qarTuli ena da literatura
Transcript
qarTuli ena da literatura
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro qarTuli ena da literatura I-VI klasebi gzamkvlevi maswavleblebisTvis 2011-2016 wlebis erovnuli saswavlo gegmis mixedviT Tbilisi, 2011 gzamkvlevze muSaobdnen: Tamar jayeli - erovnuli saswavlo gegmebis centris humanitarul da sazogadoebriv mecnierebaTa departamentis ufrosi irina samsonia - erovnuli saswavlo gegmebis centris qarTuli enisa da literaturis jgufis xelmZRvaneli nino doborjginiZe - erovnuli saswavlo gegmebis centris qarTuli enisa da literaturis jgufis mTavari eqsperti TinaTin ceraZe - erovnuli saswavlo gegmebis centris qarTuli enisa da literaturis jgufis eqsperti qeTevan TofaZe - givi zaldastaniSvilis sax. amerikuli akademiis qarTuli enisa da literaturis pedagogi, ganaTlebis magistri maia inasariZe - ganaTlebis eqsperti, pedagogi, evropuli skolis qarTuli enisa da literaturis kaTedris gamge maia lorTqifaniZe - pedagogi, Tbilisis 21-e sajaro skolis qarTuli enisa da literaturis kaTedris gamge proeqtis koordinatori: Tamar jayeli - erovnuli saswavlo gegmebis centris humanitarul da sazogadoebriv mecnierebaTa departamentis ufrosi dizainer-damkabadonebeli: giorgi inaSvili teqnikuri redaqtori: irina samsonia, Nnino doborjginiZe, TinaTin ceraZe UDC (uak) 821.353.1+811.353.1 (072) q - 279 ISBN 978-9941-0-3608-8 © erovnuli saswavlo gegmebis centri mocemuli publikaciis teqstis gamoyeneba miznebisTvis, wyaros miTiTebiT. daSvebulia mxolod arakomerciuli Sesavali 4 Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze 5 Tavi II. qarTuli ena da literatura sarCevi Sefaseba 10 Tavi III. rekomendaciebi standartis Sedegebis misaRwevad 15 I klasi 29 II klasi 39 III klasi 49 IV klasi 59 V klasi 72 VI klasi 84 98 Tavi IV. sanimuSo aqtivobebi I klasi 98 II klasi 133 III klasi 158 IV klasi 184 V klasi 218 VI klasi 248 danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba 288 danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 302 danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli maorganizeblebi 328 329 danarTi 4. Sefasebis sqemebi gamoyenebuli litartura 339 3 qarTuli ena da literatura 4 Sesavali winamdebare gzamkvlevi upirvelesad gankuTvnilia qarTuli enisa da litera turis dawyebiTi safexuris maswavlebelTaTvis. amasTanave, migvaCnia, rom igi sa sargeblo da gamosadegi resursi iqneba skolebis administraciisaTvisac, saxel mZRvaneloebze momuSave avtorTa jgufebisTvis, moswavleTa mSoblebisa da yvela dainteresebuli mkiTxvelisTvis. gzamkvlevis mizania, garkveuli daxmareba gauwios maswavleblebs dawyebiTi safexurisTvis gankuTvnili sagnobrivi standartis ukeT da siRrmiseulad gage baSi, raTa maT gauadvildeT am dokumentSi asaxuli savaldebulo moTxovnebis dakmayofileba. warmodgenili gzamkvlevi aris erTgvari xidi saxelmwifos mier dadgenil oficialur dokumentsa da uSualod saswavlo process Soris da gau advilebs maswavlebels mis gamoyenebas praqtikaSi. swored amitom, warmodgenil gzamkvlevSi SevecadeT Segvetana da dagvemuSavebina iseTi sakiTxebi, romlebic, Cveni azriT, gansakuTrebulad saWiroebda yuradRebis gamaxvilebas. gTavazobT gzamkvlevis mokle aRwerilobas. igi Sedgeba Semdegi Tavebisagan: I Tavi - masSi ganmartebulia swavla-swavlebis ZiriTadi principebi, romlebic safuZvlad udevs erovnul saswavlo gegmas, aseve aRwerilia dawyebiTi safexuris moswavlis asakobrivi Taviseburebebi. II Tavi - aq aRwerilia Sefasebis principebi swavlebis dawyebiT safexurze da CamoTvlilia saSinao da saklaso, aseve Semajamebeli davalebebis komponentebi qarTul enasa da literaturaSi. III Tavi - igi mkiTxvels sTavazobs qarTuli enisa da literaturis standartis mimarTulebebis mimoxilvas da maTi swavlebisTvis saWiro rekomendaciebs. amave TavSi warmodgenilia sarekomendacio aqtivobebis CamonaTvali TiToeuli Sedegi saTvis. IV Tavi - es Tavi maswavleblebs sTavazobs detalurad gaweril sanimuSo aqti vobebs dawyebiTi safexuris TiToeuli klasis yvela SedegisaTvis. gzamkvlevis bolos warmodgenilia 4 danarTi. danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba - am nawilSi aRwe rilia moswavleTa fonologiuri cnobierebis ganviTarebisken mimarTuli meTo debi da konkretuli aqtivobebi, romlebic moswavleebs daexmareba saTanado unar -Cvevebis gamomuSavebaSi. danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis - am nawilSi war modgenilia aqtivobebi, romlebic moswavleebs etapobrivad moamzadebs kiTxvisa da werisaTvis. danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli maorganizeb lebi - am nawilSi warmodgenilia grafikuli maorganizeblebis nimuSebi, aRweri lia maTi gamoyenebis xerxebi sxvadasxva tipis aramxatvrul teqstebze muSaobis procesSi. danarTi 4. Sefasebis sqemebi - am nawilSi warmodgenilia moswavleTa miRweve bis Sesafasebeli sqemebi qarTuli enisa da literaturis standartiT gaTvaliswi nebuli samive mimarTulebis mixedviT (zepirmetyveleba, kiTxva, wera). Tavi I swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze erovnuli saswavlo gegmis fundamenturi principia Sedegze orientireba, rac gulisxmobs moswavleTaTvis qmediTi, dinamikuri da funqciuri codnis gada cemas. Sedegze orientirebuli saswavlo procesi moiTxovs swavla-swavlebis Semde gi ZiriTadi principebis dacvas: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. qarTuli ena da literatura Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze codnis konstruireba; gaRrmavebuli swavleba; pozitiuri saswavlo garemos Seqmna; motivaciis amaRleba; moswavlis CarTuloba; individualuri maxasiaTeblebis gaTvaliswineba; asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswineba. mokled mimovixiloT TiToeuli maTgani: 1. codnis konstruirebis xelSewyoba swavla aris codnis agebis procesi, romelSic moswavle aqtiurad unda iyos CarTuli. gamzadebuli codnis gadacema ar uwyobs xels gaazrebul da xarisxian swavlebas. marTalia, maswavlebelma unda marTos swavla-swavlebis procesi, mag ram moswavlesac unda dautovos damoukideblad dafiqrebis saSualeba, sakuTar codnasa da gamocdilebaze dafuZnebiT aRmoaCinos da daamuSavos axali sa kiTxebi. amgvari aqtiurobiT is ukeTesad gaiazrebs da SeiTvisebs axlad SeZenil codnas. cxadia, moswavle Secdomebsac dauSvebs da dabrkolebebsac waawydeba, magram maswavleblis daxmarebiT, msjelobiTa da konstruqciuli TanamSromlo biT, is problemebsac gaumklavdeba, xarvezebsac Seavsebs da Secdomebsac gamo asworebs. cnobilia swavla aRmoCeniT, roca bavSvebi didwilad TviTon muSaoben da swavla marTvadi aRmoCeniT, sadac process maswavlebeli marTavs. am dros mas wavlebeli ar saubrobs problemis gadaWris gzebsa da xerxebze, igi moswavleebs mxolod aucilebel masalas awvdis, maT dakvirvebisken ubiZgebs da aZlevs saSu alebas, mosazrebebi, hipoTezebi gamoTqvan. amisaTvis moswavleebs sWirdebaT in tuiciuri da analitikuri azrovnebis amoqmedeba. maswavlebels SeuZlia, dasvas mimaniSnebeli kiTxvebi, waaxalisos moswavleebis arasruli monacemebi, xolo Sem deg daexmaros maT mosazrebaTa damtkicebasa an ukugdebaSi. amgvari samuSaos eta pebia: Sesavali, eqsperimenti, msjeloba (gaazreba), gamoyeneba da Semowmeba. muSaobis amgvari meTodis dadebiT mxared SemecnebiTi procesis ganviTareba 5 qarTuli ena da literatura Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze SeiZleba CaiTvalos. gamoiyeneba muSaobis mravalferovani formebi. esenia: dis kusia, literaturasTan muSaoba, empiriuli informaciis Segroveba da sxv. bavS vebi xedaven sakuTari Sromis nayofs. codna ar aris formaluri. myardeba kavSiri cxovrebiseul gamocdilebasTan. jgufuri muSaobis dros ki viTardeba TanamS romlobis unari. gansakuTrebiT efeqturia am tipis muSaobis dawyeba mexuTe-me eqvs e klasebSi. 2. gaRrmavebuli swavleba Sedegze orientireba gulisxmobs moswavlisTvis miwodebuli informaciis ara mxolod damaxsovrebas, aramed am informaciis myar da funqciur codnad gar daqmnas. amgvari codnis miReba ki SesaZlebelia mxolod gaRrmavebuli swavlebiT, rac gulisxmobs saswavlo masalis etapobrivad da mravalmxrivad damuSavebas, axali sakiTxebis, cnebebis safuZvlianad da gansxvavebul konteqstebSi ganxilvas, aTvisebuli codnis ganmtkicebas, saganTaSorisi kavSirebis gamovlenasa da saer To aspeqtebis damuSavebas. 3. pozitiuri saswavlo garemos Seqmna swavla unda mimdinareobdes mSvid da mowesrigebul garemoSi, sadac gansa kuTrebuli mniSvneloba eniWeba pozitiur urTierTobebsa da interaqcias; sadac moswavle dafasebuli da aRiarebulia, amave dros, pasuxismgebelia sakuTar swav lasa da ganviTarebaze. 4. motivaciis amaRleba motivacia ganmsazRvrel rols TamaSobs swavla-swavlebis procesSi. moti vaciis amaRleba badebs saswavlo aqtivobaSi Cabmis survils, zrdis masSi monawi leobis xarisxs, rac, Tavis mxriv, ufro qmediTunarians xdis moswavles. motivi rebuli moswavle mizandasaxulia, mzad aris daZlios problemebi da gadalaxos siZneleebi. amdenad, moswavleTa motivaciis amaRleba umniSvnelovanesi amocanaa pedagogisTvis. SesaZlebelia motivaciuri procesebis marTva, rasac motivirebas uwodeben. saswavlo gegmis Sedgenisas, maswavlebeli unda dafiqrdes motivebze da gaiazros, risi gakeTebaa saWiro, rom moswavleebs swavlis survili gauRviZos; rogor ganu viTaros da aumaRlos maT motivacia saswavlo gegmis farglebSi. pirvel rigSi, bavSvebs unda gauCndeT winsvlis SegrZneba. amisaTvis TiToeul moswavles, miuxedavad maTi akademiuri miRwevebisa, unda mivceT etapobrivi prog resirebis saSualeba sakuTar SesaZleblobebsa da codnaze dayrdnobiT. amdenad, aucilebelia, TiToeuli moswavlisaTvis sworad SeirCes davalebaTa sirTulis done. Tu moswavles mivcemT zedmetad rTul, misTvis dauZlevel davalebebs, is winsvlis imeds dakargavs. warmatebuli pedagogi unda iTvaliswinebdes, rom mos wavlis mTavari „asakobrivi“ motivi miRwevis motivia. ra aqvT saerTo alpinists, 6 romelic mwvervalebs ipyrobs, bavSvs, romelic gatacebiT TamaSobs kompiuterul TamaSebs da moswavles, romelic yovelTvis cdilobs, ukeTesad iswavlos. TiTo eul maTgans gaaqtiurebuli aqvs warmatebis miRwevis motivi, sakuTari SesaZleb lobebis donis amaRlebisken swrafva, rac dakavSirebulia pirovnebis survilTan, miaRwios warmatebas da Tavi aaridos marcxs. ase rom, aucilebelia, SevqmnaT ise Ti saswavlo garemo, romelSic nebismier moswavles eqneba winsvlis gancda. Tanamedrove skolaSi swavlis motivaciis ganviTarebis teqnologia moswav leTa miRwevis moTxovnilebis ganviTarebaze igeba. es teqnologia gulisxmobs iseTi programebis SemuSavebas, sadac bevri sxvadasxva sirTulis davalebis gra daciaa. mniSvnelovania moswavlis interesebis gaTvaliswineba. moswavlis dasainte reseblad aucilebelia yvela saswavlo masalis gamoyeneba. sasurvelia, gakve Tilis gegma moswavleebis interesebTan SeTanxmebiT daigegmos. saswavlo masala unda CavrToT „samyaros suraTSi“, davukavSiroT yoveldRiur cxovrebiseul ga mocdilebas. bavSvis interesebis gamosavlenad martivi xerxi pirdapiri SekiTx vaa - rogor atareben Tavisufal dros. moswavleebis interesebis dadgenis Semdeg, saWiroa maTi gamoyeneba saswavlo procesSi. maswavleblisTvis mniSvnelovania, saswavlo programebis Sesavsebad moswavleTa interesebi icodes. gakveTilis msvlelobisas SeiZleba gamoviyenoT yvelaferi, rac gazrdis cnobismoyvareobas - axali da uCveulo faqtebi, Sexedulebebi movlenebze, TvalsaCino damxmare sa xelmZRvaneloebi, TviTnakeTi nivTebi da sxv. agreTve, sasurvelia, maswavlebelma Seqmnas problemuri situaciebi, riTac moswavleebs obieqtis Seswavlisken ubiZ gebs. moswavles unda davanaxoT saskolo aqtivobaTa Rirebuleba. man unda gaiaz ros, ratom unda gaisarjos davalebuli amocanis Sesrulebisas, risTvisaa es saWi ro da raSi gamoadgeba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi motivacia mkveTrad daiklebs da igi aqtivobisTvis minimalurad an, sulac, ar daixarjeba. amdenad, maswavlebe li yovelTvis unda cdilobdes, naTlad daanaxos moswavles ama Tu im aqtivobis Rirebuleba, xeli Seuwyos Sesasrulebeli davalebis gaazrebaSi da gaagebinos, ra azri aqvs mis Sesrulebas, ra sargebels moutans pirovnuli Tu socialuri Tval sazrisiT da ras SesZens iseTs, rac mas skolis gareTac gamoadgeba. qarTuli ena da literatura Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze 5. moswavlis CarTuloba Tanamedrove saganmanaTleblo procesi moswavleTa gansakuTrebul aqtiuro bas moiTxovs. aq igulisxmeba ara mxolod moswavleTa aqtiuri monawileoba ganaT lebis procesSi, aramed Tanatolebis swavlis procesSi monawileobac. gakveTil ze jgufuri muSaobisas, proeqtebSi monawileobisas, warmodgenebis dagegmvisa Tu ganxorcielebisas moswavleebi erTmaneTs exmarebian sxvadasxva koncefciis uke Tesad gagebaSi, unar-Cvevebis daufleba-ganviTarebaSi da damokidebulebebis Ca moyalibebaSi. Sesabamisad, gakveTilebze moswavleebis daswrebis xelSewyoba sko lis erT-erTi mniSvnelovani sazrunavia. 7 qarTuli ena da literatura 8 Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze 6. individualuri maxasiaTeblebis gaTvaliswineba yvela moswavle aris unikaluri da gansxvavebuli Tavisi individualuri, fizikuri da fsiqikuri maxasiaTeblebiT, niWiT, emociebiT, interesebiT, pira di gamocdilebiT, akademiuri saWiroebebiT, azrovnebis modalobiTa da swavlis stiliT (aRqmis modalobebiT). ganviTarebis Tanabari SesaZleblobis misacemad, skolam yvela moswavles unda SesTavazos mravalferovani saswavlo procesi, rac gulisxmobs mravalgvari meTodis, midgomis, strategiis, problemaTa gadaWris gzebis, aqtivobaTa tipebisa Tu Sefasebis xerxebis gamoyenebas. mesame da meoTxe TavebSi SemogTavazebT aqtivobaTa da Sefasebis xerxebis mravalferovan speqtrs. yuradRebas SevaCerebT swavlis stilze anu aRqmis moda lobebze. Tanamedrove mkvlevarebi moswavles adareben televizors, romlis msgavsad, moswavlesac SeuZlia, sxvadasxva arxiT miiRos informacia. rogorc wesi, calke ul individSi romeliRac erTi arxi sxvebze metadaa ganviTarebuli da, Sesabami sad, isini informaciis damuSavebas erT-erTi maTganiT arCeven. swored es arCevani gansazRvravs saswavlo profils. dadgenilia sami ZiriTadi saswavlo profili: xedviTi; smeniTi; kinesTeturi. zogierTi adamiani informaciis aRqmas xedviT arCevs da maTze amboben, ”fo toaparatiT” swavlobso. maTze, vinc smeniT aRiqvams informacias, amboben, ”magni tofoniT” swavlobso. kinesTetikebi ki “uTavod” swavlobeno – isini arCeven mani pulacias, xeliT keTebas, Jestikulacias, mimikas, ritms, moZraobas. maSasadame, adamians garedan miRebuli informaciis aRqmisa da damaxsovre bis individualuri unarebi aqvs. zogi mxedvelobiT miRebul informacias imax sovrebs ukeT, zogi - smeniT aRqmuls, zogs ki moqmedebis Sesruleba, situaciis SegrZneba sWirdeba, raTa miRebuli informacia Seinaxos. es unarebi, rogorc aR vniSneT, bavSvobidanve iCens Tavs da, Tu informaciis miwodebis forma ar Seesa bameba bavSvis individualur monacems, mas uWirs informaciis aRqma da gageba. gakveTili, romlis 60-70% maswavleblis monayolisgan Sedgeba, „smeniTebisTvis“ (igive audialebisTvis) ukeT aRsaqmelia. maswavlebeli drodadro wers dafaze da amiT CarTavs vizuals, anu xedviTi profilis mqones da amgvarad uwyobs xels, gai gos informacia. am dros kinesTetikebi gakveTilidan gamoTiSulni arian. Tu maTi profilis Sesabamis aqtivobas ar CavrTavT, isini mxolod sportisa da xelsaqmis gakveTilebze SeZleben Tavis warmoCenas. amitom aucilebelia, aseT moswavleebs maTi individualuri stilis Sesabamisi aqtivobebi SevTavazoT. magaliTad, rolu ri TamaSi, simulaciuri aqtivoba, nakeTobis Seqmna, dafasTan gamosvla da maswav leblisgan miRebuli informaciis rukaze/cxrilze Cveneba, sqemis Sedgena, scenis daxatva, maketis Seqmna da sxv. zogjer maswavleblebi cdiloben, es bavSvebi (kinesTetikebi) Camoacilon maTTvis saintereso gakveTilebs, raTa swavlebaSi xeli ar SeeSaloT. Tumca, es ar moitans sasurvel Sedegs. swavlebisa da ganviTarebis procesis ukeT warmarTvi saTvis aucilebelia yuradReba mivaqcioT bavSvis informaciis „mimReb“ sistemas. vizualebs da kinesTetikebs Tavidanve unda vaswavloT informaciis „gadaTargm na“ sakuTar mimReb sistemaSi. es gansakuTrebiT sWirdebaT kinesTetikebs, radgan saskolo swavlebis garemo upiratesad audio-vizualuria. marTalia, dawyebiTi klasebis bolo etapze, swrafi kiTxvis unaris CamoyalibebasTan erTad, vizuale bis da kinesTetikebis problemis simwvavec neldeba, magram sityvierad miwodebu li axsna-ganmartebebis gageba mainc rTulia maTTvis. qarTuli ena da literatura Tavi I. swavla-swavlebis ZiriTadi principebi dawyebiT safexurze 9 qarTuli ena da literatura Tavi II. Sefaseba Tavi II. Sefaseba moswavlis Sefasebis mizani moswavlis Sefasebis mizania swavla-swavlebis xarisxis marTva, rac gulisx mobs swavlis xarisxis gaumjobesebaze zrunvasa da miskontrols. moswavlis akademiuri miRweva xSirad da mravalmxrivad unda Sefasdes, rac xels Seuwyobs moswavleTa ganviTarebas, maTi SesaZleblobebis gamovlenasa da sxvadasxva potencialis mqone moswavleTaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas. ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba 10 skolaSi gamoiyeneba ori tipis Sefaseba - ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli. ganmsazRvreli Sefaseba akontrolebs swavlis xarisxs, adgens moswavlis miRwevis dones erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi. ganmsazRvrel SefasebaSi iwereba qula. ganmaviTarebeli Sefaseba akontrolebs TiToeuli moswavlis ganviTarebis dinamikas da xels uwyobs swavlis xarisxis gaumjobesebas. ganmaviTarebeli Sefa sebisas maswavlebeli moswavleTa saqmianobas amowmebs ara maTi miRwevis donis gansasjelad da qulebis dasawerad, aramed maT dasaxmareblad. maswavlebeli ak virdeba TiToeul moswavles swavlis procesSi, swavlobs maT saWiroebebs, raTa TiToeul maTgans maqsimalurad Seuwyos xeli winsvlaSi. aseT konstruqciul sas wavlo garemoSi moswavleebs ar aferxebT marcxis/warumateblobis SiSi da nebis mier SemTxvevaSi maswavleblis rCevisa da mxardaWeris imedi aqvT. codnis donis miuxedavad, moswavleebi iZenen axal codnas, amdidreben sakuTar gamocdilebas da iumjobeseben unarebs. ganmaviTarebeli Sefasebis procesSi unda CaerTos maswavlebelic da mos wavleebic. maswavleblis daxmarebiT, moswavleebi Tavadac unda cdilobdnen, da adginon sakuTari moTxovnilebebi, gamoavlinon Zlieri da susti mxareebi, Sema ferxebeli faqtorebi. amgvar procesebSi moswavleebis CarTva TviTSefasebisa da TviTganviTarebis unarebs ayalibebs da zrdis maT qmediTunarianobasa da pasuxis mgeblobas. mniSvnelovania aRvniSnoT, rom ganmaviTarebeli Sefasebis SemTxvevaSi, mos wavle fasdeba sakuTar TavTan, sakuTar miRwevebTan mimarTebiT, rac mas saSua lebas aZlevs, igrZnos winsvla da irwmunos, rom SeuZlia siZneleTa etapobrivad gadalaxva. ganmaviTarebeli Sefasebisas gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogorebicaa sityvieri komentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furceli, TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqema, codnis aTvisebis an unaris ganviTarebis etapebis aR mniSvneli doneebi (magaliTad, aTvisebulia/flobs, aTvisebis/dauflebis pro cesSia, asaTvisebelia/dasauflebelia). aTvisebis Tu flobis doneebiT Sedge nili Sefasebis an TviTSefasebis sqemebi saSualebas aZlevs maswavlebelsac da moswavlesac dinamikaSi dainaxon konkretuli codnis Tu unaris aTvisebis pro cesi. ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis sqematuri aR weriloba mizani ganmaviTarebeli swavlis xarisxis gaumjobeseba; moswavlis ganviTarebis xelSewyoba. ganmsazRvreli swavlis xarisxis gakontroleba; moswavlis miRwevis donis dadgena erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi; akademiuri miRwevis donis gansazRvra. Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi Sefasebis Sedegad miRebuli gada wyvetileba winsvlis xelSesawyobad gansxvavebuli aqtivobis SerCeva, swavlebis strategiis Secvla, rCeva-darigebis micema da sxv. momdevno etapze (klasSi/ safexurze) daSveba/ardaSveba konkretuli moswavlis winsvlis warmartebis kriteriumebis safuZvelze (sakuTar miRwgansazRvra evebTan mimarTebiT - ra dones flobda, ra dones flobs) imis safuZvelze, Tu ramdenad miaRwia standartiT gansazRvrul Sedegebs (yvelasaTvis saerTo, standartiT dadgenil normasTan mimarTebiT) Sefasebis saSu- TviT/urTierTSefasebis rualebebi brika; kiTxvari; sityvieri (zepiri/werilobiTi) komentari; unaris ganviTarebis donis aR wera. qula qarTuli ena da literatura Tavi II. Sefaseba sagnis semestruli qulis Semadgeneli nawilebi (komponentebi) semestris manZilze moswavleebi fasdebian sami komponentis mixedviT: a) sa Sinao davaleba; b) saklaso davaleba; g) Semajamebeli davaleba. samive komponents erTnairi wona aqvs. saSinao da saklaso davalebaTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazR vreli, ise ganmaviTarebeli Sefaseba. Semajamebeli davalebis komponentSi mxo 11 qarTuli ena da literatura Tavi II. Sefaseba lod ganmsazRvreli Sefaseba gamoiyeneba. Semajamebeli komponenti afasebs erTi saswavlo monakveTis (Tema, Tavi, pa ragrafi) Seswavla-damuSavebis Sedegad miRweul Sedegebs standartis moTxovneb Tan mimarTebiT - konkretuli saswavlo erTeulis dasrulebisas moswavlem unda SeZlos standartiT gansazRvruli codnisa da unarebis warmoCena. ase rom, Semajamebeli davalebebi unda afasebdes sagnis standartiT gan sazRvrul Sedegebs da akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs: davalebis TiToeul tips unda axldes Tavisi Sefasebis zogadi rubrika; zogadi rubrika unda dazustdes konkretuli davalebis pirobisa da gan vlili masalis gaTvaliswinebiT; 10 qula unda gadanawildes rubrikaSi Semaval kriteriumebze; miTiTebuli unda iyos sagnobrivi standartis is Sedegebi, romelTa Se fasebasac emsaxureba Semajamebeli davaleba. standartis moTxovnaTa dasakmayofileblad, aucilebelia Semajamebeli da valebis mravalgvari formis gamoyeneba. mogexsenebaT, erovnuli saswavlo gegma TiToeuli sagnisaTvis gansazRvravs semestris ganmavlobaSi Casatarebeli Semajamebeli davalebebis savaldebulo minimalur raodenobas. saganSi, rogorc mexuTe, ise meeqvse klasSi, Semajamebel davalebaTa savaldebulo minimaluri raodenoba pirvelsa da meore semestrebSi erTad aris 8 (pirvel semestrSi 3, xolo meore semestrSi 5 davaleba). TiToeuli Semajamebeli davaleba fasdeba konkretuli niSniT. moswavle val debulia, Seasrulos klasSi Catarebuli yvela Semajamebeli davaleba. im SemTxve vaSi, Tu moswavle gacdenis gamo ver Seasrulebs romelime Semajamebel samuSaos, skola valdebulia, misces mas gacdenili Semajamebeli davalebebis aRdgenis sa Sualeba. Semajamebeli aRdgeniTi samuSao unda dainiSnos semestris msvlelobi sas. Semajamebel davalebaTa aRdgenis wesi ganisazRvreba saskolo saswavlo geg miT. semestris msvlelobisas Catarebuli Semajamebeli Sefasebebis Semdeg reko mendebulia komentarebis dawera maTTvis, vinc aucileblad unda gamoasworos sakuTari Sedegi dadebiTi semestruli Sefasebis misaRebad. aseve, SeiZleba dai weros komentari, Tu moswavlem wina SefasebasTan SedarebiT mniSvnelovnad gaa umjobesa Tavisi miRweva. amis aRniSvna mniSvnelovan stimuls miscems moswavles semestris bolomde swavlis xarisxis SesanarCuneblad. ganmsazRvreli Sefaseba V-VI klasebSi rogorc aRvniSneT, ganmaviTarebeli Sefaseba xels uwyobs, Seqmnas pozitiuri da konstruqciuli garemo, romelSic TiToeul moswavles eqneba imis gancda, rom SeuZlia winsvla da dabrkolebebis gadalaxva. marTlac, ganmaviTarebeli Sefase ba zomavs konkretuli moswavlis pirad winsvlas. V-VI klasidan ganmaviTarebel SefasebasTan erTad Semodis ganmsazRvreli Sefasebac. ganmsazRvreli Sefasebis SemoReba konstruqciul garemos garkveul safrTxes uqmnis. maswavlebels didi sifrTxile marTebs, rom mTavari prioriteti - is, rom codnis agebis procesSi 12 TiToeulma moswavlem igrZnos Tanadgoma - ar gadafaros gansjiTma damokidebu lebam da ar Seiqmnas garemo, romelSic gamarjvebulebi da damarcxebulebi Cnde bian. marTlac, ganmsazRvreli Sefaseba yvelas saerTo sazomiT afasebs saerTo normasTan1 mimarTebiT. ganmsazRvrel SefasebaSi warmatebis kriteriumi emyare ba ara konkretuli moswavlis SesaZleblobebs, aramed saerTo normis moTxovnebs. amitom ikargeba im moswavleTa Zalisxmevis kvali, romlebsac winsvla aqvT, magram jer kidev daSorebuli arian saerTo moTxovnebs. maT, faqtobrivad, codnis eta pobrivad konstruirebis saSualeba erTmevaT. bunebrivia, am ukanasknelTa sasko lo motivacia etapobrivad klebulobs, rac, cxadia, uaryofiTad aisaxeba swavlis Sedegebze. isini sakuTar TavSi veRar pouloben siZneleTa daZlevis resursebs, sakuTar SesaZleblobebis rwmenas kargaven, fiqroben, rom ver Secvlian movlena Ta kurss, ver imoqmedeben maTi warmatebis ganmzRvrel faqtorebze. maTi goneba dakavebulia ara axali codnis SeZeniTa da unarebis ganviTarebiT, aramed mxolod da mxolod arasasurveli Sefasebebis acdenaze fiqriT. sxva sityvebiT rom vTqvaT, maTi strategiebi mimarTulia ara swavla-ganviTarebisaken, aramed Tavdac visaken. Tuki sakuTar SesaZleblobebSi darwmunebuli moswavle iRebs nebismier gamowvevas da mzad aris, SeeWidos ama Tu im siZneles, motivaciadaqveiTebuli mos wavle piriqiT - Tavs aridebs saswavlo aqtivobebs, romelTa Sesruleba mis gazr da-ganviTarebas Seuwyobda xels. am yvelafris gaTvaliswinebiT, V klasidan ganmsazRvreli Sefasebis SemoRe bis miuxedavad, maswavlebelma upiratesoba unda SeunarCunos ganmaviTarebel Se fasebas, romelic TiToeuli moswavlis winsvlisa da ganviTarebis xelSemwyobi instrumentia. qarTuli ena da literatura Tavi II. Sefaseba Sefasebis komponentebi qarTul enasa da literaturaSi saSinao da saklaso davalebaTa komponentebi SeiZleba Sefasdes Semdegi codna da unar-Cvevebi: asakis Sesabamisi sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvruli teqstebis mravalmxrivi gaazreba-gaanalizeba da Sefaseba; teqstebis interpretireba; teqstebis SedarebiTi analizi; Txroba; msjeloba; sxvadasxva saxis teqstebis Sedgena-SeTxzva; zepiri gamosvla/prezentacia; gamomxatvelobiTi kiTxva; gramatikuli da leqsikuri codna; marTlwera; SemoqmedebiToba; 1 cxadia, konkretul klasSi miRebul saerTo normas gansazRvravs sagnis standartis moTxovnebi. 13 qarTuli ena da literatura Tavi II. Sefaseba saswavlo strategiebis (kiTxvis, weris, mosmenis, zepirmetyvelebis) ga azrebulad gamoyeneba; mxatvruli xerxebis amocnoba; enobriv-gamomsaxvelobiTi saSualebebis amocnoba da gaanalizeba; ZiriTadi literaturuli mimdinareobebis maxasiaTeblebi da sxva. sasicocxlo unar-Cvevebi: SemoqmedebiToba; TanamSromloba (mewyvilesTan, jgufis wevrebTan); strategiebis gaazrebulad gamoyeneba saswavlo saqmianobis xelSewyobis mizniT; saswavlo aqtivobebSi monawileobis xarisxi. Semajamebeli davalebebis komponenti es komponenti, rogorc aRvniSneT, afasebs standartiT gansazRvrul Sede gebs. miRwevebis Sesafaseblad SeiZleba gamoviyenoT Semdegi tipis Semajamebeli davalebebi: mxatvruli/aramxatvruli teqstis gageba-gaazreba; standartiT gansazRvruli sxvadasxva saxis teqstebis Sedgena; argumentirebuli msjeloba konkretuli sakiTxis/Temis Sesaxeb; diskusiebSi monawileoba; sxvadasxva saxis werilobiTi teqstebis Sedgena; TviTgamoxatva; imitirebuli situaciis (minispeqtaklis, roluri Tama Sis da sxv.) saSualebiT; gamometyvelebiTi kiTxva (individualuri an gunduri); literaturuli saloni; zepiri gamosvlis, audio an audiovizualuri Canaweris mosmena da gageba; sxva. 14 Tavi III rekomendaciebi standartis Sedegebis misaRwevad sagani ”qarTuli ena da literatura” moicavs Semdeg enobriv procesebs: la paraks, mosmenas (gaerTianebulia mimarTulebaSi ”zepirmetyveleba”), kiTxvasa da weras. enis saSualebiT vazrovnebT da vaxerxebT komunikacias garesamyarosTan, anu enas, romelsac Cven viyenebT, sxvadasxva saazrovno procesebi warmarTavs da es procesebi laparakis, mosmenis, kiTxvisa da weris unarebSi hpovebs gamovline bas. am urTierTdakavSirebuli enobrivi procesebis gamoyeneba adamianis enobrivi unarebis ganviTarebis, kulturuli TviTmyofadobis, aseve kritikuli da Semoq medebiTi azrovnebis safuZvels warmoadgens. erovnuli saswavlo gegmis qarTuli enisa da literaturis sagnobriv progra maSi gacxadebulia, rom moswavlis enobrivi unarebis ganviTarebis yvelaze efeq tiani gza am enobrivi procesebis integrirebulad swavlebaa. amgvari midgoma enis swavlebisas, Tavis mxriv, emyareba da iTvaliswinebs mos wavlis enobriv gamocdilebas, da, amave dros, gulisxmobs kargad gaazrebuli, mkafio saswavlo miznis mqone saklaso aqtivobebis dagegmvas, romlebic xels uwyobs moswavleTa laparakis, mosmenis, kiTxvisa da weris unarebis ganviTarebasa da srulyofas. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mimarTuleba: zepirmetyveleba zepirmetyveleba (mosmena da laparaki) dawyebiT safexurze, gansakuTrebiT I klasSi, moswavlisTvis yvelaze nacnobi da „saimedo“ dasayrdenia. swored mosme nis gziT aqvs mas aTvisebuli winasaskolo codnis mniSvnelovani nawili. kiTxvisa da weris unarisgan gansxvavebiT, romelTa sistemuri ganviTareba swored sasko lo asakidan iwyeba, zepirmetyvelebis ganviTarebas TiToeuli moswavlis winasas kolo biografiaSic sakmaod rTuli da saintereso, individualuri istoria aqvs. maswavleblis, zogadad, saskolo procesis, saxelmZRvanelos, ama Tu im sagan manaTleblo resursis mizania, xeli Seuwyos, gaazrebulad, moswavlis asakobrivi, kognituri, grZnobiT–emocionaluri, socialuri Tu sxva Taviseburebebis gaTva liswinebiT warmarTos am unaris ganviTareba; amoicnos skolamde didi xniT adre dawyebuli am „individualuri istoriebis“ specifika, misi Zlieri da susti mxare ebi da saintereso, mimzidvel saqmianobad aqcios mosmena da laparaki, anu proce si, romelSic moswavle sakuTari saskolo cxovrebis umetes nawils atarebs. winamdebare „gzamkvlevis“ am TavSi warmodgenilia zepirmetyvelebis unaris ganmaviTarebeli aqtivobebis sakmaod didi baza. vfiqrobT, igi daexmareba maswav lebels, mizanmimarTulad dagegmos, etapebis mixedviT gaanawilos ama Tu im Sede gis misaRwevad saWiro samuSao, Semdeg sxvadasxva fazaSi daakvirdes, mimarTuleba, saWiro orientacia misces samuSaos msvlelobas, da bolos, Seafasos Catarebuli samuSao da misi Sedegi ama Tu im indikatorsa Tu konkretuli aqtivobisTvis mniS 15 qarTuli ena da literatura 16 Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad vnelovan operaciebze dayrdnobiT. sanam uSualod gadavidodeT klasebis mixedviT dalagebul masalaze, gTava zobT masalis organizebasTan, struqturasTan, sakiTxis specifikasTan dakavSi rebul praqtikul, saorientacio informacias. dawyebiT safexurze zepirmetyvelebis unaris ganmaviTarebeli esa Tu is aq tivoba met–naklebi intensivobiT gamoiyeneba ara erT, aramed ramdenime klasSi. pirveli klasi, rogorc specifikuri etapi, roca SesaZlebelia dawyebiTi safe xurisTvis mniSvnelovani ZiriTadi aqtivobebis Semotana, calke gamovyaviT da dawvrilebiT aRvwereT; momdevno klasebSi, gansakuTrebiT meoreSi, sxvadasxva intensivobiT, moswavleTa SesaZleblobebisa da miRwevis donis gaTvaliswinebiT, aseve gamoiyeneba pirveli klasis aqtivobebi. amis sapirispirod, garkveuli mo difikaciiT, aqtivobis operaciebis gamartivebiT, pirvel klasSic SesaZlebelia momdevno klasebis aqtivobaTa gamoyeneba. aqve davZenT, rom amgvar gadanacvlebas maswavlebeli didi sifrTxiliT unda moekidos da gaiTvaliswinos sasurveli aq tivobis operacionaluri, SemecnebiTi, struqturuli da a.S. sirTule. warmodgenil gzamkvlevSi zepirmetyvelebis ganmaviTarebeli aqtivobebi da maTTan uSualod dakavSirebuli sxva saganmanaTleblo masalebi dayofilia klase bis mixedviT. yoveli klasisTvis gankuTvnili masala dalagebulia Semdegi struq turiT: cxrilSi mocemulia mimarTulebis Sedegi, indikatorebi da is ZiriTadi operaciebi, rac moswavlem unda Seasrulos am Sedegis misaRwevad mizanSewonili aqtivobebis ganxorcielebisas. momdevno TavSi ki warmodgenilia aqtivobis mokle daxasiaTeba, aqtivobisTvis aucilebeli resursebis aRwera; calkea gamoyofili Sefasebis rubrika, masSi mocemulia ZiriTadi mimarTulebebi, romelTac unda mi eqces gansakuTrebuli yuradReba ama Tu im aqtivobis mixedviT moswavlis Sefase bisas. konkretul aqtivobasTan uSualod dakavSirebuli sxvadasxva tipis miTiTe bebi (Sinaarsobrivi, struqturuli, meTodikuri da a.S.) warmodgenilia rubrikaSi meToduri miTiTeba. mas sarekomendacio xasiaTi aqvs da maswavlebels sTavazobs konkretuli aqtivobis alternatiul variants, misi gamartivebis / garTulebis / kombinirebis sxvadasxva gzas, ama Tu im aqtivobis gamoyenebis SesaZleblobas gans xvavebul masalaze da/an gansxvavebul pirobebSi. im SemTxvevebSi, roca aqtivobis Sesrulebisas SesaZlebelia sxvadasxva saganSi miRebuli codnisa da, Sesabamisad, unaris gamoyeneba, aqtivobis aRweras emateba rubrika: kavSiri sxva sagnebTan. aqtivobaTa klasifikaciis, klasebis mixedviT maTi ganawilebisas veyrdno bodiT moswavlis asakobrivi, kognituri da grZnobiT-emocionaluri ganviTare bis Taviseburebebs, maTi SesaZleblobebisa da interesebis met-naklebad zogad kanonzomierebebs, rac, rogorc wesi, ar gamoricxavs kerZo SemTxvevebs, gamonak lisebs; maTi daregulireba, moswavlis interesebisa da SesaZleblobebis mixedviT ama Tu im aqtivobis modificireba, maswavleblis pasuxismgeblobaa. mimarTuleba: kiTxva kiTxva - es aris aqtiuri da gaazrebuli qmedeba, romelic mkiTxvelisgan ara erTi saazrovno unarisa da strategiis gamoyenebas moiTxovs kiTxvis dawyebamde, kiTxvis dros da misi dasrulebis Semdgom. upirvelesi, rac kiTxvisTvis aucilebelia, ra Tqma unda, dekodirebis una ris gamomuSavebaa; imisaTvis, rom moswavlem amoikiTxos sityva, man unda moaxer xos misi gaSifvra, anu dekodireba. magram, cxadia isic, rom kiTxvisTvis mxolod dekodirebis unari ar aris sakmarisi, radganac mxolod am unaris mqone moswavle ebma SeiZleba Tavisuflad gaSifron da meqanikurad waikiTxon, magaliTad, sru liad uSinaarso an maTTvis gaugebar enaze dawerili teqstebi. aucilebelia, rom kiTxvis procesSi mkiTxvels esmodes rasac kiTxulobs. swored gagebis unari aZ levs saSualebas moswavles, SeiZinos codna nebismier sferoSi da miiRos informa cia sxvadasxva saxisa da daniSnulebis teqstebidan. kiTxvis swavlebis saboloo mizans wakiTxulis gaazreba warmoadgens. gaaz reba gulisxmobs mkiTxvelis aqtiur monawileobas kiTxvis procesSi mis samive etapze: kiTxvis dawyebamde, rodesac moswavle ganawyobs sakuTar Tavs teqstis wa sakiTxad, gaaaqtiurebs winare codnasa da gamocdilebas teqstis Temis irgvliv, winaswar varaudobs mis Sinaarssa da gansazRvravs misTvis saintereso sakiTxebs; kiTxvis dros, rodesac mkiTxvelma, erTi mxriv, avtomaturad unda gaSifros da gaigos teqsti da, amavdroulad, uSualo urTierToba daamyaros masTan; kiTxvis dasrulebis Semdgom, rodesac mkiTxveli aanalizebs da afasebs teqsts, amJRav nebs TviTgamoxatvis survils da, amasTanave, SeuZlia wakiTxulis integrireba ar sebul codnasa da pirad gamocdilebasTan. swavlebis dawyebiTi safexuri kiTxvis procesis am samive aucilebel safe xurs moicavs. kiTxvisTvis aucilebeli unar-Cvevebi viTardeba da yalibdeba droTa ganmav lobaSi, intensiuri da mizanmimarTuli muSaobis Sedegad. saskolo praqtikaSi ga moiyeneba kiTxvis sxvadasxva modeli, romelTagan ramdenime gansakuTrebiT aqtu aluria dawyebiTi safexurisTvis. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad kiTxvis modelebi wignis (teqstis) xmamaRla wakiTxva moswavleebisTvis es aris kiTxvis erT-erTi farTod gavrcelebuli modeli, rodesac maswavle beli, an nebismieri gawafuli mkiTxveli xmamaRla ukiTxavs wigns (teqsts) moswav leebs. am modelis gamoyeneba rekomendebulia kiTxvis swavlebis yvelaze adreul etapze. igi Zalian sasargebloa, ramdenadac xels uwyobs aqtiuri mosmenis unar-Cve vis gamomuSavebas moswavleebSi. amasTanave, kvlevebi cxadyofs, rom im moswavleebs, romlebsac kiTxvis swavlis sawyis etapzeve regularulad ukiTxaven wignebs: uyvardebaT wignebis kiTxva; aqvT ufro mdidari leqsikuri maragi; adreuli asakidanve esmiT, ras niSnavs gamarTulad kiTxva; 17 qarTuli ena da literatura 18 Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad SemdgomSi ukeT SeuZliaT gansxvavebuli struqturisa da sirTulis wina dadebebis gamoyeneba zepirmetyvelebisa da weris dros; meti warmodgena aqvT adamianebisa da, zogadad, garesamyaros Sesaxeb; gacnobierebuli aqvT, rom kiTxvas mxolod pragmatuli daniSnuleba ara aqvs da am procesma SesaZlebelia siamovnebac mianiWos mkiTxvels. saziaro kiTxva kiTxvis es modeli emyareba urTierTTanamSromlobis princips da masSi mona wileobs mTeli klasi. saziaro kiTxvas uZRveba maswavlebeli. am dros moswavleebi da maswavlebeli muSaoben erTsa da imave teqstze, romelic SeiZleba daiweros da faze an winaswar momzadebul didi zomis plakatze. kiTxvis am modelisTvis xSirad iyeneben proeqtorsac. saziaro kiTxvisTvis maswavleblis amocanaa iseTi saswavlo qmedebebisken ubiZgos moswavleebs, romlebsac isini damoukideblad Tavs ver gaarTmevdnen. amitom, Tavadapirvelad maswavlebeli pirdapir sTavazobs maT ama Tu im sakiTxa vi amocanis gadaWris gzebs. amgvari modelirebisa da demonstrirebis Sedegad TandaTanobiT izrdeba moswavleTa damoukideblobis xarisxic. amaSi maT Tanak laselebTan urTierTTanamSromlobac exmarebaT. kiTxvis es modeli didwilad exmianeba lev vigotskis cnobil Teorias „ganviTarebis uaxloesi zonis“ Sesaxeb. amas adasturebs misi erT-erTi yvelaze cnobili gamonaTqvamic: „imas, rasac bavS vi dRes sxvasTan erTad akeTebs, xval marto gaakeTebs“. es modeli iTvaliswinebs pirdapir pedagogiur midgomas da gansakuTrebiT sasargebloa sakuTar TavSi nak lebad darwmunebuli moswavleebisTvis, radganac am dros isini aqtiurad erTve bian kiTxvis procesSi da, amavdroulad, ar grZnoben Tavs daTrgunulad. maswavleblis mier marTuli kiTxvis procesi kiTxvis es modeli enaTesaveba saziaro kiTxvas. igi aris damakavSirebeli rgo li kiTxvis eqsplicitur swavlebasa (rac damaxasiaTebelia saziaro kiTxvis mo delisTvis) da damoukidebel kiTxvas Soris, rac, Tavis mxriv, kiTxvis swavlebis saboloo mizans warmoadgens. am dros gacilebiT meti aqcenti keTdeba damouki debel muSaobaze da moswavle aqtiuri msmenelisa da mosaubris rolSi gvevlineba. kiTxvis es modeli sakmaod farTodaa gavrcelebuli Cvens saganmanaTleblo sivr ceSi. Tavdapirvelad maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis miznebsa da ma Ti miRwevis gzebs. aseve acnobs wasakiTx teqsts da uZRveba kiTxvisTvis mosamza debel etaps, ris Semdegac moswavleebi individualurad, damoukideblad kiTxu loben teqsts (an mis nawils). maswavlebeli usmens moswavleebs, ris Semdegac maTTan erTad ganixilavs teqsts, svams gagebaze orientirebul kiTxvebs, sTxovs moswavleebs miubrundnen teqsts pasuxis gasacemad da rTavs maT diskusiaSi. mom devno etapi wakiTxulis gaazrebisa da refleqsiis unarebis ganviTarebas emsaxu reba, risTvisac maswavlebels mravalferovani aqtivobebis gamoyeneba SeuZlia. maswavlebeli cdilobs waaxalisos, Seaqos moswavleebi, risTvisac uxsnis maT, konkretulad ra moewona an ra xarvezebi dainaxa maT pasuxebSi. Semajamebel etap ze maswavlebeli klasTan erTad ganixilavs winaswar Camoyalibebul saswavlo miz nebs da iZleva konkretul rCevebs, Tu rogor, ra mimarTulebiT unda gaagrZelon moswavleebma muSaoba maT misaRwevad. amgvari midgoma xels uwyobs moswavleTa me takognituri unarebis ganviTarebasac. gunduri kiTxva dawyebiT klasebSi kiTxvis swavlebisas gansakuTrebiT xSirad mimarTaven xmamaRali kiTxvis meTods, radganac igi xels uwyobs kiTxvis moqnilobis una ris ganviTarebas. kiTxvis am meTodis intensiurad gamoyenebamde maswavlebelma mizanmimarTuli sakiTxavi aqtivobebis saSualebiT, winaswar unda gaavarjiSos moswavleebi garkveuli periodis ganmavlobaSi. gunduri kiTxvis models swored moswavleTa xmamaRal kiTxvaSi gasavarjiSeblad mimarTaven. arsebobs gunduri kiTxvis sxvadasxva forma, magaliTad: solo da gundi, unisoni, jgufebis monac vleoba da a.S. kiTxvis am modelisTvis, Cveulebriv, iyeneben leqsebs, piesebs da prozaul nawarmoebebsac. ganmeorebiTi kiTxva es aris damoukidebeli, Cumi kiTxvis modeli da igi mravalmxriv uwyobs xels kiTxvis unaris ganviTarebas. es modeli saSualebas aZlevs moswavles, metad CauR rmavdes wakiTxuls, gonebaSi daalagos yvelaferi, rac teqstidan amoikiTxa, aseve gadaamowmos, risi gageba SeZlo da risi - vera. igi exmareba moswavles, aamoqmedos da kiTxvis procesSi CarTos sxvadasxva donis saazrovno unarebi. garda amisa, gan meorebiTi kiTxvisas moswavles uwevs kiTxvis gansxvavebuli strategiebis gamoye neba, rac exmareba mas gamoscados TiToeuli maTgani da SearCios misTvis yvelaze metad mosaxerxebeli. yovelive es ki, bunebrivia, sagrZnoblad daaCqarebs moswav lis mkiTxvelad Camoyalibebis process. dramatizacia (roluri TamaSebi) kiTxvis es modeli mniSvnelovnad uwyobs xels wakiTxuli teqtis wvdomasa da gaazrebas. igi SeiZleba gamoyenebul iqnas kiTxvis procesis nebismier etapze. mxatvruli nawarmoebis kiTxvisas mkiTxveli Tavis warmosaxvaSi acocxlebs da xe laxla qmnis mwerlis mier gamogonil samyaros - personaJebs, maT urTierTobebs, dialogebs, grZnobebs, moqmedebebs, garemos, warmoidgens TiToeuli epizodis Se saZlo dasasruls da a.S. es kiTxvis procesis ganuyofeli nawilia. amgvari aqtivo bebi - winaswar momzadebuli Tu daugegmavi Teatraluri warmodgenebi da sakla so roluri TamaSebi - saukeTeso saSualebaa imisaTvis, rom moswavleebma ufro Rrmad da safuZvlianad gaiazron wakiTxuli mxatvruli nawarmoebi. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad multimediuri teqstebi wignierebisTvis saWiro unarebis srulyofilad ganviTarebis mizniT, erov nuli saswavlo gegma iTvaliswinebs sxvadasxva saxis beWdviTi da multimediuri teqstebis gamoyenebas saswavlo procesSi. beWduri resursebis CamonaTvals tra diciulad dawvrilebiT gvTavazobs erovnuli saswavlo gegmis qarTuli enisa da literaturis sagnobrivi programa, amitom, amjerad mxolod multimediur teqs tebze gavamaxvilebT mkiTxvelis yuradRebas. zepir da werilobiT (xelnawer Tu beWdur) teqstebTan erTad Tanamedro ve moswavleebma unda SeZlon multimediuri teqstebis waikiTxva, gageba da ga 19 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad azreba. amitom, dawyebiTi safexuris qarTuli enisa da literaturis programis kiTxvis mimarTulebaSi Sedegebis saxiT aris Setanili vizualuri aRqmisa da gamo xatvis saSualebebis gamoyenebac. es imas niSnavs, rom garda beWduri da zepiri teq stebisa, moswavlem unda SeZlos vizualuri da multimediuri teqstebis wakiTxva, gaazreba da kritikulad Sefaseba, aseve maTi Seqmna da gaziareba. Tanamedrove sazogadoebaSi wigniereba niSnavs ara mxolod beWduri da ze piri teqstebis damuSavebas da Seqmnas, aramed aqtiur, kritikul da SemoqmedebiT midgomas audio da vizualuri formiT gadmocemuli teqstebis mimarTac. amisTvis saWiroa, rom moswavlem SeZlos sxvadasxva formiT warmodgenili teqstebis amocnoba da gageba (ix. cxrili #) audiovizualuri/ multimediuri vizualuri reklama wignis / Jurnalis garekani gancxadebebis dafa lifleti komiqsi kompiuteruli grafika diagrama diorama naxati ilustracia ruka foto safosto baraTi plakati mxatvruli tilo animacia CD-ROM Canaweri cekva/pantomima Teatraluri warmodgena filmi vebgverdi multimediuri prezentaciebi eleqtronuli Jurnali mkiTxvelTa Teatri parodia xmovani gaformeba satelevizio gadacema videoCanaweri maswavlebelma saSualeba unda misces moswavles, rom man sakuTari codnisa da unarebis warmosaCenad werilobiT da zepir teqstebTan erTad gamoiyenos TviT gamoxatvis gansxvavebuli formebi da saSualebebic (ix. cxrili #). 20 forma magaliTi ruka, sqema cnebebis ruka, moTxrobis grafikuli sqema, personaJTa grafikuli sqema, semantikuri ruka cxrili Semajamebeli diagrama, matrica, msgavseba/gansxvavebis grafikuli maorganizebeli diagrama venis diagrama, sintaqsuri diagrama grafikuli maorganizebeli movlenaTa Tanamimdevrobis jaWvi, sityvaTa jaWvi, sityvebis wre, istoriuli qronologia, rebusi grafiki piqtografi, histograma ilustracia plakati, naxati, foto, freska (igulisxmeba nebismieri saxis kedlis mxatvroba), slaidSou, kolaJi, komiqsi samganzomilebiani multimedia modeli/maketi, diorama, qandakeba, pantomima, cocxali suraTi, roluri TamaSi, Tojinebis Teatri, video da multimedia prezentaciebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mimarTuleba: wera wera swavlebisa da komunikaciis mZlavr iaraRs warmoadgens. moswavleebi mxolod im SemTxvevaSi gaiazreben srulyofilad weris process, Tuki isini weren xSirad da sxvadasxva mizniT. gasaTvaliswinebelia, rom werisas saWiroa dro daeT mos ideebze fiqrs; azrebis, Tvalsazrisis gamoTqmas; ideebis, azrebis, misT. or ganizebas; naSromebis gadaxedvas, Casworeba/redaqtirebasa da prezentacias. sau keTeso Sedegebi miiRweva im SemTxvevaSi, rodesac moswavleebi mizanmimarTulad weren nacnobi auditoriisaTvis. maswavlebels SeuZlia mravali saSualeba gamonaxos yoveldRiuri weriTi aq tivobebisTvis. man unda waaxalisos patarebis pirveli nabijebi weraSi, risTvisac yuradRebas unda amaxvilebdes moswavleebis Canafiqrze, naSromis Sinaarsze da ara mxolod imaze, Tu ramdenad gamarTulia igi (naSromi) enobriv-gramatikuli, sintaqsuri da sxv. TvalsazrisiT. Zalze efeqturia weris procesis erTi aspeqtis moswavleebisTvis demonstrireba ”xmamaRla fiqris” strategiis gamoyenebiT (kvi raSi erTxel mainc) - amgvarad maswavlebeli aCvenebs moswavlebs, rogor muSaobs igi weriTi namuSevris Sesaqmnelad, rogor iyenebs grafikul maorganizebels da/ an dafas. amdenad, moswavlebi TvalnaTliv xedaven, rogor unda warimarTos muSa oba Tanamimdevrulad, nabij-nabij - sxvadasxva miznisa da auditoriis gaTvaliswi nebiT. moswavleebi uyureben da usmenen, maswavlebeli ki ganmartavs, ratom miiRo man esa Tu is gadawyvetileba, yuradRebas amaxvilebs werilobiTi formis ama Tu im aspeqtze (mag., dawyeba winadadebiT, ideis gamokveTa, adekvaturi sityvis SerCeva, misT.). am procesis Tanamonawileebi unda gaxdnen moswavleebic: isini unda akvir debodnen maswavleblis muSaobas, sTavazobdnen mas TavianT ideebs, mosazrebebs da misT. amgvari konkretuli demonstrireba, Tuki mas regularuli xasiaTi aqvs, Zalze daexmareba TviT pirvelklaselebsac ki imaSi, rom maT warmodgena SeeqmnaT auditoriaze, mizanze, stilze, naSromis Casworebaze da sxv. moswavleebma rac SeiZleba xSirad unda weron TavianTi azrebis, grZnobebis, 21 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sexedulebebis gamosaxatavad sxvadasxva mizniT da sxvadasxva auditoriisaTvis. mas wavlebels amisaTvis SeuZlia gamoiyenos mTeli rigi formebi, rogorebicaa: Txroba, leqsebi, saswavlo-samecniero xasiaTis teqstebi, werilebi da a.S. moswavleebi ufro motivirebulebi iqnebian, Tuki isini TviTon airCeven maTTvis saintereso formas. weriTi metyvelebis unar-Cvevebis ganviTarebisTvis aucilebelia sami pi robis dacva: 1. moswavleebi unda werdnen Temebze, romlebic maT ainteresebT, 2. moswavleebs unda hqondeT sakmarisi dro da praqtika weriTi metyvelebis ganvi TarebisTvis; 3. maswavlebelma gonivrulad unda uxelmZRvanelos moswavleebs mkafio, cxadi instruqciebis meSveobiT, romlebic ganaviTarebs weris efeqtur unar-Cvevebs, aaTvisebinebs moswavleebs weris strategiebs. amasTan, maswavleb lis xelmZRvaneloba ar unda Semoifarglos mxolod laparakiT - aucilebelia, maswavlebelma moaxdinos weris procesis modelireba. modelirebis dros moswav leebi unda CarTulebi iyvnen procesSi, miiRon monawileoba sxvadasxva amocanis gadawyvetaSi, miznis misaRwevad efeqturi gzebis SerCevaSi, rac maT did daxmare bas gauwevs uSualod weris procesis dros. weris procesi weris procesi aerTianebs sam etaps. esenia: a) weris wina etapi; b) weris etapi; g) weris Semdgomi etapi. weris wina etapi esaa etapi, rodesac moswavleebi Rebuloben gadawyvetilebas ZiriTadi Temis Sesaxeb, Tavs uyrian da organizebas ukeTeben TavianT ideebs. Sesabamisad, klasSi Seqmnili unda iyos iseTi garemo, romelic xels Seuwyobs ideebis stimulirebas, saSualebas miscems moswavleebs, wamoayenon da erTmaneTs gauziaron azrebi da Sexedulebebi. biZgis misacemad maswavlebelma SeiZleba gamoiyenos motivaciuri istoria, filmi, suraTi, misT. radgan, faqtobrivad, swored am etapze iqmneba mo mavali weriTi namuSevari, weris procesisaTvis gankuTvnili drois sakmaod didi nawili am etaps unda daeTmos. pirvel-meoreklaselebTan weris wina procesi xSirad fokusirebulia moma vali weriTi namuSevris TemasTan dakavSirebuli naxatis daxatvaze. meti gamocdi lebis mqone moswavleebi ganixilaven da iyeneben sxvadasxva miniSnebas/CarCos/sqe mas an mokle Canawerebs ideebis generirebisa da organizebis mizniT. weris etapi esaa uSualod weris etapi, rodesac moswavleebi weriTi metyvelebis gziT gadmoscemen TavianT ideebs/Tvalsazriss ama Tu im Temis Sesaxeb, romlebic weris wina etapze daamuSaves. weris dros moswavleebi damatebiT amaxvileben yuradRe bas imgvar sakiTxebze, rogorebicaa: winadadebis struqtura, kaligrafia, punqtu acia, sityvebis marTlwera, misT. 22 weris Semdgomi etapi redaqtireba/koreqtireba am etapze moswavleebs saSualeba eZlevaT, xelaxla gadaikiTxon TavianTi naS romi. moswavleebi unda acnobierebdnen, rom aRniSnuli etapi iseve mniSvnelovania weriTi namuSevris Sesaqmnelad, rogorc uSualod weris da/an weris wina etapebi. es daexmareba maT, meti pasuxismgeblobiT moekidon redaqtirebis/koreqtirebis process da efeqturad warmarTon muSaoba TavianTi namuSevrebis srulyofis miz niT. meore mxriv, aris imis saSiSroebac, rom moswavleebs erTgvarad zerele da mokidebuleba CamouyalibdeT uSualod weris procesis mimarT (”mTavaria, raRac dawero. mere, maswavleblis da/an sxvebis daxmarebiT, daiwereba saboloo, ”kargi” namuSevari”). aucilebelia, rom moswavleebi Tanabari pasuxismgeblobiT muSaobd nen weris samive etapze. mniSvnelovania, rom maswavlebeli kargad erkveodes am etapisaTvis gamiznul aqtivobebSi. zogjer redaqtireba gulisxmobs mTeli naSromis xelaxla Sedgenas. amis saWiroeba Tavs iCens im SemTxvevebSi, rodesac pirvel versiaze muSaobis dros moswavles gauCnda axali idea da/an moswavle wavida gansxvavebuli mimarTulebiT. sxva SemTxvevebSi redaqtireba gulisxmobs Sinaarsis gadamuSavebas, naSromis re organizebas, adekvaturi leqsikuri erTeulebis SerCevas, winadadebebis struq turis daxvewas, naweris srulyofas enobriv-stilisturi TvalsazrisiT da sxv. Zalze mniSvnelovania vaswavloT moswavleebs, rogor gadaamuSavon TavianTi naweri. moswavleebs SeuZliaT am etapze Tanaklaselebs gauziaron TavianTi Tval sazrisi da dasazusteblad SekiTxvebi dausvan maT TavianTi namuSevris ama Tu im nawilis srulyofis da/an informaciis dazustebis mizniT (mag.,”ramdeni wlis iyo qeTo, rodesac saxlSi daabrunes?”, misT.). moswavleebs sWirdebaT xelmZRvaneloba agreTve imis saswavleblad, Tu ro gor unda imoqmedon maT redaqtirebis da/an koreqtirebis dros saboloo versi is (”kargi naweris”) Seqmnis mizniT. rodesac moswavle kmayofilia Tavisi pirveli versiiT, redaqtireba gulisxmobs zrunvas naweris imgvar mxareebze, rogorebi caa, vTqvaT: akuratuloba, punqtuacia, xelwera, marTlwera, misT. redaqtireba-koreqtireba maswavlebelma SeiZleba warmarTos instruqcie bis meSveobiT. mag., ”gaxaze is sityvebi, romelTa marTlweraSi darwmunebuli ar xar”, ”ipove winadadeba, sadac gamoyenebuli gaqvs zedmeti/arasaWiro sityva da xelaxla dawere winadadeba am sityvis gareSe”. sawyis etapze yuradReba unda mie qces mxolod erT-or aspeqts. TandaTanobiT, moswavleTa gamocdilebisa da cod nis zrdasTan erTad, SeiZleba SemuSavdes kriteriumebis CamonaTvali (SekiTxvebis formiT), romliTac moswavle isargeblebs weris am etapze - nawerSi cvlilebebis Setanis da/an redaqtireba-koreqtirebis mizniT. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad nimuSi. naSromSi Sesatani SesaZlo cvlilebebis kriteriumebis CamonaT vali: aqvs Tu ara naSroms saintereso dasawyisi? gamoviyene Tu ara sakmarisi raodenobiT damatebiTi informacia? 23 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aris Tu ara Cemi daskvna logikuri? SeiZleba Tu ara davamato raime axali idea/azri? aucilebelia Tu ara ideis/azris sxvagvarad organizeba? gasagebia Tu ara Cemi idea/azri mkiTxvelisaTvis? nimuSi. redaqtirebis/koreqtirebis kriteriumebis CamonaTvali: davwere Tu ara yvela sityva marTebuli formiT? gamoxatavs Tu ara yvela winadadeba dasrulebul azrs? gamovyavi Tu ara yvela abzaci? naSromebis redaqtireba-koreqtirebis procesi SeiZleba warimarTos moswav leebis dawyvilebis gziT. am SemTxvevaSi ori moswavle erTad ganixilavs naSro mebs. ganxilvis Semdeg, mewyvilis SeniSvnebisa da rCevebis gaTvaliswinebiT, avto rebs cvlilebebi SeaqvT sakuTar namuSevrebSi. ufro meti gamocdilebis mqone moswavleebs SeuZliaT jgufebSi muSaoba. yvela SemTxvevaSi, mniSvnelovania, rom redaqtireba-koreqtirebis kriteriumebis CamonaTvali gansazRvruli iyos mos wavleebis TanamonawileobiT. SesaZlebelia, rom kriteriumebis CamonaTvali ke delze iyos gakruli, raTa moswavleebs muSaobis dros mxedvelobidan ar gamor CeT arc erTi maTgani. nimuSi. kriteriumebi wyviluri samuSaosTvis: SeecadeT, rom Tqveni SeniSvnebiTa da komentarebiT daexmaroT erTma neTs; mieciT erTmaneTs azris gamoxatvis saSualeba; ilaparakeT rigrigobiT; yovelTvis daiwyeT da daamTavreT dadebiTi komentariT; avtorma unda moisminos da Caiweros SeniSvnebi da komentarebi; avtorma unda gaiazros SeniSvnebi da komentarebi; gadawyvitos, romel maTgans gaiTvaliswinebs naSromis saboloo redaqciis momzadebis dros. kriteriumebis CamonaTvali SeiZleba Seicvalos - saWiroebisamebr daematos axali kriteriumi/kriteriumebi da misT. mTavaria, maswavlebeli xedavdes, rom am gvarad warmarTuli da dagegmili muSaoba realurad exmareba moswavleebs naSro mis srulyofaSi. redaqtireba maswavleblis xelmZRvanelobiT/etapobrivi redaqtireba redaqtireba SeiZleba Catardes maswavleblis xelmZRvanelobiT. am SemTxve vaSi maswavlebeli muSaobs etapobrivad (muSaobas eTmoba gakveTilis erTi mci re nawili). amasTan, yvela calkeul SemTxvevaSi muSaoba fokusirebuli unda iyos mxolod erT an or unar-Cvevaze, romlebsac maswavlebeli SearCevs. muSaobis da sawyisSi maswavlebeli dafaze Camowers kriteriumebs da SesTavazebs moswavleebs, am kriteriumebis gaTvaliswinebiT xelaxla gadaikiTxon da Caasworon TavianTi namuSevrebi. pirveli versiis redaqtirebis gaadvilebis mizniT, maswavlebelma moswavle ebs SeiZleba SesTavazos: daweron namuSevris pirveli versia fanqriT; 24 gamotovon xazebi pirveli versiis weris dros; Caasworon gansxvavebuli feris fanqriT/kalmiT (TiToeuli sesiis dros gamoiyenon erTi romelime feri); daamaton axali masala gamotovebul xazebze, an xazs zemoT/qvemoT. maswavleblebma unda gaiTvaliswinon, rom redaqtireba enobriv-stilisturi normebis, gramatikuli elementebis marTebulad gamoyenebis da misT. swavlebis erT-erTi yvelaze efeqturi saSualebaa. am dros moswavleebi, TavianTi praqti kuli saWiroebebidan gamomdinare, kidev erTxel dafiqrdebian winadadebebTan, punqtuaciasTan, metyvelebis nawilebTan da a.S. dakavSirebul normebze/wesebze. maswavlebeli redaqtirebis process xelmZRvanelobs lakoniuri, cxadi instruq ciebis micemis gziT. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad gaziareba/wardgena sasurvelia, rom naSromze muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebs farTo arCevani hqondeT TavianTi naSromebis gaziarebis TvalsazrisiT. es SeiZleba iyos: naSromis TanaklaselebisTvis gacnoba gakveTilis msvlelobis dros; sajaro pre zentacia; nawerebis gamofena saklaso oTaxSi an skolaSi; portfolioebi; indivi dualuri, jgufuri an saklaso bukletebi; wignebis damzadeba; naSromis gamoqvey neba moswavleTa JurnalebSi, saskolo an sazogadoebriv gazeTebSi; gamoqveyneba skolis vebgverdze. weris modelebi modelirebuli wera esaa procesi, romlis drosac teqstis SeTxvaze muSaobs maswavlebeli. muSa obis dros maswavlebeli fiqrobs ”xmamaRla” im mizniT, rom TvalsaCinod warmo udginos moswavleebs weris - teqstis SeTxzvis - procesi. am strategias agreTve ”xmamaRla weris” strategias uwodeben. igi efeqturad muSaobs rogorc sruliad gamoucdel, ise SedarebiT mdidari weriTi gamocdilebis mqone moswavleebTan. ”modelirebuli weris” meSveobiT maswavlebeli TvalsaCinos, cxadsa da konkre tuls xdis weris process, romelsac Tanamimdevruli nabijebis saxiT warmoud gens moswavleebs. am gziT moswavleebi xedaven, rogor fiqrobs/rogor muSaobs gamocdili mwerali (maswavlebeli) weris dros, ra nabijebs dgams igi muSaobisas, rac Zalze uwyobs xels moswavleebis daostatebis process. SeiZleba iTqvas, rom aRniSnuli strategiis gamoyenebiT maswavlebels SeuZlia pirdapiri gziT aswav los moswavleebs weris ZiriTadi unar-Cvevebi da principebi. modelirebuli weris strategiis gamoyeneba SeiZleba agreTve redaqtirebis etapze Casatarebeli samuSaoebis sademonstraciod. saziaro wera saziaro wera aris procesi, romlis drosac maswavlebeli da moswavleebi erToblivad qmnian teqsts (”xmamaRla fiqris”, ”erTad fiqris” gamoyenebiT). mas wavlebeli am SemTxvevaSi mwerlis rols iTavsebs. ”saziaro weris” mizania, Tval 25 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad saCinod da konkretulad warmoudginos moswavleebs weris procesi, aCvenos maT strategiebi, romlebsac gamocdili mwerlebi iyeneben weriTi namuSevris Seqmnis dros; gaacnos moswavlebs weriTi metyvelebis normebi. moswavleebi karnaxoben maswavlebels, risi Tqmac maT surT. amisTvis mas wavlebeli winaswar amzadebs moswavleebs - usvams maT SekiTxvebs im mizniT, rom alaparakos isini ama Tu im sakiTxze, gaamaxvilos maTi yuradReba saWiro Tema ze/Temebze. maswavlebeli dafaze iwers moswavleebis nakarnaxevs, xmamaRla ime orebs daweril sityvebs da winadadebis dasrulebis Semdeg akeTebs mokle komen tars werisas gamoyenebuli wesebis Sesaxeb: xsnis, ratom dawera esa Tu is sityva am formiT, ratom dawera sityvebi am mimdevrobiT da sxv. amis Semdeg maswavlebeli kiTxulobs daweril teqsts (kiTxvisas ayolebs teqsts saCvenebel joxs an TiTs). bolos teqsts xmamaRla kiTxuloben moswavleebi (kiTxvis tempis misaTiTeblad, maswavlebeli saCvenebel joxs an TiTs ayolebs daweril teqsts). saziaro weris strategia SeiZleba gamoviyenoT sxvadasxva mizniT, sxvadasxva formis da Janris Seswavlis dros. interaqtiuri wera interaqtiuri wera damoukidebeli werisken mimavali gzaa. am dros moswavle ebi maswavlebelTan erTad gadawyveten, ra unda iTqvas teqstiT. Semdeg moswavle ebi da maswavlebeli erToblivad weren teqsts, kiTxuloben, imeoreben, asworeben mas. amasobaSi maswavlebeli “xmamaRla fiqrobs” weris procesis demonstrirebis mizniT. wera maswavleblis xelmZRvanelobiT. rodesac moswavleebi Txzulebaze muSaoben, maswavlebeli exmareba maT weris procesis stimulirebis, mizanmimarTuli reagirebis, sxvadasxva mniSvnelovani faqtorebis warmodgenisa da Sexsenebis gziT; zogadad, xelmZRvanelobs da war marTavs weris process. damoukidebeli wera moswavleebi weren sakuTar Txzulebebs modelirebuli, saziaro da maswav leblis xelmZRvanelobiT Catarebuli weriTi gakveTilebisas SeZenili codnisa da unarebis gamoyenebiT. maswavlebeli exmareba moswavleebs rogorc weris wina etapze (konsultaciebis meSveobiT), ise uSualod weris procesis dros (moswavle Ta waxalisebiT, stimulirebiT, sxv.). erToblivi wera/wera TanaavtorobiT esaa procesi, rodesac jgufebad (an wyvilebad) dayofili moswavleebi muSa oben erTad, rogorc Tanaavtorebi. mag., maT SeuZliaT jgufuri abzacis an leqsis Sedgena maswavleblis mier warmodgenili an jgufis mier Seqmnili ZiriTadi ideis winadadebaze/ Sesaval striqonze dayrdnobiT. qaRaldis furclisa da erTi fanq ris gamoyenebiTY moswavleebi rigrigobiT adgenen winadadebas an striqonebs. jgu fi qmnis Txzulebas, amatebs ideebs an sxvagvarad awyobs ideebs Txzulebis dasas 26 ruleblad. am dros moswavleebma SeiZleba gamoiyenon sxvadasxva Janris an formis enobriv-stilisturi maxasiaTeblebi. kvleviTi wera kvleviTi wera emyareba resursebs da efeqturad aviTarebs moswavleebis kvleviT unar-Cvevebs sxvadasxva saxis informaciis wvdomis, moZiebis, daxarisxe bisa da gamoyenebis meSveobiT. aucilebelia, rom aqtivobebi integrirebuli iyos cxadi Sinaarsis mqone kon teqstSi konkretuli davalebebis, amocanebis/sakiTxebis saxiT. informaciis mo Ziebis an kvlevis procesSi moswavleebi ikmayofileben bunebriv cnobismoyvare obas, aaqtiureben adre miRebul codnas, svamen kiTxvebs, gansazRvraven nabijebs informaciis mosaZieblad, agroveben da afaseben informacias konkretuli miz nebisTvis, iyeneben axlad naswavl masalas, uCndebaT axali SekiTxvebi, uviTarde baT saswavlo unarebi. maswavleblebs SeuZliaT daexmaron moswavleebs sxvadasxva strategiis, teqnologiebisa da sxva resursebis Sesaxeb informaciis miwodebis gziT. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad wera wyvilebSi/jgufebSi wyvilebSi/jgufebSi wera yvelaze efeqturi da Sedegismomtania uSualod axali masalis Seswavlis Semdeg. samuSaos organizebis TvalsazrisiT, arsebobs ori midgoma: 1. winaswari SerCeva - maswavlebeli winaswari SerCeviT daajgufebs mos wavleebs wyvilebad/jgufebad. amisTvis mewyvileebad/samuSao jgufis wevrebad SeirCevian moswavleebi, romlebsac, maswavleblis azriT, SeuZliaT erTmaneTs ra Rac SesTavazon (mag., niWieri, ideebiT aRsavse moswavle, moswavleebi disleqsiis niSnebiT, muyaiTi, mcodne moswavle/moswavleebi ”Semsruleblis” tipisa), 2. SemTx veviTi SerCeva - moswavleebi TviTon irCeven partniors an erTiandebian wyvileb Si/jgufebSi adgilebis mixedviT (wyvilebSi/jgufebSi erTiandebian erTmaneTis gverdiT da/an axlos mjdomi moswavleebi). aucilebelia, rom moswavleebma aiTvi son wyvilebSi/jgufebSi muSaobisTvis saWiro tradiciuli gza: a) repeticia - moswavleebi Tavdapirvelad zepirad Camoayalibeben TavianT naazrevs (rac unda daweron); b) wera - wers erTi, meore exmareba/sxvebi exmarebian an yvelani weren saku Tar versias (es ukanaskneli kargi saSualebaa kinklaobis Tavidan asaci leblad); g) kiTxva - moswavleebi kiTxuloben namuSevars, SeaqvT masSi Sesworebebi da amzadeben namuSevris saboloo versias. wyvilebSi/jgufebSi muSaobas drois mcire monakveTi unda daeTmos. saWiroa xazgasma, rom samuSao swrafad unda Sesruldes - moswavleebma ar unda ifiqron, rom dro bevri aqvT, raTa ar moadunon yuradReba, ar iyvnen naklebad koncentri rebulni; Tumca, saWiroebis SemTxvevaSi, moswavleebs SeiZleba gaezardoT samu Sao dro. weris seminarebi seminarebi weris swavlebis efeqturi saSualebaa. seminarebi xels uwyobs we 27 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad risaTvis saWiro unar-Cvevebis ganviTarebas, exmareba moswavleebs weris strate giebis dauflebaSi. weris seminarebis grafiki detalurad unda iyos gawerili. se minarebis Catarebisas moswavleebi sam ZiriTad saqmianobaSi arian Cabmulni: mini-gakveTilebi (maswavleblebi atareben mokle gakveTilebs weris sxva dasxva strategiis gamoyenebiT). damoukidebeli wera (moswavleebi muSaoben werilobiT proeqtebze). gaziareba/wardgena (moswavleebi mimdinare samuSaos da saboloo nawere bis proeqtebs uziareben/warudgenen mcire jgufebs an mTel klass). ”CarCo-konstruqciebi” ”CarCo-konstruqciebis” gamoyeneba mniSvnelovnad exmareba moswavleebs az ris Camoyalibebis, enobrivi konstruqciebis aTvisebis procesSi, stimuls aZlevs maTs TviTgamoxatvas. gansakuTrebiT efeqturia ”CarCo-konstruqciebi” swavle bis sawyis etapze, rodesac moswavleebs jer kidev uWirT werilobiTi gziT azris Camoyalibeba da ambis gadmocema. 28 I klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba Sedegi qarT. I. 1. moswavles SeuZlia moisminos da adekvaturad aRiqvavs martivi informacia; SeuZlia sworad reagireba nacnob sametyvelo situaciaSi indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad asrulebs maswavleblis martiv zepir instruqciebs; ucnobi sityvebis mniSvnelobis dasazusteblad svams Se kiTxvebs; monawileobs situaciur TamaSebSi, jgufur aqtivobebSi da saWiroebis mixedviT adekvaturad cvlis sametyvelo ro lebs (usmens sxvebs, svams/ pasuxobs SekiTxvebs); amoicnobs da iyenebs sametyvelo etiketis enobriv formu lebs (misalmeba, damSvidobeba, bodiSis moxda, madlobis ga daxda da a. S.). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mcire zomis teqstis mixedviT naxatis gaferadebas; mosmenili teqstis mixedviT ilustraciebis Seqmnas; mosmenili instruqciis mixedviT sagnebis klasifikaci as Sinaarsobriv jgufebad (magaliTad, samgzavro nivTebi, saswavlo nivTebi, saTamaSo nivTebi da a.S.); nacnob sametyvelo situaciaSi adekvaturad reagirebas; sametyvelo situaciis mixedviT Sesabamisi leqsikis, fra zeologiis, gamoTqmis, etiketuri formulebis (misalmeba, damSvidobeba, mokiTxva, madlobis gadaxda, daxmarebis Se Tavazeba, bodiSis moxda da a.S.) adekvaturad gamoyenebas; sagnis gamosacnobad misi niSan–Tvisebebis Sesaxeb kiTxve bis dasmas da miRebuli pasuxebis adekvaturad gamoyenebas sagnis gamosacnobad; elementaruli dargobrivi, specialuri leqsikis (trans porti, Sinauri da gareuli cxovelebi, profesiebi) codna sa da maTi adekvaturad gamoyenebas; situaciuri TamaSebisTvis (magaliTad, saTamaSoebis maRa ziaSi) sxvadasxva rolis morgebas (gasayidi saTamaSo, gam yidveli, myidveli) da rolis Sesabamisi leqsikuri erTeu lebis, etiketis gamoyenebas; sxv. 29 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. I. 2. moswavles SeuZlia gadmosces martivi informacia misTvis nacnob Temebze. indikatorebi aqtivobebi miniSnebebze, ilustraciebze da a. S. dayrdnobiT gadmos cems mosmenili teqstis Sinaarss; aRwers ilustracias (aRwers moqmedebas, asaxelebs sagnebs, sworad aRwers saganTa ganlagebas: win, ukan, zeviT, qveviT, marjvniv, marcxniv); metyvelebisas iyenebs winadadebis modalobebs (Txrobas, SekiTxvas, Txovnas, brZanebas) da Sesabamis intonacias; winaswar micemuli gegmis / instruqciis mixedviT gadmos cems faqtebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mokle informaciis mosmenas, damaxsovrebasa da gadacemas; vizualuri teqstis (naxati, ilustracia) sxvadasxvagvarad (fantaziiT, warmosaxviTi variaciebiT) wakiTxvas da zepir prezentacias; konkretul sakiTxze sxvadasxva wyarodan (radio/telega dacema, interneti, sareklamo saSualeba) informaciis mo Ziebas da zepir prezentacias; nacnobi nivTebis funqciuri daniSnulebis, specifikuro bis (risTvis gamoiyeneba, visTvis aris gamiznuli da a.S.) aR wera–prezentacias; sxva. Sedegi qarT. I. 3. moswavles SeuZlia marTlmetyvelebis elementaruli wesebis dacva indikatorebi mkafiod gamoTqvams bgerebs sityvaSi; aqtivobebi 30 pauziT gamoyofs sityvebs erTmaneTisgan; iyenebs sakavSirebel sityvebs (da, rom, magram...); winadadebis dasrulebas gamoxatavs pauziT da Sesabamisi intonaciiT; Tavs aridebs paraziti CanarTebis („ese igi“, „diax“, „mna-m na“...) gamoyenebas sametyvelo pauzebis dros. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sityvebis erTmaneTisgan gamoyofas pauziT; sakavSirebeli sityvebis gamoyenebas da winadadebis dasru lebas pauziTa da Sesabamisi intonaciiT; leqsebis Tqmas zepirad gundurad, tempis cvliT; dayofil (gagrZelebiT) Txrobas an leqsis Tqmas; ZiriTadi sasveni niSnebis (wertili, kiTxvisa da Zaxilis niSnebi) daniSnulebis gaazrebas da maTi Sesabamisi intona ciiT warmoTqmas; sxv. Sedegi qarT. I. 4. moswavles SeuZlia moisminos da gaigos nacnob Tematikaze Seqmnili mcire zomis teqstebi da gamoxatos Tavisi damokidebuleba indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad amoicnobs zRapars dasawyisisa da dasasrulis formulebis mixedviT („iyo da ara iyo ra“; „Wiri iqa, lxini aqa“...); svams / pasuxobs SekiTxvebs mosmenil teqstTan dakavSire biT; ilustraciebs ukavSirebs mosmenil teqsts da ganalagebs maT moqmedebaTa Tanamimdevrobis mixedviT; amoicnobs personaJis emociur mdgomareobas (mxiaruli, mowyenili, gakvirvebuli da a. S.); monawileobs personaJis jgufur daxasiaTebaSi; monawileobs teqstis saxeldaxelo inscenirebaSi, irCevs rolis Sesatyvis intonaciasa da Jest-mimikas; qmnis teqstis calkeuli monakveTis/monakveTebis ilust raciebs da asaTaurebs maT; afasebs mosmenils (momewona / ar momewona); afasebs personaJs da mis saqciels (keTilia / borotia; kar gad moiqca / cudad moiqca da a.S.); ixsenebs mosmenilis msgavs ambavs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mosmenili teqstis gadmocemas logikuri TanamimdevrobiT; metyvelebisas auditoriasTan mxedvelobiTi kontaqtis damyarebas; tonis, Jestebisa da mimikis gamoyenebisas personaJis xasia Tis gaTvaliswinebas; mosmenili teqstis mimarT sakuTari damokidebulebis ga moxatvas, personaJis Sefasebas da am Sefasebisas adekvatu ri leqsikis gamoyenebas; punqtuaciis sworad gagebas da Sesabamisi intonaciis Ser Cevas; sxv. 31 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. I. 5. moswavles gamomuSavebuli aqvs fonologiuri unar-Cvevebi indikatorebi aqtivobebi 32 sityvas yofs marcvlebad, marcvlebs aerTianebs sityvebad; amoicnobs da taSis dakvriT iTvlis sityvaSi marcvalTa ra odenobas; maswavleblis mier CamoTvlil sityvebSi an suraTebze amo icnobs im sityvebs, romlebic Seicavs winaswar miTiTebul bgeras/zepir marcvals; marcvlebis raodenobas warmoadgens Sesabamisi raodeno bis simboloTi (mag., erTmarcvlian sityvas erTi rkaliT , ormarcvlians - ori rkaliT da a.S.); amoicnobs sityvaSi miTiTebuli marcvlis adgilmdebare obas (dasawyisSi, SuaSi, boloSi) da simbolurad gamosaxavs mas (mag., sammarcvliani sityvis gamomxatveli sami rkali dan aferadebs miTiTebuli marcvlis Sesabamis rkals); mosmenil winadadebaSi gamoyofs sityvebs da simboluri niSniT aRniSnavs maTs raodenobas (mag., wiTelquda bebi asTan wavida – sami xazi: ); sityvebs Slis bgerebad, bgerebs aerTianebs sityvebad; ganarCevs msgavsi JReradobis marcvlebs/sityvebs; sityvis saTanado marcvalSi poulobs bgeris adgilmdeba reobas (marcvlis dasawyisSi, SuaSi, boloSi). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: analizisa da sinTezis ZiriTadi operaciebis warmarTvas: sityvis daSlas marcvlebad, marcvlebisa – bgerebad da pi riqiT; sityvis, rogorc bgeraTa kompleqsis, Semadgeneli sxvadas xva donis erTeulebis (marcvali, bgera), adgilmdebareobis codnas da gamoyenebas, maT zust identifikacias (sad, ro mel adgilasaa esa Tu is bgera, marcvali sityvaSi) da a.S.; sxv. mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. I. 6. moswavles SeuZlia anbanuri principis gageba da gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi Tavisuflad cnobs ormocdaaTamde sityvis orTografiul xats; adarebs sxvadasxva sityvis orTografiul xatebs, poulobs saerTo marcvlebs, asoebs; nacnob sityvebSi cnobs da axmovanebs asoebs; sityvaTa CamonaTvalSi poulobs winaswar miTiTebul asos, marcvals; asoebs amTlianebs marcvlebad, marcvlebs - sityvebad; sityvebSi gamoyofs da axmovanebs marcvlebs, marcvlebSi – asoebs; asoebisagan, marcvlebisagan awyobs sityvas; cnobs anbanis yvela asos; akavSirebs beWdur asoebs Sesabamis arabeWdur asoebTan. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: naxatis dakavSirebas sityvasTan; oris sityvis grafikuli xatis Sedarebas; mokle da grZeli sityvebis garCevas (mosmeniT da grafiku lad); asoebisgan marcvlebis / sityvebis Sedgenas; marcvlebis gamTlianebas sityvebad; sityvaSi marcvlebis / asoebis gamoyofas; anbanis asoebis amocnobas; sityvaSi gamotovebuli asos aRdgenas; rebusebis amoxsnas; sxv. rekomendaciebi: kiTxvis dawyebamde moswavleebma nel-nela unda daxvewon Ta vianTi zepirmetyvelebiTi unarebi. maT unda SeZlon winadadebebSi sityvebis gamoyofa, sityvebSi - marcvlebisa, xolo marcvlebsa da sityvebSi - calkeul bgerebisa, rac kiTxvisa da weris unarebis Camoyalibebis sayrdens warmoadgens. umniSvnelovanesia, rom moswavlem SeZlos anbanuri principis gageba, anu moswav les gacnobierebuli unda hqondes, rom grafikulad gamosaxuli sityva Sedgeba asoebisagan (grafemebisagan), romelTagan TiToeuli Seesabameba konkretul bge ras (fonemas). aseve gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos moswavleTa fono logiuri cnobierebis Camoyalibebas, rac gulisxmobs imas, rom moswavlem unda SeZlos zepiri sametyvelo enis umcires komponentebad (bgerebad da marcvlebad) daSla da am komponentebiT manipulireba rogorc smeniT, ise sametyvelo doneze. 33 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. I. 7. moswavles SeuZlia werilobiTi kodis gaSifvra. indikatorebi aqtivobebi akavSirebs asoebs bgerebTan da amTlianebs maT marcvle bad, sityvebad (warmoTqvams sityvebs); sityvaTa CamonaTvalSi poulobs miTiTebul sityvas; xmamaRla (mTliani sityvebiT an damarcvliT) kiTxulobs martivi winadadebebiT Sedgenil mcire zomis teqstebs; winadadebis sazRvrebis Sesabamisad akeTebs pauzas; agrZelebs sxvis mier dawyebul kiTxvas saTanado adgilidan. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: dasaxelebuli sityvis grafikuli xatis amocnobas; sityvis orTografiuli xatis damaxsovrebas; sityvaTa grovaSi samodelo sityvis Semoxazvas; asoebiT sityvebis Sedgenas; mocemuli sityvis asoebiT axali sityvebis Sedgenas; sityvebSi erTnairi da gansxvavebuli asoebis amocnobas; sityvaSi gamotovebuli asos Casmas; miTiTebuli adgilidan kiTxvis dawyebas; sxv. rekomendaciebi: werilobiTi kodis gaSifvra, anu enis grafikuli erTeulebis - asoebis fonemur erTeulebTan - bgerebTan Sesatyvisobis gageba da misi avto matizeba fundamentur etapis warmoadgens moswavlis kiTxvis unarebis ganvi TarebaSi. misi swavlebisas umetesad gamoiyeneba fonetikur da mTlian sityvaze orientirebuli swavlebis meTodebi. Sedegi qarT. I. 8. moswavles SeuZlia pragmatuli xasiaTis martivi teqstis (mag., instruqciis, menius, sayidlebis siis, abrisa da a.S.) wakiTxva da gageba. indikatorebi aqtivobebi 34 damoukideblad igebs savarjiSos pirobas; igebs da asrulebs martivi eniT daweril sam an oTxsafexu rian instruqciebs (mag., miTiTebebis mixedviT amzadebs de koracias, deserts, qmnis martiv nakeTobas da sxv.); amokrebs konkretul informacias. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: CamonaTvalSi dasaxelebuli nivTebis moZiebas; instruqciis mixedviT sxvadasxva moqmedebis Sesrulebas; instruqciis mixedviT nivTebis daxarisxebas; instruqciis mixedviT saklaso davalebis Sesrulebas; sxv. Sedegi qar. I. 9. moswavles SeuZlia vizualurad gamoxatos wakiTxuli / mosmenili teqstiT aRZruli STabeWdilebebi. indikatorebi aqtivobebi xatavs/aferadebs mosmenili/wakiTxuli nawarmoebis perso naJs; saTamaSoebis/nivTebis kidobnidan amoarCevs sagnebs, rom lebic wakiTxuli / mosmenili teqstis mTlian Sinaarss / calkeul epizods exmianeba da xsnis, ratom airCia esa Tu is nivTi; nawarmoebis mosmenis/wakiTxvis Sedegad miRebuli STabeW dilebis, aRZruli grZnobebis/emociebis gadmosacemad qmnis kolaJs mis mier Segrovebuli masaliT (foTlebiT, yva vilebiT, xis totebiT da a.S.); qmnis mTliani zRapris an calkeuli epizodis ilustraci ebs; sxva moswavlis mier Seqmnil ilustraciebze dayrdnobiT amoicnobs nacnob zRapars / moTxrobas / leqss. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: wakiTxuli teqstis ilustrirebas; Tanaklaselis mier Seqmnil ilustraciaSi / naxatSi perso naJis, epizodis da sxva informaciis amocnobas; aplikaciebis, kolaJebis Seqmnas; wignis Seqmnas mis mier SerCeuli nawarmoebebisgan; sxv. rekomendaciebi: moswavles saSualeba unda mieces, rom man ara mxolod verba luri, aramed sxva, alternatiuli saSualebebiTac SeZlos informaciis gad mocema, aseve sakuTari damokidebulebebisa da STabeWdilebebis gaziareba wa kiTxulis Sesaxeb. pirvelklaseli moswavleebisTvis aseTi saSualebebia xatva (mag., ilustraciebis Seqmna/dasuraTeba) da nakeTobebis (mag., kolaJebis, aplika ciebis, patara qandakebebis a.S.) Seqmna. momdevno klasebSi moswavleebs saSuale ba eZlevaT wakiTxuli teqstTan dakavSirebiT Seqmnan sxvadasxva saxis video da audiomasala (mag. sareklamo rgolebi, klipebi, musikaluri nawarmoebebi da a.S.), daamzadon plakatebi, gadmoscen teqstSi mowodebuli informacia cxrilebis, sqemebis, diagramebis, rukebis da sxva saxiT, moamzadon da dadgan warmodgenebi (mini-speqtaklebi, pantomima da a.S), Seqmnan dekoraciebi da a.S. yovelive es xels Seuwyobs wakiTxuli teqstis safuZvlianad gagebasa da gaazrebas. amasTanave, wa axalisebs moswavleTa SemoqmedebiT unarebs da gaaRvivebs maT TviTrwmenas. 35 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. I. 10. moswavles gamomuSavebuli aqvs wignTan muSaobis sawyisi Cvevebi. indikatorebi aqtivobebi kiTxvisas wigns daikavebs sworad, saTanado distanciaze; kiTxvisas iyenebs misTvis xelsayrel xerxs (magaliTad, TiTs ayolebs teqsts); formaluri niSnebis mixedviT (mag., ilustraciebis, msxvi li Sriftisa da a. S. meSveobiT) amoicnobs sabavSvo wigns, Jurnals; ganarCevs erTmaneTisagan wignis garekans, Tavfurcels, sa Taurs, ZiriTad teqsts, avtoris gvarsa da saxels, teqstis bolos mocemul kiTxvebs; ganarCevs erTmaneTisagan teqstis sityvier da arasityvier nawilebs (ilustraciebs, pirobiT niSnebs). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: TviTSefasebis sqemebis Sevsebas; teqstis formalur niSnebze dakvirvebas; sxvadasxva saxis beWdviTi gamocemebis erTmaneTisagan gar Cevas; sxv. rekomendaciebi: Zalze mniSvnelovania, moswavles Tavidanve Camouyalibdes wignTan muSaobis sawyisi unar-Cvevebi. pirvelklasel moswavles unda gamoumu Savdes Cveva, rom man kiTxvisas wigni sworad, saTanado distanciaze daiWiros, aseve aRmoaCinos da gamoiyenos misTvis xelsayreli kiTxvis xerxebi (TiTis ga yoleba, ucnobi sityvebis, mniSvnelovani sakiTxebis gaxazva), iswavlos teqstis martivi struqturis aRqma da misi ZiriTadi elementebis (saTauris, avtoris, ilustraciis, teqstze darTuli kiTxvebisa da davalebebis) gamoyofa. Sedegi qarT. I. 11. moswavles SeuZlia teqstis struqturis aRqma. indikatorebi 36 teqstSi amoicnobs abzacis, strofis, winadadebis dasawyis sa da dasasruls; iTvlis teqstSi abzacebis raodenobas, abzacSi – striqone bisas, striqonSi – sityvebisas, sityvebSi ki – asoebisas; mTlianobaSi akvirdeba teqstis kompoziciur agebulebas da asaxelebs teqstis maorganizebel elementebs (saTaurs, ilustracias, warweras, abzacs, logos, tipografiul maxa siaTeblebs, mag., msxvil Srifts da sxv.); poulobs sasven niSnebs (mag., wertils, kiTxvis niSans da sxv.). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstSi gamotovebuli saTauris, ilustraciis, warweris Sevsebas; teqstSi winadadebis povnas rubrikis, saTauris, logos mi xedviT; teqstSi winadadebis povnas struqturuli sayrdenebis sa SualebiT; winadadebaSi gamotovebuli sityvis aRdgenas; teqstSi orientirebas; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad rekomendaciebi: teqstis gagebisTvis aucilebelia, rom moswavlem icodes, ra sabaziso elementebisagan Sedgeba igi. swavlebis am etapze moswavle unda gaerk ves teqstis struqturaSi sityvis da winadadebisa da abzacis doneze. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. I. 12. moswavles SeuZlia anbanis yvela asos gamowera. indikatorebi aqtivobebi aRwers konkretuli asos zeda/qveda/Sua nawilebs (mag., sad aris swori xazi, rgoli, rkali, saiT mrgvaldeba rkali, ramdeni rkalia da a.S.); haerSi xelis swori moZraobiT gamosaxavs nacnobi asos formas; xelis swori moZraobiT wers anbanis yvela asos Sesabamisi mimarTulebiT; icavs xazovan sistemaSi asoTa ganlagebis princips. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: anban-plakatze miTiTebuli asos TiTiT Semoxazvasa da aR weras; moZrav anbanSi Sesaswavli asos moZebnas da xelis swori moZ raobiT fanqriT Semoxazvas; asoebis gamoZerwvasa da gaferadebas; nimuSis mixedviT asos detalis gamoweras; wertilebis SeerTebiT asos nimuSis gamoweras; sxv. rekomendaciebi: am etapze moswavleebi emzadebian werisaTvis, iTviseben weriTi metyvelebis sabaziso unar-Cvevebsa da weris teqnikas, rac, arsebiTad, gulisx mobs anbanis swavlebasa da moswavleebSi natifi motorikis ganviTarebas. amde nad, muSaoba, ZiriTadad, unda warimarTos am ori mimarTulebiT. 37 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. 1.13. moswavles SeuZlia karnaxiT wera da nabeWdi teqstidan / dafidan martivi winadadebebis gadawera. indikatorebi aqtivobebi icavs manZils asoebs Soris; nabeWdi furclidan/dafidan gadawers sityvebs, winadade bebs; karnaxiT wers asoebs, marcvlebs, sityvebs; mocemuli bgerebiT adgens sityvebs zepirad da Semdeg wers; damoukideblad wers sityvebs, romelTa orTografiuli xati misTvis nacnobia. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: gadaweras; sxvis mier naTqvami sityvis/frazis Caweras; winadadebaSi naxatis nacvlad sityvis Casmas; winadadebis dasrulebas; sxv. rekomendaciebi: dasaxuli Sedegis misaRwevad, muSaoba unda warimarTos weris teqnikis, fonologiuri da vizualuri informaciis weraSi transferirebis (gadatanis) unarebis, agreTve TviTgamoxatvis unar-Cvevebis ganviTarebis mimarTulebiT. Sedegi qarT. I. 14. moswavles SeuZlia martivi winadadebebis Sedgena nacnob Temebze. indikatorebi aqtivobebi 38 weris procesSi saTanadod iyenebs sagnebis, maTi Tvisebebi sa da moqmedebis gamomxatvel sityvebs; maswavleblis mier mocemuli sityvebis mixedviT agebs mar tiv winadadebas; sityvebis dasakavSireblad marTebulad iyenebs kavSirebs (da, magram...); werilobiT pasuxobs martiv kiTxvebs; saTanadod iyenebs sasven niSnebs winadadebis bolos. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: kiTxvaze pasuxis gacemas; SekiTxvis dasmas; mocemuli sityvebis gamoyenebiT winadadebis Sedgenas; movlenis/personaJis damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebis Ca moweras; sxv. Sedegi I. 15. moswavles SeuZlia garkveuli sayrdenebis daxmarebiT martivi yofiTi teqstebis wera. indikatorebi aqtivobebi modelis mixedviT qmnis da aformebs sxvadasxva saxis yo fiT teqstebs (misaloc baraTs, sayvareli kerZebis menius, gamafrTxilebel abras da sxv.); avsebs teqstSi naklul informacias; warweras ukeTebs ilustracias. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: yofiTi teqstis (avtobiografiuli saxis anketis) Sedgenas; naxatis werilobiT komentirebas; nacnobi wignis ydis/sayvareli multfilmis afiSis Seqmnas/ gaformebas; ”CarCo” konstruqciis gamoyenebiT mcire zomis teqstis Sedgenas; sxv. rekomendaciebi: dasaxuli Sedegis misaRwevad, muSaoba unda warimarTos yofiTi teqstebis modelebis aTvisebis, teqstis analizis, vizualuri wignierebis unarebis ganviTarebis mimarTulebiT. II klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba Sedegi qarT. II.1. moswavles SeuZlia adekvaturad reagireba martiv sametyvelo situaciebSi. indikatorebi aqtivobebi amoicnobs sametyvelo situaciis adresants (vin lapara kobs), adresats (vis elaparakebian) da saubris Temas; sametyvelo situaciisa da adresatis gaTvaliswinebiT Se arCevs marTebul gamonaTqvams (rogor xar? / brZandebiT?); adresatis gaTvaliswinebiT warmarTavs etiketur dialo gebs nacnob Temebze (mipatiJeba, Tavaziani Txovna an uari da a. S.). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sametyvelo situaciis identifikacias masSi monawile pi rebisa da sasaubro Temis mixedviT: adresanti (vin lapara kobs), adresati (vis elaparakebian), saubris Tema; 39 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad konkretul monacemebze dayrdnobiT da Sesabamisi enobri vi formulebis gamoyenebiT zepiri ganxcadebis gakeTebas; monacemebis mixedviT zepiri mipatiJebis, an sxva zepiri sa komunikacio situaciis imitirebas; sxv. Sedegi qarT. II. 2. moswavles SeuZlia moisminos da gaigos nacnob Tematikaze Seqmnili mcire zomis sxvadasxva saxis teqstebi da gamoxatos Tavisi damokidebuleba. indikatorebi aqtivobebi 40 ilustraciebis mixedviT gamoTqvams varauds teqstis Se saZlo Sinaarsis Sesaxeb; gadmoscems mosmenili teqstis Sinaarss; agrZelebs sxvis mier dawyebul Txrobas; asaTaurebs teqsts; teqstze dayrdnobiT axasiaTebs personaJebs (maTs gareg nobas, Tvisebebs); gamoxatavs sakuTar damokidebulebas personaJisa da misi moqmedebis mimarT (momwons / ar momwons, kargad moiqca / cudad moiqca; keTilia, gonieria da a.S.); ismens teqsts da asaxelebs Sesabamisi Tematikis mult films, sabavSvo films; ixsenebs msgavssa da gansxvavebul adgilebs am multfilmebidan da sabavSvo filmebidan; akavSirebs mosmenil teqstSi asaxul ambavs pirad gamocdi lebasTan; gamoxatavs konkretuli personaJis qmedebiT aRZrul emo ciebs (mag., gamakvirva, Semecoda da a. S.); monawileobs personaJis, obieqtis an movlenis jgufur da xasiaTebaSi; qmnis teqstis calkeuli epizodis / epizodebis ilustraci ebs, asaTaurebs da gadmoscems maTs Sinaarss. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mosmenili teqstis Sinaarsis gadmocemas sxvadasxva for miT (mokle Sinaarsi, detaluri Txroba, epizodebis mixed viT Txroba da a.S.); saTauris gaazrebas, teqstsa da saTaurs Soris kavSiris da naxvas; personaJis daxasiaTebas obieqturi (teqstis mixedviT per sonaJis garegnoba, misi Tvisebebi) da subieqturi (persona Jis, misi saqcielis mimarT sakuTari damokidebulebebis ga moxatva) poziciidan; teqstis dakavSirebas literaturul (sxva nawarmoebi, msgavsi multfilmi da a.S.) da cxovrebiseul (pirad) gamoc dilebasTan; mosmenili teqstis gardaqmnas vizualur teqstad (siuJe turi naxati, ilustracia, eskizi da a.S.) mosmenili teqstis mimarT grZnobiT–emociuri damokide bulebis gamoxatvas; sxv. Sedegi qarT. II. 3. moswavles SeuZlia aqtiuri leqsikisa da ZiriTadi enobrivi formebis metyvelebaSi gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aRwers da axasiaTebs nacnob sagans TvalsaCino niSnebis mi xedviT; ganarCevs winadadebis modalobebs (Txrobas, kiTxvas, Txov nas, natvras, brZanebas) da warmoTqvams maT Sesabamisi into naciiT; ambis gadmocemisas iyenebs marTebul sityvaformebsa da martiv winadadebebs; saTanadod iyenebs kavSirebs (an, magram...); sworad xmarobs kiTxviT sityvebs (vin? ra?), uaryofiT na wilakebsa (ar, ver) da nacvalsaxelebs (piris, kuTvnilebis) saTanado konteqstSi; ganasxvavebs Cveulebriv (mag., „rogor xar?“ an „wamodi, gTxov“) da Tavazianobis gamomxatvel (mag., „rogor xarT? / brZandebiT?“ an „wamobrZandiT, gTxovT“) enobriv formebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: winadadebaTa modalobebis amocnobas da marTebulad gamo yenebas; Sefasebis, mizez–Sedegobriobis, Tanamimdevrobis gadmo sacemad saWiro sakavSirebeli sityvebis codnas / gamoyene bas; etiketuri metyvelebis enobrivi formulebis codnas / ga moyenebas; leqsikuri erTeulis mniSvnelobis amocnobas da adekvatu rad gamoyenebas; iolad amosacnobi struqturis mqone rTuli sityvebis Se madgeneli nawilebis amocnobas; sxv. 41 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. II. 4. moswavles SeuZlia werilobiTi kodis gaSifvra. indikatorebi aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: intonaciiT kiTxvas; gundur kiTxvaSi monawileobas; wyvilebSi kiTxvas; gabmiT da uSecdomod kiTxvas; ori teqstis Sedarebas; sxv. Sedegi qarT. II. 5. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis pragmatuli teqstebis (mag., gakveTilebis cxrilis, dRis/kviris ganrigis, kulinariuli receptis, teleprogramis) struqturuli maxasiaTeblebis amocnoba da maTze dayrdnobiT informaciis moZieba. indikatorebi 42 Tavisuflad amoicnobs nacnob sityvebs; damarcvliT kiTxulobs ucnob sityvebs; xmamaRla (mTliani sityvebiT an damarcvliT) kiTxulobs martivi winadadebebiT Sedgenil mcire zomis teqstebs (kiTxvis teqnikis dauflebis xelSewyobis mizniT Sedgenil teqstebs, sabavSvo leqsebs, gamocanebs, andazebs, enis gasa texebs, fragmentebs moTxrobebidan, igav-arakebsa da sxv.); cdilobs daicvas pauza sasven niSnebTan; agrZelebs sxvis mier dawyebul kiTxvas; poulobs da kiTxulobs teqstSi maswavleblis mier miTiTe bul adgilebs. teqstis maorganizebel elementebze dakvirvebiT amoic nobs da asaxelebs, ra tipis informaciaa mocemuli konkre tuli saxis teqstSi (mag., teleprogramaSi - gadacemis tipi, dRe, saaTi; kulinariul receptSi – masalis CamonaTvali, raodenoba, momzadebis wesi da sxv.); asaxelebs an miuTiTebs, teqstis romel nawilSi unda eZe bos konkretuli informacia (mag., gakveTilebis cxrilSi sad aris ganTavsebuli sagnebis CamonaTvali, sad – kviris dReebi); amokrebs konkretul informacias (mag., romel dRes da ro mel saaTzea esa Tu is multfilmi, kviraSi ramdenjer aris Wadrakis wre da sxv.). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagn moiTxovs: sakvanZo sityvebis meSveobiT sxvadasxva saxis teqstebis amocnobas; teqstis struqturaze da formalur niSnebze dakvirvebas; teqstSi orientirebas da informaciis mopovebas; teqstidan informaciis amokrebas da daxarisxebas; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad rekomendaciebi: imisaTvis, rom moswavles gamoumuSavdes aramxatvruli teqstebis wakiTxvisa da gagebis unari, SeZlos am unaris gamoyeneba saswavlo Tu sxvadasxva yofiT situaciebSi, aucilebelia, rom mas hqondes garkveuli codna am tipis teqstebis maxasiaTeblebis Sesaxeb. amis misaRwevad ki faqtebisa da informaciis gagebasTan erTad, moswavlem unda SeZlos sxvadasxva tipis aramxatvruli teqstebis struqturuli Taviseburebebis, misi verbaluri da vizualuri maorganizebeli elementebis amocnoba da interpretireba. mocemul etapze moswavles moeTxoveba martivi pragmatuli teqstebis struqturaze dakvirveba, raTa amis safuZvelze SeZlos maTSi orientireba informaciis mopovebis mizniT. Sedegi qarT. II. 6. moswavles SeuZlia maswavleblis mier wakiTxul mxatvrul teqstebSi informaciis moZieba, monakveTebis wakiTxva da gageba. indikatorebi aqtivobebi ganarCevs dialogs da Txrobas; moiZiebs replikebis avtorebs; teqstis konkretul monakveTSi moiZiebs miTiTebul sity vebs (mag., personaJTa saxelebs, cxovels, saTamaSos da sxv.); poulobs teqstis konkretul monakveTSi ilustraciis Se sabamis epizods. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: wakiTxuli/mosmenili mxatvruli teqstis personaJebis Ca moTvlas; wakiTxuli/mosmenili teqstis personaJTa amocnobas maTi damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebis mixedviT; dialogis kiTxvas wyvilebSi / jgufebSi; kiTxvebis dasmas wakiTxulis/mosmenilis garSemo; teqstis da ilustraciis Sedarebas; sxv. 43 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. II. 7. moswavles SeuZlia martivi teqstis arsebiTi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba. indikatorebi aqtivobebi xmamaRla kiTxvisas sworad moniSnavs winadadebis sazRv rebs teqstSi, icavs pauzas; ganarCevs da asaxelebs personaJis / obieqtis damaxasiaTe bel sityvebs Sinaarsobrivi TvalsazrisiT (sagnis, pirovne bis aRmniSvnel sityvebs, moqmedeba-mdgomareobis aRmniSv nel leqsikas...); adarebs da kiTxvis dasmis saSualebiT ajgufebs sityvebs (saxelebsa da moqmedebis aRmniSvnel sityvebs; vin da ra jgufis sityvebs). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: winadadebis wevri sityvebisaTvis kiTxvebis dasmas; windadebis wevri sityvebis dajgufebas Sinaarsobrivi TvalsazrisiT; vin da ra jgufis arsebiTi saxelebis amocnobas; sagnisa da moqmedebis aRmniSvneli sityvebis erTmaneTTan dakavSirebas; sxv. rekomendaciebi: imisaTvis, rom moswavleebma SeiZinon garkveul lingvisturi kompetenciebi da, Sesabamisad CamouyalibdeT ZiriTadi sakomunikacio unar-C vevebi, teqstis Sinaarsisa da formaluri maxasiaTeblebis garda, aucilebelia yuradReba mieqces mocemuli teqstis enobrivi fenis damuSavebac. Sedegi qar. II. 8. moswavles SeuZlia mosmenili / wakiTxuli teqsti an teqstis calkeuli fragmenti gardaqmnas azrobriv naxatad. indikatorebi 44 qmnis wakiTxuli / mosmenili teqstis an misi fragmentis si uJetur naxats; irCevs personaJs / romelime moqmedebas / moqmedebis ad gils da qmnis naxats sakuTari interpretaciiT, fantaziiT; qmnis naxats, romelSic gadmocemulia mosmenili / wakiTxu li ambis gagrZeleba; asaTaurebs sakuTari interpretaciiT an fantaziiT Seqm nil naxats / wakiTxuli an mosmenili teqstis safuZvelze damoukideblad Seqmnili ambis gagrZelebas da xsnis, ratom SeurCia naxats aseTi saTauri; mocemuli ilustraciis mixedviT gamoTqvams varauds teqs tis SesaZlo Sinaarsis Sesaxeb; asaxelebs mosmenili / wakiTxuli teqstis Sesabamisi Tema tikis multfilms, sabavSvo films, asaxelebs msgavs / gansx vavebul adgilebs. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: ilustraciebis/naxatebis mixedviT teqstis siuJetis aRq mas da gadmocemas; teqstis mixedviT siuJeturi naxatis Seqmnas; teqstis mixedviT Seqmnili ilustraciebis / siuJeturi na xatebis dasaTaurebas; teqstis Sinaarsis gavrcobas / gagrZelebas warmosaxviT; personaJTa garegnobis, Cacmulobis aRwerasa da dasu raTxatebas; sxv. Sedegi qarT. II. 9. moswavles SeuZlia kiTxvis martivi strategiebis gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad amoicnobs wignis martiv struqturas: wignis ydas, Tavfur cels avtorisa da saTauris miTiTebiT, teqsts, sarCevs; ilustraciebis mixedviT amoicnobs teqstis an wignis SesaZ lo Sinaarss; SemuSavebuli aqvs martivi wesi, romlis mixedviT wignSi iolad CainiSnavs an moZebnis konkretul adgils; yuradRebas aqcevs da iyenebs saxelmZRvaneloSi mocemul pirobiT niSnebs; cdilobs, ganmartos ucnobi sityvebi konteqstis mixedviT an mimarTavs maswavlebels / mSobels; iyenebs wignis sarCevs, teqstis Semdeg mocemul sityvaTa ganmartebebs; gamoyofs miTiTebul an saWiro abzacs, teqstis dasawyissa da dasasruls. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sabavSvo Jurnalidan misTvis saintereso teqstis SerCevas da am arCevanis dasabuTebas; pirobiTi niSnebis mixedviT wignSi miTiTebuli adgilis mo Ziebas; varaudebis sqemis Sevsebas maswavleblis daxmarebiT; teqstSi ucnobi sityvebis identifikacias da moniSvnas; arsebuli leqsikuri maragis aqtivacias; 45 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad axlad SeZenili leqsikuri maragis gamoyenebas; informaciis dasazusteblad kiTxvebis dasmas; sxv. rekomendaciebi: swavla-swavlebis am etapze Zalze mniSvnelovania, rom moswav le SeeCvios sakuTar kiTxvis procesze dakvirvebas misi koreqtirebisa da regu lirebis mizniT. kiTxvis gasaadvileblad mudmivad unda xdebodes moswavleTa leqsikuri maragis ganaxleba da Sevseba iseTi sityvebiT, romelTa codna da ga moeyeneba aucilebelia asakis Sesabamisi sakiTxavi amocanebis gadasawyvetad. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. II. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis martivi informaciuli teqstebis (mosawvevi baraTis, dRis reJimis, sxvadasxva tipis siebisa da sxv.) Sedgena da gaformeba kompoziciuri maxasiaTeblebis dacviT. indikatorebi aqtivobebi akvirdeba models da amoicnobs, ra tipis informacias Sei cavs teqsti (magaliTad, mosawvev baraTSi - vis iwveven, ras Tan dakavSirebiT, sad, rodis...); asaxelebs modelis kompoziciur Taviseburebebs (rogor aris informacia organizebuli); Tavs uyris da Camowers konkretul informacias, romlis Setanac unda teqstSi; adgens teqsts modelis mixedviT; Sedgenil teqsts adarebs models da, saWiroebisamebr, Se aqvs Sesworebebi. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis siuJetis gaazrebas; Sinaarsis organizebas; informaciis Sejamebas, Sejerebas, organizebas; informaciis organizebulad gadmocemas werilobiTi sa xiT; mocemuli modelis mixedviT teqstis Sedgenas da gaforme bas; leqsikuri maragis gamdidrebaze zrunvas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis misaRwevad, Zalze mniSvnelovania weris wina procesis swori da efeqturi dagegmva. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces moswavleTa saazrovno unarebis ganviTarebas, leqsikuri maragis gamdidrebas. 46 Sedegi qarT. II. 11. moswavles SeuZlia mcire moculobis teqstebis damoukideblad Sedgena nacnobi leqsikis gamoyenebiT indikatorebi aqtivobebi wers da asaTaurebs mcire zomis martiv teqsts; mokled wers piradi gamocdilebis Sesaxeb („zafxulis ar dadegebi“, „Cemi megobari“, „Sinauri cxovelebi“ da a. S.); pasuxobs kiTxvebs zepirad da Semdeg werilobiT; wers karnaxiT; swers werils megobrebsa da warmosaxviT personaJebs; Seadgens gamafrTxilebel warwerebs da gancxadebebs (mag., „frTxilad, ezoSi ZaRlia“, „nu SeexebiT“, „daikarga ZaRli“ da a. S.); modelis mixedviT adgens martiv pragmatul teqstebs (mag., mosawvev baraTs, kviris ganrigs, genealogiur xes, dRis re Jimsa da sxv.); gadmoscems naxatiT an musikaluri nawarmoebiT miRebul STabeWdilebas; axasiaTebs misTvis nacnob sagnebs da adamianebs. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: konkretuli faqtis/ movlenis/ambis Tanamimdevrulad aR weras werilobiTi saxiT; dialoguri metyvelebisaTvis damaxasiaTebeli enobriv- gramatikuli normebis dacvas; weriTi metyvelebis dros adekvaturi enobriv-gramatiku li formebis gamoyenebas; winadadebebis modalobis gaTvaliswinebiT, saTanado sas veni niSnebis gamoyenebas; piradi gamocdilebis werilobiT gadmocemas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis (qarT. II. 11) misaRwevad mniSvnelovania weris wi na procesis swori da efeqturi dagegmva. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces weriTi metyvelebisaTvis aucilebeli enobriv-gramatikuli normebis swavlebas; cxovrebiseuli gamocdilebis werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis ganviTarebas. Sedegi qarT. II. 12. mcire moculobis teqstebis Seqmnisas moswavles SeuZlia ZiriTadi gramatikuli elementebis gamoyeneba indikatorebi saxelebsa da moqmedebis aRmniSvnel sityvebs saTanadod aTanxmebs ricxvSi; konteqstis mixedviT marTebulad iyenebs zmnis droebs (warsuls, awmyos, momavals); 47 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi iyenebs maerTebel kavSirebs sityvaTa da sityvaTa jgufe bis dasakavSireblad winadadebaSi; marTebulad iyenebs TxrobiT, brZanebiT da kiTxviT wina dadebebs (sworad iyenebs zmnur formebs) da winadadebebis bolos svams saTanado sasven niSnebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: saTanado enobriv-gramatikuli normebis dacvas weriTi di aloguri metyvelebis dros; dialogis gaformebisTvis saWiro gramatikuli elemente bis marTebulad gamoyenebas weris dros; mcire zomis teqstebis SeTxzvas saTanado enobriv-grama tikuli normebis dacviT; zmnis warsuli, awmyo da momavali drois formebis, sasveni niSnebis moZiebasa da gamoyenebas; saWiro leqsikuri erTeulebis moZiebasa da gamoyenebas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis misaRwevad, muSaoba unda warimarTos weri Ti dialoguri metyvelebis enobriv-stilisturi normebis, agreTve gramatiku li elementebis marTebulad gamoyenebis swavlebis mimarTulebiT. Sedegi qarT. II. 13. moswavles SeuZlia naweris gasworebis martivi xerxebis gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi kiTxulobs sakuTar nawers xmamaRla da asworebs SemCneul Secdomebs; amoiwers maswavleblis mier Casworebul formebs an mTlian winadadebas. aqtivoba, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sakuTar nawerSi Secdomebis identificirebas da Caswore bas (maswavleblis daxmarebiT) da sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis misaRwevad, mniSvnelovania, rom muSaoba wa rimarTos moswavleTa individualuri monacemebis gaTvaliswinebiT. 48 III klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba Sedegi qarT. III. 1. moswavles SeuZlia teqstis daniSnulebisa da adresatis amocnoba mosmeniT; SeuZlia sametyvelo qcevis warmarTva adresatis gaTvaliswinebiT. indikatorebi amoicnobs sakomunikacio da miznobrivi teqstebis adre sats (Tanatolebs, ufrosebs, warmosaxviT personaJebs da sxv.); adresatis gaTvaliswinebiT irCevs Sesabamis samety velo etiketsa da araverbalur saSualebebs (Jests, mimikas, intonacias); monawileobs jgufur aqtivobebSi, situaciur TamaSebSi, warmarTavs dialogebs sxvadasxva adresatTan (Tanakla selTan, maswavlebelTan) erTsa da imave Temaze da adekva turad SearCevs Sesabamis sametyvelo stils. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sametyvelo situaciis identifikacias / dagegmva / imitirebas masSi monawile pirebisa da sasaubro Temis gaTvaliswinebiT; mravalpersonaJiani da mravalfunqciuri zepiri sakomuni kacio situaciis (mag. interviu) momzadebas da imitirebas; sametyvelo situaciis Sesabamisi sametyvelo stilisa da etiketis imitirebas; sxv. Sedegi qarT. III. 2. moswavles SeuZlia literaturuli teqstebis mosmena, gageba da maTi Sinaarsis gadmocema. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad saTauris mixedviT gamoTqvams varauds teqstis SesaZlo Si naarsis Sesaxeb; asaxelebs mosmenil teqstSi asaxul faqtebs, personaJebs; aRwers da axasiaTebs sagnebsa da personaJebs TvalsaCino niSnebis mixedviT; yveba mosmenili teqstis Sinaarss; martivi gegmis mixedviT yveba wakiTxuli teqstis Sinaarss; monawileobs inscenirebaSi, arCevs rolis Sesabamis intona ciasa da sxva gamomsaxvelobiT xerxebs; avlebs paralels mosmenil teqstSi asaxul ambavsa da pirad gamocdilebas Soris; martivi gamoTqmebiT („momwons / ar momwons“, „sainteresoa 49 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: miniSnebebis gamoyenebas teqstis Sinaarsis gamosacnobad da Sinaarsis gadmocemas; teqstis rolurad inscenirebas; calkeuli personaJis saqcielis Sefasebas da sakuTari damokidebulebis axsnas; mosmenili teqstis Sefasebas piradi da literaturuli ga mocdilebis gaTvaliswinebiT. sxv. Sedegi qarT. III. 3. moswavles SeuZlia ZiriTadi enobriv-gramatikuli saSualebebis saTanadod gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi 50 / uinteresoa“, „veTanxmebi / ar veTanxmebi“, „erTgulia / mo Ralatea“, „mamacia / mxdalia“ da a. S.) afasebs nawarmoebs, personaJebs, maTs saqciels da cdilobs sakuTari mosazre bis axsnas („ar veTanxmebi imitom, rom...“, „sainteresoa imiT, rom...“ da a. S.); Sinaarsis ukeT gasaazreblad cdilobs, kiTxvebis dasmiT gaarkvios axali sityvebisa da frazebis mniSvneloba. sasaubro TemebisaTvis (mag., „weliwadis droebi“, „cxovele bi“, „qalaqi“, „sofeli“ da a. S.) iyenebs specialur leqsikas; sityvaTa SesakavSireblad gaazrebulad iyenebs kavSirebsa da sityva-kavSirebs (an, Tu, vinc, rac, rogorc, roca / ro desac...); sworad iyenebs piris, CvenebiT, kiTxviT da uaryofiT nac valsaxelebs; saTanado konteqstSi sworad iyenebs sityvebs: yvela, zogi (zogierTi), arc erTi da sxv.; marTebulad svams kiTxvebs (vin...? ra...? rogori...? rome li...? ramdeni...?) da kiTxviT winadadebaSi maxvils svams kiTxviT sityvebze; sworad uxamebs zmnas saxels pirsa da ricxvSi; ganarCevs da sworad iyenebs Cveulebriv da Tavazianobis gamomxatvel zmnur formebs („modi – mobrZandiT“; „aiRe – inebeT“, „dajeqi – dabrZandiT“ da sxv.). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: ama Tu im TemisTvis Sesaferisi specialuri leqsikis gamo yenebas; mimarTebebis, damokidebulebis, daqvemdebarebis gamoxat vas adekvaturi kavSirebis meSveobiT; winadadebis modalobis sworad gagebas da gamoyenebas; etiketuri metyvelebis adekvaturad gamoyenebas; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. III. 4. moswavle flobs kiTxvis teqnikas. indikatorebi aqtivobebi Tavisuflad kiTxulobs nacnob da ucnob sityvebs; sityvaTa CamonaTvalSi Tavisuflad moiZiebs maswavleblis mier wakiTxul nacnob da ucnob sityvebs; poulobs da xmamaRla, Tavisuflad kiTxulobs maswavleb lis mier miTiTebul epizods nacnob teqstSi; xmamaRla kiTxulobs mcire zomis teqstebs, icavs pauzas sasven niSnebTan. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: winadadebaSi gamotovebul adgilas marTebuli sityvis SerCevas da Casmas konteqstis mixedviT; damoukideblad kiTxvas; ucnobi teqstis Seuferxeblad wakiTxvas; rolebSi kiTxvas; ”mkiTxvelTa TeatrSi” monawileobas; misTvis sayvareli nawarmoebis wakiTxvas TanaklaselisTvis; sakuTari da Tanaklaselis xmamaRali kiTxvis Canaweris mos menasa da koreqtirebas; sxv. rekomendaciebi: me-3 klasis dasrulebisas moswavlis kiTxvis unari ukve avto matizebuli unda iyos, anu mas ukve Tavisuflad unda SeeZlos naweri/nabeWdi sityvebis dekodireba. kiTxvis teqnikis dauflebis etapis amowurva aris winapi roba imisa, rom moswavleebi gadainacvleben kiTxvis unaris ganviTarebis ufro maRal safexurze, rac wakiTxulis gageba-gaazrebas gulisxmobs. Sedegi qarT. III. 5. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis sainformacio xasiaTis ilustrirebul teqstebSi informaciis moZieba da gageba (mag., sainformacio teqstisa sabavSvo enciklopedia Si, martivi eniT dawerili mravalsafexuriani instruqcie bis, gancxadebisa da sxv.). indikatorebi amoicnobs Temas; 51 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi asaxelebs teqstis kompoziciur maxasiaTeblebs (saTaurs, ilustracias, warweras, pirobiT niSans, rubrikas, abzace bis raodenobas, sqemasa da sxv.); amoicnobs, romel rubrikaSi, teqstis romel nawilSi unda eZebos esa Tu is informacia (mag., ras Wams zRarbi? . . . - rub rikaSi „sakvebi“); amoicnobs ilustraciebis qvemoT mocemuli warwerebis Si naarss; eZebs da poulobs, romel rubrikas / qvesaTaurs ukavSirde ba ilustracia, misi warwera; teqstSi eZebs da poulobs konkretul informacias (rodis, sad, ramdeni, rogori, ramden xans da sxv.); amoicnobs teqstSi mocemul sxvadasxva informacias Soris arsebul mizez-Sedegobriv kavSirebs; teqstSi mocemul informacias akavSirebs pirad gamocdi lebasTan da gamoaqvs daskvnebi. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: konkretuli niSniT informaciis moZiebasa da amokrebas teqstidan; Jurnalis / gazeTis gverdis awyobas arsebuli informaciiT; informaciis kategorizacias Tematurad; azrobrivi rukebis / sqemebis Seqmnas; gazeTis / internet-gverdis mixedviT mokle daijestis ga keTebas; sxv. rekomendaciebi: swavla-swavlebis mocemul etapze aramxatvruli teqstebis gageba da garkveuli klasifikatorebis mixedviT maTSi informaciis moZieba erT-erT ZiriTad sakiTxav amocanas warmoadgens. mniSvnelovani da sayuradRe boa isic, rom moswavlem unda moaxerxos axlad SeZenili informaciis integri reba im codnasa da gamocdilebasTan, romelsac is ukve flobs. man unda dainaxos es kavSirebi, gaavlos paralelebi, aRmoaCinos maT Soris arsebuli winaaRmdego bebi da damTxvevebi. kiTxvis am etapze, sasurvelia, yuradReba daeTmos inter teqstualur da interdisciplinarul kavSirebs. teqstSi mocemul faqtebsa da movlenebs Soris arsebul mimarTebaTagan (mag., msgavseba /gansxvaveba, movlena Ta jaWvi / qronologiuri Tanmimdevroba) am etapze moswavlem unda SeZlos mar tivi mizez-Sedegobrivi kavSirebis amocnoba teqstSi gadmocemul eqsplicitur informaciaze dayrdnobiT. 52 Sedegi qarT. III. 6. moswavles SeuZlia mcire zomis sxvadasxva saxisa da Janris TxrobiTi teqstebis (zRapris, novelis, moTxrobis, igav-arakis, werilis, namdvili ambis...) damoukideblad wa kiTxva da gageba-gaazreba. indikatorebi aqtivobebi amoicnobs personaJebis moqmedebebs, grZnobebs, emociebs; gansazRvravs moqmedebaTa drosa da adgils; amokrebs konkretul informacias (sad, rodis, ramdeni, ramdenjer, rogori, riTi da sxv.); akavSirebs erTmaneTTan eqspliciturad mocemul faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTanado daskvnebi; sakuTari sityvebiT gadmoscems teqstis Sinaarss; imaxsovrebs da sakuTari sityvebiT gadmocems teqstis calkeuli monakveTis arsebiT informacias; ganavrcobs SekumSulad, mokled gadmocemul ambavs; gansazRvravs, ra icis / ra ar icis calkeulma personaJma; amoicnobs da asaxelebs dialogSi monawileTa raodenobas; iTvlis teqstSi replikebis raodenobas; gansazRvravs, vis ekuTvnis replika da vin aris misi adresati; gansazRvravs replikis mizans (mag., rCevis micema, informi reba, axsna, sakuTari damokidebulebis gamoxatva da sxv.); amoicnobs, ra tipis urTierToba aqvT personaJebs erTma neTTan (naTesauri, mtruli, megobruli da sxv.); gamoyofs siuJetis ganviTarebis safexurebs (dasawyiss, am bis ganviTarebas, daskvnas); jgufis wevrebTan erTad dgams nawarmoebSi asaxul scenebs. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstSi gadmocemuli ambis qronologiis dacvas; personaJis emociebis, grZnobebis aRweras; teqstis an misi epizodis sakuTaris sityvebiT gadmocemas; movlenaTa Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis danaxvas; sakuTaris sityvebiT personaJis saqcielis aRweras; sxv. rekomendaciebi: yuradReba unda gamaxvildes imaze, rom swavlis am etapze moswav le ukve avlens mxatvruli nawarmoebis interpretirebisa da analizis sawyis una rebs. mniSvnelovania, rom am dros gansakuTrebuli yuradReba daeTmos swored am kompetenciebis ganviTarebasa da waxalisebas. moswavlem unda SeZlos teqstis mTlianobaSi aRqma, misi Sinaarsis gadmocema, Sejameba da ZiriTadi faqtebisa Tu mosazrebebis amokreba. moswavlem unda gamoavlinos mxatvruli teqstis interpre tirebis sawyisi unarebi, SeZlos martivi daskvnebis gamotana, aseve amoicnos perso naJTa damokidebulebebi, grZnobebi maTi saqcielisa da replikebis mixedviT. 53 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. III. 7. moswavles SeuZlia literaturuli teqstis mi marT sakuTari damokidebulebis gamoxatva. indikatorebi aqtivobebi gamoxatavs wakiTxuli teqstiT aRZrul emociebs, gancdebs; asaxelebs multfilmebs, suraTebs, naxatebs, mosmenil da wakiTxul nawarmoebebs, romlebic gaaxsenda teqstis kiTx vis dros; msjelobs maT Soris msgavseba-gansxvavebaze; asaxelebs nawarmoebis gmirebis moqmedebis motivs (ratom moiqca ase) da afasebs maTs saqciels; asaxelebs sayvarel personaJs da xsnis sakuTar arCevans; wakiTxuli nawarmoebidan miRebuli STabeWdilebiT qmnis ilustraciebs da afasebs sxvebis mier Seqmnil ilustraci ebs (ramdenad asaxavs ilustracia teqstis Sinaarss). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis siuJetis Secvlas; personaJis Sesaxeb informaciis amokrebas teqstidan da daskvnebis gamotanas; personaJis alternatiuli saqcielis mofiqrebas; gegmis SemuSavebas sayvareli personaJis dasaxmareblad; literaturul sasamarTloSi monawileobas; sxv. rekomendaciebi: swavlebis am etapze moswavleebSi ukve Tavs iCens refleqsiisa da TviTgamoxatvis survili. teqstebi, romelTa siuJeti asaxavs dapirispirebas keTilsa da borots Soris, sadac mkveTria opozicia kargsa da cuds Soris, buneb rivia, aRZravs garkveul emociebs moswavleSi. mas uyalibdeba sakuTari damokide buleba teqstSi aRwerili movlenis Tu personaJebis saqcielis mimarT. aucilebe lia, davexmaroT moswavleebs, raTa maT SeZlon am damokidebulebebis, sakuTari mosazrebebisa da STabeWdilebebis verbaluri gziT gamoxatva da gaziareba. Sedegi qarT. III. 8. moswavles SeuZlia martivi teqstis arsebiTi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba. indikatorebi 54 ganarCevs da asaxelebs personaJis / obieqtis damaxasiaTe bel sityvebs Sinaarsobrivi TvalsazrisiT (sagnis Tvisebi sa da odenobis gamomxatvel leqsikas, moqmedeba-mdgomare obis aRmniSvnel leqsikas...); kiTxvebis (ra? vin? rogori? ramdeni? ras akeTebs?) gamoye nebiT ajgufebs sityvebs da adarebs maT erTmaneTTan; amoicnobs sasveni niSnebis (wertilis, mZimis, orwertilis, mravalwertilis, brWyalebis, kiTxvisa da Zaxilis niSnebis) funqcias; aqtivobebi amoicnobs pirdapir naTqvams. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: kiTxvisas metyvelebis nawilebis erTmaneTisagan garCevas; wakiTxuli teqstidan metyvelebis nawilebis amokrebas da dajgufebas; sityvebis dajgufebas kiTxvebis saSualebiT; gamotovebuli sasveni niSnebis dasmas; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad rekomendaciebi: marTlwerisa da swormetyvelebis koreqtirebasTan erTad swavlis am etapze moswavle TandaTanobiT iwyebs metyvelebis ZiriTadi nawile bis gacnobasa da winadadebaSi maTi funqciis gaazrebas. Sedegi qar. III. 9. moswavles SeuZlia vizualurad aRiqvas da/an Tavad Seqmnas sxvadasxva tipis teqsti, video da audiomasala. indikatorebi aqtivobebi vizualurad (wakiTxvis an mosmenis gareSe) amoicnobs ama Tu im teqstis (reklamis, abris, receptis, martivi instruqci is, mosawvevi baraTis) daniSnulebas; Tanmxlebi teqstis gareSe amoikiTxavs videomasalis saxeo bas (reklama, kinoanonsi, reportaJi); maswavleblis daxmarebiT Seadgens saprezentacio progra mas (slaidSous) nacnobi siuJetis gadmosacemad; grafikuli redaqtoris (painter) gamoyenebiT, suraTebisa da sityvebis kolaJiT gadmoscems mTliani teqstis an misi sakvanZo epizodis Sinaarss; nacnobi teqstisTvis SearCevs Tanmxleb musikas, xmovan efeqtebs; sayvareli nawarmoebis / zRaprisTvis qmnis wignis makets. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: wakiTxuli teqstisTvis musikaluri fonis SerCevas; sayvareli multfilmisTvis / kinofilmisTvis / speqtak lisTvis afiSis Seqmnas; dioramebis Seqmnas; martivi multimedia teqstebis Seqmnas wakiTxulis Sinaar sis gadmosacemad; wakiTxuli teqstidan misTvis yvelaze STambeWdavi epizo debis SerCevas da dasuraTebas; sxvadasxva saxis funqciuri teqstebisTvis Sesabamisi adgi lebis miCenas (mag., namcxvris recepti - samzareuloSi; sa 55 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad TamaSo manqanis asawyobi instruqcia - Cems oTaxSi / Cemi Zmis oTaxSi da a.S); sxv. rekomendaciebi: moswavle swavlis am etapze ukve imdenad kargad unda icnobdes ramdenime ZiriTadi saxis funqciuri teqstebis vizualur maxasiaTeblebs, rom avtomaturad SeeZlos maTi amocnoba. es multimedia wignierebis safuZvelia, rac erovnuli saswavlo gegmis gamWol kompetencias warmoadgens. mniSvnelova nia, rom swavlebis dawyebiT safexurzeve gaTvaliswinebulia moswavleebisTvis sxvadasxva araverbaluri saSualebebis, rogorc aRqmisa da TviTgamoxatvis da matebiTi saSualebebis, gamoyeneba. moswavleebi sainformacio teqnologiebis gamoyenebiT Tavadac qmnian axal, gansxvavebuli saxis produqts teqstis gasaaz reblad, aseve sakuTari damokidebulebebis, Sexedulebebisa da STabeWdilebe bis gadmosacemad. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. III. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis martivi miznobrivi teqstebis dawera da Sesabamisad gaformeba. indikatorebi aqtivobebi 56 wers martiv instruqciebs (mag., rogor unda moviqceT quCis gadasasvlelebze, rogor movuaroT Sinaur cxovelebs, ro gor gavufrTxildeT saskolo nivTebs da a. S.); konkretuli miznisa da adresatis mixedviT Txzavs da afor mebs mosawvevi baraTis teqsts; Txzavs da Sesabamisad aformebs martiv dialogebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: movlenis/qmedebis/ambis warmodgenas Tanamimdevrulobis dacviT; informaciis organizebasa da sistematizacias; teqstis gaanalizebas; azris naTlad gamoxatvas/msjelobas; mocemuli modelis mixedviT mcire zomis teqstis Sedgenas; modelis kompoziciuri Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, originaluri teqstis Sedgena/gaformebas; informaciis warmodgenas sxvadasxva (naxatis, teqstis, misT.) saxiT; sxv. Sedegi qarT. III. 12. moswavles SeuZlia mcire zomis teqstis damou kideblad Seqmna da azris gasagebad Camoyalibeba. indikatorebi aqtivobebi qmnis sxvadasxva Janris mcire zomis teqstebs (zRapars, moTxrobas); sxvadasxva saganSi SeZenili codnis safuZvelze qmnis mcire zomis Txzulebas (mag., „Semodgoma“, „Sinauri cxovelebi“ da sxv.); aRwers konkretul faqts / movlenas sakuTari cxovrebi dan; Tanamimdevrulad gadmoscems Sinaarss werilobiT; wers karnaxiT; teqstis Sedgenis dros iyenebs axlad Seswavlil sityvebsa da frazebs; teqstis an epizodis Sinaarsis gadmocemisas iyenebs avto riseul leqsikas, zogierT mxatvrul xerxs (epiTetebs, mar tiv Sedarebebs). qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis calkeuli epizodebis Sinaarsis Tanamimdevrulad gadmocemas; teqstis gaanalizebas; sxvadasxva wyarodan informaciis amokrebas, organizebasa da prezentacias; TviTgamoxatvas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis misaRwevad muSaoba unda warimarTos teq stis analizis, informaciis damuSavebis unarebis ganviTarebis mimarTulebiT, moswavleTa SemoqmedebiTi unarebis ganviTarebis mimarTulebiT; yuradReba un da mieqces moswavlis piradi gamocdilebis werilobiT gadmocemis unaris ganvi Tarebas. Sedegi qarT. III. 13. moswavles SeuZlia ZiriTadi gramatikuli ele mentebis marTebulad gamoyeneba teqstis Seqmnisas. indikatorebi iyenebs zmnas saTanado pirisa da ricxvis formiT; sworad iyenebs kavSirebs (da, Tu, magram, an) rTuli da Ser wymuli winadadebebis nawilebis dasakavSireblad; saTanadod iyenebs piris, CvenebiT („es / is kaci movida - es/ is movida“...) da kiTxviT (romeli? rogori?) nacvalsaxe lebs; 57 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi saTanado konteqstSi sworad xmarobs sityvebs: yvela, zogi (zogierTi), arc erTi; sworad uxamebs zmnas saxels pirsa da ricxvSi, sworad aTan xmebs ricxviT da / an zedsarTav saxelsa da arsebiT saxels brunvasa da ricxvSi; msgavsi mniSvnelobis leqsikuri erTeulebidan SearCevs mocemuli konteqstisTvis Sesaferis / marTebul sityvas; iyenebs dialogis gaformebisTvis saWiro enobriv-gramati kul saSualebebs (zmnis II piris formebs, punqtuaciis niS nebs); sworad damarcvlavs sityvebs da gadaaqvs striqonidan striqonze; saTanadod iyenebs sasven niSnebs (wertils, mZimes, orwer tils, mravalwertils, brWyalebs, kiTxvisa da Zaxilis niS nebs). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: dialeqtizmebis, barbarizmebis, misT. amocnobas; marTebuli metyvelebisaTvis aucilebeli enobriv - grama tikuli saSualebebis, gramatikuli elementebis gamoyene bas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegis misaRwevad muSaoba, ZiriTadad, unda wari marTos metakognituri unarebis, agreTve enobriv-gramatikuli saSualebebis, gramatikuli elementebis swavlebis mimarTulebiT. Sedegi qarT. III. 14. moswavles SeuZlia teqstis Casworebis martivi xerxebis gamoyeneba. indikatorebi aqtivobebi 58 gadaikiTxavs da Caasworebs sakuTar nawers, Sesabamisi pi robiTi niSnebiT Caama tebs, amoSlis an gadasvams teqstSi sasurvel sityvas an winadadebas; karnaxiT nawer teqsts udarebs dedans Casworebis mizniT; amowmebs da Caasworebs nawerSi misTvis nacnob sasven niS nebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis gaanalizebas; sakuTar da sxvis nawerSi Secdomis/Secdomebis aRmoCenas; Secdomis/Secdomebis Casworebas sakuTar nawerSi; sxvisi naweris Sefasebas; TviTSefasebas; sxv. rekomendaciebi: aRniSnuli Sedegi miemarTeba weris Semdgom etaps. weris pro cesis am etapze gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces metakogniciis stimu lirebas - moswavleTa TviTSefasebis/urTierTSefasebis unarebis ganviTarebas; saWiroa, moswavleebs SevaswavloT muSaoba sakuTar da sxvis nawerze, naweris re daqtireba-koreqtirebaze, Secdomebis gasworebaze. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad IV klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba Sedegi qarT. IV. 1. moswavles SeuZlia adekvaturad aRiqvas sxvadasxva saxis teqsti da gadmosces maTi Sinaarsi. indikatorebi aqtivobebi amoicnobs da ganarCevs asakis Sesabamisi sirTulis sasaub ro teqstebis saxeebs (aRweras, Txrobas, kamaTs, dialogs...); Sinaarsis gadmocemisas erTmaneTs anacvlebs Txrobasa da aRweras; ganasxvavebs Sinauri garemos sasaubro stilsa da oficia luri garemos (mag., saskolo saqmiani situaciis) enas da Se sabamisad iyenebs maT; ganasxvavebs pirdapir da irib naTqvams da daniSnulebisa mebr iyenebs maT; Txrobisas iyenebs avtoriseul leqsikas; mihyveba mxatvruli nawarmoebis siuJetur xazs da Tanamim devrobiT gadmoscems faqtebsa da movlenebs; gadmoscems aramxatvruli teqstis Sinaarss. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sxvadasxva tipis teqstis maxasiaTeblebis amocnobas da maT adekvaturad gamoyenebas; metyvelebis stilTa (oficialuri, sasaubro) garCevas da adekvaturad gamoyenebas; Sinaarsis gadmocemas avtoriseul TxrobasTan miaxloebiT; teqstis organizebis TvalsazrisiT sxvadasxva tipis (mxat vruli, aramxatvruli) teqstebis TaviseburebaTa codnas da maT gamoyenebas mxatvruli / aramxatvruli teqstebis gageba-gaazrebisas; 59 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mosmenilis gadmocemas sxvadasxvagvarad (mokle Sinaarsi, detaluri Txroba, gamokrebili Txroba da a.S. ); sxv. Sedegi qarT. IV. 2. moswavles SeuZlia gamoxatos sakuTari damokidebuleba mxatvruli nawarmoebis mimarT. indikatorebi aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis personaJTan empaTiis/Tanagancdis gamoxatvas; teqstis gagebas roluri TamaSebisa da improvizaciis gziT; nawarmoebis ama Tu im epizodSi personaJis saqcielis, misi gancdebis, emociebis, gadawyvetilebebis mimarT sakuTri damokidebulebis, Sesabamisad, Sefasebebis gamoxatvas / da mokidebulebis axsnas; sxv. Sedegi qarT. IV. 3. moswavles SeuZlia miusadagos sametyvelo qceva dasaxul sakomunikacio amocanas. indikatorebi 60 msjelobs nawarmoebSi asaxul ambavsa da personaJebze mis Tvis saintereso da mniSvnelovani kuTxiT; asaxelebs mosmenili teqstidan esTetikurad Rirebul ad gilebs; afasebs gmiris saqciels da ganmartavs Tavis damokidebu lebas; ukavSirebs personaJis moqmedebas pirad cxovrebiseul ga mocdilebas da ixsenebs msgavs situaciebs; monawileobs mxatvruli nawarmoebis Sesaxeb gamarTul dis kusiaSi; monawileobs sabavSvo speqtaklis an zRapris ganxilvaSi; gamoxatavs sakuTar emociebs/gancdebs da cdilobs maT axs nas („gamikvirda imitom, rom...“, „aRvSfoTdi imitom, rom...“). xmamaRla kiTxulobs klasis winaSe sasurvel / SerCeul nawyvets nacnobi teqstidan da intonaciiT gamoxatavs teq stSi asaxul emociebs; zepiri gamosvlisas iyenebs intonacias sasveni niSnebis funqciiT; koreqtulad, etiketis dacviT gamoTqvams sakuTar mosaz rebas; metyvelebs garkveviT da mkafiod. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstSi gadmocemuli sxvadasxva tipis informaciis (per sonaJis gancdebi, emocia da a.S.) adekvatur intonaciur gadmocemas; sasveni niSnis Sesabamisi intonaciis SerCevas da adekvatu rad gamoyenebas; saTanado wesebis dacviT sakuTari azris, Sexedulebis, Tvalsazrisis gadmocemas; sxv. Sedegi qarT. IV. 4. moswavles SeuZlia Sesabamisi enobriv-gramatikuli saSualebebis gamoyeneba konkretul sametyvelo situaciaSi. indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad yofiTi situaciebis aRwerisas saTanadod rTavs metyvele baSi specifikur leqsikas; maswavleblis mier miTiTebuli nimuSebis mixedviT Semoq medebiTad iyenebs sityvaTa semantikur kavSirebs (sinonims, antonims...); saTanado konteqstebSi sworad Caanacvlebs saxelebs (arse biTs, zedsarTavs, ricxviTs) nacvalsaxelebiT (es, is, aseTi, amdeni...) da martivi zmnizedebiT (aq, iq, maSin, amitom...); konteqstis mixedviT sworad iyenebs zmnis gramatikuli drois formebs (mag., SarSan davisveneT - gaisad davisvenebT da a. S.); metyvelebisas icavs brunvisa da piris niSnebTan dakavSi rebul marTlmetyvelebis wesebs (mag. vvarjiSob, vuTxari, Tbiliss, qaTamma, kargad var da a. S.); sworad uTanxmebs zmnas arsebiT saxelebsa da nacvalsaxe lebs pirisa da ricxvis mixedviT; sworad aTanxmebs msazRvrel-sazRvruls. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: specifikuri, martivi dargobrivi leqsikis gamoyenebas; sityvaTa semantikuri kavSirebis gaazrebas, adekvaturad gamoyenebas; metyvelebis nawilTa sxvadasxva formis (zmnis gramatiku li dro, piri, ricxvi, saxelis brunva, ricxvi) adekvaturad gamoyenebas, marTlmetyvelebis wesebis dacvas; zmnasTan moqmedebis adgilis, drois, viTarebis aRmniSvne li sityvebis adekvaturad gamoyenebas, Sesabamisi marTl metyvelebis wesebis dacvas; sxv. 61 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. IV. 5. moswavles SeuZlia misTvis nacnobi Temebis Semcveli sxvadasxva saxis aramxatvruli teqstebis (reklamis, saymawvilo Jurnalis gancxadebis, saymawvilo enciklopediis statiisa da sxv.) wakiTxva da gageba. indikatorebi aqtivobebi asaxelebs martivi miznobrivi teqstebis (gancxadebis, ab ris, reklamis, kulinariuli receptis, eqimis rCeva-darige bis, wamlis receptisa da a.S.) sakomunikacio situacias (av tors, adresats, mizans/daniSnulebas); moiZiebs teqstSi konkretul informacias; axasiaTebs sxvadasxva saxis teqsts struqturuli maxasia Teblebis mixedviT (mag., Ria baraTs dasawyisSi aqvs mimarT vis forma, mas mosdevs ZiriTadi teqsti, bolos ki aris xel mowera; kulinariuli recepti Sedgeba saTaurisa da ori ZiriTadi nawilisagan: ingredientTa CamonaTvali da dam zadebis wesi; dargobriv-SemecnebiT teqsts aqvs saTauri, axlavs ilustraciebi warwerebiT da abzacebad dayofili teqsti da a.S.); gamoyofs da asaxelebs teqstis mTavar sakiTxebs; akavSirebs erTmaneTTan eqspliciturad mocemul faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTanado daskvnebi; gansazRvravs teqstis erT monakveTSi an mis sxvadasxva na wilSi asaxul movlenebsa da faqtebs Soris arsebul mizez- Sedegobriv kavSirebs; ganarCevs faqts Tvalsazrisagan; ganasxvavebs saganTa / movlenaTa garegnul da Sinaarsobriv maxasiaTeblebs; ajgufebs informacias konkretuli niSniT (msgavseba-gans xvavebis, mzardi-klebadi xarisxisa da a.S. mixedviT). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis daniSnulebis gansazRvras; avtoris miznis amocnobas; teqstidan saWiro informaciis amokrebas; miznobrivi teqstis safuZvelze saTanado daskvnebis gamo tanas da gadawyvetilebis miRebas; kiTxvebis dasmas wakiTxulis garSemo; kiTxvebze pasuxebis gacemas; sxv. rekomendaciebi: mocemul etapze yuradReba unda mieqces aramxatvruli teq 62 stis gaazrebas miznisa da adresatis gaTvaliswinebiT. miznobrivi teqstis wa kiTxvisas moswavlem unda SeZlos misi funqciis gansazRvra da im auditoriis identificireba, romlisTvisac Seiqmna es teqsti. aseve mniSvnelovania informa ciis damuSavebis unar-Cvevebis gamomuSaveba, rac am etapze gulisxmobs teqsti dan mTavari sakiTxebis gamoyofas, faqtebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis danaxvas da eqsplicitur informaciaze dayrdnobiT martivi daskvnebis gamota nas. Sedegi qarT. IV. 6. moswavles SeuZlia sxvadasxva Temaze Seqmnili mxatvruli teqstebis damoukideblad wakiTxva. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad amoicnobs konkretuli JanrisaTvis (mag., igav-arakis, zRap ris, moTxrobis) damaxasiaTebel niSnebs; saubrobs saTaurisa da teqstis azrobriv / Sinaarsobriv urTierTkavSirze; asaxelebs saTauris alternatiul variantebs; asaxelebs moqmed pirebs; moiZiebs konkretul informacias (mag., movlenaTa, moqme debaTa drosa da adgils); damoukideblad poulobs teqstSi sityvebsa da gamoTqmebs, romlebsac avtori iyenebs personaJebis, faqtebisa da mov lenebis aRsawerad; amoicnobs personaJTa grZnobebs, miznebs; akvirdeba personaJTa qcevas, moqmedebas, Tvisebebs da dak virvebis safuZvelze gamoaqvs saTanado daskvna maTi azre bis, ganzraxvebis, gancdebis Sesaxeb; akavSirebs erTmaneTTan eqspliciturad mocemul faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTanado daskvnebi; ganarCevs erTmaneTisgan faqtsa da survils/ocnebas; amoicnobs teqstSi gamocemul movlenebs, moqmedebebs So ris arsebul logikur (mizez-Sedegobriv, opoziciur, pi robiT, daTmobiT da sxva) kavSirebs; gansazRvravs teqstSi gadmocemul moqmedebaTa, movlenaTa qronologias; gamoyofs siuJetis ganviTarebis etapebs (dasawyiss, ambis Sua nawils, dasasruls); sakuTari sityvebiT gadmocems teqstis/misi calkeuli mo nakveTis mokle Sinaarss, gamoyofs arsebiT informacias; ganavrcobs SekumSulad, mokled gadmocemul ambavs; ganarCevs teqstSi avtorisa da personaJebis sityvebs, dia logsa da monologs; 63 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi gansazRvravs calkeuli personaJis xedvis kuTxes, gadmos cems nawarmoebSi asaxul ambavs erT-erTi personaJis piriT; aanalizebs calkeul replikas - vis ekuTvnis, vin aris adre sati, ra aris replikis mizani (mag., rCevis micema, informi reba, axsna, sayveduris gamoTqma, SeniSvnis micema, sakuTa ri damokidebulebis gamoxatva da sxva); akavSirebs teqstSi mocemul informacias sakuTar gamoc dilebasTan da amis safuZvelze gamoaqvs daskvna; amoicnobs nawarmoebis ZiriTad Temas/qveTemebs, ideas. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: nacnobi Janris mxatvruli teqstis maxasiaTeblebis amoc nobas; teqstis nawilebis aRdgenas JanrisTvis damaxasiaTebeli elementebis mixedviT; mxatvruli nawarmoebis dasaTaurebas; personaJTa portretis Seqmnas; personaJTa urTierTdamokidebulebebis Sesaxeb azrobri vi rukebis Seqmnas; teqstis Sinaarsis gegmis Sedgenas; moTxrobili ambis qronologiurad gadmocemas; teqstSi moqmedebis adgilisa da drois gansazRvras; nawarmoebis SinaarsTan dakavSirebuli kiTxvebis dasmas; rolur TamaSebSi monawileobas; mTxroblis Canacvlebas; sxv. rekomendaciebi: kiTxvis swavlebis saboloo mizani wakiTxulis gaazrebaa. ami tom, sakiTxavi masalis damuSavebis dros mniSvnelovania, rom moswavlem dak virvebiT waikiTxos teqsti da kargad gaigos misi Sinaarsi, aRiqvas teqstSi gad mocemuli ambis qronologia da aRweril movlenebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebi. yovelive es ki momdevno mniSvnelovani etapis - wakiTxuli gaazrebis - winapirobas warmoadgens. kiTxvis swavlebis am etapze saWiroa yuradRebis ga maxvileba Semdegze: moswavle akvirdeba ara mxolod personaJTa Tvisebebsa da maTs urTierTobebs, aramed cdilobs amoicnos TiToeuli personaJis damoki debuleba nawarmoebSi asaxuli ama Tu movlenis mimarT. moswavlem unda SeZlos sxvadasxva personaJis perspeqtividan teqstSi gadmocemuli ambisa Tu dasmuli problemis danaxva. amasTanave, mniSvnelovania, rom moswavlem TandaTanobiT da iwyos dakvirveba sakiTxavi teqstebis Janrul maxasiaTeblebze, iqneba es teqs tis forma, misi Sinaarsobirivi struqtura Tu enobrivi formulebi. 64 Sedegi qarT. IV. 7. moswavles SeuZlia mxatvruli da aramxatvruli teqstebis ZiriTadi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba. indikatorebi aqtivobebi amoicnobs da asaxelebs moqmedebis aRmniSvnel sityvebs, romelTa saSualebiT abzacSi / teqstis calkeul epizod Si / teqstSi gadmocemulia movlenaTa Tanamimdevroba (mag. jer daxata, mere gaugzavna megobars; jer wavida, Semdeg iyida, bolos ki SeWama...); amoicnobs da asaxelebs sagnisa (mag., wiTeli fanqari; kargi amindi, maRali saxli) da moqmedebis (lamazad wers) damaxa siaTebel niSnebs; amoicnobs martivi aRweriTi teqstis ZiriTad enobriv ma xasiaTeblebs, mag., Sedgenili Semasmenlis aqtiurad gamo yenebas (es kalamia, is rveulia, es ki Cemi CanTaa), aRsaweri sagnis / obieqtis aRmniSvneli sityvis Canacvlebas nacval saxeliT an zmnizediT (Tbilisi saqarTvelos dedaqalaqia; is daaarsa vaxtang gorgasalma. SarSan TbilisSi viyavi. iq bevri lamazi saxli vnaxe) da a.S.; amoicnobs da asaxelebs ZiriTad sintaqsur mimarTebebs, mag., SeTanxmebas saxelebs Soris brunvaSi (mag., orma mego barma, lamazi saxli); amoicnobs da asaxelebs qona-yolis aRmniSvnel zmnebs, am Cnevs maTi warmoebis Taviseburebebs (deda myavs, rveuli maqvs). qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: metyvelebis nawilebis marTebulad gamoyenebas winadade bis agebisas da sxvadasxva sametyvelo situaciaSi; metyvelebis nawilebis dajgufebas; aRweriTi teqstis Canacvlebas naratiuli teqstiT da piri qiT; sityvebisgan / frazebisgan winadadebebis agebas; orTografiuli Secdomebis povnasa da gasworebas; sxv. rekomendaciebi: enobrivi ganviTarebis am etapze moswavleebi ukve iwyeben sxva dasxva gramatikuli Tu leqsikologiuri sakiTxis gaazrebulad Seswavlas, ZiriTadi enobrivi erTeulebis funqciis gaazrebasa da gamoyenebas kiTxvis, werisa da zepirmetyvelebis dros. 65 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. IV. 8. moswavles SeuZlia sakuTari damokidebulebis gamoxatva wakiTxuli teqstis (mxatvrulis/aramxatvrulis) mimarT; avlens esTetikuri da eTikuri Sefasebis survils. indikatorebi aqtivobebi asaxelebs sayvarel wigns, teqsts / mxatvrul nawarmoebs, avtors, personaJs da xsnis Tavis arCevans; ganmartavs, riT aris konkretuli teqsti misTvis saintere so; miuTiTebs, riT dainteresda / ra moewona teqstSi (infor macia, ambavi, personaJis saqcieli, bunebis aRwera, dialo gebi Tu sxva); monawileobs wakiTxulis Sesaxeb gamarTul diskusiebSi; sa kuTari Sexedulebis dasasabuTeblad iyenebs Sesabamis ad gilebs wakiTxuli teqstidan an magaliTebs piradi gamoc dilebidan. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: nawarmoebis Sefasebis sakuTari kriteriumebis SemuSavebas; wignebis/nawarmoebebis Sesaxeb gamokiTxvis Catarebas da ma Ti reitingis dadgenas; biblioTekisTvis wignebis SerCevas; sakuTari literaturuli gamocdilebis gaziarebas da Ta naklaselTaTvis rCevebis micemas; literaturuli wris organizebas da masSi monawileobas; sxv. rekomendaciebi: kiTxvis swavlebis am etapze yuradReba unda mieqces moswavlis literaturuli gemovnebis daxvewas, rac xels Seuwyobs mis srulfasovan mkiTx velad Camoyalibebas. Sedegi qar. IV. 9. moswavles SeuZlia mcire zomis miznobrivi teqstebis saTanadod gaformeba da teqstis araverbaluri nawilebis amocnoba; avlens teqstis araverbaluri interpretaciis unars. indikatorebi 66 saTanadod aformebs mcire zomis miznobriv teqstebs (sxva dasxva xasiaTis abrebs saSualo skolis, sabavSvo baRis, sportuli moednisTvis, zRapris an sabavSvo speqtaklis Te maze Seqmnil plakats da sxv.); adekvaturad iyenebs sabavSvo wignSi gamoyenebul pirobiT aqtivobebi niSnebs (logos, rubrikas, sqemas), ilustraciebs, damxmare cxrilebsa da martiv diagramebs; amoicnobs sabavSvo, SemecnebiT (SemecnebiT-gasarTob), mu sikalur, sportul da sainformacio gadacemebs specifiku ri niSnebis (musikaluri qudis, logos, dasawyisisa da a.S.) mixedviT; monawileobs sabavSvo speqtaklis gaformebaSi: damouki deblad an sxvisi daxmarebiT qmnis maswavleblis miTiTebiT an sakuTari surviliT SerCeuli rolisaTvis Sesaferisi kostumis, niRbisa da a.S. eskizebs; SearCevs (TviTon xatavs an moiZiebs) rolis Sesabamis vizua lur masalas; amzadebs da warmoadgens maswavleblis miTiTebiT an saku Tari surviliT SerCeul rols; rolis (molaparake cxovelebis, usulo sagnebis) gansasaxi ereblad adekvaturad iyenebs damxmare saSualebebs (Jests, mimikas, damaxasiaTebel moZraobas, garkveul artikulaci as; moxerxebulobis, tyuilis Tu sxva Tvisebebisa da grZno bebis gamomxatvel miniSnebebs); Tanaklaselebis jgufTan erTad ganasaxierebs wakiTxuli teqstis calkeuli epizodis / epizodebis mimikur mizans cenebs (meore jgufi ki cdilobs amoicnos, konkretulad romeli epizodi iyo warmodgenili). qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: wakiTxuli nawarmoebis scenebis eskizebis momzadebas; afiSis Seqmnas; aplikaciebis / kolaJebis Seqmnas; Teatralur warmodgenebSi monawileobas; improvizirebul dadgmebSi monawileobas; Jestebisa da mimikebis saSualebiT personaJis gansaxiere bas da amocnobas; mizanscenis eskizis saSualebiT epizodis amocnobas; arsebuli da gamogonili pirobiTi niSnebis /logoebis sa SualebiT epizodis Sinaarsis gadmocemas; sxv. rekomendaciebi: unda aRiniSnos, rom TviTgamoxatvis gansxvavebuli saSuale bebis / formebis gamoyeneba, erTi mxriv, moswavleTa SemoqmedebiTi unarebis gan viTarebas uwyobs xels, meore mxriv ki, wakiTxulis gaazrebaSi exmareba maT. 67 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. IV. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba informaciis mosaZieblad da konkretuli sakiTxis dasamuSaveblad. indikatorebi 68 cdilobs amoicnos ucnobi sityvebis / gamoTqmebis mniSvne loba nacnobi elementebis (ilustraciebis, nacnobi fuZis, konteqstisa da sxv.) daxmarebiT; teqstis ukeT gaazrebis mizniT svams kiTxvebs wakiTxulTan dakavSirebiT; ilustraciebze, saTaurze dayrdnobiT gamoTqvams varauds teqstis Sinaarsis Sesaxeb; asaxelebs teqstis Tavebad da monakveTebad dayofis az robriv safuZvels; akvirdeba kiTxvebze gacemul pasuxebs da ganarCevs, romel operacias mimarTa mkiTxvelma Semdegi samidan: a) pasuxi pirdapir iyo teqstSi mocemuli; b) pasuxis gasacemad saWi ro iyo ramdenime saxis informaciis erTmaneTTan dakavSi reba; g) pasuxi ar iyo teqstSi; mkiTxveli daeyrdno teqst Si mocemul informacias, daukavSira igi sakuTar codnas da amis safuZvelze gamoitana daskvna; dasmul kiTxvebze pasuxis gacemis Semdeg azustebs, ramde nad darwmunebulia pasuxis sisworeSi („darwmunebuli var“, „TiTqmis darwmunebuli var“, „ara var darwmunebuli“); ubrundeba teqstis Sesabamis/saTanado monakveTs im sa kiTxebis dasazusteblad, raSic ar aris darwmunebuli; icis da asaxelebs sxvadasxva xerxs, romlebic teqstis ga gebas uwyobs xels (teqstSi gadmocemuli ambebis warmosax vaSi gacocxleba, teqstSi gadmocemuli ambis inscenireba, teqstis calkeuli monakveTis sakuTari sityvebiT gadmo cema da sxv.); aRwers, ra gziT moaxerxa ama Tu im sakiTxavi amocanis ga daWra; adarebs sxvebis mier SerCeul xerxs da gamoTqvams mosazrebas imis Sesaxeb, Tu romeli midgoma iyo ufro misa dagebuli/efeqturi da ratom; sargeblobs sabavSvo biblioTekis anbanuri da Tematuri ka talogebiT; sworad igebs da iyenebs biblioTekis katalogebsa da bara Tebze moTavsebul informacias (avtori, saTauri, gverde bis raodenoba); amoicnobs da biblioTekaSi sworad moiZiebs ZiriTad sabav Svo seriul gamocemebs (msoflios xalxTa zRaprebs, sabav Svo literaturis biblioTekas, qarTul xalxur zRaprebs, sabavSvo enciklopediebs da a. S.). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sakuTari kiTxvis procesis aRweras sqematurad (cxrilis meSveobiT); teqstidan sakvanZo sityvebis amoweras; informaciis diferencirebas codnis xarsixis mixedviT (vi codi / daaxloebiT vicodi / mxolod gagonili mqonda / sa erTod ar vicodi); ucnob leqsikur erTeulebTan dakavSirebiT varaudebis sqemis Sevsebas (mag., es sityva aris zedsarTavi saxeli, axa siaTebs didi zomis Tevzs, savaraudod, unda iyos mtacebe li Tevzis damaxasiaTebeli sityva da a.S.); dasazustebeli informaciis CamonaTvalis Sedgenas; saZiebo sistemebis gamoyenebas; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad rekomendaciebi: yvelaze kargad aprobirebuli meTodi strategiebis dasauf leblad aris eqsplicituri instruqciebis micema moswavleebisTvis. maswavle belma pirdapir unda SesTavazos moswavleebs strategiebis farTo arCevani da misces saSualeba maT, gamoscadon, ”moirgon” da Tavad SearCion kiTxvis miznis Sesabamisi strategiebi. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. IV. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mcire zomis teqstis SeTxzva. indikatorebi aqtivobebi cxovrebiseuli STabeWdilebebis safuZvelze wers mcire zomis teqsts; Sesaferisi leqsikis gamoyenebiT adgens martiv dargobriv teqstebs (klimaturi pirobebis aRweras, geografiuli ga remos aRweras, maTematikur amocanas); Camowers SekiTxvebs mweralTan warmosaxviTi interviusaT vis; swers werilebs realur da warmosaxviT adresats (mego bars, nawarmoebis avtors, personaJs da sxv.). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: tradiciuli (werilobiTi) da multimediuri teqstebis (klipi, video, filmi, sxv.), gagebas, gaazrebasa da organize bas mcire zomis teqstis saxiT; zepiri da vizualuri informaciis gagebas, gaazrebasa da organizebas mcire zomis teqstis saxiT; 69 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad TviTgamoxatvas; msjelobas; prezentirebas; sxv. Sedegi qarT. IV. 12. moswavles SeuZlia Seswavlili teqstis Sinaarsis dawera; avlens TviTgamoxatvis survils. indikatorebi aqtivobebi icavs Sinaarsobriv Tanamimdevrobas; nawarmoebis Sinaarsis gadmocemisas SemoqmedebiTad iye nebs avtoriseul leqsikasa da mxatvrul saxeebs; gamoxatavs sakuTar damokidebulebas personaJis mimarT sxvadasxva formiT (mag., mokle daxasiaTebis, gmiris saqci elze gakeTebuli komentaris saxiT da a.S.); qmnis nawarmoebis gansxvavebuli dasasrulis werilobiT versias. aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: teqstis Sinaaris aRqmas da gaazrebas; sakuTari Tvalsazrisis, damokidebulebis gamoxatvas; verbaluri da araverbaluri informaciis werilobiTi sa xiT gadmocemas; SemoqmedebiTobas; TviTgamoxatvas; analizis Sedegebis warmodgenas grafikuli maorganizeb lis meSveobiT; sxv. rekomendaciebi: muSaoba unda warimarTos teqstis aRqmis, gaanalizebisa da misi sxvadasxva gziT (verbaluri da araverbaluri) gadmocemisaTvis aucile beli unar-Cvevebis ganviTarebaze; moswavleebs unda SeeZloT verbaluri da araverbaluri informaciis erTmaneTTan dakavSireba da maTi gaazreba erTian konteqstSi; teqstis gaanalizebis dros grafikuli maorganizeblebis (sqemebis /cxrilebis, sxv.) gamoyeneba informaciis organizebis mizniT. grafikuli maor ganizeblis meSveobiT, moswavleebi TvalsaCinod dainaxaven abstraqtuli pro cesis ”ConCxs”, rac maT Zalze Seuwyobs xels TavianTi azrebis, Sexedulebebis, argumentebis organizebasa da reorganizebaSi. 70 Sedegi qarT. IV. 13. moswavles SeuZlia gramatikuli da orTografiuli TvalsazrisiT swori formebis gamoyeneba winadadebis agebisas da punqtuaciis ZiriTadi wesebis dacva. indikatorebi aqtivobebi akvirdeba sityvaTa leqsikur mniSvnelobas da konteqstis gaTvaliswinebiT SeurCevs maT adgils; avlens saxelis formacvalebis wesebis codnas (mag., sworad arCevs saxelis brunvis formebs zmnis sintaqsuri konst ruqciebis mixedviT) da saTanadod iyenebs mas; marTebulad xmarobs sityvebs: TiToeuli, yvela, zogi (zo gierTi), ramdenime da sworad uTanxmebs ricxvSi zmnebs; saTanadod iyenebs nacnobi gramatikuli formebis marTl weris wesebs winadadebis/frazis agebisas; marTebulad iyenebs sasven niSnebs (wertils, kiTxvisa da Za xilis niSnebs, brWyalebs, orwertils, mravalwertils...). qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: leqsikonis gamoyenebas; sakuTari naSromis kritikulad gaanalizebas; naSromis redaqtirebas; TviTSefasebas; sxv. rekomendaciebi: gasaTvaliswinebelia, rom gamarTuli weriTi metyvelebisaT vis aucilebeli unar-Cvevebis gamosamuSaveblad erT-erT umniSvnelovanes re surss warmoadgens weris Semdgomi etapis samuSaoebi - redaqtireba/koreqti reba. es samuSaoebi moswavleebs aZlevs saSualebas, konkretuli saWiroebidan gamomdinare, kidev erTxel gaiazron gramatikuli, orTografiuli normebi, Ca ufiqrdnen leqsikisa da stilis sakiTxebs sakuTar naSromTan mimarTebaSi, rac mZlavr biZgs aZlevs weriTi metyvelebis ganviTarebis process. sasurvelia, am etapis samuSaoebi warimarTos da daigegmos ise, rom moswavleebma (da maswavle belmac) SeZlon aRniSnuli resursis efeqturad gamoyeneba. Sedegi qarT. IV. 14. moswavles SeuZlia weris sawyisi strategiebis gamoyeneba. indikatorebi Seadgens weriTi davalebis mokle gegmas; weris dawyebamde gansazRvravs teqstis daniSnulebas da adresats miznobrivi teqstebisTvis; ubrundeba nawers koreqtirebisTvis, asworebs martivi tipis Secdomebs (Caamatebs, amoSlis an gadasvams teqstSi asos, sityvas, frazas/winadadebas); 71 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi amCnevs da asworebs sakuTar Secdomebs (mag., subieqtsa da zmnas Soris SeuTanxmeblobas, msazRvrel-sazRvruls So ris SeuTanxmeblobas, orTografiuli xasiaTis Secdomebs da sxv.); xmamaRla kiTxulobs sakuTar nawers, cvlis teqstis ama Tu im monakveTs esTetikuri TvalsazrisiT ukeTesi variantiT. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: enobriv-gramatikuli, sintaqsuri da stilisturi normebis dacvas weris dros; teqstis gaazrebas; adekvaturi leqsikuri erTeulebis gamoyenebas; naweris redaqtirebis xerxebis gamoyenebas; TviTSefasebas/urTierTSefasebas; sxv. V klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba Sedegi qarT. V. 1. moswavles aqvs asakis Sesaferisi sirTulis teqstebis mosmenisa da interpretaciis sawyisi unari indikatorebi aqtivobebi 72 ismens sxvadasxva xasiaTis sainformacio teqstebs da erT maneTisagan ganarCevs faqtebsa da damokidebulebebs (Sefa sebebs); svams kiTxvebs mosmenili teqstis ukeT gasaazreblad / ama Tu im sakiTxis dasazusteblad; gamoxatavs sakuTar damokidebulebas sainformacio teqs tebSi gadmocemuli faqtebis mimarT (dadebiTad/uaryofi Tad vafaseb; aRmafrTovana/aRmaSfoTa da sxv.); ismens erTsa da imave Temaze Seqmnil literaturul teqs tebs da poulobs msgavseba-gansxvavebas maT Soris; warmoaCens nawarmoebis personaJs sxvadasxva kuTxiT (miu TiTebs mis rogorc dadebiT, ise uaryofiT Tvisebebze). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: dadebiTi / uaryofiTi emociis zepirad gadmocemas; mosmenil teqstSi asaxuli damokidebulebebis, faqtebis, Sefasebis adekvaturad gadmocemas; TanatolebTan erTad wakiTxuli informaciis mokled, re ziumes saxiT gadmocemas da ZiriTadi sakiTxebis Sesaxeb rogorc individualurad, ise wyvilebSi muSaobas; mosmenilis Sefasebas sxvadasxva poziciidan; sxv. Sedegi qarT. V. 2. moswavles SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocanebis ganxorcieleba. indikatorebi jgufTan erTad amzadebs zepir gamosvlas: damoukideblad daamuSavebs Temis erT-erT nawils, mopovebul masalas da SemuSavebul Tvalsazriss gaacnobs da SeuTanxmebs jgufis wevrebs; gamodis wyvilis, jgufisa Tu klasis momxseneblis rolSi; iTvaliswinebs da gamoxatavs Tanagundelebis saerTo azrs; miznis Sebamisad irCevs sasaubro (etiketuri dialoge bis) da mxatvrul (gancdebsa da STabeWdilebebze saubris) stils; kiTxvis dasmis, Txovnis, brZanebis, grZnobebis gadmocemis dros icavs sityvaTa rigs da am modalobebisTvis damaxasi aTebel intonacias. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: ama Tu im Temis / sakiTxis / teqstSi wamoWrili problemis irgvliv individualuri / jgufuri gamosvlis momzadebas; sakuTari Tvalsazrisis argumentirebas, mis Sejerebas jgufis wevrebTan; rigiTobis / dadgenili wesebis dacvas; azris dasazusteblad kiTxvis dasmas, Sesabamisi etiketuri formulebis gamoyenebas: ”Tu sworad gavige...”, ”rogorc me mivxvdi...”; sxv. Sedegi qarT. V. 3. moswavles SeuZlia enobriv-gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoyeneba Sesabamis sametyvelo situaciebSi. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad marTebulad SearCevs brunvis formebs konteqsturi mniSv nelobebis gamosaxatavad; amoicnobs da Sesabamis konteqstebSi marTebulad iyenebs zmnis dro-kiloTa saTanado formebs (mag., gaakeTa - akeTeb da - gaukeTebia da sxv.); 73 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mosmenili ambis drois Secvlas da SerCeuli drois forme bis sworad warmoebas; msazRvrel-sazRvrulis (lamazi saxli, patara ezo, xis sa TamaSo), moqmedebis aRmniSvneli zmnuri formebisa da ga remoebebis adekvaturad gamoyenebas; zmnur formebTan subieqt-obieqtebis sworad Sexamebas (vwer werils, davwere werili, damiweria werili); sxv. Sedegi qarT. V. 4. moswavles aqvs literaturuli nawarmoebis esTetikuri Sefasebis sawyisi unari indikatorebi 74 sworad iyenebs arawesieri warmoebis (qona-yolisa da grZnoba-aRqmis) zmnaTa formebs; saubris Temis, adresatisa da miznis mixedviT irCevs Sesaba mis stils. ismens mxatvrul nawarmoebs (leqss, novelas, moTxrobas) da gamoxatavs sakuTar emociebsa da STabeWdilebebs; saubrobs poetur nawarmoebSi gamoxatul ganwyobaze; monawileobs literaturuli nawarmoebis Sesaxeb gamar Tul diskusiaSi, gamoxatavs sakuTar damokidebulebas ama Tu im personaJis mimarT; asaxelebs sxvadasxva TvalsazrisiT misTvis saintereso ad gilebs teqstidan. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mosmenilTan dakavSirebiT sakuTari emociebisa da STabeW dilebebis Sesaxeb saubars; personaJis xasiaTis, misTvis damaxasiaTebeli Tvisebebis Sesaxeb saubars konkretuli epizodis mixedviT; literaturul diskusiaSi monawileobas, ama Tu im persona Jis Sesaxeb mosazrebis Camoyalibebas da am mosazrebis axs nas; sxv. Sedegi qarT. V. 5. moswavles SeuZlia sadiskusio strategiebis amocnoba da gamoyeneba. indikatorebi jgufTan erTad irCevs sakamaTo Temas; gansazRvravs disku aqtivobebi siis wesebs: reglaments, rigiTobas, etikets; icavs koreq tulobas da a. S.; mosmenisas CainiSnavs sayrden sityvebs, sayrden frazebs; mosmenisas amoicnobs diskusiaSi gamoTqmul Tvalsazriss da CainiSnavs argumentebs; yuradRebiT ismens jgufis TiToeuli wevris azrs, ala gebs gamoTqmul mosazrebebs garkveuli principiT (vis aqvs gansxvavebuli mosazreba, ramdeni Tvalsazrisi gamoiTqva jgufSi...); adgens martiv gegmas am mosazrebaTa warmosadgenad; qmnis an moiZiebs vizualur masalas sadiskusio Temis Sesaxeb. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: diskusiaSi individualurad an jgufurad monawileobas; ama Tu im sakiTxTan dakavSirebiT jgufis / sakuTari Tval sazrisis zepirad warmodgenas; diskusiis msvlelobisas sadavo sakiTxebis identifikacias da problemis gadawyvetis gzebis Ziebas; diskusiaSi gamoTqmul TiToeul TvalsazrisTan dakavSi rebiT moxmobili argumentebis identifikacias; diskusiis wesebis SemuSavebaSi monawileobis miRebas da am wesebis dacvas; diskusiaSi monawile jgufis / TiToeuli wevris aqtiuro bis Sefasebas winaswar SemuSavebuli kriteriumebis mixed viT; sxv. mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. V. 6. moswavles gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar-Cvevebi. indikatorebi aqtivobebi xmamaRla, gamarTulad da gamometyvelebiT ukiTxavs Tanak laselebs SerCeul nawyvets nacnobi teqstidan; cdilobs daicvas Sesabamisi intonacia sxvadasxva modalo bis winadadebis warmoTqmis dros; Sinaarsis Sesabamisad cvlis sxeulis enas (mimikas, Jestiku lacias). aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs mxatvruli kiTxvis dReebSi / SejibrebSi monawileobas; mosmenilis mixedviT gamotovebuli sasveni niSnebis Casmas teqstSi; 75 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad mosmenili leqsis Caweras da saTanadod gaformebas; rolur TamaSebSi monawileobas; sxv. Sedegi qarT. V. 7. moswavles SeuZlia misTvis saintereso Tematikis Semcveli sxvadasxva saxis aramxatvruli teqstebis (saymaw vilo Jurnalebis, dargobriv-SemecnebiTi statiebis, sxva dasxva Sinaarsis cnobarebis, interviuebisa da sxv.) wakiTxva da gaazreba. indikatorebi aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: faqtebis cxrilis Sedgenas (ajgufebs, romeli faqte bi eTanxmeba erTmaneTs, romeli - ewinaaRmdegeba / gamo ricxavs erTmaneTs); faqtebs Soris urTierTkavSiris amsaxveli sqemebis Sedge nas; sarwmuno da mcdari daskvnebis erTmaneTisagan garCevas; informaciis sxvadasxva niSniT klasifikacias; sxv. Sedegi qarT. V. 8. moswavles SeuZlia sxvadasxva Janris mxatvruli teqstebis wakiTxva da adekvaturad gageba-gaanalizeba. indikatorebi 76 gamoyofs da asaxelebs teqstis mTavar sakiTxebs; amoicnobs teqstis zedapirze (eqspliciturad) mocemul faqtobriv informacias; akavSirebs erTmaneTTan faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTanado daskvnebi; gansazRvravs teqstis erT monakveTSi an mis sxvadasxva na wilSi asaxul movlenebs / faqtebs Soris arsebul logikur kavSirebs (mizez-Sedegobrivs, SepirispirebiTs, pirobiTsa da sxv.); ganarCevs faqts Tvalsazrisisagan; ganasxvavebs saganTa / movlenaTa garegnul da Sinaarsobriv maxasiaTeblebs; ajgufebs informacias konkretuli niSniT; teqstis mTliani gaazrebis safuZvelze gamoaqvs daskvna. gaazrebulad akavSirebs saTaurs teqstTan; ganarCevs mTavar da meorexarisxovan personaJebs; aqtivobebi amokrebs konkretul informacias (sad, rodis, ramdeni, ramdenjer, rogori, riTi da sxv.); ganmartavs personaJTa qcevis motivs da afasebs maTs saq ciels; axasiaTebs personaJebs rogorc eqspliciturad mocemul informaciaze dayrdnobiT, ise Sinaarsis gaazrebis safuZ velze; yofs teqsts Sinaarsobriv nawilebad; gamoaqvs daskvna personaJebs Soris arsebuli urTierTo bis Sesaxeb; gamoyofs nawarmoebSi siuJetis ganviTarebis safexurebs (dasawyiss, Sua nawils, dasasruls); sakuTari sityvebiT gadmoscems teqstis Sinaarss; imaxsovrebs da sakuTari sityvebiT gadmoscems arsebiT in formacias teqstis calkeuli monakveTidan; ganavrcobs SekumSulad, mokled gadmocemul ambavs; gansazRvravs, ra icis / ra ar icis calkeulma personaJma; amoicnobs da ganmartavs literaturul da xalxur zRapars Soris msgavseba-gansxvavebas. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: teqstis dayofas Sinaarsobrivad dasrulebul nawilebad; teqstis nawilebis dasaTaurebas; teqstSi gamotovebuli (avtoris mier nagulisxmevi) epizo debis aRdgenas; teqstis Sevsebas an gavrcobas siuJetis gaazrebis safuZ velze; personaJis damaxasiaTebeli Tvisebebis/niSnebis dajgufe bas imis mixedviT, Tu ra weria pirdapir nawarmoebSi, razea miniSneba da ra ar Cans saerTod, magram igulisxmeba; teqstis konkretuli epizodis Sinaarsis gadmocemas; teqstis Sinaarsis danawevrebas siuJetur xazebad; sxv. rekomendaciebi: mxatvruli teqstis gaazrebaze muSaobisas yuradReba unda mi eqces imas, rom moswavleebs gamoumuSavdeT qveteqstis (implicituri informa ciis) wvdomis, misi ”amokiTxvis” unaric, rac teqstis SedarebiT Rrma analizs moiTxovs. 77 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sedegi qarT. V. 9. moswavles aqvs wakiTxuli mxatvruli teqstis interpretaciis sawyisi unari. indikatorebi aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: msgavs Temaze Seqmnili nawarmoebebis gamaerTianebeli da ganmasxvavebeli niSnebis gamoyofas; sxvadasxva Temaze Seqmnil nawarmoebebSi raime niSniT msgav si personaJebis Sedarebas; literaturul sasamarTloSi monawileobas; nawarmoebis Sinaarsis gadmocemas meorexarsixovani perso naJebis / usulo sagnebis piriT; nawarmoebis epizodis interpretaciis gansxvavebuli ver siebis („gafuWebuli telefonis“ principiT) Seqmnas da sa boloo versiis Sedarebas teqstTan; mxatvruli simboloebis Semcveli frazebis axsnas da gad mocemas sakuTari sityvebiT; sxv. Sedegi qarT. V. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva xasiaTis teqstis struqturuli da enobrivi Taviseburebebis amocnoba. indikatorebi 78 asaxelebs nawarmoebis Temas; avlebs paralels Tematurad msgavs nawarmoebebTan; msjelobs misTvis saintereso sakiTxebis Sesaxeb da gamoxa tavs sakuTar pozicias; afasebs nawarmoebSi ganviTarebul movlenebs sxvadasxva personaJis poziciidan; amoicnobs da asaxelebs martiv mxatvrul simboloebs. amoicnobs da asaxelebs ama Tu im miznobrivi teqstisTvis damaxasiaTebel enobriv-stilur saSualebebs (xSirad gamo yenebul gramatikul formebs, leqsikas; mag., amCnevs, rom moZraobis wesebisa Tu sxva aucileblad Sesasrulebeli moTxovnebis teqstSi umeteswilad gamoiyeneba warTqmiTi an ukuTqmiTi brZanebiTi kilos formebi: „SeCerdiT“, „nu gadaxvalT“, „daukvirdiT“, „daelodeT“. Sesabamisad, impe ratiuli Sinaarsisaa amgvar teqstSi yvelaze xSirad gamo yenebuli zmnebic: „unda“, „saWiroa“, „dauSvebelia“, „auci lebelia“ da a. S.); erTi teqstis farglebSi gamoyofs teqstis funqciur ti pebs (Txrobas, aRweras) da miuTiTebs Sesabamis niSnebze (mag., aRwerisas zedsarTavebisa da nazmnari zedsarTavebis, anu mimReobebis siWarbeze, zmnebis nakleb raodenobaze; Txrobisas zmnebis siWarbeze, moqmedebis Tanamimdevrulo basa da mis markerebze da sxv.); amoicnobs teqstSi ZiriTad modalobebs da ganmartavs maT; adarebs sityvebs morfologiuri agebulebis mixedviT (sa xelis brunvis formebis, saxeluri sityvawarmoebis Ziri Tadi wesebisa da sxv.); amoicnobs arsebiT, zedsarTav, ricxviT saxelebs; Caanac vlebs maT Sesabamisi nacvalsaxelebiT (kaci - is; maRali aseTi; eqvsi - amdeni da sxv.); amoicnobs da iyenebs mniSvnelovan sintaqsur mimarTebebs sityvaTa Soris (zmnasa da saxels Soris SeTanxmebas pirsa da ricxvSi, ricxviTi da / an zedsarTavi saxelisa da arsebi Ti saxelis brunebis wesebs...); SeuZlia kiTxvebis meSveobiT amoicnos zogierTi gramatikul-semantikuri kategoria (,,vin“ da ,,ra“ jgufis saxelebi, zmnis droebi da a.S.); ganarCevs zmnis umTavres kategoriebs (pirs, ricxvs, dros, kilos...); ganarCevs arawesieri warmoebis (qona-yolisa da grZnobaaRqmis) zmnaTa formebs. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: metyvelebis nawilebis marTebulad gamoyenebas winadade bis agebisas; metyvelebis nawilebis dajgufebas; metyvelebis nawilebis warmoebas; TxrobiTi teqstis gadakeTebas aRweriTad da piriqiT; sityvebisgan / frazebisgan winadadebebis agebas; gramatikuli Secdomebis povnasa da gasworebas; Secdomebis amocnobasa da gasworebas; sxv. Sedegi qar. V. 11. moswavles SeuZlia teqstis verbaluri da araverbaluri nawilebis erTmaneTTan dakavSireba, interpretireba da msjeloba maTs urTierTmimarTebaze; aqvs mediawignierebis sawyisi unar-Cvevebi. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad akvirdeba teqstze darTul ilustraciebs da msjelobs, ramdenad asaxavs ilustracia teqstis ganwyobas, ras gve ubneba igi teqstSi aRwerili adgilis, drois, ambis, perso naJTa xasiaTebis, maTi urTierTdamokidebulebisa da emo ciebis Sesaxeb; afasebs, ramdenad exmareba mas ilustracia 79 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi teqstis aRqmaSi da/an iZleva Tu ara igi damatebiT masalas teqstis Sesaxeb; ilustraciebze dayrdnobiT gamoTqvams varauds ucnobi / Sesaswavli teqstis Sinaarsis, Tematikis, adgilis, drois, personaJTa xasiaTebis, urTierTdamokidebulebisa da emo ciebis Sesaxeb; teqstis gacnobis Semdeg msjelobs, ramde nad gamarTlda misi varaudi; qmnis wakiTxuli an mosmenili teqstis ilustracias/ilustra ciebs (SesaZlebelia, kompiuteruli grafikuli redaqtoris gamoyenebiT); axsnis, ra kavSirSia mis mier Seqmnili ilustra cia/ilustraciebi teqstTan an teqstis calkeul epizodTan; qmnis sxvadasxva saxis miznobriv teqstebs (magaliTad, sa reklamo gancxadebas, mosawvevs saskolo RonisZiebis pre zentaciaze da sxv.) eleqtronul formatSi, saTanadod aformebs maT da daagzavnis TanaklaselebTan eleqtronu li fostiT; akvirdeba da afasebs Tanatolis mier Seqmnil miznobriv teqsts im TvalsazrisiT, Tu ramdenad uwyobs xels teqstis struqtura misi Sinaarsis aRqmas (ilustraciisa da teqs tis urTierTmimarTebis, Sriftis saxesxvaobis, rubrike bis, teqtis abzacebad/svetebad dayofis, nawilebis dasaTa urebisa da a.S. safuZvelze). aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: ilustraciis mixedviT nawarmoebis ganwyobis amocnobas; ilustraciebis mixedviT wasakiTxi nawarmoebis Sinaarsis amocnobas; ilustraciebis SerCevas wakiTxuli nawarmoebisTvis; nawarmoebis wakiTxviT aRZruli emociebis gadmosacemad ferebis, musikis, sxvadasxva xmovani efeqtebis SerCevas; nawarmoebisTvis musikaluri fonis SerCevas; nawarmoebisTvis animaciuri klipis Seqmnas; miznobrivi teqstebis Seqmnas eleqtronul formatSi; sainformacio teqnologiebis gamoyenebas; sxv. rekomendaciebi: teqstis araverbaluri elementebis gamoyeneba misi Sinaarsis aRqmisa da gaazrebis erT-erTi saukeTeso saSualebaa da, bunebrivia, nebismieri mkiTxveli, gacnobierebulad Tu gaucnobiereblad, xSirad mimarTavs am xerxs. damwyebi mkiTxveli intensiurad iyenebs teqstis araverbalur nawilebs, ro gorc recefciis damxmare saSualebas. kiTxvis unarebis ganviTarebasTan erTad ki mkiTxvels ukve SeuZlia Seafasos, ramdenad aris dacul Sesabamisoba teqstis or komponents Soris. 80 Sedegi qarT. V. 12. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis gamoyeneba teqstis ukeT gaazrebis mizniT. indikatorebi aqtivobebi sxvadasxva saSualebiT (konteqstis gaTvaliswinebiT, kiTx vis dasmiT, leqsikoniT) cdilobs ucnobi sityvebisa da ga moTqmebis mniSvnelobis garkvevas; sxvadasxva elementis (saTauris, abzacebis dasawyisis, sak vanZo sityvebis, erT-erTi abzacis, gamoyofili sityvebis) moSveliebiT gamoTqvams varauds teqstis/teqstis monakve Tis Sinaarsis Sesaxeb; dasmul kiTxvebs ajgufebs imis mixedviT, Tu ra tipis ope racias moiTxovs isini (teqstSi mocemuli informaciis moZiebas; ramdenime saxis informaciis erTmaneTTan dakav Sirebas; daskvnebis gamotanas teqstSi mocemuli informa ciis sakuTar gamocdilebasTan dakavSirebis safuZvelze); konkretuli informaciis mosaZieblad Tvals gadaavlebs teqstis struqturas, sityvier da arasityvier maorganize bel elementebs da maTze dayrdnobiT poulobs da amokrebs mas; iyenebs sxvadasxva xerxs, romlebic xels uwyobs teqstis gagebas (mag., warmosaxvaSi acocxlebs teqstSi gadmocemul ambebs, axdens teqstSi gadmocemuli ambis inscenirebas, sa kuTari sityvebiT gadmoscems teqstis calkeuli monakve Tis Sinaarss, akvirdeba dasmul kiTxvas imis dasadgenad, Tu ra tipis operacias moiTxovs igi da sxv.); sakiTxavi davalebebis Sesrulebis Semdeg monawileobs ga moyenebuli strategiebis ganxilvaSi (vin ra midgoma/xerxi gamoiyena); gamoTqvams mosazrebas imis Sesaxeb, Tu romeli midgoma iyo an iqneboda ufro misadagebuli/efeqturi da ratom; konkretuli informaciis mosapoveblad iyenebs sabavSvo enciklopediis statiebs; sxvadasxva saSualebiT (enciklopediebis, leqsikonebis, in ternetis meSveobiT) azustebs misTvis gaugebar an bundo van adgilebs statiidan; sargeblobs biblioTekiT da damoukideblad, sakuTari in teresebis Sesabamisad irCevs sakiTxav literaturas. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: wakiTxvis gareSe teqstis Temis amocnobas; teqstSi informaciis mignebas sakvanZo sityvebis meSveo biT; 81 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad morfologiis da sintaqsis codnis gamoyenebas ucnobi sityvis mniSvnelobis amosacnobad; leqsikonis indeqsis gamoyenebas; kompiuteruli saZiebo sistemebis gamoyenebas; kriteriumebis SemuSavebas informaciis wyaros saimedoo bis Sesafaseblad; sxv. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. V. 13. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis teqstebis damoukideblad Seqmna. indikatorebi 82 weris dawyebamde irCevs Temas; gansazRvravs mizans, audi torias, irCevs sasurvel Janrs; ama Tu im Janris teqstis Seqmnisas iyenebs sxvadasxva mxat vrul xerxs (epiTets, Sedarebas, gapirovnebas, riTmasa da sxv.); wers Canaxatebsa da feletonebs saklaso gazeTisa da Jur nalisaTvis; werisas aqcents akeTebs mTavar da arsebiT momentebze; TanamimdevrobiT gadmoscems faqtebsa da movlenebs; icnobs da marTebulad iyenebs Sefasebis / damokidebule bis gamomxatvel enobriv formulebs (mag. „ar geTanxmebi”, „mec ase mgonia“, „meeWveba“, „ar mjera“, „SesaZloa asec iyos, magram...“ da a. S). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: verbaluri da araverbaluri informaciis adekvaturad aR qmas, gaanalizebasa da gadmocemas; teqstis gaazrebas; teqstis Sinaarsis lakoniurad da Tanamimdevrulad gadmo cemas werilobiTi gziT; sxv. Sedegi qarT. V. 14. moswavles SeuZlia weriTi davalebis amocanis gansazRvra da funqciuri stilis arCeva. indikatorebi Sinaarsobrivi, enobrivi da formaluri niSnebis mixedviT irCevs sasaubro (etiketuri dialogebis), saswavlo-samec niero (raRacis axsnis an damtkicebis mizniT msjelobis) da mxatvrul (gancdili STabeWdilebis gadmosacem) enas; adekvaturad cvlis enas erTi teqstis farglebSi, roca nawerSi erTmaneTs enacvleba msjeloba, STabeWdilebebis gadmocema an dialogi; teqstis miznis gaTvaliswinebiT SearCevs saTanado leq sikur erTeulebs da gramatikul formebs (mag., diasaxli sebisTvis gankuTvnil recepts an rCeva-darigebebs sxva dasxva asakis adamianebisTvis wers sasurveli moqmedebis gamomxatveli kavSirebiTis formebiT da iyenebs Sesabamisi Sinaarsis mqone leqsikas: „sasurvelia“, „kargi iqneboda“ da a. S.); msgavsi mniSvnelobis sityvebidan konteqstis mixedviT Se arCevs saTanado leqsikur erTeuls; swers werilebs sxvadasxva asakisa da mdgomareobis adami anebs; werilSi etiketis dacviT epaeqreba/eTanxmeba adre sats da marTebulad iyenebs Sesabamis formulebs (mag., „mec ase mgonia“, „ar mjera“, „SeiZleba, magram...“ da a.S.). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: informaciis Sekrebas, daxarisxebasa da organizebas; TviTgamoxatvas; teqstis gaanalizebas; dasaxuli miznis adekvaturi leqsikuri erTeulebis, enob riv-gramatikuli formebisa da gramatikuli elementebis gamoyenebas; mTxroblis Canacvlebas; SemoqmedebiTobas; arsebiTi sakiTxebis gamokveTas; sxv. Sedegi qarT. V. 15. moswavles SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba da marTlweris normebis dacva. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtiurad iyenebs metyvelebis nawilTa ZiriTad formobriv Taviseburebebs (saxelTa brunebas, sityvawarmoebas, sxva dasxva dro-kiloTa zmnuri sityvaformebs...); praqtikulad iyenebs saxelTa Sewyobas brunvebisa da ricx vis mixedviT, zmnuri konstruqciebis cvlilebebis gaTva liswinebiT; ganasxvavebs da saTanadod iyenebs sxvadasxva funqciuri stilisTvis damaxasiaTebel enobriv-gramatikul saSuale bebs; 83 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi asworebs gramatikul Secdomebs (mag: subieqt-obieqtisa da zmnis sintaqsuri urTierTobis wesebis darRvevisas), iTva liswinebs zmnis piris formaTa agebis kanonzomierebebs; teqstis Seqmnisas icavs qarTuli saliteraturo enis nor mebs da akeTebs koreqturas. aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: SemoqmedebiT unar-Cvevebs; sayrdenebis gamoyenebiT teqstis Seqmnas; naweris redaqtirebas; sxv. VI klasi mimarTuleba: zepirmetyveleba 84 Sedegi qarT. VI. 1. moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadace-misaTvis aucilebeli unar-Cvevebi indikatorebi aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: erTi da imave situaciis aRweras/ambis gadmocemas sxvadasxva monawilis piriT; sxvis mier moTxrobili ambis/gamoTqmuli mosazrebis gadmocemas sakuTari sityvebiT; megobris/Tanaklaselis poziciis dacvas argumentirebulad diskusiis dros; msgavsi mniSvnelobis leqsikuri erTeulebidan sametyvelo amocanis Sesabamisi Sinaarsisa da konotaciis mqone sityvebis/frazebis SerCevas da gamoyenebas; sxv. saubrobs naTlad da garkveviT da prezentaciisas gaazre bulad iyenebs Sesabamis araverbalur saSualebebs; gamoxatavs sakuTar damokidebulebas ama Tu im faqtisadmi; ganarCevs sityvis Sinaarsobriv mravalferovnebas da saTa nadod iyenebs mas metyvelebis dros; metyvelebis procesSi Tavisuflad gadmoscems sxvis naTq vams parafrazis gamoyenebiT; sxv. Sedegi qarT. VI. 2. moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi mniSvnelobis mqone detalebis Sefasebis unari indikatorebi asaxelebs misTvis azrobrivi da mxatvruli TvalsazrisiT mniSvnelovan epizodebs, gamonaTqvamebs da axdens maTs in terpretirebas; afasebs personaJebis qmedebas konfliqtur, winaaRmdegob rivi xasiaTis mqone epizodebSi; msjelobs nawarmoebSi ganviTarebul movlenebze sxvadasx va personaJis poziciidan; msjelobs teqstSi gamokveTil calkeul movlenebsa da faq tebs Soris mizez-Sedegobriv kavSirze; irCevs teqstSi asaxuli konkretuli problemis gadaWri saTvis SeTavazebul alternatiul variantebs Soris misi TvalsazrisiT saukeTesos; sTavazobs auditorias nawarmoebSi gamokveTili konkre tuli problemis gadaWris sakuTar versias. aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mxatvrul teqstSi gadmocemuli ambis gaazrebas / Sefase bas / gadmocemas sxvadasxva personaJis poziciidan; mxatvrul teqstSi mTavari problemis / konfliqtis iden tifikacias da masTan personaJis mimarTebis gaazrebas / ze pirad gadmocemas; mxatvruli nawarmoebis gasaazreblad mniSvnelovani deta lebis adekvaturad gagebas / gadmocemas; mxatvrul teqstSi mizez–Sedegobrivi kavSirebis gaazre bas da maT Sesaxeb saubars; teqstSi dasmuli problemis Sefasebas sakuTari pozicii dan; sxv. Sedegi qarT. VI. 3. moswavles SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyvelo qceva miznisa da konteqstis Sesabamisad indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad sakuTar komunikaciur qcevas usadagebs Sesabamis kon teqsts; SearCevs da gadaamowmebs sxvadasxva saxis (sainformacio, vizualur da a. S.) masalas sandoobis TvalsazrisiT; winaswar Sedgenili mokle gegmis mixedviT moamzadebs da warmoadgens zepir moxsenebas sxvadasxva Temaze; 85 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: winaswar SerCeuli Temisa da auditoriis gaTvaliswinebiT zepiri moxsenebis momzadebas da warmodgenas; sxvadasxva tipis zepiri teqstis (radiogadacema, sarekla mo rgoli radiogadacemaSi da a.S.) Seqmnas da warmodgenas; sxvadasxva tipis zepiri teqstebis struqturisa da maor ganizebeli elementebis codnis safuZvelze konkretuli mizniT (msmenelis informireba, garToba da a.S.) konkretu li auditoriisTvis zepiri teqstis momzadebas; jgufur muSaobas (erTi konkretuli amocanis Sesrulebas) zepiri teqstis Seqmnis mizniT; sxv. Sedegi qarT. VI. 4. moswavles SeuZlia mosmeniT ganasxvavos sxvadasxva tipis teqstebi enobriv-gramatikuli struqturis mixedviT indikatorebi 86 ganixilavs miznobrivi teqstis ama Tu im saxes, mag., rekla mas, da asaxelebs sagnis an movlenis im mxares, romlis afi Sirebasac eweva reklama; sakuTari sityvebiT gadmoscems reklamis Rirsebas an nakls, asaxelebs sityvebs da sxva ga momxatvelobiT saSualebebs, romlebic yvelaze efeqtu rad gadmoscems reklamis mizans; ismens da adekvaturad aRiqvams sainformacio saSualebe biT gadmocemul sxvadasxva xasiaTis sabavSvo da Semecne biT-gasarTob programebs; amoicnobs am programebis struqturas da agebis ZiriTad principebs; TanatolebTan erTad msjelobs da kamaTobs nanaxi an mosme nili gadacemis Sesaxeb. sametyvelo viTarebaSi moiZiebs da iyenebs azris gamoTq misTvis aucilebel leqsikur da gramatikul saSua-lebebs; svams kiTxvebs azris dazustebis, ukeT gagebis mizniT; erkveva zmnis ZiriTadi kategoriebis (piris, ricxvis, piri anobis, drois, kilos) arsSi da saWiroebisamebr iyenebs maT: sworad gansazRvravs saxelTa brunvis formebs zmnis sin taqsuri konstruqciebis mixedviT (aSenebs is mas, aaSena man is, auSenebia mas is...); amoicnobs adreuli periodis qarTuli saliteraturo enis ZiriTad enobriv Taviseburebebs (saxelTa brunebisas, ricxviTi formebis warmoebisas, zmnis uRlebisas). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sxvadasxva tipis zepiri teqstis enobrivi maorganizeble bis gamoyenebas teqstis amosacnobad; sxvadasxva Janris, stilis, epoqis enisTvis damaxasiaTebeli enobrivi formebis amocnobas, gagebas, maTi mxatvrul–es Tetikuri funqciis gaazrebas; metyvelebis nawilTa ZiriTadi kategoriebis, marTlmety velebisa da marTlweris wesebis safuZvelze enobrivad da stilurad gamarTuli winadadebebis / frazebis / teqstis agebas; sxv. Sedegi qarT. VI. 5. moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da individualuri strategiebis efeqturad gamoyeneba indikatorebi aqtivobebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad iyenebs mocemul kulturul garemoSi moqmed wesebs, etike tur normebsa da Sesabamis strategiebs ama Tu im Temis pre zentaciis, diskusiis, kamaTis dros da konkretul sakiTx Tan dakavSirebiT azris gamoTqmisas; individualurad an TanamoazreebTan erTad monawileobs diskusiaSi; jgufTan erTad SeimuSavebs, warmoadgens da saTanado ar gumentebiT icavs saerTo pozicias; inawilebs pasuxismgeblobas jgufis saxeliT gamoTqmul mosazrebaze; azris gamoTqmisas icavs miRebul formalobebs (dgeba auditoriis win da amyarebs msmenelebTan mxedvelobiT kontaqts; metyvelebisas iyenebs mimarTvis, msmenelTa yu radRebis mobilizebisa da gansxvavebuli azris gamoTqmis Tavazian formebs); gegmavs da amzadebs jgufur an wyvilur sakomunikacio amo canas, sxvadasxva saSualebiT (biblioTekis, internetis da a.S. meSveobiT) agrovebs masalas, gaacnobs mas jgufis wev rebs da iTvaliswinebs maTs azrs; Semoifargleba konkretuli TemiT da Tavs aridebs zogad sakiTxebze msjelobas. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: sxvadasxva saxis – individualuri da jgufuri – samuSaos dagegmvas, ganxorcielebasa da zepirad warmodgenas; 87 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad jgufis saerTo poziciis erTiani Tvalsazrisis SemuSave basa da prezentacias; diskusiis / debatebis dagegmvas, mosamzadebeli samuSaos ganawilebas, jgufis saerTo davalebis SesrulebaSi mona wileobas; Sesasrulebeli samuSaos etapebad dayofasa da pasuxism geblobis gadanawilebas; saerTo saqmeSi rogorc sxvebis, aseve sakuTari wvlilis adekvaturad Sefasebas; sxv. mimarTuleba: kiTxva Sedegi qarT. VI. 7. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvruli teqstebis wakiTxva da gageba-gaanalizeba. indikatorebi aqtivobebi 88 amoicnobs teqstis sakomunikacio situacias (mizans, av tors, adresats); axal informacias akavSirebs arsebul codnasTan da gamoc dilebasTan; amoicnobs da erTmaneTTan akavSirebs teqstSi arsebul sxvadasxva saxis informacias; ganarCevs varauds faqtisagan, faqts - Tvalsazrisisagan; amoicnobs movlenebs, faqtebs, moqmedebebs Soris arsebul logikur da qronologiur kavSirebs; gamoaqvs daskvna mTliani teqstis gaazrebis safuZvelze; ganarCevs mTavar da aramTavar personaJebs; ganmartavs personaJTa qcevis motivs da ukavSirebs saku Tar gamocdilebas; TxrobiTi xasiaTis teqstebSi gamoyofs siuJetis ganviTa rebis safexurebs (dasawyiss, moqmedebis ganviTarebas da a.S.); gansazRvravs calkeuli personaJis xedvis kuTxes; gamokveTs mTavar informacias da gadmoscems mas sakuTari sityvebiT; ganavrcobs SekumSulad, mokled gadmocemul ambavs da pi riqiT – vrclad gadmocemul ambavs gadmoscems mokled. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: areulad mocemuli epizodebis/nawyvetebis dalagebas lo gikuri TanmimdevrobiT; teqstis dayofas Sinaarsobrivad dasrulebul nawilebad; teqstis nawilebis dasaTaurebas; teqstSi `gamotovebuli~ (avtoris mier nagulisxmevi) epi zodebis aRdgenas; epizodis Sinaarsis gadmocemas sityvaTa garkveuli raode nobiT; wakiTxuli nawarmoebis sqematuri monaxazis Seqmnas; movlenaTa jaWvis Seqmnas mizez-Sedegobriobis principiT; informaciis daxarisxebas faqtebis, varaudebisa da Tval sazrisebis cxrilSi; nawarmoebis Sinaarsis gadmocemas personaJis an romelime nivTis/sagnis piriT; sxv. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad rekomendaciebi: gasaTvaliswinebelia, rom erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, dawyebiTi safexuris dasrulebisTvis moswavles ukve Tavisuflad unda SeeZlos asakis Sesabamisi mxatvruli da aramxatvruli teqstebis gaazreba ara mxolod teqstis, aramed konteqstis donezec. Sedegi qarT. VI. 8. moswavles SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva saxisa da nairgvari Sinaarsis teqstebi. indikatorebi erTmaneTisgan ganasxvavebs sainformacio angariSs, ambis Txrobas, martiv instruqcias, zepiri komunikaciisa da sxva funqciur teqstebs; marTebulad iyenebs administraciuli xasiaTis martiv teq stebs, sxvadasxva instruqcias, ama Tu im dawesebulebaSi moqmed wesebs, formularebs; asaxelebs amgvari teqstebis formalur niSnebs, rogorebi caa, mag., mkacrad lakoniuri stili, teqstis pirobiTi for ma (blankis tipisa); specialuri/ dargobrivi terminologia da a. S.; ganasxvavebs sabavSvo, popularul, dargobriv, ama Tu im dajgufebisa da organizaciis Jurnal-gazeTebs; icnobs presis struqturas da sworad moiZiebs saWiro in formacias (xvdeba, misTvis sasurveli informacia Tu sta tia gazeTis an Jurnalis romel nawilSi unda iyos ganTav sebuli); sworad „amoikiTxavs“ teqstis intonacias, pauzebs, azrob- riv aqcentebs. 89 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: sxvadasxva saxis funqciuri teqstis daniSnulebis amocno bas; sxvadasxva saxis teqstebis daxasiaTebas formaluri niSne bis mixedviT; sxvadasxva saxis teqstebis miznobrivad gamoyenebas; saWiro informaciis moZiebas gazeTis an internetis gverd ze; sxv. Sedegi qarT. VI. 9. moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemebis Sesaxeb. indikatorebi aqtivobebi gamoxatavs uSualo, cocxal gancdasa da dakvirvebaze da fuZnebul Sexedulebebs misTvis mniSvnelovan, problemur sakiTxze msjelobis dros; avlebs paralels literaturul nawarmoebebs Soris Jan ris, Temisa da problematikis mixedviT; svams kiTxvebs da msjelobs nawarmoebSi dramatulad ganvi Tarebuli movlenebis Sesaxeb; sakuTari mosazrebis gansamtkiceblad iSveliebs lite raturul teqstebs, realur faqtebs, magaliTebs piradi cxovrebidan; asociaciurad ukavSirebs erTmaneTs mxatvrul ambavsa da realur movlenas. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: wakiTxul nawarmoebSi dasmuli problemis identificire bas; problemis garSemo sakuTari Sexedulebebis gamoTqmasa da dasabuTebas; teqstis dakavSirebas pirad gamocdilebasTan; wakiTxulis dakavSirebas realur cxovrebasTan; teqstis garSemo gamarTul diskusiebSi da ganxilvebSi mo nawileobas; sxv. rekomendaciebi: am SedegTan dakavSirebiT yuradReba unda mieqces iseTi maRa li donis saazrovno unarebze muSaobas, rogorebicaa refleqsia, TviTrefleq sia, sinTezi da aplikacia (gamoyeneba). 90 Sedegi qarT. VI. 10. moswavles aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdilebis gadmocemis unari. indikatorebi aqtivobebi amokrebs teqstidan azrobrivi TvalsazrisiT misTvis mniS vnelovan da saintereso adgilebs; svams kiTxvebs wakiTxuli teqstis ukeT gaazrebis mizniT; amoicnobs martiv mxatvrul simboloebs da axdens maTs in terpretacias; gamoTqvams sakuTar mosazrebebs literaturuli teqstis siuJetSi ganviTarebuli movlenebis Sesaxeb; msjelobs poetur nawarmoebSi gamoxatul ganwyobilebaze; asaxelebs misTvis esTetikuri TvalsazrisiT mimzidvel adgilebs da xsnis aRniSnul epizodSi gamoyenebuli mxatv ruli xerxis daniSnulebas. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: teqstidan sayvareli personaJis SerCevas (romlis adgil zec isurvebda yofnas / romlis rolis Sesrulebasac isur vebda); movlenebis, personaJebis Sesaxeb sakuTari STabeWdilebis gadmocemas mxatvruli xerxebis gamoyenebiT; nawarmoebidan sayvareli adgilebis SerCevas; poetur nawarmoebSi gadmocemuli ganwyobilebis gamosaxa tavad semantikuri rukebis Seqmnas; sxv. rekomendaciebi: am etapze moswavleebs TandaTan uyalibdebaT esTetikuri da emociuri damokidebuleba mxatvruli teqstis mimarT. auclebelia, saTanado yuradReba daeTmos am Sinagani procesebis stimulirebas. Sedegi qarT. VI. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv Taviseburebebze dakvirveba da msjeloba. indikatorebi amoicnobs xatovan gamonaTqvamebs da mizanmimarTulad iye- nebs maT; Tavisuflad Caanacvlebs ucnob sityvebsa da frazebs sino nimuri ganmartebebiT; amoicnobs sxvadasxva modalobis (survilis, SesaZleblo- bis) gamomxatvel sityvebs; erkveva zmnis ZiriTadi kategoriebis (piris, ricxvis, piri anobis, drois, kilos) arsSi da saWiroebisamebr iyenebs maT: 91 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi sworad gansazRvravs saxelTa brunvis formebs zmnis sin taqsuri konstruqciebis mixedviT (aSenebs is mas, aaSena man is, auSenebia mas is...); amoicnobs da ganarCevs arsebiT, zedsarTav, ricxviT saxe- lebs; amoicnobs zedsarTav saxelebs, maTs funqcias; miuTi- Tebs zmnizedebis rolze zmnuri Sinaarsis gamoxatvaSi; moiZiebs sxvaTa sityvas (-meTqi; -Tqo; -o) da ganarCevs misi gamoyenebis mizanSewonilobasa da marTebulobas; ganarCevs zmniswiniT gamoxatul ZiriTad mniSvnelobebs; miuTiTebs winadadebis ZiriTad wevrebsa da ZiriTad Sesi- tyvebebze. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: semantikuri rukebis Sedgenas; frazeologizmebis ganmartebiTi leqsikonis Sedgenas; metyvelebis nawilebis klasifikacias winadadebaSi maTi funqciis mixedviT; sityvebiT winadadebis agebas; nawerSi orTografiuli Secdomebis povnasa da gasworebas; sxv. rekomendaciebi: swavlebis am etapze Rrmavdeba moswavlis enobrivi kompeten ciebi rogorc recefciul, ise funqciur doneze. Sedegi qar. VI. 12. moswavles SeuZlia mediateqstebis gaanalizeba; aqvs multimedia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebi. indikatorebi 92 udarebs wakiTxul nawarmoebs mis ekranizebul da Teatra lizebul versiebs; qmnis misTvis saintereso personaJis warmosaxviT port rets; qmnis wakiTxuli an mosmenili teqstis personaJis/persona Jebis veb-gverds / profils socialuri qselebisaTvis; am mizniT amokrebs da axarisxebs Sesabamis informacias teqstidan; moiZiebs da SearCevs vizualur masalas inter netiT da cifruli sakomunikacio teqnologiebis gamoyene biT, SearCevs fotoebs saojaxo albomebidan, reproduqci ebs da sxv.; warmoidgens da aRwers wakiTxuli an mosmenili teqstis erTi epizodis amsaxvel scenas warmosaxviTi filmisaT vis/multfilmisaTvis sareJisoro scenaris saxiT (aRwers SerCeul epizodSi moTamaSe msaxiobebis / naxati gmirebis garegnobas, kostumebs, gamoyenebul musikas, xmaurs da/an sxva bgeriT efeqtebs; drosa da sivrces, sadac viTardeba moqmedeba da sxv.); sxvadasxva gamomxatvelobiTi saSualebebis (karikature bis, aplikaciebis, fotoebisa da a.S.) gamoyenebiT Seadgens martivi saxis reklamebs winaswar mocemuli pirobis mixed viT; gaiazrebs im upiratesobebs, risi afiSirebac surs rek lamis saSualebiT (mag., sportuli moednis reklamaSi wina planze wamowevs mis adgilmdebareobas: skolasTan axlosaa da, amdenad, yvela bavSvisTvis mosaxerxebelia...); miznobrivi teqstebis Sesadgenad integrirebulad iyenebs sxva dargebSi SeZenil codnasa da unar-Cvevebs (gansakuT rebiT, reklamisa da plakatis dasamzadeblad); Txzavs da specifikuri wesebis dacviT aformebs sxvadasxva xasiaTis sainformacio da administraciul teqstebs (mag., konkretuli piris saxelze daweril mokle angariSs, axsna- ganmartebiT baraTs, sainformacio gancxadebas da sxv.). aqtivobebi aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: mizanscenis / kadris aRweras warmosaxviTi filmidan; personaJis biografiuli da piradi monacemebis Sevsebas socialuri qselisTvis; literaturuli teqstisa da misi ekranizaciis Sedarebas; komiqsis Seqmnas nawarmoebis mixedviT; avtobiografiis Seqmnas; mediateqstebis Seqmnas (mag., satelevizio da radio rekla misTvis - ZiriTadi teqstis da sloganis, kinofilmisTvis anonsis, gadacemisTvis - promos da a.S.); eleqtronuli teqstebis wakiTxvas; teqstSi moZiebuli informaciis gamoyenebiT radio an sa televizio axali ambebisTvis reportaJis momzadebas; sxv. Sedegi qarT. VI. 13. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobrivad gamoyeneba. indikatorebi qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad kiTxvisas wamoWrili sirTuleebis dasaZlevad mimarTavs sxvadasxva saSualebas: Tavidan gadaikiTxavs rTul an mniSv 93 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi 94 nelovan nawilebs, akeTebs Canawerebs, komentarebs ukeTebs teqstis calkeul nawilebs; konteqstze, gamocdilebaze dayrdnobiT an leqsikonis daxmarebiT azustebs ucxo sity vebis mniSvnelobas; sxvadasxva elementis (saTauris, abzacebis dasawyisis, sak vanZo sityvebis, erT-erTi abzacis, gamoyofili sityvebis) gamoyenebiT gamoTqvams varauds teqstis/teqstebis monak veTis Sinaarsis Sesaxeb; aanalizebs Tanatolebis mier Sesrulebel sakiTxav dava lebebs - ganarCevs swor da mcdar pasuxebs; xsnis, ratom ver gasca moswavlem sworad pasuxi, ra ver gaigo, ratom Secda igi da sxv.; teqstis saxisa da sakiTxavi amocanis gaTvaliswinebiT ir Cevs konkretul strategias/midgomas da xsnis Tavis arCe vans; sakiTxavi davalebebis Sesrulebis Semdeg monawileobs ga moyenebuli strategiebis ganxilvaSi (vin ra midgoma, xerxi gamoiyena); msjelobs imis Sesaxeb, Tu romeli midgoma iyo an iqneboda ufro misadagebuli/efeqturi da ratom; ixsenebs, gamouyenebia Tu ara msgavsi strategiebi sxva sag nebSi sakiTxavi davalebebis Sesrulebisas; msjelobs imis Sesaxeb, Tu romel sagnebSi da/an ra saxis teqstebis wakiTx visas SeiZleba aRniSnuli strategiebis gamoyeneba; adgens wakiTxuli wignebis katalogs (mokle anotaciiT); enciklopediebis, leqsikonebisa da internetis saSualebiT azustebs teqstSi moTxrobil ucnob an gaugebar ambavs; marTebulad iyenebs ganmartebiT da dargobriv leqsiko nebs. aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: varaudebis sqemis Sevsebas kiTxvis dawyebamde; semantikuri, morfologiuri da sintaqsuri codnis gamoye nebas ucnobi leqsikis gasagebad; frazeologizmebis Sinaarsis amocnobas konteqstze dayr dnobiT; Sesabamisi leqsikonis SerCevas; eleqtronuli saZiebo sistemis gamoyenebas; informaciis misaRebad wyaros SerCevas; sxva sagnebTan kavSirebis daanaxvas; sxv. mimarTuleba: wera Sedegi qarT. VI. 14. moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba weris procesSi; aqvs mxatvruli warmosaxvis unari. indikatorebi aqtivobebi sworad agebs teqsts kompoziciis elementebis gamoyenebiT; akeTebs mokle werilobiT komentars misTvis mxatvrulad da azrobrivad saintereso monakveTebis Sesaxeb; sakuTari gancdis, STabeWdilebis gadmosacemad irCevs mis Tvis sasurvel mxatvrul formas; qmnis misTvis azrobrivad saintereso epizodis gagrZele bisa da dasasrulis sakuTar variants; konkretuli literaturuli Janris teqstis dasawyisis mixedviT qmnis Sesabamisi mxatvruli formis mcire zomis Txzulebas; qmnis originalur Txzulebas. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: verbaluri da araverbaluri informaciis adekvaturad aR qmas, gaanalizebasa da gadmocemas; teqstis gaazrebas; teqstis Sinaarsis lakoniurad da Tanamimdevrulad gadmo cemas werilobiTi gziT; sxv. rekomendaciebi: am etapze, mniSvnelovania, muSaoba warimarTos analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTarebis mimarTulebiT, risTvisac efeqturi iqneba ama Tu im saxis kvleviTi proeqtis/proeqtebis ganxorcieleba. Sedegi qarT. VI. 15. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis miznobrivi teqstis damoukideblad Seqmna. indikatorebi wers sxvadasxvagvar Txzulebas, informaciul teqsts spe cialuri terminologiis gamoyenebiT; avlens faqtisadmi (movlenisadmi) sakuTar damokidebule bas; axerxebs mis emociur Sefasebas Sesaferisad SerCeuli leqsikuri da gramatikuli saSualebebis gamoyenebiT; saWiro enobrivi masalis mosaZieblad iyenebs sxvadasxva damxmare saSualebas (sinonimur ganmartebebs, sityvaTSexa mebebs, myar Sesityvebebs, frazeologizmebs; muSaobs leq sikonze...); 95 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi azrobrivi srulyofis mizniT, damatebiT svams teqstSi sa Wiro sityvebsa da gamonaTqvamebs; werilobiT gadmoscems teqstis Sinaarss rogorc vrclad, ise mokled sxvadasxva enobriv-gramatikuli saSualebebis gamoyenebiT, urTavs komentarebs; miznisa da adresatis gaTvaliswinebiT winaswar amzadebs da Txzavs sxvadasxva tipis miZRvniT teqstebs (ama Tu im Ta riRTan dakavSirebiT warmosaTqmel sityvas, megobrisadmi miZRvnil saxumaro teqsts, SarJsa da sxv.); Temisa da respodentis gaTvaliswinebiT adgens martiv Se kiTxvebs interviusaTvis; atarebs martivi saxis gamokiTx vas konkretul Temaze; Cawers da Sesabamisad aformebs teqsts. aqtivobebi, romlebic moswavlisgan moiTxovs: miznobrivi teqstebi (biografiuli teqstis, intervius) da weras; teqstis gaanalizebas; sakuTari poziciis SemuSavebasa da werilobiT warmodgenas; kvleviT muSaobas; leqsikonze muSaobas; sxv. rekomendaciebi: swavlebis am etapze mniSvnelovania, muSaoba warimarTos maRa li donis saazrovno unarebis ganviTarebis mimarTulebiT. yuradReba unda mieq ces analitikuri da logikuri azrovnebis ganviTarebas, aseve moswavleTa kvle viTi unar-Cvevebis gamomuSavebas. am miznebis misaRwevad efeqturi iqneba ama Tu im saxis kvleviTi proeqtebis ganxorcieleba. Sedegi qarT. VI. 16. moswavles SeuZlia orTografiisa da punqtuaciis aucilebeli wesebis gamoyeneba, gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sityvaformebis ageba. indikatorebi 96 sworad iyenebs irib naTqvamsa da citirebas; ganarCevs nacvalsaxelTa jgufebs da Sesaferis konteqst Si sworad unacvlebs maT saTanado saxelTa formebs; marTebulad iyenebs misaTiTebel sityvaTa da kavSirTa (wevr-kavSirTa) konstruqciul SesaZleblobebs mizez-Se degobriobisa Tu sxva niuansebis gadmosacemad; icnobs da iyenebs sityvaTa marTlweris ZiriTad wesebs; aqtivobebi marTlweris Sesamowmeblad iyenebs damxmare saSualebebs; iyenebs nairgvar stilistur Tu enobriv-gramatikul saSu alebas gancxadebis, anketis, avtobiografiis Sesadgenad; sworad iyenebs sasven niSnebs; gadaikiTxavs nawers da Caasworebs mas rogorc enobriv- stiluri, ise punqtuaciis TvalsazrisiT; kiTxulobs nawers gaazrebulad, konteqstis mixedviT mar Tebulad iyenebs enobrivad swor, dasaSveb da SesaZlebel formebs; gadaikiTxavs da Caasworebs teqsts azrobrivad; amowmebs teqstSi gamoyenebul formebs da sityvaTSexame bebs enis moqmedi normebis mixedviT; teqstis koreqtirebi sas iyenebs orTografiul da ucxo sityvaTa leqsikons. qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad aqtivobebi, romlebic moswavlisagan moiTxovs: teqstis gaanalizebas; mizez-Sedegobriobis dadgenas; grafikuli maorganizeblis Sedgenasa da gamoyenebas; saTanado kavSirebisa da enobrivi konstruqciebis gamoye nebas weris dros; sxv. 97 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Tavi IV sanimuSo aqtivobebi I klasi qarT. I. 1. moswavles SeuZlia moisminos da adekvaturad aRiqvas martivi informacia; SeuZlia sworad reagireba nacnob sametyvelo situaciebSi. aqtivoba #1: „Cemi feradi teqsti“ (mcire zomis mosmenili teqstis mixedviT naxatis gaferadeba) resursebi: jambazis silueturi naxati, feradi fanqrebi / flomasterebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs mimarTavs TxovniT, yuradRebiT mousminon teqsts da teqstis mixedviT gaaferadon jambazis silueturi naxati. maswavlebeli nela, garkveviT ukiTxavs maT teqsts jambazze: ”iyo erTi mxiaruli jambazi jaju. gabuStul wiTel cxvirze Savi xali buziviT ajda. cisferi Tvalebi eSmakurad ucimcimebda. wiTeli tuCebi mudam ucinoda. yviTel Tmebs mwvane qudi ufaravda. yelze uzarmazari stafilosferi babTa ekeTa”... mosmenilis mixedviT moswavleebi aferadeben jambazis siluetur naxats. Sefaseba: Sefasdeba yuradRebis koncentracia da mosmenis unari imis mixed viT, ramdenad Seesabameba teqsts gaferadebuli naxati. meToduri miTiTiTeba: maswavleblebma unda gaiTvaliswinon, rom sasurve lia teqsti iyos mokle, martivi da SeZlebisdagvarad saintereso; Seicavdes erTi konkretuli sagnis aRweras. pirvel etapze is ar unda aRematebodes 5–6 winadade bas. gasaferadebeli ferebi ar unda iyos zedmetad gadatvirTuli. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia sxvadasxva modifikaciiT sxvadasxva klasSi. magaliTad, erTi konkretuli aRwera – jambazis sasacilo garegnoba – SeiZleba garTuldes etapobrivad, daematos tani, fexebi, Cacmuloba, II–III klasebSi SeiZleba garTul des jambazis situaciuri naxatebiT: jambazi cirkis arenaze, bavSvebTan an cxove lebTan erTad. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. 98 aqtivoba #2: „valagebT CanTaSi” resursebi: qaRaldis CanTebi warwerebiT. qaRaldis CanTebi SeiZleba Secva los skolis, bakurianis, zRvisa da soflis suraTebianma trafaretebma, romlebic daideba magidebze jgufebis ganlagebis mixedviT. aqtivobis aRwera: maswavlebeli yofs klass mcire jgufebad da aZlevs ins truqcias: TiToeulma jgufma unda CamoTvalos is nivTebi, romlebsac Caalagebs CanTaSi. erTi jgufi nivTebs alagebs saskolo CanTaSi, meore, mesame da meoTxe - samgzavroSi (erTi jgufi miemgzavreba bakurianSi, meore zRvaze, mesame - eqs kursiaze / sofelSi, bebia-babuasTan). sasurvelia, jgufebs daurigdeT qaRaldis CanTebi Sesabamisi warwerebiT. Tu CamoTvlil nivTTagan romelime zedmetad Cans, jgufma unda axsnas, ratom moxvda es nivTi ”CanTaSi”. Sefaseba: Sefasdeba umTavresad, instruqciis gagebis, nivTebis funqciuri daniSnulebis gagebisa da gamoyenebis, aseve adekvaturi leqsikis SerCevis unari. meToduri miTiTeba: jgufebis CanTebis daniSnulebis Secvla maswavlebels SeuZlia imis mixedviT, ra Tematur-leqsikuri erTeulebis gaaqtiureba surs. ami tom, aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia sxvadasxva Tematur budeebze muSaobisas rogorc individualurad, aseve wyvilebSic. aqtivoba #3: TamaSi „viTom, viTom...” resursebi: im SemTxvevaSi, Tu situaciebi gaTamaSdeba, Sesabamisi rekviziti, magaliTad, ”mZime” xelCanTa, flomasterebi, burTi, xurjini da a.S. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTavazobs moswavleebs ramdenime situacias: 1. maT unda warmoidginon, rom xvdebian sxvadasxva adamians, romlebsac unda mo esalmon da moikiTxon, Semdeg ki gamoemSvidobon, magaliTad: didi xnis unaxav megobars; baRis maswavlebels; bebia-babuas. 2. maT unda warmoidginon, rom sTavazoben daxmarebas: moxucebuls, romelsac uWirs siaruli da moaqvs xelCanTa; megobars, romelmac xatvis gakveTilze aRmoaCina, rom saxlSi darCa flomasterebi / feradi fanqrebi; dedas, romelsac daugrovda gasarecxi WurWeli; babuas yurZnis krefaSi. 3. maT unda warmoidginon, rom madlobas uxdian: amxanags, romelmac dapatiJa dabadebis dReze; dedis megobars, nino deidas, romelmac lamazad ilustrirebuli wigni aCuqa; mezoblis biWs, cameti-ToTxmeti wlis rezis, romelmac xeze SerCenili burTi CamouRo; bebias, romelmac soflidan CurCxelebi, tkbili tylapi da TaTara / fe lamuSi Camoutana. Sefaseba: Sefasdeba gansxvavebul sametyvelo situaciebSi moswavlis adekva turad reagirebis, sametyvelo etiketis, enobrivi formulebis gamoyenebis una ri; Sesabamisi leqsikis codna da gamoyenebis unari. meToduri miTiTeba: am situaciebis gaTamaSeba SesaZlebelia ara marto I, aramed II–III klasebSic. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: TamaSi „gamoZieba” resursebi: es TamaSi saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTavazobs erT-erT moswavles, moifiqros romelime sagnis aRmniSvneli saxeli. danarCenebma unda moifiqron daaxloebiT oci SekiTxva imisaTvis, rom gamoiZion, romeli saxeli Caifiqra maTma Tanaklasel ma. SekiTxvebis savaraudo variantebia: adamiania? cxovelia? frinvelia? mweria? usulo sagania? ra ferisaa? pataraa? romeli bgeriT iwyeba misi saxeli? da a. S. momdevno sityvis mofiqrebis ufleba eniWeba imas, vinc gamoicnobs saxels. 99 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad Sefaseba: Sefasdeba kiTxvis dasmis unari, sagnis niSan-TvisebaTa codna da sagnis identifikaciisaTvis maTi gamoyenebis unari. meToduri miTiTeba: imisaTvis, rom moswavleebma moifiqron oci SekiTxva, maswavlebelma winaswar unda avarjiSos isini SekiTxvebis dasmaSi. amisaTvis erTi moTamaSe gadis klasidan da Sedis mxolod mas Semdeg, rodesac dauZaxeben. danar Cenebi irCeven klasidan erT-erTs. Semdeg eZaxian gareT gasul moTamaSes, rome lic iwyebs misaxvedri kiTxvebis dasmas. magaliTad: biWia? is zis pirvel rigSi? mas aqvs qera Tma? es nikaa. axla klasidan gadis nika da TamaSi iwyeba Tavidan. aqtivoba #5: „pantomima“ resursebi: es TamaSi saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: monawileebi sxedan merxebTan an dganan wreSi. SeirCeva pan tomimisaTvis Tema, magaliTad, cxovelebi, profesia da a.S. wamyvani yurSi CasCur Culebs arCeuli Temebidan sityvas erT-erT monawiles. man Tavisi moZraobebiT. JestebiT, mimikiT, sityvebis gareSe unda gamosaxos is sityva, romelic CasCurCu les, xolo danarCenebma unda gamoicnon es sityva. is moTamaSe, romelic pirvelad gamoicnobs, xdeba wamyvani. Sefaseba: Sefasdeba konkretul TemasTan dakavSirebuli leqsikis codna da misi gamoyenebis, aseve warmosaxva–gansaxierebisa da SemoqmedebiTi unarebi. meToduri miTiTeba: es TamaSi mizanSewonilia mxlod mas Semdeg, rac maswav lebeli daamuSavebs moswavleebTan e. w. sasaubro Temebs, magaliTad: transporti, Sinauri da gareuli cxovelebi, profesiebi da sxv. aqtivoba #6: „antonimebis jaWvi” resursebi: es TamaSi saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi sxedan wreSi. erTi ambobs sityvas (magaliTad, keTili), meorem, mis gverdiT mjdomma, unda Tqvas sapirispiro mniSvnelobis sity va (antonimi), Semdeg is ambobs sityvas, momdevno - antonims da ase grZeldeba. Tu vinmem ver moifiqra antonimi, maswavlebeli afrTxilebs moswavleebs, rom jaWvi wydeba da vinmem unda itvirTos misi SekeTeba. vinc jaWvis yvelaze met rgols ga daarCens, is iqneba gamarjvebuli. Sefaseba: Sefasdeba moswavleTa leqsikuri maragi, aseve TanamSromlobis una ri. meToduri miTiTeba: cxadia, am TamaSis Catarebamde moswavleebma unda icod nen, ras niSnavs sapirispiro mniSvnelobis sityva (antonimi) da hqondeT antonimeb ze muSaobis gamocdileba. aqtivoba #7: situaciuri TamaSi „saTamaSoebis maRaziaSi” resursebi: es TamaSi saWiroebs mxolod adamianur resurss. SeiZleba monawi leebma Tavad daamzadon maRaziis abra, etiketebi fasebiT. winaswar ganalagon ave ji ise, rom Seiqmnas maRaziis iluzia. aqtivobis aRwera: moswavleebis erTi nawili asrulebs saTamaSoebis rols, xolo sxvebi - myidvelebisa, maswavlebeli an ufrosklaseli ki - gamyidvelia. 100 monawileebi dgebian oTaxis erT mxares da elodebian maRaziis gaxsnas. am dros maT unda gamoiyenon Sesabamisi leqsikuri erTeulebi, formulebi, fraze ologia: ”bolo Tqven xarT / brZandebiT?” ”xom ar iciT, ramden xanSi gaixsneba ma Razia?” da a.S. maRaziis gaxsnamde gamyidveli midis ”saTamaSoebTan” da TiToeuls ekiTxeba, romeli saTamaSos gansaxiereba unda. Tu moTamaSe kurdRelia, SeuZliaa ixtunaos, Tu bzrialaa - itrialos, Tu daTvia - ibajbajos da a.S. roca yvela mzad iqneba, ”gamyidveli” acxadebs: ”maRazia gaixsna”. ”myidvelebi” dgebian rigSi, esal mebian ”gamyidvels” da sTxoven aCvenos saTamaSoebi (enobrivi formulebi: ”Tu Se iZleba, maCveneT is saTamaSo”. ”geTayva, momawodeT”. ”ra Rirs?” ”gmadlobT, naxvam dis / kargad brZandebodeT”...). ”gamyidveli” iRebs Tu ara ”daxlidan” saTamaSos, is cocxldeba. myidvelma unda gamoicnos, ra saTamaSoa da Tu gamoicnobs, miaqvs. modis momdevno ”myidveli” da ase grZeldeba TamaSi. Semdeg moTamaSeebi cvlian rolebs. am TamaSSi moswavleebs mouxdebaT sametyvelo etiketis enobrivi formu lebis gamoyeneba. Sefaseba: Sefasdeba, ramdenad icis da adekvaturad iyenebs moswavle samety velo etiketis enobriv formulebs, saTanado leqsikas, ramdenad sworad (intona ciis TvalsazrisiT) warmoTqvams frazebs, winadadebebs; aseve Sefasdeba mowavle Ta warmosaxvis unari, SemoqmedebiToba. meToduri miTiTeba: rekomendebulia moswavleebTan winaswari gasaubreba da imis gageba, romeli saTamaSoebi ician da ramdenad SeuZliaT maTi gansaxiereba. Ta maSis garTulebis mizniT, erTi da imave saTamaSos gansaxiereba SeuZlia sxvadasxva moswavles. ”myidvelma” ara marto unda gamoicnos ”saTamaSo”, aramed unda airCios maT Soris saukeTeso. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 2. moswavles SeuZlia gadmosces martivi informacia misTvis nac nob Temebze. aqtivoba #1: „vxatav gagonils” resursebi: naxatebi, saxatavi furclebi, feradi fanqrebi / flomasterebi. aqtivobis aRwera: tradiciuli aRwerisagan gansxvavebiT, am aqtivobaSi Se iZleba saxaliso elementis Setana: magaliTad, mewyvileebi sxedan zurgSeqceviT. TiToeuls urigdeba naxati. jer erTi aRwers naxats da misi aRweris mixedviT me ore xatavs. Semdeg rolebi icvleba; moswavleebi Tavad afaseben, vin aRwera ukeT naxati da visi naxati Seesabameba teqts. Sefaseba: Sefasdeba aRwerisa da detalebze koncentraciis unari. meToduri miTiTeba: naxati ar unda iyos gadatvirTuli. am TamaSisaTvis mos wavleebi winaswar unda iyvnen momzadebulni SedarebiT martivi davalebebiT. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. aqtivoba #2: ”gafuWebuli telefoni” resursebi: es TamaSi saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi sxdebian wreSi. wamyvani (maswavlebeli) gver diT mjdoms yurSi uCurCulebs frazas / frazebs, enis gasatexs an raime informa 101 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad cias (magaliTad, ”guSin zooparkSi TeTr spilos nayini aWames, ris gamoc spilo anginiT daavadda”, teqsti gadaecema monawileebs TanamimdevrobiT. roca jeri midgeba ukanasknelze, is xmamaRla ambobs mosmenils. Tu is zustad ityvis imas, rac Tavidan CasCurCula pirvel moTamaSes wamyvanma, telefoni kargad muSaobs. Tu naTqvami iqneba Secvlili, maSin wamyvani yvelas TanamimdevrobiT ekiTxeba, Tu ra gaigones maT. wamyvani xdeba is moTamaSe, romelmac daarRvia satelefono kavSi ri (anu daamaxinja fraza / azri) da is gadascems axal informacias. Sefaseba: Sefasdeba mosmenis, damaxsovrebisa da informaciis gadacemis una rebi. meToduri miTiTeba: maswavlebelma moswavleebs yuradReba unda miaqcevinos imaze, rom maT sityvebi, frazebi warmoTqvan mkafiod, damaxinjebis gareSe, radgan isini pasuxismgeblebi arian erTmaneTis winaSe. sasurvelia, am TamaSis dawyeba mar tivi fraziT da Semdeg nel-nela garTuleba. aqtivoba #3: “ase ambobs suraTi” resursebi: ilustraciebi, teqsti. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs aCvenebs teqstis ilustraciebs da sTxovs aRweron, ras xedaven naxatebze. maT unda gamoTqvan varaudebi, ra SeiZ leba iyos moTxrobili am teqstSi, ratom fiqroben ase, ra miniSnebas / miniSnebebs eyrdnobian. Semdeg maswavlebeli klass ukiTxavs teqsts. moswavleebi adareben mosmenils sakuTar varaudebs. Sefaseba: Sefasdeba warmosaxvisa da dakvirvebis, naxatis wakiTxvis unari, agreTve mosmenili teqstis Sinaarsis gagebis da vizualur masalasTan misi dakav Sirebis unari. meToduri miTiTeba: ilustracia ar unda iyos orze meti da Zalian gadatvir Tuli, raTa moswavleebs ar gaurTuldeT misi aRqma. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. aqtivoba #4: „virCev, viyeneb“ resursebi: sxvadasxva nivTi (sasurvelia imdeni, ramdeni moswavlecaa klas Si). aqtivobis aRwera: maswavlebeli klasSi alagebs ramdenime nivTs. magaliTad, ilustrirebul wigns, lursmansa da CaquCs, saTamaSo gazquras, ferad Rilebs, fe radi Zafebis nakrebs da sxv. moswavleebi aTvaliereben am nivTebs, irCeven maTTvis sasurvels da asabuTeben, ratom airCies maincdamainc es nivTi, raSi SeiZleba is gamoiyenon. Sefaseba: Sefasdeba mkafiod metyvelebis, sityvaTa funqciuri daniSnulebis gagebisa da gamoyenebis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebeli arCevanSi Tavisufalia, Tumca is darwmu nebuli unda iyos, rom yvela nivTi moswavleebisaTvis nacnobia. 102 qarT. I. 3. moswavles SeuZlia marTlmetyvelebis elementaruli wesebis dacva. aqtivoba #1: „abdaubda” resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: maswavlebeli yovelgvari pauzis gareSe ambobs frazebs. moswavleebma unda gamoicnon, ra Tqva maswavlebelma da gaimeoron misi naTqvami Sesabamisi pasuzebiTa da intonaciiT. Semdeg maswavlebeli ambobs imave frazebs gamarTulad. moswavleebidan gamarjvebuli iqneba is, vinc zustad amoicno maswav leblis ”abdaubda”. Sefaseba: ZiriTadad, Sefasdeba metyvelebisas sityvebis erTmaneTisgan pau ziT gamoyofis unari, sakavSirebeli sityvebis adekvaturad gamoyeneba da winada debis dasruleba pauziTa da Sesabamisi intonaciiT. meToduri miTiTeba: maswavlebelma am SemTxvvaSic unda daicvas principi martividan rTulisaken. jer am xerxiT miawodos moswavleebs erTi winadadeba, Semdeg – ori da ase gazardos raodenoba 4-5 winadadebamde. aqtivoba #2: ”jadosnuri niSnebi” resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: maswavlebeli Camowers ramdenime sasven niSans: wertils, kiTxvisa da Zaxilis niSnebs. aZlevs moswavleebs erT winadadebas, magaliTad, ”mze lamazad amoiwvera mTebidan”. isini amboben winadadebas im intonaciiT, romel ni Sanzec mianiSnebs maswavlebeli. sasveni niSnis Secvlis SemTxvevaSi SeuZliaT erTi aucilebeli sityvis damateba (magaliTad, mze marTla lamazad amoiwvera mTebi dan? mze ra lamazad amoiwvera mTebidan!). Sefaseba: Sefasdeba, ramdenad esmis moswavles ZiriTadi sasveni niSnebis (wertili, kiTxvisa da Zaxilis niSnebi) daniSnuleba da warmoTqvams Tu ara moswav le winadadebebs Sesabamisi intonaciiT. meToduri miTiTeba: maswavlebelma moswavleebs jer Tavad unda misces wina dadebebis Sesabamisi intonaciiT warmoTqmis nimuSi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: „erTad, tempSi!“ resursebi: nebismieri leqsi saxelmZRvanelodan. aqtivobis aRwera: moswavleebi Seswavlil leqss kiTxuloben gundurad. mas wavlebeli asrulebs diriJoris rols. is sTxovs moswavleebs, daukvirdnen misi xelebis moZraobas da leqsis kiTxvis tempi aayolon am moZraobas. maswavlebeli jer Zalian nela amoZravebs xels, mere ki temps umatebs. aseTive wesiT mianiSnebs is xmis siZliereze. xelis mtevnis dabla daweva niSnavs, rom xmas unda dauwion, maRla aweva - piriqiT. Sefaseba: Sefasdeba dakvirvebis, instruqciis gagebis unari, moswavleTa metyveleba. meToduri miTiTeba: leqsis kiTxvis tempis cvlilebisaTvis SeiZleba metro nomis gamoyenebac. am aqtivobis Catarebisas maswavlebeli yuradRebiT unda iyos, 103 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad yvela iRebs Tu ara monawileobas gundur kiTxvaSi da asruleben Tu ara mis inst ruqcias. xom ar aris vinme, vinc leqss erTnairad Cumad kiTxulobs, tempis cvli lebisas ki saerTod Cumdeba. kavSiri sxva sagnebTan: musika. qarT. I. 4. moswavles SeuZlia moisminos da gaigos nacnob Tematikaze Seqm nili mcire zomis teqstebi da gamoxatos Tavisi damokidebuleba. aqtivoba #1: „mkiTxvelis Teatri“ resursebi: wasakiTxi teqstis qseroaslebi. aqtivobis aRwera: mkiTxvelis Teatri gulisxmobs nawarmoebis xmamaRal ro lur kiTxvaSi moswavleebis CarTvas. mkiTxvelis Teatri ar moiTxovs dekoraciebs, kostiumebs an moqmedebas. moswavleebi (mkiTxvelebi) gadmoscemen ganwyobilebas, tons, emociebs da moqmed pirTa xasiaTs xmis, mimikisa da Jestebis meSveobiT. mkiTx velis Teatri moswavleebs aZlevs saSualebas, erTdroulad ivarjiSon kiTxvisa da metyvelebis unarebis ganviTarebaSi. mosawavleebi swavloben gamomsaxvelobiT kiTxvas. mkiTxvelis Teatris Catarebamde unda ganawildes teqsti da ganisazRvros rolebi (magaliTad, mTxrobeli, moqmedi pirebi). yovelma moswavlem ramdenjer me unda waikiTxos teqsti Cumad. isini imdenjer kiTxuloben teqsts, ramdenjerac saWiro iqneba sakuTar SesaZleblobaSi dasarwmuneblad, rolis „Sesagueblad”, Tavisuflad wasakiTxad. kargi iqneba, Tu moswavleebi sakuTar rols moniSnaven markerebiT. maswavlebelma unda auxsnas maT yvela gaugebari sityva Tu fraza. mo nawileTa erTi nawili ganlagdeba naxevarwred, meore mayurebelia. Semdeg rolebi icvleba. Sefaseba: Sefaseba SeiZleba moxdes Semdegi kriteriumebis mixedviT: iyo Tu ara yvela sityva mkafiod warmoTqmuli; iyo Tu ara gaTvaliswinebuli personaJis xasiaTi tonis, Jestebisa da mi mikis gamoyenebisas; iyo Tu ara sworad gagebuli punqtuacia; iyo Tu ara mxedvelobiTi kontaqti auditoriasTan. meToduri miTiTeba: am etapze mkiTxvelTa TeatrisaTvis unda SeirCes mci re zomis teqsti, romelSic, sasurvelia, iyos sul mcire sami roli. am aqtivobis Catareba mxolod maSinaa gamarTlebuli, roca moswavleebs SeuZliaT kiTxva. is erTdroulad mimarTulia kiTxvisa da zepirmetyvelebis unarebis ganviTarebaze. aqtivoba #2: „mogiTxrobT naxatebiT“ resursebi: komiqsebis 4-5 kompleqti. aqtivobis aRwera: klasi iyofa 3-4-kacian jgufebad. TiToeul jgufs urig deba komiqsebis kompleqti (TiTo kompleqti Sedgeba araumetes 4 naxatisgan). mos wavleebi awyoben suraTebs TanamimdevrobiT da zepirad Txzaven am suraTebis Se sabamis ambavs. Sefaseba: Sefasdeba warmosaxvis unari, SemoqmedebiToba, Txrobis unari Sem 104 degi kriteriumebis mixedviT: mkafio metyveleba, logikuri Tanamimdevruloba Txrobisas, adekvaturi leqsikis gamoyeneba, enobrivi gamarTuloba. meToduri miTiTeba: am etapze naxatebi ar unda iyos mravaldetaliani. mos wavleebma SedarebiT advilad unda SeZlon siuJetis amocnoba. Tu aris amis saWi roeba, maswavlebelma, SesaZlebelia, winaswar miawodos moswavleebs saWiro leq sikuri erTeulebi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: „ambavi airia” resursebi: teqsti da ilustraciebi. aqtivobis aRwera: moswavleebi ismenen maswavleblis mier wakiTxul / monaTx rob teqsts. Semdeg maT areulad eZlevaT mosmenili teqstis ilustraciebi, romlebic maT unda daalagon Sesabamisi TanamimdevrobiT. amis Semdeg ilustraciebze dayrdnobiT moswavleebi aRadgenen Txrobis Tanamimdevrobas da hyvebian mosme nil ambavs. Sefaseba: Sefasdeba yuradRebis mobilizebis unari, mexsiereba, Txrobis una ri Semdegi kriteriumebis mixedviT: mkafio metyveleba, Txrobisas logikuri Ta namimdevruloba, enobrivi gamarTuloba da a.S. aqtivoba #4: ”vfiqrob, rom...” (varaudi personaJis Sesaxeb) resursebi: teqsti saxelmZRvanelodan. aqtivobis aRwera: maswavlebeli ukiTxavs moswavleebs teqstis saTaurs da aCvenebs personaJis ilustracias. moswavleebi asaxeleben am personaJis SesaZlo Tvisebebs, yvela pasuxi iwereba dafaze / formatze. Semdeg maswavlebeli kiTxu lobs teqsts. moswavleebi amateben an akleben Tvisebebs dafaze maT mier teqstis mosmenamde Camowerils. Sefaseba: Sefasdeba mosmenis unari, vizualuri teqstis „wakiTxvis“ unari, da is, Tu ramdenad SeuZlia moswavles sakuTari damokidebulebis gamoxatva, perso naJis Sefaseba da am Sefasebis adekvaturad gadmocema. meToduri miTiTeba: maswavlebeli unda Seecados, waaxalisos moswavleebi, rom maT Tamamad da SeuzRudavad gamoTqvan sakuTari mosazrebebi personaJis da maxasiaTebel TvisebebTan dakavSirebiT. amisaTvis mas SeuZlia dasvas SekiTxve bi: ratom fiqrob ase? ra miganiSnebs amaze? gasaTvaliswinebelia is, rom pirvel etapze (teqstis mosmenamde) misaRebia yvela mosazreba. SesaZlebelia am aqtivobis modificirebac. maswavlebeli ukiTxavs moswavleebs teqsts. mosmenili teqstis mixedviT is CamoTvlis personaJis oTx Tvisebas, romelTagan erTi ar Seesabameba mas. moswavleebma unda amoicnon, romelia zedmeti. amgvar modificirebul vari ants SeiZleba vuwodoT ”romelia zedmeti?” qarT. I. 5. moswavles gamomuSavebuli aqvs fonologiuri unar-Cvevebi. aqtivoba #1: „burTis sityvebi“ resursebi: burTi an rbili saTamaSo. aqtivobis aRwera: es aqtivoba sakmaod popularulia. tradiciulisagan gan 105 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad sxvavebiT, masSi SeiZleba saxaliso elementis Setana. magaliTad, moswavleebi dgebian wreSi. is, vinc iwyebs TamaSs, ambobs nebismier aso-bgeras da esvris vinmes burTs (rbil saTamaSos). vinc burTs daiWers, man unda daasaxelos sityva am asobgeraze, daasaxelos Semdegi aso-bgera da esrolos burTi sxvas. ase gagrZeldeba TamaSi manam, sanam yvela moswavlesTan ar miva burTi. Sefaseba: Sefasdeba moswavleTa fonologiuri unari, sisxarte da leqsikuri maragi. meToduri miTiTeba: SeiZleba am aqtivobis modificireba. nacvlad aso-bge risa, moswavleebi asaxeleben marcvals. aqtivoba #2: „feradi sityva“ resursebi: furclebi, feradi fanqrebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli mimarTavs moswavleebs, rom moimarjvon furclebi da ori feris fanqari (mwvane da yviTeli / lurji da wiTeli). is daa saxelebs sityvas, moswavleebma ki mosmenili sityva unda gadmoscen ferebiT. aR niSnon Tanxmovani mwvaned, xmovani ki - yviTlad. maswavlebels dafaze / formatze damaluli aqvs Camowerili sityvebi, romlebSic asoebi am principiTaa gaferade buli. mas Semdeg, rac moswavleebi daamTavreben mosmenili sityvebis ferebiT gad mocemas, maswavlebeli gamoaCens damalul sityvebs da moswavleebi Sedarebis sa fuZvelze afaseben erTmaneTis namuSevrebs. Sefaseba: Sefasdeba moswavleTa fonologiuri unarebi, aseve yuradRebis koncentrirebis unari. meToduri miTiTeba: aucilebelia, winaswar SeTanxmdnen, romel fers ra fun qciiT gamoiyeneben. aqtivoba #3: „amoirCie aso-bgera“ resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: es aqtivoba mimarTulia sityvebis marTlmetyvelebaze (sa survelia aqcenti gakeTdes viTarebiTis -d / (-ad)-ze, zmnis mravlobiTis T-ze, -ob da -of Temis niSnebze). maswavlebeli asaxelebs sityvas da moswavleebs aZlevs ar Cevanis saSualebas, romeli Casvan ori mocemuli aso-bgeridan. magaliTad, ”kar gad” - ”d” Tu ”T”? ”vakeTebT” - ”d” Tu ”T”? ”vambob” – ”b” Tu ”f”? vyof - ”b” Tu ”f”? swori pasuxSi moswavles eniWeba qula. gamarjvebuli iqneba is, vinc yvelaze met qulas daagrovebs. Sefaseba: Sefasdeba fonologiuri unar-Cvevebi, yuradReba da mexsiereba. meToduri miTiTeba: SeiZleba TamaSis dros meti sixalisis Setana: gamoviye noT burTi an rbili saTamaSo. pasuxs ambobs is, visac maswavlebeli esvris burTs / rbil saTamaSos. 106 aqtivoba #4: „sityvaTa wyvilebi“ resursebi: naxatebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli asaxelebs bgeraTa mixedviT msgavs sityvaTa wyvilebs, magaliTad, bari - fari, kari - qari, Ciri - Wiri, Rari - xari da a.S. daasaxe lebs ra erT wyvils, moswavleebma unda daadginon bgerobrivi sxvaoba am sityvebs Soris. magaliTad, erTSi pirveli aso-bgeraa ”b”, meoreSi - ”f”. maswavlebeli aCve nebs am sagnebis amsaxvel naxatebs Sesabamisi warweriT, raTa moswavleTa gonebaSi CaibeWdos am sityvebis werilobiTi xati da maT vizualuradac dainaxon gansxvave ba sityvaTa wyvilebSi. Sefaseba: Sefasdeba fonologiuri unar-Cvevebi, aseve yuradRebis koncent rirebis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebels Semdgom etapze SeuZlia iseTi wyvilebis SerCeva, romlebsac gansxvavebuli aso-bgera (SeiZleba oric) SuaSi aqvT (magali Tad, burusi - bususi). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 6. moswavles SeuZlia anbanuri principis gageba da gamoyeneba. aqtivoba `#1: ”anbani wreSi” (anbanis asoebis amocnoba) aqtivobis Sesaxeb: es saxaliso aqtivoba anbanis codnis ganmtkicebas uwyobs xels. es aqtivoba SeiZleba gamoviyenoT periodulad, sanam moswavleebi daasru leben anbanis mTlianad Seswavlas. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. ganamtkiceben anbanis codnas; 2. gaiRrmaveben fonologiur unarebs; 3. iswavlian urTierTTanamSromlobas. resursebi: baraTebi, romlebzec gamosaxulia anbanis asoebi; musikaluri Ca naweri: kaseta, CD, an internetidan (sasurvelia, iyos marSi); qudi an tomara. aqtivobis aRwera: 1. moswavleebi sxdebian wreSi. maswavlebeli Camoatarebs quds, saidanac yvela maTgani rigrigobiT iRebs erT baraTs, romelzec weria anbanis ro melime aso. SeniSvna: Tu moswavleebs jer ara aqvT naswavli anbani mTlia nad, unda SearCios mxolod maTTvis nacnobi asoebi. 2. qudidan baraTis amoRebisTanave moswavleebma jer unda amoicnon da daa saxelon aso, Semdeg ki - sityva, romelic Sesabamisi bgeriT iwyeba. 3. amis Semdeg awyvobs baraTebs iatakze, moswavleebis win. maswavlebeli rTavs Canawers da sTxovs moswavleebs, erTi mimarTulebiT iaron marSis TanxlebiT, sanam musika Sewydeba. 4. rodesac musika Sewydeba, moswavlebi Cerdebian axla ukve sxva asosTan, kvlav moifiqreben da asaxeleben sityvas, romelic Sesabamisi bgeriT iwyeba. im SemTxvevaSi, Tu romelime moswavle ver amoicnobs asos, maswav lebeli sTxovs mis gverdze mdgoms, daexmaros Tanaklasels. Sefaseba: aqtivobis mimdinareobisas sasurvelia ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyeneba. maswavlebeli akvirdeba moswavleebs, 107 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad anbanis romeli asoebis amocnoba SeuZliaT da romlis - ara; SeuZliaT Tu ara asoebi daakavSiron bgerebTan; SeuZliaT Tu ara sxvadasxva bgeraze sityvebis gaxseneba da dasaxeleba, ramdenad swrafad axerxeben amas; xalisiT uweven Tu ara daxmarebas sakuTar Tanaklasels. meToduri miTiTeba: am asakis moswavleebs moswonT am tipis TamaSebSi mona wileoba. amitom misi gameoreba sasurvelia ramdenjerme, sanam maswavlebeli ar darwmundeba, rom mocemuli etapisTvis moswavleebma sakmarisad ganamtkices Ta vianTi codna. kavSiri sxva sagnebTan: dawyebiT safexurze amgvari aqtivobebis dagegmva Se saZlebelia ricxvebis, maTematikuri figurebis Sesaswavladac. aqtivoba #2: ”mxiaruli banqo” (marcvlebis gamTlianeba sityvebad) aqtivobis Sesaxeb: marcvlebisgan sityvebis Sekvra erT-erTi arsebiTi kom ponentia moswavlis fonologiuri unar-Cvevebis Camoyalibebis procesSi. am aqti vobas Sejibris saxe miveciT, radganac migvaCnia, rom es metad waaxalisebs moswav leebs, raTa aqtiurad CaerTon saswavlo procesSi da, amasTanave, gakveTils ufro dinamiurs gaxdis. warmodgenili aqtivobis nimuSi ormarcvliani sityvebis Sedge nas isaxavs miznad. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. mieCvevian gunduri TamaSis principebs; 2. SeZleben marcvlebis swrafad gamTlianebas sityvebad. resursebi: banqos zomaze daWrili muyao, romelzec feradi flomasteriT / fanqriT gamosaxulia marcvlebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli yofs klass or jgufad da uxsnis maT TamaSis pirobebs. mos wavleebs unda mieceT saSualeba, dasvan SekiTxvebi detalebis dasazus teblad. 2. maswavlebeli TiToeuli magidis SuagulSi moaTavsebs baraTebis, anu ”banqos” TiTo dastas piriT qvemoT (ise, rom moswavleebi ver xedavdnen marcvlebs). 3. maswavlebeli daniSnavs dros (daaxl. 7-10 wuTs) da iwyeba Sejibri. jgu fidan TiTo moswavle iRebs erT baraTs dastidan, abrunebs mas da debs magidaze. Semdegi moswavle iRebs sxva baraTs da amowmebs, qmnis Tu ara am or baraTze gamosaxuli marcvlebi sityvas. Tu asea, moswavle am or ba raTs erTmaneTis gverdigverd awyobs. SeniSvna: amoRebuli baraTi SesaZ lebelia pirveli marcvali aRmoCndes, SesaZlebelia - meore (mag., ku-di an di-la ). awyobili sityvebi Tavsdeba magidis erT kuTxeSi. Tu baraTeb ze gamosaxuli marcvlebi ar qmnian sityvas, moswavle baraTs abrunebs dastaSi. TamaSs agrZelebs Semdegi moswavle, romelic iRebs sxva baraTs. TamaSi grZeldeba drois amowurvamde. 4. drois amowurvis Semdeg TiToeuli gundi rigrigobiT kiTxulobs maT mi er Sedgenil sityvebs. imarjvebs is gundi, romelmac meti sityva Seadgina. 108 Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, ramdenad gawafulia moswavle marcvlebis amocnobaSi; advilad axerxebs Tu ara moswavle marcvlebisagan sityvebis Sedgenas; ramdenad icavs gunduri TamaSis principebs. meToduri miTiTeba: 1. muyaos furclebi maswavlebelma unda gaamzados gakveTilis dawyebamde: daWras igi banqos zomaze da daaweros sxvadasxva marcvlebi. marcvlebi SerCeuli unda iyos mizanmimarTulad, ise, rom yoveli maTgani qmnides sityvas sxva romelime marcvalTan da ara spontanurad. ar aris mizanSe wonili, rom orive dastaSi zustad erTi da igive marcvlebi meordebo des. 2. maswavlebeli unda ecados, rom baraTebis (Sesabamisad, marcvlebis) rao denoba miusadagos moswavleTa raodenobas klasSi. aseve, Seecados, rom gaTvalos maTi raodenoba ise, rom TamaSi moswavleebisgan swraf moqme debas moiTxovdes da Tan aqtivobisTvis gamoyofil droSi moaxerxon sityvebis didi an umetesi nawilis awyoba. mxolod ase gaxdeba SesaZlebe li imis gageba, Tu ramdenad gawafulni arian moswavleebi marcvlebisagan sityvebis agebaSi, anu ramdenad avtomatizebulia es procesi maTTvis. 3. maswavlebelma aucileblad unda akontrolos TamaSis mimdinareoba: mi uTiTos moswavleebs, daicvan TavianTi rigi da ar ixmauron zedmetad. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 7. moswavles SeuZlia werilobiTi kodis gaSifvra. aqtivoba #1: ”lurji da wiTeli asoebi” (mocemuli sityvis asoebiT axali sityvebis Sedgena; sityvebSi erTnairi da gansxvavebuli asoebis amocnoba) aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba xels uwyobs moswavleebSi sityvis dekodire bisa da gaanalizebis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis mizani: moswavle 1. gaaqtiurebs arsebul leqsikur marags da gaamdidrebs mas; 2. mocemuli asoebis gamoyenebiT Seqmnis axal sityvebs; 3. SeZlebs ori sityvis Sedarebas asoTa Sedgenilobis TvalsazirisiT. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, ori feris (lurji da wiTeli) sawe ri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli SearCevs erT sityvas da msxvili asoebiT wers dafaze, maga liTad sityvas ”f o t o a p a r a t i ” da sTavazobs moswavleebs, sityvaSi mocemuli asoebis gamoyenebiT Seadginon sxva sityvebi. maswavlebeli mu Saobs mTel klasTan. 2. moswavleebi asaxeleben sityvebs. SeniSvna: maswavlebeli cdilobs daex maros maT, rac SeiZleba meti sityva moifiqron; aZlevs sakmaris dros da safiqreblad, xandaxan cotaTi exmareba kidec. amasTanave, maswavlebelma ise unda marTos procesi, rom yvela moswavles mieces monawileobis mi Rebis saSualeba. 109 qarTuli ena da literatura Tavi III. rekomendaciebi stand art is Sedegebis misaRwevad 3. 4. 5. maswavlebeli Camowers dafaze moswavleebis mier nakarnaxev sityvebs, mag.: foto, tari, tori, toti, tita, fari, afra, fata, patara, tirifi da a.S. moswavleebi rveulSi iweren am sityvebs. amis Semdeg maswavlebeli Camowers dafaze sxva sityvebs, romlebic gans xvavebul asoebsac Seicaven, magaliTad: fosta, stili, Worfli, paspor ti, filmi, tosti, kompoti, naxati, sporti, starti, loto, karada, ka ta, qafi, sardafi, zanti, Tafli, tomara, Jirafi, kolofi... da avalebs moswavleebs, jer daakvirdnen, amoicnon erTnairi da gansxvavebuli aso ebi da mxolod amis Semdeg gadaiweron sityva rveulebSi. eZlevaT Semdegi instruqcia: msgavsi asoebi lurji kalmiT Caweron rveulebSi, gansxvave buli asoebi ki - wiTeli kalmiT. moswavleebi muSaoben damoukideblad. davalebis Sesrulebis Semdeg mas wavlebeli moswavleebs usvams kiTxvebs TiToeul sityvasTan dakavSi rebiT: ”ramdeni aso Caiwere wiTeli kalmiT?” ”romelia es aso/asoebi?” moswavleebs saSualeba unda mieceT, gausworon erTmaneTs Secdomebi. maswavlebeli dafaze wers am sityvebs, Sesabamis svetSi. (ix. cxrili) fotoaparati igive asoebi erTi gansxvavebuli aso ori gansxvavebuli aso foto fosta kompoti tari sporti stili tori pasporti filmi toti tosti Worfli tita starti naxati fari loto karada afra kata sardafi fata qafi zanti patara tomara Tafli tirifi Jirafi kolofi Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles mocemul sityvaSi asoebis amocnoba; mocemuli sityvis asoebiT axali sityvebis Sedgena; sakuTari leqsikuri maragis gaaqtiureba da gamoyeneba; mocemul sityvebSi erTnairi da gansxvavebuli asoebis amocnoba; martivi instruqciis gageba da Sesruleba; 110 damoukideblad muSaoba; urTierTSefaseba. meToduri miTiTeba: 1. es gaxlavT sanimuSo aqtivoba, romelic maswavlebelma unda moargos sas wavlo process. ra Tqma unda, maswavlebels SeuZlia gaamartivos igi, Se amciros sityvaTa raodenoba, aseve erTdroulad ar amuSaos moswavleebi erTi da ori gansxvavebuli asos amocnobaze. 2. am aqtivobis Sesruleba saintereso iqneba jgufebSi da wyvilebSi. am Sem TxvevaSi, SesaZlebelia, mas erTgvari Sejibris saxec mieces. 3. vinaidan aqtivoba, ZiriTadad, iTvaliswinebs mTel klasTan muSaobas, maswavlebelma gansakuTrebulad unda akontrolos moswavleTa qceva, raTa Tavidan aicilos zedmeti xmauri gakveTilze. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: ”sityva - suraTi - sityva” (sityvis orTografiuli xatis damax sovreba) aqtivobis Sesaxeb: moswavle kiTxvis mTlianobiTi meTodis gamoyenebiT vi zualurad imaxsovrebs sityvis orTografiul xats da, amdenad, igi danaxvisTana ve akavSirebs nawers sityvis mniSvnelobasTan. amgvari xerxiT mas SeuZlia sityvis amocnoba misi danawevreba-gamTlianebis gareSe, e.w. pirdapiri gziT. aRniSnuli xerxi kiTxvis swavlebis erT-erTi Semamzadebeli aqtivobaa, romelic gansakuT rebul mniSvnelobas iZens adreul - 5 wlis asakSi kiTxvis swavlebisas. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. ivarjiSeben sityvebis orTografiuli xatis damaxsovrebaSi; 2. SeZleben mTliani sityvebis wakiTxvas dekodirebis gareSe. resursebi: dafa, carci/markeri, suraTebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli dafaze akravs suraTebs mswavleebisTvis nacnobi nivTe bis, cxovelebis, frinvelebis, mcenareebisa da a.S. gamosaxulebiT, rom lebsac marcxena mxares miuwers Sesabamis sityvas, xolo marjvena mxares - amave sityvebs areulad. 2. moswavleebi jer asaxeleben zepirad, ra aris gamosaxuli TiToeul su raTze. amis Semdeg, maswavlebeli rigrigobiT aCvenebs moswavleebs am su raTebis gaswvriv, marcxena mxares Camoweril sityvebs da sTxovs, daak virdnen da daimaxsovron isini vizualurad. 3. amis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daakvirdnen marjvena mxa res CamoTvlil sityvebs da ipovon, romel suraTs Seesabameba TiToeuli maTgani. maswavlebeli iZaxebs ramdenime moswavles, romlebic isrebiT akavSireben marjvniv moTavsebul sityvebs Sesabamis suraTTan. Sefaseba: maswavlebeli akvirdeba moswavleebs, Tu ramdenad kargad SeuZliaT maT amoicnon da daasaxelon suraTze gamosaxuli nivTebi, cxovelebi da a.S.; daakvirdnen da daimaxsovron sityvis orTografiuli xati. 111 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bayayiqolga qolgaTuTiyuSi maimunibayayi TuTiyuSimaimuni meToduri miTiTeba: rogorc ukve aRvniSneT, es aqtivoba kiTxvis swavlebis gavarjiSebis fazaze gamoiyeneba. amdenad, SesaZlebelia misi xSirad gameoreba sa surveli Sedegis miRwevamde. qarT. I. 8. moswavles SeuZlia pragmatuli xasiaTis martivi teqstis (mag., instruqciis, menius, sayidlebis siis, abrisa da a.S.) wakiTxva da gageba. aqtivoba #1: „waikiTxe da gaakeTe!“ (instruqciis mixedviT sxvadasxva moqme debis Sesruleba) aqtivobis Sesaxeb: am aqtivobas SeiZleba calke dro daeTmos gakveTilze, magram aseve SesaZlebelia, rom is sruliad bunebrivad gamoiyenos maswavlebelma nebismieri gakveTilis msvlelobisas. es aqtivoba Zalian arTobT moswavleebs. isi ni xalisiT cdiloben waikiTxon da Seasrulon maTTvis gankuTvnili instruqciebi. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. ivarjiSeben swrafad kiTxvaSi; 112 2. ivarjiSeben martivi instruqciebis gagebaSi; 3. mieCvevian martivi instruqciebis Sesrulebas. resursebi: furclebi, dafa, magniti/Wikarti. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli winaswar amzadebs furclebs, romlebzec didi da msxvili asoebiT aris dawerili an dabeWdili mokle, martivi instruqciebi. maga liTad, aseTi: ”daxure kari, koka!” ”gaaRe fanjara, maia!” ”gia, wigni CanTaSi Cade!” ”fexze adeqi, nika!” ”daexmare zazas, Teona!” ”Tiniko, waikiTxe leqsi!” ”eka da mari, gacvaleT wignebi!” ”daTo, manana, levan, ana da luka, Tqven erT magidasTan dasxediT!” ”TaTia, nino da zura, Tqven baraTebi daarigeT!” ”yvelam gadaSaleT rveulebi!” ”yvelani fexze adeqiT!” da a.S. 2. maswavlebeli rigrigobiT magnitiT an WikartiT amagrebs furcelze da weril instruqciebs dafaze, an xelSi daiWers da uCvenebs klass. is mos wavle an moswavleebi, romlebsac exeba instruqcia, jer xels aweven, Sem deg ki asruleben davalebas. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles mokle winadadebebis wakiTxva da gageba; sworad igebs Tu ara moswavle instruqciis Sinaarss; yuradRebiT aris Tu ara moswavle gakveTilze. meToduri miTiTeba: am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia nebismieri gakve Tilis msvlelobisas, gansakuTrebiT advilia maSin, roca maswavlebels winaswar aqvs momzadebuli gakveTilis gegma. SesaZlebelia ufro sasacilo da gasarTobi davalebebis mofiqrebac, rac gakveTils ufro met xaliss SesZens. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: „waikiTxe da gadaiwere!“ (instruqciis mixedviT saklaso dava lebis Sesruleba) aqtivobis Sesaxeb: moswavlem instruqciis mixedviT unda SearCios da gadai weros teqstSi amokiTxuli an maswavleblis mier SeTavazebuli sityvebi. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. SeZleben sxvadasxva instruqciis mixedviT warmodgenili sityvebis daxa risxebas; 2. mieCvevian davalebis pirobis dakvirvebiT wakiTxvasa da mis sworad Ses rulebas. resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, furclebi, rveuli, saweri kalami. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli dafaze wers Semdeg sityvebs: TuTiyuSi, daTvi, mercxali, 113 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi banani, bali, ZaRli, vaSli, CaquCi, niCabi. instruqciis micemamde maswavlebeli xmamaRla ukiTxavs klass am sityvebs. 2. amis Semdeg yofs klass jgufebad da TiToeuls urigebs furcelze dawe ril instruqciebs. magaliTad: pirveli jgufi: am xazze gadaiwereT xilis saxelebi. meore jgufi: am xazze gadaiwereT cxovelebis saxelebi. mesame jgufi: am xazze gadaiwereT Sromis iaraRis saxelebi. meoTxe jgufi: am xazze gadaiwereT frinvelebis saxelebi. SeniSvna: Tu moswavleebi warmatebiT daZleven am etaps, aqtivoba SeiZleba garTuldes Semdegnairad: am xazze gadaiwereT erTi frinvelisa da erTi Sromis iaraRis saxeli. am xazze gadaiwereT ori xilisa da erTi cxovelis saxeli. da a.S. SesaZlebelia aqtivobis kidev ufro garTuleba, Tu maT davavalebT iseTi sa xelebis dawerasac, romlebic siaSi ar aris warmodgenili, magaliTad: am xazze gadaiwere da erTi Sromis iaraRisa da ori WurWlis saxeli. Sefaseba: am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes, SeuZlia Tu ara moswavles instruqciis dakvirvebiT wakiTxva da gageba; instruqciis mixedviT davalebis Sesruleba. meToduri miTiTeba: maswavlebeli unda ecados, rom am aqtivobaSi rac SeiZ leba, meti moswavle CarTos. Tu maswavlebeli xSirad gamoiyenebs amgvar aqtivo bebs, mas SeuZlia TandaTanobiT kidev ufro gaarTulos instruqciebi. qar. I. 9. moswavles SeuZlia vizualurad gamoxatos wakiTxuli / mosmeni li teqstiT aRZruli STabeWdilebebi. aqtivoba #1: „Cveni sayvareli leqsebi da moTxrobebi“ (wignis Seqmna) aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba xels Seuwyobs ara mxolod wakiTxuli mosmenili teqstis Sinaarsisa da misi detalebis aRqma-gagebas, aramed wignis struqturis ukeT gacnoba-gaazrebasac. igi kargi saSualebaa naswavli masalis gasameoreblad 114 da gadasaazreblad. amasTanave, aRniSnuli aqtivoba wignTan muSaobis process moswavlisTvis ufro saxalisos da sainteresos gaxdis. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. gaixseneben da SearCeven sayvarel nawarmoebebs; 2. gaimeoreben da kidev erTxel gaiazreben naswavli teqstebis Sinaarss; 3. gaiazreben wignis struqturas; 4. gamoavlenen SemoqmedebiT unarebs; 5. imuSaveben jgufebSi. resursebi: saxatavi furclebi, feradi fanqrebi/flomasterebi, stepleri (asakinZad), saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom maTi mizania Seqmnan wigni, romel Sic Seitanen ramdenime maTTvis yvelaze sayvarel nawarmoebs. 2. imis dasadgenad, Tu romeli nawarmoebebi unda Seitanon am krebulSi, mas wavlebeli atarebs mcire gamokiTxvas. sTxovs moswavleebs daasaxelon, naswavli leqsebidan da moTxrobebidan yvelaze metad romeli moewonaT. SeniSvna: SeiZleba moswavleTa azrebi gaiyos, maT daiwyon kamaTi. Zalian mniSvnelovania, Tu rogor warmarTavs maswavlebeli aqtivobis am etaps. 3. gamokiTxvis Sedegad maswavleblis daxmarebiT SeirCeva 2 an 3 nawarmoebi. SeTanxmdebian wignis saTaurze, mag., „Cveni sayvareli leqsebi da moTxro bebi“. 4. amis Semdeg maswavlebeli klass yofs jgufebad. TiToeul jgufs eZle va konkretuli davaleba. magaliTad, erTi jgufi muSaobs wignis ydis ga formebaze, meore jgufi - sarCevis Seqmnaze, mesame - gadawers erT rome lime leqss / moTxrobas an mis monakveTs da daurTavs ilustracias da a.S. 5. samuSaos dasrulebis Semdeg ikribeba jgufebis namuSevrebi, moswavleebi maswavleblis zedamxedvelobiT alageben furclebs saTanado rigiT da akinZaven mas „wignad“. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, ramdenad SeuZlia moswavles esTetikurad Seafasos wakiTxuli nawarmoe bi; aqvs Tu ara gagebuli da gaazrebuli moswavles wakiTxuli teqstis an mi si garkveuli monakveTis Sinaarsi, personaJis garegnuli maxasiaTeblebi da a. S.; aRiqvams Tu ara moswavle wignis martiv struqturas; aqvs Tu ara warmosaxvis unari; SeuZlia Tu ara jgufSi muSaoba. meToduri miTiTebebi: bunebrivia, es aqtivoba unda daigegmos saswavlo wlis bolosTvis, rodesac moswavleebs ukve Seswavlili aqvT saxelmZRvaneloSi SeTa vazebuli nawarmoebebis umetesoba. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 115 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 10. moswavles gamomuSavebuli aqvs wignTan muSaobis sawyisi Cveve bi. aqtivoba #1: “roca vkiTxulob...“ (TviTSefasebis sqemis Sevseba) aqtivobis Sesaxeb: imisaTvis, rom moswavleebs Tavidanve CamouyalibdeT wig nTan muSaobis swori Cvevebi, sasurvelia, rom isini SeeCvion sakuTari kiTxvis pro cesze dakvirvebas, raTa SemdgomSi SeZlon misi daxvewa da regulireba. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. iswavlian sakuTari kiTxvis procesze dakvirvebas da mis regulirebas; 2. gaazrebulad gamoiyeneben kiTxvis martiv strategiebs; 3. gaicnoben da gamoiyeneben axal strategiebs; 4. ganuviTardebaT TviTSefasebis unari; 5. ganuviTardebaT sakuTari arCevanis/gadawyvetilebis dasabuTebis una ri. resursebi: sakiTxavi wigni/saxelmZRvanelo, dafa, carci/dmarkeri, furc lebi, fanqrebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs mcire zomis teqsts klasSi damo ukideblad wasakiTxad da aZlevs garkveul dros. amave dros, winaswar afrTxilebs maT, rom wignis gadaSlisTanave daakvirdnen TavianT moqme debebs: ras akvirdebian isini kiTxvis dawyebamde, ras akeTeben, rodesac kiTxuloben da raze fiqroben, rodesac kiTxvas amTavreben. 2. sanam moswavleebi kiTxvas daasruleben, maswavlebeli dafaze wers TviT Sefasebis martiv sqemas: kiTxvis dawyebamde sworad davjeqi magidasTan wigni ise davide win, rom kargad damenaxa asoebi movamzade fanqari kiTx vis dros TiTs vayolebdi asoebs fanqriT vxazavdi ucnob sityvebs kiTxvis Semdeg davfiqrdi, ra gavige axali da saintereso davfiqrdi, gavige Tu ara yvelaferi 3. 116 rodesac moswavleebi kiTxvas daasruleben, maswavlebeli daurigebs mos wavleebs furclebs, romlebzec igive sqemaa mocemuli. kiTxulobs xma maRla da rodesac darwmundeba, rom yvela moswavlem gaigo TiToeuli punqti, sTxovs maT damoukideblad imuSaon. moswavlem TiToeuli punq tis gaswvriv moTavsebul kvadratSi raime simboloTi ( * , + , √) Tavad ve unda aRniSnos, romeli moqmedeba Seasrula. SeniSvna: cxadia, pirvel etapze SesaZlebelia CamoTvlili punqtebis raodenobis Semcireba. 4. samuSaos am etapis dasrulebis Semdeg iwyeba ganxilva. maswavlebeli ag rovebs furclebs da ekiTxeba moswavleebs, Tu ratom gamoiyena an ar ga moiyena esa Tu is xerxi, daexmara Tu ara mas am xerxis gamoyeneba da a.S. Sefaseba: es aqtivoba moswavleTa TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sau keTeso saSualebas iZleva. aseve, misi mimdinareobisas Tavisufladaa SesaZlebeli rogorc ganmsazRvreli, ise ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyenebac. amrigad, am aqtivobiT SegviZlia SevafasoT, akvirdeba Tu ara moswavle sakuTari swavlis (am SemTxvevaSi, kiTxvis) process; gaazrebulad iyenebs Tu ara moswavle kiTxvis martiv strategiebs; aqvs Tu ara moswavles wignTan muSaobis sawyisi Cvevebi; SeuZlia Tu ara moswavles mis mier gamoyenebuli strategiis amocnoba; SeuZlia Tu ara moswavles maswavleblis instruqciis gageba da Sesrule ba; SeuZlia Tu ara moswavles imsjelos da daasabuTos, ratom gamoiyena esa Tu is strategia. meToduri miTiTeba: moswavleTa metakognituri unarebis ganviTarebis miz niT, sasurvelia, am am tipis aqtivobebi daigegmos da Catardes maRal klasebSic. (misi garTulebuli varianti ixileT ixiloT SedegisTvis IV.10.) qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 11. moswavles SeuZlia teqstis struqturis aRqma. aqtivoba #1: „abzaci, winadadeba, sityva“ (teqstSi winadadebis povna struq turuli sayrdenebis saSualebiT; winadadebaSi gamotovebuli sityvis aRdgena) aqtivobis Sesaxeb: imisaTvis, rom moswavle warmatebuli mkiTxveli iyos, aucilebelia, rom man iswavlos teqstSi orientireba, Tavisuflad SeZlos misi struqturuli erTeulebis amocnoba. aqtivobis mizani: moswavleebi SeZleben 1. teqstis struqturuli erTeulebis aRqmas; 2. teqstSi orientirebas; 3. teqstSi miTiTebuli adgilis moZiebasa da wakiTxvas. resursebi: saxelmZRvanelo, dafa, carci/markeri, rveuli, saweri kalami. aqtivobis aRwera: 1. or an samabzaciani teqstis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli dafaze wers an kiTxulobs erT winadadebas am teqstidan da sTxovs moswavleebs, mo cemul monakveTSi (mag., pirvel abzacSi, bolo abzacSi da a.S.) moZebnon am winadadebis wina an momdevno winadadeba da xmamaRla waikiTxon igi. 2. maswavlebeli dafaze wers winadadebas, romelSic gamotovebulia erTi an ori sityva. igi sTxovs moswavleebs, teqstis garkveul monakveTSi mo Zebnon mocemuli winadadeba da aRadginon gamotovebuli sityva. SeniSv na: es aqtivoba SesaZlebelia Sesruldes zepiradac (moswavleebma daasa 117 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi xelon gamotovebuli sityva da Semdeg waikiTxon winadadeba aRdgenili saxiT) da werilobiTac (gadaiweron wignidan winadadeba an mocemul wina dadebaSi gamotovebul adgilas Caweron saWiro sityva). Sefaseba: am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes, SeuZlia Tu ara moswavles teqstis struqturuli erTeulebis - abzacis, winadadebis, sityvis - aRq ma; teqstSi miTiTebuli adgilis monaxva da wakiTxva teqstis yuradRebiT wakiTxva. meToduri miTiTeba: 1. Tavdapirvelad, sasurvelia, meti miniSneba mivceT moswavleebs, mivuTi ToT maT monakveTi an abzaci, sadac unda moZebnon esa Tu is winadadeba. es gaaadvilebs davalebis Sesrulebas. SemdgomSi ki, rodesac maswavlebe li darwmundeba, rom moswavleebs ukve SedarebiT Tavisuflad SeuZliaT teqstSi orientireba, mas SeuZlia TandaTanobiT gaarTulos aqtivoba da aRar miuTiTos, romel monakveTSi unda eZebon moswavleebma esa Tu is wi nadadeba. 2. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia mTel klasTan, jgufebSic da wyvi lebSic. qarT. I. 12. moswavles SeuZlia anbanis yvela asos gamowera. aqtivoba #1: anban-plakatze miTiTebuli asos TiTiT Semoxazva da aRwera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: moswavleTa momzadeba weris procesisaTvis; anbanis asoebis amocnoba; natifi motorikis ganviTareba; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: anban-plakati. aqtivobis aRwera: anbanis Seswavlisas maswavlebelma Sesabamis simaRleze da TvalsaCino adgi las unda gaakras anban-plakati. sanam moswavleebi Seasruleben am aqtivobas, sa survelia, jer maswavlebelma aCvenos da sityvierad auxsnas maT, Tu rogor unda moxazon TiTiT esa Tu is aso. maswavlebeli usaxelebs moswavleebs gamosawer asos, mag., ”a”-s da xelis neli moZraobiT, orjer-samjer, anban-plakatze afiqsirebinebs moswavleebs asos; Tan sityvierad uxsnis, saidan iwyeba mocemuli asos gamowera: ”viwyebT gamoweras qvemodan, Semdeg asos muceli unda movumrgvaloT” - uCvenebs, rogor ukeTebs qveda rkals, ”bolos ki wvers gamoviyvanT” - uCvenebs, rogor daas rulebs asos weras. Semdeg maswavlebeli, moswavleebis anban-plakatTan saTiTaod moxmobiT, ameorebinebs maT ”a” asos gamoweris gezs. amasTanave iTxovs, rom mos wavlem, Tundac nawilobriv, sityvierad aRweros is procesi, romelsac igi axor 118 cielebs. aqtivobis xangrZlivoba: 8-10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles asoebis wera xelis swori moZraobiT da Sesabamisi mimarTulebis dacviT; asos gamoweris mimarTulebis sityvierad aRwera (Tundac arasruli sa xiT). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: moZrav anbanSi Sesaswavli asos moZebna da xelis swori moZ raobiT fanqriT Semoxazva. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: anbanis asoebis amocnoba; natifi motorikis ganviTareba; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: saanbano loto/moZravi anbani, fanqari. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTxovs moswavleebs, moZebnon saanbano lotoSi an moZrav an banSi is aso, romelsac igi daasaxelebs. am samuSaos Sesasruleblad moswavleebs eZlevaT 3-5 wuTi. mas Semdeg, rac moswavleebi moZebnian maswavleblis mier dasa xelebul asos, maT fanqriT, xelis swori moZraobiT unda Semoxazon igi.A es proce dura xuTjer-eqvsjer SeiZleba ganmeordes. aqtivobis saerTo xangrZlivoba 10 wuTs ar unda aRematebodes. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: asoebis amocnoba; weris procesis gaazreba, misi ZiriTadi principebis (xelis swori moZra oba, Sesabamisi mimarTulebis dacva) aTviseba. aqtivoba # 3: asoebis gamoZerwva aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: anbanis asoebis amocnoba; natifi motorikis ganviTareba; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: plastilini, comi, Tixa, marcvlebi (brinjis, lobios, wiwiburas), dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze orjer-samjer wers dasamuSavebel asos/asoebs, daafiq sirebinebs moswavleebs asos gamoweris mimarTulebas; urigebs maT momzadebul ma salas da sTxovs, rom wignSi/dafaze mocemuli nimuSis mixedviT, gamoZerwon dasa 119 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi muSavebeli aso/asoebi an aawyon isini brinjis, lobios Tu wiwiburas marcvlebiT. aqtivobisas rekomendebulia erTi, ori an sami asos gamoZerwva. SesaZloa, Zerwvis procesSi moswavleebs maswavleblis mciredi daxmarebac dasWirdeT. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles asoebis amocnoba da maTi warmodgena sxvadasxva saSualebiT. kavSiri sxva sagnebTan: SeiZleba integrireba saxviT da gamoyenebiTa xelov nebasTan. aqtivoba #4. asoebis gaferadeba. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: anbanis asoebis amocnoba; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: baraTebze grafikulad daxatuli asoebi, dafa, carci/markeri, feradi fanqrebi/flomasterebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze orjer-samjer wers dasamuSavebel asos/asoebs, daafiq sirebinebs moswavleebs asos gamoweris mimarTulebas. Semdeg maswavlebeli moswavleebs urigebs baraTebze grafikulad daxatul asos/asoebs (SesaZlebelia, erTi aso nacnobi iyos, meore – ucnobi) da avalebs maT, sxvadasxva feris fanqriT/flomasteriT gaaferadon aso/asoebi ise, rom daicvan asos weris mimarTuleba. imisaTvis, rom moswavleebma ukeT gaacnobieron aqtivoba, maswavlebelma Se iZleba TviTonac gaaferados dafaze gamowerili aso (weris mimarTulebaze xaz gasmiT).A aqtivobis xangrZlivoba: 5-8 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles asos weris mimarTulebis dafiqsireba; weris mimarTulebis dacva. meToduri miTiTeba: aRwerili aqtivobebi saukeTesod esadageba 5-6 wlis moswavlis inteleqtualur ganviTarebas, radgan am asakis bavSvis azrovneba “moq medebiTia”. es niSnavs, rom bavSvi srulfasovnad iazrebs mxolod imas, rasac Tavi si xeliT asrulebs. Sesabamisad, anban-plakatze miTiTebuli asos TiTiT moxazva da aRwera, asos moZebna da xelis swori moZraobiT misi fanqriT moxazva, asoebis gamoZerwva, asoebis gaferadeba da a. S. xels uwyobs weris procesis gaazrebas, radgan yovelive es weris erTgvar imitacias warmoadgens. aqtivoba #5: nimuSis mixedviT asos detalis gamowera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. 120 aqtivobis miznebi: anbanis asoebis amocnoba; natifi motorikis ganviTareba; weris mimarTulebis dacva; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: savarjiSoebis rveuli, saxelmZRvanelo, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli avalebs moswavleebs, gamoweron asos detalebi mocemuli nimu Sis mixedviT. amgvari nimuSebi, rogorc wesi, mocemulia moswavlis saxelmZRvane loebsa da samuSao rveulebSi. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles sawer badeSi orientireba; weris mimarTulebis dacva; natifi motoruli samuSaos Sesruleba. meToduri miTiTeba: saxelmZRvaneloebsa da rveulebSi am etapisaTvis war modgenilia agreTve Semdegi saxis savarjiSoebi: miTiTebuli gzis gavla kalmiT/ fanqriT/carciT (mag., ”miiyvane kacuna xesTan/ moxaze naxevarrkali marcxnidan marjvniv”); wertilebis SeerTeba nimuSis mixedviT, sxv. am tipis savarjiSoebis Ses ruleba agreTve xels uwyobs natifi motorikis ganviTarebas da, amdenad, sasar geblo iqneba moswavleebisaTvis. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #6: wertilebis SeerTebiT asos nimuSis gamowera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba werisaTvis aucilebeli unar-Cveve bis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: anbanis asoebis amocnoba; natifi motorikis ganviTareba; weris mimarTulebis dacva; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: savarjiSoebis rveuli, saxelmZRvanelo, kalami, saCvenebeli jo xi, dafa, carci/markeri. SesaZlebelia anban-plakatis, lotos, moZravi anbanis ga moyenebac. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs dausaxelebs gamosawer asos. moswavleebi anban- plakatze, saxelmZRvanelos Sesabamis gverdze, saanbano lotosa Tu moZrav anban Si eZeben da pouloben mas. maswavlebeli xelis neli moZraobiT dafaze wers ga mosawer asos (orjer an samjer), daafiqsirebinebs moswavleebs, rom asosa da asos Soris erTi ujra unda gamotovon; uCvenebs moswavleebs da Tan sityvierad uxsnis maT, saidan iwyeba mocemuli asos gamowera. maswavlebeli rigrigobiT moixmobs moswavleebs dafasTan da ameorebinebs 121 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maT asos gamoweris gezs (amisaTvis moswavleebi saCvenebel TiTs iyeneben). Semdeg maswavlebeli amowmebs moswavleTa mzadyofnas weriTi davalebis SesrulebisTvis (momarjvebuli aqvT Tu ara moswavleebs kalmebi, sworad udevT Tu ara merxze rve ulebi, gadaSlili aqvT Tu ara rveulebi saTanado gverdze). amis Semdeg moswavle ebi Seudgebian muSaobas - sawer rveulSi mocemuli nimuSebis mixedviT gamoweren asoTa gansazRvrul raodenobas. aqtivobis xangrZlivoba: 13-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles anbanSi asos amocnoba; sawer badeSi orientireba; weris mimarTulebis dacva; asos gamowera. meToduri SeniSvna: SeZenili codnis gasamyareblad da procesis gasaxali seblad, aqtivoba SeiZleba gamdidrdes im tipis martivi savarjiSoTi, rogoricaa ”Cawere sityvaSi gamotovebuli aso”. mag., Tu moswavleebi swavloben aso ”g”-s ga moweras, maswavlebels SeuZlia, dafaze gamoweros ormarcvliani sityvebi, sadac aRniSnuli aso gamotovebulia. moswavleebs daevalebaT sityvis saTanado asoTi Sevseba (mag., Ta- vi, qol- a, go- ra, -emi da sxv). am tipis savarjiSoebi xSirad saxel mZRvaneloebSicaa mocemuli. qarT. I. 13. moswavles SeuZlia karnaxiT wera da nabeWdi teqstidan / dafi dan martivi winadadebebis gadawera. aqtivoba #1: gadawera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris etapze. igi emsaxureba weriTi metyvelebis teqnikis ganviTarebas. aqtivobis miznebi: weris teqnikis ganviTareba; weris procesis gaazreba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: rveuli, saxelmZRvanelo, dafa, carci/markeri, kalami. aqtivobis aRwera: samuSaos dawyebamde maswavlebelma moswavleebs zepiri instruqciis saxiT unda auxsnas, rom maTi amocanaa, zustad gadaweron SeTavazebuli nimuSi (dafidan, saxelmZRvanelodan Tu samuSao rveulidan). maswavlebeli uxsnis/Seaxsenebs mos wavleebs, rom saTauri iwereba SuaSi, ZiriTadi teqstis gadawera ki iwyeba saTau ridan sami xazis gamotovebiT. aucilebelia agreTve imis Sexsenebac, rom gadawe risas moswavleebma sityvebs Soris ori ujra unda gamotovon, winadadebis bolos ki wertili dasvan. weris dawyebamde maswavlebelma orjer mainc unda waukiTxos moswavleebs ga dasaweri teqsti, mkafiod da saTanado intonaciuri aqcentebis dasmiT. amis Sem deg maswavlebeli amowmebs moswavleTa mzadyofnas weriTi davalebisaTvis (momar jvebuli aqvT Tu ara moswavleebs kalmebi, sworad udevT Tu ara merxze rveulebi, 122 gadaSlilia aqvT Tu ara rveulebi saTanado gverdze). amis Semdeg moswavleebs eZlevaT daaxloebiT 10 wuTi teqstis gadasawerad. aRwerili aqtivobisaTvis adekvaturi savarjiSoebia: ”gadawere andaza”, ”gadawe re moTxrobis saTauri da pirveli abzaci”, ”gadawere leqsi” (misi moculoba erT strofs ar unda aRematebodes). aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles sawer badeSi orientireba; weris mimarTulebis dacva; nabeWdi teqstis gadawera; saTaurs, asoebsa da sityvebs Soris saTanado manZilis dacva. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: sxvis mier naTqvami sityvis/frazis Cawera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa - igi faravs zepirmetyvele bisa da weris mimarTulebebs. aqtivoba emsaxureba mosmenili informaciis weraSi transferirebis (gadatanis) unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: fonologiuri unarebis ganviTareba; mosmenili informaciis weraSi asaxvis unaris ganviTareba; weris teqnikis ganviTareba; sasicocxlo unar-Cvevebis (TanamSromlobis unaris) ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri/wyviluri2. resursebi: rveuli, dafa, carci/markeri, kalami. aqtivobis aRwera: aqtivoba kompleqsuri saxisaa - igi faravs zepirmetyvele bisa da weris mimarTulebebs. Casaweri sityva/fraza jer zepirmetyvelebis doneze muSavdeba. damuSavebis Semdeg moswavleebs evalebaT, rom TavianT samuSao rveulebSi an dafaze daweron igi. mag., maswavlebeli eubneba moswavleebs: ”me getyviT sityvas, Tqven ki CaiwereT es sityva rveulSi”. cxadia, maswavlebeli arCevs moswavleebis mier araerTgzis wakiTxul, nacnob, erT an ormarcvlian sityvebs (mag: deda, bu, mefe, biWi). SesaZ lebelia, rom maswavlebelma marcvlebadac daanawevros sityva, moswavleebma ki sityvad aqcion marcvlebi da MCaiweron isini rveulSi (grafikuli nimuSis gamou yeneblad). moswavleTa gasaxaliseblad klasi SeiZleba davyoT wyvilebad da aqtivobas kiTxva-pasuxis forma mivaniWoT. am SemTxvevaSi wyvilebSi muSaoba amgvarad wari marTeba: moswavle ekiTxeba Tavis mewyviles: ”ra gqvia Sen?” Ppasuxis mosmenis Sem deg ki Caiwers mewyvilis saxels rveulSi. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles mosmenis Semdeg (an karnaxiT) nacnobi orTografiuli xatis mqone sityve bis dawera; 2 aRniSnul punqtSi (”aqtivobis organizebis forma”) daxrili xazi sityvebs Soris miuTiTebs, rom aqtivobis organizeba SeiZleba ori formiT (am SemTxvevaSi rogorc individualurad, ise wyvilebSi muSaobis gziT). 123 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bgerebisagan/marcvlebisagan sityvis Sedgena da Cawera; TanamSromloba. aqtivoba #3. winadadebaSi naxatis nacvlad sityvis Casma. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba vizualuri wignierebisa da, zogadad, semiotikuri kompetenciis sawyisis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: mosmenili informaciis weraSi transferireba (gadatana); vizualuri informaciis weraSi transferireba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: rveuli, saxelmZRvanelo, kalami. aqtivobis aRwera: aqtivoba kombinirebuli saxisaa - igi faravs zepirmetyvelebisa da weris mi marTulebebs. aRniSnuli aqtivoba jer muSavdeba zepirmetyvelebis doneze. moswavleebma zustad unda gansazRvron, romeli sityva unda Casvan winadadebaSi naxatis nacv lad (am tipis savarjiSoebi xSiradaa mocemuli saxelmZRvaneloebsa da savarjiSo rveulebSi). maswavlebeli gadaaSlevinebs moswavleebs saxelmZRvanelos/rveuls saTanado gverdze, moamarjvebinebs kalmebs da uxsnis maT weriTi samuSaos arss detaluri instruqciis micemis gziT. instruqcia Semdegi nabijebisagan Sedgeba: gamoicaniT, romeli sityva unda CaweroT winadadebaSi; gamocnobis Semdeg gadawereT winadadeba; gadaweris dros saTanado adgilze CasviT naxatis nacvlad sityva; winadadebis bolos dasviT wertili. mag. ”ninom (xatia wigni) waikiTxa”. moswavlem unda gadaweros winadadeba, amoicnos, rom sityva ”wigni” unda Cas vas, damoukideblad unda Caweros igi, winadadebis bolos ki dasvas wertili. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles nacnobi orTografiuli xatis mqone sityvebis damoukideblad Cawera; zepiri da/an vizualuri informaciis weraSi transferireba. aqtivoba #4 . winadadebis dasruleba. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamiznulia weris etapisaTvis. igi emsaxureba moswavleTa azris werilobiT gadmocemisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis gamomu Savebas; stimuls aZlevs moswavleTa TviTgamoxatvis process. aqtivobis miznebi: dasrulebuli azris werilobiT gamoxatvis unaris ganviTareba; konteqstis adekvaturad aRqmis unaris ganviTareba; TviTgamoxatvis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: rveuli, saxelmZRvanelo, dafa, carci/markeri, kalami. aqtivobis aRwera: 124 maswavlebeli dafaze wers martiv winadadebebs (arasruli saxiT) da avalebs moswavleebs: a) rveulebSi gadaiweron dafaze Sesrulebuli naweri; b) damouki deblad daasrulon winadadeba (moswavleebma winadadeba unda daasrulon konte qstis gaTvaliswinebiT, piradi mosazrebis safuZvelze). maswavlebeli gadaaSlevinebs moswavleebs rveuls, moamarjvebinebs kalmebs; uxsnis moswavleebs weriTi samuSaos arss da aZlevs detalur instruqcias. inst ruqcia Semdegi saxisaa: gamoicaniT, romeli sityva unda CaweroT winadadebaSi; gamocnobis Semdeg gadawereT winadadeba; gadaweris dros daasruleT winadadeba SerCeuli sityviT; winadadebis bolos dasviT wertili. moswavleebma Cumad unda waikiTxon winadadeba da sakuTari Tvalsazrisis sa fuZvelze, konteqstis gaTvaliswinebiT, gansazRvron, romeli sityviT unda da asrulon winadadeba. mag. ”Cemi sayvareli wignia /------------/”. ”yvelaze kargad verTobi /------------/”. moswavlem unda SearCios Tavisi sayvareli wignis saTauri Tu sayvareli ga sarTobi TamaSi, gadaweros winadadeba da damoukideblad daasrulos igi. winada debis bolos unda dasvas wertili. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles konteqstis gaTvaliswinebiT, sityvebis adekvaturad da damoukideblad Cawera; sakuTari Tvalsazrisis gamoxatva; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamovlena. meToduri SeniSvna: piradi Tvalsazrisis safuZvelze winadadebis dasru leba TviTgamoxatvas gulisxmobs da maRali donis saazrovno unarebs moiTxovs. amitom rekomendebulia, sirTuleebis Tavidan asacileblad, moswavleebma daasa xelon kidec TavianTi pasuxebi. SesaZloa, maswavlebelma dafaze Camoweros ramde nime pasuxi, rac erTgvari modeli iqneba klasisaTvis. SesaZlebelia, am dros gai marTos saubari/diskusia. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. I. 14. moswavles SeuZlia martivi winadadebebis Sedgena nacnob Temeb ze. aqtivobebi ##1-2. SekiTxvis dasma da kiTxvaze pasuxis gacema. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba xels uwyobs sasveni niSnebis (kiTxvis niSnisa da wertilis) marTebulad gamoyenebis Cvevis gamomuSavebas; damoukideblad weris unar-Cvevebis gaviTarebas. aqtivobis miznebi: teqstis gagebis unaris ganviTareba; teqstis analizis unaris ganviTareba; sasicocxlo unar-Cvevebis (TanamSromlobis unaris) ganviTareba; 125 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis organizebis forma: individualuri/ wyviluri. resursebi: rveuli, saxelmZRvanelo, dafa, carci/markeri, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebelma jer zepirad, Semdeg ki werilobiT (dawers dafaze) unda dasvas raime martivi SekiTxva. mag: ”vin aris Seni sayvareli zRapris/multfilmis gmiri?”, ”ra aris Seni sayvareli saWmeli?” ”vin aris Seni saukeTeso megobari?” moswavleeb ma kiTxva unda gadaiweron rveulebSi, Semdeg ki damoukideblad unda gascen sru li pasuxi (amisaTvis maswavlebelma maT unda uCvenos sruli pasuxis modeli). weris procesis dawyebamde unda damuSavdes sasveni niSnebis sakiTxi. maswav lebeli ekiTxeba moswavleebs: ”ra niSans davsvamT winadadebis bolos, Tu winada deba raimes gvekiTxeba?” ”ra niSans davsvamT winadadebis bolos, roca kiTxvaze pasuxs gavcemT?”. kiTxvebze pasuxis gacemis Semdeg moswavleebi weras Seudgebian. am aqtivobis ganxorcieleba SesaZlebelia agreTve moswavleTa dawyvilebiTac. aseT SemTxve vaSi, mewyvileebi Tavad moifiqreben martiv kiTxvas maswavleblis kiTxvis nimuSis mixedviT. erTi moswavle Tavis mewyviles dausvams raime SekiTxvas da moismens mis pasuxs. amis Semdeg orive mewyvile rveulebSi Caiwers dasmul SekiTxvasa da gace mul pasuxs. magaliTi: ”riTi erTobi yvelaze kargad? me yvelaze kargad verTobi fexburTiT”. aqtivobis ”kiTxvaze/kiTxvebze pasuxis gacema” Catareba SesaZlebelia agreT ve saxelmZRvaneloebze dayrdnobiT (saxelmZRvaneloebSi, rogorc wesi, mravla daa warmodgenili am aqtivobisaTvis saWiro masala). mag., ”rogori biWi iyo gigo? (moTxroba “Txa da gigo”) gigo iyo Tavmomwone”. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi. Sefaseba: amgvari aqtivobebiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles saTanado sasveni niSnebis gamoyeneba; TviTgamoxatva; sagnebis, sakuTari da sxvebis Tvisebebis, moqmedebebis gamomxatveli sityvebis marTebulad gamoyeneba sxvisi daxmarebis gareSe; TanamSromloba. aqtivoba #3. sityvebis mixedviT winadadebis Sedgena. aqtivobis miznebi: teqstis aRqmis, gaazrebisa da gaanalizebis unaris ganviTareba; punqtuaciis wesebis aTviseba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: rveuli, dafa, carci/markeri, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze wers ramdenime martiv, moswavleebisTvis nacnob sity vas da sTxovs moswavleebs: a) Seadginon winadadeba mocemuli sityvebis gamoyene 126 biT; b) Sedgenili winadadeba Caweron rveulebSi; g) winadadebis bolos dasvan Se sabamisi sasveni niSani. mag: yvavilebi, larnakSi, dedam, Caawyo /dedam yvavilebi larnakSi Caawyo/. bavSvebi, muzeumSi, maswavlebelma, waiyvana /maswavlebelma bavSvebi muzeumSi waiyvana./ nino, awyoben, kubikebiT, da, giga, koSks /nino da giga kubikebiT koSks awyoben. aqtivobis xangrZlivoba: 8-10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles saTanado sasveni niSnebis gamoyeneba; TxrobiTi/kiTxviTi winadadebebis ageba; sityvaTa dasakavSireblad kavSirebis gamoyeneba; mocemuli sityvebis gamoyenebiT winadadebis Sedgena; dasrulebuli azris werilobiT Camoyalibeba. meToduri SeniSvna: sasurvelia, rom maswavleblis mier SeTavazebuli wina dadebebi iyos martivi, naswavl teqstebSi mravaljer wakiTxuli; saxelebi da zmne bi ki mocemuli iyos saTanado brunvebsa da formebSi, rogorc es nimuSSia naCvene bi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4. winadadebis ”CarCo” aqtivobis Sesaxeb: azris werilobiT gadmocema saWiroebs sityvebs da struq turas, romliTac es sityvebi unda ”dalagdes”. naklebi gamocdilebis mqone mos wavleebs, rogorc wesi, uWirT azris werilobiT gadmocema. aqtivoba gauadvilebs moswavleebs azris werilobiT gamoxatvis unar-Cvevebisa da weriTi metyvelebis normebis aTvisebas. aqtivobis miznebi: azris zepirad da werilobiT gamoxatvis unar-Cvevebis ganviTareba; sasveni niSnebis (wertilis) saTanadod gamoyenebis unar-Cvevis gamomuSa veba; werilobiTi metyvelebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: ”winadadebis CarCos” maswavlebeli qmnis martivi winadadebebis saxiT, rom lebsac dafaze Camowers, mag., ”me mqvia.....”, ”me maqvs....”, ”me miyvars .....”, ”me vxedav .....” da a.S. maswavlebelma unda auxsnas moswavleebs, rogor gamoiyenon ”winadade bis CarCo”, gaafrTxilos isini, rom winadadebis bolos dasvan wertili. sasurve lia, axsnisas maswavlebelma TviTon Seavsos ”CarCo” nimuSis saCveneblad. moswavleebi gadaiweren ”winadadebis CarCos” da daasruleben mas TavianTi Sexedulebisamebr. mag., ”me miyvars TamaSi”, ”me vxedav burTs” da a.S. aqtivobis xangrZlivoba: 8-10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: azris werilobiT gadmocema; mocemuli modelis mixedviT winadadebis Sedgena; 127 qarTuli ena da literatura 128 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi sasveni niSnebis (wertilis) marTebulad gamoyeneba. aqtivoba #5. movlenis/personaJis damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebis war modgena werilobiTi saxiT. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa - igi faravs zepirmetyvele bisa da weris mimarTulebebs. aqtivoba emsaxureba teqstis analizis, informacis moZiebisa da daxarisxebis sawyisi unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; teqstSi arsebuli informaciis daxarisxebis unaris ganviTareba; logikuri azrovnebis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, rveuli, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: wakiTxvis Semdeg teqsti jer muSavdeba zepirmetyvelebis doneze - persona JisaTvis damaxasiaTebel niSan-Tvisebebze muSaoba warmoebs kiTxva-pasuxis meS veobiT. mag., maswavlebeli dasvams SekiTxvas: ”rogori biWi iyo vano?” (moTxroba “swavlaSi zarmaci, cekvaSi mamaci”), an ”rogoria zamTari?” (moTxroba “zamTari”). klasi pasuxobs maswavleblis SekiTxvebs. K am mosamzadebeli samuSaos Catarebis memdeg maswavlebeli sTxovs moswavle ebs, rveulSi Caiweron ori-sami niSan-Tviseba, romelic personaJs/movlenas axasi aTebs da Seqmnan gmiris/movlenis daxasiaTebis erTgvari sqema, romlis nimuSi da faze iqneba dawerili. nimuSi: vano iyo zarmaci mxiaruli an zamTari aris civi TeTri susxiani aqtivoba SeiZleba dasruldes isev zepiri samuSaos SesrulebiT. kerZod, we ris dasrulebis Semdeg maswavlebels SeuZlia moswavleebs sTxovos, xmamaRla wa ikiTxon TavianTi Canawerebi da zepirmetyvelebis doneze daasabuTon, erTgvarad axsnan isini. am mizniT maswavlebeli svams saTanado SekiTxvebs. mag., ”ratom ggonia, rom va no suleli/zarmaci/mxiaruli iyo?” aA n ”ratom aris zamTari TeTri/susxiani/civi?” aqtivobis xangrZlivoba: 15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles teqstis gaanalizeba; teqstSi arsebuli informaciis daxarisxeba mocemuli amocanis Sesabamisad; sakuTari Tvalsazrisis SemuSaveba da damoukideblad Cawera; azris Camoyalibeba zepiri gziT; sakuTari Tvalsazrisis dasabuTeba. qarT. I. 15. moswavles SeuZlia garkveuli sayrdenebis daxmarebiT martivi yofiTi teqstebis wera. aqtivoba #1: avtobiografiuli saxis anketis Sevseba. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba informaciis daxarisxebisa da misi organizebis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivoba daexmareba moswavlebs yofiTi teqstebis specifikis gaazrebaSi. aqtivobis miznebi: sxvadasxva saxis informaciis organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; informaciis werilobiTi saxiT warmodgenis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: furceli, kalami, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze wers martivi anketis formis nimuSs. mag: me mqvia /saxeli da gvari/ var /asaki/ vcxovrob /qalaqi, sofeli/ vswavlob /skola/ daxate Seni Tavi. anketis Sevsebamde moswavleebi da maswavlebeli erTad ganixilaven, sad ra unda Caiweros anketis Sevsebisas. sasurvelia, ganxilva moxdes romelime moswav lis monacemebis dasaxelebis magaliTze. maswavlebeli moswavleebs daavalebs: dafidan gadaiweron anketis forma; individualurad Seavson TavianTi anketa; daxaton avtoportreti. gakveTilis Semdeg moswavleTa namuSevrebi SeiZleba gamoifinos klasis erTerT kuTxeSi. aqtivobis xangrZlivoba: 13-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles informaciis daxarisxeba da organizeba mocemuli modelis mixedviT; mocemuli modelis safuZvelze yofiTi teqstis Seqmna. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: werilobiTi komentari aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba vizualuri wignierebis ZiriTadi unar -Cvevebis gamomuSavebas, mniSvnelovnad Seuwyobs xels SemoqmedebiTi unarebis ga nviTarebas. aqtivobis miznebi: semiotikuri kompetenciis gamomuSaveba da ganviTareba; vizualuri informaciis werilobiT warmodgenis unar-Cvevebis ganviTa reba; 129 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: rveuli, naxatebi, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs rigrigobiT aCvenebs/dafis Ta roze awyobs martiv naxatebs (araumetes orisa), romlebic detalebiT ar aris ga datvirTuli da mxolod erTi mniSvnelobis aRqmisken ubiZgebs moswavles, mag., go gona mdeloze yvavilebs krefs. Semdeg sTxovs moswavleebs, daweron, ras xedaven am naxatze. sasurvelia, rom Casaweri fraza jer zepirad damuSavdes; damuSavebis Semdeg moswavleebi frazas rveulebSi iweren. aRwerili aqtivobis SedarebiT garTulebuli variantia ori naxatis meSveo biT erTgvari siuJeturi xazis ageba, naxatebis dasaTaureba da misi Cawera., mag; gogona mdeloze yvavilebs krefs; gogonam dedas Taiguli miarTva. (saTauris Se saZlo variantebi: “kargi Svili,” “dedis dRe”, sxv.). aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: vizualuri informaciis aRqma; vizualuri informaciis verbalizacia da misi warmodgena werilobiTi saxiT; damoukideblad martivi teqstis Seqmna; sakuTari damokidebulebis gamoxatva da Cawera; adekvaturi sasveni niSnebis/kavSirebis gamoyeneba. aqtivoba #3: afiSis Seqmna. aqtivobis miznebi: semiotikuri kompetenciis gamomuSaveba da ganviTareba; vizualuri wignierebis unar-Cvevebis ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: furceli, feradi fanqrebi/flomasterebi, sabavSvo wignebi, afi Sebi, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli daavalebs moswavleebs sayvareli wignis ydis /multfilmis afiSis Seqmnas. winaswar ganumartavs maT, rom wignis ydaze, pirvel rigSi, miTiTebuli unda iyos avtori; SuaSi, gamokveTilad, didi asoebiT, saTauri unda eweros; yda gaformebuli unda iyos naxatiT. afiSaze didi asoebiT/feradad unda eweros multfilmis saTauri, warmodgenili unda iyos raime naxati/foto/ ilustracia; miTiTebuli iyos multfilmis dawyebis dro. SesaZloa, maswavlebel ma nimuSebis dasaxatad dafa gamoiyenos. TvalsaCinoebisaTvis rekomendebulia, agreTve, ramdenime sabavSvo wignis ydis / afiSebis Cveneba. mosamzadebeli samuSaos Catarebis Semdeg, moswavleebi nimuSis mixedviT Ta vad Seqnian sayvareli wignis ydas/multfilmis afiSas. gakveTilis dasrulebis Semdeg afiSebi da wignis ydebi SeiZleba klasis erT-erT kuTxeSi gamoifinos. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles 130 modelis mixedviT martivi teqstis Sedgena/gaformeba; informaciis warmodgena vizualebis gamoyenebiT; verbaluri da araverbaluri informaciis erTmaneTTan dakavSireba. meToduri miTiTebebi: xuTi-eqvsi wlis bavSvebisTvis damoukideblad wera Zalze rTul samuSa os warmoadgens. amitom mizanSewonilia, rom Sesasrulebeli samuSao jer zepirad damuSavdes magaliTis/modelis CvenebiT. mxolod amis Semdeg Se iZleba davavaloT moswavleebs davalebis werilobiT Sesruleba. moswavleebis motivaciis amaRlebis mizniT, rekomendebulia damouki deblad Sesrulebuli yoveli weriTi samuSaos waxaliseba (RimiliT, sityvieri komentariT, werilobiTi komentariT, simboluri niSniT, ta SiT, sxv.). kargi iqneba, Tu aqtivobasTan erTad daigegmeba moswavleTa viziti Te atrSi da/an kinoTeatrSi, amgvarad maswavlebels saSualeba eqneba, kidev erTxel gaamaxvilos bavSvebis yuradReba afiSis gaformebis wesze. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: moTxrobis ”CarCo”. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamiznulia weris etapisTvis, eyrdnoba kiTxva- pasuxis formats. igi xels uwyobs azris werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis ga momuSavebas; stimuls aZlevs moswavleTa TviTgamoxatvis process. aqtivobis miznebi: azris werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis ganviTareba; weriTi metyvelebis ganviTareba; punqtuaciis normebis aTviseba; moswavleTa TviTgamoxatvis xelSewyoba; SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, warmoidginon Tavi namdvil mwerlebad da daweron moTxroba TavianTi sayvareli nivTis/cxovelis/ gasarTobis/saqmianobis Sesaxeb. Semdeg maswavlebeli dafaze Camowers SekiTxvebs da sTxovs bavSvebs, upasu xon am SekiTxvebs werilobiT; yoveli pasuxis/winadadebis bolos ki dasvan werti li. savaraudo pasuxebi Tavdapirvelad aucileblad unda damuSavdes zepirmety velebis doneze. Camoweril SekiTxvebze pasuxebis gacemis gziT bavSvebi qmnian mcire zomis moTxrobas. nimuSi. Tema: Cemi ZaRli. ra hqvia Sens ZaRls? ra ferisaa is? risi gakeTeba SeuZlia? ras fiqrob Sens ZaRlze? Cems ZaRls hqvia . is ferisaa. 131 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi mas SeuZlia is . (mag., Cemi megobaria/ me miyvars Cemi ZaRli, sxv.). aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles azris werilobiT gadmocema; mocemuli modelis mixedviT mcire zomis teqstis Sedgena; TviTgamoxatva; sasveni niSnebis (wertilis) marTebulad gamoyeneba. meToduri miTiTebebi: ”CarCo” konstruqciebi moswavleTa weriTi metyvelebis ganviTarebis efeqtur saSualebas warmoadgens. maTi gamoyeneba SeiZleba, agreTve, swavlebis momdevno safexurebzec (cxadia, SekiTxvebi yvela SemTxvevaSi unda iTvaliswinebdes moswavleTa gamocdilebasa da codnis dones). ”CarCo” konstruqciebTan dakavSirebiT damatebiT ix. agreTve: qarT. I. 14, aqtivoba ##4 (”winadadebis CarCo”); qarT. II. 10, aqtivoba ##1 (”xuTi kiTx va: vin? sad? ra? rodis? ratom? - ambis ”CarCo”); qarT. III. 12, aqtivoba ##4 (”zRapris, moTxrobis ”CarCo”). aqtivoba # 5: gamafrTxilebeli abra. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba moswavleTa weriTi metyvelebis gan viTarebas, usafrTxo qcevis elementaruli wesebis aTvisebas. aqtivobis miznebi: moswavleTa weriTi da cxovrebiseuli gamocdilebis erTmaneTTan dakav Sireba; martivi yofiTi teqstebis Seqmnis unar-Cvevebis ganviTareba; garemoSi qcevis elementaruli wesebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: indivividualuri. resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, kalami, rveuli, fanqrebi, flomastre bi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs gaesaubreba usafrTxo qcevis wesebze; ganmartavs, ramdenad mniSvnelovania maTi dacva; auxsnis moswavleebs, rom usafrTxoebis wesebis dasacavad saWiroa yuradRebiT wavikiTxoT gamafrTxi lebeli abrebi; dafaze dawers an gaakravs gamafrTxilebeli abrebis erT-or ni muSs. amis Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaixsenon, unaxavT Tu ara maT gamafrTxilebeli abrebi da sad (vTqvaT, quCaSi: ”manqanis gaCereba akrZalulia”; transportSi: ”daicaviT mgzavrobis wesebi”; sxv.). maswavlebeli yuradRebas gaamaxvilebs erT-erT Temaze, mag., quCaSi moZrao bis wesebze. Seaxsenebs moswavleebs, rom quCaSi moZraobas SuqmniSani awesrigebs; sTxovs maT, gaixsenon, ra ician SuqniSnis Sesaxeb. sakiTxis zepiri msjelobis gziT damuSavebis Semdeg maswavlebeli dafaze Ca mowers TemasTan dakavSirebul calkeul sityvebs da SesTavazebs moswavleebs, am sityvebis gamoyenebiT Seqmnan gamafrTxilebeli abra. 132 nimuSi. wesebi SuqniSans moZraobis daicaviT da daujereT (”daicaviT moZrao bis wesebi da daujereT SuqmniSans”). saSinao davalebis saxiT maswavlebeli sTxovs moswavleebs, Seqmnan erTi ga mafrTxilebeli abra (Tema maswavlebelma unda dausaxelos). survilisamebr, mos wavleebs SeuZliaT, gaaformon maT mier mofiqrebuli nimuSebi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weris dros cxovrebiseuli gamocdilebis gamoyeneba; modelis mixedviT martivi yofiTi teqstis Seqmna; dasaxuli miznis adekvaturi stilisturi normebisa da gramatikuli ele mentebis gamoyeneba. meToduri miTiTeba: amave TemasTan (quCaSi moZraobis wesebi) dakavSirebuli aqtivoba warmodgenilia danarTSi (ix. sainformacio teqstebis 4 tipi da misi gra fikuli maorganizeblebi, aqtivoba ”sapnis buStebi”), Tumca am ukanasknelSi Tema damuSavebulia grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT. erT TemasTan dakavSire buli ori aqtivoba naTel magaliTs warmoadgens imis sailustraciod, Tu rogor SeiZleba erTi da imave sakiTxis sxvadasxvagvarad damuSaveba. kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba xels uwyobs usafrTxo qcevis elementaru li normebis gamomuSavebas da, amdenad, dakavSirebulia bunebismetyvelebasTan (ix. bun. I. 7). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi II klasi qarT. II.1. moswavles SeuZlia adekvaturad reagireba martiv sametyvelo situaciebSi. aqtivoba #1: „dialogebi“. resursebi: audiomagnitofoni, dialogebis Canawerebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli asmeninebs moswavleebs sam sxvadasxva dia logs, romlebSic monawileoben: 1) deda da Svili, 2) ezoSi saTamaSod Casuli bavSvi da misi mezobeli qalbatoni, 3) skolaSi stumrad misuli poeti da misi maspinZeli (moswavle). dialogebi daaxloebiT am Sinaarsis SeiZleba iyos: dialogi 1. - dRes romel saaTze gimTavrdeba gakveTilebi? - orze. - gareT dagelodebi da wignis maRaziaSi wavideT. minda airCio wignebi, romlebsac am zafxuls sofelSi waviRebT wasakiTxad. - me sabavSvo enciklopedia minda da wigni mekobreebze. - kargi, SevarCioT. dialogi 2. - gamarjoba, lika! rogor xar? gamojanmrTeldi? 133 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi - - - diax. SeuZlod viyavi. angina mqonda. Tqven rogor brZandebiT? gmadlob, kargad. TvalSi damakldi, ezoSi rom ar Candi. mec momenatreT. am saRamos deda namcxvars acxobs da mobrZandiT, gau xardeba. Tan Cems naxatebs gaCvenebT. - didi madloba aucileblad moval. aba, saRamomde! - kargad brZandebodeT. dialogi 3. - gamarjobaT. mobrZandiT. dRes me gimaspinZlebT. Cvens moswavleebs Zali an uyvarT Tqveni leqsebi, bevrma zepiradac icis. minda gagacnoT Cveni skola. es Cveni moswavleebis gamofenaa. Zalian gTxovT, rom daaTvalie rebT, STabeWdilebaTa wignSi dagvitovoT Tqveni Canaweri. - aucileblad. - aqeT sportuli darbazia. axla aq mexuTeklaselTa mxiaruli startebia. Tqvens bavSvobaSic imarTeboda msgavsi Sejibrebebi? - samwuxarod, ara. - Tu gnebavT, saaqto darbazsac dagaTvalierebinebT. - didi siamovnebiT. moswavleebi ismenen dialogebs da amoicnoben, romel dialogSi vin monawile obs da xsnian, Tu ratom fiqroben ase. Sefaseba: Sefasdeba sametyvelo situaciis adresantis (vin laparakobs), ad resatisa (vis elaparakebian) da saubris Temis amocnobis unari; dakvirvebuloba, miniSnebebze dayrdnobiT varaudebis gamoTqmis unari. meToduri miTiTeba: sasurvelia, rom Tavdapirvelad maswavlebelma TiTo dialogi misces moswavleebs amosacnobad. Semdeg, roca isini ”gaiwafebian”, SesaZ lebelia erTdroulad ramdenime dialogis mosmena da adresatis, adresantisa da saubris Temis gansazRvra. aqtivoba #2: „gacnobebT, rom...“ (zepiri gancxadeba) resursi: baraTebi, romlebzedac Camowerilia monacemebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs urigebs ramdenime monacems, romelTa mixedviTac maT unda gaakeTon zepiri gancxadeba. es monacemebi SeiZleba iyos: pirveli SemTxvevisaTvis - RonisZiebis dasaxeleba: speqtakli Tojinebis Te atrSi; TariRi: 21 marti; dro: Tormeti saaTi. meore SemTxvevisaTvis - RonisZiebis dasaxeleba: anbanis gacileba; TariRi: 17 aprili; dro: dRis sami saaTi. am monacemebze dayrdnobiT moswavleebi akeTeben zepir gancxadebas. Sefaseba: Sefasdeba is, axerxebs Tu ara moswavle monacemebze dayrdnobiTa da Sesabamisi enobrivi formulebis gamoyenebiT zepiri ganxcadebis gakeTebas. meToduri miTiTeba: amis msgavsad SeiZleba zepiri mipatiJebis imitirebac. 134 qarT. II. 2. moswavles SeuZlia moisminos da gaigos nacnob Tematikaze Seq mnili mcire zomis sxvadasxva saxis teqstebi da gamoxatos Tavisi damokidebu leba. aqtivoba #1: „erTi saintereso ambavi“ (teqstis Sedgena suraTebis mixedviT) resursebi: siuJeturi naxatebi (imdeni kompleqti, ramdeni oTxeulic SeiZ leba klasSi iyos) an, ukidures SemTxvevaSi, erTi kompleqti mainc. aqtivobis aRwera: sasurvelia, es iyos sasacilo cxovrebiseuli situacia, romelic am etapze maqsimum oTx naxatSi iqneba ganfenili. klasi oTxkacian jgu febad SeiZleba daiyos SemTxveviTobis principiT swored am suraTebis kompleq tebis gamoyenebiT. klasSi Segvaqvs kalaTa / yuTi, romelSic yria naxatebis imdeni kompleqti, ramdeni oTxkaciani jgufic SeiZleba Camoyalibdes. TiToeuli moswav le iRebs TiTo naxats da raime TvalsaCino niSnis mixedviT (foni / nivTi, romelic meordeba erTi siuJetis yvela suraTSi, peizaJi da sxva) poulobs Tavis oTxeuls. moswavleebi alageben suraTebs TanamimdevrobiT da Txzaven mcire zomis istori as, romelsac Tavad asaTaureben. TiToeuli jgufi aCvenebs naxatebs Tanaklase lebs da uambobs SeTxzul istorias. Sefaseba: Sefasdeba dakvirvebuloba, warmosaxvis, Tanamimdevruli Txrobis unari. meToduri miTiTeba: SeiZleba erTi kompleqti daurigdes yvela jgufs da erTi siuJetis sxvadasxvagvari interpretacia movisminoT. mesame (an ufro maRal) klasSi SesaZlebelia am davalebis modificirebac. erTi moswavle iRebs pirvel na xats, sxvebi ki gamoTqvamen varauds, rogor SeiZleba ganviTardes ambavi. moswavle aCvenebs meore suraTs, sxvebi ki amowmeben sakuTar varaudebs. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: „Cemi winadadeba“ (siuJeturi ambis ganviTareba winadadebebis damatebiT). resursi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi sxedan wreSi. maswavlebeli usaxelebs maT im istoriis saTaurs (magaliTad, ”Tavgadasavali tyeSi”), romelzedac maT unda Seq mnan ambavi. pirveli moswavle ambobs pirvel winadadebas (magaliTad, saRamo xani iyo...), meore agrZelebs da a.S. TiTo moswavles mxolod erTi winadadebis Tqmis ufleba aqvs. Tu erT wreze istoria ar damTavrdeba, pirveli moswavle iwyebs meo re wres manam, sanam istoria dasrulebul saxes ar miiRebs. Sefaseba: Sefasdeba Tanamimdevruli Txrobis, fantaziis unari, logikuroba, enobrivi gamarTuloba. meToduri miTiTeba: SeiZleba, saTauris nacvlad mivceT naxati da amis sa fuZvelze Seiqmnas ambavi. am aqtivobis modificireba SesaZlebelia mesame da mom devno klasebSic. 135 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 3. moswavles SeuZlia aqtiuri leqsikisa da ZiriTadi enobrivi formebis metyvelebaSi gamoyeneba. aqtivoba #1: sityvebis „arqeologia”. resursi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi xdebian sityvis arqeologebi (maswavlebeli uxsnis / Seaxsenebs maT sityva arqeologis mniSvnelobas); maTi mizania, ipovon mos menil sityvebSi ”fesvebi” da daasaxelon sxva sityvebi, romelTac igive fesvebi aqvT. aseTi sityvebi SeiZleba iyos: gzatkecili, cisartyela, biZaSvili, deidaSvi li, iisferi, Tavgzaabneuli, didgula da sxv. Sefaseba: Sefasdeba dakvirvebuloba, leqsikuri erTeulebis Sinaarsisa da struqturis amocnobis unari. meToduri miTiTeba: sasurvelia, pirvel etapze SevitanoT SedarebiT advi lad amosacnobi sityvebi, Semdeg, mesame klasidan, nel–nela gavarTuloT. aqtivoba #2: ”me vici, rom...” (informaciis miwodeba) resursi: mikrofoni an mikrofons mimsgavsebuli sagani. aqtivobis aRwera: moswavleebma winaswar unda moamzadon saintereso infor macia maTTvis sasurvel sakiTxze. amisaTvis maT unda mousminon SemecnebiT te legadacemas an sTxovon ufrosebs, waukiTxon / uambon. magaliTad, ”me vici, rom Tbilisis zooparkis siamaye TeTri spiloebis ojaxia. maT dReSi oTxjer sWirde baT kveba. gansakuTrebiT saintereso sanaxavia, roca spiloebi wyliT TamaSoben. isini xorTumebidan wamosuli SxapiT asveleben erTmaneTs.” TiToeulma Tavisi informacia unda daiwyos fraziT: ”me vici, rom...” pirvel moswavles, vinc iwyebs informaciis TanaklaselebisaTvis gacnobas, danarCenebi yuradRebiT usmenen. maswavleblis signalis Semdeg (gamosvlisaTvis dro winaswar unda iyos gansazRv ruli. magaliTad, 3 wuTi TiToeuls) gamosvlas daiwyebs Semdegi moswavle. imisaT vis, rom gamomsvlelis roli iyos ufro TvalsaCino, SeiZleba moswavleebs SevTa vazoT, xelSi daiWiron simboluri mikrofoni, romelsac maswavleblis signalis Semdeg gadascems sxva gamomsvlels. Sefaseba: Sefasdeba faqtebis TanamimdevrobiT gadmocemisa da informaciis moZiebis unari, enobrivi gamarTuloba, mkafio metyveleba, winadadebis modalo bis, Sesabamisi leqsikis, kavSirebis adekvaturad gamoyenebis unari. meToduri miTiTeba: pirvel etapze moswavleebi Tavlad irCeven Temebs, sa kiTxs; Semdeg maswavlebeli Tavad usaxelebs moswavleebs Temas. sasurvelia, war modgenili informacia ar aRematebodes 7–10 winadadebas. kavSiri sxva sagnebTan: bunebismetyveleba, saxviTi da gamoyenebiTi xelov neba. qarT. II. 4. moswavles SeuZlia werilobiTi kodis gaSifvra. aqtivoba #1: „ra mouvidaT sityvebs?“ (ori teqstis Sedareba) aqtivobis Sesaxeb: amgvari aqtivobebi emsaxureba moswavleTa gawafvas kiTx 136 vaSi, anu kiTxvis moqnilobis unaris ganviTarebas. maTi saSualebiT moswavleebi euflebian kiTxvis teqnikas, eCvevian swrafad da dakvirvebulad kiTxvas. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. ivarjiSeben da daxvewaven kiTxvis teqnikas; 2. erTmaneTs Seadareben erTi teqstis or gansxvavebul variants. resursebi: saxelmZRvanelo/sakiTxavi wigni, dafa, carci/markeri, furcel ze dabeWdili teqstis ori varianti, rveuli, saweri kalami. aqtivobis aRwera: 1. teqstis Seswavlis Semdeg maswavlebeli winaswar amzadebs mis or vari ants da urigebs moswavleebs. erTi varianti zustad imeorebs naswavl teqsts, xolo meoreSi zogierTi sityva gamotovebulia, zogic - damate buli, zogi ki - Secvlilia. 2. maswavlebels SeuZlia klasi dayos jgufebad da dafaze daweros TiToe uli jgufisTvis gankuTvnili erTi konkretuli instruqcia, magaliTad: gadaiwere sityvebi, romlebic gamqralia meore teqtSi. gadaiwere sityvebi, romlebic gaCnda meore teqtSi. gadaiwere sityvebi, romlebic Secvlilia meore teqstSi. gadaiwere sityvebi, romlebic gadaaadgilebulia meore teqstSi. Sefaseba: am aqtivobiT maswavlebels SesaZlebloba eZleva daakvirdes, ra doneze floben moswavleebi kiTxvis teqnikas (Tavisuflad SeuZliaT Tu ara maT sityvebis dekodireba); ramdenad Tavisuflad SeuZliaT maT nacnobi sityvebis amocnoba teqst Si; ramdenad Tavisuflad axerxeben moswavleebi nacnob teqstSi Setanili cvlilebebis amocnobas; SeuZliaT Tu ara moswavleebs instruqciis mixedviT davalebis Sesrule ba. meToduri miTiTeba: amgvari aqtivobis Catareba SeiZleba jgufebSic da wyvi lebSic. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 5. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis pragmatuli teqstebis (mag., gakveTilebis cxrilis, dRis/kviris ganrigis, kulinariuli receptis, tele programis) struqturuli maxasiaTeblebis amocnoba da maTze dayrdnobiT in formaciis moZieba. aqtivoba #1: ”gamoicani, razea!” aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba or etapad iyofa. kiTxvis dawyebamde moswav le akvirdeba teqstis formalur niSnebs, mis struqturas, martiv maorganizebel elementebs, romelTa saSulebiTac amoicnobs, ra saxis informacia SeiZleba mii Ros am teqstidan. amis Semdeg ki igi ukve advilad SeZlebs mocemul teqstSi ori entirebas saWiro informaciis moZiebis mizniT. aqtivobis mizani: 1. daakvirdeba da gaarCevs sxvadasxva tipis pragmatuli teqstebis forma 137 qarTuli ena da literatura 138 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi lur mxares (struqturas, martiv maorganizebel elementebs); 2. teqstis formalur mxareze dayrdnobiT winaswar gasazRvravs informa ciis tips, romelsac es teqsti Seicavs; 3. SeZlebs teqstSi orientirebas informaciis mopovebis mizniT. resursebi: mokle pragmatuli teqstebi, baraTebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli klasSi arigebs erT furcelze dabeWdil ramdenime saxis teqsts. es teqstebia: amindis prognozi, gakveTilebis cxrili, tele programa. SeniSvna: teqstebis raodenoba maswavlebelma Tavad unda gan sazRvros. 2. maswavlebeli moswavleebs aZlevs sakmaris dros imisaTvis, rom maT mo aswron teqstisTvis Tvalis gadavleba da ramdenime ZiriTadi detalis (struqturis, cifrebis, simboloebis, maTi ganlagebisa da, SesaZlebe lia, ramdenime sakvanZo sityvis) aRqma, ris Semdegac usvams maT kiTxvebs, Tu ra saxis informacias Seicaven/gvawvdian isini. moswavleebma SeiZle ba daasaxelon kidec (Tumca es maT ar unda movTxovoT), xolo Tu ar ician an ver ixseneben Sesabamis cnebebs, axsnan sakuTari sityvebiT. 3. amis Semdeg maswavlebeli yofs klass jgufebad (ramdeni teqsticaa, im den jgufad) da avalebs, TiTo teqstTan dakavSirebiT moifiqron da mo amzadon pasuxebi kiTxvaze, Tu rogor amoicnes / mixvdnen isini, ra in formacias Seicavs esa Tu is teqsti. moswavleebi muSaoben jgufebSi, ris Semdegac sakuTari sityvebiT aRweren, ris safuZvelze amoicnes esa Tu is teqsti, mag., erTi jgufi ambobs, rom maT dainaxes qalaqebis saxelebi, iqve ki mzis, Rrublebisa da wvimis suraTebi da mixvdnen, rom es unda yo filiyo amindis prognozi; meore jgufi ki ambobs, rom maT dainaxes, rom sityvebi erTmaneTis qveS iyo Camowerili, gverdze ki miwerili hqondaT saaTebi, aseve SeamCnies erT-erTi arxis logo / sayvareli gadacemis saTa uri da mixvdnen, rom es iyo teleprograma da a.S. 4. iwyeba kiTxvis etapi, risi dasrulebis Semdegac moswavleebi pasuxoben maswavleblis mier dasmul konkretul kiTxvebs. maswavlebelma sakuTari Sexedulebisamebr unda dagegmos aqtivobis es etapi; mas SeuZlia aarCios erTi an ori teqsti, romlebsac daamuSaveben, an rigrigobiT waikiTxon klasSi yvela teqsti, xolo Semdeg isini jgufebSi gadaanawilos. ukanask nel SemTxvevaSi, maswavlebeli TiToeul jgufs aZlevs baraTze daweril or-sam kiTxvas, romlebic Sesabamisi teqstidan informaciis moZiebas mo iTxovs, magaliTad: rogori amindi iqneba xval zugdidSi? (mziani) sad iwvimebs xval? (TelavSi. SesaZlebelia aseTi pasuxic: TelavSi da axmetaSi) ramdeni gradusi siTbo iqneba TbilisSi? (31 gradusi) samSabaTs meramdene gakveTilia maTematika? (me-3) kviraSi ramdenjer gaqvT bunebismetyveleba? (orjer) ramdeni gakevTili gaqvT xuTSabaTs? (xuTi) xval romel saaTzea multfilmi? (12 saaTze) aris Tu ara dRes gadacema ”anabana”? (ara) da a.S. Sefaseba: am aqtivobiT Sefasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: informaciis tipis amocnoba teqstis formalur niSnebze dakvirvebiT; martivi pragmatuli teqstidan informaciis amokreba (da daxarisxeba); sakuTari sityvebiT gadmosces, Tu ra xerxs mimarTa davalebis Sesasru leblad; maswavleblis instruqciebis gageba da Sesruleba; jgufSi muSaoba. meToduri miTiTeba: 1. SerCeuli teqstebi SesaZlebelia iyos avTenturi, aucileblad martivi da, amasTanave, gamokveTili formaluri da struqturuli maxasiaTeblebiT. 2. SesaZlebelia sruliad sakmarisi iyos erT gakveTilze aqtivobis pirve li ori etapis Catareba (punqtebi 1, 2, 3), kiTxvis etapi ki momdevno gakve TilisTvis gadaidos, romlis mimdinareobasac maswavlebeli klasis Se saZleblobebisa da saWiroebebis gaTvaliswinebiT dagegmavs. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 6. moswavles SeuZlia maswavleblis mier wakiTxul mxatvrul teqs tebSi informaciis moZieba, monakveTebis wakiTxva da gageba. aqtivoba #1: ”gamocana ” (wakiTxuli/mosmenili teqstis personaJTa amocno bas maTi damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebis mixedviT). aqtivobis Sesaxeb: teqstis yurdaRebiT mosmenisa da saTanado detalebze dakvirvebis unari moswavlis mkiTxvelad Camoyalibebis erT-erTi aucilebeli wi napirobaa. aqtivobis mizani: es aqtivoba mTlianobaSi xels uwyobs mosmenili teqstis Sinaarsis wvdoma-gagebas. ufro konkretulad ki moswavleebi: 1. daakvirdebian personaJTa niSan-Tvisebebs; 2. SeZleben maT amocnobas sxvadasxva maxasiaTeblebis mixedviT; 3. SeZleben mosmenili/wakiTxuli teqstis dakavSirebas winare codnasa da pirad gamocdilebasTan. resursebi: sakiTxavi teqsti, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: 1. teqstis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli dafaze wers ramdenime frazas, romlebic aRwers an axasiaTebs sagans an personaJs teqstidan, magaliTad: gulCvilia da balaxs Wams eSmakia da Wkviani is aris sisxlismsmelia da usamarTlo is aris is aris moswavleebi pasuxebs weren rveulebSi. 139 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 2. maswavlebeli xelaxla kiTxulobs zRapars. Semdeg moswavleebs sTxovs, zepirad CamoTvalon TiToeuli personaJis sxva damaxasiaTebeli niSan- Tvisebebic. am SemTxvevaSi moswavleebi SeiZleba teqstsac daeyrdnon da sakuTar gamocdilebasac. yvela adekvaturi pasuxi misaRebia. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, igebs Tu ara moswavle wakiTxuli/mosmenili teqstis Sinaarss; akvirdeba Tu ara personaJis damaxasiaTebel niSan-Tvisebebs; SeuZlia Tu ara sxvadasxva maxasiaTeblebis mixedviT personaJis amocno ba; amaxvilebs Tu ara yuradRebas detalebze; SeuZlia Tu ara wakiTxulis dakavSireba arsebul gamocdilebasTan. meToduri miTiTeba: amgvari aqtivobebisTvis, sasurvelia, SeirCes nawarmo ebi, romlis gmirebsac gamokveTili da moswavlisTvis advilad aRsaqmeli niSan -Tvisebebi axasiaTebT. yvelaze xelsayreli am SemTxvevaSi zRaprebi da igavebia, romelTa personaJebad cxovelebi da frinvelebi gvevlinebian. mocemuli aqtivo bisTvis masalad SevarCieT otia ioselianis zRapari ”spilo da mela”. qarT. II. 7. moswavles SeuZlia martivi teqstis arsebiTi enobriv-gramati kuli niSnebis amocnoba. aqtivoba #1: vin da ra aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba axali masalis aqtiuri, deduqciuri gziT Ses wavlasa da aTvisebas isaxavs miznad. garda imisa, rom moswavleebi ecnobian vin da ra jgufis arsebiT saxelebs, aqtivobis mimdinareobisas sakmarisi yuradReba eT moba gavarjiSebisa da axlad miRebuli codnis Sejamebis etapebsac. aqtivobis mizani: moswavleebi: 1. daajgufeben arsebiT saxelebs sxvadasxva niSnis mixedviT; 2. aqtiuri swavlis meTodiT Seiswavlian vin da ra jgufis arsebiT saxe lebs; 3. imuSaveben azrobrivi rukebis Sevsebaze; 4. mieCvevian urTierTTanamSromlobas. resursebi: dafa, carci/markeri, baraTebi, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. mxatvruli teqstis wakiTxvisa da leqsikurad damuSavebis Semdeg, maswav lebeli dafaze xazavs cxrils da moswavleebis daxmarebiT avsebs mas. Sevsebuli cxrilis nimuSi adamiani biWi bebo nino rezo 140 cxoveli bombora lekvi fiso frinveli mtredi mercxali qori sagani aivani mTa bude kibe 2. maswavlebeli moswavleebs urigebs winaswar gamzadebul baraTebs. mos wavleebma unda Seavson gamotovebuli adgilebi da saWiro adgilas Cawe ron kiTxviTi sityvebi vin? da ra? magaliTad: ninom aivanze Camovardnili mercxlis bartyi dainaxa 3. 4. 5. dainaxa mercxlis bartyi? dainaxa ninom? qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi mercxali budes Tavs dastrialebda. dastrialebda budes Tavs? dastrialebda Tavs mercxali? bomboram yefa autexa aivanze Semoparul fisos. autexa yefa bomboram? autexa yefa fisos? bebom bartyi cxvirsaxocSi gaaxvia. gaaxvia bartyi cxvirsaxocSi? gaaxvia bebom cxvirsaxocSi? samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebi TavianT mewyvileebs ucvlian Sevsebul baraTebs da amowmeben erTmaneTis namuSevrebs. Tu Secdoma aR moaCines, gadaasworeben da uxsnian Tanaklasels, romeli Secdoma gaaswo res da ratom. maswavlebeli waakiTxebs moswavleebs Sesrulebul davalebas, TiToeul maTgans sTxovs daasabuTos Tavisi gadawyvetileba da Tan kiTxvebis das miT cdilobs miiyvanos daskvnamde, magaliTad, aseTi saubriT: maswavle beli: ”Seni azriT, ratom daesmis bebos kiTxva vin?” moswavle: ”imitom, rom bebo adamiania”; maswavlebeli: ”mercxals daesmis ra kiTxva. ra aris mercxali?” moswavle: ”frinveli”. maswavlebeli: ”ra kiTxva daesmis bude sac. budec frinvelia?” moswavle: ”ara”. maswavlebeli: ”da ra aris bude?” moswavle: ”sagani”. maswavlebeli: ”ese igi sagansac da finvelsac daesmis kiTxva ra” da a.S. amas mohyveba aqtivobis Semajamebeli etapi: maswavlebeli dafaze xazavs cariel azrobriv rukebs da avalebs moswavleebs, gamoicnon, rogor un da Seivsos isini. 141 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli unda ecados, rom moswavleebi Tavad mixvdnen rukebis Sevsebis princips. amisaTvis man unda misces moswavleebs dro, rom dafiqrdnen, SesaZlebelia Seaxsenos, raze imsjeles manamde da Tuki saWiro gaxdeba, misaniSneblad Caweros erTi sityva romelime wreSi. Sevsebuli rukis nimuSi: cxoveli vin adamiani ra frinveli sagani Sefaseba: radganac es aqtivoba axali masalis gacnobas da gavarjiSebas isa xavs miznad, misi mimdinareobisas rekomendebulia ganmaviTarebeli Sefasebis ga moyeneba. amrigad, am aqtivobiT SegviZlia SevafasoT, axerxebs Tu ara moswavle arsebiTi saxelebis amoweras teqstidan da maT daxarisxebas; SeuZlia Tu ara moswavles, saTanado kiTxvebis dausvas arsebiT saxelebs; asrulebs Tu ara moswavle davalebas instruqciis mixedviT; SeuZlia Tu ara moswavles martivi daskvnebis gamotana; SeuZlia Tu ara moswavles Seswavlili masalis safuZvelze azrobrivi rukis Sevseba; SeuZlia Tu ara moswavles damoukideblad muSaoba; SeuZlia Tu ara moswavles, axsnas Tavisi arCevani; avlens Tu ara moswavle TanamSromlobis survils. meToduri miTiTeba: rogorc zemoT aRvniSneT, es aqtivoba mravaletapiania da SesaZlebelia mosalodnelze meti dro moiTxovos gakveTilze. amitom, maswav lebels SeuZlia garkveuli modifikaciebi Seitanos masSi, an gaanawilos or gakve Tilze. qar. II. 8. moswavles SeuZlia mosmenili / wakiTxuli teqsti an teqstis cal keuli fragmenti gardaqmnas azrobriv naxatad. aqtivoba #1: saklaso gamofena aqtivobis Sesaxeb: amgvari aqtivoba SesaZleblobas aZlevs moswavleebs, ga moxaton nawarmoebis wakiTxviT aRZruli STabeWdilebebi sxvadasxva formiT: we rilobiT, zepirad da xatvis saSualebiT. aqtivobis mizani: moswavleebi SeZleben: 142 1. sakuTari damokidebulebis, STabeWdilebebis gadmocemas nawarmoebis Se saxeb; 2. sakuTari SemoqmedebiTi unarebis gaaqtiurebasa da gamoyenebas; 3. wakiTxuli nawarmoebis ukeT gaazrebas; 4. sagamofeno darbazis garemos gacnobas; 5. namuSevrebis Sefasebasa da sakuTari azris dasabuTebas. resursebi: saxatavi qaRaldi, fanqrebi/flomasterebi/saRebavebi, rveuli/ saSualo zomis bloknoti. aqtivobis aRwera: rogorc cnobilia, am asakis bavSvebs Zalian uyvarT xatva. amitom, unda mivceT maT SesaZlebloba, rom xatvis saSualebiTac gadmoscen sa kuTari STabeWdilebebi wakiTxuli nawarmoebebis, maTi personaJebis mimarT. teq stis Seswavlis Semdeg, maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, SearCion da Seqmnan teqstis romelime epizodis ilustracia, personaJis portreti an moqmedebis ad gilis amsaxveli suraTi. bavSvebi xataven suraTebs maT mier SerCeul Temaze. xatvis dasrulebis Sem deg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, TavianT namuSevrebs gaukeTon Sesabamisi warwerebi, sadac miTiTebuli iqneba, Tu romeli epizodi, personaJi an adgilia asaxuli suraTze, aseve nawarmoebis saTauri da avtoris saxeli. sasurvelia, Tav dapirvelad maswavlebelma moswavleebs SesTavazos aseTi warweris nimuSi. saklaso oTaxSi ewyoba gamofena. moswavleebi aTvaliereben erTmaneTis namu Sevrebs da specialurad gamzadebul STabeWdilebebis wignSi Caweren, romeli na xati moewonaT yvelaze metad. SeuZliaT iqve axsnan, Tu ratom moewonaT es naxati. gamofenis dasrulebis Semdeg iwyeba naxatebis ganxilva. moswavleebi saubro ben erTmaneTis namuSevrebze, gamoxataven sakuTar azrs imis Sesaxeb, Tu romeli maTgani asaxavs adekvaturad SerCeul epizods/personaJs da romeli - naklebad. isini cdiloben daasabuTon sakuTari mosazrebebi. Sefaseba: amgvari aqtivobiT Sefasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: teqstis detalebze yuradRebis gamaxvileba, wakiTxulis gaazreba; wakiTxuli teqstis an teqstis calkeuli fragmentis gardaqmna azrobriv naxatad; sxvisi namuSevris Sefaseba sakuTari damokidebulebis dasabuTeba. meToduri miTiTeba: maswavlebeli Sesabamisi instruqciebi unda misces mos wavleebs, raTa ”STabeWdilebebis wignSi” azris Cawerisas da Semdeg sakuTari Sefa sebebis zepirad gamoxatvisas isini maqsimalurad koreqtulni iyvnen erTmaneTis mimarT. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 9. moswavles SeuZlia kiTxvis martivi strategiebis gamoyeneba. aqtivoba #1: „Zveli da axali sityvebi“ (arsebuli leqsikuri maragis aqtiva cia; axlad SeZenili leqsikuri maragis gamoyeneba). aqtivobis Sesaxeb: mogexsenebaT, dawyebiTi safexuris moswavleebs ukve ga aCniaT garkveuli leqsikuri maragi, magram, miuxedavad amisa, maTi leqsika mainc sakmaod mwiria, rac maT kiTxvis procesSi dabrkolebebs uqmnis. amitom, saWiroa, 143 qarTuli ena da literatura 144 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi rom maswavlebelma gaaaqtiuros da gaamdidros maTi leqsikuri fondi ise, rom es procesi saxaliso da Sedegismomtani iyos moswavleebisTvis. amisaTvis SesaZlebe lia daigegmos da Catardes iseTi saklaso aqtivobebi, romlebic daexmareba mos wavleebs, gaixsenon ukve nacnobi sityvebi da, amasTanave, SeiZinon axali leqsiku ri maragi. aqtivobebis mizani: am aqtivobebis Sedegad moswavleebi: 1. iswavlian TanamSromlobas, jgufur muSaobas; 2. SeZleben sakuTari leqsikuri maragis gaaqtiurebas; 3. SeZleben sityvaTa jgufebis konkretul TemebTan dakavSirebas; 4. iswavlian azrobrivi rukebis agebasa da gamoyenebas. resursebi: saxelmZRvanelo, an romelime damatebiTi sakiTxavi wigni; bara Tebi; saweri kalmebi. aqtivobebis aRwera: 1. gonebrivi ieriSi ideebis generirebis mizniT - nebismieri teqstis wakiTx vis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daasaxelon am teqstTan da kavSirebuli Temebi, magaliTad, gareuli cxovelebi, weliwadis droebi, okeanis Tevzebi (Tu teqsti exeba bunebas), ferebi, adamianis emociebi (Tu moTxrobaa) da a.S. 2. amis Semdeg maswavlebeli ise dagegmavs gakveTils, rom yvela moswavles mieces saSualeba, miiRos masSi monawileoba, gaixsenos da daasaxelos sityva, romelic ukavSirdeba CamoTvlil Temebs (mag., gareuli cxove lebi: daTvi, mgeli, Sveli, kurdReli, ciyvi, mtacebeli, soro, bunagi da sxv.; weliwadis droebi: zafxuli, zamTari, Semodgoma, gazafxuli, sicxe, wvima, nisli, Tovli, fifqi, yinuli da sxv.; adamianis grZnobebi: bednieri, mowyenili, mxiaruli, naRvliani, gabrazebuli da sxv.). Se niSvna: maswavlebeli winaswar momzadebul baraTebze garkveviT Caiwers moswavleebis mier dasaxelebul TiToeul sityvas. 3. azrobrivi ruka - maswavlebeli anawilebs Temebs jgufebSi. yvela jgufma unda Caiweros Temis dasaxeleba da furceli moaTavsos magidis centrSi. amis Semdeg maswavlebeli erTmaneTSi aurevs baraTebze daweril sityvebs da gaanawilebs maT jgufebSi. moswavleebi centrSi moTavsebuli baraTis garSemo awyoben TemasTan dakavSirebul sityvebs. bunebrivia, maT Sexvde baT im TemebTan dakavSirebuli sityvebic, romlebic sxva jgufebs Sexv daT, aseve iseTi sityvebic, romlebic arc erT Temas ar ukavSirdeba. 4. amis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, darCenili baraTebi ga yon or nawilad. cal-calki dalagdeba sityvebi, romlebic sxva TemasTan aris dakavSirebuli da sityvebi, romlebic arc erT TemasTan ar aris da kavSirebuli. amis Semdeg jgufebs eZlevaT dro, daaxarisxon da gadascen Sesabamis jgufebs ”TavianTi” sityvebi. SeniSvna: aqtivobis es etapi sasar gebloa, radgan TiToeul moswavles kidev erTxel uwevs dafiqreba yvela TemasTan dakavSirebul sityvebze. amasTanave, exmareba mas urTierTanam Sromlobisa da jgufuri muSaobis unar-Cvevebis CamoyalibebaSi . 5. TamaSi „sityvebis jaWvi“ - maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs erT-erT sityvas da rigrigobiT aTqmevineebs moswavleebs am da yovel momdevno sityvasTan azrobrivad dakavSirebul sityvebs, mag., okeane veSapi Tevzi bade meTevze navi afra mekobre da a.S., an feri wiTe li vaSli marwyvi bali atami nesvi zafxuli Semodgoma CurCxela da a.S. SesaZlebelia am aqtivobas Sejibris saxec mieces. SeniSv na: es aqtivobac xels uwyobs arsebuli leqsikuri fondis gaaqtiurebasa da Sevsebas. Sefaseba: am aqtivobis mimdinareobisas mizanSewonilia ganmaviTarebeli Se fasebis gamoyeneba. maswavlebeli akvirdeba moswavleebs, ramdenad: swrafad ixseneben da asaxeleben isini sityvebs; kargad SeuZliaT maTi klasifikacia; efeqturad ageben da iyeneben azrobriv rukebs; aqtiurad arian CarTulni muSaobaSi aqtivobis TiToeul etapze; aqvT survili, daexmaron sakuTar Tanaklaselebs. meToduri miTiTeba: 1. imisaTvis, rom mTeli klasi aqtiurad CaerTos aqtivobebSi, maswavlebel ma aucileblad unda Seqmnas iseTi garemo, rom yvela moswavlis mosazre ba iyos yuradRebuli, raTa TiToeul maTgans hqondes gancda imisa, rom misi azrs ar uaryofen an dascineben. 2. saWiroa imis gaTvaliswineba, rom SeTavazebuli aqtivobebis saSualebiT moswavleebis leqsikuri fondi mxolod iseTi sityvebiT gavamdidroT, romelTa gamoyenebac maT realurad sWirdebaT saskolo Tu yofiT situ aciebSi. 3. am aqtivobis TiToeuli etapi SeiZleba daigegmos ramdenjerme saswavlo wlis ganmavlobaSi. maTi gamoyeneba Tavisuflad aris SesaZlebeli III da IV klasebSic, bunebrivia, - Sesabamisi modifikaciiT. kavSiri sxva sagnebTan: interdisciplinaruli kavSirebis gansazRvra SesaZ lebelia imis mixedviT, Tu ra Temas/Temebs exeba konkretuli aqtivoba. mocemul SemTxvevaSi, momijnave sagania bunebismetyveleba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis martivi informaciuli teqstebis (mosawvevi baraTis, dRis reJimis, sxvadasxva tipis siebisa da sxv.) Sedgena da gaformeba kompoziciuri maxasiaTeblebis dacviT. aqtivoba #1: xuTi kiTxva: vin? sad? ra? rodis? ratom? aqtivobis Sesaxeb: aRniSnuli aqtivoba gamoiyeneba weris wina etapze da ex mareba moswavleebs siuJetis gaazrebaSi, teqstis Sinaarsobrivi monacemebis or ganizebaSi. igi Zalze gamosadegi iqneba ama Tu im teqstis/teqstebis damuSavebis dros, agreTve, im SemTxvevebSic, rodesac moswavleebi Tavad Txzaven martivi siu Jetis mqone raime teqsts. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; teqstSi arsebuli informaciis daxarisxebis, organizebisa da werilo 145 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi biT gadmocemis unaris ganviTareba; TviTgamoxatvis unaris ganviTareba; sasicocxlo (TanamSromlobis) unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri/wyviluri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze xazavs ”ambis CarCos”, romelic warmoadgens martivi struqturis mqone xuTsvetian cxrils. TiToeuli sveti Seesatyviseba zemoT war modgenili xuTi SekiTxvidan erT-erTs. maswavlebeli sityvierad uxsnis moswav leebs, rogor unda Seavson cxrili. modelis saCveneblad, sasurvelia, maswavle belma erTi CanaweriT Seavsos romelime sveti. ”ambis CarCos” moswavleebi TavianT rveulebSi gadaxazaven. gadaxazvis Semdeg upasuxeben kiTxvebs (”vin? sad? ra? rodis? ratom?”) da TavianT pasuxebs saTanado svetebSi Caweren. nimuSi #1. vin? sad? ra? rodis? mefe tyeSi nadirobda Zvelad vaxtang sadac axla gawvrTnili didi xnis gorgasali Tbilisia mimino xevSi ukan gaSenebuli daekarga mefis Tavisi amala amaliT miminos daedevna xevSi cxel nakaduls waawyda brZaneba gasca, rom tye gaekafaT da mis adgilas qalaqi gaeSenebinaT ratom? mefes Zalian moewona es adgili vaxtang gorgasalma gadawyvita, rom im adgilas qalaqi gaeSenebina aqtivoba SeiZleba Catardes moswavleebis wyvilebad an mcire jgufebSi gaerTianebis gziT. am SemTxvevaSi, moswavleebs saSualeba eqnebaT, imsjelon adekvaturi pasuxis SesarCevad da teqstidan srulfasovnad amokribon saWiro informacia. 146 nimuSi #2. vin? me Cemi mama Cemi Zma sad? ra? rodis? stadionze fexburTis kviras sayureblad wavediT Cemi Zma dagvekarga erTxel ratom? mamas xeli gauSva da sul win mirboda qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: martivi siuJeturi xazis dafiqsireba; informaciis organizeba; Sinaarsis sqematurad da Tanamimdevrulad warmodgena (sayrdeni kiTxve bisa da modelis daxmarebiT); TanamSromloba. kavSiri sxva sagnebTan: teqstis analizisa da informaciis organizebis unar -Cvevebis ganviTareba moswavleebs Zalze daexmareba sabunebismetyvelo da zusti mecnierebebis (biologia, qimia, fizika, maTematika) Seswavlis drosac. aqtivoba #2: 5 sityva - 3 sityva (fraza) aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba gonebrivi ieriSis erT-erTi variaciaa da we ris wina etapze gamoiyeneba. misi meSveobiT, moswavleebi winaswar gansazRvraven momavali weriTi davalebis yvela mniSvnelovan aspeqts/sakiTxs, SeZleben sakuTa ri ideebis organizebas. aqtivobis miznebi: informaciis organizebisa da werilobiT warmodgenis unar-Cvevebis gan viTareba; logikuri azrovnebis (argumentirebuli, dasabuTebuli msjelobis) unar-Cvevebis ganviTareba; sasicocxlo unar-Cvevebis (TanamSromlobis unaris) ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri/jgufuri. resursebi: kalami, baraTebi, rveuli. aqtivobis aRwera: moswavleebs evalebaT TxrobiTi teqstis dawera erT romelime sakiTxze. ma namde, sanam moswavleebi teqstis weras Seudgebian, maswavlebeli dayofs moswav leebs wyvilebad an patara jgufebad da sTxovs maT, individualurad moifiqron da daweron 5 sityva/fraza Sesasrulebeli weriTi samuSaos Temaze. individualuri samuSaos Sesrulebis Semdeg, iwyeba muSaoba wyvilebSi an pa tara jgufebSi mewyvilis/jgufis wevrebis mier mofiqrebuli variantebidan sami yvelaze mniSvnelovani sityvis/frazis SerCevis mizniT. wyvilebSi/jgufebSi mu Saobis Sedegad, moswavleebi SearCeven sam yvelaze mniSvnelovan sityvas /frazas, romlebsac warudgenen mTel klass. wardgenisas moswavleebma unda axsnan, ratom 147 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi SeaCeres arCevani am variantebze. samuSaos gaadvilebis mizniT, sasurvelia, rom maswavlebelma moswavleebs daurigos mcire zomis xuT-xuTi baraTi. es gaamartivebs wyvilebSi/jgufebSi mu Saobis process: baraTebiT muSaoba moswavleebs gauadvilebs dawunebuli varian tebisa da gansxvavebuli ideebis aRqmas. nimuSi: moifiqreT 5 sityva/fraza, romlebic gaxsendebaT olimpiadis Sesaxeb. olimpia sportsmenebi erTmaneTs ejibrebodnen dafnis gvirgvini oTx weliwadSi erTxel imarTeba saberZneTi aqtivobis xangrZlivoba - 17-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles informaciis Sejameba, Sejereba, organizeba; argumentirebuli, dasabuTebuli msjeloba; TanamSromloba; namuSevris prezentacia. aqtivoba #3: sayvareli nawarmoebebis meniu. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri xasiaTisaa da emsaxureba rogorc weriTi metyvelebis, aseve zepirmetyvelebisa da kiTxvis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: azris gamoTqmis/msjelobis unaris ganviTareba; informaciis organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba (mcire zomis teqstebis Sedgena modelis mixedviT); moswavleTa leqsikuri maragis gamdidreba; sasicocxlo unar-Cvevebis (TanamSromlobis unaris) ganviTareba. resursebi: kalami, furceli, menius modeli, feradi fanqrebi/flomastrebi, dafa, carci, teqstebi. aqtivobis aRwera: aqtivobas win uZRvis msjeloba moswavleebis mier wakiTxuli moTxrobebis/ 148 wignebis Sesaxeb. moswavleebi asaxeleben TavianT sayvarel nawarmoebebs; msjeloben, ratom moewonaT esa Tu is teqsti. Semdeg maswavlebeli dayofs klass mcirericxovan jgufebad. TiToeul jgufs urigebs menius models. SesaZloa, meniu dafazec daixatos. moswavleebi ecnobian models, maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs detalebze, pasuxobs moswavleebis mier dasmul kiTxvebs. Semdeg ki sTxovs maT, rom Seadginon sayvareli nawarmoebebis meniu. jgufis yvela wevri asaxelebs sayvareli nawarmoebis saTaurs, gaswvriv ki miuwers „fass.“ moswavleebma meniu unda gaaformon martivi ilustraciebiTa da ornamentebiT. mogvianebiT, jgufebi wyvildebian da erTmaneTs „umaspinZldebian“ TavianTi sayvareli moTxrobebiT; arCeven yvelaze saintereso, „gemriel“ nawarmoebs, uyvebian an ukiTxaven erTmaneTs SerCeul teqstebs. aqtivobis xangrZlivoba: 15 -17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles informaciuli teqstis Sedgena da gaformeba mocemuli modelis mixedviT; informaciis mwyobrad da organizebulad gadmocema; azris gamoTqma/msjeloba; TviTgamoxatva; TanamSromloba. meToduri SeniSvna: aRweril aqtivobas SeiZleba daeTmos ori an meti gakveTili. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: Cemi saganZuri. aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba emsaxureba informaciis moZiebis, daxarisxebisa da organizebisaTvis saWiro unar-Cvevebis gamomuSavebas; martivi sainformacio teqstebis Sedgenis unar-Cvevebis gamomuSavebas; analitikuri azrovnebis unar-Cvevebis gamomuSavebas, araverbaluri informaciis weraSi transferirebis unar-Cvevebis gamomuSavebas (fotoebis, samaxsovro nivTebis dasaTaurebis gziT), SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas; xels uwyobs moswavleTa aRqmisa da TviTgamoxatvis process. aqtivobis miznebi: informaciis Tavmoyris, daxarisxebisa da organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba; weriTi metyvelebis ganviTareba; TviTgamoxatvisa da aRqmis stimulireba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: konteineri (fexsacmlis yuTi an raime sxva mcire zomis yuTi/ konteineri), moswavlis mier SerCeuli fotoebi da samaxsovro nivTebi, kalami, furceli, rveuli, feradi fanqrebi/flomasterebi, aplikaciebi. aqtivobis aRwera: 149 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli SesTavazebs moswavleebs, Seqmnan ”saganZuris yuTi”, romelSic Seinaxaven maTTvis yvelaze Zvirfas nivTebs: sayvarel saTamaSos, wigns, alboms; sxvadasxva dros gadaRebul sakuTar fotoebs; sayvareli adamianebis (ojaxis wevrebis, megobrebis, naTesavebis, Sinauri cxovelebis) fotoebs; maTTvis samaxsovro adgilebze gadaRebul fotoebs; artefaqtebs (naxats/plastilinis figuras/xelnakeT saTamaSos), romelic, maTi azriT, ”yvelaze ukeT gamouvidaT”, sxv. samaxsovro fotoebTan erTad an maT nacvlad, moswavleebs SeuZliaT, daxaton saTanado naxatebi (saerTo jamSi, unda SeirCes, sul mcire, 4-5 erTeuli). moswavleebma unda Seadginon agreTve ”saganZuris sia” - moamzadon warwerebi da, SesaZloa, komentarebic yuTSi Cadebuli yvela nivTisaTvis (komentarebis Sesaxeb ix. qvemoT, aqtivobis garTulebuli varianti, #1). aucilebelia, maswavlebelma warwerebis da/an komentarebis modeli SesTavazos bavSvebs. am mizniT, aqtivobis sawyis etapze, maswavlebelma winaswar unda SearCios 4-5 foto/naxati adamianis, cxovelis, nivTis gamosaxulebiT, warudginos moswavleebs da SesTavazos, daasaTauron foto. moswavleebi gonebrivi ieriSis gziT moifiqreben saxelwodebebs. maswavlebeli dafaze iwers SeTavazebul variantebs. Semdeg gaimarTeba msjeloba saukeTeso saxelwodebis gamosavlenad. saukeTeso variantis avtori dajildovdeba simboluri saCuqriT an taSiT. Semdeg maswavlebeli ganumartavs moswavleebs, rom ”saganZuris siis” Sedgenisas amgvaradve unda daasaTauron maT mier SerCeuli suraTebi, nivTebi da sxv. moswavleebi Seagroveben ”saganZurs”. Segrovebis Semdeg moswavleebi furcelze Camoweren nivTebis CamonaTvals (”saganZuris sias”), romelic nivTebTan erTad yuTSi unda Caidos - amisaTvis maT unda moamzadon fotoebis, saTamaSoebis, nivTebis, naxatebisa da sxva artefaqtebis warwerebi (mag., ”Cemi sayvareli Tojina, saxelad ....”, ”Cemi yvelaze swrafi manqana”, ”me, rodesac 4 wlis viyavi”, ”me da Cemi sabavSvo baRis megobrebi”, ”Cemi bebia gazeTis kiTxvis dros”, ”pirveli dRe skolaSi”, ”plastilinis kacuna”, ”Cemi ZaRli”, ”wiwilebi Cemi soflis ezoSi”, sxv.). ”saganZuris siis” daweris Semdeg moswavleebi moamzadeben ”saganZuris yuTs” - morTaven mas naxatebiT da/an aplikaciebiT, gaaferadeben sxvadasxvafrad, misT. dasasruls, moswavleebi ”saganZuris yuTSi” moaTavseben ”ganZeulobas” da ”saganZuris sias”. maswavlebeli gaecnoba sias, daaTvalierebs ”ganZsa” da ”saganZuris yuTs”, saTanado komentarebiT gaamxnevebs da waaxalisebs moswavleebs. SesaZlebelia aRniSnuli aqtivobis garTulebac. kerZod, maswavlebels SeuZlia, sTxovos moswavleebs: 1. moamzadon komentarebiani ”saganZuris sia”; 2. Seadginon sia qronologiuri mimdevrobis dacviT. 1. 150 moswavleebma CamonaTvalSi dasaxelebul TiToeul nivTs unda daurTon mokle (erT an orwinadadebiani) komentari, mag.: ”plastilinis kacuna - es kacuna me gamovZerwe xelovnebis gakveTilze”, ”Cemi yvelaze swrafi manqana - es manqana mamam dabadebis dReze maCuqa”, ”Cemi Tojina - es Tojina bebiam miyida maRaziaSi. mas SeuZlia tirili”, ”Cemi sayvareli wigni - es wigni maCuqes, rodesac 6 wlis viyavi. Zalian miyvars misi naxatebis daTvaliereba”, ”Cemi saxanZro manqana - SeuZlia kedelze asvla da wylis gamoSveba”, misT. 2. moswavleebma CamonaTvalis Sedgenisas unda daicvan qronologiuri Ta namimdevroba - fotoebi, nivTebi, artefaqtebi dalagdeba ”drois isris” Sesabamisad: erTad dajgufdeba 4 wlis asakSi gadaRebuli foto da sabavSvo baRis megobrebis suraTi; 6 wlis asakSi Sesrulebuli naxati da 6 wlis aRsaniSnav dabadebis dReze naCuqari manqana da misT. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi (sawyisi etapi); 15-18 wuTi (bolo etapi). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles informaciis daxarisxeba da organizeba; araverbaluri informaciis verbalurad gardaqmna; martivi informaciuli teqstis Sedgena da saTanadod gaformeba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamovlena; TviTgamoxatva. meToduri miTiTeba: ”drois isarTan” dakavSirebiT ix. danarTi 2. (”aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli maorganizeblebi”). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #5: mosawvevi baraTi. aqtivobis miznebi: informaciuli teqstis (mosawvevi baraTis) ZiriTadi enobrivi da stilisturi maxasiaTeblebis gacnoba; informaciis organizebisa da werilobiT warmodgenis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: kalami, rveuli, sanimuSod SerCeuli mosawvevi baraTi/baraTebi, saweri furclebi an baraTebi, feradi fanqrebi, aplikaciebi. aqtivobis aRwera: ama Tu im speqtaklis an prezentaciis momzadebis periodSi, maswavlebeli SesTavazebs moswavleebs, moamzadon mosawvevi baraTebi RonisZiebaze damswrebi stumrebisTvis (ojaxis wevrebisTvis, maswavleblebisTvis, megobrebisTvis, misT.). maswavlebeli gaesaubreba bavSvebs mosawvevi baraTis raobaze; ganumartavs maT, ra saxis informacia unda iyos warmodgenili mosawvev baraTze (mimarTva, RonisZiebis dasaxeleba, RonisZiebis adgili, dro, organizatoris vinaoba, Txovna daswrebis Taobaze, sxv.). modelis saCveneblad maswavlebeli warudgens moswavleebs mosawvevi baraTis nimuSs, gaamaxvilebs maTs yuradRebas mosawvevi baraTis enobriv-gramatikul da stilur maxasiaTeblebze (mravlobiTi ricxvis formebi, Tavazianobis gamomxatveli leqsika, misT.). Semdeg maswavlebeli dafaze Camowers, ra saxis informaciaa saWiro mosawvevi baraTis Sesadgenad da SesTavazebs bavSvebs, erTad daweron dagegmil RonisZiebaze mosawvevi baraTis teqsti. baraTis teqsti iwereba nabij-nabij, moswavleTa uSualo TanamonawileobiT. teqstis dasrulebis Semdeg maswavlebeli sTxovs 151 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bavSvebs, rveulebSi gadaiweron igi. bolos, maswavlebeli sTxovs bavSvebs, daamzadon mosawvevi baraTebi. amisTvis maT rveulSi Cawerili teqsti furclebze/baraTebze unda gadaweron da, survilisamebr, gaaformon igi naxatiT, fotoTi Tu aplikaciiT. TiToeuli moswavle daamzadebs erT-or mosawvev baraTs Tavisi ojaxis wevrebisTvis, megobrebisTvis, maswavleblisTvis, sxv. (man Tavad unda gadawyvitos, visTvis daamzadebs mosawvevs). Semdeg gakveTilze maswavlebeli daaTvalierebs moswavleebis namuSevrebs, gaamxnevebs da waaxalisebs maT pozitiuri komentarebiT. moswavleebis mier damzadebuli mosawvevebi RonisZiebis Catarebamde garkveuli xniT adre daurigdebaT mosawvev stumrebs. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles sainformacio teqstis enobrivi da stilisturi maxasiaTeblebis dadgena; informaciis daxarisxeba da organizeba; Sesabamisi enobrivi da stilisturi maxasiaTeblebis saTanadod gamoyeneba sainformacio teqstis weris dros; sainformacio teqstis Sedgena modelis mixedviT. meToduri miTiTeba: gasaTvaliswinebelia, rom am tipis teqstebze muSaoba konkretuli konteqstis gareSe efeqturi ar aris. moswavleebi ufro motivirebulebi arian, roca ician, rom maT naSroms, maswavleblis garda, sxvac gaecnoba. amitom sasurvelia, rom mosawvevi baraTis Sedgenaze muSaoba dakavSirebuli iyos raime konkretul RonisZiebasTan. kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba integrirebulia saxviT da gamoyenebiT xelovnebasTan. qarT. II. 11. moswavles SeuZlia mcire moculobis teqstebis damoukideblad Sedgena nacnobi leqsikis gamoyenebiT. aqtivoba #1: davijero Tu ara? aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba xels uwyobs ZiriTadi saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebas da mimarTulia iqiTken, rom moswavleebma SeZlon Tanamimdevrobis dacva konkretuli faqtis/movlenis werilobiT gadmocemisas. aqtivobis nawili tardeba zepirmetyvelebis doneze; amgvarad, igi kompleqsuria da miemarTeba werisa da zepirmetyvelebis mimarTulebebs. aqtivobas aqvs TamaSisa da Sejibris saxe. aqtivobis miznebi: saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba; weris dros ambis/movlenis Tanamimdevrulad gadmocemis unar-Cvevebis ganviTareba; zepirmetyvelebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli nawili), jgufuri (meore nawili). resursebi: kalami, rveuli, saniSnebi, dafa, carci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli asaxelebs/ dafaze dawers moswavleebisTvis kargad nacnob Te- 152 mas (mag; raimes dakargva, gabrazeba, Cxubi, zrunva, mogzauroba, SiSi da sxv.). SesaZloa, Tema kavSirSi iyos saxelmZRvaneloSi damuSavebul raime sakiTxTan. zepiri gziT, kiTxvebisa da miniSnebebis saxiT, maswavlebeli exmareba moswavleebs, gaiazron SerCeuli Tema da daukavSiron igi pirad gamocdilebas. maswavlebeli erT-or moswavles moayolebs SerCeul TemasTan dakavSirebul raime ambavs piradi gamocdilebidan. amis Semdeg ki daavalebs moswavleebs, ramdenime winadadebiT daweron erTi patara ambavi - tyuili an marTali. moswavleTa motivaciis amaRlebis mizniT, sasurvelia, maswavlebelic CaerTos muSaobaSi da daweros Tavisi tyuili an marTali ambavi, raTa Semdeg moswavleebs gauziaros igi. weriTi davalebis dasrulebis Semdeg moswavleebi kiTxuloben TavianT nawe rebs da cdiloben gamoicnon, marTal ambavs ismenen Tu tyuils. aqtivobis am etapze klasi SeiZleba daiyos or jgufad: pirvelma jgufma waikiTxos Tavisi tyuili da marTali ambebi, meore jgufma ki amoicnos, wakiTxulidan romeli ambavi iyo gamo gonili, romeli - realurad momxdari. Semdeg jgufebi Seenacvlebian erTmaneTs. SesaZloa, sagangebod damzaddes raime simboluri saniSnebi (mag., yviTeli webovani furceli tyuili ambisTvis, wiTeli webovani furceli - marTali ambisTvis). simboluri niSnebi moswavleebma SeiZleba tansacmelze miakran erTmaneTs. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles konkretuli faqtis/ movlenis aRwera, Sinaarsis Tanamimdevrulad gadmocema zepirad da/an werilobiTi saxiT; teqstis gaanalizeba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: Cemi kiTxva - Seni pasuxi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba xels uwyobs weriTi metyvelebis ganviTarebas da mimarTulia iqiTken, rom moswavleebma SeZlon dialoguri metyvelebis dros saTanado enobriv-gramatikuli niSnebis dacva; saTanado sasveni niSnebis gamoyeneba winadadebis modalobis gaTvaliswinebiT. aqtivobis Catarebisas gaimarTeba werilobiTi dialogi, romlis meSveobiT moswavleebi ganaviTareben siuJetur monaxazs. aqtivobis miznebi: dialoguri metyvelebis unaris ganviTareba (werilobiTi dialogis safuZvelze); weriTi metyvelebis ganviTareba; TanamSromlobis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri. resursebi: kalami, rveuli, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli naswavli teqstis Temas aviTarebs saTanado SekiTxviT. davuSvaT, naswavli teqstis Temaa ”mogzauroba”. maswavlebeli kiTxulobs: ”Tqven Tu gimogzauriaT sadme?” moswavleebis gaaqtiurebis Semdeg, maswavlebeli wyvilebad dayofs moswavleebs da daavalebs maT, rom: 1. werilobiT dausvan SekiTxva mewyviles; 2. gaucvalon erTmaneTs rveulebi; 3. pasuxi gascen erTmaneTis SekiTxvas; 153 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 4. mewyvilis pasuxze dayrdnobiT, dausvan mas momdevno SekiTxva da ase ramdenjerme. moswavleebis mier dasmuli SekiTxvebis nimuSebi: (stili daculia) matarebelSi mjdarxar? sad cxovroben Seni bebia da babua? zRvaze yofilxar? ra erqva im adgils, zRva ro iyo? TviTfrinaviT Tu gimogzauria? saqarTvelos garda, sxvagan yofilxar? rogori iyo Seni mogzauroba? meore gakveTilze mewyvileebi kiTxuloben TavianT mier daweril dialogs da weren ramdenime winadadebisgan Semdgar Txzulebas: „Cemi megobris ambavi“, romel Sic mewyvilis pasuxebis safuZvelze, gadmoscemen ambavs megobris gamocdilebidan. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi (pirveli gakveTili), 15 wuTi (meore gak veTili). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles kiTxviTi da TxrobiTi winadadebebis marTebulad gamoyeneba weriTi metyvelebis dros; weriTi metyvelebisaTvis aucilebeli enobriv-gramatikuli normebis dacva: adekvaturi sasveni niSnebis dasma, zmnuri formebis sworad gamo yeneba, sxv.; konkretuli faqtis/ambis (piradi gamocdilebidan) werilobiT gadmo cema; faqtiT/movleniT miRebuli STabeWdilebebis werilobiT gamoxatva; TanamSromloba. meToduri SeniSvna: moswavleebs garkveuli nimuSebi esaWiroebaT siuJetu ri xazis asagebad da kiTxvebis mosafiqreblad, magram Tuki maswavlebeli sava raudo kiTxvebis nimuSebs dafaze Camowers, moswavleebi dasjerdebian mxolod maswavleblis mier nimuSebad motanil kiTxvebs da aRar moifiqreben sakuTars. amitom umjobesia, maswavlebelma dafaze daweros ara kiTxvebis nimuSebi, aramed sayrdeni kiTxvebi: ”ra? visTan erTad? sad? ramdenjer? riTi? ramdeni xniT? ra tom? rodis?” qarT. II. 12. mcire moculobis teqstebis Seqmnisas moswavles SeuZlia Ziri Tadi gramatikuli elementebis gamoyeneba. aqtivoba #1: werili megobars. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba weriTi dialoguri metyvelebis unar -Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: 154 piradi da saqmiani werilis tradiciuli struqturuli elementebis ga azreba; weriTi dialoguri metyvelebisaTvis aucilebeli enobriv-gramatikuli da stilisturi elementebis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; weriTi dialoguri metyvelebisaTvis damaxasiaTebeli enobriv-stilis turi normebis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: kalami, rveuli, dafa, carci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: sawyis etapze maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom werilebi, ZiriTadad, ori saxisaa: piradi xasiaTis (werilebi megobrebis, ojaxis wevrebis, nacnobebis mimarT) da saqmiani. moswavleebma unda gaacnobieron, rom werils aqvs tradici uli forma/struqtura, romelic werisas aucileblad unda gaiTvaliswinon. mas wavlebeli moswavleebs aCvenebs Sesabamisi tipis werilis models, gaamaxvilebs moswavleebis yuradRebas werilis ZiriTad struqturul elementebze (mimarTva/ misalmeba, ZiriTadi nawili, damSvidobeba). mniSvnelovania, rom moswavleebma aiT vison agreTve konvertis gaformebis wesic (safosto indeqsi, misamarTi, safosto markis dawebeba, misT.). nimuSi 1. werili megobars Zvirfaso qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi , Seni megobari (saxeli, gvari) adgili, TariRi nimuSi 2. saqmiani werili Zvirfaso batono/qalbatono , pativiscemiT (saxeli, gvari) adgili, TariRi 155 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli dafaze dawers erT-erT models da SesTavazebs moswavleebs, erTad Seadginon werili SerCeuli modelis mixedviT. sasurvelia, sawyisi etapis Tvis moswavleebs daevaloT piradi xasiaTis werilis dawera (mag., werili mego bars). werilis Tema SerCeulia maswavleblis mier (mag., ”mouyevi Sens megobars, vis Tan iyavi stumrad bolo dros”, sxv.). maswavlebeli esaubreba bavSvebs werilis Temaze. zepiri saubrisa da kiTxva- pasuxis reJimSi moswavleebs aZlevs gezs werilis dasawerad. samuSaos gasaadvi leblad da nimuSis saCveneblad, maswavlebeli Tavad Seavsebs dafaze Camoweril models moswavleebis TanamonawileobiT. moswavleebi rveulebSi gadaitanen SerCeul models. maT daevalebaT, dawe ron werili klasSi Catarebuli samuSaosa da gadawerili modelis safuZvelze. momdevno gakveTilze maswavlebeli Seamowmebs moswavleTa namuSevrebs, gaam xnevebs da waaxalisebs maT namuSevrebis pozitiuri mxareebis gamokveTiT. aqtivobis xangrZlivoba: 14-15 wuTi (pirveli gakveTili), 8-10 wuTi (meore gak veTili). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles teqstis (werilis) tradiciuli struqturuli elementebis gamoyeneba weris dros; Sesabamisi enobriv-gramatikuli da stilisturi normebis dacva weris dros; cxovrebiseuli gamocdilebis werilobiT gadmocema; TviTgamoxatva. meToduri miTiTeba: piradi Sexedulebisa Tu saWiroebis mixedviT, maswavle bels SeuZlia Secvalos, gaamartivos an ufro detaluri gaxados werilebis zemoT moyvanili nimuSebi. aqtivoba #2: Cemi klaseli. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba daexmareba moswavleebs, marTebulad gamoiyenon saTanado enobriv-gramatikuli normebi da gramatikuli elementebi mcire zomis teqstebis SeTxzvis dros. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebisas enobrivi saSualebebisa da gramatikuli elemente bis marTebulad gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatvis unaris ganviTareba; TanamSromlobis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli daawyvilebs moswavleebs. yoveli moswavle wers mcire zomis teqsts sakuTari Tavis Sesaxeb (avtobiografia, damaxasiaTebeli Tvisebebi). Sem deg moswavleebi erTmaneTs nawerebs gaucvlian; maswavlebeli daavalebs maT, rom Tanaklaselis naweris yoveli winadadeba mesame pirSi gadaiyvanon da daweron 156 Txzuleba: „Cemi klaseli“. nawerebis gasworebisas, maswavlebeli, savaraudod, aRmoaCens iseT nawereb sac, sadac moswavlis saxeli da gvari ar iqneba miTiTebuli. maswavlebels SeuZlia ramdenime aseTi naweri Sekribos da „gamocnobana“ moawyos: igi waikiTxavs amgvar namuSevrebs mTeli klasis winaSe, moswavleebi ki Seecdebian gamoicnon, romel Ta naklaselzea dawerili maswavleblis mier wakiTxuli namuSevari. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles saTanado enobrivi saSualebebisa da gramatikuli elementebis marTebu lad gamoyeneba weris dros; konteqstis Sesabamisi leqsikuri erTeulebis gamoyeneba; TviTgamoxatva; TanamSromloba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: guSin, dRes, xval - vTamaSobT zmnebiT. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebisas enobrivi saSualebebisa da gramatikuli elemente bis marTebulad gamoyenebis unarebis ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dayofs klass or nawilad. erT nawils momavali (”xval”) hqvia, meores - warsuli (”guSin”), maswavlebeli warmoadgens awmyo dros (”dRes”). igi asa xelebs zmnebs awmyo droSi, „momavlis“ moswavleebs maswavleblis mier awmyo dro Si dasaxelebuli zmna gadahyavT momaval droSi da rveulSi iweren mas, „warsulis“ moswavleebs ki zmna warsul droSi gadahyavT da Sesabamisi formiT iweren rveu lebSi. 5-6 zmnis awmyo drois formiT dasaxelebis Semdeg, maswavlebeli daavalebs moswavleebs, rom Seadginon winadadebebi rveulebSi Cawerili sityvebis gamoyene biT. aqtivobis bolos, moswavleebi monacvleobiT kiTxuloben TavianT mier Seq mnil winadadebebs, romlebSic zmnebi warmodgenilia warsuli an momavali drois formebiT. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: enobriv-gramatikuli elementebisa da enobrivi normebis marTebulad gamoyeneba: zmnis warsuli, awmyo da momavali drois formebis, sasveni niSnebis, gamoyeneba; saWiro leqsikuri erTeulebis gamoyeneba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamovlena. 157 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. II. 13. moswavles SeuZlia naweris gasworebis martivi xerxebis gamo yeneba. aqtivoba #1: maswavleblis komentaris mixedviT naweris redaqtireba. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis unar-Cvevebis ganviTareba; naweris redaqtirebisaTvis saWiro unar-Cvevebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli daurigebs moswavleebs gasworebul nawerebs, romlebsac erTi an ori mokle werilobiTi komentari eqneba darTuli. (mag: kiTxviTi winadadebis bolos dasvi kiTxvis niSani; ro - arasworia, sworia - rom, gadaakeTe!). moswavleebma unda waikiTxon maswavleblis komentarebi, Semdeg TavianTi na weri da komentaris mixedviT unda Caasworon Secdomebi. saWiroebis SemTxvevaSi, maswavlebeli gaesaubreba moswavleebs, pasuxobs das mul SekiTxvebze. aqtivobis xangrZlivoba: 8-10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: maswavleblis werilobiTi komentaris mixedviT Tavis nawerSi Secdome bis identificireba da Casworeba. III klasi qarT. III. 1. moswavles SeuZlia teqstis daniSnulebisa da adresatis amoc noba mosmeniT; SeuZlia sametyvelo qcevis warmarTva adresatis gaTvaliswi nebiT. aqtivoba #1: „interviu cnobil adamianTan”. resursebi: diqtofoni an magnitofoni (Tu SesaZlebelia, videokamera). aqtivobis aRwera: moswavleebi winaswar amzadeben SekiTxvebs intervius ad resatis gaTvaliswinebiT. mniSvnelovania, rom intervius hqondes konkretuli mi zani. magaliTad, moswavleebma Seiswavles teqsti kolumbis Sesaxeb da surT, meti gaigon mogzaurobebisa da mogzaurebis Sesaxeb. isini iwveven cnobil mogzaurs (ma galiTad, jumber leJavas) da amzadeben misTvis SekiTxvebs. interviumde unda SeirCes dro da adgili da winadRiT gadamowmdes, aris Tu ara interviueri Tanaxma. aucilebelia informaciis moZieba gasaubrebis Temaze da TemasTan dakavSirebuli leqsikis Seswavla. intervius dros moswavleebs mouwevT Tavazianobis gamomxatveli enobrivi formulebis gameoreba da SerCeva (Tu SeiZleba, gviTxariT... Tqven rogor fiq 158 robT...). mniSvnelovania, moswavleebs avuxsnaT, rom isini gansxvavebulad unda esaubron Tanatolebsa da ufrosebs, interviuers uyuron TvalebSi, umetesad asaubron is, amitom SekiTxvebi unda iyos mokle da mkafio. sasurvelia, Tu gakeT deba intervius audio an videoCanaweri, raTa moswavleebma advilad SeZlon misi Sefaseba. Sefaseba: Sefaseba SeiZleba moxdes qvemoT mocemuli cxrilis saSualebiT: Sedegi qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sefaseba flobs gasaubrebis /intervius Temas flobs sasaubro Temis leqsikas iTvaliswinebs interviueris reaqciebs saWiroebis SemTxvevaSi, svams damatebiT SekiTxvebs aris Tavaziani, amJRavnebs interess meToduri miTiTeba: pirvel etapze sasurvelia interviusaTvis SekiTxvebi momzaddes mcire jgufebSi. moswavleebisaTvis saxalisoa e. w. warmosaxviTi in terviuebi personaJebTan, avtorebTan. qarT. III. 2. moswavles SeuZlia literaturuli teqstebis mosmena, gageba da maTi Sinaarsis gadmocema. aqtivoba #1: „dauviwyari ambebi”. resursi: fotoebi, Zveli mosawvevebi, afiSebi da sxva. aqtivobis aRwera: maswavlebeli wina dRiT avalebs moswavleebs, moitanon fotoebi, Zveli mosawvevebi, afiSebi da sxva nivTebi, romlebic maT raRac mniSvne lovan ambebs axsenebs. TiToeuli warmoadgens mis mier motanil nivTs / nivTebs da hyveba im ambavs, romelic am nivTs ukavSirdeba. Sefaseba: Sefasdeba Tanamimdevruli Txrobis, movlenebis, TSabeWdilebebis, gancdebis, emociebis gadmocemis unari, logikuroba, enobrivi gamarTuloba. meToduri miTiTeba: SesaZlebelia am aqtivobis modificireba: wyvilebma gacvalon istoria erTmaneTSi da Semdeg erTma warmoadginos meoris naambobi da piriqiT. aqtivoba #2: „giambobT saintereso wignis Sesaxeb”. resursi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi SearCeven wakiTxul wigns / moTxrobas da Tanaklaselebs gadascemen wakiTxulis Sinaarss da sakuTar mosazrebebs wa kiTxulTan dakavSirebiT. imisaTvis, rom mosazrebis Camoyalibeba gauadvil deT, SeiZleba maswavlebelma misces Txrobis savaraudo konstruqcia: me es nawarmoebi momewona imiT, rom... es nawarmoebi saintereso iyo imiT, rom... sa survelia, maswavlebelma misces moswavleebs ramdenime saorientacio SekiTxva. magaliTad: 159 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ra aris wignis saTauri? vin arian wignis mTavari personaJebi / personaJi? sad xdeba wignSi moTxrobili ambavi? ra sirTule Sexvda mTavar gmirs? rogor daZlia es sirTule? ra mogewona? ra ar mogewona? Sefaseba: aqtivoba kompleqsuria. Sefasdeba rogorc gaazrebuli kiTxvis, ise wakiTxulis Sesaxeb mosazrebebis / STabeWdilebebis gadmocemis, sxvebisaTvis ga ziarebis unari. meToduri miTiTeba: sasurvelia, maswavlebelma winaswar moamzados kiTxva ri da daurigos moswavleebs, raTa isini moemzadon prezentaciisaTvis. qarT. III. 3. moswavles SeuZlia ZiriTadi enobriv-gramatikuli saSualebe bis saTanadod gamoyeneba. aqtivoba #1: „zRapar iyo...“ aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba aviTarebs yuradRebas, mexsierebas, warmosax vas, afarToebs sityvaTa marags, mimarTebebis, damokidebulebis gamoxatvis unars, amasTanave, ayalibebs dadebiT ganwyobas literaturis mimarT. resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi maswavlebelTan erTad irCeven wamyvans (SeiZ leba wamyvani iyos ufrosklaseli an Tavad maswavlebeli). is asaxelebs romeli me zRapars, xolo danarCenebma unda gaixsenon da CamoTvalon am zRapris gmirebi. magaliTad, wamyvani ambobs: ”buratino”. moswavleebi asaxeleben: malvina, artemo ni, ku tortila, mamilo karlo... wamyvani irCevs erT-erT dasaxelebul personaJs, vTqvaT, papa karlos da sTxovs moswavles, isaubros mis Sesaxeb: ra moswons, raSi ar eTanxmeba mas, ras usurvebda, agreTve, ris Secvlas moindomebda am zRaparSi da ratom. pais mixedviT moswavle iRebs qulas. wamyvani kidev asaxelebs axal zRapars. gamarjvebuli xdeba is, vinc yvelaze met qulas moagrovebs. Sefaseba: Sefasdeba sisxarte, zRaprebis codnis aqtivacia, yuradReba, deta luri Txrobis unari; damokidebulebebis, Sefasebebis gadmocemis unari. meToduri miTiTeba: SeiZleba am aqtivobis modificirebac. magaliTad, wamy vani asaxelebs jadosnur nivTs, moswavleebma ki unda daasaxelon zRapari, romel Sic es jadosnuri nivTi gvxvdeba, zustad unda gaixsenon konteqsti, romelSic es nivTi pirvelad gamoCndeba. aqtivoba #2: „gamoican, romelia!” (leqsis gariTmva) resursi: martivi leqsi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs ukiTxavs leqss, romlis stro fis bolo sariTmo sityva sami dasaxelebulidan Tavad moswavleebma unda SearCi on ise, rom leqsi gairiTmos. magaliTad, vukiTxavT maia wiklauris leqss ”erTi, ori, sami”: erTi, ori, sami, 160 Tvla viswavleT yvelam, bebo namcxvars gvicxobs, babu zRapars (ambobs, mogviTxrobs, yveba). oTxi, xuTi, eqvsi, dabrawula (qada, keqsi, funTuSa), Svidi, rva, cxra, aTi, moparula (Citi, mela, daTvi). keqsi drunCas Seusanslavs, xaxamSrali davrCiT. Sefaseba: Sefasdeba dakvirvebuloba, sariTmo sityvebis amocnobis unari, sa Tanado konteqstSi sityvebis sworad gamoyenebis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebelma unda gaiTvaliswinos, rom Sinaarsobri vad da formis TvalsazrisiT leqsi advilad aRsaqmeli iyos. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. III. 4. moswavle flobs kiTxvis teqnikas. aqtivoba #1: ucnobi teqstis kiTxva. aqtivobis Sesaxeb: imisaTvis, rom moswavle gadavides kiTxvis ufro maRal safexurze - SeZlos wakiTxulis gaazreba, aucilebelia, rom mas gamoumuSavdes kiTxvis moqniloba, rac naweri/nabeWdi sityvebis avtomaturi dekodirebis unars gulisxmobs. es aqtivoba aris erT-erTi diagnostikuri saSualeba imis gasarkve vad, Tu ramdenad srulyofilad flobs moswavle am unars. aqtivobis mizani: amgvari aqtivobebis mizani upirvelesad aris moswavleTa gavarjiSeba kiTxvaSi. igi xels uwyobs kiTxvis teqnikis dauflebas. garda amisa, es aqtivoba maswavlebels aZlevs saSualebas gaigos, ramdenad avtomatizebulia moswavleTa dekodirebis unari, ramdenad aqvT maT ganviTarebuli kiTxvis moqni loba, rac saSualebas miscems mas, gansazRvros, ra saxis problemebi aqvT moswav leebs kiTxvaSi da saTanadod dagegmos kiTxvis swavlebis Semdgomi procesi. resursebi: ucnobi teqstebi. aqtivobis aRwera: gTavazobT or meTods, romlebic xels Seuwyobs moswav leTa gavarjiSebas kiTxvaSi da amasTanave, daexmareba maswavlebels moswavleTa kiTxvis moqnilobis diagnostirebaSi. 1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs mcire zomis teqsts, romelic ar Seicavs moswavleebisTvis ucnob da Znelad wasakiTx sityvebs, magram isi ni striqonebSi sakmaod mozrdili da gansxvavebuli daSorebebiTa ganla gebuli, magaliTad, ase: solomon romelic Tavisi mefem, daviTis didad sibrZniT, Zem, ganTqm uli kidev iyo ufro 161 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi gaamagra ierusalimi. qalaqi man CrdiloeTisken; mudmivi da samSvidobo Seqmna laSqari dedaqalaqis kavSiri gaafarTova qveynisa dasacavad; Sekra mezobel qveynebTan. 2. amjerad maswavlebeli wasakiTxad aZlevs moswavleebs teqsts, romel Sic sityvebis umetesoba maTTvis sruliad ucnobi da gaugebaria. Sesaba misad, isini am teqstis Sinaarssac ver gaigeben. saamisod SesaZlebelia gamodges, magaliTad, striqonebi al. WavWavaZis erT-erTi leqsidan: „balaxS bezekis bagiT sityva warmonaSobi mesma ra muniTgan, mwylavs me glax isari msobi! aha yovl gvari vneba erTbamaT wamekida. gsursa Senc Senad mce me mizezi dasamxobi, bediT gmobilsa, Cemebr simrTele warnatacsa? jer-arsa Senca damrTo risxva survilis mgmobi!“ Sefaseba: am aqtivobiT Sefasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles Tavisuflad da Seuferxeblad waikiTxos teqsti, romlis sityvebis mniSvnelobac misTvis gasagebia, magram isini gafantu ladaa dawerili/dabeWdili (pirvel SemTxvevaSi); romlis sityvebis mniSvneloba da, Sesabamisad, Sinaarsic mas ar esmis (me ore SemTxvevaSi). meToduri miTiTeba: Tu moswavle sityvaTa Soris zedmeti daSorebis gamo SeferxebebiT kiTxulobs, akeTebs pauzebs, es imas niSnavs, rom mas jer kidev sWir deba muSaoba kiTxvis moqnilobis dasaxvewad. moqnilad kiTxvisTvis aseve mniSvne lovania, rom moswavles SeeZlos avtomaturad da sworad amoikiTxos misTvis Tun dac sruliad ucxo da gaugebari sityvebi. qarT. III. 5. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis sainformacio xasiaTis ilustrirebul teqstebSi informaciis moZieba da gageba (mag., sainformacio teqstisa sabavSvo enciklopediaSi, martivi eniT dawerili mravalsafexuria ni instruqciebis, gancxadebisa da sxv.). qarT. III. 10. moswavles SeuZlia kiTxvis zogierTi strategiis gamoyeneba. aqtivoba #1: 3-2-1 aqtivobis Sesaxeb: aramxatvruli teqstebis gamarTulad kiTxva warmatebu li, gawafuli mkiTxvelis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia. es aqtivoba saSua lebas miscems maswavlebels darwmundes, gaigo da gaiazra Tu ara moswavlem wa kiTxuli teqsti. garda amisa, es aqtivoba kiTxvis strategiebis dauflebasac 162 gulisxmobs da xels uwyobs moswavles wakiTxulis gaazrebaSi. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. warmoaCenen, gaiges Tu ara wakiTxuli teqsti; 2. daeuflebian kiTxvis konkretul strategias wakiTxulis gasaazreblad. resursebi: dafa, carci/markeri, fanqari. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli dafaze wers, ra Temas exeba sainformacio teqsti (mag., CrdiloeTis daTvi) da sTxovs moswavleebs, isaubron, ra ician mis Sesa xeb, rasac iqve Camowers moswavleebis karnaxiT (mag., isini TeTri daTvebi arian; isini cxovroben Tovlsa da yinulSi). 2. kiTxuloben teqsts, amuSaveben mas leqsikurad da Sinaarsobrivad. 3. amis Semdeg maswavlebeli wers dafaze saTaurs: `3 ram, rac aRmovaCineT~ da avalebs moswavleebs, jer fanqriT gaxazon an markeriT moniSnon teq stSi sami aseTi adgili, xolo Semdeg rveulebSi gadaiweron isini. maswav lebeli saSualebas aZlevs moswavleebs, daasaxelon, romeli adgilebi amoiweres teqstidan. maswavlebeli SearCevs maTgan sams da Camowers da faze (mag., CrdiloeTis daTvi cxovrobs arqtikaSi; CrdiloeTis daTvebi, ZiriTadad, selapebiT ikvebebian; CrdiloeTis daTvma SeiZleba erTdro ulad sami beli dabados). 4. amis Semdeg maswavlebeli dafaze wers saTaurs `2 ram, riTac davinte resdiT~. meordeba igive procedura (dafaze iwereba, mag.: arqtikaSi bi nadrobs 25-dan 40 aTasamde CrdiloeTis daTvi; CrdiloeTis daTvs SeuZ lia sruliad SeumCnevlad mieparos da Tavs daesxas Tavis msxverpls). 5. dabolos, maswavlebeli sTxovs moswavleebs dafiqrdnen, ra kiTxva dar CaT mocemul TemasTan dakavSirebiT. maswavlebeli dafaze wers saTaurs: `1 kiTxva, romelic dagvrCa~ (mag., ramden xans cocxloben CrdiloeTis daTvebi?) . Sefaseba: am aqtivobiT Sefasdeba, gaiges Tu ara moswavleebma wakiTxuli teqstis Sinaarsi; ramdenad gaazrebulad SeuZliaT moswavleebs teqstis wakiTxva; SeuZliaT Tu ara moswavleebs Sesabamisi adgilebis povna da amowera wakiTxuli teqstidan. meToduri miTiTeba: 1. am aqtivobis modificireba da gamoyeneba Tavisuflad aris SesaZlebeli ufro maRal klasebSic kiTxvis strategiebis dauflebasa da gamoyene basTan dakavSirebuli Sedegebis misaRwevad. es Sedegebia: IV.10, V.12 da VI.13; 2. moswavleTa asakisa da unarebis gaTvaliswinebiT, maswavlebelma winaswar unda gansazRvros, ra saxiT moiTxovs igi weriTi davalebis Sesrulebas. am etapze albaT sakmarisi iqneba, Tu moswavleebi teqstidan pirdapir ga daiweren sam aRmoCenas da or saintereso adgils. ufro maRal klasebSi ki SesaZlebelia maT movTxovoT wakiTxulis Sejameba da/an perefrazireba. kavSiri sxva sagnebTan: amgvari aqtivobebi karg saSualebas iZleva interdis qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 163 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ciplinaruli kavSirebis dasamyareblad. sainformacio, SemecnebiTi Tu sxva tipis aramxatvruli teqstebis SerCeva SesaZlebelia nebismieri sferodan, moswavleTa asakobrivi SesaZleblobebis, interesebisa da momijnave sagnebis programebis gaT valiswinebiT. qarT. III. 6. moswavles SeuZlia mcire zomis sxvadasxva saxisa da Janris TxrobiTi teqstebis (zRapris, novelis, moTxrobis, igav-arakis, werilis, nam dvili ambis...) damoukideblad wakiTxva da gageba-gaazreba. aqtivoba #1: „sasacilo kacunebi“ (personaJis emociebis, grZnobebis aRwe ra). aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba wakiTxulis gaazrebasTan erTad, moswavlis SemoqmedebiTi unarebis ganviTarebasac uwyobs xels. amasTanave, moiTxovs cifru li teqnologiebis Sesaxeb garkveuli codnis gamoyenebasac. es aqtivoba interdis ciplinarulia da Seicavs saxviTi da gamoyenebiTi xelovnebis elementebsac. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. SeZleben Tvali miadevnon , Tu rogor icvleba personaJis ganwyoba/emo ciebi siuJetis ganviTarebasTan erTad; 2. SeZleben sxvadasxva ganwyobis/emociebis identificirebasa da gamosax vas; 3. SeZleben sxvadasxva ganwyobis/emociebis saxeldebas. resursebi: furclebi, dafa, carci/bordmarkeri, mrgvlad gamoWrili qaRaldis furclebi, mSrali webo, flomasterebi/feradi fanqrebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli yofs wakiTxul teqsts sam, oTx an xuT nawilad siuJetis ganviTarebis safexurebis an epizodebis mixedviT da nomravs maT. imisaT vis, rom moswavleebma kargad daimaxsovron, sad mTavrdeba erTi nawili da sad iwyeba meore, sasurvelia, maswavlebelma kidev erTxel waakiTxos sxvadasxva moswavles TiToeuli nawili (gagrZelebiTi kiTxva). 2. TvalsaCinoebisaTvis maswavlebeli dafaze xazavs martiv cxrils, ro melSic marcxena mxares, erTmaneTis qveS moswavleebis daxmarebiT Camo wers moTxrobis personaJebs, zemoT ki erTmaneTis gverdiT dawers teqs tis nawilebis numeracias. 3. maswavlebeli yofs klass imden jgufad, ramdeni personaJicaa Camowe rili, TiToeul jgufs gadascems resursebis TiTo kompleqts: mrgvlad gamoWril furclebs (saSualo zomis), flomasterebs an ferad fanqrebs, mSrali webos da furclebs, romlebzec gamosaxulia cxrili. 4. amis Semdeg maswavlebeli jgufebs aZlevs davalebas, mrgvlad gamoWril furclebze daxaton cifrul sivrceSi gavrcelebuli emociis gamomxat veli simboloebis (e.w. „emotikonebis“) msgavsi figurebi. isini unda gamo xatavdnen im ganwyobas/emocias, romelsac ganicdis es personaJi teqstis TiToeul nawilSi da daawebon igi teqstis nawilis/monakveTis Sesabamisi cifris qveS. 164 5. 6. moswavleebi muSaoben jgufebSi. isini Tavad inawileben funqciebs. SeniS vna: maswavlebelma Tvalyuri unda adevnos TiToeuli jgufis muSaobas da, saWiroebis SemTxvevaSi, Caerios kidec procesSi. jgufebi warmoadgenen TavianT namuSevrebs, xolo maswavlebeli akravs maT dafaze da ganixilavs mTel klasTan erTad. ix. nimuSi: personaJi I nawili II nawili III nawili IV nawili qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi .......................... 7. amis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, TiToeul „sasacilo kacu nas“ (e.i. ganwyobis/emociis gamomxatvel gamometyvelebas) SeurCion Sesa bamisi sityva (zedsarTavi saxeli). Sefaseba: aqtivobis mimdinareobisas Sefasdeba, ramdenad kargad SeuZliaT moswavleebs: wakiTxuli mxatvruli teqstis Sinaarsis gageba-gaazreba; personaJis emociebisa da ganwyobis amocnoba teqstis sxvadasxva monak veTSi; ganwyobis/emociis Sesabamisi zedsarTavi saxelebis dasaxeleba; jgufSi muSaoba. meToduri miTiTeba: im SemTxvevaSi, Tu maswavlebeli ar aris darwmunebu li, rom moswavleebi sakmarisad kargad icnoben cifrul sivrceSi gavrcelebul am simboloebs, mas SeuZlia dabeWdili saxiT winaswar aCvenos an dafaze/kedelze gaakras ramdenime nimuSi. maswavlebeli unda ecados, rom maqsimalurad Seuwyos xeli moswavleTa Se moqmedebiTi TviTgamoxatvis survils, waaxalisos maTi iumoris grZnoba. maswav lebelma saSualeba unda misces moswavleebs, gamoigonon da Seqmnan Tundac sru liad axali, gansxvavebuli simboloebi. kavSiri sxva sagnebTan: es aqtivoba interdisciplinarulia da kavSirSia Sem deg sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba, informaciuli da sakomunika cio teqnologiebi. 165 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. III. 7. moswavles SeuZlia literaturuli teqstis mimarT sakuTari damokidebulebis gamoxatva. aqtivoba #1: „3 ra“ (personaJis Sesaxeb informaciis amokreba teqstidan da daskvnebis gamotana; personaJis alternatiuli saqcielis mofiqreba). aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba moicavs kiTxvis or mniSvnelovan etaps, esenia: kiTxvisTvis mzadeba da wakiTxulis gaazreba. amasTanave, igi leqsikuri savarji Sos funqciasac asrulebs. aqtivobis mizani: moswavle 1. daakvirdeba personaJTa qmedebas, maT sityvebs da gancdebs; 2. gamoitans saTanado daskvnebs personaJis Sesaxeb; 3. Seafasebs personaJis saqciels; 4. daaxasiaTebs personaJs; 5. SeZlebs personaJis alternatiuli saqcielis mofiqrebas; 6. SeZlebs zedsarTavi saxelebis SerCevas personaJebisTvis; 7. SeZlebs antonimebze muSaobas. resursebi: sakiTxavi teqsti (mxatvruli), dafa, carci/bordmarkeri, rveuli, saweri kalami. aqtivobis aRwera: 1. teqstis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli moswavleebis daxmarebiT Camo wers dafaze nawarmoebis personaJebs. 2. dayofs klass imden jgufad, ramdeni personaJic aris dasaxelebuli. ga daanawileebs am personaJebs jgufebs Soris. 3. maswavlebeli Camowers dafaze kiTxvebs da sTxovs moswavleebs, gadaita non isini rveulSi. personaJi ras akeTebs? rogoria? ras ambobs? rogoria? ras fiqrobs? rogoria? SeniSvna: yoveli meore kiTxva - rogoria? - moswavlisagan moiTxovs daskvnis saxiT mokle Sefasebis gakeTebas. maswavlebelma unda gaafrTxilos isini winaswar, rom mxolod erTi sityviT Seafason personaJi da amisatvis dausaxelos ramdenime magaliTi: keTilia/borotia, Wkviania/sulelia da a.S. 4. rodesac yvela jgufi daamTavrebs muSaobas, maswavlebeli ganixilavs TiToeul namuSevars klasTan erTad. moswavleebi warmoadgenen TavianT pasuxebs, msjeloben, mohyavT argumentebi, Tu ratom, ris safuZvelze ga moitanes esa Tu is daskvna personaJis Sesaxeb. moswavleebi aseve afaseben sxva jgufebis namuSevrebs imis mixedviT, Tu ramdenad adekvaturia maT mier gamotanili daskvnebi, ras eTanxmebian, ras - ara da ratom. 166 5. 6. 7. diskusiis Semdeg jgufebs SeuZliaT koreqtivebi Seitanon TavianT pasu xebSi. maswavlebeli dafaze Camowers TiToeuli jgufis mier gamotanil dask vnebs (mag., Zunwia, alalia, briyvia, ganaTlebulia da a.S.) da sTxovs mos wavleebs, moifiqron da daasaxelon sapirispiro mniSvnelobis sityvebi (antonimebi). igi moswavleebis karnaxiT Camowers am sityvebs dafaze. amis Semdeg maswavlebeli kvlav gadaaunawilebs personaJebs sxvadasxva jgufebSi, oRond amJamad ise, rom yvela jgufs amjerad sxva personaJi Sex vdes. Camowers dafaze axal kiTxvebs da sTxovs moswavleebs, gadaiweron isini rveulebSi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi personaJi ra unda gaak eTos, rom iyos ? (aqac da qvemoTac iwereba mocemuli personaJis damaxasiaTebeli sapirispiro mniSvnelobis sityva, anu antonimi, romelic daasaxeles moswavleebma) ra unda Tqvas, rom iyos ra unda ifiqros, rom iyos ? ? Sefaseba: am aqtivobis mimdinareobisas, sasurvelia, maswavlebelma gamoiye nos ganmaviTarebeli Sefaseba. am aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles; personaJis qmedebis aRwera; pirdapiri daskvnebis gamotana; personaJis, misi saqcielis Sefaseba; personaJis damaxasiaTebeli sityvebis (zedsarTavebis) mofiqreba; zedsarTavi saxelebisTvis Sesabamisi sapirispiro mniSvnelobis sityve bis (antonimebis) SerCeva; sakuTari mosazrebis dasabuTeba teqstze dayrdnobiT; TanaklaselTa mosazrebis Sefaseba; diskusiaSi monawileoba; instruqciis mixedviT davalebis Sesruleba; jgufuri muSaoba. meToduri miTiTeba: rogorc zemoT aRvniSneT, am aqtivobis ganxorcieleba ivaraudeba maSin, rodesac moswavleebs nawarmoebis mxolod erTi, pirveli nawi li aqvT wakiTxuli. savsebiT SesaZlebelia da logikuric, Tu maswavlebeli am aq tivobas garkveuli modifikaciebiT gamoiyenebs mocemuli nawarmoebis momdevno nawilebis dasamuSavebladac. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia IV, V da VI kla sebSic. es aqtivoba kompleqsuri xasiaTisaa da kiTxvis garda, moicavs zepirmetyve lebisa (msjeloba, diskusia, argumentebis moyvana) da weris (kiTxvebis gadawera da pasuxebis Cawera) elementebsac. literaturuli teqstis gaazrebasTan erTad ki moswavleebi muSaoben leqsikologiis sakiTxebzec. rac Seexeba gakveTilis orga nizebas, es aqtivoba iTvaliswinebs rogorc jgufur, ise mTel klasTan muSaobas. 167 qarTuli ena da literatura 168 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. III. 8. moswavles SeuZlia martivi teqstis arsebiTi enobriv-gramati kuli niSnebis amocnoba. aqtivoba #1: `vin? ra? rogori?~ (wakiTxuli teqstidan metyvelebis nawile bis amokreba da dajgufeba). aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba moswavles aZlevs saSualebas, Seiswavlos da daamuSavos gramatikuli sakiTxebi. igi sasargebloa im TvalsazrisiTac, rom xels uwyobs moswavleTa sxvadasxva donis kognituri unarebis (gagebis, gaazrebisa da gamoyenebis) dauflebas. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. ivarjiSeben arsebiTi saxelebis amocnobaSi; 2. ivarjiSeben zedsarTavi saxelebis amocnobaSi; 3. gaiazreben teqstis Sinaarss; 4. gaixseneben nacnob zedsarTav saxelebs; 5. imuSaveben damoukideblad. resursebi: sakiTxavi teqsti, dafa, carci/bordmarkeri, rveuli, saweri ka lami. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli avalebs moswavleebs, daasaxelon wakiTxuli teqstidan yvela arsebiTi saxeli, romlebsac moswavleebis karnaxiT Camowers dafa ze. moswavleebi ki gadaiweren maT rveulebSi. 2. amis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, damoukideblad daZebnon da arsebiT saxelebs gaswvriv miuweron is sityva (an sityvebi), romelic axasiaTebs TiToeul maTgans (zedsarTavi saxeli). 3. bunebrivia, teqstSi yvela arsebiT saxels SesaZlebelia ar axldes zed sarTavi. amitom, maswavlebeli sTxovs moswavleebs, aseT arsebiT saxe lebs Tavad SeurCion Sesabamisi zedsarTavi saxelebi teqstis Sinaarsis gaTvaliswinebiT. 4. rodesac yvela sityvas daawyvileben, moswavleebma unda moaxsenon da matebiTi zedsarTavi saxelebi arsebiTi saxelebis dasaxasiaTeblad, oRond teqstis Sinaarsisgan damoukideblad. Sefaseba: am aqtivobiT SegviZlia SevafasoT, SeuZlia Tu ara moswavles: arsebiTi saxelebis amocnoba; zedsarTavi saxelebis amocnoba; teqstis Sinaarsis gaazrebis safuZvelze zedsarTavi saxelebis misada geba arsebiTi saxelebisTvis; nacnobi sityvebis (zedsarTavi saxelebis) gaxseneba; damoukideblad muSaoba. meToduri miTiTeba: Tu maswavlebeli am tipis aqtivobas ufro maRal klaseb Sic gamoiyenebs, mas SeuZlia gaarTulos igi da mosTxovos moswavleebs, magaliTad, daajgufon arsebiTi da zedsarTavi saxelebi Sinaarsisa da formis mixedviT. amgvari aqtivobis gamoyeneba SeiZleba sxva metyvelebis nawilebis dasamuSaveb ladac. qar. III. 9. moswavles SeuZlia vizualurad aRiqvas da/an Tavad Seqmnas sxva dasxva tipis teqsti, video da audiomasala. aqtivoba #1: dioramis Seqmna. aqtivobis Sesaxeb: diorama aris istoriuli movlenis (mag., bataluri scene bis), interieris, peizaJis, qalaqis xedis samganzomilebiani miniaturuli modeli, romelsac qmnian gasarTobi, SemecnebiTi an saswavlo miznebisaTvis. maT yvelaze xSirad vxvdebiT muzeumebSi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi dioramis nimuSebi: garda imisa, rom am tipis aqtivoba Zalian moswonT bavSvebs, kiTxvis swavle bisas igi didad uwyobs xels teqstis Sinaarsis safuZvlianad gagebas, aaqtiurebs moswavlis warmosaxvasa da SemoqmedebiT unarebs. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. safuZvlianad gaigeben wakiTxuli teqstis Sinaarss; 2. iswavlian detalebze dakvirvebas; 3. gamoavlenen warmosaxvisa da SemoqmedebiT unarebs; 4. ivarjiSeben xelnakeTi nivTebis SeqmnaSi; 5. imuSaveben jgufebSi. resursebi: dioramis Sesaqmnelad saWiro sxvadasxva masala. aseT masalad ga modgeba, magaliTad, fexsacmlis kolofi an mcire zomis yuTi, webo, plastilini, feradi furclebi, muyaos naWrebi, qsovilebi, feradi fanqrebi / flomasterebi, Tojinebi, girCebi, gamxmari foTlebi, totebi, asanTis Rerebi, saTamaSo WurWeli da a.S. aqtivobis aRwera: aqtivoba unda daigegmos erTi an ori dRiT adre. 1. teqstis wakiTxvisa da damuSavebis Semdeg maswavlebeli uxsnis moswav leebs, ra aris maTi amocana da sTxovs, SearCion scenebi nawarmoebidan, romelTa dioramis Seqmnasac isini isurvebdnen. SeniSvna: dasaSvebia, rom moswavleebma dioramis Sesaqmnelad SearCion, magaliTad, interieri (ro melime personaJis oTaxi), peizaJi, qalaqis/soflis xedi. metad sasurve lia, rom TiToeuli scena naTlad asaxavdes teqstis Sinaarsis gagebis xarisxs. ar aris mizanSewonili masobrivi an bataluri scenebis SerCeva, radganac maTi Seqmna SeiZleba dauZleveli amocana aRmoCndes moswavle ebisTvis. 2. ramdenime scenis SerCevis Semdeg maswavlebeli yofs klass jgufebad da 169 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi avalebs, erTad moifiqron da SearCion masala am scenis amsaxveli diora mis Sesaqmnelad. SeniSvna: masala aucileblad unda iyos martivi da advi lad xelmisawvdomi. 3. SeTanxmebul dRes moswavleebs moaqvT saWiro masala skolaSi da iwyeben muSaobas. maswavlebeli zedamxedvelobas uwevs am process da, saWiroe bis SemTxvevaSi, exmareba maT zogierTi operaciis SesrulebaSi. 4. muSaobis dasrulebis Semdeg klasSi ganixilaven TiToeul namuSevars. moswavleebi gamoTqvamen azrs TavianTi Tanaklaselebis mier Seqmnili dioramebis Sesaxeb, afaseben, ra aris zedmeti, ra aklia (mag., nawarmo ebSi weria, rom babua buxars miujda, dioramaze ki buxari ar aris...) da a.S. 5. kargi iqneba, Tu moswavleTa namuSevrebi klasis an skolis muzeumSi gamo ifineba. Sefaseba: am aqtivobiT Sefasdeba, gaigo Tu ara moswavlem wakiTxuli teqstis Sinaarsi; SeuZlia Tu ara moswavles kiTxvisas yuradRebis gamaxvileba detalebze; SeuZlia Tu ara moswavles nawarmoebSi aRwerili adgilebis, scenebis, personaJebis warmosaxvaSi gacocxleba; SeuZlia Tu ara moswavles sakuTari warmosaxvis mixedviT namuSevris Seq mna; SeuZlia Tu ara moswavles sxvisi namuSevris Sefaseba. meToduri miTiTeba: sasurvelia, maswavlebeli Caerios masalis SerCevis procesSi, raTa moswavleebma saxlidan ar wamoiRon da ar gamoiyenon ojaxisTvis saWiro an Zvirfasi nivTebi. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarT. III. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis martivi miznobrivi teqs tebis dawera da Sesabamisad gaformeba. aqtivoba #1: a, b, g. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba daexmareba moswavleebs instruqciis tipis teqstebis arsebiTi niSnis (movlenis/qmedebis/ambis warmodgena Tanamimdevru li nabijebis/etapebis saxiT) gaazrebaSi. Sedegad, moswavleebi Tavadac SeZleben instruqciis tipis teqstebis Sedgenas Tanamimdevruli nabijebis/etapebis war modgenis gziT. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; informaciis damuSavebis unaris ganviTareba; konkretuli amocanis/davalebis gadaWrisaTvis aucilebeli nabijebis Tanamimdevrobis (algoriTmis) dadgenis unaris ganviTareba; saswavlo unarebis (drois marTvis, dagegmvis) ganviTareba; logikuri azrovnebis unaris ganviTareba; analitikuri azrovnebis unaris ganviTareba; 170 wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs sTxovs, daweron erTi winadadeba damuSavebuli teqstis an klasSi warmoebuli msjelobis safuZvelze. mag., ”ras gviyveba es moTx roba?”, ”ra informacia miiRes teqstis wakiTxvis Semdeg?”, ”ra gaiges axali msje lobis dros?”, ”raze SeTanxmdnen msjelobisas?” da a. S. winadadebis daweris Semdeg moswavleebi xmamaRla waikiTxaven TavianT wina dadebebs. maswavlebeli dafaze Camowers erTmaneTisgan azrobrivad gansxvavebul winadadebebs (araumetes oTxi-xuTisa), Semdeg ki sTxovs moswavleebs: daalagon winadadebebi logikuri Tanamimdevrobis mixedviT da anbanis asoebis meSveobiT danomron isini (romeli winadadeba unda iyos pirveli (a), romeli - meore (b), ro meli - mesame (g) da ratom...). anbanis asoebiT winadadebis danomvra Tavdapirvelad xdeba jer zepiri gziT, Semdeg moswavleebi dafidan gadaiweren Tanaklaselebis mier Sedgenil Semajamebel winadadebebs logikuri Tanamimdevrobis dacviT da Tavad danomraven TiToeul maTgans (a., b., g., da a.S.). aqtivobis dasrulebisas, sa survelia, rom moswavleebma Sesrulebuli samuSaos erTi an ori sruli versia wa ikiTxon. magaliTi: moswavleebi msjeloben saklaso wesebis Sesaxeb. sakiTxis zepiri gziT damuSavebis Semdeg, TiToeuli maTgani SearCevs da rveulSi Caiwers romeli me erT wess msjelobisas ganxiluli wesebidan. amis Semdeg moswavleebi xmamaRla kiTxuloben TavianT Canawerebs. Canawerebis safuZvelze, maswavlebeli dafaze da wers ramdenime azrobrivad gansxvavebul winadadebas: ”klasSi Semosvlisas yvelas unda mivesalmoT. skolidan wasvlamde maswavlebels unda davemSvidoboT. wyali dasvenebaze unda davlioT. Tu iatakze furceli agdia, unda aviRo da nagvis yuTSi unda Cavagdo. gakveTilis dros ar unda vixmauroT”. winadadebebis logikur Tanamimdevrobas moswavleebi (maswavleblis daxmare biT) jer daadgenen zepiri gziT, Semdeg gadaiweren winadadebebs rveulebSi (Tana mimdevrobis dacviT) da Sesabamisi asoebiT danomraven maT. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi: a. klasSi Sesvlisas yvelas unda mivesalmoT. b. gakveTilis dros ar uda vixmauroT. g. wyali dasvenebaze unda davlioT. d. Tu iatakze furceli agdia, unda aviRoT da nagvis yuTSi CavagdoT. e. skolidan wasvlamde maswavlebels unda davemSvidoboT. aqtivobis xangrZlivoba: 16-18 wuTi. Sefaseba: amgvari aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: informaciis Sejameba; 171 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi informaciis organizeba Tanamimdevrobis dacviT; martivi TxrobiTi winadadebis gamarTulad Camoyalibeba; adekvaturi kavSirebis gamoyeneba; msjelobis dros adekvaturad reagireba da azris naTlad gamoxatva. meToduri miTiTeba: maswavlebelma dafaze unda Camoweros mxolod is winadadebebi, romlebSic azri naTlad iqneba Camoyalibebuli, Tumca yuradRebisa da martivi sityvieri ko mentaris gareSe arc sxva moswavleTa winadadebebi unda darCes. dafaze winadadebebis Camoweramde maswavlebelma unda ganumartos moswavle ebs, rom Camowers mxolod azrobrivad gansxvavebul winadadebebs (savaraudod, moswavleebis mier Sedgenil winadadebebSi azri mravaljer gameordeba). kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba ”a, b, g” logikuri azrovnebis unar-Cvevebs aviTarebs, rac daexmareba moswavleebs ara mxolod mSobliuri enisa da lite raturis aramed nebismieri sxva sagnis (mag., sabunebismetyvelo da zusti mec nierebebis) Seswavlis drosac. sainformacio teqstebis damuSavebis Sesaxeb ix. agreTve danarTi 2 (”aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli maorga nizeblebi”). aqtivoba #2: saWiro sityvebis nusxa. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba ”saWiro sityvebis nusxa” Zalze uwyobs xels mos wavleTa leqsikuri maragis gamdidrebas - igi erTgvar leqsikur bazas (sinonime bis, antonimebis, adekvaturi zmnebis, zedsarTavi saxelebisa da sxv.) uqmnis moswav leebs weriTi davalebis Sesasruleblad. amdenad, sasurvelia, rom mis gamoyenebas sistematuri saxe hqondes. aqtivoba tardeba weris wina etapze. aqtivobis miznebi: moswavleTa leqsikuri maragis gamdidreba; dasaxuli miznis adekvaturi informaciis SerCevisa da organizebis unar -Cvevebis ganviTareba; sasicocxlo (TanamSromlobis) unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli klass dayofs wyvilebad. wyvilebad dayofili moswavleebi, davalebis Sinaarsidan gamomdinare, adgenen davalebis Sesasruleblad saWiro sityvaTa nusxas (Camoweren siis saxiT, gaukeTeben numeracias). am nusxis ZiriTad nawils moswavleebi davalebis dawerisas gamoiyeneben (maswavlebelma ar unda mos Txovos moswavleebs nusxaSi warmodgenili yvela sityvis gamoyeneba). nimuSi: maswavlebeli moswavleebs aCvenebs peizaJis reproduqcias. moswav leebma unda aRweron naxati da Seadginon saWiro sityvebis nusxa TavianTi emocie bis da STabeWdilebebis werilobiT gadmosacemad. 172 saWiro sityvebis nusxa: 1.lamazi 2.mSvenieri 3.momxibvleli 4.feradi 5.moyviTalo 6.oqrosferi 7.saxaliso 8.mxiaruli 9.usayvarlesi 10.sasacilo da sxv. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles dasaxuli miznis adekvaturi informaciis SerCeva da organizeba; saxelebisa da moqmedebis aRmniSvneli sityvebis adekvaturad SerCeva; sinonimebisa da antonimebis gamoyeneba; TanamSromloba. aqtivoba #3: kalendari. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri xasiaTisaa da emsaxureba rogorc weris, aseve zepirmetyvelebisa da kiTxvis unarebis gamomuSavebas. aqtivoba ram denime etapisagan Sedgeba. dasasruls, moswavleebi Seqmnian xelnakeT kalendars. aqtivobis miznebi: teqstis kompoziciuri maxasiaTeblebis dadgenis unar-Cvevebis ganviTa reba; informaciis organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; vizualuri wignierebis unar-Cvevebis ganviTareba; azris gamoTqmis/msjelobis unaris ganviTareba; sasicocxlo unar-Cvevebis (TanamSromlobis unaris) ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri. resursebi: kalami, furceli, kalendris modeli, feradi fanqrebi/flomas terebi, webo, teqsti. aqtivobis aRwera: Temis ”weliwadis droebi/weliwadis Tveebi” damuSavebis Semdeg, maswavlebe li moswavleebs samkacian jgufebad dayofs da daunawilebs maT weliwadis droebs (modelis saCveneblad dafaze SeiZleba saTanadod gaformebuli kalendris gakv ra). erTi jgufi ”gazafxuli” iqneba, meore - ”zafxuli”, mesame - ”Semodgoma”, me oTxe - ”zamTari”. moswavleebi jgufebSi imsjeleben, ra axasiaTebs TiToeul sezons, Seadgenen 173 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi saWiro sityvebis/frazebis nusxas. jgufis TiToeuli wevri furclis naxevarze daxatavs weliwadis mocemuli drois peizaJs (SesaZlebelia, maswavlebelma CarCos daxatviT mouniSnos moswavleebs es naxevari). Semdeg TiToeuli moswavle naxats daawers Sesabamisi Tvis saxels, furclebis zeda vels ki erTmaneTs gadaawebebs. bolos, erTi-ori winadadebiT, furclis cariel adgilas unda dasaxasiaTos we liwadis dro/ Tve. aqtivobis dasasruls, maswavleblis daxmarebiT, jgufebi gadaawebeben erT maneTs qaRaldebs, romlebzec weliwadis oTxive droa warmodgenili da xelnakeT kalendars saklaso oTaxSi Camokideben. aqtivobis xangrZlivoba: 20-25 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: modelis kompoziciuri Taviseburebebis aRqma; SeTavazebuli modelis mixedviT originaluri namuSevris Sedgena/ ga formeba; informaciis mogroveba da organizeba; martivi aRweriTi teqstis SeTxzva; TanamSromloba. meToduri SeniSvna: aqtivobas SeiZleba daeTmos ramdenime gakveTili. qarT. III. 12. moswavles SeuZlia mcire zomis teqstis damoukideblad Seqmna da azris gasagebad Camoyalibeba. aqtivoba #1: daasaTaure epizodi da gadmoeci misi mokle Sinaarsi! aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba Zalze gamosadegia SedarebiT grZel, ramdenime Tavad dayofil teqstebze muSaobis dros. aqtivobis daskvniTi nawili xels uwyobs zepirmetyvelebis unar-Cvevebis ganviTarebas. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; ZiriTadi informaciis dadgenisa da misi werilobiT gadmocemis unar- Cvevebis ganviTareba; moswavleTa leqsikuri maragis Sevseba; argumentirebis unar-Cvevebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, rveuli, teqsti, dafa, carci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs ukiTxavs teqsts. erTi epizodis wakiTxvis Sem deg maswavlebeli SeCerdeba, ramdenime SekiTxvas dausvams klass, raTa darwmun des, rom moswavleebma kargad aRiqves wakiTxuli epizodis Sinaarsi. amis Semdeg sTxovs maT, daweron wakiTxuli epizodis mokle Sinaarsi (2-3 winadadebiT) Tavi anT rveulebSi da daasaTauron epizodi. sasurvelia, moswavleebma am davalebis Sesrulebisas SeZlebisdagvarad srulad gamoiyenon avtoriseuli leqsika. weriTi samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebi waikiTxaven SeTxzul saTa urebs, rasac mohyveba maTi ganxilva (”ratom daasaTaure ase moTxrobis/ zRapris 174 es nawili”). SesaZlebelia, gamoiyos saukeTeso/originaluri saTaurebi da isini dafaze Camoiweros. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: konkretuli faqtis/ movlenis aRwera; epizodis dasaTaureba; wakiTxulis Sinaarsis Tanmimdevrulad gadmocema; avtoriseuli leqsikuri elementebis gamoyeneba; msjeloba da sakuTari azris dasabuTeba. meToduri miTiTeba: aqtivoba ramdenime etapad SeiZleba daiyos (moTxrobis/ zRapris epizodebis mixedviT) da moicvas erTi, ori an sami gakveTilis nawili. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: saocari faqtebis davTari. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba sxvadasxva wyarodan informaciis moZiebis, organizebisa da prezentaciis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis ZiriTad nawils (informaciis moZieba da organizeba) moswavleebi axorcieleben damoukideblad (muSaoben saxlebSi). namuSevrebis prezentaciisaTvis maswavle belma SeiZleba gamoyos kviris romelime dRis gakveTilis bolo 15 wuTi. aqtivobis miznebi: multimediur teqstebze muSaobis unar-Cvevebis ganviTareba; informaciis moZiebisa da organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; saprezentacio unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, bloknoti, sabavSvo wignebi, telegadacemebi, interneti, enciklopedia. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTxovs moswavlebs, kviris ganmavlobaSi damoukideblad moi Zion saocari faqti: sabavSvo wignebidan, telegadacemebidan, internetidan, en ciklopediidan Tu sxv. saocari faqti yvelasa da yvelafers SeiZleba exebodes: cxovelTa samyaros, varskvlavebs, istorias, geografias, calkeul pirovnebebs da sxv. moswavleebma sagangebod gamoyofil patara bloknotSi unda aRweron es sao cari faqti ramdenime winadadebiT, daurTon mas martivi ilustracia da daasaTa uron igi. kviris erT daTqmul dRes moswavleebma klasSi unda moitanon ”saocari faq tebis davTari” (bloknoti), waukiTxon Tanaklaselebs maT mier moZiebuli saoca ri faqtebi da gaagebinon megobrebs samyaros saocrebebis Sesaxeb. aqtivobis xangrZlivoba: 15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: informaciis damoukideblad moZieba da organizeba; konkretuli faqtis/ movlenis aRwera/dasaTaureba; Sinaarsis Tanamimdevrulad gadmocema avtoriseuli leqsikuri elemen tebisa da axali sityvebis gamoyenebiT; sxvadasxva wyarodan miRebuli informaciis werilobiT gadmocema. 175 qarTuli ena da literatura 176 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi meToduri miTiTebebi: mravalricxovani klasis SemTxvevaSi, maswavlebelma SeiZleba erTgvari morigeoba daawesos saprezentaciod. sasurvelia, rom aqtivobas erTgvari tradiciis saxe mieces da Catardes araerTxel mTeli saswavlo wlis ganmavlobaSi. aqtivoba #3: kargi ambavi - cudi ambavi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba weriTi metyvelebis unar-Cvevebis ganviTarebas. aqtivobis ZiriTad nawils (aRweriTi teqstis Sedgena) moswavleebi axorcieleben damoukideblad (muSaoben saxlebSi). sasurvelia, aqtivobis am na wilze muSaobas SabaT-kvira daeTmos. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis ganviTareba; ambis/movlenis/faqtis werilobiTi saxiT gadmocemis unaris ganviTare ba; teqstis analizis unaris ganviTareba; mosmenili informaciis aRqmisa da werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatvis unar-Cvevebis ganviTareba; saprezentacio unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: saweri kalami, rveuli, telegadacemebi, interneti, klasgareSe sakiTxavi masala. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTxovs moswavleebs (es unda moxdes paraskev dRes), rom orSa baTs warsadgenad moamzadon (rveulSi Caiweron) SabaT-kviras momxdari ori ambavi: erTi - kargi, meore - cudi (maT Soris, piradi gamocdilebidan). orSabaTs saklaso aqtivobis Catarebas cudi ambebis kiTxviT daiwyeben da da asruleben kargi ambebis kiTxviT. cxadia, rogorc cud, aseve karg ambebs maswav leblis adekvaturi, interesis gamomxatveli komentari unda sdevdes Tan. aqtivoba gagrZeldeba saklaso weriT. moswavleebs daevalebaT, daweron mci re zomis komentari (mag., ”romeli kargi ambavi momewona yvelaze metad da ratom”, ”romelma cudma ambavma damainteresa yvelaze metad da ratom”). dasasruls, mos wavleebi klasis winaSe waikiTxaven TavianT komentarebs. aqtivobis xangrZlivoba: 17-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: konkretuli faqtis/ movlenis aRwera, (maT Soris, piradi gamocdilebi dan); Sinaarsis Tanmimdevrulad gadmocema; sxvadasxva wyarodan miRebuli codnisa da informaciis Tavmoyra; faqtiT/movleniT miRebuli STabeWdilebebis kategorizacia da weri lobiT gadmocema; masalis prezentacia; sxvisi namuSevris Sefaseba. meToduri miTiTeba: SesaZlebelia, rom aqtivobas erTgvari tradiciis saxe mieces da araerTxel Catardes mTeli saswavlo wlis ganmavlobaSi. aqtivoba #4: zRapris, moTxrobis ”CarCo”. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba sTavazobs moswavleebs, Seqmnan sakuTari teqs tebi garkveuli sayrdenebis daxmarebiT, Janrobrivi specifikis gaTvaliswinebiT. aqtivoba emsaxureba moswavleTa SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas, sti muls aZlevs maTi TviTgamoxatvis process. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatvis xelSewyoba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: saweri kalami, rveuli, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli dafaze gamosaxavs ”ambis CarCos”. Semdeg sTxovs moswavleebs, gadaxazon igi rveulebSi da Seavson saTanado informaciiT. CarCoSi mocemuli sayrdenebi, konkretulad, garkveuli Janris mcire zomis teqstis (zRapris, moTx robis, sxv.) Seqmnas isaxavs miznad. ”CarCos” Sevsebis Semdeg maswavlebeli daavalebs moswavleebs, daweron zRa pari/moTxroba ”CarCos” mixedviT. survilisamebr, maT SeuZliaT ilustraciebiT gaaformon TavianTi namuSevrebi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi #1. moTxrobis ”CarCo” saTauri: „Jirafi da safrTxe“ avtori: III klasis moswavle... dasawyisi moqmedi pirebi ra moxda? dasasruli erT qalaqSi didi zooparki iyo... Jirafi 1 ................................ 2 ................................ 3 ................................ 4 ................................ 5 ................................ amis Semdeg Jirafi daWkvianda. cxovelebis momvleli spilo 177 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi #2. zRapris CarCo saTauri: koSkSi Caketili keTili dinozavri avtori: III klasis moswavle... dasawyisi moqmedi pirebi ra moxda? dasasruli iyo da ara iyo ra... boroti 1 ................................ 2 ................................ 3 ................................ 4 ................................ 5 ................................ amis Semdeg pepi, biWi da dinozavri bednierad cxovrobdnen. Wiri - iqa, lxini - aqa, qato - iqa, fqvili - aqa. kaciWamia keTili dinozavri biWi da misi da, pepi aqtivobis xangrZlivoba: 14-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: modelis kompoziciuri Taviseburebebis aRqma da originaluri teqstis Sedgena maTi gaTvaliswinebiT; sxvadasxva Janris mcire zomis teqstis sqemebis gamoyeneba; modelis Sesabamisi Janris teqstis Sedgena da gaformeba; adekvaturi leqsikis gamoyeneba; informaciis organizebulad gadmocema. 178 aqtivoba #5: davxatoT - aRvweroT - davweroT. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa da emsaxureba rogorc weri Ti metyvelebis, ise zepirmetyvelebisa da kiTxvis unarebis gamomuSavebas. igi aer Tianebs sam etaps (daxatva, aRwera, dawera) da emsaxureba vizualuri wignierebis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: vizualuri wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba; teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; detalebze koncentrirebis unaris gamomuSaveba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba. resursebi: teqsti, kalami, rveuli, didi zomis saxatavi furclebi, feradi fanqrebi/flomasterebi, ilustraciebi. aqtivobis aRwera: daxatva - maswavlebeli sTxovs moswavleebs, rom daxaton romelime epizodi, scena ama Tu im teqstidan. mag., yinulis dedofali Tavis sasaxleSi; nacarqeqiasa da devis vaxSami; rogor upireben msaxurebi naxevarwiwilas cecxlSi Cagdebas da sxv. xatvas win uZRvis teqstis Sesabamisi epizodis wakiTxva, epizodze detaluri msjeloba, Semdeg ki damuSavebuli scenis detalurad daxatva. daxatul scenas moswavleebi warmoadgenen klasis winaSe, aRweren erTmaneTis naxatebs. maswavleblis daxmarebiT, aqcents akeTeben gansxvavebul detalebze (mag.: ”aq ori msaxuri dgas, iq - oTxi”, ”aq sufraze bevri saWmelia, iq araferi ar devs”, ”aq yinulis dedofals TeTri feris tansacmeli acvia, Tavze gvirgvini ad gas, im naxatSi - wiTeli feris tansacmeli acvia da gvirgvinis nacvlad, qudi axu ravs” da misT.). SesaZloa, aqtivobis es nawili Catardes patara jgufebSi. am SemTxvevaSi jgufebi imuSaveben maswavleblis mier micemuli instruqciis mixedviT (”ipoveT gansxvavebebi naxatebSi”). SeiZleba moswavleebma ara marto daxaton, aramed ko laJebic gaakeTon: amoWran patar-patara nawilebi Sesabamisi naxatebidan, ilust raciebidan, TavianTi naxatebidan da maTi kombinirebiT raime axali kompozicia Seadginon. aRwera - aqtivobis meore etapia, romlis drosac dafaze gaikvreba detale biT datvirTuli ramdenime naxati. moswavleebs daevalebaT, rac SeiZleba deta lurad aRweron naxatebze warmodgenili scenebi werilobiTi saxiT: gamoiyenon bevri „saWiro sityva“ (”ambis CarCos” gamocdilebaze dayrdnobiT), daweron naxa tebSi aRmoCenili gansxvavebebis Sesaxeb. SesaZlebelia, maswavlebelma moswavleebs ganusazRvros winadadebebis rao denoba (mag,. ”dawereT aTi winadadeba imis Sesaxeb, Tu rogoria yinulis dedoflis sasaxle garedan da Signidan”). aRweril scenebs moswavleebi xmamaRla kiTxulo ben, Semdeg ki msjeloben, ra moewonaT erTmaneTis nawerebSi. dawera - aqtivobis mesame etapia, romlis drosac moswavleebi ambavs werilo biTi saxiT gadmoscemen. maT daevalebaT, rom TavianTi TxrobaSi CarTon aRwerili scena/ epizodi. aqtivobis xangrZlivoba: 16-18 wuTi (pirveli etapi), 15-17 wuTi (meore etapi), 13-15 wuTi (mesame etapi). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: informaciisaTvis Tavis moyra, organizebulad gadmocema; sxvadasxva Janris mcire zomis teqstis Sedgena; epizodis detalurad aRwera; adekvaturi da mravalferovani leqsikis gamoyeneba; mosmenili informaciis vizualizacia; vizualuri xatebis mixedviT teqstis Seqmna. meToduri miTiTebebi: 1. ambis/teqstis ama Tu im epizodis warmodgena vizualuri xatis (naxatis) saxiT aZlierebs moswavleTa warmosaxvasa da fantazias. es, Tavis mxriv, mkveTrad amaRlebs gagebis, aRqmisa da Semecnebis xarisxs. xatvis pro cesSi moswavleebi sxvadasxvagvarad dainaxaven scenebs, SeamCneven/aRmo aCenen detalebs, rac mravalferovnebas SesZens maTs msjelobas, niadags moamzadebs epizodis detaluri aRwerisTvis. 2. aqtivoba, etapebis mixedviT, SeiZleba gadanawildes ramdenime gakveTil ze (aseT SemTxvevaSi aqtivobas daeTmoba gakveTilis/gakveTilebis gark veuli nawili). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 179 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. III. 13. moswavles SeuZlia ZiriTadi gramatikuli elementebis marTe bulad gamoyeneba teqstis Seqmnisas. aqtivoba #1: ase vambobT - ase vwerT. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa. igi emsaxureba moswavleTa zepiri da weriTi metyvelebis ganviTarebas, marTebulad metyvelebisa da weris unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: zepiri da weriTi metyvelebis ganviTareba; marTebulad (enobriv-gramatikuli normebis dacviT) metyvelebis unar- Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: furclebze dabeWdili/baraTebze dawerili teqsti, saweri kala mi, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli daurigebs moswavleebs martiv, mcire zomis teqsts (furclebze dabeWdils/baraTebze dawerils), romelSic koloqvializ mis, barbarizmis, dialeqtizmis nimuSebi iqneba mocemuli. aseve, teqstSi SeiZle ba (nawilobriv mainc) gamotovebuli iyos sasveni niSnebi. maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs teqsts, romelsac moswavleebi Tvals adevneben. maswavleblis daxmarebiT da msjelobis meSveobiT, moswavleebma unda moaxer xon teqstis gamarTva saliteraturo enis normebis mixedviT da dasvan sasveni niSnebi. aqtivoba dasruldeba Semajamebeli msjelobiT. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi. Sefaseba: amgvari aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: dialeqtizmebis, barbarizmebis da misT. amocnoba; dialogis gaformebisTvis saWiro enobriv-gramatikuli saSualebebis da gramatikuli elementebis sworad gamoyeneba. aqtivoba #2: vimetyveloT sworad. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba moswavleTa zepiri da weriTi metyve lebis ganviTarebas, moswavleTa marTlmetyvelebisa da marTlweris unarebis ga momuSavebas. aqtivobis miznebi: zepiri da weriTi metyvelebis ganviTareba; marTebulad (enobriv-gramatikuli normebis dacviT) metyvelebis unar- Cvevebis ganviTareba. resursebi: audiomasala, saweri kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs moasmeninebs saubris audioCanaweris erT nawy vets, romelSic uxvad iqneba koloqvializmebi, barbarizmebi da sxv., Semdeg ki moasmeninebs gamarTuli metyvlebis amsaxvel audiomasalas. dasvams SekiTxvas: ”rogor fiqrobT, romel CanawerSi Canda, rom adamiani zepirad laparakobda da romel CanawerSi Canda, rom adamiani daweril teqsts kiTxulobda?” moswavleeb 180 ma unda SeZlon or Canawers Soris gansxvavebis dadgena. SesaZloa, maswavlebelma meorejerac moasmeninos moswavleebs audioCanawerebi da daavalos maT, CainiSnon zepirmetyvelebis damadasturebeli sityvebi/gamoTqmebi da enobrivad daxvewili teqstis maxasiaTeblebi. aqtivoba Semajamebeli msjelobiTa da Canawerebidan ma galiTebis dasaxelebiT sruldeba. aqtivobis xangrZlivoba: 16-18 wuTi. Sefaseba: amgvari aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: dialeqtizmebis, barbarizmebis da misT. amocnoba mosmeniT; mosmenili informaciis asaxva werilobiTi saxiT; sasveni niSnebis, dialogis gaformebisTvis saWiro enobriv-gramatikuli saSualebebis, gramatikuli elementebis marTebulad gamoyeneba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. III. 14. moswavles SeuZlia teqstis Casworebis martivi xerxebis gamo yeneba. aqtivoba #1: ra momwons da ra ar momwons? aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. igi emsaxureba TviTSefasebisa da urTierTSefasebis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis ganviTareba; analizisa da msjelobis unar-Cvevebis ganviTareba; metakognituri unarebis ganviTareba; TviTSefasebis unar-Cvevebis ganviTareba; urTierTSefasebis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: moswavleebs daevalebaT, werilobiT upasuxon or kiTxvas: ra momwons? (sakuTari an Tanaklaselis naweri) ratom momwons? (sakuTar an Tanaklaselis nawerSi) aqtivoba ganxorcieldeba klasSi, nawerebis xmamaRla wakiTxvis Semdeg. mos wavleebi erTmaneTs uziareben Tvalsazriss sakuTari da Tanaklaselebis nawere bis Sesaxeb. nimuSi (stili daculia): ra momwons da ra ar momwons? ”me Cem naSerSi ar momwons is ro S da w kide ameria bevrjel. ”igaravaki Zalian momewona. mxatvari Wkvini iyo da mefe Sariani”. ”me lenikos nawerSi momwons rom lamazaT wers da sufTaT”. ”ar momewona is rom romelic Semoxaza ar iyo swori. guliTadi ar unda Semoexaza iq guladi iyo swori”. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: 181 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi teqstis gaanalizeba; sakuTar da sxvis nawerSi Secdomis aRmoCena da Casworeba; komentireba; TviTSefaseba; urTierTSefaseba. aqtivoba #2: uswavleli bavSvis naweri. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. igi emsaxureba enobriv-gramatikuli normebisa da gramatikuli elementebis marTebulad gamoye nebis, analizisa da Sefasebis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis ganviTareba; analizisa da msjelobis unar-Cvevebis ganviTareba; metakognituri unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri/wyviluri. resursebi: saweri kalami, moswavleebisaTvis damzadebuli teqstebi, naweri SecdomebiT. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs urigebs baraTebze/ furclebze daweril teqsts, dawerils „uswavleli bavSvis“ mier. nawerSi daSvebuli unda iyos iseTi Secdomebi, romlebic tipuria mocemuli asakobrivi jgufisaTvis. Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daexmaron ”uswavlel moswavles” da gausworon mas Secdomebi. moswavleebi asworeben „uswavleli bavSvis“ nawers (SesaZlebelia, maswavlebelma am aqtivobisaTvis daawyvilos moswavleebi. am Sem TxvevaSi mewyvileebi erT teqstze imuSaveben). naweris gasworebis Semdeg moswavleebi zepirad CamoTvlian mikvleul Sec domebs; imsjeleben, Tu rogor Seaswores Secdomebi. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles; nawerSi tipuri Secdomis aRmoCena da Casworeba; sxvisi naweris Sefaseba; enobriv-gramatikuli normebis, gramatikuli elementebis marTebulad gamoyeneba; sakuTari Tvalsazrisis gamoTqma; TanamSromloba. aqtivoba #3: vipovoT Secdomebi erTmaneTis nawerebSi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. igi emsaxureba enobriv-gramatikuli normebisa da gramatikuli elementebis marTebulad gamoye nebis, teqstis analizis, msjelobisa da Sefasebis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: weriTi metyvelebis ganviTareba; teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; 182 enobriv-gramatikuli normebisa da gramatikuli elementebis marTebu lad gamoyenebis unarebis gamomuSaveba; metakognituri unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavleblis davalebiT, moswavleebi nawerebs gaucvlian erTmaneTs da asworeben Tanaklaselebis mier daSvebul Secdomebs. Secdomas qve moT gausvamen xazs, xolo mindorze an naweris qveS gamoweren sityvis swor for mas an asos, marTebuli moxazulobiT. aqtivobis xangrZlivoba: 8-10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles sxvis nawerSi Secdomis aRmoCena da Casworeba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: TviTSefasebis sqemis Sevseba aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. igi emsaxureba swavlis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: metakognituri unarebis ganviTareba; moswavlis motivaciis amaRleba; TviTSefasebis unaris gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri/jgufuri. resursebi: kalami, rveuli, dafa, carci/markeri. aqtivobis aRwera: aqtivoba erTgvarad Semajamebeli saxisaa da SeiZleba hqondes mravalgvari forma. es damokidebulia imaze, Tu ras amowmebs maswavlebeli: Secdomebis raode nobas, ambis agebis Tanamimdevrobas, Sinaarsis originalurobas, gramatikul laf susebs Tu sxv. maswavlebeli xatavs dafaze martivi saxis, xuTsvetian cxrils, romelsac moswavleebi gadaixazaven erTi romelime konkretuli naweris qvemoT. maswavlebe li sTxovs moswavleebs, Seafason TavianTi naweri cxrilSi mocemuli maCveneble bis mixedviT, konkretuli ricxvis SemoxazviT. nimuSi: 1 uamravi Secdoma 2 bevri Secdoma 3 cota Secdoma 4 ramdenime Secdoma 5 erTi Secdoma/ uSecdomo maCveneblis Semoxazvis Semdeg, maswavlebeli daawyvilebs an daajgufebs mos wavleebs da sTxovs, auxsnan erTmaneTs, ratom Semoxazes esa Tu is maCvenebeli da/an momavalSi ras gaakeTeben imisTvis, rom ufro maRali maCveneblis Semoxazva SeZlon. aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. 183 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles TviTSefaseba/urTierTSefaseba; sjelobisas azris Camoyalibeba. meToduri SeniSvna: aRwerili aqtivobebi exmareba moswavles swavlis pro cesis gacnobierebaSi; xels uwyobs metakogniciis ganviTarebas, swavlis unarebis gamomuSavebasa da motivaciis amaRlebas. IV klasi qarT. IV. 1. moswavles SeuZlia adekvaturad aRiqvas sxvadasxva saxis teqs ti da gadmosces maTi Sinaarsi. aqtivoba #1: „ambebi, ambebi, ambebi” (sxvadasxva tipis Txroba) resursebi: teqsti saxelmZRvanelodan. aqtivobis aRwera: pirvel etapze, sanam moswavleebi Tavad daiwyeben ama Tu im saxis (detaluri Txroba, mokle Sinaarsis Txroba, gamokrebili Sinaarsis Txroba, Txroba mTxro belis SecvliT) TxrobiTi aqtivobebis gamoyenebas, maT unda mieceT saSualeba, sistematiurad mousminon sxva (profesional) mTxroblebs, romlebic maT siamov nebas mianiWeben da sanimuSo Txrobis magaliTebiT gaamdidreben moswavleTa ga mocdilebas. am mizniT sasurvelia gakveTilebze cnobili adamianebis mowveva, an maTi video da audioCanawerebis gamoyeneba. Txroba moswavleebs saSualebas aZlevs: gaiTavison moTxrobis / ambis dasawyisisa da dasasrulis, garemos, moqme di pirebis da siuJeturi xazebis mniSvnelovani aspeqtebi; ambis naTlad gadmocemisaTvis gamoiyenon xatovani da aRweriTi ena; daicvan Tanamimdevroba; SearCion adekvaturi da efeqturi leqsika; moZebnon auditoriis dainteresebis, masze zemoqmedebis xerxebi da sa Sualebebi (magaliTad, Jestebi, mimika, xmis tonis monacvleoba da sxva). Txroba xels uwyobs kiTxvisa da weris motivacias. moswavleebma SeiZleba upiratesoba mianiWon imis moyolas, rac Tavs gadax daT, an rac gamoigones da ara wakiTxuli moTxrobis Sinaarsis gadmocemas; SesaZ loa moindomon gagonili moTxrobis / ambis, nanaxi filmis Sinaarsis gadmocema. aseTi iniciativebi unda wavaxalisoT, raTa moswavles moexsnas SiSis an uxerxulo bis gancda, SeeCvios auditoriis winaSe gamosvlasa da efeqturi Txrobis saSuale bebis gamoyenebas. piradi ambebi SeiZleba exebodes, magaliTad, moswavlis pirad Tavgadasavals, ojaxis relikviebs, ojaxis winaprebis ambebs, Sinaur cxovelebTan dakavSirebul istoriebs da a.S. SeiZleba moswavleebs Tavad surT moTxrobis Seqmna. es iniciativac unda waxa lisdes. maT SeuZliaT: 184 tradiciuli an e. w. moaruli siuJetebis, Temebis gamoyeneba (sesxeba); ramdenime versiidan erT-erTis aReba an am versiebis gaerTianeba; ambis / moTxrobis gadanacvleba droSi: warsulidan awmyoSi an momavalSi; ambis / moTxrobis gadanacvleba erTi geografiuli garemodan sxvaSi. mTxrobels unda hqondes moxerxebuli mdgomareoba. igi pirdapir unda uyu rebdes auditorias, raTa advilad daamyaros mxedvelobiTi kontaqti masTan. mTxrobels SeuZlia moawyos TxrobisTvis Sesaferisi garemo: specialuri ganaTeba, musika, Txrobis efeqturobis gamaZlierebeli vizualuri saSualebe bi, mag., Sesabamisi tanisamosi, Tundac romelime atributi: qudi, Sarfi, mantia an sxva ram; ilustraciebi, filmebi da a.S. msgavs „daxmarebas“ ramdenime upiratesoba aqvs. igi: xels uwyobs moswavlis motivirebas, interesis aRZvras; aerTianebs vizualur da zepir saqmianobas; uzrunvelyofs morcxvi mTxroblis mxardaWeras (morcxv mTxrobels aZ levs sayrdens, rac siTamames hmatebs mas). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi detaluri Txroba detaluri Txroba SeiZleba iyos ori saxis: Tavisufali, romelic ukavSirde ba wakiTxuli an mosmenili nawarmoebiT miRebul pirvel STabeWdilebas. moswavle sakuTari sityvebiT gadmoscems nawarmoebis detalur Sinaarss. danarCenebi usme nen da afaseben, ramdenad zustad da TanamimdevrobiT aris gadmocemuli Sinaar si, xom ar aris gamotovebuli mniSvnelovani movlena / faqti. magaliTad, moswav leebma moismines zRapari ”miwa Tavisas moiTxovs”. maT erTi mosmenis Semdeg rac SeiZleba zustad unda aRadginon misi Sinaarsi. meore saxe aseTi Txrobisa gulisx mobs imas, Tu ramdenad axlos aris moswavlis monaTxrobi avtoriseul versiasTan ara marto SinaarsiT, aramed mwerlis enis TvalsazrisiT. gamoyenebulia Tu ara avtoriseuli leqsika, mxatvruli saSualebebi. resursebi: teqsti saxelmZRvanelodan an audioCanaweri. Sefaseba: orive SemTxvevaSi, Sefasdeba Txrobis Tanamimdevruloba, teqstis SinaarsTan siaxlove, enobrivi gamarTuloba, xolo meore SemxTvevaSi, daemateba Semdegi kriteriumebi: mwerliseuli leqsikisa da mxatvrul-gmomsaxvelobiTi sa Sualebebis gamoyeneba. meToduri miTiTeba: detaluri Txroba ar gulisxmobs teqstis zepirad das wavlas. es aqtivoba erTdroulad amowmebs gaazrebuli kiTxvis unars (Tu moswav lem waikiTxa teqsti) an mosmenis unars, yuradRebis koncentracias, mexsierebas (Tu moswavles movasmeninebT teqsts). mokle Sinaarsis Txroba mokle Sinaarsis gadmocema gacilebiT rTulia, vidre detaluri Sinaarsisa, radgan moswavlem unda SeZlos teqstis ise SekumSva, rom ar daikargos Txrobis logika, mxatvruli teqstis yvelaze mniSvnelovani detalebi. anu unda SeZlos mTavarisa da arsebiTis garCeva meorexarisxovanisagan. amisaTvis aucilebelia mosamzadebeli samuSaoebis Catareba. abzacis an Tavis mTavari azris gansazRvra, 185 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi amis safuZvelze gegmis Sedgena da mere im gegmis isev TxrobiT teqstad gadaqceva. magaliTad, Tu moswavles vTxovT, gviambos ”iavnanam ra hqmnas?!” Sinaarsi, amisaT vis mas unda davexmaroT saTaurebze dayrdnobiT TiToeuli Tavidan amoiRos mTa vari. SeiZleba klasSi movisminoT alternatiuli variantebi da SevCerdeT iseTze, romelSic SenarCunebuli iqneba mTavari da Tan yvelaze dawurulad. ase avagoT mokle Sinaarsi erToblivad. Sefaseba: Sefasdeba Txrobis Tanamimdevroba, arsebiTisa da mTavaris meore xarisxovanisagan garCevis unari. meToduri miTiTeba: es aqtivoba kompleqsuria, radgan is zepirmetyvelebis unaris ganviTarebasTan erTad, xels uwyobs gaazrebuli kiTxvisa da weris unaris ganviTarebasac im SemTxvevaSi, Tu moswavleebi Txrobis gegmas werilobiT Seadge nen. gamokrebili Sinaarsi es aris teqstis calkeuli fragmentis Txroba maswavleblis mier miTiTebu lis safuZvelze (magaliTad, miambe is monakveTi, romelSic aRwerilia qarTvela Zeebis ojaxi; miambe qeTos gatacebis ambavi...). resursi: teqsti saxelmRvanelodan. Sefaseba: Sefasdeba, axerxebs Tu ara moswavle mTliani teqstidan miTiTebu li adgilis zustad amoRebasa da mis detalurad gadmocemas ise, rom ar kargavs yvelaze mniSvnelovans. meToduri miTiTeba: imisaTvis rom Semowmdes, ramdenad kargad aqvs moswav les teqsti gaazrebuli, SesaZlebelia davalebis pirobis garTuleba raime saxis damatebiTi miniSnebiT. magaliTad, miambe is epizodi, romelSic Cans, rom zurab qarTvelaZe gonieri da windaxeduli adamiania. mTxroblis Secvla es aqtivoba gulisxmobs teqstis an misi epizodis Txrobas romelime persona Jis poziciidan. magaliTad, rogor mohyveboda qeTos motacebis ambavs gadia; miam be, rogor moxvda qeTo naibis ojaxSi naibis piriT; miambe Tavi ”iavnanam ra hqmna?!” qeTos piriT da a. S. imisaTvis, rom aseTi davaleba Seasrulos, moswavles kargad unda esmodes personaJis xasiaTi, SearCios Sesabamisi mxatvruli saSualebebi, rac, cxadia, gulisxmobs maswavleblis mier mosamzadebeli samuSaoebis Catarebas. manamde moswavleebma unda imsjelon personaJis xasiaTis Tvisebebze, daukvirdnen mis metyvelebas, imas, Tu ra saSualebebiT aRwers mwerali gmiris emociur mdgo mareobas. Sefaseba: Sefasdeba interpretaciis, teqstis gaazrebis unari, Semoqmedebi Toba. meToduri miTiTeba: es aqtivobac kompleqsuria. misi Catareba SeiZleba mxo lod im SemTxvevaSi, Tu moswavleebs Rrmad da safuZvlianad aqvT teqsti damuSave buli kiTxvis procesSi, gamomuSavebuli aqvT personaJis emociur mdgomareobaze, mis xasiaTze dakvirvebis unari, SeuZliaT im mxatvruli saSualebebis amocnoba, romliTac mwerali axerxebs Cvenamde saTqmelis motanas. 186 erToblivi aRwera mas Semdeg, rac moswavleebi Seiswavlian mxatvrul teqsts, romelSic aris bunebis suraTis / interieris / personaJis garegnobis aRwera, maswavlebeli mos wavleebs sTxovs daakvirdnen, romeli sityvebi sWarbobs aRwerisas. amoicnon es kiTxvis dasmiT (ufro xSirad gamoiyeneben kiTxvas ”rogori?”). am gziT moswavle ebi aRmoaCenen zedsarTavi saxelis funqcias. amis Semdeg maswavlebeli moswavle ebs aZlevs TiTo-TiTo winadadebad aRweris elementebs da sTxovs, gaamdidron es winadadebebi sinonimuri zedsarTavi saxelebiT. magaliTad, dadga Semodgoma. moswavleebi amboben Sesabamis zedsarTav saxelebs. magaliTad, dadga baraqiani, guluxvi Semodgoma... an gaTenda dila da axmaurda sofeli. gaTenda mSvidi, Tbili da mziani dila da axmaurda garindebuli sofeli. maswavlebeli moswavleTa mier ”gamdidrebul” winadadebebs wers dafaze. ase iqmneba erToblivad aRweriTi teq sti. resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. SesaZlebelia naxatis - Semodgomis peizaJis - gamoyenebac. Sefaseba: Sefasdeba moswavleTa leqsikuri maragi da misi adekvaturi gamoye nebis unari. meToduri miTiTeba: klasis donidan gamomdinare, SeiZleba dafaze winaswar Camoweros maswavlebelma zedsarTavi saxelebi da am CamonaTvalidan moswavleeb ma aarCion Sesabamisi. imisaTvis, rom yvela moswavlem miiRos erTobliv aRweraSi monawileoba, maswavlebelma unda daicvas rigiToba. Tu maswavlebeli teqstis wa kiTxvis Semdeg dagegmavs am aqtivobas, is kompleqsuri gaxdeba, radgan erTdrou lad orientirebuli iqneba rogorc zepirmetyvelebis, ise kiTxvis unaris ganvi Tarebaze. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. IV. 2. moswavles SeuZlia gamoxatos sakuTari damokidebuleba mxatv ruli nawarmoebis mimarT. aqtivoba #1: cxeli skami. resursebi: adamianuri resursebi, saTanado atributika. aqtivobis aRwera: moswavleebs sTxoven, moirgon teqstis erT-erTi persona Jis roli. SerCeuli moswavle gamodis klasis win, jdeba skamze, ”moirgebs” per sonaJis rols da pasuxobs Tanaklaselebis mier dasmul SekiTxvebs, romlebic am personaJisTvisaa gamiznuli (SeiZleba amorCeuli personaJisaTvis damaxasiaTe beli raime atriburtikis gamoyeneba: vTqvaT, nacarqeqiasaTvis (qarTuli xalxuri zRapari ”nacarqeqia”) - guda/tomara; qeTos dedisaTvis (iakob gogebaSvili, ”iav nanam ra hqmna?!”) - Conguri/fanduri da misT. kargi iqneba, Tuki dasawyisisTvis iseT moswavles amovarCevT, romelic am davalebas, Tqveni azriT, kargad gaarT mevs Tavs. nimuSis saCveneblad SeiZleba SerCeuli personaJis roli Tavdapirve lad TviTon maswavlebelma ganasaxieros. zogadad, mniSvnelovania, rom maswavlebelma waaqezos bavSvebi, dasvan efeq turi SekiTxvebi da magaliTis saCveneblad, TviTonac dausvas SekiTxvebi ”cxel skamze” mjdom moswavles. 187 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi SekiTxvebis nimuSebi: SekiTxvebi nacarqeqias (qarTuli xalxuri zRapari ”nacarqeqia”): ratom waxve di saxlidan? rogor mixvdi, rom devis motyueba advilia? saerTod, geSinia Tu ara raimesi? ratom dauZaxe Sens Zmebs, maT xom saxlidan gamogagdes? ratom giyvars nacris qeqva? sxv. SekiTxvebi devs (qarTuli xalxuri zRapari ”nacarqeqia”): vin xar Sen? sad cxovrob? ras Wam? ra gqvia? gyavs da-Zma? rogor cxovroben devebi? rogorebi arian devi qalebi? rogor gaxdi egeTi Ronieri, varjiSiT? SegiZlia jadoqroba? riTi erTobi xolme? ras fiqrob nacarqeqiaze? sxv. SekiTxvebi qeTos dedas (iakob gogebaSvili, ”iavnanam ra hqmna?!”): ras fiqrob qeTos lek ded-mamaze? marTla daabrunebdi qeTos daRestanSi? rogor fiqrob, vin ufro uyvars qeTos - Sen Tu leki deda? sxv. Tuki bavSvebi kargad aiTviseben aqtivobas, amasTan, igi maTTvis saintereso da saxaliso aRmoCndeba, SeiZleba aqtivobis garTuleba - ”cxel skamze” dasasme lad SevarCevT meorexarisxovan personaJs, romlis Sesaxeb teqstSi mcire infor macias vxvdebiT. mag., qeTos ZiZa (”iavnanam ra hqmna?”), nacarqeqias Zmebi, misT. meo rexarisxovani personaJebis rolis mosargebad bavSvebs detalebis ukeT gaazreba da fantaziisa da warmosaxvis unaris meti mobilizeba dasWirdebaT. meToduri miTiTeba: aqtivobaSi CarTuli unda iyos mTeli klasi. Tuki daina xavT, rom klasi pasiuria da aqtiurobs mxolod is moswavle, romelic personaJs asaxierebs, aqtivobis gagrZelebas azri ar aqvs. aqtivoba #2: grZnobaTa yulaba. resursi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: maswavlebeli Camowers dafaze grZnobebs, romlebic SeiZ leba aReZras adamians mxatvruli nawarmoebis wakiTxvisas / mosmenisas (magaliTad, aRSfoTeba, aRfrTovaneba, sibraluli, gulgriloba, TanagrZnoba, mowoneba da sxv.) da sTxovs moswavleebs, amoirCion am CamonaTvalidan is grZnoba, romelsac aRuZravs mis mier wakiTxuli epizodi. maswavlebeli gamomsaxvelobiT kiTxulobs epizods. moswavleebi asaxeleben grZnobas da asabuTeben sakuTar pasuxs. magali Tad, me aRmafrTovana am epizodSi personaJis moqmedebam imitom, rom... / CemSi am personaJis marcxma aRZra TanagrZnoba, radgan... Sefaseba: Sefasdeba emociuri damokidebulebis gamoxatvisa da argumentaci is unari. meToduri miTiTeba: imisaTvis, rom moswavleebma Tavisuflad gamoxaton sa kuTari grZnobebi, maswavlebelma unda Seqmnas Sesabamisi garemo. dauSvas is, rom erTma da imave epizodma SeiZleba sxvadasxva moswavleSi sxvadasxva grZnoba gamo iwvios. 188 qarT. IV. 3. moswavles SeuZlia miusadagos sametyvelo qceva dasaxul sako munikacio amocanas. aqtivoba #1: konkursi gamomsaxvelobiT kiTxvaSi. resursi: Sefasebis kriteriumebis qseroaslebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs sTavazobs, moawyon konkursi ga momsaxvelobiT kiTxvaSi. konkursSi monawileoba pirvel jerze, sasurvelia, nebayof lobiTi iyos. is, vinc ar miiRebs monawileobas konkursSi, iqneba SemfasebelTa jguf Si. es jgufi erToblivad SemuSavebuli kriteriumebis mixedviT Seafasebs konkursis monawileebs. SesaZlebelia, konkursi Catardes or ”turad”. jer monawileebi kiTxu loben erTsa da imave nawarmoebs, Semdeg teqsts irCeven sakuTari surviliT. Sefaseba: Sefaseba SeiZleba moxdes imis mixedviT, iyo Tu ara yvela sityva mkafiod warmoTqmuli; gakeTebuli aqcenti sakvanZo sityvebze; gadmocemuli avtoriseuli ganwyobileba da grZnobebi; sworad gagebuli punqtuacia; efeqturad gamoyenebuli xmis toni; SenarCunebuli mxedvelobiTi kontaqti auditoriasTan; SenarCunebuli zomiereba grZnobebis gamoxatvisas. meToduri miTiTeba: savaraudod, im moswavleebis nawili romelic ar miiRe bs konkursSi monawileobas, momavalSi dainteresdeba da sxvebis magaliTiT Caer Tveba masSi. am etapze mniSvnelovania isic, rom moswavleebi Sefasebisas daxvewen sakuTar gemovnebas, kidev erTxel gaiazreben wakiTxuls / mosmenils. imisaTvis, rom moswavleebi ufro gabedulad CaerTon gamomsaxvelobiTi kiTxvis konkursSi, rekomendebulia, xSirad movasmeninoT maT qarTvel msaxiobTa mier wakiTxuli na warmoebebis audioCanawerebi da vasaubroT STabeWdilebebze. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: gacocxlebuli suraTebi. resursebi: ilustraciebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli irCevs ramdenime ilustracias, romlebze dac gamosaxulia tyis binadrebi (magaliTad, vaJa-fSavelas `CxikvTa qorwili”) da sTxovs moswavleebs, gaacocxlon es suraTi: gaaxmovanon, risTvisac unda SearCi on Sesabamisi intonacia, tembri; gansazRvron personaJebis damaxasiaTebeli moZ raobebi, risTvisac unda SearCion Sesabamisi Jestebi, mimika. TiTo ilustraciaze muSaobs TiTo jgufi. jgufebi warmoadgenen namuSevars, sxvebi ki afaseben. Sefaseba: Sefasdeba is, Tu ramdenad SeuZlia moswavles miusadagos sametyve lo qceva, verbaluri da araverbaluri xerxebi dasaxul amocanas. amisaTvis SeiZ leba momzaddes urTierTSefasebis kiTxvarebi, romlebiTac jgufebi Seafaseben erTmaneTs. kriteriumebi SeiZleba amgvarad Camoyalibdes: ramdenad sworad gadmoscems personaJis xasiaTs intonaciiTa da mimikiT; ramdenad Sesabamisad arCevs Jestebsa da moZraobebs; iyenebs Tu ara personaJis Tvisebebisa da grZnobebis gamomxatvel miniS nebebs. 189 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi meToduri miTiTeba: sasurvelia, amgvari aqtivobisaTvis SeirCes iseTi ilustraciebi, romlebic xels uwyobs personaJis xasiaTSi wvdomas da romlebSic warmodgenilia mTeli scena nawarmoebidan. qarT. IV. 4. moswavles SeuZlia Sesabamisi enobriv-gramatikuli saSualebe bis gamoyeneba konkretul sametyvelo situaciaSi. aqtivoba #1: sinonimTa da antonimTa wre. resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. aqtivobis aRwera: moswavleebi sxdebian wreSi. erTi moswavle ambobs sityvas, meore - mis sinonims, ase grZeldeba manam, sanam ar amoiwureba variantebi. is, vinc ver moifiqrebs sinonims, ambobs dasaxelebuli sityvis antonims, Semdegi moswav le asaxelebs antonimis sinonims da ase grZeldeba manam, sanam sityvaTa maragi ar gamoelevaT. TamaSi ganaxldeba im adgilidan, sadac moswavle ambobs axal leqsi kur erTeuls. Sefaseba: Sefasdeba yuradRebis koncentraciis unari da leqsikuri maragi. meToduri miTiTeba: mexuTe an meeqvse klasSi SeiZleba am aqtivobis modifi cireba wreSi frazeologizmebisa da maTi ganmartebebis SemotaniT. magaliTad, erTi ambobs frazeologizms, meore - mis ganmartebas, Semdeg is, vinc sworad gan marta frazeologizmi, ambobs sxva xatovan gamoTqmas da a.S. aqtivoba #2: leqsikuri ruka. resursi: leqsikuri ruka. aqtivobis aRwera: leqsikuri rukis gamoyeneba efeqturia moswavleTa leqsi kuri maragis Sesavsebad an mis gasaaqtiureblad. maswavlebeli sTavazobs moswav leebs, airCion ucnobi sityvebidan erT-erTi. maTi monawileobiT dgindeba, ro mel leqsikonSi SeiZleba am sityvis ganmartebis povna. mas Semdeg, rac moswavleebi gansazRvraven leqsikonis saxeobas, maswavlebeli aZlevs maT Sesabamis leqsikons da sTxovs, monaxon misi ganmarteba (sasurvelia, saklaso biblioTekaSi arsebob des aseTi leqsikonebi. Tu amis saSualeba ar aris, maSin maswavlebeli Tavad miawv dis moswavleebs sityvis ganmartebas). Semdeg sTxovs, daasaxelon am sityvis sino nimi. momdevno etapze moswavleebi ixseneben yvelaze gavrcelebul sityvaTSeTan xmebas / sityvaTSeTanxmebebs. Tu amas ver moaxerxeben, isev maswavlebeli exmare ba. Semdgomi safexuri sityvis antonimis dasaxelebaa, ris Semdegac isini teqst Si kiTxuloben frazas, romelSic es sityvaa gamoyenebuli, xolo bolos TviTon qmnian winadadebas am sityvis gamoyenebiT. maTi pasuxebis safuZvelze SeiZleba Se ivsos qvemoT mocemuli leqsikuri ruka: 190 sinonimi ucnobi sityva qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ucnobi sityvis ganmarteba am sityvis Semcveli yvelaze gavrcelebuli sityvaTSexameba antonimi fraza teqstidan moswavlis fraza Sefaseba: Sefasdeba leqsikuri maragi da misi gamoyenebis unari, informaciis organizebis unari. meToduri miTiTeba: amgvari leqsikuri samuSaos Catareba SesaZlebelia ro gorc teqstis wakiTxvamde, ise misi wakiTxvis Semdgom. es kombinirebuli aqtivo baa, romelic erTdroulad xels uwyobs rogorc zepirmetyvelebis, ise kiTxvisa da, nawilobriv, weris unaris ganviTarebas (im SemTxvevaSi, Tu moswavleebi leqsi kur rukas Tavad avseben). qarT. IV. 5. moswavles SeuZlia misTvis nacnobi Temebis Semcveli sxvadas xva saxis aramxatvruli teqstebis (reklamis, saymawvilo Jurnalis gancxade bis, saymawvilo enciklopediis statiisa da sxv.) wakiTxva da gageba. aqtivoba #1: kiTxvebis dasma. aqtivobis Sesaxeb: am aqtivobis saSualebiT moswavleebi SeZleben, Tavad das van faqtebze orientirebul kiTxvebi wakiTxulis garSemo. kiTxvebis generireba ki erT-erTi saukeTeso saSualebaa imisaTvis, rom moswavlem safuZvlianad gaigos da gaiazros teqstis Sinaarsi. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. SeZleben teqstis gaazrebas; 2. moifiqreben kiTxvebs teqstis garSemo; 3. pasuxs gascemen dasmul kiTxvebs; 191 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 4. SeZleben dasmuli kiTxvebis adekvaturobis Sefasebas. resursebi: aramxatvruli teqsti (damatebiTi sakiTxavi wignidan), dafa, car ci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: moswavleebi kiTxuloben maswavleblis mier SerCeul aram xatvrul teqsts. kiTxvis dasrulebis Semdeg maswavlebeli dafaze Camowers kiTx viT sityvebs: vin? ra? sad? rodis? rogor? ratom? maswavlebeli aZlevs moswav leebs davalebas, rom maT wakiTxul teqstze dayrdnobiT moifiqron rac SeiZleba meti kiTxva CamoTvlili kiTxviTi sityvebis gamoyenebiT. SesaZlebelia maswavle belma klasi dayos jgufebad an wyvilebad da aqtivobis am etaps Sejibris saxe mis ces. samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli akiTxebs moswavleebs maT mier Seq mnil kiTxvebs da sxva moswavleebTan erTad afasebs maT adekvaturobas. bunebri via, zogierTi kiTxva amovardeba CamonaTvalidan. vargis kiTxvebs ki maswavlebeli dafaze Camowers. amis Semdeg maswavleblis miTiTebiT moswavleebi kiTxuloben da zepirad pa suxoben dafaze daweril kiTxvebs. SesaZlebelia am davalebis werilobiT Sesru lebac. Sefaseba: am aqtivobiT SeiZleba SevafasoT: gaigo Tu ara moswavlem wakiTxuli teqstis Sinaarsi; SeuZlia Tu ara moswavles adekvaturi kiTxvebis mofiqreba wakiTxulis garSemo. meToduri miTiTeba: radganac saxelmZRvaneloSi warmodgenili teqstebis umetesobas axlavs SekiTxvebis bloki, sasurvelia, maswavlebelma am aqtivobisT vis saWiro teqstis mosaZieblad sxva resursi gamoiyenos. qarT. IV. 6. moswavles SeuZlia sxvadasxva Temaze Seqmnili mxatvruli teq stebis damoukideblad wakiTxva. aqtivoba #1: „moswavle maswavlebeli“ (zRapris maxasiaTeblebis amocnoba). aqtivobis Sesaxeb: meoTxeklaselebi ukve sakmaod gamocdili mkiTxvelebi arian. maT wakiTxuli aqvT araerTi sxvadasxva Janris mxatvruli Txzuleba: moTx robebi, leqsebi, igav-arakebi, Tqmulebebi, xalxuri da literaturuli zRaprebi. am tipis teqstebi moswavleebisTvis sakmaod kargadaa nacnobi. cxadia, maT ukve Tavisuflad unda SeZlon, amoicnon maTTvis nacnobi Janris teqstebis zogierTi maxasiaTebeli da Seadaron isini erTmaneTs. es aqtivoba swored am gamocdilebis gaqtiurebas, mis sistematizacias, aseve axali maxasiaTeblebis gacnobas uwyobs xels. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. gascemen pasuxs kiTxvebze da maT safuZvelze daakvirdebian zRapris Jan rul maxasiaTeblebs; 2. Seadareben erTmaneTs wakiTxul teqstebs; 3. ganzogadebis safuZvelze gamoitanen saTanado daskvnebs; 4. auxsnian/gauziareben TavianT daskvnebs auditorias; 192 5. monawileobas miiReben jgufur muSaobaSi; 6. imuSaveben damoukideblad. resursebi: qudi/patara tomara, baraTebi, dafa, carci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: 1. zRapris wakiTxvis Semdeg maswavlebeli ramdenime wuTs aZlevs moswavle ebs da sTxovs, kidev erTxel, damoukideblad daakvirdnen teqsts da da fiqrdnen, ra ganasxvavebs mas ukve wakiTxuli sxva nawarmoebebisgan, mag., moTxrobisgan, igav-arakisgan, leqsisgan. SeniSvna: SesaZlebelia maswav lebelma dausaxelos maT konkretuli nawarmoebebi, romlebic cota xniT adre Seiswavles. 2. maswavlebelma winaswar unda gaamzados baraTebi, romlebzec weria kiTx vebi zRapris Sesaxeb. mag., baraTi #1: ”ra sityvebiT iwyeba zRapari? ra sityvebiT mTavrdeba?” baraTi #2: ”CamoTvale zRapris personaJebi. ar seboben Tu ara aseTi arsebebi?” baraTi #3: ”rogoria mTavari gmiri? ra aris gmiris mizani? gaxsendebaT sxva nawarmoebi, romelSic gmirebs aseTi an amis msgavsi mizani aqvT?” baraTi #4: ”vin gaimarjva zRaparSi? yovel Tvis ase xdeba nawarmoebebSi, romlebsac Tqven kiTxulobT?” es kiTxvebi erTgvari orientirebis rols asrulebs. 3. maswavlebeli yris baraTebs qudSi an patara tomaraSi, yofs klass jufe bad da sTxovs TiToeuli jgufis warmomadgenels, amoiRos TiTo baraTi. aZlevs miTiTebas, rom TavianTi pasuxebi mixedviT amoicnon zRapris kon kretuli maxasiaTebeli da Semdeg auxsnan Tanaklaselebs. 4. jgufebi pasuxs scemen baraTze mocemul kiTxvebs. 5. yvela jgufidan rigrigobiT gamodis TiTo moswavle, romelic maswav leblis rols irgebs da cdilobs auxsnas klass zRapris erT-erTi ma xasiaTebeli. SeniSvna: aqtivobis am etapze mniSvnelovania maswavleblis monawileoba. mas SeuZlia damxmare kiTxvebisa da replikebis saSualebiT, saWiroebis SemTxvevaSi, swor kalapotSi Caayenos ”maswavleblis” msje loba. 6. samuSaos Sejamebis mizniT, maswavlebeli moswavleebis daxmarebiT dafa ze daskvnebis saxiT Camowers zRapris Janrul maxasiaTeblebs. mag.: 1) zRaprebis umetesoba iwyeba sityvebiT: ”iyo da ara iyo ra...” da mTav rdeba ase: ”Wiri - iqa, lxini - aqa, qato - iqa, fqvili - aqa...” 2) zRapris personaJebi xSirad arian iseTi arsebebi, romlebic realur cxovrebaSi ar arseboben. 3) mTavari gmiri yovelTvis keTilia. gmiris mizani zRaparSi aris devis an gveleSapis damarcxeba, satrfos daxsna da sxv. 4) zRaparSi yovelTvis keTili imarjvebs. moswavleebi rveulSi Caiweren am Tezisebs. Sefaseba: es aqtivoba kompleqsuria da kiTxvasTan erTad, zepirmetyvelebis mimarTulebasac moicavs. igi aqtiuri swavlebis principzea agebuli da, amdenad, metad mizanSewonilia ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyeneba. am aqtivobis mimdina reobisas fasdeba, ramdenad kargad SeuZlia moswavles qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 193 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi teqstis enobrivi, struqturuli da Sinaarsobrivi maxasiaTeblebis iden tificireba; wakiTxulis dakavSireba realur cxovrebasTan; wakiTxulis Sedareba misTvis nacnob teqstebTan da maT Soris arsebul msgavseba-gansxvavebebze msjeloba; sakiTxis damuSavebis safuZvelze daskvnebis gamotana; auditoriis winaSe gamosvla da sakuTari Sexedulebis gaziareba; azris gamarTulad, logikurad Camoyalibeba; jgufuri muSaoba. meToduri miTiTeba: amgvari aqtivobebis gamoyeneba, bunebrivia, Tavisuf lad aris SesaZlebeli ufro maRal klasebSi, sxva Janris nawarmoebebis maxasia Teblebze dasakvirvebladac. mosaxerxebeli iqneba misi adaptireba VI.8. Sedegis misaRwevadac. qarT. IV. 7. moswavles SeuZlia mxatvruli da aramxatvruli teqstebis Zi riTadi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba. aqtivoba #1: „zmnizedobana“ (metyvelebis nawilebis marTebulad gamoyeneba winadadebis agebisas da sxvadasxva sametyvelo situaciaSi). aqtivobis Sesaxeb: es gramatikuli aqtivoba, romelic Seicavs TamaSis ele mentebs, maswavlebels sTavazobs meTods, Tu rogor SeiZleba auxsnas moswavleebs viTarebis zmnizedis funqcia da gaavarjiSos isini maT gamoyenebaSi. es aqtivoba kombinirebulia da moicavs zepirmetyvelebis mimarTulebasac. aqtivobis mizani: moswavleebi gaacnobiereben, rom viTarebis zmnizeda axasiaTebs zmniT gamoxatul moqmedebas; iswavlian da daimaxsovreben -ad daboloebis mqone zmnizedebis marTl weras; ganimtkiceben araverbaluri komunikaciis unar-Cvevebs resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, baraTebi, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. moswavleebi maswavleblis meTvalyureobiT Seadgenen zmnebis CamonaT vals wakiTxuli teqstidan. es CamonaTvali iwereba dafaze, marcxena mxa res da ifareba dafis frTiT an qaRaldiT. 2. amis Semdeg maswavlebeli zepirad sTavazobs moswavleebs erT-or nimuSs (mag., swrafad/ mSvidad...) da sTxovs maT ukarnaxon msgavsi sityvebi (anu -ad bolosarTis mqone zmnizedebi). moswavleebi karnaxoben, maswavlebe li ki Camowers maT dafaze zmnebis CamonaTvalis gaswvriv, marjvena mxa res. 3. amis Semdeg maswavlebeli gamoaCens dafis marcxena mxaresac. dafaze Ca mowerilia zmnebisa da viTarebis zmnizedebis wyvilebi. 4. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, rigrigobiT gamovidnen dafasTan da ganasaxieron zmniT gamoxatul moqmedeba ise, rogorc amas zmnizeda kar 194 naxobs. magaliTad, Tu zmna aris „xtoma“, xolo zmnizeda - „Cumad“, moswav le xteba Cumad, an Tuki zmna aris „Wams“, xolo zmnizedaa „zantad“, mos wavle cdilobs ganasaxieros zantad Wama. saswavlo miznis Sesabamisad es aqtivoba SeiZleba sxvagvaradac daigegmos, magaliTad: maswavlebeli Tavad adgens zmnizedebis CamonaTvals, baraTebze wers da magidaze awyobs. moswavle kiTxulobs zmnas dafidan da Semdeg magididan iRebs erT baraTs. moswavle cdilobs ganasaxieros zmniT gamoxatuli moqmedeba viTare bis zmnizedis Sesabamisad. moswavleebi ki cdiloben, gamoicnon es zmnizeda. kla sis winaSe Semdegi gamodis is moswavle, romelic pirveli amoicnobs zmnizedas. Sefaseba: radganac es aqtivoba gamiznulia axali masalis asaxsnelad, misi mimdinareobisas mizanSewonilia ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyeneba. maswavle beli akvirdeba moswavleebs, ramdenad aqtiurad arian isini CarTulni sagakveTilo procesSi; amJRavneben sabaziso codnas (asaxeleben zmnebs, -ad bolosarTian sity vebs zmniT gamoxatuli moqmedebis dasaxasiaTeblad); aqtiurad iyeneben TavianT leqsikur marags sityvebis (am SemTxvevaSi, zmnizedebis) dasaxelebisas; kargad floben araverbaluri komunikaciis unarebs. meToduri miTiTeba: aqtivoba SeiZleba Seicavds groteskul elementebsac, rac TavisTavad saxalisoa, magram, amave dros, moiTxovs gansakuTrebul yuradRe bas maswavleblisagan. Tu maswavlebeli Seatyobs, rom klasis winaSe zmnis gansa saxiereblad gamosuli moswavle baraTis aRebis Semdeg ukmayofiloa da ara aqvs survili, Seasrulos davaleba, unda misces mas saSualeba, Tavad SearCios zmnisa da zmnizedis wyvili. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. IV. 8. moswavles SeuZlia sakuTari damokidebulebis gamoxatva wa kiTxuli teqstis (mxatvrulis/aramxatvrulis) mimarT; avlens esTetikuri da eTikuri Sefasebis survils. aqtivoba: ”saklaso biblioTeka” (biblioTekisTvis wignebis SerCeva). aqtivobis Sesaxeb: kiTxvis motivaciis asamaRleblad Zalian sasargebloa, rom moswavleebma gauziaron erTmaneTs kiTxviT gamowveuli emociebi, STabeWdi lebebi, urCion erTmaneTs, ra wignebi waikiTxon da ratom. am aqtivobis mosamza deblad da Casatareblad SesaZlebelia maswavlebels 2-3 gakveTili dasWirdes. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. gaixseneben da daasaxeleben maTTvis sayvarel da saintereso wignebs; 2. axsnian, ratom moewonaT esa Tu is wigni; 3. daasabuTeben, Tu ratom unda waikiTxon sxvebmac maTi sayvareli wigni; 4. Seqmnian saklaso biblioTekas. resursebi: wignebi, baraTebi, patara yuTi, dafa, carci/bordmarkeri, kompi uteri (Tu daigegmeba aqtivobis momdevno etapic). aqtivobis aRwera: 1. aqtivobis wina dRes tardeba mosamzadebeli samuSao. maswavlebeli gae 195 qarTuli ena da literatura 196 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi saubreba moswavleebs da gamokiTxavs, ra wignebi, moTxrobebi, Jurnale bi waikiTxes bolo periodSi, romeli maTgani moewonaT yvelaze metad da ram daainteresa isini gansakuTrebiT. am saubris Semdeg is uxsnis moswav leebs, rom maTi erToblivi mizania saklaso biblioTekis Seqmna, risTvi sac maT droebiT unda moitanon skolaSi TavianTi sayvareli wignebi da gamocemebi. SeniSvna: winaswari gasaubreba maswavlebels miscems saSua lebas, met-naklebad daareguliros procesi, raTa Tavidan aicilos bib lioTekisTvis SerCeuli wignebis erTferovneba (mag., mxolod mxatvruli literatura), agreTve isic, rom ramdenime moswavlem erTi da igive wigni ar moitanos. 2. meore dRes moswavleebs moaqvT TavianTi sayvareli wignebi da gamoce mebi saklaso biblioTekisTvis (sasurvelia, TiTo moswavlem TiTo wigni moitanos). es SeiZleba iyos mxatvruli literatura (wigni, aseve moTx robebis, leqsebis, zRaprebis krebuli, sabavSvo literaturuli Jurna li da sxv.), aseve aramxatvruli da SemecnebiTi literatura (sabavSvo Se mecnebiTi Jurnali, sabavSvo enciklopedia da msgavsi gamocemebi). 3. maswavlebeli moswavleebs usvams kiTxvebs da aZlevs saSualebas, isaub ron im wignis (Tu gamocemis) Sesaxeb, romelic moitanes, daaxasiaTon igi, isaubron, ra moewonaT da ratom. Zalian mniSvnelovania, rom TiToeul ma maTganma daasabuTos, Tu ratom aris aucilebeli, rom swored es wigni inaxebodes saklaso biblioTekaSi da ratom urCevs Tanaklaselebs, rom maincdamainc es wigni waikiTxon. SeniSvna: ufro maRal klasebSi SesaZle belia moswavleebma moawyon winaswar momzadebuli prezentaciebi. 4. amis Semdeg moswavleebi iwyeben biblioTekis kartoTekis Sedgenas. isini baraTebze weren informacias wignis Sesaxeb garkveuli TanamimdevrobiT (saTauri, avtori/avtorebi, gverdebis raodenoba, Tu Jurnalia, romeli gamocemaa/nomeria, gamocemis weli da a.S.). SeniSvna: sasurvelia, maswav lebelma winaswar gaamzados baraTis Sabloni TvalsaCinoebisTvis. aqti vobis am nawilSi moswavleebma SeiZleba imuSaon jgufebSic da damouki debladac. 5. moswavleebi Seavseben baraTebs da awyoben Sesabamisi zomis yuTSi anbanis rigis mixedviT. periodul gamocemebs da enciklopediebs miuCenen calke adgils. Tavad wignebs axarisxeben da alageben saklaso oTaxSi specialu rad gamoyofil Taroze, sadac cal-calke awyoben mxatvrul da aramxatv rul literaturas, periodul gamocemebs, enciklopediebs da a.S. Sefaseba: am aqtivobis mimdinareobisas fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles wakiTxuli mxatvruli nawarmoebis Sefaseba esTetikuri TvalsazrisiT; sxvadasxva saxis teqstis Sefaseba informatiulobis TvalsazrisiT; wakiTxuli teqstis adekvaturad Sefaseba; sakuTari Sexedulebis sxvebisTvis gaziareba da dasabuTeba; msmenelis darwmuneba; wignis/gamocemis Sesaxeb informaciis Sekreba; instruqciis mixedviT anketis/kiTxvaris Sevseba; damoukideblad muSaoba; (biblioTekis eleqtronuli katalogis SeqmnaSi monawileoba)* meToduri miTiTeba: kargi iqneba, Tu klasSi erTi-ori Tvis ganmavlobaSi ma inc SenarCundeba biblioTeka. sasurvelia, Tu moswavleebi isargebleben am bibli oTekiT. maRal klasebSi am aqtivobis bolo etapi SeiZleba iyos biblioTekis eleq tronuli katalogis Seqmna. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qar. IV. 9. moswavles SeuZlia mcire zomis miznobrivi teqstebis saTana dod gaformeba da teqstis araverbaluri nawilebis amocnoba; avlens teqstis araverbaluri interpretaciis unars. aqtivoba #1: ”cocxali suraTebi” (Tableau Vivant) (improvizirebul dadgmebSi monawileoba; Jestebisa da mimikebis saSualebiT personaJis gansaxiereba / amocno ba). aqtivobis Sesaxeb: moswavleebi dgamen wakiTxuli teqstis yvelaze mniSvne lovan epizods. es gaxlavT kostiumirebuli uZravi scena, romelic mxolod erT kadrs warmoadgens da naxevari wuTi gZeldeba. am aqtivobis mosamzadeblad, sava raudod, moswavleebs 2-3 dRe dasWirdebaT. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. SeZleben gamoarCion yvelaze mniSvnelovani, saxasiaTo epizodebi wa kiTxuli nawarmoebidan; 2. SearCeven da daamzadeben scenis/epizodis Sesabamis rekvizits da kosti umebs personaJebisTvis; 3. Jestisa da mimikis meSveobiT gadmoscemen personaJis xasiaTsa da grZno bebs; 4. ”scenaze” dekoraciisa da moTamaSeTa ganlagebis saSualebiT warmoadge nen scenas nawarmoebidan; 5. amoicnoben nawarmoebs, Sesabamis epizods da personaJebs; 6. Seafaseben erTmaneTis namuSevars. resursebi: kostiumebisa da rekvizitisTvis saWiro masala. aqtivobis aRwera: 1. moswavleebi iyofian jgufebad. Tavdapirvelad irCeven nawarmoebs, ro melic bolo periodSi iswavles, ris Semdegac SearCeven maTTvis sasur vel scenas/epizods. 2. jgufebi muSaoben erToblivad da Tavadve, an ufrosis daxmarebiT qmnian martiv kostiums, an rekvizits. moswavleebi winaswar gadian repeticiebs. 3. daniSnul dRes moswavleebi gamodian scenaze an saklaso oTaxis SuaSi da TiToeuli maTgani SeSdeba garkveul pozaSi. 4. danarCeni moswavleebma unda gamoicnon nawarmoebi, konkretuli epizodi da daasaxelon warmodgenili personaJebi. 5. mas Semdeg, rac yvela jgufi warmoadgens epizods, moswavleebi msjelo ben, romeli warmodgena moewonaT yvelaze metad, gasagebi iyo Tu ara per sonaJebis xasiaTi, emocia, ganixilaven kostiumebs. 197 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sefaseba: amgvari aqtivobiT Sefasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles gaiazros teqsti, gamoyos yvelaze mniSvnelovani an saxasiaTo epizodi; SerCeuli rolisTvis Seqmnas kostiumi, niRabi (an maTi eskizi) da dekora cia; rolis gansasaxiereblad adekvaturad gamoiyenos Jesti, mimika, grZnobe bis gamomxatveli miniSnebebi; amoicnos Tanaklaselis mier gansaxierebuli personaJi da nawarmoebis epizodi; Seafasos da gamoxatos sakuTari damokidebuleba warmodgenis mimarT. meToduri miTiTeba: warmodgenis mosamzadeblad ar aris saWiro, rom mos wavleebma aawyon sruli dekoracia an Seqmnan mTliani kostiumebi personaJebis Tvis. sakmarisi iqneba mxolod ramdenime saWiro, saxasiaTo detalis Seqmna da ga moyeneba, rac kidev ufro metad warmoaCens maT SemoqmedebiT unarebs. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarT. IV. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba informa ciis mosaZieblad da konkretuli sakiTxis dasamuSaveblad. aqtivoba: “ras vakeTeb kiTxvis dawyebamde, kiTxvis dros da kiTxvis dasrulebis Semdeg?” (kiTxvis martivi strategiebis amocnoba) aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba moswavleebs sTavazobs kiTxvis ramdenime mniS vnelovan strategias da saSualebas aZlevs maT, daakvridnen da Tavad gansazRv ron, Tu rodis aris mizanSewonili TiToeuli maTganis gamoyeneba. aqtivobis mizani: mowavleebi 1. moaxerxeben kiTxvis im strategiebis amocnobasa da saxeldebas, romleb sac xSirad mimarTaven; 2. SeZleben am strategiebis klasificirebas kiTxvis etapebis mixedviT; 3. aiTviseben kiTxvis axal strategiebs. resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, baraTebi, dafis magniti. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli dafaze xazavs cxrils, romelic dayofilia sam svetad (ix. cxrili #1 ), xolo Tavis magidaze awyobs amobrunebul baraTebs, rom lebzec Camowerilia kiTxvis martivi strategiebi: vixseneb, ra vici an ra msmenia im Temaze, romelsac teqsti exeba (winare codnis gaaqtiureba); vakvirdebi teqstis saTaurs, ilustraciebs da vcdilob gamo vicno teqstis Sinaarsi (varaudebis gamoTqma teqstis saTaursa da ilustraciebze dayrdnobiT); vcdilob gavixseno, xom ar msmenia, gadamxdenia an wamikiTxavs msgavsi ram (wakiTxulis sakuTar gamocdilebasTan, sxva teqstTan dakavSireba); sakuTari sityvebiT vyvebi wakiTxuls (wakiTxulis sakuTari sity vebiT gadmocema); 198 fanqriT movniSnav im adgilebs, romlebic yvelaze mTavaria teqs tSi (mniSvnelovani sakiTxebis gamoyofa); fanqriT movniSnav im adgilebs, romlebic kargad ver gavige da unda davazusto; erTi monakveTis wakiTxvis Semdeg vcdilob gamovicno, ra moxde ba Semdeg (varaudebis gamoTqma); roca romelime sityvis mniSvneloba ver vigeb, veZeb leqsikonSi (leqsikonis gamoyeneba) da sxv. SeniSvna: maswavlebels SeuZlia garkveuli cvlilebebi Seitanos am CamonaT valSi (mag., daukavSiros romelime konkretul masalas), xolo ufro maRali kla sebis moswavleebisTvis ganavrcos es CamonaTvali standartis moTxovnebis Sesa bamisad. kiTxvis dawyebamde kiTxvis dros qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi kiTxvis Semdeg cxrili #1 2. 3. maswavlebeli sTxovs moswavleebs dafiqrdnen, ras akeTeben isini kiTx vis dawyebamde, roca win udevT gadaSlili wigni da apireben romelime moTxrobis, leqsis, igav-arakis, zRapris an sainformacio-SemecnebiTi teqstis wakiTxvas, kiTxvis dros da bolos, mocemuli teqstis wakiTx vis Semdeg. amis Semdeg maswavlebeli morigeobiT iZaxebs dafasTan moswavleebs. maT unda airCion baraTi, xmamaRla waikiTxon ra weria masze da baraTi magni tis saSualebiT miamagron dafaze, saWiro svetSi (ix. Sevsebuli cxrilis nimuSi, suraTi #.....). kiTxvis dawyebamde vixseneb, ra vici an ra msmenia Temaze, romelsac teqsti exeba kiTxvis dros fanqriT movniSnav im adgilebs, romlebic yvelaze mTavaria teqstSi kiTxvis Semdeg vcdilob gavixseno, xom ar msmenia, gadamxdenia an wamikiTxavs msgavsi ram 199 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi vakvirdebi teqstis saTaurs, ilustraciebs da vcdilob gamovicno teqstis Sinaarsi fanqriT movniSnav im adgilebs, romlebic kargad ver gavige da unda davazusto sakuTari sityvebiT vyvebi wakiTxuls erTi monakveTis wakiTxvis Semdeg vcdilob gamovicno, ra moxdeba Semdeg roca romelime sityvis mniSvnelobas ver vigeb, veZeb leqsikonSi cxrili #2 Sefaseba: am aqtivobis umTavresi mizani kiTxvis strategiebis swavlebaa. am denad, misi mimdinareobisas sasurvelia ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyeneba. am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes, akvirdeba Tu ara moswavle sakuTari kiTxvis process; SeuZlia Tu ara moswavles mis mier gamoyenebuli martivi strategiebis identificireba; akvirdeba da iTvisebs Tu ara moswavle kiTxvis axal strategiebs. meToduri miTiTeba: es aqtivoba eqspliciturad sTavazobs moswavleebs kiTxvis strategiebis CamonaTvals. amitom, Zalian mniSvnelovania, rom maswavle belma maT moswavlisTvis gasagebi, martivi eniT miawodos davalebis pirobac da Tavad strategiebis CamonaTvalic. ar aris sasurveli specialuri terminologi iT gajerebuli teqstebis SeTavazeba. amgvari aqtivobebis gamoyeneba SesaZlebe lia V da VI klasebSic. qarT. IV. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mcire zomis teqstis SeTx zva. 200 aqtivobebi ##1-4: werili megobars; werili maswavlebels; simulaciuri werilebi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivobebi fokusirebulia werilobiTi dialoguri mety velebis gramatikul elementebsa da enobriv-stilistur normebze. sasurvelia, rom weriTi samuSaoebi dakavSirebuli iyos moswavleebisaTvis nacnob, saxelmZRvaneloSi damuSavebul TemebTan. aqtivobebis miznebi: weriTi dialoguri metyvelebisaTvis aucilebeli gramatikuli elemen tebis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; weriTi dialoguri metyvelebisaTvis damaxasiaTebeli enobriv-stilis turi normebis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; teqstis analizis unaris ganviTareba; teqstis intepretaciisaTvis saWiro unar-Cvevebis gamomuSaveba; warmosaxvis unaris ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatva; TanamSromlobis unaris ganviTareba. aqtivobebis organizebis forma: individuluri/wyviluri. resursebi: kalami, rveuli, Jurnal-gazeTebi, proeqtori, interneti. aqtivobebis aRwera: samuSao sakiTxi Tavdapirvelad zepirmetyvelebis doneze muSavdeba. am dros aqcentebi unda gakeTdes: mimarTvis formebze, zmnis droebze, meore piris for mebze; kiTxviTi, TxrobiTi da brZanebiTi winadadebebis intonaciebsa da Sesabamis sasven niSnebze. amis Semdeg maswavlebeli asaxelebs erT konkretul Temas da avalebs moswav leebs am TemasTan dakavSirebuli werilis daweras/intervius CamorTmevas. mag; ”CamoarTvi interviu iakob gogebaSvils Tavisi bavSvobis Sesaxeb”; ”warmoidgine, rom samogzaurod waxvedi. miswere werili megobars ucxo qveynidan”. mniSvnelovania, rom weriTi samuSaos dawyebamde moswavleebs gavacnoT weri lis/intervius formati. saamisod yvelaze martivi gza nimuSis dafaze daxatvaa, magram ufro saxaliso da SemoqmedebiTi iqneba, Tuki intervius daweramde mos wavleebs daevalebaT, amoWran interviuebi Zveli Jurnal-gazeTebidan da Semdeg jgufebSi ganixilon isini. werilebis daweramde (aqtivobis pirvel nawilSi), SesaZloa, maswavlebelma, proeqtoris meSveobiT, moswavleebs aCvenos sxvadasxva epoqebSi dawerili weri lebis nimuSebi. moswavleebi imsjeleben werilis formis Taviseburebebze da mxolod amis Semdeg misweren werils adresats Sesabamisi formebis gamoyenebiT. simulaciuri werilebi. SesaZlebelia, moswavleebs daevaloT simulaciuri werilebis dawera. simulaciuri werilebis dawerisas moswavleebi Tavs aigiveben ama Tu im personaJTan, istoriul pirTan, sxv. werilis adresati SeiZleba iyos ama ve (an sxva nawarmoebis) personaJi, esa Tu is istoriuli piri. simulaciuri werilebis daweris mizniT, SesaZlebelia moswavleebis dawyvi lebac. am SemTxvevaSi, maT SeiZleba werilebi misweron erTmaneTs ama Tu im perso naJebis saxeliT - vTqvaT, raRac sakiTxis dasazusteblad, TavianTi qcevis motivis gansamartavad, sinanulis gamosaxatavad, madlobis gadasaxdelad, bodiSis mosax delad, rCevis sakiTxavad, TanagrZnobis gamosaxatavad, sxv. simulaciuri werile bis dawera karg saSualebas warmoadgens imisaTvis, rom moswavlem SeZlos teqstis interpretirebis, sakuTari damokidebulebis gamoxatvisaTvis aucilebeli unar- Cvevebis ganviTareba; warmosaxvis unaris ganviTareba. mag., moswavleebma SeiZleba qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 201 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi werilebi daweron: ingilo qalisa da mefe erekles saxeliT - warmoidginon, rom mefe ereklem qorwilSi mziTevTan erTad misaloci werili gaugzavna ingilo qals, am ukanasknelma ki madlobis werili miswera mefes, sxv.). swavlis Semdgom safexurze simulaciuri werilebi SeiZleba daiweros, vTqvaT, zurab qarTvelaZisa da naibis saxeliT - dawyvilebuli moswavleebi war moidgenen, rom zurab qarTvelaZe mosawvev werils ugzavnis naibsa da mis cols rTvelSi dasapatiJeblad, naibi ki sapasuxo samadlobel werils ugzavnis mas; mag danisa da naibis colis saxeliT - magdani werils wers damegobrebul lek qals, atyobinebs, rom qeTo Txovdeba da iwvevs qorwilSi, misT. aqtivobis xangrZlivoba: 15-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobebiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: weriTi dialoguri metyvelebis enobriv-gramatikuli saSualebebisa da gramatikuli elementebis marTebulad gamoyeneba; teqstis struqturuli elementebis amocnoba; werisas teqstis Sinaarsis organizeba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamovlena. aqtivoba #5: inebeT baraTi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba tradiciuli (werilobiTi saxis) da multimedia teqstebis, agreTve, zepiri gziT miRebuli informaciis gagebis, gaaz rebisa da werilobiT Sefasebis unarebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: tradiciuli da multimediuri teqstebis aRqmisa da analizis unarebis ganviTareba; zepiri informaciis aRqmisa da analizis unaris ganviTareba; sakuTari Tvalsazrisis/mosazrebis/Sefasebis werilobiT gadmocemis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalami, baraTi. aqtivobis aRwera: gakveTilis dasrulebamde 10 wuTiT adre maswavlebeli moswavleebs dauri gebs mcire zomis furclebs/baraTebs da sTxovs: 1. gaaformon igi (daaweron Tavi anTi saxeli da gvari, TariRi da a. S.); 2. mwyobrad da marTlweris normebis dacviT, daweron TavianTi azri (erTi mcire zomis abzaci) imis Sesaxeb, Tu ra aswavla da gaagebina maT am konkretulma gakveTilma (maswavleblis mier wakiTxulma teqstma, nanaxma an mosmenilma video/audio masalam; mowveuli stumris mier Catarebulma mini-leqciam an Tanaklaselis mier gakeTebulma prezentaciam); 3. ra daamaxsovr debaT, roca klasis karebs miixuraven. klasidan gasvlis win moswavleebi abareben maswavlebels Sevsebul furcels sityvebiT: “inebeT baraTi!”. 202 nimuSi: baraTi saxeli da gvari klasi TariRi Tema/ ra damamaxsovrdeba qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis xangrZlivoba: 10 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles teqstis video/audiomasalis, saubris Sinaarsis adekvaturi aRqma; sakuTari damokidebulebisa da daskvnebis werilobiT Camoyalibeba; naweris gamarTva saliteraturo enis normebis mixedviT. meToduri miTiTebebi: Sevsebuli baraTebi pedagogs naTel warmodgenas Seuqmnis imis Sesaxeb, Tu ramdenadaa CarTuli moswavle saswavlo procesSi. dasaxuli Sedegis misaRwevad, SeiZleba agreTve gamoviyenoT aqtivobe bi: ”werili megobars/maswavlebels, interviu” (ix. II. 12), ”xuTi kiTxva” (ix. II.10). aq vgulisxmobT mxolod am aqtivobebis organizebis formasa da wess, romelic SeiZleba ucvleli darCes. rac Seexeba maT Sinaarsobriv mxares, igi, cxadia, unda Seicvalos Seswavlili masalisa da moswavleTa codnis donis gaTvaliswinebiT. aqtivoba #6: siuJetis damoukideblad ageba (moTxroba; zRapari; ”Cemi Tav gadasavali”). aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba (sruli saxiT) 5 etaps aerTianebs. amdenad, mis Ca tarebas ramdenime gakveTili unda daeTmos. aqtivobis didi nawili eTmoba daTvalierebas, fiqris procesSi CaniSvnebis /Canawerebis gakeTebas, xatvas, xazvas, saubarsa da msjelobas. ase rom, am SemTx vevaSi, wera/dawera warmogvidgeba, rogorc mxolod Sedegi. sazogadod, fiqrebis verbalizeba, gonebaSi warmodgenilis daxatva Zalze uwyobs xels azris ganviTa rebisa Tu Camoyalibebis process da mTeli aqtivobis iseTive srulfasovani da 203 qarTuli ena da literatura 204 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi mniSvnelovani Semadgeneli nawilia, rogorc Tavad weris procesi. aqtivoba emsaxureba msjelobis, TviTgamoxatvis, gamarTuli weriTi metyve lebisa da SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: TviTgamoxatvis unaris ganviTareba; warmosaxvis unaris ganviTareba; SemoqmedebiTi unar-CvevebisCamoyalibeba; TanamSromloba; saprezentacio unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli, mesame, meoTxe, me xuTe etapebi), jgufuri (meore etapi). resursebi: samuzeumo eqspozicia, rveuli, kalami, feradi fanqrebi, dafa, carci. aqtivobis aRwera: maswavlebeli aTvalierebinebs moswavleebs reproduqciebs (mag.: firosmanis naxatebs) an mihyavs qalaqis, raionis muzeumSi (mxareTmcodneobis, eTnografiul, xelovnebis). muzeumSi yofnisas moswavleebs eZlevaT garkveuli dro saimisod, rom ara mxolod daaTvalieron naxatebi, aveji, ornamentebi, samuSao iaraRebi da sxv., aramed zogi ram gadaxaton, Caiweron STabeWdilebebi, aRweron naxatebi da sagnebi werilobiT, yuradReba gaamaxvilon detalebze da CainiSnon isini. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, rom samuzeumo eqspoziciis safuZvelze, SeTxzan/moigonon ambebi/istoriebi, kerZod: naxatebidan/eqspoziciidan aiRon ideebi, erT naxatze gamoxatuli ambavi gadaaban meores, eqsponatebi/fotoebze gamosaxuli peizaJebi, portretebi daukavSiron erTmaneTs, gaaerTianon detale bi da ambebi. Aamgvarad, moswavleebis fantazias didi gasaqani miecema: moswavleebi erTg varad imogzaureben sxva epoqaSi, warmoidgenen TavianTi ambebis/istoriebis gmi rebs, gaacocxleben muzeumSi nanaxs. muzeumSi nanaxis, STabeWdilebebis Caweris, calkeuli eqsponatebis, muzeumis interieris detalebis gadaxatvisa Tu gadaxaz vis meSveobiT, moswavleebi Tavs mouyrian siuJetis SeqmnisTvis saWiro masalas (saamisod SeiZleba muzeumSi ori-sami eqskursia daigegmos). skolis dabrunebisas (aqtivobis meore etapze), moswavleebma unda miiRon mniSvnelovani gadawyvetileba - SearCion maTi namuSevrebis siuJeti: saSiSi, mxi aruli, bavSvebze, mwyemsze, monadireze, cxovelze, Tu sxv. moifiqron rogori da sasruli eqneba - keTili Tu sevdiani? sad gaiSleba moqmedeba? moTxroba iqneba es Tu zRapari, rogori iqneba saTauri – Tematuri Tu azrobrivi? Dda a. S. gadawyvetilebis misaRebad maswavlebeli moswavleebs mcirericxovan jgufe bad dayofs. jgufebs eZlevaT garkveuli dro imisaTvis, rom moswavleebma erTma neTs gaacnon TavianTi Canawerebi, ideebi da Camoayalibon zRaprisa Tu moTxrobis siuJeturi monaxazi (yvela jgufma unda Seqmnas sakuTari, originaluri siuJetu ri monaxazi). amis Semdeg TiToeuli jgufi Tanaklaselebs gaacnobs erTobliv na muSevars. maswavlebeli da moswavleebi erTad gamoavlenen saukeTeso, yvelaze Camoyalibebul, saintereso siuJets da SeTanxmdebian, rom mTeli klasi dawers swored am siuJeturi monaxazis mixedviT (SesaZloa, saukeTeso siuJetis gamosav lenad erTgvari konkursic moewyos. am SemTxvevaSi kargi iqneba, Tuki maswavle beli dafaze Camowers kriteriumebs, romlebsac unda akmayofilebdes saukeTeso siuJeti). aqtivobis Semdegi, mesame etapi warmoadgens uSualod weris process. moswav leTa ukeT orientirebis mizniT, maswavlebelma SeiZleba damatebiT moiSvelios sxva aqtivobebic, rogorebicaa, mag., ”xuTi kiTxva: vin? sad? ra? rodis? ratom?” (ix. zemoT, II. 10.), “davxatoT - aRvweroT - davweroT (ix. zemoT, II. 11.). moswavleebi Seudgebian weras - iwyeben moTxrobis/zRapris SeTxzvas. moTxrobis/zRapris Seqmnis Semdeg (aqtivobis meoTxe etapi) maswavlebeli amowmebs nawerebs, moswavleebs aZlevs rCevebs, uwers komentarebs: rogor Secva los esa Tu is epizodi, daumatos personaJs daxasiaTebisTvis erTi-ori detali, gamarTos winadadebebi da a. S. maswavleblis komentarebis gaTvaliswinebiT, mos wavleebi Seqmnian TavianTi nawerebis meore redaqcias, Seitanen Sesworebebs, dax vewen teqsts, gaasworeben Secdomebs da a. S. namuSevrebis saboloo redaqciis momzadebis Semdeg, SesaZlebelia moewyos maTi prezentacia (aqtivobis mexuTe etapi), romlis drosac moswavleebi mTeli klasis winaSe waikiTxaven TavianT nawarmoebebs. prezentacias SeiZleba eswrebod nen mowveuli stumrebic: mSoblebi, skolis maswavleblebi, muzeumis TanamSrom lebi da a.S. auditoria taSiT ajildovebs avtorebs. SesaZlebelia, moTxrobebis xelnakeTi/xelnabeWdi krebulis momzadebac, ro melsac moswavleebi ilustraciebs daurTaven. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles STabeWdilebebis, azrebis werilobiT dafiqsireba komentaris saxiT; weriTi metyvelebis dros siuJetis ageba da ganviTareba; warmosaxvis unaris gamovlena; TviTgamoxatva; Temis, Janris, auditoriis SerCeva da gaTvaliswineba, arsebiTi momente bis gamokveTa, detalebze aqcentis gakeTeba; faqtis/movlenis aRwera; personaJis daxasiaTeba; teqstis gamarTva saliteraturo enis normebis mixedviT, redaqtireba; TanamSromloba. meToduri miTiTebebi: miuxedavad imisa, rom moswavleebi ambavs Txzaven erTi siuJeturi mona xazis mixedviT, maT sruli Tavisufleba unda hqondeT detalebis gamo saxvisas (muzeumSi miRebuli STabeWdilebebidan), raTa yvela namuSevari originaluri, raRaciT gamorCeuli da TavisTavadi iyos. moswavleebs sakmarisi dro unda hqondeT xatvisTvis, jgufuri msjelo bisTvis, siuJetis detaluri da Tanamimdevruli moyolisTvis (konkur sis dros). winaaRmdeg SemTxvevaSi, isini ver SeZleben naazrevis, gancdi lisa da warmosaxulis werilobiT formulirebas (amasTan dakavSirebiT ix. agreTve zemoT, ”aqtivobis Sesaxeb”). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 205 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi prezentaciis Catarebamde, moswavleebs SeiZleba daevaloT mosawvevi ba raTebis SeTxzva da gaformeba. kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba integrirebuli saxviT da gamoyenebiT xe lovnebasTan. aqtivoba #7: martivi dargobrivi teqstebis Sedgena. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris wina etapze. igi kompleqsuri saxisaa - faravs zepirmetyvelebis, kiTxvisa da weris mimarTulebebs. aqtivoba em saxureba teqstis analizis unar-Cvevebis gamomuSavebas; xels uwyobs moswavleTa leqsikuri maragis Sevsebas. aqtivobis miznebi: teqstidan informaciis amokrebis, gaanalizebisa da organizebis unar-C vevebis ganviTareba; informaciis daxarisxebisa da organizebis mizniT grafikuli maorgani zeblis gamoyenebis unar-Cvevebis gamomuSaveba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba; leqsikuri maragis Sevseba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: dafa, carci/markeri, kalami, rveuli, sainformacio statiebi. aqtivobis aRwera: moswavleebs daevalebaT mcire zomis sainformacio/dar gobrivi saxis teqstis damuSaveba. davuSvaT, rom am teqstis Temaa mtacebeli cxo velebi. moswavleebis amocanas warmoadgens teqstis gaanalizeba; saWiro informa ciis amokreba, daxarisxeba da organizeba. moswavleebis saorientaciod / nimuSis saCveneblad maswavlebeli dafaze gamosaxavs Semdegi saxis martiv sqemas: nimuSi. sad cxov- rogor gadaad- riT ikverobs? gildeba? beba? Seferiloba gamorCeuli Tviseba I mtacebeli cxoveli II mtacebeli cxoveli III mtacebeli cxoveli 206 maswavlebeli ganumartavs moswavleebs sqemis Sevsebis wess da sanimuSod er Ti monacemiT Seavsebs mas. moswavleebi gadaixazaven sqemas rveulebSi da Seudge bian mis Sevsebas. samuSaos dasrulebis Semdeg gaimarTeba zepiri msjeloba, rom lis drosac moswavleebs saSualeba eqnebaT gadaamowmon TavianTi namuSevrebi. amis Semdeg maswavlebeli daavalebs moswavleebs, Tavad moiZion informacia maTTvis sasurvel cxovelze / frinvelze. daamuSaon informacia aRniSnuli sqemis mixedviT da daweron amave tipis teqsti. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles teqstis gaanalizeba; teqstidan saWiro informaciis amokreba, daxarisxeba da organizeba; grafikuli maorganizeblis saTanadod gamoyeneba; sayrdenebis daxmarebiT mcire zomis martivi dargobrivi teqstis Seqmna; dargobrivi leqsikuri erTeulebis saTanadod gamoyeneba. meToduri miTiTeba: zemoT warmodgenili sqemis SekiTxvebi Seicvleba dasa muSaveblad SerCeuli dargobrivi teqstis Temis Sesabamisad, am ukanasknelis spe cifikidan gamomdinare, SeiZleba Seicvalos agreTve sqemac - Semcirdes an gaizar dos svetebisa da mwkrivebis ricxvi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. IV. 12. moswavles SeuZlia Seswavlili teqstis Sinaarsis dawera; av lens TviTgamoxatvis survils. aqtivoba #1. Eepizodis aRwera. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa da faravs kiTxvis, zepir metyvelebisa da weris mimarTulebebs. igi gamoiyeneba weris wina etapze da xels uwyobs teqstis Sinaarsisa da gaanalizebis unarebis gamomuSavebas, risTvisac, sxvaTa Soris, iyenebs araverbalur saSualebebs. aqtivobis miznebi: teqstis Sinaarsis adekvaturad gadmocema araverbaluri gziT (naxatis meSveobiT); Sinaarsis werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatvis unar-Cvevebis ganviTareba; verbaluri da araverbaluri informaciis aRqmis, erTmaneTTan dakavSi rebisa da erTian konteqstSi gaazrebis unar-Cvevebis ganviTareba; zepir metyvelebis ganviTareba; metakognituri unarebis (urTierTSefasebis) unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: teqsti/ilustracia, saxatavi qaRaldebi, feradi fanqrebi/flo masterebi, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: werilobiT aRweras SeiZleba win uZRodes kiTxva, ilustraciis daTvaliere ba, epizodis detalurad daxatva. xatvisas moswavleebi yuradRebas gaamaxvileben niuansebze, rac teqstis gagebasa da aRqmas Zalze Suwyobs xels. mniSvnelovania, rom moswavleebma klasis winaSe warmoadginon TavianTi naxatebi - Tanaklaselebis SeniSvnebis gaTvaliswinebiT, isini daamateben naklul informacias, Seudareben naxatebs erTmaneTs, imsjeleben maTze. zepiri msjelobis Semdeg moswavleebs daevalebaT, werilobiT gadmoscen epi zodis Sinaarsi. aqtivobis xangrZlivoba: 17-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles davalebis miznis gansazRvra; 207 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi verbaluri informaciis gadmocema araverbaluri gziT; detalebze yuradRebis gamaxvileba; zepirmetyvelebis doneze azris Camoyalibeba da dasabuTeba; weris dros aRsaweri masalis Tanamimdevrobis dacva; adekvaturi leqsikis gamoyeneba; saliteraturo enis normebis dacva, sasveni niSnebis marTebulad gamoye neba. kavSiri sxva sagnebTan: SesaZlebelia integrireba saxviT da gamoyenebiT xe lovnebasTan. aqtivoba #2. Agmiris daxasiaTeba. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba teqstis analizis Sedegad miRebuli daskvnebisa da Sesabamisi argumentebis warmodgenis unar-Cvevebis gamomuSavebas (grafikuli sqemis gamoyenebiT). aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; analizis Sedegebis sqematuri saxiT warmodgenis unar-Cvevebis ganviTa reba; logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri/wyviluri/jgufuri. resursebi: teqsti, grafikuli organizebis sqema, kalami. aqtivobis aRwera: personaJis daxasiaTebis tradiciuli gegmis Sedgenamde an mis nacvlad, SesaZlebelia, gamoviyenoT grafikuli maorganizeblebi. nimuSi: nawarmoebis saTauri personaJi fiqrobs akeTebs ambobs grZnobs Sedegi gmiris mizani 208 sanam moswavleebi muSaobas Sudgebian, maswavlebelma unda ganmartos am kog nituri sqemis Sevsebis wesi - miuTiTos moswavleebs, rom TavianTi formulirebe bis garda, maT teqstidan unda amoiweron citatebi, Seadginon gmiris qmedebebis, grZnobebis, gamoTqmebis CamonaTvali. aqtivoba SeiZleba ganxorcieldes rogorc individualurad, aseve wyvilebsa da jgufebSi. muSaobis dasrulebas unda mohyves saerTo saklaso msjeloba, romlis drosac moswavleebi gauziareben erTmaneTs nafiqrs da gamorCenili informaciiT Seavseben TavianT sqemas. mogvianebiT, sqemaSi organizebuli informaciis meSveo biT, moswavleebi daxasiaTebis ufro vrcel da Camoyalibebul versias Seqmnian. aqtivobis xangrZlivoba: 13-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weriTi davalebis amocanis gansazRvra; teqstis Sinaarsis arsebiTi momentebis gansazRvra/gamokveTa, detale bis moSvelieba; sakuTari Tvalsazrisis formulireba; analizis Sedegebis warmodgena grafikuli sqemis gamoyenebiT. meToduri miTiTeba: zemoT warmodgenili sqema (or egzemplarad) moswavle ebma SeiZleba gamoiyenon, agreTve, personaJebis SepirispirebiTi daxasiaTebis da sawerad. kavSiri sxva sagnebTan: grafikuli maorganizeblis gamoyeneba aviTarebs ana lizisa da, zogadad, logikuri azrovnebis transferul unar-Cvevebs, romlebic aucilebelia nebismieri humanitaruli, sabunebismetvelo da zusti mecnierebebis Seswavlis dros. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: perifrazisa da komentaris ”wignakebi”. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba teqstis analizisa da logikuri az rovnebis unar-Cvevebis gamomuSavebas; agreTve sakuTari damokidebulebis /Tval sazrisis / daskvnebis / damokidebulebis gamoxatvis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivoba mniSvnelovan daxmarebas gauwevs moswavleebs weris wina etapze. aRwerili aqtivobis SemTxvevaSi, ”wignaki” pirobiT saxelwodebas warmoad gens, kerZod, ”wignaki” aq gulisxmobs martiv maorganizebel cxrils, romelic daexmareba moswavleebs teqstis Sinaarsis aRqmaSi, gaanalizebaSi, sakuTari Tval sazrisis/Sexedulebebis/damokidebulebis CamoyalibebaSi (cxrilebis nimuSebi warmodgenilia qvemoT. ix. ”aqtivobis aRwera”). aqtivobis Casatareblad moswavle ebma cxrili rveulebSi unda gadaixazon. aqtivobis miznebi: moswavleTa leqsikuri maragis gamdidreba; teqstis Sinaarsis gaazrebisa da analizis unar-Cvevebis ganviTareba; sakuTari damokidebulebis/Tvalsazrisis zepirad da werilobiT gamo xatvis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri/jgufuri/wyviluri. resursebi: cxrili, kalami, rveuli, qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni (SesaZlebelia saxelmZRvaneloze darTuli leqsikonis gamoyenebac). 209 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis aRwera: teqstebis damuSavebis dros, moswavleebs davalebad eZlevaT, Seavson ori wignaki - ”perifrazisa da ganmartebis wignaki” da ”komentaris wignaki”. ”perifrazisa da ganmartebis wignakis” Sevsebisas moswavleebma, citirebis wesebis dacviT, teqstidan unda amoweron is adgilebi, romlebSic ucxo sityve bi, idiomebi, arqaizmebi SexvdebaT, gaswvriv ki unda miuweron TavianTi savaraudo ganmartebebi da/an perifrazi (Tundac mcdari), romlebsac isini daweren konte qstze dayrdnobiT. nimuSi 1: ”perifrazisa da ganmartebis wignaki”. teqsti: irodion evdoSvi li, `ras galobs SaSvi~? (moswavlis namuSevris stili daculia) citata: ganmarteba, perifrazi: „nuTu am yiamaTSi aravin Semibralebs...“ yiamaTi aris albaT did ubedureba da gasaWiri „....xarebisTvis bze daeyaraT.“ bze - iqneba xarebis saWmeli „...mteri Turme Cvens daarxeinebas ucdida.“ daarxeinebas - gaZRomas „...rogorc beladi, gavuZexi win Cems amxanagebs ...“ beladi - vinc amxanagebis win midis ase mgonia „zevidan damawva lasti...“ lasti - albaT xanfangia „...maT ramdenime groSi aCuqa...“ groSi - kamfeti an saCuqari „...ar minda me Tqveni lala-ZiZaoba...“ lala-ZiZaoba - mofereba da pativiscema. cxrilis Sevsebis Semdeg masawavlebeli sTxovs moswavleebs, moZebnon saTa nado sityva leqsikonSi da Seadaron TavianTi ganmarteba leqsikonis ganmartebas. Cemi da saleqsikono ganmartebebi: yiamaTi aris albaT did ubedureba da gasaWiri (ar yofila swori - sicive!!!) bze - iqneba xarebis saWmeli (pureulis nalewi) daarxeinebas - gaZRomas (ara!!! udardelad yofnas, uzrunvelad yofnas, modunebas) 210 beladi - vinc amxanagebis win midis ase mgonia (xalxis winamRoli, lideri) lasti - albaT xanfangia (wneliT dawnuli kalaTasaviT) groSi - kamfeti an saCuqari (fuli yofila) lala-ZiZaoba - mofereba da pativiscema. (sworiaaaa!) qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 2. ”komentaris wignaki”. ”komentaris wignaki” warmoadgens ”perifrazisa da ganmartebis wignakis” gar Tulebul variants. am SemTxvevaSi moswavleebs evalebaT, rom dasamuSavebeli teqstidan amoiRon raime azri, avtoris remarka, moqmedi piris maxasiaTebeli pasa Ji Tu sxva (citatis an perifrazis saxiT) da gverdiT miuweron TavianTi komentari. komentari am SemTxvevaSi SeiZleba iyos moswavlis subieqturi Sefaseba, analogia, paraleli, pirad gamocdilebasTan identificireba, sakiTxis ganzogadeba Tu sxv. “ganmartebisa da perifrazis wignakisgan” gansxvavebiT, “komentaris wignaki” uf ro analiziskenaa mimarTuli. Tu ganmartebis dros moswavle mxolod avtoris na azrevis da/an Sinaarsis wvdomasa da sxvagvari formulirebiT gadmocemas cdilobs, kM omentirebisas moTxovna icvleba - moswavle aviTarebs sakuTar ideebs, ayalibebs maT, poulobs zust verbalur formulirebebs, sicxadesa da sizustes sZens Tavis mo sazrebas, rasac, Semdgom, weris meore etapze, dasrulebuli formatis nawerSi (Sina arsis dawera, daxasiaTeba da a. S.) ufro Camoyalibebulad da vrclad warmoadgens. nimuSi 2: ”komentaris wignaki” (moswavlis namuSevris stili daculia). avtoris naTqvami: Cemi komentari: 1) „uceb Tavze raRaca dameca. Cemma amxanagebma gaaswres, me ki vfar Txalebdi, mindoda Tavi gameTa visuflebina, magram ver SevZeli; zevidan damawva lasti, romelic biWebs ise eSmakurad daegoT, rom veravin SevamCnieT.“ me SaSvi Zalian Semecoda. da biWebi kide borotebi iyvnen rom ar SeecodaT ise dac mSieri da codo SaSvi. 2) ”marTalia, me aq saWmeli ar mak lia, Saqarsac ki momarTmeven xolme, magram yvela es CemTvis ugemuria, Sxamia! ara, ar minda me Tqveni lala-ZiZaoba, gamiSviT aqedan, rom mec CavuWikWiko ga zafxulis ayvavebul tye-vels!” SaSvi vaJkacia da Tavisi amxanagebi ur Cevnia adamianebTan galiaSi jdomas. ar unda me erTi multfilmi maqvs nanaxi mustangebze da iqac adamianebi cdilo ben rom daatyvevon mustangi da unagiri daadgan, magram mustangi mainc garbis da Tavis megobrebTan unda da SaSvic asea imito ro ambobs es Saqaric da saW melic CemTvis Sxamiao. 211 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ”wignakebze” muSaoba SeiZleba warimarTos individualurad, maswavleblis mier gamoyofili drois ganmavlobaSi. muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebi waikiTxaven TavianT nawers da imsjeleben komentaris/perifrazis Zlier da sust mxareebze. ”wignakebis” Sevsebisa da maTi ganxilvis Semdeg, moswavleebi mzad arian weri Ti davalebis (teqstis Sinaarsis, personaJis daxasiaTebis da a.S.) dasawerad. “perifrazisa da komentaris wignakebze” muSaoba efeqtian saklaso aqtivobad iqceva jgufebSi an wyvilebSi TanamSromlobiT. am SemTxvevaSi maswavlebeli klass wyvilebad dayofs. davuSvaT, klasi daiyo wyvilebad. pirvel wyvils maswavlebeli daavalebs mxolod “perifrazis wignakze” muSaobas, meores ki - “komentaris wignakze.” ”wigna kebis” Sevsebis Semdeg wyvilebi warmoadgenen TavianT nawerebs da aanalizeben maT. amave gziT warimarTeba muSaoba klasis jgufebad dayofis SemTxvevaSic: jgufebis erTi nawili “perifrazis wignakze” imuSavebs, meore ki “komentaris wignakze.” samive SemTxvevaSi (individualuri aqtivoba, wyviluri aqtivoba, jgufuri aq tivoba) ”wignakebis” Sevsebas unda mosdevdes Canawerebis saerTo saklaso ganxil va. aqtivobis xangrZlivoba: 17-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weriTi davalebis amocanis gansazRvra; teqstis gaanalizeba; piradi Tvalsazrisis/damokidebulebis gamoxatva zepirad da werilo biT; gamarTuli sintaqsuri konstruqciebis ageba, sasveni niSnebis marTebu lad gamoyeneba; mravalferovani leqsikis gamoyeneba, citireba; TanamSromloba. meToduri miTiTeba: mniSvnelovania, rom ”wignakebis” Sevsebas maTi zepiri ganxilva da msjeloba mohyves - es SeiZleba moswavleebs daexmaros axali ideebis, xedvisa da midgomebis gamomuSavebaSi. aqtivoba #4. Agrafikuli maorganizeblebi: venis diagrama. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba logikuri azrovnebis unar-Cvevebis gamomuSavebas grafikuli maorganizeblis gamoyenebis gziT. qvemoT warmodgeni li iqneba grafikuli maorganizeblis erTi nimuSi - e.w. venis diagrama3. dawvrile biT grafikuli maorganizeblebis Sesaxeb ix. danarTi 2 (”aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli maorganizeblebi”). aqtivobis miznebi: aqtivoba emsaxureba teqstis analizis, analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis gamomuSavebas. igi gamoiyeneba weris wina etapze. 3 212 jon veni (1834-1923 ww.) - ingliseli filosofosi, logikosi. venis mier SemuSavebuli diagrama (e.w. venis diagrama) gamoiyeneba mecnierebis mraval sferoSi: simravleTa TeoriaSi, albaTobis TeoriaSi, logikaSi, statistikaSi, informatikaSi. aqtivobis organizebis forma: individualuri/wyviluri/jgufuri. resursebi: dafa, carci, rveuli, kalami, teqsti. aqtivobis aRwera: sakiTxis/teqstis damuSavebis dros an damuSavebis Semdeg, maswavlebeli dafaze gamosaxavs venis diagramas, uxsnis moswavleebs diagramis gamoyenebis wess da daavalebs mis Sevsebas. Sevsebis Semdeg aucilebelia moswavleTa Canawerebis ganxilva, raTa moswav leebma SeZlon informaciis dazusteba, gadamowmeba, Sesworeba, gavrcoba da a. S. aqtivoba SeiZleba ganxorcieldes rogorc individualurad, aseve wyvilebSi da patara jgufebSi. am gziT mzaddeba niadagi SedarebiT vrceli da Camoyalibebuli weriTi dava lebis Sesasruleblad. nimuSi: venis diagrama. pirveli personaJis niSan-Tvisebebi saerTo niSanTvisebebi qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi meore personaJis niSan-Tvisebebi grafikuli maorganizeblis, venis diagramis daxmarebiT, SegviZlia gavaanali zoT ori an meti sagani/movlena/faqti/cneba da misT. grafikulad diagrama, mar tivi formiT, warmoadgens or urTierTgadamkveT wres. venis diagrama warmatebiT SeiZleba gamoviyenoT teqstis analizis, persona Jebis/istoriuli pirebis/miTologiuri gmirebis, misT. SedarebiTi daxasiaTebis dros. diagramis Sevseba naTel warmodgenas Seuqmnis moswavleebs momavali weriTi samuSaos arsebiT mxareebze - daexmareba maT, informaciis gaanalizebaSi, monace mebis daxarisxebaSi, gamoavlinon da TvalsaCinod gamosaxon cnebebis/faqtebis/ movlenebis/personaJebis, misT. saerTo da gansxvavebuli niSnebi. rogor unda SevavsoT diagrama? ori wris urTierTgadakveTis Sedegad miRebul saerTo segmentSi iwereba ori personaJis saerTo niSan-Tvisebebi, marjvena da marcxena wreebSi ki Caiwereba Ti Toeuli personaJis danarCeni - gansxvavebuli niSan-Tvisebebi. diagramis Sevsebis Semdeg moswavlebi mzad arian weriTi davalebis Sesasru leblad. 213 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivobis xangrZlivoba: 13-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: monacemebis daxarisxeba da organizeba; nawilsa da mTels Soris urTierTmimarTebis dadgena. meToduri miTiTeba: venis diagramis gamoyeneba SeiZleba gagrZeldes momdev no klasebSic. kavSiri sxva sagnebTan: grafikuli maorganizeblebis, kerZod, venis diagra mis gamoyeneba aviTarebs analitikuri da logikuri azrovnebis transferul unar -Cvevebs, romlebic saWiroa nebismieri sagnis Seswavlis dros. qarT. IV. 13. moswavles SeuZlia gramatikuli da orTografiuli Tvalsaz risiT swori formebis gamoyeneba winadadebis agebisas da punqtuaciis ZiriTa di wesebis dacva. aqtivoba #1: tavtologiis damarcxebisTvis. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris Semdgom etapze. igi emsaxureba teqstis analizis, redaqtirebis, gamarTuli weriTi metyvelebisaTvis saWiro unar -Cvevebis gamomuSavebas. mniSvnelovania, rom aRniSnuli aqtivobis Catarebis dros moswavleebi sakuTar nawers afaseben ukve mkiTxvelis (auditoriis) poziciidan. mkiTxvelis rolSi yofna avaldebulebs moswavleebs, kidev erTxel CauRrmavdnen sakuTari naSromis Sinaarssa da struqturas, mis enobriv-stilistur mxareebs, Caw vdnen konteqts; Seafason, ramdenad gasagebad, cxadad da gamarTulad aqvT gamoTq muli esa Tu is azri/Tvalsazrisi/idea; TvalsaCinod dainaxon TavianTi naSromebis nakli da Rirseba. es xels uwyobs kritikuli azrovnebis unar-Cvevebis gamomuSave bas da stimuls aZlevs metakognituri unarebis ganviTarebis process. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; kritikuli azrovnebis unar -Cvevebis ganviTareba; weriTi metyvelebisas saTanado enobriv-stilisturi normebis marTebu lad gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTareba; moswavleTa leqsikuri maragis Sevseba; leqsikonze muSaobis unar-Cveve bis gamomuSaveba; naweris redaqtirebis unar-Cvevebis gamomuSaveba; TviTSefasebis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli-mesame nawilebi), wyviluri/jgufuri (meore nawili). resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: nawerSi tavtologiebis aRmosafxvrelad, maswavlebeli daavalebs moswav leebs, rom TavianT rveulebSi erTi gverdi or nawilad gayon; erT svetSi Camowe ron maT mier gamoyenebuli zmnebi/arsebiTi saxelebi, zedsarTavi saxelebi, meore svetSi ki miuTiTon (arabuli cifrebiT), ramdenjer aqvT gamoyenebuli Sesabamisi sityva. 214 nimuSi: 7-jer Zlieri sinonimebi: Ronieri, Zlevamosili, uzarmazari Zalis patroni, devgmiri, jan-Ronis mqone. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi amgvari cxrili TvalsaCinod daanaxebs moswavleebs, rom xSirad gamoyene buli sityva sinonimiTaa Sesacvleli. sinonimebis Ziebaze moswavleebma SeiZleba wyvilebSi/jgufebSi imuSaon erToblivad, leqsikonis daxmarebiT. sinonimebis moZebnis Semdeg moswavleebs daevalebaT, Sesabamisi konteqstis gaTvaliswinebiT, moZiebuli sinonimiT/sinonimebiT Caanacvlon xSirad gamoyene buli sityva da am saxiT daweron winadadebebi. aqtivobis xangrZlivoba: 15-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles leqsikonis gamoyeneba; winadadebis agebisas adekvaturi leqsikuri erTeulebis gamoyeneba; sinonimebis moZieba, konteqstis mixedviT SerCeva da saTanadod gamoyene ba; naweris redaqtirebis martivi xerxebis gamoyeneba; weris strategiebis gamoyeneba; TviTSefaseba; TanamSromloba. qarT. IV. 14. moswavles SeuZlia weris sawyisi strategiebis gamoyeneba. aqtivoba #1: sityvebis ”raxaruxisTvis”. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba dakavSirebulia weris Semdgom etapTan. igi emsa xureba teqstis gaazrebis, redaqtirebis, gamarTuli weriTi metyvelebisaTvis sa Wiro unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis gaazrebis unar-Cvevebis ganviTareba; weriTi metyvelebisas saTanado enobriv-gramatikuli, sintaqsuri da stilisturi normebis marTebulad gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTa reba; naweris redaqtirebis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli nawili), wyviluri / jgufuri (meore nawili). resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: aqtivoba naTlad daanaxebs moswavleebs, rom werisas isini sakmaod xSirad iye 215 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi neben zedmet, arafrismTqmel sityvebs, ris gamoc winadadebebi mouxeSavi da sin taqsurad gaumarTavi gamodis. moswavleTa nawerebis sintaqsurad gamarTvis mizniT, maswavlebeli avalebs moswavleebs, rom rveulis gverdi or nawilad gayon. pirvel nawilSi moswavleebma unda Camoweron winadadebebis ricxviTi Sesatyvisebi (1., 2., 3...) da yovel winadade baSi daTvalon sityvaTa raodenoba; sqemis meore mxares ki, TiToeul winadadebas Tan, aRniSnon/miuweron, ramdeni sityvisgan Sedgeba igi (ix. nimuSi). sityvebis daTvlis Semdeg moswavleebi yuradRebas gaamaxvileben grZel wina dadebebze. savaraudod, grZeli winadadebebi sintaqsurad gaumarTavi iqneba. amis dadgenis Semdeg maswavlebeli wyvilebSi/ jgufebSi gadaanawilebs moswavleebs. wyvilis/jgufis wevrebi amgvar winadadebebs xmamaRla waukiTxaven erTmaneTs da Seecdebian maT Semoklebas, gamarTvas, daxvewas da naweris gasufTavebas sityvaTa ”raxaruxisagan”. nimuSi: winadadeba #1 winadadeba #2 winadadeba #3 winadadeba #4 winadadeba #5 winadadeba #6 winadadeba #7 5 sityva 7 sityva 12- sityva -----------------!!!!!!!! 6 -sityva 14- sityva ----------------------------!!!!!!!! 9 -sityva 11 –sityva----------------------!!!!!!!!! aqtivobis xangrZlivoba: 15-18 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles winadadebis agebisas swori gramatikuli formebis gamoyeneba, zmnuri konstruqciebis marTebulad gamoyeneba; adekvaturi leqsikuri erTeulebis gamoyeneba; weris sawyisi strategiebis gamoyeneba; naweris redaqtireba; TanamSromloba. aqtivoba #2: weris dRiuri. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba dakavSirebulia weris Semdgom etapTan. igi emsa xureba teqstis redaqtirebis da TviTSefasebis unar-Cvevebis gamomuSavebas; aqtivobis mizani: TviTSefasebis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, rveuli, saweri kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTxovs moswavleebs, rom erTgvari dRiuris formiT, Teoriu lad moiazron da aRniSnon is Secdomebi, romlebsac yvelaze xSirad uSveben.A 216 amgvari samuSaos Catarebisas adekvaturi kiTxvebia: ”ra Secdomas vuSveb yve laze xSirad? ra ar gamomivida? ra unda gamovasworo? ra unda maxsovdes weris dros?” mniSvnelovania isic, rom weraze weris dRiuri mxolod uaryofiT gamoc dilebaze ar iyos orientirebuli da moswavleebi imasac aRniSnavdnen, Tu ra ga mosdiT kargad, ra aris maT nawerebis Zlieri mxare, ra SeZles, ra gamouvidaT da sxv. Sesabamisad, saklaso aqtivobis dros, maswavlebeli dafaze Camowers ramde nime kiTxvas, romelzec moswavleebma unda gascen pasuxebi. saamisod moswavleebma yuradRebiT unda gadaikiTxon ganvlili uaxloesi periodis manZilze Sesrule buli nawerebi (sasurvelia, es iyos wina ori kviris ganmavlobaSi momzadebuli na muSevrebi), raTa Seafason: ra gamosdiT kargad, ras ver arTmeven Tavs, upasuxon maswavleblis mier dafaze Camoweril kiTxvebs. TviTSefasebis sailustraciod, maswavlebelma SeiZleba mosTxovos moswavleebs nawerebidan adekvaturi amonari debis citireba. aqtivobas unda mosdevdes msjeloba, romlis drosac moswavleebi gacnobie reben, rom Secdomebs yvela uSvebs, rom wera rTuli procesia, magram Secdomebis gamosworeba yvelas SeuZlia da misT. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba SeuZlia Tu ara moswavles weris sawyisi strategiebis gamoyeneba; aqvs Tu ara ganviTarebuli metakognituri unarebi. meToduri miTiTeba: aqtivoba Semajamebeli xasiaTisaa da sasurvelia, srul debodes sistematurad (or kviraSi erTxel). qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: ra maswavla megobarma? aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba emsaxureba gamarTuli weriTi metyvelebis, metakognituri unarebis - urTierTSefasebisa da TviTSefasebis unar-Cvevebebis - gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: naweris redaqtirebis unar-Cvevebis ganviTareba; urTierTSefasebis/TviTSefasebis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri (pirveli nawili), individualuri (meore nawili). resursebi: rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: aqtivoba Semajamebeli saxisaa. Mmaswavlebeli moswavleebs daawyvilebs da sTxovs, gaasworon erTmaneTis nawerebi, gasworebis Semdeg ki ganumarton erTma neTs, ra Sesworebebi Seitanes megobris nawerSi. Aam samuSaos Catarebis Semdeg Ti Toeuli moswavle megobris mier gasworebuli naweris qveS wers mokle, punqtebis saxiT Camoweril daskvnebs imis Sesaxeb, Tu ra aswavla mas megobarma. daskvnebi Se iZleba exebodes: orTografias, kaligrafias, Sinaarsobriv mxares, tavtologias, sasven niSnebs da a. S.A am tipis nawerebi Zalze daexmareba maswavlebels moswavlis weriTi metyvele 217 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bis donis gansazRvraSi. nimuSi: ra maswavla megobarma? (stili daculia) sityvebi kide mqonda gamotovebuli da Camiwera. zogjer winadadebis bolos wertili ar mqonda. saTauri ar mewera bWyalebSi. is ar davwere rom daTvis romeli Wriloba aRmoCnda mourCenili. exla ukve vici eseni da gaviTvaliswineb sxva davalebebis Sesrulebis dros. aqtivobis xangrZlivoba: 18-19 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles naweris redaqtirebis martivi xerxebis gamoyeneba; weris sawyisi strategiebis gamoyeneba; sxvisi namuSevris Sefaseba; TviTSefaseba. meToduri miTiTebebi: dasaxuli Sedegis misaRwevad, SeiZleba agreTve ga moviyenoT aqtivobebi: “vipovoT Secdomebi erTmaneTis nawerebSi” (ix. III. 14), ”maswavleblis komentaris mixedviT naweris redaqtireba” (ix. II. 13), ”TviTSefa sebis sqemis Sevseba” (ix. III. 14). maTi gamoyenebisas ucvleli darCeba am aqtivo bebis organizebis forma da wesi, Sinaarsobrivi mxare Seicvleba saswavlo masa lis Sesabamisad. V klasi qarT. V. 1. moswavles aqvs asakis Sesaferisi sirTulis teqstebis mosmenisa da interpretaciis sawyisi unari. aqtivoba #1: STabeWdilebaTa wre. resursebi: mikrofoni an mas mimsgavsebuli nivTi. aqtivobis aRwera: moswavleebi sxdebian wreSi. TiToeuli ixsenebs wignis, filmis, sagazeTo statiis, speqtaklis, satelevizio gadacemis, gamofenis, saer Tod, raime faqtis an movlenis Sedegad miRebul yvelaze mZafr STabeWdilebas. imisaTvis, rom moswavleebi Tanabar mdgomareobaSi CavayenoT da yvelas mivceT ga moxatvis saSualeba, unda davicvaT rigiToba. amisaTvis SeiZleba mikrofonis (Se iZleba mikrofonis funqcia davakisroT raime nivTs, magaliTad, kalams) gamoyene ba, romelic Semoivlis wris yvela monawiles. Sefaseba: Sefasdeba mosmenil teqstSi asaxuli faqtebis, damokidebulebebis Sefasebis, sakuTari gancdebis, emociebis gamoxatvis unari; meToduri miTiTeba: imisaTvis, rom davexmaroT moswavleebs Tavisuflad gamoxaton sakuTari gancdebi, wreSi maswavlebelic unda monawileobdes. pirvel jerze man unda misces moswavleebs amis magaliTi. 218 aqtivoba #2: swrafi urTierTanamSromloba . aqtivobis Sesaxeb: aseTi aqtivobebi ar moiTxovs did dros da efeqtiania moswavleTa wyvilebSi azrTa gaziarebisaTvis. amgvari aqtivobebis sxvadasxva va rianti arsebobs. kerZod: resursebi: Sesabamisi teqstebi. aqtivobis aRwera: wyvilebis mier winaswar gamoTqmuli varaudi. moswavleebs vawvdiT ramdenime sakvanZo sityvas moTxrobidan, romelic unda waikiTxon da vTxovT, wyvilebma am sityvebisa da urTierTSeTanxmebis safuZvelze gamoTqvan varaudebi moTxrobis SesaZlo Sinaarsis Sesaxeb. isini kiTxuloben moTxrobas da wakiTxvis Semdeg kvlav saubroben erTmaneTSi, ra daemTxva, ra - ara. fiqri / dawyvileba / azris gaziareba. mieciT wyvilebs Tema gansjisaTvis. Tema unda iyos saintereso. magaliTad: SeiZleba Tu ara tyuilis gamarTleba? arsebobs Tu ara mfrinavi TefSebi? sTxoveT moswavleebs jer individualurad ifiqron am sakiTxze, xolo Semdeg sakuTari mosazrebebi gauziaron erTmaneTs wyvilebSi da warmoadgnon klasis winaSe. Sejameba / dawyvileba / azris gaziareba. es aqtivoba mniSvelovania aramxatv ruli teqstis damuSavebisas (magaliTad, sagazeTo statia, sainformacio teqsti). maswavlebeli sTxovs moswavleebs Seajamon statia ori an sami winadadebiT. Semdeg ki TavianTi mosazrebebi gauziaron erTmaneTs partniorebma, imsjelon am mosaz rebebis msgavseba-gansxvavebaze da SeTanxmdnen saerTo Semajamebel mosazrebeb ze. Sefaseba: Sefasdeba komunikaciisa da TanamSromlobis unari, mTavarisa da arsebiTis meorexarisxovanisagan garCevis unari, argumentirebuli msjelobis unari. meToduri miTiTeba: es aqtivobebi kompleqsuria. mimarTulia rogorc gaaz rebuli kiTxvis, ise weris (Tu moswavleebs vTxovT gaakeTon mosazrebebis mokle Canawerebi) unaris ganviTarebaze da gamoiyeneba nebismieri Temis, sxvadasxva saxis teqstebis damuSavebisas. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 2. moswavles SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocanebis ganxorcieleba. aqtivoba #1: gonebrivi ieriSi. „gonebrivi ieriSis“ mizans warmoadgens ama Tu im Temis / sakiTxis garSemo drois mokle monakveTSi rac SeiZleba meti ideis mofiqreba, Tvalsazrisis Camo yalibeba. Temis SerCeva SeiZleba klasis gamocdilebis safuZvelze. jgufis wevre bis mier SemoTavazebuli yoveli azri aRinusxeba formatze da ar daiSveba (gansa kuTrebiT pirvel etapze) araviTari kritika an Sefaseba, radganac am saqmianobis mizani swored rac SeiZleba meti SemoqmedebiTi ideis gamovlenaa. „gonebrivi ieriSi“ sami etapisagan Sedgeba: 1. ideebis generireba (moqmedebs principi: yvela azri miiReba yovelgvari kritikis gareSe); 219 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 2. ideebis gadaxedva (SeiZleba ramdenime idea meordebodes sxvadasxvagvari formulirebiT. maSin darCeba mxolod erTi. SeiZleba idea scdeba Temas, maSin mas unda SevelioT da a.S.); 3. ideebis klasificireba-kategorizacia / ranJireba. resursebi: formati/dafa, markerebi. Sefaseba: Sefasdeba azris Tavisuflad gamoTqmis unari da is, Tu rogor moi Ziebs da gamoiyenebs moswavle azris gamoTqmisaTvis aucilebel leqsikur da gra matikul saSualebebs. meToduri miTiTeba: maswavlebelma unda waaxalisos moswavleebi, unda daex maros imaSi, rom igrZnon, ramdenad mniSvnelovania maT mier gamoTqmuli TiToeu li mosazreba. aqtivoba #2: sasaubro wreebi. aqtivobis Sesaxeb: sasaubro wreebi qmnis xelSemwyob garemos imisaTvis, rom moswavleebma gabedulad SeZlon TavianTi azrebis gaziareba sxvebisaTvis. sasa ubro wreebi gansakuTrebiT sasargebloa maSin, rodesac moswavleebi ganixilaven moralur an eTikur sakiTxebs. resursebi: mikrofoni an mas mimsgavsebuli nivTi. aqtivobis aRwera: moswavleebi rkaliseburad sxedan da yovel maTgans aqvs sa ubris saSualeba. Tuki wre didia, maSin umjobesia wre davyoT or-samkacian jgufe bad. imisaTvis, rom yvelas mieces azris gamoTqmis saSualeba da vinmem ar daikavos dominirebuli mdgomareoba, Tavi davaRwioT uwesrigobasa da xmaurs, moswavleebs / jgufebs SeiZleba mivceT mikrofoni (an rame nivTi mikrofonis ”funqciiT”). mxo lod mas unda mieces laparakis ufleba, vinc am sagans im wuTSi flobs, Semdeg is sxva moswavles / jgufs gadaecema. es manamde grZeldeba, sanam wreSi myof yvela moswavles / jgufs ar miecema laparakis saSualeba. aucilebelia im wesis dacva, rom mxolod erTi moswavle / jgufis warmomadgeneli saubrobdes, danarCenebi ki Cumad ismendnen da yovelgvari Sefasebisagan Tavs ikavebdnen; nebadarTuli unda iyos is, rom moswavlem / jgufma Tqvas „gamovtoveb“, Tuki isini Tavs uxerxulad grZnoben. wamyvanis rols SeiZleba maswavlebeli an moswavle asrulebdes, ro melic: uzrunvelyofs instruqciebis Sesrulebas; yuradRebis gareSe ar tovebs TiToeulis mier saubarSi Setanil wvlils (Tundac aseTi fraziT: „gmadlobT Tqveni azrebisaTvis / wvlilisaTvis“); saWiroebis SemTxvevaSi azustebs, ganmartavs komentars / SeniSvnebs / mo sazrebebs (magaliTad, „Tu sworad gavige, Tqven ambobT, rom“...). sasurvelia, moswavleebs mivceT rCeva, rom maT TavianTi komentarebi / SeniS vnebi / mosazrebebi gadmoscen rac SeiZleba ufro martivad da gasagebad (saTqme lis gaTvalsaCinoebisaTvis gamoiyenon piradi gamocdileba, efeqtisaTvis _ pa ralelebi, Sedarebebi da sxva); vTxovoT msmenelebs, rom gamomsvlels interesiTa da yuradRebiT mousminon, fokusireba gaakeTon gamomsvlelis saubarze da ara imaze, Tu ras ityvian, rodesac maTi jeri dadgeba. Sefaseba: Sefasdeba zepiri gamosvlis, argumentirebis unari, azris sizuste 220 da lakonuroba, dadgenili wesebis dacva, jgufuri muSaobis unari. meToduri miTiTeba: Temebi unda SeirCes moswavleTa interesebis gaTvalis winebiT. amitom, sasurvelia, maswavlebelma ”gonebrivi ieriSis” gamoyenebiT daad ginos, ra Temebze surT moswavleebs saubari. qarT. V. 3. moswavles SeuZlia enobriv-gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoyeneba Sesabamis sametyvelo situaciebSi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #1: dakargulis amocnoba resursebi: gancxadebebis teqstebi, suraTebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli irCevs moswavleTa wyvils. maTgan erT-erTs wasakiTxad aZlevs gancxadebas, romelSic aRweren, rom savaWro centrSi an rome lime did obieqtSi gaibna sami bavSvi. meore mewyviles ki aZlevs suraTebs, oRond suraTebze gacilebiT meti bavSvia. pirvelma unda aRuweros gancxadebis teqstis mixedviT Tavis mewyviles gabneuli bavSvebi, meorem ki teqstis mixedviT suraTze amoicnos, romeli bavSvia es. Sefaseba: Sefasdeba, ramdenad SeuZlia moswavles enobriv-gramatikuli for mebis (magaliTad, qona-yolis, grZnoba-aRqmis arawesieri zmnebis, msazRvrel- sazRvrulis SeTanxmebis) gamoyeneba. meToduri miTiTeba: gancxadebis teqsti unda Seicavdes im gramatikul for mebs, romelTa marTebulad gamoyenebis mizani dausaxa moswavleebs maswavlebel ma. aqtivoba #2: mogzauroba drosa da sivrceSi. resursebi: sasurvelia, Tu ambis SeTxzvisas gamoviyenebT ilustraciebs. aqtivobis aRwera: mas Semdeg, rac moswavleebi daadgenen mosmenil teqstSi asaxuli moqmedebis drosa da adgils, maswavlebeli moswavleebs sTavazobs, gadai tanon es moqmedeba warsulSi / awmyoSi / momavalSi ise rom ar Secvalon moqmedebis adgili da personaJebi. sxva SemTxvevaSi SeiZleba mxolod moqmedebis adgili Sev cvaloT. moswavleebisaTis saxaliso iqneba, Tu erTi moTxrobis / zRapris perso naJs SeviyvanT meore moTxrobaSi / zRaparSi, magaliTad, SevaxvedrebT erTmaneTs pepis (astrid lingrenis ”pepi grZeli winda”) da kowowaSvilebs (revaz inaniSvilis ”ukuRma daWedili”), nacarqeqias - wiqarasa da biWs da sxv. moswavleebi qmnian axal istoriebs, romlebSic iyeneben rogorc nawarmoebis codnisa da gaazrebis unars, ise warmosaxvas, fantazias. amasTan, warsulSi, awmyosa da / an momavalSi ambis ga datanis dros vakvirdebiT, ramdenad sworad awarmoebs moswavle drois formebs. Sefaseba: Sefasdeba analizis (ramdenad swvdeba personaJis xasiaTs) da war mosaxvis unari, enobriv-gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoyeneba. meToduri miTiTeba: mas Semdeg, rac moswavleebi am aqtivobas zepirad warma tebiT gaarTmeven Tavs, SeiZleba igive davaleba mivceT dasaweradac; Sesabamisad, aqtivoba SegviZlia gamoviyenoT kompleqsuri miznebisTvis. 221 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 4. moswavles aqvs literaturuli nawarmoebis esTetikuri Sefase bis sawyisi unari. aqtivoba #1: rogoria personaJi? resursi: daxasiaTebis sqemebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs asmeninebs teqsts da sTxovs ga ixsenon personaJis xasiaTTan, qmedebebTan dakavSirebuli adgilebi teqstidan da gansazRvron, misi ra Tvisebebi vlindeba am monakveTebSi. maT unda daasaxelon sul mcire sami niSani, romelTa mixedviTac unda daaxasiaTon konkretuli personaJi. amisaTvis is moswavleebs sTavazobs sxvadasxva sqemas, romelTa TiToeul rgolSi ganTavsdeba moswavleTa pasuxebi. magaliTad, personaJi xasiaTis Tviseba da Sesabamisi epizodi xasiaTis Tviseba da Sesabamisi epizodi xasiaTis Tviseba da Sesabamisi epizodi Tvisebebi / maxasiaTeblebi Tviseba / maxasiaTebeli Tviseba / maxasiaTebeli Tviseba / maxasiaTebeli Tviseba / maxasiaTebeli 222 personaJi Tviseba / maxasiaTebeli Tviseba / maxasiaTebeli Sefaseba: Sefasdeba teqstSi asaxuli moqmedebebis, mosmenili teqstis anali zisa da Sefasebis unari; meToduri miTiTeba: es samuSao win unda uZRodes personaJis werilobiT da xasiaTebas, ase rom, is kompleqsuri aqtivobis (kiTxva-zepirmetyveleba-wera) er Ti Semadgeneli nawilia. aqtivoba #2: literaturuli wre. aqtivobis Sesaxeb: literaturuli wre moswavleebs exmareba imaSi, rom maT meti Seityon sxvadasxva tipis, Janrisa da stilis teqstebis Sesaxeb da aseve Sea fason sakuTari SesaZleblobebi, ramdenad SeuZliaT zepirad gadmoscen wakiTxu liT aRZruli gancdebi, STabeWdilebebi, ganwyoba. resursebi: es aqtivoba saWiroebs mxolod adamianur resurss. SesaZlebelia, moewyos sadiskusio wignis irgvliv Seqmnili / moZiebuli masalebis (ilustracie bi, plakatebi) gamofena. aqtivobis aRwera: literaturul wreSi moswavleTa mcire jgufebi erTsa da imave vadebSi kiTxuloben wigns da regularulad ganixilaven ukve wakiTxul cal keul epizods, monakveTs. maT SeuZliaT Tavad gadawyviton, erTsa da imave wigns waikiTxaven Tu sxvadasxva wigns erTsa da imave Temaze. mas Semdeg, rac moswavleebi daasruleben wignis kiTxvas, moewyoba diskusia. Sefaseba: Sefasdeba mxatvruli teqstis analizisa da Sefasebis, prezentaci is unari. meToduri miTiTeba: sasurvelia, maswavlebelma moswavleebs ardadegebze SesTavazos wasakiTxi wignebis CamonaTvali; Tu literaturul wreSi saswavlo procesis dros kiTxuloben wigns, maswavlebelma unda ganusazRvros moswavleebs kiTxvisTvis saWiro dro. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: emociuri komentari. aqtivobis aRwera: maswavlebeli urigebs moswavleebs sxvadasxva poetis im leqsebis CamonaTvals, romelTa audioCanaweric unda moisminon da sTxovs, TiTo eulis gaswvriv Caweron, ra ganwyobilebas gamoxatavs isini. mas Semdeg, rac moswav leebi Seasruleben pirvel davalebas, maswavlebeli xelaxla asmeninebs Canawers da amjerad maT unda isaubron sakuTar emociebsa da STabeWdilebebze, romeli leqsi / nawyveti moewonaT gansakuTrebiT da ratom da a.S. resursebi: leqsebis audioCanawerebi, furclebi leqsebis CamonaTvaliT. Sefaseba: Sefasdeba mxatvruli nawarmoebis esTetikuri Sefasebis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebels SeuZlia Tavad waukiTxos leqsebi moswav leebs. SesaZlebelia, moswavleebma werilobiT Camoayalibon emociuri komentari; aseT SemTxvevaSi aqtivoba kompleqsuri iqneba da weris unaris ganviTarebasac Se uwyobs xels. 223 qarTuli ena da literatura 224 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 5. moswavles SeuZlia sadiskusio strategiebis amocnoba da gamo yeneba. aqtivoba #1: diskusia. aqtivobis Sesaxeb: diskusia xels uwyobs moswavleebSi msjelobis, kritiku li azrovnebisa da problemis gadawyvetis unaris ganviTarebas. avarjiSebs mos wavleebs azrebis zepirad, mwyobrad gamoxatvasa da daskvnebis gamotanaSi, sadavo sakiTxebis gadaWrasa da alternatiuli gadawyvetilebebis moZebnaSi. diskusieb Si moswavleebs moeTxovebaT argumentirebuli msjeloba; gadawyvetilebis miRe ba; diskusiis wesebis dacva (sasurvelia, es wesebi Tavad moswavleebma SeimuSavon. magaliTad, roca ramis Tqma gvsurs, xeli aviwioT; ar SevawyvetinoT erTmaneTs sityva; davicvaT reglamenti da a.S.). diskusiisas moswavleebi SeiZleba waawydnen gansxvavebul Tvalsazrisebs. isini rwmundebian, rom arsebobs uamravi problema, romelTac ara aqvT mxolod erTi gadawyveta. diskusiisaTvis kargia da nayofie ri sam-xuT wevriani jgufebi, radganac yvelas eqneba SesaZlebloba wvlili Seita nos diskusiaSi rogorc msmenelma da rogorc sityviT gamomsvlelma. garda amisa, patara jgufebi salaparakod gamoiwvevs gaubedav da pasiur moswavleebsac, rom lebic, savaraudoa, rom did jgufebSi gamarTul ganxilvaSi monawileobas ar mii Reben. mcire sadiskusio jgufebSi moswavleebs SeuZliaT Camoayalibon sakuTari azrebi da gaaaqtiuron subieqturi gamocdileba. viTarebidan gamomdinare, jgu febi SeiZleba Camoyalibdes: moswavleebis survilis gaTvaliswinebiT; stiqiurad (magaliTad, moswavleebs vurigebT naxatebian / sxvadasxva fe ris baraTebs. erTnairnaxatiani / erTi feris baraTebis mflobelebi er Tiandebian erT jgufSi); Semadgenloba SeiZleba gansazRvros Tavad maswavlebelma. rekomendebulia TiToeuli jgufis wevrisaTvis konkretuli movaleobis da kisreba (magaliTad, erTi argumentebs Camowers, meore eZebs damatebiT masalas, mesame SekiTxvebs amzadebs, meoTxe warmoadgens jgufis saerTo azrs da a.S.). jgu febi drodadro unda gadaxalisdes, raTa moswavleebs mieceT saSualeba sxva Ta natolebTan erTadac imuSaon. sadiskusiod unda SeirCes iseTi sakiTxi, romlis irgvlivac gansxvavebuli Tvalsazrisebi SeiZleba arsebobdes an daisvas iseTi problema, romlis gadaWris alternatiuli gzebi arsebobs. diskusiisas mniSvnelovania imis codna, rom: ar arsebobs mcdari da swori azri; arsebobs dausabuTebeli da dasabu Tebuli mosazreba; diskusiis miznebi da wesebi winaswar aris gansazRvruli; diskusiis mTavari mizania, xeli Seuwyos jgufs gansaxilveli sakiTxis Sesaxeb codnis gamomJRavnebasa da problemis gadawyvetisaTvis am cod nis gamoyenebaSi; diskusia pasuxebis ganusazRvrel raodenobas warmoSobs da ar moiTxovs erTaderT daskvnas; radganac arsebobs gansxvavebuli mosazrebebi, sakuTari Tvalsazrisis dacvasTan erTad sxvebis Tvalsazrissac unda scen pativi; akritikeben azrebs da ara adamianebs. diskusiis dros saWiroa moswavle ebs xeli SevuwyoT imaSi, rom maT: gulmodgined moisminon yvela azri; dasvan SekiTxvebi; perifrazirebis, kiTxvis dasmis gziT daazuston gamoTqmuli Tvalsaz risi (magaliTad, „Tu sworad gavige, Sen ambob, rom...“); ikamaTon konstruqciulad; Seajamon diskusiisas gamoTqmuli azri; gadaamowmon variantebi. resursebi: sasurvelia, moswavleTaTvis TvalsaCino adgilas iyos gamokru li diskusiis wesebi. Sefaseba: diskusiis dros maswavlebeli mxolod akontrolebs monawileTa mi er diskusiis wesebis dacvas da iniSnavs maT pasuxebs, rom Seafasos moswavleebi. ar aris mizanSewonili, rom maswavlebelma diskusiaSi aSkarad gamoxatos sakuTari pozicia. man unda Seafasos argumentebi da ara poziciis siswore. sasurvelia ga moviyenoT jgufis Sefasebis anketa, romelic SeiZleba Seavsos jgufis erTma wev rma, romelic saerTo poziciis gamomxatveli iqneba, an jgufis TiToeulma wevrma. gTavazobT aseTi anketis nimuSs: diax ara qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi zogjer diskusiis procesSi yvela monawileobda da azrs gamoTqvamda. komunikacia interaqtiuri iyo. jgufis wevrebi xSirad svamdnen SekiTxvebs azris dasazusteblad, diskusiis procesis srulyofisaTvis. diskusia jgufSi Temas ar gascilebia. daculi iyo diskusiis wesebi. meToduri miTiTeba: ama Tu im sakamaTo sakiTxTan dakavSirebiT diskusiis mowyoba SesaZlebelia meoTxe klasSic (minidiskusiisa – mesame klasSic). mexuTe klasidan am aqtivobas TandaTan unda mieces sistematuri xasiaTi. meeqvse klasis aqtivobaTa aRwerisas diskusiis Sesaxeb aRar SevCerdebiT. 225 qarTuli ena da literatura 226 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 6. moswavles gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar -Cvevebi. qarT. VI. 6. moswavles SeuZlia waukiTxos msmenels teqsti/nawyveti. aqtivoba #1: mxatvruli kiTxvis dRe. aqtivobis Sesaxeb: am tipis aqtivobebis gamoyeneba SesaZlebelia VI klasSi Se sabamisi Sedegis misaRwevad (ix. Sedegi VI.6.). aqtivobis mizani: moswavleebi 1. warmoaCenen, SeuZliaT Tu ara gamarTulad kiTxva; 2. warmoaCenen, gaiges Tu ara teqstis Sinaarsi; 3. ivarjiSeben gamometyvelebiT kiTxvaSi; 4. daakvirdebian da Seafaseben Tanaklaselebis xmamaRali kiTxvis unars; 5. sxvis (Tanaklaselis, maswavleblis, mowveuli stumris) magaliTze daxve waven sakuTari kiTxvis unarebs. resursebi: sabavSvo wignebi. aqtivobis aRwera: sagangebod SerCeul dRes klasSi cxaddeba `mxatvruli kiTxvis dRe~. moswavleebs saxlidan moaqvT TavianTi sayvareli wignebi da Tanaklaselebs gamoTqmiT da saWiro aqcentebis dasmiT ukiTxaven mcire zomis leqsebsa da moTx robebs. sasurvelia, rom maswavlebelmac waukiTxos bavSvebs mis mier SerCeuli leqsi an moTxrobis nawyveti. aseve, SesaZlebelia e.w. „saavtoro skamis“ meTodis gamoyenebac, rodesac gamomsvleli/mkiTxveli dabrZandeba oTaxis SuagulSi an merxebis win sagangebod dadgmul skamze da ise ukiTxavs nawarmoebis nawyvets Ta naklaselebs. moswavleebi yuradRebiT usmenen gamomsvlels da cdiloben Seafa son, ra moewonaT da ra - ara, magaliTad, cvlida Tu ara mkiTxveli intonacias mo dalobis mixedviT, SeZlo Tu ara man nawarmoebis/personaJTa ganwyobis gadmocema, akeTebda Tu ara pauzebs saWiro adgilas, iyenebda Tu ara Jestsa da mimikas da a.S. SesaZlebelia, am dRes skolaSi moiwvion romelime sabavSvo mwerali, romelic waukiTxavs Tavis nawarmoebs bavSvebs, an Tundac msaxiobi studenti, romelic aC venebs bavSvebs mxatvruli kiTxvis magaliTs. Sefaseba: amgvari aqtivobiT fasdeba, esmis Tu ara moswavles teqstis Sinaar si, aseve, SeuZlia Tu ara mas xmamaRla da gamarTulad waukiTxos msmenels SerCeuli nawyveti nacnobi teqstidan; gamometyvelebiT kiTxva; xmamaRla kiTxvis dros Sesabamisi intonaciis SerCeva; Jestebisa da mimikis adekvaturad gamoyeneba; Seafasos Tanaklaselis kiTxva Sesabamisi kriteriumebis mixedviT. meToduri miTiTeba: sasurvelia, rom aseT gakveTilebs erTgvari tradiciis saxe mieces. qarT. V. 7. moswavles SeuZlia misTvis saintereso Tematikis Semcveli sxva dasxva saxis aramxatvruli teqstebis (saymawvilo Jurnalebis, dargobriv- SemecnebiTi statiebis, sxvadasxva Sinaarsis cnobarebis, interviuebisa da sxv.) wakiTxva da gaazreba. aqtivoba #1: movlenaTa ganviTareba. aqtivobis Sesaxeb: warmodgenili meTodi, romelic gulisxmobs grafikuli maorganizeblis, kerZod, movlenaTa rigis sqemis Sevsebas, daexmareba moswavleebs dainaxon da aRiqvan mizez-Sedegobrivi kavSirebi teqstSi gadmocemul faqtebsa Tu movlenebs Soris. aqtivobis miznebi: moswavleebi 1. gaiazreben wakiTxuli teqstis Sinaarss; 2. amokreben da daaxarisxeben informacias; 3. dainaxaven faqtebs da movlenebs Soris arsebul mizez-Sedegobriv kavSi rebs. resursebi: aramxatvruli sainformacio an SemecnebiTi xasiaTis teqsti, furcelze amobeWdili grafikuli maorganizeblis aslebi. aqtivobis aRwera: rodesac moswavleebi kiTxuloben iseT teqsts, romelic mogviTxrobs romelime istoriuli faqtis Tu epoqis Sesaxeb, aRwers raime pro cess, an gvawvdis informacias garkveuli movlenis/movlenebis Sesaxeb, maT auci leblad sWirdebaT daxmareba, rom kargad aRiqvan movlenaTa Tanamimdevroba da gamoitanon daskvnebi maT Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi kavSirebis Sesaxeb. amisaTvis sakiTxavi/dasamuSavebeli teqstis SerCevis Semdeg maswavlebelma SeiZ leba SesTavazos moswavleebs amgvari grafikuli maorganizebeli: qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli uxsnis moswavleebs, Tu ra principiT ivseba es sqema. marcxena mxares, qvemoTken mimarTul isrebSi maT unda Caweron ZiriTadi movlenis/faqtis aRmniSvneli Zalian mokle frazebi, an SesaZlebelia gamoiyenon mxolod sakvanZo 227 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi sityvebi. marjvena mxares ki moswavleebma unda Seajamon es movlenebi da miuTi Ton, ra saxis mizez-Sedegobrivi kavSirebia maT Soris. Sefaseba: am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes, SeuZlia Tu ara moswavles wakiTxul teqstSi ZiriTadi faqtebis, movlenebis moZieba da amokreba; faqtebis/movlenebis saxeldeba; maTi gaazreba da Sejameba; mizez-Sedegobrivi kavSirebis danaxva teqstSi aRweril faqtebsa Tu mov lenebs Soris; wakiTxul teqstSi movlenaTa Tanamimdevrobis aRqma. meToduri miTiTeba: sqemis marjvena nawilis Sevsebisas moswavleebs SeuZli aT gamoxaton TavianTi damokidebuleba ama Tu im movlenis mimarT. sqemis Sevsebis Semdeg moswavleebs saSualeba unda mieceT, imsjelon, Seajamon mTliani teqsti, aseve daakavSiron igi sxva teqstebTan da/an pirad gamocdilebasTan. qarT. V. 8. moswavles SeuZlia sxvadasxva Janris mxatvruli teqstebis wa kiTxva da adekvaturad gageba-gaanalizeba. aqtivoba #1: „Zvirfaso megobaro!“ (teqstis gavrcoba siuJetis gaazrebis safuZvelze) aqtivobis Sesaxeb: imisaTvis, rom moswavlem ufro kargad gaicnos presonaJi, misi Tvisebebi, msoflmxedveloba, unda davexmaroT mas, safuZvlianad dafiqrdes, Tu ras grZnobs igi da rogori damokidebuleba aqvs garesamyarosadmi. yovelive es ki xels uwyobs wakiTxuli teqstis gaazrebas. aqtivobis miznebi: moswavleebi 1. ukeT gaicnoben wakiTxuli nawarmoebis personaJs/personaJebs; 2. daakvirdebian personaJis/personaJebis Tvisebebs; 3. daakvirdebian personaJTa urTierTdamokidebulebas. resursebi: saxelmZRvanelo, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli SearCevs personaJs Seswavlili mxatvruli nawarmoebidan da ganixilavs mTel klasTan erTad. moswavleebis daxmarebiT igi dafaze Camowers am personaJis ZiriTad damaxasiaTebel Tvisebebs. 2. maswavlebeli imeorebs amave proceduras sxva personaJTan dakavSire biT. SeniSvna: SerCeul personaJTa raodenoba damokidebulia teqstze, aseve maswavleblis gadawyvetilebaze. 3. maswavlebeli avalebs moswavleebs dafiqrdnen Semdegze: erT personaJs meorisTvis werili rom miewera, maTi azriT, ras dawerda igi? yofs klass jgufebad da aZlevs dros (2-3 wuTs) Temis mosafiqreblad. 4. jgufebis karnaxiT maswavlebeli dafaze Camowers werilis savaraudo Temebs. 5. imarTeba diskusia, romlis drosac ganixileba, ramdenad adekvaturad SearCies jgufebma Temebi. maswavlebeli winaswar aZlevs miTiTebas mos wavleebs, rom jgufis poziciis dasacavad misaRebia mxolod is argumen 228 tebi, romlebic teqsts emyareba. 6. diskusiis Sedegad SeirCeva Temebi werilisTvis (erTi an ori, SesaZlebe lia samic). 7. amis Semdeg maswavlebeli avalebs moswavleebs, damoukideblad daweron werili. SeniSvna: werilis moculoba unda iyos imdeni, ramdenis dawera sac moaswreben moswavleebi 10-15 wuTis ganmavlobaSi. 8. weris dasrulebis Semdeg maswavlebeli ramdenime moswavles waakiTxebs nawers da ganixilavs klasTan erTad. SeniSvna: ganxilvamde moswavleebs Seaxsenebs, rom naweris Sefasebisas maT unda ixelmZRvanelon ori krite riumiT. esenia: 1) Sesabamisoba dafaze Camoweril personaJebis damaxasia Tebel TvisebebTan, 2) Sesabamisoba teqstTan, romelSic asaxulia perso naJTa urTierTdamokidebuleba. Sefaseba: es aqtivoba kompleqsuria da kiTxvis garda, zepirmetyvelebisa da weris mimarTulebebsac moicavs. amdenad, misi mimdinareobisas Sefasdeba wakiTxulis gaazrebis unari - ramdenad kargad SeuZlia moswavles, amo icnos personaJTa Tvisebebi, maTi urTierTdamokidebulebebi; diskusiiaSi monawileobis unari - ramdenad kargad SeuZlia moswavles sa kuTari mosazrebis dasabuTeba Sesabamisi argumentebis moSveliebiT; weris unari - ramdenad kargad SeuZlia moswavles miznobrivi teqstis (mocemul SemTxvevaSi, werilis) Seqmna da gaformeba; warmosaxvis unari - ramdenad SemoqmedebiTad miudga moswavle mocemul davalebas. aqtivobis msvlelobisas yuradReba unda daeTmos moswavleTa urTierTSefa sebas. meToduri miTiTeba: saswavlo miznidan da teqstis specifikidan gamomdina re, maswavlebels SeuZlia garkveuli modifikaciebi Seitanos am aqtivobaSi. maga liTad, Seqmnas „gancxadebebis dafa“ werilebisaTvis, romlebSic gamotovebuli iqneba personaJTa saxelebi, xolo moswavleebs daevalebaT maTi (adresantis da adresatis) gamocnoba. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia IV da VI klasebSic. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 9. moswavles aqvs wakiTxuli mxatvruli teqstis interpretaciis sawyisi unari. aqtivoba #1: interviu personaJTan. aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba xels uwyobs teqstis mravalmxriv gaazrebas. moswavle dainaxavs, rom teqstis Sinaarsi SesaZlebelia gansxvavebulad iqnas aRq muli da gadmocemuli imis mixedviT, Tu vin yveba mas. aseve dafiqrdeba imazec, rom sxvadasxva personaJs SesaZlebelia erTmaneTisagan gansxvavebuli mimarTeba hqon des nawarmoebSi asaxuli erTi da imave movlenis an faqtis mimarT. aqtivobis mizani: moswavleebi SeZleben 1. wakiTxuli teqstis Sinaarsis aRqmas da gadmocemas sxvadasxva perspeqti vidan; 2. nawarmoebSi dasmuli problemis gaazrebas sxvadasxva kuTxidan; 229 qarTuli ena da literatura 230 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 3. teqstidan ZiriTadi da mniSvnelovani sakiTxebis gamoyofas; 4. kiTxvebis Camoyalibebas wakiTxulis garSemo; 5. zepiri metyvelebis unarebis ganviTarebas; 6. urTierTSefasebas. resursebi: sakiTxavi teqsti, dafa, carci/bordmarkeri. aqtivobis aRwera: 1. gonebrivi ieriSis saSualebiT moswavleebi qmnian savaraudo sakiTxebis / Temebis CamonaTvals, romelTa Sesaxebac SeiZleba dausvan kiTxvebi res pondentebs (personaJebs). maswavlebeli ki dafaze Camowers am sakiTxebs/ Temebs or svetad. sakiTxebi unda exebodes sakvanZo momentebs nawarmoe bidan. 2. maswavlebeli aZlevs moswavleebs miTiTebas, rom „Jurnalistma“ (anu in terviuerma) Tavad unda moifiqros, ra Temaze dausvams kiTxvebs perso naJs. mas aqvs mxolod 3 kiTxvis dasmis ufleba, magram pasuxis mosmenis dros SeuZlia dazustebis mizniT dasvas damatebiTi SekiTxvebic. 3. gamodis moswavleTa erTi wyvili. isini inawileben rolebs da sxdebian erTmaneTis pirispir. erTi irCevs Jurnalistis rols, xolo meore - per sonaJisas. SeniSvna: moswavleebma rolebi SeiZleba Tavad SearCion, an mas wavleblis daxmarebiT. interviu grZeldeba 3-4 wuTi. 4. Semdeg respondentis adgils ikavebs sxva moswavle, romelic sxva per sonaJs ganasaxierebs. `Jurnalisti~ zustad imave kiTxvebs usvams meore personaJs. meordeba igive procedura. 5. daskvnebis gamotana / Sejameba: moswavleebi ajameben personaJebis pasu xebs - gansazRvraven, ra msgavsebebi da gansxvavebebi aRmoaCines maT pasu xebSi, cdiloben axsnan mizezebi. 6. moswavleebi afaseben rogorc Jurnalistis mier dasmul kiTxvebs, ise TiToeuli personaJis mier gacemul pasuxebs. Sefaseba: am aqtivobaSi, Jurnalistisa da respondentebis rolebis Semsrule belTa garda, aqtiurad monawileobs mTeli klasi. amitom, igi moswavleTa mraval mxrivi Sefasebis karg saSualebas iZleva. amasTanave, sruliad aSkaraa, rom es aqtivoba mniSvnelovnad faravs zepir metyvelebis mimarTulebasac da, Sesabamisad, am mimarTulebaSi aRwerili unare bis Sefasebasac iTvaliswinebs. amrigad, am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes, SeuZlia Tu ara moswavles literaturuli teqstis Sinaarsis gageba da gaazreba; personaJTa grZnobebis, emociebisa da saqcielis gageba; nawarmoebidan ZiriTadi sakiTxebis gamoyofa; kiTxvebis Camoyalibeba Temis irgvliv; saTqmelis mkafiod Camoyalibeba; ambis gabmulad Txroba; mosmenilis gaanalizeba da mis safuZvelze daskvnebis gamotana. amgvari kompleqsuri xasiaTis aqtivobebi kargi masalaa grogorc anmaviTa rebeli, ise da ganmsazRvreli Sefasebis gamosayeneblad. rac Seexeba moswavle Ta urTierTSefasebas, sasurvelia, moswavleebma intervius msvleloba Seafason Semdegi kriteriumebis mixedviT: a) exeboda Tu ara dasmuli kiTxvebi nawarmoebis mniSvnelovan / sakvanZo sakiTxebs; b) iyo Tu ara kiTxvebi mkafiod da gasagebad Ca moyalibebuli; g) iyo Tu ara respondentis pasuxebi amomwuravi; d) iyo Tu ara res pondentis pasuxebi mkafiod da gasagebad Camoyalibebuli. SeniSvna: kriteriumebi SesaZlebelia maswavlebelma winaswar SeimuSaos klasTan erTad, aseve winaswar ga amzados Sefasebis furclebi da daurigos moswavleebs. meToduri miTiTeba: am aqtivobis Catareba mizanSewonilia nawarmoebis wa kiTxvisa da misi Sinaarsis saTanadod damuSavebis Semdeg. sakiTxav masalad saWi roa mkafio siuJetis mqone teqstis SerCeva, sadac arsebobs opozicia, ori mxare, romlebsac gansxvavebuli damokidebuleba aqvT nawarmoebSi dasmuli problemis mimarT. amgvari aqtivobebis dagegmva da ganxorcieleba SesaZlebelia maRal kla sebSic. teqstis sirTulis gaTvaliswinebiT, bunebrivia, SesaZlebelia kiTxvebis Sinaarsisa da raodenobis Secvlac. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 10. moswavles SeuZlia sxvadasxva xasiaTis teqstis struqturuli da enobrivi Taviseburebebis amocnoba. aqtivoba #1: ipove da gaaswore Secdoma! aqtivobis Sesaxeb: enobrivi sakiTxebis codnis praqtikaSi gamoyenebis erTerTi kargad aprobirebuli da efeqturi saSualebaa Secdomebis gasworeba. war modgenili aqtivoba sxvis mier daSvebuli Secdomebis gasworebis da Secdomebis generirebis gziT gramatikuli codnis aqtivaciisa da gamoyenebis saSualebas aZ levs moswavleebs. aqtivobis miznebi: moswavleebi 1. gamoiyeneben sityvaTa Soris sintaqsuri mimarTebebis codnas Secdome bis gasasworeblad; 2. gramatikuli wesebis codnis gamoyenebiT specialurad dauSveben Secdo mebs; 3. imuSaveben wyvilebSi. resursebi: proeqtori, furclebi, rveulebi, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli proeqtoris saSualebiT moswavleebs aCvenebs teqsts, ro melSic daSvebulia ramdenime gramatikuli Secdoma, magaliTad, darRve ulia saxelebs Soris brunvaSi SeTanxmeba, zmnisa da saxelis SeTanxmeba ricxvSi, winadadebas aklia moqmedebis gamomxatveli sityva da a.S. mas wavlebeli winaswar eubneba moswavleebs, ramdeni Secdomaa daSvebuli teqstSi da sTxovs, ipovon da gaasworon isini. moswavleebi yuradRebiT kiTxuloben teqsts da asworeben Secdomebs. am davalebis Sesruleba Se saZlebelia zepiradac da werilobiTac. 2. Semdeg maswavlebeli yofs moswavleebs wyvilebad da aZlevs maT davale bas, Tavad moifiqron da furcelze daweron 2-3 winadadeba, romelSic daSvebuli iqneba Secdomebi. mewyvileebi cvlian baraTebs da asworeben 231 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi erTmaneTis Secdomebs, Semdeg ki acnoben Sedegebs Tanaklaselebsa da maswavlebels. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, icis Tu ara moswavlem sityvaTa Soris ZiriTadi sinataqsuri mimarTebe bi; SeuZlia Tu ara moswavles gramatikuli codnis gamoyeneba konkretuli enobrivi amocanebis gadasawyvetad. meToduri miTiTeba: amgvari aqtivobebis gamoyeneba Tavisuflad aris SesaZ lebeli dabal klasebSic (III klasidan). qar. V. 11. moswavles SeuZlia teqstis verbaluri da araverbaluri nawile bis erTmaneTTan dakavSireba, interpretireba da msjeloba maTs urTierTmi marTebaze; aqvs mediawignierebis sawyisi unar-Cvevebi. aqtivoba: leqsis awyoba (ilustraciebis mixedviT wasakiTxi nawarmoebis Si naarsisa da ganwyobis amocnoba). aqtivobis Sesaxeb: ilustraciebis saSualebiT wasakiTxi teqstis savaraudo siuJetze dafiqreba sakmaod aprobirebuli meTodia kiTxvisTvis mzadebis etap ze. am tipis aqtivobebi xels uwyobs ara mxolod kiTxvis, aramed zepirmetyvelebis unar-Cvevebis ganviTarebasac. SeniSvna: unda aRvniSnoT, rom namdvilad ar aRmoCnda ioli qarTveli avtoris mier Seqmnili, saTanadod ilustrirebuli iseTi naratiuli leqsis moZieba, rome lic arc erT saxelmZRvaneloSi ar aris Setanili. amitom gadavwyviteT, sanimuSo aqtivobisaTvis SegverCia gamoCenili amerikeli mwerlis, edgar alan pos cnobili leqsi „anabel li“, romlis araerTi SesaniSnavi Targmani arsebobs qarTul enaze. amasTanave, davadgineT, rom amerikul skolebSi es leqsi swored mocemuli asakob rivi jgufisTvisaa gankuTvnili. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. daakvirdebian teqstis ilustraciebs da Seecdebian maTi daxmarebiT amoicnon teqstis SesaZlo Sinaarsi da ganwyoba; 2. moaxerxeben teqstis verbaluri da araverbaluri nawilebis erTmaneT Tan dakavSirebas; 3. zepirad gamoTqvamen varaudebs wasakiTx teqstTan dakavSirebiT; 4. SeZleben Sinaarsis zepirad gadmocemas; 5. SeZleben ilustraciebis adekvaturobis Sefasebas; 6. SeZleben teqstis mTliani Sinaarsis gagebas; 7. SeeCvevian muSaobas damoukideblad, wyvilebSi da jgufebSi; 8. SeZleben saklaso diskusiaSi monawileobas. resursebi: furclebi ilustraciebiT, baraTebi, romlebzec amowerilia/da beWdilia leqsis nawilebi, mTliani teqsti/wigni. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli gaacnobs moswavleebs Sesaswavli leqsis saTaurs da uxsnis maT, rom anabel li aris sakuTari saxeli. SeniSvna: SesaZlebelia ukeTesi 232 2. 3. 4. iyos, TviTon moswavleebi dafiqrdenen da daadginon, romelia saxeli da romeli - gvari, kacis saxelia anabel li Tu qalis da a.S. amis Semdeg maswavlebeli moswavleebs urigeebs furcelze dabeWdil ilustraciebs (ix. ilustraciebi). maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daakvirdnen suraTebs, dafiqrdnen, ra SeiZleba iyos am leqsis Tema. SeniSvna: maswavlebelma moswavleebs un da misces sakmarisi dro, rom ifiqron. mTel klasTan muSaobisas ar aris aucilebeli, rom mxolod swraf pasuxebze gaTvlili SekiTxvebi daisvas. amis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gamoTqvan TavianTi versi ebi. diskusiaSi monawileobs mTeli klasi. SeniSvna: sasurvelia, maswavle belma warmarTos da replikebisa Tu komentarebis saSualebiT garkveul kalapotSi moaqcios es diskusia. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ilustraciebi 233 qarTuli ena da literatura 234 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 5. mas Semdeg, rac gamoikveTeba versia, romelsac yvela eTanxmeba (da ro melic imdenad axlos aris teqstTan, rom SesaZlebelia sworad CaiTva los), maswavlebeli yofs klass 5-6 moswavlisagan Semdgar jgufebad da avalebs maT, ilustraciebis mixedviT aagon nawarmoebis Sinaarsi. 6. muSaobis dasrulebis Semdeg jgufis warmomadgeneli mTels klass uzi arebs SemuSavebul versias. aqtivobis es etapic mTeli klasis monawile obas iTvaliswinebs. SeniSvna: a) zogierTma ilustraciam SesaZlebelia dabneuloba gamoiwvios, magram maswavlebelma unda misces moswavleebs saSualeba, ikamaTon, imsjelon, daasabuTon TavianTi Sexedulebebi da gadawyvetilebebi. b) aqtivobis wina etapis msgavsad, sasurvelia, maswav lebelma warmarTos es diskusia da damatebiTi kiTxvebis, miTiTebebisa da komentarebis saSualebiT moswavleebs daexmaros, maqsimalurad miu axlovdnen namdvil versias. 7. amis Semdeg maswavlebeli gaacnobs moswavleebs nawarmoebs, magram ara mTli anad, aramed TiToeul ilustraciasTan dakavSirebul strofebs/nawilebs, romlebic amowerilia an dabeWdilia baraTebze. SeniSvna: maswavlebelma wi naswar unda dayos leqsi nawilebad. radganac es leqsi standartuli, oTx striqoniani strofebisagan ar Sedgeba, maswavlebels SeuZlia sxvadasxva raodenobis striqonebisgan Semdgar nawilebad dayos igi. am SemTxvevaSi mTavaria Sinaarsobrivi dayofa da ara - formalur-struqturuli. baraTebis nimuSebi. es gaxda mizezi, rom is yiameTi cxovrobda zRvis piras lamazi asuli Camowva napirze zRvis sul winaT mravali wlis, da qari susxavda, mqrolavi SaveTiT, egeba Tqvenc gyavdeT odesme naxuli, Cems lamaz anabel lis. eZaxdnen anabel lis. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi gaxsna zenaarma laJvardis karedi da zecad miixmo myis, gaCnda gulissworis bneli saZvaleTi mTvare gzad macilebs, satrfosTan mawyvilebs, imave napirze zRvis. masizmrebs anabel lis, da misTa TvalTa Suqs Cems sulSi abrwyinebs maSin bavSvi iyo, mec viyav ymawvili, o, winaT mravali wlis... da es siyvaruli ise zeawvdili gvxvda me da anabel lis, rom gaocebuli da SuriT aRvsili varskvlavi, maRliT rom krTis, yovelRam masTan var, vinc me maTrTolebda, yovelRam saflavSi vrCebi sacolesTan, saflavSi napirze zRvis, napirze mRelvare zRvis. iyo serafimi cis. avni angelozni Surian laciciT rom gadmogvyurebdnen Zirs, da verc angelozi cis, es iyo mizezi (diax, kargad icis da verca demoni zRvis, yvelam am napirze zRvis), ver gamyris verara, ragind ra Zlieri, risxva bneleTidan movardnil qariSxlis Cems Zvirfas anabel lis. ver ascda anabel lis. 235 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 8. amis Semdeg moswavleebi muSaoben wyvilebSi. maTi amocanaa, Seusabamon teqstis TiToeuli nawili Sesabamis ilustracias. SeniSvna: imis gaTva liswinebiT, rom moswavleebi pirvelad kiTxuloben leqss, maswavlebel ma sakmarisi dro unda misces maT am davalebis Sesasruleblad. 9. wyvilebi warmoadgenen TavianT versiebs. iwyeba ganxilva, romelSic kvlav mTeli klasi monawileobs. moswavleebi Tanxmdebian erT versiaze. SeniSvna: ra Tqma unda, maswavleblis roli am etapzec mniSvnelovania. 10. dasasruls maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs mTlian leqss, Semdeg mos wavleebi kiTxuloben gamoTqmiT. amis Semdeg iwyeben teqstis damuSavebas. anabel li 236 cxovrobda zRvis piras lamazi asuli sul winaT mravali wlis, egeba Tqvenc gyavdeT odesme naxuli, eZaxdnen anabel lis. masTan maerTebda mxolod siyvaruli da TviT maRmerTebda is. maSin bavSvi iyo, mec viyav ymawvili, o, winaT mravali wlis... da es siyvaruli ise zeawvdili gvxvda me da anabel lis, rom gaocebuli da SuriT aRvsili iyo serafimi cis. es gaxda mizezi, rom is yiameTi Camowva napirze zRvis da qari susxavda, mqrolavi SaveTiT, Cems lamaz anabel lis. gaxsna zenaarma laJvardis karedi da zecad miixmo myis, gaCnda gulissworis bneli saZvaleTi imave napirze zRvis. avni angelozni Surian laciciT rom gadmogvyurebdnen Zirs, es iyo mizezi (diax, kargad icis yvelam am napirze zRvis), risxva bneleTidan movardnil qariSxlis ver ascda anabel lis. am trfobiT davjabneT TviT Cvenze xnierni, mzidvelni mravali wlis, Cvenze ubrZenesni, Cvenze gonierni. da verc angelozi cis, da verca demoni zRvis, ver gamyris verara, ragind ra Zlieri, Cems Zvirfas anabel lis. mTvare gzad macilebs, satrfosTan mawyvilebs, masizmrebs anabel lis, da misTa TvalTa Suqs Cems sulSi abrwyinebs varskvlavi, maRliT rom krTis, yovelRam masTan var, vinc me maTrTolebda, yovelRam saflavSi vrCebi sacolesTan, saflavSi napirze zRvis, napirze mRelvare zRvis. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sefaseba: aqtivobis mimdinareobisas mizanSewonilia ganmaviTarebeli Sefase bis gamoyeneba. am aqtivobiT Sefasdeba, ramdenad aqtiurad aris CarTuli moswavle muSaobaSi aqtivobis yvela etapze; ramdenad aqvs moswavles ganviTarebuli zepirmetyvelebiTi (sxvisi az ris mosmenis da gaziarebis, kamaTis, sakuTari mosazrebis Camoyalibebisa da dasabuTebis) unarebi; ramdenad kargad SeuZlia moswavles teqstis araverbaluri nawilebis funqciurad gamoyeneba; ramdenad aqvs ganviTarebuli moswavles damoukideblad muSaobis unar- Cvevebi; SeuZlia Tu ara moswavles urTierTTanamSromloba. meToduri miTiTeba: es aqtivoba gakveTilze kiTxvis mravali strategiis ga moyenebis saSualebas iZleva. maT Sorisaa: individualuri kiTxva, saziaro kiTxva, xmamaRali kiTxva, wakiTxulis gaazreba, zepirmetyveleba: mosmena, laparaki, ga moTqmiT kiTxva da diskusia. qarT. V. 12. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis gamoyeneba teqstis ukeT gaazrebis mizniT. aqtivoba #1: mniSvnelovani sityvebi. aqtivobis miznebi: moswavleebi SeZleben 1. sakvanZo sityvebze dayrdnobiT teqstSi orientirebas; 2. sakvanZo sityvebis gamoyenebiT teqstSi informaciis moZiebas. resursebi: proeqtori, damuSavebuli teqsti. aqtivobis aRwera: 237 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli proeqtoris daxmarebiT moswavleebs aCvenebs sainformacio xasiaTis ucnob teqsts. maswavlebeli mxolod aCvenebs moswavleebs am teqsts ar sTxovs mis wakiTxvas. warmovidginoT, rom es teqsti mogviTxrobs WianWvelebis Se saxeb. teqsti dayofilia abzacebad da TiToeuli abzaci exeba WianWvelebis cxov rebis mxolod erT aspeqts. yovel abzacSi sxva Sriftis zomiT an feriT gamoyofi li unda iyos sakvanZo sityva, romelic miaxvedrebs moswavles, Tu ra sakiTxs exeba mocemuli abzaci. maswavlebeli svams kiTxvebs: 1. Tu gvainteresebs, sad binadroben WianWvelebi, romel abzacSi unda veZeboT es informacia? 2. Tu gvainteresebs, ramden xans cocxloben WianWvelebi, romeli abza ci unda wavikiTxoT? moswavleebma teqstis wakiTxvis gareSe unda amoicnon, romel abzacSia moce muli maTTvis saintereso informacia. Sefaseba: am aqtivobiT Sefasdeba, SeuZliaT Tu ara moswavleebs teqstTan da kavSirebul kiTxvebze pasuxis gacema sakvanZo sityvebze dayrdnobiT. meToduri miTiTeba: sasurvelia, rom SemdgomSi moswavleebma ukve maswav leblis daxmarebis gareSe, damoukideblad SeZlon teqstSi sakvanZo sityvebis amocnoba da dasaxeleba. qarT. V. 13. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis teqstebis damoukideblad Seqmna. aqtivoba #1: Camoayalibe – gauziare – SeTanxmdiT – daaskveniT. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba verbaluri da araverbaluri informa ciis aRqmis, gaanalizebis, sakuTari Tvalsazrisis/poziciis/daskvnebis gamoxatvis unar-Cvevebis gamomuSavebas; tradiciuli (werilobiTi) da multimediuri teqstebis aRqmisa da erTian kontestSi gaazrebisaTvis saWiro unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: verbaluri da araverbaluri informaciis erTmaneTTan dakavSirebisa da gaanalizebis unarebis ganviTareba; teqstis analizis unarebis ganviTareba; TanamSromlobis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli nawili), wyviluri (meore nawili). resursebi: rveuli, kalami, teqsti (videomasala). aqtivobis aRwera: aqtivobis dasawyisSi maswavlebeli avalebs moswavleebs, rom individualu rad, werilobiT Camoayalibon TavianTi mosazreba (mag: saswavlo teqstidan ga momdinare, gaxsnan metafora “cas saxe Camostiris,” an formulireba gaukeTon nawarmoebis/ erT-erTi Tavis mTavar Temas da daukavSiron igi saTaurs; multfil mis/filmis naxvis Semdeg daweron daskvna, ra iyo filmis dedaazri da sxv.). Semdeg maswavlebeli awyvilebs moswavleebs. mewyvileebi erTmaneTs gaacnoben TavianT Canawerebs, axsnian, ratom fiqroben ase, moiSvelieben teqsts, citatebs, Bbolos 238 ki erToblivad Camoayalibeben saerTo azrs, romelSic gamoiyeneben TavianT nawe rebSi gamoyenebul sityvebs, frazebsa da azrebs. Aaqtivoba nayofier niadags amza debs msjelobisTvis. aqtivobis xangrZlivoba: 13-15 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: teqstis/video/audiomasalis Sinaarsis adekvaturi aRqma; sakuTari damokidebulebis werilobiT Camoyalibeba, werisas avtorise ul leqsikaze dayrdnobiT; teqstis daniSnulebis gansazRvra, teqstis gamarTva saliteraturo enis normebis mixedviT, misi calkeuli monakveTebis Secvla, daxvewa; TanamSromloba. meToduri miTiTeba: aqtivoba kompleqsuri xasiaTisaa da xels uwyobs kiTx vis, zepirmetyvelebis da TanamSromlobiT muSaobis unarebis Camoyalibebas. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: davfiqrdeT Sinaarsze. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba teqstis Sinaarsis gaazrebisa da la koniurad gadmocemis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis gaazrebisa da analizis unar-Cvevebis Camoyalibeba; Sinaarsis lakoniurad gadmocemis unar-Cvevebis Camoyalibeba; TanamSromlobis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri. resursebi: kalami, furclebi. aqtivobis aRwera: masalis wakiTxvis Semdeg moswavleebi dajgufdebian oTx-xuTkacian jgufe bad. Mmaswavlebeli TiToeul jgufs mouniSnavs teqstis nawils/Tavs. Yyvela jgufs samuSaod aqvs erTi furceli, romelzec jgufis wevrebma rig-rigobiT unda da weron TiTo-TiTo Semajamebeli winadadeba mocemuli monakveTis Sesaxeb (TiToe uli dawers erT Semajamebel winadadebas). meti organizebulobisTvis, SeiZleba jgufis wevrebis numeraciac. Sesabamisad, pirvel Semajamebel winadadebas dawers pirveli nomeri, meore Semajamebel winadadebas – meore da a.S. muSaobis dasrulebis Semdeg, maswavleblis daxmarebiT, jgufebis namuSev rebi dalagdeba Sinaarsis Tanamimdevrobis dacviT (dafaze, magidaze) da Sefasde ba klasisa da maswavleblis mier, zepiri msjelobis/ganxilvis gziT. nimuSi: iakob gogebaSvili, “iavnanam ra hqmna?” Mpirveli jgufis wevrebi weren Semajamebel winadadebebs moTxrobis pir veli Tavis Sesaxeb “samSoblo Rvinisa”. meore jgufis wevrebi weren Semajamebel winadadebebs moTxrobis meore Tavis Sesaxeb “sofeli vaSlovani”. mesame jgufi – “lekebi kaxeTSi”. meoTxe – “qeTos itaceben.” 239 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi (stili daculia) pirveli jgufi “samSoblo Rvinisa.” 1. 2. 3. 4. meore jgufi “sofeli vaSlovani.” 1. 2. 3. 4. mesame jgufi – “lekebi kaxeTSi” 1. 2. 3. 4. meoTxe jgufi – “qeTos itaceben.” 1. 2. 3. 4. 240 Tbilisidan rom aRmosavleTSi waxvide aris erTi mTa da qvia civi. im mTidan moCans venaxebis zRva da laplapa zo li, mdinare alazani, romelic kaxeTs or nawilad yofs. kaxeTs didi mTebi yofs daRestnisgan. im midamoSi erTi Relea magram axlos rom mixvide dainaxav rom iq adre sofeli yofila da exla na soflaria. Zvelad am adgilas iyo mozrdili sofeli da im so felSi ki iyo ankara wyaro. vaSlovanSi cxovrobda Tavadi zurab qarTveliZe, romelic ganTqmuli iyo Tavisi simdidriT. zurabs colad yavda magdani da magdani kidev gan Tqmuli iyo imiT rom Zaan magra mReroda. zurabs da magdanas havdaT Svili saxelad qeTo, romelic sami wlis iyo da Zalian lamazi iyo. adre kaxeTSi lekebi xSirad daTareSobdnen. qarTvelebs da lekebs Soris Zaan kargi megobroba iyo da ar emterebodnen maSin. mezoblobis gamo lekebi kaxeTSi iaraRis da nabde bis savaWrod dadiodnen. lekebi ganTqmulni iyven iaraRis da nabdeulobis keTebaSi. kaxeTSi xSirad daiarebodnen ori bajajguna leki, romlebsac yvela abuCad igdebda da wyalwaRebu lebi iyvnen. erTxel erTma bajajguna lekma meore leks uTx ra, rom rodende unda viyoT ase Ratakebio da modi zurab qarTveliZis qeTo movitacoTo. amxanags moewona es azri da gadawyvites rom uT valTvalon qeTos da moitacon tyved daRestanSi. lekebi tyeSi Causafrdnen qeTos da mis ZiZas da mo itaces qeTo, ZiZas kidev keti Caartyes TavSi. aqtivobis xangrZlivoba: 17-19 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles Sinaarsobrivi Tanamimdevrobis dacva; avtoriseuli leqsikis adekvaturad gamoyeneba; werisas mTavar da arsebiT momentebze yuradRebis gamaxvileba; marTlweris wesebis, sasveni niSnebis saTanadod gamoyeneba; TanamSromloba. meToduri miTiTeba: dasaxuli Sedegis misaRwevad, SeiZleba, agreTve, gamo viyenoT aqtivobebi: ”werili megobars/maswavlebels, interviu” (ix. II. 12), ”xuTi kiTxva” (ix. II.10). aq vgulisxmobT mxolod am aqtivobebis organizebis formasa da wess, rac SeiZleba ucvleli darCes. rac Seexeba maT Sinaarsobriv mxares, igi, cxa dia, unda Seicvalos Seswavlili masalisa da moswavleTa codnis donis gaTvalis winebiT. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. V. 14. moswavles SeuZlia weriTi davalebis amocanis gansazRvra da funqciuri stilis arCeva. aqtivoba #1: interviu (SepirispirebiTi daxasiaTeba). aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris wina etapze. igi emsaxureba in formaciis Segrovebis/amokrebis, daxarisxebisa da organizebis unarebis gamomu Savebas. aqtivobis miznebi: informaciis Tavmoyrisa da organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; teqstis struqturuli elementebisa da Sinaarsis adekvaturi gaazrebi saTvis saWiro unar-Cvevebis ganviTareba; TviTgamoxatvis xelSewyoba; TanamSromlobis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: pirveli magaliTi - jgufuri/individualuri (pirveli nawili), individualuri (meore nawili); meore magaliTi - wyviluri (pir veli nawili), individualuri (meore nawili), mesame magaliTi - individualuri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami, teqsti, grafikuli maorga nizebeli. aqtivobis aRwera: interviu SemoqmedebiTi da saxaliso aqtivobaa, romelic moswavleebs moamza debs SepirispirebiTi daxasiaTebis dasawerad. Mmoswavleebi Camoweren SekiTxvebs respodentebisTvis - personaJebisTvis an maTTvis, vis Sesaxebac apireben Txzu lebis daweras; maT nacvlad ki TviTonve moifiqreben pasuxebs (personaJebis pasu xebi momzaddeba teqstze dayrdnobiT). am formatiT (kiTxva-pasuxis) warmoebuli muSaoba Zalze gauadvilebs moswavleebs informaciis amokrebis/Segrovebis, da xarisxebisa da organizebis process. intervius daweris Semdeg moswavleebi mzad iqnebian weriTi davalebis - SepirispirebiTi daxasiaTebis dasawerad. magaliTi #1. Tema ”didebi da patarebi”. mM oswavleebi, jgufurad an individua lurad, moamzadeben erTsa da imave SekiTxvebs ufrosebisTvis da TanatolebisTvis, intervius CamoarTmeven respondentebs da pasuxebis mixedviT gamokveTen, rogore bi arian ufrosebi: ra ainteresebT, ra uyvarT, risi eSiniaT; rogorebi arian bavSve bi. informaciis martivad daxarisxebisa da organizebis mizniT, maT SeiZleba gamoi yenon romelime grafikuli maorganizebeli, mag., venis diagrama (ix. zemoT, aqtivoba 4 # , IV. 12). monacemebis Segrovebasa da sqemis Seqmnas msjeloba unda amyarebdes. 241 qarTuli ena da literatura 242 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi saboloo etapze, msgavseba-gansxvavebebis gaTvaliswinebiT, moswavleebi da weren didebisa da patarebis SepirispirebiT daxasiaTebas. magaliTi #2. Tema ”me da Cemi klaseli (SepirispirebiTi daxasiaTeba)”. am Sem TxvevaSi muSaoba warimarTeba wyvilebSi. wyvilebi erToblivad Camoayalibeben SekiTxvebs. Semdeg CamoarTmeven erTmaneTs intervius da Caiweren pasuxebs. pasu xebis safuZvelze, mewyvileebi gamokveTen erTmaneTis msgavseba-gansxvavebebs da daweren TavianT SepirispirebiT daxasiaTebas. savaraudo kiTxvebis nusxa: risi keTeba giyvars yvelaze metad? ra aris Seni sayvareli saWmeli? sad ginda, rom imogzauro? romeli sagani mogwons yvelaze metad? sportis romeli saxeoba mogwons yvelaze metad? risi geSinia? Seni Tvisebebidan romeli mogwons/ar mogwons yvelaze metad? ra aris Seni ocneba? vin arian Seni sayvareli adamianebi? Dda sxv. magaliTi #3. erTmaneTTan Sesadareblad SerCeulia ori monadire qarTu li prozis ori nimuSidan. esenia: vaJa-fSavelas “Svlis nukris naambobi” da sergo kldiaSvilis “orbi”. am teqstebis damuSavebis Semdeg maswavlebeli sTxovs mos wavleebs, Seadginon kiTxvebi am ori personaJisTvis (warmoidginon, rom inter vius arTmeven maT) da TviTonve gascen pasuxebi TavianTi mosazrebebisa da STa beWdilebebis mixedviT, aucileblad Seswavlil teqstebze dayrdnobiT. pasuxebis mixedviT, saTanado grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT, moswavleebi aageben kognitur sqemas. sqemaSi arebuli informaciis safuZvelze moswavleebi moamza deben ori monadiris SepirispirebiT daxasiaTebas. aqtivobis xangrZlivoba: 20- 22 wuTi. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weriTi davalebis amocanis gansazRvra, arsebiT da mTavar momentebze yu radRebis gamaxvileba; teqstis struqturisa da Sinaarsis aRqma; teqstis monacemebis gamoyeneba sakuTari poziciis/Tvalsazrisis/damo kidebulebis gamoxatvisas, detalebis moSvelieba aqcentebis dasasme lad, sxv. sakuTari poziciis/Tvalsazrisis/damokidebulebis adekvaturad for mulireba; adekvaturi leqsikis gamoyeneba. A aqtivoba #2. sakiTxi – roli – auditoria – formati. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba tardeba weris wina etapze. igi gamoiyeneba nara tivis (TxrobiTi teqstis) agebis sxvadasxva strategiis asaTviseblad. aqtivobis miznebi: narativis agebis sxvadasxva strategiis gamoyenebis unar-Cvevebis ganvi Tareba (dasaxuli miznis gaTvaliswinebiT); SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba; TanamSromlobis unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli nawili), wyviluri (meore nawili). resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: weriTi samuSaos Sesrulebamde maswavlebeli dafaze xa zavs Semdeg oTxsvetian cxrils: qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi. Tema avtori istorikosi auditoria ojaxis wevrebi Jurnalisti moswavleebi mzis roli mcenareTa zrdis procesSi mcenare Txunela monologi mecnieri studentebi prezentacia fesvebi dialogi EmefeTa cxovreba istorikosi gmiri gmiroba TviTmxilveli sxva mcenareebi momavali Taoba misi xelqveiTi didebulebi dedofali mefiswuli formati werili interviu zepiri Txroba SemTxveviT aRmoCenili werilobiTi wyaro saxotbo leqsi dRiuri maswavleblis daxmarebiT, moswavleebi erToblivad avseben mas hipoTeturi variantebiT. variantebis Camoweris Semdeg moswavleebi amoirCeven erT-erTs, romelic sa fuZvlad daedeba maT weriT namuSevars. dasaSvebia agreTve, rom TiToeulma mos wavlem damoukideblad airCios sasurveli varianti. weris dawyebamde cxrilSi mocemuli CamonaTvlis yoveli komponenti zepir metyvelebis doneze unda damuSavdes wyvilebSi an jgufebSi msjelobis/ganxilvis gziT. ganxilvis Semdeg moswavleebs weriT davalebad miecemaT, airCion erT-erTi Tema da aRweron ambavi 3 komponentis (mwerlis, auditoriisa da formatis gaTva liswinebiT). mag., gmirobis ambavi: a) Jurnalisti intervius arTmevs gmirobis Cam dens; TviTmxilveli aRwers Tavis werilSi ojaxis wevrebis mimarT, istorikosi uyveba moswavleebs; b) mzis roli mcenareTa zrdis procesSi: mcenare warmoTqvams monologs, usmenen sxvebi; fesvebi erTmaneTs esaubrebian, xolo Txunela ismens; mecnieri studentebis winaSe prezentacias marTavs; g) mefis cxovreba: SemTxveviT aRmoCenil istoriul wyaroSi ucnobi istorikosi momaval Taobebs uyveba romelime mefis cxovrebisa da moRvaweobis Sesaxeb; xelqveiTi wers saxotbo leqss, ro 243 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi melic unda warmoTqvas didebulebisTvis gamarTul nadimze; dedoflis dRiuri, romelic unda waikiTxos mefiswulma mas Semdeg, rac srulwlovani gaxdeba, misT. aqtivobis xangrZlivoba: 18-20 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weriTi davalebis amocanis gansazRvra; sasurveli mxatvruli formis SerCeva; originaluri ideis formulireba; sakiTxis mimarT sakuTari damokidebulebis gamoxatva; adekvaturi enobrivi masalis SerCeva da gamoyeneba; auditoriis gansazRvra, citireba. aqtivoba #3: sinofsisi. aqtivobis Sesaxeb: sinofsisi aris mokle, uaRresad konkretuli, lakoniuri da saqmiani Txroba. aqtivoba gamoiyeneba weris wina etapze. sinofsisSi miTiTebu li unda iyos, ra tipis teqstis Seqmnas gegmavs moswavle (moTxroba, zRapari, leq si, interviu, sainformacio teqsti, gancxadeba) da rogor warmoudgenia mas dageg mili samuSaos Sesruleba. aqtivoba gamoiyeneba weris sxvadasxva strategiis asaTviseblad. aqtivobis miznebi: miznis adekvaturi leqsikis, enobriv-gramatikuli normebisa da gramati kuli elementebis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; teqstis analizis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami, teqsti. aqtivobis aRwera: Mmaswavlebeli avalebs moswavleebs, rom weriTi namuSevris daweramde ramde nime kiTxvas gascen pasuxi da amis saSualebiT gaiazron, dagegmon momavali weriTi samuSao. davalebis specifikisa da miznis gaTvaliswinebiT, maswavlebeli Seadgens kiTxvebs da dafaze Camowers maT. nimuSi: 1. ra aris Cemi mizani? ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ (1-2 winadadeba) 2. 244 ra masalas gamoviyeneb miznis misaRwevad? ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- (teqstebis saTaurebi, konkretuli citatebi, damatebiTi masala: kinofilmi, klasgareSe lite ratura da sxv.) 3. rogori iqneba Cemi naweris formati? ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ (moTxroba, interviu, daxasiaTeba, aRwera, ambis/Sinaarsis gadmocema) qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 4. ZiriTadi sityvebi, TariRebi, terminebi, romlebsac gamoviyeneb ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5. ras unda mivaqcio gansakuTrebuli yuradReba weris dros? --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------aqtivobis xangrZlivoba: 10-12 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles weriTi davalebis amocanis gansazRvra; formatis adekvaturi enobrivi masalis SerCeva da gamoyeneba; citireba; naweris organizeba. aqtivoba #5: SevanacvloT mTxrobeli. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba dakavSirebulia uSualod weris procesTan da or etaps aerTianebs. pirveli etapi sruldeba wyvilebSi muSaobiT, meore - indivi dualurad. aqtivobis pirveli etapi moicavs zepirmetyvelebisa da kiTxvis mimar Tulebebs. aqtivoba emsaxureba teqstis gaazrebis, weris dros enobriv-gramatikuli normebis, gramatikuli elementebis marTebulad gamoyenebis unar-Cvevebis gamo muSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; weriTi metyvelebis dros marTebuli enobriv-gramatikuli normebis, gramatikuli elementebis gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTareba; moswavleTa leqsikuri maragis Sevseba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri (pirveli etapi), individualuri (me ore etapi). resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: Aam tipis weriTi davaleba gulisxmobs teqstis Sinaarsis sxva mTxroblis pi riT gadmocemas. samuSao jer nawarmoebis kiTxvis, mere ki zepirmetyvelebis done 245 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ze unda damuSavdes. Semdeg maswavlebeli daawyvilebs moswavleebs. wyvilebSi muSaobis gziT, moswavleebi Seadgenen im nacvalsaxelebis sias, rom lebsac gamoiyeneben ama Tu im personaJis aRsaniSnavad mTxroblis Secvlisas. maga liTad, teqstSi “bebia da zurikela” (n. dumbaZe) mTxrobeli zurikelaa. aRwerili aqtivobis Sesasruleblad, moswavleebs daevalebaT, rom teqstis mokle Sinaarsi gadmoscen zurikelas bebiis piriT. igive aqtivoba SeiZleba CavataroT, mag., teqs tze “Svlis nukris naambobi”. moswavleebs SeiZleba daevaloT, rom teqstis rome lime epizodi gadmoscen avtoris (vaJa-fSavelas) piriT. aqtivobis xangrZlivoba: 10 wuTi (pirveli etapi), 10-12 wuTi (individualuri). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles nacvalsaxelTa jgufebis gansazRvra da marTebulad gamoyeneba konteqs tis mixedviT; saxelTa Sewyoba brunvebisa da ricxvis mixedviT; zmnuri konstruqciebis cvalebadobis gaTvaliswineba; teqstis Sinaarsis Tanamimdevrulad gadmocema weris dros; sasveni niSnebis marTebulad gamoyeneba; TanamSromloba. qarT. V. 15. moswavles SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyene ba da marTlweris normebis dacva. aqtivoba #1: SevimuSavoT Sefasebis kriteriumebi. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris wina da weris Semdgom etapeb ze. aqtivoba Zalze mniSvnelovania im TvalsazrisiT, rom xels uwyobs moswavleTa TviTSefasebis unar-Cvevebis ganviTarebas. aqtivobis gamoyeneba xels uwyobs, ag reTve, teqstis SeTxzvis (garkveuli sayrdenebis safuZvelze) da misi redaqtire bis unar-Cvevebis ganviTarebas. aqtivobis miznebi: SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba; metakognituri unarebis ganviTareba-weris procesis gacnobiereba; naweris redaqtirebis unar-Cvevebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: aqtivobis Casatareblad maswavlebelma unda Seadginos kriteriumebi, ro melTa gaTvaliswinebiT moswavleebi Seqmnian teqsts da Semdeg SeZleben mis redaq tirebas. nawerebs maswavlebeli amave kriteriumebis gaTvaliswinebiT gaasworebs. amdenad, moswavleebi da maswavlebeli Tanxmdebian erTgvar “TamaSis wesebze”. kriteriumebis Sinaarsi, raodenoba da sirTulis xarisxi Tavad maswavlebel ma unda gansazRvros davalebis arsis, saswavlo miznebisa da moswavleTa weriTi metyvelebis donis mixedviT. erT SemTxvevaSi, SesaZloa, misaRwevi mizani Sinaar sis logikuri da mwyobri gadmocema iyos, meore SemTxvevaSi – punqtuacia, mesameSi – moswavlis pirovnuli gamocdilebis asaxva da a.S. 246 Sesabamisad, yvela calkeul SemTxvevaSi, kriteriumebi sxvadasxvagvari iq neba. droTa ganmavlobaSi maswavlebels SeuZlia Seqmnas kriteriumebis “banki” erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli miznebisa da amocanebis misaRwe vad.M maswavlebeli davalebis micemamde daurigebs/Caawerinebs moswavleebs kri teriumebs, romlebic moswavleebma unda gaiTvaliswinon weriTi davalebis Sesru lebisas. aucilebelia, rom kriteriumebis darigebas mosdevdes maTi detaluri ganxilva da analizi: ra moTxovnas ayenebs es kriteriumi Cven winaSe? ra ar unda gamogvrCes? raze unda gavamaxviloT werisas yuradReba? da misT., rac daexmareba moswavleebs am kriteriumebis gaazrebaSi. kriteriumebiT weriTi metyvelebis procesis marTva xels uwyobs metakogni ciis, weris procesis gacnobierebis zrdas moswavleebSi. weriTi davalebis dasrulebis Semdeg moswavleebi redaqtirebas ukeTeben Ta vianT namuSevrebs SeTanxmebul kriteriumebze dayrdnobiT. bolo etapze moswav leTa namuSevrebis saboloo versiebs maswavlebeli asworebs imave kriteriumebis mixedviT. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi: kriteriumebi KpersonaJis daxasiaTebisTvis. unda davasaxeloT nawarmoebis saTauri, nawarmoebis avtori da personaJi; unda gamoviyenoT citata; citatis Semdeg personaJi Cveni sityvebiT unda aRvweroT; unda aRvweroT personaJis garegnoba, Cacmuloba; unda movyveT personaJis Tvisebebis Sesaxeb; aRwerili personaJi unda SevadaroT sxva personaJs; avxsnaT, ra Tvalsaz risiT/ratom/ra mizniT vadarebT maT erTmaneTs; unda davweroT Cveni azri am personaJis Sesaxeb; naweri unda davyoT abzacebad; winadadebis bolos unda davsvaT wertili; citata unda CavsvaT brWyalebSi; rom kavSiris win unda davsvaT mZime; ar unda gavimeoroT erTi da igive sityvebi, isini sinonimebiT unda Cava nacvloT. aqtivobis xangrZlivoba: 20-22 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles dasaxuli miznebisa da amocanebis gaTvaliswinebiT teqstis ageba; gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba; saliteraturo enis norme bis dacva; citireba, redaqtireba; TviTgamoxatva. meToduri miTiTebebi: 1. ”Sefasebis kriteriumebi” swavlebis Zalze moqnili meTodia da gansakuT rebiT efeqturia inkluziur moswavleebTan muSaobisas. maT, visac speci fikuri problemebi aqvT weriT metyvelebaSi, maswavlebelma sagangebod, 247 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 2. individualuri Taviseburebebis gaTvaliswinebiT unda Seudginos kri teriumebi. dasaxuli Sedegis misaRwevad, SeiZleba agreTve gamoviyenoT aqtivoba ”ase vambobT - ase vwerT” (ix. zemoT, III. 13, #1). VI klasi qarT. VI. 1. moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemisaTvis auci- lebeli unar-Cvevebi. aqtivoba #1: teqstis gadakeTeba. aqtivobis aRwera: moswavleebs vasmeninebT sainformacio xasiaTis teqsts da vTavazobT, mosmenilis safuZvelze Seqmnan axali teqsti, mosmenili informacia gadaakeTon dialogad, an interviu cnobil fexburTelTan / kinovarskvlavTan ga daakeTon biografiul teqstad. Sefaseba: Sefaseba SeiZleba Semdegi kriteriumebis mixedviT: aris Tu ara SenarCunebuli pirveladi teqstidan mniSvnelovani informa cia; ramdenad gamarTulia struqturuli TvalsazrisiT teqstis gadakeTe buli varianti. meToduri miTiTeba: mas Semdeg, rac moswavleebi am davalebas zepirad Seas ruleben, SesaZlebelia maTTvis amave saxis weriTi davalebis micemac; Sesabamisad, aqtivobac kompleqsuri iqneba. 248 aqtivoba #2: filmis gaxmovaneba. resursebi: filmis demonstrirebisaTvis aucilebeli teqnikuri saSualebe bi, filmis epizodi. aqtivobis aRwera: moswavleebi uyureben filmis epizods xmis gareSe da amo icnoben, vin arian monawileebi, rogor arianisini erTmaneTTan dakavSirebulebi. Semdeg cdiloben amoicnon, ra xdeba da ras laparakoben gmirebi. isini cdiloben gaaxmovanon filmi. amiT moswavleebi eCvevian imas, rom erTi movlena ramdenime, met-naklebad gansxvavebuli enobrivi saSualebiT SeiZleba gadmosce, Tumca yvela maTgani erTnairi sizustiT SeiZleba ver asaxavdes konkretul situacias. SeiZle ba kadri SevaCeroT, raTa moswavleebma yuradReba miaqcion personaJis Jest-mimi kas, moZraobas, saxis gamometyvelebas da a.S. xelmeored Cvenebisas (ukve gaxmovane biT) moswavleebi amowmeben TavianT versiebs. G Sefaseba: Sefasdeba vizualuri masalidan informaciis gagebisa da misi in terpretaciis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebelma unda aarCios saintereso epizodi, ro melSic gmirTa saxeebze, maT Jestebsa da mimikaze dakvirveba da siuJetis amocnoba moswavles ar gauWirdeba. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarT. VI. 2. moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi mniSvnelobis mqone detalebis Sefasebis unari. aqtivoba #1: problemebi, problemebi... resursi: es aqtivoba saWiroebs adamianur resurss. aqtivobis aRwera: maswavlebeli teqstze muSaobis procesSi Cerdeba im epi zodze, romelSic mocemulia konfliqturi situacia da sTavazobs moswavleebs monaxon gamosavali. amisaTvis klasi unda gaiyos jgufebad: konfliqtSi monawile mxareebis warmomadgenlebad da mediatorebad. mediatorTa jgufma unda moamza dos SekiTxvebi rogorc erTi, ise meore mxarisaTvis, xolo konfliqtis mxareebma - sakuTari versiis gamamarTlebeli argumentebi. am situaciis gaTamaSebis Semdeg TiToeuli jgufi eZebs konfliqtis mogvarebis gzebs da warmoadgens klasis wi naSe. Semdeg moswavleebi ismenen, Tu rogor viTardeba es konfliqturi situacia teqstSi da ukve msmenelis poziciidan afaseben personaJebis qmedebas. Sefaseba: Sefasdeba teqstis gaazrebisa da konfliqturi xasiaTis epizodeb Si personaJis qmedebis Sefasebis unari. meToduri miTiTeba: es aqtivoba erTdroulad orientirebulia rogorc ze pirmetyvelebis, ise kiTxvis unaris ganviTarebaze. misi gamoyeneba efeqtiania ise Ti nawarmoebebis Seswavlisas, rogoricaa nodar dumbaZis ”helados”, arCil sula kauris ”biWi da ZaRli”, goderZi Coxelis ”gaRmivlebi”, giorgi leoniZis ”Ciriki da Cikotela” da sxv. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: gmiris / personaJis warmosaxviTi aRwera. resursi: teqsti, furclebi, saxatavi fanqrebi / flomasterebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli irCevs iseT teqsts, romelSic ar aris gmi ris/personaJis portreti da mas Semdeg, rac moswavleebi moismenen an waikiTxaven nawarmoebs, jgufebSi qmnian mis warmosaxviT portrets, klasis winaSe warmoad genen garegnobis aRweras da asabuTeben, ratom fiqroben ase, ras eyrdnobian (sa survelia, Tu jgufebi daxataven ilustraciebs), xasiaTis ra Tvisebebi irekleba amgvar warmosaxviT portretSi, ra detalebs eyrdnobodnen teqstidan, roca mas qmnidnen da a.S. Sefaseba: Sefasdeba teqstis gaazrebisa da warmosaxvis unari, leqsikuri ma ragi da misi gamoyeneba aRwerisaTvis, aRweriTi teqstis Seqmnis unari; is, Tu ram denad iazrebs azrobrivi da mxatvruli TvalsazrisiT mniSvnelovan adgilebs da rogor interpretacias ukeTebs maT. meToduri miTiTeba: es aqtivobac kompleqsuria, misi gamoyeneba SesaZlebe lia rogorc zepirmetyvelebis, aseve kiTxvis da weris unarebis gansaviTarebla dac (Tu moswavleebs movTxovT, werilobiT warmoadginon warmosaxviTi aRwera). 249 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 3. moswavles SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyve lo qceva miznisa da konteqstis Sesabamisad. aqtivoba #1: radiogadacema resursi: radiogadacemebis audioCanaweri. aqtivobis aRwera: maswavlebeli sTavazobs moswavleebs warmoidginon, rom arian erT–erTi radios Jurnalistebi da amzadeben sainformacio gadacemas. mas wavlebeli jer asmeninebs maT msgavsi gadacemis Canawers, Semdeg sTavazobs maT Tematikas da aZlevs arCevanis SesaZleblobas. Temebi SeiZleba iyos: Cveni kla sis ambebi, ”barselonam” isev moigo, saTamaSoebis gamofena gaixsna, qalaqis Tavze mfrinavi TefSi gamoCnda da sxv. erT-erTma moswavlem SeiZleba itvirTos radio wamyvanis roli. moswavleebi amzadeben teqsts da warmoadgenen klasis winaSe. maT unda gaiTvaliswinon mizani (msmenelis informireba) da auditoria, romlisTvi sac sainformacio gadacema mzaddeba. Sefaseba: Sefasdeba, icnobs Tu ara moswavle sainformacio xasiaTis teqstis struqturas da agebis ZiriTad principebs, rogor axerxebs Seqmnas sainformacio teqsti miznisa da auditoriis gaTvaliswinebiT. meToduri miTiTeba: mas Semdeg, rac moswavleebi gaiwafebian am tipis radio gadacemebis momzadebasa da zepirad warmodgenaSi, SesaZlebelia gadacemis gamra valferovneba sxvadasxva rubrikiT, magaliTad, Cveni sayvareli anekdotebi, rek lamis xuTi wuTi, sensaciebi, es sainteresoa, iciT Tu ara, rom... da a. S. aqtivoba #2: zepiri moxseneba. resursebi: moswavleebs xeli unda miuwvdebodeT prezentaciisaTvis saWiro teqnikur saSualebebze, magaliTad, kompiuterze, proeqtorze. aqtivobis Sesaxeb: zepiri moxsenebis momzadeba moswavleebs uviTarebs miz nisa da auditoriisTvis Sesaferisi teqstis agebis / organizebis unars. es ki moiTxovs kritikul kiTxvas, Canawerebis, monaxazis gakeTebas, reziumirebas. auditoriisTvis informaciis ukeT misawodeblad mizanSewonilia vizualuri sa Sualebebis, sqemebis, grafikebis, rukebis, slaidebis, proeqtoris gamoyeneba. mas wavlebeli cdilobs, zepiri moxseneba mWidrod daukavSiros saswavlo procesis konkretul sakiTxs. gTavazobT ramdenime nimuSs: a. moxseneba, rogorc kiTxvis ganvrcoba. magaliTad, waikiTxes moTxroba, SearCies moqmedebis adgili da gadawyvites, moamzadon moxseneba am adgi lis / regionis adaT-wesebisa da tradiciebis Sesaxeb. SesaZlebelia mos wavleebma airCion moqmedebis dro da zepiri moxseneba epoqis ZiriTadi movlenebis, mniSvnelobani ambebis Sesaxeb moamzadon. b. moxseneba Sesaswavli teqstis mixedviT Seqmnili filmis an speqtaklis Se saxeb. nawarmoebis wakiTxvis Semdeg moswavleebi SearCeven am nawarmoebis mixedviT Seqmnil films / speqtakls da zepir moxsenebad warmoadgenen mis mimoxilvas. magaliTad, iakob gogebaSvilis „iavnanam ra hqmna?“ da mi si ekranizacia. moxsenebaSi moswavleebi gansakuTrebul yuradRebas mi aqceven im sxvaobebs, romlebic teqstsa da kinoversias axasiaTebs. 250 imisaTvis, rom moswavleebma SeZlon sxvadasxva auditoriisaTvis Sesaferisi stilis SerCeva, SeiZleba aqtivobis ufro garTulebac. magaliTad, maswavlebeli moswavleebis mcire (3-4-kacian) jgufebs, romelTac ukve SearCies moxsenebis Tema, urigebs baraTebs. am baraTebze Camowerilia auditoriis SesaZlo variantebi: Cveuli, kargad nacnobi auditoria: megobrebi, Tanaklaselebi; umcrosklaselebi; ucnobi auditoria: skolis stumrebi sxva regionidan. Sefaseba: maswavlebelma moswavleebTan erTad unda Camoayalibos zepiri mox senebis Sefasebis kriteriumebi. gTavazobT Sefasebis kiTxvaris nimuSs: maswavleblis mier zepiri moxsenebis Sefasebis kiTxvari qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sinaarsi masalis organizeba informaciis sakmarisoba informaciis sizuste prezentacia xma, metyveleba Sesabamisi araverbaluri saSualebebi (Jestebi, poza) Sesaferisi ena (stili, sintaqsuri konstruqciebi, leqsika) TvalsaCinoeba (diagramebi, cxrilebi, naxatebi, slaidebi da sxv.) meToduri miTiTeba: mniSvnelovania, rom zepiri moxsenebis dros klasSi Se iqmnas sasurveli garemo. skamebi ise unda iyos ganlagebuli, rom auditoria uyu rebdes momxsenebels. momxsenebelic unda xedavdes msmenelebs. gasaTvaliswine belia, rom msmenelebs hqondeT Canawerebis gakeTebis saSualeba. SesaZlebelia moxsenebiT miRebuli informaciis ganvrcoba diskusiis an werilobiTi pasuxebis meSveobiT. qarT. VI. 4. moswavles SeuZlia mosmeniT ganasxvavos sxvadasxva tipis teqs tebi enobriv-gramatikuli struqturis mixedviT. aqtivoba #1: nawyvetis mixedviT konteqstis / teqstis rekonstruqcia. resursebi: teqstis nawyveti da sruli teqsti. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs asmeninebs, konkretuli kon teqstidan amoRebul mokle nawyvets, magaliTad, dialogis an diskusiis nawils, moswavleebma unda gamoTqvan varaudebi, aRadginon konteqsti / teqsti: vin arian molaparakeebi, ra urTierTdamokidebulebaa maT Soris, ris Sesaxeb SeiZleboda maT esaubraT, xmis tonis, saubris nawyvetis Sinaarsis, saubris stilis, enobriv-g 251 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ramatikuli struqturis mixedviT interpretacia, sad SeiZleba iyvnen mosaubree bi, oficialuri dialogia Tu megobruli. Tan asabuTeben, ratom fiqroben ase, ra miniSnebas eyrdnobian. es SeiZleba iyos Tavazianobis gamomxatveli formebi / fa milaruli mimarTvebi, Tavad teqstis Sianaarsi da sxv. Sefaseba: Sefasdeba enobriv-gramatikul formebze dakvirvebis gziT sxva dasxva tipis teqstis amocnobis unari. meToduri miTiTeba: maswavlebelma unda gaiTvaliswinos, rom aseTi mosasme ni nawyveti ar iyos Zalian naTeli, anu interpretaciis saSualebas iZleodes, wina aRmdeg SemTxvevaSi, aqtivoba uintereso gamova. aqtivoba #2: daviwyebuli formebis axali sicocxle. resursi: plakati. aqtivobis aRwera: maswavlebeli ukiTxavs/asmeninebs moswavleebs iseT nawar moebs (magaliTad, ana kalandaZis ”fexi damadgiT...”), romelSic gamoyenebulia ar qauli formebi da sTxovs, daasaxelon, romeli forma eucxovaT da ratom / romeli formebi ar ixmareba Tanamedrove qarTulSi. mas Semdeg, rac moswavleebi daasaxe leben arqauli formebis Tanamedrove Sesatyvisebs, maswavlebeli dafaze gaakravs plakats, romelzedac amowerilia es formebi Sesatyvis Tanamedrove formebTan erTad. moswavleebi akvirdebian da da amoicnoben msgavseba-gansxvavebebs. Semdeg maswavlebeli sTxovs maT, ”gaaTanamedrovon” es nawarmoebi. imarTeba msjeloba, romeli varianti iyo ufro STambeWdavi; ratom gamoiyena avtorma arqauli for mebi. maswavlebeli cdilobs moswavleebs auxsnas, ra mxatvrul–esTetikuri fun qcia aqvs arqaul enas. Sefaseba: Sefasdeba, ramdenad SeZleben moswavleebi adreuli periodis sali teraturo enis ZiriTad enobriv TaviseburebaTa (saxelTa brunebis, zmniswinTa Zveli da axali formebis, ricxvis warmoebis) amocnobas da maTi Tanamedrove vari antebis dasaxelebas, arqaul da Tanamedrove formebs Soris msgavseba–gansxvave bis SemCnevas. meToduri miTiTeba: ufro martivi saxiT am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebe lia wina klasebSic. magaliTad, romelime Sesaswavl leqsSi gamoyenebuli arqauli formebis amocnoba da misi Sesabamisi Tanamedrove formis dasaxeleba. qarT. VI. 5. moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da indi vidualuri strategiebis efeqturad gamoyeneba. aqtivoba #1: araoficialuri kamaTi. resurebi: es aqtivoba saWiroebs mxlod adamianur resurebs. aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba moswavleebs aZlevs saSualebas, mousminon Tanaklaselebis mosazrebebs da gamoTqvan TavianTi azri maTTvis saintereso sa kiTxebze, miiRon mniSvnelovani gadawyvetilebebi, Camoyalibdnen kritikul msme nelebad. aqtivoba moswavleebs uyalibebs kamaTis kulturas. kamaTi/debatebi nayofieri meTodia codnis misaRebad, gamocdilebis SesaZenad. moswavleebi, rom lebic monawiloeben kamaTSi/debatebSi, swavloben yvelaze myari da damajerebeli 252 argumentebis amorCevas da uyalibdebaT sakuTari Tavisadmi rwmena; kamaTi/deba tebi gansakuTrebiT aviTarebs gunduri muSaobis unars, zrdis TiToeulis pasu xismgeblobas gundis winaSe. aqtivobis aRwera: sakamaTo Temis SerCevis Semdeg, Camoyalibdeba moswavle Ta ori jgufi. mzaddeba instruqciebis nusxa, romelSic gaTvaliswinebuli iqneba kamaTis/debatebis nayofierad warmarTvisaTvis sasurveli pirobebi (reglamenti TiToeuli mopaeqrisaTvis, rigiTobis dacva, yuradRebiT mosmenis aucilebloba, jgufSi mWidro TanamSromlobis aucilebloba da sxva). jgufebi ganawildebian imis mixedviT, romel pozicias iziareben. sakamaTo Tema SeiZleba SeirCes moswav leebTan SeTanxmebiT, maTi survilebis gaTvaliswinebiT. SesaZlebelia, sakamaTo Tema romelime Seswavlili nawarmoebis problematikas daukavSirdes. araofici aluri kamaTis/debatebis dros moswavleebi, romlebmac winaswar moamzades ar gumentebi, uerTdebian TavianT jgufebs da 15-20 wuTis ganmavlobaSi acnoben Ta nagundelebs am argumentebs; gundi argumentebis ganxilvis Semdeg arCevs yoveli argumentis warmomTqmels. argumentebis warmomTqmelebi rigrigobiT saubroben; moswavleebi darwmunebulebi unda iyvnen, rom ar imeoreben ukve gamoTqmuls da unda Caiweron yvela argumenti. isini manam agrZeleben debatebs, sanam argumente bi ar amoiwureba. Sefaseba: SefasebisaTvis SeiZleba moswavleebs davurigoT kiTxvari, romel sac Seavsebs TiToeuli maTgani. gTavazobT kiTxvebis nimuSs: romeli argumentebi Canda yvelaze ufro sarwmuno da damajerebeli? warmoiSva Tu ara kamaTisas iseTi mosazrebebi, romlebic monawileebs mTavari problemisTvis naklebmniSvnelovani iyo, magram mxareebma masze mainc daxarjes dro da energia? Tqveni azriT, romeli argumentebi iyo imdenad Zlieri, rom SeeZlo zogi erTi moswavlis mosazrebebis Secvla? meToduri miTiTeba: ar aris rekomendebuli, rom gamocxaddes kamaTSi „ga marjvebuli“ jgufi. magram, Tu maswavlebeli da moswavleebi mainc gadawyveten, es SeiZleba amgvarad gakeTdes: yoveli Zalian damajerebeli an originaluri argumentisaTvis jgufi qu las miiRebs; Tu argumenti meordeba, jgufi qulas ar iRebs; igebs is jgufi, romelic met qulas moagrovebs. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #2: erToblivi (kooperaciuli) swavla. aqtivobis Sesaxeb: kooperaciuli/erToblivi swavla mniSvnelovani meTodia im TvalsazrisiT, rom zepirmetyvelebasTan erTad aviTarebs kiTxvisa da, gark veulwilad, weris unarsac, xels uwyobs moswavleebis jgufur TanamSromlobas. es aqtivoba aucilebels xdis jgufis TiToeuli wevris monawileobas. warmateba efuZneba jgufis wevrTa TanamSromlobas: rogorc individualuri wvlilis Seta nas, ise jgufis SigniT saqmianobas. kooperaciuli/erToblivi swavla gansakuT rebiT Sedegiania meeqvse klasSi, radgan am asakSi Zlieria Sejibrebisaken swrafva da individualuri Zalisxmeva TviTdamkvidrebisaTvis. kooperaciul/erTobliv 253 qarTuli ena da literatura 254 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi swavlas aqvs upiratesoba: moswavleebi erTad Sromoben da erTmaneTs exmarebian. moqmedebs principi: “erTi yvelasaTvis, yvela erTisaTvis”. aqtivobis miznebi: urTierTobis, urTierTTanamSromlobis gaRrmaveba; liderobis unaris gamomuSaveba da sakuTari Tavis mimarT rwmenis gaRr maveba; moswavleTa TviTSefasebis gazrda; moswavleTa stimulireba, raTa maT sakuTar Tavze aiRon swavlaze pasu xismgebloba; jgufuri muSaobisTvis aucilebeli unarebis ganviTareba, saerTo saqme ze pasuxismgeblobis aReba; sakomunikacio da socialuri unarebis ganviTareba, jgufis wevrebTan samuSao situaciaSi warmatebuli komunikacia, yuradRebiT mosmena, sxva Ta azris pativiscema. resursebi: teqsti, dayofili nawilebad; formatebi, markerebi, furclebi, saweri kalmebi; aqtivobis aRwera: 1. klasi iyofa imden 4-5 kacian jgufad, ramden nawiladac aris teqsti da yofili; 2. jgufis yovel wevrs aqvs nomeri (miniWebuli an gadaTvliT, an baraTe biT); erTi nomris (SeiZleba feris) mqone moswavleebi qmnian “ojaxs”; 3. moswavleebi gadadian “ojaxidan” “eqspertTa” jgufSi im Tanaklaseleb Tan erTad, romlebsac igive nomeri aqvT (magaliTad, yvela moswavle, ro melsac aqvs ##2, erTmaneTs Sexvdeba). erTi nomris moswavleebi xdebian teqstis konkretuli nawilis eqspertebi; 4. TiToeul jgufs aqvs teqstis konkretuli nawili an qveTema da garkve uli amocana. moswavleebi kiTxuloben, ikvleven TavianT davalebas. maT unda gansazRvron, Tu rogor aRnusxaven da rogor auxsnian Seswavlil da damuSavebul masalas TavianT “ojaxis wevrebs”. moswavleebma ise unda daamuSavon sakuTari nawili, rom daaintereson sxvebi, advilad auxsnan da gaagebinon maT. 5. rodesac amocana an qveTema dasrulebulia, moswavleebi ubrundebian Ta vianT “ojaxebs”, anu Tavdapirvel jgufs; 6. yoveli moswavle uziarebs danarCenebs Tavis gamocdilebas imis Sesaxeb, Tu ra iswavla an gaakeTa, rodesac is `eqspertTa~ jgufSi iyo; 7. TiToeuli jgufi (”ojaxi”) akeTebs saerTo namuSevris (gamTlianebuli teqstis) prezentacias. Sefaseba: Sefasdeba gaazrebuli kiTxvis, masalis organizebisa da sxvebisaT vis gaziarebis unari, TanamSromlobis unari. maswavlebeli afasebs moswavleTa monawileobas da daadgens Sesrulebuli samuSaos xarisxs, ajamebs jgufebze dak virvebis Sedegebs. moswavleebi afaseben rogorc sakuTar Tavs, ise jgufis wev rebs. meToduri miTiTeba: es aqtivoba kompleqsuria. is orientirebulia rogorc gaazrebuli kiTxvis (moswavleebi kiTxuloben ucnob teqsts, gaiazreben da orga nizebas ukeTeben mniSvnelovan sakiTxebs), ise werisa (akeTeben Canawerebs) da ze pirmetyvelebis (gadascemen, uxsnian Tanatolebs) unaris ganviTarebaze. maswav lebelma unda gaiTvaliswinos, rom jgufebisaTvis darigebuli teqstis nawilebi daaxloebiT erTnairi sirTulis iyos da moswavleebi ar aRmoCndnen araTanabar mdgomareobaSi. qarT. VI. 6. moswavles SeuZlia waukiTxos msmenels teqsti/nawyveti. (ix. aq tivoba SedegisTvis V.6.) qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 7. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvru li teqstebis wakiTxva da gageba-gaanalizeba. aqtivoba: „piramida“ (wakiTxuli nawarmoebis sqematuri monaxazis Seqmna). aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba moswavleebisgan mTliani teqstis Sejamebas moiTxovs. Tavdapirvelad, sasurvelia, maswavlebelma proeqtoris saSualebiT, mTel klasTan erTad imuSaos. Tu xSirad SevTavazebT moswavleebs amgvar aqtivo bas, maT TandaTanobiT gauadvildebaT misi Sesruleba. aqtivobis mizani: moswavleebi SeZleben nawarmoebis mTavari xazis danaxvas; SeZleben nawarmoebSi dasmuli problemis Camoyalibebas; dainaxaven, rogor xdeba nawarmoebSi dasmuli problemis gadawyveta. resursebi: proeqtori (pirvel etapze), furclebi, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli winaswar amzadebs aseT sqemas: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. maswavlebeli aCvenebs moswavleebs am sqemas da sTxovs maT, qvemoT CamoTvlili punqtebis mixedviT, Sesabamisi informaciiT Seavson piramidis TiToeuli ”safexuri”: 1. dawereT nawarmoebis mTavari gmiris saxeli 2. ori sityviT aRwereT nawarmoebis mTavari gmiri 3. sami sityviT aRwereT moqmedebis dro da adgili 4. oTxi sityviT dawereT nawarmoebSi dasmuli problemis Sesaxeb 5. xuTi sityviT aRwereT erTi ambavi/epizodi nawarmoebidan 6. eqvsi sityviT aRwereT meore ambavi/epizodi nawarmoebidan 7. Svidi sityviT aRwereT mesame ambavi/epizodi nawarmoebidan 8. rva sityviT aRwereT, rogor gadawyda nawarmoebSi dasmuli problema 255 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Sefaseba: rogorc vxedavT, es aqtivoba kompleqsuria da moicavs weris mimar Tulebasac. rac Seexeba kiTxvis unarebs, am aqtivobiT SeiZleba Sefasdes ramdenad srulyofilad gaigo moswavlem mTliani teqstis Sinaarsi; ramdenad argad gaigo TiToeuli epizodis Sinaarsi; SeuZlia Tu ara moswavles nawarmoebis ZiriTadi xazis aRqma; SeuZlia Tu ara moswavles nawarmoebis/masSi aRwerili ambebis lakoniu rad gadmocema; SeuZlia Tu ara moswavles, gamoyos nawarmoebSi dasmuli problema/prob lemebi da dainaxos, Tu rogor xdeba misi/ maTi gadaWra. meToduri miTiTeba: am aqtivobis gamoyeneba Tavisuflad SeiZleba dabal klasebSic. SesaZlebelia piramidis safexurebis modificireba, maTi gadaadgile ba an raodenobis Semcireba teqstis sirTulisa da Sinaarsis Sesabamisad. qarT. VI. 8. moswavles SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva saxisa da nairgvari Sinaarsis teqstebi. modeli ”EXIT”. es modeli, romelic SeimuSaves devid reim da morin luisma, gamoiyeneba aram xatvrul teqstebze samuSaod. SeniSvna: EXIT (Extending Interactions with Texts) - am abre viaturis Tavisufali Targmania ”farTo interaqcia teqstebTan”. igi gulisxmobs Tanmimdevrul da sistemur midgomas amgvari teqstebis kiTxvisa da damuSavebis procesSi. misi saSualebiT moswavleebi gaazrebulad kiTxuloben teqsts, ikvle ven masSi gadmocemul informacias, iRrmaveben codnas mocemuli Temis irgvliv da Semdeg am informacias warmoadgenen zepiri an werilobiTi saxiT. am modelis sa SualebiT moswavleebi Tavdapirvelad iSvelieben sakuTar cxovrebiseul gamoc dilebas, rasac mosdevs iseTi saklaso aqtivobebi, romlebic kiTxvisTvis saWiro sxvadasxva saazrovno unarebTan erTad, zepirmetyvelebisa da weris unar-Cvevebis ganviTarebasac uwyobs xels. es aris urTierTTanamSromlobaze da saklaso dis kusiebze agebuli, erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli aqtivobebis seria. es modeli moswavleebs sTavazobs Tanmimdevrul gzas, Tu rogor aris SesaZ lebeli sxvadasxva wyarodan faqtobrivi masalis gamoyeneba konkretul Temas Tan/sakiTxTan dakavSirebiT srulyofili informaciis mosapoveblad. am dros gansakuTrebiT sasargeblo iqneba, Tu moswavleebi gamoiyeneben informaciis rac SeiZleba mravalferovan wyaroebs, maT Soris, informaciul da sakomunikacio teqsnologiebs, filmebs, fotomasalas, artefaqtebs, wignebs, gamohkiTxaven gar Semo myofebs Tu dargis specialistebs da a.S. modeli ”EXIT” moicavs ramdenime etaps, romelTagan TiToeuli moiTxovs mas wavleblisgan swavlebis meTodebis guldasmiT SerCevasa da gamoyenebas klasis saWiroebebis gaTvalsiwinebiT (mag., saklaso diskusiebi, jgufebSi muSaoba, indi vidualuri weriTi Tu zepiri davalebebi da a.S.). aqtivobis TiToeuli etapisTvis organizebis formis SerCevis Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTavazobs kiTx vebs, romlebSic winaswar aris gansazRvruli, Tu raze unda gaakeTos aqcenti mos wavlem, saiTken unda mimarTos azrovneba. 256 1. 2. 3. 4. winare codnis gaaqtiureba: ”ra vici ukve am Temis Sesaxeb?” miznis gansazRvra: ”ra minda vicode am Temis Sesaxeb?” informaciis moZieba: ”sad da rogor movipovo/moviZio es informacia?” Sesabamisi strategiis SerCeva: ”rogor gamoviyeno informaciis es wyaro imisaTvis, rom gavigo, rac mWirdeba?” 5. interaqcia teqstTan: ”ra aris saWiro imisaTvis, rom ukeT gavigo teqs ti?” 6. kiTxvis procesze dakvirveba: ”ra unda gavakeTo im SemTxvevaSi, Tu teqs tis zogierTi nawili kargad ar mesmis?” 7. Canawerebis gakeTeba: ”ra CaviniSno (risi CaniSvna Rirs) am informacii dan?” 8. informaciis Sefaseba: ”aris Tu ara sando es informacia?” 9. damaxsovreba: ”rogor davimaxsovro mniSvnelovani detalebi?” 10. komunikacia: ”rogor gavuziaro sxvebs es informacia?” rogorc ukve aRvniSneT, es modeli standartiT gaTvaliswinebul samive mi marTulebas moicavs. magaliTad, me-3, me-4, me-5, me-6 da me-7 etapebi karg saSuale bas iZleva kiTxvis mravalferovani strategiebis gamosayeneblad, me-10 etapi ki xels uwyobs zepiri da weriTi komunikaciis unar-Cvevebis ganviTarebas, rac gu lisxmobs konkretuli mizniT informaciis miwodebas konkretuli auditorisT vis. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ”DART-is aqtivobebi” aramxatvruli/sainformacio teqstis kiTxvisas gamoiyeneba, agreTve, e.w. ”DART-is aqtivobebi”, romlebic gansakuTrebiT exmianeba ”EXIT” modelis me-5 etaps. SeniSvna: es meTodi SeimuSaves erik luncerma da keiT gardnerma; abreviatu ris DART (Directed Activities related to texts) Tavisufali Targmani aseTi SeiZleba iyos: ”teqstebTan dakavSirebuli mizanmimarTuli aqtivobebi”. es aqtivobebi moswavle ebs sTavazobs teqstTan interaqciisa da masze muSaobis araerT saintereso gzas, aZlevs saSualebas maT, gaazrebulad daamuSaon teqstSi mocemuli informacia. qvemoT warmodgenilia ramdenime magaliTi ”DART-is aqtivobebisa, romlebic teqstis informaciis damuSavebas ukavSirdeba da romlebic kiTxvasTan erTad, ze pirmetyvelebisa da weris mimarTulebebSi warmodgenili Sedegebis miRwevasac uwyobs xels. zogadi kiTxvebi maswavlebeli svams or an sam kiTxvas, rom lebzec ar arsebobs aSkarad gamokveTili swori pasuxebi. amitom, moswavlem xelaxla unda gadaikiTxos teqsti swori pasuxis ga sacemad. 257 qarTuli ena da literatura 258 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi mtkicebulebaTa SerCeva maswavlebeli moswavleebs sTavazobs teq stis Sesaxeb ramdenime mtkicebulebas, ro melTagan zogierTi ewinaaRmdegeba teqsts, xolo zogierTi maTganis Sinaarsi sadavoa. moswavleTa jgufebs an wyvilebs daevale baT gaarkvion, ramdenad Seesabameba isini teqsts. maT unda gamoarCion, romel mtki cebulebas eTanxmebian an/da ar eTanxmebi an, aseve, calke gamoyon iseTebi, romlebic maTTvis da, amave dros, magram ara aqvT zus ti pasuxi. kiTxvebis dasma moswavleTa wyvilebs davalebad eZlevaT, moifiqron da dasvan iseTi kiTxvebi teqstis Sesaxeb, romlebze pasuxic maT namdvilad ainteresebT. es kiTxvebi SeiZleba exebo des rogorc eqsplicitur (zedapirze moce mul), ise implicitur (qveteqstur) infor macias. am aqtivobis Semdgomi etapi SeiZleba iyos diskusia mTel klasSi an jgufebSi. Se saZlebelia wyvilebma erTmaneTs dausvan kiTxvebi. teqstis moniSvna maswavleblis davalebiT moswavleebi kiTx vis dros instruqciis mixedviT moniSnaven adgilebs teqstSi da/an komentarebs (mokle Canawerebs) daurTaven mas. magaliTad, erTi tipis mosazrebebi / mtkicebulebebi maT Se iZleba moniSnon erTi feris markeriT, xolo gansxvavebuli an sawinaaRmdego - sxva fe riT. moswavleebs aseve SeuZliaT iqve, wig nis arSiaze CainiSnon sakuTari komentarebi teqstis an misi romelime nawilis Sesaxeb. diagramebi da suraTebi moswavleebs eZlevaT davaleba, teqstSi gadmocemuli informacia an mosazrebebi warmoadginon vizualurad, magaliTad, na xatis, diagramis an cxrilis saxiT. teqstis gardaqmna moswavleebs evalebaT teqsti an misi rome lime nawili gadaakeTon sxva tipis teqstad. magaliTad, istoriul Temaze Seqmnili mxat vruli nawarmoebi gardaqmnan sainformacio teqstad, xolo romelime samecniero eqsperi mentis aRweriloba gadaakeTon instruqciad. qarT. VI. 9. moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemebis Sesaxeb. aqtivoba #1: teqsti da me - teqsti da teqsti - teqsti da garesamyaro. aqtivobis Sesaxeb: moswavleebs, romlebsac kiTxvis dros SeuZliaT mxatvru li teqstis dakavSireba sakuTar gamocdilebasTan, sxva teqstTan (ukve wakiTxul nawarmoebTan) da realur cxovrebasTan, bunebrivia, ukeT axerxeben wakiTxulis gagebasa da gaazrebas. warmodgenili aqtivoba daexmareba maswavlebels, aswavlos moswavleebs amgvari kavSirebis damyareba teqstTan. aqtivobis mizani: moswavleebi: 1. gaecnobian sami tipis kavSirs, romelsac kiTxvis dros mkiTxveli amya rebs teqstTan; 2. gaigeben da gaiazreben teqts. resursebi: dafa, carci/bordmarkeri, plakatebi, flomasterebi. aqtivobis aRwera: 1. teqstis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli moswavleebs aCvenebs plakatebs, romlebzec didi asoebiT aris dawerili: ”teqsti da me”, ” teqsti da teq sti”, ”teqsti da garesamyaro” da uxsnis, ras gulisxmobs TiToeuli maTgani. sasurvelia, maswavlebelma samive tipis kavSiris sailustra ciod moiyvanos konkretuli magaliTebi da axsnas, romeli maTgani ukeT uwyobs xels wakiTxulis gagebas da romeli - naklebad (magaliTad: a. ”ro desac mesame klasSi viyavi, mec gadamiyvanes sxva skolaSi, rogorc levani. maxsovs, rogor menatreboda Cemi Zveli skola, ras vgrZnobdi, roca mego na, rom axal klasSi yuradRebas aravin maqcevda. ase rom, kargad mesmis, ra mdgomareobaSia axla levani” - aseTi kavSirebi xels uwyobs teqstis gageba-gaazrebas. b. ”Tamunas iseve uyvars Semwvari kartofili, rogorc me” - es ki zedapiruli kavSiris magaliTia da naklebad exmareba mkiTxvels teqstis srulyofilad gaazrebaSi). 2. mas Semdeg, rac maswavlebeli darwmundeba, rom moswavleebma gaiges, ras gulisxmobs es kavSirebi, avalebs maT, daiwyon wakiTxul teqstze muSao ba. maswavlebeli dafaze wers kiTxvebs da sTxovs moswavleebs, dafiqrd nen da pasuxi gascen maT. teqsti da me: ¡ ras gaxsenebs am moTxrobaSi aRwerili ambavi? ¡ xom ar gagonebs romelime personaJi vinmes Sen garSemo? ¡ raime msgavsi ambavi xom ar gadagxdenia? teqsti da teqsti: ¡ xom ar gagonebs es moTxroba Sen mier wakiTxul romelime sxva moTxrobas an wigns? ¡ ra msgavsebaa maT Soris? ¡ ra gansxvavebaa maT Soris? teqsti da garesamyaro: qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 259 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ¡ sad da rodis SeiZleba moxdes/momxdariyo am moTxrobaSi aRwe rili ambavi? ¡ SeiZleba Tu ara moxdes aseTi ambebi realur cxovrebaSi? ¡ ra SeiZleba moxdes da ra - ara? Sefaseba: am aqtivobis mizani umTavresad moswavleTa maRali donis kiTxvis unarebis, kerZod ki, sinTezirebis unaris ganviTarebaa. aqtivobiT SeiZleba Sefas des, Tu ramdenad safuZvlianad gaiges da gaiazres moswavleebma wakiTxuli mxatv ruli teqstis Sinaarsi; SeZles Tu ara interteqstualuri kavSirebis damyareba; SeZles Tu ara wakiTxulis gasaazreblad winare codnisa da gamocdilebis miSvelieba. qarT. VI. 10. moswavles aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdilebis gadmocemis unari. aqtivoba #1: saklaso albomi. aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba xels uwyobs imas, rom moswavlem SeZlos wa kiTxuli nawarmoebiT gamowveuli STabeWdilebebis, emociebisa da gancdebis mo xelTeba da verbalurad gadmocema. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. gaimeoreben Seswavlil masalas; 2. Seafaseben wakiTxul nawarmoebebs mxatvrul-esTetikuri da Rirebule biTi TvalsazrisiT; 3. isaubreben mxatvruli nawarmoebiT gamowveuli grZnobebisa da emociebis Sesaxeb; 4. ivarjiSeben kaligrafiaSi. resursebi: saxelmZRvanelo, albomi, furclebi, flomasterebi/feradi fanq rebi/saRebavebi, webo, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gaixsenon bolo periodSi (SesaZle belia erTi an ori Tvis, an sulac semestris ganmavlobaSi) Seswavlili mxatvruli teqstebi. amis Semdeg aZlevs maT saSinao davalebas: gaixsenon es nawarmoebebi, Tu saWiro iqneba, Tvali gadaavlon maT da Semdeg lama zad amoiweron furclebze maTTvis yvelaze sayvareli / mimzidveli ad gilebi (es SeiZleba iyos fraza, winadadeba, abzaci, saleqso striqoni an strofi) da gaaformon isini (gaformeba gulisxmobs, magaliTad, feradi an figuruli fonis dadebas teqstisTvis, mis lamaz, grafikul CarCoSi moTavsebas, an raime mxatvruli elementebiT gamdidrebas). am davalebis Sesasruleblad maswavlebeli klasTan erTad, winaswar SeimuSavebs kri teriumebs, romelTa mixedviTac unda Seasrulon moswavleebma davaleba, magaliTad, maT unda SearCion 1) Sinaarsobrivad yvelaze metad mniSvnelovani adgili nawarmoebidan; 2) adgili/sityvebi nawarmoebidan, romelmac yvelaze Zlieri STabeW dileba moaxdina maTze emociuri TvalsazrisiT; 3) mxatvruli-esTetikuri TvalsazrisiT yvelaze mimzidveli adgili 260 nawarmoebidan; 4) avtoris an personaJis mier gamoTqmuli mosazreba, romelic Zalze damafiqrebelia/brZnulia da sxv. 2. moswavleebi momdevno gakveTilze warmoadgenen Sesrulebul davalebas. isini kiTxuloben TavianT namuSevrebs da asabuTeben, Tu ratom SearCies esa Tu is adgili/sityvebi nawarmoebidan. SesaZlebelia klasSi ganxilvac moewyos da sxva moswavleebmac gamoTqvan TavianTi mosazrebebi. 3. aqtivobis bolo etapia albomis Seqmna. moswavleebi maswavlebelTan er Tad gadaarCeven namuSevrebs da ganixilaven, rogor unda ganawildes isi ni albomSi. moswavleebi akraven furclebs albomSi, aweren saTaurs da aformeben mas Sefaseba: am aqtivobas erTgvarad Semajamebeli saxe aqvs. amdenad, igi kargi saSualebaa ganmsazRvreli Sefasebis gamosayeneblad. maswavlebels SeuZlia Sea fasos, ramdenad kargad aqvs moswavles Seswavlili da damuSavebuli ganvlili ma sala. amasTanave, am aqtivobiT Sefasdeba moswavlis unari Seafasos mxatvruli nawarmoebi esTetikuri da emociuri TvalsazrisiT, aseve sxvadasxva obieqturi kriteriumis mixedviT; daasabuTos Tavisi arCevani; imuSaos damoukideblad; monawileoba miiRos jgufur aqtivobaSi; gamoavlinos SemoqmedebiTi midgoma davalebis Sesrulebisas. meToduri miTiTeba: amgvari aqtivobebis dagegmva SesaZlebelia IV da V kla sebSic, bunebrivia, saswavlo gegmiT gaTvalsiwinebuli moTxovnebis Sesabamisad. misi Catareba mizanSewonilia semestris an saswavlo wlis dasasruls. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv Tavise burebebze dakvirveba da msjeloba. aqtivoba #1: cocxali winadadeba. aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba saxaliso da dinamiuri formiT exmareba mos wavleebs sityvebs Soris arsebul sintaqsuri mimarTebebis gagebasa da winadade bis wevrTa funqciis gaazrebaSi. aqtivobis mizani: moswavleebi ivarjiSeben kiTxvebis dasmis saSualebiT winadadebis wevrebis amocnoba Si; ivarjiSeben winadadebis agebaSi; gaiazreben sityvebs Soris arsebul sintaqsur mimarTebebs. resursebi: furclebi, flomasterebi, teqsti. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli winaswar arCevs winadadebebs teqstidan da didi asoebiT amoiwers an dabeWdavs cal-calke furclebze. amis Semdeg urigebs furc lebs ramdenime moswavles, romlebic klasis win mwkrivdebian da am sity vebisgan qmnian winadadebas (Tuki winadadeba aris Serwymuli an rTuli, an 261 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Seicavs CarTuls, maswavlebels SeuZlia furclebze Sesabamisi sityvebis Semdeg gamosaxos mZimeebi. es garkveul orientiradac SeiZleba gamoad geT moswavleebs). isini xelSi iWeren furclebs ise, rom Tanaklaseleb ma waikiTxon maTze dawerili/dabeWdili sityvebi. danarCeni moswavleebi xmamaRla kiTxuloben winadadebas. isini akvirdebian da afaseben, ramde nad sworad, gamarTulad aris winadadeba konstruirebuli. 2. imisaTvis, rom moswavleebma SeZlon winadadebis ZiriTadi wevrebis amocnoba da maTi funqciis gaazreba, maswavlebeli svams ramdenime kiTx vas winadadebis garSemo, magaliTad: ”vis / ras exeba es winadadeba?” (qvem debare) ”ras akeTebs is am winadadebaSi?” (Semasmeneli). momdevno kiTxve bi SeiZleba exebodes pirdapiri damatebis, adgilis, droisa da viTarebis garemoebis amocnobas. kiTxvaze pasuxis gacemisas erTi nabijiT win gamo dis is moswavle, romelsac xelSi uWiravs Sesabamisi sityva. 3. es procedura meordeba ramdenjerme, ris Semdegac kiTxuloben teqsts. moswavleebi me-2 punqtSi aRwerili principiT amoicnoben winadadebis wevrebs da gaiazreben maT funqcias winadadebaSi. Sefaseba: am aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles winadadebis wevrebis amocnoba; winadadebis wevrebis funqciis gaazreba; sityvebs Soris sintaqsuri mimarTebebis aRqma; winadadebis konstruireba. meToduri miTiTeba: am tipis aqtivobebis gamoyeneba Tavisuflad aris SesaZ lebeli dabal klasebSic. qarT. VI. 12. moswavles SeuZlia mediateqstebis gaanalizeba; aqvs multime dia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebi. eleqtronuli teqstebis kiTxva zogadi mimoxilva: mediawigniereba erovnuli saswavlo gegmis prioritetu li gamWoli kompetenciaa, romlis ganviTarebazec zrunva sul ufro met mniSvne lobas iZens Tanamedrove saganbmanaTleblo sivrceSi. amdenad, saWirod miviCnieT, saTanado yuradReba gagvemaxvilebina multimediuri teqstebis kiTxvaze. kvlevebis mixedviT, eleqtronul formatSi kiTxva beWduri teqstebis kiTx visgan gansxvavebuli unarebisa da strategiebis flobas moiTxovs. es imitom, rom eleqtronul formatSi kiTxva umetesad informaciis moZiebas ukavSirdeba da am process Tavad mkiTxveli uZRveba (da ara maswavlebeli). amasTanave, aseTi teqs tebis kiTxvis dros mkiTxveli ar mihyveba erT xazs teqstis dasawyisidan bolom de. igi mihyveba bmulebs, gadadis erTi vebgverdidan meoreze, xsnis da ecnoba sxva fanjrebs da a.S. eleqtronul formatSi kiTxvisTvis saWiroa Semdegi unarebi: Se sabamisi kiTxvebis dasma da formulireba, sando informaciis moZieba, aseve am in formaciis Sefaseba, sinTezireba da gaziareba. kvlevebis Tanaxmad aseve damtkicebulia, rom beWduri teqstebis kiTxvaSi gawafuli moswavle yovelTvis ar aris multimediuri teqstebis aseTive kargi 262 mkiTxveli da - piriqiT. aqtivobis mizani: warmodgenili meTodebi da rekomendaciebi miznad isaxavs, daexmaros maswavlebels multimediuri, kerZod ki, eleqtronuli teqstebis kiTx vis swavlebis procesSi. resursebi: kompiuteri, sxvadasxva aqtivobis dasagegmad da Casatareblad sa Wiro masala. aqtivobebis aRwera: 1. sawyis etapze moswavleebi varjiSoben sasurveli informaciis moZi ebisTvis saWiro kiTxvebis CamoyalibebaSi. amisaTvis maT unda icodnen, rom kiTxva mTlianad ki ar unda Caweron saZiebo velSi, aramed SeZlon Se sabamisi sakvanZo sityvebis, terminebisa da frazebis SerCeva da gamoyeneba. 2. internetSi moZiebuli informaciis gasaanalizeblad da Sesafaseblad, SesaZlebelia sxvadasxva tipis saklaso aqtivobebis dagegmva. magaliTad: ¡ moswavleebi akvirdebian da msjeloben, ra gansxvavebaa, magaliTad, Semdeg domeinebs Soris: .com, .gov, .org, .edu da .ge da ra tipis informa cia SeiZleba moipovon TiToeuli maTganidan; ¡ moswavleebi amowmeben maswavleblis mier SerCeul vebgverdebs (ami saTvis maswavlebelma unda SearCios sando da naklebad sando vebg verdebi). maT pasuxi unda gascen Semdeg kiTxvebs: SesaZlebelia Tu ara am vebrgverdze warmodgenili informaciis gadamowmeba sxvagan? aris Tu ara es informacia sando? aris Tu ara es informacia axali? aris Tu ara es informacia dasabuTebuli (axlavs Tu ara mas Sesabami si fotomasala, audiomasala da a.S.)? aris Tu ara es vebgverdi miker Zoebuli (neitraluria Tu vinmes an rames propagandas eweva)? da a.S. 3. sasurvelia iseTi aqtivobebis dagegmva, romlebic xels Seuwyobs moswav leTa metakognituri unarebis ganviTarebas. magaliTad: ¡ maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daxazon ruka, romelzec maT unda asaxon, Tu rogor miagnes sasurvel vebgverds da moipoves saWiro in formacia. moswavleebi sityvieradac aRweren maT mier ”ganvlil gzas” da xsnian, Tu ratom miiRes esa Tu is gadawyvetileba TiToeul etapze. ¡ moswavleebi xsnian, ra kriteriumebiT ixelmZRvaneles konkretul vebgverdze SemoTavazebuli informaciis sandoobis dasadgenad, ga daamowmes Tu ara es infromacia da rogor. Sefaseba: aqtivobis specifikisa da saswavlo miznis gaTvaliswinebiT, maswav lebelma Tavad unda gansazRvros Sefasebis tipi da kriteriumebi. kavSiri sxva sagnebTan: informaciuli da sakomunikacio teqnologiebi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 13. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobri vad gamoyeneba. aqtivoba #1: televizori (vizualizacia). aqtivobis Sesaxeb: es aqtivoba sTavazobs moswavleebs kidev erT xerxs wa kiTxulis gasaazreblad. es strategia gulisxmobs teqstis suraTebis gacocxle 263 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bas gonebaSi (anu vizualizacias) da mis gadmocemas Canaxatebis meSveobiT. aqtivobis mizani: moswavleebi 1. gaecnobian kiTxvis axal strategias; 2. iswavlian, rogor gamoiyenon es strategia wakiTxuli teqstis gasaazreb lad da interpretirebisaTvis; 3. SeZleben teqstis fragmentebis vizualizacias; 4. aRweren, rogor daexmara es strategia teqstis gaazrebaSi. resursebi: sakiTxavi masala, plakati, saweri kalmebi/fanqrebi. aqtivobis aRwera: 1. maswavlebeli uxsnis moswavleebs, ras gulisxmobs es strategia da sai lustraciod aCvenebs specialurad gamzadebul plakats (ix. nimuSi). imi saTvis, rom moswavleebi ukeT Cawvdnen strategiis arss, maswavlebels es procesi SeuZlia Seadaros televizoris yurebas, oRond im gansxvavebiT, rom es televizori moTavsebulia Tavad moswavlis TavSi. igi winaswar sTxovs moswavleebs, rom teqstis mosmenisas daxuWon Tvalebi da TavianT gonebaSi gaacocxlon kadrebi ise, TiTqos televizors uyureben. 2. maswavlebeli ukiTxavs teqsts moswavleebs. yoveli pasaJis/epizodis dasrulebis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, aRweron maT gone baSi gacocxlebuli kadrebi. 3. rodesac maswavlebeli daasrulebs teqstis kiTxvas, igi avalebs moswav leebs gaakeTon Canaxatebi. maswavlebelma unda gaafrTxilos moswavle ebi, rom am SemTxvevaSi naxatis Sesrulebis xarisxi naklebad mniSvnelo vania. es unda iyos rac SeiZleba swrafad gakeTebuli Canaxatebi. am davalebis mizani aris is, rom moswavleebma TavianTi xedva (na warmoebis maTeuli interpreta cia) gadmoscen araverbaluri gziT da pirdapir saxatav fur celze gadaitanon. 4. aqtivobis bolo nawili SeiZleba daeTmos strategiis Sefasebas. moswavleebi ganixilaven, daexma ra Tu ara vizualizacia teqstis gagebaSi, riT hgavs es procesi te levizoris yurebas da riT gansx vavdeba misgan da a.S. plakatis nimuSi Sefaseba: am aqtivobis mizania, moswavleebi gaecnon kiTxvis erT-erT strate gias. amdenad, misi mimdinareobisas sasurvelia ganmaviTarebeli Sefasebis gamoye neba. maswavlebeli akvirdeba moswavleebs, ismenen Tu ara isini teqsts yuradRebiT; 264 axerxeben Tu ara mosmenili teqstis vizualizacias (vizualurad gacocxlebas) gonebaSi; gaiges da aiTvises Tu ara kiTxvis axali strategia. meToduri miTiTeba: es aqtivoba sainteresoa im TvalsazrisiT, rom misi sa SualebiT moswavleebi warmoaCenen wakiTxuli/mosmenili teqstis erTmaneTisgan sruliad gansxvavebul xedvas, rac saklaso diskusiebis gamarTvis karg SesaZleb lobas iZleva. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia meoTxe klasidan. kavSiri sxva sagnebTan: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 14. moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdile bis gamoyeneba weris procesSi; aqvs mxatvruli warmosaxvis unari. aqtivoba #1: weris dResaswauli. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba Semajamebeli saxisaa da, rogorc wesi, tardeba semestris an saswavlo wlis bolos. igi emsaxureba mosmenis, mxatvruli warmosax visa da teqstis analizis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivoba moswavleebisaT vis ufro saxalisos gaxdis weriTi metyvelebis swavlebis process da Semoqmede biTobis iers SesZens weriT davalebebze muSaobas. aqtivobis miznebi: mosmenis unar-Cvevebis ganviTareba; teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; sakuTari mosazrebis, damokidebulebis, poziciis, Tvalsazrisis gamo xatvisa da argumentirebis unar-Cvevebis ganviTareba; mxatvrulad weris unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri. resursebi: moswavleTa mier Sesrulebuli nawerebi, furclebi, kalami, dafa, carci, martivi jildoebi/sigelebi. aqtivobis aRwera: Mmaswavleblis daxmarebiT, moswavleebma unda SearCion semestris/wlis gan mavlobaSi maT mier Sesrulebuli erT-erTi namuSevari da xmamaRla waukiTxon igi Tanaklaselebs. mas Semdeg, rac erTi moswavle waikiTxavs Tavis namuSevars, danarCenebs daax loebiT 15 wuTi miecemaT saimisod, rom patara furcelze Camoweron TavianTi po zitiuri/dadebiTi komentarebi mosmenili namuSevris Sesaxeb (negatiur mxareebs am SemTxvevaSi yuradReba ar eqceva). moswavleTa werilobiTi komentarebi warmodgenili unda iyos ori rubrikis saxiT (TiToeul maTganSi ori parametria). maswavlebeli moswavleebs winaswar ga acnobs am kriteriumebs da dafaze Camowers maT. werilobiTi komentarebi emsaxu reba rogorc mosmenisa da Sedarebis unar-Cvevis ganviTarebas, aseve mxatvrulad weris unaris gamomuSavebas. es rubrikebia: 1. “gonebis sarke” (mosmenis unari) 265 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi ¡ naweridan daafiqsire sityva, winadadeba, fraza an azri, romelic mo gewona da axseni, ratom mogewona igi. ¡ naweris wakiTxvis Semdeg CainiSne, raze dagafiqra megobris nawerma. 2. “gulis sarke” (Sedarebisa da mxatvrulad weris unari) ¡ CainiSne, ra grZnoba, gancda aRZra SenSi megobris nawerma. ¡ Seadare naweri raRacas, romelic axsnis da gadmoscems am naweris arss da/an xasiaTs. komentarebze muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebi xmamaRla kiTxulo ben TavianT komentarebs/Sefasebebs mosmenis dros gaCenili myisieri gancdisa da azrebis dasafiqsireblad. aqtivobis Catarebisas, dResaswaulisa da zeimis ganwyobis Sesaqmnelad, sak laso oTaxic sadResaswaulod unda moirTos. ”weris dResaswauls” SeiZleba daes wron mowveuli stumrebi: maswavleblebi, amxanagebi, mSoblebi, skolis TanamSrom lebi da sxv. (am SemTxvevaSi moswavleebs SeuZliaT, daamzadon mosawvevi baraTebi stumrebisaTvis). aqtivobis xangrZlivoba: mTeli aqtivobis Catarebas esaWiroeba sami 45-50 wu Tiani gakveTili (im SemTxvevaSi, Tu klasSi 20-25 moswavlea). Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: daskvnebis, piradi damokidebulebebis, SegrZnebebis werilobiT Camoya libeba; iribi naTqvamisa da citatis sworad gamoyeneba; gancdis, STabeWdilebis raimesTan Sedareba; sasurveli mxatvruli formis Seqmna. meToduri miTiTeba: sasurvelia, rom weris dResaswaulis dasasruls, maswavlebelma moswavleebi daajildovos sigeliT, simboluri saCuqriT da sxv. aqtivoba #2: ”iyo da ar iyo ra”. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba teqstis analizisa da SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; SemoqmedebiTi unarebis (fantaziis/warmosaxvis) ganviTareba; TviTSefasebisa da urTierTSefasebis unar-Cvevebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: zRapari, saweri kalmebi, feradi fanqrebi, adamianuri resursebi. aqtivobis aRwera: maswavlebeli saubrobs zRaparebze, moswavleebs Seaxsenebs maTTvis cnobil zRaprebs. Semdeg mokled mimoixilavs zRapris ZiriTad struqturas da mis ele mentebs. esenia: Sesavali (personaJebi da moqmedebis adgili), siuJetis ganviTare ba, kvanZis Sekvra, kulminacia, kvanZis gaxsna; Seaxsenebs moswavleebs zRaprisaT vis damaxasiaTebel enobriv-stilistur normebs. Semdeg maswavlebeli waikiTxavs ramdenime abzacs SerCeuli zRapris Sua na 266 wilidan da sTxovs moswavleebs, warmoidginon da daweron, ra moxda am abzacebam de, ra moxda am abzacebis Semdeg; agreTve zRapris Sesavali da daskvniTi nawilebi. moswavleebma unda ifiqron ”ukana mimarTulebiT”: moaxdinon Txrobis nakluli nawilis/nawilebis rekonstruireba, daadginon Txrobis Sesavsebad aucilebeli komponentebi da, amasTan, warmoadginon es adgilebi JanrisaTvis damaxiasiaTe beli enobriv-stilisturi normebis dacviT. gasaTvaliswinebelia, rom aqtivoba moswavleebisagan moiTxovs, ”moergon” imas, rac aqvT SeTavazebuli da imuSaon mo cemul faqtebze dayrdnobiT. survilisamebr, moswavleebs SeuZliaT daasuraTon TavianTi namuSevrebi. samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs moswavleTa namuSevrebs. bolos maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs zRapris originalur teqsts Tavi dan bolomde. dasasruls, SeiZleba gaimarTos msjeloba imis Taobaze, Tu romeli namuSeva ri dgas ufro axlos zRapris originalur teqstTan. moswavleebi TviTon imsje leben Sedegebze, daadgenen, romeli zRapari gamovida ufro sruli, saintereso da/an originaluri. aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: teqstis gaanalizeba (siuJeturi xazis gansazRvra, ZiriTadi struqtu ruli elementebis dadgena); Txrobis nakluli elementis/elementebis rekonstruireba Janris spe cifikis gaTvaliswinebiT da saTanado enobriv-stilisturi normebis ga moyenebiT; avlens Tu ara moswavle fantaziis/warmosaxvis unars; ramdenad adekvaturad afasebs moswavle sakuTar da sxvis namuSevrebs. meToduri miTiTeba: sasurvelia, moswavleebs samuSaod SevTavazoT tradi ciuli struqturisa da siuJeturi xazis mqone, naklebad cnobili zRapari. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #3: vqmniT erTad. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba SemoqmedebiTi werisaTvis aucilebe li unar-Cvevebis gamomuSavebas. igi aerTianebs oTx etaps. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis Camoyalibeba; analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis Camoyalibeba; SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba; weriTi metyvelebis unar-Cvevebis Camoyalibeba; TviTgamoxatvis unarebis ganviTareba; TanamSromlobis unar-Cvevebis Camoyalibeba; swavlis procesis organizebis unaris ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: kalmebi, saweri furclebi TiToeuli moswavlisaTvis. aqtivobis aRwera: 267 qarTuli ena da literatura 268 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi maswavlebeli zepirad uxsnis moswavleebs, raSi mdgomareobs aqtivobis arsi: moswavleebma unda SeTxzan da daweron raime siuJeti/moTxroba/istoria. aqtivo bis pirvel etapze moswavleebi Txzaven siuJetis dasawyiss, meore etapze - Sua na wils, mesame etapze - dasasruls. amasTan, moswavleebi ar weren erT siuJets Tavi dan bolomde. isini iwyeben siuJetis weras, Semdeg agrZeleben Tanaklaselis mier dawyebul siuJets (weren Sua nawils); dabolos, daasruleben Tanaklaselebis mier mofiqrebuli siuJets (siuJetis dasawyissa da Sua nawils). aqtivobis dasasruls, moswavleebi asworeben Tanaklaselebis namuSevars. maswavlebeli gaafrTxilebs moswavleebs, rom TiToeuli etapisaTvis gamoyofilia garkveuli dro. pirveli etapi: moswavleebi Seudgebian weras (sawer furclebze ar uTiTeben TavianT vinaobas): Txzaven siuJetis dasawyiss, sadac warmodgenili iqneba perso naJebi, moqmedebis dro da adgili. meore etapi: 5-7 wuTis Semdeg TiToeuli moswavle, maswavleblis miTiTebiT, Tavis erT Tanaklasels gaucvlis nawers; waikiTxavs Tanaklaselis mier mofiqre bul dasawyiss (personaJebs, moqmedebis adgils, dros) da gaagrZelebs siuJetur xazs Tavisi warmosaxviT. mesame etapi: 5-7 wuTis Semdeg TiToeuli moswavle, maswavleblis miTiTebiT, Tavis erT romelime Tanaklasels gaucvlis nawers; waikiTxavs Tanaklaselebis mi er mofiqrebul dasawyissa da Sua nawils da daasrulebs siuJets Tavisi warmosax viT. meoTxe etapi: samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebi kidev erTxel gacvli an sawer furclebs. TiToeul maTgans daevaleba, gaasworos Tanaklaselebis namu Sevari, moaxdinos redaqtireba-koreqtireba da gadaaTeTros igi. am samuSaosaT vis moswavleebs 7-8 wuTi miecemaT. moswavleTa mier Sesrulebuli namuSevrebi Seikribeba da erTad aikinZeba broSuris saxiT, romelic xelmisawvdomi unda iyos yvela moswavlisaTvis. am gziT TiToeul maTgans SeeZleba, gaecnos Tanaklaselebis namuSevrebs; Tvali gaadev nos, rogor ganviTarda/rogor dasrulda mis mier mofiqrebuli siuJeti (dasawyi si da/an Sua nawili). aqtivobis xangrZlivoba: pirveli sami etapisaTvis moswavleebs eZlevaT 5-7 wuTi, meoTxe etapisTvis - 7-8 wuTi. aqtivobis saerTo xangrZlivobaa daaxl. 30 -35 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles siuJeturi xazis amocnoba da ganviTareba; adekvaturi leqsikis gamoyeneba; SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamovlena; sxvisi namuSevris Sefaseba; naweris gasworeba (redaqtireba, koreqtireba). meToduri miTiTebebi: aqtivobis pirvel etapze maswavlebelma unda miuTiTos moswavleebs, rom dasawyisis werisas maT unda warmoaCinon: personaJi/personaJebi, moqme debis dros, moqmedebis adgili. mizanSewonili ar aris personaJebad Tanaklaselebis, maswavleblebisa da misT. gamoyvana. aqtivobis Seuferxeblad Catarebis mizniT, TiToeul moswavles maswav lebeli miuTiTebs, romel Tanaklasels unda gaucvalos Tavisi namuSe vari (es ar unda iyos gverdiT an axlos mjdomi Tanaklaseli). kavSiri sxva sagnebTan: aRniSnuli aqtivoba aviTarebs analitikuri da logi kuri azrovnebis, agreTve SemoqmedebiT unar-Cvevebs, romlebic aucilebelia hu manitaruli, sabunebismetyvelo da zusti mecnierebebis Seswavlis dros. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: me da Cemi Tanaavtori. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamiznulia weris etapisaTvis. igi xels uwyobs pirovnuli da/an literaturuli gamocdilebis werilobiT gadmocemis, Semoqme debiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas; stimuls aZlevs moswavleTa mxatvrul war mosaxvas, maTi TviTgamoxatvis process. aqtivobis mimdinareobisas moswavleebi muSaoben erTmaneTTan TanaavtorobiT da saerTo ZalisxmeviT qmnian mxatvrul teqsts. aqtivobis miznebi: SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTareba; mxatvruli warmosaxvis ganviTareba; logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba; TanamSromlobis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: wyviluri/jgufuri. resursebi: dafa, carci/markeri, saweri furceli, kalami. aqtivobis aRwera: maswavlebeli SesTavazebs moswavleebs, daweron/SeTxzan mxatvruli teqsti im dasawyisis safuZvelze, romelsac igi dafaze dawers (es SeiZleba iyos erTi an meti winadadeba, erTi abzaci). SeTavazebuli dasawyisi SeiZleba SeTxzuli iyos Tavad maswavleblis mier an aRebuli iyos romelime Txzulebidan, romelsac mos wavleebi ar icnoben. moswavleebma unda gaagrZelon ambis Txroba wyviluri muSaobis reJimSi. Ti Toeul wyvils maswavlebeli daurigebs TiTo-TiTo sawer furcels da gaacnobs moswavleebs samuSaos Sesrulebis wess, afrTxilebs maT, rom teqstze samuSaod maT aqvT 18-20 wuTi. teqstis Seqmnaze mewyvileebi muSaoben rigrigobiT, iyeneben erTsa da imave furcels - jer erTi mewyvile dawers winadadebas/winadadebebs an abzacs, gadas cems furcels Tavis mewyviles, romelic gaecnoba megobris nawers da gaagrZelebs ambis Txrobas. Semdeg furceli isev daubrundeba pirvel mewyviles, romelic gaec noba, ra dawera misma megobarma (meore mewyvilem), gaagrZelebs mis Txrobas da a.S. mewyvileebma unda gamokveTon da daicvan siuJeturi xazi, gagrZelebebi ar unda iyos winaaRmdegobrivi da urTierTgamomricxavi - esaa aucilebeli moTxov na, romelsac maswavlebeli weris dawyebamde gaacnobs moswavleebs. sasurvelia, rom mewyvileebis mier Seqmnil teqstSi aRreuli ar iyos enobrivi, stilisturi, Janruli da an formobrivi maxasiaTeblebi. samuSaos dasrulebamde 5 wuTiT adre maswavlebeli gaafrTxilebs moswav 269 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi leebs, rom dro iwureba (”gafrTxilebT, rom dagrCaT 5 wuTi”) da mouwodebs maT, darCenili dro teqstis dasasruleblad gamoiyenon. samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebi xmamaRla waikiTxaven TavianT Txzu lebebs. wakiTxvis Semdeg gaimarTeba msjeloba mosmenili Txzulebebis Sesaxeb. im SemTxvevaSi, Tu maswavleblis mier SeTavazebuli dasawyisi romelime Txzu lebidanaa aRebuli, maswavlebeli moswavlebs mokled gaacnobs mis Sinaarss (an da avalebs aRniSnuli Txzulebis wakiTxvas saSinao davalebis saxiT). aqtivobis xangrZlivoba: 18-20 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles mxatvruli warmosaxvis unaris gamovlena weris dros; siuJeturi xazis ageba da dacva; logikuri azrovnebis unar-Cvevebis gamovlena; enobriv-stilisturi da Janrobrivi maxasiaTeblebis gaTvaliswineba; TanamSromloba. meToduri miTiTeba: aqtivobis Catareba SeiZleba agreTve moswavleebis jgu febad dayofis gziT. qarT. VI. 15. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis miznobrivi teqstis damo ukideblad Seqmna. aqtivoba #1. vwerT biografias. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba movlenebisa da faqtebis Tanamimdev rulad gadmocemis unaris gamomuSavebas, weriTi metyvelebis ganviTarebas. aqti voba nawilobriv faravs, agreTve, amave klasis me-16 Sedegs (qarT. VI. 16). aqtivobis miznebi: informaciis moZiebis, daxarisxebisa da organizebis unar-Cvevebis ganvi Tareba; movlenebisa da faqtebis Tanamimdevrulad gadmocemis unar-Cvevebis ganviTareba; analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba; weriTi metyvelebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: sanimuSod SerCeuli biografiuli teqsti, wyaroebi biografiuli teqstis Sesaqmnelad, kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli moswavleebs esaubreba biografiuli teqstebis, maTi specifi kis Sesaxeb; Seaxsenebs maT, rom biografiis subieqti (piri, viszec iwereba biogra fia) SeiZleba iyos metnaklebad cnobili istoriuli piric da Tanamedrove adami anic.4 sanimuSod maswavlebeli moswavleebs gaacnobs erT-erT biografiul teqsts, 4 270 biografia (iseve, rogorc avtobiografia), sazogadod, warmoadgens aRweriTi tipis teqsts, romelSic gamoyenebulia naratiuli tipis teqstis garkveuli elementebic. biografiis tipis teqstebis Sedge nisas, ZiriTadad, gamoiyeneba 3 meTodi/midgoma. esenia: 1. istoriuli - igi fokusirebulia TariRebisa da movlenebis gadmocemaze qronologiuri Tanamimdevrobis dacviT. am tipis biografiuli teqstebi romelsac klasSi waikiTxaven. maswavleblis xelmZRvanelobiT, moswavleebi daak virdebian biografiuli teqstis enobriv, stilistur da struqturul Tavisebu rebebs (aRweriTi xasiaTi, qronologiuri Tanamimdevrobis dacva, Txroba mesame pirSi, sxv.). maswavlebeli SesTavazebs moswavleebs, daweron biografiuli teqsti. mos wavleebi SearCeven biografiis subieqts. is SeiZleba iyos mwerali, romlis nawar moebsac swavloben, istoriuli piri, sportsmeni, msaxiobi, musikosi da a.S. biografiuli teqstis Sesaqmnelad moswavleebi, pirvel rigSi, unda gaecnon masalebs SerCeuli subieqtis Sesaxeb. moswavleebi gansazRvraven, ra wyaroebiT isargebleben teqstis Sesaqmnelad (biografiis wyaroebis Sesaxeb ix. meToduri mi TiTebebi, #1). am etapze moswavleebs SeuZliaT Semoifarglon 2-3 wyaroTi. masalebis analizis, daxarisxebisa da organizebis procesis ukeT warmarTvis mizniT, maswavlebeli SesTavazebs bavSvebs, muSaobis dros moamzadon: a) ”cxovrebis xazi” - moswavleebi Seqmnian subieqtis cxovrebis mniSvnelo vani TariRebis CamonaTvals dabadebidan sikvdilamde. es CamonaTvali unda Seicavdes, sul mcire, 6-8 movlenas/faqts; b) portreti - moswavleebi daxataven subieqtis portrets; miuTiTeben, ras fiqrobda subieqti Tavisi cxovrebis sam yvelaze mniSvnelovan movlena ze; g) citatebi - moswavleebma unda moiyvanon, sul mcire, ori citata - subieq tis azrebi, gamonaTqvamebi, romlebic, biografiis avtoris azriT, sauke Tesod asaxavs subieqtis saubris stilis, mis azrebsa da Sexedulebebs. d) e.w. ”gulis ruka” – esaa grZnobebis, emociebis, damokidebulebebis am saxveli grafikuli maorganizebeli. moswavleebi daxataven /gamosaxaven guls. Semdeg am gamosaxulebas Seavseben sityvebiT/suraTebiT, romle bic asaxaven subieqtis grZnobebs, emociebs, damokidebulebebs adamiane bis/sagnebis/movlenebis, sxv. mimarT. ”gulis rukaze” SeiZleba, mag., ga moisaxos: biografiis subieqtis sayvareli wignis saxelwodeba; eklesia (Tuki biografiis subieqti religiuri adamiania), subieqtis ojaxis ama Tu im wevris, megobris, maswavleblis saxelebi (Tuki maT mniSvnelovani adgili ekavaT subieqtis cxovrebaSi), subieqtis hobi (mag., SeiZleba ga moisaxos Tevzi da/an ankesi, Tuki subieqti gatacebulia TevzaobiT); sa xelebi im adamianebisa, romelTa moRvaweobam/Semoqmedebam gavlena moax dina subieqtze, sxv. amgvarad organizebuli informacia calkeuli Temebis da maTTan dakavSire buli detalebis saxiT Seva biografiul teqstSi. saWiroebisamebr, teqstis Sed genisas moswavleebs SeuZliaT gamoiyenon mizez-Sedegobrivi da/an sxva mimarTe qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi yvelaze farTodaa gavrcelebuli; 2. sociologiuri - igi subieqtis cxovrebis gadmocemisas farTod iyenebs istoriul konteqsts (aRwers saTanado periodis saojaxo cxovrebas, kvebas da sakveb produq tebs, medicins, satransporto saSulebebs, ekonomikas, ganaTlebis sistemas, modas, sameurneo sistemas, arqiteqturas da a.S.); 3. fsiqologiuri - subieqtis cxovrebis gadmocemisas fokusirebulia konfliq tebze, romelic biografiis subieqts aqvs sxvebTan - ojaxis da/an sazogadoebis wevrebTan, bunebasTan, sakuTar TavTan, sxv. am tipis biografiebSi SeiZleba aRwerili iyos ara subieqtis mTeli cxovreba, ara med erTi romelime epizodi, romelSic, avtoris azriT, ukeT ikveTeba biografiis subieqtis xasiaTi. zemoT warmodgenili aqtivoba fokusirebulia istoriuli biografiis tipze, romelic qronologiuri TanamimdevrobiT gadmogvcems movlenebsa da faqtebs. 271 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi bebis amsaxveli kavSirebi/konstruqciebi (mag., ”..-is gamo biografiis subieqtma imoqmeda amgvarad...”, sxv.) masalebis analizis, daxarisxebisa da organizebis dros miRebuli monacemebi sa da daskvnebis safuZvelze, moswavleebi daweren biografiul teqsts. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: biografiuli teqstis struqturis gaazreba; informaciis moZieba, gaanalizeba, daxarisxeba da organizeba; movlenebis/faqtebis gadmocema qronologiuri Tanamimdevrobis dacviT; organizebuli informaciis naSromSi asaxva (Temebis saxiT); saTanado enobriv-stilisturi normebis gamoyeneba, iribi naTqvamisa da citirebis marTebulad gamoyeneba, mizez-Sedegobrivi da/an sxva mi marTebebis amsaxveli kavSirebis/konstruqciebis marTebulad gamoye neba. meToduri miTiTebebi: biografiuli teqstis Sedgenisas avtori ecnoba da amuSavebs wyaroebs subieqtis Sesaxeb. wyaroebi ori tipisaa: a) pirveladi wyaroebi: Tavad biografiis subieqti (Tuki biografia iwereba Tanamedrove adamianze, saukeTeso saSualebaa, avtori piradad Sexvdes da gaesaubros mas), dRi urebi, werilebi, interviuebi biografiis subieqtTan, avtobiografia/av tobiografiuli Canawerebi (dawerili biografiis subieqtis mier), samax sovro Canawerebi, fotoebi, saistorio wyaroebi/cnobebi; mogonebebi im pirebisa, romlebic icnobdnen biografiis subieqts. meoradi wyaroebi: wignebi, albomebi, vebgverdebi da sxva eleqtronuli resursebi, saJur nalo/ sagazeTo/statiebi, sxv. - zogadad, mTeli is informacia, romelic mogviTxrobs biografiis subieqtis Sesaxeb. moswavleebis ukeT orientaciis mizniT, sasurvelia, maswavlebelma mos wavleebs aCvenos masalis organizebis modeli. am mizniT maswavlebels SeuZlia, klasSi wakiTxul biografiul teqstze dayrdnobiT, moamzados da dafaze gamosaxos ”cxovrebis xazi”, ”gulis ruka” da sxv. kargi iqneba, Tuki am procesSi aqtiurad CaerTvebian moswavleebic. kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba aviTarebs analitikuri da logikuri azrov nebis unar-Cvevebs, romlebic Tanabrad saWiroa nebismieri humanitaruli, sabune bismetyvelo da zusti mecnierebebis Seswavlis dros. aqtivoba #2: kornelis grafa. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba teqstis analizis unar-Cvevebis gamo muSavebas. igi gamiznulia weris mosamzadebeli etapisaTvis. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis gamomuSaveba; faqtobrivi monacemebisa da piradi Tvalsazrisis / damokidebulebis / Sexedulebebis erTmaneTisagan gamijvnis unar-Cvevebis gamomuSaveba; faqtobrivi monacemebis werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis gamomuSa veba; 272 piradi Tvalsazrisis/mosazrebis werilobiT gadmocemis unar-Cvevebis gamomuSaveba. aqtivobis organizebis forma: individualuri. resursebi: teqsti, kalami, rveuli, kornelis grafa. aqtivobis aRwera: aqtivoba aerTianebs oTx safexurs. esenia: 1. maswavleblis TxovniT, moswavlem unda gadaxedos dasamuSavebel masalas da sakuTar Tavs dausvas Semdegi kiTxva: ”ra vici me mocemuli sakiTxis Sesaxeb?” Semdeg ki Seadginos gamocdilebaSi arsebuli informaciisa da Tavisi molodinebis saxeldaxelo nusxa. 2. moswavlem werilobiT unda Camoayalibos Sesasrulebeli samuSaos miza ni. amisaTvis man unda upasuxos Semdeg SekiTxvebs: ”ratom vkiTxulob me am teqsts?”, ”risi swavlisa da gagebis imedi maqvs teqstis wakiTxvis Semdeg?”. 3. teqstis wakiTxvis dros moswavlem unda upasuxos Semdeg SekiTxvebs: ”ra? vin? sad? rodis? rogor? ratom?”Dda am kiTxvebis safuZvelze moZiebuli informacia CainiSnos kornelis grafis pirveladi komentarebisaTvis ga miznul svetSi. 4. moswavlem xelaxla unda waikiTxos Tavisi SeniSvnebi da kornelis grafa Si gakeTebul pirvelad komentarebs daurTos meoreuli, ukve emociuri da kritikuli komentarebi da amiT Seavsos kornelis grafis meore sveti. kornelis grafis Sevsebas mosdevs moswavleebs Soris azrTa gaziareba da zo gadi saklaso diskusia. nimuSi. kornelis grafa: Ppirveladi komentari F(faqtobrivi) M eoreuli komentari m (emociuri da kritikuli) faqtebi, STabeWdilebebi; terminebi; damokidebulebebi; TariRebi; emociebi; garemoeba; eWvebi; pirovnebebi; Sefasebebi; mizezebi; daskvnebi; Sedegebi; Sedarebebi; da sxv. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi da sxv. aqtivobis xangrZlivoba: 18-20 wuTi. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: faqtobrivi monacemebisa da piradi Sexedulebebis /Tvalsazrisis /damo kidebulebis /SegrZnebebis da misT. erTmaneTisagan gamijvna; faqtobrivi monacemebis werilobiT Camoyalibeba; daskvnebis, piradi damokidebulebebis, SegrZnebebis werilobiT Camoya libeba; 273 qarTuli ena da literatura 274 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi adekvaturi enobrivi masalis gamoyeneba; punqtuaciis normebis dacva; gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sityvaformebis gamoyeneba. aqtivoba #3: interviu. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba emsaxureba informaciis Tavmoyris, daxarisxebi sa da gaanalizebis unar-Cvevebis gamomuSavebas; analitikuri azrovnebis unar-Cve vebis gamomuSavebas; warmosaxvisa da SemoqmedebiTi unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: analitikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba; weriTi dialoguri metyvelebis ganviTareba; informaciis Segrovebis, daxarisxebisa da gaanalizebis unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (pirveli-mesame etapebi), wyviluri (meore etapi). resursebi: sainformacio resursebi, kalami, rveuli. aqtivobis aRwera: maswavlebeli gaacnobs moswavleebs interviuze muSaobis wess. uxsnis maT, rom interviuze muSaoba, ZiriTadad, sam etapad xorcieldeba. es etapebia: 1. mom zadeba interviusTvis; 2. intervius Catareba; 3. interviuze muSaobis dasruleba: teqstis redaqtireba, Casworeba, saboloo gaformeba. Sesabamisad, aqtivoba Ca tardeba sam etapad. sanimuSod maswavlebeli moswavleebs gaacnobs romelime winaswar SerCeuli intervius teqsts. yuradRebas miaqcevinebs moswavleebs interviusaTvis dama xasiaTebel enobriv-stilistur normebze, gramatikul elementebze (dialoguri metyveleba, Tavazianobis gamomxatveli formebi, sxv.), formatze (kiTxva-pasuxis reJimi), gaformebis wesze (TiToeul SekiTxvasTan an pasuxTan aucilebeli miTi Teba interviuerze, respondentze). maswavlebelma sagangebod unda gaamaxvilos moswavleebis yuradReba SekiTxvebis tipze (”Ria SkiTxvebze”) - gaafrTxilos, rom Tavi aaridon iseTi SekiTxvebis dasmas, romelTa savaraudi pasuxi iqneba ”diax” an ”ara” - es Zalze mosawyeni iqneba intervius mkiTxvelebisaTvis. aqtivobis Casatareblad maswavlebeli daawyvilebs moswavleebs da daava lebs, moifiqron da gadawyviton, vis CamoarTmeven warmosaxviT intervius (res pondenti SeiZleba iyos mwerali, msaxiobi, kompozitori, sportsmeni, momRerali, istoriuli piri, politikosi, sxv.). aqtivobis pirvel-mesame etapebze (momzadeba interviusTvis, intervius saboloo gaformeba) moswavleebi muSaoben individua lurad, meore etapze (intervius Catareba) - wyvilebSi. amisaTvis moswavleebma rigrigobiT unda ”moirgon” interviuerisa da respondentis rolebi. I etapi: momzadeba interviusaTvis. am etapze moswavleebi moiZieben, axarisxeben da swavloben masalas/informa cias SerCeuli warmosaxviTi respondentis Sesaxeb. samuSaos gasaadvileblad, mos wavleebma unda gaiazron: a) ra ician maT Tanamosaubris Sesaxeb; b) ra informacia esaWiroebaT damatebiT. mewyvileebi dagegmaven informaciis mosaZiebel samuSaos. amisTvis maT unda gaiazron: a) romelia saWiro informaciis moZiebis savaraudo wyaroebi; b) rome li iqneba maTTvis yvelaze saintereso/informaciuli wyaro. mewyvileebi gansazR vraven da SearCeven informaciis wyaroebs (wignebi, enciklopediebi, interneti, Jurnal-gazeTebi, sxv.). es iqneba baza maTi erToblivi interviusaTvis (gamosaye neblad SeiZleba SeirCes 2-3 wyaro). amis Semdeg mewyvileebi muSaoben individualurad: Seudgebian SerCeuli wya roebis damuSavebas, daxarisxebas da gaanalizebas. amave etapze moswavle gansazRvravs Temas/Temebs momavali interviusaTvis, moamzadebs 4-5 SekiTxvas. samuSaos gasaadvileblad, am dros moswavlem sakuTar Tavs unda dausvas SekiTxvebi: ”risi gageba msurs respondentisagan? risi Setyoba iqneba yvelaze saintereso intervius mkiTxvelebisTvis?”. sasurvelia, erTi da imave an msgavsi SekiTxvebis Tavidan acilebis mizniT, mewyvileebma gainawilon Temebi TavianTi SekiTxvebisaTvis (vTqvaT, erTi mewyvile airCevs bavSvobisa da axalgazrdobis periods, meore - profesiuli moRvaweobis dasawyiss (pirveli wigni, albomi, pirveli TamaSi, misT.). Catarebuli individualuri samuSaos safuZvelze moswavleebi moamzadeben respondentis cxovrebisa da saqmianobis amsaxvel Canawers/sainformacio teqsts, romelSic miTiTebuli iqneba respondentis yvelaze mniSvnelovani miRwevebi, misi cxovrebis mniSvnelovani TariRebi, sxv. aRniSnuli teqstis safuZvelze SeiZleba momzaddes mokle sainformacio teqsti, romelic win waruZRveba intervius. misi mizani iqneba, mkiTxvelebs gaacnos/Seaxsenos respondentis vinaoba, gamokveTos misi miRwevebi. II etapi: intervius Catareba. am etapze muSaoba Catardeba wyvilebSi. mewyvileebi erTmaneTs Seenacvlebi an da erTimeoris miyolebiT ”moirgeben” respondentisa da interviueris rolebs: jer erTi maTgania ”interviueri”, romelic momzadebul SekiTxvebs dausvams mewy vile ”respondents” da Caiwers mis pasuxebs; Semdeg rolebi icvleba - ”responden ti” gadaiqceva ”interviuerad” da mewyviles dausvams momzadebul SekiTxvebs, mo ismens am ukanasknelis pasuxebs da Caiwers maT. III etapi: intervius redaqtireba. Cawerili intervius redaqtirebaze moswavleebi imuSaveben individualurad. sakoreqturo-saredaqtoro samuSaoebis CatarebasTan erTad, moswavleebi sabo looo saxes miscemen intervius teqsts. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles informaciis daxarisxeba, organizeba da gaanalizeba; SekiTxvis formulireba, adekvaturi pasuxis gacema: miznobrivi teqstis Seqmnisas saTanado enobriv-stilisturi normebisa da gramatikuli elementebis marTebulad gamoyeneba; warmosaxvis unaris gamoyeneba. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi aqtivoba #4: vmuSaobT sinonimebze. aqtivobis Sesaxeb: aqtivobis Casatareblad moswavleebma unda gamoiyenon 275 qarTuli ena da literatura 276 Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarTul sinonimTa leqsikoni da qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni (da/an leq sikoni, romelic erTvis moswavlis saxelmZRvanelos). es aqtivoba kompleqsuria da faravs standartis samive mimarTulebas (zepirmetyvelebas, kiTxvas da weras). aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; leqsikonze muSaobis unar-Cvevebis gamomuSaveba; calkeuli leqsikuri erTeulis konteqstSi gaanalizebis unar-Cvevebis gamomuSaveba; leqsikuri maragis gamdidreba. aqtivobis organizebis forma: jgufuri. resurebi: rveulebi, kalmebi, dafa, carci/markeri, qarTul sinonimTa leqsi koni, qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni/moswavlis saxelmZRvanelos leqsikoni. aqtivobis aRwera: samuSao teqstidan maswavlebeli SearCevs garkveul sity vebs (sasurvelia, SeirCes 4-5 sinonimis mqone sityvebi), klass dayofs jgufebad da daurigebs maT qvemoT warmodgenil cxrils, romelsac gamosaxavs dafazec. Semdeg maswavlebeli uxsnis moswavleebs aqtivobis arssa da cxrilis Sevsebis wess (sasurvelia, modelis misacemad maswavlebelma dafaze daxazuli cxrili ax snis dros Seavsos erTi monacemiT). moswavleebs daevalebaT, ”qarTul sinonimTa leqsikonis” gamoyenebiT moZebnon SerCeuli sityvebis sinonimebi (TiToeuli jgu fi muSaobs erT calkeul sityvaze). moswavleebi moZebnian teqstidan SerCeuli erTi romelime sityvis sinoni mebs ”qarTul sinonimTa leqsikonSi” da Seudgebian moZebnili sinonimebis mniSv nelobis dazustebas, risTvisac iyeneben ”qarTuli enis ganmartebiT leqsikons”. sinonimebis mniSvnelobis dazustebis Semdeg jgufis wevrebi fiqroben da msjeloben imaze, ra mniSvnelobiT aris gamoyenebuli amosavali sityva teqstSi; am sityvis sinonimebidan romeli SeZlebs mis metnaklebad srulfasovan Canacvlebas teqstSi. am mizniT moswavleebma moZebnili sinonimebi rigrigobiT unda ”Casvan” teqstSi amosavali sityvis nacvlad da daakvirdnen, xom ar Seitans es Canacvle ba teqstSi raime cvlilebas (axali semantikuri niuansi, stilisturi ”SeuTavseb loba” samuSao teqstTan, misT.). am muSaobis Sedegad moswavleebi daadgenen da or jgufad daaxarisxeben moZiebul sinonimebs: 1. sinonimebi, romlebic ar Secvlian teqsts an Seitanen teqstSi umniSvnelo cvlilebas (semantikis da/an stilis Tval sazrisiT); 2. sinonimebi, romlebic Secvlian/mniSvnelovnad Secvlian dasamuSave bel teqsts (semantikis, stilis, Janris, sxv. TvalsazrisiT). bolos, moswavleebi Camoweren teqstiseuli winadadebis variantebs, romlebSic amosavali sityva Ca nacvlebuli iqneba moswavleebis mier SerCeuli sinonimebiT. Catarebuli analizis safuZvelze moswavleebi Seavseben maswavleblis mier mom zadebul cxrilebs: pirvel mwkrivSi iwereba SerCeuli sityva, meore mwkrivSi - teqsti seuli winadadeba; mesame mwkrivSi iwereba or jgufad ganawilebuli sinonimebi, meoTxe mwkrivSi iwereba teqstiseuli winadadebis variantebi SerCeuli sinonimebiT (cxrilis Sevsebis nimuSi ix. qvemoT). sasurvelia, moswavleebma werilobiTi saxiT warmoadginon komentarebic, sadac axsnili iqneba, ratom miiRes esa Tu is gadawyvetileba. nimuSi #1. (SerCeuli sityva) mSvenieri (iakob gogebaSvili, `iavnanam ra hqmna~) amasobaSi gavida aprili da dadga mSvenieri maisi. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi (sinonimebi) lamazi - lamazmani, koxta, kopwia, kekluci, kekela, turfa. mSvenieri, mSvenierze umSvenieresi, kargi, mzeTunaxavi, Tvaladi, tanadi, natifi, mzeTamze, mzeTunaxavi... 5 saamo - siamis mogvreli, sasiamovno; wundaudebeli - unaklo, risTvisac wuni ar daudviaT. Caanacvlebsver Caanacvlebs 1. lamazi 2. saamo 1. wundaudebeli (winadadebebi, Sedgenili Canacvlebuli sinonimebis gamoyenebiT) 1. amasobaSi gavida aprili da dadga lamazi maisi. 2. amasobaSi gavida aprili da dadga saamo maisi. komentari: sityva ”mSvenieris” nacvlad ver CavsvamT ”wundaudebels” – igi Sinaarsobrivad ar Seesabameba teqsts. (SerCeuli sityva) cxenebi / cxeni (iakob gogebaSvili, mefe erekle da ingilo qali) mxlebelni mefisa wamsve CamoiWrnen cxenebidan. (sinonimebi) 1. taiWi - kargi sajdomi cxeni, 2. ulayi - mamali cxeni. 3. faSati - dedali cxeni, 4. raSi - zRapruli cxeni, 5. bedauri - kargi marbenali cxeni, 6. hune - Zv. qarT. cxeni. Caanacvlebsver Caanacvlebs 1. taiWi 1. 2. 3. 4. 5. ulayi faSati raSi hune bedauri (winadadebebi, Sedgenili Canacvlebuli sinonimebis gamoyenebiT) mxlebelni mefisa wamsve CamoiWrnen taiWebidan. 5 aq mogvyavs ”lamazis” sinonimebis erTi nawili. 277 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi komentari: sityva ”cxenis” nacvlad ver CavsvamT: 1-2. ”ulays” an ”faSats” - mefis mxleblebs, albaT, orive sqesis cxenebi hyav daT (azrobrivad SeuTavsebelia), 2. ”hunes” - es Zveli qarTuli sityvaa, mefe erekle me-18 saukuneSi cxovrobda, iakob gogebaSvili - me-19 saukuneSi. Zveli qarTuli sityva teqstidan ”amovardni lia” (stilisturad SeuTavsebelia) / varianti: SeiZleba moswavleebma yuradReba miaqcion narTaniani mravlobiTis formas ”mxlebelni” da am faqtze dayrdnobiT daaskvnan, rom ”hunes” gamoyeneba SesaZlebelia. am SemTxvevaSi (Tuki moswavleebi yuradRebas miaqceven Zv. qarT. mravlobiTis formas) moswavleebis pasuxi marTe bulad unda CaiTvalos. 3. ”raSs” - zRapruli cxenia, aq ki istoriuli ambavia aRwerili (Janrobrivad SeuTavsebelia), 4. ”bedaurs” - teqstSi naTqvamia, rom bedaurze ijda mefe. mefes albaT, sau keTeso, yvelasgan gamorCeuli cxeni hyavda, mis mxleblebs mefisnairi cxenebi ar eyolebodaT (azrobrivad SeuTavsebelia), daskvna: erTaderTi sinonimi, romliTac SeiZleba Seicvalos sityva, aris ”ta iWi” (ix. pirveli mniSvneloba) - mefis mxleblebs kargi cxenebi eyolebodaT. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles leqsikonze muSaoba; teqstis gaanalizeba da misi enobrivi, stilisturi, Janruli maxasiaTeb lebis gansazRvra; calkeuli sityvis konteqstTan dakavSireba da gaazreba semantikuri, stilisturi, Janruli, sxv. maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT; konteqstis adekvaturi leqsikuri erTeulis SerCeva; sakuTari azris/Tvalsazrisis dasabuTeba; TanamSromloba. meToduri miTiTebebi: im SemTxvevaSi, Tu amosaval sityvas mravali sinonimi aqvs, maswavleblis SerCeviT, damuSavdeba sinonimebis nawili (dasamuSavebeli erTeulebis raodenoba 4-5-s ar unda aRematebodes). aqtivobis Catareba SesaZlebelia agreTve mxolod ganmartebiTi leqsi konis gamoyenebiT. am SemTxvevaSi moswavleebi imuSaveben maswavleblis mier SeTavazebul sinonimebze (am sinonimebs maswavlebeli winaswar Se arCevs). aqtivoba #5: kvleviTi proeqti: sociologiuri gamokiTxva. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba kompleqsuri saxisaa - igi faravs werisa da ze pirmetyvelebis mimarTulebebs. igi emsaxureba informaciis moZiebis, daxarisxe ba/organizebis, agreTve saprezentacio unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: miznobrivi teqstis Seqmnis unar-Cvevebis ganviTareba; informaciis gaanalizebis, daxarisxebisa da organizebis unar-Cvevebis ganviTareba; 278 analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba; saprezentacio unar-Cvevebis ganviTareba; TviTSefasebis unar-Cvevebis ganviTareba; TanamSromlobis unaris ganviTareba; metakognituri unarebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: individualuri (aqtivobis meore, mesame, me oTxe etapebi), jgufuri (aqtivobis pirveli, mexuTe da meeqvse etapebi). resursebi: kiTxvaris furclebi; kalami, qaRaldi/kompiuteri. aqtivobis aRwera: moswavleebs daevalebaT kvleviTi proeqtis ganxorcie leba - maT unda Caataron sociologiuri gamokvleva maTTvis saintereso ama Tu im Temaze (savaraudo Temebi: ”yvelaze popularuli sportis saxeoba”, ”qarTuli sim Rerebis reitingi: yvelaze maRali reitingis mqone sami qarTuli simRera”, ”yvela ze gemrieli qarTuli kerZi’”, sxv.). aqtivobis Casatareblad maswavlebeli klass dayofs or-sam jgufad. TiToeulma jgufma unda imuSaos erT romelime Temaze. jgufebs mieniWebaT saxelwodebebi: ”pirveli kvleviTi jgufi”, ”meore kvleviTi jgufi” da a.S. proeqtze samuSaod jgufebs miecemaT ori kvira. Temebis SerCevis Semdeg maswavlebeli ganumartavs moswavleebss, rom pro eqtis Sesruleba gulisxmobs Tanamimdevruli qmedebebis ganxorcielebas. es qmedebebi maswavlebels SeuZlia warmoadginos nabijebis/etapebis saxiT. pirvel -mexuTe-meeqvse etapebze moswavleebi muSaoben jgufurad, meore-mesame-meoTxe etapebze - individualurad. nabiji 1. kiTxvaris momzadeba (moswavleebi muSaoben jgufurad, maswavleb lis TanamonawileobiT); nabiji 2. gamokiTxvis Catareba momzadebuli kiTxvaris safuZvelze (moswav leebi muSaoben individualurad); nabiji 3. gamokiTxvis Sedegebis gaanalizeba da Sejameba (moswavlebi muSaoben individualurad); nabiji 4. gamokiTxvis Sedegebis gaanalizeba/Sejamebis safuZvelze daskvniTi teqstis dawera modelis mixedviT (moswavlebi muSaoben individua lurad); nabiji 5. erToblivi daskvniTi teqstis dawera jgufis wevrebis mier momzade buli individualuri daskvniTi teqstebis safuZvelze (moswavleebi muSaoben jgufurad). nabiji 6. kvleviTi proeqtis Sedegebis prezentacia. procesis ukeT warmarTvis mizniT, maswavlebelma uSualo monawileoba unda miiRos kiTxvaris momzadebis procesSi an kiTxvaris mza modeli SesTavazos mos wavleebs. TiToeulma moswavlem kargad unda aiTvisos kiTxvaris Sevsebis wesebi - isini mzad unda iyvnen, rom kiTxvaris Sevsebamde, saTanado instruqcia miscen gamosakiTx pirebs. mizanSewonilia, rom daskvniTi teqstis dasawerad moswavlebs xelT hqondeT agreTve maswavleblis mier momzadebuli modeli/nimuSi. maswavlebeli SesTavazebs kvleviTi jgufis wevrebs, awarmoon dakvirveba kvleviTi samuSaos mimdinareobaze (rogorc namdvil mkvlevrebs SehferiT). am mizniT moswavleebma unda Seavson e.w. TviTSefasebis baraTebi, romlebsac maswav qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 279 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi lebeli daurigebs moswavleebs. TviTSefasebis baraTebis Sevsebaze muSaoba unda midiodes etapobrivad, proeqtis TiToeuli etapis dasrulebis Semdeg moswavle avsebs am baraTs. sul am proeqtze muSaobis dros moswavlem unda Seavsos, sul mci re, ori baraTi: 1. individualuri gamokiTxvebis dasrulebis Semdeg; 2. jgufis sa muSao Sexvedris dasrulebis Semdeg. gamokiTxvas jgufebis wevrebi atareben individualurad. amisTvis isini mo amzadeben kiTxvaris 10 asls (Seasruleben xeliT an daamzadeben qseroaslebs). ga mokiTxvas moswavleebi Caatareben sxvadasxva asakis adamianebSi (TanaklaselebSi, ojaxis wevrebSi, mezoblebSi). TiToeulma moswavlem unda gamokiTxos 10 adamiani mainc (aRricxvis gaadvilebis mizniT, sasurvelia, gamoikiTxos 5 mamakaci, 5 qali). individualuri kiTxvarebis Sevsebis Semdeg moswavleebi gaanalizeben gamo kiTxvis Sedegebs, daajgufeben da daaxarisxeben miRebul informacias; daweren daskvniT teqsts Catarebuli samuSaos safuZvelze (modelis mixedviT). kvleviTi jgufis wevrebi erTmaneTs gaacnoben individualurad Catarebuli gamokiTxvis Sedegebsa da miRebul daskvnebs. am Sexvedris dros moswavleebi zepi rad msjeloben TavianTi gamokiTxvis Sedegebze, erTmaneTs uziareben, rogor Ca iara gamokiTxvis procesma, Sexvdnen Tu ara siZneleebs muSaobis dros da rogor daZlies isini. amis Semdeg jgufis wevrebi moamzadeben erTobliv, saboloo daskvnas (mode lis mixedviT), romelSic gaerTiandeba jgufis wevrebis mier Catarebuli indivi dualuri samuSaos Sedegebi. moswavleebi moemzadebian prezentaciisaTvis, romelzedac warmoadgenen Ta vianTi kvleviTi muSaobis Sedegebs (jgufis wevrebi Tavad gadawyveten, ramdenma moswavlem da/an vin unda waradginos jgufis erToblivi naSromi). maswavlebeli unda Seecados, rom prezentaciis dros jgufis yvela wevri iyos CarTuli - am miz niT igi usvams SekiTxvebs kvleviTi jgufis wevrebs imis Taobaze, Tu rogor mi dioda proeqtze muSaobis procesi, ra sirTuleebs waawydnen muSaobisas, yvelaze metad vin daamaxsovrdaT gamokiTxulTagan da ratom, misT. proeqtze muSaobis dros moswavleebi etapobrivad avseben ”TviTSefasebis ba raTebs”, romlebic nimuSi. Tema: sportis yvelaze popularuli saxeoba. kiTxvari 1. sqesi: mdedrobiTi mamrobiTi (moniSneT Sesabamisi kvadrati) 2. asaki: --------- 280 3. ganaTleba: umaRlesi studenti saSualo ganaTleba skolis moswavle (moniSneT Sesabamisi kvadrati) 4. qvemoT CamoTvlili sportis xuTi saxeobidan romeli gitacebT yvelaze metad? (moniSneT Sesabamisi kvadrati) ragbi fexburTi kalaTburTi curva saTxilamuro sporti sxva --------------------------- qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi 5. anketis Sevsebis TariRi: --------------------------- nimuSi. daskvniTi teqsti (individualuri samuSaosTvis) me, ----------------------- skolis VI klasis moswavlem ------------------------------(qalaqi/daba/sofeli) (saxeli gvari) 201--- wlis ------------------ Cavatare gamokiTxva Temaze ”sportis yvelaze popula (Tve) ruli saxeoba”. gamokiTxvaSi monawileoba miiRo orive sqesis, sxvadasxva asakis 10-ma adamianma. gamokiTxvam aCvena, rom sportis yvelaze popularuli saxeobaa ---------------------. amgvari Tvalsazrisi aqvs gamoTqmuli gamokiTxulTa saerTo raodenobis ----- %-s (an gamokiTxulTa or mesameds). nimuSi. daskvniTi teqsti (jgufuri samuSaosTvis) Cven, ----------------------- skolis VI klasis pirveli kvleviTi jgufis wevrebma, (qalaqi/daba/sofeli) 201--- wlis ------------------ CavatareT gamokiTxva Temaze ”sportis yvelaze popu (Tve) laruli saxeoba”. gamokiTxvaSi monawileoba miiRo orive sqesis, sxvadasxva asakis ------ -ma adamianma. gamokiTxvam aCvena, rom sportis yvelaze popularuli saxeobaa -----------------. amgvari Tvalsazrisi aqvs gamoTqmuli gamokiTxulTa saerTo raodenobis >>>%-s (an gamokiTxulTa or mesameds). Tuki maswavlebeli amCnevs, rom moswavleebi kvleviT proeqtze muSaoben in teresiTa da enTuziazmiT, man SeiZleba SesTavazos kvleviT jgufebs, prezenta ciisTvis damatebiT moamzadon daskvniTi teqstebi, romlebic momzaddeba kiTx varis kriteriumebis gaanalizebis safuZvelze. kvleviTi jgufebi kriteriumebis gaanalizebaze imuSaveben individualuri samuSaos dasrulebis Semdeg, jgufis calkeuli wevrebis mier momzadebuli individualuri daskvniTi teqstebis sa fuZvelze. 281 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi. gamokiTxvis Sedegebi kriteriumebis mixedviT (jgufuri samuSaos Tvis) kriteriumi 1. sqesi gamokiTxul mamakacebSi yvelaze popularuli saxeobaa ------------------ (-----%). meore adgilzea ------------------, mesame adgilze -----------------qalebSi ------------------ (-----%), meore adgilzea ------------------, mesame adgilze ------------------. amgvarad, gamokiTxuli qalebisa da mamakacebis mosazrebebi erTmaneTs ------------------ (emTxveva/ar emTxveva/msgavsia). kriteriumi 2. asaki 19 wlamde asakis adamianebSi yvelaze popularulia ---------------------(-----%), 20-35 wlis asakis adamianebSi popularulia --------------------- (-----%), 35 wlis zemoT sportis yvelaze popularuli saxeobaa ------------------- (-----%), amgvarad, gamokiTxulTa asakis mixedviT, monacemebi erTmaneTs --------------(emTxveva/ar emTxvev/msgavia, sxv.). kriteriumi 3. ganaTleba skolis moswavleebSi yvelaze popularulia --------------------- (-----%), studentebSi yvelaze popularulia --------------------- (-----%), saSualo ganaTlebis mqone adamianebSi yvelaze popularulia -----------------(-----%), umaRlesi ganaTlebis mqone adamianebSi yvelaze popularulia -----------------(-----%), amgvarad, gamokiTxulTa ganaTlebis mixedviT, monacemebi erTmaneTs -------------------- (emTxveva/ar emTxveva/msgavsia, sxv. ). kriteriumi 4. anketis Sevsebis TariRi. ramdenadac erT calkeul Temaze Catarebul gamokiTxvas erTjeradi xasiaTi aqvs, kiTxvaris meoTxe parametri (TariRi) am SemTxvevaSi gasaTvaliswinebeli ar aris. Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: dasaxuli miznis Sesabamisad informaciis Sekreba, daxarisxeba da gaana lizeba; modelis mixedviT sainformacio teqstis dawera; TviTSefaseba; namuSevris wardgena/prezentacia. meToduri miTiTebebi: aucilebelia, rom moswavleebma imuSaon im Temebze, romlebic maTTvis saintereso iqneba. amdenad isini, SeZlebisdagvarad, Tavisuflebi unda iyvnen Temis SerCevis dros. Tuki aqtivobis Catarebis dros moswavleebs jer kidev ar aqvT Seswavli 282 li procentebi, maT SeuZliaT monacemebi warmoadginon wiladebis saxiT (mag., gamokiTxulTa erTi mesamedi, erTi meoTxedi, misT.). kavSiri sxva sagnebTan: monacemebis daxarisxebisa da gaanalizebis dros mos wavleebi iyeneben maTematikaSi miRebul codnas (procentebi, wiladebi). zogadad, aqtivoba emsaxureba informaciis Sekrebis, daxarisxebisa da gaanalizebis unar-C vevebis gamomuSavevbas, logikuri da analitikuri azrovnebis unarebis ganviTa rebas, romlebic Tanabrad saWiroa humanitaruli, sabunebismetyvelo Tu zusti mecnierebebis Seswavlis dros. qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi kvleviTi proeqtis Sefasebis sqemebi ganmaviTarebeli Sefaseba: TviTSefasebis baraTi saswavlo weli --------------klasi --------------TviTSefasebis baraTi: moswavlis saxeli: ------------------------------ klasi: --------------davaleba Sevasrule: individualurad jgufTan erTad jgufis wevrebi: aRvwer aqtivobas da mivuTiTeb, ra miznisTvis unda mimeRwia: aqtivoba/davaleba: ---------------------------------------------------------------------------------------------------mizani: ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Cemi azriT: mizans mivaRwie nawilobrivad mivaRwie ver mivaRwie 283 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi Tavisuflad, dabrkolebebis gareSe Sevasrule es aqtivoba wavawydi siZneleebs: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ siZneleebi ver gadavlaxe. siZneleebi gadavlaxe Semdegnairad: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ganmsazRvreli Sefasebis rubrikebi: proetSi monawile jgufebis TiToeuli wevri wers Catarebuli samuSaos an gariSs/reziumes da msjelobs Catarebuli samuSaos Sesaxeb (zepiri gamosvlis sa xiT). fasdeba: moswavlis mier gaweuli Sroma/Zalisxmeva; miRebuli produqti da werilobiTi angariSi; zepiri gamosvla. Semajamebeli ganmsazRvreli Sefasebis sqema midgomebis SerCeva da gaweuli samuSao resursebis moZieba 1. proeqtis TematikasTan dakavSirebuli wyaroebisa da dokumentebis moZieba 2. mopovebuli informaciis saTanado damuSaveba (daxarisxeba da gaanalizeba) midgomebi 1. Temis Sesabamisi midgomebis gamoyeneba 2. dRiuris/TviTSefasebis baraTis saTanadod Sevseba 3. samuSaos dagegmva sagnobrivi moTxovnebi jgufur muSaobaSi Setanili wvlili saboloo produqti produqti angariSi 284 Sesabamisi codnisa da unar-Cvevebis gamoyeneba 1. iniciativisa da pasuxismgeblobis aRebis unari 2. gundur muSaobis survili 1. produqtis Sinaarsisa da formis Sesaba misoba dasmul amocanasTan 2.SemoqmedebiToba 3.sizuste 4.sisrule Catarebuli samuSaos srulad warmodgena zepiri gamosvla zepiri gamosvla 1. sakuTari arCevanis dasabuTeba 2. dasmul kiTxvebze pasuxis gacema 3. proeqtis ganxorcilebisas miRebuli informaciis xarisxi 4. saTanado metyveleba qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi qarT. VI. 16. moswavles SeuZlia orTografiisa da punqtuaciis aucilebe li wesebis gamoyeneba, gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sityvaformebis ageba. aqtivoba #1: grafikuli maorganizebeli: mizez-Sedegobriobis sqema. aqtivobis Sesaxeb: aqtivoba gamoiyeneba weris wina etapze. igi exmareba mos wavleebs teqstis gaanalizebaSi, teqstSi gadmocemul sxvadasxva movlenebs/faq tebs/sxv. Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis dadgenasa da gaazrebaSi grafikuli maorganizeblis gamoyenebis gziT. aqtivoba xels uwyobs informaciis gaanalize bis, daxarisxebisa da organizebis unar-Cvevebis gamomuSavebas. aqtivobis miznebi: teqstis analizis unar-Cvevebis ganviTareba; informaciis mokvlevis, daxarisxebisa da organizebis unar-Cvevebis gan viTareba; grafikuli maorganizeblis gamoyenebis meTodis aTviseba; analitikuri da logikuri azrovnebis unar-Cvevebis ganviTareba. resursebi: dafa, carci/markeri, rveuli, kalami. aqtivobis aRwera: teqstis damuSavebis dros maswavlebeli yuradRebas gaamaxvilebs siuJetis ganviTarebis xazze, gamokveTs teqstSi aRweril movlenebs Soris mizez-Sedegob riv kavSirebs. TvalsaCinoebisaTvis maswavlebeli dafaze daxatavs grafikul maorganize bels, romelzec gamosaxavs mxolod mizezs. Semdeg, gonebrivi ieriSis gziT, mas wavlebeli moswavleebis TanamonawileobiT Seavsebs grafikul maorganizebels SedegebiT. SeiZleba es moxdes moswavleebis dafasTan gamoZaxebis gziTac (am Sem TxvevaSi dafasTan gamoZaxebuli TiToeuli moswavle erT romelime Sedegs gamo saxavs). saubrisas maswavlebeli iyenebs mizez-Sedegobrivi mimarTebebis gamomxat vel kavSirebsa da konstruqciebs (”imitom rom”, ”..-is mizeziT”, ”...-is gamo”, misT.). gasaTvaliswinebelia, rom grafikuli maorganizeblis Sevsebisas gamoiyeneba cal keuli sityvebi da/an mokle Canawerebi. SesaZlebelia, muSaoba warimarTos gansxva vebuli gziT - jer gamoisaxos Sedegebi, bolos ki- mizezi. grafikuli maorganizeblis Sevsebis Semdeg maswavlebeli moswavleebs daava lebs, rveulebSi gadaitanon grafikul maorganizebelze asaxuli informacia wi nadadebebis saxiT, saTanado kavSirebisa da konstruqciebis gamoyenebiT. 285 qarTuli ena da literatura Tavi IV. sanimuSo aqtovobebi nimuSi. mizez-Sedegobriobis grafikuli maorganizebeli. mizezi Sedegi #1 Sedegi #2 Sedegi #2 iakob gogebaSvili, ”iavnanam ra hqmna?” mizezi: qeTo ucxoeTSi aRizarda. Sedegi# #1. daaviwyda qarTuli, Sedegi #2. daaviwyda saxli, Sedegi #3. ver icno mSoblebi. winadadebebis variantebi: a) ”qeTo ucxoeTSi aRizarda. amitom, mas daaviwyda qarTuli, daaviwyda saxli, ver icno mSoblebi”; b) ”radgan qeTo ucxoeTSi aRizar da, mas daaviwyda qarTuli ena, daaviwyda saxli; ver icno mSoblebi”; ”imis gamo, rom qeTo ucxoeTSi aRizarda, mas daaviwyda qarTuli ena, daaviwyda saxli; ver icno mSoblebi”, sxv. moswavleebs daevalebaT, daamuSavon amave moTxrobis erTi Tavi; daadginon mizez-Sedegobrivi kavSirebi am TavSi aRweril movlenebs Soris; aagon saTanado grafikuli maorganizebeli da winadadebebis saxiT gamoxaton grafikul maorga nizebelze asaxuli informacia. winadadebebis Sedgenisas moswavleebma unda gamo iyenon saTanado kavSirebi da konstruqciebi. (davalebis nimuSi: Tavi ”qeTo da misi dedobil-mamobili”. Sedegi ##1. qeTos enatreboda Tavisi dedobil-mamobili. Sedegi ##2. pativiscemis niSnad, qeTos mSoblebma naibi da misi coli stumrad dapatiJes. Sedegi #3. qeTos ded-mama da qeTos dedobil-mamobili damegobrdnen. Sedegi #4. qeTos ded-mama yovel wels rTvelSi iwvevda qeTos aRmzrdelebs. mizezi: aRmzrdelebma qeTo sakuTari SviliviT gazardes). aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi, Sefaseba: aqtivobiT fasdeba, SuZlia Tu ara moswavles: teqstis gaanalizeba; teqstSi aRweril movlenebs/faqtebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSire bis dadgena; mizez-Sedegobrivi kavSirebis amsaxveli grafikuli maorganizeblis Sed gena da gamoyeneba; mizez-Sedegobrivi mimarTebis gamomxatveli kavSirebisa da konstruqci ebis marTebulad gamoyeneba weris dros. 286 kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba aviTarebs analitikuri da logikuri azrov nebis unar-Cvevebs, romlebic aucilebelia nebismieri humanitaruli, sabunebis metyvelo da zusti mecnierebebis Seswavlisas. meToduri miTiTeba: mizez-Sedegobriobis grafikuli maorganizeblis Sesa xeb ix. agreTve danarTi 2 (”aramxatvruli teqstebis 4 tipi da maTi grafikuli ma organizeblebi”), romelSic aRwerilia mizez-Sedegobrivi mimarTebis amsaxveli, gansxvavebuli konfiguraciis mqone grafikuli maorganizebeli da misi gamoyeneba sainformacio teqstebze muSaobis procesSi. qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba 287 qarTuli ena da literatura 288 danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba kognitur fsiqologiaSi Catarebulma kvlevebma daadastura mWidro kavSi ri fonologiur unar-Cvevebsa da kiTxvis swavlebas Soris. moswavle, romelsac ganviTarebuli aqvs fonemuri cnobiereba, warmatebulad eufleba kiTxvas. es gan pirobebulia Semdegi mizeziT: anbanuri sistemis principis gasaazreblad, moswav lem, pirvel rigSi, unda gaacnobieros, rom aso gamoxatavs bgeras. amis aRsaqmelad ki man unda gaigos, ra aris bgera. ufrosebs xSirad aviwydebaT, rom bavSvebi zepir teqsts aRiqvamen, rogorc uwyvet sityvier nakads. isini ver acnobiereben, rom zepiri teqsti Sedgeba winadadebebisagan, winadadebebi - sityvebisagan, sityvebi - marcvlebisagan, marcvlebi ki - umciresi erTeulebisagan, bgerebisagan. moswav le, romelmac bgera ar icis, ver gaigebs asos arss - aso xom bgeras gamoxatavs! am denad, kiTxvis swavlebis dawyebamde, Zalze mniSvnelovania, rom moswavles aRmo vaCeninoT da gavacnobierebinoT sityvis Semadgeneli umciresi erTeuli - bgera, igive fonema, romlis gamoxatulebacaa aso. fonemuri cnobiereba swored foneme bis gacnobierebas, maTze dafiqrebisa da maTi gamoyenebis unars gulisxmobs. fo nemuri cnobierebis formireba fonologiuri unarebis ganviTarebis gziT xdeba. fonologiuri unarebis ganviTareba or ZiriTad etapad iyofa. pirvel etapze moswavles vTavazobT aqtivobebs, romlebic exmareba mas sityvis Semadgeneli ze piri marcvlebis (da ara bgerebis) aRqmaSi; meore etapze ki moswavles ukve bgere bis aRqmaSi vavarjiSebT. sabolood, moswavlem Tavisuflad unda SeZlos zepiri sityvebis marcvlebad da bgerebad daSla, awyoba Tu transformireba. moswavles, romelic Tavisuflad amuSavebs sityvis xmovan anu akustikur xats, Semdeg erTio rad uadvildeba naweri sityvis analizi da sinTezi - sityvaSi marcvlebisa Tu aso ebis gamoyofa, asoebis gamTlianeba marcvlebad, marcvlebisa - sityvebad da misT. sityvebis fonologiuri analizi garkveul siZneleebs uqmnis 5-6 wlis mozar debs, radgan maTi yuradReba mTlianad sityvis semantikuri aspeqtebisaken aris mimarTuli. aqedan gamomdinare, am asakis mozardebs uWirT formaluri, azrisagan daclili erTeulebis - zepiri marcvlebisa da bgerebis aRqma da/an am erTeuleb Tan dakavSirebuli savarjiSoebis Sesruleba. amitom fonologiur unarebze muSa obisas iseTi strategiebi unda gamoviyenoT, romlebic xels Seuwyobs moswavleTa yuradRebis gadatanas sityvis mniSvnelobidan misi (sityvis) fonologiuri anali zisaken. strategiebis SerCevisas gasaTvaliswinebelia Semdegi: fonologiur savarjiSoebSi aucilebelia kargad nacnobi sityvebis ga moyeneba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, moswavlis yuradReba da Zalisxmeva, misda uneburad, sityvis Sinaarsobrivi aspeqtebis wvdomisaken iqneba mi marTuli. aqtivobaTa meqanizmi unda iyos mkafio da ganmeorebadi, raTa moswavle Cawvdes TiToeuli maTganis mizans. Tu moswavles SeuZlia ganWvritos, ras iTxoven misgan, misi CarTulobis xarisxi maRldeba. TiToeuli moswavlis warmatebis uzrunvelsayofad, moswavleebs unda SevTavazoT iseTi tipis aqtivobebi, romlebic biZgs miscems azrovnebis process da moswavleebs ganuviTarebs sxvadasxva saazrovno unars (ase Tebia, mag., garkveuli wesis mixedviT sityvebis klasificireba; aRmoCena im kanonzomierebisa, romlis mixedviTac sityvebia dajgufebuli; fiq tiuri, moswavlis mier daSvebuli Secdomebis Sesworeba; msgavsi fono logiuri principiT SerCeul sityvebSi gansxvavebulis aRmoCena da sxva). qvemoT gTavazobT fonologiur aqtivobaTa ramdenime wyebas, romlebic eta pobrivad miiyvans moswavles yvelaze martivi operaciidan (maswavleblis mier da marcvliT naTqvami sityvis amocnoba TvalsaCinoebaze dayrdnobiT) yvelaze rTul operaciamde (marcvalSi bgeris adgilis identificireba, anu gansazRvra imisa, bge ra marcvlis TavSia, SuaSi Tu boloSi). aRniSnuli fonologiuri aqtivobebis wyeba konkretuli fonologiuri unaris ganviTarebas emsaxureba. es unarebia: qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba I etapi - marcvlebiT operireba II etapi - bgerebiT operireba 1. sityvis damarcvla; damarcvli li sityvis gamTlianeba suraT ze dayrdnobiT da sayrdeni suraTis gareSe; marcvlebis daTvla; 1. bgerebis identificireba da loka lizeba (sityvis dasawyisSi, boloSi); 2. sityvebis transformireba bgerebis Canacvleba-damatebiT, CamocilebiT, ganmeorebiT; 3. sityvebis Sedareba da saerTo bge ris povna; 4. erT-or- da metmarcvliani sityvebis bgerebad daSla da SeerTeba axali sityvis miRebis mizniT; 2. marcvlebisraodenobaTakodi reba; 3. marcvlebis identificireba, sityvaSi lokalizeba da kodi reba; 4. sityvebis transformireba/gar 5. daqmna marcvlebis Camocileba- damatebiTa da ganmeorebiT; 6. 7. bgerebis lokalizeba sityvasa da marcvalSi; bgerebis daTvla sityvaSi; bgeris marcvalSi lokalizeba. kidev erTxel SegaxsenebT, rom fonologiur unarebze muSaoba umniSvnelova nesia kiTxvis warmatebiT dawyebisaTvis; gansakuTrebiT maSin, roca saqme exeba 5-6 wlis moswavleebs. 289 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba aqtivobebi fonologia gasaviTarebeli unarebi - sityvis damarcvla; damarcvlili sityvis gamTlia neba suraTze dayrdnobiT da sayrdeni suraTis gareSe; marcvlebis daTvla. 1. damarcvla - suraTis amocnoba - maswavlebeli gaakravs oTx-xuT su raTs da damarcvlavs erT-erT suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvas. moswavleebma unda amoicnon, romeli sityva damarcvla maswav lebelma da unda gaamTlianon igi; 2. damarcvla suraTebze dayrdnobiT - maswavlebeli gaakravs oTx-xuT suraTs, damarcvlavs erT-erT suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvas da TiToeul marcvalze taSs ukravs, Semdeg gaimeorebs imaves moswavleebTan erTad; 3. damarcvlilis gamTlianeba - maswavlebeli damarcvlavs moswavleebis saxelebs. moswavleebi amoicnoben, visi saxeli damarcvla maswavlebelma; 4. sakuTari saxelis damarcvla - moswavleebi damarcvlaven sakuTar saxe lebs; 5. marcvlebis daTvla - moswavleebi sakuTar saxelebs damarcvlaven ta Sis dakvriT da iTvlian. Tu daTvla uWirT, vqmniT samkacian jgufebs. jgufis erTi wevri marcvlavs, meore taSs ukravs, mesame iTvlis (manam de, sanam moswavleebma Tvla samamde ician, vmuSaobT 1-3-marcvlian saku Tar saxelebze); 6. moswavlis gamoZaxeba taSiT - TamaSi ”vin gamoviZaxe?”- maswavlebeli Caifiqrebs romelime moswavlis saxels da imdenjer daukravs taSs, ram deni marcvalic aqvs Cafiqrebul saxels. Tuki, vTqvaT, maswavlebelma samjer Semokra taSi, dafasTan unda gavides sammarcvliani saxelis mqo ne yvela moswavle. 7. moswavlis mier damarcvlili sityvis gamocnoba - TamaSi ”dafaruli baraTi” - moswavle iRebs suraTian baraTs imgvarad, rom misma Tanaklase lebma ver dainaxon, ra aris baraTze gamosaxuli. suraTze warmodgenili sagnis aRmniSvnel sityvas moswavle ambobs damarcvliT. Tanaklaselebi amoicnoben am sityvas da amTlianeben/warmoTqvamen mas; 8. gamTlianeba sayrdeni suraTis gareSe - maswavlebeli damarcvliT am bobs nacnob sityvebs, moswavleebi amoicnoben maT da amTlianeben; 9. sityvaSi marcvalTa raodenobis daTvla suraTze dayrdnobiT - su raTze dayrdnobiT moswavleebi marcvlaven sityvas, taSs ukraven da iT vlian. Tu daTvla uWirT, vqmniT samkacian jgufebs: jgufis erTi wevri marcvlavs, meore taSs ukravs, mesame iTvlis; 10. sityvaSi marcvalTa raodenobis daTvla sayrdenis gareSe - maswavleblis mier naTqvam sityvas moswavleebi marcvlaven sayrdeni suraTis gareSe; 290 gasaviTarebeli unarebi - marcvlebis raodenobaTa kodireba 11. marcvlebisa da rkalebis dakavSireba - maswavlebeli amzadebs sam ba raTs. pirvel baraTze erTi didi rkalia gamosaxuli, meoreze - ori ga dabmuli rkali, mesameze - sami (Semdeg oTx-xuTrkalianebic momzaddeba). mag., qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba kedelze gakrulia sxvadasxva suraTi. suraTebze gamosaxulia sagnebi, romelTa saxelebi Sedgeba sxvadasxva raodenobis marcvlebisagan. maswavlebeli damarcvlavs suraTebze gamosaxuli sagnebis aRmniSvnel sityvebs da moswavleebTan erTad iTvlis marcvlebis raodenobas. Tu sityva ormarcvliania, maswavlebeli iRebs orrkalian baraTs da adebs saTanado suraTs; imaves imeorebs erTmarcvliani da sammarcvliani sity vebis SemTxvevaSi – saTanado suraTebs adebs erT–, samrkalian baraTebs. am magaliTis Cvenebis Semdeg moswavleebi akeTeben imaves, kerZod: mas wavlebeli miuTiTebs moswavleebs kedelze gakrul romelime suraTze, erT–erTi moswavle marcvlavs sityvas, meore (an igive moswavle) iRebs baraTs saTanado raodenobis mqone rkalebis gamosaxulebiT da adebs Se sabamis suraTs. 12. suraTebis dajgufeba Sesabamis yuTebSi marcvalTa raodenobis mixed viT - momzadebulia sami yuTi. I yuTi gamiznulia erTmarcvliani sityve bisaTvis, II - ormacvlianebisaTvis, III - sammarcvlianebisaTvis. es yuTebi moiniSneba moswavleebisaTvis gasagebi simbolikiT (mag., cifri 1, 2 3, an rkalebis Sesabamisi raodenoba). moswavleTa patara jgufebs urigdeba suraTebi. moswavleebma unda damarcvlon sityvebi da marcvalTa raode nobis mixedviT, Caawyon suraTebi Sesabamis yuTebSi. dasasruls, Catare buli samuSaos Sedegebi mowmdeba maswavlebelTan erTad. 13. marcvlebis kodireba - maswavlebeli erT-erTi yuTidan iRebs suraTs da aCvenebs mas moswavleebs. erT-erTi moswavle asaxelebs suraTze gamo saxuli sagnis aRmniSvnel sityvas, gamodis dafasTan, damarcvlavs mas da yoveli marcvlisTvis TiTo rkals xazavs (pirvelad am aqtivobas maswav 291 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba lebeli asrulebs). dafaze unda gamoisaxos imdeni rkali, ramdeni marc valicaa dasaxelebul sityyvaSi. ¡ varianti 1. rkalebi da TiTebi - erTi moswavle marcvlavs sityvas; meore moswavle, romelic dafas ar uyurebs, TiTebze iTvlis marc vlebis raodenobas, mesame moswavle xazavs marcvlebis raodenobis gamomsaxvel rkalebs. dasasrul, Semowmdeba, emTxveva Tu ara erTma neTs TiTebiT daTvlili da rkalebiT gamosaxuli marcvlebis rao denoba. ¡ varianti 2. gvar-saxelebis gamosaxva rkalebiT - erTi moswavle mar cvlavs cal-calke sakuTar saxelsa da gvars, meore moswavle TiTeb ze iTvlis marcvlebis raodenobas, mesame - dafaze Sesabamisi raode nobis rkalebs xazavs. dasasrul, Sedegebi mowmdeba maswavlebelTan erTad. 14. marcvlebis kodireba rveulSi - moswavleebma suraTebis qvemoT unda gamosaxon/Semoxazon imdeni rkali, ramdeni marcvalicaa calkeul su raTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvaSi. 15. TamaSi „gamoicani, romelia?“- gakrulia suraTebi. erT–erT suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvneli sityvis marcvalTa raodenobis Sesabami sad, maswavlebeli ukravs taSs (taSs Semokravs imdenjer, ramdeni marcva licaa sagnis aRmniSvnel sityvaSi). moswavleebi iTvlian marcvlebis rao denobas da amoicnoben maswavleblis mier Cafiqrebul sityvas/suraTs. marcvlebis identificireba, sityvaSi lokalizeba da kodireba 16. marcvlis amocnoba marcvalTa CamonaTvalSi: maswavlebeli asaxelebs samodelo marcvals. mag.,ma-s; gaameorebinebs am marcvals moswavleebs da Jestikulaciis TanxlebiT. agebinebs maT, rom es marcvali unda dai maxsovron (Jestebis eniT, „TavSi unda Caidon“). Semdeg asaxelebs ma–s da daukravs taSs; asaxelebs sxva marcvals, mag., ku–s da ar ukravs taSs. ram denime magaliTis Cvenebis Semdeg, moswavleebi igeben, rom mxolod samo delo marcvlis (ma-s) gagonebisas unda daukran taSi. ¡ pirveli etapi - maswavlebeli asaxelebs ma -sgan Zalian gansxvave bul marcv lebs. mag., So, ku, xo da sxv. maswavlebeli xmamaRla CamoT vlis am marclebs da maTi CamoTvlisas, garkveuli periodulobiT, “CaurTavs” samodelo marcvals (ma-s). moswavleebma taSi unda dauk ran mxolod samodelo marcvlis gagonebisas. ¡ meore etapi - maswavlebeli periodulad cvlis samodelo marcvals (mag., So, ku, sxv.) da yovel jerze, imave Jestikulaciis gamoyenebiT, agebinebs moswavleebs, rom maT axla es marcvali unda ”Caidon Tav Si”, raTa am ukanasknels Seadaron sxva CamoTvlili marcvlebi. imave principiT, moswavleebma taSi unda daukran mxolod samodelo marc vlis gagonebisas. ¡ mesame etapi - roca moswavleebi kargad auReben alRos am aqtivobas, 292 SeiZleba misi garTuleba samodelo marcvlis fonologiurad msgav si marcv lebis CarTv iT (mag., ku/qu, gu; Wi/ji, Ci, ci da sxv.). 17. marcvlis amocnoba sityvis dasawyisSi: ¡ pirveli etapi - maswavlebeli asaxelebs samodelo marcvals da Jes tikulaciis TanxlebiT agebinebs moswavleebs, rom maT es marcvali „TavSi unda Caidon“(ix. aqtivoba 16). Semdegmaswavlebeli warmoT qvams sityvebs, samodelo marcvalze dawyebuli sityvis mosmenisas moswavleebma taSi unda daukran. Tavdapirvelad moswavleebi am aq tivobas asruleben maswavlebelTan erTad, raTa ukeT gaigon aqti vobis principi. ¡ meore etapi - maswavlebeli periodulad cvlis samodelo marcvals da yovel jerze, Jestikulaciis TanxlebiT, agebinebs moswavleebs, rom maT es marcvali „unda Caidon TavSi“. Semdeg maswalebeli war moTqvams sityvebs. imave principiT, moswavleebi taSs ukraven samo delo marcvlis gagonebisas. ¡ mesame etapi - roca moswavleebi kargad auReben alRos am aqtivo bas, SeiZleba misi garTuleba samodelo marcvlis fonologiurad msgavs marcvlebze dawyebuli sityvebis gamoyenebiT (mag., ku/kudi, qudi, kurdReli; pa/patara, fafa, papa, fanjara da sxva). ¡ varianti 1. moswavleebma samodelo marcvali unda amoicnon saku Tar saxelebSi. am mizniT, maswavlebeli amaxsovrebinebs samodelo marcvals, Semdeg xmamaRla warmoTqvams sam sakuTar saxels. moswav leebi taSs ukraven samodelo marcvlis gagonebisas (mag., ma/mariami, maTe, manana). 18. marcvlis adgilis lokalizeba da kodireba: ¡ resursis momzadeba - maswavlebeli amzadebs baraTebs. 1. baraTze gamosaxulia ori gadabmuli rkali. pirveli rkali ga uferadebelia (an gaferadebulia wiTlad), meore rkali ki Sava daa gaferadebuli. 2. baraTze gamosaxulia ori gadabmuli rkali. meore rkali gaufe radebelia (an gaferadebulia wiTlad), pirveli rkali ki Sava daa gaferadebuli. 3. momzaddeba sami samrkaliani baraTi sami gansxvavebuli varian tiT (wiTeli rkali dasawyisSi, SuaSi, boloSi). ¡ qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba pirveli etapi - wiTeli rkali aRniSnavs samodelo marcvals. es rom gaagebinos moswavleebs, maswavlebeli orsvetiani cxrilis pirvel 293 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba svetSi wiTel rkals xatavs, meore svetSi - or orrkalians. erTs pirveli rkali aqvs wiTeli, meores - meore rkali. maswavlebeli moswavleebs miuTiTebs marcxena svetis rkalze da ambobs: „es aris marcvali di“. Semdeg moswavleebi unda mixvdnen, meore svetSi romeli rkalebi gamoxatavs imave marcvals (wiTlad gaferadebulebi). ¡ meore etapi - maswavlebeli asaxelebs samodelo marcvals. asaxelebs sityvebs, romlebic samodelo marcvliT iwyeba an sruldeba. moswavleebma dasaxelebul sityvebs unda miusadagon Sesabamisi suraTi (mag., samodelo marcvali di / divani, qudi, kudi, vardi). ¡ mesame etapi - maswavlebeli amzadebs imave tipis sam baraTs sami rkaliT (wiTeli rkaliT TavSi, SuaSi, boloSi), asaxelebs samodelo marcvals da sityvebs, romlebic Seicavs samodelo marcvals TavSi, SuaSi an boloSi (mag., ma - manqana, wvima, wamali). 19. TamaSi ”afrinda, afrinda” - moswavleebi xelebs maRla asweven, roca esmiT maswavleblis mier CamoTvlil sityvebSi samodelo marcvali. 20. moZebne saTanado suraTi - gakrulia suraTebi. maswavlebeli warmoTqvams samodelo marcvals, moswavleebi akvirdebian suraTebs da asaxeleben im sityvas, romelic samodelo marcvals Seicavs. SeiZleba moswavleebs vTxovoT imis dazusteba, Tu romel adgilzea marcvali dasaxelebul sityvaSi (rkaliani baraTebis gamoyenebiT). 21. samodelo marcvlis Semcvel sityvaTa dajgufeba - maswavlebeli moswavleebs aZlevs/urigebs suraTebs da usaxelebs maT samodelo marcvals. moswavleebma yuTSi unda Cadon mxolod samodelo marcvlis Semcveli sityvebis Sesabamisi suraTebi. gasaviTarebeli unarebi - sityvebis transformireba/gardaqmna marcvlebis damateba-gamokleba-ganmeorebiT 22. wesi 1. marcvlis damateba - moswavleebma micemul sityvebs yovel jerze unda daumaton erTi da igive samodelo marcvali (mag., ku/ bananiku, vaSliku, kuku, qudiku, mzeku da sxva). varianti - igive aqtivoba tardeba sakuTar saxelebze. 23. erTi da imave marcvlis damateba winadadebis yovel sityvaze (mag., ori didi burTi - So/oriSo didiSo burTiSo). 24. TamaSi ”gamoicani, romeli sityvaa gardaqmnili! ”¡ pirveli etapi - maswavlebeli sityvebs umatebs marcvals, moswavleebma unda gamoicnon, romelia sawyisi sityva. ¡ meore etapi - moswavle iRebs suraTian baraTs (Tanaklaselebs am baraTs ar uCvenebs) da suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvas umatebs marcvals. sxva moswavleebma unda gamoicnon, romelia sawyisi sityva. 25. wesi 2. bolo marcvlis gameoreba - maswavlebeli awarmoebs sityvebs 294 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. maTi bolo marcvlis damatebiT/reduplicirebiT (mag., vaSliSli, qudidi, fisoso, qolgaga da sxva). axali sityvebis gamoyenebiT igi imaves imeorebs moswavleebTan erTad. bolos maswavlebeli asaxelebs sityvebs; moswavleebi imave wesis gamoyenebiT (sityvis bolo marcvlis gameorebiT) awarmoeben sityvebs. TamaSi ”gamoicani, romeli sityvaa!” ¡ pirveli etapi - maswavlebeli awarmoebs sityvebs maTi bolo marcvlis gameorebiT (ix. ##25, wesi 2), moswavleebma unda gamoicnon, romelia sawyisi sityva. ¡ meore etapi - moswavle iRebs suraTian baraTs (Tanaklaselebs am baraTs ar uCvenebs), suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvas miumatebs am sityvis bolo marcvals (ix. ##25, wesi 2) da Semdeg xmamaRla warmoTqvams miRebul sityvas. sxvebma unda gamoicnon, romelia sawyisi sityva. wesi 3. pirveli marcvlis gauqmeba/Camocileba ¡ pirveli etapi - maswavlebeli iZleva magaliTs: asaxelebs romelime sityvas, Semdeg ambobs imave sityvas pirveli marcvlis gareSe (mag., zRarbi - rbi; biWi - Wi, daTo - To, rezo - zo). Semdeg ramdenime magaliTs maswavlebeli da moswavleebi erTad akeTeben. ¡ meore etapi - maswavlebeli asaxelebs sityvebs, romlebic iwyeba erTsa da imave marcvalze; moswavleebi am sityvebs ”aWrian” pirvel marcvals (mag., ba/ ba-nani, ba-yayi, ba-li da sxv.). TamaSi ”romeli marcvalia aklia?” - maswavlebeli asaxelebs sityvas, romelsac „CamoWrili“ aqvs pirveli marcvali. moswavleebi unda mixvdnen, romeli marcvalia ”CamoWrili” (Tu es maTTvis Zneli aRmoCndeba, SeiZleba moviSvelioT am sityvebis Sesabamisi suraTebi, romlebic sayrdenad gamoadgeba moswavleebs). wesi 4. bolo marcvlis Camocileba: ¡ pirveli etapi - maswavlebeli iZleva magaliTs: asaxelebs sityvas, Semdeg asaxelebs imave sityvas bolo marcvlis gareSe (mag., zRarbi - zRa; biWi - bi, daTo - da, rezo - re). Semdeg ramdenime magaliTs maswavlebeli da moswavleebi erTad akeTeben. ¡ meore etapi - maswavlebeli asaxelebs sityvebs, romlebic sruldeba erTsa da imave marcvalze, moswavleebi am sityvebs ”CamoaWrian” bolo marcvals (mag., Ti/ bur-Ti, saa-Ti, er-Ti da sxv.). sakuTari saxelis bolo marcvlis ”CamoWra” - moswavleebi sakuTar saxelebs amboben bolo marcvlis gareSe. TamaSi ”romeli marcvali aklia?” - maswavlebeli asaxelebs sityvas, romelsac „CamoWrili“ aqvs bolo marcvali. moswavleebi unda mixvdnen, romeli marcvalia „CamoWrili“ (Tu es maTTvis Zneli aRmoCndeba, SeiZleba moviSvelioT am sityvebis Sesabamisi suraTebi, romlebic sayrdenad gamoadgeba moswavleebs). wesi 5. marcvalTa gadanacvleba - qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba 295 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba ¡ pirveli etapi - maswavlebeli iZleva magaliTs: asaxelebs ormarcvlian sityvas, Semdeg adgilebs Seucvlis/gadaanacvlebs marcvlebs (mag., zRarbi - rbizRa; biWi -Wibi, daTo - Toda, rezo - zore). Semdeg maswavlebeli da moswavleebi erTad akeTeben ramdenime magaliTs. ¡ meore etapi - maswavlebeli asaxelebs sityvebs, moswavleebi gadaanacvleben marcvlebs. 33. marcvliT sityvis gardaqmnis wesis amocnoba - sityvaTa gardamqmneli yuTi. moswavleebma unda amoicnon, romeli wesis mixedviT gardaiqmna sityva. amisTvis saWiroa yuTi, romelsac ori mxridan aqvs gamoWrili ”kari”. erT-erTi moswavle airCevs suraTs, romelsac aCvenebs Tanaklaselebs da xmamaRla warmoTqvams suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvnel sityvas. Semdeg moswavle miva yuTis erT karTan da am sityvas CurCuliT ”etyvis yuTs”. maswavlebeli meore karTan ”ugdebs yurs” da xmamaRla warmoTqvams yuTis mier „gardaqmnil“ sityvas, anu Tavad gardaqmnis moswavlis mier naTqvam sityvas romelime wesis mixedviT da xmamaRla warmoTqvams mas. amave wesiT gardaiqmneba 4-5 sityva (aucilebelia, maswavlebelma ramdenime magaliTi miawodos moswavleebs, raTa maT SeZlon wesis amocnoba). moswavleebma unda amoicnon, romeli wesi ”gamoiyena” yuTma sityvis sawarmoeblad (mag., Tagvi - Tagvigvi, soko-sokoko, Jirafi-Jirafifi da ase Semdeg). 4-5 sityvis gardaqmnis Semdeg maswavlebelma moswavleebs unda SesTavazos axali sityva, romelsac isini saTanado wesiT gardaqmnian. 34. winadadebaSi sityvis amocnoba - maswavlebeli warmoTqvams winadadebas. winadadebis erT romelime sityvaSi igi gadaanacvlebs sityvis marcvlebs (mag., maimuns uyvars naniba). moswavleebma unda amoicnon, romelia sawyisi sityvaa. gasaviTarebeli unarebi - bgerebis identificireba da lokalizeba 35. suraTebis daxarisxeba pirveli bgeris (da ara marcvlis) mixedviT - maswavlebeli moswavleebs urigebs suraTebs da eubneba samodelo bgeras, romelzedac unda iwyebodes sityva. samodelo bgeraze dawyebuli sityvis Sesabamisi suraTi moswavlem unda Cados yuTSi, romelic specialurad am mizniTaa dadgmuli. aqtivobis pricipis ukeT gasagebad, Tavdapirvelad moswavleebi mas (aRniSnul aqtivobas) maswavlebelTan erTad asruleben. 36. sityvaSi pirveli bgeris amocnoba ¡ pirveli etapi - maswavlebeli asaxelebs samodelo bgeras. Semdeg, Jestikulaciis TanxlebiT, agebinebs moswavleebs, rom maT es bgera „TavSi unda Caidon“ (Sdr. .aqtivobebi ##16, 17 da sxv.). moswavleebma taSi unda daukran samodelo bgeraze dawyebuli sityvebis mosmenisas. aqtivobis pricipis ukeT gasagebad, Tavdapirvelad moswavleebi mas (aRniSnul aqtivobas) maswavlebelTan erTad asruleben (mag., m/ 296 37. 38. 39. 40. manqana, mze, ku, mTa, mercxali, tye, mze da sxva). SeniSvna: Tu moswavles uWirs bgeris gamorCeva, maswavlebelma gansakuTrebulad unda gamokveTos bgerebi sityvis warmoTqmisas, gaameorebinos mas sityva pirvel bgeraze aqcentirebiT an warmoTqmis Semdeg gaameorebinos pirveli bgera. ¡ meore etapi - maswavlebeli periodulad cvlis samodelo bgeras. yovel jerze, imave Jestikulaciis gamoyenebiT, agebinebs moswavleebs, rom TavSi axla es bgera unda „Caidon“, raTa mas Seadaron CamoTvlili sityvebis pirveli bgera. maswavlebeli warmoTqvams sityvebs. moswavleebma taSi unda daukran samodelo bgeris gagonebisas. ¡ mesame etapi - roca moswavleebi kargad auReben alRos am aqtivobas, SeiZleba misi garTuleba samodelo marcvlis fonologiurad msgavs marcvlebze dawyebuli sityvebis gamoyenebiT (mag., ku/kudi, qudi, kurdReli; pa/patara, fafa, papa, fanjara, fanqari da sxva). varianti 1. moswavleebma unda amoicnon samodelo marcvali sakuTar saxelebSi. am mizniT maswavlebeli amaxsovrebinebs maT samodelo marcvals, Semdeg eubneba maT sami piris saxels. moswavleebi taSs ukraven samodelo marcvlis gagonebisas (mag., ma/manana, marika, maTe). TamaSi „afrinda-afrinda“ - moswavleebma xelebi maRla unda aswion mxolod im sityvebis mosmenisas, romlebic iwyeba samodelo bgeraze. ra aqvT saerTo? - maswavlebeli warmoTqvams 5-6 sityvas, romlebic erT bgeraze iwyeba. moswavleebi pouloben, ra aqvT am sityvebs saerTo. sityvaSi bolo bgeris amocnoba - maswavlebeli asaxelebs samodelo bgeras. Jestikulaciis TanxlebiT, agebinebs moswavleebs, rom es marcvali maT „TavSi unda Caidon“. moswavleebma imave marcvalze dawyebuli sityvis mosmenisas taSi unda daukran. sityvaSi bolo/pirveli bgeris amocnoba suraTze dayrdnobiT moswavleebs urigdebaT suraTebi. maT unda amoarCion is suraTebi, romlebic samodelo bgeraze iwyeba/mTavrdeba da gverdiT miuwyon gakrul suraTs. aqtivoba ”davalagoT” - gamokrulia ori modeli. moswavleebma maT qvemoT unda miuwyon Sesabamisi suraTebi (mag., marcxniv - o -ze damTavrebuli sityvebis Sesabamisi suraTebi, marjvniv - a -ze damTavrebuli sityvebis Sesabamisi suraTebi: baraTi soko fiso gogo yayaCo qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba baraTi manqana wvima kata ca CanTa 297 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba 41. „ipove Secdoma“ - maswavlebeli moswavleebs aZlevs cxrils, romelic Sevsebulia fiqtiuri moswavlis mier da sTxovs maT, miagnon cxrilSi daSvebul Secdomebs (fiqtiuri moswavlis mier Sevsebul cxrilSi er Ti-ori sityvaa gadasanacvlebeli erTi svetidan meoreSi). maswavlebe li ekiTxeba moswavleebs, rogor unda moiqcnen, rom Secdomebi ipovon (amisTvis maT jer unda Seamowmon, Seesatyviseba Tu ara cxrilis pirvel svetSi warmodgenili sityvebi pirvel wess - anu mTavrdeba Tu ara isini o–ze. Semdeg moswavleebma unda Seamowmon, Seesatyviseba Tu ara cxrilis meore svetSi warmodgenili sityvebi meore wess - anu mTavrdeba Tu ara isini a–ze). Tu aRniSnuli Sesatyvisoba darRveulia, moswavleebi sity vebs saTanado svetSi gadaanacvleben. im SemTxvevaSi, Tuki SeTavazebuli sityvebi ar Seesabameba arc erT wess, moswavleebi moxsnian da gverdze gadadeben amgvari sityvebis Sesabamis suraTebs. Zalze sasargeblo iqne ba, Tuki maswavlebeli daafiqrebs moswavleebs daSvebul Secdomebze da sTxovs maT, axsnan, ratom Secda fiqtiuri moswavle (SeeSala sityvis Se sabamisi suraTi, ver daakavSira suraTi sityvasTan, daaviwyda wesi, sxv.). 42. samodelo bgeris safuZvelze saTanado sityvis amorCeva sami SeTava zebuli sityvidan (mag., biWi / kata, gemi, bali) (xbo / ru, soko, mTa). mas wavlebeli miuTiTebs moswavleebs, romel bgeras miaqcion yuradRebapirvels Tu bolos. 43. riTmebis Seqmna sakuTari saxelebis gamoyenebiT - moswavleebi eZeben sityvebs, romlebic iriTmeba maT saxelebTan (mag., ”me var gogi, myavs Savi dogi”, ”me var ilia, Cemi fafa Tbilia”, ”me var nino, maqvs pianino”, ”me var rezo, miyvars ezo”, misT.). 44. ”ipove zedmeti” - saerTo kanonzomierebis mqone sityvebis CamonaTvalSi warmodgenilia erTi sityva, romelic ar Seesatyviseba am kanonzomiere bas. moswavleebma unda miagnon aRniSnul sityvas. gasaviTarebeli unarebi - sityvebis transformireba bgerebis Canacvleba-da matebiT, CamocilebiT, ganmeorebiT 45. pirveli bgeris Canacvleba - moswavleebma unda Caanacvlon pirveli bgera samodelo bgeriT. maswavlebeli asaxelebs samodelo bgeras; Jes tikulaciis TanxlebiT, agebinebs moswavleebs, rom maT es bgera „TavSi unda Caidon“, raTa am bgeriT Caanacvlon maswavleblis mier SeTavazebu li sityvebis pirveli bgera. aqtivobis principis ukeT gasagebad, Tavda pirvelad moswavleebi mas maswavlebelTan erTad asruleben (mag., k / So koladi - kokolado, burTi - kurTi da a. S.). 46. bolo bgeris Canacvleba - moswavleebma unda Caanacvlon SeTavazebuli sityvis bolo bgera samodelo bgeriT. Jestikulaciis TanxlebiT, age binebs moswavleebs, rom maT es bgera „TavSi unda Caidon“, raTa am bgeriT Caanacvlon maswavleblis mier SeTavazebuli sityvebis bolo bgera. aq tivobis principis ukeT gasagebad, Tavdapirvelad moswavleebi mas mas 298 47. 48. 49. 50. 51. 52. wavlebelTan erTad asruleben (mag., a / qari- qara, soko - soka da a. S.). sityvis pirveli bgeris Camocileba ¡ I etapi - moswavlem sityva unda warmoTqvas pirveli bgeris gareSe. aqtivobis principis ukeT gasagebad, Tavdapirvelad moswavleebi mas maswavlebelTan erTad asruleben. maswavlebels gamohyavs erT-er Ti moswavle da aZlevs mas baraTs. moswavle asaxelebs sagans, rome lic baraTzea gamosaxuli, maswavlebeli imeorebs am sityvas pirveli bgeris CamocilebiT (mag., Sokoladi -okoladi, vaSli - aSli da sxv). Semdeg maswavlebeli gaimeorebs imaves sxva moswavleebTan erTad. ¡ II etapi - maswavlebeli asaxelebs sityvas, moswavleebi pirveli bge ris CamocilebiT warmoTqvamen imave sityvas. aRniSnul aqtivobas moswavleebi asruleben suraTze dayrdnobiT. ¡ III etapi - moswavleebi aqtivobas asruleben sayrdeni suraTis gare Se. pirveli bgeris aRdgena - maswavlebeli sityvas ambobs pirveli bgeris gareSe, moswavleebi amoicnoben bgeras, romelic aklia da asaxeleben sityvas sruli saxiT. aqtivoba tardeba jer suraTze dayrdnobiT, Sem deg suraTis gareSe. bgeris damateba sityvis dasawyisSi - moswavleebi samodelo bgeras amateben sityvis dasawyisSi (mag., u - uvaSli, uSokoladi, ubali da sxv.). moswavleTa saxelebis warmoTqma pirveli an bolo bgeris Camocile biT - maswavlebeli warmoTqvams erT-erTi wesiT gardaqmnil piris sa xels. moswavle, romelic amoicnobs Tavis saxels, xels awevs. bgeris damateba sityvis boloSi - moswavleebi samodelo bgeras amate ben sityvis boloSi (mag., a - Sokoladia, vaSlia, balia, caa da sxv.). sityvis gardaqmnis wesis povna/amocnoba - maswavlebeli awarmoebs/ gardaqmnis 8-9 sityvas erT-erTi wesis gamoyenebiT. moswavleebma unda amoicnon, romeli wesia gamoyenebuli (bgeris damateba sityvis dasawyis Si/boloSi, bgeris Camocileba, bgeris gameoreba sityvis bolos, sxv.). amis Semdeg TiToeulma moswavlem unda awarmoos sityva imave wesis gamo yenebiT, Tanaklaselebma ki unda amoicnon, romelia sawyisi sityva. SeniSvna: Cafiqrebuli sityva unda Seesatyvisebodes klasSi arsebul romelime sagans. qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba gasaviTarebeli unarebi - sityvebis Sedareba da saerTo bgeris povna 53. sityvebis Sedareba da saerTo bgeris povna sityvis dasawyisSi an bo loSi ¡ I etapi - maswavlebeli dafaze gamoakravs suraTs, romelzec gamosa xulia, mag., bali da suraTis qvemoT moaTavsebs sam baraTs. TiToeul baraTze weria TiTo sityva, romelTagan mxolod erTi iwyeba ”b” bge raze (mag., kata, b u, ku). moswavlem unda amoicnos, romeli sityva iwye ba ”b” bgeraze da miuTiTos Sesabamis baraTze/ daasaxelos es sityva. 299 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba ¡ II etapi - maswavlebeli or svetad gamoakravs samodelo da samizne sityvebs; amasTan, ar daazustebs, saerTo bgera dasawyisSia Tu bo loSi. mag., samodelo sityvebi fanqari gogo samizne sityvebi vaSli pepela fiso soko qolga kudi 54. sityvebis Sedareba; saerTo bgeris povna sityvis dasawyisSi an bolo Si (sayrdenis gareSe) - rodesac moswavleebi kargad auReben alRos wina savarjiSos, aqtivoba SeiZleba gavarTuloT da igive savarjiSo maT Se vasrulebinoT sayrdeni suraTebis gareSe. 55. gansxvavebulis povna - moswavleebi akvirdebian suraTebis mwkrivs da pouloben im erTaderTs (gansxvavebuls), romelic saerTo kanonzomie rebas ar Seesabameba (mag., biWi, bali, qari, bu, burTi, banani; / soko, da To, daTvi, fiso, yayaCo). amave aqtivobis Catareba SeiZleba sityvis bolo bgeraze dayrdnobiT. 56. sityvebis domino - maswavlebeli gaakravs dafaze erT suraTs da magida ze dadebs ramdenime suraTs. magidaze dadebuli suraTebidan moswavle ebma unda aarCion erT-erTi an meti suraTi Semdegi principis mixedviT: magidaze dadebul suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvneli sityva unda iwyebodes an sruldebodes imave bgeraze, romelzedac iwyeba an srulde ba dafaze gakrul suraTze gamosaxuli sagnis aRmniSvneli sityva. mag., sokos suraTs SeiZleba davadoT saaTis, simindis, saxlis suraTebi (pir veli bgerebis mixedviT), rkos suraTs - yayaCos, uTos, soros suraTebi (bolo bgeris mixedviT). gasaviTarebeli unarebi - erT- da metmarcvliani sityvebis bgerebad daSla da awyoba 57. bgerebis sityvebad gaerTianeba suraTze dayrdnobiT - wavarjiSebis mizniT, maswavlebeli cal-calke warmoTqvams or bgeras da Semdeg aer Tianebs maT; imaves akeTebinebs moswavleebs. amis Semdeg maswavlebeli ga moakravs erTmarcvliani sityvebis suraTebs da cal-calke warmoTqvams saTanado bgerebs. moswavleebma unda amoicnon, romeli suraTi Seesaty viseba warmoTqmul bgerebs da gaamTlianon sityva. 58. bgerebis sityvebad gaerTianeba sayrdeni suraTis gareSe - maswavlebe li danawevrebulad asaxelebs erTmarcvliani sityvis bgerebs, moswavle ebi sityvad amTlianeben maT. 59. erTmarcvliani sityvebis bgerebad daSla - imave sityvebs moswavleebi bgerebad daSlian. amis Semdeg maswavlebeli maT dasaSlelad aZlevs sxva erTmarcvlian da ormarcvlian sityvebs. 300 60. or– da metmarcvliani sityvebis bgerebad daSla - moswavleebi bgere bad Slian or– da metmarcvlian sityvebs. 61. bgerebis sityvebad gamTlianeba - maswavlebeli bgerebad anawevrebs or– da met marcvlian sityvebs, moswavleebi amTlianeben maT. SeniSvna: esaa umniSvnelovanesi unari, romelsac SemdgomSi moswavle da eyrdnoba sityvebis wakiTxvisas –kiTxvis dros moswavle asoebs axmova nebs bgerebad da bgerebs amTlianebs sityvebad (sinTezi). amitomaa, rom am unars gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces. qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba gasaviTarebeli unarebi - bgerebis lokalizeba sityvasa da marcvalSi 62. samodelo bgeris adgilis amocnoba sityvis Tavsa da boloSi sayr deni suraTis gareSe - maswavlebeli asaxelebs sityvebs. dasaxelebuli sityvebidan zogierTs TavSi aqvs samodelo marcvali, zogierTs - bolo Si. orive tipis Sesatyvisi suraTebi dafazea gakruli erTmaneTis gver diT. Tu naTqvami sityva pirvel tips ganekuTvneba, moswavle marjvena svetze miuTiTebs, Tu meore tips - marcxenaze. 63. samodelo bgeris adgilis amocnoba sityvis TavSi, SuaSi da boloSi- mos wavleebma unda amoicnon, sad aris samodelo bgera ganTavsebuli. ami saTvis maT SeuZliaT gamoiyenon rkalebis baraTebi. maswavlebeli ambobs samodelo bgeras da asaxelebs or-sammarcvlian sityvebs, romlebSic samodelo bgera sxvadasxva poziciazea, zogjer ki or adgilzea warmod genili (mag., ori, yayaCo, fiso, foToli, qolga). maswavlebeli amzadebs marcvlebis raodenobaTa Sesabamis rkalebian baraTebs da, sityvebis mi xedviT, im rkalebs asvams wertils, romlebSic aris samodelo bgera. nimuSi. sityvebis kodireba sityva: ”ori”. sityvis kodi: sityva: ”fiso”. sityvis kodi: sityva: ”foToli”. sityvis kodi: moswavlem unda ipovos naTqvami sityvis Sesabamisi kodireba, gamosaxu li baraTebze. maswavlebeli exmareba mas, ramdenjerme imeorebs sityvas, gamokveTs sityvaSi bgeras, damarcvlisas dafaze xazavs bgerebs kiTxvis mimarTulebiT - marcxnidan marjvniv. moswavlec marcvlavs sityvas, iT vlis marcvlebis raodenobas, poulobs samodelo bgeras da irCevs Sesa bamis kodirebas. m m m m 301 qarTuli ena da literatura danarTi 1. fonologiuri unar-Cvevebi da maTi ganviTareba gasaviTarebeli unarebi - bgerebis daTvla sityvaSi 64. sityvebis gadaxarisxeba bgerebis raodenobis mixedviT - moswavleebs vaZlevT erT- da ormarcvliani sityvebis Sesabamis suraTebs. vamzadebT oTx yuTs or–, sam–, oTx– da xuTbgeriani sityvebisaTvis. moswavleebma unda daanawevron sityvebi bgerebad, daiTvalon bgerebis raodenoba da suraTebi Cadon Sesabamis yuTSi (mag., ia, lia, vaSli, bali, ku, bu, tye, Tag vi, mTa da sxva). gasaviTarebeli unarebi - bgeris lokalizeba marcvalSi 65. bgeris adgilis povna marcvalSi - moswavleebma unda ipovon samodelo bgeris adgilmdebareoba erTmarcvlian sityvaSi da miuTiTon am bgeraze Sesabamisi kodirebis gamoyenebiT. mag., samodelo bgera m - mTa, Zma, mze 302 sityva ”mTa”. sityvis kodi: m sityva ”Zma”. sityvis kodi: m danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis adreul, 5 wlis asakSi kiTxvis swavleba specifikur midgomas moiTxovs. auci lebelia gaviTvaliswinoT 5 wlis asakis moswavleebis fsiqikuri ganviTarebis ka nonzomierebebi, raTa maT ar SevTavazoT Seuferebeli aqtivobebi, ar wavuyenoT araadekvaturi moTxovnebi. am kanonzomierebaTa gauTvaliswineblobis Sedegad moswavleebSi gamoviwvevT fsiqologiur stressa da sxva seriozul dabrkolebebs. imisaTvis, rom sworad warvmarToT kiTxvis procesi, pirvel rigSi, unda gan vasxvavoT swavlebis am etapisaTvis aqtualuri ramdenime unari da gaviazroT am unarebis ganviTarebasTan dakavSirebuli problematika. es unarebia: 1. asobgeriTi mimarTebebis Camoyalibeba; 2. sityvis grafikul da akustikur xatebs Soris arsebuli mimarTebis gage ba; 3. mTel-mTeli sityvebis kiTxva anu sityvis orTografiuli xatis damax sovreba- amocnoba; 4. sityvebis gaSifvra; 5. kiTxvis moqniloba; 6. wakiTxva-gageba. mokled mimovixiloT TiToeuli: 1. asobgeriTi mimarTebebis Camoyalibeba - moswavlem unda gaigos, ra kav Siria bgerasa da asos Soris; 2. sityvis grafikul da akustikur xatebs Soris arsebuli mimarTebis gageba - moswavlem unda gaaacnobieros, rom naTqvami winadadeba Sedgeba sityvebisagan da rom naweri sityva naTqvami sityvis werilobiTi gamoxa tulebaa. 3. mTel-mTeli sityvebis kiTxva anu sityvis orTografiuli xatis da maxsovreba-amocnoba - erT-erTi meTodi, romelic moswavleebs moamza debs kiTxvisaTvis. moswavle kiTxvis mTlianobiTi meTodis gamoyenebiT vizualurad imaxsovrebs sityvis orTografiul xats da danaxvisTanave akavSirebs am nawers sityvis mniSvnelobasTan. amgvari xerxiT mas SeuZ lia sityvis amocnoba misi danawevreba-gamTlianebis gareSe (ix. qvemoT ”gaSifvra“). e.w. pirdapiri gziT. aRniSnuli xerxi kiTxvis swavlebis er T-erTi Semamzadebeli aqtivobaa, romelic gansakuTrebul mniSvnelobas iZens adreul - 5 wlis asakSi kiTxvis swavlebisas. kiTxvis dauflebisas moswavleebisaTvis yvelaze did siZneles warmoadgens Tanamimdevrulad aRqmuli asoebis sityvebad gamTlianeba - swored es aris kiTxvis swavle bisas mTavari sirTule. es aqtivoba moswavlis mxridan uzarmazar Zalis xmevasa da dros moiTxovs; arada, mas ainteresebs kodirebuli Sinaarsis amocnoba. mTel-mTel sityvaTa kiTxvis meTodiT ki igi gansakuTrebuli Zalisxmevis gareSe”aRmoaCens” sityvis mniSvnelobas. aseTi“aRmoCenebi” qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 303 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 4. 5. 304 mas axarebs da kiTxvis process misTvis saxalisosa da mimzidvels xdis, rac, Tavis mxriv, moswavles dadebiT damokidebulebas uyalibebs sa kiTxav aqtivobaTa mimarT. motivaciis amaRlebis garda, grafikuli xa tebis damaxsovrebasTan dakavSirebuli varjiSebi xels uwyobs xedviTi aRqmis gaumjobesebas da mxedvelobiTi mexsierebis ganviTareba-gafar Toebas. moswavle TandaTanobiT gamoanawevrebs asoebs mTeli sityvidan, romelsac daunawevreblad aRiqvams. sityvebis gaSifvra - gaSifvra gulisxmobs naweri sityvis (orTografi uli xatis) xmovan xatad gardaqmnas/konvertirebas. es aris mravalsafe xuriani aqtivoba, romelic did siZneles uqmnis axalbeda mkiTxvels, miT ufro xuTwlians. gaSifvris dros Tvali aRiqvams jer erT asos, akavSi rebs mas bgerasTan, romelsac vokaluri simebi axmovanebs, imaxsovrebs bgeras, gadadis momdevno asoze, akavSirebs mas kvlav bgerasTan da sabo lood, damaxsovebul bgerebs amTlianebs sityvad (amitom aris mniSvne lovani winmswrebad fonologiur unarebze, gansakuTrebiT ki bgerebis gamTlianebaze muSaoba). xSirad isec xdeba, rom sanam moswavle sityvas bolomde amoikiTxavs, misi xanmokle mexsiereba ver uZlebs datvirTvas, veRar itevs manamde damaxsovrebuls da wakiTxuls „Slis“ cnobierebi dan. amitom aris, rom xSirad axalbeda mkiTxveli ver ambobs, ra waikiTxa misi goneba mTlianadaa dakavebuli asoebis bgerebTan dakavSirebiTa da damaxsovrebiT, anu naweris gaxmovanebiT da, amdenad, moswavle azrs ver atans imas, rasac kiTxulobs. rogorc vTqviT, gaSifvra aris is aqtivo ba, romelic yvelaze did siZneles warmoadgens xuT-eqvswlianebisaT vis. mniSvnelovania gaviTvaliswinoT is faqtic, rom zogierTi maTgani nevrologiurad arc aris sakmarisad momwifebuli imisTvis, rom Tvalis moZraoba daimorCilos da amgvari amocanebi daZlios. amis gaTvaliswine biT, gaSifvraze muSaobas didi sifrTxiliT unda movekidoT: vinc amgvari aqtivobisaTvis jer ar aris sakmarisad momwifebuli, mas unda vacadoT momwifeba da mogvianebiT SevTavazoT gaSifvraze sistemuri varjiSi. am denad, maswavlebelma unda gaiTvaliswinos moswavleTa fiziologiuri Taviseburebebi da kiTxvis swavlebisas yvelas Tanabari moTxovnebi ar unda wauyenos. amgvari diferencirebuli midgomiT yvela moswavles mi ecema saSualeba, bunebrivi ritmis mixedviT ganaviTaros kiTxvis unari. naadrevi Zaldataneba da aCqareba Zalian cud Sedegebs gamoiRebs - mos wavleebi fsiqologiurad dabrkoldebian da SeiZleba kidev didi xnis ganmavlobaSi ver SeZlon gamarTulad kiTxva. kiTxvis moqniloba - kiTxvis moqniloba gulisxmobs gaSifvris unaris avtomatizacias, avtomaturad dauflebas. rodesac dekodirebis, anu ga Sifrvis unari avtomatizirebulia, moklevadiani /muSa mexsiereba aRar aris dakavebuli asoebis bgerebTan dakavSirebiT da moswavles ukve SeuZ lia,gamoiyenos kiTxva, rogorc informaciis miRebis saSualeba.. amito macaa, rom yvela cdilobs rac SeiZleba swrafad aaTvisebinos moswavles es unari. kiTxvis moqnilobis daufleba intensiur da sistemur varjiSs 6. moiTxovs. rogorc zemoT aRvniSneT, warumatebloba da marcxis ganc da moswavleSi gulacruebas gamoiwvevs. amdenad, rogorc ukve aRiniSna, Zalze mniSvnelovania, rom amgvari intensiuri kursi naadrevad ar SevTa vazoT moswavles. gavixsenoT, rom sistemuri kiTxvis kursi, romelic Se imuSava iakob gogebaSvilma, 7-8 wlis moswavleebisaTvis iyo gamiznuli. wakiTxva-gageba - es moqnilobisagan gansxvavebuli unaria. SesaZlebe lia, moswavlem Zalian swrafad waikiTxos patara teqsti, magram azri ver gamoitanos. saqme isaa, rom moqnilobaze varjiSisas xma misdevs Tvale bis moZraobas, moswavle kiTxulobs imas, rasac xedavs da ara imas, rasac iazrebs. moqnilobaze muSaobisas mas ar uviTardeba Sinaarsis gageba-w vdomisaTvis aucilebeli saazrovno unar-Cvevebi. am faqtoris gaTva liswinebiT, aucilebelia, gaimijnos es ori unari da moswavles SevTa vazoT gagebaze mimarTuli sakiTxavi amocanebic, Tumca aseT SemTxvevaSi mas moqnilad kiTxva ar unda movTxovoT. moswavle konkretuli amocaniT unda mivides teqstTan da gaazrebulad, Cumi kiTxvis teqnikis gamoyene biT ecados dasmuli amocanis gadaWras. amgvari aqtivobebi xels uwyobs aqtiuri mkiTxvelis Camoyalibebas. qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis aqtivobebi unarebis mixedviT asobgeriTi mimarTebebis Camoyalibeba 1. anbanis xmamaRla kiTxva - maswavlebeli kviraSi sistematurad kiTxulobs klasSi gamokrul anbans Semdegi wesiT - aCvenebs kedelze gakruli anbanis erT asos da axmovanebs mas, anu ambobs Sesabamis bgeras. moswavleebs ar moeTxovebaT anbanis damaxsovreba. am aqtivobis mizania, moswavleebma aRiqvan kavSiri asosa da bgeras Soris, gaacnobieron, rom konkretuli aso konkretul bgeras gamoxatavs. sityvis grafikul da akustikur xatebs Soris arsebuli mimarTebis gageba 1. maswavlebeli gamoakravs suraTebs Sesabamisi warwerebiT (mag., xatia burTi, naxatis qvemoT weria „burTi“). maswavlebeli miuTiTebs erT-erTi suraTis qvemoT moTavsebul warweraze da xmamaRla kiTxulobs mas. Semdeg gadadis sxva suraTebze, ekiTxeba moswavleebs, ra aris gamosaxuli suraTze, miuTiTebs suraTebis qvemoT warmodgenil warwerebze da ekiTxeba moswavleebs: „aq ra weria?“. jer suraTze ekiTxeba, ra aris, Semdeg aCvenebs warwerebs da ekiTxeba moswavleebs - ”aq ra weria?” moswavleebi xvdebian, rom weria is, rac xatia da, amgvarad, sityvis nawer xats akavSireben xmovan xatTan. 2. maswavlebeli dafaze gamoakravs moswavleTvis nacnob teqsts, xmamaRla waikiTxavs mas da Tan TiTs miadevnebs, rasac kiTxulobs. kargia aseve da- 305 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 3. 4. faze daiweros sam–, oTx–, xuTsityviani winadadebebi da isini imave meTodiT wavukiTxoT moswavleebs. Semdeg moswavleebi dafasTan unda gamoviyvanoT, davaTvlevinoT sityvebi, wavukiTxoT romelime winadadeba, romelsac TviTon miadevnebs TiTs. aseT SemTxvevaSi yoveli sityvis Semdeg mcire pauzas vakeTebT. bavSvi karnaxobs maswavlebels sityvebs, maswavlebeli wers dafaze, Semdeg kiTxulobs nawers da Tan aCvenebs im sityvas, romelsac kiTxulobs. moswavle uyveba maswavlebels raime ambavs, maswavlebeli iwers naambobs. Tema SeiZleba iyos moswavlis bolo dabadebis dRe, an misi bolo stumroba bebiasTan. radgan bavSvs TviTon ar SeuZlia wera, is akvirdeba,rogor wers maswavlebeli mis naambobs. es ganamtkicebs kavSirs daweril da warmoTqmul sityvas Soris. mTel-mTeli sityvebis kiTxva anu sityvis orTografiuli xatis damaxsovreba - kiTxva gaSifvris gareSe, sityvisgaanalizeba aqtivobebi damaxsovrebis xelSesawyobad (gavarjiSebis faza) 1. 2. didi loto sayrdeni warweriT. maswavlebeli gamoakravs ramdenime suraTs, romlebsac qvemoT amxsneli warwerebi axlavs. igi moswavleebs aCvenebs baraTs romelzec erT–erTi suraTis warweraa warmodgenili. moswavlem unda amoicnos, ra weria baraTze da baraTi Sesabamis suraTTan miitanos. danarCeni moswavleebi azrs gamoTqvamen: sworad Sesrulda Tu ara davaleba da/an ratom fiqroben ase. ipove da Semoxaze! moswavlem CamonaTvalSi unda ipovos da Semoxazos samodelo sityvis analogiuri sityva (moswavles sayrdenad aqvs suraTi da sanimuSo sityva). xatia mze mze 3. 306 burTi xe mze manqana gadaxaze gansxvavebuli! moswavle kiTxulobs, adarebs da gadaxazavs gansxvavebuls (aq saydenad SeTavazebulia mxolod samodelo sityva, anu aqtivoba odnav garTulebulia) ¡ xe -xe ¡ xe - ia ¡ xe -xe ¡ xe - xe 4. ipove, ramdenia! sityvaTa „grovaSi“ samodelo sityvis Semoxazva: qolga qolga qudi 5. 6. 7. 8. ca TuTiyuSi qolga qolga qolga bayayi qolga maimuni banani Citi qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis klasSi mudmivad unda iyos gamokruli moswavleTa suraTebi Sesabamisi saxelebiT da calke momzadebuli baraTebi warwerebiT. yoveldRiurad 2-3 wuTi SeiZleba daeTmos saxelebze muSaobas aq aRwerili aqtivobebis gamoyenebiT. SeiZleba, aseve, moswavleebs vTxovoT, erTad daalagon maTi saxelebi, vinc im dRes ar eswreba gakveTils da sxva. maswavlebeli dafaze wers konkretuli moswavlis saxels da ambobs inst ruqcias (mag., gamodi dafasTan!). moswavlem unda amoicnos Tavisi saxeli da instruqcia Seasrulos). waikiTxe da daakavSire! moswavle naxatis gareSe aerTebs erTnair sityvebs gia bu xe manqana mze xe bu gia manqana mze fotografiuli kiTxva. baraTebze weria is sityvebi, romelTa orTografiuli xatis damaxsovrebaze moswavleebi muSaoben. maswavlebe li moswavleebs swraf-swrafad aCvenebs baraTebs, maT unda sityvebi amo icnon. aqtivobebi ganmtkicebis fazisaTvis 9. didi loto sayrdeni warweris gareSe. sruldeba igive aqtivoba, , oRond suraTebs qvemoT warwerebi ar axlavT. moswavlem suraTs unda Seusaba mos warwera. es gamoiyeneba ganmtkicebis fazaSi, roca moswavleebs met- naklebad ukve damaxsovrebuli aqvT sityvis orTografiuli xati. 10. maswavlebeli xatavs sagans da gverdiT wers sam sityvas, romelTagan mxolod erTi Seesabameba naxats. moswavlem unda amoicnos, romelia mar Tebuli varianti. 11. moswavles vaZlevT sityvebis sias da vTxovT, amoicnos erT–erTi sity va, Semdeg vaTqmevinebT, Tu rogor, ra niSniT amoicno igi. Tu moswavle Secdeba – igi unda davafiqroT Secdomaze da SevecadoT, davexmaroT mas, raTa TviTon aRmoaCinos Secdoma. 12. teqstSi sityvebis amocnoba. moswavleebs vTxovT, ipovon da xazi gaus 307 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis van iseT sityvebs, romelTa amocnobaze maT ukve uvarjiSiaT (mag., ipoveT daxazi gausviT Semdeg sityvebs: spilo, daTvi, maimuni). 13. ucnobi sityvis gadaxazva. maswavlebeli damaxsovrebuli sityvebis gaTvaliswinebiT wers nacnob sityvebs da Seurevs iseTebs, romelTa wa kiTxvac moswavleebma jer ar ician. moswavlem unda ipovos da gadaxazos misTvis ucnobi sityvebi. 14. moswavlem taSi unda daukras saTanado sityvis amocnobisas. maswavle beli moswavleebs gaacnobs aqtivobis pirobas, mag., me davwer sityvebs, Tqven ki taSi unda daukraT, Tu waikiTxavT xilis saxels. amis Semdeg mas wavlebeli dafaze wers sityvebs, romeleTagan zogierTi xilis saxelia, zogi - ara. 15. maswavlebeli amzadebs teqsts, romelic moswavleebis mier naswavl sityvebs Seicavs da gamoakravs teqsts (sasurvelia, rom asoebis sidide iyos 8 sm.). Sem deg konkretuli instruqciiT aZebninebs nacnob sityvebs („waikiTxe mesame striqonis meore sityva“; an „moZebne sityva” ”vaSli” meore striqonze). 16. “Tevzaoba”. mizani: mTeli sityvebis amocnobis unaris ganviTareba. masala: banqos zomis baraTebi, romlebzec calkeuli sityvebi weria. mimdinareoba: TamaSobs ori an oTxi bavSvi sityvebis banqoTi. TiToeuls aqvs 6 baraTi. erTi dadebs magidis centrSi banqos raime sityviT da ambobs, ra sityvaa (kiTxulobs). Semdegi moTamaSe Camova Tavis ba raTs, Tu masze igive sityvaa dawerili da daudebs gverdiT pirvel baraTs. Tu araqvs aseTi baraTi _ midis “saTevzaod” da iRebs axal baraTs. Tu iqac ar aris es sityva, svla gadadis Semdeg moTamaSesTan, romelmac unda dados baraTi imave sityviT da warmoTqvas es sityva xmamaRla. Tu ver ambobs, baraTebi miaqvs imas, vinc ityvis. mogebulia is, visac yvelaze meti baraTi aqvs. e.i. TiToeulma moTamaSem unda Se adginos 2X2 an 4X4 erTnairsityviani kompleqti. ix. sqema 7. kavSiri standartTan: Sedegi - qarT. I.7; ucx.d. 01.5 sqema 7. sirbili maRali burTi fanqari lamazi curva 17. “pasiansi. mizani: mTeli sityvebis amocnobis unaris ganviTareba masala: nakrebi banqos zomis baraTebisa, romlebzec calkeuli sityve bi weria. mimdinareoba: baraTebis mTeli nakrebi unda gadmovatrialoT da davawyoT 5-6 rigad. TiToeuli moTamaSe iRebs or baraTs, daanaxebs sxva moTamaSeebs maT da Tu erTnairi ar iqneba, isev ukan debs. maswavlebe 308 li: “TamaSis mizania daimaxsovro, romeli sityva sad devs da mere amoiRo, roca dagWirdeba (Seni jeri roca mova). rodesac ipovi or erTnairs _ baraTebi Senia da Semdegi svlac Senia. yvela gadmotrialebuli baraTi xmamaRla unda waikiTxo”. kavSiri standartTan: Sedegi - qarT. I.7; ucx.d. 01.5 unari - sityvis orTografiuli xatis analizi 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis moswavles vTxovT, amocnobil sityvaSi erT–erTi aso gaaferados, vTqvaT, wiTlad. Semdeg sxva sityvebSi moZebnos igive aso da imave ferad (wiTlad) gaaferados SerCeuli asos Semcveli sxva sityvebi. dafaze iwereba sityvebi, romlis xatis damaxsovrebaze moswavleebs ukve umuSaviaT. moswavleebi erTmaneTs adareben sityvebs, maswavleblis dax marebiT pouloben msgavsebebs (saerTo aso, marcvali, maTi mdebareoba). maswavlebeli gamoakravs dafaze or asos da TiToeuls Seusabamebs raime fers. mag., x - wiTeli ferisaa, v - mwvane. Semdeg maswavlebeli moswavle ebs SesTavazebs cxrilSi Casmul nacnob sityvaTa CamonaTvals. sityve bi, romlebic Seicaven x-s, moswavleebma unda gaaferadon wiTlad, xolo sityvebi, romlebic Seicaven v-s - mwvaned. mag.: zRarbi zRva wvima biWi Rrubeli burTi Tagvi Tevzi yvavili yvavi vardi bayayi asoze nadiroba – anbanSi avirCevT erT-erT nacnob asos, , moswavleebs mivcemT raime wigns da vTxovT, ipovon es aso garkveuli raodenobiT (vinc xalisiT ekideba aseTi tipis aqtivobebs, imas met raodenobas gan vusazRvravT, visac uWirs _ naklebs. siazec igive iTqmis – SesaZleblo bebis da midrekilebebis mixedviT, moswavleebs amosacnob sityvaTa siaSi sxvadasxva raodenobisa da sirTulis sityvebs SevTavazebT). asos dakavSireba Sesabamis suraTTan (aso unda gamoxatavdes naxatze ga mosaxuli sagnis pirvel asos). did sityvaSi patara sityvis povna (mag., maxe ). „afrinda, afrinda!“ maswavlebeli dafaze wers sityvebs, moswavleebi xels asweven mxolod maSin, roca maswavlebeli winaswar miTiTebul asos dawers. sityvaSi marcvlis identificireba. maswavlebeli moswavleebs aZlevs sam svetSi gadanawilebul sam marcvals (magaliTad: ga, ti. go ) da iseT sityvaTa CamonaTvals, romlebic am marcvlebidan erT-erTs mainc Sei cavs. moswavleebma unda ipovon sityvebSi es marcvlebi da saTanado svet Si gadaanawilon isini. 309 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 9. varianti - SeiZleba imave tipis savarjiSo gakeTdes asoebis (da ara marc vlebis) gaTvaliswinebiT. sityvaSi asoebis identificireba: TamaSi ”qurds unda...” - moswavleebs vaZlevT teqsts an sityvaTa CamonaTvals da veubnebiT, rom qurds surs moiparos sityvebi, romlebsac aqvT esa Tu is aso/asoebi. maswavlebeli moswavleebs sTavazobs: „ipoveT da xazi gausviT am sityvebs da qurdi maT ver waiRebs“. unari - sityvebis, mokle winadadebebis gaSifvra anu gamTlia neba, sityvis orTografiuli xatis sinTezi da analizi, kiTx vis moqniloba 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. xmamaRali kiTxva; sityvis awyoba moZravi anbaniT. moswavle sityvis akustikur anu xmo van xats bgerebad daSlis (analizi); daadgens, ra asoebi dasWirdeba mas am sityvis asawyobad, Semdeg sityvis bgeriT Tanamimdevrobas gadaitans asoebis TanamimdevrobaSi (sinTezi) da waikiTxavs sityvas. sityvis awyoba. maswavlebeli moswavleTa jgufebs daurigebs erTi ro melime sityvis Sesabamis asoebs. TviTon ki yvelas dasanaxad xelSi uWi ravs baraTi, romelzec es sityvaa dawerili. moswavleebma darigebuli asoebi ise unda ganalagon, rom saWiro sityva gamovides (am dros SeiZle ba ramdenime jgufma imuSaos paralelurad). moswavleebs vTavazobT sityvebs, romlebic erTi asos CanacvlebiT icv lian mniSvnelobas (mag., xari–bari; qari–kari). mivuTiTebT maT Casanacv lebel asoze da vTxovT, rom mis nacvl ad „Casvan“ sxva iseTi aso, rom sxva sityva miviRoT. rebusebis amocnoba. axali sityvebis Sedgena mocemuli sityvis asoebiT an mocemuli asoe biT. varianti: ramdenime wuTSi ipovon gansazRvruli raodenobis or/sammar cvliani sityvebi. zedmeti sityvis povna. daxatulia sagnebi, nacnobi personaJebi. suraTis qvemoT weria yvela Sesabamisi sityva + erTi zedmeti - moswavlem zedmeti sityva unda ipovos. sityvebis CamonaTvals aklia marcvali. moswavleebma undagadaiweron sityvebi da Caamaton saWiro marcvali. aklia marcvali nakluli sityva Tavidan dawere srulad Tu . . . . yuSi TuTiyuSi yva . . . . li 310 varianti 1. gaadvilebis mizniT, SeiZleba moswavles SevTavazoT nakluli marcvlebic. mag., AA. maimuns Zalian uyvar . . . nani B. anas unda ba . . ni. piroba - Seavse sityvebi Semdeg marcvlebis gamoyenebiT: ba, yi SeniSvna - igive aqtivoba tardeba asoze (da ara marcvalze). 9. areuli marclebis dakavSireba. cxrilSi areuladaa mocemuli sityvis marcvlebi - moswavlem unda amoicnos sityva da gadaiweros igi. Ti Si yu Tu qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 10. areuli marcvlebiT sityvis Sedgena. maswavlebeli moswavleebs Semdeg instruqcias aZlevs: „daalage marcvlebi iseTi TanamimdevrobiT, rom ga movides sityva; miRebuli sityva gadaiwere“. 11. marcvlebis povna sityvebSi. maswavlebeli moswavleebs aZlevs sam gan sxvavebul marcvals, ganawilebuls sam svetSi (magaliTad: ga, ti. go ), agreTve CamonaTvals im sityvebisa, romlebic am sami marcvlidan erT– erTs mainc Seicavs. moswavleebma unda ipovon sityvebSi es marcvali/mar cvlebi da gaanawilon sityvebi saTanado svetebSi. 12. sityvebis anbanuri rigiT dawyoba. moswavleebma sityvaTa CamonaTvalSi mocemuli sityvebi unda ganalagon an banuri rigiT (anbani xelmisawvdomi unda iyos). 13. mocemuli marcvlebiT sityvebis Sedgena (an rac SeiZleba meti sityvis Sedgena). 14. marcvlebis gamTlianeba da sityvis gadawera - cxrilSi marcvlebi mo cemuli „gaxleCilad “ (umjobesia, aqtivobisaTvis SeirCes ormarcvlini sityvebi) moswavleebma unda gaamTlianon da gadaiweron sityvebi (ufro rTuli varianti - „gaxleCili“ marclebi mocemulia areulad, Tanamim devrobis darRveviT. pirveli varianti gaamTliane sityvebi da dawere (I da II klasebi) va Sli bur Ti vaSli meore varianti gaamTliane sityvebi da dawere (I da II klasebi) ba ti buS ga qol li 311 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 15. sityvebis gadawera sigrZis mixedviT. moswavleebs eZlevaT sxvadasxva sigrZis sityvebi. maT unda ganalagon da gadaiweron sityvebi maTi Semad geneli asoebis raodenobis mixedviT, mzardi an klebadi saxiT. 16. saerTo asos povna. moswavles vaZlevT sityvaTa CamonaTvals da vTxovT, ipovos da Semoxazos is aso, romelic saerToa yvela sityvisTvis. 17. Sesabamisi sityvis povna da gadawera. moswavleebs vaZlevT xuTsvetian cxrils. pirvel svetSi moTavsebulia suraTi. mis gaswvriv, amave mwkri vis 4 ujraSi weria sityvebi, romelTagan mxolod erTi Seesabameba su raTs. moswavlem unda ipovos, romelia Sesabamisi sityva da gadaiweros igi. xatia daTvi daTo dali daTvi bali xatia buSti burTi kudi qudi buSti xatia Jirafi 312 18. moswavleebs vaZlevT zmniswinebs da zmnaTa CamonaTvals. maT am zmniswi nebiT unda awarmoon axali zmnebi (mag.; gada, wamo, ga _ svla, xtoma, tare ba da sxva). 19. sityvebis garkveuli niSniT gadawera. moswavleebma teqstidan unda gadmoiweron sityvebi garkveuli instruqciis mixedviT. piroba: gadai were sityvebi, romlebic iwyeba “b” asoze; gadaiwere sityvebi, romlebsac defisi aqvT; gadaiwere oTxasoiani sityvebi da sxva. 20. mcdari sityvebi. maswavlebeli dafaze xatavs naxatebis erT wyebas da qvemoT miuwers saTanado saxels, zogierTs miuwers mcdarad. piroba: ga daiwere mxolod im naxatebis sityvebi, romlebic naxats Seesabameba. 21. Sinaarsobrivi wyvilebi. moswavlem unda daawyvilos sityvebi, romle bic Sinaarsobrivad ukavSirdeba erTmaneTs. mag. cxrilis marcxena svetSi weria - mepure, meyvavile, mexorce da a.S. meore svetSi areuladaa moce muli xelobis aRmniSvnel am saxelebTan dakavSirebuli sityvebi: puri, xorci, misT. moswavlem unda daakavSiros puri mepuresTan, xorci mexor cesTan da a.S. 22. Sesabamisobebis cxrili. dawyvileba subieqtebis Sesabamis moqmedebeb Tan (magaliTad, kata - knavis; mercxali dafrinavs da ase Semdeg). cxri lis pirvel vertikalur svetSi subieqtebia mocemuli (mag., cxovelebi); zeda horizontalur svetSi– Sesabamisi moqmedebebi. moswavlem unda moniSnos Sesabamisi ujra. SeiZleba erTi da igive moqmedeba ramdenime subieqts ukavSirdebodes. Sesabamisad, erT svetSi SeiZleba ramdenime ujra moiniSnos. (interaqciaSi - ucxouri an meore enis gakveTilze, mos wavleebi cxrilze dayrdnobiT isaubreben. mSobliuri enis gakevTilze ki moswavleebma agreTve unda ganmarton, ratom moniSnes esa Tu is uj ra. gansxvavebuli azris gamoTqmis SemTxvevaSi ki daasabuTon sakuTari Tvalsazrisi). 23. sityvis transformireba instruqciis mixedviT. moswavles vaZlevT oTx 24. 25. 26. 27. 28. 29. -xuT sityvas da instruqcias, romlis mixedviTac zog sityvas vumatebT asos, zogs vaklebT, zogs ki vucvliT (mag. sityva vaSli - sityvis bolos daumate aso a da ise dawere). did sityvaSi patara sityvis povna. maswavlebeli Camowers sityvebs, ro melTa wakiTxvaze moswavleebs uvarjiSiaT. Semdeg maT aZlevs mcire zo mis sityvebs. instruqcia :„ipove did sityvebSi patara sityvebi da xazi gausvi“ (magaliTad: xe ali da ia ki Tu ar – maxe; Tvali; daTvis; galia; zooparki; arwivi; TuTiyuSi da sxva). sityvebis moZebna da gadawera instruqciis mixedviT. moswavleebma teqstidan unda gadmoiweron sityvebi garkveuli instruqciis mixedviT. instruqcia: „gadaiwere sityvebi, romlebic iwyeba “b” asoze“; „gadaiwe re sityvebi, romlebsac aqvs defisi“;„gadaiwere oTxasoiani sityvebi“ da sxva. sityvebis gadawera da maTTan nakarnaxevi sityvebis dawyvileba. mos wavleebi gadaiweren 5-6 sityvas dafidan. Semdeg maswavlebeli am 6 sity vidan karnaxobs ors an sams. moswavlem nakarnaxevi sityvebi unda miuwe ros saTanado sityvas. idumali sityva - sityvaTa CamonaTvalidan moswavleebma unda amoicnon da gadmoiweron idumali sityva. instruqcia: „idumali sityva iwyeba”T” asoTi da sruldeba aso “a”-Ti“; an „iwyeba “s” asoTi da aRniSnavs cxovels“ da sxva. wakiTxuli winadadebis Sesabamisis povna sami variantidan - moswavle kiTxulobs erT winadadebas. Semdeg mas sTavazoben am winadadebis sam variants. moswavlem unda amoicnos, romelia mis mier manamde wakiTxuli varianti. “pica” mizani: marcvlebis gamTlianeba sityvebad masala: erTjeradi TefSi, baraTebi, samagrebi. qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis yu fxu Cqa vi ri bza mo pi Zvi diagrama 1. 313 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis mimdinareoba: erTjeradi TefSis SuaSi davakraT sityvis Ziri, TavsarTi an bolosarTi. calke baraTebze weria sxvadasxva daboloeba. moswavlem unda ipovos Sesabamisi baraTi da samagriT miamagros igi TefSs (ix. diag rama 1.). kavSiri standartTan: Sedegi - qarT. I.6; qarT. I.7; ucx.d. 01.5 gageba - amocnoba 1. naxatis Sesabamisi winadadebis arCeva - mocemulia naxati, romlis gas wvriv weria naxatis SesaZlo saTauris sami–oTxi varianti. am variantebi dan mxolod erTi Seesatyviseba naxats. moswavleebs vTxovT, ipovon naxa tis Sesatyvisi varianti da gadaiweron igi. (SeniSvna - SerCeuli suraTi Seswavlil masalas unda efuZnebodes). xatia: fexburTis burTi 1. 2. 3. 4. didi moedani fexburTis burTi fexburTis TamaSi tenisis burTi xatia TeTri daTvi 1. 2. 3. 4. 5. didi spilo mura daTvi TeTri daTvi patara cxoveli saSiSi ZaRli da a.S. 2. 3. 4. 314 (1-2 klasebi) sworia Tu mcdaria - ganvlil masalaze dayrdnobiT, maswav lebeli dafaze wers winadadebs, romelTagan zogi sworia, zogi ki mcda ri. moswavlem unda moniSnos swori. 1 klasi - instruqciis wakiTxva - maswavlebeli dafaze wers instruqci as (raime saxis davalebas/Txovnas) romelic gamiznulia ama Tu im konkre tuli moswavlisaTvis. mag. „gaaRe karebi, koka!“ - kokam xeli unda aswios da davaleba Seasrulos; „wigni CanTaSi Cade, manana!“„fanjara gaaRe, gia!“ an mTeli klasisTvis –„yvelani fexze adeqiT“da sxv... 1-2 klasebi - instruqciis kiTxva - moswavlem instruqciis mixedviT un da SearCios da gadaiweros warmodgenili sityvebi. mag., mocemulia Semdegi sityvebi - TuTiyuSi, daTvi, mercxali, banani, bali, ZaRli, vaSli, CaquCi iqve mocemulia Semdegi instruqciebi: ¡ am xazze gadaiwere xilis saxelebi: -------------------------------. ¡ am xazze gadaiwere cxovelebis saxelebi ------------------------. ¡ da sxva. SeniSvna - warmatebuli moswavleebisaTvis aqtivoba SeiZleba gar Tuldes Semdegnairad: ¡ 5. am xazze gadaiwere erTi cxovelisa da erTi iaraRis saxeli. ¡ am xazze gadaiwere avejis saxeli (anu davavalebT im saxelebsac, romlebic siaSi ar aris warmodgenili). adreulad _ 1-2 klasebi - gadaaadgile pirobis mixedviT - cxril Si xatia moswavleTaTvis nacnobi personaJebi. moswavlem isini unda gadaaadgilos isris gamoyenebiT pirobis mixedviT. mag., qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis xatia Tevzi ku xatia TuTiyuSi xatia ZaRli ¡ Tevzi „midis“ marjvena ujredSi. ku „adis“ zeda jredSi. ¡ TuTiyuSi „Cadis“ qveda ujredSi. ¡ ZaRli „Cadis“ TuTiyuSis marjvena ujredSi 1-2 klasebi - ori teqstis Sedareba mesamesTan, „gamqrali“an damatebu li sityvebis gadawera. moswavles miewodeba naswavli mokle teqstis ori varianti. erTi varianti zustad imeorebs naswavl teqsts, meoreSi zogi erTi sityva gamotovebulia, zogi sityva damatebulia, zogi Secvlilia. moswavle asrulebs Semdeg instruqcias: ¡ gadaiwere is sityvebi, romlebic „gamqralia“ meore teqtSi; ¡ gadaiwere is sityvebi, romlebic damatebulia meore teqtSi; ¡ gadaiwere is sityvebi, romlebic Secvlilia; 1-2 klasebi - gamocanis wakiTxva da amocnoba, sakiTxavi gamocana - mas wavlebeli dafaze wers ramdenime frazas, romlebic aRwers/axasiaTebs sagans, personaJs (mag., vinaris? mas aqvs . . . , is atarebs. . . ; is aris . . . - is aris --------------/) . moswavlem unda amoicnos, vin/ra aris da pasuxi rve ulSi Caweros (mSobliur enaSi am aqtivobas unda mohyves msjeloba - ra tom ifiqres ase, moswavleebma unda daasabuTon Tavisi pasuxi). mag., vin var? maqvs bewvi, vcxovrob bunagSi, miyvars Tafli . . . me var ------------). 1-2 klasebi - asociaciuri TamaSi - moswavlem naswavli teqstidan un da amokrifos da gadaiweros konkretul TemasTan dakavSirebuli leq sika (maswavlebeli Temas SearCevs teqstis Sinaarsidan gamomdinare. es SeiZleba iyos aradadegebi, sicxe, sicive, qalaqi, sofeli da sxva). teqstSi sityvebis moZebna instruqciis mixedviT - kiTxvis erTi monak veTis dasrulebisas moswavleebs SeiZleba aseTi TamaSi SevTavazoT: mos wavleebs veubnebiT, rom isini arian maZieblebi da Sinaarsze dayrdnobiT unda ipovon zogierTi sityva. ¡ 6. 7. 8. 9. 315 qarTuli ena da literatura danarTi 2. kiTxvis swavleba 5-6 wlis asakis moswavleTaTvis 10. 11. 12. 13. 14. 15. 316 piroba: ipove ama da am gverdze sityva, romelic aRniSnavs amas da amas. ¡ sxva varianti: ama da am gverdze ipove ori yvavilis (an sami cxovelis an sxva) saxeli; ¡ sxva varianti: ramdeni cxovelis saxelia ama da am gverdze? gadmoi were. erTi semantikuri velis sityvebis moZebna - moswavleebs urigdebaT Seswavlili teqstis qseroasli, maT xazi unda gausvan erTi semantikuri velis sityvebs (personaJebi, cxovelebi, tansacmelidasxva). piroba: xazi gausviT amindis aRmniSvnel sityvebs. naxatTan Sesabamis sityvebis moZebna - maswavlebeli dafaze xatavs na xatebis erT wyebas da maT qvemoT miuwers saTanado saxels, zogierTs mcadarad miuwers saxelebs. piroba: „gadaiwere mxolod im naxatebis sityvebi, romlebic naxats esa dageba“. teqstTan Sesabamisi naxatis povna - maswavlebeli amzadebs ramdenime msgavs naxats. moswavleebs daurigebs werilobiT aRweras, romelic mxo lod erT naxats Seesabameba. piroba: „ipove, romeli naxatia aRwerili da gaaferade“ (mag. saxls wiTe li saxuravi aqvs. saxlis win maRali xea. saxlis gverdiT baRia). abzacis moZebna da misi SinaarsisSesabamisi naxatis daxatva - maswav lebeli wakiTxuli teqstidan SearCevs abzacs, romelic naxatebis Seqmnis SesaZleblobas iZleva. piroba: „ama da am gverdze waikiTxe abzaci, romelic iwyeba ase :”. . . “. „da xate, ras mogviTxrobs es abzaci/nawyveti“. ori teqstis mesamesTan dakavSireba - maswavlebeli moswavleebs SesTa vazebs wakiTxuli teqstis or variants. erT-erTSi mcire cvlilebebia Setanili. piroba: „gadaiwere, romeli sityvebia aklia teqstSi“; #2; „gadaiwere, ro meli sityvebia damatebuli teqstSi #2. Separuli winadadebeba -klasSi wakiTxul teqsts maswavlebeli gada wers da SigadaSig Seaparebs sxva winadadebebs. instruqcia: „gaxaze winadadebebi, romlebic wakiTxul Sinaarss ar Seesa bameba“. danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi grafikuli maorganizeblebi6 mniSvnelovnad exmareba moswavleebs swavlis proces Si: maorganizeblebis wyalobiT abstraqtuli procesi konkretul saxes iRebs - moswav leebi vizualurad xedaven abstraqtuli procesis ”ConCxs”, rac maT xels uwyobs Tavi anTi azrebis organizebasa da reorganizebaSi. amgvarad, maorganizeblebi warmoadgens erT-erT mniSvnelovan damxmare resurss, romelic warmatebiT SeiZleba gamoviyenoT weris winare procesSi, sxvadasxva saxis teqstebis Seswavlis dros. Zalze efeqturia gra fikuli maorganizeblebis gamoyeneba aramxatvruli teqstebis damuSavebisas. qvemoT mocemulia aramxatvruli teqstebis 4 ZiriTadi tipis (CamoTvla, aR wera, instruqcia, axsniTi) damuSavebis grafikuli maorganizeblebi da aqtivo bebi, romlebic warmogvidgens grafikuli maorganizeblebis saswavlo procesSi gamoyenebis nimuSebs. maTi gamoyeneba saSualebas miscems maswavleblebs, imuSaon wignierebis ZiriTad unar-Cvevebze, logikuri da analitikuri azrovnebis unar-C vevebis, zogadad, transferuli unarebis ganviTarebaze. teqstebis sami tipi: informaciis/movlenebis Tanamimdevruli gadmocema (Ca monaTvali), aRwera da instruqcia warmoadgens aramxatvruli teqstebis ZiriTad tipebs, romlebic faravs azrovnebis sam ZiriTad saxes: qronologizacias, kate gorizacias7 da mimdevrobiT nabijebs. meoTxe tipi - mizez-Sedegobrivi kavSirebis dadgena da asaxva (axsna), romelic mizez-Sedegobriobis dadgenas saWiroebs, we ris bevrad ufro rTul saxes warmoadgens. aqtivobebi saxeldebulia maTi Sesabamisi grafikuli maorganizeblebis ga regnuli niSnebis mixedviT. 1. informaciis/movlenebis Tanamimdevruli gadmocema - movlenebis/ambis gadmocema qronologiis (droiTi Tanamimdevrulobis) dacviT. sqema ”drois isari” asaxavs qronologias /droiT Tanamimdevrobas. amsaxve qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi li sqemaze warmodgenili, marcxnidan marjvnisaken mimarTuli isari, pirobiTad, gamosaxavs drois msvlelobas warsulidan momavlisaken. movlenebis droiTi Tanamimdevrobis dadgenisa da qronologiis dacviT maTi warmodgenis unari wignierebis erT-erTi umniSvnelovanesi komponentia. am una ris ganviTarebaze zrunva SeiZleba daiwyos swavlebis pirvelive safexurze, 5-6 wlis asakSi, Semdegi saxis aqtivobis meSveobiT: 6 grafikuli maorganizeblebi - sxvadasxva saxis grafikebi, sqemebi, cxrilebi, naxazebi, diagramebi, misT. maT iyeneben codnis, koncefciis, azrebis, ideebis grafikuli saxiT warmodgenis mizniT (sxvagvarad maT agreTve uwodeben saazrovno sqemebs, kognitur diagramebs, gonebriv rukebs). 7 kategorizacia - ideebis, movlenebis, informaciis, sagnebis daxarisxeba/dajgufeba maTTvis damaxasia Tebeli arsebiTi niSan-Tvisebebis mixedviT. 317 qarTuli ena da literatura 318 danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi aqtivoba ”drois isari”. pirveli klasi Sedegi: qarT. I. 15. moswavles SeuZlia garkveuli sayrdenebis daxmarebiT mar tivi yofiTi teqstebis wera. aqtivobis saswavlo miznebi: movlenebis droiTi Tanamimdevrobis dadgenis, maTi saTanado qronolo giis dacviT warmodgenis unaris ganviTareba; teqstis analizis unaris ganviTareba; analitikuri azrovnebis unaris ganviTareba; wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis TanamonawileobiT (pirveli na wili), individualuri (meore nawili) resursebi: adamianuri resursebi, didi formatis qaRaldi/dafa, carci/mar keri, ”skoCi”/plastelini. aqtivobis aRwera: sasaubro Temaa ”erTi dRe skolaSi”. kedelze an dafaze gakrulia didi formatis qaRaldi, romelzedac gamoxatulia marcxnidan marjv niv vertikalurad mimarTuli isari (SesaZlebelia aseve ”drois isris” dafaze da xatvac). maswavlebeli bavSvebs esaubreba imaze, Tu ras akeTeben isini skolaSi (Ta maSoben netbuqebiT, seirnoben ezoSi, xataven, usmenen wakiTxuls, amboben leqsebs, usmenen musikas, yvebian zRaprebs, sauzmoben, misT.). kiTxvebis meSveobiT, maswav lebeli exmareba bavSvebs, moaxdinon erTi saskolo dRis rekonstruireba droi Ti Tanamimdevrobis dacviT: ”pirvelad ra gaakeTe? Semdeg? ras akeTebdi seirno bis Semdeg? zRapris mosmenis Semdeg ra gaakeTe?” da misT. saubrisas maswavlebeli iyenebs saTanado zmnizedebsa da kavSirebs: ”Tavidan”, ”pirvelad”, ”jer”, ”mere”, ”Semdeg”, ”bolos”, misT. (sasurvelia, sarekonstruqciod SeirCes imdRevandeli an wina dRe). davuSvaT, saubrisas gamoikveTa/SeirCa 4-5 saqmianoba. am saqmianobebis Sesaba misad, maswavlebeli klass dayofs jgufebad (4 saqmianoba - 4 jgufi, 5 saqmianoba - 5 jgufi da a.S.) da sTxovs bavSvebs, daxaton, ras akeTebdnen isini skolaSi ga tarebuli erTi dRis ganmavlobaSi. TiToeuli jgufi xatavs erT calkeul saqmia nobas (naxatebze warmodgenilia: ”me vseirnob ezoSi”, ”me vTamaSob netbuqiT”, ”me vxatav”, ”me vTamaSob bavSvebTan”, ”me vsauzmob”, misT.). naxatebze muSaobis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli bavSvebs uxsnis, rom Sesrulebuli naxatebi maT qaRaldis formatze/dafaze gamoxatul xazze (”drois isarze”) unda Caamwkrivon. yuradRebas amaxvilebinebs imaze, rom xa zis dasawyisSi unda moTavsdes naxati, romelzec xatia, ra moxda Tavdapirvelad; mis gverdiT - naxati, romelzedac xatia, ra moxda amis Semdeg da a.S. - saWiro mi marTulebis (marcxnidan marjvniv) dacviT. Semdeg maswavlebeli dafasTan iZaxebs TiTo-TiTo warmomadgenels Seqmnili jgufebidan da exmareba maT naxatebis gakv raSi ”drois isarze”. am procesis mimdinareobisas maswavlebeli kvlav amaxvilebs bavSvebis yuradRebas movlenebis Tanamimdevrobaze SekiTxvebis dasmiT (”netbu qiT TamaSi” gavakariT. aba, SemaxseneT, amis mere romeli naxati unda gavakraT?!”). naxatebis gakvris Semdeg maswavlebeli kidev erTxel, zepirad CamoTvlis saqmi anobebs, iyenebs saTanado zmnizedebs/kavSirebs (”Tavidan/jer”, ”mere”, ”bolos”, misT.). aqtivobis Catarebis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, saxlSi daas rulon muSaoba Temaze (”erTi dRe skolaSi”) gakveTilze gamokveTili saqmiano bebis mixedviT. amisaTvis maT gakveTilze Sesrulebuli naxatis garda, calkeul furclebze unda daxaton klasSi saubrisas gamokveTili danarCeni saqmianobebic. meore dRes maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gverdigverd daalagon momzadebu li naxatebi sakuTar merxebze saTanado mimdevrobis dacviT, warmosaxviTi xazis (”drois isris”) gaswvriv. maswavlebeli Seamowmebs moswavleTa namuSevrebsa da maT Tanamimdevrobas, gaamxnevebs da Seaqebs moswavleebs pozitiuri mxareebis gamok veTiT. Tuki moswavleebs anbani Seswavlili aqvT, SesaZlebelia, martivi ganmartebi Ti warwerebic daurTon TavianT naxatebs. aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi (pirveli dRe), 5-7 wuTi (meore dRe). Sefaseba: aRniSnuli aqtivobiT fasdeba, SeuZlia Tu ara moswavles: a) droiTi Tanamimdevrulobis dadgena/gansazRvra, b) informaciia/movlenebis warmodgena droiTi Tanamimdevrobis dacviT; g) avlens Tu ara analitikuri azrovnebis sawyis unars. meToduri miTiTebebi: aRniSnuli aqtivobis Catareba SesaZlebelia agreTve mza suraTebis gamo yenebiT. samuSaod SeiZleba SeirCes sxva Temebic, mag.: ”eqskursiaze”, ”Cemi dabadebis dRe”, sxv. rogorc aRiniSna, aqtivoba ”drois isari” analitikuri azrovnebisa da wignierebis erT-erT ZiriTadi unar-Cvevis (droiTi Tanamimdevrobis dadgenis unaris) ganviTarebas emsaxureba. amdenad, misi gamoyeneba Se saZlebelia ara mxolod pirvel klasSi, aramed swavlebis momdevno sa fexurze (meore klasSi); amasTan, rogorc mSobliuri enis gakveTilebze, ise sxva sagnebis (istoriis, biologiis, geografiis, sxv.) swavlebis dro sac. naxatebTan erTad an maT nacvlad, cxadia, ukve SesaZlebeli iqneba moswavleTa mier Sesrulebuli mokle Canawerebis gamoyenebac. sagnis specifikidan gamomdinare, Temebad SeiZleba SeirCes, mag.: adamianis/cxo velis/frinvelis/mweris ganviTarebis stadiebi, esa Tu is istoriuli movlena/faqti, amindze dakvirvebis amsaxveli Canawerebi (warmoebuli 3 dRis, erTi kviris da a.S. ganmavlobaSi), sxv. swavlebis momdevno safexurze, mizandasaxulebidan gamomdinare, qrono logiuri Tanamimdevrobis amsaxveli grafikuli maorganizebeli SeiZle ba Seicvalos da ”drois isris” nacvlad, gamoviyenoT: kalendari (Sesaba mis dReebze moswavleTa mier Sesrulebuli naxatebis, mokle Canawerebis, an mza suraTebis gakvriT), saaTis ciferblati (Sesabamis niSnulebze moswavleTa mier Sesrulebuli naxatebis, mokle Canawerebis an mza sura Tebis gakvriT), CamonaTvali cifrebis miTiTebiT (1, 2, 3...), sxv. qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi 2. instruqcia - rogor SevasruloT mocemuli samuSao ”sapnis buStebi” - instruqciebis safexurebis/etapebis Tanamimdevrobis am 319 qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi saxveli martivi grafikuli sqema. sqemaze warmodgenili TiToeuli rgoli Seesaty viseba instruqciis erT calkeul nabijs/ etaps (rgolebis ricxvi, SesaZlebelia, Semcirdes an gaizardos imisda mixedviT, Tu ramdensafexurian instruqciasTan gvaqvs saqme). rgolebis mimdevroba Seesatyviseba instruqciis nabijebis/safexu rebis Tanamimdevrobas. grafikuli maorganizeblis gamoyeneba da teqstis struq turuli elementebis vizualizacia moswavleebs daexmareba instruqciis teqstis struqturis dadgenasa da aRqmaSi. instruqciebis umravlesoba warmoadgens ramdenimesafexurian algoriTms, romelic nabij-nabijs gviCvenebs, rogor unda SevasruloT mocemuli samuSao. aqedan gamomdinare, cxadia, rom moswavleebs unda avuxsnaT, rom rgolebSi (”sapnis buStebSi”) SeiZleba CavweroT calkeuli sityvebi da ara winadadebebi. nabijebis/ droiTi Tanamimdevrobis asaxvis mizniT, saWiroa davicvaT mimarTuleba marcxni dan marjvniv (Sdr. ”drois isari”). aqtivoba: ”sapnis buStebi” - mesame klasi Sedegi: qarT. III. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis martivi miznobrivi teqstebis dawera da Sesabamisad gaformeba. aqtivobis saswavlo miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; informaciis damuSavebis unaris ganviTareba; konkretuli amocanis/davalebis gadaWrisaTvis aucilebeli nabijebis Tanamimdevrobis (algoriTmis) dadgenis unaris ganviTareba; saswavlo (drois marTvis, dagegmvis) unarebis ganviTareba; logikuri azrovnebis unaris ganviTareba; analitikuri azrovnebis unaris ganviTareba; wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis TanamonawileobiT (pirveli na wili), individualuri (meore nawili). resursebi: adamianuri resursebi, dafa, carci/markeri, saweri kalmebi. aqtivobis aRwera: gakveTilis Temaa ”quCaze gadasvlis wesebi”. maswavlebeli bavSvebs esaubreba quCaSi moZraobis wesebze; safrTxeze, romelic gvemuqreba, Tu ki ar davicavT moZraobis wesebs. Semdeg ekiTxeba bavSvebs, rogor iqcevian isini quCaze gadasvlis dros; ician Tu ara wesebi, romlebic unda daicva quCaze gadas vlisas; sTxovs bavSvebs, Tqvan es wesebi (savaraudod, pasuxebi mowodebuli iqneba usistemod). maswavlebeli dafaze Camowers bavSvebis pasuxebs. Semdeg ambobs: ”mo diT, davakvirdeT da davalagoT es wesebi imis mixedviT, pirvelad ras vakeTebT, mere - ras... bolos - ras”. mcire saubris/diskusiis Semdeg aRmoCndeba, rom pirveli punqtia ”unda davdgeT gadasasvlelze”. maswavlebeli ambobs: ”modiT, dafaze dav 320 weroT es da SemovxazoT rgoliT, kargad rom gamovaCinoT. amis Semdeg ra modis?” bavSvebis pasuxebs maswavlebeli Camowers instruqciis Semdgom nabijebs: ”vixede biT marcxniv da marjvniv”, ”vicdiT, rodis gaCerdebian manqanebi”, ”swrafad gadav divarT quCaze”, ”mivdivarT quCis mopirdapire mxris trotuarisaken”. instruqci is TiToeuli nabijis aRmniSvnel sityvebs/winadadebebs maswavlebeli rgolebiT Semoxazavs. saubrisas maswavlebeli iyenebs saTanado zmnizedebs/kavSirebs (”Ta vidan/jer”, ”mere”, ”bolos”, misT.). Semdeg maswavlebeli bavSvebis yuradRebas miapyrobs grafikul maorganize bels da ambobs: ”SexedeT, ise gamovida, rom wesebi TiTqos sapnis buStebSi gvaqvs Casmuli - TiToeul buStSi Cawerilia erTi wesi. Zalian kargi, ase ar SegveSleba, pirvelad ra unda gavakeToT/pirvelad romeli wesi unda davicvaT, meored - ra...”. (aqtivobis xangrZlivoba: 12-15 wuTi). Semdeg maswavlebeli sTxovs bavSvebs, ”sapnis buStebSi” Cawerili sityvebis gamoyenebiT, rveulebSi daweron ”quCaze gadasvlis wesebi”. kidev erTxel Seaxse nebs maT, rom grafikuli maorganizebeli unda wavikiTxoT marcxnidan marjvniv. maswavlebeli bavSvebis yuradRebas amaxvilebs instruqciis enobriv-stilistur Taviseburebebze, rogorebicaa: martivi ena, mxolod aucilebeli informaciis mi TiTeba (detalizaciis gareSe). survilisamebr, moswavleebs SeuZliaT, instruqci is TiToeul nabijs daurTon ilustraciebi naxatebis saxiT. samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli Seamowmebs moswavleTa namuSevrebs, instruqciis nabijebis Tanamimdevrobas; gaamxnevebs da Seaqebs moswavleebs namuSevrebis pozitiuri mxa reebis gamokveTiT. (weriTi samuSaos xangrZlivoba: 8-10 wuTi). saSinao davalebad maswavlebeli bavSvebs aZlevs Temas: ”rogor movuaroT Si naur cxovelebs”. sTxovs maT, rom weriT namuSevarTan erTad warmoadginon ”sapnis buStebSi” Cawerili nabijebi cxovelebis movlis wesebis mokle Canawerebis saxiT. Sefaseba: aqtivobis safuZvelze, maswavlebels SeuZlia daakvirdes, SeuZlia Tu ara moswavles: a) algoriTmis Sedgena grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT (logikuri azrovnebis unari); b) mocemuli instruqciis gaSla grafikuli maorga nizeblis gamoyenebiT (analitikuri azrovnebis unari); g) saWiroebis SemTxvevaSi, instruqciis grafikuli maorganizeblis Sedgena; d) marTebulad iyenebs Tu ara instruqciebis Sedgenisas saTanado enobriv-stilistur normebs. meToduri miTiTeba: aqtivobis Catareba SesaZlebelia agreTve meore klasSic (ix. Sedegi qarT. II. 11. moswavles SeuZlia mcire moculobis teqstebis damoukideblad Sedgena nacnobi leqsikis gamoyenebiT). kavSiri sxva sagnebTan: aqtivoba exmareba bavSvebs usafrTxo qcevis wesebis gamomuSavebaSi. aR niSnul wesebs moswavleebi iTviseben bunebismetyvelebis Seswavlis dros. aRniSnuli aqtivoba, romelic aviTarebs instruqciis teqstis gagebis ag reTve instruqciis Sedgenis transferul unars, gamosadegia ara mxolod mSobliuri enis gakveTilebze, aramed sxva sagnebis Seswavlis drosac. qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi 321 qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi 3. aRweriTi teqsti - sagnebis/movlenebis aRwera da kategorizacia am tipis teqstebze damuSavebisaTvis sqemaze ”obobas qseli” gamosaxulia Zi riTadi koncepti da masTan dakavSirebuli, kategoriebad daxarisxebuli informa cia. ZiriTadi koncepti sqemaze warmodgenilia centrSi mdebare, didi zomis rgo lis saxiT; kategoriebad daxarisxebuli informacia ki - patara zomis rgolebiT, romlebic centraluri rgolisagan gamomavali sxivebis meSveobiT ukavSirdeba am ukanasknels (ZiriTad koncepts). patara zomis rgolebi (=sagnebis/movlenebis ka tegoriebi), Tavis mxriv, qmnis misgan gamomavali sxivebis sistemas. es migviTiTebs, rom sqema SeiZleba ganviTardes - daematos sagnebis/movlenebis CamonaTvali ka tegoriebis mixedviT da/an qvekategoriebi (damatebiTi patara rgolebis saxiT). saboloo jamSi, es obobas qselismagvar grafikul naxazs gvaZlevs. qronologias/droiT Tanamimdevrobas aRniSnul sqemaze yuradReba ar eqceva. aqtivoba ”obobas qseli” - meoTxe klasi Sedegi: qarT. IV. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mcire zomis teqstis SeTxzva. aqtivobis saswavlo miznebi: teqstis analizis unaris ganviTareba; informaciis damuSavebis unaris ganviTareba; informaciis/movlenebis daxarisxebisa da klasificirebis unaris gan viTareba informaciis/movlenebis arsebiTi niSan-Tvisebebis dadgenis gziT (kategorizacia); dargobrivi leqsikis ganviTareba; analitikuri azrovnebis unaris ganviTareba; wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis TanamonawileobiT (pirveli na wili), individualuri (meore nawili). resursebi: adamianuri resursebi, didi zomis formatis qaRaldi/dafa, fera di markerebi, saweri kalmebi, carci/markeri. aqtivobis aRwera: gakveTilis Temaa ”weliwadis droebi: zamTari”. dafis gver diT gakrulia didi zomis formatis qaRaldi. maswavlebeli gaesaubreba bavSvebs weliwadis droebze, zamTarze (1-2 wuTi). amis Semdeg ekiTxeba bavSvebs (iyenebs ”go 322 nebrivi ieriSis” meTods), ra aris damaxasiaTebeli zamTrisaTvis, riTi gamoirCeva zamTari weliwadis sxva droebisagan da/an rogor atareben bavSvebi zamTars. bavS vebi zepirad, TavianTi adgilebidan sTavazoben variantebs (”civa/sicivea”, ”axali weli dgeba”, ”Tovs”, ”Tbili qurTukebi gvacvia”, ”vgundaobT”, ”xelTaTmanebi gvi keTia”, ”cigebiT/TxilamurebiT vsrialebT”, ”skolaSi saaxalwlo zeims vawyobT”, ”naZvis xes vrTavT”, ”gozinays vWamT”, ”Tovlis babua modis”, ”vRebulobT saCuq rebs”, ”Tovlis kacs vakeTebT”. ”ardadegebi gvaqvs”, ”dasasveneblad mivdivarT” da a.S.). saWiroebis SemTxvevaSi, maswavlebeli exmareba bavSvebs komentarebiT, SeniSv nebiT, saWiro aqcentebis dasmiT. bavSvebis pasuxebs maswavlebeli Camowers dafis gverdiT gakrul didi zomis formatis qaRaldze. amis Semdeg maswavlebeli klass exmareba, daaxarisxon arsebuli masala ar sebiTi niSnebis mixedviT. amisaTvis xmamaRla waikiTxavs pirvel variants: ”pirve lad gviweria ”civa”. rogor fiqrobT, ras aRniSnavs es sityva? rodesac vambobT: ”cxela”, ”civa”, ”wvims”, ”qari qris”, ”Tovs”, raze vlaparakobT, ras aRvniSnavT?”( pasuxia ”amindi”). ”amindis” dasaxelebis Semdeg maswavlebeli ambobs: ”gavarkvieT, rom sityva ”civa” aminds aRniSnavs. davakvirdeT, Camoweril sityvebSi kidev xom ar gvaqvs amindis aRmniSvneli sxva sityva?” (aRmoCndeba, rom CamonaTvalSi aris ag reTve ”Tovs”). maswavlebeli ambobs: ”rogorc vxedavT, CamonaTvalSi gvaqvs ori sityva, romlebic aminds aRniSnavs. es sityvebi rom sxva sityvebSi ar agverios, zamTris amindis aRmniSvneli orive sityva erTi feris - mwvane markeriT davferoT. amiT davimaxsovrebT, rom es ori sityva erTsadaimave rames - aminds aRniSnavs, rom maT aerTianebs sityva ”amindi”. axla modiT, es sityvebi dafaze gadavitanoT da da valagoT, movawesrigoT”. maswavlebeli gadainacvlebs dafasTan da Seudgeba gra fikuli maorganizeblis gamoxatvas. gzadagza xsnis grafikuli maorganizeblis gamoxatvis princips: ”yvelaze mTavari sityvaa ”zamTari”. amitom pirvelad davwe roT es sityva da SemovxazoT didi zomis rgoliT - didi kvanZiT. amiT aRvniSnavT, rom esaa mTavari sityva. Cven davinaxeT, rom CamonaTvalSi gvaqvs ori sityva - ”ci va”, ”Tovs”, romlebic kavSirSia erTmaneTTan - maT aerTianebs sityva ”amindi”. rom ar dagvaviwydes, ra aerTianebs CamonaTvlis or sityvas erTmaneTTan, davweroT sityva ”amindi” dafaze mTavari sityvis (”zamTris”) gverdiT da amisaTvis gamoviye noT mwvane feris markeri - amindis aRmniSvneli sityvebi CamonaTvalSi xom mwvane feriT gvaqvs gaxazuli. Cven viciT, rom ”amindi” araa mTavari sityva, amitom dav weroT igi ufro patara asoebiT da CavsvaT SedarebiT patara zomis rgolSi/kvanZ Si. radgan es ori sityva - ”zamTari” da ”amindi” kavSirSia erTmaneTTan, es kavSiri dafazec unda gamoCndes. amisaTvis, modiT, xazebiT davakavSiroT isini erTmaneT Tan”. maswavlebeli sxiviT daakavSirebs kategoriis rgols ZiriTadi konceptis ”zamTris” - rgolTan (muSaobs mwvane feris markeriT). Semdeg ambobs: ”axla modiT, ”amindis” rgols mivuweroT amindis aRmniSvneli orive sityva Cveni CamonaTvli dan (”civa”, ”Tovs”) da davakavSiroT isini ”amindis” rgolTan - es orive sityva xom ”aminds” aRniSnavs” (maswavlebeli qvekategoriis rgols mwvane feris markeriT mi uwers aRniSnul sityvebs da sxivebiT daakavSirebs mas rgolTan ”amindi”). muSaoba gagrZeldeba CamonaTvlis sxva sityvebze, romlebic daxarisxdeba qvekategoriebis mixedviT da gaixazeba sxvadasxva feris markerebiT (erTi calke qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi 323 qarTuli ena da literatura 324 danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi uli feri TiToeuli qvekategoriisaTvis). sul gamoikveTeba Semdegi qvekategoriebi: ”amindi” (”civa/sicivea”, ”Tovs”), ”axali wlis zeimi” (”axali weli dgeba”, ”skolaSi saaxalwlo zeims vawyobT”, ”naZ vis xes vrTavT”, ”gozinays vWamT”, ”Tovlis babua modis”, ”saCuqrebs vRebulobT”), garToba/TamaSebi (”vgundaobT”, ”Tovlis kacs vakeTebT”, ”cigebiT/TxilamurebiT vsrialebT”), ”tansacmeli” (”Tbili qurTukebi gvacvia”, ”xelTaTmanebi gvikeTia”), ”ardadegebi” (”ardadegebi gvaqvs”, ”dasasveneblad mividvarT”). CamonaTvlis yve la sityva, kategorebis mixedviT, daukavSirdeba dafaze gamosaxul ZiriTad kon cepts. mniSvnelovania, rom TiToeuli calkeuli kategoriis aRsaniSnavad qaRal dsa da dafaze erTi da imave feris markerebi iyos gamoyenebuli. sabolood, grafikuli maorganizebeli ”obobas qseli” Semdeg saxes miiRebs: (aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi). samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli bavSvebis yuradRebas miapyrobs dasrulebul sqemas da ambobs: ”SexedeT, ra saintereso suraTi miviReT. es yve laferi mogvagonebs obobas qsels Tavisi kvanZebiT. yvelaze did kvanZSi/rgolSi Cawerilia mTavari sityva (”zamTari”), SedarebiT patara rgolebSi/kvanZebSi ki gamaerTianebeli sityvebi (”amindi”, ”axali wlis zeimi”, ”garToba”, ”tansacmeli”), romlebic obobas qselismagvari xazebiT ukavSirdeba mTavar sityvas. gamaerTia nebeli sityvebis kvanZebTan miwerilia sityvebi Cveni CamonaTvlidan (yvela Tavisi Sesaferisi gamaerTianebeli sityvebis gverdiT) da obobas qselismagvari xazebiT ukavSirdeba gamaerTianebel sityvas. amis Semdeg maswavlebeli bavSvebs avalebs, daweron Tema ”zamTari” dafaze arsebuli sqemis gamoyenebiT. uxsnis maT sqemis gamoyenebis xerxs: did kvanZSi/r golSi Cawerili sityva (”zamTari”) Temis saTauria. patara rgolebSi Cawerili gamaerTianebeli sityvebi (=kategoriebis dasaxelebebi) dagexmarebaT, rom teqs ti sworad dayoT abzacebad - TiToeuli rgoli/kvanZi axal abzacze migviTiTebs. rogorc vxedavT, sul gvaqvs 5 abzaci: ”amindis”, ”tansacmlis”, ”garTobis”, ”axa li wlis”, ”ardadegebis” abzacebi. winadadebebis Sedgenis dros aucileblad unda gamoiyenoT sityvebi, romlebic miwerilia gamaerTianebeli sityvebis kvanZebTan/ rgolebTan”. saWiroebis SemTxvevaSi, sasurvelia, moswavleebma ganavrcon grafi kuli maorganizeblis mokle Canawerebi da vrcel winadadebebad gadaaqcion isi ni (azris SenarCunebiT). SesaZlebelia, moswavleebma TavianTi teqstebi saTanado ilustraciebiTac gaaformon. samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli Seamowmebs moswavleTa namuSev rebs; gaamxnevebs da Seaqebs moswavleebs namuSevrebis pozitiuri mxareebis gamok veTiT. (weriTi samuSaos xangrZlivoba: 8-10 wuTi). Sefaseba: aRniSnuli aqtivobiT fasdeba: a) SeuZlia Tu ara moswavles infor maciis/movlenebis kategorizacia, avlens Tu ara analitikuri azrovnebis unars; b) SuZlia Tu ara moswavles grafikuli maorganizeblis gamoyeneba; g) saWiroebis SemTxvevaSi, grafikuli maorganizeblis Sedgena meToduri miTiTeba: saWiroebis SemTxvevaSi, grafikuli maorganizebeli ”obo bas qseli” SeiZleba ganviTardes kategoriebTan qvekategoriebis miTiTebis gziT. kavSiri sxva sagnebTan: aRniSnuli aqtivoba, romelic aviTarebs informaci is.movlenebis kategoriebad da qvekategoriebad daxarisxebis unars grafikuli maorganizeblis gamoyenebis gziT, universaluri xasiaTisaa da gamosadegia ara mxolod mSobliuri enis swavlebisas, aramed, sxva, mag., mecnierebis gakveTileb zec. amgvari grafikuli maorganizebeli SeiZleba gamoviyenoT, mag. cocxali bune bis Seswavlisas (ZiriTadi koncepti: ”cocxali buneba”; kategoriebi: ”adamianebi”, ”cxovelebi”, ”mcenareebi”, misT. qvekategoriebi: ”Sinauri cxovelebi”, ”gareuli cxovelebi”, ”foTlovani mcenareebi”, ”wiwvovani mcenareebi”, misT.), geografi is Seswavlisas (ZiriTadi koncepti: ”wylis resursebi”. kategoriebi: ”okeaneebi”, ”zRvebi”, ”mdinareebi”, ”tbebi”, qvekategoriebi: ”miwisqveSa tbebi” da a.S.), sxv. gra fikuli maorganizeblis Sevsebisas unda gamoviyenoT saTanado dargobrivi leq sika. qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi 4. mizez-Sedegobrivi mimarTebis dadgena da asaxva - sagnebis/movlenebis ax sna am tipis teqstis dawera sakmaod did sirTuleebs uqmnis moswavleebs. weris dawyebamde maT naTlad unda hqondeT gaazrebuli mTeli masala/procesi, romlis Sesaxebac unda daweron. amaSi didi daxmarebis gaweva SeuZlia grafikul maorga nizebels, romlis meSveobiTac moswavleebi moaxdenen mizez-Sedegobrivi kavSi rebisa da mimarTebebis vizualizacias. axsniT teqstebsa da grafikul maorgani zebelze muSaobisas maswavlebelma unda gamoiyenos yvela SesaZlebloba, raTa daexmaros moswavleebs axsniTi teqstisaTvis damaxasiaTebeli enobriv-gramati kuli normebis aTvisebaSi. am mizniT man muSaobis procesSi xSirad unda gamoiye nos saTanado kavSirebi da/an zmnizedebi: ”imitom rom”, ”amdenad”, ”Tu”, ”radgan”, ”Tuki”, ”imisaTvis, rom” da misT. sqema ”biliardis burTebi”, romelzec grafikuladaa asaxuli axsnis Tanamim devruloba, rgolebisa da sxivebis erTobliobas warmoadgens. marcxena mxares moTavsebuli TiToeuli rgoli aRniSnavs ambis/movlenis/informaciis erT cal keul safexurs/etaps (mizezebs). rgolebidan gamomavali sxivebi gviCvenebs, rom TiToeul safexurs/etaps gaaCnia damatebiTi faqtorebic. marjvena mxares moTav sebuli rgoli Sedegis grafikul gamosaxulebas warmoadgens. samuSao teqstidan da dasaxuli amocanebidan gamomdinare axsniT-ganmarte biTi teqstis grafikuli maorganizeblis forma SiZleba Seicvalos. qvemoT war modgenili iqneba am tipis teqstebis grafikuli maorganizeblis erTi SesaZlo va rianti. aqtivoba: ”biliardis burTebi” - mexuTe klasi Sedegi: qarT. V. 14. moswavles SeuZlia weriTi davalebis amocanis gansazRvra da funqciuri stilis arCeva. aqtivobis organizebis forma: mTeli klasis monawileobiT (pirveli etapi), individualuri (meore etapi). resursebi: adamianuri resursebi, didi zomis formatis qaRaldis furceli, dafa, carci/dafis markeri, sxvadasxva feris markerebi, saweri kalmebi, rveulebi. 325 qarTuli ena da literatura 326 danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi saswavlo miznebi: analitikuri azrovnebis unarebis ganviTareba: teqstis analizis unaris ganviTareba, mizez-Sedegobrivi kavSiris gamomxatveli winadadebebis/f razebis amocnoba, maT Soris arsebuli kavSiris dadgena da warmodgena grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT; logikuri azrovnebis unaris ganviTareba: mizez-Sedegobrivi winadade bebis Sedgena grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT; weriTi davalebis gansazRvra da saTanado enobriv-gramatikuli norme bis marTebulad gamoyenebis unaris ganviTareba; wignierebis ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTareba. aqtivobis aRwera: gakveTilis sasaubro Temaa ”janmrTeli cxovrebis wesi”. maswavlebeli gaesaubreba bavSvebs adamianebis cxovrebis wesze: ras Wamen, riTi erTobian, rogor muSaoben adamianebi; ra Cvevebi, interesebi da priotitetebi ga aCniaT maT. ekiTxeba bavSvebs: ”ras niSnavs, iyo janmrTeli?” da Camowers bavSvebis SeTavazebul variantebs dafis gverdiT gakrul didi zomis formatis qaRaldze (savaraudo pasuxebia: ”varjiSob”, ”sports misdev”, ”Wam xils”, ”Wam bostneuls”, ”haerze seirnob”, ”energiuli xar”, ”didxans cocxlob”, ”karg guneba-ganwyobaze xar”, ”warmatebuli xar”, sxva misT.). amis Semdeg maswavlebeli, bavSvebis TanamonawileobiT, daaxarisxebs SeTava zebul variantebs kategoriebis mixedviT. sul miviRebT Semdeg kategoriebsa da qvekategoriebs: ”gakaJeba: varjiSi, sporti”, ”janmrTeli kveba: xili, bostneuli, xorci, rZis produqtebi”, ”dasvenebis swori reJimi: Zilis reJimi, haerze seir noba”, ”janmrTeloba: kargi guneba-ganwyoba, garegnuli silamaze, energiuloba, warmatebuloba, xangrZlivi sicocxle”. kategoriebis erTmaneTisagan gamoyofis mizniT, maswavlebeli erTi feris markeriT gaxazavs erT romelime kategoriasTan dakavSirebul sityvebs: mag., ”varjiSi, sporti” - wiTeli feriT iqneba gaxazuli, ”haerze seirnoba, Zilis reJimi” - yviTlad da misT. (kategorizaciasTan dakavSire biT dawvrilebiT ix. zemoT, aqtivoba ”obobas qseli”). Semdeg maswavlebeli Seudgeba grafikuli maorganizeblis dafaze gamosaxvas. amisaTvis igi dafaze gadaitans qaRaldze arsebul Canawerebs (daxarisxebuli sa xiT): kategoriebi Casmuli iqneba rgolebSi (”biliardis burTebSi”), maT garSemo warmodgenili iqneba Canawerebi (qvekategorebi), romlebic sxivebiT unda daukav Sirdes Sesabamis rgols (”biliardis burTs”). ”mizezis” rgolebi grafikuli maor ganizeblis marcxena mxaresaa warmodgenili, ”Sedegis” rgoli - marjvena mxares. ”mizezis” rgolebi sxivebiT daukavSirdeba ”Sedegis” rgols. dafaze muSaobisas maswavlebeli sargeblobs daxarisxebis dros SerCeuli ferebis markerebiT. Sedegad, grafikuli maorganizebeli Semdeg saxes miiRebs: varjiSi gakaJeba sporti xili bostneuli xorci janmrTe- janmrTeloba qarTuli ena da literatura danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi li kveba rZis produqtebi Zilis reJimi dasvene bis swori haerze seirnoba reJimi (aqtivobis xangrZlivoba: 15-17 wuTi). Semdeg maswavlebeli sTxovs bavSvebs, dafaze daxazuli grafikuli maorgani zeblis daxmarebiT, daweron ”janmrTeli cxovrebis wesi”. grafikuli maorganizeblis gamoyenebiT dawerili teqsti, savaraudod, amg var saxes miiRebs (gamoyenebulia mxolod grafikul maorganizebelze warmodge nili Canawerebi): ”adamiani, romelic sxeuls ikaJebs, varjiSobs, misdevs sportis romelime sa xeobas. janmrTeli kveba niSnavs xilis, bostneulis, rZis produqtebisa da xorcis Wa mas/miRebas. dasvenebis swori reJimi - esaa Zilis reJimis dacva da haerze seirnoba. Tu adamiani kaJdeba, janmrTelad ikvebeba da icavs dasvenebis swor reJims, ma Sin igi janmrTelia. janmrTeli adamiani aris energiuli, aqvs kargi guneba-ganwyoba, cocxlobs xangrZlivad, aris garegnulad lamazi da warmatebuli”. weriTi samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli Seamowmebs ramdenime mos wavlis namuSevars, gaamxnevebs da Seaqebs maT namuSevrebis pozitiuri mxareebis gamokveTiT. (weriTi aqtivobis xangrZlivoba: 8-12 wuTi). Tuki moswavleebi kargad gaarTmeven Tavs aRniSnul aqtivobas, maswavlebelma SeiZleba maT SesTavazos grafikuli maorganizeblis wakiTxvis sxva gzebic. mag., a) imisaTvis, rom adamiani iyos janmrTeli, igi unda gakaJdes, janmrTelad ikvebebo des, daicvas dasvenebis swori reJimi (xazgasma mizanze); b) adamiani janmrTelia, imitom rom kaJdeba, ikvebeba janmrTelad, icavs dasvenebis swor reJims (varianti: adamiani janmrTelia, radgan kaJdeba, ikvebeba janmrTelad, aqvs dasvenebis swori reJimi) (xazgasma mizezze). Sefaseba: aRniSnuli aqtivobiT fasdeba, avlens Tu ara moswavle analitikuri da logikuri azrovnebis unarebs. maswavlebels SeuZlia daakvirdes, SeuZlia Tu ara moswavles: a) movlenebs/sagnebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi kavSire bis gamovlena; b) movlenebs/sagnebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi kavSirebis 327 qarTuli ena da literatura 328 danarTi 3. aramxatvruli teqstebis 4 ti pi da maTi grafikuli maorganizeblebi axsna; g) movlenebs/sagnebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi kavSirebis amsaxve li grafikuli maorganizeblis gamoyeneba; d) saWiroebis SemTxvevaSi, movleneb s/sagnebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi kavSirebis amsaxveli grafikuli ma organizeblis Sedgena; e) saTanado enobriv-gramatikuli normebis marTebulad gamoyeneba werisas. meToduri miTiTebebi: grafikuli maorganizebeli SeiZleba Seicvalos (gamartivdes, garTul des, sruliad sxva saxe miiRos) samuSaos Sinaarsisa da dasaxuli amocanis mixedviT; agreTve moswavleebis codnis donisa da unar-Cvevebis Sesabami sad. aqtivoba/aqtivobebi axsna-ganmartebiTi teqstis grafikuli maorgani zeblis gamoyenebiT, SesaZlebelia, Catardes meeqvse klasSic (ix. Sedegi qarT. VI. 15). kavSiri sxva sagnebTan: aRniSnuli aqtivoba xels uwyobs wignierebis una rebis ganviTarebas mizez-Sedegobrivi kavSirebis vizualizaciis gziT, rac Zalze gamoadgebaT moswavleebs mecnierebis, istoriisa da geogra fiis Seswavlis dros; mag. am Tu im omis gamomwvevi mizezebis analizis dros (istoria), meqanikis kanonebis Seswavlisas (fizika), sxv. danarTi 4. Sefasebis sqemebi zepirmetyveleba Sefaseba qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi nimuSi. zepirmetyvelebaze dakvirvebis sqema saxeli: TariRebi: saTanadod saubrobs TanatolebTan da ufrosebTan metyvelebs TavdajerebiT metyvelebs saTanado Zalis xmiT diskusiis dros icavs rigs azris gamosaTqmelad usmens sxvebis laparaks monawileobs jgufur diskusiaSi svams/pasuxobs SekiTxvebs gadmoscems informacias mosmena. TviTSefasebis nimuSi moswavlis saxeliTariRi _ yuradReba mivapyari mosaubres _ movismine guldasmiT _ davsvi SekiTxva imis Sesaxeb, rac ver gavige 329 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi _ SemiZlia mosmenilis gameoreba _ Caviwere is nawilebi, romlebic SeiZleba damviwyeboda _ Cem mier gamoyenebuli sxva strategiebi: _ gamiWirda: _ minda, gavaumjobeso: Sefasebis nimuSi saxeli kriteriumebi 1. saubrobs Zaldautaneblad komentari: 2. afarToebs/ ganaviTarebs zepir leqsikas komentari: 3. iyenebs Sesabamisi struqturis winadadebebs komentari: 4. Zaldautaneblad laparakobs jgufSi da/an Zaldautaneblad elaparakeba jgufis wevrebs komentari: 5. gamoTqvams da sxvebs uziarebs ideebs, azrebs, fiqrebs da mosazrebebs komentarebi: 6. avlens Txrobis unars komentari: 330 iSviaTad zogjer yovelTvis/ TiTqmis yovelTvis wera Sefaseba weris procesi sxvadasxva amocanis winaSe ayenebs moswavles - weriTi namu Sevris Seqmnisas man unda gaiTvaliswinos konkretuli mizani, auditoria, Tema, misT. maswavlebelma Tvali unda adevnos moswavlis qmedebas weris procesis yve la etapze; daakvirdes moswavlis ganviTarebis process da gansazRvros, raSi saWiroebs igi daxmarebas; ramdenad warmatebiT iyenebs igi weris strategias/s trategiebs. es TvalsaCino iqneba, Tu moswavle: qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi weris wina etapi wamoayenebs ideebs/azrebs weriTi namuSevris Sesasruleblad (gonebrivi ieriSis, sakiTxis damuSavebis, kiTxva-pasuxis dros); Camowers ideebs/azrebs; amoarCevs saWiro ideas/azrs, yuradRebas amaxvilebs Temaze; moiZiebs da Seagrovebs sainformacio resursebs; axdens ideebis/azrebis organizebas (mag., grafikuli maorganizeblis, internetis, sxv. gamoyenebiT); miznisa da auditoriis gaTvaliswinebiT, namuSevrisaTvis SearCevs saWi ro formats; sxva. weris etapi namuSevris Sedgena gadmoscems ideebsa da azrebs sityvebisa da naxatebis meSveobiT; gadmoscems da ganaviTarebs ideebs winadadebebisa da/an abzacebis meSve obiT; aRwers suraTebs an movlenebs; sxva. weris Semdgomi etapi redaqtireba Caasworebs da gaaumjobesebs pirvel versias; akvirdeba Sinaarssa da azrebs, cvlis maT saWiroebis mixedviT; axdens naSromis redaqtirebasa da koreqtirebas; sxva. namuSevris gaziareba/wardgena (prezentacia) xmamaRla kiTxulobs namuSevars; monawileobas Rebulobs azrTa gacvla-gamocvlaSi namuSevrebis Sesaxeb; sxva. 331 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi weriTi namuSevris Sefasebis nimuSi moswavlis saxeliTariRi weriTi namuSevris Tema/saxelwodeba: weriTi komunikaciis unari iyenebs da asaxavs informacias, romlis codna aucilebelia miznobrivi auditoriisaTvis; miznobrivi auditoriisa da saWiroebis gaTvaliswinebiT, iyenebs adekva tur/saTanado enas; warmoaCens da saWiroebisamebr iyenebs sxvadasxva werilobiTi formis codnas. es formebia: a) werili (piradi da saqmiani), b) leqsi, g) Txroba, d) scenari, e) moxseneba, v) Jurnali, z) sxva. sxva dakvirvebebi: teqstis organizeba Txzavs naSroms gamokveTili dasawyisiTa da dasasruliT; warmoadgens sakmaris informacias ZiriTadi ideis dasabuTebisTvis; iyenebs naTel saorganizacio nimuSs. sxva dakvirvebani: sintaqsuri da semantikuri mxare yoveli winadadeba azrs gamoxatavs; iyenebs sxvadasxva struqturis mqone winadadebebs; iyenebs adekvatur leqsikas; sxva dakvirvebani: weris teqnika sityvebis umravlesobas wers marTebuli formiT; Tanamimdevrulad da adekvaturad iyenebs sasven niSnebs; aqvs mkafio, gasarCevi/amosacnobi xelwera; zrunavs naweris garegnul mxaresa da sisufTaveze sxva dakvirvebani: moswavlis Zlieri mxareebi: ras unda mieqces yuradReba 332 ganmsazRvreli Sefasebis doneebi maRali saSualoze maRali saSualo saSualoze dabali warmatebiT miaRwia dasaxul mizans miaRwia dasaxul mizans nawilobriv miaRwia dasaxul mizans mimarTavs konkretul auditorias aqvs warmodgena auditoriaze aqvs garkveuaqvs minili warmodgena maluri auditoriaze warmodgena auditoriaze ideebi/azrebi maxvilgonivrulia an SemoqmedebiTi; relevanturi/ aqtualuri da zusti ideebi/azrebi ideebi/azrebi relevantuadekvaturia ria/aqtualuria da damakmayofilebeli ideebi/azrebi/movlenebi warmodgenilia efeqturi TanamimdevrobiT ideebi/azrebi warmodgenilia saTanado Tanamimdevrobis dacviT winadadebebis struqtura mravalferovania; umeteswilad, Secdomebis gareSe cocxali, saintereso leqsika, SerCeuli miznisa da auditoriis gaTvalis winebiT dabali aqvs dasaxuli ver aRwevs miznis miRwdasaxul mizevis mcdeloba ans qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi ar iTvaliswinebs auditorias ZiriTadad, ideebi da azrebi relevanturia/ aqtualuria ideebi/azrebi bundovania, winaaRmdegobrivi an ararelevanturi/ araaqtualuri ideebis/azrebis/movlenebis umravlesoba warmodgenilia saTanado Tanamimdevrobis dacviT zogierTi idea/azri/ movlena warmodgenilia saTanado Tanamimdevrobis dacviT ideebi/movlenebi warmodgenilia arazusti an SemTxveviTi TanamimdevrobiT winadadebebs aqvT saTanado struqtura naSromis ZiriTadi nawili warmodgenilia marTebuli winadadebebis saxiT zogierT SemTxvevaSi daculia winadadebis struqtura warmodgenilia mxolod usistemod mowodebuli sityvebi ZiriTadad, warmatebiTaa gamoyenebuli mravalferovani leqsika, romelic Seefereba auditoriasa da mizans leqsika, ZiriTadad, Seefereba auditoriasa da mizans leqsika, ZiriTadad, arazustia da ar Seefereba auditoriasa da mizans. arazusti, arasaTanado leqsika 333 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi marTlweris normebi darRveulia Zalze iSviaTad marTlweris normebis codna saTanadoa. SeiniSneba mcirericxovani orTografiuli Secdomebi; mcirericxovani Secdomebi sasveni niSnebis gamoyenebisas SeiniSneba mxolod rTuli punqtuaciis SemTxvevaSi sakmao raodenobis Secdomebis miuxedavad, azri gasagebia. martivi punqtuaciis dros Secdomebi daSvebuli ar aris mravali Secdomis gamo azri bundovania; Secdomebia daSvebuli martiv punqtuaciaSi mravali seriozuli Scdoma gaugebars xdis azrs. sasveni niSnebis gamoyenebisas daSvebulia mravali Secdoma, romlebic abrkolebs mkiTxvels yvela sityva ganlagebulia xazze, intervalebi sityvebs Soris Tanabaria da Tanamimdevruli sityvebi ganlagebulia xazze; sityvebs Soris intervalebi adekvaturia sityvebis umravlesoba ganlagebulia xazze, adekvaturi intervalebis dacviT zogierTi sityva ganlagebulia xazze; zogierT SemTxvevaSi intervalebi daculia sityvebi ar aris xazze ganlagebuli; intervalebi daculi ar aris Sefasebis nimuSi xmamaRla kiTxva da Sinaarsis gadmocema moswavlis saxeliTariRi _ Seecada gasworebas _ mniSvnelobis gaTvaliswinebiT _ mniSvnelobis gauTvalisiwneblad _ warmatebiT gaaswora _ warumateblad gaaswora _ ar Seecada 334 komentarebi da Semdgomi rCevebi Seecada Sinaarsis gadmocemas srulad nawilobriv mcired naratiuli teqsti gaixsena da gansazRvra moqmedebis adgili gansazRvra ZiriTadi personaJebi da isaubra maT Sesaxeb gansazRvra movlenebis Tanamimdevroba teqstSi gansazRvra mTavari Tema/idea daukavSira personaJebi da ideebi sakuTar gamocdilebas qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi aranaratiuli teqstebi gansazRvra ZiriTadi ideebi gansazRvra mniSvnelovani damxmare detalebi gansazRvra, rogor aris organizebuli ideebi daukavSira ideebi sakuTar codnasa da gamocdilebas Sefasebis nimuSi vizualuri teqsti moswavlis saxeliTariRi teqsti: kriteriumebi _ emzadeba dasaTvaliereblad, risTvisac gansazRvravs mizans da gamoTq vams varauds, risi Setyoba SeiZleba vizualuri teqstidan komentarebi: _ akvirdeba da CainiSnavs vizualur teqstSi warmodgenil ZiriTad ideebsa da elementebs, kerZod: ¡ gansazRvravs ZiriTad ideas, movlenebs da/an vizualuri teqstis Zi riTad koncepts; 335 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi ¡ gansazRvravs ZiriTad Tanmxleb detalebs vizualur teqstSi; ¡sxv. komentarebi: _ gamoxatavs pirad da kritikul damokidebulebas vizualuri teqstis mi marT, kerZod: gamokveTs piradad misTvis Rirebul vizualur elementebs da axsnis Tavis arCevans; gasazRvravs, ra iyo misTvis yvelaze saintereso; ra iswavla teqsti dan an ra emocia /emociebi aRuZra teqstma; msjelobs vizualuri teqstis calkeul maxasiaTeblebze (mag., sura Tebis zoma, mdebareoba, ganlageba, sxv.); afasebs, ramdenad sando, realisturi da Rirebulia vizualuri teqsti; sxv. komentarebi: Semajamebeli kiTxvari moswavlis saxeli amosavali informacia 1. ra mizniT Seqmeni namuSevari (gasarTobad, raimes saTqmelad, informaci is gasaziareblad)? 2. romeli auditoriisaTvis moamzade namuSevari (TanaklaselebisTvis, pa raleluri klaselebisTvis, ojaxis wevrebisTvis, sakuTari TavisTvis)? 3. romeli formati gamoiyene (xatva, audioCanawerebi, diagrama, cxrili, sqema, ruka, afiSa, diorama, roluri TamaSi, Tojinebis Teatri, multime dia, sxv.)? procesi 4. romeli strategia gamoiyene? a) dagegmva, b) Seqmna; g) analizi, gaumjobeseba an Sesworeba 5. romeli nawili iyo SenTvis yvelaze warmatebuli? 6. raSi gesaWiroeba daxmareba? saboloo produqti 7. ra mogwons Sens namuSevarSi? 8. rogor gauziare sxvebs Seni namuSevari (klass, ekranze) 9. rogor gamoexmaurnen sxvebi Sens namuSevars? 10. ras Secvlidi an gaaumjobesebdi? 336 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi ganmaviTarebeli Sefasebis nimuSi moswavlis saxeli: klasi: TariRi: mawavlebeli: qarTuli ena da literatura a - jer ar akmayofilebs b - nawilobriv akmayofilebs g- akmayofilebs d - srulad akmayofilebs zepirmetyveleba a) mosmena ¡ ismens yuradRebiT ¡ igebs mosmenils b) laparaki ¡ naTlad gamoxatavs azrebs ¡ monawileobs mcire jgu febSi warmoebul diskusi ebSi kiTxva kiTxulobs gaazrebulad, gad moscems ZiriTad azrebs/ideebs gamoxatavs pirad da kritikul damokidebulebas teqstis mi marT kiTxulobs damoukideblad sia movnebis miRebis mizniT gamoxatavs pirad da kritikul damokidebulebas sxvadasxva saxis vizualuri teqstebis mi marT gadmoscems vizualur teqsteb Si asaxul ZiriTad azrebs/ide ebs a b g d wera cxadad gamoxatavs azrebs iyenebs weris strategiebs 337 qarTuli ena da literatura danarTi 4. Sefasebis sqemebi redaqtirebis dros muSaobs yuradRebiT da akuratulad wardgena cxadad gamoxatavs ideebs/azrebs iyenebs sxvadasxva saxis saprezentacio teqnologiebs gaiazrebs, ramdenad efeqturi iyo prezentacia sxva monawileobs interesiTa da enTuziazmiT damatebiTi komentarebi: 338 Culham, R., 6+1Traits of Writing, Scholastic Professional Books, 2003. Graham, J. and Kelly, A., Reading under Control, Routlege, Taylor &Francis Group, 2008. Improving Reading Comprehension in Kindergarten through 3rd Grade, IES Practice Guide, National Center for Education Evaluation and Regional Assistance. Martin, M., Lovat, Ch. and Purnell G., The Really Useful Literacy Book, Routlege, Taylor &Francis Group, 2007. Palmer, S., How to Teach Writing Across the Curriculum, A David Fulton Books, Routlege, Taylor &Francis Group, 2011. Stafford, T., Teaching Visual Literacy in the Primary Classroom, A David Fulton Books, Routlege, Taylor &Francis Group, 2011. Tompkins, G., E., Language Arts, Patterns of Practice, Pearson Prentice Hall, 2005. Wray, D., & Medwell, J., Teaching Literacy Effectively in the Primary School, Routlege, Taylor &Francis Group, 2006. qarTuli ena da literatura gamoyenebuli literaturis sia 339 340 qarTuli ena da literatura SeniSvnebisaTvis