versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
Transcript
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
SALVATORE COLOMO GARE POETICHE IN LIMBA Barbagia di Ollolai VOLUME 16 Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai Collana «Sardigna in limba» Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo Progetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl © Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografico Sardo s.a.s. di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba» © 2008 by Editrice Archivio Fotografico Sardo s.a.s - Nuoro, via Foscolo 45, per «Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai», Volume 16 della Collana «Sardigna in limba» Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta, memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico, meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio, televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore. L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare. 1° edizione - 2008 EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro tel. e fax 0784/257121 www.sardegnaweb.it - [email protected] La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di leggere la vera cultura e la storia delle genti di Sardegna attraverso il suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti sardi non sono quasi mai dei veri letterati, ma semplici cultori della lingua e delle tradizioni locali, provenienti dal popolo, di cui sono la voce più autentica. Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende, nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui sono stati concepiti. È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale della letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola. Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi, non hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con naturalezza e spontaneità, ma anche con grande maestria e raffinatezza. L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece dedicati alle gare poetiche, di cui la Sardegna vanta una ricca e fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di scomparsa: i poeti improvvisatori ancora in attività risultano infatti ormai pochissimi. Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregioni e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati in ordine cronologico, in base alla loro data di nascita, e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie, la subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, men- tre per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate. L’impostazione in base alle antiche subregioni della Sardegna (piuttosto che alle nuove province, per esempio) nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quanto sicuramente ritenuta importante e interessante da una vasta schiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico che di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle che ancora oggi vengono considerate le regioni storiche per eccellenza, i veri “territori” della Sardegna, tuttora così identificati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel popolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodisce le tradizioni e i costumi della nostra isola. La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di dimensioni sterminate, per cui la presente opera non ha presunzione di completezza, anche se la ricerca è stata impegnativa e ha consentito di accedere a criteri di scelta validi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico, territoriale. Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori, destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie, ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco conosciuti, della cultura del nostro popolo. Salvatore Colomo I poeti improvvisatori di questo volume Salvatore Tucconi (Barore Tucone) (1885-1969) Nacque a Buddusò nel 1885. Figlio d’arte - anche il padre Salvatore era un poeta improvvisatore - vanta una carriera lunga e fortunata, sostenuta da qualità di grande pregio nell’arte di poetare nelle piazze. Si è sempre distinto per i suoi modi da antico filosofo, che proponevano argomentazioni sagge e sottili. I suoi versi erano incisivi e di sostanza, anche a discapito della forma. Morì nel suo paese natale nel 1969, all’età di 84 anni. Raimondo Piras (Remundu Piras) (1905-1978) Nacque a Villanova Monteleone nel 1905 ed è considerato il massimo poeta improvvisatore di tutta la Sardegna. Autodidatta, debuttò nei palchi delle sagre a soli 19 anni, dimostrando fi n da subito un naturale senso critico e una vocazione formidabile per la composizione istantanea dei versi. Nelle gare poetiche ha sempre espresso d5 d intelligenza ed eleganza, accompagnate da una mimica particolare e non comune. La sua produzione è vastissima. Morì nel 1978 nel suo paese d’origine. Giovanni Chighine (Nanneddu Chighine) (1909-1978) Nacque a Ittireddu nel 1909. Le sue grandi doti nell’improvvisare versi lo hanno reso noto in tutta la Sardegna. Conosciuto per il suo animo buono, sincero e semplice, nonché per la sua umiltà, ha cantato in moltissime piazze dell’isola, disputando gare con i maggiori improvvisatori del tempo. Morì nel 1978. Dal 1991 il comune di Ittireddu bandisce ogni anno un concorso di poesia a lui intitolato. d6 d Gara poetica cantata a Oliena nel 1946 dai poeti improvvisatori Raimondo Piras e Salvatore Tucconi Tema: S’amore a sa mamma e s’amore a s’isposa Esordio 1. Tucconi Populu interu, unidu d’Oliena Torr’a sa calma e isculta unu pagu Inu’est d’iniziare su disvagu Pro saziare tantu brama amena Istanotte cun sa matessi iscena Nos deves ascultare in modu vagu A nos torrar’a bider fors’istentas De sa visita nostra ti nd’ammentas. 2. Piras S’ora si nd’est astrinta ischerza-ischerza Giusta, fi n’a su propriu momentu Però su turnu cun crudele isferza A su fi ngidu li curret su ’entu. E nois como a sa nottada terza Tenimus anzis, pagu impedimentu C’à chie pensat cosa genuina Paret chi che l’impedat dogni frina. d7 d 3. Tucconi Eolo est in simbolica caverna Ue sunt tottus inserrados sos bentos Forsis ded’haer tentu gherra interna Intro ’e sos oscuros apposentos Imbeces ch’han s’insoro forza eterna Sunt bessidos cun fissos movimentos E bennidos sunt fi nzas a inoghe Pro disturbare a nois versu e boghe. 4. Piras Pro issos had’a esser una gloria Cando isparghen sas alas insoro Girat in dogni trettu una vittoria Cun alas invisibiles de oro E a nois su movimentu in coro Nos turbat, intantu, e sa memoria. Ma chie cheret imperare imperede Tant’hat forza ’e fagher su chi cherede. 5. Tucconi Ite cherides, tottu custos bentos Ch’essin a bolu cun sas alas nettas E in su mare agattan bastimentos Los triulan ca b’andan che saettas Mancu dan piaghere a sos poetas Debiles e de poveros talentos Cando su ’entu frigidu s’arreada Su pagu chi possedin che lis leada. d8 d 6. Piras Nois in chirca de su disaogu Intr’e tottu sa mente’asie sesta Ma est ora de dare cuss’isfogu Ecc’Eolo iscadenat sa tempesta Paret chi b’hapat gustu e b’happat giogu A cherrer distrubare custa festa Si fid’istadu a lugura galanu Ness’istare che diat a manzanu. 7. Tucconi Eolo mancu l’ischit chi b’hat festa E pro cussu est chi faghet cust’oltraggiu Ma unu marineri in su viaggiu Sa vela isparghet cun brios in testa Da ch’a subra l’aggiunghet sa tempesta S’armat de isperanzia est su coraggiu E non bistat a manu e no s’attontada Che-i su ’onu su malu l’affrontada. 8. Piras Mancari in intro ’e sa grutta fi na, Ue solet su ’entu custodire Si had’Eolo una parte divina Cando mai non dede custu ischire? Chi da-e tantu in tantu imbiant frina E de nois sa notizia had’a battire E su ’entu chi gherrat e non lughede Cand’a nois notizia che giughende? d9 d 9. Tucconi Cand’unu ’entu Eolo cumandada E-i sa ’ucca a sa caverna tappada Pro chi in parte unu controllo l’happada Ma carchi ’orta su ’entu si nd’andada Chie had’esser su ’entu chi mandada Impinguadu su cale unu iscappada A su momentu ch’esit pagu ’onu Ch’essit quasi a cua ’e su padronu. 10. Piras Mi, so pensende su ’entu ch’imbolada Da-e chelu sas nues ch’ispianada Forzis sa legge de Giove violada Ca sas nues abbosas ch’alluntanada Proite vivet cando issu ’olada E sa nues nieddas che mattanada Sa nue a su ’entu la cunzedidi E de pioer a Giove l’impedidi. 11. Tucconi Cuddu babbu had’a tenner bonu proe Ammitto chi padronu est de inie Però a cantu nde pared’a mie Che-i sos ballos chi no che sunt oe Unu fizu requit a sas noe Unu che torrat poi ’e mesudie E cando cuddu a torrare resessidi Aberinde sa gianna unu si nd’essidi. d 10 d 12. Piras Ca sa moda ’e sos babbos est in donu Cumandende sos fizos cun ammiru E cantos babbos no hant postu in tronu Ch’andan a piaghere e a delliru Non contat puru si ’olat su padronu Si cando cheret s’iscappat in giru Segundu su decretu chi no mancada Issu est padronu e inie los tancada. 13. Tucconi No nd’has bidu de babbu si bi crese Su controllu severu gia b’est grae Da chi nd’intran sos fizos chimbe o sese Falat a giosso e frisciat cun sa giae Però su birichinu che-i s’ae E iche l’essit in punt’e sos pese In su balcone o in d’un’istampolu Poi nde torrat in su fumajolu. 14. Piras Faghen sos fizos un’attera giae O buscan puru unu passapertuttu Mancari chi los tanchet in cuddae De s’autoridade no hat fruttu Si intro han’osservadu e no est grae Puru mancari ’alet risoluttu O chi puru a furinu s’incanalede Tantu mancu su titulu li ’alede. d 11 d 15. Tucconi Eolo in su viaggiu si est fidadu Cando chi de dimanda hat fattu prou E-i sos bentos intro s’otre sou A sa zattera de Ulisse hat dadu Sos cumpanzos chi no had’avvisadu Abberin s’otre e bessin da-e nou Tenen sos bentos malos cun isgrabbu E violadu han s’ordin’e su babbu. 16. Piras Eolo nd’est istadu trappu prontu A s’esser postu sutta, in manu anzena S’idet chi nde hat fattu pagu contu E sunt bennidos a s’ispassur’amena Si comente che tando ancora est tontu No nde lassan ne chima ne arena Tand’est de badas chi nos invocamus E sa furia insoro agguantamus. 17. Tucconi Cand’est in bonu non faghet azzola Ne nd’ischin sos umanos individos Preghend’a tottus ma no si sunt bidos Ma non solu pro una ’orta sola Finzas bindighi-dies in s’arzola E-i sos bentos fi n tottu dormidos Dormin, ma invoco umile e devotu Si no los cheres bi ’enin e tottu. d 12 d 18. Piras Da chi sunt issos de mala idea Cheres ponner isprones che a runzinos Si faeddare che dia a Tiltea Nettunu furat sos lidos marinos A che torrare a sa sua pelea E lassare sas abbas a puntinos Faeddareli male a sos concluos Dognunu abbarrat in sos logos suos. 19. Tucconi Cando si moet unu bentigheddu Da-e s’altura murmurat sos salmos Però cando de ala isparghet ramos Tando sunt che-i cuddos de Rizzeddu E sunu vurriados de chelveddu Ti paren bravos da chi sunu calmos Da chi sunt agitados e los tenene Cun sa camisa ’e forza los mantenene. 20. Piras Cando sunt calmos già sunt un’ammiru Si tremet sa natura tottu intrea Su ’e punire est cando ’essint in giru Chi ninnant tottu canta sa boréa Deo ammiru su nobile zeffiru Cando bessit cun Flora bella dea Custos sunt astros de brutt’intellettu Bessint continu pro fagher dispettu. d 13 d 21. Tucconi Zeffiru bellu, cando in chelu trazzada S’aria bella, frisca e liberale Cando s’isparit e cando s’affazzada Su maestrale cun alenu ’e sale E-i su ’entu frigidu e regale Su chi lentore e abba ti ghiazzada A cussu cheret chi sas alas tambene Comente che-i s’abba ’oghet su sambene. 22. Piras A bi cres, postu chi s’est in suspettu Forzis a nois no tenzad’istima Tando pariat chi fid’inchiettu Cand’alzados che semus a sa prima Como intantu già paret chiettu Forzis a issos toccadu hat s’anima E s’est bennid’anghelu da-e mostru Como timet su rimproveru nostru. 23. Tucconi Abbissu sese in su chelu azzurru No bi slat su sou vile alenu... A nois nos hat fattu malu murru Ch’ham’a s’impetu primu postu frenu Però nos faghet che pane in su furru Nos had’a cogher’a calore lenu Pro chi si happat fattu sa calmada Su tantu, cand’a fi ne nollu dada. d 14 d 24. Piras E si nos coghet a calore lenu Non deves lamentare a custa zente A da chi como postu ch’hat su frenu E chi lis hat toccadu coro e mente E si issu s’airat in pienu Tando faghet in modu violente Da duos pese cun sos giros suos Bolat fi nzas a chentu-trinta-duos. (Fine dell’esordio) d 15 d Tema: S’amore a sa mamma e s’amore a s’isposa Tucconi: S’amore a sa mamma Piras: S’amore a s’isposa 1. Tucconi Prima fit de venditta e de perdonu Su tema chi nde hamus conguidru Como un’atteru tema nd’hat bennidu D’istrategia e su nostru arrejonu Su chi a mie a cantar’est bessidu S’amore de sa mamma caru e bonu Finzas ch’in coro mi restat fiamma Dev’adorare e istimare a mamma. 2. Piras Tottu cuddos fideles pensadores Chi faghen in bideas giru tundu Cheren ischire da sos cantadores De cantu che suzzedit in su mundu De custos duos perfettos amores Cale det esser su pius profundu Chi nos hat fattu intrare in meda cosa Invece a mie est toccada s’isposa. d 17 d 3. Tucconi Deo ammitto s’amor’e s’isposa Ch’est un’amore de data divina Però s’amore ’e mamma est una cosa De natura perenne pius ladina Iss’est comente una matta ’e rosa Chi ponet in su coro raighina Ca s’amor’e s’isposa si costruéde S’amor’e mamma in su latte si suede. 4. Piras S’amore’e mamma in su latte si suede Circulat fi nzas intro ’e sas venas. Unu ch’a si cojare si reduede Li restat su ’e mamma solu appenas. Da chi su ’e sa mamma diminuéde Ch’aspirat sempre a sas dies serenas E-i s’amore veru tando avreschede Minimat unu e-i s’atteru creschede. 5. Tucconi Su coro semitundu nd’est formadu A primu palpitu no l’isconquassada A s’amore ’e sa mamma radicadu E dogn’atteru amore ti lu lassada Intro su coro già est riservadu Perun’atteru amore ti trapassada Pro chi non tenzat amore pius grattu S’amore ’e mamma in coro istat intattu. d 18 d 6. Piras Si bene su pensamentu lu inghirada Già s’hat a abizare ’e custa cosa S’amor’e mamma seriu s’attirada Ca s’amat puru che mamm’amorosa Però s’amore chi pius dellirada A dogn’omine nadu est un’isposa Custu est chi attaccat su martiriu Movet, agitad’e ponet in delliriu. 7. Tucconi S’amore de s’isposa est una rutta De ojada, pro cumbinazione E durat su delliriu un’iscutta In su fogu d’estrema passione S’ora chi sa fiamma istad’allutta Fremet su coro e brujat sa persone Poi s’amore fi nit e s’istudada Però s’amor’e mamma mai mudada. 8. Piras S’amore de s’isposa est sa dulcura Chi mai l’hant sos santos cancellada A ti bider mirende anghela pura Intro su sinu su coro furàda Finas a s’ora ’e sa sepoltura S’isposu l’hat in mente cun s’ojada Finzas morzende la ’idet presente E mamma est isvanida da-e mente. d 19 d 9. Tucconi Sa mamma ’e sos affettos est un’asca Sa chi l’hat imparadu a minoreddu Su primu risu, su primu faeddu Chi beneittu l’hat sa prima pasca Sa chi l’hat postu su primu manteddu Ch’imboligadu e astrintu l’hat fasca Sa chi l’hat battijadu, premurosa E beniminde amores de isposa. 10. Piras Sa mamma est chi l’hat postu su manteddu Imboligadu e ligadu l’hat fasca Ma da chi l’est bintradu in su cherveddu De leare a Franzisca, Peppa o Pasca Si ’enit s’ora ’e li ponner s’aneddu Cun sa cumpanza affrontat sa burrasca Cun issa s’idet in totale gloria E mamma no nde l’enit a memoria. 11. Tucconi Cust’omine ch’isposat a Franzisca Chi nd’esserat un’anghela terrena Brujat su coro e brujat dogni vena Prit’hat sas laras che mendula frisca Eppuru fi nas chi andat in chisca Desizat puru una muzere anzena Però manc’unu fizu tenet brama De disizare un’atter’una mamma. d 20 d 12. Piras A chie giughet samben’in sas venas Comente bramat su segretu coro Hat de l’unire sas dies serenas S’ischidad semper a sognos de oro Ma ite bramat sas mammas anzenas Da chi no amant sas mammas insoro Invece unu chi bramat cuss’ora Amat a issa e atteras ancora. 13. Tucconi Nois già nd’hamos bidu meda cosa Su paragone, mi no est distante A l’amare, amende si est che rosa L’adorat cando issa istat galante E b’andat a chenare cun s’isposa Ma pro dormire bi tenet s’amante Però nisciunu in sa vida terrena Andat in chirca d’una mamm’anzena. 14. Piras Chie hat viscios un’anzena bramada La ’idet rosa prima ’e repetire Però semper a s’isposa prus amada Ca l’est isposa si podet ischire E pro s’isposa su samben derramada Finzas a s’ora ’e la sepellire Morit sa mamma est calmada sa fua No bramat sas anzenas ne sa sua. d 21 d 15. Tucconi Sa mamma, tue lu deves ischire Issa mi, pro su fizu bi disputada Si sa mamma su fizu’idet patire Paret chi una lanza in coro juttada Morit s’isposa ’e luttu hat su ’estire Morit sa mamma, e su coro si luttada Su ’estire giambare podet gai Su coro ’e mamma no si giambat mai. 16. Piras Cando’ enit de morte sa tempesta L’istat su coro sempre a sa ’eretta Deo faeddo, cando biu resta Su ’e s’isposa est amore perfetta Cun gautella la giughet a festa La ’ogat a ballare, a sa brazzetta Est de Cupido sa suprema iscola E-i sa mamma in domo lassat sola. 17. Tucconi Cando la ’ogat l’est unu consolu Un’adulazione solu ebbia Però s’amore ’e mamma solu-solu Bessit da-e s’intragna in armonia E dogn’ora li cantat sa anninnia Finzas a si dormire in su balzolu Poi su fizu a sa mamma s’acchittidu Pro s’anninnia li torrat s’attitidu. d 22 d 18. Piras Tue naras ch’est adulazione Deo ti naro est fiamm’amorosa Li cantat de dilettu una cantone Cantu pius est bella e lussuosa Li narat chi si bramat a cumone La trattat de columba, amada rosa Ca su coro li toccada cando parada E a sa mamma solu mamma narada. 19. Tucconi Cand’est innamorende fittianu Li narat rosa e columbina mia Ma da su coro sou ch’est lontanu Su coro fremet pro sa bramosia E da-i poi chi l’intrat in manu No linarat columba ma istria E-i s’amore in odiu li buffada De sa mamma niunu si nd’istuffada. 20. Piras Li had’a narrer troja arrabiadu Ma l’addurat cuss’ira unu momentu Tantu a dogni unu est capitadu Ca cun s’isposa solu so cuntentu E pro sa mamma est ispensieradu E intendet sas boghes che-i su ’entu Sa mamma a sa ’idea chi li portada Lu giamat e issu non si ’ortada. d 23 d 21. Tucconi Cand’unu fizu est isposadu a mannu Hat isfogadu a s’isposa ogni brama E-i sa mamma sun seriu pannu Mantenet de amore una fiamma Ma si su fizu tenet un’affannu Curret tando a su sinu ’e sa mamma Ca non b’hat pius nobile cunsitu Che-i su ’e de sa mamma pro su fizu. 22. Piras Ded’andare si tenet affannu Comente a che leare su duttore Ma da poi chi passat cuss’impannu Si nd’allontanat cun pagu fervore Da chi est cojadu e da ch’est mannu Est cun s’isposa su profundu amore Inie b’est s’amore e b’est s’affettu E sa cascia afrisciada ’e su segrettu. 23. Tucconi A ti nd’abizas ch’est a limba vaga Est sa mamma chi tenet centru e pernu Sutta ’e sos affettos già s’allaga Est su depositu de s’amor’eternu E pro s’amore in coro sa piaga Cando chircas su balsamu maternu Ca non tenet sa forza virtuosa D’haer amore su coro ’e s’isposa. d 24 d 24. Piras C’abbandonet in tottu no lu neras Non cretas deo lu cherzo imprimire Però non chirco tantu sa manera Ch’andana ue sa mamma a require Ca luego est s’isposa e cando a sera Non bidet pius s’ora de s’aunire E passat de sas dies sos fragellos Da ch’est presente a cuddos ojos bellos. 25. Tucconi Osserva d’esa mamma su pipiu Est pius altu s’amor’a sa cumpagna? Ca s’amor’est bessidu da-e s’intragna Generadu, difesu e tentu biu Che abba chi pioet in muntagna Torrat a mare currende in su riu Gai s’affettu ’e fizu, amor’e brama Torrat a sas intragnas de sa mamma. 26. Piras Ma sa mamma si est ancora bia Prite su tempus l’hattid’a obbligu E had’a narrer: “Mamma, sola ebbia Ma cantu duras bia pro castigu?” Unu si est presente a un’amigu Narada: “Custa est s’isposa mia!” E pomposa e galana la presentada E de sa mamma mancu si nd’ammentada. d 25 d 27. Tucconi Sa mamma ch’hat passadu sos beranos E sa pianta ch’hat dadu su fruttu Cantu sunt bellas cuddas lanzas manos Chi carignadu m’hant cando happo suttu E cuddos duos fi nes pilos canos Chi sas lagrimas prima mi han’asciuttu Hant de attraer dogni podere Chi no attraet gai sa muzere. 28. Piras Cagliadi mudu. Pianu pianu Analiza sa cosa da-e fundu Ogni fizu si nd’istat a lontanu Da-e sa mama cando intrat in mundu Olvidat fi nzas cuddu pilu canu Proite amat su pilu biundu E cando la presentat, no l’affrontada Che su pilu imbezzadu pius non contada. 29. Tucconi Sa mamma est un’affettu, ch’in tottue Ti amat, ch’est sinceru e opportunu Ma un’isposa si bi moris tue Si nde leat a s’annu un’atter’unu E si nde cazzat cuddu mantu brunu E bolat in s’aéra che sa nue Sa mamma si suzzedit s’isventura Giughet su luttu fi n’a sepoltura. d 26 d 30. Piras No m’interessat, como mi est cumpagna De cantu ten’in coro a ti nd’abizas Si istas tue una die in campagna A torrare a su sero a lu disizas? Non chircas chie t’hat giuttu in s’intragna Happat patidu dies fi n’a mizas No t’interessat nudda ’e cussa cosa Disizas solu s’amabile isposa. 31. Tucconi A disizare, disizan a bottu Non sas isposas ma atteras puru Ma est sa passione ch’hamos tottu De s’amore brutale fruttu oscuru Ma su maternu amore e devottu De s’amore infallibil’e seguru Su chi devet andare a drittu filu E-i su coro est chi dat sempre asilu. 32. Piras Lassamus sos disizos d’insolenzia Feos, d’unu carnale piaghere Chi da-e sa dimora est in assenzia In campagna pro fagher su dovere Disizada s’amore a sa presenzia Des a sagrada e amada muzere Ca est dulche inue solu abitada E a sa mamma mancu la visitada. d 27 d 33. Tucconi Sa mamma est un’amore geniale E semper venerada est cussa chiza Issa no est pro nemos parziale Cantu amat su fizu, amat sa fiza Su ’e mamma est s’amore naturale Su ’e s’isposa est amore a postiza Su ’e sa mamma est amore de natura Cudd’est amore de pizzigadura. 34. Piras No est pizzigadura e ne offerta Chi l’hat elettrizadu intro sas venas Ca cando sa pupia i’had’abberta Bidet tottu sas anghelas terrenas E custas fagher già ischin s’iscerta Pro si passare sas dies serenas Issa invece l’hamat a puntinu Comente li hat dadu su destinu. 35. Tucconi A giovaneddu trapassat sa lanza E da chi ’idet una bella rosa. E faghet iscrittura in alleanza Però pro s’iscrittura est paga cosa In Inghilterra, America e in Franza Bi tenen su divorziu de s’isposa Però manc’unu fizu tenet brama Su divorziu nd’haer da’ sa mamma. d 28 d 36. Piras Si tenen su divorziu ’e s’isposa Si no cumbinan in sos naturales Finzas dogni dulzura est velenosa Segundu sos eventos temporales Però pro s’isfozare de una rosa No s’isfaghet su mundu in generales Si sa mamma non benit divorziada Mi, ch’est attesu e bisonzu non b’hada. 37. Tucconi Sa mamma est s’amore pius santa Chi organos e carena ti hat costruttu Sa vida hat dadu a tie tottaganta Anima coro e-i su latte has suttu. Est cudda venerabile pianta Chi deves adorare essende fruttu Est sa pianta chi su fruttu hat fattu E madurare in su propriu rattu. 38. Piras Tottu cumpletu su genere umanu Mira chi l’ischit chi sa mamma l’hada A da chi nd’est a trettu nd’est bajanu E bidet cudd’amabile adorada Chi li hat postu s’aneddu in sa manu Cuss’est sa sorte sua Ninfa o Fada Tott’incue su coro si mattanada E da-e mamma ognunu s’allontanada. d 29 d 39. Tucconi Sa mamma est s’amorosa, eterna frizza Ch’hat pius mortale simpatia Issa est semper cun dulche armonia Est de su fizu sou sa capizza A da chi no li restat una trizza Narat: “Cust’est sa trizza ’e mamma mia” Chi pro m’amare si ch’est incanida A custa trizza li devo sa vida. 40. Piras A da chi est un’omine cojadu Sa mamma est continu abbandonada Ca sa mamma chi su fizu hat criadu Mi, ch’est in domo cun s’ispos’amada Issu li hat sas dies cunfortadu Che fundamentu ’e viver in s’istrada Est issa ch’hat d’amore sos tributtos Est sa funtana ’e sos novellos fruttos. 41. Tucconi Da chi s’omine diventat maridu S’abbandonu ’e sa mamma est unu dannu Proprio had’a girare su sentidu Ca su samben ’uddit da’ s’affannu Cando passat in su maternu nidu In cuddu nidu chi ses fattu mannu Narad’: “Inoghe est su nidu mammescu Ch’est su puzone chi m’hat dad’addescu...”. d 30 d 42. Piras Deo nd’happ’intesu pius d’una’ia Da-e sa mamma s’omine confusu A narrer: “Balla, cuss’ancora est bia A bisu meu non morit piusu” Ma sa funtana de sa simpatia Inue sos affettos b’had’inclusu Istat semper timende si li mancada S’animu d’issa, su coro l’iscancada. 43. Tucconi Ello, custu est omine terrenu? Ingratu, barbaru e d’anima bruna In terra puru est cosa comuna Chi nde hada ogn’orija pienu Certos han dadu a s’isposa velenu Solu pro nde lograre un’atter’una Prite b’est su maridu iscapricciadu Comente b’est su fizu isnaturadu. 44. Piras S’esagerazione no distinghede S’eccezione est semper fastizosa Sa mamma tant’in coro no l’ispinghede Ca no lassat s’anima luttuosa Ma mira, a unu chi morit s’isposa Ancora sa camija si nde tinghede Chi a s’affl ittu coro si nd’aggianghede E pro sa mamma mancu bi pianghede. d 31 d 45. Tucconi A ti caglias, o cheres chi t’entule Ca si ti naro tottu ti est cundanna Ca nd’happ’intesu in sa ’idda ’e Nule Omines attitende a boghe manna Mirende cun d’un’oju a su baule Cun s’atter’oju abbistend’a sa gianna Cun d’un’attitu sa mala fortuna Pritte nde fit mirende un’atter’una. 46. Piras Mi, chi dogn’unu ammirat sa chi est morta Tant’oramai ch’est fora ’e via Cando bia in vida l’hat regorta Ch’in amore fundadu e simipatia Como ch’istat mirende a cussa porta Pro un’attera isposa solu ebbia Ca d’un’isposa nde tenet sa brama Però no est osservende sa mamma. 47. Tucconi Si gasie s’istraziat est guai Su cojadu chi mirat una nubile Cheret narrer s’amore tou est gai Ca mudat ogni die nd’est volubile Però s’amor’e mamma est involubile Est un’amore chi no mudat mai Intro su coro si frisciad’e tancada E non si sostituit cando mancada. d 32 d 48. Piras Sa chi t’est morta nd’est certu mancanzia Prite la chircas, non torrat a vida Ca nd’has d’una novella sa sustanzia Restat in coro s’isposa imprimida Non sentis de sa mamma sa lognanzia S’in casu suzzederat s’isparida Nen cantu durat bia la favoridi E ne la sentit da chi si nde moridi. 49. Tucconi Osserva sa materna nobilesa E-i su coro ch’in su sinu battidi S’a sa muzere faghes un’offesa S’offendet lestramente e non cumpattidi Sa mamma invece semper la cumbattidi E perdonat su fizu cun prontesa Pro chi su fizu siat pagu ’onu Sa mamma li dat semper su perdonu. 50. Piras Tue ses nende chi l’hat perdonadu Ma no est giustu faeddu perfettu Cantos nde han sas mammas iscolladu De cuddos chi si cojan’a dispettu Cantos pitzinnos no han’affogadu Pro no los bider pranghendi’in lettu Ma chircheras giustizia e rejones Non calculemas sas ecceziones. d 33 d 51. Tucconi A bocchire maridos e muzeres Suzzedit meda non d’eccezione Ma cussas lasso già chi no las cheres E passamos a un’atteru istradone S’affettu ’e mamma ne sacros doveres Non bramat fizu anzenu ed est rejone Bramat solu su veru fizu sou Ma no est gai nò su coro tou. 52. Piras A mi faghes su santu piaghere E filas drittu in pacifica istrada S’amare una mamma già est dovere Però già ’ides chi pagu est amada Osserva cando leas sa muzere Comment’enit sa mamma abbandonada S’abbandonada si mi has cumpresu Est tollerada ma est giutt’a pesu. 53. Tucconi Sa mamma est de s’amore su casteddu Issa tenet in coro raighinas Sa pisedda ti leat su piseddu Cun giros e regiros in banchinas Luego b’hat fermagliu e b’had’aneddu B’hat regalos ancora e oricinas Chi paret una cosa comporada Pro sa mamma de custu no bi nd’hada. d 34 d 54. Piras Pro sa mamma non si faghet impignos S’idet ch’est mesu morta sa fiama Pro un’isposa si tracciat disignos E no s’isfilat s’intricada trama A s’isposa dat basos e carignos Ma nara, chie si ’asat sa mamma Da-e minore l’istat sempr’affaccu Ma si s’asat sa mamma est mesu maccu. 55. Tucconi S’idet chi a s’isposa has dad’azzoccos Cun basu ’e passione e no l’ignoro Massimamente cando sun pizzoccos Est bestiale mì, s’amore insoro Adornada de aneddos e fioccos Sos fioccos de mamma sunt in coro Sunt cussos sos affettos de natura E non bi cheret affioccadura. 56. Piras Sun sos fioccos chi han galantidu Adattos pro sas suas dies bellas Fattende de cumprender s’individu Ch’hat sebaradu una ’e sas istellas Cando s’aunin muzere e maridu Ismentigan sas insoro parentellas Sun custos solu chi si sentin bene Ligados cun sos nodos de Imene. d 35 d 57. Tucconi Deo cheria ischire de sos nodos Faeddos tuos mi podes battire Sa mamma t’amat in tottu sos modos Non b’hat bisonzu in logu ’e l’ischire Pro s’isposa in s’Imene sunu sodos Proite timet de si che fuire Solu tando s’amore ricostruede Prite si no est presa si che fuede. 58. Piras Ma no est presa cun funes o restes S’est presa chin sos nodos de Imene Sun invisibiles e sunu celestes Sos nodos chi ligadu han cussu bene Finzas de mammas s’agattat arestes Gai est giustu s’isposa ch’incadene Sa ch’hat suffertu dolores e fadigas Ma si prenden a tie ti ch’isligas. 59. Tucconi Nara cale isposa che a Fantina Ch’hat fattu sende morta a sos viventes No teniat isposu ne parentes Teniat solamente una bambina. Issa si nd’hat bogadu duas dentes L’has bendet pro leare meighina Mai a mancun’isposa est capitadu Pro su maridu hat gai cumbinadu. d 36 d 60. Piras Unu romanzu fattu a meraviza Non b’intrat mai in mesu a cusa trama Poi s’esseret sa mamma a sa fiza Ma no l’hat fattu sa fiz’a sa mamma Ch’est istada diversa ti nd’abiza Custa no est che s’attera fiama Est s’amor’a s’isposa chi s’estendede De pius andat e de pius s’azzendede. 61. Tucconi Tue li naras amore divessu Pro leare a sa mamma su meritu Ma a tie non benzat mancu a pessu Si naras gai committis delittu Cando su sole colpit su granitu Ferit su raggiu e torrat su riflessu Da-e sa mamma s’affettu s’afforrada Chi da-e mamma a fizu andat e torrada. 62. Piras Cal’est sa mamma, a su fizu minore E poi no nd’haiat atter’una? Però su fizu non faghet errore Ca no possedit sa mamma comuna Su fizu chircat de s’isposa s’amore Inie tenet totta sa fortuna E pius chin sa mamma si mattanada Pius sa mamma ’ezza l’allontanada. d 37 d 63. Tucconi De un’isposa non solu s’ammentada L’hat giovana d’amore coronada E de su coro chi gai presentada S’amore d’ipocrisia mascherada Ma si la ’ides mesu ismentigada Non sol’issu pro s’isposa s’istentada Anzis si cuat cun trassa ’e monza Ca fi n’a la mustrare nd’hat birgonza. 64. Piras S’enzerant sas isposas, provvisoriu A ti fagher ischire mi nd’onoro Chircat s’isposa, s’isposu: “Ajutoriu!” Pro fagher bene sa cumpassada insoro Si procurat sas dentes de avoriu Siant d’argentu o ancora de oro Ma unu fizu a sa mamma non proas Chi l’hapat comporadu dentes noas. 65. Tucconi Su fizu a sa mamma hat simpatia La tenede che perla e l’appianada Sa mamma s’unu fizu hat maladia Istat fi nzas chi morit o chi sanada S’attaccat a s’isposu sa tisia Luego sa muzere s’allontanada Mancar’in faccia non ti che lu frundada Prit’a paura chi su male la cundada. d 38 d 66. Piras A faccia de s’isposa sa tisia Tentada de bi l’haere guarida E si nd’hat bidu pius d’una ia In sa propria edade e abbellida Ca forza de amore e simpatia Carcuna pro s’isposu s’est bocchida E-i s’isposu si b’est bidu ancora De s’occhire pro sa sua signora. 67. Tucconi Como chi de fi nire ’ennid’est s’ora Non boghemas cavillos da-e nou. Cristos sa mamma hat che aurora E d’esser fizu d’issa hat dadu prou E a fiancu de su fizu sou Sezzid’in chelu est Nostra Segnora Ma s’ispera de Deus luminosa Che-i sa mamma no sentit s’isposa. 68. Piras Gesugristu, ca fit galu bajanu Zertu, pro forza amaiat sa mamma Però Santu Zoseppe s’anzianu Had’a Maria e a issa sol’amat E Santu Zuacchinu soberanu De Anna soberana tenet brama A sas muzeres fi ni affiancados E si sunt de sa mamma ismentigados. d 39 d Gara poetica cantata a Oliena nel 1950 dai poeti improvvisatori Raimondo Piras e Giovanni Chighine Temi: 1) Sas virtudes e diffettos de sas femminas 2) S’era antiga e moderna Esordio 1. Chighine Una ’orta faghindem’una gita Connoschei sa tua fratellanzia E so in sa matessi circustanzia Pro chi unu e s’atteru l’invitat Casi perdidu haia s’isperanzia Populu caru a ti vagher visita E da chi como ’ennidu che so Unu saludu Oliana ti dò. 2. Piras Si no m’isbaglio est sa quarta ia Chi Oliana t’happo visitadu S’ultima ’orta chi cun bois fia d 41 d Happo cun d’unu adiu saludadu E deo, cando mai bi creia Chi de me ti nde fist’ismentigadu? A da chi m’has cherfidu che poeta Unu caru saludu meu azzetta. 3. Chighine Hamos lassadu unu jau lampante Cun su cumpanzu chi deo tenia Invec’inoghe sa segunda ia Custa gara est pius incostante Ca m’has affiancadu a su zigante De s’ischietta e sarda poesia Si non resesso sa gara a sustenner So cunvintu ch’incontru m’has a benner. 4. Piras Chighine, no accuses su guai Ses chi bonu a cumprender ses continu Ca su venturu non si l’ischit mai Est in s’incognidade su destinu Poi su dicciu antigu hat nadu gai Caddu non b’hat chi non benzat runzinu Tantu perdonu no nde lis domando Finamentas de s’ora chi mi ch’ando. 5. Chighine No est pedire perdonu a frade meu Indulgenzia domando a tottu prou Ca l’happo nadu e ripito da-e nou d 42 d Chi tue ses unu zigante intreu E a negare tottu su ch’est tou Est che negare sas grascias a Deu Deo sos brazzos mios los abberzo Mancari laudare non ti cherzo. 6. Piras Ma deo so de paga educascione Massimu cando canto in d’una gara Ca nd’este veramente una rejone Adulare sos atteros in cara? Ca s’unu est de pagu cumprensione Sa cosa pius licita la nara Non giuttas indichende puntos fissos Tantu pro giudicare che sun issos. 7. Chighine Menzus usare dogni riguardu E camminare pianu pianu Est su matessi ’e mi narrer: “Marranu!” Chenza mi attrivire a tantu azzardu Ca est a ponner unu ’oe in beranu Cun d’unu boiteddu lanzu e sardu Bisonzat ch’happat bona cumpentenzia Ma inoghe b’hat una differenzia. 8. Piras Ue mi cheres render sos onores Poninde dispertoria e isprecos Ma non toccat a nois che autores d 43 d A esaltare virtudes e peccos Ca semus duos improvvisadores E bintran pagu sos boes e beccos Non bi dêt haer nisciun’artifiziu A su populu toccat su giudiziu. 9. Chighine Creo non t’hat a esser un’ofesa Ma la cherzo lottare sa rejone E tue puru l’has bene cumpresa Ca Remundu b’has dad’attenzione Happo nadu a sa populazione Cant’est manna sa mia debilesa Prite debile sò ti l’happo nadu E-i sa forza tua happo proadu. 10. Piras Caru collega non ti lees pena Però pius leale ti cumporta Tantu sa fama mia torr’incorta Deo la creo una vana iscena Podes cumprender tantu in Oliena Chi a mie han intesu attera ’orta Su chi sò deo l’ischin in tottue Non b’hat bisonzu de lu narrer tue. 11. Chighine Tue s’onore dadu tene in mente L’ischit tottu sa populazione Finzas deo in custa occasione d 44 d Cantad’happo de fronte a custa zente Ma lu neit fi nzas s’Onnipotente Chie amat s’umiliazione Chie s’umiliat a tempus pezisu Nde benit collocadu in paradisu. 12. Piras In sos tempos antigos sos mischinos Adoraian s’omine che Deu E mortu han a cussos miserinos Ca naraian: “Oh, signore meu!” Como che sun bogados sos inchinos Dognunu si presentat reu – reu Ecco s’umilidade e pro rejone E fi nidu han s’umiliazione. 13. Chighine S’umiliazione has bene ischidu Chi fi nzas oe s’omine had’istrintu Tantu chi de la perder so cunvintu O in custu o atteru partidu Bisonzu chi mi dias tottu vintu Tant’a la perder mi vid’opprimidu Però in tottu custu no la zedo Ma nessi custa grascia ti pedo. 14. Piras Pro forza de ischire e de arranca Tantu da cando mamma a mie hat lintu Sò semper liberale a fazza franca d 45 d Chenza peruna duda ista cunvintu Ca cherzo fi nzas chi mi ch’ettes s’anca Non ti nd’incures pro chi m’idas chintu Ca cando no lu giutto su piuer Mi’ dogn’omine ch’est suggettu a ruer. 15. Chighine E tando happo rejon’e sa pretesa S’umile mi presento in sa disputa Da-e sa prima o sigunda ripresa A mie dolet si che ruo sutta Ca bidende sa tua fortilesa Tando sa ruta mia est troppu brutta Ca est suggettu a nde fagher abusu Pro cuss’eo mi dia cherrer susu. 16. Piras Tue ses postu, dolia s’intentu Si de s’abba non cheres fagher usu Ecco custu ch’hat doppiu talentu A chi est sutta ponet in abusu Ma si non bi nd’hat un’a fundamentu Non bi nde podet rezer unu susu Su ’e subra pro legge be-i cheret Bisonzat su ’e sutta chi poderet. 17. Chighine Tue però sa legge a sinnu tortu Sighis, e m’hat sa rutta impauridu Ca narat unu dicciu a modu noltru d 46 d Deo no isco si tue l’has ischidu Menzus narrer: da inoghe so fuidu Chi no narrer: ingoi m’hana mortu E pro cussu ti l’happo fattu ischire Chissa chi tenza sa forza ’e fuire. 18. Piras Si b’hat gherra e pistas in sas alas Cheret narrer ses pagu gherradore Si tenes in sa vida bruttu onore Non podes haer meritu in sas galas... Menzus restes in gherra ch’in valore Chi non salvu ’ortende sas palas Proit’est chi sa gherra rinfiorit? Chie morit gherrende mai morit. l9. Chighine Però sa morte nd’hat oju biancu E diat esser a nde fagher tuffu Ses chi fagher non ti la potto a zuffu che-i su sardu ’oe a su fiancu Prite da cue tottu fatto a mancu Massimu prite si ponet baruffu Inue morit s’omine gherrende Comente tue oe cumbattende. 20. Piras S’has in sa mente chi times sa rutta Prite pensas su ruer ch’est abusu A ruer mi’ ja l’isco est cosa brutta d 47 d Prit’enit a su pruere confusu Però non poden ruer tottus sutta Ca cheret unu sutta e unu susu E gai sa disfida bi la creo A ruer sutta tue o sutta deo. (Fine dell’esordio) d 48 d Primo tema: Sas virtudes e sos diffettos de sas femminas Chighine: Sas virtudes Piras: Sos diffettos 1. Chighine Posca un’iscutta de esser arressu Proit’est su reposu nezessariu De nou si nde fissat unu variu Dramma prezisu ch’hat pius interessu Su chi presento est istraordinariu Prite bos canto su nobile sessu Basta chi tue cun calma m’azudes De sa femina canto sas virtudes. 2. Piras Tue has ispiegadu sos cunzettos Chi cantas sa virtude peregrina De custa bella immagine divina De pettus, d’iscultura e d’ojos nettos A mie invece de ogni femmìna Hana dad’a cantare sos diffettos E de cantare no nde fatt’a mancu Tantu pedde non b’hat chenza fiancu. d 49 d 3. Chighine Populu d’Oliana, bista attentu Si s’argumentu leat bona via Sa femmin’ona est pro parte mia Utile nd’est in domo ogni momentu Pro chi diffettos issa tenzat chentu E virtude chi nd’happat un’ebbia Una virtude solu happes connotu Chi sos diffettos che coberit tottu. 4. Piras Sa femmìn’est funtana ’e fi nzione Peus colora d’issa non s’acciapat Issa tenet sa trassa ’e su mazzone Ma cun peddes de lepore si tappat E ch’in sa pius trista inbenzione Ch’in sa mania sua nos iscappat Bella, intantu, issa si attenet Finzas a ti ’occhire ti mantenet. 5. Chighine Non sias gai tantu cori duru Prite cussa campana non si sonat Sa femmina in s’amare ti buffonat E pensat sempr’a su tempus futuru E si pro casu s’omine coglionat La creo una virtude cussa puru No est santa virtude, pensa inque? Però tando su maccu lu ses tue. d 50 d 6. Piras Omines chi tenides intellettu De femmina non bos fidedas nudda No affides a custa ne a cudda Chi dogni cosa naran a dispettu E si dades a femmina segretu In segretesa sun che-i sa pudda Oriolada issa si nd’ispantat Da chi si criat s’ou si lu cantat. 7. Chighine Sa femmina meritat onorada Non b’hat bisonzu’e li narrer errores Est issa sa funtana ’e sos dolores E Deus pro patire l’hat criada Est issa puru ch’hat sacros amores Solu cheret pro custu venerada Deus l’hat nadu gai: cara mia Ses tue unica e bona cumpagnia! 8. Piras Cand’est pizzinna est irventiada Cand’est ajana non tenet cherveddu S’est anziana est iscartarada Non bettat a derettu unu faeddu In dogni tempus giughet arrodada Sa limba sua coment’un’urteddu Ch’attesu paret e issa l’hat gai Chi non dat a niunu logu mai. d 51 d 9. Chighine Sa femmina est limbuda pro natura Ma no sun cosas mancu de osservare S’omin’abbortas un’anima dura Tenet cun cosas de poder zitare Lassat in primu e bonu cunsizare Su maridu, e sa femmina, s’iscura! E cuminzat cun sabiu arrejonu Tentende sempr’a lu ponner in bonu. 10. Piras Tue ti leas sas femminas bezzas Chi tenen una fiza ch’est che rosa Sunu siguras in piscare avezzas E a sa fiza l’imparan dogni cosa Issas li naran: “Faghedi pomposa S’ides zovanos isparghe sas rezzas Deo a piscare happo fattu prou E como tue pisca in tempus tou”. 11. Chighine Ello no est virtude, si s’amore Lu n’hat de incontrare in custa vida Zertu a muzere tua chi l’has bida Carchi ’orta in casu ’e terrore Si ti connoschet chi b’est su dolore Bides a issa puru addolorida Ca de amore hat fattu sa promissa Su male tou nde resentit issa. d 52 d 12. Piras Muzere mia, a mie hat coglionadu Comente tue mai nde guaris Inue b’hat femmina in bighinadu Sustanzia non b’hat de ses dinaris E cando sunu nende unu contadu Bintran a faeddare tottu paris Anna, Maria, Franzisca e Antonia Chi paret una turre ’e Babilonia. 13. Chighine Abbolottu nde faghen sas femminas Nde cont’un’e sas primas solamente Sende sa nostra patria in ruinas B’haia unu connadu in continente E in mesu a sas penas peregrinas Fit custa una femmina fiorente Chi l’hat salvadu e s’unica guida S’affettu sou l’hat torradu a vida. 14. Piras Sas femminas zovanas sun serpentes Cheren ammacchiare cun s’accisu Cand’abberin sa laras a su risu Bos ammustran trinta-duas dentes E abberin s’eternu paradisu Tantu d’ammacchiare sos viventes E da chi frizza in su coro hat amissu Serra su chelu e abberit s’abissu. d 53 d 15. Chighine Pensa, solu s’abissu est un’incantu Chi Deus hat a nois favoridu Osserva, sa muzere a su maridu Chi hat virtude e l’istimat tantu Si nd’idet su maridu addoloridu Ispuntat in ojos suos su piantu Ca sa pupilla a lagrimare abberit Sas penas de s’isposu nd’allizerit. 16. Piras Cand’una bella in s’ispiju si mirat Est a bider comente passionat Alzat sos ojos, abbasciat e lo zirat S’istirat, si rincascat, s’abbandonat Riet in milli modos e s’istirat Mustrat sas dentes tottu e arrejonat Istudiat sa cosa pius mundana Est de sa vanidade sa funtana. 17. Chighine Non bi hat vanidade, ajò retene Si naras gai faghes un’errore In domo b’est su fizu e genitore S’odiu b’est e no si cheren bene Tra su babbu e su fizu Cordiene Prit’a su fizu teniat amore E pro sa vida l’enit de azudu Ch’a s’istoccada serveit d’iscudu. d 54 d 18. Piras Deo potto contare unu volumen De sas femminas de su Logudoro In Ittiri a leare unu costumen Cun cadenazzos e zondolos d’oro Bi cheren sas intradas senza lumen Sun sa ruina ’e su maridu insoro Sas femminas sun bellas dês ischire Chi mandan sos maridos a pedire. 19. Chighine Propriu a Ittiri mi has fentomare Paren chi rajos in pettus mi ruan Sas femminas s’amore han no lu cuan Mancu tue mi l’has a dinnegare Cand’essit s’ittiresa a tribagliare In sa campagna sos maridos azuan E lu cuntentan cun festa e cun giogu Est s’unica cumpagna in dogni logu. 20. Piras Giove cando criadu hat a Pandora S’iscatula serrada li hat offertu Isse l’hat nadu nessi pro un’ora Mantenela serrada, custu est zertu Ma prima sa femmina l’hat abbertu E ches boladu su puzone a fora Ca sa femmina debile nd’est gai Non bos fidedas de femmina mai. d 55 d 21. Chighine Tue nde naras male e deo bene Ca sa femmina cheret onorada Issa est sa sabiesa de Orispene E carchi ’orta est fi nzas azzardada S’azzardat pro virtude Sant’Elene Mira ch’est a s’Arabia tuccada Fattende a s’umanidade conchistu Nde ’attit su giau ’e Gesu Gristu. 22. Piras Ma de s’isposa como ’e Deorè Nara proite no l’has post’in lista No est virtude sa-e Salomé Ch’hat cherfidu isconcare su Battista Ma ite orrenda e tragica vista! Pro premiare ’e femmina unu pê Isconcadu hat su Santu pius profundu Sun sa ruina ’e tottu su mundu. 23. Chighine Salomé! Non la fettas de gasie Si cussu sentimentu orrendu criat Mira a Penelope, naro a tie Cale virtude issa possediat Prite su chi tessiat a dedie Intro ’e notte che l’isconzaiat Tantu pro haer sos Procios lassadu Finzas chi su maridu est arribadu. d 56 d 24. Piras Mira, cantas si ponen brazzalettos Ispesa ’e vanidade e cosa trista Bi sunu chi si ponen sos bellettos Da-e biancas, rujas sun de vista In ungias e in laras sos rossettos E da-e poi in sa pibirista Paret ch’in sa resorza si las munden Pro parrer pius bellas si las tunden. 25. Chighine A santa Elisabetta mira in cara Ajò Remundu non sias crudele Tue osserva virtudes in Sara O si no mira s’affettu ’e Rachele Ch’a su maridu est istada fidele Prite est issa in sa losa pius rara E poi a s’alta Mama osserva ancora Femmina ’ona s’unica segnora. 26. Piras Nostra Segnora fiat in bunneddas Femmina vera, chentu no nde fundas Tue, osserva ’ene sa piseddas Sun tottu iscollazzadas e giocundas Oe las bides a trizzas nieddas E cras las bides a trizzas biundas Ca s’intingher lis paret unu giogu Forzis si tinghen in atteru logu. d 57 d 27. Chighine Virtudes cussas sun? No est cunvinta Terra-terra sa limba malaitta Cando sa femmina si passat sa tinta Paret chi faghet cosa beneitta Osservare ti des a Santa Rita Chi sempr’a su maridu s’est astrinta Issu in malu modu si est divertidu Invece issa bona lu hat cumbertidu. 28. Piras Femminas chi si tinghen a s’iscuja Diana cherrer chi sa modas jamben E a sas vanidades chi si tamben Si nono sa virtude torrat buja Da ch’usan una tinta latti ruja Paret ch’happan manigadu samben Tue has sa virtudes de una monza Ajò, faghidebonde sa ’irgonza. 29. Chighine Leat’a Eleonora de Arborea O a Zuanna d’Arco, l’has cumpresa? In sa rivoluscion’orrenda e fea Sa ch’hat difesu sa terra franzesa O sa sarda eroina ti nde lea Chi a sos sardos servit de difesa Non b’hat diffettu ch’istet in sa bussa Ca sa virtude ’e sa femmina est cussa. d 58 d 30. Piras Pro coglionare s’omine ignorante Nde tramat sa femmina a fil’e fusu Mesa die preghende pro Gesusu E da dogni faina’istat distante Si passat in piatta unu mercante Ammacchiada non si movet piusu Trainare lu cheren a prodoju Si che lu cheren pappare cun s’oju. 31. Chighine B’andan ca est abberta sa barracca E han rejone de bi l’osservare A Oloferne ti dês ammentare Chi l’est leada sa bidea macca Betulia de s’assediu est istracca No b’hat modu ’e la poder liberare Tando si est Giuditta incaminada Virtuosa pro l’haer liberada. 32. Piras Giuditta, non fit femmina morale Ti l’ispiego deo su segretu Si nd’est ballada cun su generale E sun corcados in tott’unu lettu Innantis tributadu li hat affettu E poi mortu l’hat cun su pugnale Prima s’amore in coro li hat poltu Innantis l’hat amadu e poi moltu. d 59 d 33. Chighine No lu nerzas, amadu, a totta fua Mancari happat usadu s’ingannia Si mustresit piena ’e simpatia Ma s’odiu serradu hat a sa cua Solu pro liberare a Betulìa Prite fit cussa sa patria sua Da ch’est andada, sa ’inchida est celta Tantu l’hat bintu e segadu sa telta. 34. Piras Giuditta a Oloferne gasi hat nadu Deo ti tenzo amore inteneridu Oloferne si nd’est approffettadu Da chi s’est soddisfattu s’est dormidu Però su chi hat issa cummittidu Che femmina terrena b’hat peccadu E puntu l’hat su pugnal’in s’ischina E contat peccadora e assassina. 35. Chighine Peccadora no est. Fattu a dispettu L’hat, e nde chirco un’atter’a favore Impresonadu su sou genitore Deviat morrer de famine nettu B’andat sa fiza cun titta de amore Dat a su babbu su latt’e su pettu Cussa est virtude ch’in amore adattat E da-e morte segura lu riscattat. d 60 d 36. Piras Giuditta ca fit bella in gioventude Tenet amore e diffettu terrenu Andat pomposa che puddedra rude Dat a Oloferne amore in pienu Ma sa femmina chi tenet virtude Là, non si ch’andat a su lettu anzenu Comente mai ’e Giuditta t’ispantas Chi fit femmina ’ona mi la ’antas? 37. Chighine Torr’a Giuditta chi la giamas rude Paret sa ’ucca tua chi s’appannat Nannedd’invece l’onorat e l’ispannat Cando fit in sas menzus gioventude Cun s’amore lu giogat e l’ingannat S’ingannu est puru inoghe una virtude Mancu tue mi l’has a dinnegare Peus pro chie si lassat ingannare. 38. Piras Ingannu pro virtude ’eo non potto Azzettare, ca dat pena cun tragu Nara Nanneddu sas fizas de Lotto Si tenian virtude meda o pagu? Prima su babb’insoro han’imbreagu Poi si ch’intran sutta su capotto Osserva-osserva ite fizas de grabbu Ch’han induidu a peccare su babbu. d 61 d 39. Chighine Si sas fizas de Lot has osservadu Lu deves narrer cun diversu grabbu Si nono a criticare pone accabu Menzus a nd’haer femmina unoradu Noe da-e sas abbas si est salvadu Sas fizas solas salvana unu babbu Però cun sa virtude arreu-arreu Populadu han su mundu tott’intreu. 40. Piras Noé hat fattu s’arca solu in canna D’omine, non de femmina est s’onore Ma sas fizas de Lot su fiore Si ’enden e non contan che Susanna Prima ’e tottu hat peccadu sa manna E poi hat cunsizadu sa minore A si corcare cun su babbu a lettu Narami s’est virtude o s’est diffettu. 41. Chighine Virtude bi la conto veramente A cumbincher su sou genitore Ajò, non sias Remundu impertinente No mi deves negare cussu onore Sa femmina si mustrat sorridente Tottuganta piena de amore Negare no lu podes como tue Ca b’hat una virtude fi nzas cue. d 62 d 42. Piras Appena Deus a Eva hat criadu L’avvertit chi haeret ubbididu Adamu unu momentu si est fidadu Luego testat su fruttu proibidu Oltre ch’issa hat cummissu su peccadu Hat iscolladu fi nzas su maridu Che a Adamu ses tue in ruina Tottu custu pro culpa ’e sa femmina. 43. Chighine Tue ses arrogante e pesas bolos Subra d’Adamu ed Eva in su giardinu Si no haiat peccadu a puntinu Non haias godidu sos consolos Fin bistados in su mundu solos-solos Invece osserva e torrabei in sinu Eva cun su peccadu fattu inie Oe han fattu nascher fi nz’a tie. 44. Piras Ma nos hat mortu, s’anima dannada Ca est piena ’e mala intenzione Benit ogni tres oras chi est tentada In sa vida da sa tentazione In dogni modu restat indudada Da sa mira e tremenda occasione Infattis narat unu dicciu mannu Invece ’e narrer “donna” a narrer “dannu”. d 63 d 45. Chighine Cheren a la fi nire e si maltrattat Sa femmina onesta chi s’ispannat Beru chi una femmìna nos cundannat Chi s’anima a Luciferu barattat Ma sa virtude sa femmina irmannat Ca un’attera b’hat chi nos riscattat Pro non ch’ogare da su peccadu fora Beru chi ’ennid’est Nostra Segnora. 46. Piras Deo la fi no, ma sessu gentile Iscusami si so impertinente Sa femmina est sa Fada pius deghile S’anima vera ’e su mundu vivente Sa rosa pius deghida de abrile S’istella pius rara e risplendente Amore pius nobile e profundu Si mancat issa s’oscurat su mundu. d 64 d Secondo tema: S’era antiga e moderna Piras: S’era antiga Chighine: S’era moderna 1. Chighine In sa gara si faghet fratellanzia Sa ’oghe cheret fagher agonia Però pro nde cumprender sa sustanzia Como bi cheret silenziu ebbia Èccobos unu tema de importanzia Chi in fide nd’est ruttu in parte mia Ma dêt istare azzesa che lanterna Ca m’est toccada s’epoca moderna. 2. Piras Deo menzus a narrer m’assomo Ca cumprendende ’ene su motivu De sos datos precisos ti fentomo De cantu b’hat d’attivu e de passivu Nanneddu tenet s’omine de como Deo tenzo s’omine primitivu Lende in generale tottu a semina Tantu de omine comente de femina. d 65 d 3. Chighine Tando so deo chi tenzo rejone Tue matessi su popul’has cunvintu Femmin’o omine no happo distintu Solu trattende custa occasione Tue dês haer sa cunvinzione E chè omine antigu ses cunvintu S’omin’antigu fidele che eroe E deo canto sos tempos de oe. 4. Piras Bides Adamu, su primu criadu Da sa manu de Deus est naschidu Da isse una costa nd’hat bogadu Cun d’una costa ’e mancu nd’est bessidu Issa nan chi hat cummissu su peccadu C’hat toccadu su fruttu proibidu E gai prosighidu han in totute Comente hat fattu issu faghes tue. 5. Chighine Leade s’omin’oe chenza ingannu O s’antigu ti lea veramente Mundu non connoschiat pro niente Si fit minore oppuru si fit mannu Andare a su lontanu continente Sas naes tando cherian un’annu Inveces oe ch’in s’era m’onoras Arrivare nde potto in pagas oras. d 66 d 6. Piras Deo de tempus nde cheria assai Ca sa zattera haia in s’oceanu No happo mancu sonniadu mai Su famosu tremendu arioplanu Ma unu dizzu antigu narat gai Chie andat a bellu arribat sanu Inveces chie ’e sa calma si brivat Andat currende e non s’ischit s’arrivat. 7. Chighine No est cue a leare su camminu Chie arribat in presse chie sanu Tando su continente fit lontanu Ca fit s’antigu pensende continu Esseret accurzu ma pro casu istranu Ammenta ch’oe s’agattat vicinu Ca s’antigu arribare non podiat Sende chi mare meda non b’haiat. 8. Piras Tando si s’inimigu fit lontanu Non tenimis nessunu pensamentu Prite s’andait pianu-pianu No nde daiat no cumbattimentu Como si sezzit in arioplanu Andat currende comente su ’entu Ecco chi dogni tempus pius nou Abizadinde ch’est a dannu tou. d 67 d 9. Chighine No est su dannu, e tenetila fissa Lea sos patriarcas pius mannos Suno a tie sos chi faghen dannos Ca no ischian ite cosa est rissa Mosé andende a sa terra promissa Proit’est ch’est bistadu barant’annos? Siat pro su destinu a pro sa peste In barant’annos arribadu non b’este. 10. Piras Mosé fit in camminu barant’annos Andat infattu sou Giosué Nara s’isula ’e Malta, sena ingannos Finas andende in sos tempos de te Hana fatt’una gherra e tantos dannos E ancora no b’hamus postu pé Ca sos ch’andan a tardu no imbaran Ma s’inimigu costoin e riparan. 11. Chighine Poi chi hat motivu si oriolat Pro cant’a fattu s’essere vivente Forsis s’est caligunu intelligente Crês pro lu fagher forsis si che colat Nar’a s’antigu chi s’ainu ’olat E cun fide lu credet totalmente Invece a sos modernos no andat bene Si bi lu naras Remundu non crene. d 68 d 12. Piras Si no crês a bassissimos talentos Su chi non crêt no est omine mai Lea a Mosè ch’in subra ’e su Sinai Iscrittu hat deghe sos cumandamentos Tue modernu pro ti leare appentos Proa a nde fagher un’atteru gai? A bi nd’aggiungher unu has a proare O si no proes unu a che nd’ogare! 13. Chighine No nd’ogo ne nd’aggiungo como e mai Ma sa cretida d’issos ti l’imploro Abbandonadu han su Deus insoro Chi los salvesit da ogni guai Sende Mosè in su monte Sinai Adoraian su vitellu ’e s’oro E osserva sa gente chi nde fiat Coment’andait su tempus giraiat. 14. Piras Modernu si no nd’has de altu prou Ti naro chi non toccas s’Empireu Mosè iscrittu hat sas legges de Deu In pedra ’ia su poddighe sou Intantu tue comente su meu Nara como a nde faghes unu nou? Ca su meu est in foras da-e filu Ma si tenes talentu faghedilu. d 69 d 15. Chighine Leamus como s’antigu a presenzia De s’istoria pro l’istudiare Chie teniat forza pro gherrare Chie pienu ’e tanta prepotenzia Su populu chi fit in s’impotenzia Ca fit capace de lu dominare Fiat giamadu su tempus de sos bravos E-i su tempus de sos ischiavos. 16. Piras Como sezis plus angariados Innantis fi n benignos, e t’impones Oe lea sos Russos cundennados Da dittatoras dominaziones In trabagliu pro obbligu forzados Bei nd’hat chent’ottanta miliones Sos chi cumandan sun parizzos bravos Narami, custos no sun ischiavos? 17. Chighine Si su totale affiancadu pones Lu deves giudicare appena-appena Oe sun chent’ottanta miliones Ch’istan sutta sa voluntade anzena Tando, sa parte manna ’e sas persones La tenian a bula in sa cadena E pro sa forza o pro timer a Deu Ischiavu nde fit su mund’intreu. d 70 d 18. Piras Oe a narrer, s’in terra has podere Non lees de s’antigu sos importos Nara su salmu de su Miserere Su ch’ancora cantades a sos mortos Est antigu e mi faghet piaghere Si lu naras cun atteros supportos Proite non t’arriscas e das prou E cantas unu Miserere nou? 19. Chighine Miserere non canto, non dò isfogu Cussa trista rejone ’ogamindela Fit s’antigu a pinnetta in dogni logu O dormiat, mischinu, in sa carrela Senza su fumu orrendu de su fogu Mi’ chi bi fumaiat sa candela Risultaian cussos bruttos pegos Da-e su meda fumu mesu zegos. 20. Piras Lassa sos zegos e cammina drittu Ne a zegu bi dias lampione Ma iscas chi su tempiu ’e Sione Fit fattu forte, artisticu ’e peritu Nara s’has tue una costruzione Comente sas piramides d’Egittu Sas de oe nde ruen in pag’ora Ma in s’Egittu sun reas ancora. d 71 d 21. Chighine Bi sunu meda tempus a puntiglia Pro tempus bonu o siat incostante Ma su modernu est pius triunfante Ca godit una vida tranquiglia. Osservati sa cupola ’e Bramante Si la ’ides est una meraviglia Ca su tempus modernu est beneittu Atteru che piramides d’Egittu. 22. Piras Sas piramides d’Egittu onore mannu Donan a Micerinu e a Talgalas Pius de chentu-miz’omines a sannu B’han tribagliadu cun suor’e palas E pro pigare a subra chenza dannu B’hana fattu treghentas-otto iscalas Chentu-barantases metros est alta E no l’han trinta seculos gualta. 23. Chighine Trinta seculos non dana terrore Proit’a masellare han fatt’appellu De Napoli ti lea un’iscultore Chi sos modernos l’hamus pro modellu In sa cheja ’e Santa Maria Mazore Nde l’hat fattu de bruzu su cancellu Mi ch’est bella a l’ider oe in die Ma pag’antigu nd’osservas inie. d 72 d 24. Piras Oe in beridade non nde annaghes Ispantu, in monumentos e palattos Mira sos antighissimos Nuraghes Cilindricos, ermeticos, cumpattos Nara si che-i cussos a nde faghes? Non s’ischit mancu chie los hat fattos Sende chi sos modernos nde costruen Ma los fraigan oe e eras nde ruen. 25. Chighine Sa musica, sa ’oghe hat disturbadu Ma mira chi Nuraghes no nde contes Paret chi faghen sos eternos montes Chi a su tempus tou onore han dadu Invece oe osservati sos pontes Chi deo fatto de cimentu armadu Sos omines modernos nde costruen Fattos afforte e mai si nde ruen. 26. Piras Nara s’has postu turre in su camminu Si ses andadu mai e nd’has distruttu Unu ponte romanu granitinu Mai unda peruna nde l’hat giuttu Pensande chi su ponte ’e su Cedrinu Battor’o chimbe ’ortas si nd’est ruttu Ca est fattu de ferru e de cimentu Nde l’hat bettadu s’unda e-i su ’entu. d 73 d 27. Chighine Remundu a Oristainis ti avvicina Chi da inoghe est pagu lontanu Ma s’opera t’ammires genuina De su ponte artisticu e romanu Cussu antigu ponte est in ruina Su modernu a fiancu est fort’e sanu No est prus forte nen fatt’a pinzellu Senza sa forza ancora est pius bellu. 28. Piras Nara si mai has bidu o intesu De sas muraglias de Babele o Cina Narami cantos annos b’han ispesu inghiriende sa terra Divina Cussas muraglias de pedra o cudina S’antigu l’has hat fattas s’has cumpresu? Rispondemi modernu, cando mai Has fraigad’una muraglia gai...? 29. Chighine Senza muraglias de pedra in avanzu Como ti leas un’agricoltore Terra preparat, semenat laore Cun d’unu roccu ’e linna fatt’a ganzu Oe inveces cun mossu licanzu Bi lu semenat cun d’unu trattore A dies d’oe li mancat s’istragu Meda produit e tribagliat pagu. d 74 d 30. Piras Oe sa zente est tottu viziada Deus hat malaittu ogni piseddu Bides sa zente ch’est disoccupada Famida e furriendes’in cherveddu Arados bonos e motores b’hada Ma mandigamus su pane nieddu O sun caschende peus de su cane Arados e motores senza pane. 31. Chighine Oe su pane bonu no hat azzua Ajò Remundu pensa ’e ponner frenos Però ammenta de s’epoca tua Trattados fi n che teraccos anzenos Tene presente sos Aborigénos S’atattaian de sa petta crua Ca mai petta ’ene nd’hana cottu E mossu saboridu no han connotu. 32. Piras Tando sa zente pappaiat petta Addoppiu ’e su riccu e s’istrozzinu Si passaian in d’una pinnetta Toppaian su pane a su camminu Oe su ’inu est in su butteghinu Ca s’han bettadu tottu a sa zanchetta Prite sa zente est intrad’in maliscia Est tott’istrozzinismu e ingiustiscia. d 75 d 33. Chighine Finzas tando sa zente fit suggetta A s’istrozzinu malu, incue mancas Oe nd’idimus tiazas biancas E in sas bancas piattos de petta B’est sa cuciara, burteddu e furchetta Tando mandigaian cun sas francas Ma però cussu tempus est addane Oe inveces b’hat petta, ’inu e pane. 34. Piras Tue no ischis de Lupu unu romanu E nen de Trimalcione sa dimora E su bellu Decliniu galanu Pranzaian fi n’a s’aurora Oe o siat cras in Campidanu Sos omines iscurzos sun ancora Da chi si lean a ungiadas como B’est sa necessidade in dogni domo. 35. Chighine Nono chi no est gai in Campidanu Pro chi lu sias nende chenza dudas Est menzus chi Remundu che l’escludas Trattare de decliniu romanu De su signore pomposu e galanu Sas ischiavas fi ni mesu nudas Issos buffande ’ene e mandighende Cuddas in dainnanti fi n ballende. d 76 d 36. Piras Tando bi nde haiat de disprezzos Ch’haiat mesu nudas sas femmìnas Ma bona parte giovanos e bezzos Fin pagas turtulanas, mussolinas S’osservas oe tue in sas marinas Tottu ’estidas sun a duos pezzos Ninfas inappuntadas, las saludas E non sun bestidas e ne nudas. 37. Chighine Cussas puru las deves onorare Remundu si b’has dadu attenzione Nde deves haer sa cumbinzione Chi sa salude est vicinu a su mare Massimu s’est in custa istajone Sa chi nois giamamus balneare Criticadore ’e cussas no nde sias Ca tue ancora no nde connoschias. 38. Piras Nd’haiana sos grecos e romanos Bagnos friscos e bonos riguardos De sa zente de como fi n prus sanos Bi fit sa cura de sos bagnos cardos B’had’una terma antiga in Fordongianos Ch’attera no nde tenene sos Sardos Su tempus tou est ruttu che babbeu No est comente fit in tempus meu. d 77 d 39. Chighine A Fordongianus bene osservatilu Tott’est distruttu e deo lu fentomo Però osserva in sos tempos de como Chi ch’hamus dogni cosa post’in filu Da sa telegrafia senza filu Che nd’intendes sas musicas in domo E invece pro tua imbenzione Sonaias a colpos de bastone. 40. Piras Aradiu est niente, ti decide Tantu b’est naturale s’armonia Ma sonadores antigos nde ’ide Mastros, vates ’e vera melodia Ca unu sonadore fit Davìde Hat calmadu a Saulle sa mania Ecco sa vera musica divina Ch’est derettu sovrana meighina. 41. Chighine Est derettu sovrana, però proven Pro chi si sonet in s’edade mia Ti lea pro sa musica a Betoven Chi iscrittu hat sa nona sinfonia Appenas chi nd’intenden s’armonia Sos coros chi l’iscultan si cummoven Da chi su sonu amante nd’ammiran Luego si nd’incantan e suspiran. d 78 d 42. Piras Betoven s’est formadu in tempus meu Pubblicadu hat niente e non protestas Nara ite contat de fronte a Orfeu Chi bintrat de Plutone a sas forestas E Cerberu criadu da-e Deu Cudd’infernale cane ch’in tres testas Da ch’hat intesu su sonu dechìdu Mancari cane malu s’est dormidu. 43. Chighine A lu dromire? Credenzones fi ni Lu crêt s’antigu e cheret s’oriolu Ascultati sa musica ’e Rossini Chi su sonare sou ti est consolu O si nono ti lea a Paganini Chi sonait cun d’una corda solu Non nde had’azzegadu manc’arreu Ma incantad’a su popul’intreu. 44. Piras Però Orfeu cun sa cetra in manu Est intradu in sos regnos de Plutone Tue no has intesu e tott’est vanu Sos duos frades Sestro e Alfione Chi si moet su monte pius sovranu Sas pedras cun sos montes accumone Iscultati su sonu e-i su versu Movet su monte e mirat s’universu. d 79 d 45. Chighine Cussa no est de crêr, no est adatta Prite la leo a sensu diversu Osservati s’antigu de ogni versu Comente sa cosa sua si l’hat fatta Nara, s’isfera li restat piatta E nd’est falada subra s’universu Però s’era moderna ’enit sigunda Ti giustificat s’isfera ch’est tunda. 46. Piras Omero narat d’Ercole in s’iscudu Ti mirat s’universu tundu-tundu E-i su globo lu dipinghet nudu Su chelu subra e s’abissu in fundu Però cun sos antigos de Remundu Pone mente modernu e bista mudu Copiend’eo non so da-e te Però tue leadu has da-e me. 47. Chighine Tue ses primu e deo poi ’enzei De me connosches sa vida economica Opero deo in sa banca anatomica Lu giustificas tue e naras e-i Ca si no pro gherrare deo appei Sa chi est fentomada bomb’atomica Como pensala tue a sa ’eretta Ca giughias fusiles a bacchetta. d 80 d 48. Piras Deo happo gherradu e fattu motu Ch’in arma curza pro dogn’interessu E mai cosas tortas hat successu Tue umanidade no has connotu Has fattu bombas contra su progressu Sas chi han’a bocchire a tie e totu E ch’imbolas da susu su palattu Menzus pro gai no nd’haeres fattu. 49. Chighine Non solu est fatta pro lu distruire Ma bi deves pensare a ogni cosa Cun d’unu grammu d’issa has de ischire No hat prus cudda forza luminosa Chi s’isfera de terra ispaziosa Nde devet vigilare e non dromire Cun d’unu pezzu ’e cussa a parrer meu Podes girare s’universu intreu. 50. Piras A ti lu narrer modernu so gratu In teoria sovrana has dogni moda Nara no est s’antigu su ch’hat fattu E inventadu t’hat sa prima roda Pro dare a su veiculu cumpattu Ma si nde’ogas a-i cussa a coda Mi a boghe Remundu ti domandat Si nde ’ogas sa roda coment’andat? d 81 d 51. Chighine Tue l’has in s’antigu costruida Su modernu l’hat perfezionada Lea una moribunda addolorida De si salvare isperanza no hada S’iscenzia moderna est arrivada Sende morzende a la torrar’in vida Però s’antigu in cussu non fit certu Oe sa meighin’han iscobertu. 52. Piras Da cando meighina han postu in pé Oe non che nde restat tantu a mannos Nara si bi nde campat che Noè Pro bonos noighentos-sessant’annos...? E-i su ’ezzu de Matusalé Ch’est mortu a noighento-chimbant’annos? Tue los curas in campagn’o in domo Nde durat gai a sos tempos de como? 53. Chighine A su campare para sa pettorra Prite incue sa rejone est tua Ma ti che dio narrer como accua A carchi cosighedda in parte torra Ammentati de Sodoma e Gomorra Ch’antigamente leadu nd’hat fua Proit’est da cuss’anghelu cumpettida Intantu sos modernos no l’han crettida. d 82 d 54. Piras Cando mi das risposta miserina Ti giuro chi risponder non ti potto Oe d’una piattula puddina Senza su carnazzale no la noto Oe puru distrutta ’enit Messina Da sas iscossas d’unu maremoto Custu lu faghet Deus ch’est eternu E non b’intrat antigu ne modernu. 55. Chighine Bintrat s’antigu ca la pensat male Gai Nanneddu a tie arrejonat E chi barbaru tenet s’ideale B’hat una ’idda chin feu buffonat Bi passat unu e li ’ettat su sale Ite faghet s’antigu? L’abbandonat Abbandonende ricchesas e domo Ma no lu faghen in tempos de como. 56. Piras Hana distruttu da manzanu a sero Annago, credemila, tott’accetta Da sos modernos lea unu poeta Chi cunfrontare podat cun Omero Sos poetas de oe contan zero Ca sun cantadoreddos de pinnetta No lis hat dadu su talentu meu De lu cantaren custu tempus feu. d 83 d 57. Chighine A Omero lu lassa abbandonedu Ch’in sos modernos non b’hat paragone S’italicu ti lea campione Chi cantas cosas bellas hat cantadu? O a Santu Franziscu has osservadu B’est sa natura in sa sua cantone Eccol’unu modernu in mus’arcana Chi ti cantat sa fide cristiana. 58. Piras Leat’a Dante puru campione E naras ch’hat cantadu e no est zero Leat da-e Virgiliu Marone Unu pagu nde leat da-e Omero Da Aristotile e da-e Platone Hat leadu da custos cunsidero Tando hat fattu unu cantu chiberu Da tantos mios faghet unu liberu. 59. Chighine A Dante happo citadu sutta-sutta Tu’has cumpresu su fattu prezisu Osserva cantu leadu hat Gibuta Chi a descrier s’isfera hat decisu Non solu s’opera sua restat brutta Iscritt’inferru hat e su paradisu E da cantu iscrittu hat a puntinu Chi l’han giamadu poeta divinu. d 84 d 60. Piras Da-e me si che leat a Plutone Si che leat su riu ’e Vegetonte Che leat a Minosse e Gerione Si che leat a Cerberu e Caronte Pro cumponner de Dante sa cantone Si ch’hat leadu fi nzas s’Acheronte Ma bi nd’hat fi nzas leadu a Tirteu Leadu si ch’hat tottu su ch’est meu. 61. Chighine Si che leat su tou e l’hat descrittu In terzina ch’est versu moderadu E non podes negare su dirittu Ca cosas mannas Dante est arrivadu Hat precisadu s’epoca, su situ Inue cussu fattu est capitadu Insumma tue critica non fattas Ch’in tempus tou gai no nd’agattas. 62. Piras Mira si godo in su tempus empiricu Aristofane in s’antiga cummedia Da poi puru in su cantu satiricu E Istalope in sa sua tragedia Andana prima in su cantigu liricu Esopo hat de sas fabulas sa sedia In fabulas, elogios o in odes Tue modernu gai non ti lodes. d 85 d 63. Chighine A it’alen sas lodes de Odissea Ben’a inoghe e sezzed’a vicinu E un’antiga femmina ti lea Cando nde passaiat in camminu Cun sas sua bunnedda tott’intrea Faghiat pulizia in su terrinu Bunneddas longas pro las fagher ruer Poi che trazaian su piuer. 64. Piras Non chi fia che unu cherubinu Cun bestimenta ’ona, bella e netta Como si ’estin cun d’unu velinu S’iscandalu e bei est su prefeta Cando passan in rughes de camminu Paren nende: “Eh, chie leat petta...!” E-i su dossu mannu a corzu fora Chi paren isfidende sa colora. 65. Chighine Sas antigas leade, no est ofesa Ses chi la naras giusta la presenta Ma pro si fagher una ’estimenta Ammentade chi manna fit s’ispesa Ca giughian addossu una ricchesa Ma sa gente moderna non cuntenta Non solu cun su pettus dad’istragu Bestinde civilmente ispendet pagu. d 86 d 66. Piras Nde cheren una festa dogni mese Gioghende paren a bell’imbellizza Innanti haian lughida sa trizza Isolta falaiat fi n’a pese Como tottu tundinde ti las sese Sun conchi duras che beccu t’abizza E perdene su pampinu e sa sida Ma lis mancat su menzus de sa vida. 67. Chighine Menzus chi sas modernas a crêr fettene Atteru che su mattulu ’e sa sida Sas femminas antigas chi l’accettene S’est ch’in cust’ora deo fatto isfida Ca cando in manos si lean su pettene Istuzend’istaian totta chida Ma non sun gai nono sas de como Ca s’ispizzan in presse e faghen domo. 68. Piras Oe, a sun vanitosas l’has cumpresa Chi s’anima s’han bendidu che Giudas Ba-e a dogn’ispiaza de bruttesa Ue sas passiones sunu mudas Faghindesi fotografare nudas Pro mustrare s’insoro debilesa E pro las faghes nessi a campione Ah, bruttu tempus de corruzione...! d 87 d 69. Chighine Non bruttu tempus de corruzione Ca est pro appagare sos disizos In bidd’haiat un’antiga fastizos Andat a su duttore pro rejone E pro li fagher una inizione Giughiat sa ’unnedda e noe pizos Assuconada de sa punt’acuta Azumai nde fia morta sutta. 70. Piras Fruttu de una femmina ’e Tissi Ch’andat a s’ispiaza Turritana E-i sos giornalistas nadu l’hana Fettasi nuda e la faghimus missi Nd’ogat da chintu sa ’este mundana L’han tott’applaudida e nadu: “Bissi!” Osservade ite tempus troppu erroniu Chi ti sun intreghend’a su demoniu. 71. Chighine Ma, babbu meu una ’orta m’hat nadu Deo m’ammento ca li fia fizu Unu ch’a s’isposare hat su desizu Una femmin’antiga hat isposadu Sa prima notte ch’a lettu est corcadu Cuminzat a s’ispozare a pizu a pizu Babbu poi fattei su retrattu Ca cando istesit nuda die hat fattu. d 88 d 72. Piras Ista pulidu, si podes, sighi e batte De fronte a sa populazione Nara si sabiu nd’has che Salomone O unu meigu che a Ippocràte Un’oratore che a Cicerone Unu filosofu cante a Socràte E che Platone o che Amiscotile O si unu nde has che Aristotile. 73. Chighine Tue trattas s’antigu ca est rejone Ammenta, nande meda t’arruinas Cunsizos che peraulas divinas Ch’in tempus tou fia campione Nan chi fit sapiente Salomone Ma teniat treghentas concubinas Como lu nerzas ai custa zente Si unu goi est bonu e sabiente. 74. Piras Bi cheret pagu a ruer in ruina Prite sa carre umana est peccadora Lea modernu sa via ’e sa dottrina Esistin sos proverbios ancora Nara si tenes gai una femmìna Chi s’assimizet a Nostra Segnora O de razza bianca, ruja o groga Si nd’has una moderna nde la ’oga. d 89 d 75. Chighine Non b’hat Nostra Segnora ch’han connottu Osserva sa politica ’e Mazzini Si no ti lea a monsignor Marini Chi ti hat una Bibbia tradottu Da-e sos iscrittores chi bi fi ni S’istoria ’e s’Italia est in mottu Oe su mundu hat prus esperienzia Dendesi passos mannos a s’iscenzia. 76. Piras Sa Bibbia ca sale hat in sa zucca L’hat iscritta Mosè antigu anelu. Sos ch’han iscrittu ’e Cristos s’Evangelu Sun Zuanne, Matteu, Marcu e Luca De fronte a custas operas de chelu Caros modernos serrade sa ’ucca Chi nde fattedas oe non bi creo Leggidebos sa ch’happo iscrittu deo. 77. Chighine Za lu leggimus e za has rejone I ordin’han dadu ’e che la congruire Senza modernu bo lu fatto ischire Chi siat pius soddisfazione Ch’a dogni cosa solet ubbidire Osservati sa televisione Chi su retrattu ti mustrat in manu De chie faeddat da-e lontanu. d 90 d 78. Piras Nois la congruimus pro dovere Ma a s’antigu ’alzadeli sa manu Osservati su Giove Fidianu O s’artisticu Apollo ’e Belvedere Venere tenedil’a un’arcanu Istatua est de veru piaghere Custas si chi sun operas antigas E tue coglidinde sas ispigas. d 91 d Fonti bibliografiche Remundu Piras, Barore Tucconi, S’amore a sa mamma e S’amore a s’isposa, a cura di Remundu Ruiu, Antoni Cuccu, San Vito, seconda edizione. Remundu Piras, Nanneddu Chighine, Sas Virtudes e diffettos de sas femminas - S’era antiga e moderna, a cura di Antoni Canu, Antoni Cuccu, San Vito. d 93 d Indice Salvatore Tucconi Raimondo Piras Giovanni Chighine 5 5 6 Raimondo Piras e Salvatore Tucconi Gara poetica cantata a Oliena, 1946 Esordio Tema: S’amore a sa mamma e s’amore a s’isposa Raimondo Piras e Giovanni Chighine Gara poetica cantata a Oliena, 1950 Esordio Primo tema: Sas virtudes e diffettos de sas femminas Secondo tema: S’era antiga e moderna d 95 d 7 7 17 41 41 49 65 Finito di stampare nel mese di Settembre 2008 per conto di: EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO NUORO