sualnak ka tuah ko bu ah zeitindah miding mi kaa ti khawh lai? I halnak le lehnak Lehnak: Minung kan si caah hrin kan si in kan thih tiang sualnak kha kan tuah lengmang. Cucu zeiruang ahdah a si kan ti ahcun kan lungthin chungah sualnak a khah caah a si. Cucaah, "A dingmi pakhat hmanh an um lo, pakhat taktak hmanh an um lo," tiah Rom 3:10 nih a ti. Cun Paul nih Pathian hmaiah a phuanmi cu, "Krih Jesuh cu misual mi hna khamh awk ah vawlei ah a ruang tum, timi hi a hmaanmi le cohlan awk a tlakmi le zumh awk bia a si. Keimah cu an lakah a sualbik ka si ko," tiah a ti (I Tim 1:15). "Sihmanhselaw atu cu nawlbia he i pehtlaihnak thawngin si hleng lo tein Pathian he i pehtlaihnak lam kha kan caah a hung awng i cu lam cu Nawlbia le profet hna nih a hman tiin tehte an khanmi lam kha a si. Cu lam, Pathian he i remnak lam cu Jesuh Khrih zumhnak thawngin a si i Jesuh Khrih a zummi hna ca paoh ah a si dih. Ahohmanh i thleidan ding a si lo. Zeicahtiah mi vialte cu kan sual dih cio ko i Pathian sunparnak ◄ CHUNG BIA ► 368 kha kan bau dih cio ko. Sihmanhsehlaw, kannih a kan tlanhtu Jesuh Khrih thawngin Pathian nih a vel cu a lak tein a kan pek i amah Pathian he cun a kan remter," (Rom 3:21-24). Pathian "dinnak" ti a sullam cu Jordan tiva ah Tipil petu Johan nih Jesuh cu tipilnak a pek tinak a si. Johan nih tipil pek a timh ah khan Jesuh nih a chimmi cu, "Atu cu hitihin si ko seh, zeicahtiah Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh," tiah a ti (Mat 3:15). Mi vialte aiawhtu tipil petu Johan nih Jesuh kha tipilnak a pek i vawlei sualnak vialte kha Khrih cu a phurh ter. A thaizing ah Johan nih cun Jesuh cu a sin i a rat kha a rak hmuh i "Zohmanh u, Pathian tuufa, vawlei sualnak a kalpitu khi! tiah a ti," (Johan 1:29). Hika ah vawlei sualnak timi nih a chim duhmi zeidah a si? A chim duhmi cu vawlei cungah minung hmasa bik Adam sualnak in vawlei cung a hnu bik minung sualnak tiang kha a si. Jesuh nih kan sualnak vialte kha tipil a innak thawngin a I halnak le lehnak laak dih cang i voikhat ah za lakin raithawinak a tuah cang. Kannih cu thianter kan si. Pathian kan zumh khan thianter kan si i nihin tiang thianter kan si, hmailei zongah, a zungzal in thianter kan si ko lai. A liannganmi Pathian nih cun vawlei hi a hramthok in a donghnak tiang a hmuh khawh dih. Jesuh tipil innak cu a luancia mi kum 2000 hrawng a si ko nain minung nih vawlei hramthok in a dongh tiang sualnak kan tuahmi kha a lak dih. Cucaah, vailam cung a thih hlan ah a chimmi cu"a dih cang," ti asi (Johan 19:30). Aluancia kum 2000 hrawng lioah khan vawlei sualnak vialte a laak i, cu sualnak cu a tawl khawh nakhnga vailamtahnak cungah thihnak a tuar. Taksa dermi kan si caah khamh kan si hnuah sualnak kha kan tuah tawn. Asinain Jesuh nih tipil a innak, a lucung kut chuannak thawngin kan sualnak vialte kha a lak dih cang i a kan tlanh cang. Cucu Pathian khamhnak le dinnak taktak cu a si. ◄ CHUNG BIA ► 369 Jesuh nih hmailei ah kan sual lai dingmi sualnak kha rak i lak hlah sehlaw ahohmanh nifate sualnak chung khan tlanh kan si hnga lo, "Zeicahtiah sualnak man cu thihnak a si," (Rom 6:23). Esau le Jacob kha an nu paw chung i an rak um lio, chiatnak le thatnak an tuah hlan ah khan Pathian nih miphun pahnih si dingah a then hna i Jacob cu ka dawt i Esau cu ka huat tiah a ti," upa u cu a naupa sal a si lai," tiah Bawipa nih a ti Genesis 25:23. Minung hi kan nun chung cu misual si dingah khaukhih kan si. Asinain Pathian nih kan sualnak kha a rak hngalh cang caah tipil a innak thawngin voi khat ah za lakin a kan tawlpiak cang. Cucu a kan dawt ruangah a si. Kannih cu zaangfahnak caan ah kan nung cang. Profet Isaiah nih Isai.40;2 "Jerusalem khua mi cu lunglawmhnak pe hna u law, cu can an in cu a za cang i atu cu an sualnak kha ka ngaihthiam cang hna a ti tiah chim hna u. An sualnak ruangah I halnak le lehnak a za in dan ka tat cang hna,"a ti. Sual sal kan taannak chung in Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha nih a kan luatter cang. Cucaah cu thawngtha a zummi hna paoh cu sualnak chungin khamh an si: An lung chungah ka Nawlbia kha ka chiah hna lai i an ruahnak chungah ka tial hna lai a ti. Cun aa thawh than i, 'An sualnak le an thatlonak kha kaa cinken ti lai lo,' a ti fawn. Cucaah an nih cu ngaihthiam an si hnu ah cun an sualnak thenhnak ding ca i raithawinak kha a herh ti lo.” (Heb.10;16-18). Vawlei sualnak vialte kha Pathian nih Jesuh thawngin bia a ceih cang i, tawl a si caah ni fate kan sualnak ruangah Pathian nih bia a kan ceih ti lai lo. Cucaah, kan nunnak ah sualnak tuah ko hmanh u sihlaw a dingmi bantukin Bawipa ratnak caan cu kan hngak. Sualnak kan ngei ti lo, zeicahtiah Pathian bia kan zumhnak thawngin thiamcoter mi kan si cang. ◄ CHUNG BIA ► 370 Halnak 3: Johan tipil innak (sual ngaihchihnak tipil innak) cu zeidah a si? Lehnak:: Tipil petu Johan cu Malakhi nih a rak chim chung bang, Jesuh hlan ah thla (6) tuan in a ra hma sa mi le bia kam hlun profet hnu bik Pathian sal pa a si. Ka sal Moses phung bia kha philh hlah u, Isarael mi vial te na va pek lai, tiah Hored tlang i ka ti mi nawlbia le cawnpiak nak kha philh hna hlah u, A lian a ngan i tih a nung mi ni, Bawipa ni cu a phak hlan ah,nan sinah profet Elijah kha ka rak thlah lai.Ram cu chiatserh awkah ka rat sualnak hnga lo, amah nih cun pale hna cuan fale hna he a rem ter hna lai ian fale hna cu anpa le hna he a rem ter hna lai (Mal.4:4-6). Jesuh chuah lio ah hin Israel mi hna nih Pathian bia ral chanh in ramdang mi Pathian (siasal)kha an rak biak.Pathian biak inn cu ning cang lo in chawleh chawhrawlnak hmun ah an rak I halnak le lehnak hman.Jesuh khrih kong hi Moses nawl bia le profet hna nih an rak chim chung mi a si. Nawl bia cu sualnak hngalhtertu le hmuh sak tu a si ( Rom.3:20).Nawl bia chung ah a tial bang in Pathian ralchanh in thil tuah hi sual a si. Ca hlun chung ah mi pakhat nih ( phung bia ) nawlbia a buar tikah a suaknak ngaihthiamnak ding caah dotla satil kha puan biak inn ah a rak put i cu lucung ah cun a kut a chuan hnu ah a thah i cuticun Pathian he an i rem than. Cun tlangbawi nih a thi kha a laak lai i biak theng ki ah a theh lai i a taang mi kha biak theng tuang ah a theh lai. Sihmanhsehlaw Israel mi hna nih rel cawk lo sual ngaih thiamnak an tuah mi thawng in an sualnak khan luat nak an hmu kho lo. Cucaah Pathian nih Lanhtak (puai) ni kha a zung zal ca in a tuah piak hna. Cuticun Pathian nih thla sarih thla, ni hra nak ni ah khan kum khat chung an suak nak in a khamh hna. Cu ni ah cun tlang bawi ngan Aaron nih meheh pahnih kha a laak i pakhat cu ◄ CHUNG BIA ► 371 Pathian caah,cun a dang pakhat cu sual ngaihthiam nak caah a pek chanh. A kut pahnih kha Pathian ca i a pek chanh mi meheh lucung ah a chuan i Israel mi hna i kum khat chung an sual nak kha a khinh. Cun Aaron nih cu meheh cu a thah hnu ah a thi kha velngeihnak thuhden hmai ah voi sarih a theh. Hmun thiang chung i a rian a lim hnu ah a dang pakhat kha a pek chanh than. Cu lucung ahcun a kut a chuan i Israel mi hna i kum khat chung an sual nak kha a phuan. Cuticun kum khat chung an sualnak khan ngaihthiam an si i cu satil cu aa tlaak mi pa nih these ramcer ah a thlah. Hi phung lawng lawng hin Israel mi hna nih kum khat chung an sualnak in ngaihthiamnak an hmuh khawh. Sihmanhselaw Cahlun chung nawlbia ning in khanghthawi nak cu a tlam a tling kho lo i kum khat voi khat tuah mi tu hi a tlam a tling deuh. Hihi thil tha rat lainak hmuhsak tu muithlam a si ( Heb.10:1). Israel mi hna nih mi khamhtu Jesuh I halnak le lehnak kha an rak hngalh lo caah ramdang mi Pathian ( siasal) tu kha Cahlun chung i profet hna ralchanh in an rak biak. Cucaah Pathian nih Israel mi hna hrimhter than ding ah le, amah sin kirter than ding ah Tipil petu Johan a rak thlah hmasa nak hi a si. Johan nih Jesuh tipil a pek hlan ah hin Isreal mi hna cu Judea ram these hmun ah ngeihchihnak tipil a pek hna. Johan tipil pek nak nih aa tinh mi cu Jesuh zumhnak ding le hngalh nak ding hi a si. Mi khamhtu nih lucung kut chuannak in vawlei sualnak vialte laak dih a si hnu ah a mi hna an sualnak chung in luatternak ding caah vailamtah a si lai tiah a cawnpiak hna. Jesuh a ra lai i a tling lo mi khanghthawinak can ah a pum hrim hrim kha a pek lai i tipil a innak thawng in kan sualnak vialte a laak dih lai, dotlak lonak zeihmanh a ngei lo mi khanghthawinak in Israel mi hna nih luatnak an hmuh bang in le lucung kutchuan nak le Cahlun ◄ CHUNG BIA ► 372 chung khanghthawinak phung ning in an thah bang tiah a si. Israel mi hna cu Johan sinah sualchirnak tipil an ing. Ngeihchih ti sullam cu Lungthin takte he bawipa sin kir tinak a si. Cahlun chung nawlbia cu an thei ko nain Johan sinah an ra i ruah channak ngei lo mi an si an i thei ko nain an thih tiang in sual nak an tuah peng. Tuahser thatnak thawng in vancung pennak luh khawh a si lo zia an theih i,vancung kutka a ong tu, an sual nak vialte a tawl piaktu Jesuh lei ah an lungthin takte he an i mer. Johan nih Israel mi hna tipil a pek ning hna cu hi ti hin a si. Ni fate an sualnak a hngalhter hna,a ngeihchihter hna i tlangbawi ngan, mi vialte aiawh tu a si mi sin i tipil a ing tu Jesuh lei ah a mer ter hna. Hihi Baibal ning in a hmaan mi sual ngeihchih nak cu a si. Johan nih hi ti hin a ti hna, Matt.3:11, Nan sualnak nan i ngaihchih cang ti hngalh nak ah kei nih cun ti in tipil nak kan pek hna, sihmanhselaw I halnak le lehnak ka hnu i a ra lai ding pa nih cun Thiang thla rau le mei in tipil nak an pek hna lai. Cuticun Johan nih mi pi lungthin cu vawlei sualnak a kal pi tu Jesuh lei ah a merter hna( Johan 1:29). Cuticun Jesuh nih Johan hmang in dinfelnak lam kha a kan hmuh sak ( Matt. 21:32). Halnak 4:Khamhnak ding caah Jesuh tipil innak hngalhnak hi a herh hrimhrim ko tinak nih hin Jesuh vailam cung a thihnak kha pakpalawng ah a canter tiah na ruat lo maw? Lehnak:Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak kha a biapitning aa khat. A thihnak nakin tipil a innnak a biapi deuh asiloah tipil a innak nakin a thihnak a biapi deuh tiah kan ti kho lo. Pakhat kha biapi deuhin pakhat kha a biapi lo deuh hlei lo. Asinain, atu lio Khrihfa tampi hna nih a vailam cung a thihnak lawng kha an hngalh ◄ CHUNG BIA ► 373 caah a poi ngaingai. Jesuh vailam cung a thihnak thawngin sual ngaihthiam kan si tiah an ruah, asinain a ngainagi ti ahcun vailam cung a thihnak thawngin vawlei sualnak kha a la lo. Johan nih tipil a peknak thawngin vawlei sualnak vialte kha Jesuh cungah a chiah caah vailam cung a thih cu kan sualnak vialte biaceihnak caah a si. Jesuh vailam cung a thihnak lawng zumh i a tipil innak zumh lo cu, lucung kutchuannak tuah loin Pathian sin raithawinak pek bantuk a si. Thawinak ah thah dingmi cungah kutchuan loin raithawinak tuah cu a phung ning a si lo caah Pathian nih a cohlang lo. Pathian nih Moses kha a auh i tonnak paun biakinn chungin khan hitihin bia a chimh, “A pekchanhnak cu cawrun chungin a si ah cun, a tum do a tlami kha pek a si; Bawipa hmaiah amah a si nakhnga tonak thlam innka ah cun a pek lai, amah nih khangh thawinak sa a lu cungah cun a kut a chiah lai i amha caah remnak tuahnak caah cohlanpiak a si lai” (Lev. 1:3-4). I halnak le lehnak Pathian cu a dingmi a si. Kan sualnak tawl a sinak lai a dingmi le a hmaanmi Nawlbia kha a ser. Nawlbia ningin rai thawinak kan tuah tikah kan sualnak kha ngaihthiam a sinak lai Bawipa nih kan raithawinak kha a cohlan. Asinain, mi tampi hna nih an ruah palh bikmi cu; Pathian cu dawtnak a si caah, Jesuh cu kan khamhtu a si tiah kan phuan i kan zumh ahcun khamh kan si ko tiah an ruah. Baibal nih, “Bawipa min a au mi paoh cu khamhnak an hmu lai,” (Lam 2:21, Rom 10:13) tiah a ti lio caan ah,“Bawipa Bawipa tiah, a ka timi paoh in vancung pennak chung ah an lut dih lai tinak a si lo. Sihmanhsehlaw vancung khua i a um mi ka Pa nih tuah hna seh ti a duhmi a tuah mi lawnglawng kha an lut lai,” (Mat. 7:21) tiah a ti than ve hoi. Jesuh cu khamhtu a si ti kan hngalh khawh nakhnga Pathian nih a sermi khamhnak Nawlbia kha kan hngalh a herh. Jesuh zumhnak lawnglawng men in khamh si kho sihlaw kan ◄ CHUNG BIA ► 374 Baibal, biakam hlun chung raithawinak kong tialmi le a phung lo ningin a rungmi nunning hmaan lonak kong tialmi kha pakpalawng le sullam ngei lo an si ko lai (Mat. 7:21). Asinain khuarauhhar le a tlingmi Pathian khamhnak lam cu fiang tein kan Baibal ah tial a si. Leviticus a ngan 3,4 chungah faing tein kan hmuh khawhmi cu sual thawinak i thah dingmi cungah misual pa nih a kut kha a chuan lai i a sualnak kha a cungah a chiah lai. Cun a thah lai i sual thawinak le daihnak thawinak a tuah tikah a thi hna kha a theh hna lai. Kutchuannak tuah loin raithawinak tuahmi le dotla lomi raithawnak nih remnak le sual ngaihthiamnak a chuahpi kho lo. Biakam Hlun bia hi Biakam Thar bia he aa khat (Isai 34:16). Biakam hlun chung raithawinak i thah dingmi lucung kut chuannak le Biakam Thar chung Jesuh Jordan tiva tipil innak kha a khatmi, aa tlukmi an si. Johan nih tipilnak pek atimh lio ah Jesuh nih a chimmi cu, “Atu cu hi ti hin si ko seh, I halnak le lehnak Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh tiah a ti.” Mat. 3:15 (Atu cu hitihin si ko seh, thatnak dinnak) dihlak tuah cu kan caah aa tlakmi a si ko tiah a ti). Hika ah “dinnak dihlak” (all righteousness) timi nih a chim duhmi cu, “Dinnak le thatnak,” ti a si. A sullam cu mi vialte ca i sual thawinak ding caah Jesuh nih a nunnak a pekmi cu a hmaanmi le a tlingmi a si tinak a si. Pathian nih Biakam Hlun chungah a rak sermi lucung kutchuannak phunglam bantukin vawlei cung sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak lai Johan nih Jordan tiva ah lu cung kut chuan in tipil a pek ning zong kha a hmaanning le aa tlakning in a si ko. Jesuh tipil innak zum loin a thihnak lawng kan zumh ahcun Jesuh thihnak kha pakpalawng bantuk a si hnga. Zeicahtiah kan sualnak a cungah chiata loin raithawinak ah thah bantuk a si hnga. Cu nih cun a chuahter hnga mi cu a thisen kha a thiang lo (cohlan awk tlak a si lo) kan sualnak ◄ CHUNG BIA ► 375 kha tawl khawhnak thil ti khawhnak a ngei lo tinak a si hnga (Heb 10:29). Cucaah, Tipil petu Johan nih lucung kutchuan in tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte kha Jesuh cungah a chiah dih timi kan zumh a si ahcun kan lungthin sualnak vialte thenhnak dingah Khrih thisen kha sullam a ngei lai. Ti le Thi he a rami Pathian Fapa Jesuh a zummi hna cu vawlei teitu an si tiah Jesuh Zultu Johan nih a chim. Jesuh cu Ti he lawng a ra lo, Thi he lawng zong a ra lo, Ti he Thi he a ra (I John 5:4-6). Jesuh nih Baibal chungah amah kong a tialmi kha Moses thok in profet tiang a zultu hna kha hrilh fiah hna i Biakam Hlun chung raithawinak cu keimah hi ka si tiah a hmuhsak hna. David nih a chimmi cu “Hika ah hin ka um ko; keimah cawnpiaknak ding caah na chiahmi cu nawlbia cauk chungah an um ko.” tiah a ti (Sam. 40:7). Cu ruangah, Jesuh tipil innak nih vailamtahnak kha biapi ngai ah a chiah. Jesuh tipil innak hi a I halnak le lehnak taktak ti ahcun Pathian Thawngtha vailamtahnak sullam a tlintertu a si. Jesuh tipil innak le a sunglawi mi a thisen um lo cun khamhnak kan hmuh khawh lo zia zong kha a kan cawnpiak. Khamhnak timi nih a chim duh mi cu, Jesuh tipil innak le vailam cung a thihnak kan zumhnak thawngin le Thlarau thilpek kan cohlannak thawngin sual ngaihthiamnak kan hmu tinak a si (I Johan 5:8, Lam. 2:38). Halnak 5: Ti le Thlarau thawngtha kong hi fiang deuh dingin na kan chim kho hnga maw? Lehnak:Lengah thim kan thlau ahcun kan thlaunak hmunah khan thim cu kan kawl ko lai. Innchunglei a ceu deuh caah tiin na thim thlaumi cu innchunglei na kawl ahcun nihchuak na si ko lai. Asinain, nihin Khrihfabu ah mi tampi hna cu ◄ CHUNG BIA ► 376 thim inn lenglei ah thlau ko nain innchunglei a ceu deuh ai tiah innchungah a kawlmi an um. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak a chan le tiin tipil kan innak a sullam kha an hngal lo nain, hi a biapi ngaingai mi hngalh zong an i zuam lo. ~himfang tlau hmuh duh ahcun kan thlaunak hmun ah kan kawl a herh. Biatak kha hngalh kan duh taktak ah cun kan ruahnak hlun kha kaltak silaw Jesuh tipil innak a sullam kha tha tein ruat hna u sih. Zeicahdah Zultu hna nih Jesuh tipil innak hi biapi ngai ah an rak chiah? Zeicahtiah Jesuh sin in an hmuhmi, vawlei cung khua zakip ah an phuanmi Ti le Thlarau thawngtha, biathli a si caah a si. "Jesuh nih cun, biatak kan chimh, ahohmanh Ti le Thlarau in hrin a si lo ahcun Pathian pennak chungah cun a lut kho lai lo,” tiah a ti (Johan 3:5). Jesuh Khrih cu tipil a innak Ti le a thihnak Thi he a rami a si tiah kan Baibal nih a kan cawnpiak (I Johan 5:6). Thisen timi a sullam cu vailam tahnak, I halnak le lehnak ti a si. Cu a si ahcun, Ti ti a sullam teh zeidah a si? Zeicahdah tipil petu Johan nih Jesuh tipilnak a pek? Zeicahdah, “Atu cu hitihin si ko seh, Pathian nih tuah awk a si a timi paoh cu i tuah ko seh,” tiah tipil a in lai ah khan a ti? (Mat. 3:15). Ti le Thlarau le Jesuh tipil innak thawngtha hi hngal u ti kan duh hna. Jesuh nih a Zultu hna sinah a rak pek, chimh mi Ti le Thlarau kong thawngtha fianternak cu hitihin a si. Zultu hna nih thawngtha an rak chim ah biapi bik ah an rak chiahmi cu Jesuh tipil innak hi a si. Paul nih a chimmi cu “Ka rak hmuhmi kha nannih kan pek chin hna i cucu a biapi ngaingai mi a si. Cucaah zeidah a si tiah, CaThiang chungah a rak i tial bang khan Khrih cu kan sual nak caah a thi, cun CaThiang chung thiamthiam ah aa tial rih bantukin an vui i ni thumnak ni ah a thothan,”tiah a ti (I Cor 15:3-4). Ca Thiang chungah a tial bantukin Khrih cu kan sualnak ruangah a thi ti a sullam cu zeidah a ◄ CHUNG BIA ► 377 si? Hihi Biakam Hlun in a si. Biakam Hlun biakamnak le phuannakning bang kan caah Khrih cu a thi. Hebrew 10:1, “Nawlbia cu, a ra ding mi thil tha mui thlam ceu a rak si,” tiah a ti. Leviticus 1:3-5 chung i raithawinak ah a herhmi Nawlbia kan zoh hmanh lai. Misual mi nih a sualnak ngaihthiam a si nakhnga khanghthawinak a tuah tikah thil pathum a tuah ding, a tlinh ding a um. 1.Thawi dingah a hun kenmi kha do tlami a si (Lev. 1:3). 2.Thawi dingmi lucungah a kut a chuan (Lev. 1:4). Hika ah, lucung kutchuannak nih a chim duhmi cu a sualnak kha a cungah chiah tinak a si. 3.A sualnak ngaihthiam a sinak lai thawi dingah dotla a van kenmi kha a thah (Lev.1:5). Remnak ni ah Tlangbawi Ngan Aaron nih a kut pahnih in meheh nung lucungah a chuan i Israelmi vialte an sualnak le palhnak vialte kha a phuan i an sualnak le palhnak vialte cu meheh nung lucung ahcun a chiah (Lev. 16:21). Remnak I halnak le lehnak ni ah cun Tlangbawi Ngan Aaron cu Israelmi vialte hna aiawhtu a si. A kut pahnih in amah lawng nih meheh nung lu cungah khan a chuan i, Israelmi vialte hna (Mill-2-3 hrawng) kum khat chung an sualnak kha meheh nung cungah cun a chiah. Biakam Hlun raithawinak cu a ra lai dingmi thiltha a rak langhtertu muithlam menmen a si. Khrih nih a kan thianter nakhnga Pathian duhning in a nunnak kha raithawinak ah a pek. Pakhat nak ah; Jesuh cu minung muisam loin dotlami Pathian tufa ah ser a si. Pathian Fapa ngeihchun a si i amah cu Pathian a rak si. Cucaah Mi vialte sualnak caah sual raithawinak pek dingah a tlakmi a si. Jesuh dah ti lo cu sualthawinak pek dingah a tlakmi ahohmanh an um lo. Pahnih nak ah; Jesuh cu Tipil Petu Johan nih Jordan tiva ah tipilnak a pek. Tipilnak pek ti tikah hin “ Lucung kutchuannak” kha tuah a si, i Tipil Petu Johan cu Aaron tefa a si. Cucaah Tipil ◄ CHUNG BIA ► 378 petu Johan nih a kut Jesuh cungah a chuan tikah, Pathian Nawlbai bantukin vawlei sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah a si. Jesuh nih cun Johan cu “Atu cu hitihin si ko seh, Pathian nih tuah awk a si a timi paoh i tuah dih ko seh,” tiah a ti, i Johan nih cun tipilnak cu a pek. Kan sualnak vialte cu Jesuh cungah chiah dih a si. Johan nih tipil a pek thaizing i a hmuh tikah “Zohhmanh u, Pathian Tufa vawlei sualnak a kalpitu khi tiah a ti” (Johan 1:29). Pathuam nak ah; Kan sualnak vialte ngaihthiam kan sinak lai Jesuh nih vailam cungah “a dih cang,”Johan 19:30 tiah ati i a thi. Pathian hmaiah midingmi ah a kan ser nakhnga thihnak in a thothan. Sual ngaihthiamnak dingah sual raithawinak tuahmi kha philh hlah. Misual mi nih a kut kha thawi ding i thah dingmi lu cungah khan thah hlan ah a kut kha a chuan. Sual thawinak ding i thah dingmi lucungah kutchuan kha a philh ahcun a sualnak kha ngaihthiam a si I halnak le lehnak lai lo. Zeicahtiah a tuahmi kha a hmaan lo caah a si. Cu bantukin Khrihfa mi hna nih Jesuh tipil innak a sullam kha kan hngalh lo ahcun kan lungthin chungah sualnak a um tinak a si caah kan zumhnak menmen thawngin khamhnak kan hmu lai lo. Khrihfa tampi hna nih Jesuh tuahmi le a riantuanmi kha a cheuchum lawng kan hngalh. Johan nih cakuat a tialmi a pakhat nak ah fiang tein a chimmi cu, “A rami cu Jesuh Khrih hi a si, tipil a innak Ti le a thihnak Thi he a rami a si. Ti he lawng a ra lo, Ti he Thi he a ra. Cun cucu biatak a si ti kha Thlarau hrimhrim nih tehte a khaan, zeicahtiah biatak cu Thlarau a si,” (I Johan 5:6). Khamhnak kan hmuh khawh nakhnga Jesuh tipil innak a biapit ning a chimtu Baibal caang dang tampi an um rih. Ti le Thlarau thawngtha kha zumtu dihlak nih kan zumh hrimhrim awk a si. ◄ CHUNG BIA ► 379 Halnak6. Zei Baibal caang nih dah Lamkaltu pawl nih Jesuh tipil innak biapi tuk i an chiahnak a langhter? Lehnak:Tipil kan innak le Jesuh tipil innak a sullam hi kan dihlak in kan thleidan a herh. Tipil kan innak thawngin hrinthannak kan hmu lai lo. Jesuh Khrih zumhnak lawnglawng in hrinthannak kan hmuh lai. A hlei in tuahmi phungphai hna tipil innak le cuarpar tannak hna hi khamhnak hmuh nakhnga caah a herh hrimhrim tinak a si lo. Zumtu hna nih tiin tipilnak kan inmi hi Baibal nih biapi ah a chia tuk lo. Johan nih Jesuh tipil a peknak tu kha kan Baibal nih biapi deuh ah a chiah. Jesuh tipil innak cu kan khamhnak caah a biapi ngaingai mi le a um lo kho lomi a sinak kha kan Baibal hmun tampi ah a lang. Cucaah Biakam Thar thawngthabia chungah Jesuh tipil innak cu biahmaithi ah khan tial an si. Mark Thawngtha nih I halnak le lehnak khan Pathian Fapa Jesuh kong in aa thok i, tipil a innak kha biapi ngai ah a chiah. Johan nih ni kha biapi ngai in a van chiah ve i “A thaizing ah” ( 1:29) ti le “raithawinak ni” (2:1) tiah a ti ve, cucu tipil a innnak ni in a chimmi a si. Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a pek thaizing ah a chimmi cu, “Zohhmanh u, Pathian tufa vawlei sualnak a kalpitu khi” ( Jn 1;29)ti hi a si. Vawlei sualnak vialte kha Johan nih Jesuh tipil a pek ah khan a cungah a chiah dih. Kan sual ngaihthiam a si nakhnga vailam cungah khan, “a dih cang,” (Johan 19:30) tiah a chim i a thi, i ni thum hnu ah thihnak in a tho than.Paul nih a chimmi cu “Ca Thiang chungah a rak i tial bang khan Khrih cu kan sualnak caah a thi,” tiah a ti (I Cor. 15:3). Hika ah Ca Thiang tiah a timi hi Biakam Hlun a si. Zeitindah misual mi nih a sualnak ngaihthiam a sinak lai raithawinak a tuah lai? Thawi dingah thah dingmi kha thah hlan ah a lu cungah a kut pahnih in a chuan lai. Lucung ◄ CHUNG BIA ► 380 kutchuannak tuah lo in thawinak ah a pek a si ahcun a sualnak kha ngaihthiam a si lai lo. Zeicahtiah a raithawinak a tuahmi kha a hmaan lo caah a si. Lamkaltu Paul nih a chimmi cu,“Khrih Jesuh he i pehtlaihnak chung i kan i hnim ah khan a thihnak he i pehtlaihnak chungah kan i hnim ti kha nan philh dara?”(Rom. 6:3). Jesuh Khrih chungah tipil in ti cu Jesuh Jordan tiva tipil innak zumh ti a si. Kanmah tipil innak kha a si lo. A si ah zeitindah Khrih chungah cun tipilnak cu kan in khawh lai? Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte kha Jesuh cungah a chiah dih ti kan zumh tikah Khrih chungah tipilnak cu kan in lai. “Khrih he i pehtlaihnak chungah tipil nan ing i cucaah Khrih sining kha nan ta ah nan i lak cang,” (Gal. 3:27). Tipil Petu Johan nih Jesuh tipil a peknak thawngin kan sualnak vialte cu a I halnak le lehnak cungah a chiah cang ti a zummi hna cu sualnak an ngei ti lo i a thiangmi Pathian fale an si. “Amah he nan i pehtlaihnak ah hin nannih cu cuar partannak kha nan hmu, minung, tuahmi cuarpartannak kha si loin Khrih cuarpar tannak hrimhrim kha nan hmu i cucu hi a sualmi kan pum chungin luatnak kha a si” Col. 2:11. Kut in siloin chung lei in cuarpar tannak tuahmi nih khan kan taksa sualnak kha a kan thenhpiak i kan sualnak chung khan a kan khamh. (Cuarpar tannak cu lungthin chungin a si lai (Rom. 2:29). Cucu kan lungthin sualnak a thenh tu Jesuh tipil innak zumh kha a si tiah Paul nih a ti. "Cucu atu i nanmah an khamhtu hna tipil innak a rak sawhtu hi a si. Tipil innak cu pum hnawm kholh hi a si lo, chiatha thleidannak, lungthin thiang nih Pathian sin i biakamnak a tuahmi tu hi a si.Tipil innak nih cun Jesuh Khrih thihnak in a thawh thannak thawngin a kan khamh” IPeter 3:21. Tipil innak cu kanmah khamhnak a rak ◄ CHUNG BIA ► 381 sawhtu a si. Kan hngalh bantukin, Noah chan lio ah ti (buanchukcho) a zum lomi vialte hna an rak thih dih bantukin, nihin zongah chimh ngai lo zumtu tampi an um i, Jesuh Khrih cu zum ko hmanh hna sehlaw Jesuh tipil innak an zumh lo caah an thi ve lai. Lamkaltu Johan nih cu Thawngtha kong cu a cakuat pakhat nak ah tha tein a tial. “A rami cu Jesuh Khrih hi a si. tipil a innak Ti le a thihnak Thi he a rami an si. Ti he lawng a ra lo, Ti he Thi he a ra” I Johan 5:6. Kan sualnak chungin khamh dingah Jesuh cu tipil a innak Ti le a thihnak, Thi he khan a ra. Johan nih a chim thanmi cu “Tehte a khaangtu pathum an um: cu hna cu an bia aa khat,” tiah a ti I Johan 5:8. Chim duhmi cu Jesuh tipil innak, a thihnak le Thlarau hna cu hmunkhat te ah khamhnak caah rian a tuan timi an si. Jesuh nih Nicodemus sinah a chimmi cu “Biatak kha kan chimh Ti le Thlarau in hrinthan a I halnak le lehnak si lomi cu Pathian pennak chungah a lut kho lai lo, (Johan 3:5). Kannih cu Ti le Thlarau in hrinthan kan si. Thlarau laksawng kan hmuh khawh nakhnga ding caah le tlanh kan si khawhnak hnga ding caah Jesuh tipil innak le a thihnak kha kan zumh a herh. Cucu kan Baibal nih “hrinthannak” a timi cu a si. Peter nih a chimmi cu, “Nan dihlak in, pakhat hmanh bau loin, nan sualnak khan i mer tuah u, nan sualnak kha ngaihthiam nan si nakhnga nan sualnak khan i mer u law Jesuh Khrih min in tipil ing tuah u, cun Pathian laksawng Thiang Tharau kha nan hmuh lai,” (Lam 2:38). Sual ngaihthiamnak le Pathian laksawng Thiang Tharau na hmuh khawh nakhnga na lungthin chungin Jesuh tipil innak kha fek tein na zumh a herh. Zeidah kan chim than khawh ti lai? Khamhnak kan hmuh khawh nakhnga Jesuh tipil innak a biapitning a chimtu Baibal caang dang ◄ CHUNG BIA ► 382 zong a tampi rih. Khrihfa nih cun Ti le Thlarau thawngtha cu kan zumh hrimhrim awk a si. Hebru 6:1-2, “Cucaah hmailei ah fong u sih, Khrihfa cawnpiaknak a hram kan i domhnak kha hnulei ah kaltak u sihlaw a tlam a tlingmi cawnpiaknak kha fuh u sih. Santlai lomi rian kaltak kha a hram in i domh than lengmang ti hlah u sih, cun Pathian zumh zong kha a hram in i thok than lengmang ti hlah u sih, tipil innak kong tehna, mithi thawhthannak kong tehna hi, an hram ah i hel lengmang ti hlah u si.” Hika ah Khrihfa hmasa hna i an cawnpiaknak kha kan hmuh khawh. Tipil innak zumhnak, lu cung kutchuannak zumhnak, thawhthannak zumhnak cawn piaknak hna kha an rak cawnpiaknak a si. Jesuh nih tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha aa lak i, vailam cungah biaceihnak aa huah timi thawngtha kha khamh kan sinak lai kan zumh a herh. I halnak le lehnak Halnak: 7 Hihi ka zumh tawnning le ka cawnpiak tawnning cu a si ve ko nain Jesuh tipil innak hi na uar tluk in ka cawnpiak theng bal hna lo. Ti le Thlarau thawngtha na ti lengmangmi hi zeidah na duhnak a si? Lehnak:“Khamh” ti a sullam cu sual ngaihthiamnak, tlanh nak ngeih ti a si. Hrinthannak ti zong ah ti a si. Nunnak thawngtha zumhnak thawngin misual cu mi dingmi ah a cang. Jesuh khamh nak Ti le Thlarau thawngin misual mi cu hrinthan a si. A hrinthan mi hna, tlanhmi hna cungah khan Thaing Thlarau kha a ra i Pathian fa an si tiah a phuan. Cucaah, Thiang Thlarau tinco, tlanh, khamh, hrin than, Pathian fa si ti le miding mi i can, ti cu a khat dih mi an si ko. “Lam le Biatak le Nunnak cu Keimah hi ka si, keimah sin in ti dah lo cun ahohmanh Pa sin an phan kho lai lo,” tiah Jesuh nih a ti, (Johan 14:6). ◄ CHUNG BIA ► 383 Pathian fapa ngeihchun, Jesuh Khrih thawng lawnglawng in Pa sinah kan kal kho lai. Zeitindah Jesuh nih kan sualnak a tawl i, zeitindah Pathian pennak chung lut awkah a tlak dingin a ka ser ti kha kan hngalh a herh. Asinain, Khrihfa tampi hna nih cu Jesuh min auhnak menmen nih khan a kan khamh lai tiah an rauh. Baibal voi khat hmanh rel loin le kan sualnak chungin zeitindah Jesuh nih a kan khamh ti hngal loin Jesuh kha an zumh tawn. Jesuh nih a khamhnak hnga a tuah sermi kha thei loin amah Jesuh kha an zumh. Pathian cu Thlarau a si, a thiangmi, a thleng bal lomi a si, asinain kannih cu sualnak a ngeimi kan si. Bawipa pennak chung kan luh khawhnak ding lam cu Jesuh Khrih thawng lawng in a si ( Rom 8:1-2). Mi tampi hna nih cun khamhnak kan hmuh khawh nakhnga Khrih nih a tuahmi kha thei loin, amah Jesuh tu kha kan zumh i, “Bawipa Bawipa,” tiah kan auh khamh ka si tiah an i ruat, asinain an I halnak le lehnak lungthin chungah sualnak kha a um. Jesuh Khrih na zumh ko nain na lungthin chungah sualnak na ngeih ko ahcun zei chungin dah khamh na si? Mi pakhat khat nih, “Zeitindah Jesuh nih kan sualnak a tawl ning a si,” tiah biahalnak ngei sehlaw mitam deuh nih cun, “Vailam cungah a tawl hna,” tiah kan leh men lai. Cu a si ahcun biahalnak dang cu, “Na lungthin chungah sualnak a um maw?” ti a si i “a um,” tiah an ti hnga. Jesuh timi a sullam ( Matt.1;21kan sualnak man hi ) tinak a si. Sualnak chungin khamh kan sinak lai Jesuh kha kan zumh. Asinain, Jesuh kan zumh ko nain kan lungthin ah sualnak kan ngeih a si ahcun misual kan si i, sual sal ah zuarmi biaceih dingmi kan si tinak a si. Lamkaltu Paul nih a chimmi cu “Atu cu Khrih Jesuh he pehtlai in a nungmi hna caah cun sualphawtnak a um ti lo.” (Rom 8:1). Thinlung chungah sualnak a ngeimi hna cu Jesuh Khrih he an um ti rih lo ti kha a fiang ko. Jesuh Khrih an ◄ CHUNG BIA ► 384 zumh ko nain i khamh si loin sualnak chungah an taan i misual an si tiah ahcun Jesuh tipil innak, a cungah sualnak chiah a sinak kha zum loin vailam cung a thihnak lawng kha an zumh caah a si. Cucaah an lungthin chungah sualnak kha an ngei ti cu a fiang ko. Cucu Jesuh Khrih tipil innak zumh le zumh lo a dannak cu a si. Jesuh tipil innak zumhnak thawngin khamhnak a hmu i miding mi ah aa cang mi an um ko lio caan ah Jesuh tipil innak zumh duh lo ruangah an lungthin chungah sualnak ngei in misual a si peng mi an um ve. Thiang thlarau kha misual hna cungah a phuang lo, a ra lo, Ti le Thlarau in hrinthannak a ngei i tlanhnak a co mi, miding mi hna cung lawngah a ra i aa phuang. Cu bantukin Paul nih a chim mi cu “Khrih Jesuh he i pehtlaihnak chung i kan i hnim ah khan a thihnak he a pehtlaihnak chungah kan i hnim ti kha nan philh dara?” (Rom 6:3). Mi tampi nih Jesuh Khrih nih kan sualnak vialte vailam I halnak le lehnak cungah a kalpi ti kan zumh lo nain Jesuh tipil innak kan zumh lo ah cun kan lungthin chungah sualnak kan ngei lo tiah kan chim ngam lo. Sualnak kan ngei lo tiah kan chim a si ahcun Pathian hmai ah lihchim kan si caah kan chiatha thleidannak nih khan sual a kan phawt i misual kan si tiah kan ti. Jesuh tipil innak zumhnak thawngin kan sualnak kha Jesuh cungah kan chiah lo a si ahcun, kan lungthin chungah sualnak kan ngei taktak. Jesuh tipil innak le thihnak kan zumh lo ahcun vancung pennak chungah kan lut kho lai lo. Jesuh tipil innak kan zumh lo a si ahcun, tlang cung le thlacamnak inn zongah thlacam hmanh usih law, sualnak kan lungthin chungah a um thiamthiam kha kan hngalh ko lai. Jesuh nih, “Bawipa, Bawipa, tiah a ka timi paoh in vancung pennak chungah an lut dih lai, tinak a si lo, Sihmanh sehlaw ka Pa duhnak a tuahmi lawnglawng kha an lut lai. Cu ni cu a phak ◄ CHUNG BIA ► 385 tikah, mi tampi nih keimah cu Bawipa, Bawipa! na min in Pathian bia kha kan chim i nan min in khuachia kha tampi kan thawl hna i khuarauhharnak tampi kan tuah! an ti lai. Khi tikah an nih cu aho nan si kha kan hngal bal hna lo. Kal ko u, thaatlonak a tuahtu hna, tiah ka ti hna lai.” Mat.7:21-23. Nawlbuarnak a tuahmi timi nih hin mizeidah a sawh duh hna? A sawh duhmi hna cu, khamhnak tlamtling zum duh loin Jesuh vailam cung a thihnak lawng a zummi hna kha an si. Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin a kan khamh ti kan zumh lo ahcun nawlbuar mi kan si. Jesuh tipil innak le a thihnak tha tein kan hngalh hlan ahcun a hmaanmi zumhnak ka ngei tiah kan chim kho rih lo. Hrinthan a duhmi hna cu Ti le Thlarau thawng lawngin a si kho lai tiah Jesuh nih a ti. Noah lawng chungah a um mi hna lawng buanchukcho chungin khamh an rak si bantukin Jesuh tipil I halnak le lehnak innak, thihnak a zum mi hna lawng an sualnak chungin khamh an si lai i khamhnak an hmu lai. Ti le Thlarau thawngtha na zumh lo ahcun na sualnak zong ngaihthiam a si lai lo i Pathian fa zong na si kho lai lo. Halnak8. Jesuh zumhnak thawngin khamh ka si tiah ka zumh. Ka lungthin chungah daihnak le zumh fiannak ka ngei. Asinain, atu cu na phungchim mi nih a ka buaiter.Cucaah khamhmi sinak dingah Jesuh tipil innak le a thihnak zumh a hau na ti duhnak a si maw? Lehnak:Jesuh tipil innak na zumh lo a si ah cun na lungthin chungah sualnak a um ti kha a fiang. Lamkaltu Johan nih a chimmi cu “Kannih nih sualnak kan ngei lo kan ti a si ahcun, kanmah le kanmah kha kan i hlen a si i, kan chungah biatak a um lo tinak a si” (IJohan 1:8). Jesuh tipil ◄ CHUNG BIA ► 386 innak na zumh lo caah na lungthin chungah sualnak a um i na chungah biatak a um lo tinak a si. Jesuh tipil innak le a thihnak kan zumhnak thawngin Pathian thilpek Thiang Thlarau laksawng kha kan co i sual ngaihthiamnak kha kan hmu. Cucaah khamh zong kan i fiang. Lamkaltu Paul nih a chim mi cu, “Thawngtha dang timi hi a um lo,” (Gal. 1:7) ti a si. Kan sualnak chungin a kan khamh khotu thawngtha cu Lamkaltu hna nih Jesuh sinin an rak hmuh i an rak chim phuanmi Jesuh tipil innak le a thihnak thawngtha (Ti le Tharau Thawngtha) kha a si, Thawngtha dang a um ti lo. Lam kaltu hna nih an rak chimmi Ti le Thlarau thawngtha kha kan zumh lo ahcun kan lungthin chungah sualnak a um tinak a si. Kan lungthin chung sualnak he zeitindah khamh cu kan i fian khawh lai? Pathian hmaiah tha tein kan tlawnlen paoh le khamh fiannak le lawmhnak kha kan cungah a um tiah kan ruah, I halnak le lehnak asinain a taktak ti ah cun khamh fiannak kha kan ngei lo. Sualnak kan tuah tikah kan lungthin sualnak thilrit ruangah tihnak in kan khat. Cu bantuk khamhnak cu Pathian nih a theihpimi khamhnak si loin kanmah ruahnak le cawlcanghnak chungah a ummi khamhnak lawng a si. Hi bantuk khamhnak nih a chuahpimi cu nifate kan sual ngaihthiamnak kan halnak thawngin thiamter mi kan si ti ruahnak a chuahter. A hmaan lomi khamhnak a zummi hna nih cun, Nawlbia zulhnak thawngin, le nun thianhlimnak thawngin le ni fate sual ngaihthiamnak halnak thawngin khamh kan si lai tiah an ruah. Sihmanhsehlaw Jesuh tipil innak zumhnak thawngin an sualnak vialte kha Jesuh cungah an chiah lo ahcun misual an si peng ko lai. Pathian nih a sermi khamhnak cu a tlamtling mi khamhnak a si. Cucu Johan nih Jordan tiva ah tipil a peknak thawngin Jesuh nih vawlei sualnak vialte a kalpi dih cang i, cu sualnak cu vailam ◄ CHUNG BIA ► 387 cungah a thenh dih cang timi zumhnak thawngtha a si. Lamkaltu Johan nih a chimmi cu, “Pathian sinah kan sualnak cu kan phuan ahcun, a dingmi le zumhnak tlakmi a si caah, a biakam kha let loin kan sualnak kha a kan ngaihthiam lai i kan palhnak vialte kha a kan thenhpiak dih lai,” (I Johan 1:9) tiah a ti. Ti le Thlarau Thawngtha kan hngalh lo ruangah sual ngaihthiam kan si lo i Bawipa kan zumh ko zongah misual ka si, sualnak hmete kan tuah zongah Ti le Thlarau thawngtha tel lo cun thenh khawh a si lo caah hell ram kal dingah khaukhih mi kan si tiah Pathian hmai ah sual phuannak ngei hna u sih. Cucu a hmaanmi sual phuannak a si. Cu ti kan sualnak kan phuan ah cun Ti le Thlarau thawngtha nih kan sualnak vialte kha voi khat ah za lakin a kan tawlpiak lai i miding mi kan si lai. Jesuh tipil innak le t thihnak thawngtha a thei i a zummi hna paoh cu an sualnak vialte chungin I halnak le lehnak khamh an si lai. Miding mi ah an i cang, a thawngmi zumhnak kha an ngei i vancung pennak chung lut dingah timhcia an si. Kan zumh fiannak, zumhnak lei cawnpiaknak le Pathian lei cawnnak nih khan kan sualnak chungin a kan khamh lai lo. Ti le Thlarau thawngtha kha zum hna u sihlaw Jesuh khamhnak cu kan co ko lai. Halnak9. Ti le Thlarau” na hngalhnak hi a hmaan ahcun vailam cung mifir pa caah khamhnak hi a si kho hnga lo.Cucaah vailam cung mifir pa khamhnak hmuh ning kha zeitindah na fianter lai? Lehnak:Hi lio hi Pathian nih a rak chim chungmi mi khamhtu Messiah a ra lai tiah Judahmi hna nih hngahhlang ngaiin an rak hngah lio caan a si. Cucaah midang nak hmanh in Pathian nih Moses sinah a pekmi hna,“Nawlbia le ◄ CHUNG BIA ► 388 raithawi ning phunglam,” kha tha tein a rak theitu an si. Pathian Nawlbia bang in Messiah a ra lai kan sualnak vialte chungin a kan luatter lai tiah an zumh. Asinain, Pathian sinin a rami Tipil petu Johan nih Jesuh tipil a peknak le vawlei sualnak vialte Jesuh cungah chiah a sinak an zumh lo caah (Mark 11:27-33), minung hna lam hmaan lo ah a hruaitu ah an ruah i vailam cungah an thah. Rom nawlbia ah a ummi cu Rom minung hna cu vailam cungin luatter hna ding ti a si (Lam. 22:25-29, 23:27). Cucaah vailam cung i thlaimi hna kha Rom mi an si lo Judah mi an si ti kha kan hngalh khawh. Cu pinah vailam tahnak cung i mifir kha Pathian a tihzahmi ti kha a bia chimmi in kan hngalh khawh fawn, “Bawipa, Siangpahrang in na rat tikah ka philh te hlah tiah a ti.” Luke 23:42. Peter nih Gentalmi hna sinah Thawng tha a rak chim hlan ah khan ahohmanh nih Gentel mi hna sinah Vancung pennak kong thawngtha kha an rak chim bal lo. Pathian nih I halnak le lehnak Moses thawngin Israelmi hna sinah pekmi Nawlbia le raithawinak phunglam hna kha vailam cung mifir nih khan a hngalh caah Pathian Nawlbia bangin Messiah a ra lai timi kha a zumh. Pathian sin a rami paoh nih misual ka si, ka sualnak ruangah hell ram kal dingmi ka si ti kha an phuan hrimhrim awk a si. Vailam cung mifir pa nih a sualnak a phuan, “Kannih ca i biakhiahnak an tuahmi cu a hmaanmi a si,zeicahtiah kan tuahmi ruangah kan hmuh awk a simi kha kan hmuh,” tiah a ti (Luke 23:41). Vailam cung mifir pa kha Pathian a tihzah i vancung pennak chungah luh ding kha ruahchannak nganpi a ngeimi a si zia kha a bia chimmi in kan hngalh khawh,“Bawipa, Siangpahrang in na rat tikah ka philh te hlah tiah a ti,” Luke 23:42. “Asinain a nih hi cu thatlonak zeihmanh a tuah lo,” Luke 23:41 tiah vailam cung mifir pa nih a ti. Zeitindah mifir pa nih khan Jesuh tuahmi kha a hngalh khawh? Zeitindah sualnak a tuah bal lomi ◄ CHUNG BIA ► 389 a si kha a hngalh? Jesuh cu Thiang Thlarau in pawimi a si, Ngaknu thiang Mary nih hrinmi a si. Mi vialte aiawhtu Tipil Petu Johan nih tipilnak a pekmi a si, vawlei sualnak vialte a kalpitu a si, vailam cungah keimah he thahnak a ingmi a si tiah mifir pa nih a zumh. Vawlei ah sualnak a tuahmi ruangah vailam cungah thlainak tong hmah seh Jesuh nih a tuahmi vialte a lungthin in a zumtu a si. Jesuh tipil innak thawngin kan sualnak kha Jesuh cungah chiah a si ti a thei. Jesuh tipil innak a zummi hna nih cun Pathian dinnak kha an hngalh i an sualnak kha an i phuang. Asinain, Johan tipil innak thawngin a sual a phuangmi hna nih cun Jesuh tipil innak thawngin kan sualnak vialte Jesuh cungah chiah a si ti a theih khan Pathian dinnak kha a hngalh. Tipil Petu Johan tipil peknak a ingmi hna nih cun Pathian dinnak kha an hngalh, Jesuh cungah kan sualnak chiah a si timi zong an hngalh. Asinain, sual ngaihchihnak Johan I halnak le lehnak tipil peknak a ing lomi hna nih cun Pathian duhning kha an hlawt, zeicaahtiah Jesuh tipil innak kha an zum lo (Luke 7:28-30). Vailam cung i mifir pa nih khan Jesuh nih a tuahmi hi a hmaan mi le a dikmi a si tiah a zumh i a phuan caah khamh a si. Asinain a dang mifir pakhat nih cun a zumh ve lo caah khamh a si lo. Khamh a simi mifir pa nih khan Jesuh nih ka sualnak vialte a kalpi dih ti kha a zumh. Cucaah khamh a si. Amah hi Ti le Thlarau thawngtha a zumtu a si. Pathian cu a dingmi a si caah a Nawlbia bangin Jesuh tipil innak le a thihnak a zummi hna paoh cu thiam a coter hna. Halnak10: Pathian cu zaangfahnak le velngaihnak in a khat mi a si caah, Jesuh kan zumh ahcun kan lungthin chungah sualnak um ko hmanh sehlaw miding ah a kan cohlang ko hnga lo maw? ◄ CHUNG BIA ► 390 Lehnak:Pathian cu a dingmi le dawtnak in a khat mi a si. Pathian cu a dingmi a si caah sualnak kha hmaan tein bia a ceih. “Sualnak man cu thihnak a si,” (Rom 6:23). A sullam cu misual cu biaceih a si hnu ah hell ram kal ding ah khaukhih a si tinak a si. Pathian nih muihnak le ceunak a then bantukin miding le misual kha a then a thleidan ve hna. Kan sualnak ruangah Jesuh cu vailam cungah biaceih dingin vailam tah a si, Tipil a innak thawngin kan sualnak vialte kha a kan tawlpiak dih ti a zummi hna paoh cu Pathian nih miding mi ah a cohlang hna. Asinain Jesuh tipil innak zumh lo ruangah lungthin chungah sualnak a ngeimi hna cu Pathian hmai ah misual an si. Annih cu, Noah chan lio minung hna nih an rak zumh lo bantukin, ti, asiloah Jesuh tipil innak kha an zum lo. Lungthin chungah sualnak a ngeimi hna kha Pathian nih sualnak ngei lomi, miding a ti hna ahcun mi lihchim a si lai caah a thilser vialte kha I halnak le lehnak bia zong a ceih kho hna hnga lo i a uk zong a uk kho hna hnga lo. Pathian nih, “Mithalo hna cu thiam ka coter hna lai lo,” Exo 23:7 tiah a ti. Pathian nih a kan khamhnak ti le Thlarau kha hlaw zau in Pu pa hna cawnpiaknak le nunphung kha biapi ngai ah a chia i a zulmi hna cu mitha lomi hna tiah Pathian nih a ti hna. Jesuh nih, “Keimah an kan zumh lo caah hin sualnak kongah aw palh,” Johan 16:9 tiah a ti. Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin vawlei sualnak vialte a lak dih i khamhtu ah a cang timi zumhlonak sualnak lawnglawng hi atu kan vawlei ah a tangmi sualnak a si. Cucu zeitik hmanh ah ngaihthiam khawh a si lomi Thiang Thlarau ralchan in sual, Thiang Thlarau volhpam cu a si. Thiang Thlarau a vualpammi hna caah cun khamhnak lam a um lo, zeicatiah an sualnak vialte a tawltu Jesuh tipil innak an zumh lo caah a si. Lamkaltu Johan nih a chimmi cu, “Sualnak a tuahmi paoh nih Pathian nawl a buar a si, ◄ CHUNG BIA ► 391 zeicahtiah cun sual cu nawlbuar a si. Khrih cu minung sualnak lakpiak awkah a ra i a chungah sualnak zeihmanh a um lo ti kha nan hngalh. Cucaah Khrih chungah a ummi paoh cu sualnak chungah khan an um peng lo, sihmanhsehlaw sualnak a tuah pengmi nih cun Khrih kha a hmuh zong an hmu bal lo i a hngalh zong an hngal bal lo,” (I Johan 3:4-6). Jesuh Khrih nih tipil a innak thawngin kan sualnak a la dih lo ti zumh kha sualnak tuah a si, cucaah sualnak a tuahmi paoh cu Pathian nih ni dongh ni ah a hlawt hna lai. Jesuh he tipil in tinak thawngin Khrih he pehtlaihnak a ngeimi hna cu sualnak an ngei ti lo. Jesuh tipil innak thawngin kan sualnak vialte a cungah chiah a si cang tiah a zummi hna cu, an taksa derthawm ruangah sualnak tuah ko hmanh hna seh sualnak an ngei ti lo. A sualnak vialte Jesuh Khrih cungah a chiami hna kha Pathian nih miding tiah a auh hna i Thiang Thlarau kha I halnak le lehnak laksawng ah a pek hna. Lungthin chung sualnak a ngeimi hna chungah Thiang Thlarau cu khua a sa duh lo.“Nang cu thatlonak tuahnak ah aa lawmmi Pathian na si lo i na hmaika ah thatlonak umter kha na duh lo” (Sam. 5:4). Sualnak a ngeimi hna lungthin ah Pathian Thiang Thlarau kha um a duh lo. Thinlung chungah Thiang thlarau a ngei lomi hna nih cun ka zumhnak le ka ruahnak ah cun sualnak ka ngei lo tiah an ti. Asinain sualnak ka ngei lo, lungthin zumhnak thawngin a dingmi ka si tiah a ti kho bal lai lo, zeicahtiah a chiatha thleidannak nih khan sual a phawt caah a si. Cucaah, cu bantuk minung nih cun minung mithmuh ah misual ka si nain Pathian mithmuh ah mi dingmi ka si tiah an ti. Misual mi cu Biaceihnak a tong dingmi an si caah Jesuh tipil innak ti le a thihnak thi kha a zumh hrimhrim awk a si. ◄ CHUNG BIA ► 392 Halnak 11: Jesuh nih tipil a innak le a thihnak in kan sualnak vialte (atu, a luan cia le tuah dingmi) a kalpi dih cang ti zum ko hmanh usih law sualnak kan tuah peng ahcun, zeidah a phichuak a si hnga? Jesuh nih akan khamh cang ti kan zumh ruang ah lai zong kan nawng sual ko lai. Sualnak kha tihnak um lo tein kan tuah thluahmah, zeicatiah kan sual lai dingmi zong Jesuh kan zumhnak thawngin ngaihthiam le tawlpiak a si tiah kan ruah caah sualnak hei tuah lengmang si law zeitin? Cu kong he pehtlai in fiangdeuh in na ka chim kho hnga maw? Lehnak:A hmasa bik ah, Ti le Thlarau thawngtha kong he pehtlai in biahalnak na ngeih caah lunglawmhnak ka ngei. Na biahalnak hi hrinthannak a ngei lomi Khrihfa hna nih an ruah ciomi a si. Zumtu hna nih sualnak tuah than lengmang hi a tha hnga maw ti na ruah ruangah na I halnak le lehnak van halmi a si ti ka hngalh. Asinain chim kan duh mi cu, Ti le Thlarau in a hrinthan taktakmi hna cu a cunglei na biahalnak nun cun an nung lai lo, nun thianhlim le nun zoh dawhtu khan an nung lai. (Pathain fa a si taktak mi hna cu sualnak kha an tuah peng lo tiah Baibal nih a ti). Cucu fakpi in ruah hasa na herh. Na lungthin chungah Thiang Thlarau a um taktak a si ahcun thil tha tuah na duh lo zongah thil tha na nun ah a tlai ko lai. Thlarau theitlai kha na nun ah na ngeih ko lai. Asinain, na lungthin chungah Thiang Thlarau na ngeih lo, a um lo a si ahcun zeitluk naa zuam len hmanh ah Thlarau theitlai kha na ngei kho lai lo. Lungthin chungin Thiang Thlarau a ngei lomi hna nih cun Jesuh an zumh ko hmanh ah Thlarau theitlai cu an ngei kho lai maw? An ngei kho bal lai lo. Bawipa nih thingkung thalo nih thingthei tha a tlai ballo tiah a ti (Mat 7:17-18). Bia kan hal lai i, a lehnak zong ka vun chim colh lai. Jesuh na zum, ko nain vawlei sualnak nih ◄ CHUNG BIA ► 393 na nun an tei maw? Sualnak lawng na tuah maw? A si lo ah, Vawlei sualnak tei in a dingmi Pathian sal bantukin na nung maw? Ti le Thlarau khamhnak Thawngtha bia chim in misual hna kha an sualnak chung chanh dingin Pathian rian na tuan maw? Jesuh na zumh hnuah sualnak pakhat hmanh ngei loin miding taktak ah na cang maw? Ti le Thlarau thawngtha zumhnak lawnglawng in sualnak na tei khawh lai, a dingmi na si kho lai i misual hna kha an sualnak chungin na khamh khawh hna lai. Jesuh kan zumh hnu zongah hi vawlei ah hin sualnak kan tuah tawn. Asinain vawlei sualnak vialte chungin khamh dingah Tipil Petu Johan nih kan Bawipa Jesuh Khrih cu tipilnak a pek i vailam cungah thihnak a tuar. Cucaah Pathian nih a tuahmi Jesuh tipil innak , thihnak kan zumhnak thawngin kan nih cu kan sualnak vialte chungin khamh kan si, kan sualnak vialte kha Jesuh tipil innak ti le athisen nih a tawl dih cang. I halnak le lehnak Na chiatha thleidannak sualnak chungin na luat cang maw? tiah bia hal kan duh. Jesuh na zumh hlan bantukin na zumh hnu zongah misual na si ko maw? Sualnak a ngeimi, misual na si ahcun Ti le Thlarau thawngtha kha na hngal rih lo tinak a si. Thlarau kha na lungthin chungah na ngei rih lo caah taksa harsatnak le hnahnawhnak kha na ngei lengmang. Zumtu dik na si ko zongah taksa (pumsa) duhnak, ruahnak chungin na luat khawh nakhnga Ti le Thlarau khamhnak thawngtha kha na zumh a herh. Ti le Thlarau khamhnak Thawngtha biatak na hngalh khawh nakhnga, na pumsa lei sining ruahnak kha hlaw law Pathian bia kha zum ko. Pathian nih khamhnak Nawlbia a sermi kha, Khrih ka zum aa ti komi hna nih anmah duhning in a thlengtu mi tampi vawlei cungah an um. Cu bantuk minung cu Pathian nih a hlawt ve hna lai. Ni donghnak ni ah Jesuh nih hlawtmi na si lai lo tiah zumhnak ka ngei. Jesuh tipil innak le a ◄ CHUNG BIA ► 394 thisen lawnglawng hi ka sualnak chungin a kan khamhtu a si tiah a zummi na si lai tiah zumhnak ka ngei. Asinain na ruahnak cu taksa ruahnak a si. “Pathian nawl kha a zul lo, a ngaingai ti ah cun a zulh in a zul kho lo,” (Rom 8:7). “An minung sining duhnak a zul mi nih cu Pathian kha an lawmhter kho,” (Rom 8:8) tiah Paul nih a ti. Pathian lung a tong khomi zumhnak ngeih na duh ahcun Ngaknu thiang Mary nih hi vawlei ah a hrinmi, Jesuh Khrih, Jordan tiva tipil a innak thawngin vawlei sualnak vialte a lak i Pathian nih tuah awk a si tiah a timi paoh a tuahtu Jesuh na zumhnak thawng lawnglawng in cu zumhnak cu na ngei kho lai. Ahonihdah a dingmi Pathian rian cu a tuan khawh lai? misual mi nih maw, miding mi nih dah? Misual mi cu sualnak chungah khan a um zeicahtiah Pathian hmai ah sual ngaihthiamnak kha a hmu rih lo! Cucaah, cu bantuk mi hna cu I halnak le lehnak an sualnak ruangah biaceihnak nih khan a hngah ko hna. Misual mi hna cu Pathian nih vangcung pennak chungah a lutter hna lai lo. Zeicahtiah, “Pathian cu thatlonak tuahnak ah aa lawmmi Pathian a si lo,” Sam 5:4. Mithalo hna thlacamnak cu Pathian nih ka ngai lai lo tiah a ti, “An theih hna lo cu nan sualnak ruangah a si,” tiah Baibal nih a ti (Isai. 59:1-2). Sualnak man cu thihnak a si caah misual mi cu hell ram ah an tla hrimhrim lai. Lungthin chungah sualnak a ngei lomi, a dingmi hna lawng nih dinnak kha an tuah khawh. Jesuh tipil innak le thihnak zumh hnu ah lungthin chungah sualnak a ngei lomi hna lungthin ah Thiang Thlarau cu a um. Lamkaltu Peter nih Penticost ni ah a chimmi cu, “Nan dihlak in, pakhat hmanh bau loin, nan sualnak khan i mer tuah u, nan sualnak kha ngaihthiam nan si nakhnga nan sualnak khan i mer u law Jesuh Khrih min in tipilnak ing tuah u, cun Pathian ◄ CHUNG BIA ► 395 laksawng Thiang Thlarau kha nan hmuh lai,” (Lam. 2:38). Chim duhmi cu, kan sualnak vialte lak dingah Johan nih tipilnak a pek i, vailam cungah a thisen a chuak i, thihnak in a tho thanmi Jesuh kha zumh hrimhrim ding tinak a si. Cu an zumh hnuah an zumhnak langhtertu ah Jesuh min in tipilnak kha an ing lai. Jesuh nih a Zultu hna kha, Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in a zummi paoh kha tipilnak nan pek hna lai tiah a ti hna (Mat. 28:19). Cu pinah Paul nih, “Khrih Thlarau a ngei lomi hna cu Khrih ta an si lo,” (Rom 8:9) tiah a ti. Pathian nih miding mi cu Thiang Thlarau kha a pek hna i cu Thiang Thlarau nih cun Pathian fa an si nakhnga seal a cumh hna. Misual mi hna lungthin ah Thlarau a um lo, a ruang cu sualnak an ngei caah a si. Thlarau nih cun sualnak kha duh loin thianhlimnak tu kha a duh. Thlarau nih cun miding hna kha a hmaanmi lam ah a hruai hna i Pathian duhning lam kha a zulhter hna. Cu ti a I halnak le lehnak siah, Pathian duhning cu zeidah a si? Ti le Thlarau khamhnak thawngtha vawlei mi vialte hna sinah va chim i Jesuh fialning bantukin tipilnak va pek kha Pathian duhning cu a si. Miding he misual he taksa sualnak kha an thih tiang an tuah ko lai. Asinain a dingmi hna sualnak cu Jesuh tipil innak ti le a thihnak thi an zumhnak thawngin Pathian nih a thenh dih cang. Cucu Pathian dinnak Jesuh nih a tuah mi a si. Cucaah, kan Baibal nih hitihin a ti, “Zumhnak thawngin Pathian he a remmi cu an nung lai, a ti bang khan, Pathin he i remnak cu a hram in a dongh tiang zumhnak thawngin a si.” Rom 1:17. Jesuh tipil innak Ti le thihnak Thi a zummi hna cu sualnak nih khan a tei ti hna lo, thatnak lawng kha an tuah cang. Mi dingmi sualnak a luancia, atu lio, hmailei an sualnak vialte kha Johan nih Jesuh tipil a pek ah khan Jesuh cungah a chiah ding cang. Jesuh thihnak ah khan a taksa sinak kha a thi ve cang. ◄ CHUNG BIA ► 396 Midingmi hna lungthin ahcun Thiang Thlarau a um caah Thiang Thlarau duhning in an nung. Biatak chungah lam a hruai hna. Cu biatak chungah cun sual tuahnak a um lo ( Roman 6) Lamkaltu hna chan lio ah mi tampi nih zumhnak an rak ngeihmi cu, Ti le Thlarau khamhnak thawngtha a zummi hna zong an nunnak ah nun thianhlimnak nun, an ngei kho lo. An lungthin cu sualnak in a khat ko ti hi a si. Asinain cu bantuk zumhnak a ngeimi hna cu Lamkaltu hna nih an rak chimmi Jesuh tipil innak Ti le thihnak Thi biatak thawngtha an hngalh fian lo caah a si. Cucaah lamkaltu Paul nih an sinah a chimmi cu “A si ah cun zeitindah kan ti lai? Pathian vel cu karh chinchin seh tiah sualnak cu kan tuah chin lengmang lai maw? Tuah naisai hlah, sualnak ah cun kan thi cang, zeitindah cu chungah cun kan um peng khawh ti lai,” (Rom 6:1-2) ti hi a si. Cu pinah a vun chapthan rihmi cu, “Pathian cu lawm I halnak le lehnak ko u sih, cucaah ka sining cu hihi a si ko: keimah lawngin ti ahcun, ka lung lawngin Pathian nawl cu ka zulh khawh, ka minung sining tu cu sualnak phung kha a zul ko,” tiah a ti (Rom 7:25). A donghnak ah, miding taksa cu a derthawm mi a si caah sualnak kha a tuah ko lai, asinain Thiang Thlarau lamhruainak kha an zulh lai i vawlei cung khua zakip ah Thawngtha an chim lai. Miding hna cu Thlarau lamhruainak kha an zulh zeicahtiah Pathian vel tangah an lungthin kha a um. “A si kun ah cun zeitin? Nawlbia tangah um ti loin Pathian vel tangah kan um cang caah kan sual awk a si lai maw? Si hrimhrim hlah. Bawi pakhat khat sinah, na nawl kan ngaih lai, tiin nan i pek ah cun, nannih cu cu bawi a nawl zulhmi sal cu nan si, cu bantukin sualnak nawl cu nan zulh ahcun sualnak sal cu nan si i sualnak nih a chuahpimi cu thihnak a si. Cubantuk thiamthiam cun Pathian nawlngaihnak cu a nawl nan zulh ah ◄ CHUNG BIA ► 397 cun nawlngaihnak nih a chuahpimi cu Pathian he i remnak kha a si,” (Rom 6:15-16). Pangpar taktak le ser chommi an i dan bantukin misual lungthin a uktu le miding lungthin a uktu zong an i dang ve. Mi dingmi lungthin a uktu cu Thiang thlarau kha a si caah Thiang Thlarau duhnak kha an zulh i Pathian duhning in an nung. Asinain misual mi hna lungthin a uktu cu sualnak kha a si caah thatnak kha an tuah kho lo. An sualnak le palhnak ruangah Thlarau kha an ngeih kho lo i thatnak lam kha an zul kho lo. Ti le Thlarau Thawngtha zumhnak a ngeimi zumtu hna nih thianhlim nun an ngei kho lo timi zumhnak cu a hmaan lomi minung taksa ruahnak in a chuahmi zumhnak a si. Atu lio mi tampi hna nih Ti le Thlarau thawngtha hi a hmaanmi thawngtha a si tiah an ti ko nain mi dingmi hna nunning kha an hngal lo, zei cahtiah an lungthin chung taktak in Ti le Thlarau thawngtha kha an I halnak le lehnak hngal lo, an co rih lo caah a si. Sihmanhselaw hi mi hna nih hin cun an hngalh lo mi thil paoh kha zeirel lo in an um; cun saram bantuk in chuah pi mi pumsa duh nak in an hngalhmi thil tu kha an mah a hrawk tu hna thil tu an si (Jud .1: 10). Vawlei cung khua zakip ah Thawngtha chim a si khawh nakhnga mi dingmi hna riantuannak le nunnak peknak hi zeitindah na ruah? Pathian dinnak le biatak ceunak lakah khan mi dingmi hna nih cun zumhnak thawngin thatnak kha an tuah. Pathian fale hna nih cun dinnak le thatnak kha an tuah. Jesuh nih tipil a innak le a thihnak thawngin vawlei sualnak vialte a tawl dihnak thawngtha kha vawlei mi hna sinah kan chim awk a si. Cu pinah kan duh mi cu, Jesuh tipil innak le thihnak na lungthin chung in na zumhnak thawngin vawlei sualnak chungin khamhnak hmu u law, ni donghnak ni ah Pathian kha tong u ti hi a si. ◄ CHUNG BIA ► e-Books TheNewLifeMission USER GUIDE ? How to Read Easier Way to Read Cover Page 399 User Guide HOW TO READ PAGING THROUGH THE BOOK Page by Page Skiping to a Page ◄ User Guide ► 400 User Guide PAGE BY PAGE • KeyBoard 1) Page Up / Page Down Key Page Up = Previous Page, Page Down = Next Page 2) Arrow Key ← or ↑ = Previous Page, → or ↓ = Next Page • Acrobat Reader Menu Button ◄ = Previous Page, ► = Next Page • Link ◄ = Previous Page, ► = Next Page Contents = Go to Table of Contents ◄ User Guide ► 401 User Guide SKIPING TO A PAGE 1) Key Board Ctrl + N Key : The number of page you want to go to. 2) Acrobat Reader Scroll Bar Click and drag in the scroll bar until the page number in the number field matches the page you want to go to. ◄ User Guide ► 402 User Guide EASIER WAY TO READ Using Bookmarks You can move easily where you want by using bookmarks - Show bookmarks : Press F5 Key on your keyboard. - Hide bookmarks : Press F5 Key again ◄ User Guide ►