La Quotidiana, 14.7.2015

Transcript

La Quotidiana, 14.7.2015
Pretsch Fr. 1.90
19. annada, numer 133
GA
7007 Cuira
Indesch
trenaments
Il giugadurs dal HSV Hamburg
èn sa sentids bain durant lur trenament a Schluein.
Mardi, ils 14 da fanadur 2015
Fugitivs
en Svizra
Tge influenza han fugitivs sin las
activitads politicas en lieus pertutgads en la Svizra?
15
6
Redacziun: Via Sommerau 32, 7007 Cuira, tel. 081 255 57 10, [email protected]
Las 902 catschaduras da Surrein
Breil: Prestau
200 dis da lavur
„ (anr/hh) L’jamna vargada han
45 emprendistas ed emprendists
digl emprem onn dalla Ems­Che­
mie a Domat luvrau vid l’infra­
structura turistica a Breil. El cen­
ter digl engaschament ein il man­
teniment e la renovaziun da sendas
e vias da viandar e da velo stadas.
La lavur prestada duront plirs dis
corrispunda pli u meins all’occu­
paziun d’in luvrer duront igl entir
onn. Igl engaschament ha differen­
tas finamiras. D’ina vart prestan ils
giuvenils in impurtont survetsch
en favur dil maun public, dall’au­
tra vart emprendan els d’enconu­
scher meglier in l’auter sco era ina
nova regiun el cantun Grischun.
D’engrau ei la lavur naturalmein
era per la vischnaunca da Breil.
¾
PAGINA 3
Il Spöl s’ha remiss
Prüm referat dal Naturama 2015 a Zernez
„ (anr/afi) Il referat da l’ul­
tim’eivna dal Naturama 2015 a
Zernez s’ha dedichà a l’aual
Spöl ed a la disgrazia ecologica
da l’on 2013. Pervi da difficultats
tecnicas d’eira sorti belma dal scul
da l’aua da fuond e desdrüt infra
pac temp passa 65 pertschient da
la vita aint ill’aua dal Spöl. Passa
duos ons plü tard han ils respun­
sabels pudü constatar cha l’aual
s’ha remiss plü svelt co spettà.
Üna da las masüras importantas
es statta l’inuondaziun controlla­
da dal Spöl pacs mais davo la dis­
grazia. Pro la sanaziun cumpletta
da l’implant da forza da la Punt
dal Gall desistan las OEE sün la
svödada previsa dal lai da cumu­
laziun. La nouva metoda da reno­
vaziun cuosta bundant 12 mil­
liuns francs.
¾ PAGINA 9
«Public viewing» el dormitori dall’ureglia­miur
DAD AUGUSTIN BEELI / ANR
„ Els han egls gronds sco tgaus
da guvas. Mirar en quels carins
egls ners ei denton strusch pus­
seivel. Nun ch’ins sappi separti­
cipar ad ina emissiun directa
ord il dormitori dallas ureglias­
miur. Quella specia da miez miur
e miez utschi viva sur il tetg dalla
baselgia da Surrein. Igl ei ina rari­
tad zuppada dalla regiun. Dess ei
negins miez miur e miez utschi ve­
sess il mund ora auter. Cunzun
havessen nus lu ina nungetg gron­
da mulesta d’insects. Che quei ei
aschia han ins saviu seperschuader
venderdis vargau a Surrein. Leu ha
Miriam Lutz dil schurmetg da
miez miur e miez utschi dil can­
tun Grischun organisau ensemen
culla Fundaziun svizra per miez
miur e miez utschi ina sera
d’informaziun cun emissiun di­
recta ord il dormitori dils animals.
Bia glieud tema quels animals che
vivan discret e senza far donn a
carstgauns ed animals. Con nizei­
vels ch’els ein ha la specialista sa­
viu explicar cull’informaziun
ch’in miez miur e miez utschi pe­
gli e magli mintga notg ina tiarza
«Gös cun KlaingÜti»
L’inuondaziun controllada dal Spöl.
FOTO R. HALLER/PNS
La Muntogna da Schons sura cun
perlas zupadas a pros da flurs
„ (anr/br) Vargistagn, Maton a
Lon, las vischnàncetas senzum
la Muntogna da Schons, ân sper
lur ustreias prinzipalas mintge­
gna egna puschida turistica pin­
tga, zupada. Las possessuras ad igls
possessurs magnan quellas tgeas
cun blear angaschamaint parsunal
a datan ad ellas lur noda speziala.
Ascheia â la pensiùn Muntanella a
Vargistagn igl scharm partgirevel
da la viglia tgea grischùna, agl cafe
Fortuna a Lon stat igl ziclus natiral
20029
9 771424 749004
digl bagn puril agl zenter, a la nova
pensiùn Laresch a Maton anvida
da passantar egn tains sainza hecti­
ca an egn’architectura moderna. La
visita sen la Muntogna sura sala­
scha actualmeing cumbinar bagn
cun egna spassageada tier igls pros
da cualm fluraints. Quels fan ac­
tualmeing part d’egna concurenza
da biodiversitad, organisada digl
Parc natiral Beverin.
¾ PAGINA 12
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
„ (anr/ rgd) A Samedan illa Che­
sa Planta es gnüda organisada üna
sairada litterara in connex cul
70avel anniversari da Göri Klainguti. I’l focus da l’inscunter cultu­
ral sun stats ils gös culla lingua, üna
da las disciplinas litteraras predilet­
tas da l’autur rumantsch. La saira
ha attrat bler public interessà uschè
cha la sala d’eira implinida fin a
l’ultimischen lö. Sper la prelecziun
da divers texts da l’autur svess han
ils linguists Rico Valär, Annetta
Ganzoni e Clà Riatsch referì davart
l’ouvra multifara da Klainguti.
L’ureglia­miur ei ina
dallas 30 specias
da miez miur e miez
utschi ch’ei dat en
Svizra. Sias alas
vegnan tochen 43
MAD
cm liungas.
da sia peisa. Mess entuorn silla
peisa d’in carstgaun ei quei in pu­
lit quantum insects. Las ureglias­
miur ch’ein dacasa la stad el sur­
combras dalla baselgia da Surrein
s’audan tier ina dallas quater colo­
nias dad ureglias­miur ch’ei dat el
Grischun. En Svizra han ins en­
tochen oz registrau 30 specias da
miez miur e miez utschi.
¾ PAGINA 3
Ina veta per la musica
Commemoraziun per il cumponist Gion Antoni Derungs en Lumnezia
DA MARTIN CABALZAR
„ Pigl onn giubilar da Gion An­
toni Derungs ha Armin Brunner
creau ina biografia scenica­
musicala che vegn presentada
vendergis a Vella, en siu liug
d’origin. La producziun cumbina
texts ord la biografia cun sequen­
zas da musica ord la vasta e va­
rionta ovra dil cumponist. Ni culs
plaids d’Armin Brunner: «Ins sa
render la musica (pli) capeivla si­
tuond ella en siu context historic,
en siu ravugl persunal e familiar
ed en siu horizont cultural e so­
cial.» Gion Antoni Derungs ha
dedicau sia veta alla musica, el ha
instruiu, sunau, dirigiu e cumpo­
niu. E dapertut eis el staus in
meister. Sia patria nativa, la Ro­
montschia ed il Grischun, han
dau ad el il fundament per in’ovra
musicala vasta e varionta e da
gronda irradiaziun e renum.
¾ PAGINA 2
¾ PAGINA 9
Lia far militer
„ (anr/gns) Digls passa 6500 re­
cruts tgi on scumanzo da curt la
recruta è mintga terz en schinum­
no secondo. Tar chels totga er Edson Gomes da Tinizong tgi è na­
schia a Tusang, dantant da geni­
tours portughes. Chels deis von
per el a fegn las 21 emdas da re­
crut ed el fò gist venavant militer
per aveir fatg tot igl sarvetsch da
300 deis. Edson Gomes dei tgi el
vegia lia far militer cun esser
burghes dobel (Svizzer e Portu­
ghes). Da far la recruta seia er sto
per el ena buna experientscha dal­
la veta.
¾ PAGINA 11
Il cumponist Gion Antoni Derungs festivass uonn siu 80avel anniversari.
FOTO. O ITEM
2
SURSELVA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
Gion Antoni Derungs – «In dils nos»
Commemoraziun per igl 80avel anniversari da Gion Antoni Derungs a Vella en Val Lumnezia
ser da musica. Gion Antoni Derungs ha
denton buca mo reproduciu, imitau ed
arranschau, anzi el ha era tschercau novas vias d’expressiun musicala, experimentau cun l’atonalitad ed aschia sviluppau siu agen stil. In stil inconfundibel
cun numerusas facettas.
Sia patria ha dau ad el il fundament
per sia ovra vasta e varionta ch’irradiescha
lunsch sur las scheinas lumnezianas, romontschas e grischunas ora.
DA MARTIN CABALZAR
„ Gion Antoni Derungs, naschius il
1935 a Vella, vala sco impurtont cumponist contemporan dalla Svizra cun
in’irradiaziun internaziunala. El savess festivar uonn ils 6 da setember siu
80avel onn. El decuors digl onn ein previ differents arranschaments commemorativs, denter auter quest venderdis
en siu vitg natal da Vella en Val Lumnezia. Sut il tetel «Gion Antoni Derungs –
veta e musica» presenta il musicist e publicist da musica Armin Brunner ina biografia scenic-musicala che dat in’investa
en l’ovra ed ella veta da Gion Antoni Derungs. Cun texts e musica vegn presentau igl operar dil cumponist che stat denter tradiziun e moderna e fa la punt denter il mund dil vitg e quel dalla musica.
A cooperar vegnan Graziella Rossi sco raquintadra, Helmut Vogel sco cronist e
Muriel Schwarz sco sopranista. Plinavon
sepresentan il TrioFontane cun Andreas
Wiesli al clavazin, Noelle Grüebler alla
violina e Jonas Kreienbühl al violoncello.
Cumponist svizzer cun fermas
ragischs romontschas e grischunas
Ils fastitgs dalla veta da Gion Antoni Derungs entscheivan a Vella en Val Lumnezia nua che Gion Antoni Derungs ei naschius sco fegl dil scolast secundar Wolfgang Derungs e da Heinrica Derungs nata Sialm, ina sora dil renomau cumponist
Duri Sialm. Ed il musicist e cumponist
da renum Gion Anton Derungs ha mai
snegau sias ragischs ruralas, anzi ei staus
loschs da quellas ed attaschaus a sia patria nativa entochen sia mort avon dus
onns. Visavi ses scolars – ed jeu hai giu la
cuida d’esser in da quels, schegie buc in
dils pli talentai e premurai – ha el adina
puspei schau sentir siu respect e sia admi-
Il cumponist Gion Antoni Derungs cumpleness uonn 80 onns.
raziun enviers la canzun populara e viers
il cant liturgic tgirai cun premura en siu
vitg ed en sia Val nativa. Malgrad che l’affonza ei stada perturbada dalla mort prematura dil bab, dalla crisa economica e
Nus essan nonimai per il
«Best of Swiss Gastro-Award»
„ (cp) La giuria dil fatg ha fixau las nominaziuns per il premi dil publicum dad
uonn «Best of Swiss Gastro». Silla
gliesta dils nominai sesanfla era il Biohotel Ucliva. L’emprema fasa per il «Best
of Swiss Gastro-Awards 2016» ei terminada. La giuria dil fatg ha nominau en otg
categorias totalmein 214 menaschis. Ella
categoria internaziunala (tipic per la tiara)
2016 ei il Biohotel Ucliva nominaus ed ha
schanzas da vegnir eligius denter ils treis
megliers dalla categoria – ni schizun sco
«Master Best of Swiss Gastro 2016», la pli
aulta distincziun dil premi dil publicum
svizzer.
Naven dall’entschatta fenadur tochen
ils 30 da settember 2015 eruescha il publicum ses favorits ellas otg categorias. Cun
cartas da valetaziun ch’ins sa retrer direct
tier nus ni online (www.bestofswissgastro.
ch) succeda la valetaziun. Il diember dallas valetaziuns e la nota dil publicum sco
era la nota dalla giuria dil fatg dattan la nota totala per las distincziuns ed ils plazzaments dal Gastroaward. Ils awards vegnan
surdai ils 2 da november 2015.
Enzacontas novaziuns impurtontas influenzeschan la 12avla ediziun dil gastroaward svizzer. Naven dad uonn sa
mintga menaschi innovativ s’annunziar,
independent da sia vegliadetgna. Il sistem
d’annunzia e da valetaziun ei vegnius simplificaus. E da niev dat ei la categoria «internaziunal» per tut ils menaschis gastronomics tipics dalla tiara.
Fatgs davart il menaschi
Il Biohotel Ucliva a Vuorz ei vegnius fundaus il 1983. En tut ha il menaschi 110
plazs da seser, 80 plazs el restaurant e 30
silla terrassa cun bellezia vesta silla Surselva. Tier las specialitads da nossa casa s’auda la cuschina grischuna cun capuns fatgs
sez, carn bov regiunala e grondiusa carn
piertg dil menaschi biologic digl anteriur
mister svizzer Renzo Blumenthal.
«Best of Swiss Gastro» ei il sulet premi
gastronomic dil publicum dalla Svizra.
Mintg’onn vegnan ils megliers menaschis
gastronomics undrai, il 2015 en quellas
otg categorias: Fine Dining (gourmet),
Classic (tradiziunal), International (tipic
per la tiara), On the move (take away &
self-service), Coffee (stivas da caffè e da
te), Activity (temps liber & sport), Trend
(innovaziun) e Bar & Lounge (Nightlife).
FOTO N. SIMMEN
dall’erupziun dall’uiara ha Gion Antoni
Derungs anflau forza ed inspiraziun el ravugl dalla famiglia, dalla cuntrada naturala e culturala dalla Val Lumnezia e promoziun musicala digl aug Duri, il profes-
Veta ed ovra
Gion Antoni Derungs ha absolviu la scola claustrala a Mustér e silsuenter studegiau clavazin, orgla, cant da scola, direcziun e cumposiziun al Conservatori da
Turitg. Bunamein 40 onns ei Gion Antoni Derungs staus scolast da clavazin ed
orgla al seminari da scolasts a Cuera ed
ha aschia accumpignau bunamein duas
generaziuns da scolasts grischuns per lur
incaricas futuras scolasts, dirigents ed organists. Varga 40 onns ei Gion Antoni
Derungs era staus organist dalla catedrala a Cuera. El ha dirigiu ils chors Alpina
e Rezia ed ha fundau il Quartet Grischun
e realisau cun quel pliras plattas fonograficas.
Sia ovra cumpositorica cumpeglia in
fetg grond diember d’ovras vocalas, dalla sempla canzun populara ad ovras pli
pretensiusas, denton era operas monumentalas ed oratoris. Dasperas ha el era
cumponiu in grond diember d’ovras per
instruments, ton per formaziuns cameristicas pli pintgas sco per orchesters pli
gronds. Da muntada particulara ein era
las 10 sinfonias.
In dils pli impurtonts
cumponists contemporans
Sco quei che nus legin el fegliet da commemoraziun dumbra Gion Antoni De-
rungs oz «denter ils pli impurtonts cumponists contemporans dalla Svizra». Siu
lungatg musical seigi sesviluppaus ord
«la confruntaziun cull’avantgarde da
lezzas uras entochen all’integraziun successiva e nova interpretaziun creativa
d’elements «tradiziunals» sco la tonalitad. Senza dubi ha il lungatg musical inconfundibel da Gion Antoni Derungs
era survegniu impuls dalla canzun populara romontscha. Cun sia musica romontscha ha Gion Antoni Derungs
denton era dau il bul alla identitad musicala dils Romontschs. Quei cunzun
era cun la opera «Il cerchel magic»,
l’emprema opera en lungatg romontsch
insumma.
Fundaziun Gion Antoni Derungs
La Fundaziun Gion Antoni Derungs
s’engascha per che la musica dil cumponist morts 2012 gaudi vinavon l’attenziun duida. Aschia ha la Fundaziun mess
per igl onn 2015 las suandontas prioritads: El decuors digl atun duein cumparer in cudisch cullas canzuns per chor viril e la primavera 2016 in cudisch cullas
canzuns da chor mischedau. Plinavon ei
previu d’edir in register electronic davart las cumposiziuns silla pagina
d’internet dalla fundaziun.
El decuors da questa stad presenta il
Festival Cultural Origien pliras gadas
l’opera «Benjamin» ed ils 6 da settember
ha in concert commemorativ cun La Filharmonia da Combra, Cantus Firmus e
solists liug el Teater dil marcau a Cuera.
Plinavon han differents concerts ella
Bassa liug.
Ulteriuras informaziuns sin
www.gionantoniderungs.ch
La biografia scenic-musicala ha liug venderdis,
ils 17 da fenadur allas 20.00 ella halla plurivalenta a Vella.
In’jamna caulda e prospereivla
La Brass Band giuvenila dil Grischun ei stada a Sursaissa
„ (anr/abc) L’jamna vargada ein 49
giuvenils s’entupai a Sursaissa per
passentar in’jamna intensiva cun musica. Dapi biars onns dat la vischnaunca suttetg al camp dalla Brass Band
giuvenila dil Grischun. La fin d’jamna
han ils concerts finals giu liug. Els hagien giu ina bun’jamna ed ei seigi vegniu
luvrau fetg: Quei confirma il president
dalla Brass Band giuvenila dil Grischun,
Toni Deplazes. El ei separticipaus – buca
per l’emprema gada – al camp sco bassist
dalla A-Band. Vendergis e sonda sera ha
quella dau in concert d’ault nivo ella hal-
la plurivalenta a Sursaissa. Uonn fuvan
49 giuvenils s’annunziai pil camp. Il president ha confirmau ch’ei seigi uonn buca stau lev da motivar las musicantas ed
ils musicants per la participaziun. Igl ei
tuttina gartegiau d’organisar l’jamna cun
in diember minimal. Grev eis ei stau
d’occupar tuttas sutgas dallas duas bands.
Al concert final han ins sulettamein s’encurschiu che zacons dils commembers
dalla formaziun fuvan pli vegls che 25
onns. Tier las cundiziuns da participaziun per quei camp tradiziunal dall’Uniun cantunala da musica dil Grischun
vala numnadamein la limita da vegliadetgna da 25 onns. Ils giuvenils ston ultra da quei habitar el cantun Grischun e
sunar en ina societad el cantun Grischun.
Sco gia igl onn vargau han ils organisaturs
buca pli pretendiu in examen da recepziun. Uonn ha Ueli Kipfer dad Affoltern
i.E. dirigiu la A-Band e Peter Stadelmann
da Beromünster la B-Band. Cun siat ulteriurs meinaregisters han ils giuvenils saviu
profitar da gruppas pintgas e cun far musica duront in’jamna en fuorma concentrada. Els han retschiert cussegls, han saviu emprender ed augmentar la qualitad.
Ulteriuras informaziuns davart nies menaschi:
www.ucliva.ch, 081 941 22 42, Marion Patzelt,
directura dil Biohotel Ucliva.
„ SOGN BENEDETG
Incendi ha chaschunà gronds donns
(rtr) A Sogn Benedetg sur Sumvitg è rut
ora la dumengia a mezdi in fieu en ina
chasa da vacanzas. Tenor la polizia chantunala n’hai dà nagins blessads. Il donn
material saja dentant grond, i vegn dis-
currì da plirs dieschmillis francs. Remartgà il fieu ed alarmà ils pumpiers han
ils vischins a Sogn Benedetg. Tenor emprimas scuvertas è il fieu rut or pervi da
tschendra betg dismessa endretg.
Ueli Kipfer al pult da dirigent: La A-Band duront ina emprova pil concert final.
FOTO A. BEELI
SURSELVA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
3
902 mummas el surcombras
Live tier la colonia d’ureglias-miur a Surrein
„ (anr/abc) Igl ei animals lactonts e buc
utschals. Ed els sgolan mo la notg. Perquei
ha forsa bia glieud tema dad els. Che miez
miur e miez utschi ein da principi creatiras fascinontas han ils aspectaturs
dall’emissiun directa da venderdis vargau
a Surrein s’encurschiu. El surcombras
dalla nav-baselgia traian actualmein varga 900 femellas si lur pigns. El mund dils
animals dat ei tscheu e leu scuviertas admirablas. Ord l’optica dil carstgaun eis ei
strusch capeivel co in tschéss anfla sia preda
ord tschiens meters distanza. La locuziun
«Haver egls sco in tschéss» ha perquei sia
giustificaziun. In’autra locuziun aud’ins mai:
«Haver ureglias sco in miez miur e miez
utschi» fuss giustificau sch’ins enconuschess
empau quei animalet. El ei bein buca schi
nobels sco il tschéss ed ins vesa strusch el.
Miez miur e miez utschi ein animals dalla
notg, els vivan el zuppau e sgolan nervus la
notg tras l’aria. L’eleganza e la bellezia ein buca lur trumfs. Persuenter han els autras qualitads unicas. Venderdis vargau han rodund
100 persunas priu la caschun d’emprender
d’enconuscher quella creatira. Ch’ella ei ina
fascinonta ovra dalla scaffiziun han tuts saviu
seperschuader. L’incumbensadra per il schurmetg dils miez miurs e miez utschi dil Grischun, Miriam Lutz, ensemen cun ina squadra dalla Fundaziun svizra pil schurmetg dils
miez miur e miez utschi, ha organisau sil plaz
avon la baselgia da Surrein ina sera da «public viewing». Sco tier in giug da ballapei han
ins saviu mirar ina emissiun directa silla tenda gronda. Buca direct el stadiun da ballapei,
mobein el surcombras dalla baselgia.
Els van a catscha
cu ils utschals dorman
El surcombras dalla nav dalla baselgia da Surrein viva ina dallas quater colonias dad ureglias-miur el Grischun. Igl ei stau interessant
d’observar la scenaria il venderdis sera sil plaz
avon baselgia. Tochen ch’ei ha entschiet a
vegnir stgir sgulavan hirundellas e spirs ad incuntin entuorn ils baghetgs. Tuttenina, cu igl
ei vegniu pli stgir, sco smaccau sil nuv, han
els fatg plaz als utschals dalla notg. Igl ei vegniu stgir e Miriam Lutz e Marcel Fierz dalla fundaziun svizra han entschiet ad introducir el «public viewing». Els han avischinau ils
rodund 100 presents alla ureglia-miur e sia
moda da viver discreta. Igl ei ina dallas 30 differentas specias da miez miur e miez utschi
ch’ei dat en Svizra. Sigl entir mund han ins
entochen oz distinguiu 1200 specias. Quellas che vivan en Svizra tschetschan buca saun
e fan era buca cumpignia a Dracula. Igl ei animalets lactonts fetg interessants ed era nizeivels. Ella baselgia da Surrein viva ina colonia
da femellas cun pigns. La colonia dils mascals
viva separadamein ella baselgia da Trun. Sco
quei che Miriam Lutz ha informau ha ina
L’occurrenza ha entschiet avon ch’igl ei vegniu stgir.
FOTOS A. BEELI
Silla tenda gronda
han ils aspectaturs
saviu mirar direct
el dormitori dallas
ureglias-miur.
dumbraziun exacta a Surrein cumprovau in
diember da 902 ureglias-miur cun pigns. Buca mintgina ha in pign, mo biaras tonaton.
Ils dus dumbraders Lisabet Bass ed Ueli Forster han surpriu per l’emprema gada l’incumbensa da dumbrar la colonia. La cefra actuala da 902 han els verificau pliras gadas. «Ils
miez miur e miez utschi han sviluppau in
concept che favurisescha els enviers auters
animals: Els san sgular e van a catscha cu auters ruaussan», sa Miriam Lutz. Vivonda ha
ei en abundonza, era la notg. Mintga miez
miur e miez utschi peglia e maglia mintga
notg ina tiarza da sia atgna peisa. Mirau ord
l’optica dil carstgaun ei quei pulit bia, tier in
carstgaun da 90 kilos ei quei 30 kilos a gi.
L’ureglia ha dil reminent ina funcziun centrala pil miez miur e miez utschi. Aposta per
l’emissiun directa ord ils dormitoris dallas femellas havevan ils specialists pendiu cameras
en treis differents loghens, duas sut igl arviul
dil tetg ed ina el clutger. Cun quellas han ils
presents saviu observar tgei che schabegia
exact, cu ils ureglias-miur sededestan e cu els
– respectiv ellas – sgolan ora per ir a catscha.
Las ureglias-miur da Surrein seigien in scazi
dalla natira ch’ei vali la peina da scuvierer e
d’appreziar, ha Miriam Lutz getg. Igl ei animals nizeivels che disturban pilpli pervia da
lur grascha ch’els produceschan els dormitoris. Ureglias-miur grondas vegnan tochen
22 onns e las alas stendidas mesiran 35 tochen 43 centimeters. La specia ureglia-miur
pintga che viva el medem dormitori vegn tochen 33 onns.
Veser co els unschan
las alas avon che sgular
Cons insects dapli che mulestassen nus sch’ei
dess buca miez miur e miez-utschi san ins
strusch s’imaginar. Animals bizarrs eis ei tuttavia cun lur ureglias liungas e las alas. Las
ureglias drovan els per s’orientar. Els miran
aschidadir cullas ureglias. Igl ei stau legher
d’observar silla tenda dil «public viewing» co
ils singuls animals ein sedestadai ed han entschiet ad unscher lur alas cun ina specia da
grass. Quei ei necessari per saver sgular l’en-
tira notg. Cu ils animals ein stai semtgai per
sgular han els aviert la bucca e dau sinzur.
L’ureglia dil carstgaun ha udiu nuot dallas
undas ultrasonoras. El dormitori dallas ureglias-miur sto quei denton esser mintgamai
ina rueida nungetga avon ch’ellas sgolan ora.
Il tun ch’il singul animal fa va encunter in obstachel e tuorna anavos. La communicaziun
succeda cun ultrasuns. Entuorn las diesch
han ins saviu observar co els ein sgulai ora,
tuts 902 exemplars, duront in’ura in traffic
ed ina truscha silenzius-curiosa. La sentupada culla colonia dallas ureglias-miur da Surrein ha era giu ina intenziun speciala. Miriam
Lutz ha rendiu attent ch’ils dormitoris dallas
mummas cun lur pigns dallas ureglias-miur
ein – tuttina sco tiels rinolofs – fetg impurtonts loghens pil surviver dalla specia. Els
drovan buca mo in microclima constant.
Tier renovaziuns capeta ei savens ch’ins pren
buca risguard sils basegns dils animalets. Ei
vegn serrau si ruosnas, buca tolerau ch’els
tschuffrognan plantschius e fatschada, els
vegnan spuentai sapientiv ni nunsapientiv.
Luvrau vid sendas e vias
Emprendist(a)s dad Ems-Chemie ein s’engaschai ella vischnaunca da Breil
„ (anr/hh) 45 emprendistas ed emprendists dall’interpresa Ems-Chemie
da Domat han luvrau l’jamna vargada a
Breil. Communablamein cun els ein era
tschun responsabels pils emprendists
s’engaschai vid la construcziun da sendas da viandar sco era punts e signalisaziun. Davart la vischnaunca vegn
quei engaschament appreziaus. Il camp
da lavur dils emprendists dalla Ems-Chemie ha gronda tradiziun. Dapi gleiti 40
onns bandunan las emprendistas ed ils
emprendists digl emprem onn lur plaz da
lavur a Domat e serendan en ina vischnaunca ni tier in’ovra d’agid dil cantun
Grischun per prestar leu in engaschament.
Quei agid al maun public vegn appreziaus
grondamein dallas vischnauncas. Uonn ei
la vischnaunca da Breil vegnida risguardada. La vischnaunca ella Cadi ha buca mo
in panorama fascinont. Ella ei era fetg enconuschenta per sias pusseivladads da viandar e da velo che stattan a disposiziun
als hosps da vacanzas. Quella reit da sendas e vias sto denton era vegnir mantenida e tgirada. Quella incumbensa ei stada
il pensum dils emprendists dalla EmsChemie pil camp da lavur da quest onn.
Entschiet avon 40 onns
L’idea per il camp da lavur dall’Ems-Chemie ei naschida avon exactamein 40 onns.
Suenter igl unviern da grondas lavinas ha
ina responsabla per l’instrucziun dallas
emprendistas e dils emprendists giu l’idea
d’iniziar in sustegn per vischnauncas fermamein pertuccadas e dependentas dalla
reconstrucziun d’edifecis disfatgs. Da
gliez temps vegnevan tut ils emprendists
dumandai per in engaschament. Els savevan s’annunziar voluntariamein per in
camp da lavur. Il pensun principal ei staus
quel da reconstruir in baghetg d’economia disfatgs dalla lavina a Laus sin intschess dalla vischnaunca da Sumvitg. Dimora havevan las emprendistas ed ils
emprendists ella casa da scola a Rabius.
L’intenziun da sustener vischnauncas
meins rehas el cantun Grischun cun
camps da giuvenils ei allura vegnida cuntinuada sco finamira solidaria. Dapi 1978
eis ella instituziunalisada tier la Ems-Chemie a Domat. Dapi lu separticipeschan
tuttas emprendistas e tuts emprendists
digl emprem onn al camp.
Differentas lavurs
Savens mauncan allas vischnauncas las resursas persunalas per saver mantener per
exempel la liunga reit da sendas da viandar
ni era autra infrastructura da basa. Aschia
ei quei per exempel stau il cass avon quater onns a Pany, nua ch’ils emprendists
dalla Ems-Chemie han baghegiau plazs
cun fueinas ni avon in onn, cura ch’ils giu-
venils han construiu 50 bauns da seser da
lenn en lavur a maun ella Val Müstair. A
Breil han ils giuvenils luvrau l’jamna vargada vid differentas passaschas difficilas
dalla senda da viandar, sco per exempel
punts. Per part ein quellas vegnidas renovadas cumpleinamein. Medemamein ha
ei giu num deliberar chinettas da material
e da reparar ellas per part. Plinavon ein
pusseivladads da paus e ruaus sper la reit
da sendas vegnidas remplazzadas ni construidas da niev. En in auter liug han emprendistas ed emprendists giu l’incarica
da refrestgentar la signalisaziun dalla sen-
Il president communal da Breil Clau Schlosser (sen.) selegra dalla gronda lavur prestada dallas emprendistas e dils emprendists digl
MAD
emprem onn dalla Ems-Chemie a Domat.
da da viandar. Quella signalisaziun cun
tgietschen ed alv ha gia gidau bein enqual
ga in viadont ad anflar la via atras la brentina.
In grond engaschament
Las emprendistas ed ils emprendists dalla
Ems-Chemie a Domat han prestau l’jamna vargada in engaschament cumplein
che corrispunda a varga 200 dis da lavur
d’in um. Cun auters plaids: Lur lavur
prestada ei stada quella d’in um duront igl
entir onn. Quei engaschament ha consequentamein gronda valeta e vegn era appreziaus dalla vischnaunca. «Nus essan
fetg leds ch’ils emprendists dalla EmsChemie han luvrau aschi fetg e cun tonta motivaziun duront quell’jamna», di il
president communal da Breil, Clau
Schlosser. Mo era per ils giuvenils ei in tal
engaschament da gronda valeta. D’ina
vart san els luvrar per ina buna caussa,
dall’autra emprendan els d’enconuscher
meglier in l’auter sco era in’autra regiun
grischuna. Malgrad la strentga lavur dat
ei era biars bials muments e la pusseivladad da far novas enconuschientschas.
«Suenter in di cun zappun e pala ein ins
segiramein staunchels. Mo jeu sundel
loschs ch’ils vischins da Breil e lur hosps
da vacanzas san viandar e carrar cun velo
sin ‘nossas’ sendas», manegia Matteo
Cammarota, in dils emprendists d’informatica digl emprem onn d’emprendissadi.
Aschia daventan ils giuvenils era impurtonts ambassadurs dalla regiun da vacanzas da Breil.
Ein Schweizer Familienunternehmen seit 1989.
-39%
statt 9.90
5.95
Gültig von 14.7. bis 18.7.2015 oder solange Vorrat.
½Preis
statt 3.90
1.95
33 %
ca. 900-gGrosspackung
auf Nektarinen,
Pfl
aumen und
Pflaumen
Pfi
rsiche
Pfirsiche
-33%
2.30
statt 3.50
Cognacsteak mariniert (Schweinsnierstück), Schweizer Fleisch
100 g, statt 3.90 nur 1.95
Nektarinen gelb
Kaliber A, Spanien /
Italien, kg, statt 3.50 nur 2.30
½Preis
statt 11.90
5.95
St. Galler Kalbsbratwurst
pasteurisiert, Multipack
5 x 130 g vac., statt 11.90 nur 5.95
Dôle Gloire du Rhône Provins
Schweiz, Wallis, 7,5 dl
statt 9.90 nur 5.95
-38%
-31%
3.95
statt 5.80
½Preis
statt 1.55
statt 11.65
7.20
Nestea Lemon / Peach / Mango-Ananas
6 x 1,5 Liter, statt 11.65 nur 7.20
–.75
½Preis
Dr. Oetker Pizza Ristorante
alle Sorten, 325 g – 390 g
statt 5.80 nur 3.95
-15%
statt 12.90
statt 53.–
10.90
26.50
-40%
statt –.75
Cristallina Jogurt
alle Sorten, 175 g
statt –.75 nur –.45
–.45
Campofiorin IGT Masi
Italien, Veneto, 7,5 dl
statt 12.90 nur 10.90
Abgabe nur in Haushaltsmengen. Alle Preise sind in Schweizer Franken angegeben.
Satz- und Druckfehler vorbehalten. Jahrgangsänderungen vorbehalten.
SPAR verkauft keinen Alkohol an Jugendliche unter 18 Jahren.
Ihren nächsten SPAR Markt finden Sie unter www.spar.ch
So frisch. So nah. So günstig.
SPAR Eier Teigwaren
alle Sorten, 500 g
z.B. SPAR Hörnli, grob
3-Eier-Teigwaren, 500 g
statt 1.55 nur –.75
Ariel fl
üssig / Pulver
flüssig
alle 60 WG / 100 WG
z.B. Ariel Pulver Regulär oder Color
100 Waschgänge, statt 53.– nur 26.50
SURSELVA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
5
Passarella LaaxStaderas vegn realisada
„ (anr/abc) Vendergis vargau ha la
firma da baghegiar entschiet a far ils
scavaments per la nova passarella a
Laax-Staderas. Quella sa ussa vegnir
realisada definitiv. Da principi fuss ei
stau previu da dar l’emprema badelada
gia avon dus meins. La vischnaunca da
Laax ei denton vegnida confruntada cun
ina objecziun dall’organisaziun digl ambient Pro Natura. Suenter che quella ei
sligiada sa la passarella vegnir realisada
tenor ils plans dil biro d’inschignier Walter Bieler da Panaduz. La construcziun
vegn a garantir ina colligiaziun segira per
pedunzs e ciclists. Entochen ussa stuevan quels traversar il stradun digl Alpsu
en in liug fetg prigulus. La passarella colligia il territori digl Uaul Grond cun
Murschetg. Suenter che la firma da
baghegiar ha fatg ils fundaments vegn la
passarella eregida cun lenna ch’il selvicultur dil revier Sagogn-Laax Maurus
Cavigelli ha pinau cun sia equipa egl
Uaul Grond. Igl object niev sur il stradun digl Alpsu ha ina ladezia da 2,50
meters ed ina lunghezia da 120 meters.
Pils cuosts d’investiziun da 920000
francs haveva la radunonza communala
da Laax concediu in credit. Il cantun
subvenziunescha quella construcziun
damai ch’ella survescha oravontut alla
segirtad dil traffic plaun.
Werner Luginbühl
(seniester) ha surdau a Martin Pfisterer in schec da
20 000 francs dalla
Segirada Mobiliar.
FOTO G. VENZIN
Ils «bongerts» s’audan tier Valendau
Valendau Impuls promova ils curtgins el vitg
„ (anr/gv) Martin Pfisterer e Walter
Marchion han envidau la cussegliera
federala Eveline Widmer-Schlumpf
alla presentaziun dil «bongert» davos
l’ustria «Am Brunnen». La madretscha
da Valendau Impuls ei buca vegnida,
ha denton fatg da saver ch’ella viseti
proximamein Valendau.
Il trax ha entschiet a far il scavament pils fundaments dalla nova passarella a Laax-StaFOTO A. BEELI
deras. Quella duei esser realisada sigl unviern 2015/2016.
In «bongert» protegiu
La Segirada Mobiliar Svizzer ha surdau
la mesjamna in schec da 20 000 francs
en favur dil «bongert». Tgei ch’in «bongert» seigi, hai jeu vuliu saver da Martin
Pfisterer. Il president dalla fundaziun ha
translatau il plaid gualser en tudestg da
scartira. «Baumgarten». Il curtgin davos
l’ustria da Gault Millau ei strusch vegnius midaus. Sulet in pign podest per
Ils «Piogns» da stad –
in numer dubel
La revista da Medel – schi voluminusa sco mai
„ (anr/gc) Zatgei aschia ha ei probabel aunc mai dau: In numer dubel
dalla revista medelina «Piogns» – e
quei lu aunc per e tier l’ediziun da
stad. Sin buca meins che 88 paginas
han ils ton premurai redacturs (sur
Martin Bearth, Linus Beeli e Linus
Flepp) arcunau ina raccolta considerabla en plaid e maletg. Persuenter meretan els renconuschientscha e cumpliment. Deplorablamein savein nus risguardar mo entgins fatgs e facettas dil
vast e variau cuntegn.
Engraziar – antiquau
Sur Martin Bearth constatescha cun
raschun: «Il plaid ‘engraziel’ para dad
esser antiquaus ed ins auda el pli e pli
darar.» El exemplifichescha quei e co ei
duess atgnamein esser. Igl «engraziel»
vegni dil latin «gratia» che munti ton
sco schenghetg, favur, amicezia, carezia e beinvuglientscha.
«Il tat raquenta»
Gion Battesta Bundi, da Curaglia, staus
scolast primar e lu professiunal a Cuera, ha la redacziun pudiu surplidar da
publicar siu diari ch’el ha intitulau: «Il
tat raquenta». Igl ei ina descripziun da
dis vargai, fatgs ed eveniments restai en
buna memoria. Bi da saver leger en
successiun.
Hospezi s. Maria:
Midada da maun e niev fittader
Rolf Roost ei – sco quei che Linus Flepp
relata – il niev fittader dil Hospezi da
s. Maria sil Lucmagn. El deriva da Beringen (SH) ed enconuscha nossa regiun tras vacanzas a Segnas e dimora
duront onns a Mustér (Hotel Sax). Da
professiun eis el cuschinier. Possessur
dil Hospezi da s. Maria ei Oscar Caduff, da Cumbel, ch’ha acquistau el
dalla famiglia da Gion e Gabriela LutzSoliva.
Il sgarscheivel mazzament
da Casatscha 1877
Linus Beeli, che sfeglia veglias annadas
dalla «Gasetta Romontscha», presenta
d.a. il vast rapport da lezza davart il
sgarscheivel assassinat dil spitalier da
Casatscha Martin Fidel Tschuor, succedius ils 3 da mars 1877. Ina tragedia
da crudeivladad strusch descrivibla e
dolur terribla per ina famiglia, gia tuccada d’in brutal destin. Ils assassins fuvan probabel dus miradurs talians ord
la regiun da Como, vegni sentenziai a
Varese. Mo certas damondas davart lur
identitad ein restadas aviartas.
In grev accident ha era Vigeli dallas
Islas, enconuschent alpinist, catschadur e cavacristallas, giu 1877. Mond
per talas eis el sedisgraziaus, ruclond
sur in precipezi giu en ina val. Il disgraziau secatti buc en prighel da veta
ed ei mondi da di en di meglier.
D’in viadi en Mongolia
Albert Pally, che ha stuiu bandunar da
giuven la Val, ei vegnius lunsch pil
mund entuorn. Descrets vegn in viadi
ch’el ha fatg en Mongolia, la tiara dils
nomads. Igl ei in purtret, era bein illustraus, da quella tiara immensa
ell’Asia centrala denter la Russia e la
China. Ella ei pli che 30 ga pli gronda
che la Svizra ed ha mo biebein treis
milliuns habitonts.
Consultar – giudicar – decider
Tenor quels criteris ageschan Otmar
Flepp, da Mustér, e Siegfried Bundi,
da Curaglia, ils caporesponsabels per
l’avertura invernala sil Lucmagn da
vart grischuna. Els enconuschan –
bein sco negin auter – la situaziun sco
las relaziuns che regian sin quei
tschancun e relatan da lur stentas ed
engaschi da segirar la via pil traffic sul
Lucmagn, mintgamai naven dil november tochen igl avrel.
Laud per in cudisch ord Lumnezia
Sur Martin Bearth presenta cumpetentamein il cudisch davart l’historia
«500 onns pleiv da Lumbrein». El vesa bia parallelas denter las pleivs da
Medel e da Lumbrein. Ins sappi mo
recumandar quell’ovra a quels che hagien interess e quitau per las ragischs
da nossa cardientscha e che dat era
curascha dad ir vinavon. A sur Martin Bearth descha grond engraziament per sia beinvulenta presentaziun.
Auguris e memento
Igl ei bi ch’ils «Piogns» gratuleschan a
giubilaras e giubilars en aulta
vegliadetgna. Quella ga eisi: Letizia
Giger-Giger, Pardé, e Paulina Giger,
Curaglia, sils 80, e Clau Venzin, Cumpadials/Drual, pils 85.
Flurs sur fossa vegnan tschentadas
en pia regurdientscha ad Eugen Lutz,
Soliva (1932–2014), Theres KühneVenzin, Mels (1933–2015), Alexi
Venzin-Bergamin
(1923–2015),
Mustér ed al missiunari Serafin Lutz,
Africa (1923–2015). RIP!
producziuns ed ina seiv. Pia ina caussa
nunspectaculara. Che quei ei buc aschia
ha Sep Cathomas declarau cun plaids
digl architect Gion A. Caminada. Sep
Cathomas ei commember dalla Fundaziun Valendau Impuls e Gion A. Caminada ha pigliau fiug pils projects dalla
fundaziun en favur dil manteniment dil
vitg cun in grond diember da baghetgs
da muntada historica. «La seiv muossa
il cunfin, buca scamond. Ins sa surmuntar ella, denton era haver respect dil possess dils auters. Ina seiv astga buca sminuir la grondezia digl intschess.» Sco igl
architect ha constatau meina la gassa
denter la Casa Grischa e l’Ustria Am
Brunnen en in auter mund, las colurs da
caltschina dall’ustria pronuzian la scenaria.
Ils «bongerts» ein a Valendau da muntada e fuorman ina part centrala dil coc
dil vitg ch’ei vidlunder da sedestadar. Ils
curtgins ein da muntada naziunala e protegi. Dapi che la Fundaziun Valendau
Impuls s’engascha pil vitg agl ur dalla Romontschia ha il vitg survegniu empau
slontsch. Quei slontsch ha era l’ustria
cugl ustier da qualitad dau. Martin Pfisterer: «Aunc avon paucs onns scheva in
giuven da Valendau buca danunder ch’el
derivi. Oz ei quei tut auter. Quei ei per
mei in grondius segn.» Che Valendau ei
buc in vitg sco tuts auters documentescha era la preschientscha dil cusseglier
dils stans Werner Luginbühl. Il Bernes ei
menader dalla partiziun «public affairs»
dalla Segirada Mobiliar che sustegn projects culturals el rom d’ina fundaziun.
6
SURSELVA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
Endisch trenaments
„ PUGN DA VESTA
Gigantic!
Facit positiv dalla viseta dil HSV Hamburg a Schluein
„ (anr/gv) Giugadurs e funcziunaris
dil HSV Hamburg, Grischun Vacanzas,
l’Arena Alva e l’Uniun sportiva Schluein Glion – tuts seigien cuntents digl
emprem camp da trenament dil club da
ballapei dalla «Bundesliga» en Surselva e selegrien gia dil proxim camp.
Quei fa l’US Schluein Glion da saver en
in communicau. Duront la construcziun
dall’Arena Raiffeisen Crap Gries ei la vi­
seta da Hamburg vegnida annunziada.
Pils responsabels dall’Uniun sportiva
Schluein Glion ina pulita sfida. Claudio
Caduff alla testa dil comite d’organisa­
ziun ha dumignau la sfida cun bravura.
Cura ch’ils giugadurs da Hamburg ein
arrivai la sonda avon diesch dis a Schlu­
ein ei il plaz da ballapei engrondiu staus
semtgaus e la tribuna per 1500 aspecta­
turs cun integrau la casa dil club ed ina
bellezia ustria medemamein. Entuorn
300 voluntaris han procurau pil bein­
reussir e dirigiu ils mellis fans els parca­
dis ed el stadiun. Ils dus giugs amicabels
dil HSV Hamburg encunter l’equipa in­
digena Schluein Glion la dumengia ed
encunter Cuera la mesjamna sera han ro­
dund 3500 fans visitau.
L’inauguraziun dall’Arena Raiffeisen
Crap Gries suonda la sonda, ils 15 d’uost.
Suenter in turnier da juniors suonda al­
las 15.00 la fiasta d’inauguraziun ed allas
17.00 igl emprem giug dil campiunadi
2015/16 encunter Triesen. La fiasta d’in­
auguraziun cuoza tochen viaden ella
notg. Igl anteriur president dall’US
Schluein Glion Reto Camenisch ha ludau
l’arena e la prestaziun dils funcziunaris
cun in plaid: «Gigantic.»
Gudiu l’arena e la cuntrada
Ils giugadurs da Hamburg han trenau
endisch ga a Crap Gries. Quei han els era
DA GIUSEP VENZIN / ANR
R
eto Camenisch, igl anteriur
president dalla US Schluein
Glion, numna la prestaziun dil
club e l’Arena Crap Gries gigan­
tic. El tucca senza dubi la noda.
Quei che funcziunaris e giuga­
durs dalla US Schluein Glion han
prestau ils davos onns astgan ins
ludar els pli aults tuns. Respect
digl engaschi ha era Duri Cam­
pell demussau dacuort tier sia vi­
seta dil giug amicabel dil HSV
Hamburg encunter Cuera. Il pli
ault Grischun ha numnau las
6000 uras dils voluntaris en favur
dil stadiun. Ulteriuras mellis uras
han ils voluntaris prestau en favur
dalla viseta dils giugadurs dalla
Bundesliga en Surselva.
I
Ils giugadurs dil HSV Hamburg seigien sesenti bein a Crap Gries, resumescha il plidader dalla US Schluein Glion.
fatg da tutta calira. Igl engaschi ei staus
fetg gronds. 27 giugadurs battan per in
plaz ella squadra dil nord ed els han vu­
liu mussar al trenader Bruno Labbadia
lur habilitads. Ch’il trenament ei buca
staus per nuot ha l’equipa gia mussau in
di suenter il camp a Schluein. El final dil
Telekom Cup ha Hamburg gudignau
avon 50 000 aspectaturs Augsburg cun
2:1.
In ch’ei buca staus cuntents cul pa­
stget a Crap Gries ei il goli reconvalescent
Jaroslav Drobny. Suenter in dir trena­
ment ha el manegau: «In plaz da betun.»
FOTO G. VENZIN
Ils giugadurs han era priu la caschun da
sferdentar las musclas el Rein vischinont.
Sco il plidader dalla US Schluein Glion
ha informau hagien ils giugadurs gudiu
ina spassegiada al Lag da Cauma.
I
¾ PUGN DA VESTA
Fiasta da pescadurs giu l’Isla Sut
L’Uniun da pescadurs Castrisch festivescha siu giubileum da 30 onns
„ (anr/abc) Dapi biars onns envida
l’Uniun da pescadurs da Castrisch
mintga stad a sia fiasta giu l’Isla Sut.
Quella ei etablida sco fiasta hilarica
ell’ogna spel Rein. La davosa fin d’jamna ein la populaziun dil vitg e biars
d’ordeifer puspei separticipai. Giu l’Is­
la Sut eis ei buca mintg’onn stau schi bi
sco uonn. Meinsvart da mesastad, suen­
ter in gi da calira, ha ei dau in urezi ni era
plievgia intensiva. La fiasta da pescadurs
ha adina giu liug, pertgei ils participonts
ein sut tetg. Mintg’onn metta l’uniun da
pescadurs si la tenda dallas uniuns e leu
suten ein tuts a suost. Sonda vargada ha­
vessen tuts saviu star ora el liber sut
tschiel aviert. La fiasta da pescadurs ha
puspei attratg biars visitaders. Naven dil
plaz dalla staziun ha in bus pendular me­
nau tuts giu spel Rein alla fiasta. Leu ha
ei dau sco usitau la gronda specialitad, ils
pèschs. Ina litgiva barsada da pescadurs
gusta semplamein meglier. Il medem gi
dalla fiasta organisescha l’uniun mintga­
mai sia concurrenza da pescar. Quella ha
liug dapi che l’uniun exista. Igl onn 1994
han ins lu entschiet a cumbinar ella cul­
la fiasta giu l’Isla Sut. A Castrisch tut che
sa quei – e tut che pren era part. Alla con­
currenza da pescar buca, denton alla fia­
sta. Uonn han ins observau ina pintga
midada ella reschia. Giusep Cadosch ei
buca pli president dall’uniun da pesca­
durs. Alla davosa radunonza generala ha­
veva el dau giu siu post suenter esser staus
exact 20 onns en uffeci. Successur ei siu
frar Werner Cadosch. Lez ei dil reminent
il sulet ch’ei dapi l’entschatta, pia dapi 30
onns, commember.
Malgrad temps da vacanzas organise­
scha l’uniun mintg’onn cun grond suc­
cess quella fiasta da pescadurs. Quei ei
pusseivel grazia a biars voluntaris ch’ein
promts d’unfrir zacontas uras per sem­
tgar la fiasta. Sco quei che Werner Ca­
dosch ha getg all’anr sentan era ils pesca­
durs ina certa indifferenza pils fatgs
d’uniuns. Tuttina: La fiasta dalla sonda
vargada ei puspei gartegiada cumpleina­
mein ed ils visitaders han gudiu ella.
Suenter il divertiment dalla sonda cun
rangaziun dalla concurrenza, in minibe­
nissimo, giugs e sault, ha in survetsch di­
vin da pescadurs giu liug la dumengia en­
damaun. Ser Jan-Andrea Bernhard ha pu­
spei capiu da dar a quel ina muntada di­
gna.
Rangaziun
Concurrenza da pescar Uniun da pescadurs Ca­
strisch (participonts: 14, pescau 52 pèschs. peisa
totala: 10 192 grams).
1. Lombris Rafael, 6 pèschs, total 1680 grams; 2.
l laud per las prestaziuns extra­
ordinarias po motivar ils re­
sponsabels, mo cun laud eisi buca
fatg. Sin fundament dallas presta­
ziuns, mo era sin fundament dal­
las schanzas che sedattan culla
emprema viseta dil HSV Ham­
burg en Surselva drova l’US
Schluein Glion tut il sustegn pus­
seivel. Ils politichers indigens ein
stai la mesjamna sera ad in apéro
ellas localitads dall’Arena Raiffei­
sen Crap Gries ed els han saviu
seperschuader tgei ch’igl ei pus­
seivel da realisar sch’in club peglia
fiug per ina caussa.
Vinzens Andri, 6, 1651; 3. Dosch Gabriel, 6, 1548;
4. Berdux Patrick, 6, 1021; 5. Berdux Maurus, 6,
746; 6. Tempini Renato, 5, 957; 7. Cadosch Walter,
5, 704; 8. Bertogg Fadri, 2, 299; 9. Christoffel Ste­
fan, 2, 146 ; 10. Saxer Paul, 1, 270.
Giuvens pescadurs U16:
Vincenz Lara, 3 pèschs, 302 grams; Vincenz Ja­
nic, 2 pèschs, 164 grams.
Affons, cun dretg alla lontscha:
Tschuor Liviano, 1 pèsch, 522 grams; Cadosch
Laurin, 1 pèsch, 182 grams.
ls responsabels dalla US Schlu­
ein Glion han procurau per il
slontsch e lur engaschi ei vegnius
honoraus culla viseta d’in club da
ballapei dalla «Bundesliga». Cugl
agid da Grischun Vacanzas duei
quella viseta serepeter. Igl enga­
schi ei buca pli sulet in engaschi
sportiv, igl ei era in engaschi en
favur dil turissem ed en favur dal­
la Surselva.
L
a US Schluein Glion ha giu­
gau la secunda sesiun ella se­
cunda ligia ed ha stuiu sbatter en­
cunter la relegaziun. Las equipas
grischunas sentan in vent criu.
Las squadras dalla Bassa han da­
pli potenzial – era sche quei
potenzial ei buca sulet indigen.
Schluein Glion ei la suletta equi­
pa Sursilvana che fa furori sur ils
cunfins ed ella drova uss il su­
stegn da tut ils clubs da ballapei
sursilvans. Ils megliers giugadurs
sursilvans s’audan en quella equi­
pa. Il patertgar stretg ha ussa ne­
gin plaz pli. Quei meina en cuort
al naufragi. La sesiun da Trun/
Rabius en tiarza ligia documente­
scha ch’il potenzial ei memia
pigns per aventuras. Igl attacca­
der Ivo Albin ha midau tier
Schluein Glion. Sulet leu sa el se­
sviluppar ed el resta tuttina in da
Trun.
E
Tuts commembers dall’Uniun da pescadurs da Castrisch sil Crap da Saissafratga spel Rein.
FOTO A. BEELI
n paucs onns vegn il diember
d’equipas da ballapei en Sur­
selva a sereducir ed ils responsa­
bels ein bein cussegliai da far gia
ussa ponderaziuns da quei ave­
gnir. La US Schluein Glion ha
tschentau il fundament pigl ave­
gnir. Per in avegnir prospereivel
drova ella denton il sustegn
dall’entira regiun.
-25%
Wieder zu Hause
und weiterhin gut gepflegt.
4.50
Mitten im Leben.
statt 6.–
www.spitex.ch
1.80
Züger
Mozzarella
Trio
statt 2.30
7.50
Emmi
Jogurt Drink
statt 9.50
div. Sorten, z.B.
Erdbeer, 5 dl
45% F.i.T. 3 x 150 g
Magnum
div. Sorten, z.B.
Almond, 6er-Pack
Ab Mittwoch
Frische-Aktionen
-34%
2.40
1.40
Pflaumen rot
statt 1.95
statt 2.45
Agri Natura
Schweinskoteletts
Eisbergsalat
Italien/Spanien, kg
1.50
1.60
Schweiz, Stück
mariniert, 100 g
Agri Natura
Juniorsteak mit
Speck
100 g
n
i
o
t
k
A
Vo l g
8.7.15
1
,
g
a
t
s
m
a
S
is
b
.
3
1
Montag,
-25%
8.65
statt 11.55
Hero
Rösti
9.95
Cailler
Branches Milch
div. Sorten, z.B.
nature, 3 x 500 g
30 x 23 g
-34%
-33%
22.50
statt 33.60
Wir begleiten Querschnittgelähmte.
Ein Leben lang.
Caffè Chicco d’Oro
div. Sorten, z.B.
Bohnen, 3 x 500 g
Neben der medizinischen Betreuung unterstützen wir Betroffene
auch in finanziellen Notlagen. Zum Beispiel beim Umbau von
Auto und Wohnung. Damit einem selbstbestimmten und
selbständigen Leben nichts im Weg steht. www.paraplegie.ch
<wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMDUxsAAAuUlC6g8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKIQ6AMAwF0BN1-W1XulJJ5giC4GcImvsrAg7x3FvXtILP0rej78kIFwKsomV1KaGaLIjSlBOOELDNDEBa898nVlTFNN5CcEIMJwsSHSxiEbByn9cDKf9dF3YAAAA=</wm>
7.20
statt 9.–
Roland
Zwieback Classic
2 x 250 g
5.20
10.20
statt 7.95
statt 12.80
Rhäzünser
Mineralwasser
mit Kohlensäure, 6 x 1,5 l
Feldschlösschen
Original
10 x 33 cl
-25%
Diese Familie hat eine Zukunft.
Dank Ihnen.
9.50
statt 11.90
Cinzano
Prosecco DOC
Spumante Dry, 75 cl
VOLG
BÄRENTATZEN
400 g
WHITE ZINFANDEL
CASWELL
California, 75 cl, 2013
Goodwill
(Jahrgangsänderung vorbehalten)
Spenden Sie 25 Franken:
SMS an 488 mit Text HEKS SPENDE 25, danke.
Im Kleinen Grosses bewirken.
PRIL
div. Sorten, z.B.
Handabwaschmittel Apfel,
3 x 900 ml
5.60
statt 7.–
Colgate
Zahnpasta
div. Sorten, z.B.
Total Advanced White,
2 x 75 ml
2.95
statt 3.50
VOLG REIS
div. Sorten, z.B.
Parboiled, 1 kg
statt 12.60
statt 10.80
Plenty
Haushaltpapier
Taft Styling
div. Sorten, z.B.
Haarspray ultra stark,
2 x 250 ml
2.95
statt 3.60
5.50
weiss, 2-lagig,
8 Rollen
RIVELLA CLIQ
div. Sorten, z.B.
Rhabarber, 6 x 100 cl
LIVIA BINDEN
20 Stück
statt 7.90
8.80
9.45
8.60
In kleineren Volg-Verkaufsstellen
evtl. nicht erhältlich
statt 13.20
Alle Ladenstandorte und Öffnungszeiten finden Sie unter www.volg.ch.
Dort können Sie auch unseren wöchentlichen Aktions-Newsletter
abonnieren. Versand jeden Sonntag per E-Mail.
Druck- und Satzfehler vorbehalten.
VORRATSBEUTEL
div. Sorten, z.B.
Tiefkühlbeutel, 2 l
9.90
statt 11.70
4.95
statt 6.–
1.50
statt 1.80
Das Grenzwachtkorps
sucht Nachwuchs im
St. Galler Rheintal und
Engadin!
Ausbildungsbeginn: Januar 2016
Bewerben Sie sich jetzt!
Besuchen Sie eine Informationsveranstaltung.
www.gwk.ch (Ausbildung)
SALE
%
Für unseren Pflegedienst suchen wir per sofort oder nach Vereinbarung eine
Dipl. Pflegefachperson HF, DN II oder DN I
(mit Erfahrung im Bereich Wundmanagement)
per sofort oder nach Vereinbarung.
Detaillierte Informationen zur Stelle finden Sie auf unserer Website:
www.rehaseewis.ch.
Wir freuen uns auf Ihre Bewerbung und darauf, Sie persönlich kennenzulernen.
Reha Seewis AG, Personalabteilung, Schlossstrasse 1, CH-7212 Seewis (GR)
%
%
%
%
Rundum-Vollservice
mit Zufriedenheitsgarantie
nur
699.–
Tiefpreisgarantie
5-Tage-Tiefpreisgarantie
30-Tage-Umtauschrecht
Schneller Lieferund Installationsservice
Wäschetrockner TRPC 76520
• PremiumCare schützt Form und
sorgt für weniger Knitterfalten
• Direktablauf für das Kondenswasser möglich Art. Nr. 126081
Einführungspreis
Garantieverlängerungen
Mieten statt kaufen
1299.–
statt 2290.–
Schneller Reparaturservice
Testen vor dem Kaufen
Haben wir nicht, gibts nicht
Kompetente Bedarfsanalyse
und Top-Beratung
Alle Geräte im direkten
Vergleich
%
-43%
Wäschetrockner TW 737 E
• Einfache Reinigung des Filters
• Mit Duvet- und Wolleprogramm
• Mit Knitterschutz am
Programmende Art. Nr. 103052
<wm>10CAsNsjY0MDQx0TW2MDY0MgEA_razqA8AAAA=</wm>
Setpreis nur
1899.–
<wm>10CFXKKw6AMBBF0RVN8-bXTqgkdQ2C4GsImv0rCg5xc83pvXrC19q2o-2VwWakoSxWDZ7U5xUpcq4oDAH7ghCTHAU_T6yYFOM1hEKMgSARcoziOd3n9QCQOmmicgAAAA==</wm>
Ich würde ja sofort
bewusster einkaufen, ABER
Infos und Adressen:
0848 559 111 oder www.fust.ch
nur
749.–
nur
399.–
Tiefpreisgarantie
statt 1799.–
4480.–
-57%
Exclusivité
Einführungspreis
999.–
statt 2190.–
-54%
-58%
B
Grosse Einfüllöffnung
und Stop & Load für
erleichtertes Befüllen
ause
Aus dem H
h
sc
o
B
WA 1260
WWF Ratgeber-App jetzt gratis
downloaden: wwf.ch/ratgeberapp
statt
• Kaltwaschen 20°C
• Programmablaufanzeige
Art. Nr. 107715
Exclusivité
Etagen-Waschmaschine
WA 1406 TD/L1
• Der schmale Toplader • Wählbare
Schleuderdrehzahl von 0-1400 U/Min.
• Startvorwahl Art. Nr. 146161
B Waschmaschine WAPC 86541
• SoftMove schützt die Fasern durch
abgestimmte Trommelbewegungen
• Diverse Spezialprogramme: Sport,
Jeans, Babywäsche, etc.
Art. Nr. 126250
FEN
HEL DERN
N
I
K
SIE NOT.
IN KE!
DAN
Ihr TV Südostschweiz
Bleiben Sie regional «up to date»!
tv.suedostschweiz.ch
Jedem Kind ein liebevolles Zuhause
www.sos-kinderdorf.ch
PC 30-31935-2
erotik.suedostschweiz.ch
Chur, Hinterm Bach 26
Asian, spezielle Massagen. 076 750 55 42
ENGIADINA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
9
Il Spöl s’ha remiss
Prüm referat dal Naturama 2015 a Zernez
DAD ANNATINA FILLI / ANR
„ A Pasqua da l’on 2013 es capitada la
disgrazia ecologica pro l’ouvra electrica a la Punt dal Gall e chi ha desdrüt
la gronda part da la fauna d’aua i’l
Spöl. Davo passa duos ons s’ha remissa la vita in quist aual. La prüma bilan­
tscha davo l’accidaint ecologic dals 30
marz 2013 da las Ouvras Electricas En­
giadina SA (OEE) d’eira dramatica. Per­
vi da motivs tecnics nu culaiva ingün’aua
restanta plü tras il Spöl. In seguit s’haja
rivi il scul da l’aua da fuond e l’aual es gnü
inondà cun belma. Pro quist’accidaint es
gnüda desdrütta la gronda part da la vita
dal Spöl, l’aual chi sbuorfla tras il Parc
Naziunal Svizzer (PNS). Uossa, davo
passa duos ons, han pudü preschantar ils
rapreschentants da las OEE, da l’Uffizi
da chatscha e pe­scha dal Grischun e dal
PNS ün aual chi s’ha remiss infra cuort
temp da la catastrofa ecologica. Il prüm
referat dal Naturama Zernez s’ha occupà
d’incuort cun quist accidaint ecologic dal
Spöl. Marcel Michel da l’uffizi da cha­
tscha e pes­cha es stat dürant ils ultims
duos ons il manader da la «Task Force
Spöl». Quista gruppa s’ha fuormada als 4
d’avrigl 2013 per analisar e per quantifi­
char las consequenzas da l’accidaint i’l
Spöl.
Ün’inuondaziun controllada
«Il Spöl es ün dals pacs auals grischuns in­
gio chi nu sto gnir miss aint peschs», ha
dit Marcel Michel. El es stat da la parti­
da pro la prüma inventarisaziun davo
quista disgrazia da l’ambiaint. «Infra
cuort temp s’ha diminuida la populaziun
da peschs per 65 pertschient e l’aual d’ei­
ra cuernà da riva a riva cun üna vetta da
belma», ha’l declerà. Pro la visita occula­
ra s’haja demuossà cha la vita illa part
suot dal Spöl d’eira amo intacta. La «Task
Force Spöl» speraiva da pudair regenerar
la vita i’l aual cun ün’inuondaziun con­
trollada. Cun l’experienza dals 15 ultims
ons, i’ls quals sun gnüdas fattas darcheu
inuondaziuns controlladas, ha gnü qui­
sta masüra success. «Quist’acziun d’uon­
dagiadas ha dürà nouv uras e l’aual d’ei­
ra davo darcheu in ün stadi normal», ha’l
manzunà.
Las forellas tuornan
Ün on plü tard, pro ün’ulteriura dombra­
ziun dals peschs e da las creatüras da
Il Spöl pac toc davent dal mür da la Punt dal Gall cuort davo la catastrofa ecologica.
Ils referents da la prüma sairada dal Naturama 2015 sun stats (da schnestra) Marcel Michel da l’uffizi da chatscha e pes-cha, Michel Roth da las OEE e Ruedi Haller dal PNS.
FOTO A. FILLI
Editura: Somedia Publishing AG
Editur: Hanspeter Lebrument
CEO: Andrea Masüger
Schefredactur: Martin Cabalzar
Redacziun
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR):
Flurin Andry (fa), Augustin Beeli (abc),
Andreas Cadonau (ac), Claudia Cadruvi (vi), Gieri
Antoni Caviezel (gac), Annatina Filli (afi), Hans
Huonder (hh), Susi Rothmund (sr), Gion Nutegn
Stgier (gns), Giusep Venzin (gv).
Collavuraturs redacziunals:
Giusep Capaul (gc),
Lucas Deplazes (ld).
Adressas redacziunalas:
La Quotidiana, Via Sommerau 32, 7007 Cuira,
tel. 081 255 57 10,
mail: [email protected]
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR)
Via da Masans 2, 7000 Cuira,
tel. 081 250 48 00, fax 081 250 48 03,
mail: [email protected]
Surselva: tel. 081 936 47 00, fax 081 936 47 01,
mail: [email protected]
Engiadina: tel. 081 864 81 12, fax 081 864 81 22,
mail: [email protected]
Surmeir: tel. 079 430 69 30, fax 081 684 32 82,
mail: [email protected]
Schons: tel. 078 626 42 25
mail: [email protected]
Editura Somedia,
Via Sommerau 32, 7007 Cuira;
tel. 081 255 50 50,
mail: [email protected]
Servetsch d’abunents e da distribuziun:
Via Sommerau 32, 7007 Cuira,
tel. 0844 226 226,
mail [email protected]
Inserats
Somedia Promotion,
Via S. Clau Sura 11, 7130 Glion
tel. 081 920 07 17, fax 081 920 07 18,
mail: [email protected]
La Quotidiana cumpara tschintg giadas ad emna
Ediziun derasada: (Südostschweiz cumplet)
81 786 exemplars (Indicaziun d’editur)
Derasaziun: 159 000 lecturs (MACH-Basic 2015-1)
Pretschs d’abunaments sut:
www.suedostschweiz.ch/aboservice
l’aua, s’ha preschantà il Spöl in ün bun
stadi e: «Quai chi ha dat in ögl sun stat­
tas las bleras ritschas», ha dit Michel. Plü­
navant ha’l manzunà cha actualmaing
s’hajan las structuras da las populaziuns
amo disturbadas. «La quantità da peschs
e la diversità dals benthos s’ha augmen­
tada», ha’l spiegà. Benthos sun las creatü­
ras pitschnas chi vivan al fuond dals
auals. Ün fat allegraivel pels specialists es
la quantità da las forellas chi s’ha pudü
observar i’l aual. Pissers percunter fa pel
mumaint la gronda populaziun dals sal­
melins da lais e da las archeras. Quists
peschs sun rivats tras l’accidaint da bel­
ma i’l Spöl e sun per las forellas üna con­
currenza. «Tuot ha cumanzà cun ün’im­
potenza, s’ha sviluppà a spranza fin pro
l’allegraivla surpraisa ed es i a fin cun
spranza», ha conclüs Marcel Michel seis
referat.
Ingüna svödada dal lai
Eir las OEE han tut serius quista disgra­
zia dal Spöl ed insembel cun specialists
da la Scoula politecnica federala da Lau­
sanne es gnü erui il motiv da la sortida da
la belma. «Pro la sanaziun generala dals
indrizs da la Punt dal Gall desistin nus da
svödar cumplettamaing il lai da serra», ha
dit Michel Roth, il directur da las OEE.
Per renovar ils indrizs al pè dal mür da
serra faja dabsögn da lavuors suot aua e
quai in üna chafuollezza da 90 fin 100
meters suot la surfatscha dal lai. Pro’l
uschè nomnà retrofit Punt dal Gall sur­
FOTO PARC NAZIUNAL SVIZZER
piglian palombaders l’incumbenza da
metter sü ils vierchels sülla foura da la
gallaria da pressiun e pro’ls sculs da dota­
ziun. «Sül lai vegn installà üna platta­
fuorma cun locals chi stan suot pressiun
ed ils palombaders lavuran e vivan per
bundant 30 dis sün quista plattafuor­
ma», ha’l declerà. Quista metoda da sa­
naziun cuosta var 12 milliuns francs e
maina cun quai cuosts implü per la sana­
ziun dal Punt dal Gall chi’d previssà pels
ons 2016 e 2017.
Il prossem referat in occasiun dal Naturama
2015 ha lö in marcurdi, ils 15 lügl. Il tema es
«Prada da fluors – paradis a temp limità» cun
Andrea Lips da la Pro Natura Basilea. Il referat
cumainza a las 20.30 ed ha lö i’l auditorium
pro’l Chastè Planta-Wildenberg.
Sairada litterara cun Göri Klainguti
Ün omagi a l’autur per seis 70avel anniversari
DA REST GIACUN DERMONT / ANR
„ Illa Chesa Planta a Samedan es gnüda organisada d’incuort üna sairada
litterara a chaschun dal 70avel anniversari da Göri Klainguti. L’inscunter
litterar ha attrat bleras persunas interessadas. La saira d’arcugnuschentscha
per l’autur indigen Göri Klainguti ha gnü
il titel «Gös cun KlaingÜti» ed ha tema­
tisà pustüt gös culla lingua. Il titel as ha
referi sün ün sbagl da stampa succedü in
connex culla traducziun d’üna da sias
ouvras in frances. Il linguist Chasper Pult
ha introdüt la saira cun l’avis cha l’autur
nun ha amo ragiunt dal tuottafat ils 70.
«Göri Klainguti nun es amo 70», ha el ex­
clomà, «nus vain spostà il termin cunquai
cha vus tuots vaivat fingià program il di
d’anniversari.» Göri Klainguti es nat il
prüms avuost da l’on 1935.
Ingüna satisfacziun
L’autur Göri Klainguti ha prelet üna
prüm’istorgia chi tematisescha l’età. «Vus
eschas tuots rivats per festagiar mi’età,
perquai preleg eu ün text sur dal gnir
vegl», ha dit Klainguti invers seis public.
In seis möd da preleger variant e viv ha el
cumanzà l’istorgia d’ün hom attempà.
Quel riva üna saira per cass in vicinanza
d’ün concert da giuvenils. Udind a sunar
üna chanzun dals «Rolling Stones» aintra
il vegliet illa tenda da festa ed as metta sün
via vers la tribuna. Là cumainza el a bal­
lar culla giuventüna ed es tuot comoss
cha’ls giuvens sunan amo chanzuns da sia
generaziun. Cun plaschair remarcha el co
cha la gruppaziun imitescha a Mick Jag­
ger e cumpagnia. La tensiun vain aug­
mentada da la gruppa chantond «I can
get no satisfaction». Adüna plü gronda
vain la tensiun illa halla ed il vegliet spet­
ta sülla lingia «Yeah, yeah, yeah» chi la­
scha sortir tuot la tensiun accumulada.
Invan però. Ils giuvens musicists laschan
davent quista frasa ed il protagonist da
l’istorgia vain disillusiunà malamaing. El
lascha pender seis cheu ed as metta sün
via vers la sortida. Per el nun haja dat
quella saira ingüna satisfacziun. Göri
Klainguti ha eir dat prais impissamaints
Keingöri Klainguti: L’autur es cuntschaint per sviar las cameras.
FOTO R. G. DERMONT
generals davart il gnir vegl. «Scha glieud
giuvna voul ans salüdar cun respet di­
schan els ‘seniors’ a nus», ha quintà Klain­
guti, «nun es ingün amo s’inacort cha se­
nior es fich simil a senil?» Ils gös culla lin­
gua sun üna specialità da l’autur putèr.
Tanter las prelecziuns da texts da Göri
Klainguti han linguists tut si’ouvra ün pa
plü precis suot la marella.
Gös cun Göri e la vista scientifica
Rico Valär ha relatà da l’ouvra tempriva
da Göri Klainguti e preschantà ün extrat
da las poesias cha l’autur ha scrit in si’ado­
lescenza. Davò ha Annetta Ganzoni ha
preschantà poesias ed istorgias criticas e
Clà Riatsch ha referi davart il custab Ü.
Quist custab es eir il motiv per il titel da
la sairada «Gös cun KlaingÜti». Cun
translatar üna da sias ouvras per frances
es capità ün sbagl da stampa pro’l nom da
l’autur. «Da quel temp vaiva fingià fini a
chasa mi’ouvra davrt l’Ü», ha dit sünquai
Klainguti, «uschè cha quel sbagl da stam­
pa s’ha amo affà dret bain.» Davò ils refe­
rats ha Klainguti manà üna discussiun
cun Attilio Bivetti. L’anteriur veterinari
oriund da la Bergiaglia ha scrit dal 2010
ün cudesch cul titel: «Ventins e ven­
tatschs da Fex». Pel trettegnimaint musi­
cal ha pisserà Robert Grossmann, il mana­
der da la Chesa Planta. La sairada littera­
ra es gnüda arrundida cun ün aperitiv da
cumpagnia illa Chesa Planta a Samedan.
Exklusive Reiseangebote
CHF 400.–
Reduktion
Bilder: -ks- und Wilbert Boeren/Landbeleven (3x)
Faszinierende Wildnis in Südafrika
Erleben Sie vom 11. bis 24. Oktober 2015 ein exklusives Ferienvergnügen.
Obwohl es das am weitesten entwickelte Land des Schwarzen Kontinents ist, mutet
Südafrika noch immer als ein Mysterium an. Denn sind die Städte auch voller kultureller
und architektonischer Reichtümer und ist das Unterhaltungsangebot für Reisende
auch noch so abwechslungsreich – Südafrikas Natur ist bis heute voller unbezwungener
Kraft und Wildheit.
Anmelde-/Bestelltalon
Ich/wir melde/n mich/uns
für die Leserreise nach Südafrika
vom 11.–24. Oktober 2015 an.
Anzahl Personen
Doppelzimmer
Einstiegsort
Chur
2. Tag: Ankunft Kapstadt – Rundfahrt
Kapstadt und Tafelberg
Rundfahrt durch Kapstadt. Seilbahnfahrt
auf den Tafelberg.
3. Tag: Südafrikas Weindreieck
Stellenbosch mit Weinprobe und Mittagessen. Franschhoek und Paarl.
4. Tag: Kap der Guten Hoffnung (fak.)
Freie Verfügung oder Ausflug zum Kap der
Guten Hoffnung und zur Kapspitze (fakultativ).
8. Tag: Addo-Elephant-Nationalpark
(fak.)
Safari im Addo Elephant Park (fakultativ).
●
●
●
9. Tag: Flug nach Johannesburg
Fahrt zum Flughafen Port Elizabeth und
Flug nach Johannesburg. Weiterfahrt zur
Lodge nahe Ohrigstad.
●
●
●
10. Tag: Panoramaroute
Besichtigung des Blyde River Canyon und
Fahrt bis nach White River.
11. Tag: Safari im Krüger-Nationalpark
Ganztägige Safari im offenen Geländewagen
im Krüger-Nationalpark.
12. Tag: Fahrt nach Johannesburg
●
●
Inlandsflug von Port Elizabeth
nach Johannesburg
Alle Busfahrten während der Reise
11 Übernachtungen in 3- bis 4-SternHotels bzw. -Lodges
Frühstück, 10 Mittagessen/-imbisse,
9 Abendessen, 2 Abendessen mit Folklore
Safari im Krüger-Nationalpark
Ausflüge/Besichtigungen laut Programm
Deutsch sprechende Reiseleitung
Reisebegleitung ab/bis Chur
Preis pro Person im DZ
Für Abonnenten: CHF 3995.–
Für Nichtabonnenten: CHF 4395.–
Einzelzimmerzuschlag: CHF 370.–
Zusätzlich buchbar
A: Ausflug zum Kap inkl. Mittagessen CHF 105.–
B: Besuch des Addo-Elephant-Nationalpark, inkl. Eintritt und Picknick: CHF 75.–
5. Tag: Hermanus – Oudtshoorn
Besuch der Pinguinkolonie am Stony Point.
Fahrt über Hermanus nach Oudtshoorn.
13. Tag: Pretoria und Rückreise
Rundfahrt in der Hauptstadt Pretoria,
Transfer zum Flughafen und Rückflug.
6. Tag: Oudtshoorn – Knysna
Besuch der Cango-Höhlen und Straussenfarm in Oudtshoorn mit Barbecue-Dinner.
14. Tag: Ankunft in Zürich
Ankunft in Zürich und Transfer nach
Ziegelbrücke und Chur.
Informationen
Reiseunterlagen erhalten Sie unter
Telefon 081 255 55 59 oder per E-Mail an
[email protected].
7. Tag: Knysna, Tsitsikamma-Nationalpark – Port Elizabeth
Stadtrundfahrt in Knysna und Fahrt auf
der Garden Route zum Tsitsikamma-Nationalpark und nach Port Elizabeth.
Leistungen
Bustransfer von Chur und Ziegelbrücke
zum/vom Flughafen Zürich
Flug nach Kapstadt und zurück von
Johannesburg (Umsteigeverbindungen)
Infos und Veranstalter
Mondial Tours MT SA
Via Vallemaggia 73 6600 Locarno/Solduno
Telefon 091 752 35 20
[email protected]
Ziegelbrücke
Ausflüge
A
Reiseprogramm
1. Tag: Anreise nach Kapstadt
Bustransfer zum Flughafen Zürich und
Nachtflug nach Kapstadt.
Einzelzimmer
B
Vorname*
Name*
Geb.-Datum
Vorname* (2. Pers.)
Name* (2. Pers.)
Geb.-Datum
Adresse
PLZ
Ort
Tel.
E-Mail
ABOPLUS-Nr.
Datum
Unterschrift
*Wichtig: Vorname/Name unbedingt
wie im Pass (nachträgliche Änderung
ist kostenpflichtig). Zusätzlich bitte
der Anmeldung jeweils
eine Reisepasskopie beilegen.
Anmeldeschluss
30. Juli 2015
●
●
Mindestteilnehmerzahl 20 Personen.
Es gelten die Reisebedingungen der Mondial Tours MT SA, Locarno.
Talon senden an
Somedia, ABOPLUS
Sommeraustrasse 32, 7007 Chur
oder per E-Mail an [email protected]
Ich möchte die «Quotidiana»
abonnieren und erhalte
die ABOPLUS-Karte kostenlos.
SURMEIR
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
11
Gia en bung onn
Sur: Radunanza communala
„ (anr/gns) Cun en pitschen gudogn
sera igl cumegn igl onn da gestiun
2014. Deliberos èn er nias divers credits per lengias dall’ava all’Alp Flex.
Da 53 persungas cugl dretg da votar èn
12 stadas alla davosa radunanza com­
munala. Tar chella on igls preschaints
gia d’approvar igl rendachint 2014 tgi
è nia preschento dalla canzlista Cecilia
Manetsch. Tar antradas dad 1,187 mil­
liuns francs e sorteidas dad 1,180 mil­
liuns francs sera igl rendachint digl da­
vos onn cun en gudogn da stgers 7000
francs. Tar las antradas èn cunzont chel­
las dallas taglias sa redutgeidas per
34 500 francs. Igl pi ferm gravagea igl
chint 2014 ò cunzont la diminuziun tar
la somma dallas taglias da midada da
mang cun ena differenza da prest 20 000
francs an cumparaziun cugl rendachint
digl 2013. La somma dalla taxa da par­
cadi all’Alp Flex è s’augmentada da
29 232 francs sen 34 163 francs. Paea
on igls automobilists igl davos onn sen
Flex casteis per ena somma da 2545
francs è chegl èn tuttegna 2000 francs
daple tgi anc igl onn 2013. Investiziuns
ò igl cumegn da Sur fatg igl 2014 per
ena somma dad 1,404 milliuns francs e
passa en mez milliun francs èn nias in­
vestos pigl current all’Alp Flex. La sana­
ziun digl conduct d’ovra an vischnanca
ò custo 457 000 francs. La sanaziun
dalla serenera communala a Furnatsch
ò anc custo igl davos onn agl cumegn
da Sur 218 000 francs. Igl credit da
150 000 francs per la sanaziun dalla
lengia d’ava da Tigias a Salategnas on
votantas e votants delibero. Igl credit da
15 000 francs per allontanar l’ava persa
a Salategnas ò igl suveran er concedia.
Nia approvo è er igl rendachint dalla
migliuraziun tgi sera cun surple antra­
das da 458 000 francs.
Edson Gomes, igl
recrut portughes
cun sia mamma
Marcellina Gomes.
FOTO G. N. STGIER
«Mia patria è Surses»
Tinizong: Edson Gomes, en recrut uriund da Portugal
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ L’emda tgi vign vo a fegn per Edson Gomes la recruta. El fò anc eneda 21 emdas
per esser alloura a fegn cugl sarvetsch
da militer scu «Durchdienersoldat». Igl
mat da 21 onns dei tgi sia patria seia Surses e betg Portugal. Avant curt ò scuman­
zo per passa 6500 mats la recruta da stad.
Mintga terz da chels recruts è en schinum­
no «secondo», vot deir tgi els èn naschias an
Svizra, ias cò a scola, on dantant genitours
digl exteriour. Egn da chels «secondo» è er
Edson Gomes tgi stat a Tinizong. Sies geni­
tours Marcellina e Manuel Gomes dereivan
da Lissabon, on dantant gio passa 20 onns
dimora a Tinizong. Lour dus fegls Adilson
ed Edson èn naschias a Tusang, ias a scola a
Tinizong ed a Savognin ed èn burghes do­
bels, vot deir Svizzers e Portughes. Edson
Gomes, tgi è damai anc 150 deis militer,
discorra rumantsch, tudestg e portughes.
«Cun mia mamma discorra adegna tudestg,
dantant cun mies bab portughes», dei igl re­
crut tgi ò fatg la scola da militer ad Aarau.
La gronda part dallas investiziuns ò igl cumegn da Sur fatg per la reit da current all’Alp
FOTO G. N. STGIER
Flex.
Siva da mattatsch
giuieder digl CB Surses
Cun sies congiuieders digl CB Surses
discorra Edson Gomes igl ple ru­
mantsch. Gio scu mattatsch ò el scu­
manzo a dar a ballape cugl CB Surses e
fatg zap per zap anfignen tgi el è sto
commember digl amprem team noua
tgi el è da mez ena ferma pitga. Cun es­
ser gio 21 emdas a militer ò Edson Go­
mes betg bler taimp da trenar, uscheia
tgi el gioia angal parzial cun l’equipa da
Philipp Berri. Igl cumpogn da Tinizong
ò fatg en amprendissadi scu vernischa­
der d’autos (Autolackierer) a Domat e
sies patrung d’amprendissadi è sto Rino Demarmels da Salouf.
«En dretg Svizzer fò militer»
Las ampremas treis emdas da recrut ve­
gia el bagn gia l’impressiun dad esser
scu ainten ena parschung, accentue­
scha Edson Gomes. «Eneda tg’ia va ma
diso agl decurs digl de nunusito è igl
sarvetsch da militer davanto tar ena bu­
na scola per mia veta», dei igl mat da
Tinizong. El dei er tgi en dretg Svizzer
fetscha militer e cun chel intent vegia
er el sa decidia da far sarvetsch per la
patria e betg scu alternativa protecziun
civila. Igl infanterist dei tgi el vegia er
lia far chella experientscha tgi seia a
madem mument er en bung funda­
maint per pi tard. I seia bagn strantg
cun esser magari igls deis lungs dalla
dumang allas 06.00 anfignen la seira al­
las 22.00. Tant scu pussebel vo Edson
Gomes cugl tren ad Aarau per far sar­
vetsch militar e betg cugl auto. Ensascu
seia chegl prest pi cumadevel da sa
tschantar aint igl tren per far igl viadi
da Surmeir anfignen ad Aarau.
Bagn anc contat cun Portugal
Edson Gomes dei tgi da sia cumpa­
gneia cun radond 400 suldos seian da­
ple tgi en terz «secondos», uscheia tgi el
seia betg igl sulet digl exteriour. Er per
sies ameis da militer, tgi vegian geni­
tours tgi seian imigros an Svizra, seia
chella naziun lour patria. Igl giuven da
21 onns dei tgi el gess er betg a star an
Portugal, cun aveir sias rieischs an Sur­
ses ed a Tinizong. «Ia sung naschia a cò
e ma cat er scu indigen», dei Edson Go­
mes e chegl cun persvasiun. An vacan­
zas geia el adegna puspe cun sies geni­
tours a Lissabon, igl li da vaschign dad
els. Lò abitescha er sies tat, dantant sia
tatta seia er datgesa a Tinizong. Igl con­
tact cun Portugal, chel less el bagn
mantigneir, ma bler oter betg, manegia
igl suldo tgi fò ossa anc 21 emdas mili­
ter.
«Tots èn sa decidias per Savognin»
Scola: Terza classa dalla scola secundara da Son Murezza a Savognin
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ Quatter mats e 13 mattas cun lour
scolast Alessandro Fabozzi on passanto en pêr deis aint igl Cube a Savognin.
Igl è bagn singular tgi ena classa dalla
scola da Son Murezza tscherna la capitala da Surses scu li per festivar la finiziun da scola. Da cumparagler Son Mu­
rezza cun Savognin è scu da cumparagler
meila cun peira, detg anc pi concret èn
chegl dus monds. Igl li turistic dall’otra
vart digl Gelgia è da renom mundial cun
giasts prominents e tots igls oters tgi to­
tgan er tar igl «jet set». Savognin dantant
veva eneda en nom ed oz vign ple u manc
angal ple mess peisa alla reclama per fa­
miglias. Son Murezza fò gio decennis re­
clama cugl slogan «Top of the world». Per
igls 13 scolars e scolaras dalla terza classa
secundara B da Son Murezza è l’emda
passada Savognin sto «Top of the world».
Unisono on els decidia la premaveira pas­
sada tgi lour viadi per la finiziun dalla sco­
la duess betg eir ordvart igl cantun e forsa
anc sur igls cunfegns. Na, per els tanscha
dad eir aint igl manevel e Savognin fiss gist
igl li ideal per chella occasiun. La classa
parallela, la terza secundara A, è eida a Bel­
linzona a festivar la finiziun da scola.
Mattas e giuvenils on en gaudi
Cura tg’ins vegia proponia Savognin scu
destinaziun pigl viadi da scola seian tots
stos incantos, dei igl scolast Alessandro Fa-
bozzi. Dalunga vegia el s’accurschia tgi
mintgign sa legra da passantar en pêr deis
aint igl Cube hotel a Savognin e bagnspert
er gist reservo las tgombras per sies scolars
e sias scolaras. Scu finiziun dalla scola se­
cundara renunztga la terza classa ad en
camp tgi cozza pi dei, persiva ins geia ade­
gna per en pêr deis ainten en hotel. Chegl
plaia sa tgapescha allas mattas ed agls mats
tgi seian tuttegna er independents cun
chella vigliadetna, dei igl scolast secundar.
«Ia cunascheva igl Cube e cunzont er la
purscheida tgi chel hotel offerescha per
neir oragiu dallas muntognas cun da tot­
tas sorts vehichels», menziunescha Ales­
sandro Fabozzi. Igls giuvenils e las mattas
vegian alloura er gia igl pi grond gaudi da
neir oragiu da Somtgant sen dus e treis ro­
das e chegl cun en pulit tempo. Igl scolast
da Son Murezza catta angal bungs pleds
per chella purscheida turistica tgi sa drez­
za cunzont a persungas pi giovnas.
Ena scolara ò sies tat a Savognin
Alessandro Fabozzi dei er tgi igl cutier ed
er igl damagler aint igl Cube seia bung,
uscheia tgi igls mats e las mattas gioldan
da betg aveir da cuschinar, far se letgs e nat­
tager, scu chegl tgi canoschan digls camps
da scola. Er dad aveir igl luxus da hotel seia
Las scolaras ed igls scolars dalla terza classa secundara B da Son Murezza cun lour scolast Alessandro Fabozzi èn stos per varsaFOTO G. N. STGIER
quants deis a Savognin.
er ensatge particular per igls giuvenils e per
las «damas». Angraztger ponigl an ampre­
ma lengia a Ladina Clalüna da Segl tgi è
stada l’inizianta da chel viadi da scola da
varsaquants deis a Savognin. Ella è adegna
puspe an Surses per visitar sies tat Guglielmo Huber. Da Son Murezza anfignen Sa­
vognin èn igls «giasts» dalla Nagiadegna
nias cun la posta, chegl tgi seia er sto en­
satge da nov per igls ples, dei Alessandro
Fabozzi. La scola superioura da Son Mu­
rezza porscha alloura er tetg agls scolars e
las scolaras da Silvaplana e da Segl. Igl via­
di da scola vigna per gronda part finanz­
tgia digl retgav tgi dat tar igl «chalanda­
marz», dei igl scolast tgi è sto chest’emda a
Savognin cun l’antiera terza classa secun­
dara B.
Er fatg igl percurs da souas
Segl program è alloura er sto per chels mats
e chellas mattas digl nobel li turistic en si­
vamezde tgi ò pretendia ensatge curasch.
All’antschatta vegian cunzont las mattas
bagn gia respect da far igl percurs da sou­
as a Tigignas, pero siva curt mument sa di­
vertia e chegl fitg. Da gronda impurtanza
seia tgi tots vegian lour spass, dei Alessan­
dro Fabozzi. Chegl vegigl daveiras gia er
cun pudeir eir en de a far bogn ed a grillar
agl lai Barnagn. Schi stat gist nign pro­
gram segl cumond digl de, alloura è min­
tgign liber ed igls ples stattan aint igl Cu­
be hotel noua tgi dat bleras pussebladas
per sa diverteir.
12
SCHONS
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
Elisabeth Mani e cuntainta c’ella â realiso sieus siemi cun la pensiùn Muntanella.
FOTOS B. RIEDHAUSER
Agl cafe Fortuna magnan Wilma a Christian Clopath anavànt lur filosofeia da viver cun respect anviers la natira.
Purschidas pintgas turisticas sen la Muntogna da Schons
An mintga vischnànca da la Muntogna sura dat igl perlas zupadas
schinar cun far la pura, e sacapescha egn
grànd plascher ad egna motivaziùn suple­
mentara par nus», salegran Wilma a
Christian Clopath.
DA BARBARA RIEDHAUSER-RIESCH / ANR
„ Las tres vischnàncetas Lon, Maton a
Vargistagn senzum la Muntogna da
Schons ân mintgegna anturn 50 habitànts. A mintgegna â duas tgeas ca vardan pigl bagnstar da giasts ad indigens.
Ancunaschaints en igl Hotel Capricorns
a Vargistagn, l’Ustreia Muntsulej a Maton
a l’Ustreia Orta a Lon. Quellas tgeas sta­
tan mintgame prominentas a l’antrada da
la vischnànca a porschan alimentaziùn a
tgombras. An mintgegna da las tres vi­
schnàncas dat igl speras dantànt ear ànc
egna purschida speziala, pletost zupada.
Pensiùn a café Muntanella, Vargistagn
Elisabeth Mani-Beeli â aviert sia pensiùn
Muntanella la parmavera 2011, cura c’igl
hotel da Vargistagn e vagnieu renovo.
«Quegl e adegna sto egn siemi da me, a le­
za stad e stada ideala par realisar quel. Las
tgombras en alura tutiglple stadas ocupa­
das, ad igl cafe e curieu fetg bagn», sara­
gorda ella. Quater tgombras cun total
diesch litgs â’gl an la pensiùn Muntanella.
Ellas en ànc adegna savens ocupadas. Igls
litgs a las otras lavurs da len â Toni Mani,
gl’um d’Elisabeth Mani, fatg, el e scrina­
ri. Las tgombras semplas da len, agl tipic
stil indigen, plen agls giasts ca vignan digl
antier mund. Ad els schazegian igl contact
parsunal cun la patrùna. Leza cuschegna
ear, scha seas giasts giavischan quegl. «Jou
prepar las spisas cun products frestgs a
scha pussevel indigens.» Quànt gî c’ella
magna ànc igl cafe sper la pensiùn sa Eli­
sabeth Mani betg. «Igl cafe cura betga
bagn.» Igl contact trànter ella ad igl Hotel
Marianne Peyer a Lukas Hug an egna da las sis tgombras da lur Pensiùn Laresch.
Capricorns e bùn. «Nus vivagn bagn egn
sper l’oter a tarmatagn anavànt igls giasts,
scha las tgombras en plagnas an egn liac.»
Café Fortuna, Lon
La stad 2013 ân Wilma a Christian Clopath-Hahn aviert a Lon igl Café Fortuna
a la stizuneta cun products indigens. «Nus
vevan schon dagî l’ideia da realisar egn
project c’integrescha igl antier ziclus digl
bagn puril.» Tge ca vean vandieu agl cafe
ad an la stizùn e tut produtgieu an moda
biologica, parfegn la groma ad igl zucer
agl cafe. Mintga margis a sonda e igl café
aviert, lura dat igl peta frestga, sglatschs a
sorbets fatgs sez. Ear caschiel produtge­
scha Wilma Clopath agl liac, pesto cun
paintg d’alp, peta flambada a sia speziali­
tad, vaflas frestgas. «Noss giasts en savens
surstos da la purschida ad ear digl stil da
noss cafe. Quel e fatg par sasantir bagn.»
Sen anunztga cuschegna Wilma Clopath
ear par grupas. A propos cuschinar: La
fegn d’october vean la feglia Rebecca Clopath, cunaschainta sco cuschiniera da na­
tira, puspe a crear egn menu exclusiv a
Lon – quell’ea cugl tema nanigns. La stad
2016 antscheva Rebecca Clopath la sco­
laziùn da pura agl cantùn Berna. «Ca Re­
becca sa meter avànt da cumbinar igl cu­
Pensiùn Laresch, Maton
Avànt duas eandas ân Marianna Peyer a
Lukas Hug aviert a Maton lur Pensiùn La­
resch. Igl bietg modern grisch­alv, con­
struieu cun materials natirals, â sis tgom­
bras a porscha plaz par 17 parsùnas. «Cun
la pensiùn vainsa realiso egn siemi da nus
dus. Nus vagn integro liaint quegl ca nus
schazagiagn sezs sco giasts an talas tgeas.
Surtut lainsa porscher recreaziùn.» An la
Pensiùn Laresch san ign star sur notg ad
anzolver, sen pustaziùn dat igl ear tscha­
gna. Mo atgnameing e’gl previeu ca la
glieud va a magliear visavis an l’Ustreia
Muntsulej near an egna da tschellas
ustreias an la regiùn. Marianne Peyer a
Lukas Hug spetgan sco giasts surtut glieud
ca samuainta bugent an la natira munta­
gnarda, ad ear famiglias cun unfànts
pintgs. Trànter las stagiùns sa la tgea lura
dar suttetg a grupas ca fan curs near semi­
naris. «Nus vagn ear gea reservaziùns da
famiglias c’ân gest pusto l’antiera tgea par
egna feasta, ella â egna gràndeztga ideala
par quegl.» Igl gi da las portas aviertas e
bleara glieud vagnida a dar egn tgit an la
nova pensiùn. Spezial plascher ân Ma­
rianne Peyer a Lukas Hug gieu, c’igl eara
trànteraint blears indigens, parquegl c’els
schazegian egn bùn contact cun la regiùn.
Infurmaziùns a contacts: www.pension-muntanella.ch / www.lichthof-lohn.ch / www.laresch.ch
Balteztga ora ad atmosfera patgifica
„ (cm) La 21avla ediziùn digl Open
Air Valragn e gea istorgia. Passa 1000
parsùnas ân cato la veia an Valragn
par passantar egna fegn d’eanda patgifica. Vendargis sera â cunzùnd la fa­
musa band Tyte Stone – la ple viglia a
cartevel ear la ple provocànta band da
rock grischùna – procuro par bùna lu­
na. Las melodeias ancunaschaintas en
stadas d’udir antocen la damàn bòld.
Sonda durànt igl gi eara igl giuven Ragn
igl pùnct d’atracziùn. Las temperaturas
da record ân carmalo antieras roschas
sper l’aua. Igl act prinzipal da la sonda,
Celtica Pipes Rock da la Scozia, â pu­
dieu parschuader cun egna show mitica
plagn fiac a tensiùn.
Sco mintg’on e’gl dumengia sto tains
par delicatessas da l’Uniùn da dunas Val
Ragn. Igl anzolver tradiziunal e vagnieu
acumpagnieu da la capela Cadetg.
Passa meli parsùnas an cato la veia
an la Valragn.
Egna part digl campadi amiez igl gòld agl ur digl Ragn posteriur.
FOTOS M. CANTIENI
Atmosfera zùnd
patgifica avànt la
tribuna digl festival.
SCHONS
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
13
Grànda varietad da flurs ad earvas
Agl rom digl campiunadi da pros da flurs ân igls experts dumbro las spezias
DA BARBARA RIEDHAUSER-RIESCH / ANR
„ Igl Parc natiral Beverin â mess
gl’on 2015 sut igl moto «Pros a pastiras». Egna concurenza da pros da flurs
stat agl zenter. Las davosas eandas ân
igls experts da la giuria visito igls
pros anunztgieus. Erica Nicca e raspun­
sabla par igl project digls pros da flurs an
la regiùn digl Parc natiral Beverin. An­
zemen cugls experts Peter Weidmann, c’â
egn biro d’ecologeia a Cuira, a Paul
Urech, igl cunzaglieader pensiuno par
agricultura biologica, â ella visito durànt
sis gis igls 62 pros digls 38 manaschis
c’ân s’anunztgieu. «Ca tànts s’anunztgi­
an, vessan nus betga spitgieu, quegl e
egna beala surpresa», gi Erica Nicca. Igls
pros schen trànter 1100 a 2600 m s. m.
ad en nizagieus an moda poc intensiva
near extensiva.
Criteris da valitaziùn
Igls experts ân dumbro an mintga pro
tut las sorts da plàntas sen egn toc da 2x2
meters. Tge c’els ân cato fa surstar. Agls
pros nizagieus a moda extensiva ân els
pliras geadas nudo passa 55 sorts dad
earvas a flurs, tier igls pros nizagieus a
moda poc intensiva ear’igl biabagn 40.
«Tut tanor regiùn a posiziùn en igls pros
diferaints, mo dapartut e la varietad im­
pressiunànta», resumescha Erica Nicca.
Tanor nov criteris vignan igls pros us­
sa taxos. Sper la diversitad da las sorts
datan spezias raras – par exaimpel orchi­
deas – puncts suplementars, lura igl tip
da vegetaziùn, la qualitad da pavel ad
oters aspects. Igls tres pros da mintga ca­
tegoreia cugls ple blears puncts vignan
premios igls 4 d’october a caschùn da la
feasta digl Parc natiral a Tschupegna.
Cun talas tavlas en igls pros nudos ca sapartizipeschan da la concurenza.
Igls experts Peter Weidmann a Paul Urech ân visito tut igls 62 pros da flurs anunztgieus. Qua eni an egn pro a Closiras dafor igl Libi.
■ RADIO
Tema da discussiùn
Concurenzas da pros a pastiras dat igl an
pliras regiùns muntagnardas da la Sviz­
ra. Ellas vignan coordinadas da la Cumi­
nànza d’interess par la cuntrada cultiva­
da, digl Forum svizer par la biodiversi­
tad a da l’Uniùn purila svizra. La fegna­
mira prinzipala e da mussar quàntas
plàntas diferaintas ca creschan anzuma
sen tals pros a quànt impurtànts ca quels
pros en par la biodiversitad. Igl drova
bleara savida, respect ad atenziùn digls
purs par mantaner anavànt la varietad
sen lur pros. «Jou ve udieu c’igls noss
purs vegian uss antschiet a discutar an­
zemen igl tema digls pros cun las blearas
speztgas», gi Erica Nicca. Ascheia â la
concurenza
si­
enza gea cuntànschieu egna da si
as fegnamiras prinzipalas. Viandànts san
ànc salagrar igls proxims gis digls beals
pros da cualm, avànt ca quels vignan sa­
jieus.
FOTOS B. RIEDHAUSER
Mintga punct stat par egn pro ca prenda
part da la concurenza. Qua egna survesta
da la Muntogna da Schons sura.
chanzun «Aurora» da Giusep Sialm cun il
text da Victor Sialm: «La selva cun siu
murmurar, merlotscha che cantina. Tgi
less pomai ca selegrar, en l'aria matutina!»
Redacziun: Rosvita Barenius
14.03 LA STAILALVA (REP.)
Chantar tudestg ed avair success
20.03 RADIOARCHIV
preschenta Anna Rossinelli live. E quai
cun ses concert da l'Open Air Lumnezia
da l'onn passà e ses hits: Marylou, In
Love For A While e So Damn Pretty.
Redacziun: Jachen Prevost
Il Radio Rumantsch
sin viadi il 1990 a Susch
19.00 NOSS CHORS
La gronda part dals stars da schlaghers èn
da lingua tudestga. I dat dentant era blers
chantadurs d'auters pajais che han gì
grond success cun schlaghers tudestgs. Oz
tadlain nus ina schelta da quests interprets.
L'entschatta faschain nus cun Bata Illic da
la Serbia. Plinavant udin nus la Wencke
Myhre (foto) da la Norvegia, Karel Gott
da la Tschechia euv.
Redacziun: Christa Soliva
15.03 SOUNDCHECK (REP.)
Anna Rossinelli
live al Open Air Lumnezia 2014
Il Soundcheck dal Radio Rumantsch
«Aurora» –
la bellezza da l’alva da la damaun
La damaun marvegl èsi da festinar, tut
ch'ha prescha dad ir a la lavur u a far
cumissiuns, igl è in cunfar quotidian! Ma
da la miracla che vegn regalada a nus
di per di – l'alva da la damaun – da lezza
quasi nagin che fa persenn. Nus tadlain
ina retscha da chanzuns che dechantan la
bellezza da l'aurora. Per exempel la
Avant 25 onns ha la redacziun «Allegra»
dal Radio Rumantsch visità durant la stad
differentas vischnancas rumantschas en
l'entir chantun Grischun. Ina visita è er
stada quella a Susch nua che differenta
glieud indigena era vegnida a pled.
Explicaziuns avevi per exempel dà davart il
siemi per in tunnel da viafier dal Vereina.
In siemi ch'è l'ura daventà realitad il 1999
cun l'avertura uffiziala dal tunnel. Il
tunnel ch'ha purtà durant l'enviern ina
colliaziun segira per ils abitants da Susch e
da l'ulteriura Engiadina.
Redacziun: Flavio Huonder
■ RADIO RUMANTSCH
06.00
06.30
06.40
06.50
07.00
07.30
07.40
07.50
08.00
08.30
08.40
09.00
09.05
09.15
09.30
09.45
10.00
10.15
10.30
10.55
11.00
11.03
12.00
Novitads ed Actual la damaun
Novitads
Impuls dal di cun Agi Fetz
Revista da medias/Meteo
Novitads ed Actual la damaun
Novitads
Kikeri6
Revista da medias/Meteo
Novitads ed Actual la damaun
Novitads
Il chavazzin dal di
Novitads
La cuppina
Chalender
La truvaglia
Tge chaussas
Novitads
Il hit da l’Africa
Famus e glorius
Rep. Impuls dal di
Novitads
Actual da mezdi
Novitads
12.06
12.30
13.00
14.00
14.03
15.00
15.03
16.00
16.03
16.30
17.00
17.06
17.50
18.00
18.06
18.15
19.00
20.00
20.03
21.00
21.03
22.00
22.03
23.00
23.03
Actual da mezdi e RTR cumpact a mezdi
SRF Rendez–vous
Las gratulaziuns
Novitads
Rep. La stailalva
Novitads
Rep. Soundcheck
Novitads
Semperverds / Top 3
Program da kino
Novitads
Actual la saira
Meteo
Novitads
RTR cumpact – survista dal di
SRF Echo der Zeit
Noss chors
Novitads
Radioarchiv
Novitads
Musica
Novitads
Musica
Novitads
Grischun sonor
14
TELEVISIUN
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
SRF 1
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
SAT 1
10.55 Kulturzeit 11.30 Mini Lehr
und ich (2) 12.15 Mini Beiz, dini Beiz
12.45 Tagesschau mit Meteo 13.10
Glanz & Gloria 13.25 Der Landarzt.
Freunde in Not 14.10 Tatort Matterhorn 15.45 Cervelat trifft Baklava –
Fremde Feste feiern (1) 16.25 Feste der
Welt (5) 16.50 Best Friends. Die Maske
fällt / Heimliche Liebe 17.10 Rosanna
checkt's! Wie kommt ein Fisch auf den
Tisch? 17.45 Guetnachtgschichtli
18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15
Mini Beiz, dini Beiz 18.40 Glanz & Gloria 19.00 Schweiz aktuell 19.25 SRF
Börse 19.30 Tagesschau mit Meteo
9.20 Rosanna checkt's! 9.45
Roboclip Selection 10.05 Rules of
Engagement 10.25 Der Landarzt
11.10 Wege zum Glück 11.55 Tessa
12.40 Rules of Engagement 13.00
Magnum 13.50 Emergency Room –
Die Notaufnahme 14.35 Still Standing
15.00 Live: Radsport. Tour de France.
10. Etappe: Tarbes-La Pierre-SaintMartin 17.00 Turnen 18.20 Faszination Schwarzwald 18.35 Beobachter
TV – Experten im Einsatz. Mietnomaden – wenn angebliche Mieter sich
einnisten 19.05 Smash Lab – Explodieren geht über Studieren
9.05 Rote Rosen 9.55 Sturm der Liebe 10.45 Um Himmels Willen. Blinder
Passagier 11.35 Papageien, Palmen &
Co. 12.00 Tagesschau 12.15 ARDBuffet 13.00 Mittagsmagazin 14.00
Tagesschau 14.10 Rote Rosen 15.00
Tagesschau 15.10 Live: Radsport.
Tour de France. 10. Etappe: Tarbes-La
Pierre-Saint-Martin 17.15 Brisant
17.55 Tagesschau 18.00 Wer weiss
denn sowas? 18.50 Akte Ex. Kleinvieh
macht auch Mist 19.45 Wissen vor
acht – Mensch. Kann ein Aderlass eine
sinnvolle Behandlung sein? 19.50
Wetter vor acht 19.55 Börse vor acht
8.15 Hand aufs Herz 9.00 Die Nanny
9.25 Gilmore Girls 10.05 Drop Dead
Diva 10.50 Grey's Anatomy – Die
jungen Ärzte 11.30 Hawthorne 12.15
Gilmore Girls 12.55 Drop Dead Diva
13.35 Die Nanny 14.00 Raising Hope
14.25 Mike & Molly 14.45 Malcolm
15.10 How I Met Your Mother 15.50
The Big Bang Theory 16.30 ZIB Flash
16.35 Malcolm 17.00 How I Met Your
Mother 17.45 Two and a Half Men
18.00 ZIB Flash 18.05 Die Simpsons
18.55 The Big Bang Theory. Comedyserie 19.45 ZIB Magazin 19.54
Wetter mit ZIB 20
5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen.
Gewissensfrage: Freibadklau / SAT.1Reportage: «Mein Leben – Made in
Germany» / Newtopia / Boxen: Abraham
vs. Stieglitz 10.00 Teletip Shop 11.00
Richterin Barbara Salesch 12.00 Richter Alexander Hold 14.00 Auf Streife
15.00 Im Namen der Gerechtigkeit –
Wir kämpfen für Sie! 16.00 Anwälte
im Einsatz 17.00 Mein dunkles Geheimnis. Keine kleinen Brötchen 17.30
Schicksale. Der Froschkönig 18.00 In
Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment.
Laura – Zum Wohle des Kindes 19.00
Newtopia 19.55 Sat.1 Nachrichten
20.05 Mordkommission Istanbul:
Mord am Bosporus (2). TVKriminalfilm (D 2009)
21.50 10vor10 mit Meteo
22.25 Club. Secondhand-Liebe.
Gäste: Karin Sautter (Rentnerin (90), fand neue Liebe mit
70), Esther Meyer (Autorin
(35), Single auf Partnersuch),
Renato Compostella (Werber
und Grafiker (53), Single auf
Partnersuche) u.a.
23.45 Tagesschau Nacht
0.00 Live: Nachtwach. Als das
Wasser zur Gefahr wurde
1.00 Mordkommission Istanbul:
Mord am Bosporus (2). TVKriminalfilm (D 2009)
20.00 Der Vorname
Komödie (B/F 2012)
Mit Patrick Bruel, Valérie
Benguigui, Charles Berling
21.50 Julian. Komödie (AUS 2012).
Mit Ed Oxenbould, Leon Ford
22.05 Reise nach Jerusalem. Komödie (CH 2012). Mit Monica
Amgwerd, Judith Heiniger
22.20 sportaktuell
22.45 Das Experiment – Wo ist dein
Limit? Auf ins grosse Finale
23.15 Bear Grylls – Abenteuer Survival. Im anatolischen Gebirge
23.45 Kap der Angst. Thriller (USA
1991). Mit Robert De Niro
1.45 Das Experiment –
Wo ist dein Limit?
20.00 Tagesschau. Mit Wetter
20.15 Tierärztin Dr. Mertens.
Tierarztserie. Neue Wege
21.00 In aller Freundschaft
Arztserie. Sternstunden
21.45 Report Mainz. U.a.: Erbschaftssteuer absurd: Warum
kaum ein reicher Unternehmer zahlen muss
22.15 Tagesthemen. Mit Wetter
22.45 Blick in den Abgrund – Profiler
im Angesicht des Bösen.
Dokumentarfilm (A/D 2013).
Mit Roger L. Depue, Stephan
Harbort, Robert R. Hazelwood
0.10 Nachtmagazin
0.30 In & Out – Rosa wie die Liebe.
Komödie (USA 1997)
20.15 Soko Donau
Krimiserie. Schachmatt
21.05 CopStories
Krimiserie. Zund
21.50 ZIB Flash
22.00 Willkommen Österreich –
Gäste, Gäste, Gäste. Show
22.35 Sommerkabarett. Michael
Mittermeier: Blackout (2/2)
23.25 ZIB 24
23.45 Californication. Comedyserie.
Im Angesicht des Todes
0.10 Revanche. Drama (A 2008).
Mit Johannes Krisch, Irina
Potapenko, Andreas Lust.
Regie: Götz Spielmann
2.05 Soko Donau. Krimiserie
2.50 CopStories. Krimiserie
20.15 Für meine Kinder tu' ich alles.
TV-Familiendrama (D 2009).
Mit Lisa Martinek, Hendrik
Duryn, Jürgen Schornagel.
Regie: Annette Ernst
22.15 Live: akte 20.15 – Reporter
kämpfen für Sie! U.a.: Dramatische Schicksale: Wenn Mütter
anschaffen gehen / Diagnose
«Lipödem»: akte kämpft für
die Rechte der Betroffenen
23.15 SAT.1 Reportage. Reportagereihe. Mein Leben «Made in
Germany» – Das Experiment
0.15 Criminal Minds. Bilder im
Kopf / Die verlorenen Kinder
2.00 In Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment. Doku-Soap
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
5.20 Hilf mir doch! 6.15 SOKO Familie
7.10 Verklag mich doch! 10.10 Hilf
mir doch! 11.15 vox nachrichten
11.20 CSI: NY. Tödliche Verwechslung /
Kunstfehler 13.05 CSI: Miami. Der
Sündenbock 14.00 Wer weiss es, wer
weiss es nicht? 15.00 Shopping Queen
16.00 4 Hochzeiten und eine Traumreise 17.00 Mein himmlisches Hotel
18.00 mieten, kaufen, wohnen 19.00
Das perfekte Dinner – Wunschmenü
5.25 Scrubs 6.05 Two and a Half
Men 7.30 Mike & Molly 8.20 How I
Met Your Mother 9.40 Teletip Shop
11.55 Two and a Half Men 13.40 2
Broke Girls 14.10 The Big Bang Theory
15.30 How I Met Your Mother 17.00
Live: taff. Ibiza mal anders (2) 18.00
Newstime 18.10 Die Simpsons. Mr. X
und der Website-Schund / Das grosse
Geldabzocken 19.05 Live: Galileo. Das
teuerste Restaurant der Welt
9.00 heute Xpress 9.05 Volle Kanne
10.30 Rosenheim-Cops 11.15 SOKO
Wismar 12.00 heute 12.10 drehscheibe 13.00 Mittagsmagazin 14.00
heute – in Deutschland 14.15 Die
Küchenschlacht 15.00 heute Xpress
15.05 Bares für Rares 16.00 In Europa 16.10 SOKO Kitzbühel 17.00 heute
17.10 hallo deutschland 17.45 Leute
heute 18.05 SOKO Köln 19.00 heute
mit Wetter 19.25 Rosenheim-Cops
11.55 Thema 12.45 Seitenblicke
12.50 Wetterschau mit ZIB 13.15
heute mittag 14.00 Gerd Bacher
1925 – 2015 14.50 Abschied von Gerd
Bacher 16.45 Meisterstücke 17.00
ZIB 17.05 heute österreich 17.30
heute leben 18.30 heute konkret
18.51 heute infos und tipps 19.00
Bundesland heute 19.20 Money Maker
19.30 Zeit im Bild mit Wetter 19.55
Sport aktuell
5.35 Explosiv – Das Magazin 6.00
Live: Guten Morgen Deutschland 8.30
Gute Zeiten, schlechte Zeiten 9.00
Unter uns 9.30 Betrugsfälle 10.00 Die
Trovatos – Detektive decken auf 12.00
Punkt 12 14.00 Verdachtsfälle 17.00
Betrugsfälle 17.30 Unter uns 18.00
Explosiv – Das Magazin 18.30 Exclusiv – Das Star-Magazin 18.45 RTL
aktuell 19.05 Alles was zählt 19.40
Gute Zeiten, schlechte Zeiten
20.00 Prominent!
20.15 Sing meinen Song – Das
Tauschkonzert. Die Songs des
Abends aus Staffel 1 und 2
In diesem Special gibt es
ein Wiedersehen mit den
schönsten Songs aus beiden
bisherigen Staffeln. U.a. mit
dabei: Xavier Naidoo mit
seiner Version von Andreas
Gabaliers «Amoi seg’ ma
uns wieder».
23.50 Songs, die die Welt bewegten.
Die beliebtesten Musikfilme
1.00 vox nachrichten
1.20 Sing meinen Song –
Das Tauschkonzert
4.10 Bates Motel. Horrorserie
20.15 Die Simpsons. Zeichentrickserie. Goodsimpsons / Mein
Freund, der Wunderbaum
21.15 2 Broke Girls
Sitcom. Weniger als Nichts /
Schlaflos in Brooklyn
22.15 Mom. Sitcom. Ein neuer
Alvin / Alle hassen Christy
23.10 Mike & Molly. Comedyserie.
Die Heldin ist müde
23.30 Two and a Half Men. Sitcom
0.25 Fringe – Grenzfälle des
FBI. Mysteryserie. Alles am
richtigen Platz / Der Berater
2.00 ProSieben Spätnachrichten
2.05 Mike & Molly. Comedyserie
2.20 2 Broke Girls. Sitcom
2.40 Two and a Half Men. Sitcom
20.15 Der Monaco-Clan. Die schönen Enkel von Grace Kelly
21.00 Frontal 21. Magazin.
Finanztrickserei bei der
FDP – Geschönte Bilanz /
BMW sponsert Betriebsrat –
Umstrittene Sozialkassen /
Das Milliardenspiel der FIFA –
Korruption und Kommerz
21.45 heute-journal. Wetter
22.15 Schuften bis zum Schluss.
Arme Rentner im
reichen Deutschland
22.45 Pelzig hält sich
Gäste: Yasmin Fahimi, Thilo
Bode, Constantin Schreiber
23.45 Markus Lanz
0.55 heute+. Magazin
20.05 Seitenblicke
20.15 Universum. Dokumentationsreihe. Amerikas Naturwunder
(4/8) – Geheimnisvolle
Wasserwildnis
21.05 Report. Magazin. Griechisches
Drama / Grexodus / Neuer
Atomkraft-Streit / Ausweg
aus der Wohnungsnot? Gast:
Thomas Wieser (Chef-Koordinator der Eurogruppe)
22.00 ZIB 2
22.25 Euromillionen
22.30 kreuz und quer. Reihe
0.00 Die Säulen der Erde (3/4).
TV-Historienfilm (CDN/D/GB
2010). Mit Ian McShane, Rufus
Sewell, Matthew Macfadyen
20.15 Bones – Die Knochenjägerin.
Krimiserie. Abraham Lincoln
und der Knochen-Code. Das
Team des Jeffersonian wird
zum Denkmal von Abraham
Lincoln gerufen, um dort die
blutigen Fragmente einer
Leiche zu untersuchen und
den Sinn einer mit Blut
geschriebenen Botschaft zu
entschlüsseln. / Ab durch den
Abwasserkanal
22.15 CSI: Miami. Krimiserie.
Spurenleger (1+2)
0.00 RTL Nachtjournal
0.30 Bones – Die Knochenjägerin
Krimiserie
1.20 CSI: Miami. Krimiserie
TSR
RSI LA 1
KABEL 1
3 SAT
RTL 2
12.45 Le 12h45 13.00 Météo 13.05
Le Cervin fait son cinéma 13.35
L'inconnue du Mont-Rose 14.10 Live:
Cyclisme. Tour de France. 10e étape:
Tarbes-La-Pierre-Saint-Martin (167 km).
En direct 16.50 Intervention Benoît
Aymon 16.55 La télévision à l'assaut
du Cervin 17.20 L'arête du Lion
17.45 Rex 18.30 Top Models 18.55
Météo régionale 19.00 Couleurs d'été
19.20 Météo 19.30 Le 19h30
14.30 Emilie Richards – Amore ritrovato. Dramma sentimentale (D 2010). Con
Sophie Schütt, Daniel Morgenroth, Arlen
James 16.00 L'album dei ricordi. Film
drammatico (USA 2014). Con Adrienne
Barbeau, Ryan Bruce, John Cassini
17.25 La notte delle berte 18.00
Telegiornale Flash 18.10 Castle – Detective tra le righe 18.55 Il Quotidiano
Flash 19.00 Il Danubio 19.30 Il
quotidiano 19.55 Meteo regionale
5.30 Mord ist ihr Hobby 8.15 Navy
CIS 9.10 The Mentalist 10.05 Teletips
Schweiz 12.00 Numb3rs – Die Logik
des Verbrechens 13.00 Cold Case
14.00 Navy CIS 14.55 The Mentalist
15.50 Live: News 16.00 Castle
16.55 Mein Lokal, dein Lokal – Wo
schmeckt's am besten? 17.55 Abenteuer Leben – Täglich neu entdecken
18.55 Achtung Kontrolle! Einsatz für
die Ordnungshüter
11.40 Natur im Garten 12.10 Am
Schauplatz 13.00 ZIB 13.15 Die
Schweiz von innen 13.45 Piloten am
Abgrund 14.15 Zermatt, da will ich hin!
14.45 Reisewege 15.30 EisenbahnRomantik in den Schweizer Alpen
17.00 Eisenbahn-Romantik in der
Schweiz. Zwischen Jungfrau und Bernina 18.30 nano 19.00 heute 19.20
Kulturzeit. Im Ausnahmezustand – Tunesiens Jugend und der IS
5.15 Grip – Das Motormagazin 5.55
Privatdetektive im Einsatz 7.45
Infomercial 8.00 Der Trödeltrupp – Das
Geld liegt im Keller 9.00 Frauentausch
11.00 Family Stories 12.00 Köln
50667 13.00 Berlin – Tag & Nacht
14.00 Dein neuer Style – Entdecke deine Schönheit! 15.00 Der Trödeltrupp –
Das Geld liegt im Keller 17.00 Next,
Please! 18.00 Köln 50667 19.00
Berlin – Tag & Nacht
20.00 Météo
20.10 A bon entendeur. Tourisme:
Des villages à la beauté
garantie / Terroir: Le maïs
rouge du Tessin
20.30 Intervention Benoît Aymon
20.45 Cervin 1865 – les dessous
d'une tragédie. Documentaire
22.20 Cervin –
le rêve de la femme-oiseau
23.15 Un balcon sur la mer. Drame
(F 2010). Avec Jean Dujardin,
Marie-Josée Croze, Toni
Servillo. Regie: Nicole Garcia
1.10 Couleurs d'été
1.20 Le 19h30
1.45 Météo
1.50 Euronews. Informations
20.00 Telegiornale
20.35 Meteo
20.40 E alla fine arriva mamma.
Sitcom. L'arte degli schiaffi
Con Josh Radnor, Jason
Segel, Cobie Smulders
21.05 Grey's Anatomy
Serie medicale. Precipitare...
Con Ellen Pompeo, Justin
Chambers, Chandra Wilson
21.50 Revenge. Serie drammatica.
Informazioni / Sacrificio
23.15 Meteo notte
23.25 The Mentalist
Serie poliziesca
I suoi pensieri erano rossi
0.10 Cold Case – Delitti irrisolti.
Serie gialla. Il candidato
20.15 Rosins Restaurants – Ein
Sternekoch räumt auf! Show.
«Casino», Berlin-Spandau.
Jury: Frank Rosin
22.20 K1 Magazin. Magazin
Deftiges fürs Industriegebiet –
Klappt der Neustart
im Spandauer «Casino«?
23.20 Mein Revier. Doku-Soap.
Ordnungshüter räumen auf
0.45 Abenteuer Leben. Magazin
2.25 Late News
2.30 K1 Magazin
3.15 Late News
3.20 Cold Case. Krimiserie
4.05 Without a Trace. Krimiserie
4.40 Numb3rs – Die Logik des
Verbrechens. Krimiserie
20.00 Tagesschau
20.15 Ein Dorf sieht Mord. TVKriminalfilm (D 2009)
Mit August Zirner, Lavinia
Wilson, Thomas Thieme
Regie: Walter Weber
21.45 Kino Kino. Das Filmmagazin
des Bayerischen Fernsehens.
Mollath – und plötzlich bist
du verrückt / Escobar –
Paradise lost / Richard Gere –
der ewige Charmeur
22.00 ZIB 2
22.25 Der Bestatter (1/6). Krimiserie.
Todesspender / Stierebluet
0.25 Im Bannkreis der
Erwählten. Sektenaussteiger
und ihre Erfahrungen
20.00 RTL II News
20.15 Der Trödeltrupp – Das Geld
liegt im Keller. Doku-Soap
Die Trödelexperten finden in
Garagen und auf Dachböden
wahre Kostbarkeiten und
helfen beim «Versilbern».
22.15 Das Messie-Team – Start in
ein neues Leben. Doku-Soap
0.15 Zugriff – Jede Sekunde zählt
(3). Doku-Soap
1.05 Die Zollfahnder – Hart an der
Grenze (5). Reportagereihe
2.00 Ärger im Revier – Auf Streife
mit der Polizei. Doku-Soap
3.30 Ungeklärte Morde – Dem
Täter auf der Spur. U.a.: Ende
eines Sommermärchens
ARTE
B3
SÜDOSTSCHWEIZ
3+
SWR
17.30 Mit Dolch und Degen 18.25
Unterwegs im Süden Afrikas (2/5)
19.10 ARTE Journal 19.30 Im Bauch
von ... (2/5) 20.15 Big Bang im Labor
21.00 Eine Frage der Gene. Dokumentarfilm (F 2011) 22.20 Die Menschheitssaga. Dokumentarfilm (F 2014) 23.45
Preiskampf – Was ist unser Essen wert?
0.30 ARTE Reportage 1.25 Der grosse
Minnesota Überfall. Western (USA 1972)
2.55 Forever Young (2/2)
15.30 Wir in Bayern 16.45 Rundschau 17.00 Wirtshausgeschichten
aus Bayern 17.30 Frankenschau
aktuell 18.00 Abendschau 18.45
Rundschau 19.00 Gesundheit! 19.45
Dahoam is Dahoam 20.15 Schnell
ermittelt (1) 21.45 Rundschau-Magazin
22.00 Münchner Runde 22.45
Theodor Hierneis oder: wie man ehem.
Hofkoch wird. Dokumentarfilm (D 1973)
0.05 Rundschau-Nacht
19.00 Nachrichten «SO informiert» mit
Wetter 19.30 Homegate TV 20.00
Nachrichten «SO informiert» mit Wetter
20.30 Homegate TV 21.00 Nachrichten «SO informiert» mit Wetter 21.30
Homegate TV 22.00 Nachrichten
«SO informiert» mit Wetter 22.30
Homegate TV 23.00 Nachrichten
«SO informiert» mit Wetter 23.30
Homegate TV 0.00 Nachrichten «SO
informiert» mit Wetter
5.10 Superstar 5.35 VideoGang Gold
Edition (1) 6.00 ESO.TV 8.00 HSE24
9.00 ESO.TV 16.00 How I Met Your
Mother 17.40 How I Met Your Mother
18.05 How I Met Your Mother 18.30
The Big Bang Theory 19.00 The Big
Bang Theory 19.25 The Big Bang Theory 19.50 The Big Bang Theory 20.15
Empire 21.10 Empire 22.10 Empire
23.10 Empire 0.10 Empire 1.00
Empire 1.45 Bauer, ledig, sucht...
18.15 natürlich! 18.45 Landesschau
BW 19.30 Landesschau aktuell
20.00 Tagesschau 20.15 Marktcheck
21.00 Test Südwest – wo lebt sich's
wie? (2/3) 21.45 Landesschau aktuell
22.00 Familie Heinz Becker 22.55
Freunde in der Mäulesmühle 23.25
Das Beste aus «Verstehen Sie Spass?»
23.50 Familie Heinz Becker 0.45
Spätschicht – Die Comedy Bühne 1.30
Das Beste aus «Verstehen Sie Spass?»
TV-TIPPS
Der Vorname
20.00 | SRF ZWEI KOMÖDIE: Der Makler und werdende Vater Vincent (Patrick Bruel) ist bei seiner
Schwester Elisabeth und seinem Schwager Pierre zum Essen eingeladen – ausserdem ist noch
der Posaunist Claude zu Gast. Während sie auf
seine Frau warten, will Vincent die intellektuelle
Runde etwas aufmischen, indem er verkündet,
seinen Sohn Adolphe nennen zu wollen. Die
Abendgesellschaft ist schockiert. Und so beginnt
der zunächst gemütlich anmutende Abend in
einer Katastrophe zu enden, an dem weit andere
Familiengeheimnisse gelüftet werden.
Mordkommission Istanbul: …
20.05 | SRF 1 TV-KRIMINALFILM: In einem Istanbuler Nobelhotel wurde die Leiche des verheirateten Geschäftsmannes Hüseyin Akdamar
gefunden. Er war dort offensichtlich mit einer
Frau verabredet. Kommissar
Özakin (Erol Sander) fahndet
nach einem verschwundenen Zimmermädchen, das
sich gegen entsprechende
Bezahlung mit Hotelgästen
eingelassen hatte.
Für meine Kinder tu' ich alles
20.15 | SAT.1 TV-FAMILIENDRAMA: Marie (Lisa
Martinek) muss nach dem Selbstmord ihres
Mannes für ihre drei Kinder allein aufkommen.
Die Vier müssen ihr schönes Haus verlassen und
in eine kleine Wohnung in einem Plattenbauviertel ziehen. Doch das Geld
bleibt knapp. Als Marie die
Klassenfahrt ihres Sohnen
nicht finanzieren kann,
entschliesst sie sich, künftig
die Familie als Prostituierte
zu ernähren.
Ein Dorf sieht Mord
20.15 | 3SAT TV-KRIMINALFILM: Schriftsteller Martin Selig (August Zirner) lebt in einem Dorf in
der Nähe Gorlebens und hat mit einer Schreibblockade zu kämpfen. Eines Tages verliebt er
sich Hals über Kopf in die geheimnisvolle Fotografin Lotte (Lavinia Wilson),
die angeblich in den Ort
gekommen ist, um einen Fotoband über das Wendland
zu erstellen. Aber sie porträtiert nur ältere Männer, die
bald darauf tot sind.
Kap der Angst
23.45 | SRF ZWEI THRILLER: Jahrelang sass Max
Cady (Robert De Niro) zu Unrecht wegen Vergewaltigung im Gefängnis. Nach seiner Entlassung beginnt er, die Familie seines ehemaligen
Pflichtverteidigers Sam Bowden zu tyrannisieren, der seinerzeit ein entlastendes Beweisstück
unterdrückt hatte. Cadys
Terror beginnt mit einer
Vergewaltigung, sein Opfer
ist Lori, die Geliebte Bowdens. Dann macht er sich
an dessen halbwüchsige
Tochter Danielle heran.
In & Out – Rosa wie die Liebe
0.30 | ARD KOMÖDIE: Der allseits beliebte Lehrer
Howard Brackett (Kevin Kline) freut sich, dass
sein ehemaliger Schüler Cameron Drake den
Oscar bekommt. Doch als Cameron ihn vor
laufenden Kameras als Homosexuellen outet,
bricht in dem Kleinstädtchen Greenleaf das
Chaos aus. Brackett muss
um seinen guten Ruf und
die Heirat mit seiner Dauerverlobten Emily Montgomery bangen. Zudem treibt ihn
der zynische TV-Reporter
Peter Malloy in die Enge.
LA QUOTIDIANA
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
15
Fugitivs en Svizra
Novitads da Soloturn a Losanna
DA GUIU SOBIELA-CAANITZ
„ Ils 18 d’october elegia il suveran
svizzer las duatschient persunas
che duain far part dal cussegl naziunal. Ins resguarda ils svilups demografics dals davos onns: L’Argovia, Turitg ed il Vallais gudognan
mintgamai in mandat, entant che
Berna, Neuchâtel e Soloturn perdan mintgamai in. Il center da la
Romandia sa spusta pia encunter
sidost, quel da la Svizra alemana
encunter nordost. Ins spetga plain
mirveglia quai che vegn ord las urnas.
Tge quitads influenzeschan l’electorat en tge chantuns? In problem che
dat da patratgar è quel dals umans
che provan da fugir da guerras civilas
(Siria) u da dictaturas snuaivlas (Eritrea). Ina part cuntanscha l’Europa
paschaivla nua ch’i na vegnan dentant betg adina beneventads. Partidas
populisticas provan en plis pajais da
gudagnar vuschs cun tementar la
glieud pervi dal «privel ester». Autras
gruppas vesan il problem global e
provan vias positivas vers schliaziuns
a lunga vista per cumbatter l’inveteraziun da la populaziun. Ils 8 da fanadur han las gasettas romandas «Le
Courrier» (Genevra) e «La Liberté»
(Friburg) deditgà in’entira pagina,
sut la lingia grossa «In vitg che sustegna ‘ses’ requirents», a cas concrets
en ils chantuns Soloturn e Giura. Il
medem di ha «Le Courrier» referì
manidlamain davart ils requirents
alloschads en ina baselgia da Losanna.
Sis requirents en in vitg
Il cas il pli original è quel da Rodersdorf/SO (var 1400 olmas), staziun finala da la viafier internaziunala a binaris stretgs che collia Basilea cun la vallada dal Birsig. Rodersdorf cunfina
cun l’Alsazia e fa part d’in intschess
d’enclavas ed exclavas dal chantun Soloturn numnà Schwarzbubenland
(«pajais dals cuntrabandists»). Lezza
vischnanca è limitrofa da quella da
Metzerlen/SO cun la claustra benedictina da Beinwil-Mariastein, lieu renumà da pelegrinadi. Ha la tradiziunala
ospitalitad benedictina influenzà la
glieud da Rodersdorf? «Le Courrier» e
«La Liberté» scrivan: «Il vitg sa mobilisescha per sustegnair ils requirents,
als porscha curs supplementars da tudestg, ateliers creativs, matschs da ballape, ed als dat la pussaivladad da cuschinar spezialitads da lur pajais (…).
Blers umans da Rodersdorf han s’arranschads per ch’ils sis giuvens da
l’Eritrea alloschads da la vischnanca
possian entschaiver a s’integrar avant
che las autoritads fixeschian lur status.
Oz repetan els cun scolast pensiunà
Thomas Labhart il curs da tudestg instruì ier d’ina collega (…). L’entira
magistraglia s’engascha per nagut
(…). Ina famiglia ha schizunt decidì
da finanziar in abunament da transport public da Rodersdorf a la citad da
Soloturn.» Ils requirents n’astgan dentant betg bandunar il territori dal
chantun. Cusseglier communal Ueli
Hauser (pps) n’ha nagin problem, ni
cun sia partida, ni cun ils sis requirents: «L’emprim laschavan els enavos
rument sin via. Ins als ha declerà tge
ch’i duajan far, ed il problem è svanì.
Hauser ha inoltrà in’instanza per
astgar engaschar ils sis giuvens da fanadur tar la racolta da tschareschas
(…). David Kummer, schef da l’Uffizi
chantunal d’assicuranza sociala a Soloturn, commentescha: ‘Tut quai che gida ad integrar po esser mo positiv.’» En
il medem senn s’exprima Stefan Frey,
pledader da l’Agid svizzer als fugitivs
(Berna): «Ins po gia midar bler prendend contact cun fugitivs; quests badan lura ch’ins s’interessa per els, quai
gida a’ls integrar.»
Da Porrentruy/JU ad Aarberg/AG
Il medem numer da las duas gasettas
rapporta da l’acziun da chantuns romands e cunzunt dal Giura per albergiar ils requirents. «L’Uniun giurassiana per beneventar migrants (Ajam,
Delémont) ha retschavì 570 persunas
avant in onn. Oz èn bunamain 700 alloschadas en ses bajetgs; quai munta
bunamain 25% dapli (…). Da zercladur 2015 ha l’Ajam retschavì 40 requirents dapli cunter mo 15 avant dus
mais; ella prenda oz en locaziun 1700
abitaziuns en l’entir chantun. Quest
ha incumbensà l’Ajam d’alloschar ils
requirents e d’avair quità d’els. L’Ajam
manegia ch’i na cuntentia umanamain
betg d’alloschar fugitivs en implants
da protecziun civila e ch’i custia plinavant fitg bler. Ella accepta quai dentant sco mesira d’urgenza (…). Entant
ha’la decidì da prender en locaziun
l’anteriur Hôtel du Jura a Porrentruy
[6637 olmas il 2008] (…). Lez duai
dar tetg a var quaranta requirents (…)
e forsa er ad insaquantas femnas cun
uffants pitschens (…). L’emprim ha la
suprastanza da l’Ajam giavischà da
s’entupar cun represchentants da las
autoritads communalas (…). Il persunal da l’Ajam duai avair quità da di e
da notg dals requirents alloschads a
Porrentruy, e guitaders vegnan a survegliar l’edifizi da notg. L’Ajam ha confermà che residents problematics duajan vegnir dischlocads immediat». Ils
chantuns da Friburg, Neuchâtel e Vad,
sco mesira d’urgenza, han avert refugis
da protecziun civila. A Ringgenberg/
BE (2709 olmas il 2008) ha l’Armada
dal salit «mess a disposiziun sia anteriura chasa da vacanzas sco alloschament d’urgenza»; tenor la «Jungfrau Zeitung» (Interlaken/BE) dals 9 da fanadur infurmescha il cussegl communal
da Ringgerberg en chaussa gievgia, ils
16 a las 20.15. Ad Aarburg/AG (6693
olmas il 2008) planisescha il chantun,
d’accord cun sia dretgira administrativa, da dar albiert a novanta requirents
en duas chasas da pliras famiglias; la
vischnanca ha fatg recurs tar il tribunal federal.
Baselgia occupada a Losanna
Areguard la concessiun da l’asil fa la
Svizra part dal spazi da Schengen. Ella è pia suttamessa al decret «Dublin
III» nr. 604/2013 da l’Uniun europeica (UE). Cumpetent per conceder
l’asil ad in requirent è l’emprim pajais
europeic nua ch’el arriva. Ils blers requirents che s’annunzian en Svizra
provegnan da l’Italia; la Svizra als ren-
viescha perquai il pli savens en Italia.
La marina taliana sa dat gia tutta fadia
per salvar dal naufragi quels fugitivs
che provan da cuntanscher ils 7600 (!)
km da rivas maritimas talianas sin
bartgas savens malsegiras. «En Italia èn
sbartgads il 2014 passa 170 000 ‘boat
people’» («Der Spiegel online» dals 20
d’avrigl 2015). Dentant na po’la betg
adina retschaiver requirents che sa
chattan gia en tschertas situaziuns criticas. Quai ha chapì noss tribunal administrativ federal: «Cun sia decisiun
dals 31 da mars 2015 ha’l obligà la
Svizra a giuditgar da cas en cas ils motivs che pudessan impedir in’expulsiun segund ‘Dublin III’ (…). Tals
motivs famigliars u medicals pudessan
pia incitar ad examinar dumondas
d’asil tenor la procedura ordinaria»
(«Le Courrier» dals 4 da fanadur 2015,
p. 4). Quai ha stimulà la regenza vadaisa, l’emprim da fanadur, d’empermetter ch’ils requirents segund «Dublin III» dastgian inoltrar ina dumonda d’asil en il chantun Vad avant ils 15
da settember. «La regenza ha plinavant
precisà sia collavuraziun cun il Servetsch social internaziunal [a Genevra] per eruir las cundiziuns minimalas d’admissiun en Italia.» Quai munta ina victoria parziala per ils sis requirents, quatter da l’Eritrea e dus da
l’Etiopia, e per lur protecturs svizzers
che spetgan dapi mars en la baselgia
Saint-Laurent da Losanna (129 902
olmas il 2012). Per cumparegliar: Tenor Amnesty International ha la Svizra il 2014 concedì l’asil a 6199 requirents e l’admissiun provisorica a 7924.
„Eines Morgens wachst Du nicht mehr auf,
die Vögel aber singen, wie sie gestern sangen.
Nichts ändert diesen Tagesablauf.
Nur Du bist fortgegangen. Du bist nun frei,
und unsere Träume wünschen Dir Glück.“
J.W. Goethe
Cumiau
Nus stuein prender cumiau da miu car consort, nies carezau bab plein engaschi, nies frar,
quinau, cusrin, padrin ed amitg
Heinz Bleuler - Cadruvi
naschius ils 27 da matg 1958 – morts ils 10 da fenadur 2015
Ti eis ius Tia via, il davos tut bufatg e da bass tochen che mintga pass ei daventaus pli e pli
stentus e las forzas han bandunau Tei. Il temps cun Tei ei staus in bien temps – era en las
grevas uras da Tia malsogna.
Nus essan trests. Ti mauncas a nus:
Tia dunna:
Tes affons:
FOTO S. ROTHMUND
Todesanzeige
Traurig nehmen wir Abschied von unserem lieben Arbeitskollegen und langjährigen
Mitarbeiter
Heinz Bleuler-Cadruvi
27. Mai 1958 bis 10. Juli 2015
Heinz Bleuler hat mehr als 20 Jahre in der Druckvorstufe unseres Unternehmens
gearbeitet und dabei den tiefgreifenden Wandel in der Druckbranche miterlebt.
Wir werden ihn, sein Wirken und sein freundliches Wesen in bester Erinnerung behalten.
Seiner Familie sprechen wir unser tief empfundenes Beileid aus und wünschen ihr viel
Trost und Kraft.
Verleger und Unternehmensleitung der Somedia, Chur
Geschäftsleitung Somedia Production AG, Chur
Cristgina Cadruvi Bleuler
Sandro Bleuler cun Angela Deflorin
Bianca Bleuler cun Beni Richner
Tes fargliuns, quinaus e quinadas cun famiglias:
Ruth e Heinz Keller-Bleuler, Ottenbach
Urs e Cathi Bleuler-Lüthi, Thalwil
Markus e Trix Bleuler-Elmer, Thalwil
Anna Maria e Marcel Deragisch-Cadruvi, Sedrun
Olivia e Toni Cola-Cadruvi, Ruschein
Gion Mathias e Cecilia Cadruvi-Montalta, Ruschein
Ursulina e Giacun Plazi Cadruvi-Cadruvi, Ruschein
Clara Cadruvi, Ruschein
Tia figliola:
Sonja Gantenbein
Amitgs e parents
Adressa da malencurada:
Cristgina Cadruvi Bleuler, Via Crap Cavalè 1, 7154 Ruschein
Nus prendein cumiau da Heinz venderdis, ils 17 da fenadur 2015 allas 14.00 uras en la baselgia da Ruschein. Suenter il survetsch divin da cumiau vegn l’urna purtada sin santeri.
Enstagl da fluras sa tgi che vul seregurdar dallas suandontas instituziuns (cun la remarca
„Heinz Bleuler“):
Tecum GR, Begleitung Schwerkranker und Sterbender;
IBAN CH74 0900 0000 9019 3992 8
UPLA, Unterstützungs-Projekte für Lateinamerika, 7154 Ruschein;
IBAN CH54 8107 3000 0036 2920 2
16
A FIN Z
MARDI, ILS 14 DA FANADU 2015
„ GLOSSA
Ina Swatch pil papa
esser integrala e survegnir
ina dimensiun spirituala. La
a nova ha fatg la curella
degradaziun ecologica
pil mund entuorn: Pa­
mondi peis a pèr cun la de­
pa Francestg, summus pon­
gradaziun sociala. Proteger
tifex romanus, porta ina
ils humans e proteger la na­
ura da bratsch dalla marca
tira seigi la medema caussa.
Swatch, funcziunala, inno­
Papa Francestg stenda ex­
vativa, creativa. Il model il
plicit in artg denter scaffi­
pli bienmarcau cuosta la
ziun e scaffider. Crer seigi
cagna da 50 francs. Dil Ro­
ina buna premissa per spin­
ger Federer, divin sportiv
drar nies planet. S’enclinar
helvetic, sa mintga buoba­
davon quei ch’ei dau, en­
nagl dapi onns ch’el porta
stagl da vuler dominar ei.
ina Rolex. Cun ni senza
Igl individi astgi buc esser
diamants, gliez di la recla­
sia atgna ed unica referenza.
ma buc.
scriva papa Francestg en sia Sedeliberar da sesez fetschi
davosa enziclica che porta il ins sensibels per la veta pre­
i a mi tgei ura che ti
tetel «Laudato si» – ina re­
cara, quella digl ambient e
portas, ed jeu ditgel a ferenza al famus Cant al su­ quella dil concarstgaun.
ti tgei schani che ti eis.» Se­ legl da sogn Francestg d’As­
capescha che quei constat
sisi. Quella brev che papa
ni davon ni davos, e tona­
dina puspei serefere­
Francestg drezza «agl entir
scha papa Francestg
ton resta l’ura da bratsch in mund» tracta per inagada
dils simbols ils pli virulents buc ils temas tradiziunals
en sia enziclica al grond
Francestg d’Assisi che luda­
da moda, da prestisch e da
dalla morala catolica, mo­
beinstar. Omisdus, il papa
bein damondas che pertuc­ va Diu aschi bein per frar­
sulegl sco per sora­mort
ed il Federer, fan nolens vo­ can il surviver da nies pla­
lens cun lur uras reclama
net, pia da nus tuts e tuttas. (quella davosa part lai ina
ecologia funcziunala per
per in product e per ina
Il papa appellescha lien ad
marca. Mo ch’il papa ha
ordinari dalla vart). E tgisà
ina spiritualitad ecologica
nuot da quei, ferton che
ch’ins savess resumar tenor sche la caussa cun la Swatch
tschel selai pagar andanta­
dil papa e la Rolex dil Fe­
il motto: dameins ei dapli.
derer fussen buc ina perfe­
mein siu splenghegiem. Dil Forsa stuess ins dir: da­
reminent: Savesses vus met­ meins fuss dapli. La novis­ tga illustraziun da quella
ter avon papa Francestg
sima brev dil papa ei in pla­ spiritualitad franciscana
cun ina Rolex? Maldi­
che mesira la qualitad dalla
doyer differenziau per ina
schent! Ni buc?
veta pli gigina, pli plauna e veta buca vid l’ura, mobein
vid il temps. Finfatg, las
pli attentiva.
minutas dalla Swatch sut la
a caussa cun la Swatch
mongia dil papa ein ni pli
dil papa ei pli significa­
uei han auters gia fatg
cuortas ni pli pagadusas
tiva che quei ch’ins pudess
avon «apa Francestg,
che quellas dalla Rolex vid
tertgar. L’ura che ti portas
mo che lez entretscha
la canviala dil Federer. Da­
di effectiv enzatgei sur da
aspects che auters mettan
meins ei magari dapli.
tiu stil da veta. E quel de­
dalla vart. L’ecologia duei
DA CLAU LOMBRISER
L
D
A
L
Q
Annunzia da spariziun
„ (pocha) Dapi gievgia, ils 18 da
zercladur 2015 è Diego Giovanni
Madone sparì a Cuira. L’um da 53
onns è dependent da la tgira da la
Clinica Waldhaus. La davosa gia­
da ch’ins ha vis Diego Madone è
stà ils 18 da zercladur a las 12.30
en la clinica. El è stà en tractament
là sin basa voluntaria dapi la fin
avrigl. Diego Madone è 173 cm
grond e magher. El aveva chavels
curts grisch­nairs ed ina barba da
trais dis. Il di ch’el è sparì ha el pur­
tà chautschas da jeans blauas, in t­
shirt stgir, ina giacca verd­oliva
cun sdrimas nairas ed eventual­
main chalzers nairs da sport dad
Asics. Observaziuns davart Diego
Madone pon ins far al servetsch
d’investigaziun da la polizia chan­
tunala (081 257 73 00) u tar in au­
ter servetsch da polizia.
Diego Giovanni Madone
ch’è sparì a Cuira
MAD
dapi mez zercladur.
Chaud e stitg
27°
21°
Landquart
28°
22°
Glion
25°
19°
22°
17°
28°
22°
28°
22°
22°
17°
22°
17°
Cuira
Scuol
Spligia
Mesocco
22°
17°
Tavau
Arosa
Zernez
Tusaun
23°
18°
La ruosna dil Signina
„ (anr/abc) La ruosna da s. Mar­
tin ella greppa dallas Siat Dun­
schalas denter Flem ed Elm s’au­
da tier ils monuments da munta­
da internaziunala. Il territori s’au­
da tier la «TektonikArena Sardo­
na» egl inventari dalla Unesco. La
ruosna da 19 meters el grep ei
denton buc unica sil mund. En
differentas cadeinas da cuolms
dat ei «finiastras». Tras ina tala san
ins mirar giu dil Péz Signina. Ins
ha la vesta direct sigl uclaun da
Signina e pli lunsch dalla Lumne­
zia viaden. La ruosna ei buca schi
gronda sco quella da s. Martin,
denton nuota meins interessanta
cullas plattas ch’ein seformadas.
„ NOVITADS WWW.RTR.CH
Accident mortal
a Ferrera
Ina dunna dad 84 onns ed oriun­
da da l’Ollanda è morta glindesdi
en l’Ospital chantunal a Cuira. La
dunna era vegnida sut in töf.
Quai ha communitgà la polizia
chantunala. La dunna vuleva tra­
versar la via a Ferrera cura ch’in
manischunz da töf ha survesì ella
ed ella è vegnida sut il vehichel en.
Cun grevas blessuras era ella ve­
gnida ospitalisada a Cuira.
Smanatscha
da bumba a Basilea
A Basilea ha ina fatschenta re­
tschet ier ina smanatscha da bum­
ba. Curt avant las 11.00 ha la po­
lizia serrà las vias tranter il Barfüs­
serplatz ed il Bankverein. Tenor la
procura publica da Basilea haja
ina persuna telefonà enturn las
10.30 a la fatschenta ed annunzià
ch’ina chargia explosiva saja ve­
gnida deponida. Quella vegnia ad
explodir en ina mes’ura. Tranter
60 e 70 persunas èn vegnidas eva­
cuadas dal bajetg pertutgà. Er il
traffic da tram en il center da la ci­
tad è stà interrut. Ils spezialists da
la polizia han dentant chattà na­
gina materia explosiva en il bajetg
uschia che la procura publica ha
pudì abolir l’alarm da bumba.
Requirents d’asil en
implant militar a Cuira
(cc) Pervia dal grond dumber da
requirentas e requirents d’asil
che vegnan assegnads da la
confederaziun, èn ils centers
collectivs dal chantun occupads fermamain. Per ch’i stetti­
an a disposiziun ils proxims mais
avunda plazzas da collocaziun,
avra il chantun danovamain il sta­
biliment militar da truppas per la
protecziun civila a Cuira. Il stabi­
liment ha avrì ier sias portas.
Dapi il matg da quest onn
vegn registrà in augment extraor­
dinari da requirentas e requirents
d’asil che vegnan assegnads da la
confederaziun al chantun. I sa
tracta da persunas da differents
pajais cun ina gronda quota da
protecziun, en spezial da l’Eritrea.
Ina gronda part da questas persu­
nas vegn previsiblamain a restar
pli ditg en Svizra, cunquai che fitg
paucas dad ellas pon vegnir tra­
messas enavos en auters pajais eu­
ropeics sin fundament da la cun­
vegna existenta da Dublin. Per
pudair garantir la capacitad d’ad­
missiun e da collocaziun en cas
ch’il dumber da dumondas d’asil
è constantamain aut u crescha, è
il chantun Grischun sfurzà da
collocar temporarmain las persu­
nas assegnadas en stabiliments da
protecziun civila.
Sco alloschi temporar adequat
stat a disposiziun il stabiliment
militar da truppas per la proteczi­
un civila Plankis en il plaun sut­
terran dal lavuratori da la Argo a
la Emserstrasse a Cuira. Quest al­
loschi è gia stà en funcziun senza
problems da l’october 2014 fin il
mars 2015. Il stabiliment da pro­
tecziun civila ch’è en proprietad
da la citad da Cuira na vegn dapi
intgins onns betg pli utilisà dal
militar. Per l’assistenza da las re­
quirentas e dals requirents d’asil
èn cumpetentas las collavuraturas
ed ils collavuraturs da l’uffizi da
migraziun e da dretg civil. Suste­
gnids vegnan ellas ed els da com­
members da la protecziun civila.
Cuntanschì il
dumber giavischà
„ L’AURA
Situaziun generala: Aria pli
chauda cuntanscha il Grischun.
Quella aria procura per aura sta­
bila.
Oz: En il Grischun dal nord ed en
Surselva aura da bellezza e fitg
chaud. La damaun temperatu­
25°
ras da 13 grads e durant il di
19°
fin 30 grads. Cunfin da
Mustér
nulla grads sin 4500 m
sur mar. En l’Engiadina
ed en il sid bler sulegl
cun temperaturas autas da 25
fin 33 grads.
Prognosa: Damaun en il nord da
noss chantun ed en Surselva su­
legl e temperaturas fin 31 grads.
En l’Engiadina ed en il sid bellez­
za aura da stad cun temperaturas
da 33 grads. Fitg stitg.
FOTO A. BEELI
23°
16°
26°
20°
San Murezzan
Sta. Maria
26°
20°
Poschiavo
Il spectacul Oh Tavanasa tutga tar
l’istorgia. Ils organisaturs fan ina
bilantscha positiva. Sco quai che
l’iniziant David Flepp ha ditg ha­
ja tut funcziunà sco quai ch’i era
previs ed i n’haja dà nagins incaps.
Il punct sin l’i saja lura anc la
bell’aura stada. Surstà è David
Flepp era da las bleras reacziuns
positivas dals aspectaturs. A las set
sairas da producziun han ins pu­
dì beneventar a Danis­Tavanasa
passa 2000 aspectaturas ed aspec­
taturs. Quai è era stà necessari. Ils
organisaturs han numnadamain
calculà en lur budget da 300 000
francs cun las entradas da la ven­
dita da 2000 bigliets. Era sch’il
quint na saja anc betg fatg, mane­
gia David Flepp ch’i dettia in
quint equilibrà.
Per ch’i stettian a disposiziun ils proxims mais avunda plazzas da
collocaziun avra il chantun danovamain il stabiliment militar da
truppas per la protecziun civila a Cuira.
FOTO Y. BÜRKLI
Lingia d’electricitad da
60 000 volts ha piglià fieu
Sonda saira ha ina lingia d’elec­
tricitad da 60 000 volts piglià
fieu en in chanal da betun sur la
citad da Cuira. Quai ha la poli­
zia da Cuira communitgà. Pliras
persunas avevan udì in schlop e
vesì fim sin ina via da guaud sur
Cuira. Ils pumpiers han spert gì
il fieu sut controlla. Il donn cha­
schunà vi da la lingia d’electrici­
tad e dal chanal da betun è con­
siderabel.

Documenti analoghi

La Quotidiana, 5.9.2016 - Chasa Editura Rumantscha

La Quotidiana, 5.9.2016 - Chasa Editura Rumantscha Cuera tradiu ch’ella havessi buca sminau ch’il lungatg romontsch seigi aunc aschi presents a Cuera. Ella ha getg quei en connex cugl artist romontsch Luis Coray, oriunds da Laax e domiciliaus ella ...

Dettagli