nino kldiaSvili levan kldiaSvili roland qarTveli saerTaSoriso sityvaTa

nino kldiaSvili
levan kldiaSvili
roland qarTveli
saerTaSoriso
sityvaTa
ganmartebiTi leqsikoni
(meore, Sevsebuli da gasworebuli gamocema)
saero
saskolo
gamocema
ps `imedi~
Tbilisi
-2-
winamdebare leqsikoni Seicavs zepir da weriT metyveleba­
Si yvelaze ufro xSirad xmarebul 5000 saerTaSoriso sityvas.
Zvel sityvebTan erTad mis SemadgenlobaSi Setanilia axali
sityvebi, romlebic xmarebaSi Semovida ukanasknel aTwleul­
Si saqarTveloSi sazogadoebrivi, ekonomikuri, politikuri
da kulturuli cxovrebis radikaluri gardaqmnis Sedegad.
saleqsikono statia Seicavs sityvis etimologiasa da
ganmartebas, sityvis gramatikul maxasiaTebels, metyvelebaSi
maTi xmarebis magaliTebs, sityvaTwarmoqmnis budes.
leqsikoni gankuTvnilia, uwinares yovlisa, moswavleebi­
saTvis, magram vfiqrobT, misiT dainteresdeba farTo sazoga­
doeba.
leqsikons darTuli aqvs laTinuri sibrZne.
redaqtori
avTandil narimaniZe
gamomcemeli da
teqnikuri redaqtori
oTar CxaiZe
kompiuteruli uzrunvelyofa
nata narimaniZisa
ISBN 978-9941-0-1586-1
© n. kldiaSvili, l. kldiaSvili, r. qarTveli Tbilisi, 2010 w.
-3-
winasityvaoba
iuza kldiaSvilis _ tragikulad
daRupuli papis _ naTel xsovnas
eZRvneba es wigni.
nino da levan kldiaSvilebi
gansazRvreT sityvis mniSvneloba
da Tqven daixsniT kacobriobas
misi Secdomebis naxevrisagan.
rene dekarti
Cven vcxovrobT swrafadcvalebad enobriv konteqstSi. sa­
erTaSoriso sityvebis is mZlavri nakadi, romelic mo­
e­
dineba
Jurnal-gazeTebidan, gaJRerebuli radio- da tele-eTerSi, da
romelmac SeaRwia Cvens yoveldRiur yofa-cxovrebaSi da Ta­­
visufal droSi, ganpirobebulia sa­qar­
T­ve­
los sazogadoebrivpolitikuri cxovrebis yvela sferoSi mkveT­
ri, radikaluri
cvli­
lebebis Sedegad. amasTan mravali saerTaSoriso si­
ty­
vis mniSvneloba kvlav gaugebari rCeba mkiTxvelisa da msme­
nelisaTvis, xolo arsebuli leqsikonebi yovelTvis ver pa­
suxoben mzard moTxovnebs. swored amitom saWiroa leqsikoni,
ro­
melSic axali sityvebis mniSvneloba ganmartebuli iqneba
sak­
marisad martivad da gasagebad.
winamdebare leqsikonSi SevecadeT, erTis mxriv pasuxi
gagveca farTo wris mkiTxvelTa mzardi moTxovnisaTvis, me­o­
res mxriv ki _ Tanamedrove moswavleTaTvis leqsikonis aseT­
ma orientaciam ganapiroba sityvebis rogorc SerCeva, aseve Si­
naarsi, saleqsikono statiis struqtura da TviT leqsikonis
sa­
xelwodebac ki. arsebuli analogiuri leqsikonebisgan gan­
sxvavebiT, Cveni leqsikoni warmoadgens rig damatebiT cnobebs
saerTaSoriso sityvebis Sesaxeb: gramatikul daxasiaTebas,
da bolos, sityvebs erTZiriani fuZe sityvebiT, romlebic si­
tyvaTwarmoqmnis budes Seadgenen.
saerTaSoriso sityva ewodeba yvela im sityvas, romlebsac
ucxo sityvaTa Ziri aqvT da yvela werilobiT enaze erTnairad
gamoiTqmis.
-4leqsikonis SemadgenlobaSi Sevida aramarto uaxlesi sa­
er­
TaSoriso sityvebi (sekvestri, denominacia, vauCeri, da­ijesti
da sxv.), aramed Zveli sityvebic, romlebic realurad fun­q­
cionireben qarTul enaSi (idea, anarqia, virusi, dialeqtika
da sxv.), aseve sityvebi, romelTac `meore~ sicocxle SeiZines
(anaTema, analoi, ikonostasi, aliluia da sxv.).
leqsikonis safuZvelia sayovelTaod xmarebuli Semdegi
Tematikuri jgufebis leqsika:
1. sazogadoebriv-politikuri leqsika (diaspora,doqtorina,
genocidi, asimilacia, avtoritaruli, demokratia, inauguracia
da a.S.);
2. ekonomikuri leqsika (devalvacia,dotacia,hi perinflacia,
biujeti. brokeri, distributori da a.S);
3. kulturis d xelovnebis sferos leqsika (andegraundi,
akmeizmi, alegoria, ampiri da a.S);
4. sakulto leqsika (altari, avtokefaliis, dogmati da
a.S);
5. sportuli leqsika (bodibildingi, karate, Ziudo da
a.S);
6. sayovelTaod xmarebuli samecniero terminologia
(adaptacia, vibracia, gradacia, indeqcia, adekvaturi da a.S).
garda amisa, leqsikonSi CarTulia produqciuli sa­
er­
Ta­
So­
riso sityvaTa TavsarTebi an rTuli sityvebis pirveli nawi­
li
(a..., de..., dev..., inter..., bi..., da sxv.), rac mniSvnelovnad afarTo­ebs
sityvebis axsna-ganmartebas da gagebis SesaZleblobas.
dabolos, leqsikoni dazRveuli ar aris Secdomebis da
calkeuli xarvezebisgan, amdenad avtorebi didi madlierebiT
miiReben maT da gaiTvaliswineben leqsikonis Semdgomi
gamocemisas.
leqsikonis agebuleba
saleqsikono statiis struqtura da Sinaarsi
leqsikonSi sityvebi anbanTrigzea gawyobili,
saleqsikono statia Seicavs:
1. fuZe sityvas;
-52. sityvis formebs da gramatikul maxasiaTebels;
3. etimologiur cnobas;
4. ganmartebas;
5. metyvelebaSi xmarebis ilustracias;
6. sityvaTwarmoSobis budes.
ukanaskneli ori ganyofileba warmoadgens fakultaturs,
e.i. warmodgenilia ara yvela saleqsiko statiaSi.
fuZe sityva
fuZe sityva gamoyofilia asomTavruliT da Savi SriftiT,
maxvilis CvenebiT.
Tu leqsikonSi arsebobs erTZiriani zedsarTavi saxeli,
zmna an arsebiTi saxeli, fuZe sityvis saxiT gamotanilia
is, romelic ganmartebas advilad eqvemdebareba, danarCenebi
mocemulia sityvaTwarmoqmnis budeSi Sesabamisi niSniT.
magaliTad:
investQcia
¥ investiciis. investori. investireba.
debQuti
¥ debiutanti. debiutireba
Tu sityvebi mniSvnelobiT Sordebian erTmaneTs, eZleva
ori fuZe sityva.
magaliTad:
Qndeqs-i. 1. maCvenebeli, sia, nusxa, mag., saqonlis indeqsi; 2.
cifrobrivi maCvenebeli, mag., safosto indeqsi.
indeqsAcia. infliaciis periodSi Semosavlebis si­di­
dis SenarCunebis xerxi.
sityvis gramatikuli maxasiaTebeli
sasaTauro sityvas mosdevs misi gramatikuli maxasiaTebeli.
arsebiTi saxelebisaTvis misi daboloeba mx. ricxvSi.
magaliTad: bAit-i; instQtut-i.
etimologiuri cnoba
-6gramatikuli maxasiaTebelis Semdeg kvadratul frCxileb­
Si latinicas mosdevs ena-wyaros sityva da misi Targmani.
magaliTad:
konsorcQum-i [laT. consortium Tanamonawileoba].
ganmarteba
mravalmniSvnelovan sityvebSi ganmartebas eqvemdebareba
sityvis aqtualuri mniSvneloba.
magaliTad:
dezavuQreba [fr. desavouer uaryofa] _ adre gamonaTqvamis
(warmoTqmulis) sajarod uaryofa.
kaleidOskop-i [fr. kaleidoscope < berZ. kalos lamazi + eidos
saxe + skopeö vxedav, vaTvaliereb] _ raimes swrafi cvla, mag.,
movlenaTa kaleidoskopi.
sityvis xmarebis ilustracia
Tu sityva mravalmniSvnelovania an misma sityvaTgamoyenebam
SeiZleba siZneleebi gamoiwvios, saleqsikono statiaSi mo­ce­
mulia ilustracia sityvaTSewyobis saxiT.
magaliTad:
absolUtur-i [laT. absolutus] _ 1. uTuo,udavo,ucilobeli,
upi­robo, mag., absoluturi monarqia. 2. sruli, srul­
yo­
fili, unaklo, srulqmnili, mag., absoluturi smena, ab­
soluturi umravlesoba.
kAnon-i [berZ. kanön wesi, rigi, daniSnuleba, danawesi,
miTiTeba] _ 1. tradiciuli, sayovelTaod miRebuli wesi,
debuleba, mag., dawesebul kanonTa midevna, miyola. 2.
dogmati, wes-Cveuleba, wesi, romelic eklesiam daadgina,
mag., eklesiis kanoni. 3. marTlmadidebelTa: sagundo
galoba romelime wmindanis sapativsacemod.
r. qarTveli
-7-
SemoklebaTa sia
arab. _ arabuli
ars. _ arsebiTi saxeli
berZ. _ berZnuli
botan. _ botanikuri
gadat. _ gadataniTi mniSvne­
loba
germ. _ germanuli
gv. _ gverdi
das. _ dasaSvebia
ebr. _ ebrauli
egvi pt. _ egvi pturi
enaTmecn. _ enaTmecnieruli
esp. _ espanuri
esper. _ esperanto
zmn. _ zmnizeda
Turq. _ Turquli
iap. _ iaponuri
ingl. _ inglisuri
ir. _ ironiulad
ist. _ istoriuli
ital. _ italiuri
ix. _ ixileT
kelt. _ kelturi
laT. _ laTinuri
lit. _ literaturuli
mag. _ magaliTad
maT. _ maTematikuri
mal. _ malaizuri
mamr. _ mamrobiTi
mdedr. _ mdedrobiTi
moZv. _ moZvelebuli
mr. _ mravlobiTi
mx. _ mxolobiTi
norveg. _ norvegiuli
pol. _ polineziuri
polon. _ polonuri
port. _ portugaliuri
sak. sax. _ sakuTari saxeli
samarT. _ samarTlis
sanskr. _ sanskriti
sapirisp. _ sapirispiro
sauk. _ saukune
sinon. _ sinonimi
sit. _ sityva _ sityviTi
skandin. _ skandinaviuri
spars. _ sparsuli
t. _ tomi
teqn. _ teqnikuri
fiz. _ fizikuri
frang. _ franguli
qarT. _ qarTuli
Sdr. _ Seadare
Semokl. _ Semoklebuli
Cin. _ Cinuri
Zv.ebr. _ Zvel ebrauli
Zv.skandin. _ Zveli skandina­
viuri
Zv.spars. _ Zveli sparsuli
w. _ weli
wign. _ wignieri
w.w. _ wlebSi
holand. _ holandiuri
 _ praqtikuli magaliTebi
 _ Scd. Secdomaa
¥ _ zedsarTavi saxeli, naTes.
brunva.
< _ gulisxmobs sityvebs:
`mom­dinareobs ..., miRebulia ..., -idan~,
-8-
laTinuri anbani
aso
qarT.
Sesatyvisi
saxelwodeba
Aa
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
a
b
c,k
d
e
F
g
h
i
Á
k
l
m
n
a
be
ce
de
e
eF
ge
ha
i
Áot
ka
el
em
en
aso
qarT.
Sesatyvisi
saxelwodeba
Oo
Pp
Qq
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Xx
Yy
o
p
k
r
s
t
u
v
qs
i
Zz
z
o
pe
ku
er
es
te
u
ve
iqs
ifsilon
(igrek)
zeta
(zet)
SeniSvnebi:
1. xmovnebi _ a, e, i, o, u, y;
2. difTongebi _ au _ au, eu _ eu,
ae _ e, oe _ inglisuri [G: ]. 3. asoTa Sexameba:
ch – x
ph – F
rh – r
th – t
ti – xmovnis win gamoiTqmis
rogorc –ci, magram sti, zti, tti – ti;
ngu – xmovnis win gamoiTqmis
rogorc –ngv;
c – 1. e, i, y, ae, oe –s win gam­
oiTqmis rogorc –c;
2.
sxva SemTxvevebSi, e.i. a,
o, u – s, yvela Tanxmovnis win
da sityvis bolos –k;
s – xmovnebs Soris –z, sxva
yvela SemTxvevaSi –s;
q – u -sTan erTad xmovnis
win –kv.
-9-
abo
¥ abelis, abels.
aberAcia [laT. aberratio ga­
daxra] _ 1. (fiz.) ga­
mo­
sa­
xu­
a... [berZ. a…, an… ar, ara;
lebis
gabundovneba
an
da­
arc; nu; ver; u-o(d), u-ad;
maxinjeba.
... gareSe] _ uaryofis ga­
2.
(astr.) varskvlavebis moC­
mom­
xatveli si­tyvis Tav­
ve­nebiTi gadaxra caze, rac
sar­Ti, romelic ax­lavs
ga­mowveulia dedamiwis mo­
um­
Tavresad berZnuli war­
Z­raobiT.
moSobis sityvebs da xa­ris­
3. (gadat. wign.) cdomileba,
xis arsebobas an uaryofas
WeS­maritebidan gadacdena.
ga­
moxatavs.
Abzac-i [germ. absatz] _ 1.
 amorfuli, asimetria.
teq­
stis pirobiTad ga­mo­
abAJur-i [fr. abatjour] _ sa­
yo­
fili nawili, romlis
far­veli, romelic lampas
pir­veli striqoni cotaTi
ukeT­deba mxedvelobis da­
Se­weulia.
sacavad, Suqis erTi ad­gi­
 pirveli a.
lisaken mi­sa­
marTavad, Suq­
2. TviT Seweuli striqoni
fari ...
 weris dawyeba a.-iT.
Abat-i [laT. abbus (naT. abbatis)]
¥ uary. uabzaco.
_ 1. kaTolikuri mamaTa mo­
 u. teqsti.
nas­
tris winamZRvari. 2. saf­ abiturQent-i [laT. abitu­
ran­
geTSi: kaTolike mRvde­
ri­ens (naT. abiturientis) vinc
li.
un­da wavides] _ 1. mos­
wav­
saabato _ kaTolikuri mo­
le, romelic zo­gad­
sa­
gan­
nas­
teri da misi adgil-ma­
manaTleblo skolas am­Tav­
muli.
rebs.
abAtisa [laT. abatissa] _ ka­
2. piri, romelic umaRles
Tolikuri dedaTa mo­nas­t­
sas­
wavlebelSi Casaricxad
ris winamZRvari.
emzadeba.
Abel-i [Zv. ebr. Hével] _ 1.
¥ abiturientis.
adamisa da evas vaJiSvili,  abiTurienti, abiturenti,
abiTurenti Scd.
romelic Zmam _ kaenma mok­
la,
abolQcia [laT. abolitio ga­uq­
2. udanaSaulo msxverpli.
me­ba, mospoba] _ (samarT.)
a
abo
-10-
1. kanonis gadawyvetilebis
gauqmeba.
2. Tanamdebobis gauqmeba; Ta­
nam­
debobidan gadadgoma an
gadayeneba. 3. sisxlis sa­
mar­Tlis saqmis Sewyveta
iseT stadiaSi, rodesac
bral­deba jer iuridiulad
dadgenili ar aris.
aboliciOnizm-i [laT. abo­
litio gauqmeba, mospoba] _ sa­
zogadoebrivi
moZraoba
aSS-Si me-18 s. bolos da
me-19 s. pirvel naxevarSi
miz­
nad isaxavda zangebis
mo­
nobis guqmebas.
abonEment-i [fr. abonement]
_ sabuTi, romelic raimeTi
sar­geblobis, raimeze das­
wrebis uflebs iZleva.
 Teatris a; mkiTxvelis a.
¥ saabonemento;
 s. ganyofileba (bib­li­
o­
Te­
kebi);
 abonimenti, saabonimento
Scd.
abOnent-i [germ. abonnent.fr.]
_ 1. abonementis mqone piri
an dawesebuleba.
2. piri an dawesebuleba, ro­
mel­
sac telefoni aqvs.
 abonireba.
¥ abonentis, saabonento
aborigEnebi [mx. aborigeni,
laT. aborigenes ab origine da­
sabamidan, Tavidan] _ ad­
gilobrivi
mkvidri
mo­
sax­
leoba,
Tavdapirveli,
Zve­lisZveli binadari ro­me­
lime qveynisa an adgilisa.
(Cveulebriv iseTi te­
ri­
toriisa, romlebic aR­mo­
a­
Ci­
nes evropelebma).
 avstralieli a.-ebi.
abrakAdabra [fr. abraca-dabra]
_ 1. uazro sityva, romelsac
aweren amuletze: Zveli eb­
raelebisa da berZnebis
rwme­niT magiuri Zala hqon­
da.
2. uazro sityvebis nakrebi,
abdaubda.
Abort-i [laT. abortus] _ or­
sulobis naadrevi Sewyveta;
muclis moSla, muclis mo­
wyveta.
abreviAtura [it. abreviatura
laT. brevis mokle: abrevie
vamokleb] _ 1. sityva-kom­
po­ziti, romelic Sedgeba
ori an meti sityvis Se­mok­
lebisgan. mag: gaero (ga­
erTianebuli erebis or­ga­
nizacia).
2. sityvaTa pirobiTi Se­
mok­
leba werisas mag: e. i (-ese
igi).
3. (mus.) sanoto weraSi mi­Re­
buli Semokleba.
AbsenT-i [fr. absinjhe] – ab­zin­
-11dis (abzinda _ mcenarea)
ara­yi.
absEntizm-i [laT. absens (ab­
senjis) vinc ar eswreba] _
1. masobrivi Tavis aci­le­
ba arCevnebSi mo­
na­
wi­
le­o­bi­
sagan.
2. kolegialuri organoebis
wevrTa sistematuri dausw­
reb­loba sxdomaze.
absolAcia [laT. absolatio
ganTavisufleba] _ 1. (samar.)
sasamarTlos dadgenileba,
romliTac braldebuls aTa­
visufleben sasjelisgan.
2. kaTolikur eklesiaSi:
cod­vaTa miteveba.
absOlut-i [laT. absolutus
Ta­visTavadi, uTuo] _ ide­
a­
listur filosofiaSi: sam­
yaros usasrulo pirveli
mi­
zezi, sawyisi (absolutu­
ri suli, absoluturi idea):
RvTaebis sinonimia.
absolUtizm-i [fr. absolutisme
< laT. absolutus TavisTavadi;
uTuo]
_
mmarTvelobis
for­ma, romlis
drosac
umaR­lesi
xelisufleba
mTli­anad da ganuyofelad
ekuT­vnis erT pirs, monarqs;
me­
fis SeuzRudavi monarqia,
TviT­mpyrobeloba.
¥ absolutisturi.
 xelisuflebis a. forma.
abs
absolUtur-i [laT. absolutus
TavisTavadi; uTuo] _ 1.
uTuo.
 a. monarqia.
2. sruli, srul­
yofili, unak­
lo, srul­
qmnili.
 a. siwynare. a. umravlesoba,
a. smena.
absolUturi nuli (noli)
_ (fiz.) Teoriulad da­
saS­
vebi yvelaze dabali
temperatura; _ 273°, 16° C.
absOrbcia [laT. absorbtio
STan­
Tqma] da absorbireba
_ (fiz. qim.). STanTqma, Se­
wova, Sesrutva.
 sinaTlis a., bgeris a.,
airis a.
 absorfcia Scd.
abstinEncia [laT. abstilentia]
_ 1. magari sasmelebis
smis­
gan TavSekaveba. 2. sqe­
sobrivi TavSekaveba.
abstrAqtuli _ abstraqciis
gziT miRebuli; ganyenebuli,
arakonkretuli (sapirisp.
konkretuli).
 a. cneba.
abstrAqcia [laT. abstactio
mo­cileba, moSoreba] da
abstrahireba [germ. abs­tra­
hieren laT. abstratire] ganyeneba,
ganzogadeba; sagnis ama Tu
im mxaris, Tviseba an kav­
Sirebis azriT ganyeneba.
abs
-12-
mag: mecnieruli abstraqcia
_ Semecnebis procesSi gan­
xiluli mxaris ganyeneba,
mis mniSvnelovnad damaxasi­
a­
Tebeli Tvisebebis wamo­
Cenis mizniT.
 abstragireba Scd.
abstraqciOnizm-i [fr. ab­
s­t­rac­ti­onnisme laT. abs­t­rac­tus
ganyenebuli,
ara­kon­
k­re­
tuli] _ for­ma­lis­
turi mi­
marTuleba me-20 s.-is. saxviT
xe­
lov­
ne­baSi
(mxatvroba,
qan­
da­ke­ba), romlisTvisac
dama­
xa­siaTebelia realuri
sag­nebis da movlenebis ga­
mosaxvis uaryofa.
 abstraqcionisti, ab­
st
­­
raq­
tuli
Absurd-i [laT. absurdus uazro,
uTavbolo] _ Seusabamoba,
uazroba, absurduli.
 a. msjeloba.
Absces-i [laT. abscissus] _ (me­
dic). Cirqis dagroveba ra­
me organoSi an qsovilSi
(Cirqgrova).
Abscisa [laT. absissus mok­
veTili] _ (maTem.) ho­ri­
zon­
taluri
koordinati
ko­
ordinatTa
sworkuTxa
brtyel sistemaSi.
¥ abscisisa.
 abscisasi Scd.
abUlia [berZ. abulia une­bar­
yofoba] _ (medic.). ne­
bisyofis
paTologiuri si­
suste.
Agava [berZ. agauos saocari,
di­debuli] _ mcenare, ro­
melsac aqvs grZeli xor­
covani foTlebi da mra­
valyvaviliani
mtevani,
yva­vis mxolod erTxel
(6-15 wlis) da nayofis mom­
wifebis Semdeg kvdeba. mi­si
samSobloa meqsika; Cven­Si
aSeneben Savi zRvis sa­
napiroze.
agAmia [berZ. agamia Se­u­uR­
lebloba]. 1. da­
u­
qor­
wineba.
2. (biol.) sqesis uqonloba.
Agent-i [laT. agens (agentis)
moq­
medi] _ 1. visime, ri­
same
warmomadgeneli, rwmu­
ne­bu­
li.
 dazRvevis a.
2. ama Tu im saxelmwifos
daz­
vervis organoebis sa­i­
dumlo TanamSromeli; ja­
SuSi, romelic awyobs daz­
vervas, diversiebsa da sxv.
¥ saagento _ zogi cen­
t­
ra­luri
dawesebulebis
gan­
yofilebis an da­
mo­
u­
ki­
debeli dawesebulebis sa­
xel­
wodeba.
 aeroflotis s., depeSa­
Ta
s.
agEntura [berZ. agentur] _ agen­
tTa erToblioba; agentebi
-13(ix. agenti, mniSv. 2).
¥ agenturuli, saagenturo,
agen­turisa.
 a. (s.) dazRveva, a. (s.) cno­
bebi.
 agenturasi Scd.
agitAcia [laT. agitatio aRZvra,
amoZraveba] _ 1. politikuri
moRvaweoba, romlis mizania
zegavlena moaxdinos far­
To masebis Segnebasa da gan­
wyobilebaze,daraz­
mos isini
garkveuli sazogadoebrivpolitikuri amocanebis Se­
sasruleblad.
 winasaarCevno a.
2. moqmedeba, romelic miz­
nad isaxavs raimeSi dar­
wmunebas.
¥ agitaciuri, saagitacio,
agitireba, agitatori.
 a. (s.) muSaoba., s. fur­
celi.
Agni [sanskr. agni cecxli] _
indur miTologiaSi: RvTa­
eba.
agnostQcizm-i [berZ. a (uary.
nawilakis da gnosis Se­mec­
neba; gnostos Se­u­mec­
ne­
beli]
_ ide­al
­ is­tu­ri moZRvreba,
rom­
lis mi­xed­viTac Se­uZ­
le­
be­lia obi­
eq­turi gare­
sam­
ya­ros Sec­
no­ba.
agOnia [berZ. agőnia brZola] _
sikvdilis wina mdgomareoba
agr
organizmisa.
agonofObia
[berZ.
agona
mo­edani da phobos SiSi] _
(medic.) avadmyofuri mdgo­
mareoba _ sivrcis SiSi,
rom­
lis drosac adamiani
ver axerxebs sxvis da­ux­
mareblad gadaiaros mo­e­
dani, didi darbazi da sxv.
agrArul-i [laT. agrarius mi­wi­sa,
mindvrisa] _ mi­
waT­
moq­
me­
de­
basTan, mi­
waT­
m­
flobelebTan
da­kav­
Si­
re­
bu­
li; sa­
mi­
waT­
moq­
me­do.
 a. sakiTxi, a. reforma.
agrAfia [berZ. a (uary. na­
wi­laki da grapho vwer] _
(medic.) weris unaris da­
kargva sruliad an na­
wi­
lobriv (Tavis tvinis da­
avadebis gamo).
agrEgat-i [laT. aggregatus Se­
erTebuli] _ rTuli man­
qana, romelic Sedgeba er­
T­maneTTan
SeerTebuli
sxva­
dasxva ti pis man­
qa­
nis­
gan.
 mosavlis asaRebi a.
agregAtul-i:
nivTierebis
ag­regatuli
mdgomareoba
_ (fiz.) nivTierebis erTer­Ti fizikuri mdgo­ma­
re­
oba (myari, Txevadi da ga­
ziseburi).
agr
-14-
agrEsia [laT. aggressia Tav­
warmoebis saSualebaTa mi­
nimumis daxarjviT.
dasxma] _ erTi an ramdenime
saxelmwifos SeiaraRebuli Agut-i _ kuziani kurdReli;
binadrobs
samxreT
da
Tavdasxma sxva qveyanaze
Crdi­
loeT amerikis tro­pi­
(qveynebze).
kul tyeebSi.
¥ agresiuli.
 a. politika.
adaptAcia [laT. adaptatio Se­
gueba] da adaptireba [germ.
agrEsor-i _ agresiis momxdeni,
adaptieren] _ 1. organizmis an
Tavdamsxmeli, dapyrobiTi
fsiqikis Segueba garemo
omis gamCaRebeli.
pi­
robebTan arsebobis Se­
Agro... [berZ. agros mindori] _
sa­narCuneblad.
rTuli sityvebis pirveli
2. grZnobis organis SeCveva
nawili.
garemosTan mag: Tvalis
 agroteqnika, agro­kom­p­
(mxedvelobis) adaptacia;
leq­
si.
teqstis
adaptacia _ raime
agrOnom-i _ agronomiis spe­
teqstis
Semokleba-ga­
da­
ke­
cialisti.
Teba, gamartiveba ucxo enis
agronOmia [berZ. sgronomia,
SemswavlelTaTvis.
agros mindori da nomos ka­
Adajo [at. adagio] _ (mus.) 1.
noni] _ mecniereba mi­waT­
musikaluri
nawarmoebis
moqmedebis da kulturuli
Ses­rulebis neli gabmuli
memcenareobis Sesaxeb: sa­
tempi.
soflo-sameurneo
war­
mo­
2. aseTi tempiT Sesrulebuli
ebis mecnieruli sa­fuZ­
musikaluri nawarmoebi an
vlebi.
mi­si nawili.
¥ agronomiuli, saagrono­
 beThovenis `mTvaris so­
mio.
natis~ a.
 a. (s) ganaTleba. a. (s) fa­
 a dajio, a daJio Scd.
kulteti, a. (s) dargi.
adekvAturi [laT. adequatus]
agrotEqnika _ agronomiuli
_ (wign.), rac savsebiT Se­
e­
teq­nika; sasoflo-sameurneo
sabameba rasme.
kulturaTa
damuSavebis
 a. cnebebi, a. teqsti.
xer­xebis sistema; miznad
 adeqvaturi Scd.
isaxavs saukeTeso mo­sav­
Adept-i [laT. adeptus miRweuli]
lis miRebas Sromisa da
-15-
adr
_ (wign.). raime moZRvrebis
 Teatris a.
momxre, damcveli.
¥ administratoruli.
 a. niWi.
adventQsteb-i [laT. adventus
mosvla] _ erT_erTi qris­ administrAcia [laT. admi­
nis­tratio marTva-gamgeoba] _
tianuli seqtis wevrebi,
1. aRmsrulebeli xeli­suf­
ro­
melTac swamT ieso qris­
le­
bis organoebi.
tes meored mosvla axlo
 prezidentis a; aSS-is a.
mo­
mavalSi.
2. raime dawesebulebis, sa­
advOkat-i [germ. advokat, laT
warmos mmarTveloba, xel­
advocatus advocane daxmarebis
mZR­
vaneloba;
qveynis
Zaxili] _ iuristi, romelic
cal­
k
euli
nawilebis
mmar­
gamodis braldebulis dam­
T­veloba.
cvelad an awarmoebs visime
 qarxnis a., qalaqis a.
saqmes sasamarTloSi (moZv.
¥ administraciuli, sa­
ad­
da saub. veqili).
ministracio, ad­
mi­
nis­tr
­ a­
¥ advokaturi da sa­ad­vo­ka­
ciis, ad­
mi­
nis­
t­
ri­
reba.
to.
 a. (s.) Tanamdeboba, a. sas­
 a. (s.) saqmianoba, a. (s.)
jeli.
praqtika.
 administratiuli Scd.
adiUlter-i [fr. adultére laT
admQral-i [holand. admiral.
adulterare pativis axda] _ me­
arab. amir al-bahr zRvaze
uRlis motyueba, Ralati.
mbrZanebeli] _ meTaurTa
adiUtant-i [germ. adiutant laT.
Semadgenlobis
umaRlesi
adjutans (adjutantis) damxmare] _
sam­xedro wodeba samxedro
(samx) meTaurTan,sardalTan
_ sazRvao flotSi [Zv.
an StabSi daniSnuli ofi­
si­non.
amirbari
(mag;`
ceri, romelic asrulebs
vefxistyaosanSi~)].
sxva­dasxva samsaxureobriv
¥ saadmiralo _ (ist.) in­
da­
valebas an saStabo sa­
glissa da ruseTSi: saz­
mu­
Saos.
Rvao uwyeba.
administrAtor-i
[laT. Adres-i [fr. adresse] _ 1. we­
ad­ministrator mmarTveli]
_
ri­lebiTi misalmeba cno­
zog dawesebulebaSi: pa­su­
bi­
li moRvawis an ra­i­
me
xismgebeli
gan­m­kar­gu­le­
organizaciisadmi mis iubi­
beli; risme momwyobi.
adr
-16-
lesTan (an sxv. ram mov­le­
nasTan) da­kav­Si­rebiT.
2. (moZv.) misamarTi.
adrEsant-i [germ. adressant fr.]
_ piri, romelic gzavnis
werils, depeSas.
adrEsat-i [germ. adressat fr.]
_ 1. piri, romelsac werili,
depeSa egzavneba.
2. piri, vis saxelzec adre­
sia Sedgenili.
aero... [berZ. aër haeri] _
rTuli sityvebis pirveli
nawili mniSvnelobiT _
`sa­
haero~, `saaviacio~.
 aerofloti, aerodinamika,
aeroporti.
aerObika [ingl. aerobics berZ.
aër haeri da bios si­cocxle] _
me-20 s. 80‑ian wlebSi Seiqmna
friad gavrcelebuli sis­
tema gamajansaRebeli var­
jiSebisa (riTmuli tan­var­
jiSi);
¥ aerobikisa.
 aerobikasi Scd.
aerOdrom-i [fr. aérodrome
berZ. dromos sirbili,rbena] _
TviTmfrinavebis sadgomad
da asafren-dasafrenad mo­
wyobili moedani, aseve na­
gebobebis
erToblioba,
rom­lebic uzrunvelyofen
TviTmfrinavebis
saf­re­
nosno (frenis) samsaxurs.
 samxedro a., soxumis a.
 haerodromi Scd.
aerovAgzal-i _ sahaero
tran­
s­
por­
tis mgzavrTa mom­
sa­xu­
re­
bi­
saTvis gan­
kuT­
v­
ni­
li Senoba aero­por­
teb­
Si.
 haerovagzali Scd.
aerOport-i ix. aero...] _
didi aerodromi, romelic
mowyobilia
aucilebeli
sa­SualebebiT
mgzavrTa,
tvirTis, fostis misaRebad
da gasagzavnad: sahaero
por­ti.
 Tbilisis a., saerTaSori­
so a.
 haeroporti Scd.
aerOstat-i [berZ. aër haeri
da statos mdgomare] _ haerze
msubuqi safreni aparati _
airiT (Cveulebriv, wyal­
badiT an heliumiT) gav­se­
bu­li burTi (qarT. sinon.
haerburTi);
 haerostati Scd.
avAngard-i [fr. avant-garde
arant- win, winaSe, garde dac­
va] _ 1. (samx.). jaris (an
flo­
tis) nawili, romelic
mi­dis mTavari Zalebis win
salaSqro moZraobis an
Tav­
dasxmis dros. (sapiris.
ariergardi).
2. (gadat.) raime sazogadoebis,
jgufis klasis, mowinave
-17nawili.
¥ avangarduli.
. a. brZolebi
avangArdizm-i [fr. avantgar­disme] – me-20 s.-is 20iani wlebis xelovnebaTa
rigi mimdinareobis da­sa­
xeleba, romlisTvisac da­
maxasiaTebelia re­aliz­
mi­
sagan mowyveta, gamosaxavs
Sinaarsisa da saSualebebis
Zieba.
¥ avangardisti, avangardu­
li.
Avans-i [fr. avance] _ misaRebi
fuladi Tanxis nawili, ro­
melsac winaswar uxdian vis­
me Sesasrulebel samuSaos
angariSSi.
¥ saavanso.
 s. angariSi.
avAnscena [fr. avant _ win,
wi­
naSe da scéne scena] _
sce­nis Ria nawili, ro­me­
lic fardis win aris ga­
moweuli.
avantQura [fr. aventuren] _
uperspeqtivod,
realuri
Za­lebisa da pirobebis ga­
uTvaliswineblad wa­mo­wye­
bu­
li saqme.
¥ avantiuruli;
 a. wamowyeba;
 avantura, avanturuli Scd.
avantiUrizm-i _ avan­tiuri­
avT
sadmi midrekileba.
¥ avantiuristuli.
. a. politika.
 avanturizmi, avantu­
ris­
tu­li Scd.
avantiUrist-i _ avantiuris
wamomwyebi an monawile.
¥ avantiuristuli.
 a. moqmedeba.
 avanturisti, avantu­
ris­
tu­li Scd.
avAria [it. avaria] _ 1. manqanis,
TviTmfrinavis, gemis (xo­
mal­
dis) mwyobridan (uca­
be­
dad) gamosvla.
2. ubeduri SemTxveva.
 TviTmfrinavis a.
¥ avariuli, saavario.
 a. mdgomareoba. s. sam­
sa­
xu­
ri, s. avtomobili.
avEniu [fr. avenue] _ saf­
ran­geTSi, did bri­
taneTSi,
aSS da zogi sxva qveynis
qa­
laqebSi: far­
To quCa _
prospeqti (gam­
zi­
ri),romlis
orive mxa­
res Cveulebriv
xeebia dar­
gu­
li.
avTentQkuri da auTen­
tQ­kuri [berZ. authentilcos
TviTmyofi] _ (wign.) pirvel
wyaroze damyarebuli ded­
nis Sesabamisi; namdvili,
sar­wmuno.
 avTenturi, auTentu­
ri, av­
ten­tikuri, autentiku­
ri Scd.
avi
-18-
 s. mrewveloba, s. benzini.
rTuli sityvebis pirveli Avizo [it. avviso Setyobineba]
_ (finans.) uwyeba,romliTac
nawilia.
 aviateqnika, aviafosta,
atyobineben mimRebs mis­
avi­
axazi, aviatranporti.
T­vis fulis, Tamasuqis an
saqonlis gagzavnas.
aviabQleT-i _ TviTmfrinavis
bileTi.
avitamQnoz-i [berZ. a uar­
yofiTi nawili da laT. vita
aviakompAnia _ saaviacio
sicocxle] _ avadmyofoba,
kompania (ix. kompania, mniSv.
gamowveuli organizmSi vi­
1).
taminebis naklebobiT.
 aviokompania, aviakampania,
aviokampania Scd.
Avral-i [ingl. over all! ze­
avialaQner-i _ igivea, rac
viT (adiT) yvelani!] _ 1.
laineri (mniSv. 2).
(zRv.). gemze muSaoba, ro­
 aviolaineri Scd.
mel­
Sic mTeli eki paJi mo­
nawileobs.
aviamodElizm-i _ TviT­mfri­
2. (gadat.) mTeli koleqtivis
navis, planerisa da misT.
mobilizacia saswavlo, ara­
moq­medi modelebis aReba
gegmuri davalebis Se­sas­
da gaSveba, Cveulebriv moy­
ruleblad.
va­rulTa mier.
 aviomodelizmi Scd.
Avrora [laT. aurora] _ 1. Zvel
romaul miTologiaSi: cis­
aviarEis-i _ saaviacio reisi,
kris, ganTiadis qal­R­
mer­
saaviacio marSruti.
 avioreisi Scd.
Ti;
2. ZvelberZnulSi - eosi;
aviAcia [fr. aviation < laT.
3. poeziaSi: ciskari, gan­
Ti­
a­
avis frinveli] _ 1. haerze
di.
mZime safreni aparatebis
(TviTmfrinavebisa da sxv.) Avto [fr. qud] _ avtomobilis
Semoklebuli Cveulebrivi
moZraoba (frena): aseTi
saxelwodebaa.
moZ­
raobis Teoria da praq­
avto... [berZ. autos TviTon] _
tika.
rTuli sityvebis pirveli
2. safreni aparatebis erTob­
nawili;
lioba: sahaero floti.
 avtoinJineri, avto­por­
t­
 samoqalaqo a; samxed­ro a.
re­ti, avtobaza.
¥ saaviacio
Avia... [laT. avis frinveli] _
-19-
avtOban-i [germ. autobahn av­ avtOdrom-i
tomobili da Bahn gza] _
far­To avtomagistrali, av­
tomobilebis Cqarosnuli
moZraobisaTvis.
avtobiogrAfia [fr. auto­
biographi _ 1. berZ. autos Tvi­
Ton, berZ. bios sicocxle,
cxovreba da grapho vwer] _
sakuTari biografia; visime
mier Tavisi cxovrebis aR­
wera.
¥ avtografiuli.
 a. romani.
avtObus-i [germ. autobus fr.
automobile avtomobili da
laT. (omni) sul yvelasaTvis]
_ mravaladgiliani sam­g­
zav­ro avtomobili, ro­
me­
lic gamoiyeneba sa­qa­la­
qo,
saqalaqTaSoriso da sa­
erTaSoriso tran­spor­tze
gansazRvruli mar­SrutiT
moZraobisTvis.
¥ saavtobuso.
 s. mimosvla, s. marSruti.
avtOgraf-i [autographos TviT,
berZ. grapho vwer.] _ 1. raime
nawarmoebis
xelmowera
TviT avtoris xeliT Ses­
rulebuli.
 `daTa TuTaSxias~ a.
2. sakuTari xeliT gakeTebuli
warwera suraTze, wignze da
sxv. sakuTari xelmowera.
avt
[fr. autodrome,
berZ. dromos sarbeni adgili,
rbena] _ specialuri moedani,
sadac xdeba avtomobilebus
gamocda an Sejibreba.
avtovAgzal-i _ sa­qa­laq­Ta­
Soriso sam­
g­
zavro-sa­
av­
to­
bu­so tran­
sporti (mgzav­
r­
Ta)
mom­
sa­
xurebisTvis gan­
kuT­
v­
nili Se­
noba did qa­
la­
qebSi.
 Tbilisis a.
¥ avtovagzlis
 avtovagzalisa, Scd.
avtOkar-i [berZ. autos TviT da
ingl. car sazidavi, urika] _
TviTurika tvirTis mokle
manZilze gadasatanad.
avtokefAlia [berZ. autos
TviT da phalë Ta­
vi] _ TviT­
mar­
Tvadi marTl­
ma­
di­
de­
be­
li eklesia; ek­le­
si­
is iuri­
diuli da­
mo­
u­
ki­
deb­
lo­
ba.
 saqarTvelos eklesiis a.is 1500 weli.
¥ avtokefaliuri.
 a. eklesia.
 avtokefaluri Scd.
avtokrAtia [berZ. autos TviT
da kratos xelisufleba] _
marTvis sistema, formaer­Ti piris (SeuzRudavi)
ukon­
trolo
srulxe­
li­
suf­le­
bi­
anoba, TviT­mpy­
ro­
beloba, absolutizmi.
avtOmat-i [berZ. automatos
avt
-20-
TviT­moq­medi, TavisiT moq­
medi] _ 1. aparati, manqana,
xel­
sawyo, romelic amoq­
me­
de­
bis Semdeg raime samu­Sa­
os asrulebs TavisiT, ada­
mi­
a­
nis Caurevlad.
2. cecxlasroli avtomaturi
iaraRi.
¥ avtomaturi.
 a. muxruWebi, a. satelefono
sadguri
 avtomatiuri Scd.
¥ meavtomate, avtomatika;
av­to­matis, avtomatizireba;
av­tomaturi, avto­
mati­zi­
re­
buli.
avtomAtika _ 1. teqnikis dar­
gi, romelic gamoimuSavebs
warmoebis avtomatizaciis
meTodebs.
2. avtomaturad moqme­di me­
qanizmebis mowyobilo­
baTa
erToblioba.
avtomObil-i [fr. automobi­le,
germ. automobil. berZ. autos TviT
da laT. mobolis moZravi] _
ada­mi­anTa gadasayvani an
tvir­Tis gadasatani manqana,
ro­
me­lic moZraobs urelso
gzeb­ze; moqmedebaSi modis
mis CarCoze dayenebuli Si­
ga­
wvis Zravis meSveobiT; iS­
vi­
aTad orTqlis an eleq­
tro­Zravis daxmarebiT. (sa­ub.
sinon. manqana, avto­man­qa­na).
¥ saavtomobilo.
 s. qarxana. s. mrewveloba,
s. gzebi.
avtomobQlizm-i [fr. auto­
mo­bilisme] _ sa­
avtomobilo
spor­
ti.
avtomobQlist-i [fr. auto­
mobiliste] _ saavtomobilo
sportis moyvaruli.
avtOnim-i [berZ. autos TviT
da onome (an onyma) saxeli] _
namdvili saxeli avtorisa,
ro­melic fsevdonimiT wers.
avtonOmia [berZ. autonomia,
autos TviT da nomos kanoni]
_ 1. TviTmmarTveloba.
2. erovnul-teritoriuli a.;
saxelmwifos Semadgeneli
nawili; saSinao sakiTxebs
wyvets damoukideblad.
¥ avtonomiuri.
 a. respublika, afxazeTis
a. respublika, aWaris a.
respublika, Sida qarTlis
a. olqi.
avtopQlot-i _ mowyo­bi­lo­
ba safreni aparatis (TviT­
mfrinavis) avtomaturi mar­
TvisaTvis.
avtoplAstika _ (medic.)
qso­
vilebis gadanergva sxe­
ulis erTi nawilidan me­
oreze raime defeqtis ga­
mosasworeblad.
avtopOrtret-i _ mxatvris
-21mier daxatuli Tavisi por­
treti.
Avtor-i [laT. au (c) tor Sem­
q­
mneli, Semoqmedi] _ piri,
ro­
melic qmnis mxatvrul,
mecnierul
(samecniero),
teq­nikur da a.S. nawarmoebs
(gamogoneba, proeqti, wigni).
 romanis a, proeqtis a.,
samecniero Sromis a.
¥ saavtoro.
 s. ufleba, wignis s. ca­
li.
avtorQzebul-i [fr. autorizer
nebis darTva] _ avtorisagan
uflebamosilebis
micema,
nebarTva nawarmoebis Tar­
gmnaze.
 a. Targmani.
avtoritArul-i [fr. auto­ri­tare
laT. au (c) to­ri­tas mbrZaneblu­
ri] _ 1. diq­tatoruli, da­
fuZ­ne­buli
(damyarebuli)
av­
toritetisadmi, xe­li­suf­
le­
bisadmi usityvo mor­Ci­
le­
baze.
 a. reJimi.
2. damaxasiaTebeli Tviseba
imisi, vinc cdilobs Tavisi
Zalauflebis damtkicebas
(damkvidrebas).
 xelmZRvanelobis a. sti­
li.
avtorQtet-i [germ. autorität
< laT. au (c) toritas Rirseba,
azb
Zala] _ 1. sayovelTaod
aRi­
arebuli gavlena, mniS­
vneloba. 2. piri, romelsac
aseTi gavlena aqvs mo­
povebuli.
 didi a. aqvs mopovebuli.
¥ avtoritetiani, avto­ri­
te­
tuli.
 a. mecnieri, a. daskvna.
avtOstrada [it. autostrada
quCa] _ sagangebod naSenebi
gzatkecili avtomobilebis
Seuferxebel, swrafi moZ­
raobisaTvis.
avtOfsia [berZ. autos TviT
da opsis Sexedva, Tvalis
mi pyroba.] _ (medic.) gva­mis
gakveTa sikvdilis mize­
ze­
bis dasadgenad.
avUar-i [fr. avoir qoneba] _
(finans.) calke pirovnebis
an dawesebulebis anabari
sazRvargareTis bankSi.
Azart-i [fr. lazard SemTxveva,
riski arab. as-sar kamaTeli]
_ Zlieri gataceba rameTi.
 a.-iT nadiroba.
¥ azartuli.
 a .TamaSi.
 azartiuli Scd.
Azbest-i [berZ. asbestos uZrobi]
_ TeTri boWkovani minerali,
romelic ar atarebs siT­
bosa da eleqtrobas; cecx­
lgamZle masala; farTod
azi
-22-
iye­
neben teqnikaSi, rogorc
cecx­lgamZle masalas, sa­
i­
zolacio saSualebas da
sxv. (qarT. sinon. qanseli).
azQmut-i [fr. azimut arab.
as-sumūt, mr. samt gza] _ 1.
(ast.)
kuTxe
romelsac
qmnis dedamiwis romelime
wer­tilis meridianis ho­ri­
zontaluri da am wertilsa
da cis mnaTobze gamavali
vertikaluri sibrtye.
2. (samx.) kuTxe,romelic iqmneba
mocemul mimarTulebasa da
CrdiloeTis mimarTulebas
Soris.
3. (samx.) dedamiwis zedapirze
pirdapiri mimarTuleba.
4. magnituri a. _ kuTxe,
romelic iqmneba nebismier
mimarTulebasa da adgilis
magnituri meridianis sib­
rtyeebs Soris.
 a.-iT svla _ mocemuli
mimarTulebiT svla kom­pa­
siT da gamoTvlili kuTxiT
(azimutiT).
Azot-i [fr. azote berZ. a uar­
yofiTi nawilaki da zōos
cocxali] _ qimiuri ele­
menti, uferuli gazi, ro­
melsac ara aqvs suni da
gemo da xels ar uwyobs
wvas; haeris ZiriTadi Se­
madgeneli nawili.
 a. sasuqebi.
aTEizm-i [fr. athéisme berZ.
a uaryofiTi nawilaki da
atheos RmerTi] _ RvTis
arsebobisa da yovelgvari
religiis uaryofa.
aTEist-i _ aTeizmis mim­de­
vari; piri, romelsac Rmer­
Ti ara swams.
¥ aTeisturi.
 a. propaganda.
ATena [berZ. attçna] _ berZnul
miTologiaSi: sibrZnis, xe­
lovnebisa da omis qal­R­
merTi, romelic daibada
zev­
sis Tavidan.
aTerosklEroz-i
[berZ.
sklē­ros mSrali, myari afhērē
Txeli da fafa (medic.) gu­
lisa da sisxlZarRvebis
sis­
temis daavadeba; yvelaze
gavrcelebuli forma ar­
teriosklerozisa.
ATlet-i [berZ. athlētēs moWi­da­
ve] _ 1. sportsmeni, romelic
aTletikas (Cveulebriv, Za­
losnobas) misdevs.
2. Ronieri kaci.
¥ aTleturi.
 a. agebulebis axal­gaz­
rda.
 atleti, aTletiuri, atle­
tiuri Scd.
aTlEtika [berZ. athlesis Wi­
daoba] _ sxvadasxva fi­
zi­
-23kuri varjiSi, romlebic
avi­
Tarebs Zalas, amtanobas.
¥ aTletikuri.
 a. varjiSebi.
aQazma
[berZ.
agiassmos
kurTxeva] _ (ekl.) nakurTxi
wyali.
aiATola [spars.] _ iranSi:
Siituri seqtis umaRlesi
sasuliero piris tituli.
aQsgerg-i [ingl. iceberg Sved.
iseberg] _ zRvaSi mcuravi
yinulis mTa. polaruli
myinvaris monatexi.
akadEmia [laT. academia sak.
berZ. academia saxelwodeba
aTenTan axlos mdebare
baRisa, sadac aswavlida
filosofosi platoni] _
1. umaRlesi samecniero sa­
xelmwifo dawesebuleba.
 saqarTvelos mecnierebaTa
erovnuli a.
2. zogierTi umaRlesi spe­ci­
aluri saswavlebeli.
 samxatvro a.
¥ akademiuri _ 1. saswavlo;
 a. weli, a. saaTi, a. war­
mateba.
2. ZiriTadad wyaroebTan Se­
jerebuli, sruli, saukeTe­
so (mecnieruli gamocema).
 `vefxistyaosanis~ a. ga­mo­
cema.
3. saukeTeso. sanimuSo (Te­
akv
atri, ansambli).
 Tbilisis rusTavelis sa­
xe­
lobis a. Teatri., sa­qar­
Tvelos xalxuri cekvis a.
ansambli.
akvAlang-i [ingl. aqualung
laT. aqua wyali da ingl.
lung filtvi] _ aparati
(Se­kumSuli haeriT gav­se­
bu­li erTi an ramdenime
ba­loni), romelic sa­Su­
a­lebas aZlevs adamians
isun­
Tqos wyalqveS (ga­mo­
i­go­
na cnobilma frangma
mec­ni­
erma da moRvawem Jak
iv kustom 1943 w.).
 aqvalangi Scd.
akvalAngist-i _ piri, ro­
me­lic akvalangiT aR­Wur­
vili dacuravs wyalqveS.
 aqvalangisti Scd.
akvArel-i [fr. aquarelie, it.
acquarello, laT. aqua wyali] _
1. wyalSi gaxsnili saRebavi:
Cveulebriv Sereuli aqvs
mcenareuli webo (qarT. si­
non. wyalsaRebavi)
 a.-iT xatva.
2. ferwera;aseTi saRebaviT
xatva.
3. aseTi saRebaviT Ses­
ru­
le­
buli naxati.
 aqvareli Scd.
akvArium-i [laT. aquariu wyal­
sacavi] _ wyliT savse mi­
wis
akv
-24-
yuTi an xelovnuri wyal­
sacavi, sadac aSeneben Tev­
zebs, wylis cxovelebsa da
wyalmcenareebs.
 aqvariumi Scd.
akvatOria [laT. aquatorium] _
(zRv) navsadguris (portis)
sazRvrebSi
moqceuli
wylis sivrce, nebismieri
wyalsacavis farTobi.
 Savi zRvis a.
 aqvatoria Scd.
akvEduk-i [laT. aquveductus
wyal­sadeni] _ xidi, rom­
li­
Tac gadayvanilia wyal­
sadeni mili, sarwyavi an
hidroenergetikuli
arxi
xevze, xeobaze, rkinigzaze,
gzatkecilze da sxv. (qarT.
sinon. belRari).
 aqveduki Scd.
aklimatizAcia [germ. ak­k­
limatisation] _ da aklimatizeba
_ 1. mcenaris an cxovelis
Segueba axali, uCveulo
kli­matis pirobebTan.
2. uCveulo an axal klimatur
pirobebTan adamianis or­
ga­
nizmis aqtiuri Seguebis
(adaftaciis) procesi.
Akme [berZ. akmç mwvervali]
_ (medic). avadmyofis gan­
viTarebis umaRlesi wer­
tili.
akompanEment-i [fr. akkom­
panemente] _ musika romelic
Tan axlavs da harmoniulad
avsebs solo partias; mu­si­
kaluri Tanxleba; agreTve
ZiriTadi Temis musikaluri
nawarmoebis
melodiis
Tanmxlebi musika.
 simRera roialis a.-iT.
¥ akompanireba.
 akompanimenti, akompo­ni­
menti Scd.
akompaniAtor-i [fr. com­
pagnateur] – akompanementis
Semsrulebeli (Cveulebriv
pianisti).
 akomponiatoni Scd.
akompanQreba _ akom­pa­ne­men­
tis Sesruleba.
 akomponireba Scd.
Akord-i [fr. accorol, it. accor­
do] _ (mus.) terciebze gan­
lagebuli sami an me­
ti
mu­sikaluri bgeris har­
mo­
niuli SeerTeba.
 bolo a.
akordEon-i [fr. accordeon]
_ garmonis ti pis sak­ra­
vi,
romelsac
mar­
jv­e­na
xelisTvis
aqvs
for­
te­
pianoseburi klaviatura.
akreditEbuli [laT. accre­
ob vendobi] _ 1. (di pl.)
vinc daniSnulia war­mo­
mad­
genlad (elCad, despanad)
ucxo saxelmwifos mTav­
ro­
-25basTan.
2. Jurnalisti, romelic da­
S­
vebulia raime (sa­er­Ta­
So­
ri­so)
konferenciaze,
spor­tu­li
Sejibrebebze,
fes­
ti­valze da misT.
 akrediteba. akreditacia.
 akreditirebuli Scd.
akredQtiv-i [germ. akkreditiv,
laT. accredo, fr. accreditif
ven­
dobi] _ 1. sakredito
da­
wesebulebis (bankis, Sem­
naxveli
salaros)
mier
ga­
cemuli dokumenti, rom­
liTac brZanebiT avalebs
sxva aseTive dawesebule­
bebs misces warmomadgenls
gar­k­veuli Tanxa.
2. (di pl.) rwmunebis sigeli;
dokumenti, romelic adas­
turebs di plomatiur war­
momadgenlis rwmunebebs.
akrObat-i [fr. acckobate < berZ.
akrobatēs zeviT amsvleli]
_ cirkis tanmovarjiSe an
msaxiobi, romelic ak­ro­ba­
tikas misdevs.
akrobAtika [< berZ. akrobatēo
fexis wverebze davdivar]
_ sacirko xalovnebisa da
tanvarjiSis erT-erTi sa­
xeoba, romelic moicavs
xto­
mebs, yiras, bruns da
misT; asruleben erTeulebi,
wyvilebi, sameulebi, oTxe­
aku
ulebi.
¥ akrobtikuli da (da­
saS­
vebia) akrobatuli.
 a. nomrebi, a. naxtomi.
 akrobatiuli Scd.
akropOlis-i da akropol-i
[berZ. akropolis] _ Zveli sa­
berZneTis qalaqebis cen­
traluri gamagrebuli na­
wili, maRlobze, gorakze
ga­Senebuli.
 aTenis a.
akrOstiq-i [berZ. akrostichis] _
legasi, romlis striqonTa
Tavkiduri asoebidan ga­
mo­
dis saxeli sityva, an fra­
za.
 akrostixi Scd.
akumulAtor-i [laT. accu­
mu­lator Semkrebi] _ mo­wyo­
bi­
loba, romelSic xdeba
eleq­
trobis dagroveba Sem­
d­gomSi mis TandaTanobiT
da­saxarjavad.
 avtomobilis a.
 akumuliatori Scd.
akumulAcia [laT. accumulatio]
da akumulQreba _ 1. (fiz.
teq.) risame (mag., energiis)
dagroveba,
2. (geol.). organuli da mi­
neralur
nivTierebaTa
dag­
roveba dedamiwis ze­
da­
pir­ze, wylis fskerze _qa­
ris, wylis, vulkanis da sxv.
aku
-26-
moq­medebis Sedegad.
¥ akumulaciuri.
 enis a. funqcia.
akupUnqtura
[laT.
acus
nemsi da punqtio Cxvleta] _
Cinuri xalxuri klasikuri
medicinis meTodi _ nemsis
CxvletiT mkurnaloba.
akUstika [berZ. acusticos sme­
nis] _ 1. fizikis dargi, ro­
melic bgeriT rxevas swav­
lobs.
2. smenadobis pirobebi raime
SenobaSi, sadgomSi.
 sakoncerto darbazis a.
¥ akustikuri.
 a. aparatura, a. STa­beW­di­
leba.
Alah-i [arab. alláh] – mah­ma­di­
anTa (musulmanTa) da ara­
bulenovani
qristianebis
RmerTi.
 alaxi Scd.
albAtros-i [fr. albatros] _
zRvis didi frinveli; aqvs
wagrZelebuli niskarti da
grZeli da wvrili frTebi;
cxovrobs umTavresad de­
damiwis samxreT na­
xe­var­
sferoSi.
albQon-i [kelt. albion] _ bri­
taneTis kunZulebis, in­
g­
lisis uZvelesi sa­xel­wo­
deba.
 Rrubliani a.
Albom-i [fr. album] – 1. magari
ydis mqone rveuli leqsebis
Casawerad, fotosuraTebis,
markebis Casakravad.
2. erTad akinZuli suraTebis,
naxazebis da sxv. krebuli.
 Tbilisis xedebis a.
Algebra [laT. algebra arab.
aldљabr wiladis Sekveca] _
maTematikis nawili,romelic
swavlobs sidideebze moq­
me­debaTa zogad kanonebs
am sidideebis ricxobrivi
mniSvnelobisgan da­mou­
ki­
deb­
lad.
¥ algebruli.
 a. ricxvebi., a. gantoleba.
a. gamosaxuleba.
 algebrauli Scd.
Algol-i [ingl. algorithmic lan­
guage] _ programirebis erTerTi samuSao ena.
algOriTm-i [fr. algorithme] _
(maTem.) raime amocanis amo­
saxsnelad saWiro moq­
me­
debaTa mimdevroba.
 algoritmi Scd.
alEbarda [fr. hallegarde] _
Zve­leburi civi iaraRi _
Su­bi, romelsac boloze
wa­mocmuli hqonda najaxis
mag­vari piri; brZolaSi iye­
neb­
dnen Sveicarielebi da
ger­manelebi (qarT. sinon.
-27afTi).
¥ alebardisa.
 alebardasi Scd.
alegOria [berZ. allēgoria] _
arapirdapiri xerxiT, iga­
vurad,
qaragmulad
ga­
moxatva azrisa mxatvrul
li­
teraturasa da saxviT
xelovnebaSi.
¥ alegoriuli; alegori­isa.
 a. Janri, a. suraTi.
 alegorasi Scd.
alErgia [berZ. allos sxva da
engon moqmedeba] _ (medic.) 1.
organizmis mgrZnobiarobis
Secvla mikrobebis an ucxo
cilebis ganmeorebiTi ze­
moq­medebis mimarT.
 a. marwyvze.
2. (gadat.) raimes zizRi.
 a. komplimentebiT.
¥ alergiuli.
alEia [fr. allée] _ gza, xe­i­va­ni
orive mxriT xeebiT dar­
guli: sacalfexo biliki
par­kSi an baRSi.
Alia [ebr. alia] _ israelSi
sxvadasxva qveynidan eb­ra­
elTa gadmosaxlebis, emig­
raciis procesi.
¥ aliisa.
 aliasi Scd.
alQans-i [fr. alliance] _ sa­er­
TaSoriso kavSiri, gaer­Ti­
aneba.
ali
 koperatiuli a.
aliafUrSet-i [fr. ala­four­
chette Cangali] _ vaxSami,
fex­ze mdgomare sauzme.
 banketi _ furSeti.
Alibi [laT. alibi sxva ad­
gilas, sxvagan] _ (sa­
marT.)
braldebulis
uda­na­Sa­
u­
lobis dasabuTeba; da­
na­
Saulis Cadenis momentSi
braldebulis sxvagan yof­
na, rogorc mtkiceba misi
udanaSaulobisa.
 a.-is damtkiceba.
¥ alibim.
 alibma Scd.
aligAtor-i [ingl. alligator ec
el lagarto xvliki] _ niangis
saxeoba.
 Cinuri a., misisi pis a.
alilUia Zv. ebr. halleluja,
hal­lelüjäh adideT RmerTi] _
RmerTis mimarT saxotbo
mimarTva qristianul da
iudeur RvTismetyvelebaSi.
alQment-i [laT. alimentum
saz­rdo] _ fuladi sax­
s­rebi, sakvebi romelsac,
ojaxs moSorebuli piri
ka­nonis ZaliT uxdis Sro­
misunarmoklebul ojaxis
wev­
rebs (Svilebs, mSoblebs.
meuRles).
aliterAcia [alliteratio, al ad da
litera] _ poeturi, mxatvruli
alk
-28-
xerxi _ leqsis taepSi er­
Ti da imave Tanxmovnis
ram­denjerme bgeriTi ga­
me­
oreba ganwyobilebis Se­
saqmnelad.
 a. klasikuri nimuSia: karvis
kalTa CaxlarTuli CavWer
Cavakarabake (rusTaveli).
alkAzar-i [ec. alcazar arab.] _
espaneTSi: cixe-simagre an
mefis sasaxle.
Alkald-i [esp. alcalde arab.
alquadi yadi, mosamarTle] _
espaneTsa da laTinuri ame­
rikis zog qveyanaSi: Temis
meTauri da mosamarTle.
Alma-mAteri [laT. alma ma­
ter mwovari deda] _ ase
uwo­deben studentebi da
kur­sdamTavrebulebi uni­
versitets,
romelic su­
li­
er sazrdos aZlevs ada­
mians.
almAnax-i [germ. Almanach laT,
almanachs arab. kalendari]
_ araperioduli krebuli,
romelSic
moTavsebulia
Ta­namedrove avtorTa li­
teraturuli nawarmoebebi.
 axalgazrda mweralTa a.
Alo! [ingl. hullo] _ sityva
(Sorisdebuli), romelsac
iyeneben telefoniT la­pa­
rakis dros: niSnavs: gis­
menT! gismenT!
 alio!, allo! Scd.
alOgizm-i [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da logisms gansja,
msjeloba] – logikis sa­
winaaRmdego, logikis ka­
nonebis Seusabamo ram; lo­
gikis, logikuri gansjis,
msvle­
lobis darRveva; Se­
usabamoba.
¥ alogikuri.
Aloe [berZ. aloe] _ (botan.),
mravalwlovani tropikuli
da subtropikuli mcenare:
aqvs xorciani mogrZo kide
ekliani foTlebi; mis wvens
iyeneben medicinaSi.
¥ aloesi.
 aloisaA Scd.
alOnim-i [berZ. allos sxva, me­
ore da onoma saxeli] – vi­
sime namdvili saxeli, fsev­
donimad gamoyenebuli.
alpinQada _ alpinistebis
ma­sobrivi asvla maRal
mTeb­
ze.
 axalgazrduli a.
alpQnizm-i [fr. alpinizme `al­
pebi~-dan] _ sportis saxeoba
– asvla Znelmisadgom mTis
mwvervalebze (qarT. sinon.
mTamsvleloba).
 mTasvleloba Scd.
¥ alpinisturi.
 a. sezoni, a. banaki.
alpQnist-i – alpinizmis
-29mim­
devari – mTis turisti
(qarT. sinon. mTamsvleli).
 mTasvleli Scd.
Alpuri _ alpebTan da, sa­
er­
Tod, maRal mTebTan da­
kavSirebuli (qarT. sinon.
maRalmTiani).
 a. saZovrebi, a. mce­
na­
re­u­
loba.
 alpiuri Scd.
Altar-i [laT. altaria – altus
maRali] – 1. qristianuli
taZ­ris aRmosavleTi na­
wi­
li, romelic eklesiis
danarCeni nawilisgan da­
So­
rebulia kankeliT.
2. (gadat.). mecnierebis al­
tar­ze raimes mitana – ra­
imes msxverplad Sewirva:
miyvana (misvla) altasTan
– saeklesio qorwinebaze.
alternAtiva [fr. alternatife
– laT. alter – erT-erTi
ori­dan;
Sdr.
tertus gá­u­
dens mesame
moxarulia]
– ori an ramdenime er­T­
ma­
neTis sapirispiro Se­
saZ­leblobidan erT-erTis
ar­Cevis aucilebloba: me­
sa­
me SesaZleblobis ar­ar­
seboba.
¥ alternatiuli.
 a. gadawyvetileba, a. pro­
eq­
ti, a. arCevnebi.
 alternativuli, alter­
ne­
alf
tuli Scd.
altQtuda
[laT.
alti­tu­o­lo
simaRle] _ adgil­mde­
ba­
reobis ama Tu im wer­
tilis
simaRle zRvis donidan.
altrUizm-i [fr. altruisme
laT. alter da sxv.] _ uan­
garo zrunva sxvisi ke­Til­
dRe­obisaTvis,
mzadyofna
Seswiros Tavisi piradi in­
teresebi.
¥ altruistuli.
 a. qmedeba, a. saqcieli.
alUzia [fr. allussion ga­dak­
ru­li sityva] _ (lit.) ri­
to­rikuli xerxi _ ga­
dak­vriT
xseneba
raime
cno­
bili istoriuli am­bis
an literaturuli na­
war­
mo­ebis.
Alur-i [fr. allune] _ cxenis
sxvadasxvagvari svla (na­
bi­
jiT, ToxarikiT, oTxiT
da sxva).
alUmin-i [laT. alumen (aluminus)
Sabi] _ qimiuri elementi Al,
rigiTi nomeri _ 13, at. wona
26,97;
movercxlisfero_
TeT­
ri msubuqi Wedadi li­
Toni.
 a. finjani.
 aliumini Scd.
alfAbet-i [berZ. alphabētos
ber­Znuli
pirveli
ori
asos _ α-s (alfa) da β-s
alf
-30-
(beta) saxelis mixedviT] _
anbani.
¥ alfabeturi. (qarT. sinon.
anbani, anbanuri.)
 a. katalogi.
 alfaviti, alfavituri
Scd.
Alfons-i _ kaci, romelic
sayvarlis xarjze cxovrobs
[aleqsandre diumas (Svili)
erT-erTi piesis mTavari
gmiris saxelis mixedviT].
alqQmia [laT. alchymia arab.
alkimiya] _ Sua saukuneebis
mis­
tikuri moZRvreba (mi­
mar­Tuleba): eZiebda bu­ne­
baSi ararsebul e.w. `fi­
lo­
sofiur qvas~, romlis
sa­SualebiTac ubralo li­
Tonebi unda gadaeqcia oq­
rod da vercxlad,ganekurna
yvela avadmyofi da sxva.
 alximia Scd.
amAzon-i [berz. amazôn (ama­
zone), a uaryofiTi mawilaki
da mazos amorZali (meomari
qali), dvrili ZuZus Tavi,
kerti] _ 1. cxenosani qali.
2. qalis grZeli sacxenosno
kaba.
¥ amazonis. (Zveli ber­Z­
nuli
TqmulebiT, a.‑ebi
marjvena
ZuZus
ik­veT­d­
nen mSvildisridan mo­xer­
xebuli srolisaTvis, a.-ebi
Savi zRvis pirze cxov­
robdnen, saidanac
Tavs
esxmodnen mezobel qvey­
nebs).
amAlgama [fr. amalgame arab.]
_ raime liTonis Senadnobi
vercxlis wyalTan.
ambQon-i [< berZ. am­bôn –
amaR­
leba] – marTl­ma­
di­
de­bul eklesiaSi: sa­kur­
Txevlis win amaR­le­
buli
adgili, saidanac locvebs
warmoTqvamen.
ambQcia [fr. ambition laT.
ambitio] _ 1. gadaWarbebuli
Tavmoyvareoba;
pativ­moy­
vareoba.
2. pretenzia raimeze.
 gaumarTlebeli a.-ebi.
¥ ambiciuri.
ambrAzura [fr. embrazure] – 1.
(samx). namsxvrevi raime Tav­
dacvis nagebobaSi qve­
mexis,
naRmsatyorcnis an tyvi­am­
frqvevi sasroli (qarT. si­
non. saTofuri).
2. kedelSi datovebuli Riobi
fanjris an karisaTvis.
¥ ambrazurisa.
 ambrazurasi Scd.
ambrOsia [berZ. ambrosia] _
berZnul
miTologiaSi:
Rmer­
Tebis
saWmeli, ro­
melsac ukvdavebis, mara­
di­
ul siaxalgazrdaves da
-31si­
lamazes aniWebs maT (ix.
ag­
reTve neqtari).
ambulatOria [laT. am­bu­
latorius mosiarule, moZ­ra­
vi] _ samkurnalo-pro­fi­
laq­tikuri
dawesebuleba,
ro­
melic samedicino dax­
marebas uwevs iq mimsvlel
an saxlSi myof avadmyofs.
¥ ambulatoriuli.
 a. mkurnaloba.
 ambulatoruli Scd.
Ameba [berZ. amoibe cvlileba]
_ umartivesi, mikroskopuli
erTujrediani
cxoveli.
ro­
melsac ara aqvs mudmivi
forma. cxovrobs wyalSi.
¥ amebisa.
 amebasi Scd.
amebQaz-i _ (medic.) daavadeba,
romelsac iwvevs ameba.
amETvisto [berZ. amjhystos
Tro­bis sawinaaRmdego] _
naxevrad Zvirfasi qva iis­
feri an lurji: gam­W­vir­
vale, iisferi; kvarcis na­
irsaxeoba.
amenOrea [berZ. α uaryofiTi
nawilaki, men Tve da rbeô
mivedinebi] _ menstruaciis
arqona qalis sqesobrivi
mwifobis asakSi.
amQmia _ (medic.) saxis mi­
mi­
kis Sesusteba an sruli
moS­la nervuli sistemis
amo
da­avadebis Sedegad.
Amin [berZ. amen, WeSmaritad] _
am sityviT mTavrdeba qris­
tianuli locvebi.
amnEzia [berZ. α uaryofiTi na­
wilakia da mnesis gaxseneba]
_ mexsierebis Sesusteba an
sruli dakargva.
¥ amneziis.
 agneziasi Scd.
amnQstia [berZ. amnēstia (da­
naSaulis) daviwyeba, pa­ti­
eba] _ 1. sasamarTlos mi­
er
sasjelis sruli mox­
sna an
Semsubuqeba umaR­
le­
si xe­
li­
suflebis
dad­
ge­
ni­le­
biT gar­
kveuli ka­
te­
go­riis
msjav­rd
­ a­
de­
bul­
TaTvis. ar­
sebobs sa­
er­
To da kerZo a.
2. saerTod patieba, Se­
wya­
leba.
 aministia Scd.
amorAlizm-i _ moralis,
zne­
obrivi normebis ugu­
le­
bel­
yofa, zneobrivi prin­
ci ­pebis uaryofa; amo­
ra­
lu­
roba.
amorAluri [berZ. α uar­
yofiTi nawilaki da laT.
moralis moraluri,zneobrivi]
_ (wign.) 1. moralis, zne­
ob­rivi normebis ugu­le­
bel­
myofeli. (qarT. sinon.
uzneo.).
 a. adamiani.
amo
-32-
2. aseTi adamianis dama­
xa­si­
aTebeli.
 a. saqcieli.
amortizAtor-i _ amor­ti­
zaciisaTvis (mniSv. 2) sa­
Wiro mowyobiloba.
 avtomobilis a.
amortizAcia [laT. amor­ti­
za­tio Sesusteba] da amor­
tQ­
zeba [germ. amostisieren]
_ 1. man­qana-mowyobilobaTa,
na­
ge­bobaTa
Rirebulebis
Tan­daTanobiTi Semcireba
maTi gacveTis Semdeg.
2. biZgebis, dartymebis Seb­
r­Zoleba specialuri mo­
wyobilobis saSualebiT.
¥ saamortizacio.
 s. mowyobiloba _ amor­ti­
zatori.
 amortizireba Scd.
amOrful-i [berZ. amorphos] _ 1.
(min, qim.) rasac kristaluri
agebuleba ara aqvs (mag.
qar­va, fisi, mina.).
2. uformo.
 a. sxeuli.
 amorfiuli Scd.
Amper-i _ eleqtrodenis Za­
lis sazomi erTeuli [fr.
fizikosis ampése-is (17751836) gvaris mixedviT].
amplQtuda [laT. amplituoto
sidide, sifarTove] _ 1.
(fiz.) sxeulis udidesi
ga­daxra
wonasworobis
mdgo­
mareobidan; gaqanebis
sidide.
 gaqanebis a.
2. sxvaoba barometris an
Termometris or simaRles
Soris.
¥ amplitudisa.
 amplitudasi, amplitudi
Scd.
Amplua [fr. emploi] _ 1. gar­
kveuli xasiaTis rolebi,
rom­
lebic Seefereba msa­
xiobis Taviseburebebs, mis
sasceno monacemebs.
 komikosis a.
2. (gadat.). roli, vinmes
mdgomareoba.
 is Tavis a.-Sia.
¥ ampluisa.
 ampluasi Scd.
Ampula [laT. ampulla] _ her­
metulad daxuruli minis
patara WurWeli, romelSic
wamalia.
amputAcia [laT. amputatio
mok­
veTa]
_
qirurgiuli
ope­
racia _ sxeulis da­
a­
vadebuli periferiuli na­
wilis (mag. kiduris) sruli
an nawilobrivi mokveTa.
 filtvis a., kiduris a.
¥ amputireba.
amUlet-i
[laT.
amuletum
arab.] _ raime patara nivTi,
-33-
amf
romelsac morwmuneebi Tan
gvarad mcxovrebi] _ 1.
atareben, viTomda avad­m­
xer­xemliani cxoveli, ro­
yo­
fobis `avi Tvalis~ an
melic ganviTarebis pir­
raime ubedurebis Tavidan
vel
stadiaze
sunTqavs
asacileblad (asacdenad).
la­
yuCebiT,
wyalxmeleTa
(qarT. sinon. avgarozi, Ti­
cxoveli. (mag., wyalxmeleTa
lisma, Sana).
bayayi, salamandra).
2. mcenare, romelic xarobs
amunQcia [polon. amnicya
rogorc wyalSi, ise xme­
laT.] _ 1. samxedro aR­
kaz­
leT­
ze.
muloba (garda iaraRisa
3. avtomobili, tanki, TviT­
da tansacmlisa): salaSqro
mfrinavi da misT. rom­
CanTa, sartyeli, maTara, sa­
leb­
sac SeuZliaT wylis
qamre, sazeTe da sxva.
dab­
rkolebaTa gadalaxva
2. cxenis aRkazmuloba (una­
cur­
viT.
gi­
ri, mosarTavebi da sxva).
Amur-i [fr. amour laT. amor amfiTEatr-i [berZ. amphiteat­
ron-amphi orive mxriv, irgv­
siy­
varuli] _ romaul mi­To­
liv da theatron sanaxaobis
logiaSi: siyvarulis Rmer­
ad­gili] _ 1. Tanamedrove
Ti _ RmerTqal veneras vaJi,
TeatrSi: parteris ukan
ro­
melic
warmodgenili
Tan­
daTanobiT amaRlebuli
hyavT mSvildisriani frTo­
dasajdomi
adgilebi.
sani ymawvilis (Wabukis)
2.
Zvel
saberZneTsa
da rom­
sa­
xiT. meore saxelwodeba
Si: wriuli an naxevrad wri­
_ kupidoni. berZnul miTo­
uli usaxuravo nageboba
lo­giaSi: eroti.
Tan­
daTanobiT amaRlebuli
amfi... amfo...
[< berZ.
adgilebiT, sadac imar­
Te­
amphibios irgvliv, garSemo,
boda sxvadasxa sanaxaoba.
orive mxares; amphō orive] amfQtrite [berZ. amphitritç]
_ TavsarTi, romelic aR­
_ berZnul miTologiaSi:
niS­navs: gare­
mocvas, gar­
zRvis qalRmerTi, po­
se­
i­
Se­
mortymas, moc­
vas, an ori
donis coli.
sagnis
damo­
ki­
debulebas:
Amfora [amphora – berZ.] _ Zvel
or­
mags, or­
mxrivs.
saberZneTsa da romSi: Tixis
 amfiTeatri, amfibia.
viwroyeliani oryura didi
amfQbia [berZ. amphibios or­
ana
-34-
WurWeli Rvinis, zeTis da
sxva siTxis Sesanaxad.
anabAtizm-i [berZ. anabaptizô
xe­
laxla vnaTlav] – re­
li­
giur-seqtanturi mim­di­
na­reoba, romelic uaryofs
saeklesio ierarqias, mo­
i­
Txovs, rom adamiani mo­
i­
naTlos
mowifulobis
asak­Si.
anabQoz-i [berZ. anabiôsis ga­
cocxleba, aRorZineba] _
(bi­
ol.) zog organizmSi: sa­
sicocxlo procesis dro­
ebiTi Seneleba an Sewyveta
gare pirobebis SecvlasTan
(mag., temperaturis Za­li­an
daweva, uwylooba) da­kav­
SirebiT; xelsayreli pi­
robebis dadgomasTan er­
Tad aRdgeba organizmis
cxo­velmoqmedeba.
anabOlizm-i [berZ. anabolç
aRmavloba] _ (biol.) or­
ga­
nizmSi
nivTierebaTa
cvlis im qimiur procesTa
erToblioba,
romelTa
dro­
sac ujredebisa da
qsovilebis
Semadgeneli
na­wilebi warmoiqmneba; Se­
esatyviseba
asimilacias;
sa­
pirisp. katabOlizmi.
anAgrama [berZ. ana gada..., pi­
ruku, ukan, sawinaaRmdego
da gramma aso] – sityvaSi
asoebis gadajgufeba, ga­
da­adgileba, axali sityvis
war­moqmnis mizniT.
 norma _ romani.
anATema _ [berZ. anathema
da­kisrebuli] _ (ekl.) ek­
lesiidan gandevna; SeCveneba,
dawyevla.
 a-ze gadacema.
anAkonda [esp. anaconda] –
yve­laze msxvili max­
rCo­
be­
la gveli (6-dan 11 m-de
sigrZis).
anakreOntul-i poezia _ po­
e­zia, romelic um­
Re­ro­
da
mxi­arul cxov­
re­
bas, siy­
va­
ruls, Rvi­nos; sa­
qar­
T­
ve­lo­
Si ara­
kre­
on­tul leq­
sebs
wer­dnen aleq­sandre Wav­
Wa­
vaZe, gr. or­
beliani [Zveli
berZeni poetis anakreontis
sa­xe­
lidan].
anAlgia da analgEzia [berZ.
analgesia] _ (medic.) tkivilis
SegrZnebis dakargva.
anAliz-i [berZ. analysis daSla]
_ 1. mecnierebaSi kvlevis
meTodi.
2. risme Seswavla nawilebad
daSlis gziT; raime niv­
Tierebis Sedgenilobisa da
Tvisebebis garkveva (sapir.
sinTezi, mniS. 1).
 qimiuri a., sisxlis a.
3. risame yovelmxrivi gan­
-35xilva, garCeva.
 moTxrobis a.
maTematikuri analizi _ ix.
maTematikuri.
¥ analizuri.
 a. qimia.
¥ saanalizo.
 s. masala, s. Cai.
 analitikuri, analitiuri
Scd.
anAlog-i [berZ. analogos Se­
sabamisi, Sesatyvisi, Ta­
nazomieri,
SefardebiTi]
_ raRac msgavsi, Tanabari
sagnebisa, movlenebisa da
cnebebisa.
analOgia [berZ. analogia Se­sa­
tyvisoba] _ msgavseba sag­
nebsa, movlenebsa da cne­
bebs Soris.
¥ analogiuri, analogiisa.
 analogiasi Scd.
anAloe [berZ. analogeion wig­
nebis qvesadgami] – mar­
TlmadidebelTa ek­
lesiaSi:
magida, romelzedac saRm­
rTo wignebs deben locvis
dros.
anAlur-i [fr. anal – laT. anus
yiTa nawlavi] – (anat). yiTa
nawlavTan dakavSirebuli.
 a. xvreli.
anAmnez-i [berZ. anamnesis mo­
go­
neba] – (medic.) cno­
be­
bi. avadmyofis cxov­re­
bis
ana
pirobaTa Se­
saxeb da­
a­
va­
de­
bamde da avad­
myofobis gan­
viTarebis is­
toria; adgens
eqimi avad­
myofis an misi
ax­loblebis CvenebaTa mi­
xedviT.
anAnas-i [esp. ananas, anana - gu­
ranis (brazilia) enidan
nana] – mravalwlovani ba­
la­
xovani tropikuli mcenare
bromeliebis ojaxidan; is­
xavs surnelovan nayofs; am
mcenaris nayofi.
anArqia [berZ. anarchia um­Tav­
roboba, areuloba] – 1. xe­
lisuflebis,
marTva-gam­
geobis ararseboba.
 iq a. sufevs.
2. (gadat.) sruli uwesrigoba,
areuloba, qaosi, stiqi­
u­
roba.
 a. ekonomikaSi.
¥ anarqiuli.
 a. mdgomareoba.
 anarxia, anarxiuli Scd.
anArqizm-i – erT-er­Ti sa­
zo­
g adoebriv-po­
l i­
t i­
k u­
ri
mimdinareoba.
 anarxizmi Scd.
anArqist-i _ anarqizmis mim­
devari.
¥ anarqistuli
 a. Sexedulebani.
 anarxisti, anarxistuli
Scd.
ana
-36-
anatOmia [berZ. anatomē gak­
veTa] – 1. mecniereba, ro­
melic swavlobs cocxali
organizmis agebulebas.
2. raime organizmis calkeuli
an organos agebuleba.
 tvinis a., adamianis a., Tva­
lis a.
3. (gadat.). raimes agebuleba.
 siyvarulis a.
¥ anatomiuri, anatomi, ana­
tomireba.
 a. atlasi, a. gamokvleva.
anatomQuri TEatri – sa­
mecniero-saswavlo da­
we­se­
bulebaSi sagangebod mo­
wyo­bili sadgomi, sadac
kve­
Ten gvamebs.
 anatomuri Scd.
anatomQreba – gvamis gakveTa
gamokvlevis mizniT.
 anatomi.
anAfora [berZ. anaphora zeviT
aweva, gamoyofa] – 1. (lit.).
poeturi da oratoruli
xer­xi – erTi da imave si­
tyvis (winadadebis, bgeris)
gameoreba ramdenime taepis
(frazis) dasawyisSi.
2. mRvdlis zeda farTo da
grZeli samosi.
anaqrOnizm-i < [fr. ana­chro­
nisme < berZ. ana ukan da chro­
nos dro] – 1. qronoligiuri
Se­
usabamoba; ama Tu im faq­
tis, movlenis SecdomiT mi­
kuTvneba sxva droisTvis,
epo­
qisaTvis.
 a.-ebi istoriul romanSi.
2. Zveli drois gadmonaSTi,
romelic ar Seesabameba
Ta­namedrove
cxovrebis
pi­
robebs:
moZvelebuli
Sexeduleba an Cveuleba.
¥ anaqronistuli.
 a. Sexeduleba.
 anaxronizmi, ana­xro­
nis­
tuli Scd.
Angar-i [fr. hangar] – spe­ci­
aluri
nageboba
TviT­
mfrinavebis, Sveul­
mfre­
ne­
bisa da misT. sadgomad da
mimdinare remontis Ca­sa­
tareblad.
Angina [laT. angina] – sa­
xis
lorwovani
garsis,
nu­Siseburi
jirkvlebis
mwvane anTeba.
angiolOgia [berZ. angeion
sis­
xlZarRvi da logos moZ­
Rvreba] – anatomiis na­
wili, romelic swavlobs
sisxlZarRvebsa da limfur
sistemebs.
anglikAnuri: anglikanuri
ek­lesia _ inglisis sa­
xel­
mwifo eklesia: pro­
tes­
tantizmis nairsaxeoba.
anglosAqseb-i _ Zveli ger­
manuli tomebi (anglebi da
-37saqsebi), romlebic me-5 s.-Si
gadasaxldnen britaneTis
kun­Zulebze da dai pyres
in­
glisi.
androgQnia [berZ. andtogynos
orsqesovani aner (andros) ka­
ci da gynç qali] – (bi­
ol.).
mdedrobiTi
sqesis
ar­
sebisaTvis mamrobiTi sqe­
sis niSnebis qona da pi­
riqiT.
androfObia [berZ. ançr (andros)
mamakaci da phobos SiSi, si­
Zulvili] – mamakacebis si­
Zulvili.
anEmia [berZ. animia – an uar­
yo­
fiTi nawilaki da ha­ima
sisxli] – (medic.). sis­
x­l­
nakleboba
anesTEzia [berZ. anaisthçsia
ug­
rZnobloba] – (medic.).
mgrZno­
belobis
dakargva
an Sesusteba; gautkivareba
ope­raciis gasakeTeblad.
 saerToa., adgilobrivi a.
 anestezia Scd.
anEkdot-i _ [fr. anecdote – berZ.
anecdotos gamoqveynebuli] –
gonebamaxviluri ambavi sa­
sacilo daboloebiT.
¥ anekdoturi
 a. SemTxveva.
¥ saanekdoto.
 s. Janri.
 anegdoti, anegdoturi, sa­
anT
anegdoto Scd.
anEqsia [laT. anne x io Se­er­
Teba] – erTi sa­
xelmwifos
mi­er sxva qveynis an mi­
si teritoriis Tavis te­
ritoriisgan ZaliT Se­
erTeba: dapyroba.
anTolOgia [berZ. antholo­
gia, anthos yvavili da le­gö
vkreb – Zvel berZ. epig­
ramaTa kre­
bulebis saxel­
wo­deba] – romelSic mo­
Tav­
sebulia
sxva­
dasxva
av­
toris krebuli, rCeuli
mxat­
vruli
Txzulebani,
upi­ratesad leqsebi.
 qarTuli poeziis a.
AnTrak-i [berZ. anthrax (anthrakos)
nax­
Siri] – Zvirfasi Tvali.
anTrAcit-i [berZ. anthrax nax­
Siri] – saukeTeso xarisxis
qvanaxSiri Savi ferisa;
mkvri­
via da liTonisebr
pri­ala.
 antraciti Scd.
anTropogEnez-i [berZ. an­
thrô­pos adamiani da genesis
da­badeba, warmoSoba] – an­
T­ropoligiis
erT-er­Ti
Zi­
riTadi nawili _ mo­ZR­
v­
reba adamianis war­moSobis
Se­saxeb.
anTropOid-i [berZ. anthropo­
eidçs] – adamianis msgavsi
anT
-38-
ma­
imuni (gorila, Simpanze,
orangutani,
giboni
da
sxv.).
anTropolOgia [berZ. antrô­
pos adamiani da logos moZ­
Rvreba] – mecniereba, ro­
melic Seiswavlis adamianis
warmoSobas, rasebs, evo­
lu­cias, biologiur bune­
bas, cvlilebebs mis age­
bulebaSi.
¥ anTropologiuri da sa­an­
Tropologio.
 a. (s.) kvleva-Zieba, a. (s.)
muzeumi.
 antropologia, antropo­
lo­giuri, saantropologio
Scd.
antroposOfia [berZ. anthrô­
pōs adamiani da sophia sibrZne]
– Teosofiis saxeoba, re­
ligiur-misTikuri
moZ­
R­
vreba, romelic
RvTis
ad­
gilas gaRmerTebul ada­
mians ayenebs.
antropofAgia [berZ. anthrô­
pha­gia < anthrôpōs adamiani da
phagomai vWam] – kaciWamioba,
kanibalizmi.
anTropocEntrizmi [berZ.
anthrôpos adamiani da laT.
centrum centri] – religiuri
Sexeduleba, romlis mi­
xed­
viTac adamiani aris umaR­
le­
si arseba, RvTis mier
Seq­
mnili: igi warmoadgens
sam­yaros centrsa da sa­
boloo mizans.
animAlist-i [laT. animal
cxo­
veli] – mxatvari an
mo­qandake, romelic Tavis
namuSevrebSi
umTavresad
cxovelebs asaxavs.
¥ animalisturi.
 a. ferwera, a. Janri.
animAlur-i [laT. animal cxo­
veli] – cxoveluri: cxo­
velTan dakavSirebuli.
anQmizm-i _ [< laT. anima su­
li] – pirvelyofil xalxTa
rwmena, rom yvela sagans
aqvs suli.
Anketa [fr. anquêtteê] – 1.
fur­
celi, romelzedac Ca­
mowerilia sxvadasxva ki­
Txva garkveuli cnobebis
Se­sagroveblad.
 a.-is Sevseba.
2. aseTi furclebis sa­
Su­alebiT cnobebis Seg­
roveba.
 a.-is mowyoba (Catareba).
¥ anketuri da saanketo.
 a. (s.) gamokiTxva, a. (s.)
monacemebi, s. furclebi.
Anklav-i [fr. enclave] – erTi
sa­xelmwifos
teritoria
an teritoriis nawili, ro­
melic
yoveli
mxridan
gar­
Semortymulia sxva sa­
-39-
ant
xelmwifos samflo­
be­
lo­e­
da misT. Sinaarsis mok­
biT da, romelsac ara aqvs
led gadmocema, zogjer Se­
zRvaze gasasvleli.
fasebis darTviT.
Anod-i [berZ. anodos zeviT Ansambl-i [fr. ensamble erTad,
svla] – dadebiTad da­mux­
mTlianoba] – 1. raime mTe­
tuli eleqtruli (sapirisp.
lis yvela nawilis Se­
kaTodi).
Tan­
xmebuloba, erTianoba.
(mag.,
SenobaTa, nagebobaTa
anomAlia [berZ. anōmalia us­
kompleqsi)
wormasworoba] – kanon­
zo­

arqiteqturuli a.
mierebis darRveva, saerTo
2.
momReralTa, damkvrelTa,
we­
sisagan, normisgan ga­
dax­
mocekvaveTa jgufi.
veva.

saestrado a., simRerisa da
¥ anomaliuri.
cekvis
a.
 a. movlena.
¥
ansambluri.
 anomaluri Scd.
 quCebis a. ganaSenianeba.
anOnim-i
[berZ.
anônymos
usa­xelo] – werilis an antagOnizm-i [< berZ. anta­gō­
nisma kamaTi, brZola] – Se­
Txzulebis avtori, romlis
urigebeli winaaRmdegoba,
vinaoba ucnobia.
interesTa Seurigebeli da­
¥ anonimuri – xelmouwereli,
pirispireba.
usaxelo (werili, Txzu­

politikuri a., fsi­qo­lo­
leba).
giuri
a., rasobrivi a.
 anonimiuri Scd.
¥ antagonisturi.
Anons-i [berZ. annonce] – mokle
 a. winaaRmdegobani.
winaswari gancxadeba mo­
mavali warmatebis, kon­cer­ antArqtika [berZ. ant (i) wi­
naaRmdeg da arktikos Crdi­
tis, gastrolebis da misT.
loeTisa]
–
dedamiwis
Sesaxeb.
sam­xreTpolaruli
mxare:
¥ anonsireba.
mo­icavs antarqtidas, at­
anOsmia [berZ. uaryofiTi
lan­
tis, indoeTisa da wyna­
na­wilaki da osmç suni] –
ri okeaneebis mimdebare te­
(medic.). ynosvis uqonloba,
ritoriebs (ubnebs).
moSla.
¥ antarqtikuli.
anotAcia [laT. annotatio Se­
 a. eqspedicia.
niSvna] – wignisa, statiis
ant
-40-
¥ antarqtikisa.
 anaqtartikasi; anktarktika
Scd.
Antena [laT. antenna anZa] – gam­
tari an gamtarTa sistema,
romliTac
xorcieldeba
ra­diotalRebis gamosxiveba
(gadacemisas) an maTi daWera
(miRebisas).
 satelevizio a.
¥ antenisa
 antenasi Scd.
anti... [berZ. anti… winaaRmdeg]
– TavsarTi (winsarTi), ro­
melic aRniSnavs ra­im­es
sapirispiros, rai­
me mi­mar­
Tulebis sawinaaRm­
de­gos.
 antihumanuri aqti, anti­
mec­
nieruli midgoma.
antibiotQkeb-i [berZ. an­
ti winaaRmdeg da bioti­kos
cocxali] – 1. mik­ro­or­
ganizmebis mier war­moqmni­
li nivTierebani, rom­lebic
Trgunaven baq­
te­ri­ebisa da
sxva mik­robebis zrdas da
spoben ki­devac maT.
2. biologiuri nivTierebebi,
ro­
melic medicinaSi ga­
mo­
iyeneba
virusebis
si­
coc­x­lis unarianobis da­
saT­rgunavad
(CasaxSobad,
Ca­saqrobad).
antidOteb-i [berZ. antidoton
(mx).] – SxamsawinaaRmdego
samkurnalo
nivTierebani,
rom­
lebic
ixmareba
mo­
wamvlis dros.
antivQrusi [berZ. anti wi­na­
aRmdeg da laT. virus Sxa­
mi]
– 1. vaqcina virusis wi­na­
aR­mdeg.
2. specialuri sakompiutero
programa, romelic kom­pi­
uterul mexsierebaSi po­
u­lobs da spobs mavnebel
prog­
ramebs (virusebs).
antQTeza [< berZ. antithesis
dapirispireba]
–
(lit.)
sti­listikuri xerxi, rac
mdgomareobs sawinaaRmdego
cnebebis SepirispirebaSi.
antiTEzis-i [< berZ. anti­
the­sis dapirispireba] – di­
a­leqtikaSi:
amosavali
de­­bulebis (Tezisis) sa­
wi­
na­
aRmdego debuleba, gan­
sja.
antQkvar-i [laT. antiquarius]
– piri, romelic vaWrobs
an­
tikvaruli nivTebiT an
agrovebs da swavlobs maT.
 antiqvari Scd.
antikvAruli – Zveleburi
da Zvirfasi.
 a. wigni, a. larnaki, a.
suraTi.
antikvAruli maRAzia _
an­
tikvaruli nivTebis ma­
Razia: antikvariati.
-41 antikvariuli, an­ti­
qva­ri­
u­li Scd.
antQkur-i [< laT. antiquus
Zveli] – 1. Zveli berZnuli
an romauli (kultura, xe­
lovneba, sazogadoebrivi
wyo­ba da sxv.).
2. rac silamaziTa da mox­
denilobiT antikur qan­
da­
kebebs mogvagonebs. (mag.,
saxis an sxeulis nak­
vTebi).
 a. filosofia, a. xelovneba,
a. Teatri.
 antiuri Scd.
antilOpebi [fr. antilope (mx.)]
– wyvil­Cliqiani mcoxnavi
ZuZumwovrebi RrurqianTa
ojaxisa (arCvebi, qurcikebi
anu jeirnebi da misT.).
 mx. antilopa.
¥ antilopisa.
 antilopasi Scd.
anti pATia [berZ. antipatheia]
–
arakeTilganwyobileba,
si­
Zulvili visame mimarT
(sapirisp. simpaTia).
¥ anti paTiuri.
 a. pirovneba.
 anti patia, anti patiuri
Scd.
antQpod-i [berZ. antipodes (mr.)
erTmaneTisken fexebiT miq­
ceulni] – 1. (wign.). de­
da­
miwis or mopirdapire
ant
wer­tilad mcxovrebni er­T­
maneTis mimarT.
2. (gadat.) visime an er­Tm­a­
neTis sawinaaRmdego xa­
si­­aTis, TvisebiTa, msof­
l­mxedvelobis
mqone
ada­
mi­
anebi.
 Cveni sazogadoebis a. –
ebi.
antisanitAria – sanitariis
mo­TxovnilebebTan Se­u­
Tav­
sebeli; usufTaoba, si­
bin­
Zure.
¥ antisanitariuli.
 a. pirobebi.
 antisanitaruli Scd.
antisEismur-i – miwisZvris
sa­winaaRmdego (ix. seis­mu­
ri.).
 a. RonisZiebebi.
 antiseismiuri Scd.
antisEmit-i – piri, romelic
eb­
raelebTan mtruladaa da­
mo­kidebuli (ganwyobili);
sxva­
gvarad _ iudofobi.
antisemQtizmi-i (sxvagvarad
iudofobi) – ebraelebis
siZulvili.
¥ antisemituri.
 a. ganwyobileba, a. ga­
mox­
tomebi, a. gamosvlebi.
 antisemitiuri Scd.
antifASist-i faSizmis wi­
naaRmdeg mebrZoli.
¥ antifaSisturi.
ant
-42-
 a. organizacia, a. moZ­
raoba.
antQfriz-i [ingl. antifreeze
– berZ. anti winaaRmdeg da
ingl. freeze gayinva] – siTxe,
romelsac gayinvis dabali
temperatura aqvs.
antQqriste [< berZ. anti­
chris­tos] – qristianul sar­
wmunoebaSi: qristes mTavari
mowinaaRmdege.
antOnim-i [fr. antonyme < berZ.
anti winaaRmdeg da onomo
saxeli] – (lingv.). sityva,
romelsac
sxva
sityvis
sapirispiro
mniSvneloba
aqvs. (mag., kargi – cudi,
didi – patara).
¥ antonimuri.
 antonimiuri Scd.
Antraqt-i [fr. antracte (entre
Sua, Soris)] – 1. Sesveneba
saTeatro or moqmedebas, an
koncertis, saRamosa misT
or ganyofilebas Soris.
2. musikaluri nomeri (in­
termedia),
operis
or
moqmedebas Soris srul­
deba.
 antrakti Scd.
AntraSa [fr. entrechat] – sa­
ba­
leto cekvebSi: msu­bu­qi
Sextoma, romlis dro­sac
mocekvavis fexebi ram­den­
jerme swrafad exeba er­
TmaneTs.
Antre [fr. entrée] – 1. cirkSi:
klounebis nomeri – ko­
me­
di­uri scena (laparaki an
pantomima).
2. baletSi: erTi an ramdenime
Semsruleblis
gamosvla
cekviT.
antrEkot-i [fr. antrecôte] –
1. neknebs Soris amonaWeri
xorci, Cveulebriv Zroxis
(miirTmeven Semwvars.
2. aseTi xorcis mwvadi.
antreprenQor-i [fr. entre­
pre­neur] – saTeatro, sacirko
warmodgenebi, koncertebis
momwyobi kerZo piri.
2. aseTi xorcis mwvadi.
antrEsol-i [fr. entresol] – 1.
saxlis zeda naxe­
var­
sar­
Tu­
li.
2. maRal oTaxSi gakeTebuli
naxevariarusi aivnebiT.
antUraJ-i [fr. entourage] –
(saub.). garemomcveli pi­
ro­
baTa erToblioba: garemo.
 Teatraluri a.
Anu – Sumerul miTologiaSi:
erT-erTi umTavresi RvTa­
eba. qalaq uruqis mfar­
veli.
anulQreba [laT. annula­ret ga­
nadgureba, gauqmeba] – ra­
i­
mes aranamdvilad ga­
mo­
cxa­
deba, gauqmeba.
-43 xelSekrulebis, dakveTis, a.
¥ anulirebuli.
anUria [berZ. an uaryofiTi
nawilaki da uron Sardi] –
(medic.). Tirkmelebis mier
Sardis gamoyofis sruli
Sewyveta.
Anfas-i [germ. enface piri­sa­
xeSi] – pirsaxe winidan,
pir­dapir.
AnSlag-i [germ. anschlag] – Te­
atrSi, kinoSi da misT. ga­
mokruli gancxadeba, rom
yve­
la bileTi gayidulia.
anCOus-i [ingl. anchovies (mr.).
– esp.] – zRvis wvrili Tev­
zi: xamsa, qafSia.
Aorta [berZ. aurtē] – (anat.).
mTavari, yvelaze msxvili
arteria, romelic gulTan
sisxls awvdis sxva ar­te­
riebs da organoebs fil­t­
vis garda.
apATia [berZ. apatheia ugrZnob­
loba, sruli gulgriloba.
¥ apaTiuri.
 a. mdgomareoba.
 apatia, apatiuri Scd.
apArat-i [laT. apparatus mo­
wyo­biloba] – 1. xelsawyo,
ro­melic meqanikurad as­
rulebs raime samuSaos.
 telefonis a; rentgenis a.
2. dawesebulebaTa erTobli­
oba, romlebic emsaxurebian
apa
mmarTvelobas an meurneobis
raime dargs.
 saxelmwifo a. avtotrans­
por­tis a.
3. dawesebulebis, orga­
ni­
za­
ciis TanamSromelTa er­
Tob­
lioba.
 saministros a.
4. (fiziol.). organoebi, rom­
lebic erT raime funqcias
asruleben.
 sametyvelo a., mxedvelo­
bis a.
¥ saaparato – sadgomi, sa­
dac aparatebi (mniSv. 1)
aris moTavsebuli.
aparAtura – (mniS. 1) er­Tob­
lioba; aparatebi.
 qimiuri a., eleqtruli a.
aparTEid-i [afr. apartheid calcalke cxovreba] – ra­sob­
rivi diskriminaciis forma,
qve­yanaSi
mosaxleobis
Zal­
momreobiT gayofis po­
litika, romelic, da­
fuZ­
ne­
bulia rasobriv dis­
kri­
minaciaze.
 aparteidi,
apartheidi
Scd.
apartAment-i [fr. appartement
oTaxi, bina] – didi, mdid­
ruli bina.
apAtrid-i [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da patris samSoblo]
– (samarT.). piri, romelic ar
ape
-44-
iTvleba arc erTi qveynis
moqalaqed (qveSevrdomad).
igivea rac apolidi.
apelAcia
[laT.
appellatio
mi­
marTva, saCivari] – (sa­
marT.). sasamarTlo gada­wy­
vetilebis gasaCivreba in­
s­
tan­ciaSi.
¥ saapelacio.
 s. saCivari, s. vad.
apEndiqs-i [laT. appendix da­
namati] – (anat.) brma naw­
lavis danamati – Wia­
naw­
lavi.
apendQcit-i (medic.). apendiq­
sis anTeba.
aperQtiv-i [fr. apéritif] – sus­
ti spirtiani sas­me­li, ro­
melsac madis aR­saZ­v­relad
(mosayvanad) svamen.
Apeqs-i [laT. apex mwvervali] –
(astr.). 1. wertili cis Tavze,
romlis
mimarTulebiTac
moZraobs dedamiwa mocemul
momentSi.
2. cis wertili, romliskenac
moZraobs mzis sistema.
aplAzia [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da plasis warmoqmna]
– (biol.). Tandayolili
ar qona sxeulis raime na­
wilisa an organosi.
aplikAtura [laT. applico mi­
vadeb, movargeb] – TiTebis
ganlageba musikaluri sak­
ravis dakvrisas; misi aR­
niSvna notebze.
aplikAcia [applicatio mideba,
morgeba] – naxatis, or­
na­
men­
tis Seqmna sxvadasxva feris
qaRaldis an qsovilis naW­
rebis dawebebiT (da ke­re­
biT).
aplodQsment-i [fr. applaudis­
se­ment] – (wign.). taSis kvra,
taSi risame mowonebis niS­
nad an misalmebis ga­
mo­
sa­
xatavad.
 darbazSi gaisma a.
 aplodismentebi (mr.) Scd.
Aplomb-i [fr. aplomb Sveuli
mdgomareoba, Sveuli]
–
sakuTar Tavze didi war­
mod­gena, rixi, rac Canas la­
parakSi an qcevaSi.
 a.-iT damkvidreba.
apOgea [berZ. apogeion miwidan
daSorebuli – apo gareSe da
ge miwa] – 1. (astr.). mTvaris
(an dedamiwis xelovnuri
Ta­namgzavris)
orbitis
wer­tili, romelic yvelaze
metadaa daSorebuli deda­
miwas.
2. gadat. (wign.). risame gan­
viTarebis umaRlesi wer­
tili; ayvaveba, gafurCqvna.
¥ apogeisa
 apogeasi, apogeia Scd.
-45-
apoliqtQkur-i [berZ. apo­
apo
da amitom ar Sedis saRmrTo
werilSi.
de­ik­tikos damamtkicebeli] –
sarwmuno, ueWveli, lo­gi­ apolOget-i [berZ. apologêtikos
dacviTi] – damcveli ro­
kurad aucilebeli.
melime ideis, moZRvrebisa
apoTEoz-i [berZ. apthēosis
da a.S.
gaR­merTeba] – 1. (wign.).

sabazro ekonomikis a,
ra­
ime movlenis, ambis, an
Sarl degolis politikis
pirovnebis gandideba.
a. –aleqs moskoviCi.
 Tbilisis 1500 wlis iubi­
¥ apologia.
lis a.
apologEtika
[berZ. apo­lo­
2. (Teat.) speqtaklis an sa­
gētikos damcveli] – 1. RvTis­
zeimo koncertis bolo ma­
metyvelebis dargi,
ro­
sobrivi scena, romelSic
me­lic
miznad
isaxavs
gan­
didebulia, Seqebulia
xal­
xi, gmiri, raime sa­zo­
qris­
tianuli
religiis
gadoebrivi
movlena
da
dac­vas.
sxv.
2. gadat. (wign.). risme Tav­
3. (ist.). Zvel saberZneTsa da
ga­modebiTi dacva, qeba –
romSi: romelime gmiris an
dideba.
mefis gandideba.
apolOgia [berZ. apologia dac­
apokAlifs-i [berZ. apokolypsis
va, dasacavi, sityva] – (wign.).
gamocxadeba] _ `axali aR­
T­
visame an risame dacva, ga­
qmis~ erT-erTi wigni: qris­
mar­Tleba, Seqeba (zepirad
tianuli-saeklesio
wig­
ni,
an werilobiT).
bolos darTuli, ro­melic apOlon-i [berZ. apollôn] –
Seicavs mistikur wi­nas­war­
ber­Znul miTologiaSi: si­
metyvelebas `qveynis da­
naTlis, xelovnebisa da
sasrulze~.
winaswarmetyvelebis Rmer­
 a. dadgoma.
Ti,zevsis Svili.
¥ apokalifsisi dasaSvebia.
apoplEqsia [berZ. apoqlçxia
 apokali ps[isi] Scd.
var­tyam, varetianeb] – (me­
apOkrif-i [berZ. apokryphos da­
dic.). uecari dadam­
b­
la­
faruli, saidumlo] _ ise­Ti
ve­ba, damblis dacema, rac
bibliuri Txzuleba, ro­
gamowveulia cxvirSi sis­
melsac ar scnobs eklesia
x­lis CaqceviT an tvinis
apo
-46-
sis­xlZarRvis dacobiT.
¥ apopleqsiuri.
 a. dambla.
 apopleqsuri Scd.
apostAsia [berZ. apostasia] –
(wign.). Zveli rwmenisgan
gan­
dgoma.
apOstol-i [berZ. apostolos
des­
pani, mociquli] – 1.
ieso qristes yovel 12 mo­
ciqulTagani, mi­si moZ­R­vr
­ e­
bis gamavr­
ce­leb­le­bi.
2. (gadat.). Tavgamodebuli
gamavrcelebeli raime ide­
isa, moZRvrebis.
apOstrof-i [fr. apostropheberZ. aposrophos gverdze an
ukan moqceuli] – mZimis
msgavsi striqonzeda ni­
Sa­
ni, romelic ismeba ga­
mo­
tovebuli xmovnis ad­
gilas.
 fr. Jeanne d’Arc (nacvlad
de arc -isa) da aqedan qar­
Tul­Sic: Jana d’arki, d’ar­
taniani (de artanianis nac­
vlad).
aprQor-i [< laT. a priori da­sa­
bamidan, warsulidan] – wi­
naswar, cdamde,
 a. damtkiceba, mtkiceba.
¥ aprioruli _ cdisgan da­
moukidebeli, imTavidanve
ar­sebuli.
aprobAcia [laT. aprobatio mo­
woneba] – 1. oficialurad
ga­moxatuli mowoneba, da­
dastureba gamocdis, Se­
mowmebis Sedegad,
 axali meTodis a.
2. sasoflo – sameurneo
kul­turaTa naTesebis ga­
mokvleva saukeTeso Teslis
SesarCevad.
¥ aprobireba
AJio [it. aggio] – (finans.). fu­
lis niSnebis da sxv. fa­
si­
ani qaRaldebis kursis awe­
va (sapiris. dizauio).
aJiOtaJ-i [fr. agiotage] – di­
di aRelveba, aurzauri ra­
ime ambis gamo.
 atyda a. a. birJaze.
aJitAcia [fr. agitation] –
(wign.). Zlieri mRelvareba,
aR­gznebuli mdgomareoba.
aJUruli [fr. a jour gamWoli,
si­naTlis gamtari] – gam­W­
vir­
vale (qsovili, naqargi,
sa­oqromWedlo
nakeToba
da sxv.).
 a. xelTaTmani.
Ar-i [fr. are – laT. area far­To­
bi, zedapiri] – miwis far­
Tobis sazomi: udris 100kv.
m –s (heqtaris 1/100).
arAbesk-i [ix. arabeskebi] –
klasikur sabaleto cek­va­
Si: moZraoba romlis dro­
sac sxeuli eyrdnoba erT
-47fexs, meore fexi ki gaS­
verilia ukan.
arabEskebi [fr. arabesquos –
esp., it. arabesco arabuli]
– 1. rTuli ornamenti, ro­
melic Sedgeba geo­met­
ri­
u­li figurebisagan, sti­
li­
zebuli foTlebisa da
misT. (evropaSi Sevida ara­
beTidan).
2. patar-patara litera­
tu­
ruli an musikaluri na­
warmoebTa krebuli.
 am mniSvnelobiT mx. ar
ixmareba.
aranJQreba [< fr. arranger
wes­rigSi moyvana] – (mus.).
erTi wyeba sakravebisaTvis
(an xmebisaTvis) dawe­ri­
li
musikaluri
nawar­
mo­
ebis
gadakeTeba
sxva
sak­
ravebisaTvis (an xme­bi­
saTvis).
Arara da Ara [amer. ] – didi,
uqoC­
ro grZel boloiani
Tu­TiyuSi: mwvane da wi­
Teli SeferilobiT, gav­
r­
ce­
lebulia amerikaSi.
arAqis-i [berZ. arachion abla­
buda] – erTwlovani zeTova­
ni mce­
nare parkosanTa oja­
xi­
sa, zevidan parks aqvs
Zar­Rvebis ablabudisebri
qseli; nayofi iWmeba. (qarT.
saxeli: miwis Txili).
arg
 moxaluli a.
 araxisi Scd.
Arbitr-i [fr. arbitre – laT.
arbiter] – msaji sportis zog
sa­xeobaSi.
 cxenosnobis a., Widaobis a.
arbQtraJ-i [fr. arbitrage] – sa­
dao sakiTxebis gadawyveta
arbitrebis
saSualebiT;
sa­mediatoro sasamarTlo.
Argo [fr. argot Jargoni] –
(lingv.). pirobiTi ena ro­
me­lime socialuri an pro­
fesiuli jgufisa.
 qurduli a.
¥ argotizmi, argotikuli.
argUment-i [laT. argumentum
mtki­
ceba] – 1. (wign.). lo­
gi­
kuri mosazreba, sabuTi,
romelic mohyavT risme
dasamtkiceblad.
2. (maTem.). damoukidebeli
cvla­
di sidide, romlis
cvlilebac
aris
damo­
ki­debuli meore sididis
(funqciis) cvlilebaze.
 damajerebeli a.
¥ argumentirebuli.
 a. msjeloba.
argumentAcia [laT. argumen­
ta­tio] – 1. argumentebis moy­
vana.
 debulebis a. sWirdeboda.
2. argumentebis erToblio­
ba.
 mecnieruli a.
arg
-48-
argumentQreba _ igivea, rac
argumentacia (mniS.1).
arEal-i [laT. arealis – area mo­
edani, sivrce] – 1. ama Tu
im movlenis, mcenaris an
cxovelis calkeuli sa­
xeoba, wiaRiseuli d a.S.
gaavrcelebs
are
deda­
miwaze.
2. (lingv.) ama Tu im enobrivi
movlenis gavrcelebis are.
Arena [laT. arena. qviSa.] – 1.
moedani qviSiT moyrili,
Zvel romaul amfiTeatrSi,
sadac gladiatorebis da a.
S. brZola imarTeboda.
2. cirkis mrgvali naxerx­
day­
rili moedani.
3. (gadat.) moRvaweobis dargi,
sarbieli, asparezi.
 a.-ze arian klounebi.
¥ arenisa.
 arenasi Scd.
 politikuri brZolis a.
Arenda [polon. arenda.] – 1.
uZravi qonebis daqiraveba
saTanado xelSekrulebis
dadebiT; ijara.
2. gadasaxadi aseTi xelSek­
ru­
lebis mixedviT.
areOpag-i [laT. Areopagus –
berZ. Araios pagos aresis bor­
cvi] – 1. (ist.) Zveli aTenis
umaRlesi
sasamarTlo,
rom­
lis sxdomebic omis
Rmer­
Tis aresisaTvis mi­
kuT­vnebul borcvze imar­
Te­boda.
2. (gadat., zogjer iron.). av­
to­ritetuli
adamianebis
Sekreba raime sakiTxis ga­
dasawyvetad.
3. Tanamedrove saberZneTSi:
umaRlesi sasamarTlo.
Ares-i [berZ. Arçs] – berZnul
miTologiaSi: omis RmerTi,
zevsisa da heras Svili.
ArTrit-i [berZ. arthron sax­
sari] – (medic) saxsrebis
an­
TebiTi daavadeba.
Aria [it. aria] – (mus.). erTi
xmisaTvis Sesasrulebeli
vokaluri nomeri, Cveuleb­
riv operaSi, oratoriaSi,
kan­
tataSi.
¥ ariasi Scd.
ariEleb-i [sanskr. arias] _
indoiranul enebze mo­la­
pa­
rake tomebisa da xalxebis
(in­
doelebs,
iranelebs...)
sa­erTo saxelwodeba; me19 s.-idan moyolebuli ix­
ma­reboda, saerTod, indo
evropul enebze molaparake
xalxebis
aRsaniSnavad;
fa­Sistur germaniaSi am
sityvas mieniWa tendenciuri
da antimecnieruli mniS­v­
neloba [uZveles Zeg­
leb­
Si indoiranuli xal­xebi
-49(me­
zo­beli an dap­y­ro­bi­
li
xalxebisagan gan­
s­x­va­ve­bu­
lad) Tavis Tavs uwo­deb­
dnen `arielebs~,rac niSnavs
sruluflebian adamianebs].
ariErgard-i [fr. arriérre –
garde, _ arriérre zurgidan da
garde dacva] – jaris (an
flo­tis) nawili, romelic
mTavar Zalebs boloSi mih­
yveba da icavs maT uknidan
Tav­dasxmisagan. (sapirisp.
avangardi).
ariErscena – (Teatr.) scenis
ukana nawili.
arQeta [it. arietta] – (mus.) mci­
re aria.
ariTmEtika [berZ. arithmetikē –
arithmos ricxvi] – maTematikis
nawili, romelic swavlobs
ricxvTa Tvisebebs da maTze
moqmedebas.
¥ ariTmetikuli.
 a. amocana, oTxi a. moq­
medeba.
arQTmia [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da rhythmos riTmi]
– (medic.) gulis moqmedebis
(muSaobis) normaluri rit­
mis darRveva.
arQman-i [berZ.] – Zvel spar­
sul religiaSi: borotebis
RvTaeba (sparsulad – anhra
– mainiu), Seurigebeli mte­
ari
ri Tavisi Zmis – keTili
RvTaebis, ormuzdisa.
aristOkrat-i
[germ. Aris­
to­k­rat fr.
aristocrate] – 1.
ada­
miani,
romelic
mi­
e­
kuT­vneba
didgvarovanTa
wres; aristokratiis war­
momadgeneli.
 warmoSobiT a.
2. adamiani, romelic mi­
e­
kuT­
vneba sazogadoebis pri­vi­
legiur nawils.
 finansuri a.
¥ aristokratuli.
 a. manerebi.
 aristokratuli un­
da ga­
varCioT
aristokratiu­
lisgan (ix. aristokrati).
aristokrAtia [berZ. aris­to­
kratia] – 1. klasobriv sa­
zo­
gadoebaSi: umaRlesi wo­
deba gabatonebuli klasis
priviligirebuli
fena,
did­
gvarianebi.
2. romelime klasis an so­
cialuri jgufis pri­
vi­
le­
girebuli nawili, zeda
fena.
3. (ist.) saxelmwifo mmar­
T­
velobis iseTi forma, ro­
desac Zalaufleba di­de­
bulTa
mcirericxovani
kla­
sis xelSia (mag., Zvel
sa­berZneTsa da romSi).
¥ aristokratiuli.
 a. zeda fena, a. saloni.
ark
-50-
3. jaris SenaerTi, romelic
 aristokratiuli un­
da ga­
Sedgeba ramdenime korpusis
varCioT aris­
to­k­ra­tu­lis­
an diviziisgan.
gan (ix. aris­
to­k­rati).

sahaero a., sadesanto a.
arkEbuz-i [fr. arquebuze] – Zve­
moqmedi armia – frontze
leburi patruqiani To­
fi,
myofi jarebi.
ro­
melic lulidan ite­ne­
4.
gadat. (wign.). raime niSnis
boda (xmarobdnen me – 14
mixedviT
gaerTianebuli
– 16 s.-ebSi).
ada­
mianTa didi raodenoba.
armagEdon-i [ebr. harim giddin
 avtomobilistTa a; umu­
`qalaqi megidas mTasTan~,
SevarTa a.
sadac xSirad xdeboda sab­
¥ saarmio.
rZolo Setakebebi] – adgili
 s. divizia.
Crd. palestinaSi sadac
arOmat-i [fr. aromate < berZ.
RvTis metyveli ioanis ga­
aröma (arōmatos) surnelovani
mocxadebis mixedviT unda
nivTiereba] – sasiamovno
moxdes saboloo Setakeba
su­ni;
keTilsurneleba
RvTiur da satanur Zalebs
(sur­ne­
leba).
Soris. da sadac satana
¥ aromatuli da aro­
ma­
ti­
Zle­uli iqneba miqael mTa­
ani.
varangelozis mier (ieso
 a. Cai.
qristes mier).
aromatiuli Scd.
Armada [esp. armada floti] arsEnal-i [fr. arsenal – arab.] –
– samxedro gemebis, TviT­m­
1. iaraRisa da saWurvilis
frinavebis an tankebis di­
sawyobi.
di SenaerTi.
2. gadat. risme didi ra­
o­
Armia [fr. armée – ar­mer Se­
denoba.
iaraReba] – 1. sa­xel­
m­wi­
 codnis a.
fos mTeli Se­ia­­ra­Re­bu­li artezQuli [fr. artésien <
(saxmeleTo, saz­R­vao, sa­
safrangeTis provincia ar­
haero) ZalaTa er­Tob­li­
tua-s
(Artois) saxelidan]
oba.
– rac dakavSirebulia mi­
 a.-Si gawveva.
wisqveSa wylebTan, rom­
2. kerZod saxmeleTo Seia­ra­
lebic ganicdian bunebriv
Rebuli Zalebi (qarT. si­
wnevas.
non. jari).
-51-
art
 gansazRvruli a., ganu­
sazRvreli a.
qveSa wylebi [berZ. Artemis
(Artemidos)] – berZnul mi­ artikulAcia [laT. articalatio]
– (lingv.) sametyvelo or­ga­
To­logiaSi: apolonis da;
noebis moqmedeba an mdgo­
cxovelebisa da nadirobis
mareoba ama Tu im bgeris
(Semdeg – qalwulobisa
warmoTqmisas.
da mSobiarobis) mfarveli
qalRmerTi.
artilEria [fr. artillerie] – 1.
sxvadasxva cecxlsasroli
artEmida [berZ. Artemis (Ar­
iaraRis (qvemexebis, hau­
bi­
te­midos)] – berZnul mi­To­
cebis, naRmtyorcnebis da
lo­giaSi:
apolonis
da;
misT.) saerTo saxel­wo­
cxo­velebisa da nadirobis
deba.
(Semdeg – qalwulobisa

tanksawinaaRmdego a., sa­
da mSobiarobis) mfarveli
zenito a., sanapiro a.
qalRmerTi.
2.
aseTi SeiaraRebis mqone
artEria [berZ. artēria] – 1. (ant.)
jaris gvareoba.
sisxlZarRvi, romelic gu­

a.-Si msaxurobis, a.-is
lidan sisxls awvdis yvela
mzvervi, a.-is divizionis
organos da qsovilis (Sdr.
mzveravi oceuli.
vena).
¥ saartilerio.
2. (gadat.) (wign.) ityvian mi­
 s. cecxli, s. sas­wav­
le­
be­
mos­
vlis gzebze (rkinigza­
li.
ze, sa­
naosno
mdinareze,
3.
samxedro
mecnierebis
aseTsave arxze da misT).
dar­gi, romelic swavlobs
¥ arteriuli.
yovelgvar cecxlsasrol
 a. sisxli.
iaraRs da mis gamoyenebas
 arterialuri Scd.
brZolaSi.
Artikl-i [fr. < article – laT.
Artist-i [fr. artiste] – (ingl.).
articulus] – zogierT enaSi:
msaxiobi.
dam­xmare sityva, romelic
¥ artistuli da saartisto
win uZRvis arsebiT sa­xels
 a. niWi, a. (s) monacemebi.
da gamoxatavs mis gan­saz­
artQstizm-i – (wign.). di­di
Rvrulobas an ga­nu­saz­
da natifi osta­to­
ba xe­lov­
Rvrelobas, xSirad, ag­reTve,
nebaSi; virtuozu­
lo­
ba.
sqess, brunvas, ricxvs,
artezQuli wylebi – mi­wis­
arf
-52-
 pianistis a., mxatvruli
kiTxvis a.
Arfa [germ. harfe] – uZvelesi
droidan cnobili simebiani
sakravi.
arqAizm-i [fr. archaisme –
berZ. archaios Zveli] – 1.
moZvelebuli movlena, Zve­
li drois gadmonaSTi.
2. (enaTm.) moZvelebuli, yo­
veldRiuri xmarebidan ga­
mosuli sityva, gamoTqma an
garamatikuli forma.
 arxaizmi Scd.
arqAul-i [berZ. archaois] –
rac Soreul warsuls ga­
ne­
kuTvneba; Zveli, uZvelesi,
Zveleburi.
 a. stili.
 arxauli Scd.
arqeo... [berZ. archaios Zveli,
Zveleburi] – rTul si­ty­
vebSi uCvenebs am sity­ve­
bis damokidebulebas siZ­ve­
lesTan.
¥ arqeologi.
arqeolOgia [berZ. archaios
Zveli da logos moZRvreba] –
mecniereba, romelic Zveli
xalxebis kulturasa da
yo­
facxovrebas
swavlobs
Se­
mo­naxuli nivTieri Zeg­
le­
bis
mixedviT;
aseTi
Zeg­
le­bis
mosapoveblad
ar­qe­ologebi
gaTxrebs
awar­
moeben.
¥ arqeologiuri da saar­
qe­
o­logio.
 a. (s.) aqspedicia, a. (s.) ga­
Txrebi,
 arxeologia, arxeo­lo­
gi­
uri, saarxeologio Scd.
arqeoptEriqs-i [berZ. archai­
os Zveli da pteryx frTa] –
(paleont.) ganaTxari frin­
veli; frinvelTa klasis
erT-erTi yvelaze Zveli
war­momadgeneli.
arqEti p-i [berZ. archetypon] –
(wign.). risame pirveli saxe,
sawyisi, amosavali forma.
arqEul-i Era [berZ. archaios
Zve­li] – uZvelesi era de­
da­miwis geologiur isto­
riaSi.
arqi... [berZ. archi ufrosi, mTa­
vari] – 1. TavsarTi (win­
sarTi).
romelic, niSanTvi­
sebis umaRles xarisxs
aRniSnavs.
 arqiZneli.
2. rTuli sityvebis pirveli
nawili, romelic saeklesio
codnas da ierarqias aR­
niS­
navs.
 arqiepiskoposi, arqi­man­
d­riti.
arqQel-i
[berZ.
archiereus
mRvdel­
mTavari] – mRvdel­
mTavarTa (episkoposisa da
-53mitropolitis) zogadi sa­
xeli.
arqiepiskOpos-i [berZ. archi­
epis­ko­pos] – mRvdel­mTavari,
xarisxiT episkoposze ma­
Ra­li da mitropolitze
da­
bali; mTavarepiskoposi.
Arqiv-i [laT. archivum –berZ.
archaios Zveli, uZvelesi] – 1.
dawesebuleba,sadac inaxeba
Zveli werilobiTi Zeglebi
da sabuTebi.
 saxelmwifo a.
2. raime dawesebulebis gan­
yofileba, sadac ina­xeba
Zveli sabuTebi, dam­Tav­re­
bu­
li saqmeebi da misT.
3. dawesebulebis an cal­ke
piris werilebis, xel­na­
werebis, fotosuraTebis da
misT. krebuli.
 iv. javaxiSvilis a.
¥ saarqivo.
 s. masalebi.
 arxivi, saarxivo Scd.
arqivarQus-i – arqivis gamge;
arqivis mcveli.
arqimAndrit-i [berZ. archiman­
dritēs – archō win mivdivar da
mandra farexi] – 1. marTl­
ma­
didebeli eklesiis ber­
Ta umaRlesi saeklesio
wo­
deba.
2. didi monastris winamZRv­
ris sapatio tituli.
arq
arqi pElag-i [berZ. archi Tav­
sarTi; niSnavs: dasawyiss,
mTavars, ufross da pelagos
zRva] – erTmaneTTan ax­
los mdebare calkeuli
kun­
Zulebis jgufi zRvaSi.
 havais a.
 arxi pelagi Scd.
arqiteqtOnika [berZ. ar­chi­
tektonikç samSeneblo (xelov­
neba)] – 1. literaturuli
an xelovnebis nawarmoebis
calkeuli nawilebis Ta­
na­
zomieri ganlageba, rac
qmnis mTlianobis da dam­
Tavrebulobis
STabeW­
di­
lebas; kompozicias.
2. (geol.). ama Tu im adgilas
geologiuri
agebulobis
suraTi.
arqitEqtor-i – ar­qiteq­tu­
ris specialisti (qarT. si­
non. xuroTmoZRvari).
¥ arqiteqtoruli, saarqiteq­
toro.
 a. niWi., s. fakulteti, s.
saxelosno.
 arxiteqtori, arxiteqto­
ru­li,
saarxiteqtoro
Scd.
 arqiteqturuli, saarqi­
teq­
tu­
ro. sxvaa (ix. arqi­
teq­
tura).
arqitEqtura [laT. archi­
tectura – berZ. architektura] – 1.
arq
-54-
nagebobis daproeqteba, aSe­
neba da mxatvruli ga­for­
meba;
2. nagebobis stili (qarT. si­
non. xuroTmoZRvreba).
 Zveli qarTuli a., go­
ti­
kuri a.
¥ arqiteqturuli, saarqiteq­
turo.
 a. ansambli. a. Zegli; pro­
eqtis s. gadawyveta.
 arxiteqtura, arxiteq­
tu­ruli,
saarxiteqturo
Scd.
Arqont-i [berZ. archôn (archōntos)
mmarTveli, ufrosi] – (ist.).
umaRlesi Tanamdebobis pi­
ri Zvel saberZneTSi, aTen­
Si.
Arqtika < [laT. arcticus berZ.
arktikos CrdiloeTisa]
–
dedamiwis
Crdilo-po­
la­
ruli mxare, romelic gars
ekvris poluss.
¥ arqtikuli.
 a. eqspedicia, a. yinuli,
a. hava.
¥ arqtikisa.
 arqtikasi, arktika Scd.
Arxar-i [Turq.] – veluri
cxva­ri;
gavrcelebulia
sam­
xreT cimbiris, Sua da
centraluri aziis mTebSi.
asamblaJ-i [fr. assamblage] –
zvris sxvadasxva ganakveTze
dakruli erTi an ramdenime
yurZnisagan miRebul axal
Rvinis
markebis
ur­
Ti­
erTSereva cqriala Rvi­
no­
ebis
dasamzadeblad;
aad­
vilebs Semdgom teq­no­
logiur operacias – ke­
pavs.
asamblEa [fr. assenbliée kreba]
– raime saerTaSoriso or­
ganizaciis wevrTa kreba.
 gaeros generaluri a.
¥ asambleis.
 asambleasi, asambleia Scd.
asEmbler-i [ingl. assembler]
– damxmare programa ope­
raciul sistemis
Se­
mad­
gen­
lobaSi; prog­
ra­
mirebis
ena.
asenizAcia [fr. assainissenent
gajansaReba] – sibinZuris
gatanis RonisZiebaTa sis­
tema: raime adgilas hi­
gienuri pirobebis ga­
um­
jo­
beseba.
¥ saasenizacio.
 s. a/manqana, s. samuSaoebi.
asEptika [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da sçphikos lpobis
gamomcvevi] – (medic.). sa­
ope­
racio iaraRebis da mar­
lebis gamoxarSva orTqlSi
gatareba.
asTEnia [berZ. astheneia] – (me­
dic.) fizikuri da nervuli
-55me­
dic. sisuste, uRonoba.
AsTma [berZ. asthma] – ga­mow­
veulia gulis an grZnobebis
daavadebiT.
As-i [< fr. as. kiko, tuzi] – 1.
sa­
xelganTqmuli mfrinaviga­
manadgurebeli, sahaero
brZolebis virtuozi, ro­
melmac garkveuli ra­o­de­
nobis mtris TviT­m­fri­navi
Camoagdo.
2. saukeTeso sportsmenzedac
ityvian.
asignAcia [fr. assignation] –
(moZ.) qaRaldis fuli.
asimEtria [berZ. asymmetria]
– simetriis uqonloba an
darRveva.
¥ asimetriuli.
 a. figura.
 asimetriuli Scd.
asimilAcia [< laT. assi­
mi­latio msgavseba, dam­s­gav­
seba, mimsgavseba] da asi­
milQreba [ger. assimilleren]
– 1. (wign.) romelime xalxis
erovnuli Taviseburebebis
moSla da misi gaTqvefa
sxva xalxSi.
2. (biol.) organizmis mi­er
ga­
reSe nivTierebis SeT­vi­
se­
bis procesi.
3. (lingv.) erTi bgeris sruli
an nawilobrivi damsgavseba
aso
meore, mezobel bgerasTan.
 asimiliacia Scd.
asQstent-i [laT. assistens
(assis­tentis) damxmare, damswre]
– 1. piri, romelic exmareba
specialists muSaobaSi (mag.
eqimis TanaSemwe leqciaze
an gamocdaze da sxva.).
 profesoris a.
2. umcrosi maswavleblis
Ta­namdeboba umaRles sas­
wavlebelSi.
 kaTedris a.
Asket-i [berZ. ascētē rameSi
mo­varjiSe] – askeptizmis
mim­devari.
askEtizm-i [germ. Asketismus
berZ. askētēs] – 1. religiuri
moZRvreba,romelic qadagebs
ukidures TavSekavebas, sxe­
u­lis daTrgunvas da am
gziT zneobrivi sasufevlis
miRwevas.
2.
ukiduresi
TavSekaveba,
uaris Tqma yovelgvar am­
qveyniur siamovnebaze.
¥ asketuri.
 a. cxovreba.
Asort-i [fr. assorti SerCeuli
raime specialurad Ser­
Ce­
uli narevi.
 Sokoladis a.
asortQment-i [fr. assortiment]
– sxvadasxva saqoneli (na­
war­mi).
asp
-56-
 mdidari a. avtomobilis a.
Aspeqt-i [laT. aspectus Se­xe­
du­leba, saxe] – 1. (wign.).
aseTi an iseTi Sesruleba,
Tvalsazrisi,
romliTac
ga­
nixilaven sagnebs, mov­
lenebs da sxv.
 sakiTxis ganxilva sxva­
dasxva a.-iT.
2. (gramat.) zmnis kategoria;
aCvenebs dasrulebulia Tu
ara moqmedeba.(qarT. sinon.
saxe).
 sruli a., usrulo a.
 aspekti Scd.
asociAcia [laT. assotiotio vu­
erTeb, SeerTeba] – 1. ada­
mianTa an organizaciaTa
ga­
er­Tianeba, kavSiri, amxa­
na­
goba.
 mecnier muSakTa a.
2. risame jgufi, SenaerTi.
 molekulaTa a:
3. (fsiq.). iseTi kavSiri, war­
modgenaTa Soris, rodesac
erTs meoris gamowveva Se­
uZlia.
 a. msgavsebis mixedviT.
¥ asociaciuri.
 a. kavSiri.
asocirEbuli [germ. assozie­
ren asociaciis wevrad gax­
doma]: asocirebuli wevri
– arasruluflebiani wev­ri
raime saerTaSoriso or­
ganizaciisa (qveyana, ro­me­
lime qveynis or­
ga­
ni­
zacia).
aspQrant-i [laT. aspi­rans (as­pi­
rantis) vinc eswraf­
vis rasme]
– piri, romelic samecniero
– kvleviTi an pedagogiur
moR­vaweobisaTvis emzadeba
(umaRles
saswavlebelSi
an samecniero – kvleviT
dawesebulebaSi).
¥ saaspiranto.
 s. gamocdebi.
aspirAntura [germ. aspirantus
– laT.]
–
aspirantebis
momzadebis sistema.
 daswrebuli a.
aspirAcia [laT. aspiratio amo­
sunTqva] – (medic.). raime da­
avadebis Sedegad sxeulis
RruSi dagrovebuli si­
Txis an haeris amosrutva
(SpriciT an ufro rTuli
xelsawyoTi).
Astarte [berZ. Astartç – Zv. ebr.]
– sirielTa da finikielTa
mTavari
qalRmerTi, mi­
wis, nayofierebisa da siy­
varulis
mfarveli, as­
tartis kultma gavlena
mo­axdina saberZneTis kul­
tze – afroditisa.
asteroQdeb-i [berZ. astēr
var­skvlavi da eidos saxe]
– (astr.). mcire planetebi,
romlebic brunaven mzis
-57garSemo, umTavresad marsi­
sa da iupiteris orbitebs
So­
ris.
Astra [berZ. astro varskvlavi]
– balaxovani dekoratiuli
mcenare; aqvs iisferi, wi­
Teli da TeTri usuno yva­
vili.
astrAlur-i [laT. astralis]
– varskvlaviseburi: var­s­
kvlavisa: cis sxeulebTan,
mnaTobebTan
mistikurad
da­
kavSirebuli.
astro... [berZ. astron varskvlavi]
– rTul sityvebSi aR­niS­
navs `varskvlavuri, var­s­
kvlavisa~, romelic da­kav­
Sirebulia var­
skv­la­vebTan.
 astronomia.
astrolOgia
[germ.
ast­
ro­lo­gia] – mecniereba, ro­
me­
lic cdilobs iwi­nas­
war­metyvelos
ada­
mianis
mo­
mavali var­
sk­vlavTa gan­
lagebis mi­
xed­viT (qarT.
sinon. var­s­k­v­
lav­T­m­cod­ne­
o­
ba).
¥ astrologiuri.
 a. prognozi.
astromEtria [berZ. astron
varskvlavi da metreô vzomav]
– astronomiis erT – erTi
mTavari nawili; moZRvreba
astronomiul
gazomvaTa
me­
To­
debis Sesaxeb (cis mna­
asf
Tob­
Ta zusti mdebareobis
gansazRvra, drois gazomva
da sxv.).
astrOnavt-i _ igivea, rac
kosmonavti.
 amerikeli a.-ebi.
astronAvtika [berZ. astron
varskvlavebi
da
nautikē
zRvaosnoba] _ igivea, rac
kosmonavtika.
astronOmia [berZ. astronomia
– astron varskvlavi da no­mos
kanoni] – mecniereba, ro­
melic swavlobs cis sxe­
ulebs, maT agebulebas, war­
moSobas,moZraobis kano­
nebs
da sxv.
¥ astronomiuli.
 a. dakvirveba, a. weli.
astronomQuli
ricxvebi
_ iTqmis Zalian did, mra­
valniSna ricxvebze.
astrofQzika – fizikis na­
wili, romelic Seiswavlis
cis sxeulebs fizikur Tvi­
sebebs da qimiur Se­
mad­
gen­
lobas.
¥ astrofizikuri.
 abasTumnis a. obser­
va­
to­
ria.
asfQqsia [berZ. asphyxia, uar­
yofiTi nawili da sphzô
vZger] – (medic.). su­
lis
xuT­
va (Jangbadis nak­le­
bo­
bis gamo).
ata
-58-
 ateliisa Scd.
pis, papis mama, Soreuli atEstat-i [laT. attestos va­
mow­
meb, vamtkiceb]
–
1.
wi­
napari] – 1. (biol.). co­
ofi­
cialuri sabuTi sas­
cxal organizmSi iseTi
wav­leblis damTavrebis Se­
niS­nis gamovlena, rac da­
saxeb.
maxasiaTebelia misi So­
simwifis atestati – sabWoTa
reuli winaprebisaTvis.
kavSirSi ase ewodeboda sa­
2. (gadat.). saerTod risame
Sualo ganaTlebis ates­
gadmonaSTi.
tats 1962 - 1994 wlebSi.
AtaSe [fr. attaché] – 1. di p­lo­
2.
mowmoba samecniero an ra­
matiur warmo­
mad­gen­leb­Tan
ime
specialuri wodebis
myofi Ta­nam­de­bobis piri,
mi­niWebis Sesaxeb.
ro­
melic ra­
ime dargis spe­

profesoris a.
cialist-konsultantia.
3. sabuTi, romlis mixedviTac
 samxedro a.
samxedro
mosamsaxuris
2. dabali di plomatiuri
xel­
f
asis
garkveul
nawils
ran­
gi sagareo saqmeTa sa­
iRebs misi ojaxis romelime
mi­
nistros uwyebaSi.
wevri.
¥ ataSesi.
atestAcia [laT. attestatio mow­
 ataSisa Scd.
moba] – visime saqmiani kva­
AtaSe–kEis-i [ingl. atta­chélifikaciis, codnis donis
case fr.] _ pa­
ta­ra brtye­
gansaZRvra.
li Cemodani do­ku­men­
te­bis
 dawesebulebis TanamS­ro­
gadasatanad; e. w. `di p­
melTa a.
lomati~.
¥ saatestacio.
atElie [fr. atelier] – 1. mxat­
 s. komisia.
vris an moqandakis sa­
Atlant-i [berZ. atlas (Attlantis)]
xelosno.
– Zv. berZ. miTis mixedviT,
2. specialurad mowyobili
titani, romelsac zRvis
sadgomi foto-, kino- an te­
brZa­
nebiT mxrebze ekida
legadaRebisaTvis.
cis TaRi (kamara).
 satelevizio a.
modebis atelie – sam­ker­ Atlas-i – 1. geografiuli
ru­kebis krebuli.
va­lo.
 saqarTvelos a., msofli­
¥ ateliesi.
atAvizm-i [< laT. atavus pa­
-59os a.
2. tabulebis, naxazebis, na­
xa­
tebis da misT. krebuli.
 anatomiuri a.
[miTologiuri atlantis –
berZ. Atlas (naT. Atlantis) – sa­
xelis mixedviT, romelic
gamosaxuli iyo pirvel am­
gvar krebulze].
atmOsfero [laT. atmos. ana­
orTqli da sphaira sfero,bir­
Tvi] – 1. dedamiwis an sxva
ci­
uri sxeulis (planetis)
airisebri garsi.
 a.-s zeda fenebi.
2. gadat. (wign.). garemo pi­
robebi; garemocva
 megobruli a.
3. airisebri sxeulebis wne­
vis sazomi erTeuli.
¥ atmosferuli. (mniSv. 1,
3-isaTvis).
 a. naleqebi, a. wneva.
 atmosfera Scd.
Atol-i [ingl. atoll < ma­ldi­
vi­
uridan atolu] – rgo­
li­
seburi marjnis kunZuli
(rom­lis SuaSic moqceulia
la­
gu­
na).
Atom-i [berZ. atomos ga­nu­yo­
fe­
li] – qimiuri elementis
umciresi nawilaki,romelic
Sedgeba atomgulisa da
eleq­tronebisagan;
me-20
s.mde miaCndaT nivTierebis
aud
ganuyofel nawilakad (aqe­
dan saxelwodeba).
 niSandebuli a. – ebi.
¥ atomuri (qarT. sinon.
birTvuli).
 a. yinulmWreli, a. iara­
Ri.
atraqcQon-i [fr. attraction]
– 1. efeqturi sacurao an
sa­estrado nomeri.
2. saxalxo seirnobis ad­
gi­
lebSi (parkebSi) mowyobili
gasarTobi: karuseli, sa­
qa­
nela, tiri da misT.
atrQbut-i [laT. attributum
Tvi­
seba, kuTvnileba] – 1.
(filos.) sagnis an movlenis
ZiriTadi arsebiTi Tvi­
seba.
2. (wign.). risame damaxa­si­
a­
Te­
be­
li niSani.
audiEncia [laT. audientia mos­
mena] – oficialuri miReba
saxelmwifos maRali Ta­
nam­
debobis piris mier.
 elCis a. prezidentTan.
 audencia Scd.
audiovizuAlur-i
[laT.
audire smena
da
vi­su­alis
mxedvelobiT] – mxed­ve­
lo­
bi­
sa da smenis erTdroul
aRqmaze dafuZnebuli.
 enebis Seswavlis a. v. –ri
meTodi.
aUdit-i [ingl. audit] – or­
ganizaciis, firmis da­
we­
aud
-60-
sebulebis finansuri moR­
vaweobis forma.
auditOria [laT. auditorium]
– 1. didi oTaxi an darbazi,
sadac kiTxuloben leqsebs,
moxsenebebs da misT.
 universitetis a. – ebi. a.
N 100.
2. leqciis, moxsenebis msme­
nelTa erToblioba.
 mravalricxovani a.
Aul-i [Turq. aui] – CrdiloeT
kavkasiis mTielebis (ag­
reT­
ve Sua aziis zogi xalxis)
sofeli.
Aura [berZ. aura niavis qrola]
– 1. (medic.). epilefsiis an
isteriis dros – simptomebi,
romlebic win uswrebs da­
avadebis Secvlas: xSirad
gamoxatulia niavis qrolis
SegrZnebiT.
2. adamianis sulis ga­mov­
lineba, xiluli SeiZleba
iyos Saravandedis saxiT.
autOdafe [port. auto da fe
sarwmunoebis aqti] _ ere­
tikosTa da maT Txzu­lebaTa
saWiro dawva inkviziciis
ganaCenis mixedviT.
autsaQder-i [inl. autsider] – 1.
(sp.). raime SejibrebaSi erTerTi bolo adgilze myofi
gundi an sportsmeni.
2. doRSi: cxeni, romelsac
gamarjvebis
Sansi
ara
aqvs.
auqcQon-i [germ. auktion < laT.
auctio (laT. auctionis) zrda;]
– sajaro vaWrobiT, vaWroba,
raime qonebis, nivTebis ga­
yidva, rodesac es qoneba
(niv­
Ti) rCeba yvelaze met
sa­fasuris gadamxdels.
 wignebis a., cxenebis a.,
avtomobilebis a.
¥ auqcionisti, saauqciono.
 s. vaWroba, s. darbazi, s.
moedani.
Afera [fr. affaire] – saxifaTo,
bneli ram wamowyebiT fu­
lis mogebis mizniT; fulis
Sovna motyuebiT (sinon.
yalTabandoba, TaRliToba).
¥ aferisa.
 aferasi, afiora Scd.
afErist-i – piri, romelic
afe­ras sCadis (TaRliTobs);
TaRliTi.
Afeqt-i [laT. affecfus su­
li­
eri mRelvareba, vne­ba]
– Zlieri gancdis (gan­
ris­
xebis, aRtacebis, sa­
so­
warkveTilebis) ga­mov­
lena.
Afiqs-i [laT. affixus mi­mag­re­
bu­li] – (lingv.) sityvis
na­
wili, romelsac
aqvs
gra­
matikuli (da ara sag­
nobrivi) mniSvneloba. mag.
sityvaSi – a-Sen-eb-s – a-,
-61-eb- da -s afiqsebia.
AfiSa [fr. afficke gancxadeba] –
msxvili asoebiT dawerili
an dabeWdili gancxadeba
warmodgenis,
koncertis,
leq­
ciisa da misT. Sesaxaeb:
gamoakraven xolme xalxis
TavSeyris adgilebSi.
afiSQreba [fr. afficta] –
sajarod, saqveynod gatana,
farTod gaxmaureba risame.
afOnia [berZ. aphônia simunje]
– xmis dakargva saxmo si­
mebis an nervuli sistemis
daavadebis Sedegad.
afOrizm-i [berZ. aphorismon
gamonaTqvami, gansazRvra] –
daxvewili, lakoniuri ga­
moTqma, romelic Seicavs
mniSvnelovan azrs, sibr­
Znes.
 rusTvelis a.-ebi.
¥ aforizmuli.
 a. stili.
afrOdite [berZ. Aphroditē]
– berZnul miTologiaSi:
siy­
varulsa da silamazis
RmerTi, romelic daibada
zRvis qafidan.
aTetErSok-i [ind. attershock] –
Zlieri miwisZvris momdevno
susti biZgi mTavari keris
maxloblad.
Aqat-i [berZ. achatçs] – minerali,
aqs
naxevrad Zvirfasi qva, kvar­
cis nairsaxeoba; ayiyi.
aqEront-i [berZ. Acheron (ache­
rontos)] – berZnul mi­To­
logiaSi: mdinare miwisqveSa
samefoSi.
aqsElband-i [germ. Achselband]
– zogi qveynis armiaSi: ge­
nerlis, Stabis oficris,
adi­utantis, saparado for­
mis (mundiris) nawili _
bunikebiani wnuli samxre
zonari
oqromkedisa
an
sir­
misa.
 aqselbanti Scd.
aqselerAtor-i [< laT. ac­
ce­lero avaCqareb] da aq­
ce­le­
rA­tor-i 1. mowyobiloba,
romelic awesrigebs saw­
va­
vi narevis miwodeba kar­
buratoridan Sigawvis Zra­
vas cilindrebSi brunvaTa
raodenobis Sesacvlelad.
2. pedali, romelic amoqme­
debs am mowyobiloba.
aqselerAcia da aq­ce­le­
rA­cia [laT. acceleratio]
– bavSvTa, mozardTa sqe­
sob­rivi momwifebis da si­
maR­
lis momatebis (agreTve
go­nebrivi ganviTarebis) aC­
qareba; aCqarebuli zrda –
ganviTareba.
aqsesUar-i [fr. accessoire] da
aqs
-62-
mr. aqsesuarebi – 1. (Teatr.).
 samoqalaqo mdgomare­
o­
bis
wvrilwvrili sasceno niv­
a.
3. Teatraluri warmodgenis
Tebi.
nawili.
2. gadat. (wign.) meore­xa­
ris­
 mesame a.
xovani, damatebiTi ram, rac
4. sazeimo kreba saswavlo
axlavs mTavris ZiriTads.
da­wesebulebaSi.
3. risame kuTvnileba.
¥
saaqto (mniSvn. 2, 3-isaT­
aqsQoma [berZ. axiôma sa­yo­
vis).
velTaod miRebuli, mniS­
 s. furceli.
vnelovani,
pativiscemis
saaqto darbazi – sxdomaTa
Rir­si, ueWvo, udavo] – 1.
darbazi.
ama Tu im mecnierebaSi
... aqtiani (mniSvn. 3-isaTvis).
amo­savlad miRebuli de­
 erTaqtiani baleti, oraq­
bu­
leba. romelic TviTon
tiani warmodgena.
ar
aris
damtkicebuli,
mag­
ram aucilebelia sxva Aqtiv-i [laT. activus moqmedi]
– 1. raime organizaciis,
debulebis
dasam­t­ki­ceb­
koleqtivis yvelaze mo­
lad.
wi­nave, iniciativiani
da
 geometriuli a.
moqmedi
nawili.
2. gadat. (wign.). TavisTavad
2. (buxhalt.). warmoebis ba­
cxadi WeSmariteba; debu­
lansis nawili, romelSic
leba, romelic ar saWiro­
Sedis yvela saxis ma­te­
ebs damtkicebas.
rialuri faseuloba (fu­
¥ aqsiomuri.
li, saqoneli da sxv.) da
 a. WeSmariteba.
moTxovnebi sapirisp. pa­
 aqsiomaturi Scd.
sivi).
aqsonomEtria [berZ. axôn
3. (gram.) zmnis moqmedebiTi
Rer­Zi da metreô vzomav] –
gva­
ri.
naxazze sagnis gamosaxvis
¥ aqtiuri – energiuli, da­
wesi.
u­cxromeli (sapirisp. pa­
si­
Aqt-i [laT. actus] – 1. raime
uri).
cal­keuli moqmedeba.
 a. adamiani, a. mona­wi­
le­
 keTili nebis a.
o­ba.
2. risme damadasturebeli aqtuAlur-i [laT. actualis] –
oficialuri sabuTi.
didad mniSvnelovani Ta­
-63na­medrove moTxovnilebaTa
Sesabamisi; saWirboroto.
Aqcent-i [laT. accentus] – 1.
Ta­viseburi warmoTqma, rac
Se­
iZleba axasiaTebdes ara­
mSobliur enaze mo­la­pa­
ra­
kes.
2. (lingv.) xmis aweva sityvis
romelime marcvalze; max­
vili.
3. (gadat.). xazgasma (mxatvrul
nawarmoebebSi,
statiaSi,
sity­vaSi da a. S.).
4. (mus.) calke bgeris (rit­
muli gagrZeleba, tembris
Secvala da sxva); ritmuli
maxvili.
Aqcia1 [fr. action] – farani qa­
Raldi, rolic mis mflo­
bels
aZlevs
saaqcio
sa­
zogadoebis kapitals mo­
ge­
bidan garkveul nawilis
(wi­
lis, dividendis) miRebis
uflebas.
¥ saaqcio.
 s. kapitali, s. sazogadoeba,
s. kompania.
Aqcia2 [laT. actio moqmedeba]
– (wign.) raime miznis mi­
saR­wevad wamowyebuli moq­
medeba.
 di plomatiuri a., po­li­
ti­
kuri a.
Aqciz-i [fr. accise] – ara­pir­
da­
piri gadasaxadi far­To
act
mox­marebis sagnebze, ro­
goricaa Cai, Saqari, Tambaqo
da sxv.
aqciOner-i [fr. actionnaire] –
aqciebis (ix. aqcia 1) mflo­
beli, saaqcio wa­
mowyebis
monawile.
 saaqcio.
 saaqcionero Scd.
ARap-i [berZ. agapamo - didi
pativiT miReba an gacileba]
– mosaxsenebeli, qristes
uka­naskneli serobis mosa­
go­nebeli saRamo. wirvis
dros mRvdeli ixsenebs
gan­
svenebulebs, romlebic
rveulSi uweria. CvenSi ga­
igivebulia qelexTan.
ASuR-i [Turq. āsik. arab. āsiq
mij­
nuri] – upiratesad mus­
limanur qveynebSi: mgosani,
romelic ukravs Tars, sazs
an qamanCas an sxva sakravs
da zed amRerebs sakuTar
leqsebs.
aSqEnaz-i [ebr. atkenazi] – ev­
ropeli ebraelebi.
acEton-i [laT. acetum Zmari]
– organuli naerTi, ufero
siTxe; didi gamoyeneba aqvs
teqnikaSi.
actEkeb-i – meqsikis indielebi,
romlebmac Seqmnes didad
ganviTarebuli
kultura,
axu
-64-
 s. ganyofileba (sadgurSi),
s. vagoni.
bAget-i [fr. baguette] _ mxat­
v­rulad gaformebuli (Se­
Rebili, mooqrovili) xis
Tamasa CarCoebisTvis (su­
ra­Tebisa, portretebisa) da
karnizebisaTvis (lav­
gar­
dani). bageti agreTve ga­
moiyeneba binis Werisa da
b
kedlebis mosaxatavad.
bAal-i [berZ. baal < Zv. ebr.] badmQnton-i [ingl. badminton
< inglisis erT-erTi qa­la­
_ Zveli semitebis (fi­ni­ki­
qis saxelidan] _ Cog­
burTis
elebis, ebraelebisa da sxv.)
msgavsi
TamaSi;
maRla
gaWi­
nayofierebis war­marTuli
muli badis Tavze CogniT
RvTaeba.
(raketiT) isvrian korpis
babQlonis gOdoli _ iT­q­mis
an plastmasis Zabrisebur
areul-dareulobaze, SfoT­
burTs _ volans.
ze, aurzaurze [bibliuri
 badmingtoni Scd.
gad­mocemiT msoflio war­
R­vnis Semdeg adamianebi bAza [fr. base < berZn. basis
sa­fuZveli] _ 1. (wign.) sa­
cdi­lobdnen
aeSenebinaT
fuZveli, sayrdeni risame.
ba­
bilonis caTambjeni koS­

materialuri b., socialu­
ki.
amiT
ganrisxebulma
ri
b.
Rmer­
Tma auria maTi enebi,
2. Tavmosayreli an da­say­
ami­
tom erTmaneTisa aRar
rdeni punqti raime moq­me­
es­
modaT-ra da gaifantnen
debisaTvis.
mTe­li dedamiwis zurgze]
 turistul-saeqskursio b.
bAgaJ-i [fr. bagage] _ mgzav­
3. mTavari sawyobi.
ris bargi, SefuTuli niv­
sasursaTo b., samSeneb­
lo
Te­
bi
matarebliT, gemiT,
masaslebis b.
TviT­mfrinaviT da misT.
4. risame arsebobisaTvis sa­
gadasatanad.
Wiro materialur-teqnikur
¥ sabagaJo.
faseulobaTa, pirobaTa er­
ieroglifuri damwerloba;
me-18 s.-Si a.-ebis saxelmwifo
dai pyres espanelebma.
axUnd-i [spars. âchûnd mas­wav­
le­
beli] – mahmadianebSi:
sju­lis mcodne.
-65Tob­
lioba.
 nedleulis b. msubuqi
mrew­
velobisaTvis, me­sa­qon­
leobis sakvebi b.
5. qveynis SeiaraRebuli Za­
lebis sayrdeni punqti Tavis
an sxvis teritoriaze.
 saaviacio b., samxedrosaz­Rvao b.
6. manZili avtomobilis Rer­
Zebs (xidebs) Soris.
 avtomobil `kolxidis~ b.
7. monacemebis baza _ mo­
na­
cemebis erToblioba, rom­
lebic gankuTvnilia Se­
naxvis, dagrovebisa
da
damuSavebisaTvis kom­
pi­u­te­
ris meSveobiT.
¥
sabazo
(mniSv.
1, 2,
3-isaTvis).
 s. sawyobi.
bAzalt-i [laT. bazaltes] _
vul­kanuri warmoSobis qa­
ni, Cveulebriv, Savi feris;
iyeneben samSeneblo saq­
me­
Si, keramikul da minis
mrew­
velobaSi.
bazQlik-a [laT. basilica <
berZn. basilikê mefis sax­
li] _ wagrZelebuli, swor­
kuTxa, ugumbaTo ta­
Za­ri, gav­
r­
celebuli iyo gvi­andel
an­tikur xanaSi da Sua sa­
ukuneebSi.
 urbnisis b.
bai
¥ bazilikisa.
 bazilikasi Scd.
bAzis-i [berZ. basis safuZveli]
_ 1. fundamenti, risame sa­
fuZveli.
 b. reformebisaTvis.
2. sazogadoebis ekono­mi­
ku­ri wyobileba, sawar­moo
ur­TierTobaTa erTob­li­
o­ba; yovel baziss aqvs
Ta­visi Sesaferisi zed­
na­
Seni (politikuri, re­
li­
giuri,
filosofiuri
Se­xedulebani da ma­
Ti Se­
sa­bamisi dawesebu­
le­bani).
baTQskafi [berZ. bathos siRrme
da skaphos gemi] _ zRvis siR­
rmis gamosakvlevi aparati
(Wurvi).
 batiskafi Scd.
baiAder-i [fr. bayadére <
port.] _ indoeTSi: sa­kul­
to taZris mocekvave qa­
li, agreTve moxetiale mo­
cekvave qali.
 baiaderisa
 baiaderasi Scd.
baQdar-i [< rus. Байдарка] _
viwro da msubuqi sportuli
erT- an oradgiliani navi;
mar­Taven orlapotiani niC­
biT.
 baidarisa.
 baidarka, baidarasi Scd.
 baiaderi sxvaa (ix.).
bai
-66-
baQram-i [Turq. bayram dRe­sas­ bakAlea [rus. Бакалея < arab.
wauli] _ muslimanTa ori
bakkãl sunel-sa­
ne­
leb­
le­biT
mTavari dResaswaulis sa­
movaWre] _ 1. sa­
erTo sa­
xel­
xelwodeba (`didi bairami~
wodeba iseTi sa­sursaTo
da `mcire bairami~).
sa­qon­lisa, ro­
goricaa Cai,
Saqari,
yava,
fqvi­
li, burRu­
bAit-i [ingl. byte] _ infor­
li, makaronis na­
warmi da
ma­
ciis sazomi erTeuli, 8
sxv.
bi­
tis toli. gamoTvliT
2. maRazia an maRaziis seq­
teq­nikaSi manqanuri sity­
cia, sadac es saqoneli iyi­
vis nawili, romelsac kom­
deba.
pi­uteri amuSavebs rogorc
¥
sabakaleo.
mTlianobas.
 s. saqoneli, s. ganyofileba
bAix-i [Cin.] _ baixis Cai _
(maRaziaSi).
fxvi­eri Cai (dawnexili Ca­

Zvel qarTulSi ixmareboda:
isgan, fila Caisagan gan­
sabaylo; bayali _ aseTi
sxvavebiT)
saqonliT movaWre.
 baixao, baixaos Cai Scd.
¥ bakaleisa.
bAk-i [fr. bac < holand. bak
 bakaleasi, bakaleia, sa­
gobi, varcli] _ 1. liTonis
bakaleio Scd.
saTavsi siTxis Sesanaxad
bAkara [fr. baccarat < geogr.
(si­non. avzi). 2. WurWeli,
sax.] _ saukeTeso xarisxis
ro­melic gamoiyeneba gem­
broli.
ze sakvebis (saWmlis) dasa­
bakEnbard-i [germ. Backenbart]
rigeblad.
_ loyebze datovebuli da
 wylis b., benzinis b.
nikapze gamoparsuli wve­
ri.
bakAlavr-i [laT. baccalav­
¥ bakenbardebiani.
re­us] _ 1. dasavleTi ev­
 b. kaci.
ro­
pis
bevr
qveyanaSi
bakqanAlia [laT. bacchanalia
udab­le­si samecniero aka­
< Bacchus baxusi] _ 1. Zvel
de­
mi­
uri xarisxi. 2. umaR­
saberZneTsa da romSi: Rvi­
les saswavlebelSi: or­
nisa da lxinis RmerTis
sa­fe­
xuriani
swavlebis
dRe­sas­
wauli. 2. (gadat.)
pir­ve­li safexuris kur­s­
Tav­
aS­
vebuli
drostareba,
dam­
Tav­
rebuli.
or­gia.
-67-
bAl-i1 [fr. balle burTi] _ bu­
bal
2. (mus.) vokaluri an in­
s­
trumentuli
nawarmoebi
nebis raime movlenis (qaris,
Txro­
b
iTi
xasiaTisa.
zRvis Relvis, miwisZvris...)
bAlans-i [fr. balance] _ Se­mo­
Zalis sazomi erTeuli.
saval-gasavlis Sefar­
de­bi­
 Relva rva b.-s aRwevda.
Ti nusxa.
¥ ... baliani.
 oTx b. miwisZvra.
 wliuri b., pasiuri b., aq­
tiuri b., b.-is Sedgena.
bal-i2 [fr. ball] _ didi sa­
¥ sabalanso.
cek­vao saRamo (sinon. mej­
 s. angariSi, s. aRricxva.
lisi).
¥ sabalo.
balansQreba [fr. balancer] _
 s. cekvebi, s. kaba.
wonasworobis dacva.
 Tokze b.
balAgan-i [rus. Балаган <
spars. balaxani _ aivani] _ balAnsir-i [germ. balancier
1. saxeldaxelo, droebiTi
(slan­ge) < fr. balancier mxa­
nageboba Teatraluri da
ru­li, uReli] _ 1. mTavari
sa­
cirko sanaxaobisaTvis;
re­gulatori (mrgvali sa­
TviT aseTi sanaxaoba, aseT
pirwonis saxiT) jibis da
na­ge­bobaSi
gamarTuli
zRvis saaTebSi, qanqaris
(icod­nen Zvelad bazrobeb­
Sem­cvleli.
ze, saxalxo seirnobaze)
2. mxruli, uReli, ormxri­
2. gadat. (saub.) uxamsi sa­
vi berketi manqanebSi, rome­
naxaoba
lic rgolebs gadascems
¥ balaganisa.
uku­qceviT moZraobas; gamo­
 balagnisa, balagnuri,
i­yeneba sasworebSi, sazom
Scd.
xelsawyoebSi da misT.
bAlada [fr. ballade] _ 1. mcire bAlast-i [ingl. ballast] _ 1.
zomis satrfialo leqsi
tvirTi aerostatis haerSi
zRapruli, legendaruli an
asvlis
mosawesrigeblad
istoriuli Sinaarsisa.
an gemis wonasworobis gan­
 qarTuli-xalxuri b. `moyme
samtkiceblad (qarT. sinon.
da vefxvi~, fr. Sileris b.simZime).
ebi.
 b.-is gadayra.
¥ baladisa.
2. rkinigzis vakisze day­
ri­
 baladasi Scd.
li xvinWa da RorRi Spa­
bal
-68-
le­
bisaTvis mdgradobis mi­
is­teri Scd.
sacemad.
bAlzam-i [berZn. balsamor] _
3. gadat. (wign.) zedmeti,
zogi mcenaris sqeli wveni,
usar­geblo ram.
romelic Seicavs sxvadasxva
baldAxin-i [it. baldacchino
fissa da eTerovan zeTebs;
far­da, karavi, farduli] _
iyeneben medicinasa da teq­
(moZv.) 1. mdidrulad mor­
nikaSi.
Tul-mokazmuli
Cardaxi
dabalzAmeba _ (gvamis) gaJ­
sve­
tebze.
Ren­Ta iseTi nivTierebebiT,
2. micvalebulis gasas­ve­ne­
romlebic icaven gaxrw­ni­
beli Cardaxiani etli (si­
sagan [sinon. (Zv.) Semurva]
non. katafalki).
bAlista [laT. ballista < berZn.
balErina [it. ballerina] _ ba­
ballô gadavisvri] _ Zvelad:
letis msaxiobi mocekvave
lodsatyorcni manqana; iye­
qali.
nebdnen cixe-simagris ked­
¥ balerinisa.
lebis dasangrevad.
 balerinasi Scd.
balQstika [germ. ballistik <
bAlet-i [fr. ballet, it. balleto]
berZn. ballô gadavisvri] _
_ 1. saTeatro cekvis xe­
1. mecniereba, romelic Se­
lov­neba.
iswavlis gasrolili sa­
 qarTuli b.; b.-is os­ta­
ar­tilerio Wurvis, tyviis,
tebi.
naRmisa da misT. moZraobis
2. cekviTa da mimikiT gad­
kanonebs.
mocemuli Teatraluri war­
2. Teoriuli meqanikis dar­
modgena, romelsac axlavs
gi, romelic swavlobs ho­
musika.
rizontis mimarT garkveuli
 adanis b. `Jizeli~
ku­TxiT gasrolili mZi­
me
¥ sabaleto.
sxeulis moZraobis ka­
no­
 s. musika, s. cekva, s. qve­
nebs.
da­
tani.
¥ balistikuri.
baletmaQster-i [germ. ballet­
 b. traeqtoria.
meister] _ baletis dam­dgme­
 balistiuri Scd.
li reJisori, qo­
reografi.
balistQkuri rAketa _
¥ baletmaisterisa.
ra­keta, romelic fre­na­
Si
 baletmaistrisa, baletme­
Zravis muSaobis dam­
Tav­
-69rebis Semdeg ecema Ta­
vi­
suf­lad vardnili sxe­
u­lis
traeqtoriiT.
bAlkon-i [fr. balcon] _ ma­yu­
rebelTa adgilebi Teatris
Sua da zeda iarusebze
(Zve­lad sul zeda iarusis
bal­kons, sadac iaffasiani
adgilebi iyo, qandara ewo­
deboda).
 mesame iarusis b., b.‑is pir­
veli rigi, b.-is bi­
le­Ti.
 aivani Scd.
bal-maskArad-i _ bali2 da
mas­
karadi.
balneolOgia [laT. balneum
abano da berZn. logos moZ­
R­
vreba] _ medicinis dargi,
ro­
melic Seiswavlis mi­
ne­
raluri wylebisa da ta­
laxis samkurnalo ga­
mo­
yenebis meTodebs.
¥ balneologiuri, sabal­
ne­
ologio.
 b. (s.) kurorti.
bAlon-i [fr. ballon Rru sfero]
_ miwis, liTonis, rezinis
an sxv. masalis daxuruli
WurWeli siTxeebisa da
aire­bisaTvis.
 Jangbadis b., gogirdmJa­vas
b.
balUstrada [fr. balustrada <
it.] _ rikulebiani mo­a­ji­ri.
 terasis b., kibis b.
ban
¥ balustradisa.
 baliustrada, balustra­
dasi Scd.
bAmbuk-i [fr. bambou < malaiuri
bambu] _ tropikuli da sub­
tropikuli mcenare; aqvs
da­muxluli magari Rru
Re­ro.
 b.-is joxi, b.-is skami.
bAmper-i [ingl. bumper Zlieri
dartyma] _ avtomobilis
mo­wyobiloba (nawili), ro­
melic amcirebs avariuli
dar­
tymis (dajaxebis Za­
las.
banAluri [<fr. banal] _ si­ax­
les, originalurobas mok­
lebuli.
 b. msjeloba, b. xumroba.
bAnan-i [esp. banano] _ 1. tro­
pikuli balaxovani mce­
na­
re;
aqvs msxvili, mogrZo foT­
lebi da mogrZo fqvilovani
tkbili nayofi.
2. erT-erTi jiSis vaSli.
banderQlia [esp. banderrila]
_ bafTebiT Semkuli pa­ta­
ra Subi, romelsac iye­ne­ben
xa­rebis brZolaSi (ko­
ri­
da­
Si).
banderilQero [esp. banderil­
le­ro] _ espaneTSi xarebTan
qve­iTad mebrZoli, ro­me­
lic SeiaraRebulia bande­
ri­liiT.
ban
-70-
bandErol-i [fr. banderolle] _ bAnko [it. banco banki] _ fa­
1. safosto gzavnilze Se­
mokruli qaRaldi, romel­
sac aweria misamarTi; am
wesiT SefuTuli gzav­ni­
li.
 wignis gagzavna b.-iT.
2. qaRaldis len­
ti, Se­mok­
ruli savaW­
ro sa­qo­nelze
(xelux­leb­
lo­bis niSnad).
bAnk-i [fr. banque] _ 1. msxvili
sakredito dawesebuleba.
 saxelmwifo b., komerciuli
b., Semnaxveli b.
2. gadat. sxvadasxva daculi,
Senaxuli informaciis er­
Tob­
lioba.
 kompiuteruli monacemebis
b.
¥ sabanko (mniSv. 1-saTvis).
 s. saqme, s. bileTi, s. ope­
raciebi.
bAnket-i [fr. banquet] _ sazeimo
wveuleba,romelic imarTe­
ba
vi­
sime pativsacemad an raime
movlenis aRsaniSnavad.
¥ sabanketo.
 s. darbazi.
bAnkir-i [germ. Bankier < fr.
banquier] _ bankis patroni
an msxvili aqcioneri.
bAnknot-i [ingl. bank-note] _
sabanko bileTi, romelic
oq­
ros monetis magivrobas
eweva.
si an kursi, romlis mi­
xed­viTac banki awarmoebs
fa­siani qaRaldebis yidvaga­yidvas.
bAnkrot-i [fr. banqueroutier,
germ. Bankerott < it. bancerotte
gatexili banki] _ 1. valis
gadaxdis unarmoklebu­
li,
valauvali, gakotrebu­
li
piri, warmoeba-dawesebule­
ba an banki.
2. gadat. is, vinc sruli
marcxi ganicada, aRmoCnda
uunaro.
 zneobrivi b.
baObab-i [eTiop.] _ giganturi
xe _ `maimunis xe~; isxams
kitris msgavs did na­yofs;
xarobs
tropikul
af­
rikaSi.
bAptizm-i [berZn. baptizô vnaT­
lav]
_
protestantuli
qris­
tianuli mimdinareoba;
warmoiSva XVII saukuneSi.
gav­
rcelebulia ZiriTadad
aSS-Si; uaryofs bevr sa­
ek­lesio wess; miaCnia, rom
mxolod mozrdili ada­mi­
a­
nebis monaTvlaa da­
saS­
vebi.
bAptist-i _ baptizmis mim­de­
vari.
bAr-i1 [ingl. bar] _ patara kafe,
sadac, Cveulebriv, dgomela
-71Seeqcevian saWmels da sas­
mels, ZiriTadad
al­ko­
hols.
 barmEni.
bAr-i2 [berZ. barus simZime] _ at­
mosferuli wnevis sazomi
erTeuli.
bArak-i [berZ. baraque] _ dro­
ebiTi msubuqi sacxov­re­be­
li nageboba.
baraJQreba _ TviTmfrinavebis
patrulireba haerSi mtris
aviaciis
Tavdasxmisagan
obi­
eqtebis dasacavad.
barbArizm-i [berZ. barbaros
ucxo] _ ama Tu im bu­ne­
bi­
saTvis Seuferebeli si­
tyva an gamoTqma, ro­me­lic
Seqmnilia sxva enis nor­
me­
bis mixedviT; ucxouri eni­
dan saWiroebis gareSe Se­
mosuli sityva.
barbAros-i [berZ. barbaros] _
1. ukulturo, veluri ada­
miani. 2. (ist.) Zveli ber­
Znebisa
da
romaelebis
sity­vaxmarebaSi: ucxouri
(ara­berZeni, araromaeli).
¥ barbarosuli.
 b. saqcieli.
bArel-i [ingl. barrel patara
kas­
ri] _ inglisSi, aSS-Si
da zog sxva qveyanaSi: te­
vadobis da moculobis sa­
bar
zomi (daaxloebiT 115,5-dan
163,5 l-mde).
barelQef-i
[fr.
bar-reli­
ef dabali
reliefi]
_
skul­
pturuli
ga­
mo­
sa­
xu­leba, romelic od­nav
aris amoburcul brtyel
ze­dapirze
Tavisi
sa­
va­
ra­udo moculobis na­xe­
var­ze naklebad (Sdr. ho­
re­liefi).
barQer-i [fr. barriere] _ 1. zRu­
de, dabrkoleba, romelic
unda gadalaxon (mag. mor­
ben­
lebma, cxenosnebma da
sxv.); (qarT. sinon. Tarji).
 cxenma b. gadalaxa (daZ­
lia).
2. dabali tixari, moajiri.
3. gadat. risame, raime moq­
medebis Semaferxebeli ga­
re­moeba.
barQkada [fr. barricade] _ Tav­
dasacavi Caxergili di­di
sagnebi (miwiT savse tom­
rebi, morebi da sxv.) quCis
brZolebis dros.
 b.-is ageba, b-ze brZola.
 barikadi Scd.
barQton-i [it. baritono <
berZ. barytonos uxeSxmiani]
_ 1. mamakacis xma, saSualo
tenorsa da bass Soris. 2.
aseTi xmis mqone momRerali.
3. saSualo zomis spi­len­
bar
-72-
Zis Casaberi sakravi; Se­dis
sasule orkestris Se­mad­
genlobaSi.
barkArola [< it. barkarola
< barka navi] _ 1. venecieli
me­
naveebis (gondolierebis)
simRera. 2. aseTi simReris
stili instrumentuli an
vokaluri nawarmoebi.
 Caikovskis b.
¥ barkarolisa.
 barkarolasi Scd.
bArkas-i [holand. barkas] _ 1.
didi mravalniCbiani navi. 2.
patara damxmare gemi; iyene­
ben navsadgurebSi gemebis
sa­
buqsired, wvrilmani ga­
da­
zidvebisaTvis (qarT. si­
non. karapa).
 saxanZro b.
baro... [berZ. baros simZime da
camera oTaxi] _ rTul si­
tyvebSi uCvenebs mocemuli
sityvebis damokidebulebas
simZimesTan, wnevasTan.
 barometri.
barokAmera [berZ. baros sim­
Zi­me da camera oTaxi] _ her­
metuli kamera, romelSic
qmni­
an atmosferoze da­bal
(an maRal) wnevas; iye­neben
saf­reni aparatebis xel­sa­
wyo­Ta gamosacdelad, mfri­
nave­
bi­sa da kosmonavtebis
saw­v­rTne­lad da sxv.
bAroko
[it. barocco iCxibi,
Rvlar­
Wnili < port. baroco
ara­
swori
(margalitis
for­
maze)] _ me-16-18 ss.-is
mxatvruli stili ev­ro­
pul xelovnebaSi (gan­sa­
kuT­rebiT arqiteqturaSi);
da­maxasiaTebelia gran­
di­
o­
zuloba, RvlarWniloba, de­
koratiuli wvrilmanebis
sa­Warbe.
¥ barokuli.
 b. stili.
barOmetr-i [berZ. baros sim­
Zi­
me da metreo vzomav] _
at­mosferuli wnevis sa­
zo­mi xelsawyo; iyeneben
amin­
dis cvlilebis prog­
nozisaTvis.
 vercxliswylis b.
bAron-i [berZ. baron < Zv.
germ. baro Tavisufali] _
dasavleT evropis qveynebSi
Tavadaznauruli tituli,
grafze dabali.
barOnesa [ingl. baroness <
fr.] _ baronis coli an qa­
liS­
vili.
¥baronesisa
baronesasi Scd.
bArJa [fr. barge] _ satvirTo
gemi, romelic buqsiriT
moZ­raobs (qarT. sinon. kar­
Wapi).
¥ barJisa.
-73 barJasi Scd.
bArter-i [ingl. barter gacvlagamocvla, saqonelgacvla]
_ sagareo vaWrobaSi: ga­wo­
nasworebuli vaWroba, rom­
lis drosac valutis ga­
dax­
da ar aris saWiro da
Ta­nabrad Sefasebuli sa­
qo­
neli icvleba er­
T­ma­neT­Si.
¥ barteruli da sabartero
 b. (s.) garigeba, saqonlis
b. (s.) gacvla.
bAs-i [it. basso] _ 1. mamakacis
yvelaze dabali xma; bani,
dvrini.
2. aseTi xmis mqone momRerali,
bani.
3. dabali registris simebiani
an sasule musikaluri sak­
ravi.
bastQlia [fr. bastille] _ cixesi­
magre da saxelmwifo
sap­yrobile parizSi me-1418 ss; safrangeTis didi
re­
voluciis
dasawyisSi
1789 wlis 14 ivliss aiRes
ajanyebulebma;
es
dRe
iTvleba safrangeTis erov­
nul dResaswaulad.
bastQon-i [fr. bastion] _ 1. ci­
xe-simagris galavanis ku­
TxeebSi datanebuli xuT­
kuTxedis formis nageboba,
saidanac cecxls uSendnen
Semoseul mters.
bat
2. gadat. burji, dasayrdeni.
batAlia [fr. batalle] _ (wign.)
brZola.
batalQon-i [fr. bataillon] _
sajaro qveganayofi, ro­
me­lic
3-4
aseulisagan
Sed­geba (qarT. sinon. aTa­
seuli).
 msroleli b., satanko b.
 baTalioni Scd.
batAluri [<fr. bataille brZo­
la] _ omis, brZolis sce­
nebis amsaxveli.
 b. ferwera, b. Janri xe­
lov­
nebaSi.
batArea [fr. batterie] _ 1. ram­
denime qvemexisagan Semdga­ri
saartilerio qvedanayofi
(Sedis saartilerio di­
vi­
zionSi).
 sazenito b., b.-is cecxli.
2. gamagrebuli adgili, ro­
melic warmoadgens ram­
denime qvemexis pozicias.
 sacecxle b.
3. mowyobiloba, romelic
war­moadgens erTmaneTTan
Se­erTebul ramdenime sav­
se­biT erTgvar nawils, ele­
ments.
 galvanuri b., orTqliT
gaTbobis b.
¥ batareisa.
 bataria, batariasi, ba­ta­
reia, Scd.
bat
-74-
batErflai [ingl. butterfly pe­
pela] _ sportuli curvis
xerxi; brasis nairsaxeoba.
batQsfero [berZ. bathos siR­
rme da sphaira sfero] _ 1.
zRvis siRrme; 2. foladis
sfe­
ruli kamera, romliTac
Cadian zRvaSi siRrmeebis
ga­
mosakvlevad.
bAton-i [fr. batôn joxi] _
1. grZeli, mrgvali an wag­
rZelebuli formis puri;
sa­
konditro nawarmi patara
joxis formis.
 Sokoladis b., nayinis b.
¥ qarT. batoni sxva war­
mo­
So­
bisaa. igi modis laT. pat­
ronus-idan, rac `mfarvels~
niSnavs. aRsaniSnavia, rom es
sityva TiTqmis ucvlelad
aris Semosuli rogorc
for­miT, ise SinaarsiT: pat­
roni.
bAtut-i da bAtud-i [fr. ba­
toud] _ horizontalurad
ga­
Wimuli bade, romelzedac
xto­
mebs asruleben tan­
mo­
var­jiSeebi, akrobatebi da
sxv.
baqtEria [berZ. bakteria Cxi­ri]
_ erTujrediani mik­ros­ko­
pu­li organizmi, mikrobis
sa­
xeoba.
¥ baqteriuli.
 b. daavadeba.
 baqterialuri Scd.
baqteriolOgia [berZ. baq­te­
ria baqteria da logos moZ­
R­
vreba] _ mecniereba, mik­
ro­
biologiis nawili, ro­
me­
lic
Seiswavlis baq­
te­
ri­
ebs.
¥ baqteriologiuri.
 b. laboratoria.
 baqteorologia, baqteoro­
lo­
gi­
uri Scd.
baqteriOfag-i [berZ. baqteria
baq­
teria da plagein, plagos
mWa­meli, mSTanTqmeli] – vi­
rusi, romelsac SeuZlia
da­Salos da mospos baq­
teriebi.
baqtrQan-i [Turq.] – or­ku­zi­
ani aqlemi.
 baqtrini Scd.
bAcila [laT. bacillum Cxiri] –
Cxirisebri baqteria
 tuberkulozis b.
¥ bacilisa.
 bacilasi Scd.
bAxus-i [laT. bacchusi < berZ.
bakchos] – romauli mi­
To­lo­
giaSi: Rvinis, dros­
tarebis,
mxiarulebis RmerTi.
bEg-i [Turq.] – TurqeTSi da aR­
mo­savleTis zog qveyanaSi:
me­mamule, feodali, batoni
(`batonis”
mniSvnelobiT
ix­
mareba saxelis Semdeg)
igi­
vea rac bei.
 daviT-b.
-75-
bedUin-i [germ. beduine < arab.
badawin] – momTabare arabi.
bEze [< fr. belser kocna] – aT­
q­
vefili cilisa da Saq­ris­
gan damzadebuli msu­buqi
namcxvari.
¥ bezesi.
 bezisa Scd.
beQsbol-i [ingl. baseball] –
bur­Tis sportuli TamaSi
Cog­niT cxra-cxra kacisgan
Sem­
dgar or gunds Soris;
ketburTi; bazburTi; gav­r­
celebulia aSS-Si da in­g­
lis­Si.
beQsik-i [ingl. germ. basic]
– programebis
erT-erTi
Zi­riTadi teqnikuri ena
saswavlo miznebisaTvis.
bEkar-i [fr. becarre] – (mus) sa­
noto niSani, romelic auq­
mebs wina diezs an be­mols
da aRadgens notis pir­van­
del simaRles.
bEkon-i [ingl. bacon] – sa­gan­
gebod gamoyvanili da­
ma­ri­
lebuli an Sebolili Ro­
ris xorci.
belAdona [< it. belladonna
saucxoo dama, mzeTunaxavi]
– Sxamiani mravalwliani
ba­
laxovani mcenare; mis
foT­
lebsa da fesvebs far­
Tod iyeneben medicinaSi
bel
(tki­
vilebis
gasayuCebel
sa­Sualebad da sxv.); Smaga.
belEtaJ-i [rus. бельэтаж <
fr. bel kargi, lamazi da
elage sarTuli] – 1. me­
o­
re,
saukeTeso sarTuli,ro­
mel­
zedac SedarebiT ma­Rali
oTa­
xebi
da
darbazebia
(me-19 s.-Si da me-20 s.-is
dasawyisSi aSenebul calke
saxlebSi, sasaxleebSi).
2. TeatrSi pirveli iarusi,
amfiTeatrsa da benuars
Soris.
 b.-is loJa.
belEtrist-i – mwerali be­
let­
ristikuli
na­
war­
mo­
ebTa avtori (sinon. pro­
za­
ikosi).
beletrQstika [< fr. bellesletres sityvakazmuli mwer­
loba] – mxatvrul TxrobiTi
literatura (moTxrobebi,
novelebi, romanebi) (sinon.
proza).
¥ beletristikuli da (da­
saSvebia) beletristu­
li.
 b. nawarmoebi.
belzEbel-i [berZ. beelsebul <
ebr.] – avi suli, eSmaki.
bElkanto [it. bel canto mSve­ni­e­
ri simRera] – (mus.) sim­
Re­
ris
Ses­rulebis
tra­
di­
ci­
u­
li
ita­liuri ma­
ne­
ra; da­
ma­
xa­
si­
a­
Tebelia xmis yvela re­
gis­
t­
bem
-76-
ris Ta­vi­su­fa­li flo­ba, bge­
ris sim­su­bu­qe da si­la­maze.
bEmol-i [it. bemolle] _ (mus.)
1. bgeris naxevartoniani
da­
dablebis niSani.
2. notis saxelwodebis Sem­
deg niSnavs: naxevartoniT
dabla.
 si bemoli
bengAluri cEcxli – pi­ro­
teq­nikuri narevi, romelic
iw­
vis kaSkaSa aliT (in­
do­
e­
Tis istoriuli olqis –
ben­
galis saxelis mi­xed­
viT).
 bengaliuri Scd.
benEfis-i [fr. benefice mogeba
sargebloba] – warmodgena,
ga­
marTuli mis erT-erTi
monawile msaxiobis pa­tiv­
sacemad, romlis Semosava­
li gadaecema mas (aseT
Ro­
nisZiebas zogjer hqvia
SemoqmedebiTi saRamo).
¥ sabenefiso.
 s. warmodgena, s. koncerti,
s. saRamo.
bEnzin-i
[it.
benzina <
laT. benzoe] – (teq.) ufe­
ro, aor­Tqlebadi
siTxe,
ro­melic
Sedgeba
nax­
Sir­­wyalbadisagan, da­ma­xa­
si­
aTebeli suniT, advilad
aale­badia; benzini miiReba
nav­
Tobis gamoxdis Sedegad
(ix. krekingi) an myari mi­
ne­raluri sawvavisagan; ga­
moiyeneba: rogorc sawvavi
Si­gawvis ZravebisaTvis, ro­
gorc gamxsneli rezinis
mrew­
velobaSi, Zvlebisagan
– cximis misaRebad, zeTisa
ze­Tovani Teslebisagan, me­
dicinaSi da sxv.
bEnzol-i [fr. bensol] – ufero
sawvavi siTxe, romelsac
iRe­
ben qvanaxSiris an nav­
To­bis gamoxdiT; iyeneben
sa­Rebrebis, feTqebad niv­
TierebaTa da sxv. war­
mo­
ebaSi.
benUar-i [fr. baignoire] – Te­at­
rSi: pirveli iarusis lo­
Jebi parteris doneze.
 b.-is loJa.
bErdan-i [< sakuT. sax. ame­ri­
kuli gamomgoneblis gva­
ri­dan] – Zveleburi er­T­
sa­
teniani SaSxana.
 berdanka, berdenka, berdana
Scd.
bestsEler-i [ingl. bestseller <
best saukeTeso da sell gayidva]
– yvelaze ufro gasavliani
wigni, romelic gamocemu­
lia didi tiraJiT.
bEta [berZ. beta] – berZnuli
anbanis meore asos saxeli.
bEta-gamosxQveba – eleq­
-77tro­nebis nakadi.
bEta-vErsia – kompiuteruli
prog­ramis winaswari sa­
sin­
ji versia, romelsac
mwar­moebeli
SezRuduli
ra­
odenobiT yidis masSi
ar­sebuli Secdomebis da
saboloo gamarTvis miz­
niT.
bEton-i [fr. beton < laT. be­
tumen bitumi] – saSeni ma­
sa­
la – wyalSi areuli
ce­
mentis, silis, RorRis,
xre­Sisa da misT. narevi
ro­
melic
gaSrobisTanave
Za­lian myari xdeba.
 b.-is qarxana, b.-is file­
bi.
rkinabEtoni – betoni,ro­
mel­
Sic CarTulia rkinis
(foladis) armatura.
behEmoT-i _ [Zv. ebr. be­hē­moth
(mr.)] _ didi tanis sqel­
tyaviani ZuZumwovari; bi­
nad­robs tropikuli af­
ri­
kis
mtknar
wylebSi
(sxva­nairad: hi popotami).
 begemoti, behemoti Scd.
bi... [laT. bi... ormagi < bis
orjer] _ TavsarTi (win­
sar­Ti), rTul sityvebSi aR­
niSnavs `ori nawilisagan
Sem­
dgari~ an `aqvs ori
niSani~.
 bilingvizmi, binomi.
bib
biATlon-i [laT. bis orjer
da berZ. athlon asparezoba]
_ (sp.) zamTris Tanamedrove
orWidi _ TxilamurebiT
rbo­la 20 km-ze SaSxanis
mizanSi sroliTurT.
biAndria [laT. bis orjer da
berZ. othēr (andros) qmari] _
orqmrianoba.
bQblia [berZ. biblia (mr. si­
ty­visa da biblion wigni] _
wigni ZeglTa-Zegli, ro­
me­lic Seicavs ebrauli
da qristianuli religiis
safuZvlebs (ebraelTa da
qristianTa saRmrTo wig­
nebis krebuli _ Zveli aR­
Tqma da axali aRTqma).
¥ bibliuri, bibliis.
 bibliasi Scd.
bibliogrAfia [< berZ. bib­
lion wigni da berZ. grapho
vwer] – 1. mecnieruli sis­
tematizebuli aRnusxva da
aRwera wignebisa da sxva
gamocemebisa.
 `vefxistyaosnis” b.
2. codnis dargi aseTi aR­weraRnusxisa Sedgenis xer­
xTa
da meTodTa Sesaxeb.
3. raime sagnis, sakiTxis Se­
saxeb arsebuli li­
te­
ra­
tu­
ris sia.
 monografias darTuli
hqonda b.
bib
-78-
¥ bibliografiuli da sa­
bib­
li­ografio
 b. (s) ganyofileba, b. (s.)
saZiebeli.
bibliografQuli iS­vi­
A­Toba – iSviaTi wigni, ga­
mo­
cema (wigni, gamocema, ro­
melic iSviaTobad iqca)
bibliOTeka [berZ. biblio­
the­ke] – 1.
dawesebuleba
sa­
dac Tavs uyrian da
ina­xaven wignebs, Jurnalga­
zeTebs sazogadoebrivi
sargeblobisTvis
 sajaro b., erovnuli b.,
universitetis b. (qarT. si­
non. wignTsacavi).
2. visime kuTvnil wignTa er­
Toblioba.
 students mdidari (ri­gi­
ani) b. hqonda.
3. wignebis seria, ga­er­Ti­
anebuli raime niSnis mi­
xed­viT da gamocemuli er­
T­nairad.
 moswavlis b.
¥ biblioTekuri da sabib­
li­
oTeko.
 s. katalogi, s. saqme.
biblioTEkari _ biblioTe­
kis (wignTsacavis) muSaki.
bibloTEkuri xEli –
zed­mi­wevniT gakruli, beW­
durs mimsgavsebuli xeli
(na­we­ri).
 biblioteka, bibliotekuri,
sabiblioteko Scd.
bigAmia [laT. bis orjer da
berZ. gamos qorwineba] –
or­colianoba an or­
qm­­ri­
anoba.
bQgud-i [fr. bigoudi] – Tmis da­
saxvevi patara milaki (tya­
visa, qsovilisa da sxv.);
papiloto.
bQde [fr. bidet] – qalTa per­so­
nalis WurWeli, bakani sxe­
ulis zogierTi nawilis
Ca­sabanad.
bQdon-i [fr. bidon] – sarqvliani
WurWeli cilindrul for­
misa siTxeebisaTvis.
 rqis b., nivTis b. (sa­
niv­
Te)
 bitoni Scd.
biEnale [< fr. bienale (mdedr.)
orwliani] – saerTaSoriso
gamofena, romelic or we­
li­
wadSi erTxel imarTeba
bQznes-i [ingl. business saqmiani,
da­saqmebuli] – ekonomikuri
an samrewvelo saqmianoba,
ko­mercia, romelic mogebas
iZleva.
biznEsmen-i [ingl. businessman]
– piri, romelic bizness
mis­
devs.
bQzon-i [laT. bison] – gareuli
xari; gavrcelebulia Crdi­
-79loeT amerikaSi.
bQTumad – erTad, mTlianad
(ga­
yidva an yidva sa­qon­
lisa).
bQkin-i [ingl. bikini < geogr.
sax.] – qalis ornawiliani
sa­
banao kostumi, romelic
odnav faravs sxeulis zo­
gierT nawils.
bikfOrdis zOnari [< sak.
sax. bikford-is (1774-1834) in­
g­
lisuri
gamomgoneblis
gva­
ris mixedviT] – cecx­
l­
gamtari zonari – nel­w­
vadi patruqi, ro­melSic mo­
Tav­sebulia denTi; iyeneben
sxva­dasxva feTqebadi niv­
Ti­
erebaTa
asafeTqeblad
xme­
leTze da wyalqveS.
bQleT-i [fr. billet] – 1. sabuTi
(qaRaldis an muyaos pa­ta­ra
naWeri), romelic adas­tu­
rebs rameTi sargeblobis
uflebas.
 Teatris b., TviTmfrinavis
b., ufaso b.
2. sabuTi (Cveulebriv pa­ta­
ra wignaki), romelic adas­
turebs rom misi mflo­
be­
li
ekuTvnis
raime
or­
ganizacias, partias, aqvs
gar­kveuli valdebuleba.
 samxedro b., studentis b.,
moswavlis b.
3. baraTi raime teqstiT.
bio
 mosawvevi b., latariis b.,
sagamocdo b.
¥ sabileTo.
 s. salaro.
bilQngva [laT. bilingua] – (fi­
lol.) – orenovani (or ena­
ze Sedgenili) teqsti.
bQnokl-i [fr. binocle <laT.
bini ori da oculus Tvali] –
xelSi dasaWeri ormiliani
optikuri xelsawyo Sori
sagnebis kargad dasanaxavad.
(qarT. sinon. durbindi).
 savele b., Teatraluri
(saTeatro) b.
bQnom-i [laT. bis orjer da
berZ. nomos nawili, wevri]
– (maTem.) ori algebruli
agamosaxulebis
(wevris)
ja­mi an sxvaoba. (qarT. si­
non. orwevriani)
bio... [berZ. bios sicocxle,cxov­
reba] – rTuli sityvebis
pir­veli nawili (TavsarTi,
win­
sarTi), romelic
aR­
niS­
navs `sicocxle”-s da
`biologiur”-s.
 biografia, biologia, bio­
adaptacia.
biogrAfia [berZ. bios si­
cocx­
le, cxovreba da grapho
vwer] – visime cxovrebisa
da moRvaweobis aRwera;
visame cxovreba, cxovrebis
gza.
bio
-80-
 i. WavWavaZis b.
¥ biografiuli da sabiog­
rafio.
 b. (s) cnobebi.
biolOgia [berZ. bios si­
co­
cx­le da logos moZR­
v­
reba]
–
mecnierebaTa
kom­
pleqsi, romelic Se­is­
wav­
lis cocxal bu­ne­
bas, mi­
si ganviTarebis ka­
non­
zo­
mi­
e­
rebebs.
¥ biologiuri.
 b. mecnierebani, b. sadguri,
b. fakulteti.
biOnika [< berZ. bion `si­
cocx­lis elementi”] – mec­
niereba, kibernetikis nawi­
li, romelic Seiswavlis
biologiuri
procesebis
ga­
moyenebas sainJinro amo­
canaTa gadasawyvetad.
 bionikisa.
 bionikasi Scd.
biosQnTez-i [berZ. bios si­
co­
cxle da synthesis Se­er­
Teba] – sxvadasxva qimiuri
niv­
Ti­erebis
warmoqmna
cxo­
velis an mcenareul
or­
ganizmSi
niv­TierebaTa
cvlis Sedegad.
¥ biosinTezuri.
biOsfero [berZ. bios si­co­
cx­
le da sphaira sfero] –
sicocxlis
gavrcelebis
are dedamiwaze.
 biosfera Scd.
biofQzika – biologiuri
fi­zika; biologiis nawili
– fizikis ganyofileba, ro­
melic swavlobs cocxali
organizmSi moqmed fizikur
kanonzomierebebs.
bioqQmia – biologiuri qi­
miis ganyofileba, romelic
swavlobs cocxali ma­
te­
riis damaxasiaTebel qi­
mi­ur procesebs, cocxal
or­ganizmSi moqmed qimiur
kanonzomierebebs.
¥ bioqimiuri.
 b. laboratoria, b. kvle­
va.
bi pOlid-i [laT. bis orjer
da berZ. polis qalaqi, sa­
xel­
mwifo] – (samarT.) piri
ro­melsac ori an (meti)
sa­xelmwifos moqalaqeoba
aqvs; bi patridi.
biJutEria [< fr. bijouterie
saiuveliro nawarmiT vaW­
roba] – qalis mosarTavi
ara­
Zvirfasi qvebisa da me­
talisa (saiuveliro na­war­
misgan gansxvavebiT) – mZi­
vebi, beWdebi, sayureebi da
misT.
bQrJa [germ. borse < laT. bousa
safule] – 1. dawesebuleba,
sadac xdeba msxvili fi­
nan­
suri da savaWro ga­
ri­
gebani.
-81 safondo b., sasaqonlo b.,
b.-is makleri
2. (Zv.) dasaqiravebeli et­
lebis sadgomi qalaqebSi.
SrOmis bQrJa – muSaxels
da­
saqiravebel Suamavali
da­
wesebuleba.
¥ sabQrJo (mniS. 1-Tvis)
 s. garigeba, s. cieb-cxe­
leba.
bis! [laT. bis orjer] – ma­
yu­rebelTa SeZaxili Te­
at­rSi, koncertze, ga­mo­xa­
tavs risame, raime nom­ris
ga­
meorebis Txovnas (si­
non. erTxel kidev, gan­me­o­
rebiT).
 pianistma bis-ze daukra.
biseqsuAlur-i [laT. bis or­
jer da sexualis sasqeso, seq­
su­
aluri]
–
orsqesiani,
ori­vesqesiani
bisEqtrisa [fr. bissectrico
< laT. bissectrix (bissectricis)
orad gampobi, momkveTi] –
(ma­
Tem.) swori xazi,romelic
gadis kuTxis wveroze da
ku­
Txes yofs Suaze.
¥ biseqtrisisa.
 biseqtrisasi, bisektrisa
Scd.
bQskvit-i [fr. biscuit] – 1. msu­
buqi namcxvari erTgvari;
mzad­deba aTqvefil kvercxis,
fqvi­lis da Saqrisgan; nam­
biu
cxvaris saxeoba.
2. mouWiqavi faifuri; iye­
neben qandakebaSi.
bQt-i [ingl. bi(nary) TxrobiTi
da (digi)t niSani, cifri] –
informaciis
raodenobis
oro­
biTi sazomi erTeuli
(ix. baiti).
bQtum-i [laT. bitumen mTis fi­
si] – fisovan nivTierebaTa
(asfaltis, gudronis, nav­
Tobis da misT.) saerTo sa­
xelwodeba.
¥ bitumovani.
 b. qanebi.
 biTumi sxvaa, Turquli
warmoSobisa, magram amJamad
ucxo sityvad ar iTvleba;
vaWrobis (komerciuli) ter­
mini.
biUvet-i [fr. buvette] – mi­
neralur wyaroze mowyobil
nageboba,saidanac uSualod
iReben mineralur wyals;
biulEten-i [fr. bulletin] – 1.
mokle oficialuri cno­
ba sazogadoebrivi mniS­
vnelobis mqone raime mov­
le­
nis Sesaxeb.
 sainformacio b., amindis
b.
2. (saub.) droebiTi Sromis
uunarobis furceli (ofi­
cialurad hqvia: sa­
a­
vad­
m­yo­
fo furceli).
biu
-82-
 eqimma b. misca, b. daxures,
b. gaunaRdes.
3. saarCevno furceli.
 b. Caagdo saarCevno yuT­
Si.
 biuletini Scd.
bQuro [fr. bureau] – 1. zogi
or­
ganos xelmZRvaneli na­
wi­
lis saxelwodeba.
2. zogi dawesebulis, gan­yo­
filebis, kantoris da misT.
saxelwodeba.
 sakonstruqtoro b., amin­
dis b., cnobaTa b.
3. gamosawev saxuraviani sa­
weri magida erTgvari; Cve­
ulebrivi aqvs Taroebi, uj­
redebi.
biurOkrat-i [fr. bureacrate
< fr. buream biuri da berZ.
kratos xelisufleba, siZ­
li­
ere (kancelariis xe­li­
suf­leba)] – Tanamdebobis
pi­ri, romelic Tavisi mo­
va­leobis
Sesrulebisas
for­malur mxares aqcevs
mTa­
var yuradRebas (saqmis
sazianod).
¥ biurokratiuli.
 b. Tvisebebi.
biurokrAtia [fr. bureacra­tie]
– 1. igivea,rac biurokratiz­
mi (mniS. 1).
2. biurokratebi.
 b.-is usulguloba
¥ biurokratiuli
 b. aparati, saqmisadmi b.
midgoma.
 am gagebiT biurokratuli
Scd.
biurokrAtizm-i – 1. sa­
xel­
mwifo
mmarTvelobis
sis­
tema, romlis drosac
qve­yanas marTaven xalxs
mowyvetili moxeleebi.
2. saqmis arsis ugu­le­bel­
yo­
fa formalobis dacvis
gulisaTvis.
bQust-i [fr. buste] – 1. qandakeba,
romelsac gamosaxavs ada­
mi­
anis sxeulis zeda nawils
(Tavsa da gulmkerds)
 akaki wereTlis b., zviad
gamsaxurdias b.
2. qalis gulmkerdi.
biusthAlter-i [germ. bus­
tehal­ter] – qalis lifi, gul­
mker­
dze Casacmeli.
biUjet-i [fr. budget < ingl.]
– 1. saxelmwifos, da­
we­
se­
bulebebs, sawarmos Se­mo­
sa­
val-gasavals nusxa drois
garkveuli
monakveTSi,
xarjT-aRricxva.
 saqarTvelos saxelmwi­
fo
b.
2. gadat. (saub.) visime piradi
Semosavali da xarjebi.
 ojaxis b.
¥ sabiujeto (mniS. 1-isaT­
vis).
-83 s. periodi, s. gegma.
bQcefs-i [laT. biceps orTava]
– kunTi mxarsa da idayvs
Sors, romelic xris xels
idayvis saxsarSi (qarT. si­
non. orTava kunTi).
 bicepsi Scd.
blAnk-i [fr. blanc TeTri] – 1.
qaRaldis furceli, rom­
lis TavSic dabeWdilia
da­
wesebulebis, sawarmos an
organizaciis saxelwodeba;
iyeneben oficialuri miwermowerisaTvis an raime do­
kumentis Sesadgenad.
 b.-ze dabeWdili Suam­­
dgomloba.
2. nabeWdi qaRaldis fur­
ce­
li, romelzedac da­to­
vebulia Tavisufali ad­
gilebi Sesavseblad.
 b.-is Sevseba.
blAmanJe [fr. blancmangor] – na­
Rebis an nuSis rZis Jele.
¥ blamanJesi.
 blamanJisa, blomanJe Scd.
 blamanJue dasaSvebia.
blEizer-i [ingl. blazer] – 1.
sxvadasxva feris pijakisa
da Sarvlisgan Sedgenili
kostumi
2. Ria feris msubuqi spor­
tuli pijaki.
blEf-i [ingl. bluff] – risame
mogoneba, SeTxzva visame
blo
motyuebis, daSinebis mizniT
(`TvalebSi nacris Seyra”).
blQndaJ-i [fr. blindage] – (samx.)
mtkice nageboba, romelic
icavs meomrebs artileriis
cecxlisgan.
blQc-i [germ. blitz elva] – 1.
eleqtromowyobiloba (lam­
pa), romelic SeerTebulia
fotoaparatTan – gadasaRebi
obieqtis meyseuli Zlieri
ganaTebisaTvis.
2. (saub.) swrafad gaTa­
ma­
Sebuli Wadrakis (SaSis)
par­
tia.
 b. turniri (WadrakSi).
blQckrig-i [germ. blitzkrig] –
elviseburi omi.
blictUrnir-i [germ. blitz­tur­
nier] – elviseburi turniri
(WadrakSi).
blOk-i1 [fr. block germ. block
ing block] – simZimis asawevi
umartivesi mowyobiloba –
Rariani mbrunavi gorgo­la­
Wi, romelze gadagdebulia
Toki, bagiri an jaWvi (qarT.
sinon. WoWonaqi).
blOk-i2 [fr. bloc] – 1. sa­xel­
mwifoebis, partie­
bis, or­
ganizaciebis kav­­
Si­
ri er­
Tob­
livi moqme­
de­
bisaTvis.
2. (teqn.) raime nagebobis na­
wili, romelic Ta­vis mxriv
blo
-84-
Sed­geba sxva­
da­
sxva ele­men­
vao musika lirikuli da
tebisgan, de­
ta­le­bisgan (si­
sev­diani xasiaTisa; cekva,
non. seqcia).
ro­melic aseTi musikis
 fanjris b., cilindrebis
Tan­
xlebiT sruldeba.
b.
bOa [fr. boa < laT. boa gveli]
3. saSeni masala-betonis di­
– msxvili maxrCobela gve­
di zomis xelovnuri qva
li 4 metramde sigrZisa;
agu­ris formisa.
gav­
rcelebulia tropikul
 b.-iT naSeni saxli.
ame­rikaSi.
blOkada [ingl. blokade] – 1. bObina [< fr. bobine koWa] – 1.
(samx). qalaqis simagris,
sxvadasxva manqanaSi: koWa,
ar­mi­is da sxv. garemocva
do­li an lilvi, romelze­
mtris jarebs mier.
dac exveva mavTuli, Zafi,
 b.-is moxsna.
qso­
vili da sxv.
2. mtruli qveynebis mier
2. mrgvali kolofi, ro­
mel­
ro­
melime saxelmwifos po­
Sic ideba gorgolaWze
litikuri an ekonomikuri
dax­
veuli kinofilmi.
izolacia masze politiku­
3. magnitofonis gorgolaWi,
ri zemoqmedebis mizniT.
romelzedac exveva firi.
 ekonomikuri b.
4. eleqtro mowyobiloba –
3. (medic.) romelime organos
an­
Tebis koWa, ro­
me­
lic ga­
an sistemis funqciis ga­mo­
mo­iyeneba avto­
mo­
bilebSi.
TiSva.
(mi­si arsia avto­tran­
s­
for­
¥ blokaduri.
maturi).
 b. alya.
¥ bobinisa.
blokQreba [ingl. to block] – 1.
 bobinasi, babina Scd.
blokadis mowyoba.
bObslei [ingl. bobsleigh, bob
2. (rk.-gz.) sasignalo mo­
wyo­
sled mxtomare, marxili] _
bilobaTa sistema ma­
ta­
re­
1. (sp.) Sejibreba mTidan
belTa mimosvlis re­
gu­li­
swra­
fad daSvebaSi yi­nu­
lo­
rebisaTvis;
van-Tovlian gzaze spe­ci­
3. moZraobis winaaR­
mde­go­ba.
a­luri (2-4 kaciani sa­mar­
blUz-i [ingl. blues melanqo­
Tavi (saWiani) mar­
xi­lebiT.
lia, sevda, naRveli] – zan­
2. TviT marxili aseTi Se­
guri sasimRero da sa­cek­
jib­rebisTvis
-85-
bom
bogdQxan-i [monR. bogdohan] – boQskaut-i [ingl. boyscout <
(ist.) CineTis imperatorebis
tituli.
bodibQlding-i [ingl. body­
buil­ding sxe­
ulmSenebloba] _
fizikuri varjiSebis sis­
tema; aTletizmi (ix. ag­
reT­
ve kulturizmi); igivea, rac
kulturizmi.
boQkot-i [ingl. boycott sak. sax.
(pirvelad gamoiyenes 1879
w., rodesac irlandielma
arendatorebma C. boi­kots
uari uTxres damor­Ci­
le­
ba­
ze)] – 1. politikur an
ekonomikuri brZolis xer­
xi – calkeul pi­
reb­Tan, or­
ga­
nizaciebTan, saxel­m­wi­
fo­
ebTan urTierTobis sru­li
an nawilobrivi ga­
wyveta.
2. uaris Tqma saxelmwifos
parlamentis arCevnebSi mo­
nawileobaze.
 b.-is gamocxadeba.
boQler-i [ingl. boiler] _
(teqn.)
qvabi, romelSic
wyali cxeldeba specialur
milebSi gatarebuli or­
Tqlis saSualebiT; iyeneben
upiratesad
Tboeleqtro
cen­
tralebSi
da
sxva.
cxeli wylis misaRebad,
ro­
melic misi gamoyenebis
ad­
gilze miedineba.
boy biWi da scout mzveravi]
– evropisa da amerikis
zog qveyanaSi: sabavSvo da
axal­
gazrdobis sportuli
organizaciis wevri.
bOkal-i [fr. bocal] – mozrdili
fexiani Rvinis sasmisi.
bOlero [esp. bolero] – 1. wyvil­
Ta espanuri cekva simRerisa
da kastanietebis ayolebiT;
musika am cekvisaTvis.
2. musikaluri nawarmoebi
(in­
strumentuli, vokaluri)
am cekvis ritmiT
3. qalis mokle, usaxelo ze­
da tansacmeli
bOlid-i [< berZ. bolis (bolidos)
satyorcni Subi] – (astr.)
di­di metismetad kaSkaSa
meteori.
bOmb-i [fr. bombe] _ feTqebadi
nivTierebiT gatenili sas­
roli yumbara (Wurvi).
 saaviacio b., cecxlgamCe­
ni b.
bombArdir-i [germ. bombardier]
– (gadat.) fexburTeli, ro­
melsac mocemul Cem­pi­o­
nat­
Si yvelaze meti burTi
(goli) aqvs gatanili.
bombardQreba – zarbaznebis
(qvemexebis) daSena an TviT­
mfrinavidan bombebis Camoy­
bon
-86-
ra; dabombva.
 mtris poziciebis b.
bOna [fr. bonne] – bavSvebis
aR­mzrdeli qali.
bombonQer-i [fr. bonbonniere]
– kanfetis an parfiumeriis
lamazi kolofi.
 bambanierka, banbanerka
Scd.
bOnza [fr. bonze < iap busso
RvTis mouravi] – iaponiaSi,
CineTsa da aziis zogierT
sxva qveyanaSi: budistebis
mRvdeli an monazoni.
¥ bonzisa
 bonzasi Scd.
bOr-i1 [laT. bor(ax) < arab.
bu­raq boraki, gvarjila] –
qimiuri elementi, romelic
Se­
dis bevri mineralis Se­
mad­genlobaSi.
bOr-i2 [germ. bobrer burRi] –
foladis burRi, romelsac
iyeneben kbilis saeqimo
saq­
meSi.
bordQur-i [fr. bordure] – 1.
qso­vilis, xaliCis, Spa­le­
ris da misT. kideebze Se­
movlebuli zoli. (qarT.
si­
non. arSia).
2. qvis filebis zoli quCis
an gzis napirebis gaswvriv
trotuarebs gazonebis da
misT. gamosayofad.
 trotuaris b.
3. (polig.) samkauli teqstis
garSemo.
 borduri Scd.
bOrdo [geogr. sax.] – 1. wi­Te­
li Rvino erTgvari.
2. Rvinisferi, Sindisferi.
 b. kostumi.
bOrt-i [fr. bord germ. bord] –
1. gemis gverdis kedeli; am
kedlis zeda kide.
 gemis b.-ebs talRebi exeT­
qeboda, b.-Tan mdgari tu­
ristebi.
2. satvirTo avtomobilis,
Ria satvirTo vagonis da
misT. Zaris kedeli.
 gadaxsnili b.-ebi.
3. paltos,pijakis marjvena an
marcxena napiri (RilebiT
an kiloebiani).
ge­
mis bortze – gemze;
TviT­
m­
frinavis bortze –
TviT­
m­
fr
­ inavSi; kos­
mo­
su­
ri
xo­maldis bortze – kos­
mo­
sur xomaldSi.
 qimi (1 mniS.-iT) Scd.
bOs-i [ingl. boss holand baas
patroni, mepatrone, mflo­
beli] – 1. warmoebis di­
reqtori.
2. (araofic.) mTavari, xel­
mZRvaneli, ufrosi.
bOston-i [ingl. boston < ge­
ogr.] – cekva erTgvari –
neli valsis saxeoba (sxva­
-87nairad: vals-bostoni).
2. Salis Zvirfasi sakos­ti­
ume qsovili.
3. banqos TamaSi erTgvari.
botAnika [< berZ. botane mce­
nare] – mcenareTa Sem­s­wav­
leli mecniereba.
 b.-is xelmZRvaneli.
¥ botanikuri.
 b. geografia.
botanQkuri bARi – baRi
da dawesebuleba, sadac sa­
C­
veneblad da saswavlo-sa­
mecniero miznebiT ga­Se­
ne­
bulia sxvadasxva jiSis
mce­nare.
botUlizm-i [< laT. botulus
Zexvi] – (medic.) mZime mo­
wam­
vla ZexveuliT, TevziT,
xor­ciT an bostneulis
kon­serviT.
botfOrteb-i [fr. bottesfor­
tes] – maRali Ceqmebi erT­g­
vari, romlebsac yeli ga­
farToebuli aqvs muxls
ze­
moT; icvamdnen Zvelad
kavaleristebi.
 mx. botforti.
boUling-i [ingl. bouling]
– keg­lis sportuli saxe­
sxva­oba.
bOcman-i [holand. bootsman < bad
navi man adamiani] – sazRvao
flotSi: umcrosi meTauri
(zemdegi), romelsac evale­
bra
ba sameurneo samuSaoebis
xel­
mZRvaneloba
gemze
(wes­­rigis damyareba, sa­xo­
mal­
do samuSaoebis xel­
m­Z­
R­vaneloba da sxv.).
bOhema [fr. boheme – cignuri,
cignuroba] – msaxiobebi,
mu­sikosebi, mxatvrebi, mwer­
lebi, romelTac ara aqvT
arsebobisaTvis saWiro mud­
mivi Semosavali da uTav­
bolo cxovrebas ewevian.
¥ bohemuri.
 b. yofa.
 bogema, bogemuri Scd.
bra [fr. bras xeli] – 1. ke­
del­
ze damagrebuli sanaTi,
eleq­
trolampa.
2. kedlis Sandali.
 brisa.
 brasi Scd.
bravo! [it. bravo friadze] –
mowonebis, aRtacebis ga­mom­
xatveli SeZaxili.
bradikArdia [berZ. bradys ne­
li da kardia guli] – (medic.)
guliscemis
Seneldeba
(Sdr. taqikardia).
brAilis SrQfti – amobur­
cul-wertilovani Srifti
usi­
naTloTaTvis
[frangi
pedagogis
l.
brailis
(braille, 1809-1852) gvaris
mixedviT].
brakonQer-i [fr. braconnier]
bra
-88-
– piri, romelic nadirobs
(Tevzaobs) akrZalul ad­gi­
lebSi, akrZalul vadebSi an
akrZaluli saSualebebiT,
pi­ri romelic unebarTvod
Cexs tyes.
 brakoneri Scd.
brandmaQster-i [germ. brand­
meis­ter] – (moZv.) saxanZro
raz­
mis ufosi.
 brandmeisteri Scd.
brandmAuer-i [germ. brand­ma­
uer] – kapitaluri xan­
Zar­
T­sawinaaRmdego
(cecx­l­
gam­
Zle) kedeli Senobebs
So­
ris (qarT. sinon. cecxl­
amridi).
brAs-i [fr. brasse] – spor­tu­
li curvis erTerTi gav­
r­
celebuli saxeoba; xe­
lebs da fexebs vus­vamT
si­
metriulad da er­T­d­ro­
ulad Signidan ganze.
braUning-i [ingl. Browning sa­
kuT. sax. _ konstruqtori]
– erT-erTi sistemis pisto­
leti.
brASpil-i [holand. braad spil]
– (zRv.) gemze Ruzis amo­sa­
zidi jalambari.
brAhma [sanskr. brahma] – (mi­
Tol.) induizmis samebis um­
Tavresi RvTaeba, romelic
miaCniaT samyaros da yvela
arsebis Semqmnelad.
brAhman-i – indoeTSi umaR­
le­
si kastis wodebis war­
mo­madgeneli;
Zvelad
_
brah­
manizmis qurumi.
brEve [laT. breve] – romis pa­
pis mokle epistole.
brEzent-i [rus. брезент < ho­
land. presenning] – xeSeSi,
mkvri­
vi
(wyalgauvali)
wyal­
gaumtari qsovili.
breQk-dAns-i [ingl. breakdance < break texa, mtvreva da
dance cekva] – swrafi tempis
Tanamedrove cekva, rome­
lic sportul elementebs
Seicavs.
 Se­
moklebiT _ breiki.
brEnd-i [ingl. brandy < dan] –
TeT­
ri Rvinisgan ga­mox­
di­
li
da muxis kasrebSi da­
var­
gebuli alkoholiani sas­
meli (dabali xarisxis ko­
niaki): amzadeben xilisganac
(vaSlisgan, alublisgan).
briOlin-i – Tmaze wasasmeli
kremi erTgvari.
brEtel-i [fr. bretelle] – qalis
perangze, lifze da misT.
dakerebuli qsovilis zo­
nari an bafTa, romelic
mxar­
ze gadadis.
brQgada [fr. brigade] – 1. sa­
jariso SenaerTi, polkze
-89didi, magram diviziaze mci­
re.
 satanko b.
2. erTi ti pis samxedro xo­
maldebis SenaerTi.
 satorpedo katerebis b.
3. koleqtivi, romelic as­
ru­
lebs garkveul sawarmoo
davalebas.
 zeinkalTa b., meCaieTa b.
4. matareblis momsaxure per­
sonali.
 gamyolebis b.
brigAdir-i [germ. brigadier <
fr.] – brigadis (mniS. 3, 4)
xel­
mZRvaneli.
brigAntin-i [fr. brigantire < it.
brigantino] – Zveleburi oran­
Ziani ialqniani xomaldi
er­
Tgvari.
 brigantina Scd.
brQz-i [fr. brise] – susti sa­
napiro qari, romelic RamiT
xmeleTidan zRvisken qris,
xolo dRisiT zRvidan xme­
leTisken (zRvis brizi)]
brQket-i [fr. briquette] – Cve­
ulebriv guris saxiT daw­
nexili raime fxvieri ma­
sala.
 naxerxis b., Cais b., nayi­
nis b.
brilQant-i [fr. brilliant] –
gan­
sakuTrebuli wesiT da­
waxnagebuli almasi.
bro
brQnza [rumin. brinza] – gan­
sakuTrebul wesiT amoy­
va­
nili cxvris yveli (Sdr.
gu­dis yveli)
brQteb-i – kelturi tomebi,
bri­taneTis
kunZulebis
Zi­
riTadi mosaxleoba Zv.
welT. me-8 s.-dan ax. welTaR.
me-5-6 ss.-mde; maTi nawili
gaanadgures anglosaqsebma,
nawili gadsaxlda uelssa
da SotlandiaSi, agreTve
bretaSi (kontinentze).
brQfing-i [ingl. briefing mok­
led gadmocema] – xanmokle
TaTbiri an preskonferencia
JurnalistTa viwro wri­
saT­
vis.
brQj-i [ingl. bridge] – qaRal­
dis erTgvari TamaSi, gav­
r­celebulia inglissa da
ame­rikaSi.
brQji [ingl. breeches (mr.)]
– Sarvali, erTgvari, mux­
lebs qvemoT viwro, Ceq­
mebSi Casatanebeli; Zve­
lad
iyenebdnen cxe­
nos­
no­
bisTvis.
broQler-i [ingl. broil Sewva]
– msxvil mefrinveleobis
meurneobaSi garkveuli we­
siT gamozrdili saxorce
qaTami.
brOker-i [< ingl. broker] – mak­
leri, Suamavali vaW­
robaSi,
bro
-90-
sxvadasxva ga­
rigebaSi.
 b.-Ta skola.
¥ sabrokero.
 s. firma, s. kantora.
brOnqebi [berZ. bronchos (mx.)
sasunTqi mili] – traqeis
ganStoebani, romlebiTac
haeri Cadis filtvebSi:
¥ bronquli.
 b. jirkvlebi.
 bronxebi, bronxuli, bron­
qa­
luri, bronxialuri Scd.
brOnqit-i – (medic.) bronqebis
lorwovani garsis anTeba.
 bronxiti Scd.
brOS-i [fr. broche] – gulze
dasabnevi samkauli.
 oqros b.
 broSka Scd.
brOSura [fr. brochure] – pa­
tara wigni, Cveulebriv rbi­
li garekanis mqone.
 popularuli b.
brudErSaft-i [germ. bruder­
schaft Zmoba] bruderSaftis
daleva – Zveleburi sur­
vil-Cveuleba – orni svamen
Rvinos erTdroulad da
amiT umegobrdebian erT­
ma­
neTs (gadadian SenobiT
laparakze) (qarT. sinon.
vaxtanguri).
brUto [it. brutto uxeSi] – (vaWr.)
saqonlis
saerTo
wona
(Wur­Wlianad, SefuTvianad).
sapirisp. neto.
brucEloz-i [< sakuT. sax.]
– saqonlis (Txis, cxvris,
Zroxis, Roris) gadamdebi
daavadeba; saqonlidan ada­
mianze gadadis [ingliseli
eqimis Bruce-is mixedviT,
ro­melmac aRmoaCina am da­
avadebis mikrobi].
 bruciliozi, bruceloza
Scd.
bUda [sanskr. buddha – ga­naT­
lebuli] – budisturi re­
ligiaSi adamiani, ro­
mel­
mac
miaRwia sulier srul­yo­
fi­lebis umaRles dones da
Tavi daaRwia xe­laxal gan­
xorcielebaTa usas­
rulo
jaWvs; zogadad TviT am
religiis
damaarsebeli:
sa­kia muna buda – princi
gautama.
¥ budasi.
 budisa Scd.
bUdizm-i – msoflioSi erTerTi gavrcelebuli re­
ligia (qristianobasa da
is­lamTan erTad) romelic
warmoiSva Zv. welTaRr.
me-6 saukuneSi CrdiloeT
indoeTSi da gavrcelda
CineTSi, tibetSi, koreaSi,
iaponiaSi da aRmosavleTis
zog sxva qveyanaSi; misi
damaarsebelia – sakia muna
-91buda – princi gautama.
¥ budisturi.
 b. religia, b. taZari.
bUdist-i – budizmis mim­de­
vari.
budUar-i [fr. boudoir] – Zve­
lad
mdidarTa
sax­leb­
Si: qalis lamazad mo­
wyo­bili sastumro oTaxi
axloblebis misaRebad.
bUer-i [holand. boeir] – yinul­
ze sasrialo ialqniani
sa­
Wiani msubuqi navi an
plaTforma,romelsac Zirze
figurebi aqvs gakeTebuli.
¥ sabuero.
 s. sporti.
bUzment-i [germ. posament, <
fr. passament arSia] – oq­
romkedis an sirmis far­To
arSia, tansacmelze mov­
lebuli.
bUi [holand. boei] – wylis
zedapirze mcuravi msxvili
sasignalo tivtitva.
bUket-i [fr. boquet] _ 1. (moZv.)
Taiguli.
2. risame gemos an sur­ne­
lebis erToblioba.
 Cais b.
bukQnist-i [fr. bouquiniste] –
naxmari an Zvelad gamoce­
mul wignebiT movaWre.
bukinQsturi – naxmari an
bul
Zvelad gamocemuli, iSvia­
Ti wignebiT vaWrobasTan
dakavSirebuli.
 b. maRazia.
bUkle [fr. boucles kululebi]
– Salis an bambis qsovili
erTgvari, msxvili naqsovi.
¥ buklesi.
 buklisa Scd.
bUklet-i [ingl. booklet wig­
naki, broSura] – mxat­vr
­ u­
lad gaformebuli meg­
zu­
ri, reklama, prospeqti (ix.
prospeqti2) da misT. ro­
melic ramdenime gverdad
aris dakecili da erT
mTli­an furclad iSleba.
 gamofenis b., qalaqis xe­
debiani b.
bukmEker-i [< ingl. bookma­ker
wignis Semdgeneli] – doR­
Si
sanaZleos moTave (agrovebs
da iwers sanaZleod da­de­
bul Tanxas).
bukOlika da bukolQkuri
po­Ezia
[berZ.
bukolika
mwyem­
suri poezia] – po­e­
ziis Janri, romelSic ga­
idealebulia mwyemsuri, sa­
er­Tod sofluri cxovreba;
pastorali.
bUla [laT. bulla] – 1. romis
papis mbrZanebuleba, weri­
li an sigeli.
2. beWedi, romelic aseT do­
bul
-92-
kuments azis.
¥ bulisa.
 bulasi Scd.
bulAnJue [< fr. sakuT.
sax.] – wkapze datovebuli,
mrgv­lad SekreWili (Se­
mokvercxili) wveri.
¥ bulanJesi.
 bulanJisa, blanJe Scd.
bUldog-i
[ingl.
bulldog]
– erTgvari ZaRli; aqvs
brtye­
li drunCiani mokle
di­
di Tavi msxvili TaTebi
da farTo mkerdi.
buldOzer-i [ingl. bulldozer] –
mowyobiloba, romelic win
ukeTdeba muxluxa traq­
tors miwis samuSaoebis
Se­
sasruleblad;
TviT
traq­tori aseTi mo­
wyo­bi­
lobiT.
bUlvar-i [fr. boulevard pir­
velad – saqalaqo (qa­la­
qis) RerZi < germ. bollwerk]
– farTo xeivani qa­la­qis
qu­Cebis gayolebiT (Cve­
u­
leb­
riv Suaze).
bulvAruli [< fr. ix. bulvari]
– rac navaraudevia, rac ga­
miz­
nulia
obivatelebis,
meS­
CanebisaTvis, uxamsi ge­
movnebisaTvis;
 b. romani; b. presa.
bUlit-i [ingl. bullet] – (sp.)
hokeiSi: sajarimo Saiba,
romelsac
centridan
miatareben mowinaaRmdegis
karSi Sesagdebad.
bUm-i [ingl. boom] – 1. war­mo­
ebisa da vaWrobis aC­qa­
re­
buli zrda.
2. (gadat.) aurzauri, sen­
sa­
cia.
bumErang-i [ingl. boomerang
< avstraliel aborigenTa
enidan] – avstralieli to­
mebisa da zog sxvaTa sa­
tyorcni iaraRi – erTgvari
moxrili (joxi), kombali,
ro­melic gatyorcnis Sem­
deg (Tu mizans ver moxvda)
ukan brundeba.
bUngalo da bEngalo [ingl.
bungalow < ind.] – 1. indoeTSi:
msubuqi verandebiani Senoba
qalaqgareT.
2. inglisSi: erTsarTuliani
koteji.
bUnker-i [ingl. bunker] – 1.
TviT­
gantvirTvadi
sa­
Tav­
si fxvieri da natexi ma­
salebisaTvis (qarT. sinon.
xvimiri).
 qvanaxSiris b., kombainis
b.
2. specialurad mowyobili
rkina-betonis
miwisqveSa
TavSesafari.
bUrg-i [germ. burg] – Sua sa­u­
ku­neebSi evropis qveynebSi:
-93gamagrebuli koSki; cixe
simagre.
bUrime [fr. boust-rimes (mr.)] –
literaturuli TamaSi wi­
naswar mocemul riTmebiT
iumoristuli
leqsebis
Sem­
Tx­zveli.
¥ burimesi.
 burimisa Scd.
bUrdesk-i [fr. burlesque] –
komikuri, parodiuli po­
eziis Janri.
bUrJua [fr. bourgeois] – bur­
Juaziis warmomadgene­
li.
¥ burJuisa.
 burJuasi Scd.
burJuAzia [fr. bourgeoisie]
– klasi, romlis xelSic
aris samuSao da sawarmoo
saSualebani.
 msxvili b.
¥ burJuaziuli.
 b. wyobileba, b. partiebi.
butAfor-i [it. buttafuori] – Te­
atris TanamSromeli, ro­
melsac abaria butaforia.
butafOria [< it.] – Te­at­
ra­
luri
war­
modgeni­
saT­
vis saWiro sagnebi (ave­
ji, WurWeli, tansacmeli,
iara­Ri da sxv.) namdvils
mimsgavsebuli.
¥ butaforiuli.
 b. pistoleti.
 butaforuli Scd.
buf
butErbrod-i [germ. butterbrod
puri karaqiT] – puris naWeri,
romelzec dadebulia yve­
lis, Zexvis, loris... Txeli
naWeri an wasmulia karaqi
da sxv.
 buterbroti Scd.
bUfer-i [ingl. buffer] – zam­
ba­riani
mowyobiloba
lo­
ko­
motivze,
vagonze
– da­
jaxebis, dartymis misa­
Re­bad.
bufErul-i saxelmwifo –
(po­
lit.) patara sa­
xel­
m­
wi­fo, moqceuli or erT­
ma­neTisadmi
mtrulad
gan­
wyobil saxelmwifos So­
ris, romelTagan TiToeuli
cdilobs mis gamoyenebas
meoris sawinaaRmdegod.
bUfet-i [fr. buffet] – 1. sufris
WurWleulis, sauzmeulisa
da sasmelebis Sesanaxi ka­
rada.
 moxaratebuli b.
2. sasadiloebsa da res­tor­
nebSi: magida an daxli, sa­
dac yidian sauzmeulsa da
sasmelebs; patara sa­sa­
uz­
me.
 skolis b., vagzlis b.
mebUfete – bufetSi (mniS.
2 momuSave.
¥ mebufetisa.
 mebufetesi Scd.
buq
-94-
bUqsir-i [< holand. boegseeren
buqsireba] – 1. gemi,romelic
gankuTvnilia masze ga­mob­
muli araTviTmavali ge­
mebis, karWapebis, tivebis da
misT. gasawevad.
2. bagiri, romeliTac gemi
eweva masze gamobmul sxva
gemebs da misT.
¥ sabuqsiro.
 s. gemi.
bUSel-i [ingl. bushel] – fxvi­
eri
sxeulebis
sa­wyao
inglisSi, amerikis Se­
er­
Te­
bul Statebsa da zog
sxva qveyanaSi; udris da­ax­
loebiT 35,2 -36,4 l-s.
bUc-i [ingl. boots (mr.)] – spe­
ci­
aluri fexsacmeli fex­
bur­Tis saTamaSod
buxhAlter-i [germ. buchhal­ter]
– buxhalteriis spe­ci­
a­lis­
ti.
 mTavari b., ufrosi b.
¥ buxhaltruli.
 b. niWi.
¥ sabuRaltro.
 s. kursebi.
buxhaltEria – 1. angariS­
swo­
rebasa da aRricxvis
Te­
oria da praqtika;
2. angariSsworebis ganyo­fi­
leba sawarmoSi; da­
we­
se­bu­
lebaSi.
¥ sabuRalterio.
 s. davTari.
g
gabArdin-i [fr. gabardine] _
Salis qsovili, romliTac
umTavresad
wyalgaumtar
paltos keraven.
gabArit-i [fr. gabarit] _
zRvruli garSemoxazuloba
sagnebisa.
 avtomobilis g., gemis g.,
TviTmfrinavis g.
gAz-i [fr. gaz] – 1. fizikuri sxe­
uli, nivTiereba, rome­lic
mi­iswrafis gavrceldes da
Tanabrad moicvas sivrce
qarT. sinon. airi).
 maxrCobela g., mgvrgvinavi
g., cremlsadeni g.
2. gaziseburi (airiseburi)
sawvavi; iyeneben saTbobad
(zogjer gasanaTebladac).
 bunebrivi g., Txevadi g.,
daWirxnili g., navTobis g.
¥ gaziani.
 g. wyali.
 1 mniSvnelobiT upiratesad
ixmareba airi.
gazifikAcia [fr. gazeification]
gazificireba _ gazis (mniS.
2) energiiT momaragebaze
ga­dayvana
 qalaqis g., binebis g.
-95-
gazOlin-i [fr. gazoline] _ 1.
gal
sagalantereio, Scd.
sawvavi siTxe, romelic mi­ galAntur-i [fr. galant] _
didad Tavaziani, zrdi­lo­
iReba navTobis gamoxdiT
biani adamiani.
(kre­
kingis procesi, misgan
Semdeg iReben benzins).
galAqtika [< berZ. galantikos
2. benzinis saxelwodeba aSSrZiani] _ varskvlavTa er­
Si.
Ti­ani sistema

Cveni g. (varskvlavTa sis­
gAzon-i [fr. gazon] _ ba­Reb­
tema, romelSic Sedis mze
Si, quCebSi da sxva.: deko­
da maSasadame, dedamiwac)
raciuli mizniT daTesili

sxva g.-ebi.
balaxi, Cveulebriv, mokled
¥ galaqtikuri.
da Tanabrad SekreWili;
 g. nisleuli.
far­Tobi, romelzedac ase­
 Cveni galaqtikis qarTuli
Ti balaxia daTesili.
sinonimebia irmis naxtomi
gAla [fr. gala] – 1. iTqmis did
da cis ikankledi.
sazeimo sanaxaobaze (galagAlebi _ im keltebis ro­ma­
koncerti, saRamo gala da
uli saxelwodeba,romlebic
misT.)
cxovrobdnen galiaSi (Ta­
2. me 17-18 ss-Si: didi zeimi
na­
medrove
safrangeTis
mefis sasaxleSi.
Crd. italiisa da belgiis
galantErea [fr. galanterie]
teritoriaze) me-7-1 ss. Zv.
– tualetisa (mniSv. 1) da
welTaR.
pi­radi
moxmarebisaTvis
gAlera [it. galera] _ Zvelad
sa­
Wiro sxvadasxva saxis
(me-18-s.-mde) dasavleT ev­
niv­
Tebi (Zafebi, lentebi,
ro­paSi: mravalniCbiani xis
qin­
ZisTavebi, savarcxlebi,
samxedro
xomaldi, ro­
Rilebi, xelTaTmanebi, hal­
melzec meniCbeebad umetes­
s­
tuxebi da sxv.), rogorc
wi­lad iyvnen katorRa-mis­
gasayidi saqoneli.
jili damnaSaveebi, tyveebi,
¥ sagalantereo.
monebi.
 s. maRazia, s. fabrika, s.
¥ galerisa.
saqoneli.
 galerasi Scd.
¥ galantereisa.
 galantereasi, galanteria, galErea [it. galleria] _ 1. grZe­
li daxuruli derefani,ro­
sagalanterio, galantereia,
gal
-96-
melic aerTianebs Senobis
sxvadasxva nawils.
2. (saub.) SuSabandi.
3. miwisqveSa grZeli da viw­
ro
gasasvleli
(samTo
samuSaoebSi, samxedro na­ge­
bo­
bebSi).
 g.-is gayvana.
4. gadat. (wign.) didi wye­
ba
rigi (ti pebis, por­tr
­ e­te­
bisa).
 literaturuli gmirebis
g.
5. (moZv.) TeatrSi, cirkSi:
zeda iarusi (iaffasiani
ad­
gilebiT). qarT. sinon.
qan­
dara.
suraTebis galerea _ spe­ci­
a­
luri sad­
go­mi samxatvro
xe­
lovne­
bis
nawarmoebTa
ga­
mofeni­
saT­vis.
 galereisa.
 galereasi, galeria, ga­
le­
reia Scd.
gAlet-i [fr. galette] _ patara
zomis namcxvari erTgvari.
galvanizAcia _ mudmivi
eleq­truli denis ga­
mo­
yeneba samkurnalo an teq­
nikuri miznebisTvis
galvanQzeba _ 1. eleqtruli
denis gatareba rameSi.
2. raime sagnis zeda­pi­ris
liToniT dafarva eleq­
tro­lizis saSualebiT.
galvanometr-i [galvano berZn.
metreô vzomav] _ susti eleq­
truli denis sazomi xel­
sawyo.
galvAnuri _ qimiur re­aq­ci­
is Sedegad miRebuli (eleq­
truli deni).
galvAnuri elEmenti _
xelsawyo, romelSic qimi­
u­ri reaqciis Sedegad mi­
i­
Reba eleqtruli deni.
galvAnuri batArea _
er­T­
maneTTan SeerTebuli
gal­
va­
nuri elementi [ita­
lieli mecnieris Galvani-s
(1737-1798) gvaris mixedviT).
galQera [esp. gallera] samxreT
amerikis zog qveynebSi: 1.
mamlebis CxubisaTvis, ro­
gorc sanaxaobisaTvis mo­
wyobili adgili.
2. TviT mamlebis Cxubi.
galQpot-i [fr. galipot] _
fisi, romelic sdis wiw­
vo­
vani
jiSebis
merqans
Wri­
lobidan; Seicavs ski­
pi­
dars,
kanifolsa
da
wyals; iyeneben laqebis da­
samzadeblad.
gAlife [afr. generlis Gal­
lif­fet-isgan, romelic cno­
bi­
li iyo parizis ko­
mu­
na­
rebisadmi 1871 w. Tavisi
sim­
kacriT]
_
sam­xedro
-97Sar­vali, muxle­bis qve­viT
viw­rod SemoWerili, xolo
ze­
moT Zalian ganieri, ga­
far­Toebuli.
 galifesi.
 galifisa Scd.
galQcizm-i [fr. gallicisme] _
franguli enidan nasesxebi
sityva an gamoTqma; frangul
yaidaze agebuli gamoTqma
ama Tu im enaSi.
gAlon-i [fr. gallon] _ ing­
lis­Si, aSS-sa da zog sxva
qveyanaSi Txevadi da fxvi­
eri sxeulebis sawyao sxva­
dasxva tevadobis (3,5 -dan
4,5 l-mde).
gAma [berZ. gamma saxelwodeba
γ (g) asosi, romliTac Sua
saukuneebSi
aRniSnavdnen
so­
lo
bgeras
musikaSi]
_ 1. bgeraTa aRmavali an
daR­
mavali Tanmimdevroba
erTi an ramdenime oqtavis
farglebSi.
 g.-ebis dakvra.
2. gadat. (wign.) Tan­
mim­dev­
ruli wyoba erT­g­va­rovani,
mag­
ram mravalgvarad cvla­
di sagnebisa, movlenebisa.
 ferTa g.
¥ gamisa.
 gamasi, gamma Scd
gAmbit-i [fr. gambit] _ Wad­ra­
kis partiis iseTi dasawyisi,
gar
rodesac Setevaze swrafad
gadasvlis mizniT TeTrebi
swiraven figuras an paiks.
gambUzia [esp. gambuxial] _
wvrili (47 sm) cocxalmSobi
Tevzi, romelic anadgurebs
malariis koRos matlebs.
gAmeta [berZ. gametςs me­uR­
le (qmari), gametς me­
uR­
le
(coli)] _ (biol.) cxo­ve­
luri an mcenareuli or­
ga­nizmis sasqeso uj­redi;
ga­nayofierebis dros sa­
pi­
rispiro sqesebis ori g. Se­
irwymeba.
gAngrena [berZ. gangraina] _
co­
cxali organizmis ro­me­
lime qsovils, organos an
sxe­ulis nawilis kvdo­
ma
sis­
xlis mimoqcevis dar­R­
ve­vis Sedegad.
gAngster-i [ingl. gangster
brbo, banda, xrova] _ bandi­
ti, mZarcveli
¥ gangsteruli.
garAntia [fr. garantie] _ pi­
roba, romelic uz­runvel­
yofs rasme (qarT. sinon.
sa­windari).
¥ sagarantio.
 s. vada, s. werili.
gAraJ-i [fr. garage] _ ga­da­xu­
ruli adgili, Senoba av­
to­mobilebis sadgomad da
gar
-98-
SesakeTeblad.
 farexi Scd.
gardErob-i [fr. garderobe] _
1. tansacmlis karada;
2. mimsvlelTa zeda tan­sac­
mlis (halstuxisa da misT.)
Sesanaxi
sazogadoebrivi
Tav­Seyris adgilebSi.
 Teatris g.
3. erTi adamianis mTeli tan­
sacmeli.
 msaxiobis g.
megardErobe _ garde­rob­
Si (mniS. 2) momuSave.
sagardErobo _ igivea
rac garderobi (mniSv. 2).
¥ megarderobis.
 megarderobesi Scd.
garnQzon-i [fr. garnizon] _
samxedro nawilebi, rom­le­
bic ganlagebulni arian
da­
saxlebul punqtebSi ga­
magrebul raionSi.
 Tbilisis g.
¥ sagarnizono.
¡s. samsaxuri.
gArnir-i [fr. garnir morTva,
Sekazmva] _ xorcis an Tev­
zisgan momzadebuli ker­Zis
sakazmi (bostneuli, kar­
tofili, makaroni da sxv.).
 kartofilis g.
¥ garniriani.
 g. katleti.
garnQtur-i [fr. garniture] _
erTi daniSnulebis mqo­
ne
sagnebis (mag. avejis, TeT­
reulis) sruli kompleqti.
2. (poligr.) sxvadasxva zo­
mis, magram erTnairi mo­
xazulobisa da xasiaTis
Sriftis kompleqti.
gastrOlebi [germ. Gastrolle <
Gast stumari da Role roli] _
sxva qalaqidan an qveynidan
sadme Casuli msaxiobis
an msaxiobTa koleqtivis
gamosvlebi.
 ansambl "rusTavis" g. saz­
R­vargareT.
¥ sagastrolo.
 speqtakli, s. mogzauroba,
s. repertuari.
gastrolQor-i [< germ.] _
msaxiobi, romelic gast­ro­
lebs marTavs
gastrOnom-i [fr. gastronome
< berZ. gastēr (gastros) ku­
Wi
da nomos kanoni] _ gas­
tro­
nomiuli maRazia (winaT
ase eZaxdnen gemriel saW­
me­lebis mcodnes da moy­
va­
ruls).
gastronOmia [fr. gastronomie]
_ sakvebi produqtebi,upi­
ra­
tesad sauzmeuli, rogorc
savaWro saqoneli.
¥ gastronomiuli.
 g. maRazia.
gaudeAmus-i [laT. gaudeamus
-99movilxinoT] _ Zveleburi
stu­denturi simRera la­Ti­
nur enaze.
gAuCo [esp. gaucho] _ 1. ar­
gen­
tinasa da urugvaiSi:
eT­
ni­kuri jgufi, romelic
warmoiqmna me-16-17 ss.‑Si.
espanelTa SeuRleba in­do­
el qalebTan: pampaSi (ix.
pampa) mcxovrebi mwyemsi,
qov boi;
2. farTofarfliani Calis
qudi erTgvari.
gEa [berZ. Gς da Gaia] _ ber­
Znul miTologiaSi: mi­wi­
sa da miwisqveSeTis, qves­k­
nelis qalRmerTi: misgan
warmoiSva yvelaferi, maT
Soris RmerTebi da ada­mi­
anebi.
gEena [berZ. geena, ebr. gehinom
hinomis veli] _ jojoxeTis
cecxli.
geQzer-i [island. geyser < germ.
heiβ sxeuli] _ vulkanuri
warmoSobis cxeli wyaro,
saidanac periodulad amo­
ifrqveva wylisa da orT­
qlis Sadrevani.
 heizeri Scd.
gEim-i [ingl. game TamaSi] _
sportuli TamaSebis (mag.
CogburTis partiis) nawili,
ro­
melic taimebisgan gan­
s­x­
vavebiT dgindeba miRweuli
gen
qulebisa da ara drois mi­
xedviT.
geitinomAgia [berZ. gei­ton
mezobeli da gamos qor­
wineba] _ (bostn.) mce­na­
reTa erTi da imave eg­
zem­plaris yvavilebs mier
urTierTdamtverva.
gEiSa [iap.] _ iaponiaSi msaxi­
o­bi qali, romlis movale­
o­
baa mayureblebis (mdidarTa
sa­saxleSi stumrebis) gar­
Toba
maxvilsityvaobiT,
sim­
Re­
riT, cekviT da a. S.
¥ geiSisa.
 geiSasi Scd.
gelErter-i [germ. gelertehr
swavluli] _ (wign.) wignebiT
ganswavluli, magram cxov­
rebas, praqtikul saq­
mi­
a­
no­
basa da mowinave mec­
ni­
erebas
mowyvetili ada­miani.
gEma [laT. gemma] _ Zvir­fa­
si qva, romelzedac amok­
ve­Tilia raime warwera an
gamosaxuleba.
genealOgia [berZ. genealogia]
_ 1. gvaris tomis istoria.
2. istoriis damxmare dis­
ci plina, romelic swav­
lobs calkeuli gvarebis
is­toriasa da adgens sag­
vareulo nusxebs
3. (biol.) cxovelTa an mce­na­
reTa gvarebis war­
mo­
Soba.
gen
¥ genialogiuri.
 g. tabula.
-100-
genealogQuri xe _ oja­
bis saxelmwifoebSi: didi
bri­
taneTis
mTavrobis
mier daniSnuli samefo
xe­lisuflebis
umaRlesi
war­momadgeneli.
xis sag­
vareulo nusxa ro­me­
lic garkveulad aris war­
sageneralguber­n A­t o­
mod­
genili
ganStoebuli
xis saxiT.
ro _ revoluciamdel ru­
 genialogia Scd.
seT­
Si: msxvili ad­mi­
nis­
genEzis-i [berZ _ genesis da­
t ­r a c i u l - t e ­
ritoriuli
badeba, warmoSoba, wyaro]
er­Te­
u­
li, ro­
melsac ga­
na­
_ warmoSoba, warmoqmna; Ca­
geb­
da general-gu­
ber­
na­
to­
saxvis istoria.
ri.
¥ genezisuri.
 general-gubernato­
ri, mag­
 m. kavSiri.
ram
sageneralguberna­
to­
 geneturi, genetikuri Scd.
ro.
(ix. genetika).
generalizAcia _ 1. kerZo
genEral-i
[fr.
général <
movlenaTa daqvemdebareba
laT. generalis saerTo, mTa­
raime zogadi princi pisadmi;
vari] armiis umaRles me­
ganzogadeba.
Ta­urTa Semadgenlobis wo­
2. (medic.) avadmyofobis gan­
debuleba.
Tesva mTel organizmSi.
general-maiori _ generlis
3. kartografiuli gamosa­
pirveli wodebuleba;
xu­leba damuSavebis pro­
general-leitenanti _ meo­
cesSi, romlis drosac ru­
re wodebuleba;
ka­ze gamoiyofa mTavari
general-polkovniki _ mesa­
da yuradReba ar eqceva
me wodebuleba;
wvril­
mans.
armiis generali _ generlis generalisQmus-i [laT. ge­
umaRlesi wodebuleba;
ne­ra­lis­simus yvelaze mTa­
va­
ri,
general-gubernator-i _ 1.
umaRlesi] _ zog qve­
ya­
naSi:
revoluciamdel ruseTSi:
umaRlesi sam­
xed­
ro wo­
de­
erTi an ramdenime guberniis
bu­leba, ro­
mel­
sac aniWeben
ufrosi.
gan­sa­kuT­
re­
bu­
li samxedro
2. britaneTis kolonieb­Si,
dam­sa­
xu­
rebisaTvis;
msof­
agreTve erTa Tanamegobro­
li­o­
Si sul 50-ze meti ge­
-101-
gen
ne­
ra­li­simusi iyo: ruseTSi
da grimebiT.
g.-is wodeba hqonda a. su­vo­
generaluri Stabi _
rovs da kidev 3 sxva mxe­dar­
umaR­
lesi samxedro mmar­
T­
T­
m­
Tavars, yofil sab­Wo­Ta
ve­lobis centraluri or­
kav­
Sir­Si _ ioseb sta­lins
gano.
(1879-1953).
generAtor-i [laT. generator
 aRsaniSnavia, rom xSi­
mSobeli, mwarmoebeli, war­
rad gaigonebT TiTqos ge­
momSobi] _ manqana, romelic
neralisimusebs
wodebas
meqanikur energias gardaq­
ani­Webs saerTaSoriso or­
mnis eleqtrul energiad.
ganizacia, rac Scd.
 mudmivi denis g.
 ase mag., ioseb stalins
¥ generatoruli.
generalisimusoba mianiWa
 g. danadgari.
sabWoTa kavSiris umaRlesma
sakanonmdeblo organom _ generAcia [laT. generatio da­
badeba] _ 1. cxovelebis, mce­
umaRlesma sabWom 1945 w. da
nareebis, mineralebis erTi
potsdamis konferenciaze
gvaris an saxeobis yvela
is warsdga am wodebiT.
wev­ri.
generalQtet-i [germ. genera­
2.
warmoSoba, gaCena. mag:
li­töt < laT. generalis saerTo,
eleq­
troenergiis g.
mTa­
vari] _ armiis umaRlesi
meTaurTa
Semadgenloba; genEtika [< berZ. genetikos
war­momSobi] _ mecniereba
ge­
nerlebi.
organizmTa memkvidreobisa
generAlur-i ... [laT. generalis]
da cvalebadobis kanonebis
_ mTavari, ZiriTadi.
Sesaxeb.
 g. prokurori, qalaqis g.

adamianis g., mcenareTa g.
gegma (Semok. gengegma), g.
cxovelTa
g.
brZola (omSi).
¥ genetikuri.
generaluri
konsuli
 g. problemebi, g. ana­li­
_ mTa­
var qalaqebSi myofi
zi.
kon­suli.
 geneturi Scd.
generaluri repeticia gEni [berZ. genos jiSi, gvari]
_ uka­
naskneli repeticia
_ memkvidreobiTobis ma­
war­modgenis gamarTvis win,
terialuri sawyisi cocxal
de­
koraciebiT,kostiumebiTa
organizmebSi memkvidreuli
gen
-102-
informaciis
matarebel geogrAfia [berZ. geōgraphia <
qro­
mosomaSi _ TiToeuli
gē dedamiwa da graphō vwer,
geni uzrunvelyofs ama Tu
aRvwer] _ 1. im mecnierebaTa
im Tvisebis memkvidreobiT
kompleqsi, romlebic erT­
gadacemas cocxal or­
ga­
ma­neTTan mWidrod aris da­
niz­mebSi.
kavSirebuli da moicavs
gEnia [laT. genius] _ udidesi
fi­zikur da ekonomikur
Se­
moq­medebiTi niWi.
geo­
grafias.
 rusTavelis g.
fizikuri geografia _
geniAluri _ 1. geniiT da­
mecniereba, romelic swavl­
obs adamianTa sazogadoebis
jil­doebuli.
momcvel bunebriv pirobebs
 g. poetebi.
(reliefs, klimats, mcenare­
2. geniosis damaxasiaTebeli,
Ta da cxovelTa samyaros,
Sesaferi.
ni­
adagebs da sxva).
 g. nawarmoebi.
ekonomikuri geografia
genQos-i [laT. genius] _ geniiT
_ mecniereba, romelic swav­
dajildoebuli pirovneba.
lobs warmoebis ganlagebas,
 ieso qriste _ kacobriobis
misi ganviTarebis pirobebsa
geniosi, g. mxatvari firos­
mani.
da Taviseburebebs sxva­da­
sxva qveyanasa da raioneb­
genOcid-i [berZ. genos gva­ri,
Si.
tomi da caedo vklav, vxo­
2. dedamiwis zedapirze ri­
cav] _ mosaxleobis cal­
same
gavrcelebis
Ses­
ke­
uli
jgufebis, mTeli
wavla.
xal­
xis gaJleta rasobrivi,

mcenareTa g., cxovelTa g.,
erovnuli an religiuri
niadagebis g.
mo­
tiviT, iTvleba umZimes
¥
geografiuli da sageo­
danaSaulad kacobriobis
gra­
fio.
winaSe.
 g. (s.) mecnierebani, g. aR­
geo... [berZ. gē miwa] _ rTuli
wera, g. garemo.
sityvebis pirveli nawili
mniSvnelobiT `exeba deda­ geodEzia [berZ. geōdaisia de­
damiwis dayofa < gē de­
mi­
was~.
damiwa da daizō vyof (na­
 geografia, geodezia, geo­
wilebad)]
_
mecniereba,
logia.
-103ro­
melic swavlobs de­da­
miwis formebsa da zo­mebs
saerTod (umaRlesi geo­
de­
zia) da adgilze iRebs zo­
mebs dedamiwis zedapiris
asa­saxavad rukebsa da geg­
mebze (topografia).
¥ geodeziuri da sageo­
dezio.
 g. xelsawyoebi, g. gadaReba,
g. azomvebi.
geolOgia [berZ. gē dedamiwa
da logos moZRvreba] _ mec­
ni­
ereba, romelic swavlobs
dedamiwis agebulebasa da
elementebs, dedamiwis qer­
qis cvalebadobis istorias,
dedamiwaze organuli si­
co­
cxlis istorias da sa­
sar­geblo
wiaRiseulis
sabadoebs, Ziebis meTodebs.
¥ geologiuri.
 g. eqspedicia (an: aqcia); g.
ruka (da ara ruqa), g. epoqa,
g. procesebi.
geomEtria [berZ. geometria
miwismzomeli] _ maTematikis
nawili, romelic swavlobs
sxeulebis sivrciT for­
meb­
sa da maTi gazomvis me­
Todebs.
¥ geometriuli.
 g. amocana, g. aqsioma, g.
meTodi.
geopolQtika _ politikuri
gep
strategiis
geografiul
Tvi­
sebaTa Seswavla;
 g.-is mTeli formulaa:
geo­
grafiuli garemo _ ada­
miani _ saSinao da sagareo
po­li­
tika.
¥ geopolitikuri.
 g. problemebi.
geOrgin-i _ balaxovani de­
ko­ratiuli mcenare; aqvs
di­di xasxasa yvavili. [rusi
botanikosis Георги-s (17291802) gvaris mixedviT].
¥ giorgini Scd.
geofQzika [berZ. gē de­da­
mi­wa
da
physikē fizika]
_ im mecnierebaTa komp­
leq­
si, romlebic
Se­is­
wavlian dedamiwis fi­zi­
kur Tvisebebsa da mas­Si
mimdinare fizikur pro­
cesebs.
¥ geofizikuri.
 g. observatoria.
geoqQmia _ mecniereba de­
damiwis qimiuri Sed­
ge­ni­
lo­
bisa da masze qimiuri
ele­
mentebis
gavrcelebaganawilebis, SeerTebisa da
gadaadgilebis
kanonebis
Sesaxeb.
gEpard-i [fr. guēpard] _ didi
mtacebeli cxoveli katebis
ojaxisa; aSinaureben da
geSaven sanadirod (qarT.
ger
-104-
sinon. avaza).
gEran-i [< berZ. geranos Rero]
_ balaxovani mcenare; aqvs
surnelovani foTlebi; zo­
gi saxeoba dekoratiulia,
zo­
gisgan iReben aromatul
eTerzeTs (qarT. sinon. nem­
siwvera).
gErb-i [rus. герб < polon.
herb] _ saxelmwifos, qa­
la­
qis,
Tavadaznauruli
an burJuaziuli wodebis
gan­
masxvavebeli
niSani,
romelic gamosaxulia dro­
Sebze, liTonis furcelze,
beWdebze da sxv.
 saqarTvelos saxelmwifo
g., Tbilisis g., sagvareulo
g.
¥ gerbiani da sagerbo.
 g. (s.) beWedi.
gerbQani qARaldi _ qa­
Ral­di, romelsac iye­ne­
ben aqtebisa da sa­bu­Te­bi­
saTvis.
gerb. mArka _ marka, ro­
melsac iyeneben ro­
gorc
fu­
lis gadaxdis ni­
Sans sa­
buTebis gafor­me­bi­
saT­vis.
 Rerbi, Rerbiani, saRerbo
Scd.
germEtul-i [fr. hermetique,
laT. hermeticus] _ mWidrod
daxuruli, SeuRwevi, gaum­
tari.
 g. SefuTva, g. safuTavi.
 germetiuli Scd.
gerontolOgia [berZ. ge­
rôn (gerontos)
moxuci
da
logos moZRvreba] _ mec­
ni­
ereba sicocxlis ga­xan­
g­
r­
Z­livebis Sesaxeb.
gerUsia [berZ. grusia] _ Zvel
sa­berZneTSi: uxucesTa sab­
Wo.
gEstapo [germ. Gestapo (Se­
mokl.) Geheime Staatpolizei] _
faSistur ger­
maniaSi (19331945) saidumlo saxelmwifo
policia.
gEto [it. ghetto] _ zog qve­
yanaSi: did qalaqSi sa­
gangebod gamoyofili uba­
ni, sadac iZulebiT iyo
da­saxlebuli
adamianTa
gar­
kveuli rasobrivi an
religiuri jgufi.
 zangTa g., ebraelTa g.
gvArdia [it. guardia] _ jaris
saukeTeso rCeuli nawili.
 sazRvao g., g.-is kapitani.
¥ gvardiuli.
 g. nawili.
giAur-i [Turq. gâuri < arab.] _
musulmanTa samyaroSi _
sa­erTo saxelwodeba yvela
ucxoelisa.
gQbon-i [ingl. gibbon] _ maimuni,
romelsac Zalian grZe­
li
-105wina kidurebi aqvs.
gQga _ TavsarTi, romelic
sa­
zom erTeulebTan mi­er­
Te­
bisas aRniSnavs maT mi­
liardjer gazrdas;
 giga baiti = 1 mlrd. ba­
its.
gQgant-i [berZ. gigas (gigantis)]
_ 1. Zalian didi tanis
ada­miani an cxoveli (mag.
goliaTi, bumberazi).
2. Zalian didi, uzarmazari
Senoba, nageboba, warmoeba,
meurneoba da sxv.
¥ giganturi.
 g. mSenebloba, g. amo­ca­
nebi.
gQd-i [fr. guide] _ turis­te­bis
gamyoli (qarT. sinon. eqs­
kur­si­amZRoli).
giliOtina [fr. guillotine] _
ada­mianis sikvdiliT
da­
sas­jeli (Tavis mo­
sak­ve­
Ti) manqana, SemoiRes saf­
rangeTSi 1792 w. (safrangeTis
didi revoluciis dros)
doqtor giliotenis wina­
da­
debiT.
gimnAzia [< berZ. gymna­si­
on satanvarjiSo
moe­
da­
ni, Semdeg skola, sa­dac
ikribebodnen filoso­
fo­
sebi, mecnierebi] _ garkve­u­
li ti pis saSualo sas­
wav­
lebeli.
gla
kl.
gimnAzia _ gim­na­
zia, romelSic realuri
sas­wavleblebisgan gan­
s­
x­
vavebiT, aswavlidnen kla­
sikur enebs (Zvel ber­
Z­
nul­
sa da laTinurs).
ginAndri _ [berZ. gynς(ē) qali
da anςr (andros) mamakaci] _
qali, romelsac aqvs mama­ka­
cis meoreuli sasqeso niS­
nebi (viwro menji, wveri da
sxv.).
gingQvit-i [< laT. gingine
RrZi­
li) _ (medic.) RrZi­
lebis anTeba.
ginekolOgia [berZ. gynς (gyna­
i­kos) qali da logos moZRvreba]
_ medicinis nawili, ro­
me­
lic swavlobs qalis or­
ganizmis
Taviseburebebs,
qa­lis sasqeso organos da­
a­vadebebs da maTi mkur­na­
lobis meTodebs.
gQrlanda [fr. guirliande < it.
girlanda] _ 1. jaWviviT er­T­
maneTSi Cawnuli yvavilebi,
foT­
lebi totebi. (qarT. si­
non. yvavilwnuli).
2. am saxis ornamenti.
 girlianda, girlandi Scd.
glagOlica [rus. глаголица]
_ Zveli slavuri erT-erTi
anbani. (Sdr. kirilica).
gladiAtor-i [laT. gladiator]
gla
-106-
_ Zvel romSi: specialurad
gawvrTnili mona an tyve,
ro­
melic cirkis arenaze
iara­RiT xelSi ebrZoda
sxva aseTive adamians an
mxe­
cebs amfiTeatrSi.
glAndebi [fr. glandes < laT.
glans (glandis) rko] _ sasis
nu­Siseburi jirkvlebi.
 Sesivebuli g., g-ebis amok­
veTa.
glAse [fr. glacé gayinuli] _
nayinSereuli rZiani yava.
 glasisi.
 glasisa, glease, gliase
Scd.
glaUkoma [berZ. glaukôma] _
(medic.) Tvalis mZime da­
a­
vadeba, rac mdgomareobs
Tval­SigniTa wnevis awevaSi;
xSirad iwvevs dabrmavebas.
gleikOmetr-i [berZ. gleu­
kos maWari, tkbili Rvino
da metreo vzomav] _ xel­
sawyo RvinoSi Saqris ra­o­
denobis gasarkvevad (Sesa­
mow­
meblad).
glitvAin-i [germ. glükend
we­in cxeli Rvino] _ mo­
du­Rebuli wiTeli Rvino,
ro­
melSic Sezavebulia Sa­
qari da saneleblebi; svamen
cxlad.
glQser-i [fr. glisseur mosri­ale,
molivlive] _ swrafmavali
matoriani navi, aviTarebs
did siCqares, amitom wyal­
Si Rrmad ar jdeba da
misrialebs wylis ze­da­
pir­ze.
globAlur-i [fr. global] _
(wign.) rac mTel msoflios,
mTel dedamiwas moicavs;
sa­yovelTao.
 g. politika, g. prob­le­
mebi.
glObus-i [laT. globus sfero] _
dedamiwis modeli,romelic
magrdeba vertikalur sayr­
den­ze da brunavs Tavisi
RerZis garSemo
glOria [it. gloria brwyinva,
di­deba] _ 1. optikuri mov­
lena, atmosferoSi fe­ra­
di
rgolebi, romlebic war­
moiqmneba sagnidan Rru­
bel­
ze an sqel nislze dacemuli
Crdilis garSemo.
2. kaTolikuri mesis meore
nawili _ qebaTa qeba.
glosarQum-i [laT. glossani­
um] _ (filol.) raime (Cve­
u­
lebriv Zveli) teqstis leq­
sikoni, romelSic axsnilia
moZvelebuli da gaugebari
sityvebi.
glOsit-i [< berZ. glossa ena]
_ (medic.) enis anTeba.
glUkoza [< berZ. glykys tkbi­
-107li] _ yurZnis Saqari. Se­
dis saxamebelsa da zo­gi
sxv. nivTierebebis Se­mad­gen­
lobaSi; iyeneben me­di­ci­
naSi,
sakonditro war­mo­ebaSi da
safeiqro mrew­ve­lo­
ba­Si.
 gliukoza Scd.
gnOm-i [germ. gnom] _ da­sav­
leT evropul mi­
To­lo­
gi­
aSi: maxinji qon­d­ris ka­ci,
romelic icavs mi­wis­qve­Se­
Tis grZne­
u­lo­bas.
gnoseolOgia [< berZ. gnosis
codna, Semecneba da logos
moZRvreba] _ Semecnebis
Teoria, romelic swavlobs
Semecnebis SesaZleblobebs,
mis wyaroebs, formebs da
meTodebs.
¥ gnoseologiuri.
gnostQcizm-i [< berZ. gnostikos
SemecnebiTi] _ adrindeli
qristianobis
religiurfi­­losofiuri mimdevroba;
cdi­
lobda
Seeqmna
moZ­
R­
vreba RmerTis Sesaxeb,
sam­
yaros warmoSobisa da
ganviTarebis Sesaxeb qris­
tianul religiur dog­
matebze, idealistur fi­
losofiasa da iudevlobaze
dayrdnobiT.
gnu [afr.] _ mcoxneli Zu­Zum­
wovari cxoveli antilopis
gvarisa,
gavrcelebulia
gol
aR­mosavleT da samxreT
afrikaSi.
gobElen-i [fr. gobelin] _ xeliT
naqsovi kedlis xaliCa. ro­
mel­
Sic Caqsovilia raime
suraTi, gamosaxuleba
2. saxeebiani mkvrivi de­ko­
ra­tiuli qsovili (avejze
gadasakravad, fardebisTvis
da sxv.)
 gobelini Scd.
gOlgoTa [arab. gûlgûethâ Ta­
vis qala] _ 1. goraki pa­
lestinaSi,
ierusalimis
ax­los, sadac sikvdiliT
sjid­
nen da sadac saxarebis
mixedviT jvars acves ieso
qriste.
2. (gadat.) satanjveli ad­
gili, tanjva (“golgoTaze
asvla”).
golkQper-i [ingl. goalkeeper]
_ (moZv.) mekare (fexburTSi,
hokeiSi).
golOgrama [< berZ. holos wona
da gramma aso, Canaweri] _
moculobiTi gamosaxuleba,
romelic miiReba sinaTlis
talRebis dasmis (dadebis)
gziT
gOlf-i [ingl. golf] _ 1. spor­
tuli TamaSi _ specialuri
joxis dartymiT sxmuli re­
zinis burTs miagoreben da
cdiloben Caagdon fosoSi
gon
-108-
(gavrcelebulia inglissa
da a.S.S-Si).
2. mokle Sarvali, romelsac
aqvs manJtebi muxls qvemoT
Sesakravad (Sarvali-gol­
fi).
3. winda _ muxlamde sigr­Zis.
gonAdeb-i [< berZ. gonς Tes­li] _
sasqeso jir­k­vlebi,romlebic
war­moq­mnian sasqeso pro­
duq­
tebs (kvercxebs, sper­
matozoidebs).
gOng-i (ingl. gong < ma­la­i­
uridan) _ sartymeli mu­
sikaluri sakravi _ brin­
jaos
TefSi, romelsac
uk­
raven grZelTaviani jo­
xiT; iyeneben aseve signalis
misacemad.
gOndola [it. gondola] _
1.
erTniCbiani
grZeli,
brtyel­Zira veneciuri navi,
ro­
melsac aqvs aweuli fi­
guruli cxviri da maRali
kiCo.
2. haerburTis kalaTi mgzav­
re­
bisaTvis;
aerostatisa
da
diriJablis
saTavsi
ada­mianebisa da xelsawyome­
qanizmebisaTvis
megOndole _ igivea, rac
gon­
dolieri.
¥ gondolisa, megondolisa.
 gondolasi, megondolesi
Scd.
gondolQer-i [it. gondoliere] _
gondolis (mniSv. 1.) meniCbe
(qarT. sinon. megondole).
¥ gondolierisa.
 gondolierasi Scd.
gondolQera [it. gondoliera] _
veneciuri gondolierebis
simRera
gOnor-i [laT. honor pativi] _
qedmaRloba, ampartavnoba;
didi warmodgena sakuTar
Tavze.
gonOrea [berZ. gonorrhoia, gonos
Tesli da rheo mimdinareoba]
_ veneriuli daavadeba _
Sar­
dsadeni milis Cirqovani
daavadeba; tri peri.
gOrdias kvAnZi _ (wign.) iT­
qmis rTuli, daxlarTul
saq­
mis, Zneli amocanis, ga­
mo­uvali mdgomareobis Se­
saxeb [Zv. berZnuli le­
gendis mixedviT, fri­gi­
is
me­fem gordiam (gor­dias) dax­
lar­
Ta kvanZi; aleq­sandre
ma­kedonelma gaxsnis magier
maxviliT gakveTa igi].
gOrila [ingl. gorilla] _ ada­
mianis msgavsi yvelaze didi
(2 m-mde simaRlis) maimuni;
binadrobs centralur af­
rikaSi.
gOrJet-i [fr. gorgette] _ me­
liis an sxva nadiris bewvis
-109sayelo, romelsac qalebi
ata­reben.
gOtika [fr. gothique, germ.
Gotik] _ xuroTmoZRvruli
sti­li gvian Sua saukuneebSi
dasavleT evropaSi; da­ma­xa­
siaTebelia maRali da wve­
tiani nagebobiT,is­ri­seburi
TaRebis, Cu­
qur­T­mebisa da
vitraJebis siuxve da sxv.
¥ gotikuri.
 g. stili, g. arqiteqtura,
g. taZari, g. TaRi.
got. SrQfti _ la­Ti­nu­
ri Sriftis na­irsaxeoba;
ga­
moirCeva wvetiani da te­
xi­
li moxazulobiT; gav­r­
ce­
lebuli iyo gan­sa­kuT­re­
biT germaniaSi.
 gotikuris mniS.-iT ix­
ma­
reba agreTve goTUri.
gofrQreba [fr. gaufrer] _
tal­Riseburi nakecebis ga­
keTeba qsovilze, qaRaldze,
Tunuqze da misT.
gradAcia [laT. grada­tio Tan­
daTanobiT amaR­le­ba, gaZ­li­
ereba] _ er­Ti sa­fe­xuridan
me­
o­re­ze Tan­da­TanobiT ga­
das­vla, Tan­da­Tanoba, Tan­
mim­
devroba.
grAdus-i [laT. gradus nabiji,
safexuri, xarisxi] _ (pi­
ro­
biTad aRiniSneba pawawina
wriT ricxvis zemoT mar­
gra
j­vena mxares _ 1°) _ 1.
kuTxis an rkalis sazomi
erTeuli; udris wrexazis
1/360 nawils.
2. temperaturis sazomi er­
Teuli.
 20 g. yinva, 5 g. siTbo, avad­
myofs sicxe hqonda 37,5 g.
3. siTxis simkvrivis sazomi
erTeuli.
4. alkoholuri sasmelis
(spir­
tis) simagris er­Te­
u­
li.
¥ ... gradusiani.
 60-g. kuTxe, 15-g. yinva.
gravQori [fr. graveur] _ gra­
virebis specialisti (sinon.
aqaqi).
gravQreba [fr. graver] _ naxatis
an warweris amokveTa raime
magar masalaze.
gravitAcia
[laT.
gravi­
tas simZime] _ (spec.) ma­
te­ri­
is
Tviseba,
rac
ga­mo­
i­xateba sxeulTa ur­
Ti­er­
T­
mizidulobiT; (qarT.
si­non. msoflio mizi­
du­
lo­
ba).
¥ gravitaciuli.
 sxeulTa g. Tvisebebi.
gravQura [fr. gravure] _ 1.
ra­ime magari masalis (li­
To­nis, xis, qvis, Zvlis, minis
da sxv.) gluv zedapirze
amok­
veTili an amoWrili
gra
-110-
na­xati.
2. aseTi naxatis anabeWdi
qa­Raldze.
¥ graviurisa.
 graviurasi Scd.
grAm-i [fr. gramme] _ masis er­
Teuli wonaTa metrul sis­
temaSi; udris erTi kuburi
santimetri wylis masas.
...grama [<berZ. gramma Canaweri]
_ rTuli sityvebis dabo­
lo­ebebSi aRniSnavs am si­
tyvebis
damokidebulebas
ra­
ime Canawerisadmi, Canaxa­
zi­
sadmi.
 telegrama, fonograma.
gramAtika [berZ. grammatikē] _
enaTmecnierebis nawili, ro­
melic Seiswavlis sityvasa
da winadadebis agebulebas
(Sedgeba ori nawilisgan:
mor­
fologia da sintaqsi);
mecniereba ama Tu im enis
age­
bulebis Sesaxeb.
¥ gramatikuli.
 g. wesebi, g. Secdoma.
gramOfon-i [berZ. gramma
aso, Canaweri da phone bgera,
xma] _ ruporiani aparati,
ro­
melic gadmoscems fir­
fitaze meqanikurad Ca­we­
rili xmas (musikas, la­pa­
raks).
 firfitebi.
 gramafoni Scd.
grAnata [it. granata] _ ga­sas­
kdomi saartilerio Wurvi.
 fugasuri g. saartilerio
g. xelis g.
¥ granatisa.
 granatasi, granati Scd.
grandiOzuli [it. grandioso,
fr. grandiose] _ Zalian didi,
uzarmazari, veeberTela, di­
adi, didebuli.
 g. nageboba, g. demonstracia,
g. gegmebi.
grAnit-i [it. granite < laT.
gra­num xorbali] _ magari
kristaluri qani, romelic
Sedgeba kvarcis, mindvris
Spatisa da qarsisagan; Zvir­
fasi saSeni masala.
 g.-is Zegli.
grAnt-i [ingl. grant] _ miz­
nob­
rivi daxmarebis Se­de­
gad gamoyofili fuladi
Tanxa, romelzedac ara­
sa­gadasaxado
SeRavaTebi
vrcel­
deba.
grAf-i [germ. Graf] _ da­sav­leT
evropaSi da re­
vo­
lu­
ciamdel
ruseTSi: Ta­
vadaznauruli
memkvid­
re­
obiTi tituli, ba­
ronze me­
ti.
sAgrafo _ msxvili adminis­
t­raciul-teritoriuli er­
Te­uli inglisSi, amerikis
Se­erTebul StatebSi, ka­
na­
da­sa da zog sxva qvey­
neb­
Si.
-111-
grAfa [berZ. graphē xazi] _
Su­
aledi or vertikalur
xazs Soris (tabulebSi,
sa­
kantoro davTrebSi da
sxv.); sveti.
¥ grafisa.
 grafasi Scd.
...grAf-i [< berZ. graphō vwer]
_ rTuli sityve­bis da­bo­
loebebSi aR­
niS­navs am si­
tyvebis damo­ki­
de­bu­le­bebs
Camwer pirTan an Ca­weril
saganTan.
 scenografi, barografi,
av­to­grafi.
grAfik-i [berZ. graphikos xazvi­
Ti, daxazuli] _ 1. naxazi,
ro­
melzedac
mrudeebis
sa­
SualebiT naCvenebia ri­
same ganviTarebis an mdgo­
mareobis raodenobrivi maC­
veneblebi.
 atmosferuli wnevis cva­
lebadobis g.
2. warmoebaSi, transportze:
mu­
Saobas
mimdinareobis,
ri­
same moZraobis dawvri­
le­
biTi ganrigi (dReebis,
sa­
aTebisa da wuTebis mi­
xedviT).
 g.-is mixedviT muSaoba, av­
to­
busis mimosvlis g., ma­
tarebelTa moZraobis g.
¥ grafikuli.
 amocanis gadawyvetis g.
gra
meTodi.
grAfika
[< berZ. graphikē
xaz­va, xatva] _ 1. xazebiT
Stri­
xebiT
(usaRebavod)
xat­vis xelovneba; aseTi
xelovnebis nimuSebi.
 ferwera da g., qarTuli
g.-is gamocema.
2. (lingv.) xelnaweri an
nabeWdi niSnebis moxa­zu­
loba; cocxali metyvelebis
(bgeraTa) gamoxatva weriTi
niSnebiT (asoebiT).
¥ grafikuli.
 g. xelovneba.
grafQkos-i _ grafikis (ix.
gra­
fika) specialisti mxat­
vari.
grafQnia [germ. gräfin] _ grafis
coli an qaliSvili.
¥ grafiniasi.
 grafiniisa Scd.
grAfit-i [< berZ. graphō vwer
germ. Graphit] _ 1. moSavo an
Savi minerali, naxSirbadis
nairsaxeoba; iyeneben fan­q­
rebis, cecxlgamZle ti­
ge­
lebis, elteqnikuri nawar­
mis, sapoxi masalebis da
sxv. dasamzadeblad.
2. am mineralis Rero fan­
qar­Sia Casmuli.
grafolOgia [< berZ. graphō
vwer da logos moZRvreba] _
Teoria, romlis mixedviTac
gra
-112-
SesaZlebelia adamianis xe­
liT (naweriT) misi xasiaTis
gageba; xelis Seswavla
ada­mianis xasiaTis gasar­
kvevad.
grafomAnia [< berZ. graphō
vwer da mania miswrafeba,
sigi­
Je] _ avadmyofuri mis­
wrafeba werisadmi, mTxzve­
lobisadmi.
grAcia [laT. gratia mSveniereba]
_ sinarnare, moxdeniloba
mixvra-moxvraSi, moZraoba.
¥ graciisa.
 graciasi Scd.
graciOzuli [it. grazioso] _
graciiT (ix. gracia) aRsavse,
narnari, moxdenili.
 g. moZraoba, g. cekva.
greQder-i [ingl. grader] _ miwis
saTxreli da sasworebeli
manqana.
iyeneben
gzebis,
aero­dromebis da sxv. mSe­
neblobaSi.
greQpfrut-i [ingl. grapefruit]
_ citrusovani xexili erT­
gvari; am mcenaris nayofi,
aromatuli da momwarotkbi­li gemoTi.
 greifruti dasaSvebia.
grigoriAnuli: gri­go­ri­a­
nu­li kalendari, gri­
go­ri­
anuli welTaRricxva [laT.
Gregorianus] _ welTaRricxvis
sistema (`axali stili~);
SemoRebuli iqna 1582 wels
romis papis gregor (Gregor)
XIII-is dros iuliusis ka­
lendris (`Zveli stilis”)
nacvlad.
grQl-i [ingl. grille fr. < gril­
ler Sewva] _ specialuri ka­
rada (gazis an eleqtro ge­
neratoris mqone, romelSic
mowyobilia gisosebi an
mbru­
navi Samfurebi xorcis
didi naWrebis Sesawvavad).
grQlaJ-i [fr. grillage Sewva,
mo­xalva] _ Sokoladis kan­
feti erTgvari, romelSic
Caf­
lulia moxaluli ni­go­
zi, Txili an nuSi.
 griliaJi Scd.
grQm-i [fr. grimes < it. grimo
naoWebiani] _ 1. msaxiobis
sa­xis Secvla specialuri
sa­RebavebiT, wveris, ul­
va­
Sis dawebebiT da sxv., rac
saWiroa ama Tu im rolis
Sesasruleblad.
 g-iT TamaSi.
2. saxis aseTi SecvlisaTvis
saWiro cximovani saRebavebi
(fanqrebis saxiT) da sxva­
da­sxva dasawebebeli.
 g.is gakeTeba, g.-is mo­ci­
leba.
grQmasa [fr. grimaco] _ sa­
xis manWva ganzrax an uneb­
-113lied.
 grimasisa.
 grimasasi Scd.
grimQor-i [fr. grimeur] _
Te­
atris muSaki, romelic
msaxiobebs grims ukeTebs.
sagrimQoro _ TeatrSi:
oTa­
xi, sadac grims ikeTeben
an ukeTeben.
grQp-i [fr. grippe] _ mwva­ve
infeqciuri da­a­va­de­ba, rom­
lis­Tvisac da­ma­
xa­si­a­Te­be­
lia sasunTqi or­
ga­noebis
an­Teba.
 virusuli g.,
¥ gri piani
 g. avadmyofi
¥ gri puli da gri pozuli.
 g. movlenebi, filtvebis
g. anTeba.
grQf-i1 [< berZ. gryps laT. gry­
phus] _ antikur miTologiaSi
fan­tastikuri cxoveli, aqvs
Roris tani, arwivis frTebi
da arwivis an lomis Tavi
(qarT. sinon. lomarwivi).
grQf-i2 [germ. Griff] _ 1. si­
me­
biani sakravis yeli, ro­
melzedac TiTebs aWeren
mis gayolebaze daWimuli
si­
mebis xmis simaRlis Se­
sac­vlelad.
 gitaris g.
grQf-i3 [fr. griffe] _ 1. beWedi,
Stempeli, Tanamdebobis pi­
gro
ris xelmowera, aseTi xel­
moweris anabeWdi.
2. raime sabuTze an ga­
mo­
ce­
maze gakeTebuli war­
we­
ra.
 wigns Tavze qonda mec­
ni­
erebaTa akademiis g.
¥ grifiani.
 g. gamocema.
grQfon-i [fr. griffon] _ igivea,
rac grifi1.
grOg-i [ingl. grog] _ magari
sasmeli _ Saqriani cxeli
wyliT Sezavebuli romi,
ko­niaki an arayi.
grosmaQster-i [germ. Gross­
meis­ter] _ 1. wodebuleba,
ro­melic eniWebaT umaR­
le­
si kvalifikaciis mo­
Wad­rakeebs (qarT. sinon, di­
dostati).
2. Sua saukuneebSi dasavleT
evropaSi: sasuliero-ra­
in­
duli ordenis meTauri.
¥ grosmaisteruli.
 g. yaimi.
¥ grosmaisterisa.
 grosmaistrisa, grosmeis­
teri Scd.
grOt-i1 [fr. grotte] _ ga­moq­
va­
buli zRvis fla­to­
van
na­
pir­
ze, agreTve ga­
moq­
va­
bu­lis msgavsi xe­lov­
nu­
ri
nageboba (Cve­
u­
leb­
riv ba­
RebSi, parkebSi, qarT. sinon.
exi).
gro
-114-
grOt-i2 [holand. groot] _ swo­ gubErnia
ri ialqani grot anZaze.
grOt-anZa _ ialqniani ge­
mis yvelaze maRali (cxvi­
ridan meore) anZa.
grotEsk-i [fr. grotesque, it.
grottesca] _ literaturasa da
xelovnebaSi: adamianisa da
sagnebis gamoxatva ucnaur,
fantastikur gazviadebul,
damaxinjebuli komikuri sa­
xiT. aseTi xerxiT Seqmnili
nawarmoebi.
 g.-is ostati.
¥ groteskuli.
 g. stili g. roli.
grUnt-i [germ. grund] _ 1. miwa;
niadagi.
 qviSis g., g-is wylebi
2. saRebavis pirveli fe­na na­
xatis tiloze an ram­de­nime
ferad SeRebil sa­ganze.
gUaS-i [fr. gouache] _ 1. wyalsa
da weboSi gaqnili saRebavi,
romelSic Sereulia TeT­ra.
2. aseTi saRebaviT daxatuli
suraTi.
gubernAtor-i [laT. gubernator
mesaWe] _ 1. ruseTSi gu­ber­
niis mmarTveli.
2. koloniebSi: umaRlesi Ta­
namdebobis piri.
3. amerikis SeerTebul Sta­
tebSi: Statis mmarTveli.
[rus. губерния <
laT.] _ ruseTSi Zi­
ri­
Ta­
di
administraciul-teri­
t o­
riuli erTeuli.
¥ sagubernio.
 s. mmarTveloba.
sagubernio qalaqi _ gu­
berniis mTavari qalaqi.
gUdron-i [fr. goudron] _ Sa­
vi fisovani nivTiereba;
iRe­
ben navTobis gamoxdis
narCenebisagan
(krekingis
procesi); iyeneben sagzao
mSeneblobaSi,
saxuravis
da saizolacio masalebis
war­moebaSi da sxv.
guvErnant-i [fr. gouvernante]
_ bavSvebis aRmzrdeli qa­
li (Cveulebriv ucxo­e­
li)
Tavadaznaurul-bur­
Ju­
a­
zi­
ul ojaxebSi.
 guvernantka Scd.
guvernQor-i [fr. gouverneur]
_ bavSvebis aRmzrdeli ka­
ci (Cveulebriv ucxo­e­
li)
Tavadaznaurul-bur­
Ju­
a­
zi­
ul ojaxebSi.
gUTeb-i _ erT-erTi Zveli
ger­manuli tomi.
¥ guTuri.
 g. ena.
guTuri Srifti _ ixileT
go­tikuri: gotikuri Srif­
ti.
-115-
gulQaS-i [ungr. gulias] _ un­
g­
ruli warmoSobs kerZi _
moSuSuli da Senelebuli
xor­cis wvrili naWrebi, so­
usis danamatiT.
 gulaSi Scd.
gUrman-i [fr. gourmand] _ kar­
gi saWmelebis mcodne da
moyvaruli, piris pativis
moy­varuli; gemosmoyvare.
gutAperC-i [ingl. gutta-per­
cha < malaiuridan] _ zo­
gi­
erTi webovani mcenaris
ga­
magrebuli wveni, tyavis
msgavsi; iyeneben teqnikaSi.
 gutapirCi Scd.
gutAcia [laT. gutta wveni] _
wylis gamoyofa wveTebad
mce­naris foTlebidan; g.is dros mcenare gamoyofs
zedmet marilebs, ZiriTa­
dad kalciums.
d
daQjest-i [ingl. digest] _ 1.
raimes mokle gadmocema.
2. pirveli gamocema JurnalgazeTebidan
amokrebili
Se­
moklebuli teqstebiT.
dAlai-lAma _ tibetis uze­
naesi mmarTveli da re­li­
dan
giuri winamZRoli la­ma­
i­
te­bisa.
¥ dalai-lamisa.
 dalai-lamasi Scd.
daltOnizm-i [< ingl. fi­zi­
kosis Dalton-is sa­
xelidan] _
mxedvelobis nakli, rom­
lis
drosac adamiani ver arCevs
zogierT fers, met­wilad
mwvanesa da wiTels.
¥ daltoniki.
dAmokles mAxvili _ iT­q­
mis mudmiv safrTxeze [Zve­
li berZnuli Tqmulebis
mixedviT sirakuzelma ti­
ran­ma dionisiosma erT-erT
nadimze Tavisi adgili da­
uTmo Tavis moSurnes _ da­
mokles da mis Tavze ZuiT
dakida maxvili].
dAn-i [iap.] _ iaponiaSi: Zi­u­
doistebis ostatobis xa­
risxi; yovel dans Se­e­sa­
ba­meba sxvadasxva feris
sar­tyeli.
danAelTa saCUqari _ iT­
q­mis mzakvrul saCuqarze
[ho­merosis eposis mixedviT
da­naelebma
(berZnebma)
tro­as alya moxsnes da mis
mcxov­
reblebs
saCuqrad
da­utoves uzarmazari xis
cxe­
ni, romelSic isxdnen
SeiaraRebuli meomrebi].
danaQdebis Sroma _ iT­q­
dan
-116-
mis dausrulebel da una­
yo­
fo Sromaze [berZnul
mi­
To­
logiaSi: argosis me­
fe danargs 50 qalma-da­
na­i­
debma (Danaides) mamis
brZa­ne­biT qorwilis Ra­mes
da­
xo­ces TavianTi qmre­bi;
am danaSaulisaTvis Rmer­
Teb­ma maT daakisres uZiro
kas­
rebiT wylis avseba].
dAnsing-i [ingl. dancing-hall
sa­
cekvao darbazi] _ sa­
cek­vao darbazi, (moedani)
Cve­
ulebriv kafeSi, res­to­
ranSi.
dAntist-i [fr. dentiste < laT.
dens (dentis) kbili] _ kbilis
eqimi; kbilis teqnikosi.
daOsizm-i [Cin.] _ Zveli Ci­
nu­ri religia, romelsac
sa­
fuZvlad daedo brZeni
dao-Zis
mier
dawerili
wig­
ni `dao de Zini~. bolo
dros TiTqmis mTlianad
Se­
aviwrova budizmma da
sxv. religiebma.
darvQnizm-i _ moZRvreba co­
cxali bunebis istoriuli
ganviTarebis, mcenareebis
da cxovelebis saxeobaTa
war­moSobis Sesaxeb bu­
nebrivi SerCevis gziT [me19 s. ingliseli bunebis
mety­velis Carlz darvinis
(Darwin, 1809-1882) saxelis
mi­xedviT].
dAuning-strQti [ingl. Dow­
ning Street] _ 1. londonSi: quCa,
romelzedac moTavsebulia
sagareo saqmeTa saministro
da premier-ministris rezi­
den­
cia.
2. gadataniT ase uwodeben
in­
glisis mTavrobas.
daqtilo... [< berZ. daktylos
TiTi] _ rTul sityvebSi
aR­niSnavs am sityvebis da­
mo­kidebulebas
TiTebTan,
mag: daqtiloskopia.
daqtilolOgia [berZ. dak­
ty­los TiTi da logos sityva] _
yru-munjTa TiTebiT la­
parakis xerxi: xelis an­
ba­
ni.
daqtiloskOpia [germ. Dak­
ty­loskopie < berZ. daktylos Ti­
Ti da skopeo vxedav, vuyureb,
vaTvaliereb] _ TiTebis ana­
beWdis mixedviT pirovnebis
dadgenis meTodi.
dAcan-i _ budisturi salo­
ca­vi (lamaitebisa).
de... [laT. die...] _ TavsarTi,
ro­melic aRniSnavs: 1. ga­
moyofas,Tavidan mocilebas,
ga­uq­
mebas da sxv.
 demobilizAcia, decentra­
li­
zAcia.
2. daRmasvla, daqveiTeba, da­
cema.
-117 degradacia.
debarkAder-i [fr. débarcadére]
_ mcuravi navmisadgomi, ro­
melic napirzea da­mag­re­
bu­
li.
debAtebi [fr. debats] _ raime
sakiTxis sajaro ganxilva,
azrTa
gacvla-gamocvla,
ka­
maTi, paeqroba.
 cxare d. parlamentSi.
 mx.-Si ar ixmareba.
dEbet-i [< laT. débet marTebs]
_ (buxhalt.). sabuRaltro
an­gariSebis marcxena mxa­
re, sadac SeaqvT yvela Ri­
rebuli faseuloba, agreT­
ve am angariSze ricxuli
vali da gasavali (sapirisp.
krediti).
 debiti sxva (ix.).
dEbit-i [< fr. débit gamosavali]
_ airis an wylis, navTobis
da sxv. siTxis raodenoba,
ra­
sac iZleva wyaro drois
garkveul erTeulSi.
 navTobis WaburRilis d.,
borjomis wylis d., ar­te­
ziuli Wis d.
 debeti sxvaa (ix.).
debQtor-i [laT. debitor] _ (bux­
halt.). movale, fi­zi­kuri an
iuridiuli pi­ri, romelsac
vali aqvs mo­cemuli sawarmos,
da­
wesebulebis an orga­ni­za­
ciisa.
deg
dEbiut-i [fr. début] _ 1. msa­
xi­
obis pirveli gamosvla
scenaze; pirveli sajaro
ga­mosvla raime samoRvaweo
asparezze.
 axalgazrda mwerlis d.
2. Wadrakis partiis sawyisi
stadia.
 oTxi mxedris d., mo­wi­
na­
aRmdegeebma d. swrafad
gaiTamaSes.
debiUtant-i [fr. débutant]
_ piri, romelsac debiuti
(mniSv. 1) aqvs.
dEboS-i [fr. débauche] _ Cxubi,
ayalmayali, cema-tyepa, aur­
zauri, uwesivroba.
degazAcia [ix. agreTve de...] _
momwamvleli niv­
Ti­e­
re­
bis­
gan gawmenda, ga­uv­nebleba
(ad­gilisa, tan­
sac­
mlisa...).
degenerAcia [fr. dégéné rafion]
_ 1. organizmis biologiuri
da fsiqologiuri niSnebis
daqveiTeba, gauareseba: ga­
dag­
vareba.
2. (biol.). cocxali or­ga­
nizmis ujredebis an or­
ganoebis daSlis pro­
ce­si.
degradAcia [fr. dégradation <
berZ. laT. gradus safexuri;
ix. agreTve de...] _ Tan­da­
Ta­
nobiT gauareseba raime Tvi­
sebisa; daqveiTeba, dacema.
deg
-118-
degrEsia [< laT. degressio ukan
daxeva] _ 1. TandaTanobiT
Sem­
cireba, kleba.
2.
(finans.).
gadasaxadiT
pro­porciuli
dabegvrauf­
ro mcire Semosavalze
da­
begvris procentis Sem­
ci­
rebiT.
degustAtor-i [< laT. de­
gus­tare gemoze gasinjva] _
degustaciis specialisti.
degustAcia [fr. dégustatio]
_ raime produqciis gemos
ga­
sinjva, sunis, feris Se­
mowmeba misi damzadebis
dros; Rvinis daWaSnikeba.
 Cais d; sunamos d.
dedvEit-i
[ingl.
dead­
weight] _ (zRv.). gemis sru­
li tvirTmzidaoba (tvir­
Tamweoba) yvela aucilebeli
maragis _ saTbobis, wylis
da sxv. CaTvliT.
dedUqcia da deduqcQreba
[< laT. deductio gamoyvana] _
logikaSi: msjelobis xer­
xi _ zogadi debulebidan
ker­Zo daskvnis gamoyvana
(sapirisp. induqcia).
¥ deduqciuri.
 d. meTodi, d. daskvna.
deeskalAcia _ eskalaciis
sa­
pirispiro moqmedeba _ ag­
resiis, saomari moqmede­bis
Tan­
daTanobiTi Seneleba.
devalvAcia [germ. Dvalvation]
_ fulis reforma, rac
mdgo­
mareobs imaSi, rom ga­
ufasurebul fulis niSnebs
iReben
mimoqcevidan
da
cvlian srulfasiani sak­
re­dito bileTebiT (e. w.
Ria devalvacia), anda brun­
vaSi myofi fulis niSnebis
oficialur kurss sweven
dab­
la (faruli devalvacia)
oqrosTan an romelime ucxo
saxelmwifos valutasTan
SefardebiT.
dEviz-i [fr. devise] _ 1. mokle
gamonaTqvami, romelic Cve­
ulebriv gamoxatavs vi­si­
me qcevis an moqmedebis sa­
xelmZRvanelo azrs, ideas.
2. mokle gamonaTqvami an
si­tyva, romelsac avtori
awers konkursze warweril
namuSevars Tavisi saxelisa
da gvaris nacvlad.
 Zeglis proeqti wardgeni­
li iyo d.-iT `merani~.
3. heraldikaSi: mikle war­
wera gerbze, farze, orden­
ze da sxv.
dez... [fr. dés-gan,-idan] _ Tav­
sarTi, romelic aR­
niSnavs
ri­same ganadgurebas, mo­
ci­
lebas da sxv.
 dezinfeqcia.
-119-
dezabQlie [fr. déshabillé] _
dez
te­leviziis
saSualebiT
adamianebis Sesacdenad.
saSinao Cacmuloba; saSinao
¥
dezinformaciuli da sa­
tanisamosi.
de­
zinformacio.
dezavuQreba [fr. désavouer]
 d. cnobebi, d. (s.) gan­
cxa­
_ visime gancxadeba, rom
deba.
igi ar eTanxmeba Ta­vi­
si
[fr.
dés
warmomadgenlis,
rwmu­ne­ dezodOrant-i
da laT. odor suni] _ ada­
bulis moqmedebas.
mi­anisagan, binidan da sxv.
dezaqtivAcia [fr. dés -gan,
cu­di sunis mocilebis sa­
-idan da laT, activus moq­me­
Sualeba.
di] _ radioaqtiuri WuWyis
¥ dezodorireba.
mocileba sxvadasxva sag­
nis, nagebobis da misT. ze­ dezodorAcia [fr. dés-gan,
-idan da laT. odor su­
ni] _
dapiridan (ix. agreTve aq­
(cu­
d
i)
sunis
mos­
p
o­
b
a an
ti­
vacia).
Cax­
Soba qimiuri sa­Su­
a­
le­
dezErtir-i [fr. déserteus] _
biT.
ada­miani, romelmac TviT­
ne­
burad miatova samxedro dezorganizAcia [fr. dés
organisation] _ sazogadoebri­
samsaxuri an Tavi aarida
vi wesrigis, disci plinis
jarSi gawvevas.
dar­Rveva; saxelmwifo, ad­
dezintegrAcia [fr. dés da
mi­nistraciuli, sameurneo
laT. integratio] _ mTelis da­
da sxv. organoebis nor­ma­
nawevreba Semadgenel na­
wi­
luri saqmianobis (fun­qc
­ i­
le­
bad, daSla.
o­nirebis) moSla.
 ekonomikuri kavSirebis d.
dezorientAcia [fr. déso­
dezinfEqcia [fr. désinfectipn]
ri­entation] _ Secdena, swori
_ avadmyofobis gamomwvevi
mimarTulebis dakargva an
mikrobTa mospoba spe­ci­
a­
warmodgena raimeze.
lu­ri saSualebebiT (qarT.
 borotganzraxuli d.
sinon. gausnebovneba).
dezoqsiri­b o­n uk­l e­Q n­m Ja­
dezinformAcia [fr. dés-gan,va (dnm) _ rTuli or­ga­nu­
idan da informer Setyobineba]
li naerTi, erT-erTi nuk­le­
_ yalbi cnobebis gav­
r­
inmJava, romelic mo­
i­
poveba
ce­
leba gazeTis, ra­dios,
yovel cocxal uj­
redSi,
dei
-120-
upi­ratesad mis bir­TvSi:
mTa­
vari rolis as­rulebis
or­
ganizmis niSan-TvisebaTa
mem­
kvidrul ga­
da­ce­maSi.
dEizm-i [< laT. deus RmerTi]
_ religiur-filosofiuri
moZ­
Rvreba (me-17-18ss.); aRi­
a­
rebda
RvTis, rogorc
sam­
yaros pirveli mi­
ze­
zis arsebobis, magram uar­
yof­
da mis Carevas bu­ne­
bi­
sa
da
sazogadoebis
gan­
viTarebaSi.
de-Qure [laT. dejaure] _ for­
ma­
lurad, iuridiulad ka­
nonis safuZvelze (sapirisp.
de-faqto).
 de-iured cnoba.
dEka1... [berZ. deka aTi] _ Tav­
sar­Ti, romelic
sazomi
er­Teulis saxelTan mi­er­
Tebisas aRniSnavs mis aT­
jer gazrdas: 1. de­kalitri
= 10 litrs.
dEka2 [germ. Decke] _ zogi si­
mebiani musikaluri sak­
ra­vis
korpusis
nawili
xmis asareklad da ga­saZ­
liereblad.
 gitaris zeda d; pianinos
d.
¥ dekisa
 dekasi Scd.
dEkada [fr. décade < berZ. dekas
(dekados) aTeuli] _ 1. drois
aTdRiani monakveTi: aTi
dRe.
 ianvris pirveli d.
2. drois aseTi monakveTi, sa­
zogadoebrivad ra­
i­me mniS­
vnelovani
movlenisad­mi
miZ­
Rvnili.
 qarTuli xelovnebis d.
dekAdans-i [fr. décadance] _
kulturis daqveiTeba, da­
cema (ix. dekadentoba).
dekadEntoba [fr. décadent
da­cema, daSla, < laT. deca­
den­tia dacema] _ me-19 s.-is
da­sasrulisa da me-20 s.is dasawyisis xelovnebasa
da literaturaSi: mim­di­
na­
reoba, romlisTvisac da­ma­
xasiaTebelia uimedoba, mis­
ti­cizmi, formalizmi.
¥ dekadenturi.
 d. leqsebi, d. naxati.
dekAn-i [laT. decanus aTisTavi]
_ 1. umaRles saswavlebelSi:
fakultetis xelmZRvaneli
piri.
 politeqnikuri uni­ver­
si­
tetis avtomeqanikuri fa­
kultetis d.
2. kaTolikur da anglikanur
eklesiaSi: ufrosi mRvdeli,
dekanozi.
3. Zvel romSi: jaris aTis­
Tavi.
4. igivea, rac duaieni.
-121-
dekAnat-i _ umaRles sas­
dek
visi Semosavlis, qonebis
ra­odenobis Sesaxeb.
wav­
lebelSi: fakultetis

savaWro d., sabaJo d.
xel­
mZRvaneloba
dekanis
4. safosto dokumenti, ro­
me­
me­
TaurobiT.
lic
axlavs
sazRvargareT
dekvalifikAcia [< laT. ix.
ga­sagzavn fuls an fasian
de...] _ kvalifikaciis, pro­
pakets.
fesiuli codnisa da ga­
5. sabaJos dokumenti, ro­
mel­
mocdilebis dakargva.
Sic sazRvargareT mimavali
deklamAtor-i [laT. dec­la­
piri aRniSnavs, Tu ra Zvir­
ma­tor] _ msaxiobi, romelic
faseuloba miaqvs Tan.
deklamaciiT gamodis; mxat­
deklasirEbul-i [< fr. dé­
v­
ruli kiTxvis ostati.
classé] _ vinc mowyvetilia
deklamAcia da deklamQ­re­
Tavis klass da sakuTar
ba [< laT. declamatio ora­
mo­nawileobas ar iRebs sa­
torul gamoTqmaSi var­
zogadoebriv cxovrebaSi:
ji­
Si] _ literaturuli
mo­ralurad daqveiTebuli
na­warmoebis ga­
mo­mety­ve­le­
da gaxrwnili. (mag., qurdebi,
biT kiTxva: mxatvruli ki­
quCis qalebi, maTxovrebi,
Txva.
ma­wanwalebi).
deklarAcia [< laT. declaratio
 d. elementebi.
gancxadeba] _ 1. oficialuri, dekodQreba [laT. de da fr.
sazeimo gamocxadeba raime
co­de] _ gaxsna,pirobiTi brZa­
aqtisa, kanonisa, ZiriTadi
nebebis, Canawerebis gauqme­
princi pebis mTavrobis sa­
ba gamomTvlel manqanebSi.
xe­
liT: TviT dokumenti,rom­
 dekoderi.
liTac aseTi aqti, kanoni
dekolonizAcia _ ko­lo­ni­
aris gamocxadebuli.
isaTvis Tavisuflebis mi­
 mTavrobis d.
cema.
2. erTi an ramdenime sa­xel­
m­
wifos gancxadeba sa­er­Ta­ dekolorizAcia [laT. de­
coloratio] _ gauferuleba.
Soriso politikis raime
dekOlte [fr. décolte] _ 1. qa­
sakiTxze.
lis tansacmeli, kaba, ro­
3. (finans.). gadasaxadis ga­
melsac guli Rrmad aqvs
dam­xdelis gancxadeba Ta­
amoW­
rili da ar faravs
dek
-122-
yels, mxrebs, mkerdsa da
zur­gis zeda nawils.
2. TviT amoWrili, Ria nawili
aseTi kabisa.
dekoratQul-i [fr. décoratif]
_ adgilis damamSvenebeli;
lamazi, efeqturi.
 d. mcenareebi, d. vaza, d.
detalebi.
 dekoraciuli sxvaa (ix.
dekoracia).
dekorAtor-i [fr. décorateur] _
1. dekoraciebis mxatvari.
2. sadgomebis (binebis) la­
ma­
zad miwyobis, morTvis spe­
cialisti.
dekorAcia [fr. décoration] _
moqmedebis adgilis ga­
for­
meba scenaze fer­werulad
an arqi­teq­tu­
rulad: scenis
mo­
wyo­
biloba.
 pirveli moqmedebis d.
¥ dekoraciuli da sa­de­ko­
ra­
cio.
 d. (s.) mxatvroba, s. sa­xe­
los­no, scenis d. ga­for­me­
ba.
 dekoratiuli sxvaa (ix.).
dEkret-i [fr. décret < laT.
decretum] _ umaR­le­si xe­
li­
suflebis dad­ge­
ni­
leba;
brZa­nebuleba, ka­
noni.
 d. mSvidobis Sesaxeb.
¥ dekretuli da sadek­re­
to.
sadekreto (an dekretuli)
Sve­
buleba _ Svebuleba or­
sulobisa da mSobiarobis
gamo.
dekrESendo [it. decrescendo]
_ (mus.) bgeris siZlieris
TandaTan Semcireba, sul
ufro da ufro xmadabla
(sapirisp. kreSendo).
delEgat-i [laT. delegatus
wargzavnili] _ arCeuli an
daniSnuli warmomadgeneli
romelime
organizaciisa,
sa­xelmwifosi da sxv.
 konferenciis d., yrilobis
d.
delegAcia [laT. delegatio
gagzavna, daniSnuleba] _
delegatebis jgufi, ro­me­
lic warmomadgenelia ro­
melime organisaciisa, da­
we­sebulebisa, saxelmwifos
da sxv.
delikAtes-i [fr. délicattesse]
_ gansakuTrebiT gemrieli,
sa­nukvari saWmeli. (qarT.
sinon. nugbari).
delikAtur-i [fr. délicat] _ 1.
Tavaziani, zrdilobiani
 d. adamiani
2. iseTi, rac frTxil, win­
da­xedul mopyrobas mo­
iTxovs.
 d. sakiTxi.
-123-
delimitAcia [laT. delimi­ta­
dam
wrvTni­an da aC­
veneben ma­yu­
rebels (ix. agreTve oke­
a­
na­
tio] _ saerTaSoriso sa­
mar­
riumi).
TalSi: saxelmwifo saz­
R­
vris mdgomareobisa da demAgog-i [berZ. démagōgos] _
politikani, piri, romelic
mimarTulebis gansazRvra
demagogiuri xerxebiT iZens
mowinave
saxelmwifoebs
popularobas xalxTa ma­
So­
ris SeTanxmebiT.
seb­Si.
dElta [berZ. delta berZnuli
an­banis me-4 aso Δ] _ mdi­ demagOgia [berZ. démāgogia] _
1. motyueba cru dapirebebiT,
na­ris SesarTavTan war­moq­
farisevlobiTa da faqtebis
mnili nariyi are, ro­melic
winaswarganzraxuli da­
ma­
daserilia am mdinaris to­
xinjebiT raime miznis mi­
tebiT [ber­Znuli aso delta-s
saRwevad (xalxTa masebis
(Δ) saxelis mixedviT].
ndo­
bis mosapoveblad).
 mdinare nilosis d.
2. sakiTxis aramarTebuli
¥ deltisa.
 deltasi Scd.
ga­Suqeba Segnebulad; faq­
tebis damaxinjeba.
deltAplan-i [berZ. delta (ber­
 krebaze misi gamosvla iyo
Znuli anbanis me-4 asos _
sruli d.
Δ-s. saxeli) da laT. planum
¥ demagogiuri.
sibrtye] _ martivi sasporto
 d. dapireba, d. xerxi.
safreni aparati; aqvs sam­
ku­
Txedis formis mzidi demarkAcia [fr. dēmarcation]
_ 1. saxelmwifo sazRvris
ze­
dapiri
(warmoadgens
xazis dadgena adgilze
frans): mis qveS moTavsdeba
(spe­cialuri
sasazRvro
sportsmeni da mofrinavs
niSnebis saSualebiT).
rogorc planeriT.
2. (medic.). qsovilis mkvda­
 deltoplani Scd.
ri ubnebis gamijvna jan­
sa­
dElfin-i [berZ. deiphis (delphi­
Risagan.
nos)] _ zRvis ZuZumwovari,
¥
sademarkacio: sademarkacio
veSapis nairsaxeoba.
xazi _ 1. xazi, romelic
delfinarQum-i _ zRvis pi­
yofs erTmaneTisagan meomar
ras mowyobili didi ak­va­ri­
mxareTa jarebs dazavebis
umi; masSi hyavT del­finebi,
dros.
romlebsac
swav­loben,
dem
-124-
2. droebiT sasazRvro xazi
sadavo teritoriaze; xazi,
romelic yofs dapyrobil
qveynis teritorias sa­o­ku­
pacio zonebad.
dEmarS-i [fr. dēmarche] _
(di pl.). erTi saxelmwifos
mTav­
robis mimarTva meo­ri­
sadmi (nota, memorandumi,
gancxadeba da misT.)
 elCis d.
demErej-i, demUrej-i [ingl.
demurrage] _ (zRv.) gadasaxadi,
romelsac uxdis gemis pat­
rons damfraxtveli (ix.
frax­ti) portSi gemis gac­
denisaTvis.
dEmetra [berZ. Dēmētēr] _
ber­Znul miTologiaSi: mi­
wis, miwaTmoqmedebisa da
na­
yofierebis
mfarveli
qal­
RmerTi (romaul mi­To­
logiaSi mas Seesabameba
ce­
rera).
demilitarizAcia da de­mi­
litarQzeba [< fr. dé­mi­
li­tarisation] _ sa­erTaSoriso
xel­
SekrulebiT, romelime
sa­xelmwifosaTvis ak­
r­Zal­
va imisa, rom hqondes sam­
xedro mrewveloba da si­
mag­
reebi, hyavdes dadgenil
raodenobaze meti samxedro
Zalebi: ganiaraReba.
demilitarizEbuli: de­
mi­litarizebuli zona _
te­ritoriis aseTi zoli
or saxelmwifos Soris,
ro­mel­
Sic akrZalulia sam­
xedro obieqtebis qona da
samxedro Zalebis yola.
demobilizAcia [fr. dé­mo­­
bilisation] _ da de­
mo­bi­lQzeba
_ 1. samxedro mo­
samsaxureTa
daTxovna, gan­
Tavisufleba.
2. SeiaraRebuli ja­
re­
bi­
sa da
saxalxo me­
ur­
ne­
o­
bis ga­
day­
vana sa­
o­
ma­
ri mdgo­
mareobidan
sam­S­
vi­
do­
boze.
 armiis d., mrewvelobis d.
demogrAfia [berZ. dēmos
xal­
xi da graphō vwer] _
mec­niereba, romelic Se­
is­wav­
lis
mosaxleobis
Se­mad­
genlobas
da
misi
moZ­raobis
(Sobadoba-sik­
vdilianobis, migraciis da
sxv.) kanonzomierebas (qarT.
sinon. xalxTaRweriloba).
¥ demografiuli.
 d. gamoTvla, d. po­
li­
tika.
demOkrat-i _ 1. demokratiis
momxre.
2. demokratiuli partiis
wev­
ri.
 amerikeli d.-ebi.
demokrAtia [berZ. demokratia
-125-
dem
< dēmos xalxi da kratos xe­
wyobilebis ga­
mo­
sa­
xatavad.
lisufleba] _ 1. saxelmwifo saprotesto d.
politikuri mmarTvelobis
2. sajaro Cveneba risame. (am
forma, romlis
drosac
mniSvnelobiT ixmareba ag­
umaRlesi
xelisufleba
reTve demonstrireba).
xalxs ekuTvnis.
 kinofilmis d., modebis
2. koleqtiuri muSaobis or­ga­
d.
ni­
zaciis princi pi, romlis
3. ri­
same sajaro gamoxa­
tu­
drosac uzrunvelyofilia
leba.
koleqtivis yvela wevris
 erTianobis d.
Tanasworuflebiani mo­
na­
4. gamomwvevi moqmedeba, qce­
wi­
leoba.
va.
¥ demokratiuli.
¥ sademonstracio. (mniSv.
 d. wyobileba, d. res­pub­
2-isaTvis).
lika
 s. darbazi, s. gafrena.
demokratizAcia _ sa­
demonstracQuli _ ga­
xel­
mwifos, sazogadoebis,
mom­wvevi, protestis ga­
mom­
ka­
no­nis da misT. gardaqmna
xat­
veli.
 sxdoma d.-ad datova.
de­
mokratiis
safuZvelze
(si­
non. gademokratiuleba). demOntaJ-i [fr. démontage]
_ manqanis, agrematis, ra­i­
demOn-i [berZ. daimōn] _ bo­ro­
me mowyobilobis da misT.
ti suli, satana.
nawilebad daSla (re­mon­
demOnstrant-i _ demon­
ti­saTvis, sxva adgilas ga­
s­
traciis (mniSv. 1) mo­
dasatanad da sxv.).
nawile.

avtomobilis d., qarxnis
demonstrAtor-i _ pi­ri,
d.
romelic risame demons­t­
demoralizAcia [fr. dēmo­
ri­
rebas (mniSv. 2) axdens.
ra­lisation] da de­
mo­
ralizeba
demonstrAcia [laT. demonst­
_ 1. moraluri gaxrwna, zne­
ra­tio Cveneba, damtkiceba] _
ob­rivi dacema.
da demonstrireba [germ.
2. moqmedebis unaris da­kar­
De­monstrieren] _ 1. ma­sob­ri­
gva, suliT dacema.
vi msvleloba ra­im­e sa­zo­
gadoebriv-po­
li­ti­
kuri gan­ dEmos-i [berZ. dēmos] _ 1. kla­
sob­riv sazogadoebaSi: mo­
dem
-126-
saxleobis ara­
pri­vi­
le­gi­
re­
buli fenebi; xal­
xi.
2. (it.) Zvel berZnul qa­
laq-saxelmwifoebSi: Ta­
vi­
sufali moqalaqeebi,xalxis
masebi; monebi demosSi ar
Sediodnen.
dEmping-i [ingl. dumping] _
(ekon.). saqonlis gayidva
ucxoeTSi Sinagani bazris
fasebTan SedarebiT bev­
rad iafad, zogjer TviT­
Ri­
rebulebaze naklebadac
(konkurentebis
gandevnis
miz­
niT); sinon. gadasayari
eqsporti.
denacionalizAcia da de­
nacionalQzeba [fr. dē­
na­tionalisation] _ 1. erov­nu­li
TaviseburebaTa (enis, kul­
turis da misT.) da­kargva.
2. saxelmwifos mier na­
ci­
onalizebuli (ix. na­
ci­
onalizacia)
qonebis
dab­
runeba uwindeli pat­
ro­
nebisaTvis.
denacifikAcia [< ger. de­na­
zification gauqmeba, ga­nad­gu­
reba] _ RonisZiebaTa kom­p­
leqsi, romelic mimarTuli
iyo faSizmze gamarjvebis
Semdeg germaniaSi nacizmis
aRmofxvris, nacional-so­
ci­
alisturi partiis da
mis mier kontrolirebadi
or­ganizaciebis ga­nad­
gu­
re­
bis, yovelgvari na­
cis­
tu­
ri, militaristuli moR­
va­weobis an propagandis
aR­kveTisa da germaniis po­
li­
tikuri cxovrebis de­
mok­ratiuli
princi pebis
sa­fuZvelze gardaqmnis pi­
robebis
momzadebisaken.
nacional-socialisturi
par­tiis wevrebs saero da­
wesebulebebSi
samsaxurs
ar aZlevdnen.
dEndi [ingl. dandy] _ natifad,
ukanasknel modaze Cacmuli
mamakaci; franti.
dendrarQum-i [< berZ. dendron
xe] _ specialuri baRi
(dendrologiuri baRi), an
botanikuri baRis kuTxe,
sadac dargulia sxvadasxva
saxeobis xeebi, buCqebi da
lianebi, samecniero, sas­
wav­lo da kulturul-sa­
ganmanaTleblo mizniT.
dendrolOgia [berZ. dendron
xe da logos moZRvreba] _ bo­
tanikis nawili, ro­
me­
lic
xeebsa da buCqebs swav­
lobs.
¥ dendrologiuri.
 d. baRi (parki).
denonsAcia da denonsQreba
[fr. dēnonciation] _ (di pl.).
romelime
saxelmwifos
-127gan­
cxa­deba saerTaSoriso
xel­
Sek­rulebis moqmedebis
Sewy­vetis Sesaxeb.
denominAcia [< laT. de­
no­minatio (de da laT. no­mi­
natis) fasiani qa­Ral­de­bis
nominaluri Ri­
rebulebis
dacema, fulis ga­u­fa­su­re­
ba.
dEntin-i [laT. dens (dentis kbi­
li)] _ Zvlismagvari niv­
Ti­
ereba, kbilis mTavari
Semadgeneli nawili.
departAment-i [fr. dēpar­
ta­ment] _ 1. safrangeTSi:
msxvi­li administraciulteritoriuli erTeuli.
 zRvisiqiTa d.-ebi.
2. amerikis SeerTebul Sta­
tebsa da SveicariaSi: sa­
ministro.
sax. de­par­tA­men­ti _ ame­
rikis SeerTebul Sta­teb­
Si: sagareo saqmeTa sa­
mi­
nis­
tros saxelwodeba.
dEpeSa [fr. dēpēche] _ te­
leg­
rafiT an radioTi ga­
dacemuli saswrafo cnoba
(sinon. telegrama).
 d.-is gagzavna, d.-is miReba,
d.-iT gamoZaxeba.
depigmentAcia [< laT. ix.
pigmenti] _ (biol.) kanis
bu­
nebrivi feris dakargva;
ga­
mowveulia
epidermisis
dep
uj­redebSi pigmentis gaq­
ro­biT (ix. pigmentacia).
dEpo [fr. dēpôt] _ Senoba, sa­
dac dganan lokomotivebi
da matareblis (agreTve
tram­
vais, metropolitenis
da sxv.) vagonebi da sadac
maT
ukeTeben
mimdinare
remonts.
 saelmavlo d.
 farexi Scd.
depOzit-i [< laT. depozitum
Sesanaxad mocemuli ram] _
(finans.) Tanxa an fasiani
qaRaldebi Setanili sak­re­
dito dawesebulebaSi (ban­
kSi, Semnaxvel salaroSi
da misT.). kreditorisaTvis
gadasacemad (anda Se­
sa­
na­
xad _ Tu kreditori uars
ambobs miRebaze).
depOnent-i [< laT. deponens
(deponentis)] _ (finans.) piri,
romelsac warmoebisa an
da­wesebulebisagan ergeba
Tanxa da raime mizeziT ar
miuRia garkveul vadaSi.
depopulAcia [fr. depopulation]
_ (spec.). mosaxleobis Sem­
cireba kleba.
deportAcia [laT. deportatio]
da deportQreba [germ.
De­por­tieren] _ adamianis ga­
Ze­
ve­
ba misi mudmivi ad­
dep
-128-
gil­
samyofelidan da sxva
adgilas iZulebiT da­
sax­
leba.
deprEsia [laT. depressio daT­
rgunva, daCagvra] _ 1. (me­
dic.).
daTrgunuli, su­
li­
e­rad
daZabunebuli
fsi­
qi­
kuri mdgomareoba.
2. (ekon.) qveynis sameurneo
cxovrebis Seferxeba, mo­du­
neba, daqveiTeba.
depUtat-i [laT. deputatus] _ 1.
arCeviTi saxelmwifo da­we­
sebulebis wevri; arCeuli
war­momadgeneli.
 parlamentis d.
2. arCeuli piri, romelmac
ra­
ime davaleba unda Se­
as­
rulos.
deputAcia [fr. dēputation] _
deputatTa (mniSv. 2), da­
niS­nul an arCeul pirTa
jgufi, romelic moqmedebs
raime organizaciis, da­
we­
sebulebis, krebis da­va­
le­
biT.
 d.-is gagzavna, d.-is miReba,
d.-is Semadgenloba.
dErbi [ingl. derby sak. sax.] _
sam-da oTxwliani cxenebis
doRi.
dermAtin-i [berZ. derma (der­
matos) kani, tyavi] _ xe­
lov­nu­
ri tyavi, muSambis msgav­
si;
iyeneben avejze ga­da­sak­
ravad, wignis ydi­saTvis da
sxv.
dermato... [< berZ. derma (der­
matos) kani] _ rTul sityvebSi
aCvenebs am sityvebis da­
mo­
kidebulebas kanTan an ka­
nis daavadebebTan.
dermatolOgia [berZ. derma
kani da logos moZRvreba]
_ medicinis dargi, ro­me­
lic kanis daavadebebs Se­
iswavlis.
dermatOlog-i kanis da­a­va­
debebis eqimi, der­ma­
to­
lo­
giis specialisti.
¥ dermatologiuri.
 d. klinika.
dEsant-i [fr. descente daSveba,
gadasxma] _ 1. mowinaaRmdegis
teritoriaze brZolis sa­
warmoeblad (gemiT, TviT­
mfrinaviT da sxv.) ga­
das­
xmuli
specialurad
mom­za­
debuli jaris na­wi­
le­bi.
 sahaero d, sazRvao d.
2. jarebis gadasxma mtris
te­ritoriaze.
medEsante _ sadesanto ja­
re­bis samxedro mosamsaxure;
desantis monawile.
 m. paraSutistebi.
¥ sadesanto.
 s. xomaldi, s. polki, s.
ope­
racia.
-129¥ medesantisa.
 medesantesi Scd.
dEsert-i [fr. dessert] _ xili
an tkbileuli, romelsac
sa­
dilis Semdeg Seeqcevian
(sinon. Carozi).
¥ sadeserto.
 s. yurZeni.
sad. kOvzi _ kovzi, ro­me­
lic zomiT metia Cais kov­
zze da pataraa suf­ri­saze.
dEspot-i berZ. despotēs] _ 1. Zvel
aRmosavleTis mo­
naT­mflo­
belur mo­nar­
qiebSi: umaR­
le­
si mmarTveli, romlis
xelT iyo ganusazRvreli
uf­
lebebi.
2. (gadat.). TviTneba adamiani,
ro­
melic sxvebs aiZulebs
mis nebaze iqceodnen da
sxvis survils arafrad ag­
debs. (sinon. tirani, mtar­
va­li).
¥ despoturi.
 d. xasiaTi, d. mmar­T­ve­lo­
ba.
despOtizm-i _ SeuzRudavi
xe­
lisufleba;
sisastike,
TviT­neboba.
destabilizAcia da desta­
bi­
lQzeba [laT. de (ix. deda stabilizacia)] _ sta­
bi­
lizaciis moSla: mya­ri
mdgo­
mareobis arar­se­boba.
det
 mdgomareobis d., situaciis
d., sazogadoebis d.
dEstruqcia [laT. destructio]
_ raime normaluri struq­
tu­ris moSla, darRveva.
destruqcQuli _ rac
xels uS­
lis Semdgom mu­
Sa­obas, raime SeTanxmebis
miR­wevas (sapirisp. kon­
s­
t­
ruqciuli).
 d. winadadeba, d. pozicia,
d. Zalebi.
dEtal-i [fr. dētail] _ 1. me­
qanizmis, manqanis, xel­sa­
wyos nawili.
 avtomobilis d.-ebi.
2. mTelis nawili; wvrilmani
ram.
 mxatvruli d; momxsenebels
d.-ebze yuradReba ar ga­
u­
maxvilebia.
detAlur-i _ dawvrilebiTi.
 d. aRweriloba, d. garCeva,
d. analizi.
detEqtiv-i [ingl. detective
< laT. detectio gaxsna] _ 1.
in­
glisSi, aSS-Si da sxva
qveynebSi: samZebro po­
li­
ci­
is agenti (qarT, sinon.
ma­Zebari).
2. deteqtiuri nawarmoebi
(ro­mani, moTxroba, ki­no­
filmi).
deteqtQur-i _ aseTi na­war­
mo­ebi, romelic
Seicavs
det
-130-
sa­
idumloebiT mocul da­
naSaulis gaxsnas, ga­mo­xa­
tavs maZebarTa Tavze ga­
damxdar faTerakebs.
 d. romani, d. filmi, ar­
tur konan doilis d. mo­
Tx­
robebi.
 detektivi, detektiuri
Scd.
detEqtor-i [ingl. detector <
laT. detector gamxsneli, aR­
momCeni] _ 1. radiomimReb­
Si: mowyobiloba maRali
six­
Siris rxevebis da­ba­li
sixSiris (smeniT aR­saq­me­
li) rxevebad gar­daq­m­ni­
saTvis.
2. mowyobiloba, romelsac
iye­
ne­ben risame (mag., si­naT­
lis, siTbos, bir­T­vul ga­
mosxivebis) ga­mo­sav­lenad.
sicr. detEqtori _ spe­
ci­
aluri mowyobiloba, im
piris fsiqikuri mdgo­ma­
reobis Se­samowmeblad, rom­
lis dakiTxvac warmoebs.
detonAtor-i _ 1. feTqebadi
niv­
Tiereba, romelic Tavisi
afeT­qebiT iwvevs sxva feT­
qebadi nivTierebis de­to­
nacias.
2. fistoni, amnTebi, ro­mel­
sac iyeneben risame asa­feT­
qeb­
lad.
detonAcia [< laT. detuo
vgrgvi­nav] _ feTqebadi niv­
Tierebis meyseuli aaleba,
rac gamowveulia sxva niv­
Ti­erebis afeTqebiT an Ser­
yeviT, dartymiT.
dE-fAqto [laT. de facto] _
faq­tobrivad, sinamdvileSi.
(sapirisp. de-iure).
dEfeqt-i [germ. Dēfect laT.
defectus] _ nakli,naklovaneba,
zadi, xarvezi.
 proeqtis d., wvrilmani d.ebi, d.-ebis aRmofxvra.
¥ defeqtiani.
 d. avtomobili, wignis d.
egzemplari.
 d. metyveleba.
 defeqtiuri Scd.
definQcia [laT. definition] _
cnebis zusti gansazRvra
mi­si yvelaze arsebiTi niS­
nebis saSualebiT.
dEfis-i [rus. Deφuc < laT. de­
vi­sio gayofa] _ patara, mokle
xazi (-), romelic ixmareba
sityvebis
SesaerTeblad,
si­ty­
vis Semadgeneli na­
wi­
lebis gamosayofad, agreTve
sityvis gadasatanad Semdeg
striqonze.
 ded-mama, saxl-kari.
defQcit-i [< laT. deficit ak­
lia] _ 1. gasavlis metoba
Se­mosavalze; zarali, da­
naklisi.
-131 biujetis d.
2. raime saqonlis nakleboba
ba­
zarze (rodesac mo­Txov­
nileba sWarbobs mi­wo­de­bis).
 saTadarigo nawilebis d.
¥ deficituri.
 d. saqoneli, d. ned­le­uli.
deflorAcia [ingl. de­flo­wer
< laT. dēflōrātio] _ 1. yva­vi­
le­
bis mowyveta, ga­fuWeba,
damaxinjeba.
2. qalwulobis, umankoebis
ubiwobis, dakargva.
deformAcia [laT. deformatio]
_ da deformQreba [germ.
de­for­mieren] _ risame formis
Sec­
vla.
 sxeulis d., xerxemlis d.
decentralizAcia
[fr.
de­cen­t­ra­lisation] _ da de­
cen­­tralQzeba
[germ.
de­­zentralizieren] _ 1. TviT­
mmar­T­velobis sistema, ro­
de­
sac centraluri xe­li­
suflebis zogi funqcia
ga­
daecema
mmar­Tvelobis
ad­
gilobriv or­ganoebs.
2. centralizaciis gauqmeba
an Sesusteba.
 mmarTvelobis d.
decimAcia [laT. decimus me­
a­
Te] _ (ist.). yoveli meaTe
dam­naSavis sikvdiliT das­
ja wilisyriT; yoveli meaTe
dia
adamianis dasja damnaSavis
mounaxaobis SemTxvevaSi.
di... [berZ. di] _ TavsarTi mniS­
v­nelobiT `ormagi~.
 difTongi.
diAbet-i [laT. diabētēa] _ im
sneulebaTa
saerTo
sa­
xelwodeba, romelTa da­
ma­
xasiaTebelia Sardis War­
bad gamoyofa.
S. diAbeti _ avad­
m­
yo­
foba,
romlis drosac Sar­d­
Si
gamoiyofa Saqari da sis­
xlSi Saqris raodenoba
(Sem­cveloba)
matulobs;
Saqris avadmyofoba.
u. diAbeti _ avad­
m­
yo­
fo­ba,
romlis da­
ma­
xa­
siaTebelia
gaZ­
li­
e­re­
bu­
li
wyurvili
da uSaqro Sar­
dis Warbad
gamoyofa.
diAgnoz-i [< berZ. diagnōsis
gamocnoba, gansazRvra] _
avadmyofobis
gamocnoba,
dad­
gena
avadmyofis
yo­
vel­
mxrivi gamokvlevis Se­
degad.
 swori d., mcdari d., d.-is
dasma.
diagnOstika [< berZ. diag­nōs­
tikos gamomcnobi] _ 1. me­
di­
cinis dargi, romelic swav­
lobs daavadebis niSnebs
da diagnozis dasmis me­
To­
debs.
dia
-132-
2. diagnozis dasma.
 daavadebis adreuli d.
diagOnal-i [laT. diagonalis <
berZ. diagōnios kuTxidan ku­
Txisken mavali] _ swori
xazis monakveTi, romelic
aer­Tebs
mravalkuTxedis
or aramomijnave kuTxis
wve­
roebs.
¥ diagonaluri.
 d. mimarTuleba.
diAgrama [< berZ. diagramma
naxazi] _ 1. naxazi, romelic
TvalsaCinod
gamoxatavs
ra­
ime sidideebis Sefar­de­
bas.
 produqciis zrdis d.
2. Wadrakis dafaze fi­
gu­re­
bis ganlagebis gra­
fi­kuli
gamosaxuleba.
diAdema [berZ. didēma] _ 1. Zvir­
fasi TvlebiT ga­wyo­bili
Tav­saxvevi an gvirgvini _
uzenaesi qurumebis (me­fe­
ebis) xelisuflebis ni­Sa­
ni.
2. qalis Zvirfasi samkauli
_ Ria (saSuble) gvirgvini.
¥ diademisa.
 diademasi Scd.
diakritQkul-i [berZ. diak­
ri­tikos ganmasxvavebeli] _
dia­kri­tikuli
niSani
_
(enaTm.). damatebiTi ni­Sani
asos Tavze an mis qveS;
miuTiTebs, rom unda war­
mo­
iTqvas sxva bgera da ara is,
romelic am asoTi uniSnod
gadmoicema.
mag.: rus ё, fr. ç, Cex. š.
 diakritiuli Scd.
diAleqt-i [berZ. dialeqtos] _
(enaTm.).
saerTo-saxalxo
enis ganStoeba, romelze­
dac laparakoben ama Tu im
kuTxeSi (qarT. sinon. kilo,
kilokavi).
 guruli d., fSauri d.
¥ dialeqturi.
 d. leqsikoni, d. mety­ve­
leba.
 dialeqtikuri sxvaa (ix.
di­aleqtika).
dialEqtizm-i _ dialeqtis
da­maxasiaTebeli (kuTxuri)
si­tyva an gamoTqma sa­
li­te­
raturo enaSi.
 d.-ebi daviT kldiaSvilis
moTxrobebSi.
dialEqtika [berZ. dialektikē sa­
ubris, kamaTis mimarTviT] _
mecniereba _ filosofiuri
moZRvreba bunebis, adamian­
Ta sazogadoebisa da az­
rov­nebis
cvalebadobis,
moZ­
raobisa da ganviTarebis
zo­gadi kanonebis Sesaxeb;
bu­nebisa da sazogadoebis
marad moZrav da cvalebad
movlenaTa Semecnebis mec­
-133ni­
eruli Teoria da meTodi.
(sinamdvilis
Semecnebisa
da gardaqmnis mecnieruli
Te­
oria da meTodi).
¥ dialeqtikuri.
 d. meTodi, d. azrovneba.
 dialeqturi sxvaa (ix.
dialeqti).
 dialeqtiuri Scd.
dialeqtolOgia _ enaT­
mec­ni­erebis dargi, rome­
lic
dialeqtebs Seiswavlis.
¥ dialeqtologiuri.
 d. eqspedicia, d. atlasi.
diAlog-i [berZ. dialogos] _ 1.
saubari or an ramdenime pirs
Soris (Sdr. monologi).
2. literaturuli nawarmoebi
an misi nawili, romelic da­
werilia saubris formiT.
diAmetr-i [< berZ. diametros
ganakveTi] _ 1. swori xazis
monakveTi,romelic aerTebs
wrexazis or wertils da
gadis mis centrze.
2. raime mrgvali sxeulis,
saTavsis, sivrcis ganak­
veTi.
 5 sm d.-is detali, cirkis
arenis d. 15 m-ia.
diametruli _ 1. diametris
(ganakveTis) xazis ga­yo­
lebiT risame Suaze gam­
yofi.
 d. sibrtye.
dia
2. gadat. (wign.). sruli, uki­
duresi (winaaRmdegoba, da­
pirispirebuloba da sxv.).
 diametraluri, dia­
met­
ri­
uli Scd.
dQana [laT. Diana] _ romaul
miTologiaSi:
nadirobis
mfarveli qalRmerTi.
diapAzon-i [< berZ. diapasōn
`yvela simisa~] _ 1. (mus.)
sxva­
dasxva simaRlis yve­la
bgeris erToblioba, ro­me­
lic misawvdomia ama Tu im
sakravis an momRerlis xmi­
saTvis.
 didi d.-is xma.
2. gadat. (wign.) zoma, mo­
cu­
loba (codnis, moqmedebisa,
interesebisa da sxv.).
 farTo d.-is moRvawe.
diapozQtiv-i [berZ. dia gam­
Woli da laT. pozitivus da­
de­biTi] _ fotografiuli
su­raTi minaze an sxva gam­
Wvirvale masalaze; iye­ne­ben
sademonstraciod
sap­
ro­
eqcio (ix. proeqcia)mo­
wyo­
bilobis saSualebiT.
 Sav-TeTri d., feradi d.
¥ diapozitiuri.
 d. firfita.
 diapozitivuri Scd.
diAspora [< berZ. diaspora
gabneva] _ xalxis (eTnikuri
erTobis) mniSvnelovani na­
dia
-134-
wilis yofna Tavisi qveynis
farglebs gareT.
 qarTuli d. amerikaSi.
diAstola [< berZ. diastolē
ga­
ganiereba,
gaWimva]
_
(anat.) gulis moqmedebis
erT-erTi faza _ moSvebamoduneba, romelic mosdevs
mis SekumSvas (sistolas).
diAfragma [< berZ. dia­phrag­
ma tixari] _ 1. (anat.) kunT­
myesovani (kunTo­
va­ni) Zgide,
romelic
erTmaneTisgan
yofs gulmkerdisa da muc­
lis Rruebs (qarT. sinon.
SuasaZgidi).
2. optikur xelsawyoebSi:
obi­
eqtivis nawili _ nax­
vretiani gaumWviri firfita,
romelic zRudavs optikur
sistemaSi gavlil sxivTa
konas.
 fotoaparatis d.
diaqrOnia [berZ. dia gavliT,
gamWoli da chronos dro] _
(lingv.). enobriv movlenaTa
ganviTarebis
istoriuli
Tan­mimdevroba.
didAqtizm-i [< berZ. didaktikos
samoZRvro] _ damrigebloba,
damoZRvra literaturul
nawarmoebSi, TxzulebaSi;
da­
moZRvris
midrekileba;
Wkuis damrigebloba,
didAqtika [< berZ. di­dak­
tikos samoZRvro] _ 1. pe­da­
gogikis nawili _ moZ­
R­
v­
re­ba swavlebis Si­naarsis,
me­Todebisa da or­
ga­
ni­
za­
ciuli formebis Sesaxeb;
skolaSi swavlebis Teo­
ria;
2. igivea, rac didaqtivizmi
¥ didaqtikuri.
 d. princi pebi.
 didaqtiuri Scd.
dielEqtrik-i [ingl. dielectric]
_ (fiz.). nivTiereba,romelic
ar atarebs eleqtro dens.
(ix. agreTve izolatori).
¥ dieleqtrikuli.
 d. antena, d. gamaZlierebeli,
d. SeRwevadoba.
 dieleqtruli, dieleq­t­
ri­uli Scd.
dQeta [berZ. diaita cxovrebis
we­si] _ kvebis garkveuli
reJimi.
 mkacri d., d.-is dacva.
¥ dieturi.
 d. saWmeli, d. sasadilo
 dietiuri Scd.
divErsant-i _ diversiis Cam­
de­ni piri.
divErsia [< laT. diversio
ga­dax­
ra, ganrideba] _ 1.
sam­xed­ro
da
sa­
xel­
mwi­
fo­eb­
rivi
mniSvnelobis
obi­
eq­tebis dangreva, moSla
mo­wi­
na­aRmdegis
zurgSi;
-135ase­
Ti aqtebis Cadena ro­
me­
li­me qveyanaSi ucxo sa­
xel­
m­wifos agentebis mier.
2. mcire maStabis samxedro
operacia, romlis mizania
mowinaaRmdegis yuradRebis
gadatana dartymis mTavari
mimarTulebidan da sxva
mxares.
¥ diversiuli.
 d. aqti, d. jgufi, d. moq­
medeba.
divertQsment-i [fr. diver­tis­
sement gamxiaruleba] _ Te­
atraluri warmodgena, ro­
me­
lic Sedgeba sxvadasxva
nom­risagan da imarTeba
Zi­riTadi warmodgenis Sem­
deg.
divQdend-i [laT. dividendum
ga­
sayofi] _ mogebis na­
wi­
li, romelsac
iRe­
ben
aqcionerebi maT mi­er da­
bandebuli kapi­talis pro­
porciulad.
divQzia [fr. divizion] _ msxvi­
li sajariso SenaerTi, ro­
melic Sedgeba ramdenime
pol­kisa an brigadisagan.
 msrolelTa d., satanko
d.
divizQon-i [fr. division] _
sam­
xedro qveganayofi sa­ra­
ke­
to, saartilerio da jav­
San­satanko nawilebSi (Zve­
diz
lad _ kavaleriaSic).
dizAin-i [ingl. design proeqtis
Sed­gena] _ mxatvruli pro­
eqtireba produqciisa (sag­
nebisa), romelsac mrew­ve­
lo­
ba uSvebs; mxatvruli
kon­
struireba.
¥ dizainuri da sadizaino.
 d. (s.) mxatvroba, s. sa­
muSaoebi.
dizaQner-i [ingl. designer]
_
mxatvar-konstruqtori,
teq­
ni­kuri esTetikis spe­
ci­
a­
lis­
ti, romelic ap­
ro­
eq­tebs
Tanamedrove, es­
Te­ti­
kuri
siamovnebis
mom­
g­
v­
re­
li sayofacxovrebo
Tu sawarmoo ansamblebs,
in­
te­
ri­
e­
rebs, avejs, yo­vel­
d­
Ri­u­rad saxmar nivTebs da
a.S.
¥ dizaineruli da sadi­
za­
i­nero.
 d. (s.) laboratoria, d.
(s.) firma.
dizAJio [ital. disaggo] –
(fi­nans.) qaRaldis fulis
niS­
nebisa da sxva fasiani
qa­
Raldebis kursis daweva
(sapirisp. aJio).
dQzel-i [germ. Diesel < sakuT.
sax. germaneli mecnierisa
da inJinris Alfred Diesel‑idan]
_ Sigawvis Zrava, romelic
mZi­
me Txevadi (dizelis
diz
-136-
saw­vavi) sawvaviT muSaobs.
¥ dizeliani.
 d. avtomobili.
dizentEria [berZ. dysenteria]
_ nawlavebis mwvave in­feq­
ciuri (gadamdebi) da­a­va­
de­
ba.
 dezinteria, dizinteria
Scd.
diTQramb-i [berZ. dithyrambos]
_ 1. Zvel saberZneTSi: himni,
sazeimo, sagundo simRera
Rvinisa da mxiarulebis
Rmer­
Tis dionises pativ­sa­
cemad: mogvianebiT: saxotbo
lirikuli leqsi.
2. gadaWarbebuli Seqeba,
di­
de­ba, xotba.
d. UmReris (uga­lobs) _
zedmetad aqebs.
 difirambi Scd.
dQlema [berZ. dilēma < di ori da
lemma gzavneli, warmodgena]
_ 1. (wign.). (log.). msjeloba
an daskvna, romelic Se­
i­
cavs or, erTmaneTis ga­mom­
ricxav debulebas, ro­mel­
Tagan erT-erTis arCeva
auci­lebelia.
2. iseTi viTareba, rodesac
ori arasasurveli SesaZ­
leb­
lobidan aucilebelia
erT-erTis arCeva.
¥ dilemisa.
 dilemasi Scd.
dQler-i [ingl. dealer < deal
vaW­
roba, biznesis keTeba] _
1. firma an piri, romelic
saqonlis
yidva-gayidviT
aris dasaqmebuli.
2. safondo biuros wevri, ro­
melic fasian qaRaldebs
yidis.
dilEtant-i [fr. diletante <
laT. delectare] _ piri, ro­
me­
lic misdevs mecnierebis
an xelovnebis romelime
dargs ise, rom ara aqvs sa­
fuZvliani momzadeba; ze­
rele mcodne, moyvaruli.
¥ diletanturi.
 d. msjeloba.
dilOgia [berZ. di (s) orjer
da logos sityva] _ 1. orgvari
mniSvneloba; orazrovneba.
2. Zvel berZnul TeatrSi:
or­moqmedebiani drama.
3. erTi CanafiqriT gaer­Ti­
anebuli ori romani an ori
dramatuli nawarmoebi.
dinAmizm-i [berZ. dynamis Za­
la] _ igivea, rac dinamika
(mniSv. 2).
dinAmika [< berZ. dynamikos moq­
medi, Zlieri] _ 1. meqanikis
dargi, romelic swavlobs
sxeulTa moZraobis ka­
no­
nebs maTze moqmed ZalebTan
dakavSirebiT.
-1372. risame moZraoba, cva­le­
badoba, ganviTareba (sa­
pi­
risp. statika).
3. gadat. (wign.). moZraobis
si­
Warbe.
¥ dinamikuri.
 d. piesa, d. siuJeti., mov­
lenebis d.
 dinamiuri Scd.
dinAmit-i [< berZ. dynamis
Zala] _ Zlieri feTqebadi
nivTiereba, romlis mTavari
ZiriTadi Semadgeneli na­
wi­
lia
nitroglicerini;
iye­
neben samxedro da sam­
To-sainJinro saqmeebSi; ga­
moigona Svedma inJinerma da
mecnierma alfred nobelma
(1833-1895 ww.).
dinamo... [berZ. dynamis Za­la]
_ rTuli sityvebis da­
sawyisSi aRniSnavs am si­
tyvebis
damokidebulebas
Za­lasTan, energiasTan.
 dinamometria.
dinamOmetr-i [berZ. dynamis
Zala da metrēo vzomav] _
me­
qanikuri Zalis sazomi
xel­
sawyo
(qarT.
sinon.
Zalis sazomi).
dinAstia [berZ. dynasteia] _
erTi da imave gvaris mo­
narqebi (mefeebi), romlebic
TanmimdevrobiT cvlian erT­
maneTs taxtze naTesaobis
dio
da memkvidreobis uflebis
safuZvelze.
 bagrationebis d. saqar­
T­veloSi, burbonebis d.
safrangeTSi.
¥ dinastiuri da sadi­
nas­
tio.
 d. (s.) interesebi.
dQngo [ingl. dingo < avst­­
ral.] _ veluri ZaR­
li; gav­
rcelebulia avs­
t­
raliaSi.
dinOzavr-i [berZ. deinos sa­
Si­neli da saura xvliki] _
ga­daSenebuli uzarmazari
qvewarmavali.
diOnise [berZ. Dionysos] _ ber­
Znul miTologiaSi: Rvinisa
da drostarebis RmerTi;
zev­
sisa da semeles Svili
(romaul miTologiaSi mas
Seesabameba baxusi).
diOrama [berZ. dia gamWoli
da ho­roma xedi, sanaxaoba] _
1. gamWvirvale qsovilze an
mkrTal minaze orive mxri­
dan daxatuli suraTi, ro­
melic sagangebo ganaTebis
Sedegad gveCveneba moculo­
bis mqoned.
2. naxati, romlis wina plan­
ze moTavsebulia mo­
cu­
lobis mqone sagnebi.
¥ dioramisa.
 dioramasi Scd.
diofizQteb-i [berZ. dyo ori
di p
-138-
da phisis buneba] _ (ist.).
qris­tianuli
religiis
war­momadgenlebi,romle­bic
aRiareben ieso qristes or
bunebas _ adamianursa da
RvTiurs (sapirisp. mono­
fi­
zitebi).
di pkurQer-i _ di plo­ma­ti­
uri kurieri (ix. di p­lo­
ma­
ti­
uri).
dQplom-i [fr. diplôme < berZ.
diplōma `orad dakecili (ga­
kecili) furceli~] _ 1.
mowmoba saswavleblis dam­
Tavrebis, raime wodebule­
bis an samecniero xarisxis
mikuTvnebis Sesaxeb.
 universitetis d., mec­ni­
e­
rebaTa doqtoris d.
¥ sadi plomo.
 s. naSromi, s. proeqti.
2. mowmoba, sigeli, romelic
eZlevaT raime konkursze,
festivalze warmatebiT ga­
mosvlisaTvis, gamofenili
eq­
sponatebis maRali xa­
ris­
xisaTvis.
 xarisxis d.
di plOmant-i _ 1. studenti,
ro­
melic sadi plomo naS­
roms amzadebs.
2. piri, romelic di plo­
miT
(mniSv.1) aris dajil­do­e­
buli.
di plOmat-i [fr. diplomete <
berZ. diploma furceli, do­
kumenti (orad gakecili)]
_ 1. Tanamdebobis piri, ro­
melic di plomatiur saq­
mianobas eweva da muSaobs
ucxo saxelmwifoebTan ur­
TierTobis sferoSi.
2. (saub., gadat..). adamiani,
romelic
moxerxebulad
iq­ceva, moqmedebs sxvebTan
urTierTobaSi.
¥ di plomaturi da sa­
di p­
lo­
mato.
 d. (s.) niWi.
 di plomatiuri, sadi plo­
ma­tio sxvaa (ix. di p­
lo­
ma­
tia).
diplomAtia [fr. diploma­tie]
_ 1. mTavrobis ofici­
a­
lu­
ri saqmianoba sa­
xel­
m­
wifos
sagareo, sa­
er­
Ta­
Soriso po­
litikis
gan­
sa­
xor­
ci­
e­
leb­
lad.
2. ityvian moxerxebuli saq­
cielis, moqmedebis Sesaxeb
sxvebTan urTierTobaSi.
¥ di plomatiuri da sa­
di p­
lomatio.
 d. (s.) urTierTobis dam­ya­
reba, d. (s.) fosta.
di p. kOr­pu­si _ ama Tu
im qve­ya­
naSi ak­
re­di­
te­
bu­
li ucxo­
e­
li di p­
lo­ma­
ti­
uri war­
mo­
mad­
gen­
le­bi er­
Toblivad.
-139-
di plomatiuri kurieri
_ Tanamdebobis piri,ro­mel­
sac ama Tu im ucxo qve­
ya­
naSi miaqvs di p­lomatiuri
fos­ta.
di plomatiuri pro­to­
ko­li _ (ix. protokoli).
 di plomaturi sxvaa (ix.
di plomati).
di plomAtika _ istoriis
dam­xmare disci plina, ro­
melic Seiswavlis is­
to­ri­
ul sabuTebs (qarT. sinon.
sigelTmcodneoba).
dirEqtiva [fr. directive <
laT. directio pirdapiri mi­
mar­Tuleba]
_
zemdgom
(umaR­lesi) organos sa­xel­
mZRvanelo miTiTeba,romlis
Sesruleba aucilebelia.
dirEqtor-i [laT. director < di­
rigere gasworeba, warmarTva]
_ sawarmos, dawesebulebis
an saswavleblis xelm­
Z­R­va­
neli.
 avtosatransporto sawar­
mos d., Teatris d., skolis
d.
dirEqcia [laT. directio mi­mar­
Tuleba] _ sawarmos, da­
wesebulebis an sas­wav­leb­
lis xel­
mZRvaneli organo
direqtoris meTaurobiT.
dirQJabl-i [fr. dirigeable] _
dis
ha­erze ufro msubuqi, sa­a­
vi­
a­cio Zravis mqone sa­
haero
xomaldi, romlis korpusi
airiT aris savse: marTuli
aerostati.
dirQJor-i [rus. Дuрuжёp < fr.
diriger marTva] _ musikosi,
ro­melic xelmZRvanelobs
orkestrs, gunds, saopero
an sabaleto speqtaklis.
¥ sadiriJoro fakulteti.
 s. pulti, s. (kon­ser­
va­
to­
riaSi).
dis... (xmovnebis win diz...)
[laT. dis < berZ. dys] _ Tav­
sarTi mniSvnelobiT `ga­
yofa, dayofa, gamoyofa,
uaryofa~.
 disbalansi, disharmonia.
disbAlans-i fr. disbalance] _
(wign.) balansis, wo­
nas­
wo­
ro­bis darRveva.
disErtant-i [< laT. dissertans
(dissertantis) mkvlevari] _ pi­
ri, romelic disertacias
icavs.
disertAcia [germ. Dissertation
< laT. dissertatio kvleva; msje­
lo­
ba] _ mecnieruli naSromi,
ro­melsac sajarod icavs
av­
tori samecniero sabWos
sxdo­
maze kandidatis an
doq­
toris samecniero xa­
ris­
xis mosapoveblad.
 sadoqtoro d., d.-is dac­
va.
dis
-140-
¥ sadisertacio.
 s. Tema, s. naSromi.
disQdent-i [< laT. dissidens
(sissidentis) vinc Tanaxma ar
aris] _ 1. piri, romelic ar
aRiarebs qveyanaSi ar­se­
bul sarwmunoebas: rjul­
gandgomili.
2. piri,romelic ar iziarebs
qve­
yanaSi gabatonebul ide­
ologias da ibrZvis mis
wi­
naaRmdeg; sxvagvarad mo­
azrovne.
¥ disidenturi.
 d. moZraoba, d. li­te­ra­
tura.
disimilAcia [laT. dissimilis
ara msgavsi] _ 1. (biol.) rTu­
li organuli nivTierebis
daSla organizmis cxo­vel­
moqmedebis procesSi.
2. (lingv.). sityvaSi ori
er­Tgvari bgeridan erTer­Tis cvla: ganmsgavseba
(Sdr. asimilacia).
dQsk-i [fr. disque < berZ. diskos] _
(sa­
ub.). gramafonis firfita
(ix. agreTve disko).
disk JOkei _ ix. dijei.
dQskant-i [laT. discantus] _ 1.
bavSvis (biWis) maRali sa­
simRero xma. 2. aseTi xmis
mqo­
ne momRerali biWi.
dQsket-i [ingl. diskette, fr.
disquette] _ magnituri (la­
zeruli) diski in­for­
ma­
ci­
iT kompiuterze da­sa­
mu­
Saveblad.
diskvalifikAcia _ [ix.
laT. dis, qualificatio kva­
li­
fi­kacia, Tvisebrioba da
fa­cio vakeTeb] da dis­
kva­
lificQreba _ 1. kva­li­
fi­kaciis CamorTmeva: kva­
li­
fikaciis dakargva.
2. sportsmenisaTvis Se­jib­
rebaSi monawileobis Ca­
morTmeva.
dQsko [berZ. diskos] _ mzis,mTva­
ris moxazuloba, simrgva­
le: (qarT. sinon. bakmi).
diskOTeka [ingl. discotheque,
fr. discothéque < berZ. diskos
mrgvali firfita da thēkē
sacavi] _ 1. gramofonis
firfitebis sacavi.
2. axalgazrduli klubi, ka­
fe da misT., sadac ukraven
firfitebs da cekvaven.
¥ diskoTekisa.
 diskoTekasi, diskoteka
Scd.
diskOmfort-i [berZ. dys-,
laT. dis- (TavsarTi; si­
ty­
vas aZlevs uaryofiT an
sawinaaRmdego azrs) da
ingl.
comfort komforti]
_ (wign.). cudi pirobebi
-141cxov­rebisa, muSaobisa, das­
venebisa.
diskreditAcia [< fr. discrē­
diter saxelis gatexa] _ da
diskreditQreba
[germ.
dis­cre­ditieren] _ (wign.). vi­
si­
me an risime Rirsebis, av­
toritetis, prestiJis Seb­
Ralva;
saxelis
gatexa,
ndo­
bis dakargva.
 oponentis d.
diskriminAcia [< laT. dis­cri­
minatio gansxvaveba] da dis­
kriminQreba _ calkeuli
pi­rovnebis, adamianTa jgu­
fis, saxelmwifos da a. S.
uflebis SezRudva, Ta­nas­
wor­uflebianobis, warTmeva
mospoba.
 rasobrivi d.
diskUsia [< laT. discussio gan­
xilva, garCeva] _ raime sa­
dao sakiTxis sajaro gan­
xilva; kamaTi, paeqroba.
¥ sadiskusio.
 s. sakiTxi, s. klubi.
dislokAcia [fr. dislocation
ga­
daadgileba]
da
dis­
lo­
cQreba _ 1. (samx.) ja­
re­
bis ganlageba qveynis
te­
ritoriaze; flotis, xo­
mal­
debis ganawileba nav­
sadgurSi.
2. (geol.) dedamiwis qerqis
dis
Sreebis gadaadgileba.
disOnans-i [fr. dissonance
< laT. dissaans sxvadasxva
xma­
ni, sxvadasxva mJReri]
_ (mus.). 1. keTilxmovnebis
dar­Rveva, bgeraTa ara­har­
mo­niuli Sexameba (sapirisp.
kon­
sonansi).
2. (gadat.) iseTi ram, rac ar
ewyoba, ar egueba raime er­
Tians, Sexmatkbilebas; Se­u­
Tanxmebloba, Se­
u­
wyobloba.
 saubarSi d. Seitana erTma
uadgilo replikam.
3. (lit.). leqsTwyobaSi:
ara­
sruli, arazusti riTma.
dispAnser-i [fr. dispansaire <
laT. dispancer darigeba; mo­
cileba, ganTavisufleba] _
samkurnalo-pro­
f i­
l aq­
t i­
kuri dawesebuleba, romlis
mizania (mkurnalobis garda)
daavadebaTa winaaRmdeg wi­
nas­wari zomebis miReba.
 tuberkulozis d.
dispanserizAcia _ jan­m­
rTelobis dacvis Ro­
nis­Zi­
e­
baTa sistema, romelic xor­
cieldeba dispanserebis da
poliklinikebis saSu­
al
­ e­
biT.
dispErsia [laT. dispersio ga­
fantuli, gabneuli] _ (fiz;
qim.). _ daSla, dayofa; gab­
neva.
dis
-142-
por­tion < dys da proportio] _
proporciis uqonloba, mTe­
TeT­ri sinaTlis sxivis
lis calkeuli na­wi­
le­
daS­
la speqtris calkeul
bis, erTmaneTTan Se­u­
far­
fe­
rad sxivebad (prizmaSi
debloba.
gav­
lisas).
 bgeris d., garidebis d. dQsput-i [< laT. disputo vmsje­
lob, vkamaTob] _ sajaro
niadagSi.
¥ dispersiuli.
kamaTi, paeqroba mecnierul,
 d. analizi.
literaturul an sxva xa­
siaTis Temaze.
dispEtCer-i [ingl. dispatcter]
_ muSaki, romelic awes­ distAncia [laT. distantia] _
ri­
gebs transportis moZ­
1. manZili, Sualedi risame
raobas an sawarmos muSa­
Soris.
o­
bis
msvlelobas
erTi
 d. moZrav avtomobilebs
Soris.
cen­
traluri punqtidan.
2. (sp.). manZili startsa da
sa­
dispetCero _ 1. dis­pet­
finiSs Soris.
CerTan da­kavSirebuli.
 mokle d.-ze.
 s. samsaxuri.
3. (spec.). administraciul2. dispetCerisaTvis gan­
kuT­v­
te­ritoriuli ubani, rki­
nili sadgomi oTaxi.
 centraluri s.
nigzaze, gzatkecilze da
sxv.
dQsplei [ingl. display Cveneba] _
 d.-is ufrosi.
mo­
wyobiloba (kompiuteris
¥ distanciuri da sadis­
tan­
na­wili),romelic kinesko­
pis
cio.
ekranze, eleqtrotabloze
informacias iZleva teqstis,  TviTmfrinavis d. (s.). mar­
Tva, d. (s.) bombi.
tabulis, naxazis saxiT.
dispozQcia [laT. dispositio distQlat-i [< laT. distillatus
wve­Tebad Camosuli] _ dis­
ganlageba] _ (saamx.). 1. jaris
tilaciis Txevadi pro­
duq­
an flotis sabrZolvelad
ti.
ganlageba.
 navTobis d.-ebia navTi da
2. me-18-19 ss.: werilobiTi
benzini.
brZaneba jarisadmi brZo­
distilAtor-i _ dis­ti­li­
lis dasawyebad.
zaciisaTvis saWiro apa­
ra­
ti.
dispropOrcia [fr. dis­pro­
sQnaTlis dispErsia _
-143 u. moswavle.
distilAcia [laT. distillatio
wveT­va] da distilQreba _ disharmOnia [berZ.
dif
dys da
har­monia Tanabgeradoba, Tan­
ga­
moxda, gamoxdiT gawmenda
xmoba] _ 1. (mus.) harmoniis,
(siTxisa).
bgeraTa
keTilxmovnebis
 wylis d.
darRveva.
dQstiq-i [berZ. distichon] _
2. risame ramesTan Sesa­
ba­
(lit.) ortaepiani strofi;
misobis
darRveva;
Se­
u
T
­
an­
ortaepedi.
xmebloba, uTanxmoeba.
distrOfia [berZ. dys (uar­
¥
disharmoniuli.
yofis aRmniSvneli Tav­sar­
 d. musika,
Ti) da trophē kveba] _ (medic.).
 disharmonuli Scd.
qsovilebis, organoebis an
mTeli organizmis kvebis dQubek-i _ umaRlesi xarisxis
makedonuri Tambaqo.
darRveva.
dQun-i [germ. Dűne] _ qarisgan
 RviZlis d., elenTis d.
mo­tanili qviSis borcvi
discQplina [< laT. isciplina
(5-20 m simaRlisa) zRvis,
moZRvreba] _ 1. mtkiced
tbis, mdinaris napirze.
dad­
genili wesi, romlis
dac­vac savaldebuloa ama difamAcia [< laT. diffamo
sa­xels vutex] _ (samarT.)
Tu im koleqtivis yvela
visime saxelis gamtexi, Se­
wev­
risaTvis.
marcxveneli cnobebis (nam­
 mtkice d., samxatvro d.,
dvilisa Tu mogonilis) ga­
Sromis d.-is dacva.
moqveyneba presaSi.
2. mecnierebis damo­u­ki­
de­beli
codnis dargi, saswavlo sa­ diferencQal-i [laT. dif­fe­
gani.
ren­tia sxvaoba] _ 1. (maTem.)
 sabunebismetyvelo d.-e­bi,
da­moukidebeli cvladi si­
maTematikuri d.-ebi, fi­
lo­
didis nebismieri nazardi.
logiuri d.-ebi.
avtomobilSi, traqtorSi
¥ disci plinuri da sadis­
da misT: meqanizmi, romlis
ci p­lino (mniSv. 1-isaTvis).
saSualebiTac ori uka­
 d. (s.) sasjeli, d. (s.) wes­
na (wamyvani) Tvali sxva­
deba (armiaSi).
da­sxva siCqariT bru­navs
¥ udisci plino (mniSv. 1-isaT­­
mosaxvevebsa da uswor­mas­
vis).
woro adgilebSi.
dif
-144-
¥ diferencialuri (mniSv.
1-isaTvis): diferencialuri
aR­ricxva _ umaRlesi ma­Te­
ma­
tikis nawili,romelic Se­
iswavlis warmoebulebisa
da diferencialebis Tvi­se­
bas da xerxs.
gvari, gan­
sxvavebuli (sxva­
dasxva pi­
robebSi).
 d. tarifi.
difTEria [fr. diphterie <
berZ. diphthera kani] _ mwva­
ve
gadamdebi
da­
a­
vadeba
(upi­
ratesad bavSvTa) ro­
diferenciAluri geo­
melsac axlavs cxvi­
ris,
mEt­ria _ geometriis na­
xor­
xis,
traqeis
lor­
wili, ro­melic Seiswavlis
wo­vani garsebisa da xa­
geo­
metriul obieqtebs di­
xis
anTeba, organizmis
fe­
rencialuri aRricxvis
sa­erTo mowamvla (moZv. si­
sa­
SualebiT.
non. xunagi); sasaubro me­
tyvelebaSi ixmareba ag­
diferenciAluri
gan­
reTve difteriti.
to­lEbani _ gantolebani,

difteria, difteriti Scd.
rom­
lebic Seicavs sa­
Ze­
bar funqciebs, maT war­
mo­ dQfTong-i [berZ. diphthongos <
di (s) orjer, ormagi, phthongos
ebulebsa da da­
mo­ukidebel
xma, bgera] _ (enaTm.). erT­
cvladebs.
 d. gantolebaTa sistema.
mar­
cvlad Serwymuli ori
xmovani (qarT. sinon. or­
diferenciAcia
[<
laT.
xmovani).
differentia gansxvaveba]
da
 diftongi Scd.
diferencQreba _ 1. raime
meTodis dayofa,danawevreba difrAqcia [laT. diffractio texa,
mtvreva] _ (fiz.) sinaTlis,
mravalgvar, erTmaneTisgan
bge­
ris Tu sxva talRebis
gan­
sxvavebul
nawilebad,
mier gzaze Sexvedrili
ele­
mentebad.
dab­rkolebaTa Semovla.
2. (biol.) organoTa mra­
val­
 sinaTlis d.
ferovnebis warmoqmna or­
ganizmis
individualuri difUzia [laT. diffusio gabneva,
ganviTarebis procesSi.
gavrceleba,
gafarToeba]
3. (lingv.) enis daSla, da­
_ (fiz.). erTi nivTierebis
yofa dialeqtebad da Sem­
ato­mebis an molekulebis
deg, axal enebad.
Tan­daTanobiT SeRweva me­
ore nivTierebis atomebis
diferencQuli _ ara­er­T­
-145-
diq
(molekulebis) SualedebSi
2. (ist.) Zvel romSi: ga­
maTi Tburi moZraobis Se­
nusazRvreli ZalauflebiT
degad.
aRWurvili Tanamdebobis pi­
 siTxeebis d., airebis d.
ri, romelsac niSnavda sena­
¥ difuziuri.
ti saxelmwifos saSinao an
1. difuziis gziT miRebuli;
sagareo safrTxis dros.
Sereuli.
¥ diqtatoruli.
 d. siTxe.
 d. reJimi.
2. gadat. (wign). aramkafio,  diktatori Scd.
bundovani,
diqtAtura [laT. dictatura] –
 d. bgerebi.
1. gabatonebuli klasis Se­
uzRudavi saxelmwifo Za­
diqsQlend-i _ saestrado or­
laufleba.
kestri erTgvari; warmoiSva
2. Zvel romSi: diqtatoris
[aSS-is samxreTis Statebis
Zalaufleba; misi mmar­T­
saerTo saxelwodebis _ Di­
velobis dro.
xie - land-is mixedviT].

samxedro d.
dQqt-i [germ. dicte] – igivea, rac
 diktatura Scd.
fanera (mniSv. 2).
dQqtor
-i [< laT. dictor mo­
 dikti Scd.
laparake] – radios an te­
dQqtat-i [germ. dictat < laT.
leviziis muSaki, romelic
dic­tatus nabrZanebi] – 1. usa­
mik­rofonTan
kiTxulobs
marTlo SeTanxmeba, xel­
teqsts.
Sekruleba da sxv., romel­
¥ sadiqtoro.
sac erTi saxelmwifo Tavs
 s. teqsti.
ax­
vevs meores.
 diktori Scd.
2. politika – ufro susti
diqtOfon
-i [laT. dicto vu­
qvey­nebisaTvis Tavisi pi­
kar­naxeb da berZ. phone bge­
ro­
be­bis moTxovnebis Tavze
ra] – aparati, romelTac
mox­veva.
xdeba zepiri metyvelebis
 diktati Scd.
me­qanikuri Cawera da Semdeg,
diqtAtor-i [laT. dic­ta­tor] –
sa­Wiroebis SemTxvevaSi, Ca­
1. saxelmwifos erT­pi­rov­
na­
weris kvlav warmoeba
nuli mmarTveli, ro­melic
(aR­
dgena).
aRWurvilia
Se­uzRudavi
 diktofoni Scd.
Za­­lauflebiT.
diq
-146-
dQqcia [< laT. dictio warmoTqma,
gamoTqma] – metyvelebaSi
si­
tyvebisa da marcvlebis
war­moTqmis mkafioobis xa­
risxi; gamoTqma.
 kargi (cudi) d.
dQjei [ingl. Semokl. DJ –
disc jockey disk jokei] – 1.
dis­
koTekaze piri, ro­mel­
sac mihyavs saRamo, cvlis
melodiebs,zogjer barmenis
rols asrulebs.
2. ultramokle talRebis
(FM) diapazonSi musikalurgasarTobi
stereo-radio
gadacemebis wamyvani.
do [it. do] – musikaluri gamis
pirveli bgera; am bgeris
aRmniSvneli noti.
dOberman-pQnCer-i
[ingl.
do­­berman pincher < sak. sax.;
dobermani]
–
erTgvari
jiSis ZaRli (germanuli
mo­
ZaRle dobermanis gva­
ris mixedviT, romelmac ga­
mo­
iyvana es jiSi pinCerisa
da germanuli nagazis Sej­
varebiT).
dOg-i [ingl. dog ZaRli] – didi
da Ronieri sasamsaxuro
ZaR­li erTgvari.
dogAresa [it. dogaressa] – (ist.)
doJis meuRle
dOgma [berZ. dogma] – (wign.)
dausabuTeblad, mtkicebis
gareSe, brmad miRebuli de­
buleba, romelsac miiCneven
uryev WeSmaritebad yvela
droisa da istoriuli pi­
robebisaTvis.
¥ dogmisa.
 dogmasi Scd.
dOgmat-i [berZ. dogma (dog­
ma­tos)] – religiur moZ­
R­
vrebaSi: ZiriTadi de­
bu­
le­
ba, romelsac
iRe­ben
da­usabuTeblad, ga­
nus­
je­
lad mtkicebis gareSe.
dogmAtizm-i – (wign.) ara­kri­
ti­kuli azrovneba,romelic
dog­mebs emyareba.
dogmatQkos-i [berZ. dog­ma­
tikos] – 1. dogmaturi RvTis­
me­tyvelebis specialisti.
2. dogmebiT moazrovne.
dOza [berZ. dosis] – 1. erT jerze
an erT dRe-RameSi misaRebi
wam­
lis raodenoba
 mcire d.
2. zusti zoma nivTierebisa,
ro­melic Sedis narevis Se­
madgenlobaSi.
dozAtor-i [< berZ. ix. doza]
– mowyobiloba fxvieri,
Txe­vadi an airisebri niv­
Tierebis asarwyavad.
dozQmetr-i [berZ. dosis da
metron zoma] – xelsawyo ra­
-147diaqtiuri gamosxivebis ra­
odenobis gasazomad.
dozimEtria [berZ. dosis doza
da metreo vzomav] – teqnikuri
fizikis dargi, romelic ik­
vlevs radioaqtiuri pre­
paratebis gamosxivbasa da
aqtivobas.
dOk-i [hol. dok ingl. dook]
– navsadgurebSi: nageboba,
sa­
dac gemebs aremonteben
(ge­
mis wyalqveSa nawilis
wmen­da, SeRebva da sxv.).
dOker-i [ingl. docker] – nav­
sadguris muSa-mtvir­Tavi;
muSa, romelic dokSi an
verfSi muSaobs.
 d.-ebis gaficva.
dokUment-i [laT. documentum
samoZRvro mowmoba; ma­ga­
liTi, mtkicebis xerxi] – 1.
risame
damadasturebeli
mow­
moba (qarT. sinon. sa­bu­
Ti).
 d.-ebis Semowmeba, d.-ze xe­
lis mowera
2. werilobiTi cnoba (sinon.
sabuTi).
 istoriuli d.-ebi.
¥ dokumenturi.
 d. masalebi, d. monacemebi,
d. sizuste.
dokumEnturi fQlmi –
fil­mi, romelSic gad­
mo­ce­
mu­
lia faqtebi, namdvilad
dom
mom­
xdari ambebi.
 dokumentaluri Scd.
dokumentAcia – 1. do­ku­
mentebiT dasabuTeba ri­
same.
2. kreb. dokumentebi.
 teqnikuri d., d.-is mom­
zadeba.
dOlar-i [ingl. dollar] _ fu­
lis erTeuli aSS-Si. ka­na­
daSi, avstraliasa da zog
sxv. qveyanaSi.
domestikAcia [laT. domes­
ti­cus saxlisa, Sinauri] –
gareuli cxovelebis mo­Si­
naureba.
domQnant-i [laT. dominans
(do­minantis) gabatonebuli] –
1. ZiriTadi gabatonebuli
idea; risme ZiriTadi ni­
Sani.
2. (mus.) maJoruli an mi­no­
ruli gamis mexuTe sa­fe­
xuri.
3. (fiziol). centralur ner­
vul sistemaSi: droebiTi
ga­batonebuli
refleqsi,
ro­melic cvlis an aferxebs
sxv. refleqsebs.
domQnat-i [laT. domi­na­tus
ba­tonoba, erT­xelisuf­
le­
bi­
anoba] – romis imperiis
gvi­andel periodSi (me-3
s.-is bolodan ax. wel­
dom
-148-
T­aRr.): imperatoris Se­
uz­Rudavi
xelisuflebis
re­
Jimi
–
gansxvavebuli
prin­ci pebisagan,
romlis
dro­
sac SenarCunebuli iyo
res­
publikuri wes­wyo­
bi­
le­
ba.
dominQon-i [ingl. dominion
samflobelo,xelisufleba]
– (ist.) britaneTis imperiis
SemadgenlobaSi Semavali
sa­
xelmwifo, romelic me­
Ta­urad scnobda inglisis
me­
fes (d.-ebi iyo kanada, av­
straliis kavSiri da sxv.)
dominQreba [germ. dominieren <
laT. dominari] – 1. batonoba,
Warboba risame.
 reformistuli ideebis
d.
2. amaRleba garemocul ad­
gi­
lebze.
 taZris d. garemocul ad­
gi­
lebze.
dOmino [fr. domino < it.] –
1. kompleqti 28 saTamaSo
fir­fitisa, romelzec das­
mulia – erTidan eqvsamde
– wertilebi; aseTi firfi­
tebiT TamaSi.
2. samaskarado kostumi – sa­
xeloebiani da kapiSoniani
farTo wamosasxami; aseTi
kostumiT morTuli piri.
3. kaTolike berebis kapi­u­
So­niani wamosasxami.
dOmkrat-i [< germ. daumkraft,
ho­land. dammekract] – me­qa­
niz­
mi simZimeTa asawevad
mci­
re simaRleze.
 avtomobilis d., xelis d.,
hidravlikuri d.
 damkrati Scd.
dOna, don [esp. it. doña, don
< laT. dominus qal­
batoni,
batoni] – 1. ase mimarTaven
es­paneTSi qals da ma­ma­
kacs; erTvis saxels win da
niSnavs `qalbatons~, `ba­
tons”.
2. sasuliero pirisadmi mi­
marTva italiaSi.
donkQxot-i [< kreb. esp.
– servantesis (1547-1616)
ro­maniT `donkixot la­
man­
Celis” gmiris don­ki­
xo­tis saxelis mixedviT]
– gulubryvilo, meocnebe
ada­
miani,
romelic una­
yo­
fod ib­
rZvis ga­
nu­
xor­
ciebeli ide­
al
­ e­bi­
saTvis.
¥ donkixoturi.
 d. saqcieli.
dOnor-i [fr. donneur < laT.
do­no vaCuqeb] – 1. piri, ro­
me­lic Tavis sisxls iZle­
va avadmyofisTvis ga­da­
sas­
xmelad.
2. piri, romlis raime or­
ga­nos
(mag.,
Tirkmels,
-149guls...)
gadaunergaven
sxvas; saerTod, ramis mom­
cemi an gamRebi piri an or­
ganizacia.
donJUan-i [< kreb. esp.] – ar­
Si­
yobas gadagebuli ma­
ma­
ka­ci; mususi (mravali
da­
sav­leTevropul li­te­
ra­
tu­rul nawarmoebis gmi­ris
don Juanis saxelis mi­
xed­
viT).
dOping-i [ingl. doping < dope
narkotikis micema, miReba] –
nivTiereba, romelic mcire
xniT aRagznebs, simxneves
ma­
tebs sportsmenis or­
ga­
nizms;
Tavdapirvelad
iye­
neb­
dnen
sacxenosno
spor­tSi; akrZalulia sa­
er­
Ta­Soriso
saxelmwifo
spor­tu­li
oganizaciebis
mier.
 d.-ze kontroli, d.-is mi­
Reba.
dOJ-i [it. doge] – Sua sauku­
ne­
ebSi: veneciisa da genuis
respublikebis
meTaurTa
ti­
tuli.
dOsie – [fr. dossier] _ raime
sa­
kiTxTan, saqmesTan da­
kav­
Sirebuli dokumentebi,
er­
Tad Sekrebili; aseTi
do­
kumentebis
Semcvleli
sa­
qaRalde.
 d. Sedgena.
doc
¥ dosiesi.
 dosiisa Scd.
dotAcia [< laT. dotatie mo­
marageba, aRWurva] – sa­
xel­
mwifo fuladi dax­
ma­reba, romelic
eZleva
sa­warmos,
dawesebulebas,
or­ganizaciis
zaralis
da­safaravad an sxva miz­
nebisaTvis.
dOqtor-i [laT. doctor mas­
wav­lebeli] – umaRlesi sa­
mecniero xarisxi (romlis
miniWebis pirobebi sxva­da­
sxvanairia sxvadasxva qve­
yanaSi)
 filologiur mecniereba­
Ta d., teqnikur mecnierebaTa
d.
¥ sadoqtoro.
 s. disertacia.
 doktori Scd.
dOqtrina [laT. doctrina] –
mecnieruli an filo­so­
fi­
uri Teoria, sistema.
 samxedro d.
¥ doqtrinisa.
 doqtrinasi Scd.
dOcent-i [< laT. docens (docentis)
aswavlis] – umaRlesi sko­
lis
maswavleblis
sa­
mecniero wodebuleba da
Ta­namdeboba (profesorze
nak­
lebi da asistentze ma­
Rali); am wodebulebis mqo­
dra
-150-
ne (am Tanamdebobaze myofi)
piri.
drAkon-i [berZ. drakon gve­
li] – zRapruli cecx­
lis­
mfrqveveli frTosani gve­li
(qarT. sinon. gveleSapi).
drakOnuli kanOnebi –
uki­duresad mkacri, ul­
mo­
beli kanonebi [Zveli ber­
Zeni ka­nonmdeblis drakonis
(Dra­kon) saxelis mixedviT].
drAma [berZ. drama moq­me­de­
ba, warmodgena] – 1. li­
te­
raturuli nawarmoebi se­
ri­
ozuli
(arakomediuri)
Si­
naarsis, romelic
da­
werilia dialogebad da
gan­
kuTvnilia scenaze da­
sadgmelad.
2. gadat. cxovrebaSi mom­
x­
dari mZime SemTxveva, ube­du­
reba, rac zneobriv tanjvas
iwvevs.
 ojaxuri d.
¥ dramatuli (mniS. 1-isaT­
vis).
 d. Teatri, d. nawarmoebi
(mniS. 2-saTvis).
 d. SemTxveva.
dramAtuli wre – (mokled:
dram­wre) – Teatraluri
TviT­moqmedebis wre.
 skolis d. wre.
 dramatiuli Scd.
dramAtizm-i – 1. moqmedebis,
mdgomareobis dasabuTeba
(rac damaxasiaTebelia dra­
misaTvis).
 siuJetis d.
2. gadat. (wign.) mdgomareobis
ukiduresi
daZabuloba;
simZime.
dramAturg-i – mwerali, ro­
melic dramatul na­war­
mo­
ebebs wers.
dramatUrgia [berZ. dra­ma­
turgia] – 1. dramatul na­
war­
mo­ebTa Seqmnis Teoria.
 d.-is kursi.
2. kreb. dramatul nawarmoebTa
erToblioba
 qarTuli d., Seqspiris
d., ibsenis d.-is Tavi­se­
bu­
rebani.
¥ dramaturgiuli.
 d. Teoria.
drAJe [fr. dragee] – 1. erTgvari
wvrili kanfeti mrgvali
for­
misa.
2. Saqarmoyrili an So­ko­
la­diani samkurnalo abebi,
tab­letebi.
¥ draJesi.
 draJisa Scd.
drEzina [germ. draisine < sa­
kuT. sax.] – rkinigzis uri­
ka, romelic relsebze moZ­
raobs Sigawvis ZraviT an
xeliT.
 drezinisa.
-151 drezinasi, drizina Scd.
drEif-i [rus. дрейф < holand.
drieren] – 1. (zRv), curva.
2. moZravi gemis, TviTmfrina­
vis acdena kursidan qaris
an wylis (haeriT) dinebis
gavleniT.
yQnulis drEifi – zRvaSi:
1. yinulis horizontaluri
moZraoba qaris an dinebis
gavleniT.
2. (zRv.). kuTxe gemis svlis
mimarTulebisa
da
mis
RerZs Soris.
modrEife – dreifiT moZ­
ravi (mniS. 1).
 m. yinulebi, m. sadguri
`CrdiloeTi po­lusi”.
¥ modreifisa.
 modreifesi Scd.
drEl-i [germ. Drell] – burRis
sabrunebeli meqanizmi (pa­
tara naxvretebis ga­
sa­ke­
Teblad); (qarT. sinon. sax­
vretela).
 xels d., eleqtruli d.,
prevmatikuri d.
drEnaJ-i [fr. drainage < ingl.]
– 1. daWaobebuli niadagis
amoSroba (amowreta) Txri­
lebis, arxebis an mi­
wis­
qveSa
milebis
sis­te­mis
sa­
Sualebani; aseTi Txri­
le­
bis, arxebis, milebis sis­
tema.
dua
2. (medic.) Wrilobidan Cir­
qis,
siTxis dawreta spe­
cialuri
milis an mar­lis grZeli
naWris sa­
Su­
alebiT.
3. (medic.) naxvretebiani re­
zinis an minis mili, ro­
me­lic SehyavT sxeulis
Rru­
Si an Rrma WrilobaSi
Cir­qis, siTxis da sxv. da­
sawretad.
drQad-i [berZ. dryas (driadas)]
– berZnul miTologiaSi:
tyis nimfa, feria.
drQbling-i [ingl. dribling]
– fexburTSi: burTis os­
taturi tareba.
drimAder-i [fr. dromadaire <
berZ. dormas (kamelos) swra­
fad mrbolavi aqlemi] –
erT­kuziani aqlemi (qarT.
si­non. naraqlema).
drUid-i [fr. druide < kelt.] –
galiis, britaneTisa da ir­
landiis keltebis qu­
rumi.
druQdizm-i – Zveli keltebis
religia.
duaQen-i [fr. doyen] – di p­
lo­
matiuri korpusis (ix.
di p­
lomatiuri)
meTauris
mamasaxlisi.
duAlizm-i [< laT. dualis or­
gvari, gaorebuli] – fi­
lo­
sofiuri religiuri moZ­
Rvreba, romelic samyaros
dub
-152-
sa­
fuZvlad aRiarebs or
er­
TmaneTTan sawinaaRmdego
sawyiss – materialursa da
idealurs. (sapirisp. mo­
nizmi).
¥ dualisturi.
 d. filosofia, dekartis
d. msoflmxedveloba.
dUbl-i [fr. double] – ki­ne­ma­
tografiaSi: filmis epi­
zodis xelaxla gadaReba;
sa­
Wiroa romelimedan sa­u­
keTesos SesarCevad filmis
montaJis dros.
 pirveli d., meaTe d.
dUblaJ-i [fr. doublage ga­or­
mageba] – igivea, rac dub­
lireba (mniS. 2).
¥ sadublaJo.
 s. saamqro.
 dubliaJi, sadubliaJo
Scd.
dUblet-i [fr. doublet < double
ormagi] – 1. raime nivTis
me­
ore cali (muzeumSi, bib­
li­
oTekaSi, koleqciaSi da
a. S.);
2. ori nawilisgan Sewe­be­
buli Zvirfasi Tvali, ro­
mel­
Sic
zeviTa
nawili
nam­
dvilia, xolo qvemoTa
yalbi.
3. ori erTdrouli dacla
or­
luliani sanadiro To­
fisa.
4.
(mus.) ormagi registri
organSi.
dublQkat-i [laT. dublikatus
gaormagebuli] – raime we­
rilobiTi dokumentis me­
ore cali, romelsac iuri­
diulad dednis Zala aqvs.
 zednadebis d.
dublQor-i [fr. doubleur] – 1.
TeatrSi: msaxiobi, romelic
speqtaklSi cvlis ama Tu
im rolis ZiriTad Sem­s­
ru­
lebels.
2. fexburTSi: saTadarigo
mo­TamaSe.
 d.-Ta matCi.
dublQreba [< fr. doubler ga­
ormageba] – 1. erTis da igives
meored keTeba; erTnairi
sa­muSaos Sesruleba visime
paralelurad.
2. risme or egzemlplarad
gakeTeba, risame piris ga­
daReba.
3. TeatrSi: romelime rolis
ZiriTadi
Semsruleblis
Secvla sxva msaxiobiT.
4. kinofilmis sxva enaze
gaxmovaneba.
dUel-i [fr. duel < laT. duellum
omi] – orTabrZola raime
iaraRiT, garkveuli wesebis
dacviT.
 d.-Si gamowveva, d.-Si mok­
vla, d.-Si brZola.
-153-
duelQant-i [germ. duellant <
eak
lobebs iwvevs.
dUJin-i [rus. дюжина < fr. do­
uzaine] – Tormeti erTgvari
sagani.
duralUmin-i [laT. dura maga­
ri, myari da alumini] –
alu­
minis msubuqi da myari
Senadnobi spilenZTan, mag­
niumTan da zog. sxv. ele­
mentTan.
 duraliumini Scd.
duumvQrat-i [laT. duumviratus
< duo ori da vir kaci] – Zvel
romSi: ori piris mmar­
Tveloba (duumvirebis).
dUCe [it. duce beladi] – ase
uwodebdnen italiaSi fa­
Sis­
tebis liders – mu­so­
linis (ix. faSizmi).
duxobOrebi [rus. духоборы
su­lisaTvis
mebrZolni]
– Zv. rusuli seqtanturi
mim­dinareoba;
seqta
ar
cnobs qristianul (mar­
T­
lmadideblur) dogmebs, we­
sebis udides nawils.
laT.] – duelis monawile.
dUet-i [it. duetto] _ 1. mu­si­
kaluri nawarmoebi ori
xmisa an ori sak­ra­vi­
saT­
vis.
 abesalomisa da murmanis d.,
z. faliaSvilis `abesalom
da eTeridan~: violinos da
violonCelis d.
2. ori Semsruleblisgan (mom­
Rerlisa da dam­k­v­re­lis­gan)
Semdgari an­sam­b­li.
dUim-i [holand. duim] – sigrZis
sazomi; udris 2,54 sm-s;
Cven­Si ixmareboda metruli
sistemis SemoRebamde.
dulcQnea [esp. dulcinea sa­xe­
li, romelic Searqva ser­
vantesis romanis mTavarma
gmirma don kixotma Tavis
satrfos glexis gogo –
aldonsas; ufro sworia
dul­sinea] – xumrobiT an
ironiiT iTqmis visime sat­
rfoze (qalze).
¥ dulcineasi.
 dulcineisa Scd.
dUma [rus. дума] – ruseTSi:
e
war­momadgenlobiTi
kre­
ba, sakanonmdeblo an ad­
eakulAcia [gviand. laT. ejacu­
mi­
nistraciuli funqci­iT;
latio amonTxeva, gadmonTxeva]
ru­
seTs f. parlamenti.
– (fiziol.). mamris Teslis
dUm-dUm-i _ mskdomare tyvia,
gadmonTxeva.
ro­
melic metad mZime Wri­
ebo
-154-
ebOnit-i [ingl. ebonite < berZ.
ebonos Savi xe] – magari ma­
sala, romelsac
iReben
re­
zinuli
SenaerTebis
vul­kanizaciiT;
farTod
iye­
neben eleqtro teq­ni­
kaSi, saaviacio, qimiur mrew­
velobaSi da sxv.
Eger-i [germ. Jäger] – 1. pro­fe­
sionali monadire, romelic
qiriT muSaobs samonadireo
meurneobaSi,
emsaxureba
moy­varul monadireebs da
Tval­yurs adevnebs nadi­
ro­
bis kanonebis dacvas.
2. (ist.) zogi qveynis (ker­
Zod ruseTis) armiebSi: gan­
sakuTrebuli
msroleli
na­wilebis jariskaci.
Egvter-i [berZ. euktçrion] – 1.
eklesiis moSorebiT cal­
ke agebuli an eklesias mi­
Se­
nebuli mcire nageboba;
sam­
Rvdelo.
2. eklesias mimdgari sag­va­
reulo sasaflao, saZ­
vale.
egzaltAcia [laT. exaltatio]
– ukiduresad aRgznebuli
an aRfrTovanebuli mdgo­
mareoba.
egzArqos-i [berZ. exalchos] –
marTlmadidebelTa
cal­
ke saeklesio olqis an
da­
moukidebeli
eklesiis
mRvdelmTavari.
Egzema [berZ. ekzema gamonayari,
bugarebi] – kanis anTebiTi
da­avadeba, romlisTvisac
da­maxasiaTebelia, bugrebi,
buS­
tukebi,
Cirqgrovebi:
icis qavili.
egzEmplar-i [laT. exemplar
nimuSi] – 1. erTgvarovani
sag­
nebis (mag. wignebis, Jur­
nalebis) calke aRebuli
cali.
 wignis ori e.
2. cxovelTa da mcenareTa
calkeuli warmomadgeneli.
 maimunebis iSviaTi e.
 egzempliari, ekzempliari
Scd.
egzistenciAlizm-i [laT.
ex­sistentia arseboba] – mi­
mar­
Tuleba Tanamedrove fi­
lo­
sofiaSi; misi ZiriTadi
Temaa pirovnebis bediRbali
Tanamedrove samyaroSi, rwme­
na da urwmunoeba, si­
co­
cx­lis azris dakargva da
SeZena da misT.
egzo... [berZ. exô gareSe] –
rTuli
sityvebis
da­
sa­
wyis­
Si aRniSnavs ~ gareTa~,
`gareSe~.
 egzogenuri – gvari, war­
moSoba.
egzogAmia [berZ. exô gareSe da
gamos qorwineba] – Cveuleba,
-155romlis mixedviTac akr­Za­
lulia qorwineba erTi da
imave gvaris an Temis war­
momadgenlebs Soris.
egzoterQkuli [berZ. exô­
te­rikos garegani, gareSe] –
rac saidumlos ar war­
mo­
adgens da gan­kuT­vnilia
yve­
lasaTvis (iTqmis re­
ligiuri wesebis, mistikur
moZ­
RvrebaTa, magiur for­
mulaTa Sesaxeb).
egzOtika [berZ. exōtikos ucxo
qvey­nis, ucxouri] – (wign.).
uC­
veulo,
Tvalwarmtaci
Ta­viseburebani, rac
da­
ma­
xasiaTebelia
Soreuli,
nak­
lebad cnobili qvey­ne­
bisaTvis.
 aRmosavluri e.
¥ egzotikuri.
 e. qveynebi, e. buneba, e. mce­
nareebi.
 ekzotika, ekzot[iku]ri,
eg­
zotiuri Scd.
Egida [berZ. aigis (aigidos zevsis
faris saxelwodeba]: vi­
si­
me, risame, egidis qveS _
(wign.) visime, risime mfar­
velobis qveS, visime, risame
xelmZRvanelobiT.
egOizm-i[fr. égoisme laT. ego
me] _ Tavisi piradi in­te­
resebis sazogadoebriv da
sxva adamianTa inte­re­seb­
edi
ze win dayeneba (sapirisp.
altruizmi).
¥ egoisturi.
 e. saqcieli.
egOist-i [fr. égoiste laT.
ego] _ adamiani, romelsac
ego­
izmi axasiaTebs (qarT.
si­non. moTavise, Tav­
ker­
Za,
eCokaci (sapirisp. al­
t­
ru­
isti).
egocEntrizm-i [laT. ego me da
centrum centri] _ egoizmisa
da individualizmis gamov­
le­
nis ukiduresi forma;
sa­kuTari pirovnebiT ga­
taceba, warmodgena, rom igi
qveynierebis centria.
edelvAis-i [germ. Edelweiss] _
mTis balaxovani mcenare;
ikeTebs
moyviTalo-TeTr
yva­vils:
gavrcelebulia
ev­raziaSi (wina aziis ga­
moklebiT). alpuri edel­
vaisi _ ikeTebs qaTqaTa
TeTr yvavils (amJamad Zal­
ze iSviaTia).
Edem-i [Zv. ebr.] _ 1. bibliuri
legendis mixedviT _ miwiuri
samoTxe, adamianis (adamisa
da evas sacxovrebeli), ad­
gilsamyofeli, Seco­
de­
bam­
de.
2. miwis kurTxeuli (madli­
ani) kuTxe.
Ediqt-i [laT. edictum] _ sxva­
eva
-156-
da­
sxva saxelmwifoSi: umaR­
le­
si xelisuflebis (me­fis,
imperatoris...) brZa­ne­bu­leba
gansakuTrebuli
mniS­v­ne­
lobisa, romis im­pe­ra­to­ris.
 `milanis ediqti~ _kon­
s­
tantine
didis
ediqti,
rom­
lis wyalobiTac qris­
tianoba romis imperiis
sa­
xelmwifo religiad ga­
mocxadda Cv. welTaRr. 313
w.
evakuAcia [laT. evacuatio
dac­va, dacarieleba] _ da
evakuQreba [germ. evakuieren]
_ adamianebis
gamoyeneba,
da­
wesebulebaTa
qonebis
ga­
motana
im
adgilidan,
sa­
dac raime safrTxea mo­
salodneli (saomari moq­
medebis an stiqiuri ube­du­
rebis dros); jaris gamoyvana
brZolis velidan.
 daWrilebis e., qarxnis e.
evgenQkur-i [< berZ. euangelion
sa­
xareba] _ rasac Tavisi
sar­wmunoebis
safuZvlad
mxo­lod saxareba miaCnia
(iT­qmis qristianuli re­
li­
giis zogierT mi­mar­Tu­
lebis Sesaxeb).
evangElist-i _ 1. saxarebis
avtori; maxarobeli.
2. evangelikuri sazo­
ga­do­
ebis wevri.
evgEnika [< berZ. eugehçs ke­
Til­
Sobiluri warmoSobisa,
kar­gi gvarisa] _ moZRvreba
ada­
mianis modgmis, misi mem­
kvidruli bunebis ga­um­
jo­
besebisa da srulyofis Se­
saxeb.
evdemOnizm-i [< berZ. eudiamo­
nia bedniereba,
netareba,
gan­
cxroma] _ antikur xa­
na­
Si da Semdeg eTikaSi:
mo­ralis ganmartebisa da
dasabuTebis princi pi, rom­
lis mixedviTac adamianis
sicocxlis umaRles mizans
warmoadgens
bedniereba
(gan­
cxroma).
evkAli pt-i [berZ. eu kargad
da kalyptos dafaruli] _
swra­fad mzardi avs­t­
ra­
li­
uri xe, eTerovani ze­Te­
bis
Semcveli.
evlOgia [berZ. eulogia da­loc­
va] – nakurTxi sefiskveri,
nakurTxi wyali da misT;
romlis nawils aZleven
mor­
wmunes eklesiaSi.
evolUcia
[laT.
evolutio
gaS­la, ganfena] _ 1. gan­
vi­
Tarebis procesi. (sapirisp.
revolucia).
 adamianis e.
2. (filos.). TandaTanobiT
raodenobrivi
cvlileba,
-157ro­melic amzadebs Tvi­
seb­
riv cvlilebebs.
¥ evoluciuri.
 e. procesi.
 evoliucia, evoliucionuri
Scd.
evoluciOnizm-i _ 1. moZ­R­
v­
reba, romlis Tanaxmadac
yve­
laferi arsebuli evo­
lucias, mudmiv ganviTare­
bas ganicdis.
2. moZRvreba, romelic gan­
viTarebis procesSi uar­
yofs naxtomisebr Tvisebriv
cvlilebas,
revoluciur
gadatrialebas.
ETer-i [berZ. dithēr] _ 1. ga­
remomcveli sahaero sivrce,
haeri, sadac vrceldeba ra­
diotalRebi.
 e.-Si gadacemuli musika.
2. organuli nivTiereba, ro­
mel­
sac iReben wylis mox­
le­
CiT spirtis an fe­no­li­
sagan; warmoadgens ufe­
ro
aqrolad siTxes da aqvs
da­
maxasiaTebeli
mwvave
(mZaf­ri) suni; iyeneben me­
di­
cinaSi, teqnikaSi.
 gogirdis e., e.-is suni.
3. berZnul miTologiaSi: ha­
e­
ris yvelaze zeda da gam­
Wvirvale fena.
¥ eTerovani (mniSv. 2-saT­
vis).
eTn
 e. zeTebi.
saeTero (mniSv. 1-isaTvis).
saeTero dro _ radioSi,
televiziaSi: dro, romelic
gamoyofilia raime gadace­
misTvis.
ETika [berZ. ēthika (mr.)] _ 1.
filosofiuri
moZRvreba,
ro­melic zneobas Seexeba.
2. romelime sazogadoebrivi
jgufis, profesiis war­
momadgenelTa yofaqcevis
normebi, morali.
 eqimis e., mecnieruli e.
¥ eTikuri.
 e. saqcieli.
 eTiuri Scd.
ETnarq-i [berZ. ethnos xalxi,
tomi da meTauri] _ (ist.)
gvaris, tomis mamamTavari.
eTnQkur-i [berZ. ethnikos to­
mobrivi, saxalxo] _ ama
Tu im tomTan, xalxTan da­
kavSirebuli.
 e. jgufi, mosaxleobis e.
Semadgenloba.
 eTniuri Scd.
eTnogEnez-i [berZ. ethos xalxi
da Jenesis warmoSoba] _ xal­
xis, tomis warmoSoba.
eTnogrAfia [berZ./ ethnos
xal­
xi da graphô vwer] _ 1.
istoriuli
mecnierebis
dar­gi, romelic swavlobs
xal­
xTa
yofa-cxovrebas,
eTn
-158-
maT nivTier da sulier
kul­turas; (qarT. sinon.
xal­
xTmcodneoba).
2. ama Tu im xalxis an to­
mis yofa-cxovrebisa da
kul­turis TaviseburebaTa
erToblioba.
¥ eTnografiuli da saeT­
nog­
rafio.
 e. (s.) muzeumi., e. (s.) eqspe­
di­
cia, e.ruka.
ETnos-i [berZ. ethnos xalxi] _
adamianTa istoriulad Ca­
moyalibebuli metnaklebad
didi da mcire jgufi, Se­
kavSirebul
Tavdapirvel
te­ritoriis, enisa da kul­
turis erTobis safuZ­vel­
ze.
eifOria [berZ. euphoria < eu
kargad da pherō vi­tan] _
aRgznebuli, mxi­a­ruli gan­
wyobileba, uk­mayofilebis
grZno­
ba, ro­
me­lic ar Se­
e­
sa­bameba obi­
eq­tur mdgo­ma­
re­obas; Cndeba al­
koholis,
morfinis mci­
re do­zebis
ze­moqmedebis da sxva mi­ze­
ze­bis Sedegad.
ekvAtor-i [laT. aequator ga­
Ta­
nasworebuli] _ (geogr.).
warmosaxviTi wrexazi, ro­
melic gars uvlis de­
damiwas (orive polusTan
Ta­
nabar manZilze) da yofs
mas CrdiloeT da samxreT
naxevarsferoebad.
¥ ekvatoruli.
 e. sartyeli, e. qveynebi, e.
hava.
 ekvatorialuri Scd.
ekvivAlent-i [laT. auquivalens
(auquivalentis)] _ (wign.). Ta­
nabari Rirebulebis raime.
¥ ekvivalenturi.
 e. gantolebani.
 eqvivalenti, eqvivalenturi
Scd.
ekvilibrQstika [fr. équiper]
_ yvela saWiro nivTi (ta­
ni­
samosiT,
xelsawyoebiT
da sxv.) momarageba (mag; ja­
riskacebisa, eqs­
pe­
di­
ciisa).
Ekiu [<laT. ecu (Semokl.) <
Euro­pean currency unit valutis
evropuli valuta.
Ekler-i [fr. édair] _ tkbili
Rve­
zeli erTgvari, ro­mel­
sac gulad kremi aqvs.
eklEsia [berZ. `kreba~, `sak­
rebulo~] _ saydari, taZari:
ieso qristes sxeuli, ro­
mel­
Sic erTiandeba yvela
WeSmariti morwmune.
eklesQaste _ Zv. aRTqmis mci­
re wigni, miewereba solo­
mon mefes. wignis Sinaarsi
amqveyniur amaoebazea: `ama­
oeba amaoebaTa da yovelive
amao~.
-159-
ekr
 e.-is reJimi.
2. aseTi xarjvis Sedegad
si­
aTmcodneoba] _ moZRvreba
miRebuli sargebloba.
eklesiaze, rogorc ieso
 sawarmom mniSvnelobani e.
qris­tes sxeulze, saekle­
miiRo.
sio ganawesze, dogmebze da
¥
ekonomiuri.
sxv.
 e. manqana, e. mSenebloba.
eklEqtizm-i [<berZ. eklektos
amorCeuli] _ sxvadasxvagvar ekonOmika [berZ. oikonomike
meojaxeoba] _ 1. mocemuli
SexedulebaTa,
TeoriaTa,
sazogadoebrivi wyobilebis
ide­ur mimarTulebaTa ne­
warmoebiTi urTierTobani,
bismieri, uprinci po Seer­
romlebic Seesabameba sa­
zo­
Teba. (meqanikuri).
gadoebis
sawarmoo
ZalTa
¥ ekleqtikuri.
ganviTarebas.
 e. naSromi.
2.
saxalxo meurneoba (qvey­
eklQptika [berZ. ekleiptikē <
nisa, raionisa da sxv.), misi
ekleipsis dabneleba] _ (ist.).
mdgomareoba.
cis sferos didi wre, ro­
mel­
zedac warmoebs mzis,  mTis raionebis e.
3. sameurneo moRvaweobis ra­
xi­
luli moZraoba wlis
ime dargis struqtura, fi­
gan­
mavlobaSi.
nansur-materialuri mdgo­
ekolOgia [berZ. oikos sax­
mareoba.
li, samSoblo da logos
 mrewvelobis e, saav­to­
moZ­
Rvreba] _ mecniereba,
mo­bilo transportis e,
ro­
melic Seiswavlis mce­
soflis meurneobis e.
nareTa da cxovelTaA da­
4. mecniereba, romelic swav­
mo­
kidebulebas
urTierT
lobs sawarmoo, sameurneo
So­
ris da garemosTan.
moRvaweobis raime dargs.
¥ ekologiuri.
¥
ekonomikuri.
 e. wonasworoba, e. usaf­
 e. politika, e. geografia
rTxoeba, e. problemebi, e.
e. krizisi.
garemo.
 ekonomiuri (ekonomikisaT­
ekonOmia [berZ. oikonomia me­
vis) Scd. (ix. ekonomia).
urneobis marTva] _ 1. ga­
mozogviT xarjva risame Ekran-i [fr. écran] _ 1. TeTri
ze­da­
piri, romelzedac uC­
(qarT. sinon. momWirneoba).
eklesiolOgia [berZ. ekle­
ekr
-160-
ve­
neben kinofilmebs.
 farToformatiani e.
2. zedapiri, romelzedac iRe­
ben Suqur gamosaxulebas.
 televizoris e.
ekranizAcia _ kinosuraTis
Seqmna Teatraluri xe­lov­
nebis an literaturis ro­
melime nawarmoebis sa­fuZ­
velze.
 i. WavWavaZis `oTaraanT
qvrivis~ e., W. amirejibis
`daTa TuTaSxias~ e.
ekumEnizm-i da ekumenQkur-i
moZraoba [laT. oecumenicus
msoflio saeklesio < berZ.
oikumenē dasaxlebuli mi­
wa] _ saeklesio moZraoba,
rom­lis
mizania
yvela
qris­tianuli eklesiis ga­
erTianeba;
Caisaxa
me-19
s.-is bolos; 1948 w. Se­
iq­
mna
protestantuli
da
marTlmadidebluri ek­le­
siebis msoflio sabWo. sa­
qarTvelos eklesia ga­mo­
vida am sabWodan.
Elada [berZ. hellas (hellados)] _
saberZneTi.
elAin-i [berZ. elaion] _ 1. ze­
iTunis zeTi, romelsac ek­
lesiaSi iyeneben.
2. (gadat.) is, rac anugeSebs,
am­
Svidebs.
elastQkuri [laT. elasticus <
berZ. elasticos] _ 1. drekadi,
moqnili.
 e. sartyeli.
2. (gadat.) msubuqi, narnara.
 e. moZraoba.
 elastiuri, elasturi
Scd.
eldOrado [esp. eldorado oq­
rosi] _ 1. ararsebuli qveyana,
viTom mdidari oqroTi da
Tval-margalitiT, ro­
mel­
sac eZebdnen samxr. ame­
ri­
kaSi pirveli espaneli dam­
p­yroblebi.
2. (gadat.) zRapruli sim­did­
risa da saswaulebis qve­
yana.
elegAnturi [fr. élégant] _
moxdenili, koxta, natifi.
 e. Cacmuloba.
elEgia [berZ. elegeia (mr.) <
elegos saCivari, Civili] _ 1.
sevdiani, lirikuli leqsi.
2. sevdiani lirikuli mu­si­
kaluri nawarmoebi.
3. antikur poeziaSi: gar­
k­
ve­uli formis leqsi, ro­
me­lic dawerilia wyvilwyvil taepebad.
¥ elegiuri.
 e. poezia.
elevAtor-i [laT. elevo maRla
vwer] _ marcvalsacavi, ro­
me­lic
aRWurvilia
me­
qa­
ni­
kuri
mowyobilobiT
-161mar­c­vleulis
misaRebad,
ga­
sa­ni­aveblad, ga­
saSrobad
da ga­
da­sat­vir­
Tad.
elEment-i [< laT. elementum
sti­qia, pirveladi] _ 1. ri­
same Semadgeneli nawili.
 avtomobilis e.-ebi.
2. (qim.) martivi nivTiereba,ro­
melic Cveulebriv qimiuri
meTodebiT ar iSleba Se­
mad­genel nawilebad.
 d. mendeleevis qimiur e.Ta perioduli sistema.
3. qimiuri energiis xarjze
mci­reZaliani eleqtruli
de­
nis misaRebi xelsawyo.
 galvanuri e., mSrali e.
4. iTqmis adamianze, rogorc
ra­
ime socialur donis wev­
rze.
 ucxo e., sazogadoebis
prog­resuli e.-ebi.
elementAruli _ 1. rac mxo­
lod risame safuZvels exe­
ba; dawyebiTi.
 e. maTematika, e. codna.
2. yvelasaTvis xelmisawvdo­
mi; martivi, ubralo.
 e. WeSmariteba, yofaqcevis
e. wesebi.
 elementaluri Scd.
elEron-i [fr. aileron] _ pa­
tara frTa, TviTmfrinavis
frTebis boloebis moZravi
zedapiri, romelic saWiroa
ele
misi wonasworobis da­sa­
ca­
vad frenisas.
elEqsir-i [élixir surnelovani
zeTi, esencia < arab. elexir]
_ mcenareuli nivTierebis
naJuri an spirtiT, eTe­ro­
vani zeTiT da misT. dam­
za­debuli magari na­
yeni:
iye­neben medicinaSi, kos­me­
tikaSi.
eleqtOrati [ingl. electo­
ra­te < laT. elector] _ amom­
r­
Ceveli mosaxleobis jgufi,
romelic erTsa da imave
kan­
didats an partias uyris
kenWs arCevnebze.
eleqtrQkos-i _ eleqtrobis
spe­
cialisti.
 eleqtriki Scd.
eleqtrifikAcia da eleq­
trificQreba _ eleq­t­
ruli energiis danergva
sa­xalxo meurneobasa da
yofa-cxovrebaSi.
 soflis meurneobis e.,
rki­
nigzis e.
 eleqtrofikacia, eleqtro­
fi­cireba Scd.
eleqtro... _ rTul wi­na­da­
de­baSi sityvis pirveli
Se­madgeneli nawili, ro­
melic aRniSnavs am si­
ty­
vebis
damokidebulebas
eleq­
trobasTan.
ele
-162-
elEqtroba [< berZ. ēlec­t­ eleqtrOliz-i [berZ. ēlectron
ron fisi, qarva] _ 1. mate­
qarva da lysis daSla] _
riis (energiis) forma, ro­
(qim.) nivTierebis daSlis
melic Sedgeba damux­tu­li
pro­cesi Semadgenel na­
nawilakebisgan:
eleq­t­
wilebad mis xsnarSi mud­
ronebisa, protonebisa da
mivi eleqtruli denis gav­
misT.
lisas.
 e.-is raoba, e.-is gamoyeneba
¥ eleqtrolizuri.
teqnikaSi, moZRvreba e.-ze.
 e. spilenZi.
2. energiis erT-erTi sa­
xe­ eleqtrOlit-i [berZ. ēlec­t­
oba, romelsac iyeneben sa­
ron qarva da lytos xsnari] _
xalxo meurnebasa da yo­
qimiuri nivTiereba, ro­me­
fa-cxovrebaSi;
ganaTeba,
lic iSleba Semadgenel na­
ro­
melsac iReben am ener­
wilebad masSi eleqtruli
giis saSualebiT.
de­nis gavlis Semdeg.
 e.-is gayvana, e. CarTes, e. eleqtromAgnit-i _ rki­
nis
gamoiTiSa.
Rero, romelic magnit­de­
ba
¥ eleqtruli.
masze daxveuli gam­
xo­lo­
 e. deni, e. ganaTeba, e. mov­
ebul mavTulSi ga­tarebuli
lenebi, e. Rumeli, e. uTo.
deniT; iyeneben eleqtrul
me-2 mniSv.-iT xSirad ixmare­
manqanebSi, tele­
gra­
fisa da
ba eleqtroni (`eleqtronis
telefonis apa­
ratebSi da
Suqi~, `eleqtroni anTia~).
sxv.
Scd. (ix. eleqtroni).
¥ eleqtromagnituri.
elEqtrod-i [berZ. ēlectron qar­
 e. talRebi.
va da hodos gza] _ 1. gamtari elEqtron-i
[berZ.
ēlect­
(firfita, Rero da misT.).
ron qarva] _ atomis Se­mad­
romlis
saSualebiTac
geneli elementaruli na­
eleq­t­ruli deni Sedis si­
wi­laki, romelsac
aqvs
Txe­Si an gazSi.
uar­yo­
fiTi
eleqtruli
2. manqanebSi, xelsawyoebSi:
mux­ti; eleqtroni brunavs
eleqtruli denis CarTvis
da­de­
biTad damuxtuli bir­
(ga­
moTiSvis) adgili.
Tvis garSemo.
 dadebiTi e. (anodi), uar­
¥ eleqtronuli.
yofiTi e. (kaTodi).
 e. fizika, e. gamomTvle­
li
-163manqana.
eleqtronul-is mniSv.-iT
eleq­truli (`eleqtruli
ga­
momTvleli
manqana~)
Scd. (ix. eleqtroba, eleq­
truli).
eleqtrOnika _ mecnierebisa
da teqnikis dargi, ro­
me­
lic
dakavSirebulia
eleq­tronuli
energiis
praq­tikuli mizniT ga­mo­ye­
ne­
basTan.
eleqtrotEqnika _ 1. mec­
ni­
ereba eleqtronuli pro­
ce­
sebis Sesaxeb.
2. teqnikis dargi, ro­me­lic
dakavSirebulia eleq­t­ro­
nul mowyobilobaTa Seq­m­
nasa da gamoyenebasTan.
¥ eleqtroteqnikuri.
 e. mowyobiloba, e. in­s­ti­
tu­ti.
elQnizm-i [< berZ. hellēnismos]
_ 1. epoqa, rodesac ayva­
ve­bu­
li iyo Sereul berZnulaR­
mosavluri
kultura
(aleq­sandre makedonelis
mo­
narqiis daSlidan _ 324
wlidan, romlis mi­er sa­ber­
Z­
neTsa da da aR­mo­savleTis
dapyrobamde _ I saukunemde
Zv. welaRr.).
2. Zveli berZnuli enidan ama
Tu im enaSi Sesuli sityva
an gamoTqma.
ema
elQnist-i _ Zveli berZnuli
enisa da literaturis spe­
cialisti.
Elita [< fr. élite rCeuli, sa­
ukeTeso] _ sazogadoebis
an misi nawilis saukeTeso
warmomadgenelTa
erTob­
li­
oba.
 xelovnebis moRvaweTa e.
¥ elituri da elitaruli.
 e. sazogadoeba.
Elifs-i [berZ. elleipsis ga­mo­to­
veba; nakli, wuni] _ (maTem.).
Sek­ruli mrudi an wiri,
rom­
lis yoveli wertilis
man­
Zilebis jami ori mo­
cemuli wertilidan (ori
fo­kusidan)
warmoadgens
mud­miv sidides.
¥ eli psi, elifsiuri, eli p­
siuri Scd.
elifsOid-i [berZ. elleipsis
elif­
si da eidos saxe] _ (ma­
Tem.). zedapiri, romelic
mi­iReba elifsis brunviT
erT-erTi Tavis RerZis ir­
g­vliv (garSemo).
 eli psoidi Scd.
Elf-i [germ. Elf (mamr.), Elfe
(mdedr.)] _ germanul mi­To­
lo­
giaSi:
adamianebisadmi
ke­Tilad ganwyobili su­
li.
Emal-i [fr. émail] _ 1. mi­
ni­
seburi gaumWviri masa,
ema
-164-
rom­
liTac
faraven
li­
To­nis nawarmis zedapirs
da­
Jangvisagan
dasacavad,
ag­
reTve
silamazisaTvis
(qarT. sinon. minanqari).
 e.-is qvabi.
2. TeTri mkvrivi nivTiereba,
romliTac dafarulia kbi­
lis gareTa nawili.
emanAcia [< laT. emanatio
ga­
modineba] _ religiurfi­
losofiuri
termini;
aR­niSnavs RvTaebrivi sa­
wyisidan samyaros mTe­li
mravalferovnebis
ga­
moS­
las, gamosxivebas.
emansi pAcia [laT. emancipa­tio]
da emansi pQreba (wign.) _
gaTavisufleba vinmeze da­
mokidebulebisagan, uf­
leb­
ri­
vad gaTanasworeba.
 qalTa e.
Embargo [esp. embargo da­pa­
timreba, akrZalva] _ 1. sa­
qonlis, ganZeulobisa da
misT. Sezidvis an gazidvis
ak­
rZalva romelime sa­xel­
mwifoSi.
2. ucxo saxelmwifos kuT­
vnili qonebis (upiratesad
gemebis) dakaveba politikur
garTulebaTa gamo.
Emblema [berZ. emblēma amo­
bur­culi samkauli] _ ra­
ime sagnis gamosaxuleba,
ro­melic
gamoyenebulia
ri­same simbolod.
embriolOgia [berZ. emb­
ry­on Canasaxi da logos moZ­
Rvreba] _ biologiis nawi­
li, romelic
swavlobs
embrionis ganviTarebas.
embrQon-i [berZ. embryon] _
Canasaxi (adamianis an cxo­
velis).
emQgrant-i [laT. emigrans
(emig­rantis) vinc gadasaxlda]
_ adamiani, romelic Tavisi
samSoblodan sxva qveyanaSi
gadasaxlda, romelic emig­
raciaSi imyofeba.
¥ emigrantuli.
 e. cxovreba.
emigrAcia [< laT. emigro ga­
davsaxldebi] _ 1. Tavisi
sam­Soblodan iZulebiTi an
nebayoflobiTi gadasax­
le­
ba sxva qveyanaSi (am mniS­
vnelobiT ixmareba agreTve
emigrireba).
2. ucxo qveyanaSi cxovreba
aseTi gadasaxlebis Sede­
gad.
 e.-Si yofna, e.-idan dab­
runeba.
¥ emigraciuli.
 e. cxovreba, e. moZraoba.
Emir-i, ufro sworia Ami­
ra [arab. amir] _ zog mus­
limanur qveyanaSi: mTavris,
-165mmarTvelis tituli.
emQsar-i [laT. emissarius] _ piri,
romelic araoficialurad
igzavneba sxva qveyanaSi sa­
idumlo politikuri da­
valebiT.
emQsia [laT. emissio gamoSveba]
_ (finans.). fasiani qaRal­
debis, qaRaldis fulis ga­
moSveba.
emOcia [fr. émotion < laT. emo­
vere aRgzneba, mRelvare­ba] _
(wign.). adamianis grZnoba,
sulieri mRelvareba (SiSi,
sixaruli da sxv.).
¥ emociuri.
 e. sityva warmoTqma.
¥ uemocio.
 u. adamiani.
 emocionaluri Scd.
Emu [< port. ema wero,siraq­le­
ma] _ didi zomis morbenali
frinveli kazuarebis raz­
misa; gavrcelebulia av­s­t­
raliaSi.
emUlsia [laT. emulsus ga­mow­v­
di­
li] _ 1. ori erTmaneTSi
ga­
ux­s­neli siTxis narevi,ro­
mel­
Sic erTi siTxe Se­tiv­
ti­
ve­
bulia meoreSi wvrilwvrili wveTebis sa­xiT.
2. erTgvari SuqmgrZnobia­
re
pre­parati; iyeneben foto­
teqnikaSi.
Emfaza [< berZ. emphasis ga­
ene
mom­
xatveloba]
_
(lit.)
me­tyvelebis emociuri ga­
mom­
xatvelobis gaZliereba,
ra­sac aRweven intonaciis
Se­degad, sxvadasxva ri­
to­
rikuli xerxis ga­moyenebiT.
(lingv.) daZabuloba zogi
bgeris warmoTqmisas.
Endem-i [<berZ. endēmos ad­
gi­
lobrivi] _ mcenare an
cxoveli, romelic gav­
r­
celebulia mxolod gar­
kveul geografiul areSi.
endo...[< berZ. endon SigniT] _
rTuli sityvebis dasa­wyis­
Si aRniSnavs `Siga~, `Sig­
niTa~.
 endomenuri.
endogAmia [berZ. endon Sig­
niT da gamos qorwineba] _
Cve­uleba, romlis mixed­vi­
Tac qorwineba dasaSvebi
iyo mxolod erTi da imave
sa­zogadoebrivi
jgufis
(to­
mis, gvaris da misT.) wev­
rebs Soris; arsebobda sa­
zogadoebis ganviTarebis
ad­rindel safexurze.
EndSpil-i [germ. Endspiel] _
Wad­rakis partiis bolo
stadia.
energEtika _ meurneobis
dar­gi, romelic moicavs
ener­
giis resursebs, misi
sxvadasxva saxeobis gamo­
ene
-166-
mu­
Savebas, gardaqmnas, ga­da­
cemas da gamoyenebas.
¥ energetikuli.
 e. resursebi, e. sistema.
 energetiuli Scd.
energetQkos-i _ energetikis
specialisti.
 energetiki Scd.
enErgia [berZ. energeia moq­me­
deba] _ 1. materiis erT-erTi
ZiriTadi Tviseba _ misi
moZ­
raobis zoma; materiis
moZ­
raobis maragi (siTbos,
si­
naTlis, eleqtrobis, me­
qa­nikuri moZraobis da sxv.
saxiT).
2. moqmedebis unari, mxneoba,
Zala, Zal-Rone, romelic
saWiroa dasaxuli miznis
misaRwevad.
 didi e. gamoiCina.
¥ energiuli (mniSv. 2-isaT­
vis).
 e. adamiani, e. muSaoba.
enTuzQazm-i [berZ. enthusias­
mos] _ aRfrTovaneba, gata­
ceba.
 e.-iT muSaoba.
¥ enTuziasturi.
 e. kiTxva.
 entuziazmi, entuziasturi
Scd.
enTuzQasti _ enTuziazmiT
aRsavse.
 entuziasti Scd.
enigmAtur-i [< berZ.ainigma
(ainig­matos) gamocana] _ (wign.)
saidumloebiT moculi, ga­
moucnobi.
enkaUstika [berZ. enkaustikē <
enkaiō amovwvav] _ sanTelSi
gaxsnili saRebavebiT xatva;
cvilovani ferwera.
enkEnia [berZ.] _ taZarT ga­
nax­
lebis
yovelwliuri
dRe­saswauli.
enkrAtis-i [berZ.] _ mowese
deda, monazoni.
Enlil-i _ Sumeruli mi­To­
lo­
giis umTavresi RvTaeba,
qa­
laq nifuris mfarveli.
iT­vleboda agreTve ha­e­
ris,
miwis, nayofierebis Rmer­
Tad.
enolOgia [berZ. oinos Rvino
da logos moZRvreba] _ meR­vi­
neoba.
Enot-i [rus. eum] _ 1. patara
mta­
cebeli nadiri: aqvs xSi­
ri bewvi, muqi yviTeli fe­
ris; binadrobs tyeSi, kar­
gad dacocavs xeebze.
2. am cxovelis bewvi.
entomolOgia [berZ. en­to­
mon mweri da logos moZ­
R­
vreba] _ zoologiis na­
wi­li, romelic
mwerebs
swav­
lobs.
¥ entomologiuri.
-167 e. gamokvleva.
Enqer-i _ samRvdelmTavro Se­
sa­
moseli, marjvena gverdze
da sakidi.
Enqi _ Sumerul miTologiaSi
erT-erTi sam umTavres (en­
lilTan da anusTan erTad)
RvTaebaTagani; Sumeruli
sa­
mebis erT-erTi i postasi.
entifAlit-i [< berZ. enke­
phalos tvini] _ (medic.). Tavis
tvinis anTeba.
encQklika [< berZ. en­cyc­
lica] _ romis papis we­
ri­
li, mimarTva yvela ka­
To­likesadmi
politikis,
re­
ligiis, moralis da misT.
sa­
kiTxebze.
enciklopEdia [fr. encyc­
lo­pédie] _ mecnieruli sac­
nobaro gamocema leqsiko­
nis saxisa,romelSic codnis
yve­
la an romelime calke
dargi aris warmodgenili.
 qarTuli e., larusis e.,
teqnikuri e., Wadrakis e.
¥ enciklopediuri.
 e. leqsikoni, e. (mra­val­
mxrivi) codna.
¥ saenciklopedio.
 s. statiebi.
 enciklopeduri Scd.
enciklopEdizm-i _ farTo,
mra­valmxrivi
ganaTleba
codnis sxvadasxva dargSi.
epi
Eos-i [berZ. Eôs] _ berZnul
miTologiaSi
gariJraJis
qalRmerTi.
epArqia [berZ. eparohia] _ sa­
ek­lesio-administraciu­
li
erTeuli, romelsac epis­
koposi ganagebs: sa­e­pis­
ko­
poso.
epAtaJ-i [fr. épatage] _ skan­
da­luri gamoxtoma; qce­
va, romelic arRvevs sa­er­
TodmiRebuli zrdi­
lo­
bis
wesebs; raime SokSi Ca­sag­
debi.
epQgon-i [berZ. epigonos STamoma­
va­
li] _ raime mimarTulebis
mimdevari, romelsac ak­lia
originaluroba, Semoq­
me­
de­
biTi damikidebuleba (xe­
lov­
nebaSi, mecnierebaSi da
sxv.).
epQgrama [berZ. epigramma war­
wera] _ 1. mokle satiruli
leqsi.
2. Zvel saberZneTSi: Zeglze,
Se­nobaze, saCuqarze
da
misT. gakeTebuli warwera
pro­
zad an leqsad.
 puSkinis e.-ebi.
¥ epigramuli.
 e. poezia, e. stili.
 epigramisa.
 epigramasi Scd.
epQgraf-i
[berZ.
epigraphē
epi
-168-
war­wera] _ 1. gamonaTqvami,
mokle citata, romelic
wam­
ZRvarebuli aqvs raime
nawarmoebs an mis nawils;
ga­
moxatavs
nawarmoebis
(mi­
si nawilis) ZiriTadad
ideas.
 `kacia-adamians?!~ e.-ad
aqvs xalxuri gamonaTqvami:
`moyvares
pirSi
uZraxe
mters _ pirsukano~.
2. Zvel saberZneTSi: saf­la­
vis qvis, Zeglis war­we­ra.
epigrAfika [< berZ. epigraphē
war­wera] _ mecniereba Zve­
li
warwerebis
Se­sa­xeb
(qarT. sinon. warweraT­
mcod­neoba).
¥ epigrafikuli.
 e. masala, e. teqsti.
 epigrafiuli Scd.
epidEmia [<berZ. epidēmia] _
raime gadamdebi senis far­
Tod gavrceleba.
 gri pis e.
¥ epidemiuri.
 e. daavadebani.
epQzod-i [berZ. episodion] _ 1.
ra­
ime SemTxveva, momxdari,
momxdari ambavi.
 `ramdenime suraTi anu e.
yaCaRis cxovrebidan~ (ili­
as cnobili poemis sa­
Ta­
uri).
2. mxatvruli nawarmoebis
na­
wili, romlisTvisac da­
ma­xasiaTebelia
erTgvari
da­mokidebuleba.
 CarTuli e. piesaSi.
¥
epizoduri-SemTxveviTi,
ara­
sistematuri,
ara­
Zi­ri­
Ta­di, umniSvnelo.
 e. roli kinofilmSi.
epQTet-i [berZ. epitheton] _
msazRvreli sityva, ro­
me­
lic daerTvis sagnis an
mov­
lenis saxels da aZlevs
mas met gamoxatulebas.
 mudmivi e., amamaRlebeli
e., damamcirebeli e.
 epiteti Scd.
epilEfsia [berZ. epilēpsia] _
qro­
nikuli nevruli da­
a­
va­
deba, romelic xasiaTdeba
perioduli
moulodneli
SetevebiT; am dros avad­
myofs goneba ekargeba da
emar­
Teba krunCxva; bneda,
avi zne.
epQlog-i [berZ. epilogos <epi
Semdeg da logos sityva] _
mxat­
vruli nawarmoebis das­
kvniTi nawili, romel­Sic
mokled aris gadmocemuli
moqmed pirTa Semdgomi be­
di.
 romanis e., prologi da e.
episkOpos-i [berZ. episkopos
rames vuyureb] _ umaRlesi
sasuliero
wodebuleba
-169qris­tianul eklesiaSi; Cve­
ulebriv eparqiis mTavars
mi­
eniWeba; am wodebulebis
mqone piri.
epQstole [laT. epistola <
berZ. epistolē] _ (samRvd.). we­
rili, gzavnili.
epQstrof-i [berZ. epistrophē
ukan gamobruneba] _ ri­
to­
rikuli xerxi _ erTi da
ima­
ve sityvis, an gamoTqmis
ga­
meoreba.
epitAfia [< berZ. epitaphios
(logos) saflavszeda sityva]
_ warwera saflavis qvaze.
 epitafiisa
 epitafiasi Scd.
epitQmia [berZ. epitimion sas­
jeli] _ saeklesio sasjeli,
rasac sulieri mama daadebs
morwmuneebs.
epifAnia [berZ. epiphanys ga­
mo­
cxadeba] _ ieso qristes
gamocxadeba, naTloba ior­
danes wyalSi ioane naT­
lismcemlis mier.
epQcentr-i berZ. epi-ze da
laT. centrum centri] _ ad­
gi­
li dedamiwis zedapirze,
ro­
melic moTavsebulia ra­
ime damangreveli ZaliT ke­
ris Tavze an mis qveS.
 miwisZvris e., atomuri
bom­bis afeTqebis e.
epo
epOnim-i [berZ. epônymos] _ pi­ri,
romlis saxelisagan war­
modgeba xalxis, adgilis
an misT. saxelwodeba.
epOpea [berZ. epopoiia] _ 1.
epikuri Janris didi mxat­
vruli nawarmoebi.
2. gadat. (wign.) didi, mniS­v­
nelovani ambebi.
 omis e.
 epopeisa.
 epopeasi, epopeia Scd.
Epos-i [< berZ. epos sityva, mo­
Txroba, simRera] _ 1. Txro­
biTi literaturis Janri
(dramisa da lirikisagan
gansxvavebiT) _ romani, mo­
Tx­roba da sxv.
2. xalxuri sagmiro Tqmu­le­
bebi, poemebi, simRerebi.
 sagmiro e., homerosis e.
¥ epikuri.
 e. poema, e. stili.
 epiuri Scd.
Epoqa [<berZ. epochē gaCereba]
_ drois xangrZlivi mo­
nak­veTi, romelic xa­
si­
aT­
deba RirsSesaniSnavi mov­
lenebiT, ambebiT
(qarT.
si­non. xana).
 antikuri e., feodalizmis
e., Tanamedrove e.
epoqAluri _ (wign.) ama Tu
im epoqis damaxasiaTebeli:
didad mniSvnelovani.
era
-170-
 e. movlena, e. aRmoCenebi.
 epoxa, epoxaluri Scd.
Era [laT. aera] _ 1. movlena,
mo­
menti, saidanac iwye­ba
welTaRricxva: welTaRri­
cx­
vis esa Tu is sistema.
 qristianuli e.
2. drois istoriuli mo­
nak­
veTi, periodi: epoqa, xana.
 kosmonavtikis e.
3. (geol.). dedamiwis is­to­
riis yvelaze didi qro­
nologiuri monakveTi.
Erato [berZ. eratô] _ ber­Z­
nul miTologiaSi: muza
li­
ri­kuli,
upiratesad
sat­rfialo poeziisa: war­
mod­
genili hyavdaT qalad,
ro­
melsac xelSi kiTara
uWi­ravs.
Eres-i [berZ. hairesis] _ 1. re­
li­
giuri moZRvreba, ro­
me­
lic
ewinaaRmdegeba
ga­­
batonebuli religiis sa­
ek­
lesio dogmatebs. (qarT.
sinon. mwvalebloba).
2. (gadat.). gabatonebuli an
sayovelTaod miRebuli Se­
xedulebebisgan,
wesisgan
ga­
daxveva, gandgoma, cdo­mi­
leba.
eretQkos-i _ eresis mimdeva­
ri.
 ereTikosi Scd.
erEqcia [laT. eractio gaswo­
reba] _ mamakacis sasqeso
asos gaberva da gamagreba
sqesobrivi agznebis dros
(sisxlis
gaZlierebuli
mo­wolis Sedegad).
erOzia [laT. erozio gamoWma]
_ 1. niadagis ngreva da wa­
recxva Rvarebisagan.
 niadagis e.
2. liTonis zedapiris daSla
meqanikur zemoqmedebis an
eleqtruli ganmuxtvis Se­
degad.
 liTonis e.
3. (medic.) lorwovani garsis
zedapiruli dawyluleba.
Erot-i [< berZ. erôs (erōtos)] _
berZnul miTologiaSi: si­
yvarulis qalRmerTi.
erOtizm-i [< berZ. erôs (erō­
tos) siyvaruli] _ ga­da­
War­bebuli
sqesobrivi
aR­gznebadoba,
metismeti
vne­
bianoba.
erOtika [berZ. erōs (erōtos)
siy­
varuli] _ yvelaferi
is, rac dakavSirebulia
sa­siyvarulo da­
mo­
ki­
de­bu­
lebasTan; grZno­
ba­
doba.
¥ erotikuli.
erudQcia [laT. eruditio swav­
leba, Semecneba, codna] _
(wign.). didi ganswavluleba,
Rrma codna mecnierebis
ro­melime dargSi.
-171-
Ese [fr. essai] _ Tavi­su­fa­
esk
armiaSi meore msoflio
omis periodSi.
li formis (ara sis­te­
ma­
¥ saeskadro.
tur-mecnieruli xa­
si­a­Tis)
 s. naRmosani.
narkvevi, ro­mel­Sic gan­
xilulia li­te­ra­turuli, ¥ eskadrisa.
 eskadrasi Scd.
filosofiuri, socialuri
eskadrQlia [fr. escadrille]
da sxv. problemebi.
_ samxedro aviaciis qve­
¥ esesi; mr. eseebi.
ganayofi, romelic TviT­
 esse, esei, essei Scd.
m­frinavebis
ramdenime
esEist-i _ eseebis avtori.
rgo­
l
isgan
(razmisagan)
 esseisti Scd.
Sed­geba.
esEncia [laT. essentia arsi] _
¥
eskadriliisa.
raime nivTierebis kon­
cen­

eskadriliasi Scd.
trirebuli xsnari; iyeneben
kvebisa da farmacevtul eskalAtor-i [ingl. escalator]
_ ganuwyvetliv moZravi ki­
mrew­
velobaSi, agreTve par­
be.
fiumeriaSi.
 metros e.
esTEtika [< berZ. aisthēsis
grZno­
ba, SegrZneba] _ 1. eskalAcia [ingl. escalation aR­
masvla (aRsvla) kibis dax­
filosofiuri
moZRvreba
marebiT] _ (wign.) agresiis
xelovnebis,
mSvenierebis
ganuyreli
gafarToebis,
formaTa Sesaxeb mxatvrul
gaZlierebis strategia.
SemoqmedebaSi.

omis e., agresiis e., kon­
2. (wign.) mSveniereba, mxatv­
fliqtis
e.
ru­
loba risame.
Eskiz-i [fr. esquisse] _ 1. wi­
 yofis e., warmoebis e.
naswari
monaxazi
(na­
xa­
¥ esTetikuri.
ti­
s
a,
skulpturisa,
ar­
 e. Teoriebi e. aRzrda.
qi­
teqturuli
proeqtisa,
 estetika, estetiuri, es­
Te­
a
traluri
proeqtisa
da
Te­
tiuri Scd.
sxv.)
Eskadra [fr. escadre] _ 1. (zRv.)

dekoraciebis e; e-ebis ga­
samxedro-sazRvao flotis
mofena
gemebis didi SenaerTi.
2.
literaturuli, musikalu­
2. samxedro-sahaero Zalebis
ri nawarmoebis an misi
SenaerTi zogi ucxo qveynis
esk
-172-
nawilis winaswari reaqcia.
¥ saeskizo.
 s. naxazi.
Eskimo [fr. esquimau] _ na­
yinis briketi, romelic Cve­
ulebriv SokoladiT aris
dafaruli.
Eskort-i [fr. escorte] _ vi­
si­
me, risame Tanxmlebi sam­
xedro dacva (qarT. sinon.
badragi).
 motociklistebis e.
 eqskorti Scd.
eskUlap-i [laT. Aesculapius]
_ romaul miTologiaSi:
mkur­
nalobis RmerTi; ga­
moxatavdnen dayrdnobils
kverTxze, romelsac gve­li
exveva (berZnul miTo­
lo­
gi­
aSi mas Seesabameba as­k­le­
piosi).
Espada [esp. espada] _ igivea,
rac matadori.
espAdron-i [fr. espodron <
esp. espada daSna] _ (sport.).
safarikao daSna.
espAnder-i [< ingl. espand
ga­
farToeba, gaWimva] _ sa­
tan­varjiSo iaraRi _ er­T­
maneTTan rezinis Ca­liCebiT
an zambarebiT Se­erTebuli
saxelurebi; xma­
roben kun­
Tebis ga­
samagreblad.
esperAntist-i _ esperantos
mcod­
ne, specialisti.
espEranto [esper. esperanto
mo­imede < fr. esperer ime­
dis qona] _ xelovnuri sa­
er­Ta­
So­riso ena, romelic
Seq­
m­
na polonelma eqim­ma
po­liglotma lazar za­men­
hofma (1859-1917 ww.) 1887 wels
la­
Tinurisa da yvelaze
uf­ro gavrcelebuli da­
sav­
leTevropuli enebis ma­
sa­lis safuZvelze.
estAkada [fr. estacade] _ xi­di­
se­bu­
ri nageboba, ro­
mel­
ze­
dac dedamiwis ze­da­
piridan
garkveul si­
maR­
leze gay­
va­
ni­
lia gza sxva (qveda) gzis
Tavze.
 rkinabetonis e.
¥ estakadisa.
 estakadasi Scd.
Estamp-i [fr. estampe] _ raime
gamosaxulebis
anabeWdi
qaRaldze,gadaRebuli TviT
mxatvris (an ostat gra­
vioris) mier gakeTebuli
for­
midan.
estAfeta [fr. estafette < it.
stafetta < atafta uzangi, avJandi]
_ 1. gunduri Sejibreba
sirbilSi, curvaSi da sxv.,
romelSic morbenali (mo­
curave da sxv.) gzis gar­
k­veul monakveTze cvlis
daT­
qmul niSans (qarT. si­
-173non. amanaTrbeni).
2. TviT niSani (patara joxi,
pa­keti da sxv.), romelsac
ga­
dascemen erTmaneTs erTi
gun­dis sportsmenebi aseTi
Sejibrebis dros.
¥ estafetisa
 estafetasi, estafeti Scd.
Estrada [fr. estrade < esp. es­
trado ficarnagi] _ 1. amaR­
le­
buli
adgili, scena
Sem­
sruleblebisaTvis (msa­
xi­
obebisaTvis, or­kes­t­ri­
saTvis da sxv), romlebic
ga­
modian mayurebelTa wi­
na­Se.
 sazafxulo e.
2. xelovneba, romlis Zi­ri­Ta­
di saxeobaa calkeuli nom­
rebisagan Sedgenili kon­
certi.
 e.-is msaxiobebi.
¥ saestrado.
 s. koncerti, s. simRerebi.
esqatolOgia [berZ. eschatos
ukanaskneli da logos moZ­
R­
vreba] _ mistikuri moZ­
R­
vreba msoflios da ada­
mi­
anis
saboloo
bedze;
war­moadgens bevri religi­
is (maT Soris qristianobis)
Se­
madgenel nawils.
etAlon-i [fr. étalon] _ 1. dad­
genili sazomi erT­eu
­ ­lis
zusti nimuSi.
eti
 metris e., kilogramis e.
2. metismetad zusti sa­zo­
mi, romelsac iyeneben sxva
xelsawyoebis Sesamow­
meb­
lad.
3. (gadat.). risame sazomi
standarti.
¥ etalonuri.
 e. xelsawyo.
¥ saetalono.
 erTiani droisa da s. six­
SireTa saxelmwifo ko­
mi­
sia.
Etap-i [fr. étape] _ 1. raime
gzis, distanciis calkeuli
mo­nakveTi.
 estafetis bolo e.
2. gadat. (wign.). risame gan­
vi­Tarebis, raime procesis
calkeuli momenti, stadia.
 mniSvnelovani e.
etAJer-i [fr. étagére] _ avejis
saxeoba _ erTmaneTis Tav­
ze ramdenime rigad mo­
wyo­
bili Taroebi (qarT. sinon.
Taroedi).
 etaJerka Scd.
etQket-i1 [fr. étiquette] _
igivea, rac iarliyi.
 eTiketi, etiketka Scd.
etQket-i2 [fr. étiquette] _ Tavis
daWerisa da Tavaziani mo­
py­
robis wesebi, romlebic
mi­Rebulia
di plomatTa
wre­
ebSi, mefis karze da sxv.
eti
-174-
 saerTaSoriso e., e.-is dac­
va.
etimolOgia [berZ. etymologia
< etymon WeSmariteba, sityvis
ZiriTadi mniSvneloba da
lo­gos moZRvreba] _ enaT­
mec­
ni­
e­
rebis dargi, ro­
me­lic
swav­lobs sity­
vis war­mo­mav­
lobas, Se­
mad­gen­
lo­
basa da
Tav­da­pir­
vel mniS­vnelobas.
etQmon-i [<berZ. etymon WeS­
mariteba, sityvis Zi­ri­Tadi
mniSvneloba] _ (lingv.).
amosavali sityva, rom­lis­
ganac warmoiSva enis esa
Tu is sityva.
etQud-i [fr. étude < laT. stu­
dium cda, mcdeloba, gul­
modgineba, Tavgamodeba] _
1. saxviT xelovnebaSi: wi­
naswari monaxazi, ro­me­lic
naturidan aris Ses­ru­le­
buli saRebavebiT.
 suraTis e.
2. mcire zomis literaturu­
li an mecnieruli narkve­
vi.
 kritikuli e.
3. savarjiSo musikaluri pi­
esa dakvris teqnikis asaT­
viseblad; virtuozuli xa­
siaTis patara musikaluri
piesa.
 Sopenis e.-ebi.
4. Wadrakis figurebis xe­lov­
nuri ganlageba, romelSic
TeTrebma mcire ZalebiT
un­da i povon erTaderTi
swo­ri gza mogebis an ya­
i­mis misaRebad (Wadrakis
amo­
canebTan
gansxvavebiT
svle­
bis raodenoba gansaz­
R­vruli ar aris).
efEmera, efemErul-i [berZ.
ephēmeros erTdRiani] _ 1.
xanmokle, swrafmavali, ara­
m­yari.
2. ararealuri, moCvenebiTi.
Efeqt-i [laT. effectus] _ 1. STa­
beWdileba, romelsac vinme
an rame axdens vinmeze.
2. (wign.). raime moqmedebis,
moR­
vaweobis, mizezis Sede­
gi.
 ekonomikuri e., mkur­
na­lo­
bis e. didi iyo.
3. xerxi, saSualeba, romlis
mi­zania STabeWdilebis mox­
dena, raime iluziis Seqmna.
 ganaTebis e., xmauris e.
¥ efeqturi.
 e. sityva warmoTqva, e.
zomebi miiRes.
 efekti, efekturi, efek­
ti­
uri Scd.
efUzia [laT. effusio daRvra,
moR­vra] _ (geolog.). magmis
amofrqveva dedamiwis zeda­
pir­ze.
Eqo [berZ. echō] _ bgeris arek­
-175vla SedarebiT Sors myof
sagnebze (kedelze, tyeSi...)
(qarT. sinon. gamoZaxili,
nax­
mevi)
 exo Scd.
eqs... [laT. ex…] _ pirveli Se­
madgeneli nawili rTuli
sityvebisa mniSvnelobiT: 1.
`yofili~.
 eqsCempioni, eqs-ministri,
eqs-prezidenti.
2. gamosvla, amoReba, amoZ­
roba.
eqsgumAcia [laT. ex –dan da
humos miwa] _ gvamis miwidan
amoReba
sasamarTlo-eq­
s­
per­tizis Casatareblad.
 egsgumacia, eksgumacia
Scd.
eqskavAtor-i [ingl. excavator
< laT. excavo amovtex] _
miwis saTxreli manqana.
meeqskavatore _ mZRoli,
ro­
melic eqskavators mar­
Tavs.
¥ meeqskavatorisa.
 meeqskavatoresi, ekskavato­
ri, meekskavatore Scd.
eqskluzQur-i [fr. exc­lu­sif,
ingl. exclusive ra­im­es ga­mok­
leba; gan­
sa­kuT­re­bu­li] _
is, rac vrceldeba sagnebis
Sez­Rudul wreze.
eqskluzQuri intErviu
_ aseTi intervius gamoq­
vey­
eqs
nebis ufleba ekuTvnis mas­
mediis romelime organos
(gazeTis, Jurnalis, radioan teleprogramas).
 eqskluzivi.
 eqskliuziuri, eqskliuzivi
Scd.
eqskrEcia [< laT. excretum, ex­
cemos gamovyof] _ (fiziol.).
nivTierebaTa cvlis ga­mo­
uyenebeli an mavne narCenebis
organizmidan
gamodevnis
pro­cesi; gamoyofa.
Eqskurs-i [laT. excursus gadax­
veva, Temidan gadaxra] _
Zi­
riTadi gadaxveva sxva,
ax­lo myofi sakiTxis ga­
sa­
Suqeblad (qarT. sinon. wi­
aRsvla).
 mokle e.
eqskUrsant-i _ eqskursiis
mo­nawile.
eqskUrsia [laT. excursio was­
vla, gam­
gzavreba] _ 1. ko­
leq­
ciuri
gamgzavreba,
ga­seirneba sad­
me, daT­
va­
li­
ereba risame sas­wavlo,
sa­ganmanaTleblo an gar­
Tobis mizniT.
 e. varZiaSi, e. mcxeTaSi.
2. aseTi gamgzavrebis, daT­va­
lierebis monawileTa jgu­
fi.
 TbilisSi e. Camovida so­
xumidan, baTumidan.
eqs
-176-
¥ saeqskursio.
 s. biuro, s. avtobusi, s.
marSruti.
eqslQbris-i [laT. exlibris wig­
nebidan] _ mxatvrulad ga­
formebuli niSani, iarliyi,
romelsac akraven wigns
ydis SigniTa mxares da, ro­
mel­
zedac aRniSnulia pat­
ro­
nis gvari.
eqspAnsia [laT. expansio ga­
far­Toeba, gavrceleba] _
(wign.) axali teritoriebis
dapyrobisken
miswrafeba;
ag­
resiuli
politika-sa­
ku­
Tari politikuri da
eko­nomikuri gavlenis gav­
rceleba sxva qveynebSi.
 politikuri e., ekonomiku­
ri e.
eqspansQur-i [fr. expansif <
laT. expunsio] _ vinc Tavis
grZnobebs ver faravs, ad­vi­
lad amJRavnebs.
eqspatriAcia da eqs­pat­
rQ­reba [laT. ex -gan, -idan
da patria samSoblo] _ ne­
ba­
yof­lobiTi an iZu­le­biTi
ga­
saxleba
sam­Sob­lo­
dan,
Cve­
ulebriv, mo­qa­la­qe­obis
ga­
mocvliT.
eqspedQtor-i [< laT. expedire
gagzavna] _ muSaki, romlis
saqmea risame gagzavna da
miReba.
 fostis e., savaWro ba­
zis e.
eqspedQcia [laT. expedi­tio] _
adamianTa jgu­
fis gam­
g­
zav­
reba spe­
ci­a­
lu­
ri davalebis
Se­sas­
ru­
leb­
lad.
 samecniero e., ar­
qe­o­
lo­
gi­
uri e; polaruli e.
2. TviT aseTi jgufi.
 e.-is wevrebi.
¥ saeqspedicio.
 s. Tanxebi, s. razmi.
eqsperQment-i [< laT. experi­
men­tum] _ 1. samecniero
cda.
 qimiuri e.
2. saerTod, cda.
 gabeduli e.
¥ eqsperimentuli.
 e. gamokvleva, e. mo­na­
ce­
mebi.
¥ saeqsperimento.
 s. cxovelebi.
 eqsperimentaluri Scd.
eqsperimentAtor-i _ piri,
ro­melic
eqsperiments
(mniSv. 1) akeTebs.
 brwyinvale e.
Eqspert-i laT. expertus ga­
moc­
dili] _ specialisti,
ro­melic iZleva daskvnis
ra­ime sakiTxis ganxilvis
dros.
 sasamarTlos e.
¥ saeqsperto.
-177-
eqs
ax­sna, gadmocema] _ 1. li­
te­
 s. komisia, s. daskvna.
raturuli nawar­
mo­
e­
bis Se­
eqspErtiza [fr. expertise] _
savali
nawili,
ro­
m
elSic
eqspertebis mier raime sa­
aR­werilia Zi­
ri­
Tadi moq­
me­
kiTxis ganxilva daskvnis
debis
winare
vi­
T
areba.
mi­
sacemad.
2. musikaluri nawarmoebis
 samedicino e., sasamarTlo
Sesavali nawili, romel­
e.
Sic gadmocemulia mTavari
eqspluatAtor-i [< fr. ex­
Te­mebi.
plo­itation] _ piri, romelic
3.
xelovnebis nawarmoebTa,
eqspluatacias uwevs visme,
sa­muzeumo
eqspontebis,
iTvisebs sxvisi Sromis na­
mrew­
velobis produqtebisa
yofs (qarT. sinon. myvle­
da sxv. garkveuli sis­te­
feli).
miT ganlageba da­
saT­
va­
li­
¥ eqspluatatoruli.
e­reblad; gamofena.
 eqsploatatori, eqsploa­
4. (fotogr.) dro, rom­lis
ta­toruli Scd.
ganmavlobaSic fo­
to­apa­
ra­
eqspluatAcia [fr. exploitation]
tis obieqtivi Riaa ga­da­
sa­
da eqspluatQreba _ 1.
Rebad: dayovneba.
vi­
sime mier sxvisi Sromis eqspOnat-i [laT. exponatus
na­yofis miTviseba (qarT.
saC­
veneblad
gamofenili]
sinon. yvlefa).
_ sagani, romelic saCveneb­
2. raime mizniT gamoyeneba
lad aris ganlagebuli mu­
(bu­
nebriv simdidreTa, war­
zeumSi an gamofenaze.
moebis saSualebaTa, na­ge­
 samuzeumo e.-ebi.
bobaTa da sxv.).
Eqsport-i [ingl. export < laT.
 avtomobilis e., rkinigze­
exportare gatana] _ saqonlis
bis e.
ga­tana sazRvargareT gasa­
¥ saeqspluatacio (mniSv.
yi­
dad (sapirisp. importi).
2-isaT­vis).
 avtomobilebis e.
 s. xarjebi, axali sa­cxo­
¥ eqsportuli da saeqspor­
v­
rebeli saxlis s.-d ga­da­
to.
cema.
 e. (s.) saqoneli, s. opera­
 eqsploatacia, eqsplo­
a­ti­
ci­ebi.
reba, saeqsploatacio Scd.
 eqsportiuli Scd.
eqspozQcia [laT. expositio
eqs
-178-
eqsportQor-i [fr. exporteur
uli.
< laT; ingl. exporte] _ eq­s­ eqspresiOnizm-i [fr. exp­res­
sionisme < expression ga­
mo­
xat­
portis organizatori, saz­
RvargareT saqonlis gam­
va, gamomxatveloba] _ mi­
tani.
mar­
Tuleba xelovnebasa da
 navTobis e. qveynebi.
li­
teraturaSi,
romelic
Eqspres-i [ingl. express < laT.
warmoiqmna me-20 sauk.‑is pir­
expressus gaZlierebuli] _
vel naxevarSi: misi mim­dev­
1. samgzavro matarebeli,
rebi TavianT ZiriTad amo­
ro­
melic miZraobs didi
canad Tvlidnen mxatvris
siswrafiT da Cerdeba mxo­
Si­
nagani samyaros, misi su­
lod did sadgurebSi.
bieqturi
SemoqmedebiTi
2. iTqmis agreTve samgzavro
gan­
cdebis asaxvas.
gemze, sareiso avtobusze, Eqspromt-i [laT. expromtus
romelsac aqvs iSviaTi ga­
mza; swrafi; visime xe­
Cereba.
liT arsebuli] _ sa­
xel­
nAxevrad Eqspresi _ sa­qa­
da­xelod SeTxzuli leq­
la­
qo avtobusi, romelsac
si (Cveulebriv, sa­xu­
maro
Cve­
ulebriv sareiso av­to­
xasiaTisa), mu­
si­
ka­
lu­
ri na­
bu­
sebze naklebi gaCereba
warmoebi da sxv; mo­um­
za­
aqvs da eqspresze meti.
deblad war­
moT­
qmuli si­
 naxevradeqspresi (erT si­
tyva.
tyvad) da naxevareqspresi
Eqspromtad _ mo­um­za­deb­
Scd.
lad saxeldaxelod.
eqspres... [ingl. express sas­w­ eqspropriAcia [fr. expro­pri­a­
rafo] _ pirveli Se­mad­ge­
tion < laT. ex –gan da proprius
ne­
li nawili rTuli si­
sakuTari] _ 1. (samarT.) sa­
ty­
vebisa
mniSvnelobiT:
xel­
mwifo xelisuflebis
`mo­
mentaluri~, `saswrafo~,
mi­er qonebis iZulebiT Ca­
`ope­ratiuli~.
morTmeva (sasyidlis mi­
ce­
 eqspresiuli, eqspresia.
miT an usasyidlod).
eqsprEsia [laT. expressio] _ ga­
2. erTi klasis mier meo­
momxatveloba; grZnobebis
re­saTvis sakuTrebis da,
aRZvris, gancdis Zala.
amas­
Tan erTad, socialuri
¥ eqspresiuloba; eqspre­si­
mdgomareobis CamorTmeva.
-179-
Eqstaz-i [laT. extasis < berZ.
eqs
ucxo
saxelmwifosaTvis
ga­dacema im pirisa, vinc am
ex -gan, -idan, gareSe da statis
saxelmwifos kanonebi da­
simSvide, mdgomareoba] _
ar­Rvia.
uki­duresi,
avadmyofuri
aR­taceba, Tavdaviwyebamde eqstravagAntur-i [fr. extra­
va­gant] _ sayovelTaod mi­
misuli aRfrTovaneba.
Re­bu­
li wesebisaTvis, nor­
eqstensQur-i [laT. extensivus
me­
b
isaTvis
Seuferebeli:
rac farTovdeba] _ rac da­
ara­
Cveulebrivi,
ucnauri,
kavSirebulia ra­od
­ enobriv
axi­
r
ebuli.
(da
ara
xarisxobriv)
zrdas­
Tan, gafarToebasTan eqstraordinArul-i [laT.
extraordinarius] _ (wign.). sa­
(sa­pirisp. intensiuri)
gan­
gebo,
gansakuTrebuli,
 e. soflis meurneoba, baz­
araCveulebrivi.
rebis e. gafarToeba.
 e. SemTxveva.
eqterQer-i [fr. exterieus] _
 eqstraordinaluri Scd.
cxovelis garegnuli Se­sa­
eqstrAsens-i [laT. extra me­
xedaoba da agebuleba.
tis­metad da sensus grZnoba,
eqstErn-i [laT. externus ga­
SegrZneba] _ e. w. `biovelis~
re­
Se] _ piri, romelic
mqone piri, romelic am
saswavlebelSi ar iricxeba
Ta­visi Tvisebebis gamo­
da ise abarebs gamocdebs.
ye­nebiT (xelis dadebiT)
 universiteti e.-ad da­am­
mkur­
nalobs zogierT da­a­
Tavra.
va­
debas.
eqstra... [laT. extra] _ TavsarTi
mniSvnelobiT: 1. `gareSe~, Eqstraqt-i [laT. extractus
gamoRebuli, gamowuruli]
`metad~. `metismetad~.
_ 1. preparati, romelsac
 eqstremaluri.
iRe­
ben
samkurnalwamlo
2. `ukeTesi~, `saukeTeso~. (iT­­
niv­
Tierebebis gamowurviT
qmis zog saqonelze). `umaR­
mcenareuli da cxoveluri
lesi~.
qsovilebidan raime gam­
xs
­­
 eqstrasensi. Cai e; e. karaqi,
e. benzini.
nels saSualebiT.
2. (gadat.). Txzulebis, do­
eqstradQcia [fr. extradition <
ku­mentis da sxv. Sinaarsis
laT. ex -gan,-idan, gareSe da
mokled, SekumSulad gadmo­
traditio gadacema] _ (samarT.).
eqs
-180-
cema.
eqstrAqcia
[laT. extractio
amo­Reba, gamoReba] _ (medic.).
kbilis amoRebis operacia.
eqstrEmizm-i [laT. extremus
ukiduresi] _ ukiduresi zo­
mebis momxreoba (Cveulebriv,
politikaSi).
¥ eqstremistuli.
 e. Zalebi, e. Sexedu­le­be­
bi.
eqstrEmist-i _ adamiani, ro­
mel­
sac ukiduresi msof­
l­
mxedveloba (Sexeduleba,
azri) aqvs; ukiduresi zo­
me­
bis miRebis momxre.
eqstrEmul-i da eqstre­mA­
luri [fr. extrême < extremum
ukiduresi] _ (wign.). rac
Cve­
ulebrivs
scildeba;
uki­
duresi, gansakuTrebuli,
metismeti (Tavisi sirTuliT,
siZneliT, saSiSroebiT...).
 e. pirobebi, Seiqmna e.
mdgomareoba, situacia.
eqscentrQkuli [fr. excen­tr­ i­
que] _ 1. (Teat.) mkveTri <
laT. ex -gan, -idan, gareSe da
centrum centri] _ bgeriT an
mxedvelobiT kontrastebis,
sasacilo xerxebis Sem­
c­
veli.
 e. sacirko nomeri, e. tri­
uki.
2. gadat. (wign.). ukidu­
re­sad
Taviseburi, araCve­
ul
­ eb­ri­
vad.
 e. cekva, e. adamiani.
 eqscentruli, ekscentruli
Scd.
Eqsces-i [laT. excessus ga­mos­
v­la; gadaxra] _ 1. risame
nor­
ma­
lu­
ri mimdinareobis
dar­Rveva; mwvave Sexlamox­la.
2. ukiduresoba, TavSeuka­veb­
loba, wremadsuloba.
eqscQzia [laT. excisio] _ (me­
dic.). amokveTa.
eqs-CempQoni [laT. ex yo­fi­
li da ingl. champion < fr.
champion mebrZoli] _ yo­fi­
li Cempioni.
eqshumAcia [laT. ex –gan,
-idan da humos miwa] _ saf­
la­vidan gvamis amoReba sa­
samarTlo-samedicino
ga­
mok­vlevis mizniT.
eSAfot-i [fr. échafaud] _ (Zv.).
amaRlebuli ficarnagi, ro­
melzedac xdeboda sik­v­di­
liT dasja.
eSElon-i [fr. échelon] _ spe­
ci­
aluri
daniSnulebis
ma­tarebeli masobrivi ga­
dazidvebisaTvis.
 samxedro e., e.-is ufrosi.
-181-
v
vA-bank-i [fr. Va banque] – 1.
va-bankze TamaSi banqoSi –
fsoni, romelic mTel banks
udris.
2. (gadat.) riskis gaweva
vAgzal-i [ingl. Vaux­hall] –
mgzavrTa momsa­xu­re­bi­
saT­
vis gankuTvnili Senoba
rki­
nigzis did sadgurze.
 Tbilisis v., vagzlis mo­
rige.
sAzRvao vAgzali – ama­ve
da­
niSnulebis Senoba saz­
Rvao portebSi.
¥ vagzlisa.
 vagzalisa, sadguri Scd.
sadguri – matareblis (an
sxva transportis) gaCerebis
adgilia (saTanado Se­
no­
biT), xolo vagzali – ara
yoveli sadguris, aramed
didi (Cveulebriv sakvanZo)
sadguris
Senobaa
(did
qalaqebSi).
vAgon-i [germ. Wagon] – sat­
ransporto saSualeba –
rel­sebze moZravi Tvle­bi­
ani sazidari.
 matareblis v., samgzavro
v., satvirTo v., v.-is gam­
yoli, metropolitenis v.,
fu­
nikulioris v.
¥ savagono.
val
 s. depo.
 ronoda Scd.
vAza [fr. Vase] – lamazi
moy­
va­
nilobis
WurWeli
tkbi­
le­
ulobis, xilis an
yva­vi­
lebisTvis, agreTve de­
ko­ra­
tiuli (sinon. lar­
na­
ki).
 brolis v.
vakAnsia [fr. Vacanse < laT.
Va­cans daukavebeli, Ta­
vi­su­
fali] – da­uka­
ve­be­
li Ta­
nam­
deboba (da­
we­
se­bu­
le­ba­
Si),
Tavisufali ad­
gili (sas­
wavlebelSi).
 institutSi ori v.-aa.
vakAntur-i [fr. Vacant (e)] –
da­ukavebeli, Tavisufali
(ad­gili, Tanamdeboba).
 profesoris v. Ta­nam­
de­
bo­
ba.
 vakantiuri Scd.
vakUum-i [laT. Vacuum si­ca­
ri­ele] _ (fiz., teq.) airis
Za­lian gauxSoebuli mdgo­
ma­reoba, TiTqmis carieli
siv­
rce.
¥ vakuumuri.
 v. sivrce.
 vakumi, vakumuri Scd.
valEntoba [laT. Valens, va­len­
tia Zala,(Valentis) Zalis mqone]
– (qim.). atomis Tviseba Se­
u­
erTdes sxva atomebis gar­
kveul raodenobas
val
-182-
 mudmivi v., cvladi v.
vAlet-i [fr. Valet msaxuri] –
figura banqoSi.
valpUrgiis RAme [kreb. Zv.
germ.] _ wminda valpurgiis
dResaswaulis (pirveli ma­
isis) winaRame, rodesac, Zve­
li germanuli xalxuri
cru­rwmeniT hartis mTis
umaR­les mwverval brokenze
imar­Teba kudianebisa da
ja­
doqrebis Rreoba.
 valpurgis Scd.
vAls-i [fr. Valse germ Walzer]
– 1. didad gavrcelebuli
wyvil­Ta cekva; musika am
cek­
visaTvis.
2. am cekvis ritmis sa­kon­
certo (saorkestro, sa­
fortepiano da sxv.) na­
war­
mo­
ebi.
 Sopenis v.-ebi.
vAltorna [rus. валторна <
germ. Walthorn samonadireo
buki] – spilenZis sasule
sak­
ravi – spiralurad mox­
rili mili, romelic bo­
loSi farTovdeba.
mevAltorne – valtornis
dam­kvreli.
¥ valtornisa, mevaltorni­
sa.
 valtornasi, mevaltorna­
si, `valtornaze ukravs”
Scd.
valtOrnist-i _ igivea, rac
mevaltorne (ix. val­tor­
na).
vAluta [it. Valuta farTo Ri­
re­buleba] – 1. ama Tu im
qvey­nis fulis sistema; fu­
lis erTeuli, romelic
sa­fuZvlad udevs am sis­
temas.
2. ucxo saxelmwifos fu­
li.
 mtkice v., oqros v.
¥ savaluto.
 s. operaciebi.
 valiuta, savaliuto Scd.
vAmpir-i [fr. Vampire, germ.
Vam­pir] – germanul da sla­
vur TqmulebebSi: 1. cru
rwmeniT; micvalebuli, ro­
me­lic RamRamobiT dgeba
saf­lavidan da adamianebs
swovs sisxls.
2. Seubralebeli, sisxlis­
msme­li, ulmobeli adamiani.
3. erTgvari Ramura; gav­r­
ce­
lebulia tropikul ame­
ri­
kaSi.
vandAlebi [germ. Vandalen] – 1.
Zveli germanuli tomi, ro­
melmac me-5 s.-is Sua wlebSi
dai pyro romis imeriis na­
wili, gaZarcva romi da
gaanadgura mravali kul­
turis Zegli.
2. (gadat.) istoriul ZeglTa
da kulturul faseulobaTa
-183gamanadgurebeli adamianebi
(sinon. barbarosebi)
vandAlizm-i _ istoriuli
Zeg­
lebisa da kulturul
fa­
seulobaTa ganadgureba
(sinon. barbarosoba).
vAnil-i [fr. Vanille esp.] – 1.
tro­pikuli mcenare; isxams
grZel wvril nayofs.
2. am mcenaris gamxmari sur­
nelovani nayofi; iye­ne­ben
kulinariasa da par­fi­
u­me­
riaSi.
 v.-is fxvnili.
¥ vaniliani.
 v. namcxvari, v. orcxo­
bi­
la.
varQant-i [laT. Varians (varian­
tis) cvalebadi] – 1. risme
nairsaxeoba, saxecvlileba.
 proeqtis ramdenime v.,
v.-ebis gaTvla (Wadrakis
partiaSi).
2. raime nawarmoebis an mi­si
nawilis erT-erTi redaq­
cia.
 `ieso qriste – kacobriobis
raindi”- is pireli v.
variAcia [laT. Variantio cvli­
leba] – 1. (wign.). igivea, rac
varianti (mniS. 1)
2. Cveulebriv mr.-Si vari­a­
ciebi – musikaluri na­
war­
moebi, cekva da sxv; rac war­
moadgens ZiriTadi Temis
vaq
gameorebasa da damuSavebas
sxvadasxva cvlilebebiT.
 piesis v.-ebi, Tema v.-ebiT.
¥ variaciuli aRricxva – ma­
Tematikuri analizis erTerTi dargi.
varQete [fr. Variete] – msubuqi
Janris (estradis) Teatri.
 varietesi.
 varietisa Scd.
vAsal-i [fr. Vassal laT. Vassa­
lus] – 1. Sua saukuneebSi da­
sav­
leT evropaSi: memamule,
feodali, romelic damoki­
de­buli iyo ufro msxvil
feodalze (siuzerenze).
2. gadat. (wign) vinmeze da­
mokidebuli, visime xel­
q­
veiTi piri an sa­
xel­
mwifo.
¥ vasaluri.
 v. damokidebuleba, v. sa­
xel­
mwifo.
vatQkan-i [laT. Vaticans bor­
c­vi (goraki) tibris mar­
j­vena sanapiroze rom­Si]
– kaTolikuri ek­le­siis
re­l igiur-ad­
m i­
n is­
t ra­
c i­
u­li centri; am ek­le­siis
me­Tauris ro­
mis papis –
re­zidencia;
war­
moadgens
cal­
ke sa­xel­
mwifos q. ro­
mis centrSi.
vAqcina [laT. Vaccinus Zro­
xisa] – preparati, romesac
iye­neben infeqciur daava­
vaq
-184-
de­
baTa winaaRmdeg asac­re­
lad.
vaqcinAcia – (medic.) vaq­
ci­
nis Seyvana adamianis an
cxovelis organizmSi; vaq­
ciniT acra.
vAxt-i [holand. wacht] – (zRv.)
1. morigeoba gemze.
 v.-ze dgoma
2. gemis eki paJis nawili, ro­
melic morigeobs; drois
mo­
nakveTi, rodesac erTi
cvla morigeobs.
 v.-is meTauri, Ramis v.
¥ savaxto.
 s. Jurnali, s. samsaxuri.
 vaxta Scd.
vAxter-i
da
vaxtiOr-i
[germ. wachter] – morige da­
ra­
ji dawesebulebaSi, sa­
warmoSi.
vaUCer-i [ingl. Vau­cher xel­
we­
rili,
gasamarTlebe­li
dokumenti] – igivea, rac
saprivatizacio Ceki.
¥ vauCerisa.
vahAbizm-i [sakuT. sax. kreb.
arab. wahha seqtis da­ma­
ar­se­
beli] – islamis re­li­giurpolitikuri moZRvre­ba.
vegetariAneli [ingl. Vege­
ta­rian – adamiani, romelic
xorcs ar Wams da mxolod
rZis produqtebiT da mce­
na­reulobiT ikvebeba.
¥ vegetarianuli.
 v. saWmelebi, v. sasadilo.
 vegeterianeli, vegeteri­a­
nu­li Scd.
vegetarianEloba [laT. Ve­
ge­tarios mcenareuli] – kvebis
sistema, romlis mixedviT
dauSvebelia xorcis Wama.
vegetatQuri [laT. Vegetarius]
– (biol.) rac cxovelebisa
da mcenareebis kvebasTan
aris dakavSirebuli.
vegetatiuri organoebi
– mcenaris kvebisa da
zrdis organoebi (fesvebi,
Re­ro, foT­
lebi).
vegetatiuri gam­rav­le­
ba – mcenareTa gam­rav­leba
ara­sqesobrivi gziT
vegetatiuri nervuli
sis­
tema – (fiziol.) ner­
vuli sistemis nawili, ro­
me­lic awesrigebs saWmlis
mom­ne­
lebeli, sisxlis mi­
moqcevis, sasunTqi da sxv.
Sinagani organoebis moq­
me­
debas.
¥ vegetaciuri _ sxvaa (ix.
vegetacia).
vegetAcia [laT. vegetatio] –
(biol.) mcenaris sasicocx­
lo moqmedeba, misi zrdis
procesi.
¥ vegetaciuri da save­
ge­
ta­
-185cio.
 v. – (s) periodi.
velo... _ sityvis Semokleba
`velosi pedis~.
velOdrom-i [laT. ve­lox (velo­
cis) swrafi da dro­mos sarbie­
li, rbola] _ sportuli
na­geboba
velosi pedebiT
Se­
jibrebisaTvis
(sinon.
treki).
velOriqSa _ riqSa (mniSvn.
2), romelic velosi pedze
zis da ise moZraobs.
¥ veloriqSisa.
 veloriqSasi, velorikSa
Scd.
velosQped-i [fr. vēlosipēde] _
or- an samTvliani manqana,
ro­
melic moZraobaSi moh­
yavs zed mjdoms pedlebze
fexis daWeriT.
velosi pedis
gamogoneba
_ (saub.) iseTi risame ga­
mo­
goneba, rac didi xania,
cno­bilia, gamogonebulia
(in­JinerTa wreSi cnobilia
erTi faqti, rodesac erTma
vai-gamomgonebelma
skams
cen­
trSi gamoaba fexi _
aqao-da gamomgonebeli mer­
qvaso.
¥ savelosi pedo.
 s. sporti.
velosi pEdist-i _ ve­lo­si­
pediT mavali, save­lo­
si ­pe­
ven
do sportis mimdevari.
velOsport-i _ save­lo­si ­pe­
do sporti.
velOtrek-i [ix. treki] _
igi­
vea, rac velodromi.
vEna [laT. vena] _ (anat.) sis­
xlZarRvi, romliTac sis­
xli
organoebidan
da
qso­
vilebidan miedineba gu­
li­
saken (Sdr. arteria).
¥ venuri.
 v. sisxli.
vEndeta [laT. vendetta] _ sis­
xlis aRebis adaTi (upi­ra­
tesad sardiniasa da kor­
sikaze).
vEnera, vEnusi [laT. Venus
(Veneris] _ 1. romaul mi­To­
logiaSi: siyvarulisa da
silamazis qalRmerTi.
2. dedamiwasTan yvelaze ax­
lo myofi planeta; Cve­
ulebriv Cans gaTenebisas
da mzis Casvlis Semdeg.
cis­
kris varskvlavi.
venErul-i [< kreb. laT. sne­
uleba (daavadeba)] _ in­feq­
ciuri daavadeba (si­fi­
lisi,
gonorea da sxv.), ro­
me­
lic
Cveulebriv sas­
qeso or­
ganoebis gziT ga­
da­
dis.
 veneriuli Scd.
vEnzel-i [< polon. vçsel kvanZi]
_ erTmaneTze mxatvrulad
ven
-186-
ga­
daxlarTuli inicialebi
(sa­xelisa da gvaris pir­
veli asoebi).
vEntil-i [germ. ventil sar­
qveli] _ 1. (teq.) mil­sa­
de­
nebSi, aparatebSi
da
misT.: siTxis an airis sa­
regulacio (Casaketi da
gasaSvebi) sarqveli.
2. (mus.) sasule musikalur
sakravebSi: erTgvari sar­q­
veli bgeris simaRlis Se­
sac­vlelad.
 vintili Scd.
ventilAtor-i [< laT. ven­
tilator gamniavebeli] _ mo­
wyo­biloba
daxurul
sad­gomebSi haeris ga­saw­
men­
dad.
 ventiliatori, vintila­
tori Scd.
ventilAcia [laT. ventilatio]
_ daxuruli sadgomis ga­ni­
aveba ventilatoris saSua­
le­
biT.
¥ saventilacio.
 s. mili, s. mowyobiloba.
 ventiliacia, vintiliacia,
saventiliacio, savin­ti­li­
a­
cio.
vEranda [port. ingl. veranda
< ind.] _ Ria an daxuruli
aivani saxlis garSemo an
misi erT-erTi kedlis ga­
yolebaze.

¥


mominuli v.
verandiani, verandisa.
v. saxli.
verandasi Scd.
verbAlur-i [laT. verbalis] _
zepiri, sityvieri.
 v. saSualebebi.
vErdiqt-i [fr. ingl. verdict
< laT. vere dictum sarqveli]
_ (samarT.) sasamarTlo
pro­cesze nafic msa­jul­
Ta gadawyvetileba msjavr­
dadebulis braleulobis an
udanaSaulobis sakiTxze.
 gasamarTlebeli v., gasam­
tyunebeli v.
vErlibr-i [fr. vers libre Tavi­
su­fali leqsi] _ leqsis
erT-erTi saxeoba; agebulia
upiratesad
intonaciursin­
taqsur safuZvelze da
yuradReba ar eqceva taepSi
marcvalTa raodenobasa da
maxvils (sxvanairad: TeTri
leqsi).
vErmut-i [germ. Wermut] _ das­
pirtuli Rvino, romel­sac
aromatis misaRebad da­
ma­
tebuli aqvs zogierTi ba­
la­
xis (unTavresad ab­zin­
dis) nayeni.
vernQsaJ-i [fr. Vernissage] –
samxatvro gamofenis gaxsna,
agreTve misi gaxsnis dRe.
vErJe [fr. Verge] – qaRaldis
-187sa­
xeoba badis magvari mo­
xatulobiT, paraleluri
xa­
zebis ori sistemisgan
Sem­
dgari.
vErsia [fr. Version laT. Versare
saxis Secvla] – raime faq­
tis, ambis erT-erTi axsna,
gadmocema, ganmarteba (ram­
de­
nimedan).
 axali v., ukanaskneli v.
vertQkal-i [laT. Verticalis
mwvervalisa] – vertikaluri,
Sveuli xazi (sapirispiro,
horizontali).
vertikAlur-i – rac ho­ri­zon­
talur sibrtyesTan qmnis
marT kuTxes; Sveuli (sa­
pirisp. horizontaluri).
 v. xazi
vErf-i [holand. werf] – gemebis
saSenebeli an saremonto
sa­
warmo.
vEsta [laT. Vesta] – 1. ro­ma­
uli miTologiaSi oja­xu­
ri keris mfarveli qal­
RmerTi.
2. (astr.) yvelaze kaSkaSa
mci­re planeta.
vEstern-i [ingl. western dasav­
leTisa] – saTavgadasavlo
kinofilmi, romelSic moq­
medeba viTardeba CrdiloeT
amerikis dasavleTis Sta­
teb­Si me-19 s.-Si.
vestibQul-i
vet
[fr.
Ves­ti­bu­
le] – didi darbazi sazo­
ga­
doebrivi Senobis sxva na­
wilebis Sesasvlelis win.
 Teatris v., sasaxlis v.,
metros v.,
 vestibuli Scd.
vetEran-i [laT Veteranus mo­
xu­ci, Zveli jariskaci] – 1.
Zveli gamocdili meomari:
omgadaxdili mebrZoli
2. Zveli damsaxurebuli mu­
Saki, moRvawe.
 Sromis v., Teatris v.
veterQnar-i – veterinariis
spe­
cialisti; saqonlis eqi­
mi (Zv. sinon. beiTali).
¥ veterinaruli da save­
te­
rinaro.
 v. (s.) instituti.
veterinAria [laT. Veterinarius
saqonlis momvleli] – mec­
ni­
ereba cxovelebis da­a­
va­
debaTa da maTi mkur­na­
lo­
bis Sesaxeb; cxovelTa
mkur­
naloba
¥ veterinariuli da savete­
ri­nario.
 v. (s.) punqti, v. (s.) dax­
ma­
reba.
 ixmareba agreTve vete­
ri­
na­
ruli da saveterinaro, rac
veterinari-s
zedsarTavi
sa­xelebia.
 veterinaluri Scd.
vet
vEto [laT. Veto
-188-
vkrZalav]
– 1. sa­erTaSoriso da sa­
xel­
mwifo samarTalSi; ak­
r­
Zalva, romelsac adebs
er­
Ti saxelmwifo organo
me­
oris
gadawyvetilebas;
ve­
tos ufleba Cveulebriv
aqvs saxelmwifos me­Ta­u­rs
parlamentis ga­dawy­ve­ti­le­
baTa mimarT.
2. saerTaSoriso samarTalSi:
sxva­dasxva qveynis war­mo­
mad­genelTagan
Semdgari
ko­
legiuri organos (sadac
sa­
kiTxebi wydeba erTxmad)
erT-erTi wevris gancxadeba
imis Sesaxeb, rom igi wi­
na­
aRmdegia umravlesobis ga­
da­
wyvetilebisa; xor­ci­
el­
deba xmis micemiT.
 v.-s ufleba.
vetos dadeba – ri­
same ak­
r­
Zalva
vEqsil-i [< germ.
Wechsel
ga­
moc­
vla, Secvla, da­xur­
da­
veba] – saTanadod ga­
for­mebuli savalo xel­
we­
ri­li, romelic Seicavs
val­debulebas gadaixadon
gar­k­veuli Tanxa daTqmul
va­da­
Si; (qarT. sinon. Ta­
masuqi).
veqsilolOgia
–
[laT.
Vexil­lum droSa] – mecniereba,
ro­
melic droSebs, maT war­
moSobas swavlobs.
vEqtor-i [laT. Vektor wamyvani]
– ma­Tematikuri an fizikuri
si­dide,romelic xasiaTdeba
ricxobrivi mniSvnelobiT
da mimarTulebiT.
¥ veqtoruli.
 v. sidide.
 veqtori Scd.
vQagra [laT. Viagra] – (sa­me­
dic.) mamakacis impo­
ten­
ci­
is sawinaaRmdego pre­
pa­
ra­
ti, damzadebulia qi­
mi­
uri
niv­
TierebebiT; ga­
mo­iy­eneba
mxolod eqimis da­niS­nu­
le­
biT;
viAduk-i [fr. Viaduc < laT.
Via gza da duco mimyavs] – xe­
obaze, xevze gayvanili xidi,
xidiseburi nageboba.
viAkreme [laT. Viacreme] – (sa­
medic.) partniorTan qalis
seqsualuri
kontaqtebis
dros
disharmoniis
sa­
wi­na­
aRmdego
preparati;
dam­
za­
debulia floris –
mce­
na­
reTa samyaroTa sa­
fuZ­vel­
ze;
absoluturad
uv­ne­
belia.
vQbram-i – mTaSi sasiarulo an
saTxilamuro sqellanCiani
fexsacmeli.
vibrAtor-i [laT. Vibrare rxeva,
qanaoba; kankali] – rxeviTi
moZraobis warmosaqmneli
mo­wyobiloba
-189-
vibrAcia [laT. Vibratio] – dre­
viv
sxi­vu­
ri milakis ekranze
rTu­
li satelevizio, ra­
di­
kadi sxeulis rxeviTi moZ­
o­
l
okaciuri
da
sxva
sig­
raoba; arxeva, TrTola.
na­
lebis ga­
mo­
sa­
xu­
lebasTan
vibrQon-i [fr. Vibrion] – baq­
kav­
S
irze.
te­
ria erTgvari
 videomagnitofoni, vi­de­
 qoleris v.
osignali, video­te­
le­
fo­
ni.
vibro... [< laT. Vibrare rxeva,
kankali] – rTul sityvebSi videOkli p-i [ingl. Vi­deo
televizia da clip amoW­
ra;
uC­
venebs mocemuli si­
ty­
amo­naWeri] _ tele­ga­
da­
ce­
vebis
damokidebulebas
maSi: CanarTi, romelic Sed­
rxe­vasTan.
ge­
nilia swrafad cvladi
vibrOfon-i [< laT. Vibrare
sxva­
dasxva suraTisgan, rek­
rxe­va, kankali da phone xma]
– jazSi – dasartymeli in­
lamisgan da romelsac xSi­
strumenti rxeviTi bge­re­
rad axlavs musika.
bis gamosacemad.
videomagnitOfon-i [ingl.
vQgvam-i [ing. Wigwam < Crd.
Video televizia berZ. magne­
amerikis in­di­el­Ta erTtis magniti da phone bgera]
er­
Ti enidan] – Crd. ame­ri­
– aparati, romliTac xdeba
kis indielTa (ker­Zod al­
satelevizio programebis
gonkinebis) sa­cxov­
re­be­li
magnitur lentze Cawera da
gumbaTiseburi qoxi. ake­
Semdeg maTi kvlavwarmoeba
Teben xis totebis ler­
 videomagnitofoni Scd.
wmisgan.
videotelEfon-i [ingl. Vi­
video...1… [laT. Video vxedav] –
deo televizia da berZ. tele
rTuli sityvebis pirveli
Sors da phone bgera] – te­
nawili mniSvnelobiT `vxe­
lefoni, romelic mola­pa­
dav”
rakis xmasTan erTad mis
 videokli pi, video­
te­le­
gamosaxulebasac gad­
mos­
foni.
cems.
video...2 [ingl. Video tele­
 v.-is ekrani.
vi­
zia laT. Video vxedav] –
vivi pAria [laT. viviparus co­
rTu­li sityvis pirveli
cxalmSobi vivus cocxali
Se­
madgeneli nawili; mi­
da parare Soba] – (biol.)
u­TiTebs
eleqtronulco­
cxlad (da ara kvercxis
viv
-190-
dadebiT) Soba.
vivisEqcia [laT. vivus co­
cxali da sectio gakveTa] –
cxovelis cocxlad gakveTa
raime organos funqciis
Ses­
wavlis mizniT.
vQza [laT. visa naxuli] – 1.
sa­
xelmwifoSi Sesvlis, iqi­
dan gamgzavrebis an mis
te­
ritoriaze gavlis ne­
bar­Tva, romelic iZleva
am saxelmwifos mTavroba
(aRi­niSneba pasportSi).
2. Tanamdebobis piris war­
wera raime dokumentze, rac
niSnavs, rom es piri icnobs
dokumentis Sinaarss da
eTan­xmeba mas.
vQzav-i [fr. vis-à-vis] 1. (zmni­
sar­Ti) visime pirispir, pir­
dapiri.
2. visime pirdapir mdgomi an
mjdomi piri.
vizQon-i [germ. vision] – (wign.).
adamianis warmosaxviT, war­
modgeniT Seqmnili ara­re­
aluri ram; moCveneba.
vQziti [fr. visite] – mcire
xniT misvla vinmesTan Cve­
ulebriv oficialurad.
 v.-is dro, prezidentis v.
¥ savizito.
 s. kostiumi.
savQzito bAraTi – mkvri­
vi qaRaldis patara baraTi,
romelzedac
dabeWdilia
mi­si patronis gvari, sa­
xe­
li, wodeba, misamarTi; ga­
dascemen xolme meore pirs
– gacnobisas masTan stum­
ro­bisas da zog sxva Sem­
Tx­vevaSi.
vizuAluri [laT. visualis]
– mxedvelobiTi; TvaliT
war­moebuli.
 v. dakvirveba.
vikQngebi [skand. viking (mx).] _
skandinavieli meomari mez­
Rvaurebi me-8-11 ss-Si.
vQkont-i [fr. vikomte] – da­sav­
leT evropis zog qveyanaSi
(inglisSi Cvens dromde):
Ta­vadaznauruli tituli,
sa­Sualo baronsa da grafs
So­ris; am titulis mqone
piri.
vQla [laT. villa] – mdidruli
saxli qalaqgareT; mdid­ru­
li adgil-mamuli, agaraki.
¥ vilisa.
 vilasi, villa Scd.
vQmpel-i [holand. wimpel] –
1. boloSi orad gayofili
grZeli da viwro alami,
ro­melic aRmarTulia sam­
xed­ro gemis anZaze (gemis
erov­nuli kuTvnilebis aR­
sa­niSnavad).
2. patara samkuTxedi alami
-191-
vio
risame niSnad.
 violasi Scd.
3. TviTmfrinavidan Camosag­ viOlino [it. viollino] – yve­
debi grZellentiani paketi,
la­
ze maRali tembris mqo­
kolofi an mili, romelSic
ne oTxsimiani sakravi, ro­
moTavsebulia
mfrinavis
melsac xemiT ukraven.
pa­taki, an fosta.
 koncerti v.-s orkestri­
saTvis.
vindsErfing-i [ingl. wind­
sur­fing, wind qari surfing, surf
pQrveli viOlino _ mTa­
zvirTcema] – sportis sa­xe­
vari violino orkestrSi.
oba, afrian specialur da­
viOlinos gasARebi –
faze rbola.
(mus.) sanoto striqonis
vinEgret-i [fr. vinaigrette vi­
da­sa­wyisSi dasmuli erTnaigre Zmari] – civad saW­
erTi
ni­
Sani,
romelic
me­
li kerZi – wvrilad
miuTiTebs maRal xmebze.
daW­rili sxvadasxva bos­
t­
meviOline – violinos
ne­
uli, kartofili, kir­kaJad
dam­kv­reli musikosi.
moxarSuli lobio, er­
Tm­a­
¥ saviolino;
neT­Si areuli, rac ZmriT,
saviOlino kOncerti–
ze­
TiT da sxva sakazmiT
sim­
foniuri na­
war­
mo­
e­
bi, ro­
aris Senelebuli.
melSic mTava­
ri par­
tia gan­
vinQet-i [fr. vignette] – wignis
kuTvnilia vi­
o­
li­
no­
saTvis;
(Zv. xelnaweris) TavSi an
aseTi na­
war­
mo­
e­
bis Ses­
ru­
boloSi darTuli samkauli
leba.
– raime naxati, ornamenti.
¥ meviolinisa.
 vinietka Scd.
 meviolinesi Scd.
 `violinos ukravs”, `vi­o­
vinCEster-i < [sakuT. sax.] –
lino daukra”, `violinos
erTgvari sanadiro Tofi
damkvreli”,
(gamomgoneblis gvaris mi­

`violinoze ukravs”... Scd.
xed­
viT).
vQola [it. viola] – Zveleburi violOnCel-i [it. violoncello]
– violinos ti pis, magram
sak­
ravi – violinos wi­na­
masze didi oTxsimebiani
pari; gavrcelebuli iyo
sak­ravi; aqvs fexi, romli­
da­
savleT evropis qveynebSi
Tac dakvris dros iatakze
me-15-18 ss-Si.
idgmeba.
 violisa.
vir
-192-
 ixmareba agreTve Celo da
violinCelo.
vQraJ-i [fr. virage mobruneba]
– 1. mobruneba, moxveva dag­
ver­debiT, mrudxazovani moZ­
raoba (TviTmfrinavis, av­to­
mobilisa, gemisa da sxv).
 TviTmfrinavma v. gaakeTa,
TviTmfrinavi v.-Si Sevida
(e. i. mfrinavma v. daiwyo).
2. saavtomobilo gzis velo­
trekis an sportuli bi­
li­
kis monakveTi, ro­me­lic
Sig­niT aris dax­rili (av­
to­
mobilis,
ve­lo­si ­pe­dis,
mo­
tociklis da sxv. mrud­
xa­
zovani moZ­ra­o­bisTvis).
 cicabo v.
virQlizm-i [< laT. virilis ma­
makacis] – qalebSi meore­
uli mamakacuri sqesobrivi
niS­nebis (ulvaSebis, mama­ka­
curi agebulebis, boxi xmis
...) warmoqmna.
virtuAlur-i [laT. virtualis] –
rac SeiZleba gamovlindes
saTanado pirobebSi.
virtUoz-i [it. virtuoso] – 1.
msaxiobi, romelic srul­
yofilad flobs Ses­ru­le­
bis teqnikas (upi­ra­te­
sad
mu­
sikosze iTqmis).
2. saerTod adamiani, ro­
me­
lic didad aris da­xe­
lov­
nebuli Tavis saqmeSi.
¥ virtuozuli.
 v. dakvra, v. TamaSi.
vQrus-i [laT. virus Sxami] _
ga­damdebi daavadebis ga­
mom­
wvevi uwvrilesi mik­
ro­organizmebi,
romelic
Zlivs Cans an sul ar Cans
mikroskopSi.
¥ virusuli.
 v. gri pi, mcenareTa v. da­
avadebani.
virusolOgia [laT. virus
Sxa­mi da berZ. logos moZRvre­
ba] – mecniereba romelic
virusebs Seiswavlis.
vQsk-i [ingl. whisky kelt. (ga­
lebis) uisge wyali] – ara­
yi inglisSi da aSS-Si;
dam­
zadebulia qeris ala­
osagan.
 Sotlandiuri v.
vQskoza [laT. viscosus we­bo­
vani] – 1. sqeli, blanti niv­
Tiereba, romelsac iReben
celulozisgan;
iyeneben
xe­lovnuri abreSumis, ce­
lof­
nis da sxv. masalebis
da­samzadeblad.
2. xelovnuri abreSumi.
 v.-is perangi.
¥ viskozuri.
 v. abreSumi.
vQst-i [ingl. wist] – 1. banqos
TamaSi erTgvari.
2. kartis garkveuli kom­
bi­
-193nacia preferansis, bosto­
nis TamaSSi.
vitAmin-i [laT. vita sico­cx­le
da berZ. ammoniakon niSadu­
ri. fisovani gemfisi (amiaki)]
– sxvadasaxvagvari qimiuri
Semadgenlobis organuli
niv­
Tiereba, romelic auci­
le­
belia organizmis nor­
ma­
luri sasicocxlo moq­
me­
debisaTvis, sasicocxlo
Za­lebis aRdgenisaTvis; ase­
Ti nivTierebis Semcvleli
preparatia.
 vitaminebi A, B, C, P …
¥ vitaminiani.
 v. draJe.
vQtraJ-i [fr. vitrage] – feradi
minebisagan
gamoyvanili
su­
raTi an ornamenti (sar­k­
melSi da misT.).
vQtrina [fr. vitrine] – 1. ma­
Ra­ziis didi fanjara, ro­
melSic gamofenilia gasa­
yidi saqonlis nimuSebi.
 gemovnebiT gaformebuli
v.
2. mominuli karada, yuTi, da­
fa da sxv., sadac ga­mo­fe­ni­
lia sxvadasxva nivTi.
 muzeumis v.-ebi, maRaziis
dax­
lze mowyobili v., ga­
zeTebis v. quCaSi.
viqtOria [laT. victoria] – 1.
romaul miTologiaSi, ga­
vod
marjvebis qalRmerTi.
2. baRis erTgvari msxvili
mar­wyvi.
3. igivea rac viqtoria-re­
gia.
viqtOria-rEgia [laT. Vic­to­
ria­Regia] – wylis di­
di mce­
na­
re dumfaras oja­
xi­
dan
2 m-de diametris mrgva­li
foT­
lebiT; iz­
r­
deba ek­
va­
to­rul samreT ame­rikaSi;
ev­ropaSi
viq­to­
ria-regia
ga­mohyavT oran­JereaSi.
viqtOrina – TamaSi erTgva­
ri – codnis sxvadasxva
dar­gTan dakavSirebul ki­
Txvebze pasuxis gacema.
 literaturuli v., mu­
si­
ka­
luri v.,
¥ viqtorinisa.
 viqtorinasi Scd.
vice... [laT. vice nacvlad, ma­
gier] – rTuli sityvis pir­
veli Semadgeneli nawili;
aRniSnavs moadgiles, Semc­
v­lels.
 viceprezidenti.
vQce-admQral-i – erT-er­
Ti umaRlesi samxedro wo­
de­bu­
leba sazRvao flotSi,
ad­miralze
dabali
da
kontr-admiralze maRali.
vQce-prezQdenti – pre­
zi­den­
tis moadgile.
vodEvil-i [fr. vaudeville] –
voi
-194-
mok­
le komikuri piesa, ro­
melSic sasimRero kup­le­
tebi da cekvebia CarTuli;
(erTi an ormoqmedebiani
msubuqi piesa).
voQaJ-i [fr. vayage] – (moZv.
axla iron.) – mogzauroba.
vokAliz-i [fr. vocalize] –
(mus.) momRerlis xmisTvis
gan­
kuTvnili uteqsto sa­
var­jiSo; sruldeba mxo­
lod xmovani bgerebis gad­
mocemiT.
vokAlist-i _ pro­fe­si­on­a­
lu­
ri momRerali.
 v-Ta konkursi.
vokAlur-i [it. vocale xmo­va­ni]
– simRerasTan da­kav­Si­
re­
bu­
li; sasimRero.
 v. musika, v. xelovneba.
vOlan-i [fr. volant mfrinavi]
– frTebis an talRovani
Car­Cos mqone msubuqi Zab­
riseburi burTi bad­min­
to­
nis saTamaSod.
vOlei [ingl. wolley] – (sp.)
bur­Tis miReba (dartyma) ha­
erSive (CogburTSi da sxv.)
 ufro sworia voli.
volQer-i [fr. voliere] – Se­mo­
Robili adgili cxo­
ve­le­
bisaTvis.
 zooparkis v.
voltiJQreba [fr. voltiger] –
gaWenebul cxenze varjiSi
– Sextoma – Camoxtoma.
vOltmetr-i _ eleqtrowre­
dis or wertils Soris ar­
sebuli denis Zabvis sazomi
xelsawyo.
voluntArizm-i [laT. vo­lun­
tarius nebisyofisa] _ TviT­
ne­buri
gadawyve­
tilebani,
rom­
lebic ugulebelyofis
obi­
eqturad arsebul pi­
ro­bebs da sa­
zo­
ga­
do­eb­
ri­vi
cxovrebis
kanon­
zo­
mi­
e­
re­
bebs.
 voliuntarizmi Scd.
voluntArist-i _ piri, ro­
melic Tavis saqmianobaSi
xel­
mZRvanelobas mxo­
lod
sakuTari nebiT, ugul­
ebel­
yofs obieqturad arsebul
pirobebs, realurad ar­
se­
bul viTarebas, SesaZ­
leb­
lo­
bebs.
 voliuntaristi Scd.
vOlfram-i [germ. wolfram] –
qi­
miuri elementi, mover­cx­
lisfro Zneldnobadi li­
Toni.
vOtum-i [laT. vofum survili] –
parlamentebSi: kenWisebu­
ri
miRebuli gadawyvetileba.
ndObis
(undOblobis)
vO­
tumi – parlamentSi
xmis micemiT miRebuli ga­
-195da­
wy­vetileba,
romliTac
ga­
moxatulia mTavrobis an
mis romelime wevris moR­
va­weobis mowoneba (ar­mo­
woneba).
 mTavrobis ndobis (an un­
doblobis) v.
vUal-i [fr. voile] – wminda, gam­
Wirvale qsovilis an ba­dis
naWeri, romelic ukeT­deba
qalis quds saxis da­sa­
faravad.
¥ vualiani.
 v. qali.
vulgarizAcia [laT. vulgaris
ubralo Cveulebrivi] –
uki­duresi gayalbeba, da­ma­
xinjeba.
 sakiTxis v.
vulgArizm-i _ vulgaruli,
uxe­Si sityva an gamoTqma,
sa­
literaturo enaSi nax­
mari.
vulgArul-i [laT. vulgaris
Cve­
ulebrivi, mdabiuri] –
uxamsi, uxeSi.
 v. gamoTqma, v, manerebi.
vUlkan-i [< laT. Vulcanus ce­cx­
li, ali] – 1. konusuri mTa,
romlis mwvervalze dro­
dadro an mudmivad amo­if­
rqveva gamdnari qanebi (la­
va), gaxurebuli gazebi da
ferfli.
2. romaul miTologiaSi: ce­
zeb
cxlisa da mWedlobis Rmer­
Ti: (berZnul miTologiaSi
mas Seesabameba hefestosi).
vulkanolOgia [laT. vul­
canus cecxli, ali da logos
moZRvreba] – vulkanis Sem­
swavleli mecniereba.
vundErkind-i [germ. wunderkind
saocari bavSvi, bavSvi-sas­
wauli] – araCveulebrivi
ni­
Wis mqone bavSvi.
 vunderqindi Scd.
z
zAlp-i [rus. залп < laT. salve
salami!] – erTdrouli dac­
la ramdenime Tofisa, zar­
baznisa (qvemexisa).
zAmS-i [polon. samsza] – xa­
verdovani zedapiris mqone
rbili tyavi (qarT. nati).
 z.-is fexsacmeli.
 zamSa Scd.
zEbra [fr. zebre, ingl. holand.
zebra kongos enidan] – cxenis
magvari gareuli cxoveli;.
aqvs Savi da TeTri zolebi;
binadrobs afrikaSi.
 zebras TeTri zolebi aqvs
Sav fonze Tu Savi zolebi
TeTr fonze (piriqiT)?
zEbu [fr. zebu] – kuziani xari;
zev
-196-
Sinauri cxoveli, romelic
gavrcelebulia aziasa da
afrikaSi.
zEvs-i [berZ. zeus] – berZnul mi­
TologiaSi: uzenaesi Rmer­
Ti; RmerTi cisa, quxilisa,
elvisa da wvimisa; iTvleba
RmerTebis da adamianebis
ma­
mad da mefed.
zEnit-i [fr. zenith arab. samt
(ur-ra’s) gza (Tavisa) – 1. cis
sferos umaRlesi war­mo­
sax­
viTi wertili dam­k­vir­
veb­
lis Tavze.
 mze z.-Si iyo; didebis z.
2. gadat. (wign.) risame gan­
viTarebis umaRlesi sa­
fe­
xuri, mwvervali.
sazEnito – (samx.) rac gan­
kuT­vnilia sa­hae­ro mizanSi
(TviTmfrinavebisTvis
da
sxv.) sasrolad.
 s. artileria, s. cecxli.
zEro [fr. zero nuli] – nuli
qula; nuli.
zEt-i [fr. zet] – laTinuri
an­
banis bolo asos (z-is)
sa­xeli; maTematikaSi ix­
ma­
reba ucnobi sididis aR­
saniSnavad iqssa da ig­rek­
Tan erTad.
zikUraT-i [aqad. ziqquratu] –
safexurebad agebuli sa­
kulto koSki Zveli me­
so­
po­tamiaSi (babilonsa da
asi­riaSi).
zQud-i [germ. sûd, holand. zu­
iden] – 1. samxreTi.
2. samxreTis qari.
zQud-vEst-i [germ. sûd-west,
holand zuid-west] _ 1. sam­
x­
reT-dasavleTi.
2. sam­xreT-dasavleTis qari.
zQud-Ost-i [germ. sûd-ost, ho­
land. zuid-oost] _ 1. sam­
x­
reTaRmosavleTi.
2. sam­
x­
reT-aRmosavleTis qa­
ri.
zodQaqo [<berZ. zôdiakos (kyk­
los) cxovelebis (wre)] –
(astr.) Tormeti ekli ptikis
Tanavarskvlavedi, rom­
le­
bic ganlagebulia didi
wris gaswvriv, romelTa
gav­
liTac moZraobs mze
wlis ganmavlobaSi.
zodQaqos nQSnebi – aR­
niS­
v­
na Tormeti Ta­na­
var­
s­kvlavedisa,
romelTac
aqvT upiratesad cxovelTa
saxeebi: verZi, kuro, lomi,
Rri­
ankali da sxv.
 zodiaki, zodiaqi Scd.
zOil-i _ ityvian usamarTlo
RvarZlian kritikosze [Zv.
berZeni ritorisa da so­
fis­
tis zoilis (me-4 s.
Zv. welTaRr.) saxelis mi­
-197-
zor
xed­viT _ usamarTlod ak­
na­
wili mniSvnelobiT `cxo­
ritikebda homerosis `ili­
velTa samyaros exeba”.
 zoomaRazia.
adasa” da `odiseas”.
zOna [berZ. zone sartyeli,ol­ zoolOgia [berZ. zõon cxo­
veli da logos moZRvreba] _
qi] _ raime saerTo niSnis
mecniereba, romelic cxo­
mi­
xedviT gamoyofili siv­
vel­
Ta samyaros swavlobs.
rce, zoli, raioni.
¥ zoologiuri.
 arqtikis z., sasazRvro z.,
 z. muzeumi.
akrZaluli z., saartilerio
cecxlis z.
zoologQuri parki (mok­
¥ zonaluri.
led: zoOparki) _ parki
 z. sazRvrebi, z. TaTbiri,
(ba­Ri), sadac Tavmoyrilia
z. spartakiada.
saCveneblad da mecnieruli
zOnd-i [<fr. sonde saceci]
dakvirvebisaTvis nair-nairi
_ 1. saeqimo xelsawyo _
cxovelebi da frinvelebi.
wvrili mili an Rari, ro­ zootEqnika [zõon cxoveli
melic SehyavT adamianis
da < berZ. techne ostatoba,
sxe­
ulis Rruebsa da ar­
xe­
lovneba] _ mecniereba sa­
xebSi gamokvlevis an mkur­
soflo-sa­
me­
urneo cxo­vel­
nalobis mizniT.
Ta mo­
Se­
nebis, mov­
lisa da
 kuWis z., qirurgiuli z.
ga­mo­
yenebis Se­saxeb.
2. sahaero burTi, romelic
¥ zooteqnikuri.
atmosferos zeda fe­neb­
Si
 z. instituti, z. labo­
ra­
av­tomaturad iwers me­te­
to­ria, z. momsaxureba.
orologiur mona­ce­mebs.
zoroAstrizm
-i
_
Zvel
 z-is gaSveba.
Sua aziaSi, iranSi, avRa­
neT­
zOndaJ-i [< fr. sondage] da
Si, azerbaijanSi da zog
zondQreba [germ. sondieren]
sxva qveyanaSi gav­r­
ce­
le­
_ zondiT risame gasinjva.
bu­li religia; mis­T­vis da­
 Wrilobis z.
maxasiaTebelia cecx­lT
­ ay­
2. gadat. (wign.) winaswar ri­­
vanismcemloba, war­
mod­
gena
same garkveva, niadagis mo­
ori sawyisis _ sikeTisa
sinjva; dazverva.
da borotebis brZo­la­
ze
zOo... [berZ. zõon cxoveli] _
da sxv. gadmocemiT z.-is
rTuli sityvebis pirveli
Seq­
mna miewereba Zv. ira­
-198-
zum
nu­li religiis wi­nas­war­
me­
ty­velis
za­
ratuStras
(ber­Znuli wyaroebiT _ zo­
ro­
astrs, aqedan _ sa­xel­wo­
deba).
zUmer-i [ger. Summer] _ eleq­
truli xelsawyo xmovani
signalebis
misaRebad
(qarT. sinon. zuzuna).
 savele telefonis z.
T
TalasoTerApia [berZ. Tha­
lassa zRva da Therapeia] –
zRvis haviTa da zRvaSi ba­
naobiT mkurnaloba; mzis
abazanebi.
TAlia [berZ. thaleia] – berZnul
miTologiaSi, komediis mu­
za.
TAlmud-i [Zv. ebr. talmūδ moZ­
Rvreba < lāmaδ swavleba]
– ebraelTa religiuri, sa­
yofacxovrebo da sa­mar­T­
lis wesebisa da kanonebis
krebuli; Sedgenilia bib­
liis
(`Zveli
aRTqmis”)
wig­
nebis ganmartebaTa sa­
fuZ­velze.
TEatr-i [berZ. Theatron] – 1.
xelovnebis dargi – dra­
ma­
tul nawarmoebaTa sce­
na­
ze warmodgena – gan­xor­
cieleba.
 qarTuli T.
2. dawesebuleba, ro­
me­lic
axorcielebs war­
mod­
ge­
ne­
bis dadgmas; aseTi da­we­
se­
bulebis Senoba.
 SoTa rusTavelis saxe­
lo­
bis akademiuri T., T-is
mTa­
vari reJisori.
¥ Teatraluri da saTeat­
ro.
 T. (s.) xelovneba, T. (s.)
in­
stituti, T. (s.) sa­
zo­ga­
doeba, T. (s). sezoni, T (s.)
Jurnali.
TEza [fr. Thesev berZ. Thesis
de­buleba] – ix. Tezisi.
TEzis-i [berZ. Thesis] – 1. lo­
gikaSi: debuleba, rom­
lis
WeSmariteba unda dam­t­
kic­
des.
2. hegelis idealistur fi­
losofiaSi: ganviTarebis
pro­
cesis pirveli safe­xu­
ri.
TEizm-i [berZ. Theos RmerTi]
– religiuri moZRvreba,
ro­melic aRiarebs rom ar­
se­bobs
gansakuTrebuli
go­nieri arseba – RmerTi,
ro­melmac Seqmna qveyana
(sam­yaro) da ganagebs mas.
TEma [berZ. Thema] – Txrobis,
gamokvlevis, saubarisa da
-199misT., sagani. sakiTxi.
 moxsenebis T., istoriuli
T., saliteraturo T.
¥ Tematuri.
 T. gamofena.
 Tematiuri Scd.
TemAtika – TemaTa er­Tob­
li­
oba.
 mxatvrul nawarmoebaTa
T.
¥ Tematikuri.
 leqciaTa T. gegma.
 Tematiuri Scd.
TEmida [berZ. Themis, themidos] –
1. Zv. berZnul miTologiaSi
RmerTi, romelic gamo­xa­
tu­lia Tvalebze sax­ve­vi­
ani qalis saxiT (mi­u­ker­Zo­
eblobis niSani), erT xelSi
sasworiTaa da meoreSi max­
viliT.
2. (gadat.) marTlmsajule­ba.
 T.-is msaxuri.
TEneb-i [ingl. Thegh da thene]
– inglisSi, SotlandiaSi:
didgvarovnebi, mefis di­de­
bulni.
TeogOnia [berZ. Theogonia
Rmer­Tebis warmoSoba] –
miTebi RmerTebis warmo­
Sobis Sesaxeb.
TeokrAtia [berZ. Theos RmerTi
da kratos xelisufleba] –
mmarTvelobis forma, rom­
lis drosac politikuri
Teo
Za­laufleba samRvdeloebas
ekuT­
vnis.
TeolOgia [berZ. Theologia]
– moZRvreba RmerTisa da
religiuri dogmatebis Se­
saxeb; RvTismetyveleba.
TeOrema [berZ. theōrēma <
theōreō vixilav, vfiqrob]
– maTematikuri debuleba,
rom­
lis marTebulobas ad­
genen mtkicebis gziT.
 piTagoris T., T-is dam­
tkiceba,
TeoretQkos-i – piri, ro­
me­lic amuSavebs codnis
ra­i­me dargis Teoriis sa­
kiTxebs.
 fizikis T.
TeOria [berZ. Theoria dakvir­ve­
ba,kvleva] – 1. gamocdile­
bis,
sazogadoebrivi praqtikis
lo­
gikuri ganzogadoeba,ro­
melic asaxavs bunebisa da
sazogadoebis ganviTarebis
kanonzomierebas.
 Semecnebis T., fardo­
bi­
To­bis (relativobis) T.
2. im ganzogadoebul de­
bu­
le­baTa erToblioba, rom­
le­bic qmnian raime mec­
ni­
erebas an mis erT-erT
dargs.
 manqanebisa da meqanizmebis
T., albaTobis T.
3. im wesebis debulebebis
Teo
-200-
erToblioba, romelTa Ses­
wavla gvexmareba ama Tu im
dargis dauflebaSi.
 musikis T., Wadrakis T.
4. zogadi, ganyenebuli msje­
lo­ba, Sexedulebani (praq­
ti­
kuli moqmedebis sa­pi­
ris­
piro).
¥ Teoriuli.
 T. momzadeba, T. gamokvleva,
T. fizika.
TeosOfia [berZ. Theosophia
RvTis sibrZne] – religiui
mistikuri moZRvreba, rom­
lis mixedviTac Se­saZ­
le­
belia zeSTagonebis gziT
RvTis Semecneba da miRma
samyarosTan urTierToba.
TerApevt-i [berZ. Therapoutes]
– Sinagan sneulebaTa eqimi.
TerApia [berZ. Therapeia] – me­
dicinis dargi, romelic Se­
iswavlis Sinagan sne­
u­le­
bebs; Sinagan sne­
ulebaTa
mkur­naloba araqirurgiuli
meTodebiT.
¥ Terapiuli.
 T. cnobari, saavadmyofos
T. ganyofilba.
 Terapevtuli Scd.
TeriolOgia [berZ. thçrion
cxoveli, mxeci da logos
moZRvreba] – zoologiis
na­wili, romelic swavlobs
ZuZumwovar cxovelebs.
TErmeb-i [laT. Therme berZ.
thermos cxeli] – 1. Zvel
rom­
Si: sazogadoebrivi aba­
noebi.
2. (geol.) miwisqveSa Tbili
an cxeli mineraluri wyle­
bi.
Termo... [< berZ thermos Tbili
1. Therme sicxe, siTbo] –
rTuli winadadebis pir­
ve­li Semadgeneli nawili,
ro­melic am sityvebis da­
mokidebulebas
aRniSnavs
tem­peraturasTan, siT­
bos­
Tan.
 Termodinamika, Termo­
met­
ri, Termoregulatori.
TermobQrTvul-i [berZ. ther­
mos Tbili Therme sicxe, siT­
bo] – 1. TermobirTvu­
li re­
aqcia – atomuri birTve­
bis
sinTezis reaqcia, ro­
me­
lic
mimdinareobs ze­
ma­
Rali tem­
peraturis far­
g­
lebSi da
xels uwyobs am temperaturis
Se­nar­
Cu­
ne­
bas didi energiis
ga­mo­
yo­
fis gziT.
2. TermobirTvuli iaraRi –
birTvuli iaraRi, aqvs Zli­
eri gamanadgurebeli Zala;
ganekuTvneba
masobrivi
ga­nadgurebis
(mospobis)
iaraRs.
 T. omis saSiSroeba.
TermOmetr-i [berZ. Therme
-201siTbo da metreō vzomav]
– temperaturis gasazomi
xel­
sawyo.
 haeris T., wylis T., sa­me­
dicino T., vercxlis­wyli­
ani T.
TErmos-i [berZ. thermos Tbili,
cxeli] – specialuri Wur­
Weli, romelic icavs masSi
moTavsebul produqts ga­
ciebisa an gaTbobisgan.
TermOsfero [berZ. thermos
Tbili, cxeli] – (spec.) rac
dakavSirebulia
siTburi
energiis
gamoyenebasTan
teq­nikaSi (qarT. sinon. siT­
buri).
 T. reJimi, liTonTa T. da­
muSaveba.
 Termiuli Scd.
TQlisma [fr. talisman <
arab. Tilsam] – raime patara
nivTi, romelic cru rwme­
niT; TiTqos adamianis bed­
nierebis, warmatebis, ga­
mar­jvebis momtani iyos
– jado.
TineQjeri [ingl. Teenager]
– is, visi asakis ricxviTi
mniS­vneloba
inglisurad
ga­
moisaxeba sufiqsiT -teen,
anu 11-dan 19 wlamde: yrma,
mozardi.
TOmizm-i – kaTolikuri fi­
losofiis
mimarTuleba,
Tro
rom­
lisTvisac
da­
ma­
xa­
si­
a­
Te­belia aristoteles fi­
lo­
sofiis Segueba qris­
ti­anuli
sarwmunoebis
mo­TxovnebTan [misi da­
ma­
ar­
seblis, Teologiisa da fi­
losofosis Toma aq­
vi­­ne­
lis
(Thomas Aquinas _ 1225-1274
w.w.) saxelis mi­
xed­
viT].
TOra – [Zv. Ebr.] – 1. Zv. eb­
ra­uli saxelwodeba bib­
li­
is pirveli xuTi wig­
ni­
sa, romlis
avtoroba
mi­ewereba winaswarmetyvel
moses; pergaments gragnili,
romelzec es teqstia da­
we­rili da, romelic si­na­
gogaSi inaxeba.
2. ebraelTa salocavi sina­
goga.
TOr-i [skandin. Thor] – skan­
di­naviur miTologiaSi: We­
qa-quxilis RmerTi, miwaT­
moqmedebis mfarveli.
TrQler-i [ing. Triller Jru­an­
telis momgvreli] – li­
te­raturisa da kinos Jan­
ri, xasiaTdeba siuJetis
mZlav­
ri ganviTarebiTa da
mudmivi daZabulobiT. Zi­
riTadad de­
teqtiuri, uf­
ro iSviaTad, mistiuri Si­
naarsisa.
TrOmb-i [berZ. Thrombos Se­
na­
dedi] – (medic.) sisxlis
iag
-202-
Senadedi, romelic Cndeba
sisxlZarRvebSi an gulis
RruSi.
 trombi Scd.
ame­rikelebma Searqves.
iAnus-i [laT. jenus] – romaul
miTologiaSi: drois, yo­
vel­
gvari dasawyisisa da
dasasrulis RvTaeba, gamo­
isaxeboda ori pirisaxiT,
i
romelTagan erTi win hqon­
da moqceuli, meore ukan.
iAgdtaS-i [germ. jagdtasche] – Qard-i [ingl. yard] – inglisuri
sigrZis sazomi erTeuli;
CanTa nanadirevisaTvis.
udris 3 futs (91 sm-s).
iagUar-i [germ. jaguar < mrav.
jaguara] – didi sam­
x­reT­ame­ iArliy-i [Turq. yarlik brZa­
neba] – 1. saqonelze,produq­
rikuli mtacebeli cxo­
tebze dakruli furceli,
veli katis ojaxisa, mokle
romelzedac
aRniSnulia
wiTel-yviTeli Wreli bew­
sa­qonlis dasaxeleba, rao­
viT.
de­noba, fasi da sxv. (sinon.
iAmato [iap.] – iaponur dam­
etiketi)
werlobaSi: wminda iaponuri
2.
(ist.) monRolTa saxanoebSi:
ieroglifebi (gansxvavebiT
xanis werilobiTi brZaneba;
Cinuridan nasesxebisa).
sigeli.
ianQCar-i [Turq. yenicari axali

iarliki Scd
jari] – osmaleTSi (me-14-13
s.s.-Si):
privilegirebuli iArus-i [rus. ярус] – 1. Te­
atrSi: mayureblisTvis gan­
qve­
iTi jari, romelsac pir­
kuTvnili sarTuli (pir­
vel xanebSi adgendnen bav­
veli, meore da a.S.).
SvobaSi tyved wayvanil da

pirveli (meore) i.-is lo­
gamahmadianebul
qris­ti­
Jebi.
an­Tagan (kerZod qar­T­vel­
2.
saerTod rigi, wyeba.
Tagan);
3. (geol.) danaleqi qanebisa,
 ixmareboda agreTve engi­
plastebis
erToblioba;
Ca­ri.
sar­
Tuli.
Qanki [ingl. yankee] – ame­ri­
kelebis (aSS-is mkvidrTa) Qaxta [ingl. yacht] – sasporto
an saseirno turistuli
metsaxeli, romelic mas
gemi.
-203 ialqniani i., motoriani i.
iAxt-klubi [ingl. yacht-club]
– sasporto
organizacia,
rom­
lis wevrebic misdeven
sawylosno sports – af­
rosnobas, niCbosnobas da
misT.
iAxtsmen-i [ingl. yachtsman] –
sportsmeni, iaxtis tarebis
specialisti.
iEhova, Qahve [Zv. ebr.] –
iudaizmis uzenaesi RvTa­
eba; samyaros Semqmneli
(bib­
lia).
iAbako – ciskris locvis
nawili.
Qbis-i [berZ. ibis < egvi pt.] –
Zen­
Zeruki, yajari (frin­ve­
li).
ibn [arab. ibn Ze, vaJiSvili]
– nawilaki, romelic win
da­
erTvis mamis saxels an
sagvareulo saxels da ud­
ris qarTul Ze-s.
Qglu [ingl. igloo < algon­
kinebis (Crd. amer. indielTa
erT-erTi tomis) enidan] –
kanadel eskimosTa sa­cxov­
rebeli Tovlis marTkuTxa
blokebiT aSenebuli gum­
ba­
Tiseburi formis mqone
qoxi.
ignorQreba [< laT. ignora ar
vici] _ (wign.) ugulebelyofa
ide
visime, risame.
 faqtebis i.
Qgrek-i [fr. igrec < berZ. y]
_ laTinuri anbanis bo­
lo­
dan meore asos _ Y-is
sa­xeli; maTematikaSi ix­
ma­
reba ucnobi sididis aR­
saniSnavad iqssa (X) da
zet­
Tan (Z) erTad.
Qdalgo [esp. hidalgo] _ Sua
saukuneebis espaneTSi: azna­
uri.
 hidalgo Scd.
Qdea [berZ. idea warmodgena,
cneba] _ 1. gonebaSi ar­
se­
buli visime an risime xati,
warmodgena
 mowinave i.-ebi
2. mTavari, ZiriTadi az­
ri, Ca­
nafiqri, romelic gan­saz­
Rvravs risame Sinaarss.
 romanis ZiriTadi a.
3. azri, ganzraxva, gegma.
 kargi i. mouvida TavSi, i.
ganaxorcieles.
idEuri _ viTomda mowinave
ide­
ebiT gamsWvaluli, mo­wi­
nave ideebis erTguli.
 i. adamiani, i. xelovneba.
¥ ideisa.
 ideia, ideasi Scd.
idEal-i [fr. ideal < berZ.
idea warmodgena, mcneba] –
umaRlesi mizani adamianis
moqmedebisa, moRvaweobisa,
ide
-204-
 i. pirobebi, i. sisufTave,
i. suraTi aRweres.
idealizAcia da idealQ­
ze­ba [< laT. idealiser] – vi­ identificQreba [Sdr. laT.
indentificare gaigiveba] – ri­
sime, risame imaze ukeT
sa­me erTmaneTTan dam­T­
xve­
war­modgena, vidre si­nam­
vis,
msgavsebis
dalageba,
ga­
d­
vileSia, vinmesTvis, ra­
igiveba.
mesTvis idealuri Tvi­se­

TiTebis anabeWdebis i.
bebis miwera.
 warsulis i.
idEnturi [< laT. identicus] –
 idealizireba Scd.
(wign.) savsebiT msgavsi ri­
same.
ideAlizm-i [fr. idealisme]

i. taqti, i. Targmani.
– 1. erTerTi ZiriTadi fi­
losofiuri mimdinareoba, ideOgrama [berZ. idea cneba
materializmis sapirispiro,
da gramma Cawera, Canaweri] –
romlis mixedviTac idea,
pirobiTi werilobiTi niSani,
cnobiereba, suli aris pir­
romelic cnebas gamoxatavs
veladi, xolo materia, bune­
(gansxvavebiT asosgan, ro­
ba, yofiereba – meoreuli.
me­lic bgeras aRniSnavs);
2. maRali zneobrivi ide­
a­
ideogramebia mag; cifrebi;
lebis erTguleba.
ideogramebisgan
Sedgeba
¥ idealisturi.
Cinuri damwerloba.
 i. filosofia, i. Se­xe­du­ ideolOgia [berZ. idea cneba
lebani, i. Tvalsazrisi.
da logos sityva, moZRvreba]
ideAlist-i _ 1. idealizmis
– romelime klasis, po­li­
(mniS. 1) mimdevari.
ti­kuri partiis, sa­zo­
ga­
do­
2. adamiani, romelic ra­
im­e
eb­
rivi jgufis ideaTa, Se­
maRali idealebis erT­gu­
xe­
dulebaTa sistema, rac
lia da am idealebiT xel­
v­lin­
deba
cnobierebis
m­
ZRvanelobs Tavis cxov­
sxva­
dasxva formaSi – fi­
rebaSi, saqmianobaSi.
lo­
sofiaSi, politikaSi, sa­
ideAlur-i _ 1. (filos.) mxo­
marTalSi, xelovnebaSi da
lod ideebSi, warmodgenaSi
sxv.
arsebuli; ganyenebuli.
¥ ideologiuri.
2. saukeTeso samagaliTo;
 i. sakiTxebi.
srulyofili.
Qde fQqs-i [fr. idée fixe] _
miswrafebisa.
-205(wign.) akviatebuli azri.
idQlia [berZ. eidyllion] _
(wign.) myudro, uSfoTveli,
aumRvreli cxovreba (xSi­
rad iTqmis ironiiT).
 ojaxuri i.
¥ idiliuri.
 i. suraTi.
idQom-i [berZ. idiōma Ta­vi­se­
bu­
ri gamoTqma, gamoxatva]
_ (enaTm.) gamoTqma, romlis
mniSvneloba ar udris mas­
Si Semavali sityvebis mniS­
vnelobaTa jams.
 `guli gautydeba~, `ena
mucelSi Cauvardeba~, `yu­
rebs Camoyris~, `sityvas
ban­
ze aagdebs~, `tans aiy­
ris~
idiosinkrAzia [< berZ. idi­
os Taviseburi da synk­ra­sis
areva, Sereva] _ 1. or­ga­
nizmis avadmyofuri mgrZno­
biaroba zogierT sunze,
niv­
Tierebaze da a.S.
2. (gadat.) raimesadmi usi­
amovneba.
 i. sapnis qafze.
idQoti [< berZ. idiôtēs uvi­
coba] _ (saub.) suleli, ye­
yeCi, regveni.
idiOtia [< berZ. idiôtēia uvi­
coba] _ Wkuasustobis, gon­
naklulobis umaRlesi xa­
ris­
xi.
ier
QdiS-i [germ. iüdisch ebrauli] _
aRmosavleT da centraluri
evropis ebraelTa ena.
Qdo [esper. ido STamomavali]
_ erT-erTi xelovnuri ena,
esperantos varianti.
iezUit-i [< laT. Jesus ieso
qris­
te] _ 1. kaTolikuri
or­denis e.w. `iesos sa­
zogadoebis~ wevri, ro­me­
lic XVI saukuneSi da­
a­arsa
espanelma
egnate
lo­
iolam.
 i.-Ta ordeni.
2. gadat. (wign.) iTqmis fa­
ri­sevel,
verag,
orpir
ada­mianze,
romlisganac
yo­velgvari sisaZaglea mo­
sa­lodneli.
Qen-i [iap.] _ iaponuri fulis
erTeuli.
iErarq-i [berZ. hierarchēs wminda
meTauri] _ marTlmadidebel
eklesiaSi: kaTolikos-pat­
ri­arqi, mitropolitisa da
episkoposis saerTo sa­
xeli.
ierArqia [< berZ. hierarchia] _
(wign.) TanamdebobaTa, wo­de­
bulebaTaA daq­
vem­
de­
ba­
re­
bis
wesi udablesidan umaR­le­
sisaken.
¥ ierarqiuli.
 `ierarqiuli kibe”, i. da­
ier
-206-
mokidebuleba.
aqvs ganusazRvreli uf­
 ierarxia, ierarxiuli Scd.
le­
bebi. `ieRovas mowmeTa~
or­ga­
nizaciebi
arseboben
ieremQada – moTqma, go­de­
mra­val qveyanaSi, maT So­
ba, Civili, wuwuni [wi­nas­
ris saqarTveloSic (sul
warmetyvel ieremias sa­
da­ax­
loebiT 6 mln mow­
xe­
lidan, romlis godeba
mea
planetaze).
ieRo­ve­
ierusalimis dangrevis gamo
le­
bi
uaryofen
mar­
T­l­
moTxrobilia bibliaSi].
ma­
d
i­
d
ebluri
eklesiis
ierOglif-i [< berZ. laT.
wes-Cveulebebs da dogmebs,
hieroglyphika grammata wminda
TviT yovladwminda samebis
niSnebi (qvaze amokveTili
dog­masac.
egvi pteli qurumebis mier)]
_ 1. figuruli niSani, ro­ QvriT-i [ebr. ivrit ebrauli
ena] _ dRevandeli is­ra­
e­
melic gamoxatavs cnebas,
lis saxelmwifo ena, ro­
marcvals an bgeras; aseTi
me­lic warmoadgens Zve­
niSnebisagan Sedgeba Zveli
li
(bibliis)
ebrauls,
egvi pturi, Cinuri da zogi
sa­gangebod aRdgenils.
sxva enis damwerloba.
 Cinuri i.-ebi.
izogrAfia [berZ. isos Ta­
2. (gadat.) Znelad gasarCevi,
nabari da graphô vzer] _ 1.
gaugebari niSani, aso, na­
visime naweris, xelmoweris
weri.
zusti gadaReba.
¥ ieroglifuri.
2. (moZv.) xatebis mxatvroba;
 i. damwerloba.
xatwera;
ieRovElebi, ieRovas mow­ izolAtor-i [fr. isolateur
me­
eb
­ i _ religiuri or­ga­
ena] _ 1. nivTiereba, ro­
me­
ni­
zacia, romlis Stab-bina
lic cudad atarebs eleq­
(centri) imyofeba niu-ior­
trodens.
kis
gareubanSi, kerZod
2. gansakuTrebuli gan­cal­
bruk­
linSi.
organizacia
kevebuli sadgomi uc­
no­bi
da­
aarsa biznesmenma Carlz
an infeqciuri se­niT da­
a­
ra­
selma 1872 wels. or­ga­
vadebul pirTa sam­
yo­fad.
ni­
zaciis prezidents, ro­
3. winaswari gamoZiebis i. _
mel­
sac Tvlian ieRovas
cixe, sadac dakavebulia
mo­
adgiled
dedamiwaze,
ga­moZiebis qveS myofi pi­
-207rovneba sasamarTlomde.
 izoliatori Scd.
izolAcia [fr. isolation] da
izolQreba _ 1. calke ga­
moyofa, gamocalkeveba, ga­
mijvna.
2. garemosTan, adamianebTan
urTierTobis saSualebis
mospoba.
 saSiSi damnaSavis i.
3. raime safariT gam­ta­ris
dacva energiis da­kar­g­vi­
sagan (qarT. sinon. gan­
m­xo­
loeba).
¥ saizolacio.
 s. lenti.
 izoliacia, saizoliacio
Scd.
izOhifs-i [berZ. isos Tanabari
da hypsos simaRle] _ igivea,
rac horizontali (mniSv.
2).
 izohi psi, izogi psi Scd.
ikAruli TamASebi [< ge­
ogr. sax.] _ sacirko ak­ro­
ba­
tikuli sanaxaoba erT­
­
gvari.
 ikarosuli Scd.
ikEbana [iap.] _ iaponuri de­
ko­
ratiuli xelovneba _
yva­
vilebiT, foTlebiT, to­
tebiT da misT. Seqmna raime
gamosaxulebisa; aseTi xe­
lov­nebis nimuSebi.
Qkona [berZ. eikön gamosa­
ilu
xu­le­
ba, saxe] _ mar­
T­
lm­a­
di­debelTaTvis
RmerTis,
wmin­
danebis gamosaxuleba,
rom­
lebic
Tayvaniscemis
obi­
eqtebs Seadgenen.
Qkos-i _ kondakTan erTad
sa­kiTxavi grZeli muxli.
gamoiyeneba
daujdomel
loc­
vebSic.
ilUzia [fr. illusion mcdari
war­modgena, cdomileba] _
1. sinamdvilis damaxinjeba,
mcdarad aRqma grZnobaTa
mcdarobis Sedegad.
 optikuri i., moZraobis i.
2. ganuxorcielebeli imedi,
ocneba. gadat. (wign.)
 iliuzia Scd.
iluziOnist-i [fr. illusionnis­
te] _ msaxiobi, romelic fo­
kusebs (ix. fokusi2) akeTebs
(sinon. mefokuse).
 iliuzionisti Scd.
iluzOruli [laT. illusorius
macdunebeli] _ (wign.) ilu­
ziis Sedegad gaCenili, moC­
venebiTi; macdunebeli, ga­
nuxorcielebeli.
 i. imedi, i. warmodgenebi.
 iliuzoruli Scd.
iluminAtor-i [laT. illu­
mi­nator gamnaTebeli] _ 1.
ilu­
minaciis mowyobis spe­
cialisti.
2. rukebis, gegmebis, naxate­bis
ilu
-208-
gamferadebeli mxatvari.
3. gemis, TviTmfrinavis, kos­
mosuri xomaldis mrgva­
li fanjara, romelic her­
metulad aris daxuruli.
 iliuminatori Scd.
iluminAcia [laT. illuminatio
ganaTeba] – da iluminQreba
[germ. illuminierem] – de­ko­ra­
tiuli sazeimo ga­na­Te­
ba
sxva­dasxva ferad (Se­no­
be­
bisa, quCebisa).
 sadResaswaulo i.
¥ sailuminacio.
 s. gayvaniloba.
 iliuminacia, sailiu­
mi­na­
cio Scd.
ilustrAtor-i _ mxatvari,
ro­
melic suraTebs xatavs
wignis, Jurnalisa da misT.
 iliustratori Scd.
ilustrAcia [laT. illustratio]
– 1. naxatebiT, suraTebiT
ga­
formeba,
dasuraTeba
(wig­nisa, Junalisa; na­war­
moebis teqstebisa, am mniS­
vnelobiT ixmareba agreTve
ilustrireba).
 `vefxistyaosnis” i.
2. TviT aseTi naxati, naxazi
(teqstSi CarTuli, romelic
nawarmoebis SinaarsTan aris
dakavSirebuli).
 `vefxistyaosnis” i.-ebi.
3.
risame
dasamtkiceblad,
asax­
snelad moyvanili Tval­
saCino magaliTi, ni­
muSi.
¥ sailustracio.
 leqsikonis s. frazebi.
 iliustracia, sa­
ilius­
t­
ra­cio Scd.
Qmam-i [arab. imâm win mdgomi]
_ mahmadianTa sulieri wi­
nam­
ZRoli _ moZRvari.
imanEntur-i [laT. imanens
(immanentis)] _ sagnis, mov­le­
nis Sinaganad maxasiaTebeli,
misTvis niSandoblivi, misi
bunebidan gamomdinare.
imQgrant-i [laT. immigrans
(immigrantis) vinc Sesaxldeba]
_ ucxoeli, romelic xan­g­
r­Zlivad dasaxlda ama Tu
im qveyanaSi.
imigrAcia da imigrQreba
[laT. immigro Sevsaxldebi]
_ ucxoelTa Sesvla ama
Tu im qveyanaSi mudmiv sa­c­
xovreblad.
¥ saimigracio.
 s. kanonebi.
imitAtor-i _ msaxiobi, ro­
me­lic flobs imitaciis
(mniSv. 1) xelovnebas.
imitAcia [laT. imitatio] _ 1.
mibaZva, mimsgavseba vi­si­
me,
ri­same xmisa, mixvra-mox­v­
risa da sxv.
2. aranamdvili, magram nam­
d­
vils damsgavsebuli.
-209 tyavis i., margalitis i.
Qmij-i [ingl. image saxe] _
miznmimarTulad Seqmnili
saxe.
imperAtiv-i [< laT. imperativus
brZanebiTi] _ 1. (gadat.)
brZa­nebiTi kilo.
2. daJinebiTi, kategoriuli
moTxovna; brZaneba.
imperAtor-i [laT. imperator
mbrZanebeli, sardali] _ 1.
zogi qveynis monarqis (me­
fis) tituli.
 iaponiis i.
2. (ist.) Zvel romSi: mxe­dar­
TmTavris sapatio tituli.
¥ saimperatoro.
 s. dinastia.
impEria [laT. imperium umaR­
le­
si xelisufleba] _ 1.
mo­
narqiuli
saxelmwifo,
ro­
melsac saTaveSi impe­ra­
to­
ri udgas.
 romis i., karlos didis i.
2. msxvili koloniuri sa­
xel­
mwifo.
 didi britaneTis i., ru­
seTis i.
¥ imperiuli.
 i. saxelmwifo, i. zraxvebi
_ gaTiSe da ibatone.
¥ saimperio.
 s. gerbi.
imperQal-i [fr. imperiale, im­
perialis < laT. sa­im­pe­ra­to­
imp
ro] _ Zvelad om­ni­busis, di­
li­
Jansis meore sarTuli,
sadac mgzavrTa dasajdomi
adgilebi iyo ga­marTuli.
imperiAlizm-i [fr. imperi­
a­lisme < laT imperium xe­
li­
sufleba, Zalaufleba]
_ qveynebis dapyrobisa da
ko­loniebis (ix. ko­
lo­
nia,
mniSvn. 1) SeZenis po­li­
ti­
ka.
¥ imperialisturi.
 i. saxelmwifo, i. omi.
imperiAlist-i _ im­pe­ri­a­
liz­
mis warmomadgeneli, mi­
si momxre.
impQCment-i [ingl. impeachment
gakicxva, braldeba] _ qvey­
nis prezidentis Ta­
nam­
de­
bo­
bidan gadayenebis pro­
ce­
dura
konstituciis sa­
winaaRmdego
moq­me­
de­
bi­
saT­
vis.
implantAcia [laT. in –Si da
plantatio dargva, gadargva]
_ 1. umaRlesi ZuZumwovari
cxo­
velebisa da adamianebis
Ca­nergva
saSvilosnos
lor­
wo­
van garsSi.
2. igivea, rac transplan­
ta­
cia.
impozAnturi [fr. imposant]
_ (wign.) vinc, rac did STa­
beWdilebas axdens Tavisi
SesaxedaobiT, garegnobiT.
 i. adamiani.
imp
-210-
imponQreba [germ. imponieren]
_ dadebiTi STabeWdilebis
moxdena.
Qmport-i [ingl. import] _ sa­
qonlis Semotana saz­R­var­
ga­
reTidan (sapirisp. eq­s­
por­ti).
¥ importuli.
 i.saqoneli.
¥ saimporto.
 s. SezRudvebi, s. baJi.
 importiuli Scd..
importQor-i [ingl. importer]
_ piri an organizacia, ro­
me­
lic imports awarmoebs,
ga­
nagebs.
impotEncia [laT. impotentia
uZ­lureba] _ mamakacis sqe­
sobrivi uZlureba; cved­no­
ba.
impresArio [it. impressario]
_ kerZo piri, romelic or­
ganizebas uwevs koncertebs,
Teatralur warmodgenebs,
calkeuli msaxiobebis gas­
trolebs.
impresiOnizm-i [fr. imp­res­
sionnisme < impression STa­
beW­
dileba] _ mimarTuleba
xelovnebaSi me-19 saukunis
bolo _ me-20 saukunis da­
sawyisSi; cdilobda gad­
moeca mxatvris (mwerlis,
mu­
sikosis) ufaqizesi su­
bi­
eqturi gancdebi, STa­beW­
dilebebi.
¥ impresionistuli.
 i. mxatvroba (literatura,
musika).
impresiOnist-i _ impre­si­o­
niz­
mis mimdevari.
 i. mxatvrebi.
improvizAtor-i [it. imp­
ro­visatore] _ improvizaciis
os­tati.
¥ improvizatoruli.
 i. niWi.
improvizAcia [fr. impro­
vi­sation < it. improvisazione]
_ 1. leqsis, musikaluri
na­
warmoebis da a.S. sa­
xel­
daxelod SeTxzva da
mi­si maSinve Sesruleba (wi­
naswar moumzadeblad).
2. saxeldaxelod SeTx­zu­
li da Sesrulebuli mxat­
vruli nawarmoebi (leqsi,
mu­sikaluri piesa da sxv.).
 brwyinvale i.
¥ improvizaciuli.
 i. leqsi, i. Sesruleba, i.
saRamo-koncerti.
Qmpuls-i [laT. impulsus] _ 1.
(wign.) Sinagani miswrafeba,
biZgi, rac iwvevs raime moq­
medebis Sesrulebas.
 nervuli i.-ebi.
2. (fiz.) moZraobis raode­
noba,
rac udris sxeulis masisa
-211-
ind
da siCqaris nam­
ravls.
¥ inisa.
 inasi, xna Scd.
impUlsuri _ 1. impulsiT
ga­
mowveuli.
inaugurAcia [ingl. inaugu­a­ra­
 i. moZraoba.
tion] – aSS-Si: axali pre­
zi­
den­
2. visac midrekileba aqvs
tis saxelmwifos sa­
TaveSi
imoq­medos impulsis ze­gav­
ofi­
cialurad Cad­
go­
mis ce­
leniT.
re­monia, zeimi.
 i. pirovneba.
¥ sainauguracio.
3. (fiz.) eleqtrul im­pul­
 s. mzadeba, s. Ro­nis­Zi­
e­ba­
ni.
seb­
Tan dakavSirebuli.
 i. generatori.
Qndeqs-i [laT. index] _ 1. ri­
 impulsiuri Scd.
same sia, maCvenebeli, risame
imunQtet-i [< immunitas (im­
CamoTvla.
mu­nitatis)
ganTavisufleba
 axlad gamosuli wigne­bis
i., saqonlis i.
ra­
misgan] – 1. (medic). or­
ganizmis Seuvaloba Sxamis, 2. risame cifrobrivi an
asoiTi maCvenebeli.
dasnebovnebis mimarT; misi
 fasebis i., Sromis na­yo­fi­
Tviseba – ar daavaddes ama
erebis i., xelfasis i.
Tu im gadamdebi sne­u­le­
Qndigo [esp. indigo < laT in­
biT.
dicus indiuri] _ muqi lur­
2. (samarT.) ama Tu im pi­rov­
ji
saRebavi
nivTiereba,
nebis xelSeuxebloba, maT­
ro­melsac qimiuri wesiT
ze zogierTi kanonis ga­
uv­
iRe­
ben; winaT iRebdnen zo­
rcelebloba.
gierTi tropikuli mce­
na­
di plomatQuri imu­nQ­
risagan.
te­ti – di plomatiuri
war­mo­mad­genlis, misi binis indiElebi _ saerTo sa­xel­
wodeba tomebisa, romlebic
xel­
Seuxebloba.
Seadgenen amerikis mkvidr
Qna [arab. hena] – 1. mowiTalomosaxleobas; amJamad Se­
yviTeli saRebavi,romel­sac
mor­Cenili
arian
Crdi­
xmaroben Tmis, frCxilebisa
lo da samxreT amerikis
da sxv. SesaRebad.
kon­
tinentis zog ra­i­
on­
2. buCqi, romlis foTlebis­
Si [saxelwodeba war­
mod­
ganac amzadeben am saRe­
genilia
kolumbis
Secdomis
bavs.
ind
-212-
Sedegad, romelsac egona,
sar­
geb­
loben; rac Ti­To­­e­
rom mis mier aRmoCenili
uls exeba cal-calke; ker­
qveyana aris indoeTi].
Zo.
¥ indiuri.
 i. momsaxureba, i. midgoma.
 i. uZvelesi kultura.
3. calkeuli piris mier war­
 indielebisagan unda ga­
var­
moebuli;
Sesrulebuli
CioT indoelebi (in­
doeTis
ara­ko­
leqciuri;
Zi­riTadi mo­
saxleoba), xo­
 i. Sroma, i. meurneoba, sa­
lo indiurisagan _ induri
cxovrebeli saxlebis i.
(zedsarTavi sityvebisa in­
mSe­neb­
loba.
doelebi da indoeTi).
 individialuri Scd.
indQvid-i [laT. individuum ga­ individUum-i [laT. indivi­du­
nuyofeli] – (wign.) da­mo­
u­
um ganuyofeli, gan­
sa­
kuT­
kideblad arsebuli or­ga­
rebuli] _ (wign.) igivea,
nizmi (cxoveli, mcenare):
rac individi.
cal­ke adamiani, pirovneba
 individumi Scd.
 mecnierebaSi ixmareba ag­ indikAtor-i [laT. indi­ca vuC­
reT­ve individuumi.
veneb indicator maC­
ve­
nebeli] _
individuAlizm-i _ calke
1. (teq.) sa­
xel­
wo­
deba sxva­
piris interesebs dayeneba
da­sxva saxis xel­
sa­
wyo­
e­
sazogadoebis, koleqtivis
bisa, romelTac iye­neben
interesebze maRla.
fi­zikuri sidideebis (mag.
¥ individualisturi.
wne­
vis, datvirTvis da sxv.)
 i. fsiqologia.
gasazomad.
 individializmi, individia­
2. nivTiereba,romelic Seh­
yavT
lis­turi Scd.
xsnar­
Si masSi mim­
di­
na­
re pro­
individuAluri [< laT. in­
ce­sis
ga­
mo­
sam­
J­
Rav­
neblad
dividuum ganuyofeli] – 1.
(mag., lakmusi, ro­
melic fers
gar­kveuli individis da­ma­
ic­v­
lis mJa­
vas­
Tan an tu­
tes­
xasiaTebeli; rac cal­keul
Tan Seer­
TebiT).
pirovnebas
ga­nasxvavebs indiferEntizm-i _ indi­
fe­
sxve­
bisagan.
ren­tu­
li, gulgri­
li, ga­
nur­
 i. Taviseburebani, i. mo­na­
Ceveli da­
mo­
ki­
de­buleba ra­
cemebi.
imesadmi.
2. riTac erTpirovnulad
indiferEntul-i [laT. indiffe­
-213-
ine
rens (indifferentis)] _ (wign.)
mianoba] _ samanqano teqnikiT
gul­grili, uintereso, ga­
aRWurvili
safabriko-sa­
nur­Ceveli.
qar­xno mrewveloba.
 i. adamiani, i. toni, i. da­
mZime industria _ industria,
mokidebuleba.
romelic awarmoebs war­
 indeferentuli Scd.
mo­ebis saSualebebsa da
indoevrOpuli Enebi _ mo­
iara­
Rebs (sinon. mZime mrew­
naTesave enebis erT-erTi
veloba).
didi ojaxi, romelSic Se­
msubuqi industria _ in­
dis induri enebi (mag. hin­
dus­tria, romelic awar­
di, urdu), iranuli (mag.
mo­ebs farTo moxmarebis
sparsuli, osuri), slavuri
sag­
nebs
(sinon.
msubuqi
(mag. rusuli, ukrainuli, Ce­
mrew­
veloba).
¥ industriuli.
xuri, polonuri), romanuli
 i. qveynebi.
(mag. portugaliuri, espa­
nu­ri, franguli, italiuri),  industrialuri Scd.
ger­manikuli (mag. germanuli,
industrializAcia
_
inglisuri,daniuri,Sveduri),
msxvi­
li samanqano teq­ni­
kis
berZnuli, somxuri da sxva
da­nergva saxalxo me­
ur­
ne­o­
jgufis enebi.
bis yvela dargSi.
 indoevropiuli Scd.
 qveynis i.
indUizm-i [kreb.] _ induri re­ indUqcia [laT. inductio] _ 1.
ligia _ brahmanizmis forma;
lo­
gikaSi: azrovnebis me­
Seiqmna Sua saukuneebSi
To­di _ kerZo faqtebidan,
brah­manizmisa da budizmis
cal­
keuli debulebebidan
da­
axloebis Sedegad.
zo­gadi daskvnis gamotana
(sapirisp. deduqcia).
indulgEncia [laT. indulgentia
2.
(fiz.) raime gamtarSi eleq­
wyaloba] _ codvebis mi­
truli
denis aR­
Z­
vra (mag­
ni­
te­
vebis sigeli, romelsac
turi ve­lis cvli­
le­
bebTan
Sua saukuneebSi yidda ka­
dakav­
S
irebiT).
To­likuri eklesia romis
¥ induqciuri.
papis saxeliT.
 i. msjeloba, i. deni.
indUsebi _ induizmis mim­dev­
inErtuli [laT. iners (inertis)]
rebi.
_ umoZrao, umoqmedo, dune,
indUstria [laT. industria saq­
ine
-214-
usicocxlo.
 i. adamiani.
inErtuli aQrebi (ga­ze­
bi) _ airebi, romlebic sxva
niv­
Tierebebs ar uerTdeba
(he­
liumi, neoni, argoni da
sxv.).
inErtuli masAlebi _
be­
to­nis Semavseblebi (qva,
qvi­
Sa, xreSi da misT.).
 inertiuli Scd.
inErcia [laT. inertia umoq­me­
doba, uZraoba] _ sxeulis
Tvi­seba _ SeinarCunos Ta­
visi uZraobis an Tanabari
sworxazovani
moZraobis
mdgo­­
mareoba, sanam gareSe
Za­la ar gamoiyvans am mdgo­
mareobidan.
 i.-is kanoni.
¥ inerciuli.
 i. moZraoba.
invAlid-i [fr. invalide] _
ada­miani, romelsac metnak­
lebad dakarguli aqvs
Sro­mis unari (da­Sa­
ve­bis,
avad­myofobis an mo­xu­ce­
bulobis gamo).
 omis i., Sromis i.
invEntar-i [laT. inventarium
aRwera] – yvela im nivTis,
sagnis erToblioba, rac
romelime
dawesebulebis,
sa­warmos an organizaciis
qonebasSeadgens.
 sasoflo-sameurneo i, sas­
kolo i.
¥ sainventaro
 s. davTari, s. romeli.
inventarizAcia – inventaris
aRwera.
¥ sainventarizacio.
 s. komisia.
invErsia [laT. inversio gadasma]
– 1. (lit.) winadadebaSi si­
tyvaTa Cveulebrivi rigis
Secvla stilistikuri miz­
niT.
2. atmosferos haeris tem­pe­
raturis mateba (nacvlad
klebisa) qvevidan zeda fe­
nebisaken.
investQcia da investQreba
[germ. investition < ing. in­vest
dabandeba, Cadeba] – fu­
lis dabandeba, Cadeba ra­
ime
saqmeSi; kapitalis grZel­
vadiani dabandeba ra­
ime sa­
warmoSi (upiratesad saz­
R­
vargareT).
invEstori – piri, rome­
lic fuls abandebs, debs
raime saqmeSi.
reinvestQreba
–
[ix.
re...].
¥ sainvesticio.
 s. banki, s. programebi.
 invensticia, sainvensticio
Scd.
inTronizAcia [laT. in -Si
-215da berZ. thronos taxti (me­
fisa)] _ axlad arCeuli
pat­riarqis an papis taxtze
ay­vanis ceremonia (qarT. si­
non. aRsaydreba).
 intronizacia Scd.
iniEqcia [laT. injectio Seg­
de­
ba] _ (medic.) mcire ra­
odenobiT samkurnalo xsna­
ris Seyvana kanqveS, kunTSi
an venaSi (qarT. sinon. SeS­
xapuneba).
¥ sainieqcio.
 s. kabineti, s. nemsi.
 ineqcia, saineqcio Scd.
inicQal-i [laT. initialis sa­
wyisisa] _ 1. Zvel xel­na­
werebSi teqstis pirveli
mTa­
vari aso, Cveulebriv, di­
di zomis da mxatvrulad
ga­
formebuli.
2. saxelis an gvaris pirveli
aso (xSirad ixmareba mr.
ri­
cxvSi _ inicialebi).
iniciAtiva [fr. initiative <
initiare dawyeba] _ 1. Taosnoba
raime saqmeSi.
2. saWiro momentSi da­mo­
ukidebeli aqtiuri moq­me­
de­
bis unari.
 i. gamoiCina.
¥ iniciativiani.
 i. adamiani.
¥ sainiciativo.
 s. jgufi.
ink
 inciativa, inciativiani,
sa­inciativo Scd.
iniciAtor-i _ piri, romel­
mac iniciativa gamoiCina;
wa­momwyebi, moTave risame.
 sasargeblo saqmis i.
 inciatori Scd.
iniciAcia [laT. initiatio sa­i­
dumloebaTa Sesruleba] _
pirvelyofil
sazoga­
do­
e­baSi: Wabukebis gandobis,
dalocvis ceremonia, ris
Semdeg isini iTvlebodnen
dasrulebul mamakacebad.
inkasAtor-i _ Tanamdebobis
piri, romelic orga­ni­za­
ci­
ebisagan iRebs fuls bankSi
Sesatanad.
Qnkaso [it. incasso] _ (finans.)
saTanado
dokumentebis
war­dgeniT fulis miReba
mrwmuneblis davalebiT.
Qnkebi _ indielebi, romlebic
cxovrobdnen Tanamedrove
perus teritoriaze; me-15
s-Si maT Seqmnes maRali
kul­tura da saxelmwifo
(in­
kebis saxelmwifo); 1532
w. isini dai pyres es­pa­
nelma
dampyroblebma (konkista­
do­rebma).
inkvizQtor-i [laT. inqui­si­
tor] _ 1. episkoposi, ro­
mel­
sac romis papisgan (Sua
ink
-216-
sa­
ukuneebis espaneTSi ki me­
moCeka] _ 1. kvercxebidan
fisgan) dakisrebuli hqon­
wi­wilebisa da misT. ga­mo­
da sarwmunoebriv sakiTxTa
Ceka inkubatorebSi (am mniS­
gamoZieba.
vnelobiT ixmareba agreTve
2. (gadat.) adamiani, romelic
inkubireba).
ukiduresad sastikad ep­
2. (medic.) avadmyofobis fa­
y­
roba visme, tanjavs, awva­
ruli periodi – das­ne­bov­
lebs mas.
nebis momentidan da­
a­
va­de­
¥ inkvizitoruli.
bis pirveli simp­
to­mebis
 i. dakiTxva.
ga­moCenamde.
inkvizQcia [laT. inquisitio ga­
inkubacQuri (an: sa­in­
mo­
Zieba] _ 1. me-13-19 s.-Si: ro­
ku­bAcio) perioduli – 1.
mis papis mier da­ar­se­bu­li
Canasaxis kver­
cxSi gan­
vi­Ta­
ka­
Tolikuri ek­lesiis sa­sa­
re­bisTvis saWiro dro..
marTlo-po­li­ciuri or­ga­
2. (medic.) igivea, rac inku­
nizacia, ro­melic ukiduresi
bacia.
si­
sas­tikiT
uswordeboda inovAcia [laT. inovatio ganax­
ere­ti­kosebs.
leba] – (lingv.) axali war­
2. (gadat.) tanjva, wameba,
mo­naqmni, axali movlena
wva­
leba.
ena­
Si.
¥ inkviziciuri da sa­in­
k­vi­
inJQner-i [fr. ingenieur] – umaR­
zi­
cio.
lesi teqnikuri ga­
naT­
lebis
 i. (s.) sasamarTlo.
mqone piri; teqnikis ama Tu
inkOgnito [laT. incognitus
im dargis specialisti.
ucnobi] _ piri, romelic
 i.-konstruqtori, avto i;
ma­
lavs Tavis vinaobas da
mSenebeli i, samxedro i.
sxvis saxels atarebs.
i.‑ga­
momgonebuli.
inkOgnitod _ Tavisi vi­
¥ sainJinro.
naobis gaumJRavneblad.
 s. saqme, rTuli s. nage­
 i. mogzauroba.
boba.
inkubAtor-i [< laT. incubo,
¥ inJinrisa.
incubare gamovCek] _ aparati
 inJinerisa, inJeneri, sain­
kvercxidan wiwilebis xe­
Ji­nero, sainJenero Scd.
lov­nurad gamosaCekad.
insignQeb-i [laT. insignia (mr.)]
inkubAcia [laT. incubatio ga­
– umaRlesi xelisuflebis
-217(mefis, umaRlesi magis­t­
ratis, imperatoris) niS­
nebi
– porfiris samosi, ma­Ral­
yeliani wiTeli fex­sac­
meli, spilos Zvlis taxti,
kverTxi da sxv.
insinuAcia [laT. insinuatio]
– monaWori visime saxelis
gasatexad; ciliswameba.
inspEqtor-i [laT. inspector
ze­
damxedveli]
–
Ta­
nam­
de­bobis
piri,
rome­
lic ze­damxedvelobs da
kon­trols uwevs daq­vem­de­
barebul organoebsa da pi­
rebs.
 safinanso i; ganaTlebis
gan­
yofilebis i.
¥ sainspeqtroro.
 s. Semowmeba.
inspEqcia da inspeqtQreba
[laT. inspectio da­T­valiereba]
– 1. ra­
i­me da­we­se­
bulebis,
or­
ga­ni­zaciis an vi­
sime moq­
me­
de­
bis sisworis Semowmeba
ze­
damxedvelobis an ins­
t­
ruq­
tirebis wesiT.
 skolis i. gauwies.
2. zedamxedvelobis orga­no­
ebi.
 saavtomobilo i., sani­
ta­
ru­
li i.
¥ sainspeqcio.
 s. komisia, s. daTvali­
e­re­
ba.
ins
inspirAcia [laT. inspiratio] –
da inspirQreba – visime
Se­gu­
lianeba, waqezeba.
instAncia [laT. instantia uSu­
alo siaxlove] – erTmaneTis
daqvemdebarebuli saxel­
m­wifo mmarTvelobis, sam­
xed­ro, sasamarTlo da sxv.
organoebis calkeuli sa­
fexurebi.
 pirveli i., umaRlesi i.
instilAcia [laT. instilatio] –
(medic.) CawveTeba (wamlisa,
siTxisa).
Qnstinqt-i [< laT. instictus
gan­
zraxva] – 1. cxoveluri
or­ganizmis Tandayolili
mid­
rekileba mizanSewonili,
mag­
ram aracnobieri moq­
me­
debisadmi.
 Tavdacvis i.
2. (gadat.) mixvedris unari,
al­
Ro.
 i.-iT mixvda.
¥ instinqturi – nebisgan
da­moukidebeli.
 i. moZraoba.
 instiqti, instiqturi Scd.
instQtut-i [< laT. institu­
tum danawesebi ram, da­we­
se­buleba] – 1. zogierTi
umaR­
lesi
saswavleblisa
da samecniero-kvlevi­Ti da­
we­sebulebis saxelwo­
deba.
 pedagogiuri i., enaT­mec­ni­
ins
-218-
e­
rebis i.
2. (wign.) uflebriv normaTa
er­
Toblioba, romelic awes­
rigebs garkveul sfe­ro­Si
sazogadoebriv ur­Ti­er­To­
bas.
 qorwinebis i., preziden­
tis i.
¥ sainstituto (mniS. 1-Tvis).
 saerTo s. Sekreba.
instrUment-i [laT. instrumen­
tum] – 1. raime samuSaos Se­
sasrulebeli iaraRi.
 qirurgiuli i.
2. sxvadasxva saxis sakravi.
 musikaluri i.-ebi.
¥ instrumentuli da sain­
s­
t­
rumento.
 s. foladi, s. qarxana,
i. an­sambli, i. (s.) musika.
 instrumentaluri Scd.
instrumentAlist-i – raime
musikaluri instrumentis
dam­
kvreli musikosi.
instrUqtor-i [laT. instructor
momwyobi] – 1. Tanamdebobis
piri, romelsac evaleba
dro­dadro Seamowomos mi­
sadmi daqvemdebarebuli or­
ganizacia – dawesebulebani,
pirebi.
2. piri, romelic raime spe­
ci­
alobas, ostatobas as­
wav­
lis.
 curvis i., avtoskolis i.
instrUqcia [laT. instructio da­
rigeba] – saxelmZRvanelo
mi­TiTebani; risame Sesas­
ru­leblad saWiro wesebis
kre­
buli.
 usafrTxoebis teqnikis i.
insUlin-i [laT. insulinum] –
kuWqveSa jirkvlis hor­mo­
ni; iyeneben diabetisa da
zogi sxva daavadebis sam­
kur­nalod.
Qnsult-i [< laT. insulto vxti]
– (medic.) tvinSi sisxlis
mimoqcevis mkveTri darRveva,
ra­sac Tan sdevs uecari gu­
lis wasvla da dambla.
inscenQreba [laT. in-ze da
scena scena] – 1. ra­
i­
me li­
te­raturuli na­
war­
mo­
e­
bis
(romanis, mo­
Tx­
ro­bis...) ga­
da­keTeba scenaze da­
sad­
g­
me­
lad.
 ilia WavWavaZis `oTaraanT
qvrivis” i., daviT kldi­aS­
vilis `samaniSvilis dedi­
nac­
vali”.-s i.
2. gadat. (wign.) risame mo­
wyoba, gaTamaSeba visame mo­
satyueblad, Tvalis asax­
vevad.
 Cxubis i., omis i.
intEgral-i [< laT. inte­
ger mTeli] – (maTem.) mTe­
li sidide, romelsac ga­
ni­
xilaven rogorc Ta­vi­si
-219usasrulod mcire
lebis jams.
¥ integraluri.
na­wi­
int
ra­lis povna.
2. (wign.) erT mTelad qceva,
gaerTianeba,SeerTeba (raime
nawilebisa).
integ­
rA­lu­ri ARricxva
– maTematikis dar­
gi, ro­me­
3. (lingv.) enaTa (dia­leq­
tTa)
lic Seiswavlis ga­
nu­saz­
daaxloeba
ur­
Ti­
er­
T­
gav­
Rvreli an gan­
saz­Rvruli
lenis Sedegad.
integralis Tvi­se­bebsa da intEleqt-i [laT. intellectus] –
misi gamoyenebis ares.
adamianis azrovnebis unari,
integrAluri gan­to­
lE­
gonebrivi ganviTarebis do­
be­bi – (maTem.) gan­tolebebi,
ne; Wkua, goneba.
rom­
lebic ucnob funqciebs
 didi i.-is mqone axal­gaz­
rda.
Se­
icaven integralis niSnis
¥ inteleqtualuri.
Sig­niT.
 i. pirovneba, i. unari, i.
integrAluri geo­mEt­
Sro­ma.
ria – maTematikis dargi;
Se­­is­
wav­lis
wertilebis, intelQgent-i [laT. intelli­gens
(intelligentis) mcodne, mo­
az­
wi­
rebis, sib­
rtyeebis... zo­
rovne]
–
inteligenciis
war­
gi­
erT ri­cxobriv ma­
xa­si­
momadgeneli; ganaTlebuli,
aTeblebs, rom­lebsac ga­
Segnebuli,
kulturuli
moT­vlian
in­
tegrirebis
ada­
miani;
sa­
SualebiT
¥
inteligenturi.
integrAluri sqEma (an:
 i. garegnoba, i. qceva.
mik­rOsqema) – mikro-mi­
 intelgenti, intelegen­tu­
ni­
aturuli
mowyobiloba,
ri, intiligenti, intli­gen­­
rom­
lis elementebi (an ma­Ti
turi, intilgensi, int­li­
nawili) erTmaneTTan eleq­
genturi Scd.
truladaa SeerTebuli da inteligEncia [laT. intelli­gen­
konstruqciulad ganu­
yo­
tia mixvedriloba] – goneb­ri­
fe­
lia.
vi aRqmis unary. gonebrivi
integrAcia [laT. integratio
Sro­miT dakavebuli ada­
mi­
aR­dgena] da integrireba
anebi, romelTac aqvT spe­
[germ. integriren] – 1. (maTem.)
cialuri momzadeba mec­
ni­
mo­
cemuli funqciis integ­
e­rebis, teqnikis, kultu­
ris
int
-220-
sferoSi.
 SemoqmedebiTi i.
intEndant-i [fr. intendant] –
samxedro mosamsaxure, ro­
melsac abaria Se­ia­­ra­Re­
bu­
li Zalebis mo­ma­ra­gebis
saq­
me.
 polkis i.
¥ saintendanto.
 s. samsaxuri, s. akademia.
intensQur-i [fr. intensi <
laT. intensio, daZabuloba] –
1. daZabuli, gaZlierebuli.
 i. Sroma, i. datvirTva.
2. ukeTesi Sedegis, na­yo­fi­
e­
re­
bis momcemi.
 i. samecniero Sroma.
intensifikAcia [fr. intesifi­
ca­tion] – (wign.) risame qceva
ufro intensiurad
(ix.
in­
ten­siuri, mniS. 2).
 warmoebis i., soflis me­
urneobis i.
inter... [laT. inter] – pirveli
Semadgeneli nawili rTuli
sityvebis
mniSvnelobiT
`in­
ternacionaluri”.
 intervidenie, internaci­
o­
nalizmi.
intEres-i [laT. interest mniS­
v­
neloba aqvs, mniS­
v­ne­lova­
nia] – 1. mogeba, sar­gebeli.
 aTprocentiani i.
2. risame gagebis, gacnobis.
Seiswavlis survili; cno­
bismoyvareoba.
 i. aRZvra, ambavma i. ga­
mo­
iwvia.
3. mizani, miswrafeba, mo­
Txov­
nileba.
 erovnuli i.-ebi, visime i.ebis damcveli.
¥ saintereso (mniS. 1-isaT­
vis).
 s. wigni, s. azri, s. pirov­
neba.
¥ uintereso (uary. z. s.).
 u. kinofilmi, u. saubari.
intErval-i [laT. intervallum]
– 1. manZili, sivrce or sa­
gans Soris.
2. drois Sualedi.
 xuTwuTiani i.
intErvent-i – intervenciis
monawile an organizatori;
dampyrobi.
intervEncia [laT. interventio]
_ erTi an ramdenime sa­xel­
mwifos Careva romelime
qvey­nis saSinao saqmeebSi.
 samxedro i.
intErviu [ing. interview] – po­
litikuri,sa­
zo­
ga­
do moRvawis,
cno­bi­
li pirovnebis sa­
u­
bari JurnalistTan, ko­
res­
pon­
dentTan – presaSi ga­
mo­saqveyneblad,
radioTi,
te­leviziiT gadasacemad.
 i.-s aReba, i.-s micema.
intervQuer-i [ing. interiewer] –
-221(wign.) Jurnalisti,rome­lic
vinmesgan iRebs intervius.
interQer-i [fr. interieur Si­ga,
SigniTa] – 1. (arqit.). Se­
nobis SigniTa nawili, ar­
qiteqturulad da mxat­v­ru­
lad gaformebuli.
2. naxati, romelzedac asa­
xu­
lia Senobis SigniTa na­
wili.
3. cxovelis Sinagani age­
bu­
leba.
intermEdia [it. intermedio sa­
Su­
aledo] – dramatul an
sa­
opero nawarmoebSi Car­
Tu­li patara scena, Cve­u­
leb­
riv komikuri xa­si­a­Ti­
sa.
intErmeco [it. intermezzo] –
(mus.) mcire musikaluri piesa,
zogjer damoukidebeli sa­
orkestro nomeri operaSi.
Qntern-i [laT. internus Si­
na­gani, SigniTa] – 1. sa­me­
dicino institutis stu­
den­ti, romelsac sruli
kur­si aqvs damTavrebuli
da di plomis miRebamde er­
Twlian praqtikas gadis
kli­nikaSi, saavadmyofoSi.
2. eqimi, romelic 2-3 wliT
mov­linebulia
ro­me­
li­me
sam­
kurnalo da­we­se­bu­le­ba­
Si kva­li­fi­ka­ciis asa­
maR­
leb­
lad.
int
intErnat-i [< laT. interinus
Si­nagani, SigniTa] – 1. sko­
la,
sadac moswavleebi cxov­
ro­ben kidevac (sxvanairad:
skola-internati)
 i.-Si swavlobs.
2. saswavlo da­
we­
se­
bu­
le­bas­
Tan arsebuli sa­
er­
To sa­
cxovrebeli mos­
wav­
leebi­
saT­
vis.
 skolis i.
internAtura [< laT. inter­
nus Sinagani, SigniTa]
–
kur­sdamTavrebul
eqimTa
(ro­melime samkurnalo da­
we­sebulebaSi)
staJireba,
rom­
lis mizania codnis
srul­
yofa, specializaciis
gaR­rmaveba.
internaciOnal-i [fr. in­ter­
nationale] – 1. me­mar­
cxe­
ne mi­
mar­Tulebis sa­
er­Ta­
So­riso
ga­erTianeba.
 socialisturi i.
2. frangi kompozitoris pier
degeiteris (XIX s.) simRera,
komunisturi partiis himnad
aRiarebuli.
internacionAlQzm-i [fr. in­
ternationalisme] – yvela xal­
xis
Tavisuflebisa da Ta­
nas­
wo­
robis dacva, brZo­
la So­
vi­
nizmisa da na­
ci­
onalizmis
wi­naaRmdeg.
internacionAluri – sxva­
int
-222-
dasxva erovnebis xalxebis
kuTvnili; sxvadasxva xal­
xis warmomadgenlisgan Sem­
dgari (qarT. sinon. sa­er­Ta­
Soriso).
 i. sityvebi, kosmosuri
xo­
maldis i. eki paJi.
intErnet-i [ing. inter So­ri­
si da net qseli] – msof­
lio ganfenilobis kom­pi­
u­
teruli qseli. romelSic
SesaZlebelia informaciis
Senaxva an moZieba calkeul
per­sonalur kompiuterTa
sa­telefono qselTan Se­er­
Tebis saSualebiT.
internQreba [< laT. in­
ter­nus Sinagani] – 1. ne­
it­
ra­luri
saxelmwifos
xe­
lisuflebis mier ga­
na­
i­
araReba da dakaveba me­o­
ma­
ri mxareebis samxedro
na­
wilebisa, romlebic am
qvey­
nis teritoriaze Se­
vid­
nen.
2. meomari saxelmwifos xe­
lisuflebis mier mis te­
ritoriaze
mcxovrebi
mtru­li saxelmwifos mo­qa­
laqeebis dakaveba da maTTvis
Tavisuflebis aRkveTa omis
dam­Tavrebamde.
interpelAcia [laT. in­ter­pel­
latio Sewyvetineba si­
ty­vi­sa]
– parlamentis de­putatis
(wev­ris) werilobiTi Se­ki­
Tx­va mTavrobisadmi raime
saq­
mis an faqtis Taobaze.
intErpol-i [ing. interpol] –
sisxlis samarTlis po­li­
ciis saerTaSoriso or­ga­
ni­
zacia.
interpretAtor-i – (wign.)
pi­
ri, romelic risame in­
ter­pretacias
iZleva;
ganmmartebeli.
interpretAcia [laT. in­ter­
p­retatio] – da in­
ter­pre­
tQ­
re­ba [germ. interpretieren] –
(wign). 1. risame azris axsna,
ganmarteba.
 kanonis i.
2. Taviseburi SemoqmedebiTi
Sesruleba raime mxatvruli
an musikaluri nawarmoebis,
rolisa msaxiobis, Sem­
sr
­ u­
le­beli – musikosis mier.
 beThovenis me-9 simfoniis
axali i.
interferEncia [laT. inter
So­ris
da ferens (ferentis)
ma­ta­
ri, gadamtani] – 1.
(fiz.) bge­
riTi, sinaTlis
an eleq­truli talRebis
ur­TierTgaZliereba
an
ur­TierTSesusteba er­
Tm­a­
neT­
ze damTxvevis dros.
 sinaTlis i., bgeris i.
2. yovelgvari zeddeba, ga­
dax­larTva.
-223-
intQmuri [fr. intime < laT.
inf
daZabuli gan­
viTareba ro­
manSi, dramaSi.
intimus yvelaze Rrma, Si­

rTuli i.
na­gani]
–
1.
adamianis
grZno­
bebTan, sulier sam­ intrQgan-i [fr. intrigant] –
pi­
ri, romelic intrigebs
ya­rosTan, siyvarulTan da­
(ix. intriga, mniS. 1) awyobs,
kav­
Sirebuli; uaRresad pi­
mimarTavs.
ra­
duli.
¥ intriganuli.
 i. urTierToba, i. Tema.
 i. gamoxdoma.
2. Sinauruli, megobruli, gu­
introspEqcia [< laT. intro
liTadi.
spectio vixedebi SigniT] –
 i. saubari.
(fsiq.) adamianis mier uSu­
intonAcia [it. intonazione <
a­lod Tavis cnobierebis
laT. intono xmamaRla war­mov­
mdgo­
mareobaze dakvirveba;
Tqvam] – 1. metyvelebis rit­
TviTdakvirveba.
mul-melodiuri wyoba, xmis
intuQcia [laT. intuitio Wvre­
awev-daweva warmoTqmisas.
 kiTxviTi i.
ta] – mixvedra, Sor­
sm­­
W­
v­
re­
2. warmoTqmis manera, ro­me­
te­loba, uSualo, sti­
qiuri
lic mTqmelis grZnobas ga­
grZnoba, romelic emyareba
moxatavs.
adrindel gamocdilebas;
3. (mus.) Sesrulebis sizuste,
al­
Ro.

i.-is
mqone adamiani.
bgeris siwminde (simaRlis
¥ intuiciuri.
mixedviT).
 i. SegrZneba.
intoqsikAcia [laT. in -Si
 intuitiuri, intuituri
da berZ. toxikon Sxami] – or­
Scd.
ganizmis mowamvla Sxa­miani
Qnfant-a [esp. infanta] – infanti
nivTierebiT (toq­
sinebiT).
qali.
Qntriga [fr. intrigue] – 1. fa­
ru­
li saZraxisi moq­medeba, Qnfant-i [esp. infante] – es­
pa­neTsa da portugaliaSi
xri­kebi raime miznis mi­
(monarqiuli mmarTvelobis
saRwevad.
dros): ufliswulis ti­tu­
 i.-ebi mefis karze, i.-ebis
li.
mowyoba.
2. (lit.) siuJetis gan­
sa­kuT­ Qnfarqt-i [laT. infarctus ga­
rebulad dax­
larTuli da
tenili, gavsebuli] – sis­
inf
-224-
x­
lis miwodebis Sewyveta
ar­teriebis Seviwroebis an
maTi dacobis Sedegad.
 gulis kunTis i.
 infaqti Scd.
infernAlur-i [laT. infernalis]
– (wign.) jojoxeTuri.
dabeWdo Tabaxis naxevars.
informAtika [fr. informati­
que, germ. informatik] – dis­
ci p­
lina, romelic Se­iswavlis
samecniero
informaciis
struq­turasa da zogad
Tvi­
sebebs, agreTve mis da­
mu­Savebas, gadacemas
da
infernAluri mkiTxA­o­ba
ga­moyenebas
adamianis
– qiromantiis, nekromantiis,
saq­
mianobis sxvadasxva sfe­
spi­
ritizmis, jadoqrobis,
roSi personaluri kom­
pi­
u­
al­
qimiis da misT. saerTo
terebis saSualebiT.
saxelwodeba.
infEqcia [< laT. infectio] – informAtor-i – piri, ro­me­
lic informacias iZleva;
da­
avadebis gamomwvevi mik­
cno­
bebis mimwodebeli.
robebis SeWra organizmSi.
¥ infeqciuri.
informAcia [laT. informatio]
 i. daavadeba, i. saa­
vad­
myo­
– 1. cnoba, Setyobineba raime
fo.
mom­
xdari ambis, visime, ri­
sa­
infinQtiv-i [laT. infinitius]
me mdgomareobis Sesaxeb.
– (gramat.) zogierT enaSi:
 sagazeTo i.
zmnis ganusazRvreli for­
2. cnobebi garesamyaros da
ma.
masSi mimdinare procesebis
 rus. читать, писать.
Sesaxeb,romlebsac aRiqvams
adamiani an specialuri mo­
inflAcia [laT. inflatio ga­ber­va]
wyo­biloba.
– qveyanaSi qaRaldis fuls
 i.-is nakadi, i.-s Teoria.
gaufasureba imis gamo, rom
¥ informaciuli da sain­
mimoqcevaSi gamoSvebulia
for­
macio.
ima­
ze meti, rac saWiroa sa­

i.
(s.)
cnoba, i. (s.) bi­u­
le­
qonelbrunvis mo­
Txov­
ni­
le­
teni, s. biuro.
biT.
 infliacia Scd.
infrAbgera
[laT.
infra
in-fOlio [laT. in folio <
qveS, qve] – (fiz.) dabali
in-Si da folium furceli] –
sixSiris rxevebi (wamSi
gamocemis (wignis, Jur­
na­
20-ze naklebi), romlebsac
lis) formati, rac udris
ada­
mianis smenis organo
-225-
iod
 ingalatori Scd.
infrastrUqtura [laT. inf­ inhalAcia [laT. inhalo Se­
ra qveS, qve da struotura age­
visunTqav] – (medic) ze­da
buleba] – 1. meurneobis im
sasunTqi gzebis mkur­na­
dar­gebis kompleqsi, rom­
loba airad, orTqlad qce­
le­
bis emsaxureba sam­rew­
ul an gafrqveul sam­kur­
velo da sasoflo-sa­
me­
ur­
nalwamlo
nivTierebaTa
neo war­
mo­eba.
Se­sunTqviT.
 qalaqis i., i.-is ganvi­
Ta­
 ingalacia Scd.
reba.
Qoga [< sanskr. joga. Se­er­
2. (samx.) zurgis nageboba­
Teba, azrTa mokreba, Wvre­ta,
Ta kompleqsi, romelic uz­
ganWvreta] – 1. induri re­
runvelyofs SeiaraRebul
ligiur-filosofiuri moZ­
jarebis moqmedebas.
Rvreba, romelic amtkicebs,
¥ infrastruqturuli.
rom TviTWvretis da TviT­
 i. obieqtebi.
gve­
mis gziT SeiZleba ze­
infrawQTeli [laT. infra qveS,
bu­nebriv ZalebTan, RvTa­
qve]: infrawiTeli sxi­vebi
ebasTan SeerTeba.
(gamosxiveba) – grZel­tal­
 iogi Scd.
Rovani eleq­t­ro­mag­nituri
2. fizikuri varjiSebis sis­
gamosxive­ba,ro­melic TvaliT
te­ma.
ar Cans, speq­trze optikursa
¥ ioguri.
da ra­di­otalRebs Soris
 i. varjiSi.
mde­ba­re­obs.
iOgurt-i [ing. yoghurd < Turq.
infuzOria [< laT. infusus ra­
yogurd] – mawoni xilis wve­
meSi CaRvrili] – umartivesi
nis danamatiT.
(erTujrediani)
cxoveli, Qod-i [berZ. ioeides iisferi] –
ro­
melic cxovrobs mtknar
1. mZafri sunis mqone muqi
da mlaSe wylebSi (Sdr.
nacrisferi (ruxi) qimiuri
ame­
ba).
elementi – kristaluri
Qncest-i [laT. incestus] si­s­­
niv­
Tiereba; moi poveben um­
xlis aRreva.
Tav­
resad zRvis wyal­mce­
na­
 incidenti Scd.
reebidan.
inhalAtor-i – inha­la­ci­i­
 i.-s kristalebi
saT­vis saWiro xel­
sawyo.
2. es nivTiereba, spirtSi gax­
ver aRiqvams.
ion
-226-
s­
nili; iyeneben me­
di­cinaSi
rogorc sadezinfeqcio sa­
Su­
alebas.
Qon-i [berZ. ion mimavali] –
(fiz.) damuxtuli atomi ana­
tomTa jgufi, romelSic er­
Ti an ramdenime eleqtroni
normaze meti an naklebia.
ionizAcia – 1. (fiz.) ionebis
warmoqmna.
2. (medic.) samkurnalo niv­
Ti­
erebis Seyvana sxeulSi
ionebiT, romlebic war­
mo­
iqmneba am nivTierebaSi
eleq­trodenis gavliT.
ionOsfero – atmosferos
ze­
da nawili (100-dan 400
km-mde simaRleze), romelic
Se­
icavs mniSvnelovani ra­
odenobiT ionebsa da Ta­
visufal eleqtronebs.
i pOdrom-i [berZ. hippodromos
< hippos ncxeni da dromos
sar­bieli; rbola] – spe­
ci­
alurad mowyobili ad­
gili cxenosnobaSi Se­sa­
jib­reblad.
 hi podromi Scd.
i pOTeka [berZ. hipotheke gi­
rao, windi] – 1. sesxi, aRe­
buli uZravi qonebis da­gi­
ra­
vebiT.
2. TviT dagiravebuli uZ­ra­vi
qoneba.
i pOstas-i [berZ. hipostasis pi­
rov­
neba, arsi] – 1. (filos.)
individualuri, realurad
arsebuli ram; arsi (termini
SemoiRes aristoteles mim­
devrebma).
2. qristianul moZRvrebaSi:
samebis TiToeul pioni
(qris­
tianuli dogmatis mi­
xedviT sameba Sedgeba sa­
mi i.-isgan: `mamisa”, `Zisa”,
`su­
liwmindisagan” - `ma­
maRmerTi”, `Ze-RmerTi”, `suli­
wminda”).
i poqOndria [berZ. hipo­chon]
– avadmyofuri Si­
Si, ga­
mow­
veuli Tavis jan­mr
­­
Te­
lo­
ba­
Si daeWvebiT.
Qprit-i [< kreb. fr.] – mom­wam­
vleli nivTiereba, mdogvis
sunis mqone.
iradiAcia [< laT. irradio Suqs
gamovcem, gamovasxiveb] – 1.
(fiz.) optikuri movlena,
ro­desac naTeli sagnebi
bnel fonze ufro didad
Ca­nan, vidre sinamdvileSi
ari­an.
2. (medic.) tkivilis Seg­r­
Znebis gavrceleba nat­
ken
ubans an organos da­
So­re­
bul nawilakSi.
3. (fiziol.) aRgznebis an
Sekavebis procesis gav­r­
celeba centralur nervul
-227sistemaSi.
iracionAlur-i [laT. irro­
ist
Qsida da Qzida [berZ. Isis
(Isidos) < (egvi pt.)
eg­vi p­
ti­onalis ugunuri]
–
(fi­
tur miTologiaSi: na­yo­fi­
los.)
kanonzomierebas
erebisa da dedobis mfar­
mok­
lebuli da amitom go­ne­
veli qalRmerTi, egvi ptis
bi­
saTvis miuwvdomeli, lo­
yvela faraonis RvTaebrivi
gikis cnebebiT auxsneli.
mSobeli;
warmodgenili
hyav­
d
aT
ZroxisTavian
qa­
ireAlur-i [laT. irrealis] – si­
lad.
namdvileSi
ararsebuli;
ara­realuri.
Qslam-i [arab. islam Tavis Se­
wirva,
morCileba
ala­
irigAcia [laT. irrigatio] – 1.
hi­sadmi]
–
msoflioSi
miwis xelovnuri rwyvis
erT-erTi yvelaze uf­
ro gav­
Ro­
nisZiebaTaA sistema.
2. (medic.) wyliT an sam­
kur­
r­celebuli mahma­
di­
anTa re­
nalo xsnarebiT morwyvaligia (sinon. mus­
li­
ma­
noba).
mo­
bana WrilobaTa an Rru
¥ islamuri.
organoTa (piris, cxviris,  i. respublika.
swo­
ri nawlavis da sxv.).
ismailQtebi [Siitebis meS­
¥ sairigacio.
vi­
de mamis – ismailis sa­
 s. nagebobani, s. arxi.
xelidan] – (muslim.) Si­
Qris-i [< berZ. iris cisartyela]
i­turi seqtis mimdevrebi,
– 1. (ant.) Tvalis feradi
ga­moirCevian mamisadmi mor­
garsi.
CilebiT.
2. erTgvari yavisferi pa­ta­ istablQSment-i [ing. is­tab­
ra kanfeti oTxkuTxa kve­
lish­ment] – xe­
li­
suf­
lebisa
re­
bis saxisa.
da mmarTvelobis mTeli
3. (botan.) zambaxi.
sis­
tema.
Qrit-i [< berZ. iris Tvalis fe­ istEria [< berZ. hystera saSo]
radi garsi] – (medic) Tva­
– funqciuri nervul-fsi­qi­
lis feradi garsis anTeba.
kuri daavadeba; axa­
si­
a­
Tebs
irOnia [berZ. eirōneia] – fa­
tirili, sicili, krun­Cxvebi
ru­
li, odnav SesamCnevi da­
agreTve fsiqikis Seg­r­
Z­
cinva.
no­
badobis da misT. sxva­
¥ ironiuli.
dasxvagvari moSlisa.
 i. Rimili.
ist
istOria
-228-
[< berZ. historia]
– 1. sinamdvile mis gan­
vi­
TarebaSi.
 kacobriobis i.
2. mecniereba adamianTa sa­
zo­
gadoebis ganviTarebis
Sesaxeb.
 saqarTvelos i., i. iwyeba
Su­
meridan (semiuel noa
kra­meri), Sua saukuneebis i.
3. mecniereba codnis ra­im­e
dargis ganviTarebis Se­
saxeb.
 Teatris i., musikis i., re­
li­
giis i., filosofiis i.
istorQuli – 1. vinc, rac
nam­
dvilad iyo, arsebobda
 i. pirovneba, ieso qriste
– i. pirovneba, i. procesi,
i. faqti.
2. istoriisaTvis mniS­vn
­e­
lovani, istoriaSi Se­
su­li.
 i. Zeglebi, i. TariRi.
3. rasac safuZvlad udevs
is­
toriul ambebi.
 i. romani.
4. rac movlenebs Seiswavlis,
maTi Tanmimdevruli gan­
vi­
Ta­rebiT.
 i. gamokvleva, i. geo­
gra­
fia.
saistorio (mniS. 2-isaTvis)
 s. sazogadoeba.
istoriogrAfia [berZ. historia
da grapho vwer] – mecniereba,
romelic swavlobs ada­
mi­
anTa sazogadoebis Se­
sa­
xeb
istoriuli codnis gan­
vi­
Tarebasa da saistorio
wya­roebs.
iUan-i [Cin.] – CineTis res­pub­
likis fulis erTeuli.
iUbile [laT. jubilaeus (annus)
< Zv.
ebr.
(qeren hayōßē
cxvris rqa) saiubileo (we­
li)] – calke piris moR­
va­
weobis,
dawesebulebis,
or­ganizaciis
arsebobis
ro­melime wlisTavi; aseT
wlis­
TavTan dakavSirebuli
zeimi.
 msaxiobis i., uni­ver­
si­
te­
tis i.
¥ saiubileo.
 s. TariRi, s. saRamo.
¥ iubilesi.
 iubilisa, iubilei Scd.
iudAizm-i – iudevelTa re­
li­
giuri sistema.
iudevEleb-i
–
pirvelad:
iude­
is (Zveli palesti­
nis)
mcxov­
reb­
ni; Semdeg: saer­
Tod eb­
raelebi [bibliu­
ri
pat­ri­
arqis iudas saxe­
lis
mi­xedviT, romelic iT­
vle­
ba
iudevelTa miTiur wi­
nap­
rad].
iuvElir-i [holand. juwelier]
– oqro-vercxlisa da Zvir­
fasi qvebisgan sam­ka­
u­
le­
-229bis, fufunebis sag­
ne­bis da­
mamzadebeli os­
ta­ti; aseTi
nivTebiT mo­
vaWre (qarT. si­
non. oq­rom­Wedeli).
¥ siuveliro (qarT. sinonim.
saoqromWedlo).
 s. nawarmi, s. maRazia.
iulQusis kalEndari,iulQ­
usis welTARricxva [laT.
julianus] – welTaRricxvis
sis­tema (`Zveli stili”), Se­
moRebuli iqna 46 wels Cvens
welTaRricxvamde
romis
im­
perator iulius keisris
dros; moqmedebda `axali
stilis” SemoRebamde (ix.
grigorianuli).
 iuliosis .... Scd.
Qumor-i [ing. humor] – 1. uwyi­
nari xasiaTis dam­ci­navi da­
mokidebuleba ra­
i­me­sadmi.
 i.-s grZnoba, i.-T lapa­
ra­
ki.
2. xelovnebaSi: risame ga­
mo­
xatva sasacilod, ko­
mi­
kurad.
 i. da satira, i.-is gan­yo­
fi­
leba gazeTSi.
¥ iumoristuli.
 i. Jurnali.
 zogjer ixmareba – humori,
humoristuli.
iumOreska [germ. humoreske]
– iumoriT gamsWvaluli pa­
tara mxatvruli nawarmoebi
iun
(moTxroba, musikaluri pi­
esa).
iumOrist-i – iumoristuli
na­
warmoebis avtori.
 zogjer ixmareba – hu­mo­
risti.
Qunga [germ. junge biWi, ymawvi­
li] – (zRv.) 1. biWi, romelic
gemze emzadeba matrosad
da swavlobs zRvaosnobas.
2. zogi qveynis flotSi; um­
ciresi matrosi.
¥ iungisa.
 iungasi Scd.
iuniOnebi [ < germ. junior
axal­
gazrduli, Wabukuri] –
Wabuki sportsmenebi (18-20
wlisa).
iUnker-i [germ. junker] – (ist.)
1.
feodalur
prusiaSi:
msxvi­
li
miwaTmflobeli
az­nauri, memamule.
2. mefis ruseTSi: saSualo
samxedro
saswavleblis
mos­
wavle, romelic ofic­
rad emzadeboda.
¥ iunkrisa; mr. iunkarebi.
 iunkerisa, iunkerebi Scd.
iUnona [laT. juno (junonis)]
– romaul
miTologiaSi:
mTva­
ris, cisa da miwis qal­
RmerTi, qorwinebisa da da­
badebis mfarveli; iT­
v­le­
ba
iupiteris meuRled (ber­
Znul miTologiaSi mas Se­
iup
-230-
esabameba hera).
Sek­rulebebi,
gamovides
sa­samarTloSi mosarCled
iupQter-i [laT. jupitr] – 1.
an mopasuxed da sxv.
ro­
maul
miTologiaSi:
cis, sinaTlisa da wvimis iurisdQqcia [laT. juridictio]
Rmer­Ti, uzenaesi RvTaeba
– 1. sasamarTlo saqmis war­
(berZnul miTologiaSi mas
moebis ufleba (qarT. sinon.
Seesabameba zevsi).
gansjadoba).
2. (ist.) mzis sistemis yve­
2. saxelmwifos te­
ri­
to­
ri­
laze didi planeta, mzidan
u­li samarTlebrivi sfero,
rigiT mexuTe, hyavs 12 Ta­
ro­melzedac
vrceldeba
nam­
gzavri.
aseTi ufleba.

saxelmwifos i. mis te­
ri­
QurT-i [Turq. jurt] – cen­t­ra­
to­
r
iaze.
lur da Sua aziis xal­
xeb­
Si: gadasatani sa­cxov­ iuniskOnsult-i [laT. juris­
con­sultus] – iuristi, ro­
mel­
re­
beli – quCis karavi
sac
abaria
uflebrivi
ko­
nusis an naxevarsferos
sa­kiTxebis gadawyveta da­we­
moy­vanilobisa
sebulebaSi da gamodis mi­
iuridQuli [laT. juridicus
si interesebis damcvelad
sa­
samarTlosi] – rac da­
sa­samarTloSi an arbitaJSi
kav­
Sirebulia
uflebriv,
da misT.
sa­
marTlis normebTan, am

iuriskonsuli Scd.
nor­mebis Seswavla-ga­
mo­ye­
iurisprudEncia
[laT.
ne­
basTan.
juris prudentia
samarTalze
iuridQuli kon­sul­
tA­
zrunva]
–
1.
iuri­
di­
ul mec­
cia – advokatTa kolegiis
nierebaTa
er­
Tob­
li­o­
ba;
gan­
yo­fileba, rom­lis moR­
(qarT.
sinon.
sa­
m
ar­
T
al­
va­we­
obaa mo­
sax­
le­obisaTvis
mcod­
neoba).
dax­
marebis gaweva sa­mar­T­
2.
iuristTa
profesiuli moR­
leb­
liv sakiTxebSi.
vaweoba, sasamarTlo praq­
iuridQuli pQri – or­
tika.
ga­
ni­zacia an da­
wesebuleba,
ni­e­
ro­
melsac SeuZlia flob­ iUrist-i – iuridiul mec­
rebaTa specialisti (qarT.
des qonebas, ikisros val­
sinon. samarTalmcodne).
de­
bulebani, dados xel­
iustQcia [laT. justitia sa­mar­
-231Tlianoba, kanoniereba] – 1.
marTlmsajuleba, sa­
sa­mar­T­
lo warmoeba.
2. sasamarTlo da­we­se­bu­le­
baTa sistema, sa­sa­mar­Tlo
uwye­ba.
 i.-is saministro.
Qqedne [berZ. echidna] – 1. kver­
cxismdebeli ZuZu­mwovari
cxo­veli.
2. erTgvari Sxamiani gveli
avstraliaSi.
iqTiolOgia [berZ. ichtnys
Tev­zi da logos moZRvreba] –
zoologiis nawili, ro­me­
lic Tevzebs Seiswavlis.
 ixTiologia, ixtiologia
Scd.
Qqs-i [laT. aso X] – 1. laTinuri
anbanis bolodan mesame aso
X-is saxeli; maTematikaSi
ixmareba ucnobi sididis
aR­saniSnavad igreksa (y) da
zetTan (z) erTad.
2. zogjer ixmareba iseTi vi­
sime saxels nacvlad ro­
melic ucnobia an romlis
dasaxelebac ar undaT.
iRUmen-i – marTlmadidebeli
monastris winamZRvari, ber­
Ta wodeba.
iSEmia [berZ. ischô vikaveb,
vi­
Wer da hiama sisxli] –
(medic.) adgilobrivi sis­
kab
xlnakleboba, rac ga­mow­
veulia mkvebavi arteri­is
dacobiT an daviwroebiT.
QSTar-i – aqadur (asiriulbabilonur) miTologiasa
da
religiaSi:
mTavari
RvTa­
eba – nayofierebisa
da xorculi siyvarulis,
ag­reTve omisa da SuRlis
qal­
RmerTi (Seesabameba fi­
nikiur astartes).
iSQas-i [berZ. ischias barZayis
tkivili] – sajdomi nervis
anTeba, daavadeba.
k
kAbala1 [arab. kabâla] – sruli,
monuri damokidebuleba vin­
meze.
¥ kabaluri, kabalisa.
 k. xelSekruleba.
 kabalasi Scd.
kAbala2 [Zv. ebr. gabbālah gad­
mocema, Tqmuleba] – igivea,
rac kabalistika
kabalQero [esp. caballero] –
espaneTSi: aznauris ti­
tu­
li; am titulis mqone pi­
ri.
kabalQstika [Zv. ebr. gabbalāh
gadmocema, Tqmuleba] – 1.
Sua saukuneebSi: eb­ra­
el­
Ta
kab
-232-
mis­
tikur-religiuri
moZ­
lebisa.
 telefonis k. (sinon. ji­
R­
vreba da masTan da­
kav­Si­
xuri), avtomobilis k., mfri­
rebuli wes-Cve­
ulebani.
navis k., (TviT­mf
­­
rinavSi),
2. iseTi ram, rasac TiTqos
xmis mi­sacemi k., (saarCevno
magiuri Zala aqvs; bun­do­
ubanze).
va­ni, saidumloebiT moculi,

kabini Scd.
Znelad gasarkvevi ram.
kAbare [fr. cabaret] – patara kabQnet-i [fr. cabiret] – 1. sa­
muSaod an samedicinod gan­
restorani estradiT, sadac
kuTvnili oTaxi.
imarTeba sxvadasxvagvari
 direqtoris k.
war­modgenebi (cekva, simRe­
2. oTaxi, mowyobili ra­
i­
me
ra da misT.).
specialuri sa­
Ta­
ma­
So­e­
bis­
kAbel-i [holand. kabel] – her­
Tvis.
metulad
izolirebuli
 fizikis k., rentgenis k.,
eleq­truli sadeni.
kbilis saeqimo k.
 telefonis k., telegrafis
3.
zog qveyanaSi: mTavrobis
sazRvao k.
wevrTa, ministrTa er­
Tob­
¥ sakabelo.
li­
o
ba:
mTavroba,
ministrTa
 s. xazi, s. televizia.
sabWo.
kabEltov-i [holand. ka­
 Seiqmna ministrTa k.
bel­louw] – (zRv.) 1. sigrZis
erTeuli
zRvaosnobaSi kablOgrama [câblogramme] _
wyalqveSa kabeliT ga­
da­
ce­
185,2 m.
muli
depeSa.
2. qerelis bagiri 150-330
mm diametriT; iyeneben ge­ kabOtaJ-i [fr. cabotage] _ 1.
naosnoba napiris si­
ax­
lo­
mebze.
ves
erTi
da
igive
zRvis
kAberne [fr. kabernet] – 1. er­T­
an erTi saxelmwifos nav­
gvari jiSis va­zi (saf­ran­
sadgurebs Soris.
geTidan Se­
mo­ta­
nili) ro­
2. sanapiro naosnobis flo­
melic isxams muq lurj
ti.
yur­Zens.
¥ kabotaJuri da saka­
bo­ta­
2. wiTeli Rvino am jiSis
Jo.
yur­Znisa.
 k. naosnoba, k. (s.) ga­
da­
kAbina [fr. cabine] – patara sa­
zid­
vebi, k. (s) gemi.
Tavsi specialuri da­niS­
nu­
-233-
kabriOlet-i [fr. cabriolet] –
kav
xelmZRvaneli k.-ebi, k.-ebis
denadoba.
1. maRali erTcxeniani or­
2.
sajariso nawilebis mud­mivi
Tvala etli, romelsac ko­
Semadgenloba (maTgan gan­
fo ara aqvs.
sxvavebiT, vinc garkve­u­
li
2. Ria (asaxdeli saxuraviT)
drois ganmavlobaSi gadis
msubuqi avtomobili.
samxedro samsaxurs).
kAbuk-i [iap.] – iaponuri Te­
 samxedro-sahaero ZalTa
atri, romelSic ga­er­Ti­a­
k.-ebi, kadris oficeri.
nebulia drama, musika, cekva,
¥ sakadro.
deklamatia; Seiqmna XVII
 s. politika.
s.-Si.
kAdril-i [fr. quadrille] – eqvsi
kAdastr-i [fr. cadastre < Sdr.
figurisagan Semdgari cek­
berZ. katastichon furceli, re­
va, romelsac asrulebs er­
estri] – risame aRwera, sia;
T­maneTis pirispir myofi
risame Sesaxeb arsebul mo­
ram­denime wyvili; musika am
nacemTa krebuli.
cekvisaTvis.
kAdet-i [fr. cadet] – 1. re­vo­
kavAler-i1 [fr. cavalier it. ca­
lu­ciamdel ruseTSi: da­xu­
valiere] – 1. kaci, romelic
ruli samxedro saSualo
qal­
Tan cekvavs.
sas­wavleblis
(kadetTa
2. qalis motrfiale Tay­va­
kor­pusis) moswavle.
nis­
mcemeli mamakaci.
2. ase uwodeben umciresi asa­
kavAler-i2 [it. cavaliere] – or­
kis (15-16) moWadrakes.
deniT (ordenebiT) da­jil­
kAdr-i [fr. cadre] – 1. kino an
dovebuli piri
fotofiris calkeuli su­
 didebis ordenis k.
raTi.
2. kinofilmis calke scena kavalEria [cavalerie] – cxe­no­
sani jari.
an epizodi.
¥
kavaleriuli da sakava­
 kinoJurnalis k.-ebi.
le­
rio.
kAdrebi [fr. cadres] – 1. ra­i­me
 k. (s). polki.
dargis muSakTa Se­mad­gen­
kavalErist-i – kavaleriaSi
loba;
myofi samxedro piri.
 teqnikuri k.-ebi, saavtomo­
bi­
lo departamen­
tis k.-ebi, kavAlkada [fr. cavalkade < it.
cavalkada] – 1. erTad momavali
kav
-234-
cxenosanTa jgufi.
2. (moZv.) saseirnod ga­
mo­su­
li cxenosanTa jgufi (ka­
cebisac da qalebisac).
¥ kavalkadis.
 kavalkadasi Scd.
kavAtina – [it. cavatina] – ope­ra­
Si: patara lirikuli aria.
kAverna [laT. caverna ga­moq­
vabuli, Rru] – 1. Rru, rome­
lic Cndeba raime organoSi
qsovilebis daSlis Se­
degad. mag: filtvis kaverna
tuberkulioziis dros.
2. (geol.) qanSi gaCenili si­
cariele.
kazAkebi [rus. казаки] – 1. Zve­
lad ukrainasa da ru­seTSi:
Tavisufali ada­mianebi (yo­
fili ymebi) romlebic gaq­
ceuli iyvnen qveynis ga­na­
piras.
 donis k.-ebi.
2. maTi STamomavali glexebi,
romelTaganac
dgeboda
sam­
xedro nawilebi.
 zaporoJieli k.-ebi, k.-Ta
divizia.
 saqarTveloSi maT yazaxebs
eZaxdnen.
kazEmat-i [fr. casemate < it.
casematta] – 1. (samx.) sa­
ar­
tilerio cecxlisagan da
aviabombebisagan Tav­da­sa­
ca­
vi nageboba ci­xe­si­mag­re­
Si an samxedro gemze.
2. mefis ruseTSi: erTi ada­
mi­a­nis gancalkevebiT da­
sam­
wy­
vdevi
sakani
ci­xe­
si­mag­
reSi
(Cveulebrivi
pa­tim­
rebisaTvis).
kAzino [fr. casino < it. casino]
– samorine; qalaqgare res­
torani saestrado gar­
To­
biT (ansambliT).
kazUar-i [fr. casoar < ma­la­i­
uridan kasuvari] – didi zo­
mis morbenali frinveli;
bi­
nadrobs CrdiloeT av­st
­­
raliaSi da axal gvi­
ne­aze.
kazuQstika [fr. casuistiqne <
laT. casus kazusi, SemTxveva]
– (samarT.) 1. kanonis zo­
ga­di
muxlebis
miyeneba
sxva­
dasxva iuridiuli Sem­
TxvevebisaTvis (ka­
zu­
se­bi­
saT­
vis).
2. (gadat.) yalbi an saeWvo
debulebis mtkiceba sxva­
da­sxva xrikiT.
kAzus-i [laT. casus] – 1. raime
SemTxveva (araCveulebrivi,
sasacilo).
2. sasamarTlo praqtikaSi:
rTu­
li daxlarTuli saq­
me.
kaTakmEvel-i [berZ.] – mo­u­
naTlavi, mosanaTlad mom­
za­debuli morwmune.
-235-
kaTalQkos-i
[berZ. ka­tho­
li­kos sayovelTao,
msof­
lio] – saqarTvelos mar­
T­lmadidebeli
ek­
le­si­is,
ag­
reTve somxur-gri­go­ri­
a­
nuli eklesiis, me­Tau­ris
(pat­riarqis) umaRlesi ti­
tu­li.
 zogjer ixmareba kaToli­
ko­
si.
kaTArsis-i [berZ. katharsis
gan­
wmenda] – 1. Zvel ber­
Z­
nul filosofiaSi (pi­
Ta­gora, herakle, platoni,
aristotele): esTetikuri
gan­
cda `sulis ganwmenda”.
2. froidizmSi: fsi­qo­Te­ra­pi­
is erT-erTi meTodi.
3. (wign.) sulieri gan­
w­men­da.
kATedra [berZ. kadhedra skami,
savarZeli] – 1. amaRlebuli
adgili (specialuri dgami),
saidanac kiTxuloben leq­
ci­
ebs, moxsenebebs.
2. umaRles saswavlebelSi:
mecnierebis romelime dar­
gis
profesor-mas­wav­le­
bel­
Ta, mecnier muSakTa ga­
er­
Tianeba.
 saavtomobilo tran­s­por­tis
k., k.-is gamge; k.-is sxdo­ma.
3. (ekl.) eparqiis gamgis (epis­
koposis) Tanamdeboba.
¥ sakaTedro da kaTedralu­
ri: sakaTedro (kaTedralu­
kaT
ri) taZari – mTavari ekle­
sia,
romelSic RvTismsaxure­
bas
episkoposi asrulebs, igi­
vea rac kaTedrali.
kATet-i [berZ. kathetos Sveuli]
– (maTem.) marTkuTxa sam­
ku­
Txe­
dis erT-erTi gverdi,
ro­melic meoresTan qmnis
marTkuTxeds.
 kateti Scd.
kaTEter-i [berZ. katheter zon­
di] – samedicino xelsawyo
– mili, romelic SehyavT
sxeulis arxebsa da Rrueb­
Si (um­
Tavresad saSarde
buS­
tSi) maT gamosarecxad
an dasaclelad.
 kateteri Scd.
kATod-i [berZ. kathodos qveviT
svla] – uaryofiTad da­mux­
tuli eleqtrodi (sapirisp.
anodi).
 katodi Scd.
kaTOlike [berZ. katholikos sa­
yovelTao, msoflio] – pi­
ri, romelic kaTolicizms
aRi­
arebs.
 k. mRvdeli.
¥ kaTolikuri, kaTolikesi.
 kaToliki, kaTolikisa Scd.
 mr. kaTolikeebi.
 kaTolikebi Scd.
kaTolQkos-i _ ix. ka­Ta­li­
ko­si.
kaTolQcizm-i _ qris­ti­
kai
-236-
a­
nobis
erT-erTi
Zi­ri­
Ta­di mimarTuleba (mar­
T­lm­a­di­deb­
lo­bi­sa
da
pro­testancizmTan er­Tad);
k.-s meTaurobs romis papi.
¥ kaTolikuri.
 k. eklesia.
kaQman-i [esp. caiman < karib.
aka­y­uman] – erTgvari niangi
(5 m-mde sigrZis); binadrobs
cen­
tralur da samxreT
ame­
rikis mdinareebsa da Wa­
o­
bebSi.
kainozOur-i Era [berZ. kainos
da zoç sicocxle] – uaxlesi
era dedamiwis geologiur
istoriaSi; mosdevs me­zo­
zo­
ur eras; iyofa mesameul
da meoTxeul periodebad
(am ukanasknels miekuTvneba
Ta­namedrove epoqac)
kaQuta [holand. kajuit Sved
kajuta] – patara oTaxi gemze
mgzavrebisaTvis da gemis
eki paJis wevrebisaTvis.
¥ kaiutisa.
 kaiutasi Scd.
kAiut-kompAnia [holand. kaj­
uit kaiuta da fr. compagnie
sa­
zogadoeba]
–
saerTo
sad­gomi gemze, sadac mgzav­
re­
bi (samxedro gemze –
ofic­rebi) sadiloben da
is­
veneben.
kAkadu [germ. kakadu < malaiu­ri
kakatua] – qoCriani TuTiyuSi
erTgvari binadrobs av­st
­­
ra­liaSi da wynari okeanis
kunZulebze.
 Savi k.
kAkao [esp. cacao < actek. kaka­
u­ti] – 1. tropikuli mcenare
(xe), 3-8 m-mde simaRlis; am
xis Tesli - `kakao-parki”,
ga­moiyeneba Sokoladis da­
samzadeblad.
2. kakaos Teslis fxvnili.
3. noyieri sasmeli, romelic
mzaddeba kakaos Teslisgan
wyliT an rZiT.
kakofOnia [< berZ. kakophonia
< ka­kos cudi da phōne bge­
ra,
xma] – mosasmenad ara­sa­
si­
a­movno Sexameba bge­re­
bi­
sa;
ara­
ke­
Til­
xmovaneba.
¥ kakofoniuri.
 k. musika.
 kakafonia, kakafonuri, ka­
kafoniuri Scd.
kalAmbur-i [fr. calembour] –
sity­
vebis TamaSi: em­
ya­
re­
ba
erTgvari bgeriTi Sed­ge­
nilobis, magram sxvada­
sxva
mniSvnelobis mqone sityvis
komikur gamoyenebas.
kaleidOskop-i [berZ. kalos
kargi, lamazi eidos saxe da
skopeo vuyureb] – 1. gav­
r­
ce­lebuli sabavSvo sa­
Ta­
ma­So – optikuri xel­sa­
-237wyo – mili, romelSic Cans
swrafad cvladi fe­ra­di
simetriuli saxeebi, mo­xa­
tulobani.
2. gadat. (wign.) ambebis, mov­
lenebis swrafi cvla
kalEndar-i [laT. calendarium
< calendae (Tvis yoveli pir­
veli dRe Zv. romSi)] – 1. ta­
bula an wignaki romelSic
Tanmimdevrulad aris Ca­
moT­vlili weliwadis yve­
la dRe da moyvanilia sa­
in­
tereso cnobebi.
 kedlis k., magidis k.
2. weliwadis dReebis aR­ri­
cxvis sistema.
 iuliusis k., grigorianuli
k.
3. dReebis da Tveebis mi­xed­
viT winaswar ga­nawileba
ra­
ime saqmianobisa.
 mecadineobis k., sportul
SejibrebaTa k.
¥ kalendaruli (mniS. 3-isaT­
vis).
 k. gegma.
kal
mci­
re alkoholiani.
kalvQnizm-i – erT-er­Ti pro­
testantuli
sar­
w­
mu­
noeba,
ro­melic Seiqmna me-16 s.
Sve­
icariaSi da farTod
gav­
rcelda safrangeTSi, ni­
derlandebSi inglissa da
zog sxva qveyanaSi [am sar­
wmunoebis Semqmnelis – Jan
kalvinis (Calvin – 1509-1564)
saxelis mixedviT.
kAl-i – induizmis qalRmerTi,
Sivas coli.
kAlibr-i [fr. calibre] – 1. ce­cx­
lsasroli iaraRis lulis
Rrus diametri.
 saSualo k.-is Tofi.
2. tyviis an Wurvis Sua na­
wilis diametri.
 msxvili k. Wurvi.
 yalibi am mniS.-obiT Scd.
kalQgraf-i – kaligrafiis
os­tati.
kaligrAfia [berZ. calligraphia
< kalos kargi da graphō vwer] –
lamazad da mkafiod weris
xelovneba.
kalendAruli SejQbre­
¥ kaligrafiuli.
ba – (sp.) kalendaris (mniS.
 k. xeli (naweri).
3) mixedviT war­
mo­ebs (gan­

`lamazi
kaligrafia
s­
xvavebiT amxana­
gurisagan).
aqvs” – Scd.
 kalendrisa.
 kaligrafia niSnavs la­
 kalendarisa Scd.
maz weras, xolo ka­
lig­
kalvAzos-i [fr. calvasos < ge­
ra­fiuli – lamaz nawers,
ogr. sax.] – vaSlis Rvino,
xels.
kal
-238-
kAlk-i [fr. calque] – 1. gam­W­
virvale qaRaldi an qso­
vili naxazis piris ga­
da­
saRebad (qarT. sinon.
livu).
2. (enaTm.) sxva enis normebis
mixedviT nawarmoebi sityva
an gamoTqma.
 `rogorc wesi” kalkia
rusuli gamoTqmisa: `как
правило~. ukeTesia vixmaroT
`Cveulebriv~.
 kalka Scd.
kalkulAtor-i [ing. calcu­
la­tor gamomTvleli] – mci­
re
zomis
magidis
an
ji­
bis eleqtronuli ga­
mom­
T­vleli manqana mar­ti­vi
ga­
moTvlebisa da prog­ra­me­
bis Se­
sas­
ruleblad.
 kalkuliatori Scd.
kalkulAcia da kalkulQre­
ba – [laT. calculatio] – sa­qon­
lis Rirebulebis an fasis
gamoangariSeba.
 kalkuliacia Scd.
kAlmar-i [fr. calmar] _ zRvis
moluski Tavfexianebis kla­
sisa; misi xorci iT­v­leba
Zvirfas sakveb pro­duq­tad.
kalOria [laT. calor siTbo] –
siTbos raodenobis sazomi
erTeuli.
mcire kaloria – siTbos
is raodenoba, rac saWiroa
erTi grami wylis erTi
gradusiT gasaTbobad.
didi kaloria – siTbos is
raodenoba, rac saWiroa er­
Ti kg wylis erTi gradusiT
gasaTbobad (udris 1000
mci­
re kalorias).
¥ kaloriuli.
 k. sakvebi, k. saTbobi.
kalorQmetr-i [laT. calor
siTbo da berZ. metreo vzomav]
– xelsawyo, roliTac zo­
ma­ven raime sxeulis mier
gamoyofil an STanTqmul
siT­bos raodenobas (ka­lo­
riebiT).
 kolorimetri sxvaa (ix.).
kalorQfer-i [fr. celorifere
< laT. calor siTbo da fero
momaqvs] – sahaero gaTbobis,
ventilaciisa da Srobis
sistemebSi:
mowyobiloba
ha­eris gasaTbobad.
 wylis k., oTaxis k.
¥ kaloriferuli.
 k. gaTboba, k. saSrobi.
 koloriferi Scd.
kalcQum-i [< laT. calx (calcis)
kari] – qimiuri elementi,
mo­vercxlisfro mbzinvare
li­
Toni, romelic Sedis
kir­
qvis, marmarilos, car­
cis, TabaSiris da sxv. Se­
mad­genlobaSi.
-239-
kam
 kameasi, qamea, qameo Scd.
TeonSi: siyvarulis Rmer­Ti, kamElia [fr. camelia < kreb;
< sak. saxelidan] – ma­
rad­
viSnus da laqSmis Svi­li:
mwvane dekoratiuli mce­
warmodgenili hyavT ymaw­
nare; aqvs tyaviseburi pri­
vilis saxiT, romelic ada­
a­la foTlebi da msxvili
mi­
anebs gulSi esvris yva­
wiTeli an TeTri yvavilebi;
vi­
lis isrebs.
am mcenaris yvavili.
kamarQlia [esp. camarilla < ca­
¥ kameliisa.
mera darbazi, monarqis kari]
 kameliasi Scd.
– sasaxlis jariskacTa
jgu­
fi, romelic Tavisi in­ kAmena [laT. camena] – romaul
miTologiaSi: mecnierebisa
trigebiT gavlenas axdens
da xelovnebis mfarveli
saxelmwifo saqmeebze pi­ra­
qal­
RmerTi (kamena ga­ig
­ i­ve­
di gamorCenis mizniT.
bulia berZnul mu­
zas­
Tan).
¥ kamariliisa.
 kamariliasi Scd.
kAmera [laT. camera TaRi,
oTa­
xi, palata < berZ. ca­
kAmbala [rus. камбала < fin]
me­ra TaRis yvelaferi, rac
– zRvis sarewao brtyeli
TaRis qveS aris] – 1. zo­
gi­
formis Tevzi, romelsac
erT dawesebulebaSi: sad­
Tvali cal mxares aqvs.
 k.-is konservi.
gomi specialuri da­niS­
¥ kambalisa.
nulebisa.
 kambalasi Scd.
 sadezinfeqcio k., bargis
Sesanaxi k.
kAmbuz-i [holand. kombuis] – 1.
2.
cixeSi: oTaxi patimarTaT­
gemis samzareulo.
vis
(qarT. sinon. sakani).
2. gemze: Tujis an rkinis Ru­
3. daxuruli sivrce raime
meli qvabiTurT.
xelsawyos, manqanis, na­ge­
bo­
kAmea [fr. cameo, it. cam­
bis SigniT.
meo] – 1. qva an niJara, ro­
 mtversasruti k., rabis k.
melzec reliefurad aris
4. tyavis burTis anda av­
amokveTili CuqurTma; sva­
tomobilis,
velosi pedis
men beWedSi, broSSi.
da misT. saltis SigniT, ga­
2. aseTi qviT gawyobili bro­
saberi garsi rezinisa.
Si.
 avtomobilis k.
¥ kameisa
kAma [sanskr.] – induizmis pan­
kam
-240-
5. foto – an kinoaparatis (te­
leaparatis) SigniTa nawili,
romelSic ideba firfita an
firi; TviT fotografiul,
kinomatografiul an sa­te­
le­
vizio aparati.
 zogjer bargis Sesanax
ka­
meras `sakans” uwodeben,
rac Scd; `sakani” mxolod
cixis kameras hqvia.
kamerdQner-i [germ. kam­mer­
diner] – aznaurul-bur­Ju­a­zi­
ul yofa-cxovrebaSi: ba­to­
nis piradi msaxuri, xel­ze
mosamsaxure mamakaci.
kamErist-i [fr. cameriste it.
camerista < camera oTa­xi] –
Tavadaznaurul-bur­Ju­a­zi­
ul yofacxovrebaSi: qal­
batonis xelze mosamsaxure
qali (qarT. sinon. moaxle,
pirfareSi).
 kameristka Scd.
kamErton-i [germ. camerton] –
foladis drekadi orTiTa
xelsawyo (Canglis msgavsi),
romelic magar sxeulze
dar­tymisas gamoscems gar­
kveuli simaRlis bgeras;
iyeneben musikaluri sak­ra­
vis awyobis, agreTve gundis
mier simReris Sesrulebis
dros.
kamEruli [< laT. camera
oTa­
xi] – 1. erTi an ram­de­
nime SesrulebisaTvis gan­
kuTvnili.
 k. musika.
2. aseTi nawarmoebis, aseTi
musikis Semsrulebeli.
 k. momRerali., k. or­
kes­
t­
ri.
3. mcirericxovani msme­ne­le­
bisaTvis, viwro wri­saT­
vis
gankuTvnili.
 k. poezia, k. cxovreba.
kamErher-i [germ. cammerherr]
– revoluciamder ruseTsa
da zog sxva monarqiul
sa­xelmwifoSi:
erT-erTi
wo­debuleba samefo karze,
kamer-iunkerze meti.
 kamergeri, kamerReri Scd.
kAmvol-i [germ. kammwolle] –
daCeCili matyli wmin­
da
Salis qsovilebis da­sam­
zadeblad.
 maud – k.-is fabrika.
¥ kamvoluri.
 k. matyli.
kAmzol-i [fr. camisole] – 1.
mamakacis Zveleburi samosi,
Cveulebriv usaxelo; ic­
vamdnen rogorc Jilets.
2. dolis monawilis (Jokeis)
zeda Casacmeli.
kamQkaZe [iap. kamikaze RvTis
qari] – 1. iaponeli mfrinavi
TviTmkvleli,
romelic
TviT­
mfrinavTan erTad iRu­
-241peboda me-2 msoflio omSi.
2. (gadat.) TavzexelaRebuli
kaci, romelic iseT qme­
de­
bas (saqciels) sCadis si­
cocxlis riskTan rom aris
da­
kavSirebuli.
kAmin-i [germ. kamin < berZ. ka­
minos kera, keria] – buxari.
kampAnia [fr. kampagne laS­
qroba, omi. < it. kam­pa­gna
mindori, brZolis ve­li] – 1.
muSaoba, ro­
me­lic mim­
di­
na­
reobs gar­
k­veul pe­ri­od­Si
raime mniS­vnelovani amo­
ca­
nis Se­sasruleblad.
 saarCevno k., Tesvis k.
2. (samx.) saerTo strategiuli
mizniT gaerTianebuli sa­
o­
mar operaciaTa er­Tob­li­
oba.
 ruseT-iaponiis k. (ist.),
zam­Tris k.
¥ kampaniuri (mniS. 1-isaT­
vis).
 muSaobis k. wesi.
 kompania sxvaa (ix.).
kamUflaJ-i [fr. camouflage Se­
niRbva] – (samx.) SeniRbvis
erT-erTi saxe qvemexebis,
tan­kebis, TviTmfrinavebis,
Se­
nobebis da sxv. dafarva
laqebiT, zolebiT da misT.
ise, rom gaZneldes maTi
cno­ba.
 kamufliaJi, komufl[i]-
kan
aJi Scd.
kAnal-i [< laT. canalis mili,Ra­
ri] – 1. xelovnuri kalapoti
zRvebis, mdinareebis da
tbebis
dasakavSireblad
(qarT. sinon. arxi).
 mdinaris k.
2. kavSiris xazi,mowyobilo­ba
informaciis gadasacemad.
 satelevizio k.
3. (gadat.) raimes miRwevis
gza.
 k.-is gamoyeneba.
kanalizAcia [fr. canalisation]
– miwisqveSa arxebisa da mi­
lebis sistema, romlis sa­
SualebiTac gaedineba Txe­
vadi sibinZure da Camdinare
wylebi.
 qalaqis k., k.-is qseli.
¥ sakanalizacio.
 s. milebi, s. qseli, s Wa.
kandQlabr-i [fr. candelabre]
– didi Sandali ram­de­
ni­me
sanTlis (an eleq­
t­
ro­
na­Tu­
ris) Ca­
sa­
mag­
reb­
lad.
 kandeliabri Scd.
kandQdat-i [laT. candidatus
vi­­
sac TeTri tansacmeli
ac­via < candidus TeTri, ro­
gorc Tovli (Zvel romSi
sa­xelmwifo Tanamdebobis
ma­Ziebeli
TeTr
to­
gas
ic­
vamda)] – piri, ro­
me­
lic dasaxelebulia, na­
va­
kan
-242-
raudebia raime Ta­nam­
de­boba­
ze asarCevad, da­sa­niS­
nad,
sad­
me misaRebad da sxva.
 parlamentis wevrobis k.,
kon­
gresis wevrobis k.
¥ sakandidato.
 s. staJi, s. literatura.
kandidAtura – visime uf­
leba an SesaZlebloba iyos
risame kandidati (mniS. 1).
 k.-is dasaxeleba.
kanQbal-i [fr. canibale < esp.
canibal] – (wign) kaciWamia, ve­
luri.
2. (gadat.) sisxlismsmeli
ada­miani, barbarosi.
kanibAlizm-i (wign) 1. kaci­
Wa­
mioba.
2. (gadat.) mxecoba, bar­ba­
ro­
soba.
kanQon-i [esp. canon mili] –
Rrma da viwro xeoba.
kAnistra [ing. canister] – ben­
zi­
nis an sxva siTxeebis
ga­
dasatani WurWeli, rome­
lic hermetulad (mWidrod)
ixureba.
¥ kanistrisa
 kanistrasi Scd.
kanQfol-i [berZ. colophonia
che­tine kolofonis
fisi
(ko­
lofoni qalaqi mcire
aziaSi)] – moyviTalo – wi­
Teli miwisebri niv­
Ti­e­
reba; iyeneben laqebis, qa­
Raldis, saafTiaqro
da
zog sxv. warmoebaSi, ag­
reT­
ve violinos da misT. sxv.
sakravebis xemze gasasmelad,
rCilvis dros.
 agreTve ixmareba kolo­
foni.
kAnkel-i – taZris nawili.
kAnoe [ing. canoe < samxreT
amerikis indielTa enidan]
– mokleniCbiani sportuli
navi erTgvari, romelSic
cal muxlze dgebian da
ise usvamen niCbebs.
¥ kanoesi.
 kanoisa Scd.
kanOnada [fr. canonade < ca­
non zarbazani, qvemexi] –
ramdenime qvemexis xSiri
sro­
la.
¥ kanonadisa.
 kanonadasi Scd.
kanOner-i [fr. canonniere <
ca­non zarbazani, qvemexi] –
mom­
cro, patara samxedro
xomaldi erTgvari.
 kanonerka Scd.
kAnon-i [berZ. kanon wesi, mi­we­
ri­loba] – 1. tradiciuli
sa­erTodmiRebuli
(sa­
yo­
vel­
Taod miRebuli) wesi,
de­buleba.
 dawesebuli k.-is midevna,
miyola.
2. dogmati, Cveuleba an wesi
-243romelic eklesiisgan aris
dawesebuli.
 eklesiis k.
3. marTlmadideblebSi: gun­
duri galoba romelime
wmin­danis pativsacemad.
kanonizAcia da kanonQzeba
[germ. kanonisieren < berZ. kanon
kanoni] 1. saeklesio kanonad
damtkiceba; eklesiis mier
wmindanad visime Seracxva.
2. dakanoneba
kAnt-i [germ. kante] – 1. qsovilis
viwro zoli, tansacmlis
kideze movlebuli an na­
kerSi Cayolebuli.
 qudis k.
2. raime masalis zoli, Se­
movlebuli risme kideze.
 k. wignis ydaze.
¥ kantiani.
 k. Sarvali.
kAntata [it. kantata < laT.
can­tare simRera] – 1. didi sa­
ze­
imo xasiaTis vokalur
mu­
sikaluri nawarmoebi so­
listebis, gundisa da or­
kestrisaTvis, dawerili ra­
ime Temaze an siuJetze.
2. Zveleburi lirikuli leq­
si, raime sazeimo Sem­
Tx­vevis
gamoa dawerili.
¥ kantatisa.
 kantatasi Scd.
kAnton-i [fr. canton ol­qi <
kan
provans canton ku­
Txe] – 1.
TiToeuli
mxa­
re, ro­
me­
lic Sedis Sve­icariis res­
publikis Se­
mad­
genlobaSi.
2. safrangeTsa da belgiaSi:
qveynis
administraciulte­ritoriuli erTeuli.
¥ kantonaluri, sakantono
 k. (s.) xelisufleba, k (s.)
arCevnebi.
kAntor-i [laT. cantor mga­lo­
beli, momRerali] – 1. ka­
Tolikur eklesiaSi: gun­
dis mgalobeli
2. sinagogaSi: mTavari mga­
lo­
beli.
3. protestantul eklesiaSi:
gundis lotbari da mas­
wav­lebeli, agreTve or­ga­
nisti.
kAnfet-i [it. canfetto] – sa­kon­
ditro nawarmi – sxvadasxva
formis kvebis produqtis
saxiT damzadebuli tkbi­
le­
uli.
 Sokoladis k., guliani k.
 kamfeti Scd.
 konfeti sxvaa (ix.).
kancelAria [laT. cancellaria]
– 1. dawesebulebis gan­
yo­
fi­leba, romelic ganagebs
saq­
mis warmoebas.
 institutis k.
2. (Zv.) soflis sammarTvelo.
¥ sakancelario da kan­
ce­
kan
-244-
la­
ruli.
 s. samuSao, s. nivTebi, s.
(k.) mimowera.
kAncler-i [germ. kanzler <
laT. cancellarius] – 1. zog sa­
xel­
mwifoSi:
wodebuleba,
ro­
melsac akuTvneben umaR­
lesi Tanamdebobis pirebs;
am wodebulebebis mqone
piri.
2. germaniaSi 1871 wlidan
pre­mier-ministri.
kaOlin-i [Cin.] – TeTri cecx­
lgamZle Tixa; iyeneben fa­
i­
furis, qaRaldis da sxv.
war­moebaSi.
kApela [it. capella < laT. capella
samlocvelo, egvteri] – 1.
mom­
ReralTa gundi.
 saqarTvelos saxelmwi­fo k.
2. saeklesio momReralTa
gun­di.
3. (arqit.) kaTolikeTa sam­
locvelo.
¥ kapelisa.
 kapelasi Scd.
kapElan-i [laT. capellanus] – 1.
kaTolikur da anglikanur
eklesiaSi:
samlocvelos
mRvde­li, agreTve samrek­
los mRvdlis TanaSemwe.
2. zog qveyanaSi: armiis
mRvde­li.
kapeldQner-i [germ. kapell­di­
ener] – TeatrSi an sakoncer­
to darbazSi momuSave, ro­
me­lic mayurebels Tavis
ad­gils
uCvenebs.
yidis
prog­
ramebs, Tvalyurs adev­
nebs wesrigs da sxv.
kapelmaQster-i [germ. ko­
pell­meister] – samxedro sa­
su­
liero orkestris di­
ri­
Jo­
ri.
¥ kapelmaisterisa.
 kapelmaistrisa, kapel­
me­
is­teri Scd.
kapQlar-i [laT. kapillaris bew­
visa] – uwvrilesi sis­
xl­
ZarRvi.
 kapiliari Scd.
kapQtal-i [laT. capitalis fr.,
ingl., mTavari] – 1. Ri­
re­
bu­
leba, romelic qmnis zed­
met Rirebulebas.
 samrewvelo k., finansuri
k.
2. (saub.) fulis mniSvne­
lo­
vani raodenoba.
kapitAlizm-i – po­li­ti­
kur-ekonomikuri,
sa­
zoga­
do­ebriv-ekonomikuri wyo­
bi­
leba, sistema, romlis
dro­
sac warmoebis sa­
Su­
alebani SeiZleba ekuT­
v­no­
des kerZo pirs.
¥ kapitalisturi.
 warmoebis k. wre, k. sa­
warmoo urTierTobani.
kapitAlist-i – kapitalizmis
-245war­momadgeneli; kapitalis
(mniS. 1) mflobeli.
kapitAlur-i [laT. capitalis] –
1. safuZvliani, fendamentu­
ri, ara msubuqi.
 k. nageboba, k. Senoba.
2. didad mniSvnelovani.
 k. naSromi.
kapitAluri (mzidi) ke­de­
li – ZiriTadi kedeli (Se­
nobis,nagebobisa),romelsac
eyrd­noba saxuravi (gada­
xur­va).
kapitAluri rEmonti –
sru­li remonti romelic
exe­
ba Senobis, Carxisa da
sxva ZiriTad nawilebs.
 avtomobilis k. remonti.
kapQtan-i [fr. capitaine <
laT. caput (capitis) Tavi] – 1.
oficris wodeba, rusi uf­
rosi leitenantis mom­dev­
no.
2. gemis ufrosi meTauri.
 Soreul naosnobis k.,
wyal­qveSa navis k., k.-is Ta­
naSemwe, k.-is boga.
3. (sport.) gundis meTauri
(qarT. sinon. gundisTavi).
 fexburTelTa gundis k.
¥ kapitnisa.
 kapitanisa Scd.
kapQtel-i [laT. capitellum pa­
tara Tavi] – (arqit.) ko­
lonis zeda nawili, Tavi.
kap
kapitolQum-i [laT. capito­
li­um] – 1. romSi: erT-er­Ti
goraki, romelzedac aSe­
nebulia sasaxleebi, mu­
ze­umebi da sxv.; Zvelad
am gorakze moTavsebuli
iyo iupiteris, minervas da
iuno­
nas taZari (SemdegSi
TviT am taZars ewoda kapi­
toliumi).
2. Senoba vaSingtonSi, ro­
mel­
Sic sxdomebs marTavs
aSS-is kongresi.
kapitUlant-i – piri, rome­
lic kapitulacias axdens
an mxars uWers raimes.
¥ kapitulanturi.
 k. politika.
 kapitulianti, kapituli­
an­
turi Scd.
kapitulAcia [laT. capitulatio]
da kapitulQreba [germ.
ca­pi­tulieren] – 1. saomari moq­
me­debis Sewyveta da Tavis
aRiareba damarcxebulad.
 usityvo k., armiis k., cixis
k.
2. gadat. (wign.) ukan daxeva
siZneleTa winaSe; TavianTi
poziciebis daTmoba.
 kapitiulacia Scd.
kapiUSon-i [fr. capuchon < cap­
pa qudi] – Tavsaburavi, ro­
melSic zevidan Casacmels
(paltos, sawvimars, mo­
sas­
kap
-246-
xams, qur­
Tuks...) aqvs mi­ke­
re­
bu­
li an mibmuli sa­ye­lo­
ze
ukana mxridan.
¥ kapiuSoniani.
 k. labada.
 kapiSoni, kapiSoniani Scd.
kApot-i [fr. capote] – asaxdeli
saxuravi, sxvadasxva meqa­
niz­mi­sa.
 avtomobilis k., TviTmfri­
na­vis k.
kApral-i [fr. capral] – zogi
qvey­nis armiaSi: umcrosi
me­
Tauri.
kApriz-i [fr. caprice] – axi­
re­
buli survili, ucnauri
aCemeba, Wirveuloba.
kApris-i [fr. caprice] – (mus.)
igi­
vea rac kapriCo.
kApriCo [it. capriccio] – vir­
tuozuli musikaluri piesa
Ta­visufali formisa.
 Caikovskis `italiuri k.”
rimski-korsakovis `es­
pa­
nu­
ri k.”.
 kapriCio dasaSvebia.
kApron-i – xelovnuri boWko;
aseTi boWkos qsovili.
 k.-is Zafi.
kApsula [< laT. capsula patara
yuTi] – 1. specialuri garsi
Txevadi an fxvnilisebri
wam­
lebisaTvis.
2. germetuli kabina kos­mo­
nav­
tebis dasaSvebad.
kapUcin-i
[it. cappuccino <
cap­pu­ccio kapiuSoni] – 1.
fran­
ciskanelTa ordenis
erT-erTi ganStoebis wev­
ri, romlisTvis da­
ma­
xa­
si­
a­
Tebelia wveris tareba da
kapiuSoniani kaba.
2. amerikuli maimuni er­
T­gvari, romelsac Tav­ze
grZe­
li Tma aqvs ka­pu­
So­ni­
viT.
karAbin-i [fr. carabine] – mok­
leluliani msubuqi SaS­
xana erTgvari.
 karabina, yarabini, yarabi­
na Scd.
karabQner-i [fr. carabinier it.
carabiniere] – italiaSi: Jan­
darmi.
karAvela [it. caravella, caravelle
esp. carabela < berZ karabos ge­
mi] – Sua saukuneebSi: 3-4anZiani ialqniani gemi, ro­
melic gavrcelebuli iyo
xmelTaSua zRvis qvey­
neb­
Si.
 kristefore kolumbis k.
¥ karavelisa.
 karavelasi Scd.
karAmbol-i [fr. carambole] _
biliardis wiTeli burTi.
karAmel-i [fr. caramel] – ma­
gari kanfeti erTgvari, Cve­
ulebriv guliani.
-247-
kaf
karAntin-i [< fr. quarantaine kAtren-i [fr. quatrain] – oTx­
ormoci (dRe)] – 1. gadamdebi
sne­
uleba daavadebulTa da
maTTan axlos myof pir­Ta
droebiTi izolacia epi­
de­
miuri daavadebis gav­r­ce­
le­
bis Tavidan asa­ci­
leb­
lad.
katEnaCo [it. catenaccio ur­
duli] – (sp.) gaZlierebul
dacviTi TamaSi italiur
fexburTSi.
kAter-i [ing. cautter] – patara
gemi erTgvari (qarT. sinon.
katarRa < berZ.)
 sabuqsiro k., sazRvao k.,
satorpedo k., saxanZro k.
katexQzis-i [< berZ. katç­
chçsis darigeba, Semecneba]
– qristianuli RvTismety­
ve­
lebis mokle gadmocema
kiTxva-pasuxis saxiT.
kAtorRa [berZ. katergon ga­le­
ra] – patimroba, rasac Tan
axlavs gadasaxleba da mZi­
me iZulebiTi muSaoba gan­
sakuTrebiT mkacr pi­ro­bebSi;
aseTi patimrebis ad­gili.
 k.-Si gagzavna, k.-idan gaq­
ceva.
katOrRuli – Zalian mZime,
autaneli (Sroma, cxovreba;
cxovrebis muSaobis piro­
bebi).
ta­epiani leqsi, oTxi pwka­
re­disgan Semdgari leqsis
strofi.
 nostradamusis k.-ebi.
kaUCuk-i [ing. cautchiuc < perus
in­
dielTa enidan, esp. caucho]
– elastiuri, drekadi niv­
Ti­ereba, romelsac iReben
zogierTi tropikuli mce­
naris rZiseburi wvenisgan an
amzadeben xelovnurad; iye­
neben rezinis warmoebaSi.
kAfe [fr. cafe] – patara res­to­
rani, sadac sauzmoben, sva­
men Cais, yavas da sxv.
 axalgazrduli k.
¥ kafesi.
kAfel-i [rus. кафель < germ.
kachel] – gamomwvari Tixis
fi­la, romlis kargi pi­ri
moWiqulia; iyeneben ked­
le­
bis
mosapirkeTeblad.
(qarT. sinon. Sorenkeci).
kafetEria [ing. cafeteria] – kafe
erTgvari, sadac Cveulebri­
vi TviTmomsaxurebaa.
kafeSAntan-i [fr. cafe chan­ta­
net `momRerali kafe”] – res­
torani estradiT,sadac msa­
xiobebi asruleben msubuqi
xa­siaTis simRerebsa da
cek­vebs.
 k.-is momRerali.
kaf
-248-
¥ kafeSantanuri.
 k. simRerebi.
kAfsul-i [laT. capsula fr.
capsule patara kolofi] –
Je­
latinis an saxameblis
bu­
de romelSic erT je­ro­
baze dasalevi wamalia mo­
Tavsebuli.
 sasaqmebeli k.
 kafsula, kapsula, kapsuli
Scd.
kAqtus-i [laT. cactus < berZ.
kaktos] – tropikuli mcenare,
romelsac aqvs sqeli xor­
covani Reroebi da maT­ze
eklebi
(foTlebis
nac­
vlad).
 kaktusi Scd.
kaSAlot-i [fr. Cacholot < port.
ca­chalotte didTaviani Tevzi]
– zRvis ZuZumwovari kbi­
le­
biani cxoveli veSapebis
qve­
razmisa (razmisa).
kASne [fr. Cache-nez < cacher
damalva da nez cxviri] –
yelze Semosaxvevi qsovili
(qarT. sinon. yelsaxvevi).
 Tbili k.
¥ kaSnesi.
 kaSnisa, kaSni Scd.
kAStan-i [laT. Castanea wabli]
– xe wifelis ojaxisa, ag­
reT­ve am xis nayofi.
¥ wablisa.
 w. feri, wablisferi.
kegElban-i [germ. Kegelbahn]
– keglis saTamaSod mo­wyo­
bili spiraluri sadgomi
an ficarnagi.
kEgl-i [germ. Kegel] – 1. sa­Ta­
ma­So erTgvari – boTlis
moy­
vanilobis xis figurebi,
rom­lebsac awyoben mwkri­
vad da garkveuli man­Zi­
lidan xisave burTiT cdi­
loben maT waqcevas.
 k.-ebis gawyoba, k.-is waq­
ceva.
2. TviT es TamaSi.
kEdar-i [berZ. Kedros] – wiw­vo­
vani xe fiWvisebrTa oja­
xis.
 libanis k.
¥ kedrisa.
 kedarisa, kedri Scd.
kEdebi – rbil rezinisZiriani
sportuli fexsacmeli er­
T­gvari.
 mx. kedi.
 ketebi Scd.
keQsar-i [berZ. Kaisar < laT.
Caesar (iulius keisris sa­
xelidan)] – Zveli romis
im­peratoris tituli.
¥ sakeisro, keisrisa.
 keisarisa Scd.
sakeisro gakveTa – (medic.)
muclisa da saSvilosnos
gak­veTa bavSvis amosayvanad,
rodesac SeuZlebelia mSo­
-249-
kes
biaroba [legendis mixedviT
seba, romelsac aqvs cxe­nis
tani da adamianis gul­
m­ker­
romis imperatori iulius
di da Tavi.
ke­
isari daibada aseTi ope­
2. (astr.) cis samxreT na­
xe­
ra­
ciis Sedegad].
varsferos Tana­
var­
s­
k­
v­
la­
kElia [laT. Cella oTaxi] –
vedi.
ber­monazvnis sacxovrebeli
oTaxi monasterSi.
kEpi [fr. kepi] – 1. mamakacis
saCixiani, winafriani rbili
kElneri [ger. Kallner] – ger­ma­
qudi.
niasa da zog sxva qve­yanaSi:
2.
formis qudi erTgvari
oficianti res­
toranSi,lud­
(safrangeTis armiaSi).
xanaSi da sxv.

kepka (mniS. 1-saTvis) Scd.
kEltebi – indoevropuli to­
mebi, romlebic saxlobdnen kerAmika [berZ. keramikos Ti­
Cvens eramde pirveli aTas­
xisa] – 1. gamomwvari Tixis
wleulis dasawyisSi Ta­
nakeTobaTa warmoeba; meTu­
na­medrove
safrangeTis,
ne­obis xelovneba.
Sve­
icariis, belgiis (mog­
2. (kreb.) gamomwvari Tixis
vi­
anebiT,
agreTve,
Crd.
na­
keTobani
es­
paneTis,
britaneTis,  antikuri k., Tanamedrove
kun­Zulebis...) das xv. te­ri­
qar­Tuli k.
to­
riebze.
¥ keramikuli.
kEmping-i [ing. Camping] – av­
 k. qarxana, k. vaza, k. fi­
toturistebisaTvis mo­
wyo­
le­
bi.
bili banaki, sadgomi, sas­ kEson-i [fr. caisson] – wyal­
tumro.
Se­uRwevi didi kamera, ro­
kEnguru [ing. kangaroo < avs­t­
melsac iyeneben wyalqveSa
ral.] – avstraliuri Can­
samuSaoebisTvis (mag. xidis
Tosani ZuZumwovari, ro­
burjebis amosayvanad).
melsac wina fexebi uka­
na­
ze
¥ kesonuri.
mokle aqvs; dadis nax­
to­
 k. samuSaoebi.
mebiT (kenguru avstraliel
kesonuri daavadeba – (me­
aborigenTa enaze niSnavs
dic.) daavadeba, romelic
`me Tqven ver gagigeT~, `me
gamowveulia atmosferuli
Tqve­ni ar mesmis~).
wnevis mkveTri cvlilebiT
kEntavr-i [berZ. kentauros] – 1.
(emarTebaT wyalqveS mo­
mu­
berZnul miTologiaSi: ar­
ket
-250-
Saveebs, kosmonavtebs).
kEtCup-i [ing. ketchup] – to­
matis sawebeli.
kEfal-i [berZ. kephale Tavi] –
Tevzebis ojaxi, romlebic
binadroben tropikul da
Tbil zRvebSi.
kEqs-i [ing. cakes (mr.] – erbo­
ze­
lili tkbili namcxvari
erT­gvari, Cveulebriv qiS­
miSCarTuli.
 keksi Scd.
kvAdrat-i [laT. quadra­tes oTx­
kuTxedi] – 1. tol­gver­diani
sworkuTxe­di.
2. (maTem.) namravli, romelic
miiReba ricxvis Tavis Tav­
ze gamravlebiT.
 xuTis k. ocdaxuTia.
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli,
romelic ors udris.
 sami ayvanili k.-Si.
¥ kvadratuli (mniS. 1-Tvis).
 k. magida, k. figura.
kvadratuli gantoleba –
al­
gebraSi: gantoleba, ro­
me­
lic Seicavs ucnobs me­
o­
re xarisxSi.
kvadratuli sazomi – far­
To­bis sazomi erTeuli.
kvadratuli fesvi (mo­ce­mu­
li ricxvisa) ricxvi, rom­
lis Ta­vis Tavze gam­rav­
le­
bisas miviRebT mocemul
ri­
cxvs.
kvadratuli frCxilebi –
ku­Txovani frCxilebi [ ].
 kvadratiuli Scd.
kvadrAtura [laT. quadratura]
– (maTem.) farTobis sidide
kvadratuli erTeulebiT
ga­mosaxuli.
 oTaxis k.
wris kvadratura – 1. wris
ga­daqceva toldid kvad­ra­
tad (gadauwyveteli amo­
cana).
2. gadat. ityvian saerTod
ga­dawyvetil rameze.
kvAdriga [laT. quadriga] – an­
tikur qveynebSi: orTvala
etli, romelSic erT mwkri­
vad abamdnen oTx cxens da
romelsac meetle dgomela
marTavda.
¥ kvadragisa.
 kvadrigasi Scd.
kvadriEnale [< fr. quadrinnale
(mdedr.) oTxwliani] – sa­
er­TaSoriso gamofena an
festivali, romelic oTx
weliwadSi erTxel ewyoba
(Sdr. bienale, trienale).
kvadrQlia [esp. cuadrilla] –
koridis (xarebis brZola)
monawileTa parade.
kvazErebi [ing. quazer mx., Se­
mokl. quasistellar radiosource
kva­zivarskvlavuri
ra­
di­
owyaro] – metismetad So­
reuli kosmosuri obieqtebi,
-251romlebic
warmoadgenen
mZlavr radio- da optikuri
ga­
mosxivebis wyaroebs; aR­
moCenilia 1960-1967 wleb­
Si.
kvAker-i [ing. quaker] – wevri
in­
glissa da aSS-Si gav­r­
celebuli erT-erTi qris­
tianuli seqtisa.
kvalitatQuri
[<
laT.
qua­litas (qualitatis) Tviseba] –
(wign.) Tvisebrivi (ix. ag­
reTve kvantitatiuri).
 k. meTodi.
 kvalitaturi Scd.
kvalifikAcia [laT. qualitas
Tve,sobrioba da facic vakeTeb]
– 1. sagnis an movlenis
gansazRvra misi Tvisebebis,
Taviseburebebis mixedviT;
Sefaseba daxasiaTeba (am
mniS­vnelobiT ixmareba ag­
reTve kvalificireba).
2. risame saqmianobisaTvis,
pro­fesiisaTvis visime mom­
zadebis xarisxi.
¥ kvalificiuri, sa­kva­li­
fi­
kacio.
 k. kadrebi, k. muSaki
 s. komisia.
 kvalifikaciuri Scd.
kvAnt-i [laT. quantum ramdeni]
– raime energies umciresi
raodenoba.
sinaTlis kvanti – igivea,
rac fotoni.
kva
¥ kvanturi.
 k. Teoria, k. meqanika.
 qvanti, qvanturi Scd.
kvantitatQuri [< laT. quan­
ti­tas (quantitatis) ra­
o­
denoba] –
(wign.) raodenobiTi (ix. ag­
reT­
ve kvalitatiuri).
 k. meTodi.
 kvantitaturi, qvantita­ti­
uri Scd.
kvArtal-i [germ. quartal <
laT. quartus meoTxe] – 1. we­
li­
wadis meoTxedi (sami
Tve).
 pirveli k. (ianvari, Te­
ber­
vali, marti).
2. qalaqis nawili, romelic
moqceulia oTx gadamkveT
quCas Soris.
3. qalaqis didi masivis uba­
ni.
 q. Tbilisis nucubiZis
pla­
tos k.
¥ kvartaluri (mniS. 1-isaT­
vis).
 k. angariSi.
 kvartalisa.
 kvartlisa Scd.
kvartEron-i [esp. cuartenor <
cuarto meoTxe nawili] – ada­
miani, romelic
daibada
TeT­rkanianisa da metisis
qorwinebis Sedegad.
kvArtet-i [it. quartetto < quartos
meoTxe] – 1. musikaluri
kva
-252-
ansambli, romelSic oTxi
Semsrulebelia.
 saqarTvelos saxelmwi­
fo
k.
2. musikaluri nawarmoebi
ase­
Ti ansamblisaTvis.
 beThovenis simebiani k.
¥ sakvarteto.
 s. piesa.
kvArc-i [germ. quarz] – ufe­ro
minerali, yvelaze gav­
r­
celebuli dedamiwis qerqSi;
soliciumis orJangi.
kvarcis lampa – eleqtruli
lampa, romelsac aqvs kvar­
cis milaki; gamoscems ult­
ra­
iisfer sxivebs; iyeneben
medicinaSi das xv.
 qvarci Scd.
kvEreqs-i – mokle locvebis
wyeba
marTlmadideblur
RvTis­
msaxurebis dros.
kiUvet-i [fr. cuvette menji,
kudi] – gzis orive mxares
gayvanili ru.
kQure [fr. cure] – safrangeTisa
da zog sxva qveyanaSi: ka­
To­likuri eklesiis sam­
reklo mRvdeli.
 kiuresi.
 kiurisa Scd.
kQuri – radioaqtiurobis
sa­
zomi erTeuli [frangi
qimikosebis col-qmar pier
da mari kiurebis (curie, me-19-
20 ss.) – gvaris mixedviT].
¥ kiurim, kiuris.
 kiurs Scd.
kQqs-i [ing. kicks (mr.)] – bi­li­
ar­dSi: mocaruli dartyma.
klavEsin-i [fr. clavecin] –
Zveleburi simebian-kla­
vi­
Sebiani musikaluri sakravi;
fortepianos winamorbedi.
klaviAtura [germ. klaviatur
< laT. clavis gasaRebi] –
klaviSebis sistema.
 fortepianos k., sabeWdi
manqanis k.
¥ klaviaturisa.
 klaviaturasi Scd.
klAvir-i [germ. klavir] – 1. sa­
orkestro piesis, ope­
ri­
sa
da misT. gadaReba for­te­
pianosTvis.
2. klaviSebian sakravTa sa­
er­To saxelwodeba.
klAviS-i [polon. klawisz < laT.
clavis gasaRebi] – firfita,
ro­melze TiTis daWeriTac
amoZravdeba meqanizmis ber­
ketebi (fortepianosi, sa­
beW­di manqanisa da sxv.)
 roialis TeTri da Savi
k.-ebi, akordeonis k.-ebi.
¥ klaviSebiani.
 k. sakravebi, k. gadamrT­
ve­li.
klAn-i [kelt. clan] – Sotlan­
di­elebSi, irlandielebsa
-253da sxv. keltur tomebSi;
gva­
rovnuli Temi; gvari.
klArnet-i [fr. clarinette] – xis
Casaberi sakravi; war­mo­ad­
gens boloSi odnav ga­far­
Toebul mils, romelsac
aqvs sarqvelTa sistema.
 `k.-s ukravs”, `k. daukra”.
 `k.-ze damkvreli” Scd.
klAs-i [laT. classis Tanrigi] –
1. saerTo interesebis mqo­
ne
didi sazogadoebrivi jgu­
fi, romelsac aerTianebs
sawarmoo
saSualebebTan.
erTnari damokidebuleba.
 muSaTa k.
2. moswavleTa jgufi, ro­
mel­
sac wlis ganmavlobaSi
saerTo saswavlo programa
aqvs.
 meaTe k.-is moswavle.
3. samedicino oTaxi sko­
la­
Si.
 maswavlebeli k.-Si Sevi­
da.
4. moswavleTa jgufi (kon­
ser­vatoriaSi,
samxatvro
sas­wavlebelSi)
 fortepianos k., ferweris
k.
5. mce­
nareTa da cxovelTa
kla­
sifikaciis msxvili er­
Teuli.
 ZuZunwovarTa k.
6. gemis kaiutis (agreTve
ma­
tareblis vagonis) ti­
kla
pi, gansxvavebuli mo­wyo­
bilobisa da fasis mi­
xed­
viT.
 me-2 k.-is kaiuta, pirveli
k.-is vagoni.
7. risame xarisxi, done.
 TamaSis k. (mag. fex­
bur­
TSi).
8. momzadebis done, klasi­fi­
kacia.
 pirveli k.-is Soferi
(mZRo­
li),
maRali
k.-is
fexburTeli.
9. maTematikaSi: ricxvis sa­mi
mezobeli Tanrigis erTob­
lioba.
 pirvel k.-ss Seadgenen
er­Teulebi, aTeulebi da
aseulebi.
¥ klasobrivi (mniS. 1-Tvis),
saklaso (mniS. 2, 3-isaTvis).
 k. winaaRmdegobani.
 s. oTaxi, s. davaleba.
klAser-i [fr. classeur sa­qa­
Ralde] – sakoleqcio mar­
kebis Casawyobi albomi.
 kliaseri Scd.
klAsika – literaturisa da
xelovnebis klasikuri sa­
nimuSo nawarmoebTa er­
Tob­
lioba.
 me-20 s.-is qarTuli k.
klasQkos-i [< laT. classicus
pir­veli klasis] – xe­
lovnebis,
literaturis,
mec­nierebis didi moRvawe.
kla
-254-
 qarTuli literaturis k.ebi.
klasQkur-i – 1. klasikosis,
kla­
sikosebis mier Seqmnili;
srul­yofili, sanimuSo.
 k. nawarmoebi, k. li­te­ra­
tu­ra.
2. vinmesaTvis an ramesaTvis
damaxasiaTebeli,ti pobrivi;
SesaniSnavi, saukeTeso.
 k. magaliTi.
3. Zvel berZenTa da ro­ma­
elTa damaxasiaTebeli, an­
tikuri; Zveli berZnuli
da laTinuri enebisa da
an­tikur literaturasTan
da­
kavSirebuli.
 k. filologia, k. ganaT­
leba.
klasifikAcia da klasi­
fi­cQreba [laT. classis
Tan­rigi da facic vakeTeb] –
sagnebis (movlenebis, cne­
bebis) ganmasxvavebel ni­
San-TvisebaTa
mixedviT
kla­sebad, jgufebad, Tan­ri­
gebad dayofa.
klasQcizm-i [germ. klassizismus]
– me-18 s.-Si da me-19 s.-is
dasawyisSi:
mimarTuleba
xe­
lovnebaSi, romlisTvisac
damaxasiaTebelia antikuri
nimuSebisadmi mibaZva.
klaustrofObia
[laT.
claus­trum daxuruli saTavsi
da berZ. phobos SiSi] –
daxurul SenobaSi marto
yofnis akviatebuli SiSi.
klAqson-i [ing. klaxon] – av­to­
mobilis, motociklis da
misT. meqanikuri sasignalo
say­
viri.
klEma [germ. klemme gi­ra­gi,mom­
Weri] – spe­
ci­
a­
luri momWeri
sa­de­nis misaerTeblad an
mi­sa­
magreblad xel­
sa­
wyo­
eb­Tan, apa­
raturasTan da
eleq­tro man­
qanebTan.
kleptomAnia [berZ. klepto vi­
parav da mania miswrafeba,
si­giJe] – gadaulaxavi avad­
myofuri midrekileba qur­
dobisadmi, rac gamowveu­
lia zogierTi fsiqikuri
da­avadebiT.
klerQkal-i [< laT. clericus]
_ klerikalizmis mimdevari
sasuliero piri.
klerikAlizm-i
[<
laT.
cle­ricalis saeklesio] – po­
li­
tikuri
mimarTuleba,
ro­melic cdilobs ga­
aZ­
li­
eros eklesiis roli. sa­
zo­gadoebis politikur da
kul­turul cxovrebaSi.
¥ klerikaluri.
 k. partia.
klErk-i [fr. clerc ing. clerk ga­
damweri, mwerali < clericus
-255sasuliero piri] – 1. saf­
rangeTSi, belgiasa da ho­
landiaSi: saqmis mwar­mo­
e­
beli, staJiori, romelic
em­
zadeba notariusad.
2. inglissa da aSS-Si mo­
samsaxure savaWro-sam­
rew­
velo sawarmoSi,notariusis
an advokatis kantoraSi da
sxv.
klQent-i [laT. cliens (cli­en­
tis)] 1. piri, romelsac em­
sa­
xurebian; myidveli,SemkveTi,
sadme mimsvleli (moZv. si­
non. muStari].
 maRaziis k.-ebi, sapa­
rik­
maxeros k.-ebi, mudmivi k.
2. piri, romlis saqmesac ad­
vokati an notariusi awar­
moebs.
kliEntura – klientTa er­
Tob­
lioba; klientebi.
 bankis k.
¥ klienturisa.
 klienturasi Scd.
klQmat-i [berZ. klima (klimatos)]
– ama Tu im adgilas me­te­
oroligiur pirobaTa er­
Toblioba, amindis reJimi;
havai.
 zomieri k., Tbili k., mTis
k.
¥ klimaturi.
 k. pirobebi, k. kurorti.
klimatololOgia [berZ.
kli
klima (klimatos) klimati, ha­
va
da logos moZRvreba] – mec­
niereba, romelic kli­
mats,
havas Seiswavlis.
klQmaqs-i [berZ. klimax] – (me­
dic.) ix. klimaqtoriumi.
klimaqterQum-i [< berZ. kli­
mak­ter kibis safexuri] – gar­
damavali periodi qalis
si­cocxleSi mowifulobis
asa­
kidan xandazmulobisaken,
ro­desac
qreba
sasqeso
jir­
kvlebis moqmedeba (Cve­
ulebriv 45-54 wlis asakSi).
klimaqsi.
klQnika [berZ. klinike (techne)
mkurnalobis xelovneba] –
samkurnalo dawesebuleba,
sadac mkurnalobasTan er­
Tad warmoebs samecniero
da saswavlo muSaoba.
¥ klinikuri.
 k. mkurnaloba, k. ga­
mok­
vleva.
klinQcist-i – eqimi, rome­
lic klinikaSi muSaobs
da mkurnalobasTan erTad
awar­
moebs mecnierul kvle­
vas.
klQnC-i [ing. clinch] – (sp.) kriv­
Si: wesis darRveva erTgvari
mowinaaRmdegis
xelebis
da­Wera an mis sxeulze Se­
moW­
doba.
kli
-256-
klQp-i [ing. clip sarWi] – sa­
de.
4. zogierTi saxeobis cxo­
rek­
lamo an musikaluri
ve­lebSi: ukana nawlavis
xa­
siaTis xanmokle vi­de­
ga­farToebuli
gasavali,
ofilmi, romelSic Ser­
ro­melic saerToa kuW-naw­
wymulia xiluli da bge­
la­
vis da Sardsasqeso or­
riTi efeqtebi.
ga­noebisaTvis.
klQring-i [ing. clearing < cle­
klOni [berZ. klon ganStoeba]
ar angariSis warmoeba] –
– 1. mcenaris an cxovelis
(finans.) unaRdo an­ga­riS­
genetikurad identuri da
sworebis erT-erTi for­ma;
erTgvarovani STamomavloba,
gacvla: yvelaferi-yve­la­
us­qeso gamravlebiT mi­Re­
fer­
ze.
bu­li.
klQros-i [berZ. kleros] –
2. organizmi, romelic mi­
eklesiaSi:
amaRlebuli
Re­bulia klonirebis, anu
adgili
mgalobelTaTvis
uj­redis
birTvis
ga­da­
(kankelis win).
ner­
gvis gziT, romelic ab­
klQfs-i [ing. clips (mr)] – 1.
soluturad
identuria
sayure, romelic damWeriT
uj­redis birTvis donori
magrdeba yuris bibiloze.
or­ganizmisa.
2. damWeri Sarvlis aWimis
klonQreba [berZ. klon amo­na­
boloze.
yari] – (biol.) usqeso an
 kli psi Scd.
ve­getatiuri
gamravleba,
kliSE [fr. cliche] – liTonze,
rom­
lis drosac STa­mo­mav­
qvaze an xeze amokveTili
lo­
bas aqvs igive ge­
ne­ti­
ku­
naxati, naxazi da misT;
ri kodi, rac mis wi­
na­
pars.
iyeneben dasabeWdad.
klOun-i [ing. clown] _ cirkis
 TuTiis k.
xumara.
¥ kliSesi.
kloUnada – sacirko war­mod­
 kliSisa Scd.
gena, romelSic klounebi
klOaka [laT. cloaca] – 1.
mo­nawileoben.
Zvel romSi: sibinZuris mi­
¥ klounadisa.
wisqveSa arxi qalaqebSi.
 klounadasi Scd.
2. sibinZuris, nagvis da­
say­
klUb-i [ing. club] – sa­zo­ga­
reli adgili.
doebrivi or­
ga­
ni­
za­
cia kul­
3. (gadat.) gaxrwnilebis bu­
-257tu­
r ul-sa­g an­
m a­n aT­l eblo,
po­
litikuri, spor­tuli an
sxva xasiaTisa; aseTi or­ga­
ni­
zaciis Senoba, sadgomi.
 axalgazrduli k., spor­
tu­li k.
¥ saklubo.
 s. muSaoba.
klUmb-i [ing. clump jgufi
(xe­
ebisa)] – raime figuris
sa­
xis mqone kvali, sadac
yva­
vilebia darguli; yva­
vil­
nari.
 klumba Scd.
knExt-i [holand. knecht] –
(zRv.) boZkinti gembanze
an navsadgomze bagiris Ca­
mosacmelad.
knOp-i [holand. knoop] – 1. pata­
ra farToTaviani lursmani
magar raimeze qaRaldis da
misT. dasamagreblad (qarT.
sinon. Wikarti).
2. moZravi Rilaki denis
Ca­sarTavad da raime me­
qanizmis asamoqmedeblad.
 eleqtrozaris k., k.-ze Ti­
Ti daaWira.
3. liTonis an plastmasis sa­
kinZi erTgvari; Sedgeba ori
nawilisagan, romelTagan
erTi jdeba meoreSi.
 xelTaTmanis Sesakravi k.,
qurTukis Sesakravi k.
 knopka Scd.
kod
kOala [ing. koala < av­s­t­ral.]
– patara CanTo­
sa­
ni Zu­
Zu­
mwo­
vari;
gav­r­
ce­
le­
bu­
lia
aR­mosavleT
avs­
t­
ra­
li­
is
tye­
ebSi; binadrobs xeze;
ik­vebeba foTlebiT (sinon.
CanTosani daTvi).
¥ koalisa.
 koalasi Scd.
koalQcia [< laT. coali­tio
ga­erTianebuli] – sa­
xel­
m­
wifoebis an partiebis ga­
erTianeba, kavSiri saerTo
miznebis misaRwevad.
 antihitleruli k.
¥ koaliciuri.
 k. mTavroba.
kObra [port. cobra] – didi gve­
li; metad Sxamiani; ki­serze
aqvs laqebi; gavrcelebulia
cxel qveynebSi (qarT. sinon.
saTvaliani gveli).
¥ kobrisa
 kobrasi Scd.
kobra ar aurioT kobr-Si
(Tevzia erTgvari), romel­
sac sulxan-saba orbelia­
nis leqsikonis mixedviT
hqvia – goWa.
 saTvalebiani gveli Scd.
kOd-i [fr. code] – pirobiTi niS­
ne­bis (simboloebis) sis­­
te­
ma,
romelsac iyeneben in­
for­
maciebis gadasacemad, da­
sa­
muSaveblad da Se­
sa­
na­
xad.
kod
-258-
 asoiTi k., cifruli k.,
mor­
ses k.
¥ koduri.
 samxedro operaciis k. sa­
xelwodeba.
kOdeqs-i [laT. codex wigni] –
kanonTa krebuli.
 saqarTvelos samoqalaqo
k., sisxlis samarTlis k.
koeficQent-i [laT. coefficiens
(coefficientis) xelis Sewyoba]
– 1. (maT.) ricxviTi an aso­
iTi mamravli algebrul
ga­
mosaxulebaSi.
2. (fiz.) sidide, romelic
gansazRvravs
fizikuri
sxe­
ulis raime Tvisebas.
 xaxunis k., gafarToebis k.
enidan] – tropikuli buCqi,
romlis
foTlebidanac
iRe­
ben kokains.
kOka-kOla [ing. coca-cola] –
ualkoholo sasmeli erT­
g­vari; gavrcelebulia aSSsa da sxva qveynebSi.
¥ koka-kolisa.
 koka-kolasi Scd.
kolaboraciOnizm-i [< fr.
colaboration TanamSromloba;
erToblivi moqmedeba] –
meore msoflio omis pe­ri­
odSi dasavleT evropis qvey­
nebSi: samSoblos mtrebTan
TanamSromloba faSisturi
okupaciis dros.
kolaboraciOnist-i – me­o­
margi qmedebis koefi­
re msoflio omis periodSi
ci­
enti (m.q.k.) – sidide,
dasavleT evropaSi: piri,
ro­
melic
gviCvenebs
Tu
ro­melic TanamSromlobda
ener­giis ra nawili iqceva
fa­Sist
dampyroblebTan
man­
qanaSi sasargeblo mu­
maT mier okupirebul qvey­
Saobad.
nebSi.
kOvboi [ing. cowboy] – cxe­no­ kOlaJ-i [fr. collage dawebeba]
sani mwyemsi aSS-is da­sav­
– 1. saxviT xelovnebaSi:
leTSi.
teq­
nikuri xerxi – raime sa­
¥ kovbouri.
fuZvelze, fonze dawebeba
 k. filmi.
ise­
Ti masalebisa, romlebic
 kavboi Scd.
misgan gansxvavdeba feriTa
kOki1 [holand. kok] – gemis
da faqturiT.
mzareuli
2. mxatvruli nawarmoebi, ro­
melic mTlianad am xerxiT
kOk-i2 [berZ. kokkos marcvali]
aris Sesrulebuli.
– burTisebri baqteria.
3. gadat. (wign.) lite­ra­
tu­
kOka [esp. coca < perus indielTa
-259ruli montaJi for­mi­Ta da
SinaarsiT sxva­
da­sxvagvari
masalisa, ro­
melic ga­
er­
Tianebulia av­
toris Ca­na­
fiq­riT.
kOlafs-i [laT. collapsus vinc
goneba dakarga] – (medic.)
sis­xlis wnevisa da gulis
moq­medebis daqveiTeba er­
Tad, rasac xSirad sdevs
go­
nebis dakargva.
kOlba [germ. kolben] – ma­Ral­
yeliani minis Wur­We­li;
iye­
neben qimiur la­bo­ra­to­
riebSi.
kOlega [laT. collega] – am­xa­
nagi samsaxuris, pro­fe­siis
Tanamdebobis mixedviT, ag­
reT­ve swavlaSi (umaRles
sas­wavlebelSi).
¥ kolegisa.
 kolegasi Scd.
kolEgia [laT. collegium] – 1.
Tanamdebobis pirTa jgu­
fi, romlebic qmnian ad­mi­
nistraciul, saTaTbiro an
ganmkargulebel organos.
 saredaqcio k., saministros
k.
2. zogi profesiis pirTa ga­
erTianeba.
 advokatTa k.
¥ kolegiuri – (wign.) ara­
er­
Tpirovnuli,
sxvebTan
SeTanxmebuli; amxanaguri.
kol
 k. xelmZRvaneloba, k. ga­
da­wyvetileba.
 kolegialuri.
kolEnkor-i [rus. коленкор <
fr. calancar SeRebili bam­
bis qsovili] – 1. bambis
qso­
vili erTgvari; weboTi
gaJ­
RenTili; iyeneben wig­
nis yuaze an ydaze ga­da­
sak­
ravad.
2. (gadat.) sul sxva saqme.
 sxva k.
¥ kolenkoruli.
 kalenkori Scd.
kOler-i [laT. color feri] –
saRebavis feri, misi toni
da sisqe, aseve saerTod fe­
ri, Seferiloba.
kolEqtiv-i [laT. collectivus
kre­
biTi] – adamianTa jgufi,
ro­mlebic gaerTianebulni
arian saerTo saqmianobiT,
saerTo miznebiT inte­re­
sebi.
 skolis k.
¥ koleqtiuri.
kolEqtor-i [laT. collector
Sem­krebi] – 1. dawesebuleba,
sa­dac Tavs uyrian risme
Sem­dgomi ganawilebis miz­
niT.
 sabiblioTeko k.
2. didi milsadeni, romliTac
miedineba sxva, ufro patara,
milsadenebidan Semosuli
kol
-260-
airebi an siTxeebi.
 sakanalizacio k., wylis k.
kolEqcia [laT. collectio kre­
buli] – erTgvari sagnebis
kre­buli.
 mineralebis k., safosto
markebis k., suraTebis k.
¥ sakoleqcio.
 s. markebi.
koleqciOner-i [fr. collection­
neur] – koleqciis Semkrebi.
kOleji – [ing. college] – 1. in­
glisSi, aSS-sa da zog sxva
qveyanaSi: umaRlesi an sa­
Sualo saswavlebeli.
2. saqarTveloSi: sas­wav­le­
beli, romelic saSualo
ga­
naTlebasTan erTad pro­
fesiasac iZleva.
kOl-i [ing. collie] _ sasamsaxuro
jiSis ZaRli; gamoiyvanes
me-18 s-is dasawyisSi Sot­
lan­diaSi (sxvanairad: Sot­
landiuri nagazi).
kOlibr-i [esp. colibri] – Za­li­
an patara Wreli Citi; bi­
nad­robs centralur da
sam­
xreT amerikaSi.
¥ kolibrim, kolibris.
 kolibrma, kolibrs Scd.
kOlie [fr. collier] – yelsabami,
Cveulebriv Zvirfasi mo­
sar­TaviT (yelsakidi, far­
Ruli).
 briliantis k.
¥ koliesi.
 koliisa Scd.
kolQzia [laT. collisio] – 1.
(wign.) sapirispiro Sexe­
du­lebaTa, miswrafebaTa, in­
teresTa Sejaxeba.
 cxovrebiseuli k.-ebi.
2. (lit.) cxovrebiseuli kon­
fliqtisa da brZolis asaxva
mxatvrul literaturaSi.
kOlika [berZ. kolike nawlavis
daavadeba] – muclis Rrus
mwvave spazmuri tkivili.
 Tirkmelebis k.
kOlit-i [germ. kolitis < berZ.
ko­lon msxvili nawlavi] –
daavadeba, romelic gamow­
ve­ulia msxvili nawlavis
an­
TebiT.
 qronikuli k.
kolOid-i [berZ. kolla < webo da
eidas saxe] – (qim.) nivTiereba,
romelic ar kristaldeba
da romlis xsnarsac ar
gadis mcenareul da cxo­
ve­
lur apkSi (aseTebia cila,
sa­xamebeli, webo da sxv.)
¥ koloiduri.
 k. xsnari, k. gogirdi.
kolokvQum-i [< laT. kolloquim
saubari, gasaubreba] – 1.
mas­wavleblis gasaubreba
stu­dentebTan maTi codnis
gamosarkvevad.
 k. fizikaSi.
-2612. samecniero TaTbiri, ro­
mel­
zedac ismenen da ga­
nixilaven moxsenebebs gar­
k­
veul Temebze.
 biologTa k., fizikosTa
k.
 koloqviumi Scd.
kOlona [fr. colone] – 1. ma­Ra­
li sveti.
 triumfuli k.
2. adamianebi an sagnebi, rom­
lebic ganlagebuli arian
an moZraoben erTmaneTis
miyolebiT.
 jaris k.-ebi, tankebis k.
 kalona Scd.
kolOnia [fr. colonne < laT.
colonia dasaxleba] – 1. qveyana,
romelic dapyrobilia im­
perialisturi saxelmwifos
mier da iZarcveba misgan.
 k.-ebis ganTavisufleba.
2. (ist.) dapyrobil qve­ya­
na­Si dampyroblebiT da­
sax­lebuli adgili (qarT.
sinon. axalSeni).
 Zveli berZnuli k.-ebi Savi
zRvis sanapiroze.
3. erTi erovnebis adamianTa
jgufi, romelic cxovrobs
ucxo qveyanaSi, ucxo qa­
laq­Si.
 qarTvelebis k. moskovSi
me-17-18 ss.-Si.
4. raime mizniT Tavmoyrili
adamianTa erTad cxovreba.
kol
 Sroma-gasworebis k.
5. frinvelebis an mwerebis
didi jgufi sadme.
 pingvinebis k., WianWvelebis
k.
¥ koloniuri da kolonialu­
ri (mniS. 1-isaTvis).
 k. qveynebi, k. Cagvra.
 kalonia Scd.
koloniAlizm-i – imperia­
lis­
tu­
ri saxelmwifos mier
sxva qveynebis koloniuri
Cag­
vris politika.
¥ kolonialisturi.
 k. politika.
kolonizAtor-i – piri,
ro­melic
eqsploatacias
uwevs koloniis (mniS. 1)
mo­saxleobas.
¥ kolonizatoruli.
 k. politika.
kolonizAcia – 1. qveynis
dap­
yroba da misi gadaqceva
koloniad (ix. kolonia
mniS. 1).
2. kolonistebiT dasaxleba
carieli adgilebisa.
kolOnist-i – 1. koloniis
(mniS. 2) mcxovrebi (qarT.
sinon. moaxalSene).
2. koloniis (mniS. 3) wevri.
kolOncifr-i [germ. ko­lum­
ne­ziffer] – (poligr.) wignis
gverdis aRmniSvneli cifri
(ricxvi).
kol
-262-
kolorQmetr-i [laT. color kOlt-i [< sakuT. sax.] – erT­
feri da metreo vzomav] –
Seferadebuli
xsnaris
feris an koncentraciis
gamosarkvevi
xelsawyo
(qarT. sinon. fersazomi).
 kalorimetri sxva (ix).
kolOrit-i [it. colorito <
laT. color feri] – 1. suraTSi
ferTaSexameba, rac qmnis
mTlianobas.
 naTeli k.
2. gadat. (wign.) risame Ta­
vi­
seburebaTa erToblioba,
ieri.
 epoqis k. istoriul ro­
manSi.
kolorQtuli – 1. rac ga­
moirCeva
sxvadasxvagvar
fer­
Ta kargi SexamebiT.
 k. peizaJi.
2. gadat. mkafiod gamoxatuli,
Taviseburi naTeli.
 k. moxuci, k. figura.
kOlos-i [berZ. kolossos didi
qandakeba] – 1. uzarmazari
qandakeba an sveti
2. raime udidesi, mniS­v­ne­
lo­
vani.
 mecnierebis k.-ebi.
kolosAlur-i [fr. colossal
berZ. kolossos ] – (wign.) Za­
lian didi, uzarmazari.
 k. sasaxle, warmodgenas k.
warmateba hqonda.
gvari sistemis revol­
veri.
kolumbarQum-i [laT. colum­
barium pirvelad samtrede] –
kremaciis Semdeg ferflis
urnebis sacavi.
kOma [berZ. koma Rrma Zili] –
(medic.) ugono mdgomareoba,
rac Rrma Zils mogvagonebs;
xSirad gamowveulia cent­
ra­luri nervuli sistemis
da­zianebiT.
kOmanda [fr. commande] – 1.
brZaneba, gankarguleba, da­
valeba gansazRvruli for­
miT.
2. samxedro mosamsaxureTa,
sportsmenTa oganizebuli
jgu­
fi, romlebic gansaz­R­
vrul amocanebs asrule­
ben.
 fexburTis k.
¥ sakomando.
 s. punqti.
 kamanda Scd.
komAndor-i [fr. commandeur]
– 1. sacxenosno Sejibrebis,
velo, moto, avtogadarbenis
da misT. xelmZRvaneli.
 avtogadarbenis k.
2. zog qveyanaSi iaxt-klubis
Tavjdomaris wodebuleba;
am wodebulebis mqone pi­
ri.
3. Sua saukuneebis sasuliero
raindul ordenebSi: erT-
-263erTi umaRlesi wodebuleba;
am wodebis mqone piri.
4. ungruli nagazis jiSis
ZaR­li, TeTri banjgvliani
kombAin-i [ing. combine] – manqana,
romelic
erTdroulad
ram­denime manqanis samuSaos
asrulebs.
 puris asaRebi k., samTo k.,
qvanaxSiris k., kartofilis
amosaRebi k.
kombAiner-i – kombainis mZRo­
li. (soflis meurneobaSi).
kombQnat-i [laT. com­bi­na­tus
gaormagebuli,
Sewy­
vi­
le­
buli] – 1. sxvadasxva dargis
samrewvelo sawarmoTa ga­
er­
Tianeba.
 samkervalo k., polig­ra­
fi­
uli k.
2. wvril sawarmoTa gaerTi­
aneba.
 sayofacxovrebo sawarmo­
Ta k.
3. sxvadasxva safexuris sas­
wav­
lebelTa
gaerTianeba
qar­xanasTan, sawarmosTan.
 saswavlo k.
kombinAcia [laT. combinatio] –
1. risame urTierTganlageba,
Sexameba.
 cifrebis k., ferebis k.
2. rTuli Canafiqri, xrikebi
raime miznis misaRwevad;
ma­
qinacia.
kom
 eSmakuri k.
3. zog sportul TamaSSi:
saerTo CanafiqriT gaer­
Ti­anebuli sxvadasxva ile­
Ti, romlis mizania upi­
ra­tesobis
mopoveba
da
ga­marjveba.
 k. fexburTSi, saWadrako.
¥ kombinaciuri.
 k. TamaSi (WadrakSi).
kombinEzon-i [fr. combinaison]
– mTliani Sarval-xalaTi.
 bavSvis k., Sofris k., kos­
monavtis k.
 kombinizoni Scd.
kombinirEbuli – ris kom­
binaciac (mniS. 1) mox­
da.
kombinirEbuli sAkvebi
– sak­
vebis narevi saqonli­
saT­
vis
komEdia [laT. comoedia <
berZ. komoedia ] – dramatuli
nawarmoebi, romelsac aqvs
sasacilo siuJeti.
 klasikuri k., musikaluri
k., molieris k.-ebi.
¥ komediuri da sakomedio.
 k. (s) Janri, k. (s) siuJeti,
k. opera.
komedQant-i [it. commedianto] –
(moZv) igivea, rac komikosi.
komediOgraf-i – dramaturgi,
romelic komediebs wers.
 qarTveli k. giorgi eris­
Tavi.
kom
-264-
komEndant-i [fr. commandant
< laT. commedare davaleba,
min­
doba, mibareba] – 1. cixe­
si­
magris an ga­mag­
rebuli
ra­
ionis yvela jaris uf­
rosi.
 cixesimagris k.
2. samxedro meTauri, ro­
me­
lic
Tvalyurs
adev­
nebs sagarnizono da sa­ya­
raulo samsaxurs we­si­er
­ ad
Sesrulebas, sam­xed­ro mo­
sam­
saxureebis mi­
er dis­ci p­
li­
nis dacvas sa­zo­
ga­do­eb­
riv adgilebSi.
 qalaqis k., banakis k.
3. samxedro piri, romelic
rki­
nigzebze
Tvalyurs
adev­nebs jarebis samxedro
mo­
samsaxureebisa da sam­
xed­ro tvirTis swored ga­
daadgilebas.
 rkinigzis sadguris k.,
nav­
sadguris k.
4. sazogadoebrivi Senobis
gammarTveli.
 saerTo sacxovreblis k.
komEndantis sAaTi – qu­
Ca­Si gamosvlis akrZalva
sa­
omar mdgomareobis gamo
sakomendanto – komendantis
(mniS. 2) sasamsaxuro sad­
go­
mi.
sakomendanto saaTi – igivea,
rac komendantis saaTi.
 komendati, sakomenda­
to
Scd.
komendAtura [germ. komman­
dan­tur] – dawesebuleba, ro­
mel­
sac
saTaveSi
ko­men­
dan­tis (mniS. 2) udgas, am
da­wesebulebis sadgomi, Se­
no­
ba.
 komendantura Scd.
komEntar-i [laT. commentarius],
Cveulebriv mr.-Si.
komentArebi – 1. raime teq­
stis axsna-ganmarteba.
 ilia WavWavaZis Txzu­le­
baTa k.-ebi.
2. axsniT-ganmartebiTi an
kri­
tikuli SeniSvnebi, msje­
lo­
ba risame Tobaze.
 gazeTis k.-ebi.
komEntari zedmEtia –
(wign.) ity­vian, rodesac da­
matebiTi axsna-ganmartebis
ga­reSec gasagebia yve­
la­
fe­
ri.
 komentariebi Scd.
komentAtor-i [laT. com­
men­tator] – piri, romelic
ri­same komentarebs iZleva,
ko­mentaris (komentarebis)
av­
tori.
 teqstis k., sportuli k.
komErsant-i [fr. commersand]
– piri, romelic komercias
misdevs.
komErcia [laT. commercium] –
kerZo vaWroba; saerTod vaW­
-265ro­
ba, savaWro operaciebi.
¥ komerciuli da sakomer­
cio.
 k. (s) garigeba, k. (s) ope­
ra­
ciebi.
kOmeta [berZ. kometes (aster)
Tmi­ani,kudiani (varskvlavi)]
– ciuri sxeuli erTgvari
(qarT. sinon. kudiani var­
s­
kvlavi), romelsac aqvs
na­Teli zolebisagan Sem­
d­
gari erTi an ramdenime
ku­
di, mzis sawinaaRmdego
mxa­
res mimarTuli.
komivoiAJor-i [fr. commis
voyageur] – savaWro firmis
agen­ti, romelsac erTi ad­
gilidan meoreze da­aqvs
saqonlis nimuSebi; pre­is­
ku­
rantebi
(preiskuranti)
ka­
talogebi, debs xel­Sek­
ru­
lebebsa da sxv.
 komivoiaJuri Scd.
kOmizm-i [berZ. <] – risame ko­
mikuri, sasacilo xasiaTi.
komQkos-i [berZ. komikos] – ko­
mikuri rolebis Sem­
s­ru­le­
beli msaxiobi.
komQkuri – 1. igivea, rac ko­
mediuri (ix. komedia).
 k. niWi. k. opera.
2. gadat. sasacilo
 k. Sesaxedaoba, k. mdgo­ma­
reoba.
kOmilfo [fr. comm il faut ro­
kom
gorc saWiroa,rogorc unda]
– maRali wris,sazogadoebis
(saero) zrdilobis wesebis
Sesabamisad.
 k.-d gamoiyureba.
komQsar-i [fr. commisaire < laT.
comissarius uflebamosili]
– Tanamdebobis piri, ro­
mel­
sac mTavrobisgan gan­
sakuTrebuli an mniS­v­ne­
lo­
vani rwmunebebi aqvs
mi­niWebuli.
komisarQat-i [fr. commissariat
< laT.] – zogi saxelmwifo
da administraciuli da­
we­
se­bulebis saxelwodeba
komQsia [< laT. commissio da­
valeba] – 1. adamianTa jgufi,
romelsac mindobili aqvs
garkveuli davalebis Ses­
ru­leba.
 saarCevno k., saeqimo k.
2. saxelmwifo mmarTvelobis
organo, romelic garkveul
funqciebs asrulebs.
¥ sakomisio: sakomisio ma­
Ra­zia – maRazia romelic
Su­a­
mavlobas eweva yidvaga­yidvaSi (komerciul saq­
mi­anobaSi).
komisiOner-i [fr. commission­
na­ire] – piri, romelic Sua­
mav­lobas eweva savaWro
ga­rigebaSi garkveul ga­sam­
rjelos fasad.
kom
-266-
komQtet-i [fr. comite <laT.
xu­lebis, teqstis) Canaweri
mo­wyo­biloba Txeli li­
comittere] – arCeviTi] organo,
To­nis diskis saxiT, rom­
romelic xelmZRvanelobs
lidanac Canaweris amo­
ra­ime saqmianobas.
ki­Txva xdeba lazeruli
 aRmasrulebeli k.
sxi­vis saSualebiT.
kOmiqs-i [ing. comics (mr.) <
co­mic komikuri, sasacilo] kompensAcia [laT. compensatio]
– 1. risame anazRaureba (am
– patara ilustrirebuli
mniSv.-iT ixmareba agreTve
wig­ni an naxatebis seria
kompensireba).
msu­buqi, Cveulebriv sa­Tav­
 fuladi k.
gadasavlo Sinaarsis.
2. Tanxa, romelsac uxdian
 komikuri Scd.
ri­same
asanazRaureblad
kompAnia [fr. compagnie] – 1.
(qarT. sinon. sazRauri).
mewarmeTa savaWro an sam­
3. (medic.) darRveuli funqciis
rew­velo gaerTianeba.
aR­dgena organizmSi.
 saaqcio k., saeqsperto k.
¥ sakompensacio.
2. (saub.) jgufi adamianebisa,
 s. saxsrebi.
romlebic erTad atareben
kompetEnturi [< laT. com­
dros.
pe­tens (competentis) saTanado]
 kampania sxvaa (ix.).
– safuZvliani codnis mqo­
kOmpas-i [it. compusso < holand.
ne raime dargSi.
kompas fargali] – xelsawyo,

k. specialisti.
romliTac
gansazRvraven
2. codnaze damyarebuli; av­
qvey­
nis mxareebs; aqvs da­mag­
to­ritetuli.
ni­
tebuli isari, romelic
 k. azri, k. msajuleba.
yo­
velTvis CrdiloeTisken
3. kompetenciis (mniS. 2) mqo­
ne.
aris mimarTuli.
 k. organizacia, k. komisia.
kompAqturi [laT. compactus]
 kompententuri Scd.
– mWidro, SekumSuli; rasac kompetEncia [laT. competen­
cota adgili uWiravs.
tia] – 1. sakiTxTa wyeba, ro­
 k. masa, k. Srifti.
melTa jerovani codna mo­
 kompakturi Scd.
e­poveba visme.
kOmpaqt-dQski [ing. compact
2. sfero,romelSic uf­
le­
ba­
mo­
kom­paqturi da disc diski] –
silia raime da­
we­
se­
bu­
lebis
informaciis (bgeris,ga­mo­sa­
an Ta­
nam­
debobis piri.
-267 sasamarTlos k., es sakiTxi
Cvens k.-s scildeba.
 kompentencia Scd.
kompilAcia [laT. compilatio
Zar­cva] – 1. naSromi, ro­me­
lic agebulia sxvadaxva
av­torisagan nasesxebi ma­
salebiT da ar Seicavs da­
moukidebel gamokvlevasa
da daskvnebs.
2. aseTi naSromis Sedgena.
kompiUter-i [ing. compu­ter] –
eleqtronuli gamom­T­v­le­
li manqana (egma).
 personaluri k.
¥ kompiuteruli da sakom­
pi­utero.
 k. (s) sistema, k. (s) teqnika,
k. (s) centri.
 komputeri, komputeruli,
sa­
komputero Scd.
kOmpleqs-i [laT. complexus
kav­
Siri, Sexameba] – saganTa,
mov­lenaTa, moqmedebaTa, Tvi­
sebaTa erToblioba.
 arqiteqturuli k.
¥ kompleqsuri.
 k. eqspedicia, sawarmoo
pro­cesebis k. meqanizacia.
kOmpleqt-i [laT. complectus
sru­li] – garkveuli da­niS­
nulebis saganTa sru­li ri­
cxvi, sruli Semad­gen­loba.
 wignebis k.
¥ kompleqturi.
kom
 k. nakrebi.
kompleqtAcia – risme kom­p­
leq­
tebis Sedgena.
 Jurnalebis k.
komplEqcia [laT. complexio
SeerTeba, SekavSireba] –
(wign). tanis (sxeulis) age­
buleba, moyvaniloba
komplQment-i [laT. compli­
ment] – sasiamovno, saqebari
ri­same Tqma vinmesaTvis pir­
Si (qarT. sinon. qaTinauri)
kompOzit-i [laT. compositus] –
sityva, romelic erTze me­
ti
fuZisgan Sedgeba. mag: dedmama, Sveulmfreni da sxv.
kompozQtor-i [< laT. compo­
si­tos Semadgeneli] – piri,
ro­melic qmnis musikalur
nawarmoebs.
saWadrako kompozitori –
pi­
ri, romelic adgens sa­
Wad­
rako amocanebsa da eti­
u­debs.
kompozQcia
[laT.
com­
po­si­tio Sedgena] – 1. ri­
sa­
me Se­
madgeneli nawile­
bis
Ta­nafardoba, urTierT­
gan­
la­
geba; agebuleba.
 romanis k., naxatis k., ope­
ris k.
2. musikalur nawarmoebTa
Seq­
mnis Teoria.
 k.-is klasi (kon­
ser­
va­
to­
riaSi).
kom
-268-
¥
kompoziciuri
(mniS.
1-isaT­vis).
 k. mTlianoba.
¥ sakompozicio (mniS. 2-T­
vis).
 s. klasi (konservato­
ri­
aSi).
kompOnent-i [laT. componens
(competentis) Semadgeneli] –
(wign.) risame Semadgeneli
nawili.
 Senadnobis k.-ebi.
kOmpost-i [ing. compost] –
(sof. meur.) organuli sa­
su­
qi – neSompalisa da mi­
wis narevi.
kompOster-i [fr. composteur]
– aparati, romeli rki­
nig­
zis bileTze da sxva do­
kumentebze aRniSnavs Ta­
riRs, nomers da misT.
dakompostQreba da kom­
pos­
tQ­reba – komposteriT
aR­
niS­vna TariRisa da misT.
 dakompostereba, magram
kom­
postireba.
kOmpot-i [fr. compote] – Saq­
rian wyalSi moxarSuli
xi­
li an kenkra.
 alublis k., komSis k., at­
mis k.
 kampoti Scd.
kOmpres-i [fr. compresse] –
qso­vilis, tilos naWeri
(Cve­ulebriv wyliT an wam­
liT dasvelebuli), ro­
mel­
sac ideben mtkivneul
(da­Savebul) adgilze sam­
kurnalo mizniT.
komprEsia [laT. compressio] –
(teq) haeris,gazis an sawvavi
narevis SekumSva Sigawvis
Zravis cilindrSi.
komprEsor-i [laT. compressius
SekumSva] – narevis sa­
Su­
alebiT gazebis an ha­e­
ris
SesakumSi manqana (ag­
re­
gati).
¥ kompresoruli da sakomp­
re­soro.
 k. (s) danadgari.
komprometQreba [fr. compro­
mette] – (wign.) vinmesaTvis
sa­xelis gatexa sxvis Tval­
Si.
 kompromentireba Scd.
komprOmis-i [laT. compromis­
sum] – urTierTdaTmobis
gziT miRweuli SeTanxmeba.
¥ kompromisuli.
 k. gadawyvetileba.
 uary. ukompromiso.
 u. kamaTi.
kOmuna [fr. commune < laT.
communis saerTo] – ga­
er­
Tianeba adamianebisa, ro­
mel­
Tac
saerTo
qoneba
aqvT, romlebic erTad Sro­
moben da Tanasworad iyo­
fen SromiT miRebul pro­
-269-
kon
¥ komunisturi.
 k. partia.
pArizis kOmuna – 1871 komunikAcia [laT. communi­
wels parizSi ajanyebuli
ka­tio] – erTi adgilis meo­
mSro­me­li xalxis mier Seq­
res­Tan
damakavSirebeli
mnili re­voluciuri mTav­
gza an kavSirgabmulobis
roba (iar­
seba 72 dRe).
sa­Sualeba.
¥ sakomunikacio.
komunAluri – qalaqis me­ur­
 s. xazebi.
neobasTan dakav­Si­
re­buli.
 k. mSenebloba.
komUnike [fr. communique]
– mTavrobis oficialuri
komunAluri bQna – bina,
cno­
ba, saerTaSoriso sa­
ro­
melSic ramdenime ojaxi
kiTxebze.
cxov­robs.
¥
komunikuri.
komUnar-i [fr. communard] –
 komunikisa Scd.
(ist.) parizis komunis wev­
komUnist
-i – komunisturi
ri.
par­
tiis wevri.
komUnizm-i [fr. communisme
< laT. communis saerTo, sa­ komutAtor-i [< laT. com­
muto] – 1. mowyobiloba eleq­
zo­
gado] – utopiuri, sa­
trul wredis SerTvis da
zo­
gadoebriv
–
(po­li­
ganrTvisaTvis an de­
nis mi­
ti­
kur)
–
ekonomikuri
marTulebis Se­
sac­
v­
le­
lad.
sis­tema (wyobileba), ro­me­
2.
mowyobiloba,
romelsac
lic dafuZnebulia war­
iye­neben telefonis xazebis
mo­
ebis saSualebaTa sa­
zo­
xeliT SesaerTeblad.
gadoebriv
sakuTrebaze.
yo­
fil sabWoTa kavSirSi, kOmfort-i [ing. comfort] – yo­
facxovrebis moxerxebul
ag­
reTve aRmosavleT ev­
pi­
robaTa erToblioba; ke­
ro­
paSi, am sistemam ver ga­
Til­
mowyobiloba.
amarTla da XX saukunis
¥
komfortuli
da komfor­
90-wlebSi daingra.
ta­beluri.
samxedro komunizmi – sab­
 k. sastumro, k. vagoni.
Wo­
Ta xelisuflebis eko­
no­
mikuri
politika
sa­ kongeniAlur-i [laT. con er­
mo­
qalaqo omis periodSi
Tad da genius goni, suli]
(1918-1920 ww.).
– Wku­
iT, niWierebiT. visime
duqtebs.
 SromiTi k.
kon
-270-
Se­
saferi, msgavsi.
konglomErat-i [laT. cong­
lo­meratus Semgrovebeli, Sem­k­
vrivebuli] – 1. (wign.) sxva­
dasxva nawilis an sagnis
me­
qanikuri, SemTxveviTi na­
erTi.
2. (geol.) naleqi qani, ro­
me­
lic Sedgeba sxva nam­s­
xvrevebisa, kenWebisa da qve­
bisgan.
¥ konglomeratiuli.
 k. plasti.
konglomerAcia [laT. cong­lo­
meratio] – risame nawilebis an
sagnebis iseTi SekavSireba,
rodesac isini inarCuneben
TavianT Tvisebebs.
kongregAcia [laT. congregatio]
– 1. kaTolikur eklesiaSi:
erTgavri wesdebis mqone
monastrebis gaerTianeba.
2. romis papTan arsebuli
ad­
ministraciuli organo.
kOngres-i [laT. congressus
Sex­vedra, kreba] – 1. sa­er­Ta­
Soriso TaTbiri yri­
loba.
 avtomobilistebis k., mSvi­
dobis momxreTa msoflio
k.
2. amerikis SeerTebul Sta­teb­
sa da laTinur amerikis bevr
sxva qveyanaSi: saka­non­mdeblo
orga­nos (par­lamentis) ag­
reT­ve, ra­i­me sazogadoebriv
or­ga­
nizaciaTa gaerTiane­
bis,
kav­Siris saxelwodeba.
kongrEsmen-i [ing. congressman]
– kongresis (mniS. 2) wevri
kongruEntuli
[<
laT.
con­gruens (congruentis) Tan­
x­
vdenili] – 1. (maTem) geo­
met­
riuli figurebis damTxveva
erTmaneTze dadebisas.
2. saerTod: Sesabamisoba, Ta­
nazomiereba.
kOndak-i [berZ. kondakion] –
mokle saeklesio sa­
ga­
lo­
beli, saeklesio wigni, ro­
me­lic
am
sagaloblebs
Se­icavs.
kondensAtor-i [< laT. con­
denso vasqeleb, vamkvriveb] –
1. eleqtroenergiis dasag­
rovebeli xelsawyo.
2. aparati, romelSic na­
mu­
Se­
vari orTqli civdeba da
wylad iqceva.
 kondesatori Scd.
kondensAcia [laT. kondensa­
tio]
da
kondensQreba
[germ. kondensieren] – (spec.)
dag­roveba.
 energiis k.
2. orTqlis, airis gaday­
va­
na
Txevad an magar mdgo­ma­
re­
o­baSi.
 kondensacia, kondesireba
Scd.
kondQter-i [laT. konditor <
-271-
koo
arab.] – tkbileulis (tor­
 sarewao k., sabinao k., sa­
tebis, tkbili Rvezelebis
momxmareblo k.
¥ kooperaciuli.
kanfetebis da misT) dam­
za­
 k. maRazia.
debis specialisti.
 koperacia, koperaciuli
sakOnditro – 1. rac da­
Scd.
kav­
Sirebulia tkbileulis
damzadebasTan da vaWrobas­ kooptAcia [laT. cooptatio
da­matebiTi arCeva] – ro­
Tan.
melime arCeviTi organos
 s. nawarmi, s. fabrika, s.
Sev­
seba axali wevrebiT
gan­
yofileba (maRaziaSi).
an kandidatebiT sakuTari
2. maRazia romelic tkbi­
le­
ga­dawyvetilebis Sedegad
uliT vaWrobs (sinon. sa­
da­matebiT arCevnebis Ca­
Saqarlamo).
tarebis gareSe.
¥ konditerisa.
 kooptireba.
 konditrisa, kanditeri,
¥ kooptirebuli.
sa­
konditro Scd.
 koptacia, koptireba, kop­
kondQcia [laT. konditio] – dad­
tirebuli Scd.
genili norma, standarti,
[laT.
co
ra­
sac unda Seesabamebodes koordQnat-i
-Tan,
erTad
da
ordinatus
mo­
esa Tu is sagani, saqoneli.
wesrigebuli] – (spec.) si­
¥ kondiciuri.
dide, romelic gan­
saz­
Rv­
 k. saqoneli, k. Tesli.
ravs
wertilis
mde­
b
a­
r
eobas
kooperAcia [laT. cooperatio
sibrtyeze an siv­
rceSi.
TanamSromloba] – 1. Sromis

geografiuli
k.-ebi,
astro­
organizaciis Taviseburi
no­
m
iuli
k.-ebi.
for­ma, romlis
drosac
 kordinati Scd.
bev­
ri adamiani erTad mo­
na­wileobs Sromis erTsa koordinAcia [laT. coordina­
tio] da koordireba [germ.
da igive an erTmaneTTan
koordinieren] – raime moqmede­
da­
kavSirebul
sxvadasxva
bis, saqmianobis SeTanxmeba,
procesSi (operaciaSi).
ur­Ti­
erTSefardeba.
2. koleqciuri sawarmoo,sa­vaW­
 samecniero samuSaoebis k.,
ro da sxva gaerTianeba, ro­
qveiTi jarisa da tankebis
melic iqmneba misi wev­rebis
(mepaieebis) sax­
s­re­biT.
moqmedebis k.
kor
-272-
 kordinacia, kordinireba
Scd.
kordebAlet-i [fr. corps de
ballet] – baletis msaxiobebi,
rom­lebic asruleben ma­
sob­riv da jgufur cek­vebs.
kOrdon-i [fr. cordon] – 1. sa­
saz­Rvro
an
gadamRobi
razmi.
2. adgili, sadac aseTi raz­
mi, dacva, yarauli aris gan­
lagebuli.
 tyis k., sasazRvro k., sa­
baJo k., k.-is iqiTa mxare.
korelAcia [laT. correlatio]
– urTierTdamokidebuleba,
Se­
fardeba.
korespOndent-i [germ. kor­
respondent, < fr. correspondant] –
1. piri, romelsac vinmesTan
miwer mowera aqvs.
2. gazeTis, Jurnalis, ra­diote­
leviziis
TanamSrome­
li, ro­
melic adgilebidan
gzav­nis cnobebs Tavis re­
daq­
ciaSi.
 gazeTis sakuTari k.
¥ sakorespondento.
 s. punqti.
wevr-korespOndenti – aka­
de­
miis wevri, ro­
mel­
sac gan­
sxvavebiT aka­
de­mikosisgan
(nam­dvili wev­risgan) ara
aqvs ga­
dam­wy­
veti xmis uf­
leba.
 korespodenti, sako­
res­
po­
dento, wevr-ko­
res­
po­
denti
Scd.
korespondEncia [laT. cor­­
respondentia] – 1. ko­
res­
pon­
dentis
mier
ga­
ze­
Tis,
Jur­na­
lis an ra­
dio-te­
le­
vi­ziisaTvis gag­
zavnili we­
rili, cnoba.
 mamxilebeli k.
2. werilebis, depeSebis da
misT. erToblioba.
 korespodencia Scd.
korEqtiv-i [laT. correctus gas­
worebuli, Sesworebuli] –
nawilobrivi Sesworeba an
Secvla risime.
 gegmebSi k.-ebis Setana.
koreqtQreba – 1. (samx.) qve­
mexebis damiznebaSi Ses­
wo­rebis Setana meTauris
saT­
valTvalo
punqtidan,
TviT­
mfrinavidan da misT.
mi­zanze dakvirvebis Se­de­
ge­
bis mixedviT.
2. saerTod koreqtivis Ses­
worebis Setana rameSi.
 korektireba Scd.
korEqtor-i [laT. corrector
ga­masworebeli] – ga­mom­
cem­
lobis an stambis muSaki,
ro­melic koreqturas (mniS.
1) akeTebs.
¥ sakoreqtoro.
 s. sworeba.
-273 ars. sax. sakoreqtoro –
oTa­
xi, sadac koreqtorebi
mu­
Saoben.
 sakoreqturo sxvaa (ix.
ko­
reqtura).
 korektori, sakorektoro
Scd.
korEqtuli [< laT. correctus
gamarTuli] – (wign.) wesieri,
Ta­vaziani.
 k. adamiani, k. saqcieli, k.
mopyroba, k. pasuxi.
 korektuli Scd.
korEqtura [laT. correctura
rac unda gaswordes] – 1.
stam­baSi awyobili teqstis
ana­
beWdi SemCneuli Sec­do­
mebis gasworeba.
2. TviT aseTi anabeWdi.
¥ koreqturuli.
 k. Secdoma.
¥ sakoreqturo.
 s. nabeWdi.
 sakoreqtoro sxvaa (ix.
ko­
reqtori).
 korektura, korekturuli,
sakorektoro Scd.
korEqcia [laT. correctio] –
Ses­
woreba, gasworeba.
korQandr-i [laT. coriandrum] –
erTwliani balaxovani mce­
nare mzesumziris ojaxisa;
axalgazrda nazardi da
gam­
xmari nayofi; gamoiyeneba,
rogorc sanelebeli.
kor
kOrida [esp. corrida] – espaneTsa
da zog qveyanaSi: masobrovi
sanaxaoba – xarebTan brZo­
la.
¥ koridisa.
 koridasi Scd.
korQdor-i [fr. corridor] –
grZeli gasasvleli (Se­
no­
baSi, binaSi da sxv.). (qarT.
sinon. derefani, talani).
 vagonis k.
 karidori Scd.
kOrife [berZ. koryphaios be­la­
di, winamZRoli] – (ma­Ral­
fard.) 1. didad ga­
mo­
Cenili
moRvawe raime as­
parezze.
 mecnierebis k., xelovnebis
k.
2. kordebaletis mTavari
msa­xiobi.
3. Zvel berZnul tragediaSi:
gundis xelmZRvaneli.
kOrner-i [ing. corner kuTxe, to
corner kuTxeSi mimwyvdeva] –
fexburTSi: sajarimo ku­
Txuri dartyma karSi (ku­
Txuri dartyma an mokled:
kuTxuri).
kornQSon-i [fr. cornichon] – pa­
tara mousvleli kitri, ro­
melic gamoiyeneba mwnilis
Casadebad.
korOzia [laT. corrosio amo­
Wama] – 1. liTonis daSla qi­
miuri procesebis Sedegad.
kor
-274-
2. (geol.) qanebis cvlileba
haerisa da wylis ze­moq­
me­
debis Sedegad.
koronAcia [laT. coronatio]
– gvirgvinis dadgma, mefed
kur­Txeva.
korporAcia [laT. corporatio
gaerTianeba] – jgufi ada­
mi­
anebisa, romlebic ga­
er­
Tianebuli arian qo­neb­
rivi
an wodebrivi interesebis
er­
TobiT.
 inJinerTa k.
kOrpus-i [laT. corpus sxeuli]
– 1. adamianis an cxovelis
sxeuli.
 cxenis k.
2. risame ConCxi an garsi
 TviTmfrinavis k., gemis k.,
saaTis k.
3. calkeuli Senoba-na­
ge­
bo­
ba­
Ta kompleqsi.
 mTavari k., qarxnis k.-ebi,
universitetis k.-ebi, sa­
a­
vad­
myofos axali k., me-5 k.
(sacxovrebeli masivisa).
4. msxvili sajariso Se­
na­er­
Ti.
 msrolelTa k., satanko k.
5. erTi specialobis, ra­
i­
me erTi oficialuri an
samsaxurebrivi mdgo­
ma­re­o­
bis pirTa erTob­
li­
oba.
 di plomatiuri k. (ix.
di p­lomati), oficerTa k.,
JurnalisTa k.
6. revoluciamdel ruseTSi:
saSualo samxedro sas­wav­
lebeli.
 kadetTa k., paJTa k., saz­
R­vao k.
korpUskul-i [laT. corpusculum
sxeulaki] – (fiz.) materiis
nawilaki.
¥ korpuskuluri: sinaTlis
korposkuluri Teoria –
Teoria, romlis mixedviTac
sinaTle warmoadgens gan­
sa­kuTrebul
nawilakebis
(kor­
puskulebis) nakads.
 korpuskul[i]aruli Scd.
kOrsaJ-i [fr. corsage] – qa­lis
qve­datanis qamari erT­
g­
va­
ri.
kOrset-i [fr. corset] – 1. far­To
drekadi sartyeli, ro­mel­
sac qalebi ikraven welze
(ka­bis qveS) tankenarobis
ga­mosaCenad.
2. (medic.) TabaSiris, tyavis
an sxva magari masalis
ban­
daJi tanis zeda na­
wil­
ze Semosakravad; xma­
ro­ben xerxemlis zogi da­
avadebis (mag. gamrudebis)
samkurnalod.
kOrt-i [ing. court] – CogburTis
saTamaSo moedani.
 mr. kortebi.
kOrteJ-i [fr. cortage] – (wign.)
sazeimo sxvla, procesia.
-275 avtomobilis k.
kOrtes-i [esp. cortes (mr.)] –
es­
paneTis parlamentis sa­
xel­
wodeba.
 kortesebi Scd.
kOrund-i [germ. korund] – Za­
lian magari minerali; mi­si
saxesxvaoba: lali, sa­
fi­ro­
ni, topazi.
korUfcia [ing. corruption <
laT. coruuptio mosyidva] –
Ta­namdebobis pirTa da po­
litikur moRvaweTa mos­
yid­va qrTamiT.
korumpirEbuli pQri –
pi­ri, romelic yvela si­sa­
Zag­
le­ze awers xels.
 korupcia Scd.
kosEkans-i [laT. co erTad
da secans gadamkveTi] – (ma­
Tem.) erT-erTi tri­
go­no­
metriuli funqcia da­ma­te­
biTi kuTxis sekansi.
kosQnus-i – [laT. co erTad
da sinus Runi, simrude] –
(maTem.) erT-erTi tri­go­
nometriuli fuqcia – da­
ma­
tebiTi kuTxis sinusi.
kosmEtika [berZ. kosmetiko
(tech­ne) morTva – mokazmvis
xe­
lovneba] – 1. pirisaxisa
da sxeulis kanis movla –
ga­
lamazeba.
2. amisaTvis saWiro niv­
Ti­e­
rebani.
kos
 samkurnalo k., k.-is ka­
bi­
neti.
¥ kosmetikuri.
 k. saSualebani.
 kosmetiuri, kosmeturi
Scd.
kosmogOnia [berZ. kosmogonia
samyaros warmoSoba] – as­
t­ronomiis nawili, ro­
me­
lic swavlobs ciuri sxe­
ulebis warmoSobasa da
gan­
viTarebas.
kosmOdrom-i [berZ. kosmos
kosmosi, samyaro da dromos
sarbeni adgili, rbena] –
saTanadod mowyobili mo­
e­dani, saidanac
uSveben
kos­
mosur xomaldebsa da
dedamiwis xelovnur Ta­nam­
gzavrebs.
kosmolOgia [berZ. kosmos
kos­
mosi, samyaro da logos
moZ­Rvreba]
–
moZRvreba
sam­yarosi, rogorc erTi
mTlianis Sesaxeb.
kosmonAvtika [berZ. kosmos
kosmosi, samyaro da nautike
zRvaosnoba] – kosmosSi
fre­
nis Teoria da praqtika
(sinon. astronavtika).
kosmopOlit-i [berZ. kosmopo­
lites msof­
lios moqalaqe] –
kosmopolitizmis momxre;
mim­devari.
kosmopolQtizm-i – ideo­
kos
-276-
lo­gia, romelic ayenebs
`msof­
lio
saxelmwifos”,
`msof­
lio
moqalaqeobis”
ideas.
¥ kos­mopolituri.
 k. ideebi.
 kosmopolitiuri Scd.
kOsmos-i [berZ. kosmos] – sam­
yaro, rogorc erTi, or­ga­
nizebuli sistema.
 k.-is aTviseba, k.-Si frena.
¥ kosmosuri.
 k. sivrce, k. sxivebi, k. xo­
maldi.
 kosmiuri Scd.
kostQol-i [polon. kossiol] –
polonuri kaTolikuri ta­
Zari.
kostQum-i [fr. costume] – 1.
ma­
makacis Tanamedrove tan­
sacmeli – pijaki da Sar­va­
li (agreTve Jileti); qalis
zeda tansacmeli (Jaketi
da qvedatani an Jaketi da
Sar­vali).
2. saerTod tansacmeli.
 samuSao k., sacurao k.,
sportuli k., Teatraluri
k., samaskarado k.
¥ sakostiumi.
 s. qsovili (materia).
¥ sakostiumisa.
 sakostiumesi, kostumi, sa­
kostume Scd.
kotAngens-i [laT. co erTad da
tangens Semxebi] – (maTem.)erTerTi
trigonometriuli
fun­
qcia – damatebiTi ku­
Txis tangensi.
 kotangesi Scd.
kOtej-i [ing. cottage < cot pa­tara
saxli] – patara sa­
cxov­
rebeli saxli, Cve­
u­
lebriv,
qalaqgareT, aga­
rakze.
kotQreba [fr. coter] – (fi­
nans.)
saqonlis, fasiani
qa­
Raldebis, ucxouri va­
lu­
tis sabirJo fasis dad­
gena.
kOton-i [fr. cotone] – bamba.
kofEin-i [laT. coffeinum] –
sam­kurnalo
nivTiereba,
ro­melic aumjobesebs sis­
x­lis mimoqcevas, gulis
moq­
medebas; moi poveba yavis
mar­cvlebSi, Cais foTlebSi
da zog sxva mcenareSi.
kOqs-i [germ. koks] – myari (ma­
gari) saTbobi, sawvavi, ro­
melsac iReben qvanaxSiris
an torfis uhaerod ga­xu­
rebiT.
 koksi Scd.
koqtEil-i [ing. cock tail mam­
lis kudi] – 1. sasmeli, ro­
melsac akeTeben magari sas­
melebis (koniakis,liqio­
ris,
Rvinis) SereviT, Saqrisa da
saneleblebis damatebiT.
-2772. (medic.) sxvadasxva wamlis
narevi.
rZiani koqteili – rZis an
na­Rebis, nayinisa da xilis
wvenebis narevi.
 kokteili Scd.
kOSmar-i [fr. cauchemar] –
1. mZime sulis SemxuTavi
siz­mari (qarT. sinon. maj­
lajuna).
2. gadat. sazareli, saSineli
ram.
 omis k.
¥ koSmaruli.
 k. sizmari, k. sanaxaoba.
kOhorta [laT. cohoros (co­hor­
tis)] – 1. Zvel romSi: qveiTi
ja­
ris razmi legionis me­
aTedi nawili.
2. gadat. (wign.) saerTo ide­
ebiT, saerTo miznebiT mWid­
rod SekavSirebuli jgu­fi.
 erovnuli ganTavisuf­le­
bi­
saTvis mebrZoli k.
¥ kohortisa.
 kohortasi, kogorta Scd.
krakovQak-i [polon. krakowi­
ak] – polonuri erovnuli
cek­va swrafi tempisa; mu­si­
ka am cekvisaTvis.
 krakaviaki Scd.
krAter-i [berZ. krater Tasi]
– Zabriseburi CaRrmaveba
vul­kanis Tavze, saidanac
amo­ifrqveva lava.
kre
krAx-i [germ. krach] – 1. gakotre­
ba (bankisa, sawarmosi).
2. gadat. (wign.) sruli mar­
cxi.
 k. ganicada.
kreaciOnizm-i [< laT. cre­
tio (creationis) Seqmna] – ide­
a­
listuri mimarTuleba bio­
logiaSi, romelsac miaCnia,
rom samyaros, dedamiwis,
si­cocxlis warmoSoba, or­
ga­nuli samyaros formebis
mra­valferovneba RvTis Se­
moqmedebis Sedegia.
krEdit-i1 [< laT. credit swams,
sje­
ra] – sabuRaltro anga­
riSebis marjvena mxare, sa­
dac SeaqvT yvela danaxarji
fa­seuloba, agreTve am an­
gariSze ricxuli yvela va­
li da gasavali (sapirisp.
de­biti).
krEdit-i2 [laT. creditum sesxi,
vali] – 1. saqonlis an fu­
lis micema sesxad.
 saxelmwifo k., grZel­
va­
di­ani k.
2. (finans.) garkveuli xar­
je­bis gasawevad gacemuli
Tanxa.
 saxalxo ganaTlebisaTvis
gacemuli k.-ebi.
¥ sakredito.
 s. dawesebuleba.
kredQtor-i – piri an da­
kre
-278-
we­
sebuleba, romelmac gas­
ca fuli an saqoneli kre­
ditad (ix. krediti2).
krEdo [< laT. credo mjera,
mwams] – (wign.) mrwamsi, rwme­
na, msoflmxedveloba.
 politikuri k., mecnieruli
k., visime cxovrebiseuli k.
krEvet-i [fr. crevette] – zRvis
patara kibo.
krEzus-i – ityvian xolme uT­
va­la­vi simdidris mqone pir­
ze [lidiis (mcire aziaSi)
legendaruli mefis sa­
xe­
lis (Kroisos) mi­xedviT].
kreQser-i [holand. kruiser] –
didi swrafmavali samxedro
xomaldi, gemi, romelic Se­
iaraRebulia mZlavri ar­
tileriiT,
torpedoebiT,
naR­mebiT.
krEker-i [ing. craker] – 1. Txeli
xmeli namcxvari; xraSuna
pu­ri.
2. kartofili, Semwvari sif­
ri­
fana firfitebis saxiT
(Cif­sis msgavsi)
krEking-i [ing. cracking] – 1. mZi­
me navTobproduqtebis (mag;
mazuTis) gadamuSaveba spe­
cialur danadgarebSi ben­
zinis misaRebad.
 k. procesi.
2. aseTi gadamuSavebisavis
sa­
Wiro danadgari.
krematorQum-i – krema­ci­i­
saT­
vis mowyobili Senoba.
kremAcia [laT. crematio dawva]
– micvalebulis gvamis daw­
va specialur RumelSi.
krEml-i [rus. Кремль] – Zve­
li
ruseTis
qalaqebSi:
qa­
laqis SigniTa cixe-si­
mag­
re: Sidacixe; me-19 s.-is
me­oTxedidan warmoadgens
qa­
laqis
administraciul
cen­trs, istoriul-mxat­
v­
rul ansambls.
 moskovis k.
krEol-i [fr. creole < esp.
criallo] – laTinur amerikaSi:
pirveli evropuli (espanu­
ri da portugaliuri) ko­
lonizatorebis STa­
mo­
ma­
va­
li.
krEp-i [fr. crêpe] – 1. abreSumis
an matylis qsovili, ro­
mel­
sac xaoiani zedapiri aqvs.
2. Savi gamWirvale qsovili
er­Tgvari.
krEtin-i [samxr. fr. di­a­
leq­
tizmi crétin mosulelo,
saerTo fr. créti­en] – go­
ne­basusti, fi­
zi­
kurad da
gonebrivad ganuviTarebeli
adamiani.
kretQnizm-i [fr. crétinisme] –
gonebis siClunge.
krESendo [it. crescendo] –
-279(mus.) xmis, TandaTanobiT
gaZ­
liereba, sul ufro da
uf­
ro xmamaRla (sapirisp.
dek­
reSendo).
 kreSCendo Scd.
krQz-i [fr. crise] – (medic.)
sis­xlZarRvebis droebiTi
spaz­muri SekumSva, romelic
war­moiqmneba uecrad.
 hi pertoniuli k.
krQzis-i [berZ. krisis] – 1. mZafri
gardatexa, cvlileba.
 daavadebis k.
2. mwvave mdgomareba,romelic
win uswrebs gardatexas.
 finansuri k.
3. saxelmwifoSi saqonlis pe­
rioduli War­
bwarmoeba, rac
iwvevs war­
moebis Sekvecas,
wvril mwarmoebelTa (me­
war­meTa) ga­Ratakebas, umu­
Sevrobis zrdas.
 samrewvelo k.
mTavrobis krizisi – sa­
xel­
mwifoSi:
mTavrobis
Sec­
vla, gamowveuli mwvave
politikuri uTanxmoebiT.
krizQsuli – 1. krizisis
gar­datexis mdgomareobaSi
myo­fi, arsebuli.
 k. asaki.
2. Zalian Zneli, gamwvavebuli
saxifaTo.
 k. momenti, k. mdgo­
ma­re­o­
ba.
kri
krizQsuli tem­pe­rA­tu­
ra – (fiz.) tem­pe­ra­tura,
rom­
lis
drosac
qreba
gan­
sxvaveba
siTxesa
da
orTqls So­
ris.
 kritikuli Scd.
krimQnal-i [laT. criminalis
da­naSaulebrivi] – sisxlis
samarTlis danaSauli, ga­
dac­doma, Secodeba.
kriminalQstika [< laT. cri­
mi­nalis danaSaulTan da­
kav­
Sirebuli] – iuridiuli mec­
ni­
ereba, romelic swavlobs
sisxlis samarTlis da­
na­
Sa­ulis kvlevis meTodikas,
taqtikasa da teqnikas.
kriminAlur-i [laT. criminalis]
– sisxlis samarTalTan da­
kavSirebuli; dana­
Sa­
ul
­ eb­
rivi.
 k. SemTxveva.
kriminalOgia [laT. crimen
(cri­menis) danaSauli da berZ.
logos moZRvreba] – mec­ni­
e­re­
ba danaSaulis Sesaxeb, ro­
gorc socialuri movlena.
¥ kriminogenuri
 k. situacia.
kri pto... [< berZ. kryptos sa­i­
dum­lo, faruli] – rTuli
sit­yvebis dasawyisSi uCve­
nebs romelime dafarul
mdgo­
mareobas,
moqmedebas,
kri
-280-
xSi­rad Seesabameba qar­
airisebr an Txe­
va­
di mdgo­
Tuls _ `saidumlod...”
mareobi­
dan
niv­
Tierebis
 kri ptodepresia, kri pto­
kris­
ta­
lur mdgo­
mareobaSi
gra­
ma.
ga­dasv­
lis dros.
 marilebis k.
kri ptogrAfia [berZ. kryptos
saidumlo, faruli da gra­ kristalogrAfia
[berZ.
phos vwer] – pirobiTi, sa­
krzys­tallos kristali da grapho
idumlo weris xerxi, ro­
vwer] – mecniereba romelic
melic gasagebia mxolod
kristalebs Seiswavlis.
ad­
resatisaTvis (pirobiTi
¥ kristalografiuli.
 k. sistemebi.
sa­
idumlo niSnebiT wera).
krQJ-i [rus. крыж < polon. kriterQum-i [< berZ. kriterion
msjelobis,
gadawyvetis
krzyz jvari] – 1. kaTolikuri
sa­Su­
aleba] – (wign.) ni­
jvari.
San-Tviseba, romlis mi­
xed­
2. xmlis jvriseburi vada.
vi­
Tac rasme afaseben, gan­
3. zogi saxelmwifos dro­
sazRvraven; sazomi.
Saze gamoyvanili patara
 WeSmaritebis k.
fari.
krQstal-i [berZ. krzystallos] – krQtika [berZ. kritikē garCevis,
gansjis xelovneba] – 1. ri­
ma­
gari sxeuli, ro­mel­
sac
same ganxilva, garCeva nak­
bunebrivad aqvs mra­val­
wax­
lovanebaTa gamovlenis, Se­
nagis forma.
fasebis mizniT.
 marilis k.-ebi, almasis k. k. da TviTkritika.
ebi, yinulis k.-ebi.
2.
(saub.) uaryofiTi msjeloba
kristAluri – 1. kris­ta­le­
visime,
risame Sesaxeb, visime,
bisgan Semdgari.
risame naklovanebaTa Cve­
 k. banebi, k. tuvi, nivTierebis
neba.
k. mdgomareoba.

k.-is qar-cecxlSi gaata­
2. gadat. wminda gamWvirvale
res.
 k. wyali.
3.
mecnieruli Semowmeba, ga­
3. (gadat.) (saub.) faqizi zne­
mokvleva
risame utyu­a­
o­
bisa, umwikvlo, spetaki
robisa; raime teqstis ana­
(ada­miani).
lizi.
kristalizAcia – kris­ta­
4.
literaturuli
Janri,
le­
bis warmoqmnis pro­ce­si,
-281miZ­
Rvnili
mxatvrul-li­
teraturuli, mecnieruli
da sxv. nawarmoebebis gar­
Cevisadmi.
krQSna [sanskr.] – induizmis
RvTaeba; Tayvans scemen ro­
gorc viSnus erT-erT gan­
saxierebas.
krOket-i [fr. croquet, ing.
crocket] – 1. sportuli TamaSi
erTgvari; xis CaquCebiT
cdiloben xisive burTebi
gaiyvanon garkveuli wesiT
mavTulis ramdenime karSi.
2. am TamaSisaTvis saWiro
sag­nebis kompleqti.
krOl-i [ing. crawl] – sportuli
curvis yvelaze swrafi
xer­xi.
krOnos-i [berZ. kronos] – ber­
Znul miTologiaSi: titani,
uranosis (cisa) da geas
(de­
damiwis) Svili, zevsis
mama.
kronStEin-i [rus. кронштейн
< germ. krogstein] – iribi
brjeni kedelze, svetze da
sxv. – karnizis aivnis,Taros
da misT. gasamagreblad.
krOs-i [ing. to cross gadaWra
(gzis)] – sportuli sirbili
an rbola winaaRmdegobaTa
gadalaxviT uswormasworo
adgilze.
 saTxilamuro k., samo­
to­
kru
ciklo k., saavtomobilo k.
krOsvord-i [ing. cross-word]
– sityvebis
gamocnobaze
age­
buli gasarTobi amo­
ca­na – kvadratebad da­
yo­
fili raime figura un­
da Seivsos asoebiT ise,
rom horizontalebisa da
ver­tikalebis
gayolebiT
ga­movides
sityvebi
(ga­
mo­igones niu-orkSi 1913
wels).
 k.-is Sedgena, k.-is amox­
sna.
krUiz-i [ing. cruise] – sazRvao
mog­zauroba wriul mar­
S­rutze (turistuli, ga­
sarTobi...)
krUp-i [ing. croup] – (medic.)
xor­
xis lorwovani garsis
an­
Teba, romelsac Tan sdevs
sulis SexuTva.
krUpie [fr. croupier] – banqos
da misT. saTamaSo saxlis
(kazinos) Tanamflobeli an
mosamsaxure, romelic xel­
mZRvanelobs da Tvalyurs
adevnebs TamaSs.
krUSon-i (ufro sworia kri­
USoni) [fr. cruchov patara
doqi] – TeTri Rvino, ro­
melSic Sereulia koniaki,
an romi da CaTlilia axa­
li xili (mag. atami).
kub
-282-
kUb-i [berZ. kybos] – 1. geo­met­
reuli.
¥ kulinaruli.
ri­
uli sxeuli – wesieri
 k. ostatoba.
eqvs waxnaga, romlis yvela
 kulinariuli Scd. (ix. ku­
wax­nagi kvadratia.
li­
na­
ria).
2. (maTem.) sami erTgvari Ta­
namamravlis namravli; ri­ kulinAria [laT. culinarius
sag­
vareulosi] – 1. saWmlis,
cxvis mesame xarisxi.
ker­Zebis damzadebis osta­
 oTaxis k. udris 64-s.
to­ba.
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli,

k.-is kursebi.
romelic udris sams.
2. saWmelebi.
 xuTi aviyvanoT k.-Si.
 k.-is ganyofileba (gastro­
¥ kuburi (mniS. 2-saTvis).
nomSi).
 k. metri.
¥ kulinariuli da sakuli­
 kubiuri, kubikuri Scd.
nario.
kUbizm-i [fr. cubisme]–uki­du­re­si
 k. (s.) nawarmi.
for­malistu­ri mi­marTule­ba
 kulinaruli sxvaa (ix. ku­
sax­
viT xe­lov­nebaSi, rome­
linari).
lic re­a­lu­ri samyaros sag­
ne­
bis ga­moxatulebas cvli­ kUlis-i [fr. coulisse] – Cveu­
leb­
riv mr.-Si: kulisebi
da ge­o­metriuli figure­bis
–
Teatris
scenaze: de­ko­
(ku­
bis, konusis da misT.) kom­
raciis brtyeli na­wi­lebi,
binaciebiT (Caisaxa saf­ran­
romlebic
gan­
la­
ge­
bulia
geTSi me-20 s.-is da­sa­wyisSi).
sce­
nis gverdebze (ver­
ti­
kUbmetr-i – kuburi metri.
kalurad) erTi-meoris mi­
kUbrik-i [holand. koeb­rug] –
yo­
lebiT. kulisebSi – 1.
gemze, saerTo sad­go­mi, sa­
sce­
nis ukan.
cxovrebeli eki ­pa­
Ji­saT­vis.
2. gadat. (wign.) saidumlod,
kU-kluqs-klan-i [ing. ku-kluxfarulad.
klan] – amerikis SeerTebul kulminAcia [< laT. (culminis)
StatebSi: saidumlo ra­sis­
mwvervali] – (wign.) udi­
tuli teroristuli or­
de­si aRmavlobis an da­Za­
ganizacia.
bulobis momenti risame
 ku-kluks-klani Scd.
ganviTarebaSi.
kulQnar-i – kulinariis os­
¥ kulminaciuri.
tati; daxelovnebuli mza­
-283-
kum
kul­tura).
 k. momenti, k. wertili.
3. gaSeneba, moyvana raime mce­
kUlon-i [fr. coulant] – qalis
narisa.
samkauli – erTi an ramdenime

Cais k.
Zvirfasi Tvali, ZewkviT
4. TviT gaSenebuli mcenare.
yel­
ze gasakeTebeli.
 teqnikuri k.-ebi, sub­tro­
kUlt-i [laT. cultus] – 1. re­li­
pi­
kuli k.-ebi, saSemodgomo
giuri msaxureba RvTi­sadmi
k.-ebi.
da amasTan da­kavSirebuli
¥ kulturuli (mniS. 1-saT­
wes-Cve­u­le­ba­ni.
vis).
 apolonis k. (Zv. sa­ber­
 k. done, k. urTierTobani,
ZneTSi), qristianuli k.
k. adamiani (mniS. 3,4-isaTvis)
2. gadat. (wign.) Tayvaniscema,
k. mcenareebi.
visime, risame gaRmerTeba.
¥ uary. ukulturo (mniS.
 kanonis k., pirovnebis k.
1-saTvis).
kultivAtor-i [fr. cultivateur]
 u. adamiani, u. saqcieli.
– moxnuli niadagis Rrmad kultUrizm-i [fr. culturisme]
gasafxvierebeli sasoflo– fizikuri varjiSebis sis­
sameurneo iaraRi.
tema; aTletizmi.
 traqtoris k., cxenis k.,
kulUar-i [fr. cuoloir] – par­la­
xelis k.
mentSi, organizaciaSi da
kultivAcia – niadagis da­
sxv.: darbazi, oTaxi, sadac
mu­
Saveba kultivatoriT.
de­putatebi, delegaciis wev­
kUltura [laT. cultura] – 1.
rebi ikribebian Sesvenebis
sa­
zogadoebis
miRwevaTa
dros, sadac warmoebs ara­
er­
Toblioba sawarmoo, sa­
ofi­
cialuri
Sexvedre­
bi,
zo­
gadoebriv da sulier
az­­rTa gacvla-gamocvla.
cxov­rebaSi.
mr. [fr. cuoloirs] – kuluarebSi
 materialuri k., Zveli
– gadat. (wign.) ityvian ara­
xal­
xebis k., erovnuli k.,
oficialuri saubrebis Se­
k.-is moR­vawe. sulieri k.
saxeb politikur, sa­zo­ga­
2. done, romelsac miaRwies
doebriv wreebSi.
raime codnis, Cvevis, moq­me­ kUmis-i [Turq.] – cxenis [an aq­
de­
bis dauflebisas.
lemis] daduRebuli rZisgan
 metyvelebis k., Sromis k.,
damzadebuli sasmeli.
fizikuri k. (mokled: fiz­
-284-
kum
kUmrinis
xelnawErebi
–
bib­
liuri xelnawerebi,rom­
lebic aRmoaCines mkvdari
zRvis sanapiroze, vadi-kum­
rinis da sxva mRvimeebSi.
xel­
nawerebi Sesrulebuli
iyo arabul da Zv. ebraul
enebze.
kunstkAmera [germ. Kunst­kam­
mer] – Zvel droSi: sxvadasxva
iSviaTi sabunebismetyvelo,
istoriuli, eTnografiuli
Tu arqeologiuri sagnebis
koleqcia; aseTi koleqciis
sacavi.
kUpaJ-i [fr. coupage] – sxvadasxva
Rvinis erTmaneTSi Sereva
gaumjobesebis mizniT.
kUpe [fr. coupe] – ramdenime
mgzav­risaTvis gankuTvnili
ganyofileba
matareblis
vagonSi.
¥ kupesi.
 kupisa Scd.
kupQdon-i [laT. cupido (Cu­pi­
donis)] _ romaul mi­To­lo­
gi­
aSi: siyvarulis RmerTi,
ro­
melic
warmodgenili
hyav­
daT
mSvildisriani
frTo­sani biWis saxiT; amu­
ri.
kupQura [fr. coupure] – no­mi­
naluri Rirebuleba qa­Ral­
dis fulisa, obli­gaciebisa
an sxv. fasiani qaRaldisa.
 aslariani k., asdolariani
k.
kUplet-i [fr. couplet] – 1. leq­
sis, simReris strofi
2. mr. kupletebi – satiruli
an iumoristuli xasiaTis
simRera saWirboroto Te­
ma­ze.
 saxumaro k.-ebi.
kUpon-i [fr. coupon] – fasiani
qaRaldebis mosaWreli ta­
loni procentebis misa­Re­
bad.
 obligaciis k.
kUrant-i [fr. courant mimdinare]
– koSkis saaTi, romelic
re­kavs da Tan asrulebs
ra­ime musikas, aseTi saaTis
mu­sikaluri meqanizmi.
 kurantebi mx.-is gagebiT
(mag. `rekaven kremlis ku­
rantebi”) Scd.
kUrare – [< karib.] – Zli­e­ri
Sxami, romlis mi­
Reba icod­
nen samxreT ame­rikelma
in­
dielebma zo­
gierTi ad­
gi­
lobrivi mcenaris nor­
Ci ylortebisa da fes­ve­
bis­gan; iyenebdnen isrebis
mo­sawamvlad; iwvevs kun­
Tebis damblas da sik­
v­
dils; amJamad iyeneben me­
di­cinaSi (mcire dozebiT)
sam­kurnalod.
-285-
kur
rort kurorti da berZ. logos
[laT.
curator
moZRvreba] – medicinis dar­
mzrun­veli, meurve] – piri,
gi, romelic Seiswavlis ku­
ro­
melsac mindobili aqvs
rortebis samkurnalo Tvi­
vi­
sime, risame meT­val­
yu­re­
sebebs.
oba.
 k.-is instituti.
 studentebis k.
¥ kurortologiuri da sa­
kurQer-i [fr. courrier] – da­we­
ku­rortologio.
se­
bulebis Sikriki.
 k. (s) kvleva-Zieba.
di plomatiuri kurieri –
ix. di plomatia (Semokl. kUrs-i [laT. cursus srbola,mim­
dinareoba] – 1. moZraobis
di pkurieri).
mi­marTuleba, gezi (gemisa,
kurQoz-i [fr. courieux (mamr.)
TviT­
mfrinavisa da sxv.).
coirieuso (mdedr.) sasacilo,

yinulmWrelma
k. aiRo ar­
sa­
seiro] – ucnauri, sa­sa­
qtikisaken.
cilo, saseiro ambavi. Sem­
2. gadat. (wign.) mimarTuleba,
Txveva.
gezi (politikaSi da sxv.).
¥ kuriozuli.
 swori sagareopolitikuri
 k. SemTxveva.
k.
kurdQuk-i [Turq. kuyruk ku­di]
3. fasiani qaRaldebis Ri­re­
– kanqveSa cximovani da­
bu­leba.
nagrovi kunTTan, zogierT
 laris k., dolaris k.
cxvris jiSebSi. (qarT. si­
4. romelime mecnierebis an mi­
si
non. duma).
calke sistemuri gadmocema
kUrort-i [germ. kurort sam­
umaRles
saswavlebelSi;
kur­nalo adgili] – adgili,
sa­xelmZRvanelo, romelic
aseT gamocemas Seicavs.
sa­
dac aris bunebrivi pi­
ro­
bebi
mkurnalobisTvis,  maTematikis k., fizikis k.
5. umaRles an specialur sa­
das­venebisaTvis da mo­
wyo­
Sualo skolaSi: swavlebis
bilia sanatoriumebi, da­
esa Tu is weli.
sas­venebeli saxlebi.

mexuTe k. studenti.
 saqarTvelos k.-ebi, kli­
6.
swavlebis
an sam­kur­
na­
lo
matiuri k., k. baxmaro.
proceduraTa das­
ru­
le­
bu­
¥ sakurorto.
li
cikli.
 s. sezoni.
 saSualo skolis k., ta­
kurortolOgia [germ. ku­
kurAtor-i
-286-
kur
laxiT mkurnalobis k.
7. mr. kursebi – moklevadiani
saswavlebeli, romelic iZ­
leva momzadebas raime viw­
ro specialobaSi.
 kompiuteris k.-ebi, saSofro
k.-ebi, stenografiis k.-ebi.
kUrsanti – 1. piri, romelic
kursebze (ix. kursi. mniS. 7)
swavlobs.
2. samxedro saswavleblis
k.-ebi.
kUrsiv-i [laT. cursiva gakruli
xeli] – daxrili sastambo
Srifti, rac xeliT nawers
waagavs.
 laTinuri k., qarTuli k.
kUrsor-i – kompiuteris dis­
pleis ekranze moZravi sa­
niSni, romelic aRniSnavs
aq­tiur wertils da rom­
lis saSualebiTac xdeba
mar­Tva.
l
la [it. La] – musikaluri gamis
meeqvse bgera: am bgeris
aRmniSvneli noti
labializAcia [laT. Labialis
bagismieri] – (lingv.) bge­
re­
bis momrgvaleba bge­
re­
bis warmoTqmis dros
– xmovnebis (xSirad) da
Tan xmovnebis (iSviaTad):
mag. qarTuli xmovnebi `o”,
`u” warmoiTqmis la­
bi­
a­
li­
zaciiT.
¥ labialuri.
labQluri [laT. Labilis] –
ara­
mtkice, aramdgradi, mer­
yevi, moZravi.
labQrinT-i [berZ. Labirinthos]
– 1. Zvel saberZneTsa da eg­
vi pteSi: mravali saTavsis
Semcvleli, Znelad gasag­
ne­
bi, daxlarTuli Sesasv­
le­
l-gamosasvlelebis mqone
Senoba.
2. rTuli, daxlarTuli gan­
lageba quCebisa, Senobebisa
da misT.
3. (anat.) yuris SigniTa na­
wi­
li, omelic asrulebs sme­
nisa da wonasworobis fun­
qcias.
 labirinti Scd.
labOrant-i [laT. Laborans
(la­bo­rantis) momuSave] – la­
bo­
ratoriis, samecniero da­
wesebulebis samecniero –
teqnikuri TanamSromeli.
 labaranti Scd.
laboratOria [laT. La­bo­
ra­torium] – dawesebuleba an
mi­si ganyofileba, sadac
asruleben eqsperimentul
sa­mecniero-kvleviT samu­
Sa­os.
-287 qimiuri l.
¥ laboratoriuli da sa­
la­
boratorio.
 l. (s). WurWeli, l. (s.) ana­
lizi, l. (s.) ga­
mok­v­leva.
 labaratoria, labarato­
ri­
uli,
salabaratorio
Scd.
lAg-i [holand. Lag] – 1. ge­mis
svlis siCqarisa da gav­li­
li manZilis gasazomi xel­
sawyo.
2. gemis borti.
lAguna [it. Laguna] _ 1. wyal­
mcire yure an tba, ro­me­
lic zRvisagan aris mo­wy­
vetili.
2. marjnis wriul kunZulebze,
e.w.
atolebze, Sinagani
wyal­satevi.
¥ lagunisa.
 lagunasi Scd.
lAdan-i [berZ. Ladanon] – aro­
matiuli fisiseburi niv­
Tiereba, zogierTi tro­
pi­kuli
xisa,
romelic
me­
dicinaSi gamoiyeneba da
RvTis­
metyvelebis
dros
mo­
sawevad.
¥ ladanuri.
lAva [it. Lava] – gamdnari da
gavarvarebuli generaluri
masa, romelic amoifrqveva
vulkanidan.
¥ lavisa.
laT
 lavasi Scd.
lavQreba [holand. Laveeren]
– 1. ialqniani gemis svliT
cur­
va ise, rom qari xan er­
Ti mxridan uberavs, xan me­
oredan; saerTod gemis svla
kursis (mimarTulebis) xSi­
ri cvliT wyalqveSa qvebis,
TavTxelebis da misT. gver­
dis asaqcevad.
2. (gadat.) moxerxebulad
gver­
dis avla siZ­
ne­
le­
e­bi­
saT­
vis; raimesTvis Tavis
ari­deba; mdgomareobasTan
marjved Segueba.
lAvra [berZ. Laura] – zogi di­
di mamaTa monastris sa­
xel­
wodeba.
¥ lavrisa.
 lavrasi Scd.
lazAreT-i [fr. Lazaret, it.
Lazaretto] – samxedro na­
wil­
Tan arsebuli patara sa­
avadmyofo, hospitali.
 polkis l.
lAzer-i [ing. Lazer] – xelsawyo
sinaTlis paraleluri da
mZlavri konebis misaRebad.
laTQnur-i – Zvel rom­Tan
(ro­maelebTan) dakav­
Si­
re­
bu­li.
 l. ena, l. damwerloba.
laTQnuri amErika – Sua
da samxreT amerikis qveyne­
lai
-288-
bis saerTo saxelwodeba.
grZnobis an sagnis aRmniS­
v­
neli motivi, Tema, romelic
lAib-gvArdia [germ. Leib sxe­
meordeba musikalur nawar­
uli, tani da it. Guardia
moebSi.
(ix. gvardia)] – zog mo­nar­

operis l.
qiul saxelmwifoSi: pri­
vi­
2. (gadat.) ZiriTadi azri, ro­
ligirebuli jari (pir­vel
melic araerTgzis meor­de­
xanebSi _ monarqis pi­
radi
ba.
dacva).

romanis l.
¥ laibgvardiuli.

leitmotivi Scd.
 l. polki.
 laibgvardieli, laib­
gvar­ lAkmus-i [laT. Lakmoes <
diuli – iwereba erTad.
laT.] – lurji, saRebavi
 leib gvardia Scd.
mce­
nareuli nivTiereba; am
niv­
TierebiT
gaJRenTili
lAib-medQkos-i [germ. Leib
qa­
Raldi mJavis moqmedebiT
sxeuli,tani da laT. medicus
wiT­ldeba, xolo tutis
(ix. medikosi)] – monarqis
moq­
medebiT lurjdeba.
karis eqimi.
 l.-is saRebavebi.
 leib-medikosi Scd.
lAkmusis qARaldi – lak­
laQner-i [ingl. < Line xazi
mu­sis xsnariT gaJ­
RenTili
liner] – 1. didi swrafmavali
qa­Raldi, romelsac iyeneben
gemi.
 samgzavro l., saokeano l.
ro­gorc indikators (ix.
2. didi samgzavro TviT­m­f­ri­
in­
dikatori, mniS. 2).
navi.
lakOnizm-i [berZ. Lakonizmos]
laQnsmen-i [ingl. Linesman] –
– (wign). azris gamoTqma
CogburTis, fexburTis da
mok­
led da mkafiod.
¥ lakoniuri.
zog sxv. SejibrebaSi: msa­
 l. pasuxi, l. warwera,
jis TanaSemwe, romelic
l. stili.
al­
miT an SeZaxiliT aniS­

lakonuri Scd.
nebs mTavar msajs bur­Ti­
sa Tu moTamaSeebis mdgo­ lAma1 - [esp. llama] – momcro sa­
sapalne cxoveli aqlemebis
ma­
reobas; gverdis msaji,
ojaxidan; aqvs Zvirfasi
xa­
zis msaji.
bew­vi; gavrcelebulia sam­
laitmOtiv-i [germ. Leitmo­
xreT amerikaSi.
tiv] – 1. (mus.) raime azris,
-289¥ lamisa.
 lamasi Scd.
lAma2 [tibet. Blama umaRlesi]
– tibetsa da monRoleTSi:
lamaistebis budist-ber­
mo­
na­zoni.
lamAizm-i – budizmis sa­xe­
sx­
vaoba tibetsa da mon­
Ro­
leTSi, romelic me-7
saukuneSi warmoiSva ti­bet­
Si; umaRlesi sasuliero
pi­ri – dalai-lama.
 lamaisti.
laminAria [< laT. lamina fir­
fita] – (zool.) wablisferi
wyal­mcenare; iyeneben sa­
qon­lis sakvebad, sasuqad
da sxv. erT-erTi saxeobaa
`zRvis kombosto”, romelic
sak­
vebad gamoiyeneba.
lAmpas-i [fr. Lampas] – ganieri
feradi zoli, romelic da­
kerebulia formis Sarvlis
gverdiTi nakeris mTel
sig­
rZeze garedan.
 wiTeli l.-ebi, generlis
l.ebi.
lampQon-i [fr. Lampion] – qa­
Raldis an minis fa­ra­ni
gasanaTeblad, ilu­mi­na­
ci­
i­
saT­vis.
lAnget-o [fr. Languette pa­
tara ena] – xorcis ker­Zi
viw­ro (Txeli) da grZe­li
lar
amo­naWrebisgan dam­
za­
de­
bu­
li (dakepili).
lAngust-i [fr. Langousto] –
zRvis didi aTfexa jav­S­
ni­
ani kibo.
lAndSaft-i [germ. Landschaft]
– dedamiwis zedapiris xedi;
raime adgilis saerTo xe­
di.
 mTiani l.
¥ landSafturi.
 l. zonebi, l. ferwera.
lAncet-i [fr. Lancete < laT.
Lancea Subi, oroli, laxvari]
– Zveleburi qirurgiuli
dana.
lapidAruli [laT. Lapidarius
qvis mTleli, qvaze amom­W­
re­li] – (wign.) mokle da
mka­fio.
 l. stili.
larQngit-i [berZ. larynx Cla­
yn­gos xorxi] – xorxis an­
Te­ba.
 laringologi, laringo­
lo­
gia, larin­
gos­
kopi.
lArgo [it. Largo faruli] –
(mus.) 1. termini, romelic
aRniSnavs nel temps (ufro
nels, vidre adajo); iyeneben
upiratesad amaRlebul, sa­
zeimo – samgloviaro xa­si­
aTis nawarmoebSi.
2. zogjer: sonatis, simfo­
ni­
is, kvartetis da sxv. nela
las
-290-
Sem­
srulebeli nawilis sa­
xelwodeba.
lAso [fr. Lasso < esp. lazo] _
cxovelis dasaWeri yul­
fiani sasroli Toki (qarT.
sin. qamandi, sagdebeli).
latAria [it. Lotteria] – niv­
Tebisa da fulis gaTamaSeba
bileTebis saSualebiT.
 waugebeli l.
 latarea, latareia Scd.
latifUndia [laT. Latifundium
latus farTo da fundus miwa,
ad­
gil-mamuli, mamuli] –
(wign.) msxvili kerZo ad­gi­
l-mamuli.
laurEat-i [< laT. Laureatus
daf­
nisgvirgvinosani] – pi­
ri, romelsac miniWebuli
aqvs gansakuTrebuli premia
xelovnebis,
mecnierebis,
teq­nikis dargSi.
 rusTavelis premiis l.,
nobelis premiis l., pi­a­
nistTa saerTaSoriso kon­
kursis l.
lAfet-i [germ. Lafette < fr.
l’affus] – dazga, romelzedac
damagrebulia qvemexis lu­
la.
 Tvlebiani l.
lAfsus-i [lT Lapsus davardna,
Secdoma, mcdari nabiji]
– (wign.) uneblie Secdoma
(na­werSi, metyvelebaSi).
 lapsusi, liafsusi, li­
ap­
susi Scd.
lAqSmi [sanskr.] – induizmis
pan­TeonSi: silamazis, bed­
nierebis, siyvarulisa da
simdidris qalRmerTi, RvTa­
eba _ viSnus toli.
laqtAcia [laT. Lacto vawoveb
lactare rZis micema] – rZis ga­
moyofa sarZeve jir­
kvlebis
mier.
lAckan-i [germ. Latzcha yulfi]
– gadanakeci pijakis (kos­
tiu­mis, paltos) mkerdis na­
wilSi.
legalizAcia – legalur
mdgo­
mareobaSi
gadasvla
an gadayvana.
legAlur-i [laT. Legalis] – ka­
noniT aRiarebuli, neba­dar­
Tuli.
 l. partia, l. gazeTi.
aralegaluri – rac kanoniT
ar aris daSvebuli; iatak­
qveSa.
 a. literatura, a. orga­ni­
zacia.
lEgat-i [laT. Legatus gagzav­
ni­
li, elCi] – 1. romis pa­pis
di plomatiuri
war­
mo­
mad­
geneli.
2. Zvel romSi: Tanamdebobis
piri provinciis mmarTvel­
Tan.
lEgato [it. Legato dakavSire­
-291bu­
li] – (mus.) erTi bgeridan
meoreze TandaTanobiT, ga­
dab­miT (upauzod) gadas­vla.
lEgenda [< laT. Legenda is,
rac unda waikiTxon] – 1.
xal­
xuri zepiri gadmocema
(qarT. sinon. Tqmuleba).
 suramis cixis l.
legendAruli da legEn­
du­ri – 1. legendis xa­si­
aTi­sa; araCveulebrivi, Se­
u­
da­
rebe­li.
 l. gadmocema, l. gmiroba.
2. geografiuli rukis na­wi­
li, romelzec aRniSnu­lia
pirobiTi niSnebi.
3. warwera monetaze an me­
dal­ze.
legQon-i [laT. Legio (Le­gionis)]
– 1. igivea rac polki.
2. (ist). Zvel romSi: msxvili
sajariso SenaerTi.
3. zog qveyanaSi: sagangebo
sam­
xedro nawili an sa­mo­
qa­laqo organizacia.
legiOner-i [fr. Legionnaire] _
1. (ist.) legionis (mniS. 2)
jariskaci.
2. legionis (mniS. 3) wevri.
legitimAcia [laT. Legitimus
kanonieri,
dakanonebuli]
– raime uflebasTan rwmu­
nebis kanonierebis aRi­
a­
reba an damtkiceba; am
uf­
lebis (rwmunebis) da­
lei
madasturebeli sabuTi.
ledErin-i [germ. Leden tyavi]
– bambis qsovili erTgvari,
tyavs mimsgavsebuli; iye­ne­
ben wignis ydaze ga­da­
sak­
ravad.
 liderini, liderini Scd.
lEdi [ing. Lady] – did bri­
ta­neTSi: lordis meuRle,
gaTxovili qali.
leTArgia [berZ. Lethargia] –
avad­myofuri mdgomareoba,
ro­melic hgavs Rrma Zils
(qarT. xalxuri sa­
xel­wo­
deba: saRaTas Zili).
¥ leTargiuli.
 l. mdgomareoba.
leTargQuli ZQli –
igivea, rac leTargia.
 letargia, letargiuli
Scd.
leibOrist-i [ing. Labourist <
labour Sroma] – muSaTa par­
tiis wevri inglisSi (ag­
reT­ve avstraliasa da zog
sxva qveyanaSi).
¥ leiboristuli.
 l. partia, l. mTavroba.
leikEmia [berZ. Leukos TeT­ri
laima sisxli] – (medic.) qro­
nikuli daa­
va­
deba, rom­
lis­
Tvisac
da­
ma­
xa­
si­
aT
­ e­
belia
sis­
xlSi le­
i­
ko­
citebis ra­
o­denobis
mniS­
vnelovani
zrda.
lei
-292-
leikocQtebi [berZ. Leukos
sxv. saqonels.
TeT­ri kytos ujredi, sis­ lEndlord-i [ingl. Landlord]
– msxvili ingliseli me­
xlZarRvi, ZarRvi] – (fi­zi­
mamule, romelic TviTon
ol.) sisxlis TeTri bur­
ar marTavs meurneobas da
Tu­lebi.
aren­daze
gascems
miwas
leitEnant-i [fr. Leutenant]
fer­merebze.
– oficris wodeba armiasa
lEnC-i [ing. Launch] – inglisSi,
da flotSi.
aSS-sa da zog sxva qveyanaSi:
 ufrosi l.
meore sauzme (naSuadRevs).
lEma [berZ. Lēmma] – (maTem.)
leOpard
-i [laT. Leopardus <
dam­xmare Teorema, romelic
berZ. Leopardos] – didi mta­
auci­lebelia mxolod sxva
ce­beli cxoveli Zu­
Zu­
mwo­
Te­
oremis (an Teoremebis)
vari katisebrTa oja­
xisa;
da­
samtkiceblad.
aqvs Savlaqebiani yvi­Teli
¥ lemisa.
 lemasi Scd.
bewvi (si­
non. panTera).
lEmur-i [laT. Lemures (mr.)] – lesbOsur-i siyvAruli –
1. Zv. romSi gardacvlilTa
qalis arabunebrivi sqe­sob­
sulebis moCvenebebi, gar­
rivi ltolva qalisadmi
dac­vlili winaprebis su­
[Zve­li saberZneTis kunZul
lebi.
lesbosis (Lesbos) saxelis
2. patara cxoveli, naxevrad
mi­xedviT].
maimuni, primatebis razmisa, letAlur-i [laT. Letalis sa­
binadrobs
afrikasa
da
sik­
vdilo] – sikvdilis ga­
aziis tropikul tyeebSi.
momwvevi, sasikvdilo.
 l. Sedegi, l. doza.
lEnd-lQzi [ing. Lend-lease <
¥ letaluroba.
lend sesxis micema da lease
 leTaluri Scd.
aren­diT micema] – aSS kon­
g­
resis mier 1941 w. mi­Re­bu­ lEqsika [< berZ. Lexikos sity­
li kanoni, romlis sa­fuZ­
visa] – ama Tu im enis an ro­
vel­
zec me-2 msoflio om­Si
melime mwerlis sityvaTa
mo­
kavSire qveynebze gas­cem­
ma­ragi.
dnen sesxs an arendiT aZ­
 qarTuli enis l., `ve­fxis­
levdnen SeiaraRebas, ma­sa­
tyaosnis” l.
lebs, kvebis produqtebs da
-293¥ leqsikuri.
 qarTuli enis l. Se­mad­
genloba, mwerlis l. Ta­
viseburebani.
leqsikOgraf-i – leqsiko­g­
ra­
fiis specialisti.
 didi qarTveli l. sul­
xan-saba orbeliani, XX sa­
ukunis cnobili qarTveli
l.-ebi: akademikosi arnold
Ciqobava da profesori mi­
xeil WabaSvili.
leqsikogrAfia [berZ. Lexikos
si­
tyva da grapho vwer] – leq­
sikonebis Sedgenis Teoria
an praqtika.
 qarTuli l.
¥ leqsikografiuli da sa­
leqsikografio.
 l. (s.) muSaoba.
leqsikOlog-i _ leqsiko­
lo­giis specialisti.
leqsikolOgia [berZ. Lexikos
sityva da logos moZRvreba] –
enaTmecnierebis dargi, ro­
melic swavlobs leqsikas.
¥ leqsikologiuri da sa­
leq­
sikologio.
 l. (s.) Sromebi, l. (s.)
ganyofileba.
leqsQkon-i [berZ. Lexikon si­
ty­
vani] – 1. sityvebisa da
gamonaTqvamebis maragi.
2. wigni, romelSic anbanzea
gawyobili ama Tu im enis
leq
si­tyvebi da mocemulia ma­
Ti ganmarteba imave enaze
an Targmani romelime sxva
enaze.
 qarTuli enis ganmartebiTi
l., inglisur-qarTuli l.,
orTografiuli l., mdi­
da­
ri l.
3. erT-erTi teqstobrivi re­­
daq­torTagani, ro­
me­lic Se­
muSavebulia per­
so­
na­
lu­
ri
kompiuteris mom­
x­
ma­
reb­
le­
bisaTvis.
¥ saleqsikono.
 s. muSaoba, s. masala.
lEqtor-i [laT. Leqtor mki­
T­xveli] – piri, romelic
leq­
ciebs kiTxulobs.
 lektori Scd.
leqtorQum-i [laT. Leqtorium]
– 1. dawesebuleba, romelic
sajaro leqciebis mowyobis
saqmes ganagebs.
2. sadgomi (Senoba, darbazi),
sadac sajaro leqciebi
imar­
Teba.
 studentTa sasaxlis l.
 lektoriumi Scd.
lEqcia [laT. Lectio kiTxva] –
saswavlo sagnis an raime
Te­mis zepiri gadmocema;
ase­Ti gadmocemis Canaweri.
 l.-is kiTxva, l.-ebis kur­
si.
¥Lleqciuri.
lia
-294-
 l. propaganda.
¥ saleqcio.
 s. saaTebi, s. darbazi.
lQana [fr. Liane(s) < lier Sekvra]
– xviara da mcocavi mcenare,
romelic upiratesad gavr­
ce­
lebulia tropikul da
sub­tropikul tyeebSi.
¥ lianisa.
 lianasi Scd.
Cveulebriv mr. lianebi.
libEral-i _ 1. liberalizmis
(mniS. 1) momxre; liberaluri
partiis wevri.
2. (moZv.) ityodnen Tavisuflad
moazrovne adamianze
liberAlizm-i [< laT. Li­
be­­ra­lis Tavisufali] – 1. po­
li­
ti­ku­ri
mimdinareo­
ba,
ro­
melic aer­
Tianebs par­
la­
menturi wyo­bi­
lebisa da
de­
mokratiul Ta­vi­
suf­le­
ba­
Ta momxreebs.
2. uaryofiT movlenebTan
Sem­
rigebloba, mavne Sem­
wy­
na­rebloba.
 l. moswavlis codnis
SefasebaSi.
¥ liberaluri.
 l. partia.
lQbero [it. libero Tavisufali,
damoukidebeli] _ fexbur­
TSi: `Tavisufali mcveli”.
lQbido. [laT. libido sur­vi­
li, miswrafeba, Jini] _ fsi­
qoanalizis erT-er­
Ti Zi­
ri­Tadi cneba-seq­su­
a­
lu­
ri
Ji­ni, upiratesad ara­
cno­
bi­
eri (termini SemoiRo z.
fro­
idma).
librEtist-i [it. libretista] _
libretos avtori.
lQbreto [it. libreto] _ 1.
sityvieri teqsti operis
da zogi sxva musikalurvokaluri nawarmoebebisa.
2. operis, baletisa da misT.
mokle Sinaarsi.
lQga [fr. ligue laT. Liga­re,
it. liga] _ (wign). pir­
Ta, or­
ganizaciaTa, sa­
xel­
m­
wifoTa
kavSiri, ga­
erTianeba. erTa
li­ga sa­
xelmwifoTa saer­
Ta­So­
ri­
so gaerTianeba pir­
vel da meore msoflio oms
So­ris.
ligAtura [laT. ligatura kav­
Si­
ri] _ (mus). gadabmuli
no­
tebi.
¥ ligaturisa.
 ligaturisa Scd.
lQder-i [ingl. leader] _ 1.
po­litikuri par­
ti­is, sa­
zo­
g adoebriv-po­
l i­
t i­
k uri
or­ganizaciis meTauri, xel­
m­ZRvaneli.
 parlamentis fraqciaTa
l.-ebi.
2. raime sportul Se­jib­
re­
baSi dawinaurebuli piri
-295an gundi.
 safexburTo Cempiona­tis l.,
pretendentTa turni­ris l.
liE [fr. lieue] _ sigrZis Zve­
le­
buri franguli sazomi;
udris daaxloebiT 4,5 km/s.
¥ liesi.
 liisa Scd.
lQver-i [ingl. liver RviZli]
_ dakluli saqonlis Sig­
neuloba
(RviZli, gu­li,
fil­tvebi, elenTa), saW­me­
lad momzadebuli (Sdr.
ya­urma).
 l-is Zexvi.
lQvr-i [fr. livre] _ Zveleburi
franguli vercxlis fuli,
romelic Semdeg frankiT
Se­
icvala.
lQvrea [fr. livree] _ Sve­ic
­ a­
re­
bis, la­qiebis, me­et­
le­e­bis
for­mis tansacmeli, mo­sir­
muli.
¥ livreisa
 livreasi, livreia Scd.
lQzing-i [ingl. leasing] –
grZel­vadiani arenda man­
qa­
nebis,
sa­t­ransporto
sa­
Su­alebebis, sa­warmoo da­
niS­
nulebis nage­bo­be­bis da
sxv. qonebis ga­mo­ye­nebisaTvis
da­
va­lianebis Tan­daTanobiT
ga­
daxdiT (da­farviT).
liTo... [berZ. Lithos qva] _ rac
qvebs, mTis qanebs Seexeba.
lik
(TirkmelebSi).
 liTotropia.
liTogrAfia [berZ. lithos qva
da grapho vwer] 1. beWdva
specialuri brtyeli qvis
zedapiridan, romelzedac
winaswar xataven.
2. am wesiT miRebuli ana­
beWdi.
 mxatvruli l.
3. sawarmo an saamqro sadac
beW­daven aseTi wesiT.
¥ liTografiuli.
 l. portreti.
 litografia, lito­gra­
fi­
uli Scd.
liTOsfero [berZ. lithos qva
da sphairo burTi, sfero] _
dedamiwis qerqi _ 30-80 kmis sisqis.
likvidAcia [fr. liquidation]
da likvidQreba [germ. li­
qui­dieren] _ 1. risame (mag; sa­
warmos, dawesebulebis) saq­
mianobis Sewyveta; daxurva,
gauqmeba.
 trestis l.
2. visame, risame mospoba.
 wera kiTxvis ucodinarobis
l.
¥ salikvidacio.
 s. komiria.
likvidUroba [< laT. liquidus
fr. liquide Txeva­
di, mim­
di­
na­
re] _ ban­
kebisa da sa­
war­
mo­
lil
-296-
ebis una­
ri­
anoba dro­u­lad
Se­
as­rulon TavianTi fu­
la­
di val­debulebebi, ris
ga­
naR­de­bac, fulad qcevac
Se­
iZ­leba.
¥ likviduri.
lilQput-i _ aranormalurad
pa­tara tanis adamiani (qarT.
sinon. qondriskaci. ju­
ja) [fantastikuri qvey­nis
_ lili putiisebri cic­
qna mcxovreblebis sa­xel­
wodebis mixedviT, ro­mel­Ta
Sesaxeb moTxro­bi­
lia j.
sviftis roman `gulive­
ris
mogzaurobaSi”].
 lili puta Scd.
lQman-i [berZ. limen yure, nav­
sadguri] _ yure mdinaris
qve­
mo dinebaSi an mlaSe
tba zRvasTan axlos, Cve­
u­lebriv samkurnalo ta­
laxiT mdidari.
lQmit-i [laT. limes (li­mitis)
zRva­ri] _ norma, rom­lis
far­glebSic SeiZleba ri­
sa­
me xarjva, ramiT sar­geb­
loba.
 eleqtroenergiis l., im­
portis l.
limnolOgia [berZ. limnç
tba da Logos moZRvreba] –
hid­rologiis dargi, ro­me­
lic swavlobs tbebs; tbis­
mcodneoba
limUzin-i [fr. Limousine] –
da­xuruli, SigniT Se­mi­
nu­
li tixris mqone msubuqi
av­
tomobili.
lQmfa [laT. Lympha sufTa
wya­li, sinotive] – uferuli
siTxe adamianisa da ZuZu­mwo­
vari cxovelebis sxeulSi;
mimoqceva organizmis yvela
qsovilsa da ujredSi.
¥ limfuri.
 l. jirkvlebi.
 limfaturi Scd.
lQngvist-i – lingvistikis
spe­
cialisti (qarT. sinon.
enaTmecnieri).
lingvQstika [fr. Linguistique <
laT. Lingue ena] – mecniereba
enis Sesaxeb (qarT. sinon.
enaTmecniereba).
¥ lingvistikuri da (dasaS­
vebia) lingvisturi.
 l. gamokvleva.
lQnza [germ. Linse] – optikuri
mina; SemosazRvrulia ori
mrudxaziani,
Cveulebriv
sfe­
ruli zedapiriT, rome­
lic gardatexs sinaTlis
sxivebs.
 mikroskopis l.
¥ linzuri.
 l. teleskopi.
linolEum-i [laT. Li­num ti­
lo da oleum zeTi] – sqe­li
magari qsovili, gan­
sa­
kuT­
-297rebuli narevi niv­Ti­
e­re­biT
gaJRenTili; iye­ne­
ben iatak­
ze dasagebad.
 linoliumi Scd.
lQnCis sasAmarTlo (kano­
ni) – brbos mier dasja (cemawameba, mokvla) gamoZiebisa
da gasamarTleblis ga­re­
Se (ing. Lynch vinme plan­
ta­
toris, Carlz linCis gva­
ris mixedviT.].
lQra1 [berZ. Lyra] – Zveli ber­
Znebis simebiani sak­
ra­vi;
iTvleba poeturi Se­moq­
medebis, STagonebis sim­
bo­
lod.
lQra2 [it. Lira] – fulis er­
Te­
uli italiasa da Tur­
qeTSi.
lQrizm-i _ lirikuli xa­si­aTi,
lirikuli Sinaarsi ri­same.
 nikoloz baraTaSvilis
leqsebis l.
lQrika [berZ Lyrikos lirasTan
(ix. lira1) dakavSirebuli]
– 1. poeziis saxeoba, ro­
me­
lic gamosaxavs poetis
grZnobebsa da gancdebs.
2. am saxis poeziis na­
war­
mo­
ebaTa erToblioba.
 akakis l.
¥ lirikuli.
 l. poezia.
lirQkuli wQaRsvla _
(wign). mxatvruli nawar­mo­
lit
ebis Txrobis Sewyveta da
avtoris piradi gancdebis
CarTva.
 liriuli Scd.
lirQkos-i _ poeti, romelic
lirikul leqsebs wers.
lQsting-i [ingl. listing siaSi
Se­tana] _ monacemebis da­beW­
dva, romelic kompiuterma
mogvca.
litAnia [berZ. litaneia] _ sa­
yo­
velTao locva, romlis
dro­
sac eklesias gars uv­
lian; imarTeba didi dRe­
saswaulis (an saero gan­
sacdelis) dros.
literAtor-i ­_ piri, romlis
profesiaa literaturuli
saqmianoba; mwerali.
literAtura [laT. Litteratura]
1. werilobiT nawarmoebTa
erToblioba.
 axali qarTuli l.
2. mxatvrul nawarmoebTa
(po­ezia, proza, drama) er­
Toblioba.
 qarTuli klasikuri l.
3. raime sagnis Sesaxeb ar­
sebuli nawarmoebTa erTob­
lioba.
 samedicino l., teqnikuri
l., mxatvruli literatura
_ igivea rac literatura
(mniSv 2).
literatUruli da sa­
lit
-298-
li­terAturo _ rac da­
kav­
Sirebulia
mxatvrul
li­
te­raturasTan.
 l. (s.) wreebi l. (s.) na­
warmoebi.
lite­
ra­tU­ruli (sa­li­
te­rAturo) Ena – saerTosa­
xalxo enis damuSavebuli
for­ma, romelsac aqvs gar­
k­
ve­
uli formebi.
lQtr-i [fr. Litre berZ. Litra
gir­vanqa] _ siTxis sazomi
er­
Teuli; udris 1000 kub.
sm-s.
 erTi l. rZe.
 litra Scd. (am mniSv.).
lQtra _ qarTuli sityvaa da
niSnavs Tixis patara viw­
royelian wylis WurWels.
lQtraJ-i [fr. Litrage] _ raime
WurWlis
tevadoba
rac
lit­
rebiT izomeba.
 avzis l.
litUrgia [berZ. Leiturgia
RvTis­
msaxureba] _ mTa­va­ri
qristianuli mRvdel­msa­xu­
reba; Jamis wirva.
litUrgika _ moZRvreba
mRvdel­msaxurebis wesebis
Se­
saxeb.
lQft-i [ing. Lift] _ mraval­
sar­Tulian SenobebSi mo­
wyo­bili
vertikalurad
moZ­
ravi eleqtro manqana.
 samgzavro l., satvirTo
l.
melifte – piri, romelic
lifts emsaxureba (sinon.
liftiori).
¥ meliftisa.
 meliftesi Scd.
liftQor-i _ igivea, rac me­
lifte (ix. lifti).
liqQor-i [fr. Liquer] – tkbili
ma­gari (alkoholiani) sas­
meli.
lQqtor-i [laT. Lictor] – Zvel
romSi: umaRlesi Ta­nam­
de­
bobis piris (mag. kon­sulis,
diqtatoris) Tan­
mxlebi pi­
ri, misi mcveli.
licEist-i _ liceumis mos­
wav­le.
licEnzia [< laT. Licentia ne­
bis darTva] – 1. saqonlis
saz­
RvargareT gatanis an
Se­motanis nebarTva; am ne­
bar­
Tvis damadasturebeli
sa­buTi.
2. raimeTi SeRavaTianad an ufa­
sod sargeblobis uf­
le­
ba.
3. raime sameurneo – ko­
mer­
ci­
uli moRvaweobis ne­barTva;
gamogonebis, sa­
vaWro markis
gamoyenebis ufleba.
licEumi da lQcei – [<
berZ. Lykeion aTenSi ko­ro­
mis (oles, skola-ba­Ris)
sa­xelwodeba, sadac aris­
-299to­
tele aswavlida] – 1.
saf­rangeTisa da dasavleT
evropis zog sxva qveyanaSi:
saSualo saswavlebeli.
2. saqarTveloSi: saSualo
sas­wavlebeli
romelime
sag­nebis
gaZlierebuli
swav­lebiT.
 sabunebismetyvelo l.
¥ liceumis.
lOb-i [ing. Lobby ku­lu­a­
re­
bi] – kontorebisa da
agen­tebis sistema, ofi­ci­
a­
lurad da ara­ofi­ci­
a­lu­
rad moqmedi jgufebi, rom­
lebic zewolas axdenen
par­lamentis wevrebze gan­
sazRvruli wreebis in­te­
resebisaTvis.
 lobizmi, lobisti, lobi­
reba.
logAriTm-i [berZ. Logos far­
doba, Sefardeba da arithmos
ricxvi] – (maTem.) maCvenebeli
xarisxisa, romelSic unda
aviyvanoT ricxvi (fuZed
wo­
debuli), rom miviRoT
mocemuli ricxvi.
 l.-ebis cxrili.
¥ logariTmuli.
 l. gantoleba, l. gamoT­
vla.
logarQTmuli saxAzavi
– iaraRi sxvadasxva mar­ti­vi
gamoTvlis Sesas­ru­leb­lad.
lov
lOgika [berZ. Logikē] – 1. mec­
niereba azrovnebis for­me­
bisa da kanonebis Se­
sa­xeb.
 dialeqturi l.
2. mizanSewoniloba, kanon­
zo­
mi­er
­ e­ba risame.
 movlenaTa l.
¥ logikuri.
 l. daskvna.
 loRika, loRikuri Scd.
logopEdia
[berZ.
Logos
sityva,
metyveleba
da
paideia aRzrda] – mecniereba
metyvelebis sxva­dasxva nak­
lisa da maTi mkur­nalobis
Sesaxeb.
lOgos-i [berZ. Logos sityva,
cne­
ba, azri, goneba] – 1. Zve­
l
berZnul
materialis­
tur
fi­losofiaSi (heraklites­
Tan) sayovelTao kanonzomi­
ereba.
2. idealistur filosofiaSi:
sulieri
pirvelsawyisi,
RvTa­
ebrivi goneba da misT.
sxva mistikuri cnebebi.
logOti p-i [berZ. Logos sityva
da typos anabeWdi] – raime
for­
mis, dawesebulebis, aso­
ciaciis da a.S. martivi gra­
fikuli aRniSvna, emblema.
lovElas-i [fr. Lovelace ing.
mwerlis s. riCardsonis
ro­man `klarisa harlous”is gmiris saxelis mixedviT]
loz
-300-
– qalebis motrfiale mama­
ka­
ci.
lOzung-i [germ. Lozung] –
mokled gamoTqmuli mimar­
Tva, romelic gamoxatavs
saxelmZRvanelo ideas, po­
li­
tikur moTxovnas (qarT.
sinon. mowodeba).
loiAlur-i [fr. ing. Loyal
erTguli] – 1. arsebuli sa­
xelmwifo xelisuflebis
mom­
xre, erTguli.
2. rac aseT erTgulebas ga­
moxatavs.
 l. damokidebuleba.
3. vinc keTilsindisierad eq­
ceva visme an rasme.
 loialuroba.
lokalizAcia da lokalQ­
ze­ba [laT. Localis adgi­lob­
rivi] – 1. raimes gav­r­celebis
SezRudva
gan­sazRvrul
zRvreb­Si, ro­melic Tav­moy­
ri­
lia ro­melime gan­saz­R­v­
rul ad­gil­ze.
2. risme adgilis Semo­saz­
Rvra.
lokAlur-i [laT. Localis] –
(wign.) rac garkveul ad­
gils ar scildeba; ad­
gilobrivi.
 l. omi.
lokAtor-i [< laT. Loco gan­
va­
lageb] – 1. aparati, rom­
lis saSualebiTac arkveven
sxva­
dasxva obieqtis adgil­
mdebareobas.
2. aparati, romelic gan­
saz­
Rvravs sxeulis ad­gil­
mdebareobas mis­
gan arek­
lili, bge­
ri­
Ti tal­
Re­
bis
an ra­
di­
otalRebis sa­
Su­
a­
lebiT.
lokAut-i [laT. Lock out vin­
mes win karis daxurva] –
mflobelebis mier sa­war­
moebis erTdrouli daxurva
da masiuri ganTavisufleba
muSa-mosamsaxureebisa ga­
fic­
vebis Sewyvetisa da ma­
Ti moTxovnebis uaryofis
miz­niT.
lokomOtiv-i [fr. Locomotive
< laT. Locus adgili, motio
moZ­raoba] – Zalovani man­
qa­
nebis, orTqmavalisa da
Tbo­
mavalis saerTo sa­xel­
wodeba.
¥ salokomotivo.
 s. brigada s. depo.
lOmbard-i [geogr. sax.] – sa­
xelmwifo an komerciuli
sak­redito
dawesebuleba,
ro­melic sesxs iZleva Zvir­
faseulobis an moZravi qo­
nebis dagiravebiT [italiis
pro­vincia lombardiis sa­
xelis mixedviT,saidanac Sua
sa­ukuneebSi
gamodiodnen
-301me­
vaxSeebi).
lOmbenis mAgida [moZv. sa­
TamaSo kartis “lombenis”
saxelwodeba] _ banqos sa­
TamaSo asakeci magida, xa­
verdiT gadakruli.
lOnu-i [fr. Lonye Toki, qa­man­
di] – mavTuli an Toki, ro­
melic gamobmulia cirkis
msaxiobis qamarze saxifaTo
triukebis gakeTebis dros.
lOJa [fr. Loge] – 1. ma­yu­
rebelTa darbazSi ram­
de­
nime kacisTvis ga­
mo­yofili
adgili.
 meore iarusis l.
2. sxdomaTa darbazSi, sta­di­
onze: adgili, gamoyofili
presis muSakebisaTvis,stum­
rebisaTvis das xv.
3. masonTa sazogadoebis gan­
yofileba.
lOrd-i [ing. Lord] _ inglisis
umaRles
TavadaznaurTa
mem­
kvidreobiTi tituli.
 l.-Ta palata.
lOrnet-i [fr. Lorgnette] – sa­
xeluriani dasakeci saT­
vale.
losQon-i [fr. Lotion] – erT­
gvari surnelovani wyali.
lOt-i [ing. Lot] _ 1. auqcionze
gasayidi saqonlis sazomi
erTeuli, saqmiani garigebis
dros.
luz
2. TviTon es gasayidi nivTi,
saqoneli (auqcionze).
lOto [fr. Loto < it. lotto] –
saTamaSo, romelSic bur­
Teb­
ze faraven amoZaxebul
cifrebs (an naxatebs).
lotOtron-i – mbrunavi
do­li, romelSic yrian la­
tariis bileTebs nomrebis
gasaTamaSeblad.
lOcia [< holand. Lootsen ge­mis
tareba] – zRvebis, sawylo
gze­
bisa da sanapiroebis
aR­weriloba, rac saWiroa
ge­mebis usafrTxo ta­re­
bi­
saT­vis.
¥ lociisa.
 lociasi Scd.
lOcman-i [holand. Loootsman]
– saxifaTo da Znelad ga­
savlel raionebSi gemebis
ga­tarebis specialisti.
lOjia [it. Loggia] – 1. Senobas
mikruli Ria aivani.
2. Senobis nawili,romelsac
gareTa kedlis nacvlad
aqvs Ria kolonada an Ta­
Ri.
¥ lojiisa.
 lojiasi, loji Scd.
lUza [holand. Luza] – bi­li­
ardis magidis kideze da­
ki­debuli Wrili, romlis
qve­Sac mimagrebulia bade
bur­Tis Casagdebad.
luT
-302-
luTEran-i – luTeranobis
cen­ciuri, luminiscenturi
Scd.
mim­
devari.
l
u
m p e n p r o l e t a r Q ­a t - i
luTerAnoba – pro­tes­tan­
[germ. Lumpenproletariat] _
to­
bis erT-erTi ZiriTadi
dek­la­
sirebuli elementebi
mi­
marTuleba, romelic aR­
(ma­Txovrebi, mawanwalebi da
mocenda me-16-s.-Si ger­ma­
misT.).
niaSi martin luTeris moZ­
lUna-pArk-i [germ. Luna-park]
Rvrebis safuZvelze.
– qalaqis parki sxvadasxva
¥ luTeranoba.
saxis atraqcionebiTa da
 l. eklesia.
gasarTobebiT.
 qarTulSi winaT ixma­
re­
boda loTrangoba.
lunAtizm-i [laT. luna mTva­
 luteranoba Scd.
re] _ avadmyofuri mdgo­
luQdor-i [fr. Louisd’or sa­
mareoba, romlis dro­sac
kuT. saxeli.] – Zveleburi
mZinare adamiani sxva­dasxva
franguli oqros fuli.
moqmedebebs as­
rulebs me­
qa­
nikurad (ga­
uT­
viT­c­no­
bi­
e­
lUk-i [holand. Luik] _ CasaZ­
reblad).
romi Wrili (mag. gembanze,
scenaze da sxv.)
lunAtik-i [laT. lunaticus] lu­
natizmiT daavadebuli.
lukUlusis nAdimi – mdid­
ru­li
nadimi
[romauli lUpa [fr. Loupe] – gamadidebeli
sar­dlis Lucallus-is (177-56
SuSa.
ww. Zv. welT.) saxelis mi­ lUstra [fr. Lustre] _ Wer­ze Ca­
xed­
viT, romelic cno­
bi­
li
mosakidebeli gasana­
Te­
beli
iyo simdidriT da ara­Cve­
mo­wyobiloba, ro­melzedac
ulebrivi nadimebiT).
ram­denime eleq­tronaTura
luminescEncia [< laT. Lu­
an sanTelia (qarT. sinon.
men (luminis) sinaTle] –
Wa­Ri).
(fiz.) raime sxeulis ci­vi
 liustra Scd.
na­
Teba, gamowveuli eleq­
t­ lustrAcia [poln. Lustracja]
ruli, qimiuri an sxva pro­
– saxelmwifo qonebis pe­ri­
cesebiT.
o­duli aRwera.
¥ luminescenciuri.
lUqs-i1 [laT. Lux sinaTle] –
 l. lampa, l. analizi.
ganaTebis sazomi erTeuli.
 luminiscencia, luminis­
-303-
lUqs-i2 [fr. Luxe fufuneba] –
mag
ti­tulis mqone piri,
Zvirfasad, komfortulad magQstral-i [laT. magistralis
mTavari, warmmarTveli] – 1.
mo­
wyobili; umaRlesi ka­
ZiriTadi, mTavari xazi ra­
tegoriisa.
i­me qselis (mag; rkinigzis,
 kaiuta – l., maRazia – l.,
eleqtrogayvanilobis, te­
nomeri – l. (sastumroSi).
 liuqsi Scd.
le­
grafis) sistemaSi.
2. qalaqis farTo quCa, ro­
liucQfer-i [laT. Lucifer si­
mel­
zedac Cveulebriv ga­
naTlis matarebeli, Lux
cxovelebuli moZraobaa.
sinaTle, ferre tareba] –

mTavari m; qalaqis axali
qristianobaSi: eSmaki, jo­
m.
joxeTis mbrZanebeli,satana,
¥ magistraluri da samagis­
dacemuli angelozi.
tralo.
 m. (s.) gazsadeni, m. (s.) ka­
beli, m. (s.) arxi.
m
magQstrat-i [laT. ma­gis­
t­ra­tus (mr.)
xelisufalni,
mAgia [laT. magia] – jadosnoba,
mmar­
Tveloba] – dasavleT
jadoqroba; misnoba.
ev­ropis zog qveyanaSi: qa­
¥ magiuri.
la­
qis mmarTveloba, mu­
ni­
 m. sityva, m. Zala.
ci ­paliteti.
mAgistr-i [laT. magister uf­ mAgma [berZ. magma comi] – (ge­
rosi maswavlebeli] – 1.
ol.) vulkanis moqmedebis
zog qveyanaSi: erT-erTi sa­
Se­degad dedamiwis siR­
mecniero xarisxi; am xa­
ris­
rmidan amotyorcnili gam­
xis mqone piri.
dnari silikaturi masa; misi
 filosofiis m.
gacivebiTa da gamagrebiT
2. umaRles saswavlebelSi
warmoiqmneba amofrqveuli
or­
safexuriani swavlebis
qanebi.
me­
ore safexuris kur­s­dam­
 m.-is amofrqveva.
Tav­rebuli.
¥ magmuri.
3. Sua saukuneebSi: bermo­
naz­
 m. qanebi.
v­
nuri an rainduli or­de­
¥ magmisa.
nis meTauris tituli; am
 magmasi, magmatiuri Scd.
mag
-304-
mAgnat-i [laT. magnatus di­
debuli] – msxvili ka­pi­
talisti, memamule, mewarme.

finansuri
kapitalis
m.‑ebi.
magnEtizm-i _ (fiz.) magnitur
movlenaTa erToblioba.
 dedamiwis m.
mAgneto
[fr.
magnéto] –
eleq­tromagnituri
xel­
sa­
wyo
sawvavi
narevis
asan­
Tebad (naperwklis war­
mo­
saqmnelad) Sigawvis Zra­
vas cilindrebSi.
mAgnit-i [berZ. magnētis] – rki­
nis madnis an foladis na­
Weri, romelsac aqvs una­ri
miizidos rkinis an fo­
ladis sagnebi (moZv. sinon.
andamati).
 xelovnuri m.
¥ magnituri.
 m. veli.
 miaqcieT yuradReba: mag­
niti, magram – magnetizmi,
mag­
neto.
magnitOfon-i [berZ. magnētis
magniti da phone bgera] –
apa­rati magnitur firze
bge­
ris Casawerad da Semdeg
mis kvlav sawarmoeblad.
 magnitafoni Scd.
magnolOgia [fr. magnolia]
– maradmwvane xe an buCqi;
aqvs TeTri surnelovani
yva­vilebi; xarobs Tbil
qvey­nebSi.
mAdam-i [fr. madame] – 1. qal­
batoni, mimarTva ga­Txo­
vil
qalisadmi safrangeTSi, er­
Tvis agreTve saxelsa da
gvars; miRebulia sxva mra­
val qveyanaSi.
2. Zvelad – ucxoeli aR­m­
zrdeli mdidar ojaxebSi.
mademuAzel-i [fr. mademoi­
selle] – qaliSvili, mimarTva
gauTxovar qalisadmi saf­
rangeTSi, erTvis ag­reT­
ve
saxelsa da gvars; mi­Re­
bu­
lia sxva mraval qve­
ya­
naSi.
mAdera – erTgvari magari
Rvi­
no.
madrQgal-i [fr. madrigal] –
maxvilgonivruli
patara
li­
rikuli leqsi, Cveuleb­
riv miZRvnili qalisadmi.
maEstro [it. maestro] – sa­
patio wodeba did xelovnis
(diriJoris, kompozitoris,
mxatvris), agreTve moWad­
ra­
kis.
mavzolEum-i [laT. mausoleum
< berZ. mausoleion – kariis
me­fis – mavzolias ganT­q­
muli akldama] – didi ar­
qiteqtoruli nageboba saf­
lavze; (mavzolis akldama
-305-
mai
aSenebuli iqna Zv.w. me-4
tike] _ mecniereba sam­ya­
sa­
ukuneSi mcire aziaSi, q.
ros raodenobriv da­mo­ki­
ga­
likarnasSi).
de­bulebaTa da sivrciTi
 tutanhamonis m.
formebis Sesaxeb.
 elementaruli m., umaRlesi
mAvreb-i [< berZ. mauros muqi]
m; gamoyenebiTi m.
– antikur xanasa da Sua
¥ maTematikuri.
sa­
ukuneebSi:
CrdiloeT
 m. amocana.
af­
rikis (egvi ptis ga­moT­
maT. anAlizi – er­Tob­
v­
lebiT)
ZiriTadi
mo­
li­
oba maTematikis dar­
ge­
sax­leobis, agreTve
ma­
bisa,
romelTa
mi­
z
a­
n
ia
fun­
Ti
dampyrobi
arabebis
qciebis kvleva usas­
rulod
ev­
ropuli saxelwodeba.
mcireTa
me­
T
o­
d
ebiT.
mazdeAnoba da mazdEizmi
 maTmatika Scd.
– Zveli sparselebis re­
li­
gia (qarT. sinon. ce­ maTUsala: maTusalas xnisa
– ityvian Zlier xnier
cx­
lTayvanismcemloba).
ada­
mianze [bibliuri pat­
[umaR­les RvTaebis – ahu­
riarqis maTusalas saxelis
ra mazdasi (ormuzda mixedviT – romelmac yve­
`na­Teli
sawyisi”)
sa­xe­
la­
ze didxans (969 wels)
li­
dan. damaarsebeli am
icocxla].
re­
ligiisa aris mi­
Ti­
u­ri
wi­
naswarmetyveli zo­
ro­as­ mAia – jgufi enobrivad
mo­naTesave
indieli
t­
ra – zaratustra; `wmin­
xal­
x
ebisa,
romlebic
da” wigni mazdeizmisa aris
cxov­
robdnen meqsikis, hon­
– avesta].
du­rasisa da gvatemalis
 mazdeianoba Scd.
te­ritoriebze;
hqondaT
mazOxizm-i _ sqesobrivi
ierog­
l
ifuri
dam­
w
er­
loba
ukuR­marToba erTgvari [av­
axal wel­
TaR­
ri­
cx­
vis da­
s­
trieli mwerlis zaxer
sa­
w
yisSi.
– mazoxis gvaris mixedviT,
maiOlika [it. maiolica < majo­
ro­
melmac aRwera igi].
lica – dasaxeleba kunZul
mAzurka [< polon. mazurek] –
ma­liorkasi (maiorka)] _ 1.
polonuri erovnuli cekva;
mxatvruli keramikis sa­xe­
musika am cekvisTvis.
oba.
maTemAtika [berZ. mathē­ma­
mai
-306-
2. feradi gamomwvari Ti­
xis
na­warmi, romelic da­fa­ru­
lia gaumWvirvale Wi­quriT.
(sarkaliT).
¥ maiolkisa.
 maiolkasi Scd.
maQor-i [laT. major ufrosi]
– armiaSi: oficris wo­
de­
bu­
leba, kapitnis momdevno;
am wodebulebis mqone ofi­
ceri.
mAket-i [fr. maquette] _ ra­i­me
nakeTobis nimuSi Sem­ci­
re­
bul zomisa, modeli.
 saxlis m., dekoraciis m.,
wignis m.
makiavElizm-i – politika
rom­
lis mixedviTac da­sa­
xu­
li miznis misaRwevad ga­
marTlebulia yovelgvari
sa­
Sualeba
[florenciis
res­
publikis politikuri
moR­vawisa da mwerlis ma­
ki­
avelis (1469-1527 w.) sa­
xelidan].
makQaJ-i [fr. maquillage] _ kos­
me­
tikis saxeoba – feris
was­ma saxeze.
makQntoS-i [ing. mackintosh <
sakuT. sax.] – wyalSeuvali
(garezinebuli)
qsovilis
saw­vimari erTgvari.
 makentoSi, makentoJi Scd.
mAkler-i [germ. makler] – Su­
a­
mavali savaWro, sabirJo
garigebaSi.
 birJis m.
makro... [berZ. makros grZeli,
di­di] – rTuli sityvis pir­
veli Semadgeneli nawili;
niSnavs dids, msxvils.
makrokOsmos-i [berZ. mak­ros
di­di da kosmos sam­
ya­
ro] – var­
s­kvlavTa sam­
ya­
ro; kosmosi
(Sdr. mik­
ro­
kosmosi).
makulAtura [germ. makulature
laT. makulo vsvri] – 1. beW­
dvis dros gafuWebuli qa­
Ral­
di, agreTv uvargisi qa­
Raldi, wignebi, romlebic
kvlav qaRaldad unda ga­
da­muSavdes.
2. gadat. (saub.) ityvian mdare
xarisxis,uniWo nawarmoebze,
literaturaze; aseT na­war­
mo­ebTa erToblioba.
malAria [it. malaria] – cieba,
cieb-cxeleba.
¥ malariuli da sama­
la­
rio.
 m. (s.) dispanseri.
 maliaria, maliariuli,
sa­maliaro Scd.
mAmluq-i [arab. mamluq – mo­
na] – Sua saukuneebSi eg­
vi p­
teSi: Turqi da kav­
kasiuli
(maT Soris qarTveli) tyve
monebisagan Semdgari sul­
Tanis piradi gvardiis ja­
riskaci (Sdr. ianiCari).
-307 ixmareboda agreTve mama(e)
luki.
mAmona [berZ. mamonas sim­did­
re < arab] – 1. Zvel aR­
mo­
savleTis zog xalxSi: sim­
didris RvTaeba.
2. (gadat.) angareba, vercx­
lis­moyvareoba.
mAmont-i [rus. мамонт] – ga­
da­
Senebuli cxoveli spi­
losebrTa ojaxisa, hqonda
grZeli, xSiri bewvi da mox­
rili eSvebi.
mAnana [berZ. manna < Zv. ebr.] –
bibliuri legendis mi­xed­
viT: sakvebi, romelic ze­
cidan ucvioda ebraelebs
udabnoSi svlis dros.
mAnanis bUrRuli – xor­b­
lisgan damzadebuli wmin­
da burRuli.
mAnanis fAfa – am bur­Ru­
lis mo­xarSviT dam­za­de­bu­
li fa­
fa.
¥ mananisa.
 mananasi, manis burRuli,
fafa Scd.
mAngo [fr. mango < mal.] – 1.
maradmwvane
citrusovani
xe­
xili.
2. am xexilis surnelovani
tkbili
nayofi;
xarobs
azi­aSi.
 m.-s wveni.
man
mandArin-i [esp. mandarin] – 1.
ma­radmwvane
citrusovani
xe­
xili.
2. am xexilis narinjisferi
surnelovani tkbili nayo­
fi.
mAndat-i [laT. mandatum da­
va­
leba] – visame rwmu­ne­
bu­lebis dama­
das­
turebeli
mow­
moba.
 deputatis m.
samandato: samandanto ko­
mi­sia – komisia, ro­
me­lic
iq­
mneba yrilobaze, kon­
fe­
ren­
ciaze, kongresze – de­
le­gatebis rwmu­
ne­
bu­
le­
baTa
Se­samow­
meb­
lad.
mandEizm-i – religia, ro­mel­
Sic Sereulia iudaizmis,
zo­roastrizmisa da Zveli
ba­bilinuri religiis ele­
mentebi; warmoiSva me­so­
potamiaSi Cveni eris da­
sa­wyisSi [naTeli Zalis
man­
dad-haias saxelis mixed­
viT].
mAnevr-i [fr. manoeuvre] – 1.
jarebis an flotis moZ­
ra­
oba, gadaadgileba sa­o­mari
operaciebis dros.
 SemovliTi m.
2. (gadat.) eSmakuri, veraguli
moqmedeba; fandi, xriki.
manEvrebi – 1. (samx.) didi
taq­
tikuri mecadineoba, nam­
man
-308-
d­
vil saomar pirobebTan
mi­
axlovebuli.
 sagazafxulo m.-ebi, saz­
Rvao m.-ebi.
2. (rk.-gz.) sadguris xa­zeb­ze
lokomotivebisa da va­go­ne­
bis moZraoba ma­
ta­reb­le­bis
Sed­genis mizniT.
¥ samanevro.
 s. elmavali.
manEken-i [fr. mannequin] – 1.
ada­mianis sxeulis formis
fi­
gura tansacmlis saC­ve­
neblad (maRaziebSi, ate­li­
ebSi).
 cocxali m.
2. piri, romelsac acvia axa­
li fasonis tansacmeli
saC­veneblad (modebis de­
monstraciis dros).
mAneJ-i [fr. manēge] – 1. Se­mo­Ro­
bili moedani an spe­cialuri
di­
di Se­no­ba, romelic gan­
kuT­v­nilia cxenebis sa­xed­
nad an cxenosnobis sas­wav­
leblad.
2. cirkis wre, mulani (sinon.
arena).
3. patara gadasatani Se­
mo­Ro­
bili moedani bav­S­ve­bisTvis,
romlebic fexs id­
gamen.
mAnera [fr. maniere] – 1. moq­me­
debis, qcevis Ta­vi­
se­bureba;
Cveva.
 kargi m.-ebi, cudi m.-ebi.
2. (mr.). Tavis daWeris wesebi,
yofaqcevis normebi.
3. romelime avtoris, visame
Semoqmedebis TviseburebaTa
mxat­
vruli
nawarmoebis
Ses­rulebis xerxebis er­
Tob­
lioba.
mAnia [berZ. mania vneba, sigiJe]
– 1. adamianis avadmyofuri
fsiqikuri mdgomareoba, ro­
desac mTeli misi grZnoba
da goneba raime erTi ide­
isaken aris mimarTuli.
 gandidebis m.
2. Zlieri midrekileba ra­
i­
me­sadmi.
manikQur-i [fr. manicure <
laT. manus xeli curo vuv­
li,
vasufTaveb] – xelis frCxi­
lebis sagangebo ga­wmenda
gaprialeba.
 manikuri, manikiurebi Scd.
mani pulAcia [fr. manipulation]
– 1. (wign.) raime rTuli moq­
medeba, rTuli xerxi xeliT
muSaobisas.
2. (gadat.) oini, yalTabando­
ba, sieSmake.
manQfest-i [laT. mani­fes­
tus aSkara] – 1. umaR­
le­si
xe­lisuflebis
we­
ri­
lo­
bi­
Ti mimarTva, mo­wo­deba,
mo­saxleobisadmi gan­
sa­
kuT­
rebuli mniSvnelobis mqone
movlenis gamo.
-309 m. msoflios yvela xal­
xisadmi.
2. politikuri partiis, sa­
zogadoebrivi or­
ga­ni­
za­ci­
is werilobiTi sap­rog­ramo
mimarTva.
manifEstant-i _ manifes­ta­
ci­
is monawile.
manifestAcia [laT. manifes­
tatio gamocxadeba] – masobrivi
svla quCaSi solidarobis
an protestis gamosaxatad.
manOmetr-i [berZ. mamos ara­
mkvrivi da metreo vzomav] –
xelsawyo siTxis an gazis
(airis) wnevis gasazomad.
 monometri Scd.
manUet-i [fr. mauchette] _ pe­
rangis maja, mis saxeloze
mib­
muli an mikerebuli.
gAnsarda [fr. mansarde < sak.
sax.] – sacxovrebeli sad­
gomi – saxlis sxvenze, da­
qa­nebul saxuravis qveS.
¥ mansardiani.
 m. koteji.
 dasaSvebia – mansardi.
mAntia [gvind. berZ. mantion]
– 1. farTo, grZeli wa­mo­sas­
xami.
 monazvnis m.
2. (zool.) zogi uxerxemlo
cxo­velis kanis naoWi, ro­
me­
lic faravs sxeuls.
 moluskis m.
maJ
3. (geol.) sfero dedamiwis
qerqis qveS.
¥ mantiisa.
 mantiasi Scd.
mAntisa [laT. mantissa da­ma­
teba, mogeba] – (maTem.) lo­
ga­riTmis wiladuri na­wi­
li.
¥ mantisisa.
 mantisasi Scd.
mAnto [fr. manteam] – qalis
farTo palto, Cveulebriv
bewvisa.
mAntus reAqcia – (medic.)
ka­nis sinji organizmis tu­
ber­kulioziT
daavadebis
da­sadgenad.
manUskri pt-i [laT. manusc­rip­
tum] – xelnaweri,upiratesad
Zveli.
manufAqtura [laT. manu­
faqtura] – 1. (ekon.) warmoebis
forma, romlisTvisac da­
ma­
xasiaTebelia xelis iara­
Rebis gamoyeneba da Sromis
ganawileba muSebs Soris.
2. safeiqro mrewvelebis na­
war­mi; qsovilebi.
¥ manufaqturuli.
 kapitalizmis m. periodi.
¥ manufaqturisa.
 manufaqturasi Scd.
mAJor-i [fr. majeur] – (mus.).
musikaluri wyoba, romlis
bgerebi qmnis did mcire
maJ
-310-
ter­ciebisgan
Semdgar
akords; damaxasiaTebelia
mxne, mxiarul elferi (sa­
pirisp. minori).
maJorQtar-i [fr. majoritaire
< majorite umravlesoba
<
laT. major didi] – par­la­
mentis deputatobis kan­di­
dati, romelic xmaTa um­rav­
lesobiT airCeva.
maJoritArul-i [fr. majoritaire
< majorite umravlesoba
<
laT. major didi] – 1. rac Se­
exeba umravlesobas, um­rav­
lesobis daq­
vem­de­ba­rebas.
zi­kuri moqmedebis sruli
daq­veiTeba moxucebulobis
an xangrZlivi qronikuli
avad­
myofobis Sedegad.
2. (gadat.) uilajoba, uuna­
ro­­ba (mecnierebaSi, xelov­
nebaSi, politikaSi da sxv.).
maraTOnel-i _ sports­me­ni,
romelic mara­
To­
nul rbe­
naSi aris daos­
ta­
tebuli.
maraTOnul-i _ (sp.) rac da­
kavSirebulia Zalian did
dis­
tanciasTan.
 m. gacurva.
maraTOnuli rbEna – Se­
jib­
reba sirbilSi 42 km-sa
maJoritAruli war­mo­
da 195 m-ze [Zveli saberZne­
mad­gEnloba – war­mo­mad­
Tis sofel maraTonis (Ma­
gen­
lobis sistema, rom­lis
ra­thōn) saxelis mixedviT, sa­
dro­
sac de­
pu­
ta­
to­bis kan­
i­danac aTenSi surbiliT
di­
dati iRebs xma­Ta um­
mi­vida maxarobeli (elini
rav­
lesobis
(sa­
pi­risp.
ja­
riskaci) da miitana ga­
pro­porciuli war­mo­mad­gen­
marjvebis ambavi (Zv. wel­
lo­ba). (ix. pro­
por­cia).
TaR. 490 w); amis Semdeg ma­
2. arCevnebis sistema, rom­
xa­robeli daeca da mokvda
lis drosac arCeulTa ri­
(gardaicvala)].
cxvSi xvdebian partiis kan­
mAral
-i [Turq.] – didi cim­bi­
didatebi, romlebmac xmaTa
ruli iremi.
umravlesoba miiRes.
maJOrSia – (gadat.) ityvian, marAneb-i [esp. marranos] –
Sua saukuneebSi espaneTsa
ro­
desac vinme mxiarul gu­
da portugaliaSi: eb­
ra­
nebazea.
e­
l
ebi,
romlebmac
ofi­
mArazm-i [berZ. marasmos da­uZ­
ci­
alurad miiRes qris­
lureba, moSveba] – 1. ada­
ti­
anoba
(kaTolikoba);
mianis fsiqikuri da fi­
sas­ti­
kad idevnebodnen in­
k­
-311vi­
ziciisgan.
marginAlia [< laT. margo
(marginis) kide] – wignis an
xelnaweris kideze, arSiaze
moTavsebuli saTauri an
SeniSvna.
mArduq-i [Sumer] – qalaq ba­
bi­
lonis mfarveli RmerTi;
Zv. welTaRr. me-18 s.-dan –
babilonis panTeonis uze­
naesi RvTaeba.
margArin-i [fr. margarine] –
sakvebi cximebi, romelic
garegnulad karaqs gavs da
damzadebulia sxvadasxva
cxoveluri da mcenareuli
cximisa da zogi sxv. niv­
Tierebebis erTmaneTSi Se­
re­
viT.
marQaJ-i [fr. mariage qorwili]
– banqos TamaSSi: erTi da
imave feris papa da qali
er­
Ti moTamaSis xelSi.
mArina [it. marina < laT. ma­
rinus sazRvao, zRvisa] – su­
raTi, romelzedac zRvis
xe­
dia gamosaxuli.
marQnad-i [fr. marinade] _ 1.
wveni (mwnilisa, muJuJisa).
2. mwnili, mwnileuli.
 pikuli kitris m.
mariOnet-i [fr. marionette]
– 1. Teatris Tojina, ro­
me­
lic zonarze an Zafzea
mar
Ca­mokidebuli da ise aTa­
maSeben (zevidan).
2. (gadat.) ityvian pirovnebaze
an mTavrobaze romelic
usity­
vod asrulebs sxvis
neba-survils.
¥ marionetuli.
 m. mTavroba.
 marionetka Scd.
marixUana – narkotiki erTg­
va­
ri.
mArka1 [germ. marke] – sa­fos­
to gadasaxadis niSani –
pa­tara oTxkuTxi qaRal­
di,
romelzedac
raime
ga­mosaxulebaa da fasia
aR­niSnuli; aseTi niSani
sxva­
dasxva sabuTze da­sak­
ravad.
 safosto m., m.-ebis ko­leq­
cia, sagerbo m.
¥ markiani.
 m. konverti.
marka2 [germ. mark, fin. markka] –
fulis erTeuli germaniasa
da fineTSi.
markEting-i [ing. marketing <
market bazari] – biznesis Ro­
nisZiebaTa erToblioba ama
Tu im saqonlis ga­
sa­
sa­
Rebad
sabazro pirobaTa Ses­
wav­
lisaTvis. am pirobebze
ze­moqmedebis xerxebi sa­
qon­
lis gayidvis sferos
ga­safarToveblad; biznesis
mar
-312-
fi­
losofia; bazarTkeTeba.
mArkiz-i [fr. marquis] – da­
sav­
leT evropis zog qve­
ya­naSi; TavadaznaurTa ti­
tu­li, graf­
ze maRali da
her­cogze dabali
mArkiza [fr. marquise] – mar­
kizis coli an qaliSvili.
¥ markizasi.
 markizisa Scd.
markQor-i [fr. marqueur < mar­
quer aRniSvna] – piri, ro­
melic biliards emsaxureba,
TamaSis dros angariSs
awar­moebs.
markSaQder-i [germ. mark­schei­
der] – samTo inJineri – samTo
damuSavebis, geodeziur ga­
daRebisa da wiaRiseulis
swo­
ri eqspluataciis spe­
ci­
alisti.
 marqSaideri, markSeideri,
marqSeideri Scd.
marmElad-i [fr. marmelade]
– xilis wvenisgan SaqriT
damzadebuli sakonditro
nawarmi, Cveulebriv kan­fe­
tebis saxisa.
 marmaladi Scd.
marodQor-i [fr. marauder]
– piri, romelic frontze
mok­
lulebsa an daWrilebs
Zar­cvavs; moralurad gax­
rwnili jariskaci, rome­
lic omis dros Zarcvavs
mo­sax­
leobas.
mArs-i [laT. mars] – (astr.)
1. romaul miTologiaSi
(omis RmerTi).
2. mzis sistemis erT-erTi
di­di planeta mzisgan da­
Sorebis mixedviT rigiT me­
oTxe (qarT. sinon. marixi).
marselQeza [fr. < geogr.
sax. marseillaise – safrangeTis
qalaq – marselis mixedviT]
– franguli revoluciuri
simRera (Seiqmna 1732 w., saf­
rangeTis didi re­
vo­
luciis
dros), romlis Sedegad iq­
ca safrangeTis erovnul
him­nad; sityvebi da musika
ekuT­
vnis samxedro inJiners
reJe de lils (1760-1836
ww.).
 marselioza Scd.
mArtin-i [it. martini] – koq­te­
ili,romelic mzaddeba ver­
mutisa da inglisuri arayis,
agreTve mware forToxlis
wvenisa da zogi sxva kom­
ponentisgan.
mArS-i [fr. marche] – 1. ritmuli
svla mwyobrSi.
 sazeimo m.
2. musikaluri nawarmoebi,
ro­melsac aqvs energiuli
mkafio ritmi; gankuTvnilia
mravali adamianis er­
Tad
-313-
mas
svlis dros Sesas­ru­leb­
Sed­geba sagani.
 wylis m.
lad.
 salaSqro m., samwyobro m.,
3. uformo comisebri niv­Ti­
samgloviaro m.
ereba, sqeli narevi.
 Tujis gamdnari m., ka­
raqis
mArSal-i [fr. marechal] – 1.
m., Taflis m.
samxedro wodebuleba ge­
4. Cveulebriv mr. – masebi
ner­lis zeviT.
– mSromeli mosaxleobis
 aviaciis mTavari m.
far­To masebi, xalxi.
2. (ist.) ase ewodeboda Tavad
codna m.-ebs!
aznaurTa winamZRols sa­
(ix. agreTve masobrivi).
qar­TveloSi
(oqtombris
ga­
datrialebamde).
mAsaJ-i [fr. massage] – adamianis
¥ marSlisa.
sxeulis raime nawilis da­
 marSalisa Scd.
zela samkurnalo an kos­
mArSrut-i [germ. marschrute
metikuri mizniT.
 kisris m., m.-iT mkurnaloba,
< fr. marche da route gza] –
m.-is keTeba.
winaswar dasaxuli gza
(adamianebisa, matareblisa, masAJist-i – masaJis keTebis
TviTmfrinavisa...) ga­sa­Ce­
re­
spe­
cialisti.
beli punqtebis aRniSvna mAsiv-i [fr. massiv mZlavri,
(qarT. sinon. svlagezi).
er­Tiani < laT. massa gunda,
 turistuli m., gadafrenis
naWeri] – sustad da­na­
m.
wev­rebuli mTianeTi, ro­
¥ samarSruto.
mel­
sac ara aqvs mkafiod
 s. taqsi.
gamosaxuli Txemi.
 marSuti, samarSuto Scd.
2. geografiulad erTgva­ro­
mAsa [laT. massa] – 1. (fiz.) ma­
vani didi sivrce.
teriis erT-erTi ZiriTadi
 tyis m.
maxasiaTebeli,
romelic
3.
mravali
erTgvarovani
gan­
sazRvravs mis inerciul
sag­
nebis, obieqtebis Ca­na­
da gravitaciul Tvisebebs.
we­rebis erToblioba (ro­
2. ama Tu im sagnis Se­
mad­
me­lic egm-s mexsierebaSia
geneli nivTierebis ra­o­
Se­naxuli).
de­
noba, moculoba; TviT
 sacxovrebeli m. _ sa­cxov­
niv­
Tiereba,
romlisganac
rebeli kvartali qalaqSi.
mas
masQuri – didi, mZime.
-314-
sagnebi.
3. rasac didi raodenobiT
 m. kari, m. svetebi.
awarmoeben.
 masobrivi sxvaa (ix.).

saqonlis m. gamoSveba.
maskArad-i [fr. mascarade] –
gasarTobi saRamo, mejlisi,  masiuri sxvaa (ix.).
romlis monawileebs uke­ mAson-i [fr. ma­son `Tavisufa­
li kala­to­
zi”] – mimdevari
Ti­
aT niRbebi da acviaT
re­l i­
g i­
u r-filosofiuri
gan­
sakuTrebuli, saxasiaTo
mim­
d
inareobis
(masonobisa).
tansacmeli.
mAstit-i [< berZ. mastos ZuZu] –
¥ samaskarado.
sarZeve jirkvlebis anTeba,
 s. kostiumi.
ZuZus anTeba.
maskulinizAcia
[<laT.
mas­culinus mamrobiTi]
– mAsStab-i [germ. Masstab] –
1. rukaze, naxazze, gegmaze
mded­robiTi sqesis indi­
mocemuli xazebis sigrZis
vi­
disaTvis meoreuli mam­
Sefardeba namdvil sig­r­
robiTi sqesobrivi niSnebis
ZesTan adgilze.
(mag., ulvaSebis, boxi xmis...)

m. 100 km. erT santimetrSi
gaCena.
(1:100).
masmEdia [ing. mass media
2.
gadat. (wign.) zoma, mniS­
< laT.] – komunikaciis
vneloba,
gaqaneba risame.
sazogadoebrivi – sa­
in­
 msoflio m.-is mecnieri.
formacio masobrivi sa­Su­a­
¥ masStaburi (mniS. 2-isaT­
vis).
lebebis (presis, radios, te­
 m. mSenebloba.
leviziis da a. S.) saerTo
 maStabi, maStaburi Scd.
saxelwodeba.
matAdor-i [esp. matador < matar
masObrivi – 1. bevri adamianis
kvla] – toreadori,romelic
monawileobiT
Seqmnili,
daSnis gadamwyveti CacemiT
Ses­
rulebuli.
klavs xars.
 m. cekvebi, m. organizaciebi,
matEria [laT. materia] – 1.
m. demonstracia.
(filos.) obieqturi realo­
2. rac mosaxleobis far­To
ba, romelic arsebobs ada­
fenebisaTvis aris gan­kuT­
mianis cnobierebis gareSe
vnili; bevrisaTvis xel­mi­
da misgan damoukideblad.
sawvdomi.
2. nivTiereba, romlisganac
 m. biblioTeka, m. moxmarebis
-315Sedgeba fizikuri sxe­u­le­
bi.
 m.-is agebuleba.
3. m.-is qsovili.
 sakostiume m., sakabe m.
materiAlizm-i [fr. matéria­
lisme] – erT-erTi ZiriTadi
filosofiuri mimdinareoba,
idealizmis
sapirispiro,
rom­
lis mixedviTac ma­te­
ria, buneba, yofiereba aris
pirveladi, xolo idea, cno­
biereba, suli – me­oreuli
(me­
oradi).
¥ materialisturi.
 m. filosofia, m. Tval­
saz­
risi.
materiAlur-i _ 1. cno­bi­e­re­
bisagan damou­
ki­deblad ar­
sebuli; nivTieri, fizikuri
(sapirisp. sulieri).
 g. samyaro.
2. saarsebo saSualebebTan
da­
kavSirebuli; qonebrivi.
 xalxis m. keTildReoba, m.
mdgomareoba.
matrAkaJ-i [fr. matraquage
da­
Wedva, Cadeba] – mo­sa­bez­
rebeli radio da sa­te­
le­
vizio reklama xSirad
gan­
meorebadi lozungis, su­
raTis, simbolis, melodiis
da a.S. saxiT.
matriArqat-i [laT. mater
(mat­ris) deda da berZ. ar­che
mat
Zalaufleba]
–
pir­
vel­
yofili-gvarovnuli wyo­bi­
lebis adreuli periodi,ro­
desac gvarovnuli jgufebi
iqmneboda qalis xaziT na­
Tesaobis safuZvelze da
qals eWira gabatonebuli
mdgomareoba (ix. agreTve
patriarqati).
¥ matriarqaluri.
 m. gvari.
 matriarxati, matriar­
xa­
lu­
ri Scd.
matrQkul-i [laT. matricula
Ria sia] – umaRlesi sas­
wav­leblis studentis CaT­
vlis wignaki.
matrimoniAlur-i
[laT.
mat­rimonium
(mat­rimonialis)
qor­
wineba] – qorwinebasTan,
col­
qmrobasTan dakav­
Si­
re­
bu­li.
mAtrica [germ. Matrize < laT.
matrix dasawyisi, wyaro] – 1.
(poligr.) liTonis CaR­rm­a­
vebuli forma Sriftis Ca­
mosasxmelad.
2. (poligr.) muyaos CaR­
r­mavebuli
forma
ste­
reoti pis Camosasxmelad.
3. (maTem.) garkvuli wesiT
gan­
lagebuli maTematikur
si­dideTa cxrili.
mAtrona [laT. matrona] – Zvel
romaelebSi: sapatio qali,
mat
-316-
ojaxis deda.
mAtros-i [holand. matroos] –
rigiTi mezRvauri.
mAtC-i [ing. match] – Sejibreba
sportis romelime saxeobaSi
or mowinaaRmdeges an or
gunds Soris.
 saWadrako m., safexburTo
m.
mAtC-boli [ing. match matCi
da ball burTi] – CogburTSi:
iseTi mdgomareoba, rode­
sac erT-erT mxares matCis
mo­
sagebad mxolod erTi
bur­Tis mogebaRa aklia.
matC-rEvanS-i [ing. match
mat­Ci da revanche revanSi, sa­
ma­
gieros gadaxda] – Wad­
rak­Si: eqs-Cempionis mier
axa­
li msoflio Cempionis
sa­
Wadrako turnirSi ga­mow­
veva, titulis aR­sad­genad.
matC-tUrnir-i _ Sejibreba
WadrakSi, rodesac yvela
monawile xvdeba erTmaneTs
orjer an metjer.
maUzer-i [< sak. sax.] – pis­to­
leti erTgvari.
maqinAcia [laT. machinatio
xri­ki, eSmakoba] – ara­ke­
Tilsindisieri xerxi ri­sa­
me misaRwevad; xriki.
 maxinacia Scd.
maqsi... [fr. maximal] – mniS­v­
nelobiT gadidebis, gag­
r­
Ze­
lebis da a. S.
 maqsi qvedatani, qveda­
we­
li.
mAqsima [< laT. maxima (sententia)
ZiriTadi wesi, princi pi] –
qcevis wesi, logikuri an
eTikuri princi pi, romelic
gamoxatulia mokle formiT,
fraziT.
 imanuel kanti - `imoqmede
ise, rom Seni qcevis maqsima
sayovelTao kanonad iq­
ces”.
maqsimAlizm-i [< laT. ma­
xi­mus udidesi] – (wign.) ra­
ime ukiduresi mo­Txov­nis
wamoyeneba;
ga­da­
War­
be­bu­
lo­
ba.
maqsimAluri [< laT. maximus
udidesi] – yvelaze didi,
udi­
desi;
zRvruli (sapirisp. mini­
ma­
lu­ri).
 m. xelfasi, avtomobilis
m. datvirTva.
maqsimAlist-i _ maqsima­liz­
mis mimdevari.
maqsQmum-i [laT. maximum] –
yve­laze meti raodenoba
ri­same (sapirisp. minimumi)
 xelfasis m.
mACete [esp. machete] – didi
dana, romliTac
Saqris
ler­
wams Wrian.
-317-
med
mAca [Zv. ebr. maccâh] – umarilo mEandr-i [sak. sax. _ dak­lak­
xmiadi, romelsac ebraele­
bi religiuri Cveulebis
mi­
xed­viT acxoben.
mahAgon-i [laT. mahagoni] –
zo­
gi tropikuli xis mer­
qani (`wiTeli xe”); iye­ne­ben
mxatvrul na­ke­To­
baTa (ave­
jis da sxv.) da­sam­za­deb­
lad.
mahAraja [sanskr. māharādjā] –
indoeTSi; mTavris (Tavadis)
umaRlesi tituli.
 maharajisa.
 maxaraja, maxarajasi Scd.
mAhatma [sanskr. mahatmâ] – 1.
indur miTologiaSi: msof­
lio suli; `RvTaebrivi ze­
adamiani”.
2. Tanamedrove indoeTSi:
di­
dad gamoCenili, gan­
sa­
kuT­rebiT pativcemuli, sa­
Tayvanebel pirTa tituli.
am titulis mqone piri.
 m. gandi.
mahmadQan-i _ mahmadianobis
mimdevari (sinon. muslimi,
mus­
limani. musulmani).
mahmadiAnoba – religia, ro­
melic arabuli gadmocemis
mixedviT daaarsa wi­nas­
war­metyvelma mahmadma (mu­
ha­
medma) me-7 s.-Si (sinon.
is­
lami, muslimanoba, mu­
sul­manoba).
ni­
li mdinaris meandris
(am­Jamad menderesa) saxelis
mi­xedviT mcire aziaSi] – 1.
(geol.) mdinaris kalapotis
klaknili.
2. ornamenti moxrili da
sxva­
dasxva mimarTulebiT
swori kuTxiT gadamkveTi
xa­zebis saxiT.
meg(a)... [berZ. megas didi] _ 1.
TavsarTi, ro­
me­
lic sazom
er­TeulTan
mi­
er­
Tebisas
aR­niSnavs mis mi­
lionjer
gazrdas; 1 me­gatona = mi­
li­
on tonas.
2. rTuli sityvis pirveli Se­
madgeneli nawili, rome­lic
raRac didze miuTiTebs.
 megapolisi (didi qalaqi).
megapOlis-i [berZ. Megas di­
di da polis qalaqi] _ didi
mravalmilioniani qalaqi,
ro­melic sxvadasxva qa­
la­
qebisa da dasaxlebuli
punqtis Serwymis Sedegad
warmoiSva da xasiaTdeba
bu­nebriv garemoze didi
gav­
leniT.
megAfon-i [berZ. Megas didi da
phone xma, bgera] _ adamianis
xmis gamaZlierebeli didi
rupori, Cveulebriv konu­
sis formisa.
mEdal-i [fr. medaille] _ ni­Sa­ni
med
-318-
_ liTonis mrgvali fir­fi­
ta, romelzedac raime re­
li­
efuri
gamosaxulebaa.
iZ­levian rogorc jildos,
ra­
ime didi movlenis an
gamoCenili moRvawis xsov­
nis aRsaniSnavad.
 oqros m., ivane javaxiSvi­
lis saxelobis m.
¥ medlisa.
 medalisa Scd.
medalQer-i [fr. medailleur] _
medlebisa da liTonis fu­
lis (monetebis) Camosxmisa
da Wedvis specialisti.
 medaliori Scd.
medalQon-i [fr. medaillon]
_ saoqromWedlo nawarmi,
ro­
melsac yelze ikideben;
war­moadgens
mrgval
an
ova­lur brtyel budes, ro­
melSic Casmulia raime ga­
mosaxuleba.
medQana [laT. mediana Sua,
Sua­Tana] _ (maT.). wrfis
mo­
nakveTi, romelic sam­ku­
Txedis wverodan mo­pir­da­
pi­re gverdis Sua wer­ti­
lam­
dea gavlebuli.
¥ medianisa.
 medianasi Scd
mediAtor-i [laT. mediator
Su­
amavali] _ 1. patara Txe­
li firfita, romliTac
in­
strumentze ukraven. 2.
(moZv.). momrigebeli, Sua­ka­
ci.
medikAment-i [laT. medicamen­
tum] _ (spec.) wamali.
medQkos-i [laT. medicus] _ me­
dicinis specialisti; eqi­
mi.
 ixmareba agreTve mediki.
meditAcia [laT. meditation] _
(wign.). dafiqreba, Wvreta.
medQum-i < [laT. medius Su­a­
Tana] _ 1. spiritebis rwme­
niT: piri, romelic gar­
dac­
vlilTa sulebTan amyarebs
urTierTobas;
Suamavali
ada­
mianebsa da sulebs So­
ris.
2. (mus.). qalis sasimRero
xmis SuaTana registri.
medQcina [laT. medicina] –
mec­ni­
erebaTa erToblioba
ada­
mi­
anTa
daavadebebis
mkur­
na­
lo­
bisa da Tavidan
aci­
lebis Se­
saxeb.
 eqsperimentuli m., m.-is
mu­Saki.
¥ samedicino.
 s. daxmareba, s. univer­
si­
teti.
mEdrese [arab. madrasa < darasa
Seswavla] _ mahmadianTa sa­
Sualo (iSviaTad umaRlesi)
sasuliero saswavlebeli.
mEduza [berZ. Medusa] _ zRvis
labiseburi cxoveli, ro­
-319melsac aqvs sacecebi [ber­
Znuli miTologiis frTo­
sani urCxu­
lis Medusa-s
sa­
xelis mixedviT.]
¥ meduzisa.
 meduzasi Scd.
mezalQans-i [fr. misalliance
uxam­si kavSiri] _ uTa­nas­
wo­
ro qorwineba wodebriv
sa­
zogadoebaSi.
mETod-i [berZ. methodos] _
Te­
oriuli gamokvlevis an
risame praqtikuli gan­
xor­
cielebis xerxi.
 mowinave m., eqsperimentu­
li m.
¥ meToduri _ 1. raime me­
Tod­Tan dakavSirebuli.
2. (wign.) Tanmimdevruli.
 meTodiuri Scd.
meTOdika [berZ. methodike] _
1. risame praqtikulad Ses­
rulebisTvis saWiro me­
Todebis, xerxebis er­Tob­
lioba.
 samecniero kvlevis .m.
2. pedagogikis nawili – moZ­
Rvreba swavlebis meTodebis
Sesaxeb.
 qarTuli enis m., inglisuri
enis m., maTematikis m,
¥ meTodikuri,
 m. saxelmZRvanelo, m. ka­
bi­
neti.
 meTodiuri Scd.
mel
meTOdist-i romelime sagnis
swavlebis meTodikis spe­
ci­
alisti.
meTodolOgia [berZ. metho­
dos meTodi da logos moZ­
R­vreba] – 1. moZRvreba
Se­mecnebis mecnieruli me­
To­dis Sesaxeb.
2. erToblioba meTodebisa,
rom­
lebsac iyeneben cal­ke­
ul mecnierebebSi.
 istoriis m.
 meTodologiuri.
 m. gamokvleva, m, analizi.
mEili (an imEili) [ing E-mail
(electronic mail) eleqtronuli
fosta] – kavSirgabmulobis
erT-erTi saxe: informaciis
gadacema satelefono qsel­
Si modemis (ix.). meSveobiT
CarTuli kompiuterebs So­
ris.
melanqOlia [berZ. melancho­lia]
_ naRvliani ganwyobileba.
sevda, kaeSani.
meliorAtor-i _ meliora­
ci­
is specialisti.
meliorAcia [laT. meliora­
ti­o gaumjobeseba] _ Ronis­
Zi­
ebaTa sistema (Waobebis
amoS­
roba, mSrali miwebis
xe­
lovnuri morwyva, xeTa
rgva da sxv., romelic miz­
nad isaxavs miwis ara­xel­
sayreli bunebrivi pi­
ro­
mel
-320-
bebis gaumjobesebas misi
tragediis muza; war­
mod­
na­yofierebis gazrdis miz­
genili hyavdaT qalad, ro­
niT.
melsac aqvs suros gvir­
g­
vini
da tragediuli ni­
Rabi.
melo... [berZ. melos simRera]
_ rTuli sityvebis da­sa­ melxQor-i [germ. Melchior fr.
wyisSi uCvenebs am sity­ve­
Maillechort fran­
gi ga­
mom­
bis damokidebulebas mu­si­
goneblebis ma­
ios da So­
kasTan.
rigis sa­
xe­
le­
bidan] _ spi­
lenZis ni­
kelTan, rki­
nasTan
melodeklamAcia [berZ. melos
da
man­
g
anumTan
Senadnobi
simRera da laT. Declamation
Wur­W­
lis, zusti meqanikuri
deklamacia] _ mxatvruli
de­
t
a­
l
ebis da samkaulebis
ki­
Txva musikis TanxlebiT.
da­samzadeblad.
melOdia [berZ. melodia sim­

m. dana-Cangali.
Rera] _ simReris hangi, ki­
¥
melxiorisa.
lo, motivi.
 melxiorasi Scd.
melodQuri _ mosasmenad
mEmbrana [laT. Membrana ap­ki]
sasiamovno; keTilxmovani.
_ 1. moqnili, Txeli fir­fi­
 m. musika.
ta, romelic daWimul mdgo­
melOdrama [berZ. melos sim­
mareobaSia da amis gamo
Rera da drama drama] _ 1.
dre­
kadia.
(moZv.). drama, SeerTebuli
 telefonis m.
sim­
Rerasa da musikasTan.
2. cocxali ujredis ga­re­
2. dramatuli Janri, ro­
me­
dam­cavi apki.
lic gamoirCeva gaz­vi­
a­
¥ membranisa.
de­
buli emociurobiT mo­
 membranasi Scd.
ra­
lur-damrigebluri
memorAndum
-i [laT. me­mo­
sen­
tenciebiT; am Janris na­
randum rac unda gvaxsovdes]
war­moebi.
_ 1. di plomatiuri dokumen­
melomAnia [berZ. melos sim­
ti, ro­
melSic gadmocemu­
Rera da mania miswrafeba,
lia
mTav­
robis Tvalsazri­
si­
giJe] _ musikis, simReris
si ra­
ime sakiTxis Taobaze.
didi siyvaruli.
 m.‑is gadacema.
 melomani.
2. raime dawesebulebis mox­
melpOmene [berZ. Melpomene]
senebiTi baraTi an axsna_ berZnul miTologiaSi:
-321ganmartebiTi cnoba.
memorQal-i [it. memoriale sa­
maxsovro Canaweri] _ 1. Ca­
nawerebis dRiuri.
2. arqiteqturuli nageboba,
romelic aRmarTulia vi­
same, risame xsovnis uk­
vdavsayofad.
 SinmousvlelTa m.
3. sportuli Sejibreba, ga­mo­
Cenili sportsmenis xsov­
nisadmi miZRvnili.
 viqtor gogliZis m. (saWad­
rako turniri).
memoriAlur-i [laT. memo­
ri­alis samaxsovro] _ rac
ga­
keTebula, Seqmnila vi­
sa­
me, risame xsovnis aR­
sa­
niSnavad.
 m. dafa, m. muzeumi.
memuArebi [fr. memoires] _
mogonebani-literaturuli
nawarmoebi, romliTac gad­
mocemulia avtoris mo­
go­
nebani piradsa da sa­
zo­
gadoebriv
cxovrebaSi
mom­
xdari sxvadasxva ambis,
mov­lenis Sesaxeb.
 daviT kldiaSvilis m.
¥ memuaruli.
 sazRvargareTis qarTvel
patriotTa m. literatura.
menEstrel-i [fr. menestrel <
provansi;] _ moxetiale po­
eti-musikosi Sua saukune­
men
ebSi safrangeTsa da ing­
lis­
Si.
menEjer-i [ingl. manager uf­
rosi, patroni] _ 1. da­
qi­
ravebuli
pro­
fe­
si­
o­
na­li
mmarTveli (sawarmos di­
reqtori, mT. inJineri das
sxv.).
2. sportuli klubis an cal­
keuli sportsmenis patroni,
sportul
asparezobaTa
mom­
wyobi, organizatori.
 ixmareba agreTve mena­
je­
ri.
menEjment-i [ingl. management]
_ warmoebis marTvis xe­
lov­
neba; samarTavi princi pisa
da meTodebis erToblioba,
ro­melic xels uwyobs war­
moebis efeqturobis zrda­
sa da danaxarjebis Sem­
ci­
rebas.
mEnzura [laT. mensura sa­
zo­mi] _ saafTiaqo an la­
boratoriuli
(da­
na­yo­fe­
bi­
ani) WurWeli si­
Txe­ebis
asa­
wyavad.
¥ menzurisa.
 menzurasi Scd.
mEnTol-i [laT. menthe pit­
na da ol(eum) zeTi] _ gam­
W­vir­
vale kristaluri niv­
Tiereba; aqvs pitnis mZafri
suni; iyeneben medicinaSi,
par­
fiumeriaSi da sxv.
men
-322-
tis) Wkua, goneba, az­
rov­
ne­ba] _ (wign.). az­ri­
a­
ni,
(me­ningos) tvinis garsi] _
azrovnebasTan
da­
k
av­
S
i­
r
e­
b
u­
(medic.). tvinis garsis an­
li; azrobrivi, go­
nebrivi.
Teba.
mEnisk-i [berZ. meniskos na­xe­ mEntor-i [berZ. Mentor te­le­
makis, odiseis Svilis gam­
varmTvare] _ 1. wvril, ka­
z­rdeli, gomeris poemis
pi­
larul milSi mo­Tav­se­
“odi­
seis” mixedviT] _ xel­
buli siTxis Cazneqili an
mZRvaneli, gamzrdeli, dam­
amozneqili zedapiri.
rigebeli.
2. erTi mxridan Sezneqili da
lu­
meore mxridan gamozneqili mentOrul-i _ damrigeb­
mina.
ri.
3. (anat.) muxlis saxsris (Sig­ mEr-i [fr. maire, ingl. mayor <
niTa da gareTa) saxsarSiga
laT. major didi, mTavari] _
xrtili.
qalaqis munici palitetis
mEniu [fr. menu] _ 1. furceli,
meTauri; meriis meTauri.
baraTi, romelzedac saW­mel Tbilisis m., parizis m.
sasmelis siaa Camowerili mEria [fr. mairie] _ qalaqis
fa­
sebis aRniSvniT (res­to­
TviT­
mmarTvelobis organo;
ranSi, sasadiloSi, kafeSi).
munici paliteti.
2. sadilisTvis, sauzmisTvis
 Tbilisis m., parizis m.
an vaxSmisTvis SerCeuli
meridQan-i [laT. meridianus
saW­mel-sasmeli.
sa­SuadReo] _ (geogr.) war­
menstruAcia [laT. mensdruus
mosaxviT wriuli xazi, ro­
yovelTviuri] _ qalis yo­
melic gadis dedamiwis po­
velTviuri bunebrivi sis­x­
lusebze da marTi kuTxiT
ldena saSvilosnodan.
kveTs ekvators.
mentalQtet-i [fr. mentalitate merQnos-i [esp. merino (mr.
< laT. mentalis gonebrivi] _
me­rinos)] _ 1. nazbewviani
1. gonebis niri, gonebrivi
cxvris jiSi. 2. aseTi jiSis
gan­
wyoba.
cxvris matyli; am matylis
2. pirovnebis an sazogadoebis
qsovili.
jgufis azrovnebis wesi,
mErkur-i [laT. Mercurius marsi]
xer­xi.
_ 1. romaul miTologiaSi:
mentAlur-i [laT. mens (men­
menQngit-i < [berZ. meninx
-323vaWrobis RmerTi, vaWrobisa
da mogzaurTa mfarveli,
RmerTebis Sikriki (Zvel
ber­Znul miTologiaSi her­
mesi).
2. (astr.). mzis sistemis pla­
neta, mzesTan yvelaze uf­ro
axlos myofi (qarT. sinon.
marixi).
merokQngeb-i [sakuT. sax.] _
safrangeTis pirveli sa­
mefo dinastia (me-5-8 ss.).
mEsa [it. messe] _ 1. kaTolikuri
RvTismsaxureba, wirva.
2. musikaluri gunduri na­
warmoebi am RvTismsaxure­
bis teqstze, Cveulebriv
or­
ga­nisa da orkestris
Tan­x­le­biT.
mesAlina _ ityvian amo­ra­
luri yofaqcevis qalze
[ro­
maeli klavdiusis me­
sa­
me colis Messalina-s sa­
xe­
lis mixedviT, romelic
cno­bili iyo veragobiTa
da garyvnilobiT].
mEsia [< Zv. ebr. masiah mi­
ron­
cxe­buli, mxsneli] _
iudevelTa da qristianTa
religiaSi:
RvTaebrivi
mxsne­
li kacTa codvebis
ga­
mosasyidad (Se­
ra­cxaven
ieso qristes).
metabOlizm-i [< berZ. meta­
bo­lē Secvla, cvlileba] _
met
(fi­ziol.) organizmSi niv­
Ti­e­
re­
baTa cvla.
metalUrgia [< berZ. metallur­
gio liTonebs vamuSaveb] _
1. mZi­me mrewvelobis dargi
_ gadnobili liTonis mi­
Re­ba da misi pirveli da­
mu­Saveba.
 Savi m., feradi m.
2. mecniereba, romelic swav­
lobs liTonTa samrewvelo
warmoebasa da maTi pir­
ve­
ladi damuSavebis xerxebs.
metamOrfoz-i [berZ. meta­
mor­phosis] _ (wign.). risame
er­Ti formis sxva formad
gadaqceva.
saxecvlileba,
gar­
daqmna. zogjer amboben
me­tamorfoza-sac, rac da­
saS­
vebia.
metAnia [< berZ. metagnoia mo­
na­
nieba] _ (ekl.). muxlis
mod­
reka da welSi Rrmad
mox­ra
locva-vedrebis
dros.
metAstaz-i [berZ. metastasis
ga­dancvleba] _ 1. sis­
x­
lis limfis nakadiT baq­
te­riebisa
da
simsivnis
uj­redebis gadatana, rac
iw­vevs daavadebis kerebs
axal adgilebSi.
2. aseTi gadatanis Sedegad
ga­Cenili meoreuli kera
da­avadebisa.
met
-324-
metafQzika [berZ. meta physika
fe­ruli movlena] _ rac
exe­
ba dedamiwis at­mos­
fe­
fizikis Semdeg, Semdgom] _
ros
movlenebs,
agreTve
1. Semecnebis meTodi, ro­
mec­nierebas, romelic swav­
me­
lic, dialeqtikisgan gan­
lobs am movlenebs.
sxvavebiT, movlenebs ga­
 meteopirobebi, me­te­
o­
ro­
ni­
xilavs
er­T­maneTisgan
lo­
g
iuri,
meteocnoba.
mo­
wyvetiT, da­moukideblad,
ro­
gorc er­Txel da sa­mu­ metEor-i [berZ. meteōros ha­
er­Si molivlive] _ kos­mo­
da­
mod mo­ce­muliT, uaryofs
su­ri warmoSobis ga­var­
va­
sag­nebisa da movlenebis
re­
b
uli
mnaTobi
sxe­
u
li,
Si­
nagan wi­
na­
aRmdegobas.
ro­melic SemoiWra deda­mi­
2. idealisturi filo­so­
fi­u­
wis atmosferoSi da swra­
ri moZRvreba, romelic ga­
fad moZraobs.
nixilavs cdis miRmur mov­
¥ meteoruli.
lenebs (RmerTs, suls da
 m. sxeuli.
misT.).
(ix. agreTve meteoriti).
metAfora [berZ. metaphora ga­
datana] _ (lit.). sityvis meteOrit-i [fr. metēorite] _
rkinis an qvis sxeuli, ro­
am gamoTqmis gadataniTi
melic Camovarda dedamiwaze
mniS­vnelobiT xmareba, rac
kosmosuri sivrcidan.
emyareba msgavsebas, Se­da­re­
¥ meteorituli.
bas, analizs; amgvarad nax­
 m. nawilakebi.
mari sityva an gamoTqma.
(ix. agreTve meteori).
metemfsQqoz-i [berZ. me­
tem­-sycho­sis `sulebis ga­ meteorolOgia [berZ. me­
te­orologia (meteora at­
mos­
fe­
da­
saxleba~] _ re­
ligiurru­li movlenebi da lo­gos
mis­
ti­kuri
moZRvre­
ba
moZ­
Rvreba)] _ 1. mec­
ni­ereba
gar­dac­v­lili organiz­mis
de­damiwis at­
mos­
fe­
ros Se­
su­
lis sxva organizmSi
saxeb,
misi
age­
b
ulebis,
Tvi­
ga­
da­sax­
le­bis Sesaxeb m.
se­bebisa da mas­
Si mimdinare
war­mo­ad­gens brahmanizmis,
fi­
z
ikuri
pro­
c
esebis Se­
sa­
in­
du­iz­
misa da zo­gi sxva
xeb.
re­
li­giis Semadge­nel na­
¥
meteorologiuri.
wils.
 m. sadguri, m. dakvirveba.
meteo... [berZ. meteora at­mos­
-325-
metizAcia [< berZ. métisation] _
sxva­da­sxva jiSis sasoflosa­
meurneo cxovelebis Sej­
vareba hibridis ga­mo­say­
vanad.
mEtis-i [fr. mētis] _ 1. me­ti­
zaciis Sedegad miRebuli
cxoveli an mcenare.
2. adamiani, romelic war­
mo­
Sobilia
sxvadasxva
ra­
sis
warmomadgenelTa
(upi­ratesad TeTrebis da
in­
dielebis) qorwinebis Se­
de­
gad.
mEtr-i1 [fr. métre < berZ. metron
zoma] – sigrZis sazomi Zi­
ri­
Tadi erTeuli sazomTa
met­
rul sistemaSi; udris
100 sm.-s.
¥ metruli.
 m. erTeulebi.
 metra, metro Scd.
mEtr-i2 [berZ. metron zoma] _ 1.
(lit.). leqsTawyobis zoma.
2. (mus.) taqtis Zlieri da
sus­ti nawilebis si­met­
ri­u­
li ganlageba.
metrdOtel-i [fr. matre
d’hô­tel] _ 1. ufrosi ofi­
ci­
anti, ri­
gis mimcemi, gan­
mkargulebeli res­toranSi.
2. ufrosi msaxuri, rome­lic
ganagebs Wama-smis saqmes.
mEtrika1 [berZ. metrikē < metron
zo­
ma] _ (lit.) moZRvreba
met
leq­
sis zomisa da leq­sT
­ a­
wyo­bis Sesaxeb.
mEtrika2 [polon. metryka] _
dabadebis mowmoba.
¥ metrikuli.
 m. amonaweri.
mEtro [fr. métro] _ (Semokl.).
igivea rac metropoliteni.
metrolOgia [berZ. metron
zoma da iogos moZRvreba] _
mec­niereba zoma-wonis Se­
sa­xeb.
metrOnom-i [berZ. metron zoma
da nomos kanoni] _ meqanikuri
xel­
sawyo, romelic dar­
ty­
mebiT aRniSnavs dro­
is mci­
re Sualedebs; aye­
neben mu­
si­
ka­luri na­
war­
moebis zusti
tem­piT Se­
sasruleblad, la­
bo­ra­
to­
riaSi zusti ga­
zom­
ve­bi­saT­
vis.
metropOlia [berZ. metropolis]
_ 1. kapitalisturi sa­
xel­
m­wifo Tavisi koloniebis
mi­marT.
2. Zvel saberZneTSi: qalaqsaxelmwifo (polisi) Ta­
vi­
si axalSenebis (ucxo
qvey­nebis teritoriaze da­
arsebuli koloniebis) mi­
marT.
metropolQten-i [fr. mét­
ropolitain] _ saqalaqo rki­ni­
gza, Cveulebriv mi­
wis­
q­veSa.
mef
 Tbilisis m.
-326-
da­adgilebis) Sesaxeb.
 Teoriuli m.
mefistOfeli [berZ. Mephis­
2. teqnikis dargi – moZraobi­
sa
to­pheles] _ Zveli germanuli
da
ZalTa
Sesaxeb
moZ­
R
vrebis
legendis mixedviT: boroti
gamoyeneba praq­
tikul amo­
suli, demoni (gamoyvanilia
ca­
n
aTa
ga­
d
a­
s
a­
w
yvetad.
goeTes “faustSi” da bevr
 samSeneblo m., gamoyenebi­
sxva nawarmoebSi).
Ti m.
meqanizAtor-i _ specialisti, 3. (gadat.) risame faruli
romelic emsaxureba manqa­
rTu­
li mowyobileba.
neb­
sa da meqanizmebs.
¥ meqanikuri.
 soflis meurneobis m.-ebi.
Mm. moZraoba, m. Zalebis Se­
 mexanizatori Scd.
moqmedeba.
meqanizAcia da meqanQzeba
 mexanika, mexani­
ku­
ri Scd.
[< berZ. mechanē manqana, meqanQkos-i _ 1. meqanikis spe­
iara­Ri] _ warmoebis aR­Wur­
cialisti.
va manqanebiTa da meqa­niz­
 avtomeqanikosi.
mebiT.
2. piri, romelic Tvalyurs
 soflis meurneobis m.
adev­nebs manqana-meqa­
niz­
me­
 mexanizacia, meqanizireba,
bis muSaobas.
mexanizireba Scd.
Mmexaniki Scd.
meqAnizm-i [berZ. mechanē man­ meqanQkuri _ 1. meqanizmis
qana, iaraRi] _ 1. manqanis,
sa­SualebiT moqmedi.
xel­
sawyos, aparatis ma­moZ­
 m. xerxi.
ravebeli Sinagani mo­wyo­bi­
2. manqanebisa da meqanizmebis
loba.
damzadebasTan, maT re­
mon­
 avtomobilis m., saaTis m.
tTan dakavSirebuli.
2. manqana mowyobileba raime
 m. qarxana, m. saamqro, m.
samuSaos Sesasruleblad.
sa­xelosno.
Aamwevi m., miwis saTxreli
3. (gadat.) aracnobieri, uneb­
m.-ebi.
lie.
Mg. Secdoma.
meqAnika [berZ. mēchanikē (tēch­
 mexanizmi, mexanikuri Scd.
nē)] _ mecniereba manqanaTa
Se­
saxeb] _ 1. fizikis nawili mESCan-i [rus. мещан] _ ada­
mi­ani, romelsac wvril­
me­
_ mecniereba sivrceSi sxe­
sakuTruli. interesebi, viw­
ulTa gadanacvlebis (ga­
-327ro TvalTaxedva aqvs.
mECeT-i [arab. masðid masjidi]
_ muslimanTa samlocvelo
saxli.
mecEnat-i _ mecnierebisa da
xelovnebis mdidari mfar­
veli [romaeli politikosi
moRvawis Mecenas (Mecenatis)is saxelis mixedviT; mfar­
velobda ganTqmul poetebs
_ vergiliuss, horaciuss
da sxvebs].
mEjlis-i [< arab. madžlis
kre­ba, TaTbiri] _ 1. didi
wveuleba, didi sacekvao
saRamo (si­
non. bali).
2. iransa da TurqeTSi: par­
la­
menti.
¥ samejliso (mniSv. 1-isaT­
vis).
 s. cekvebi.
mi [it. mi] _ musikaluri gamis
me­
same bgera; am bgeris aR­m­
niSvneli noti.
migrAcia [laT. migratio ga­da­
saxleba] _ 1. mosaxleobis
gadaadgileba, gadasaxleba
qveynis SigniT an erTi qvey­
nidan meoreSi.
 Sinagani m., saerTaSoriso
m.
2. (biol.) cxovelebis ga­
da­
ad­
gileba erTi adgilidan
meoreze.
 Tevzebis m., cxovelebis
miz
sezonuri m.
¥ migraciuli, samigracio.
 m. (s.) Teoria, Tevzebis s.
gze­
bi
mQgren-i [fr. migraine berZ. hë­
mikrania _ Tavis qalis na­
xe­
vari] _ Tavis tkivilis mud­
mivi Seteva gulisreviTa
da pirRebinebiT.
miElit-i [< berZ. myelos
(Zvlis) tvini] _ (medic.).
zurgis tvi­
nis anTeba.
mizAnTrop-i [berZ. misan­thrô­
pos] _ piri, romelic ada­
mi­anebs, sazogadoebas ga­
urbis, uJmuri; kacTmoZule.
mizanTrOpia [berZ. misan­
thrô­pia] _ adamianisadmi si­
Zul­
vili; adamianTa si­Zul­
veloba.
mizAnscena [fr. miseen scé­ne]
_ scenaze ganlageba. msa­xi­
o­bebis ganlageba scenaze
war­modgenis ama Tu im mo­
mentSi.
mizErere [laT. misērere Se­
wya­leba, misereri Semiwyale]
_ ormocdameaTe fsalmuni:
mi­zerere mei, domine! (miwyale
me RmerTo didiTa wya­
lo­
bi­
Ta SeniTa!).
mizErul-i [laT. miser Ra­ri­
bi] _ Zalian patara, pawawa,
umniSvnelo.
miT
-328-
mQT-i [berZ. mythos gadmocema,
Tqmuleba] _ Zveli xalxuri
Tqmuleba, gadmocema Rmer­
Tebsa da legendarul gmi­
rebze, samyaros Seqmnisa da
sicocxlis warmoSobaze.
 antikuri m.-ebi.
¥ miTuri.
 m. gadmocema, m. pirovneba.
 zogjer ixmareba agreTve
miTosi.
 miTiuri Scd.
miTolOgia [berZ. mithologia]
_ 1. miTebis erToblioba.
 berZnuli m., qarTuli m.
2. miTebis Semswavleli mec­
ni­
ereba.
¥ miTologiuri.
 m. siuJeti, m. leqsikoni.
mQTra [spars. mitrâ] – Zveli
in­
gis, indoeTsa da zogi
sxva qveynis religiaSi:
mzis, sinaTlis, siwmindisa
da simarTlis RmerTi.
mQkado [iap. mikado] – iaponiis
imperatorTa tituli; am
ti­
tulis mqone piri.
mikolOgia [berZ. mikēs so­
ko da logos moZRvreba] – bo­
tanikis nawili, romelic
so­
koebs swavlobs.
mikro... [berZ. mikros mcire] –
1. rTuli sityvis pir­ve­li
Semadgeneli nawili, ro­
melic raimes mcire zomebze
miuTiTebs: mikrosamyaro _
ato­
muri zomis obieqtTa
er­Toblioba.
2. TavsarTi, romlic sazom
er­Teulis saxelTan mi­
er­Tebisas aRniSnavs mis
me­milioned
nawils;
1
mik­rometri = metris me­mi­
li­
oneds.
mQkrob-i [berZ. mikros pa­ta­ra,
pawawa da bios si­
cocx­le] –
mikroskopuli
er­
Tuj­
re­
diani organizmi.
 daavadebebis gamomwvevi m.ebi.
mikrobiolOgia – mec­ni­
e­reba, romelic mikrobebs
swavlobs.
¥ mikrobiologiuri.
 m. laboratoria.
mikroklQmat-i – patara
siv­
rcis klimati, rac ga­
napirobebulia adgilis Ta­
vi­
seburebiT (tyiT,mindvriT,
Wa­obiT da sxv.).
mikrokOsmos-i [berZ. mik­
ros patara, pawawa da kosmos
sam­yaro] – um­
ci­
re­
si si­
di­
deebis (ato­
me­bis, eleq­
t­
ro­nebis da misT.) samyaro
(Sdr. mak­
ro­
kosmosi).
mikrolitraJQani
[berZ.
mik­ros mcire da fr. lit­ra­ge]
– mikrolitraJiani av­
to­
mo­bili – patara msubuqi
-329av­tomobili
(sxvanairad:
mci­relitraJiani av­to­
mo­
bi­
li).
mQkron-i [< berZ. mikros pa­ta­
ra, pawawa] – metris me­mi­li­
onedi na­wili.
mikroorgAnizm-i _ Seuiara­
Re­
beli TvaliT uxilavi
mce­nare an cxoveluri or­
ganizmi.
mikrOskop-i [berZ. mikros pa­
tara, pawawa da skopeô vu­
yureb] _ optikuri xel­
sa­wyo
TvaliT
uxilavi
sag­
nebis dasanaxad.
mikroskOpuli – 1. mik­ros­
kopis saSualebiT Ses­ru­
le­
buli.
 m.analizi, m. gamokvleva.
2. rac mxolod mikroskopiT
SegviZlia davinaxoT; pa­
waw­kintela.
 m. organizmebi, m. uj­re­debi.
 mikroskopiuli Scd.
mokrOfon-i [berZ. mikros pa­
tara, pawawa da phōnē bgera]
– mowyobiloba, romelic,
bge­
riT rxevebs gardaqmnis
eleq­trul rxevebad mis
did manZilze gadasacemad
an gasaZliereblad.
mikroqirUrgia [berZ. mikros
patara da cheirurgia < cheir xe­
li da ergon muSaoba] – qi­
rurgiuli operaciis ke­
mil
Teba
mikroskopis
qveS
Za­lian patara qsovilebze,
sis­
xlZarRvebze,
pawawa
Zvleb­
ze.
milAgia [berZ. my(s) kunTi
da algos tkivili] – (medic.)
kunTebis tkivili.
mQl-i [ingl. mile] _ gzis sig­
rZis sazomi erTeuli (rig
qveyanaSi sxvadasxva si­
di­
disa).
 inglisuri m., saxmeleTo
m., sazRvao m. (udris 1,85
km-s)
mQled-i [ingl. miledy] _ in­
g­lis­
Si: didgvarovani ga­
Txo­
vili qalis, lordis me­
uRlis xseneba anda misdami
mimarTva.
mQli [laT. mille aTasi] _ Tav­
sarTi, romelic sazomi er­
Teulis meaTased nawils
aRniSnavs: 1 milimetri =
metris meaTaseds.
milQard-i [fr. milliard] _ aTasi
milioni (1 000 000 000).
miliArder-i [fr. milliardaire]
_ (fulis raime erTeuli)
miliardad (miliardebad)
Ri­rebuli simdidris pat­
roni.
milQmetr-i _ metris erTi
me­aTasedi nawili.
milQon-i [fr. million] _ aTas­
mil
-330-
jer aTasi (1 000 000).
memilQone _ rigis mi­xed­
viT milioni.
 m. mgzavri, gamofenis m.
mnaxveli.
memiliOnedi _ milion Ta­
naswor nawilad gayofili
mTelis erTi nawili.
¥ milioniani.
 m. qalaqi, gazeTis m. ti­
raJi.
¥ memilionisa.
 memeilionesi Scd.
miliOner-i [fr. millionaire]
_ (fulis raime erTeuli)
mi­
lionad
(milionebad)
Ri­
rebuli simdidris pat­
roni.
militarizAcia _ saxel­
mwi­
foTa ekonomikuri da
sa­
zogadoebrivi cxovrebis
daq­
vemdebareba dapyrobiTi
omebis momzadebis miz­ne­
bisTvis; SeiaraReba.
militArizm-i [< laT. militaris
samxedro] _ 1. SeiaraRebis
gaZ­
lierebisa da omisaTvis
mzadebis reaqciuli po­
li­
tika.
2. agresiuli samxedro wre­
ebis politikuri ba­to­no­
ba.
¥ militaristuli.
 m. politika, m. saxel­m­wi­fo.
militArist-i _ piri, ro­me­
lic militarizmis po­li­
tikas misdevs.
milQcia [laT. militia samxed­
ro samsaxuri] _ 1. yofil
ssrk-Si: administraciuli
or­gano
sazogadoebrivi
wes­rigisa da uSiSroebis
da­sacavad; am organos ad­
gi­
lobrivi sammarTvelo.
¥ samilicio.
 s. ubani.
2. aramudmivi jari, Seqmnili
sa­xelmwifo cxovrebis gan­
sa­kuTrebul pirobebSi.
mQlord-i [ingl. Milord] _ 1.
inglisSi: lordis xseneba
anda misdami mimarTva.
2. mimarTva mosamarTlisadmi
(inglisSi).
mQm-i [berZ. mimos] _ 1. Zvel
sa­berZneTsa da romSi _
sa­xalxo warmodgena, sa­
dac Serwymuli iyo im­
pro­
vizaciuli dialogi, sim­
Rera, cekvebi.
2. aseTi warmodgenis msa­
xi­
obi.
3. pantomimis Semsrulebeli
msaxiobi (amJamad).
mQmika [< berZ. mimikos mim­
baZ­
velobiTi] _ adamianis
grZno­bebis, gancdebis, gan­
wyo­bilebis gamoxatvis xe­
lov­
neba saxis kunTebis sa­
Tanado moZraobiT.
-331¥ mimikuri.
 m. refleqsebi.
 mimiuri Scd.
mimQkria [ingl. mimicry dam­s­
gavseba, mibaZva < berZ.] _ 1.
(biol.) zogi saxeobis cxo­
ve­
lebisa (mag., qameleoni)
da mcenareebis TavdacviTi
Se­
gueba _ formiT an fe­
riT
damsgavseba garemo sag­
neb­
Tan, sxva cxovelebTan da
mce­nareebTan.
2. (gadat.) adamianis unari _
Tavisi Sexedulebebis da­
farvisa, garemoebaTa mi­sa­
dagebisa.
¥ mimikriisa.
 mimikriasi Scd.
mQmoza [< berZ. mimos mim­baZ­
ve­
li] _ samxreTis qveynebSi
gavrcelebuli
mcenare:
aqvs patara yvavilebi.
minAreT-i [arab. minārat] _ me­
Ce­
Tis koSki, saidanac mueZi­
ni muslimanebs salocavad
mo­
uwodebs.
minEral-i [< fr. minéral] _ bu­
nebrivi qimiuri naerTi an
ele­
menti, romelic Sedis
qa­nebis, madnis, meteorite­
bis SemadgenlobaSi.
¥ mineraluri.
 m. nivTiereba, m. sasuqebi,
m. wylebi.
mineralOgia [fr. minéral mi­
min
nerali da logos moZRvreba]
_ mecniereba mineralebis
Se­saxeb.
¥ mineralogiuri.
 m. kabineti.
mQnerva [laT. Minerva mim­
baZ­
ve­li] _ romaul mi­
To­logiaSi:
sibrZnis
qal­
RmerTi, mecnierebis, xe­
lov­
nebis mfarveli (ber­Z­
nul miTologiaSi mas Se­e­
sa­bameba aTena).
mQni _ (Semokl.) minimaluri
an miniaturuli: iTqmis Za­
lian mokle kabaze, qve­da­
tanze, agreTve Zalian pa­
tara avtomobilze.
miniatQura [fr. miniature it.
miniatura] _ 1. feradebiT mo­
xatuli mTavruli aso an
suraTi Zvel xel­
na­
we­
reb­
Si.
2. faqizad Sesasrulebeli
pa­tara xati raime na­
ke­
To­
baze.
3. patara literaturuli an
musikaluri nawarmoebi.
 m.-ebis Teatri, Subertis
m.-ebi.
¥ miniatiuruli, miniatiuri­
sa.
 m. ferwera.
 miniatura, miniaturuli,
miniatiurasi Scd.
minimAluri [< laT. minimus
umciresi] – yvelaze nak­le­
min
-332-
bi; umciresi (sapirisp. maq­
simaluri).
 m. raodenoba.
minQmum-i [< laT. minimum]
– 1. yvelaze naklebi ra­o­
denoba risame (sapirisp.
maq­
simumi).
 saarsebo m., xelfasis m.
2. codnis, saswavlo sag­ne­
bis erToblioba, rac auci­
lebelia raime spe­ci­
al
­ is­
tisaTvis.
 teqnikuri m., agronomiuli
m.
mQnistr-i [fr. ministre] – mTav­
robis wesi, romelic me­
Taurobs ama Tu im sa­mi­
nistros.
 ganaTlebis m.
mQnistrTa kabQneti –
mTav­
roba.
saministro – saxelmwifo
mmar­Tvelobis centraluri
or­
gano, romelic ganagebs
ama Tu im dargs.
 janmrTelobis dacvis s.
mQnus-i [laT. minus nak­le­
bad] – gamoklebis an uar­
yo­
fiTi sididis ni­Sani (-)
maTematikaSi;
tem­pe­
ra­tu­
raze miTiTebas niS­navs: nu­
lis qvemoT (sa­pi­
risp. plu­
si).
 m. 10 (an -10) gradusi.
mQnut-i [laT. minutus germ. mi­
nute Semcirebuli,patara] – 1.
kuTxisa da rkalis sazomi
erTeuli; udris gradusis
1/60 nawils; aRiniSneba ni­
Sa­niT ' cifris marjvniv.
2. (moZv.) wuTi.
miOzit-i [< berZ. mys (myos)
kunTi] – (medic.) kunTebis
anTeba.
miOkard-i [berZ. mys (myos)
kun­
Ti da kardia guli] – (ant.)
gulis kunTovani kedeli.
mQraJ-i [fr. mirage] – 1. at­mos­
fe­ros opti­
ku­
ri movlena,
ro­de­
sac
horizontTan
Cnde­
ba de­
damiwaze ar­
se­
bu­
li sagnebis cru gamo­
sa­
xu­
lebani.
 m. udabnoSi.
2. (gadat.) moCvenebiTi ram.
mQrza [spars. Mirzâ] – 1. iranSi,
samefo saxlis wevrebis
tituli; am titulis mqone
piri.
2. iranSi: umaRlesi moxelis
an mecnieris sapatio saxe­
li.
3. aRmosavleTis zog qve­
ya­
naSi: mdivani, mwerali.
mis [ing. Miss] – inglisurenovan
qveynebSi: gauTxovari qalis
xseneba an mimarTva misadmi
(Cveulebriv saxelTan an
gvarTan erTad); qaliSvili;
qaliSvilo!
-333 miss Scd.
mQsgiT-i [arab] igivea, rac
meCeTi.
mQsia [laT. missio gagzavna] – 1.
(wign.) sagangebo davaleba.
 mas didi m. daakisres.
2. mudmivi di plomatiuri
war­momadgenloba despanis
meTaurobiT.
3. di plomatiuri delegacia
sagangebo davalebiT.
 samxedro m.
misiOner-i [fr. missionnaire] –
qristianul eklesiis mier
wargzavnili mqadagebeli
re­
ligiuri propagandis ga­
sawevad da sxva rjulis
mor­
wmuneebis mosaqcevad.
mQsis [ing. Mistress] – ingli­su­
rovan qveynebSi: gaTxovili
qalis xseneba an misadmi
mi­
marTva (Cveulebriv gvar­
Tan an saxelTan erTad);
qal­batoni; qalbatono!
 missis Scd.
mQster [ing. Mister] _ in­g­
lisurovan qveynebSi: ma­ma­
kacis xseneba an misadmi mi­
marTva (Cveulebriv, gvar­Tan
erTad); batoni, batono!
mistEria [berZ. mystēria sa­i­
dum­loebani] – 1. antikur
qvey­nebSi (saberZneTSi, rom­
Si da sxv.) saidumlo re­li­
giuri wesebis Ses­
ru­leba.
mit
2. Sua saukuneebSi dasavleT
evropaSi: drama, romelsac
hqonda bibliuri siuJeti.
mQstika [< berZ. mystikos sa­i­
dum­lo] – 1. rwmena, romlis
mi­xedviTac arseboben ze­
bu­nebrivi fantastikuri Za­
lebi da TiTqos Se­saZ­
le­
belia maTTan ur­Ti­er­
To­bis
damyareba.
 Suasaukuneobrivi m.
2. (gadat.) idumali ram.
¥ mistikuri.
 m. rwmena.
 mistiuri Scd.
mistifikAcia [fr. mystifi­ca­ti­
on < berZ.] – (wign.) ganzrax
vi­
si­
me Secdena, motyueba.
mistQcizm-i _ mistika­ze da­fuZ­
ne­buli religi­
ur ide­
a­
lis­
tu­ri msof­
li­
o­
m­
xed­
veloba;
mid­
re­
ki­
le­
ba mis­
ti­
kisadmi.
mitElSpil-i [germ. Mittelspiel
Sua TamaSi] – Wadrakis par­
tiis Sua nawili.
mQting-i [ing. meeting] – ma­
sob­rivi kreba po­li­
ti­ku­
ri
da sxva sa­
Wir­
bo­
roto sa­
kiTxebis gan­
saxilvelad.
mQtra [berZ. mitra] – umaRles
sasuliero pirTa (ag­reT­
ve
damsaxurebul mRvdel­
Ta)
maRali mrgvali Tav­
sar­
q­
me­li, romelsac ixuraven
mRvdel­
msaxurebis dros.
mit
-334-
mitropOlit-i [berZ. met­
dasalevi wamali, romelic
warmoadgens
sxvadasxva
ropolitēs] – marTl­ma­di­de­be­
niv­
T
ierebis
narevs.
li da kaTolikuri ek­le­
siis episkoposTa umaR­lesi mQSura [arab. muzevvere yal­
bi] – 1. mooqrovil an mo­
wodebuleba; am wo­de­bu­le­
ver­cxlili metalis Zafi,
bis mqone piri.
ro­melic farCis qsovilis
miUzikl-i [ing. musical] –
mosarTavad gamoiyeneba; ix­
mu­
si­kalur-scenuri
na­
mareba agreTve naZvis xis
war­moebi
upiratesad
mo­sarTavad.
ko­
mediuri xasiaTisa, ro­
mel­
Sic gamoyenebulia Ta­ mQCman-i [ing. midshipman] – sam­
xedro-sazRvao
flotSi:
na­
medrove yofiTi musikis,
zem­degTa
Semadgenlobis
qo­
reografiis saSualebani;
umaR­
lesi wodebuleba.
ase­Ti Janris kinofilmi.
 muzikli Scd.
mnemOsine [berZ. Mnēmosynē]
– berZnul miTologiaSi:
mQuzle [fr. miuslé] – Sam­pa­n­
mex­sierebis qalRmerTi, ro­
uris boTlis saxuravis
melsac zevsisgan SeeZina
mownuli| mavTulis badu­
cxra muza.
ra.
mobilizAcia
[fr. mobilisation
miUrid-i [< arab.] – mi­u­ri­
< laT mobilis moZravi] – da
diz­mis mimdevari.
mo­bilQzeba [germ. Mobili­
miurQdizm-i – islamis yve­
si­eren] – 1. Tadarigis sam­
laze ufro mebrZoli re­
xed­ro valdebulTa gaw­
aq­ciuli mimdinareoba, ro­
veva namdvili sam­xed­
ro
me­
lic religiis mTavar
samsaxurSi
omis
ga­
mo­
dog­
matad aRiarebs yvela
cxadebasTan
da­
k
av­
S
irebiT.
ara­muslimanis ulmobeli
 sayovelTao m.
gaJletis ideas.
2. gadat. (wign.) Zalebis an
mQqser-i [ing. mixer Semrevi] –
saxsrebis Tavmoyra ra­
ime
eleqtruli xelsawyo comis,
amocanis, masobrivi Ro­
nis­
kremis, piures, koqteilis
Ziebebis
warmatebiT
Se­
s
as­
mo­
samzadeblad
kvercxis
ru­leblad.
aT­
qvefiT da sxv.
 qveynis yvela Zalis m.
mQqstura [laT. mixtura] –
mobQlur-i [laT. mobilis] –
-335moZ­
raobis unaris mqone;
moZ­
ravi.
mOgvi [Zv. spars. – magus
berZ. magos laT. magi] – magi,
misani, mCxibavi.
mOda [fr. mode] – 1. garkveul
sazogadoebriv
wreebSi
mok­
le xniT gabatonebuli
gemovneba Cacma – daxurvisa
da yofa-cxovrebis sxva
garegnul formebisa.
 m.-ze Cacmuli.
2. mr. tansacmlis nimuSebi,
romlebic aseT gemovnebas
Seefereba.
 m.-ebis Jurnali.
mOduri – 1. modis Se­sa­
fe­
ri.
 m. kostiumi, m. var­cx­
ni­
loba.
2. rasac sayovelTao war­ma­
teba aqvs garkveuli drois
ganmavlobaSi.
 m. simRera.
mOdel-i [fr. modēle] – 1. ra­
ime nakeTobis sanimuSo eg­
zem­
plari; nimuSi risame
da­
samzadeblad.
2. raime sagnis Semcirebuli
nimuSi an sqema.
 avtomobilis m., xomaldis
m., TviTmfrinavis m.
modelQer-i [fr. modeleur]
– ra­
ime nakeTobis dam­za­
de­
bis specialisti (si­
non.
mod
memodele).
 tansacmlis m.
 modeliori Scd.
mOdemi [ingl. modem] _ kom­
pi­
uteris
periferiuli
mo­wyobiloba, gamoiyeneba
sa­telefono qselSi Car­
T­visas faqsebis, meilebis
mi­saRebad da internetSi
Sesasvlelad.
modernizAcia da moder­
nQ­zeba [fr. modernisation] _
ri­same Secvla Tanamedrove
mo­Txovnebisa da gemovnebis
Sesabamisad.
 avtomobils m., sawarmos
m.
modErnizm-i [< fr. moderne
uax­
lesi, Tanamedrove] _
re­alizmisadmi mtruli mi­
mar­TulebaTa saerTo sa­
xel­
wodeba xelovnebasa da
literaturaSi.
modifikAcia [fr. modification]
_ sagnis an movlenis iseTi
saxecvlileba, romelic ar
exeba mis arss.
modulAcia [laT. modulatio
mwyobroba, samwyobre] da
modulQreba _ 1. (mus.) er­
Ti tonalobidan meoreze
ga­das­
vla; bgeris simaRlis
Sec­
vla.
2. (fiz.). maRali sixSiris
rxe­vaTa Secvla ufro da­
mod
-336-
bali sixSiris rxevebiT.
3. xmovan kinoSi: bgeris mi­
er gamowveuli eleq­tro­
rxevaTa
gardaqmna
si­
naT­lis
konad, romlis
sa­
SualebiTac xdeba bgeris
Ca­wera kinofirze.
mOdus-i [laT. modus zoma,
xer­xi, saxe] _ 1. (log.). az­
rov­nebis nairsaxeoba.
2. (filos.). sagnis gar­da­ma­
vali, aramudmivi mdgo­ma­re­
oba an Tviseba.
mOdus vQvendi [laT. modus
vi­vendi] _ 1. cxovrebis wesi;
arsebobis saSualeba.
2. pirobebi, romlebic or mo­
wi­
naaRmdege mxares Soris
dro­
ebiT mainc iZleva nor­
maluri, mSvidobiani ur­Ti­
er­
Tobis saSualebas.
mozAika [fr. mosaique] -1. su­
ra­
Ti an saxe, romelic Sed­
ge­
nilia cementis fenaze
da­
magrebul, erTmaneTTan
mWidrod mowyobil feradi
kenWebis, sxvadasxva feris
minis, marmarilos, emalisa
da misT. patar-patara naW­
re­
bisagan.
2. TviT masala aseTi suraTis,
saxis misaRebad.
3. aseTi suraTis, saxis Sed­
genis xelovneba.
¥ mozaikuri.
 m. xelovneba, m. fi­lebi.
mOla [arab. maulâ batoni] _
mus­limanTa
religiuri
kul­tis msaxuri.
mOlbert-i [rus. Мольберт
germ. molbertt] _ xis sayrdeni,
romelzec mxatvari aTav­
sebs
naxats
muSaobis
dros.
molEkula [fr. molécule] _
nivTierebis umciresi na­
wi­
laki, romelsac aqvs yve­la
misi qimiuri Tviseba.
 m. Sedgeba atomebisgan.
¥ molekuluri.
 m. masa (wona), m. Teoria, m.
fizika.
¥ molekulisa.
 molekulasi, molekulia­
ru­li Scd.
mOlox-i _ ityvian iseT ri­sa­
me Sesaxeb rasac bevri ada­
mianis msxverpli sWirdeba
[finik. molek mefe: mzis, ce­
cxlisa da omis finikiuri
Rmer­
Tis saxelis mixedviT,
ro­melsac msxverplad ada­
mianebs swiravdnen].
molUskeb-i [< laT. molluscus
rbi­
li] _ uxerxemlo, rbil­
sxe­
uliani cxovelebi, rom­
lis umetesoba niJarebSia
mo­Tavsebuli.
 zRvis m., miwiszeda m.
 mx. moluski.
-337 moliuskebi Scd.
mOment-i [laT. momentum] _
1. drois Zalian mcire mo­
nak­
veTi; erTi wami, Tvalis
daxamxameba.
 gasrolis m.
2. dro, rodesac xdeba rame,
sruldeba raime moqmedeba
 dadga xelsayreli. m.
momentAlur-i _ Zalian
swra­
fi (moqmedeba); wami.
monAndria [berZ. monos erTi
da aner (andros) qmari] _ er­
Tqmrianoba.
monArq-i [berZ. monarchos] _
sa­
xelmwifos erT­pi­
rov­nu­
li mmarTveli (mefe, im­
pe­
ra­
tori, Sahi da sxv.)
 monarxi Scd.
monArqia [berZ. monarchia
er­
T­mmarTveloba,
TviT­m­p­
y­
robeloba] _ mmar­T­ve­lo­
bis forma, rodesac sa­
xelmwifos saTaveSi ud­gas
erTi piri-monarqi; sa­xel­
mwifo, romelsac mmar­T­
velobis erTi forma aqvs.
 absolituri m. kon­
st
­ i­tu­
ciuri m.
¥ monarqiuli.
 m. saxelmwifo.
 monarxia, monarxiuli Scd.
monArqizm-i _ politikuri
mim­
dinareoba, romelsac mo­
narqia miaCnia saxelmwifo
mon
xe­
lisuflebis erTaderT
mi­zanSewolil formad.
¥ monarqistuli.
 m. Sexedulebani. M
 monarxizmi, monarqistuli
Scd.
monArqist-i _ monarqizmis
mim­de­
va­
ri.
 monarxisti Scd.
monAster-i [berZ. Monasterion]
_ ber-monazonTa saek­le­
sio-saadgilmamulo
or­
ga­nizacia, Temi, romelsac
aqvs Tavisi meurneoba; ase­
Ti religiuli Temis ek­
le­
sia da sacxovrebeli na­
gebobani.
 aTonis iverTa m.
¥ monastriuli, samo­
nas­
tro.
 m. (s.) kompleqsi, m. (s.) we­
sebi.
¥ monastrisa.
 monasterisa, monasteriu­
li, samonasterio Scd.
mOneta [laT. moneta] _ li­
To­nis fulis niSani.
 spilenZis m., oqros m.
¥ monetisa.
Mmonetasi Scd.
mOnizm-i [< berZ. monos erT]
_ filosofiuri moZRvreba,
ro­melic samyaros sa­
fuZ­
vlad aRiarebs erT sawyiss,
materias an suls.
monQtor-i
[fr.
moniteur,
mon
-338-
ingl. monitor, laT. monitor
gamafrTxilebeli] _ 1. te­
le­
gadacemis procesis sa­
kon­trolo
televizoris
ek­
rani (satelevizio mo­ni­
tori, telemonitori); igi­
vea, rac displei.
2. samxedro javSniani gemi.
3. mudmivi meTvalyureobis
apa­rati; kerZod sa­a­vad­m­
yo­
fosaTvis
gankuTvnili
m. avtomaturad aRniSnavs
avad­myofis mdgomareobis
yve­
la parametrs.
monitOring-i [ingl. mo­ni­
toring] _ mudmivi meT­
val­yu­
re­
oba raime procesisadmi
sa­
surveli Sedegis Se­sa­
ba­
misobis
gamomJRavnebis
miz­
niT an pirveldawyebiT
va­rauds.
mono... [berZ. monos erTi, er­
Tiani, erTad-erTi] _ mniS­
v­
nelobaTa erTianobis, er­
To­
bis, erTad-erTobisa da
a.S.
 monokultura, monoJRera.
monogAmia [< berZ. monos er­
Ti da gamos qorwineba] _ 1.
qor­winebis forma, romlis
dro­sac mamakacs SeiZleba
hyav­des mxolod erTi co­
li da qals-mxolod er­Ti
qmari (qarT. sinon. er­T­qor­
wineba).
2. cxovelebSi: mamlis Se­
wyvi­leba mxolod erT de­
dalTan erT an ramdenime
se­zonis ganmavlobaSi.
monOgrama [berZ. monos er­
Ti da gramma aso] _ ori an
ramdenime asosgan SeTx­
zu­
li niSani.
 monagrama Scd.
monogrAfia [berZ. monos er­
Ti da graphō vwer] _ vrceli,
mecnieruli naSromi, ro­
melSic damuSavebulia er­
Ti ra­
ime sakiTxi an Tema.
¥ monografiuli.
 m. gamokvleva.
monoTEizm-i [berZ. monos
er­Ti da theos RmerTi] _
re­ligia, romelic
erT
RmerTs aRiarebs; (qarT. si­
non. erTRmerTianoba).
monOliT-i [berZ. monos erTi
da lithos qva] _ mTliani qvis
lodi; misgan gamoTlili
sagani (mag. qandakeba).
monolQTur-i _ 1. rac mo­no­
liTs warmoadgens.
 m. sveti.
2. Mgadat. (wign.) Sem­
Wid­
ro­
ve­
bu­li, erTsulovani.
 m. koleqtivi.
 monoliti, monolituri
Scd.
monOlog-i [berZ. monologos]
_ sityva, romliTac dra­
-339ma­
tuli nawarmoebis per­
so­
naJi
mimarTavs
Tavis
Tavs, sxva moqmed pirebs
an mayurebels (ix. agreTve
di­
alogi).
 hamletis m., glosteris
m. (uiliam Seqspiris na­
war­
moebidan: `hamleti”, `ri­
Card III).
mOnom-i [berZ. mo(nos) erTi
da nomos nawili, wevri] _
(ma­
Tem.) erTwevri (Sdr. bi­
nomi, polinomi).
monopOlia [berZ. monopōlia]
_ 1. risame warmoebis an
ga­
yidvis gansakuTrebuli
uf­
leba, rac ekuTvnis erT
pirs, pirTa jgufis an sa­
xel­
mwifos.
2. (gadat.) upiratesoba, pir­
ve­
lo­ba raime saqmeSi.
3. msxvili gaerTianeba, ro­me­
lic warmoiSva war­mo­e­bi­
sa
da kapitalis kon­cen­
tr
­ a­ci­
is Sedegad me­ur­neobis ro­
melime dar­
g­Si ga­batonebisa
da maq­
si­
maluri mogebis mi­
Re­
bis miz­niT.
 kapitalisturi m.-ebi.
¥ monopoliuri (mniSv. 2-is­
Tvis).
 m. kapitali, m. gaerTia­
neba.
monOrels-i [berZ. monos erTi
da relsi] _ sayrdenebze
mon
gamarTuli (kiduli) cal­
relsiani rkinigza.
¥ monorelsuri, mono­
rel­
siani.
 m. gza.
monOstiq-i [berZ. monos­ti­chos]
_ (lit.). damTavrebuli az­
ris Semcvleli erT­
stri­
qoniani leqsi; Cveulebriv
aseTia xolme andaza, ga­mo­
cana, aforizmi, raime war­
wera.
monotOnur-i [berZ. monos
erTi da tonos toni, bgera] _
erTferovani, mosawyeni.
 m. xma, m. simRera.
monOfTong-i [berZ. monos
erTi da phthongos bgera] _
(lingv.) martivi, calkeuli
bgera (sapirisp. difTongi).
monofizQteb-i [berZ. monos
erTi da physis buneba] _ (ist.)
qristianuli religiis war­
momadgenlebi,
romle­bic
aRi­
areben qristes mxolod
erT bunebas _ RvTiurs.
monpAsie [fr. montpensier sa­
kuT. sax.] _ xileulis kan­
fe­ti erTgvari.
¥ monpasiesi.
 monpasiisa, monpase, mompase
Scd.
 jerjerobiT ixmareba ag­
reTve monpansie.
monsenQor-i [fr. monseigneuer]
mon
-340-
_ feodalur da monarqiul
2.
eleqtromowyobilobis,
eleq­
t­
rogayvanilobis spe­
safrangeTSi:
princebis,
ci­
a­
listi (sinon. eleq­
t­ro­
epis­koposebis da sxva maRa­
mon­
t
iori).
li ran­gis pirTa tituli
(am­
Jamad ixmareba umaRlesi monUment-i [laT. monumentum]
_ didi Zegli.
ka­
Tolikuri samRvdeloe­
 SoTa rusTavelis m.
bis warmomadgenelTa mi­
marT).
monumEnturi - Zalian
di­di, grandiozuli.
mOnstr-i [fr. Monstre] _
 m. Senoba.
(wign.). urCxuli.
 monumentaluri Scd.
mOntaJ-i [fr. montage] _ 1.
manqanebis, nagebobaTa awyo­ mOral-i [fr. morale zneoba
laT. moralis zneobrivi] _
ba, gamarTva garkveuli geg­
1. im wesebis, normebis er­
mis, naxazis mixedviT.
Tob­
lioba, romlebsac gan­
 axali manqanis m.
saz­
Rvravs adamianTa ur­
Ti­
2. risame sxvadasxva nawilis
erTdamokidebulebasa
da
SerCeva da gaerTianeba erT
mTlianad.
yo­
faqcevas ama Tu im sa­
zo­
 literaturuli m., mu­si­ka­
gadoebaSi; zneoba.
luri m., kinosuraTis m.
2. zneobrivi daskvna, zneob­
ri­vi gakveTili, romelic
memOntaJe _ montaJis spe­
raimesgan gamomdinareobs.
ci­
alisti.
¥
moraluri (mniSv. 1-Tvis).
 aparatis m., kinofilmis m.

m. princi pebi.
¥ samontaJo.
 s. samuSaoebi.
moratOrium-i [< laT. morato­
rius damayovnebeli] _ 1. sa­
samOntaJo _ sadgomi, sa­
Si­nao an sagareo val­de­bu­
dac risame montaJs awar­
lebaTa Sesaxeb gadadeba
moeben.
mTav­
robis mier raime sa­
 kinostatiis s., televiziis
centraluri s.
gangebo mdgomareobis (mag.
¥ memontaJisa.
omis, stiqiuri ubedurebis)
 memontaJesi Scd.
gamo.
2.
garkveuli saxis iaraRis
montQor-i [fr. monteur] _ 1.
(mag., raketebis, kosmosur
manqanaTa amwyobi da dam­
sa­SualebaTa)
gamocdisa
dgmeli (sinon. me­montaJe).
-341da maTi sadme ganlagebis
Se­
Cereba.
mOrg-i [fr. morgue] _ spe­
ci­
alurad
mowyobili
sa­
Tavsi
gvamebis
Se­
nax­
vi­
sa, amocnobisa da Sek­ve­
Ti­
saTvis.
morganatQkul-i [laT. mor­
ga­naticus]:
morganatikuli
qor­wineba [fr. Mariage mor­ga­
natique] _ samefo saxlis wev­
ris qorwineba ara samefo
gva­
ris qalTan (rac taxtis
mem­
kvidreobis uflebas ar
aZlevs arc cols, arc Svi­
lebs).
mOrze [< kreb.] _ TviTCamweri
eleqtro magnituri mimRebgadamcemi telegrafiuli
aparati, romelic gamoigona
fizikosma morzem 1837 wels;
telegramis miReba xdeba
qa­Raldis lentze morzes
an­banis (niSnebis kodis)
sa­
SualebiT tireebisa da
wertilebis saxiT; ga­da­
cema xdeba telegrafis ga­
sa­
Rebis meSveobiT; pirveli
eleqtruli telegrafiuli
apa­rati gamogonebuli iq­
na ruseTSi. p. l. Silingis
mier 1835 w.
 m. anbani (kodi).
mormOnizm-i _ religiurseq­
tanturi
momdinareoba,
mot
ro­melic Seiqmna amerikis
Se­erTebul StatebSi 1830
w.
warmoadgens
mra­
val­
Rmer­
Tianobisa da qris­ti­
anobis narevs [miTiuri wi­
naswarmetyvelis mormonis
saxelis mixedviT].
mOrs-i [rus. морс < germ.] _ xi­
lis wvenisgan damzadebuli
gamagrilebeli sasmeli.
mOrfema [< berZ. morphe forma]
_ (lingv.) sityvis mniS­v­ne­
lobiTi nawili; fuZe da
afiqsebi (prefiqsebi, su­fiq­
sebi, daboloeba).
mOrf-i an mOrfin-i [< kreb.
berZ. Morpheus Zilis Rmer­
Ti] _ narkotikuli (tki­
vil­
gamayuCebeli
da
Zi­
lis­
momgvreli) saSualeba
(opi­
u­
mis alkaloidis Za­
li­
an Zli­
eri momwamlavi
da misi mTavari elementi).
morfolOgia [berZ morphē
forma da logos moZRvreba] _
1. mecniereba organizmebis,
organoebis, niadagis age­bu­
le­
bis Sesaxeb.
2. gramatikis nawili,romelic
swavlobs sityvaTa formebs;
romelime enis sityvaTa
for­
mis sistema.
¥ morfologiuri.
 sityvis m. Semadgenloba.
mOtel-i [ingl. motel < motor
mot
-342-
da hotel _ sastumro (motorista
hotel) avtomobilebis sas­
tum­ro] _ saavtomobilo
gzis piras mdebare sas­tum­
ro mgzavrTaTvis; av­to­
pan­
sionati.
moto... [laT. motor moZ­ra­
o­
baSi momyvani] _ moZ­ra­o­
bis, motorizaciis mniS­vn
­e­
lobiT.
 motorali, motoboli.
mOtiv-i [fr. Motif] _ 1. ra­
i­
me moqmedebis mizezi; mo­
saz­reba, sabuTi risame sa­
sargeblod.
 gaugebari m.
2. simReris kilo, hangi.
 Zveleburi m.
motivQreba da motivAcia
_ motivebis, mo­
sazrebis
moy­vana risame da­sam­t­ki­
ceb­
lad, dasabuTeba (Sdr.
argumenti).
motOdrom-i [fr. moto(cycle)
da berZ. dromos sarbieli]
_ specialurad mowyobili
ad­
gili motociklebis Se­
sajibreblad an ga­
mo­sac­
delad.
mOtor-i [laT. motor] _ man­
qana, romelic nebismier
ener­gias gardaqmnis me­qa­ni­
kur energiad.
¥ motoriani.
 m. navi.
amJamad es sityva moZ­
ve­le­
bulia; mis nacvlad ix­
ma­
reba qarTuli _ Zrava.
¥ Zra­
vasi.
 Zravisa Scd.
motorOler-i [germ. Mo­tor­
roller] _ orTvliani mo­to­
cik­
lis nairsaxeoba, masze
pa­tara.
motOcikl-i [fr. motocycle] _
or- an samTvliani manqana,
romelsac aqvs Sinagani
Zra­
va da moZraobs urelso
gzebze.
¥ samotociklo.
 s. sporti.
motocQklist-i _ pi­ri,
ro­melic marTavs moto­
cikls, mihyavs motocikli.
mocQon-i [germ. Motion < laT.
motio (motionis)
moZ­
ra­
o­
ba]
_ siaruli, se­
ir­
no­
ba jan­
mrTelobis
gan­
sam­
tki­
ceb­
lad an dasvenebis miz­
niT.
mOher-i [ingl. mohair < arab.]
_ 1. angoruli Txis matyli,
naxevrad
wminda, TeTri,
Zli­
er mbzinvare; misgan am­
zadeben umaRlesi xarisxis
xaliCebs, fardagebs, tri­
ko­
taJs da sxv.
2. am matylis rbili narTi
da qsovili.
mohikAnebi _ Crdilo­ame­ri­
kel indielTa erT-erTi
-343to­
mi, amJamad amomwydari;
cxov­robdnen mdinareebisko­
nektikutsa da hudsonis
na­pirebze. ukanaskneli mo­
hi­
kani _ ityvian risame
uka­nasknel an uxuces war­
mo­
madgenelze. [amerikeli
mwer­
lis fenimor kuperis
(1789-1851)
romanis
“uka­
naskneli mohikanis” mi­
xed­
viT].
muEZin-i [arab. Mmu'addin] _ me­
CeTis msaxuri (mola), ro­me­
lic minareTidan mo­uxmobs
muslimanebs sa­
lo­cavad.
mUza [berZ. musa] _ 1. berZnul
miTologiaSi;
TiToeuli
cxra qalRmerTTagani, rom­
le­
bic iTvlebodnen mec­
ni­
erebisa da xelovnebis
mfar­velad.
2. poeturi STagonebis wya­
ro,
agreTve TviT poetis STa­
goneba, Semoqmedeba.
 galaqtionis m., SoTa rus­
Tavelis m.
muzEum-i [germ. Museum < berZ.
mu­seion muzebis taZari] _
dawesebuleba, romelic ag­
rovebs, icavs da gamofens
da­
saTvaliereblad xe­
lov­
ne­
bis Zeglebs, samecniero
koleqciebs,
istoriuli
mniS­vnelobis sagnebs da
sxv.
mul
 istoriuli m., xelovnebis
m.
¥ samuzeumo.
 s. eqsponatebi.
mUla [arab. maulā batoni] _
1. saxelwodeba ro­
mel­
sac
muslimanur qvey­
nebSi aZle­
ven mec­
ni­
er-RvTismsaxurebs,
mas­wav­
leb­
lebs, kanon­
mdeb­
lebs.
2. musulmanTa religiuri
kultis msaxuri.
mUlaJ-i [fr. moulage] _ sagnis
naturaluri zomis modeli
(TabaSiris, sanTlis
da
misT.).
mUlat-i [esp. mulato < arab.]
_ zan­
gisa da TeTrkanianis
Se­uRlebis Sedegad Sobili
adamiani.
multi... [laT. multum mra­va­
li] _ mravladoba, mra­
val­
jeradoba.
 mul­
ti­
mi­
li­
oneri.
multimEdia [laT. multi mra­
vali da media] _ in­for­
maciis Senaxvisa da de­
mon­
strirebis
sxvadasxva
audio da vizualuri xer­
xebis erToblioba.
 mul­ti­
mediuri.
multi plikAtori _ multi­
pli­
kaciis specialisti.
multi plikAcia [laT. mul­
mul
-344-
tip­licatio gamravleba] _ ki­
no­
gadaReba suraTebis an
To­jinebisa, romlebic ga­
moxataven moZraobis cal­
keul momentebs; am wesiT
ga­
daRebuli filmi.
¥ multi plikaciuri.
 m. filmi.
¥ samulti plikacio.
 s. Tojinebi, s. Semoq­me­de­
biTi gaerTianeba.
mUltfilm-i _ mul­ti p­li­ka­
ciuri (ix. mul­ti p­
li­kacia)
filmi.
mUmia [arab. mumija] _ gax­
r­
wnisgan
dabalzamebiT
(an bunebrivad) da­culi
adamianis gvami.
¥ mumiisa.
 mumiasi Scd.
mUmie [arab. spars. mum cvi­
li] _ fisismagvari bu­
neb­
rivi
produqti
bi­o­
lo­giuri
warmoSobisa;
Jo­
navs kldeebisa da mTe­
bis napralebidan; war­mo­
ad­
gens uformo magar an
drekad naWrebs; ori aTas
welze metia. iyeneben xal­
xur
medicinaSi
kuW­naw­
la­
vebis, sasunTqi gze­bis,
Sar­dkenWovan, kanis da­a­va­
debaTa, bronqialuri as­
T­mis, tuberkuliozisa da
sxvaTa samkurnalod (qarT.
sinon. mTis balzami).
mUndir-i [rus. мундир < fr.]
_ samxedro an samoqalaqo
(specialuri) formis tan­
sacmeli.
 oficris m., rkinigzis mu­
Sakis m.
munici palQtet-i [germ. Mu­
ni­zipalitat < laT. municipium
TviTmmarTveluri Temi] _
zog qveyanaSi: qalaqis an
sof­
lis TviTmmarTveloba.
¥ munici paluri. M
 m. arCevnebi.
mUr-i [berZ. myrrha < arab. murr]
_ surnelovani fisi zogi
mcenarisa.
mUs-i [fr. mousse] _ tkbili
saWmeli, damzadebuli xi­
lis sirofisgan, romelsac
da­matebuli aqvs mananis
bur­Ruli an Jelatini.
mUsika [berZ. musikē] _ xe­lov­
neba, romelic sinamdviles
asaxavs bgeriTi mxatvruli
saxeebiT; amgvari xe­
lov­ne­
bis nawarmoebi; aseve na­war­
moebTa erToblioba.
 simfoniuri m., klasikuri m.,
jazuri m., z. faliaSvilis
m., m.-is gakveTili, m.-is Te­
oria. M
¥ musikaluri da samusiko.
 m. (s.) xelovneba, m. (s.) sas­
wavlebeli.
-345-
musQkos-i _ 1. musikis spe­ci­
nad
leba] _ 1. yovelgvari nax­
tomiseburi
ganviTareba
ri­same.
2. (biol.). raime axali ni­
San-Tvisebis uecari ga­mov­
lena cxovelebsa da mce­
nareebSi.
3. ymawvilis xmis Secvla
(da­boxeba) asakSi Sesvlis
gamo.
mUfTa [rus. муфта < germ.
Muffe] _ orive mxridan xe­
lis Sesayofi saTburi, Cve­
ulebriv xmaroben qalebi
siciveSi.
mUfT-i [arab. mufti] _ mus­li­
manTa iurist-RvTis­
mety­
ve­
li, yuranis gan­mmartebeli;
umaRlesi sa­
suliero piri.
mUSket-i [fr. mousquet < esp.]
_ Zveleburi patruqiani
msxvil­
kalibriani
Tofi
(da­sav­
leT evropis qveynebis
armiaSi).
muSkEter-i [fr. mousquetaire]
_ muSketiT SeiaraRebuli
jariskaci.
a­
listi.
2. romelime musikaluri in­
s­
t­
rumentis damkvreli.
mUskat-i [fr. muscat] _ 1. vazis
jiSi erTgvari; isxams sur­
ne­
lovan yurZens; am yurZnis
Rvino.
2. tropikuli xe; isxams sur­
nelovan nayofs; iyeneben
par­fiumeriaSi, medicinaSi,
kulinariaSi.
mUslim-i, muslQman-i [spars.
musliman arab. muslim is­la­mis
erTguli] da musUlman-i
[Turq. müslüman] _ igivea,
rac mahmadiani.
¥ muslimuri, muslimanuri,
musulmanuri.
 m. religia, m. wes-Cveuleba­
ni. muslimoba, muslimanoba
da musulmanoba _ igivea,
rac mahmadianoba.
mUson-i [fr. mousson < arab.] _
qari, romelic periodulad
icvlis mimarTulebas, za­
fxu­
lobiT uberavs zRvidan,
xo­
lo zamTrobiT _ xme­le­
Ti­
dan.
n
mUstang-i [esp. mustango ingl.
mustang] _ ga­ve­lu­re­buli Si­
nauri cxeni (gav­r­celebuli nAgan-i – erTgvari sistemis
iyo CrdiloeT ame­rikis pre­
revolveri.
riebSi).
nAdir-i [arab.] – cis sfe­
mutAcia [laT. mutatio cvli­
nav
-346-
ros wertili, romelic ho­
rizontis qveS aris da sa­
winaaRmdegoa zenitisa.
nAv-i [berZ. navis gemi] – (arqit.)
bazilikis, eklesiis erTer­
Ti grZivi nawilTagani,
ro­
melic gamoyofilia sve­
tebis rigiT.
nAvaxa [esp. navaja] _ civi
iara­Ri erTgvari – grZeli
da­
sakeci dana (ician es­pa­
neTSi).
navigAtor-i – naosnobis
(mniS. 2) specialisti.
navigAcia [laT. navigatio] – 1.
gemTa mimosvla (qarT. sinon.
naosnoba, zRvaosnoba).
2. wlis iseTi dro, rom­
lis ganmavlobaSic Se­saZ­
lebelia naosnoba.
 zamTris n., n.-is saxel­
m­Z­
R­
vanelo.
¥ sanavigacio.
 s. atlasi, s. xelsa­wyo­
ebi.
naQada [berZ. Naias (Naiados)]
– berZnul miTologiaSi:
wylis (mdinaris, nkadulis,
wyaros) nimfa.
nAib-i [arab. Nâi'b] – 1. zog
mu­
sulmanur qveyanaSi: ro­­
melime ufrosis an sa­su­
li­
ero piris moad­gile.
2. Samilis saimamoSi: ad­mi­
nis­traciul-te­ri­to­riuli
erTeulis mmarTveli.
naQlon-i [ing. nylon] – sin­
Te­zuri boWko, abreSumis
msgav­si; am boWkos qso­
vi­
li.
 neilonic ixmareba.
nAmaz-i [spars. namaz] – mus­
li­
manTa locva, romelsac
dReSi xuTjer asruleben.
nAndu [esp. nandú] – erTgvari
siraqlema; gavrcelebulia
samxreT amerikaSi.
nAno – TavsarTi, romelic
sa­zomi erTeulis sa­
xel­
Tan
mierTebisas
aR­
niS­
navs mis memiliarded na­
wils: 1. nanowami = wamis
me­miliarded nawils.
nAos-i [berZ. naos] _ da cEla
[laT. cella] – antikuri taZ­
ris
mTavari sadgomi (sam­
loc­
velo), sadac mo­Tavsebuli
iyo RvTaebis qandakeba.
nArgile [spars. nârgile] – aR­
mo­sav­
leTis qveyneb­Si gav­
r­ce­
le­
buli
Tamba­
qos
mo­sawevi mo­
wyobiloba, ro­
me­lic wylis WurWlis, tya­
vis grZe­
li milisa da Ci­
bu­
xis­gan Sed­
geba.
nArkoz-i [berZ. narcôsis ga­
Se­Seba] – (medic.) nar­ko­
tikuli saSualebebiT ga­
mow­
veuli Zi­
li, rasac Tan
-347ax­
lavs cno­bierebisa da
mgrZno­
be­lo­bis dakargva.
narkomAnia [berZ. narcôsis ga­
SeSeba da mania miswrafeba;
si­
giJe] – narkotikebis xma­
rebisadmi Zlieri, avad­m­yo­
furi midrekileba
nArta [rus. нарты (mr.) da
нар­та] – grZeli da viwro
mar­xili, romelSic irmebs
an ZaRlebs abamen; didi
ga­
moyeneba aqvs ukidures
Crdi­loeTSi.
natrQum-i [laT. natrium] – qi­
miuri elementi, TeTri fe­
ris rbili tutovani li­
To­ni.
nAtura [laT. natura] – 1. co­
cxali nimuSi, romelsac
xa­
taven, gadaiReben da sxv.
 n.-is xatva.
2. bunebrivi pirobebi, adgili
(pavilionis gareSe) sadac
warmoebs kinogadaReba.
3. saqoneli, produqtebi da
misT. rogorc fulis nac­
vlad gadasaxdeli sa­Su­a­
leba.
4. (wign.) adamianis xasiaTi,
temperamenti.
¥ naturuli.
 n. gadaRebebi.
¥ naturisa.
 naturasi Scd.
naturalizAcia [laT. na­tu­
nat
ralis bunebrivi] – sa­
xel­
m­
wi­
fos mier ucxoelis miReba
mo­qalaqed, qveSevrdomad;
sxva saxelmwifos mo­qa­la­
qe­obis miReba.
naturAlizm-i [< laT. naturalis
bunebrivi] – mimarTuleba
li­
teraturasa da xe­
lov­ne­
baSi; warmoiSva sa­
bu­
ne­
bis­
metyvelo mec­nierebaTa ze­
gavleniT me-19 s.-is bolos.
cdi­
lobda sinamdvile da
ada­
mianTa
urTierTobani
aesa­
xa obieqturad.
¥ naturalisturi.
 n. mimarTuleba ferwera­
Si.
naturAlist-i _ 1. pi­ri, ro­
melic bunebas swav­
lobs
(qarT. sinon. bu­
ne­
bis­
mety­
ve­
li).
 norCi n.
2. naturalizmis mimdevari.
naturAluri [laT. naturalis
bu­nebrivi] – namdvili, bu­
nebrivi (sapirisp. xe­
lov­
nuri).
 n. Tafli, n. Rvino, n. Cai.
natUrmort-i
[fr.
nature
morte “mkvdari buneba”] _
naxati, suraTi, romelzec
gamoxatulia usulo sag­
ne­
bi: yvavilebi, xili, na­na­
di­
revi, gawyobili sufra da
sxv.
naf
-348-
nafTAlin-i [< berZ. naptha
nav­
To­bi] _ TeTri kristali
niv­
Tiereba mZafri suniT;
iye­
neben teqnikaSi, agreTve
saleulis da bewveulis
da­
sacavad CrCilisagan.
 naftalini, navTalini,
nav­
tanili Scd.
nAcia [laT. nation xalxi, eri]
_ (moZv.) eri.
nAcizm-i [germ. Nazismus] _
germaniis faSizmi.
nacionalizAcia [fr. na­ti­o­na­
li­zation] da na­
ci­o­­nalQzeba
_ kerZo sa­kuTrebis (miwis,
mrew­
ve­lo­bis, bankebis da
sxva) usas­
yidlod gadacema
sa­
xel­mwifo sakuTrebad.
 fabrika-qarxnebis n., miwis
n.
nacionAlizm-i _ 1. erovnuli
gansakuTrebulobis da upi­
ratesobis qadageba.
2. politikuri moZraoba da­
monebul qveynebSi ucxoeli
dampyroblebis winaaRmdeg
sruli erovnuli da­mo­
ukideblobis
mo­sa­po­veb­
lad.
nacionAluri [laT. natio
(na­­tionis) xalxi, eri] _ erov­
nuli.
 es sityva gavrcelebulia
magram sjobs vixmaroT
erov­nuli.
 e. sakiTxi.
neandertAlel-i adamQani
_ Tanamedrove adamianis
uSu­alo winapari; cxov­
rob­da adrindel da Sua
pa­leoliTSi [xeoba Ne­an­
der­talel-is saxelis mi­
xed­
viT
(germaniaSi q. di­u­
sel­
dor­
fis axlos], sadac 1856 w.
pirvelad aRmoaCines ase­
Ti adamianis ConCxis na­
wilebi].
negAtiv-i [laT. negati­vus uar­
yofiTi] _ SuqmgrZno­bi­
a­
re
firze an firfitaze aR­
beWdili gamosaxuleba, ro­
melSic naTeli adgilebi
Savad aris gamosuli da
pi­
riqiT.
 n.-is gamomuSaveba.
negatQuri _ 1. negativis
sa­xisa.
 n. gamosaxuleba.
2. (wign). uaryofiTi.
 n. movlenebi (sapirisp. po­
zitiuri).
 negativuri Scd.
negroQdeb-i [esp. negro Sa­vi
da berZ. eidos saxe] _ (an­
Trop.) SavkanianTa rasis
war­momadgenlebi.
nEgus-i [eTiop. Negus Negesti
me­feTa mefe] _ eTiopiis
(abi­
siniis)
imperatorTa
-349-
nei
ti­
tuli (me-19 s.-is da­sas­
rad qceva, ne­it­
ra­
lu­
rad
rulsa da me-20 s.-is da­
ga­mocxadeba raime te­ri­
to­
sawyisSi.
ri­isa.
nevr(o)... [berZ. neuron ZarRvi, 2. visame an risame Zalis, gav­
lenis Sekveca, mospoba.
nervi], neir(o)..., _ rac da­
3.
(qim.) mJavas da tutis ur­
kav­
Sirebulia
nervebTan,
Ti­erTqmedebis reaqcia,rom­
ner­vi­ul sistemasTan.
lis Sedegad miRebul niv­
 nevralgia, nevropa­To­
lo­
Tierebas ara aqvs arc mJavas,
gia.
arc tutis Tvisebebi.
nEvroz-i [< berZ. neuron nervi]
neitralQtet-i [germ. neut­ra­
_ (medic.) centraluri ner­
litat] _ saerTaSoriso sa­
mar­
vuli sistemis daavadeba,
TalSi: saxelmwifos iseTi
ro­
melsac Tan sdevs Sinaga­
mdgomareoba, rodesac igi
ni or­
ganoebis funqciis
ar monawileobs omSi da
moS­la, nivTierebaTa cvlis
me­omari
saxelmwifoebis
pro­cesebis darRveva da
mi­marT erTnairi pozicia
sxv.
uka­via.
nevrolOgia [berZ. neuron
neitrAlur-i [laT. neutralis
nervi da logos moZrvreba] _
sa­Sualo] _ 1. iseTi (sa­
mecniereba, romelic swav­
xel­
mwifo), romelic neit­
lobs nervul sistemas da
ra­litets icavs meomar
mis daavadebebs.
mxa­
reTa mimarT.
nevropaTolOgia [berZ. ne­
2. iseTi (qveyana, teritoria),
uron nervi pathos tanjva da
sadac saerTaSoriso Se­
logos moZRvreba] _ mecniereba
Tan­
xmebiT ar SeiZleba omis
nervuli sistemis daava­de­
warmoeba, samxedro Zalebis
baTa Sesaxeb.
ganlageba. N
neiroqirUrgia _ qirurgiis
 saxelmwifo, n. teritoria
dargi _ centraluri da
n. wylebi.
pe­
riferiuli nervuli sis­
3. vinc ar exmareba arc erT
mxares (davaSi, brZolaSi
temis daavadebaTa mkur­na­
da misT.).
loba.
4.
iseTi (nivTiereba, wamali),
neitralizAcia da ne­it­
romelic arc argebs, arc
ra­lQzeba _ 1. ne­it­ra­lu­
vnebs organizms.
nei
-350-
5. (qim.) rac ar iZleva arc
tu­tis, arc mJavas da­ma­xa­
si­
a­
Tebel reaqcias. N
neQtron-i [ingl. neutron <
laT. neutrum arc erTi, arc
meore] _ (fiz.) atomis bir­
T­
vSi Semavali nawilaki,ro­
melsac ara aqvs eleqtruli
muxti.
nekrOlog-i [berZ. nekros
mkvda­ri, micvalebuli da
lo­gos sityva] _ visame gar­
dac­
valebis gamo ga­moq­
vey­
ne­
buli statia, romelic
Se­
icavs cnobebs misi cxov­
rebisa da moRvaweobis Se­
saxeb.
nekrOpol-i 1. sasaflao; 2.
ad­
gili sadac da­saf­la­ve­
bu­
lia gamoCenili ada­
mi­a­
ne­
bi.
neo... [berZ. neos axali] _ si­
ax­
lis mniSvneloba.
Nneoromantizmi.
neolOgizm-i [berZ. neos axa­
li da logos sityva] _ (lingv.)
enaSi axlad gamoCenili si­
tyva an gamoTqma.
nEon-i [berZ. neos axali] _ qi­
miuri elementi, ufero da
usuno airi; anaTebs wiTlad,
iyeneben Suqreklamebis mi­
li­
sebr naTurebSi.
 n-is Suqi, n.-is reklama.
neoplatOnizm-i _ antikuri
fi­losofiis idealisturi
mimarTuleba (me-3-6 ss.), ro­
melic miznad isaxavda pla­
tonis filosofiis wi­
na­
aR­mdegobrivi elementebis
sis­
tematizacias da maT Se­
erTebas aristoteles mTel
rig ideebTan, damaarsebe­
lia platoni (204-270 ww.).
neoreAlizm-i _ 1. mi­mar­Tu­
leba filosofiaSi _ ide­a­
lizmis erT-erTi sa­xe­sxva­
oba.
2. mimarTuleba italiur ki­
nosa da literaturaSi.
neOfit-i [berZ. nephytos] 1.
ra­ime religiis axa­
li mim­
de­vari; axlad rjul­mi­
Re­
buli.
2. (gadat.) raime moZRvrebis
da (misT.) axali mimdevari.
neofObia [berZ. neos axali
da phobos SiSi] _ (wign.).
SiSi yovelgvari siaxlisa.
neoceratOlus-i [berZ. neos
axali, keras (kernatos) rqa da
odus kbili] _ avstraliuri
Tev­
zi, romelic sunTqavs
layu­
CebiTac da filt­ve­
bi­
Tac (ormagad msunTqavi);
sxvanairad: rqakbila.
nEptun-i [laT. nephunus] _
1. romaul miTologiaSi:
-351zRvis RmerTi.
2. mzidan rigiT merve planeta
mzis sistemisa.
nErv-i [laT. nervus] _ 1. uw­v­ri­
le­
si boW­kovani war­mo­naqmni
ada­mi­a­ni­sa da cxo­velis
or­
ganizmSi;
war­mo­adgens
boW­ko­e­bis
er­Tob­li­o­bas,
ro­
melic ga­Ri­zianebas ga­
das­cems pe­ri­fe­riidan Ta­vi­
sa da zur­gis tvins an pi­
ri­
qiT.
 mxedvelobis n. smenis n.
2. mr. nervebi _ aseTi war­
mo­
naqmnebis
erToblioba,
sis­tema, romlis mdgo­
ma­
re­
obazedac aris da­mo­ki­
debuli adamianis saerTo
mdgo­
mareoba, qceva.
 susti n.-ebi.
nErvuli - 1. nervebisgan
Sem­
dgari.
 n. qsovili., n. sistema.
2. zedmetad mgrZnobiare, ad­
vi­
lad aRgznebadi.
 n. qali.
 ixmareba agreTve ner­vi­
u­
li.
nesEser-i [fr. necesaire auci­
lebeli, saWiro] _ ko­
lo­fi, bude an patara
Ce­
modani, romelSic
mo­
Tav­sebulia
movlisaTvis
(tu­aletisaTvis) an xel­
saqmisaTvis (Wra-ker­
vi­saT­
niv
vis) saWiro nivTebi.
 sagzao n.
nEto [it. netto] _ (komer.) sa­
qonlis wona uWurWlod da
SefuTvis garSe: sufTa wo­
na (sapirisp. bruto).
nEfrit-i [berZ. nephros Tir­
k­meli] _ 1. (medic.) Tir­
km­e­
lebis anTeba.
2. momwvano an TeTri minera­
li; iyeneben sxvadasxva sam­
kaulis gasakeTeblad.
nEqtar-i [berZ. nectar] _ 1. ber­
Z­nul miTologiaSi; Rmer­
Te­bis sasmeli, romelic
uk­vdavebas, maradiul si­
a­
xal­
gazrdavesa da si­
la­
ma­
zes aniWebs maT.
2. (botan.) Saqrovani wveni,
ro­melsac gamoyofs zogi
mce­
naris yvavili.
3. (poet. Ggadat.). siamovnebis
mom­
gvreli, metismetad kar­
gi ram.
nEcke [iap.] _ iaponuri skul­
p­turis miniaturuli na­
war­moebi, xeze an Zvalze
WriT gakeTebuli patara
fi­gura.
nivElir-i [fr. niveleur] _ ge­o­
deziuri xelsawyo, rom­
li­
Tac nivelirebs ax­
dendnen.
nivelQreba [fr. niveler] _ 1.
(geol). dedamiwis zedapirs
si­maRleTa gansazRvra zo­
nik
-352-
gierT amorCeul wertilTan
an zRvis donesTan Se­da­re­
biT.
2. (gadat.). gansxvavebis mos­
poba; gaTanabreba.
nQke [berZ. Nikē] _ berZnul
mi­
TologiaSi: gamarjvebis
qalRmerTi.
nikOtin-i [fr. nicotine sakuT.
sax.] _ narkotikuli niv­
Ti­
ereba, romelsac Seicavs
Tam­baqo (frangi di ploma­
tis Nikot-is saxelis mi­
xed­viT, romelmac
pir­
vel­
ma
Seitana
Tambaqo
saf­rangeTSi me-16 s-Si).
nQmba [laT. nimbus] _ si­kaS­
ka­
Sis gamosaxuleba RvTis,
RvTis­mSoblis, wmindanebis
Tavze, qristianul da bu­­­dis­
tur xelovnebaSi, rogorc
simbolo wmindanebisa, RvTa­
ebriobisa (berZ. sinon. Sa­
ravandi, Sa­ravanduli).
nimfomAnia [berZ. nymphē Za­
la da mania miswrafeba;
si­
giJe] _ (medic). qalis
avad­myofurad aweuli sqe­
sobrivi aRgznebadoba.
nQnZa [iap. mzveravi, mstova­ri]
_ profesionaluri jaSuSe­
bi, adamianebi, romlebic
da­
qi­ravebulni arian gan­
sa­
kuT­rebulad rTuli spe­
ci­
aluri davalebebis Se­
sasruleblad.
nQrvana [sanskr. nirvâna gaq­
roba] _ budistebis mis­ti­
kuri moZRvrebis mi­xed­viT;
udidesi netareba,ro­mel­
sac
aRweven ada­
mi­
anuri zrun­
visa da mis­wr
­ afebaTagan
sruli Ta­
vi­
suflebiT.
nitroglicErin-i [< berZ.
nit­ron gvarjila da glykeros
tkbi­
li soda,e.i. azotmJavas
ma­rili] _ Txevadi zeTovani
nivTiereba, azotmJavas da
gogirdmJavas naerTi gli­
cerinTan; iyeneben rogorc
feTqebad nivTierebas, ag­
reT­ve (umciresi dozebiT)
ro­gorc samkurnalo pre­pa­
rats _ sisxlZarRvebis ga­
sa­farToeblad.
niU1 [fr. nu SiSveli] – xe­lov­
nebaSi: SiSveli sxeulis
ga­mosaxuleba.
niU2 [ing. new] _ geografiuli
saxelwodebebis
TavsarTi,
ro­melic aRniSnavs `axals”.
niUans-i [fr. nuance] _ sul
mci­re, umniSvnelo gan­
s­
x­
va­
veba rameSi; risame el­
feri.
 warmoiTqmis n.-ebi.
niufaUndlend-i [geogr. sax.]
– didi grZelbewviani sa­
sam­
saxuro ZaRlebis jiSi;
iyeneben saTevzao badis na­
pirze gamosaTrevad, wyal­
-353waRebulTa gadsarCenad da
sxv.
nQS-i [fr. niche] – kedelSi SeR­
rmavebuli saTavsi risame
(mag: larnakis, qandakebis,
avejis) dasadgamad.
 niSa Scd.
nihQlizm-i [< laT. nihil ara­
feri] – yvalafris xel­aR
­ e­
biT uaryofa.
¥ nihilisturi.
 n. damokidebuleba raime­
sad­mi.
 niRilizmi, niRilisturi
Scd.
nihQlist-i _ adamiani, ro­me­
lic mkveTrad, uar­yo­
fi­Tad,
skeptikurad ekideba yve­
la­
fers.
 niRilisti Scd.
novAtor-i
[laT.
novator
gan­
maaxlebeli] _ ada­mi­a­
ni, romelsac axali, prog­
resuli princi pebi, ideebi,
xerxebi Seaqvs moRvawaobis
raime sferoSi da ga­na­
xorcielebs maT.
 scenis n. kote mar­ja­niS­
vili. N
¥ novatoruli.
 n. meTodebi, n. wamowyeba.
novAcia [gv. laT. novatio ga­
naxleba, cvlileba] _ sa­
moqalaqo samarTalSi: mxa­
reebis SeTanxmeba maT mier
nom
nakisri. erTi valdebulebis
meoriT Secvlis Sesaxeb.
nOvela [it. novella] _ patara
moTxroba.
¥ no­
velisa.
 novelasi Scd.
nOin-i [monR.] _ (ist.). mon­Ro­
lebis mi­
er dapyrobili te­
ri­toriebis garkveuli ad­
ministraciuli erTeulis
mmarTveli.
nokAut-i [ingl. knock-out] _
(sp.). krivSi: mdgomareoba,
rodesac mokrive mo­wi­
na­
aRmdegis dartymisgan Zirs
aris davardnili, 10 wa­
mis ganmavlobaSi ver dge­
ba da amitom iTvleba da­
marcxebulad.
nokdAun-i [ingl. knock-down]
– (sp.). krivSi: mdgomareoba,
rodesac mokrive mo­wi­
na­
aR­mdegis dartymisgan Zirs
aris davardnili, magram
10 wamis ganmavlobaSi Se­
iZ­
leba adges brZolis ga­
sagrZeleblad.
nomenklAtura [laT. no­men­
clatura saxelTa nus­
xa] – 1.
sia terminTa da sa­xel­
wo­
de­baTa, romelic ixmareba
mecnierebis,
xelovnebis,
war­moebis da sxv. ama Tu im
dargSi.
nom
-354-
2. Tanamdebobis pirTa wre,
ro­
melTa personaluri da­
niSvna an damtkiceba Se­dis
romelime umaRlesi or­
ganos kompetenciaSi.
¥ nomenklaturuli.
nOmer-i [laT. nomerus ricxvi]
– 1. erTgvarovani sagnebis
rigis maCvenebeli ricxvi
(xSirad win uZRvis niSani
N an #).
 saxlis n., telefonis n.,
bileTis n.
2. sagani, romelsac aqvs gar­
kveuli rigiTi ricxvi.
 Jurnalis n.
3. calke iTaxi (an oTaxebi)
sastumroSi, calke gan­yo­
fileba (abanoSi).
4. raime sanaxaobis (kon­
cer­
tis, warmodgenis...) nawili,
romelic calke sruldeba.
danomrva – nomrebis dasma
rameze.
 saxlebis d., adgilebis d.
¥ nomriani (mniS. 1).
 n. bileTi.
¥ uary. unomro.
 u. sabuTi.
¥ nomrisa.
 nomerisa, danomvra, nom­
ri­
ani, unomero Scd.
nomQnal-i [< laT. nominalis
sa­
xelobiTi] – Rirebuleba,
ro­
melic aRniSnulia fa­
sian qaRaldebze, qa­Ral­
dis fulis niSnebze, sa­qo­
nelze.
nominAlur-i [laT. nominalis
saxelobiTi] _ 1. rac ga­
mo­
xa­tulia ama Tu im fuladi
RirebulebebiT.
 n. xelfasi.
2. rameze (raime saqonelze)
aRniSnuli.
 n. fasi.
3. rasac, visac mxolod sa­
xeli hqvia risame, mag­ram
asrulebs Tavis da­
niS­nu­
le­
bas.
 n. redaqtori.
nomQnant-i – pirovneba an pi­
rovnebaTa jgufi, ro­me­
lic
dasaxelebulia
jildos
pre­tendentad raime no­
mi­
na­
ci­
aze.
nominAcia – raime dargi an
Tviseba, romlisTvisac mi­
e­
niWeba gansakuTrebuli jil­
do raime konkursze.
 n-ia saukeTeso mokle­
met­
ra­Jiani filmi.
nomokAnon- i [berZ. nomokanon]
_ marTlmadidebluri ek­
le­
siis wesebis krebuli.
nOna [laT. nona (mdedr.) me­cxre]
– 1. (mus.) cxrasafexuriani
intervali; musikaluri ga­
mis mecxre safexuri.
2. (lit.) cxrastriqoniani
stro­
fi.
-355-
nOnet-i [it. nonetto] _ 1. cxra normAneb-i
not
[skand. northman
Semsruleblisgan Semdgari
Crdi­
loeTis adamiani] –
ansambli.
CrdiloeT germanuli to­
2. musikaluri nawarmoebi cxra
mebi, romlebic me-8-11 ss.-Si
xmisa an sakravisaTvis.
arbevdnen evropis qveynebs.
nonkonfOmizmi-i [ing. Non­ normAtiv-i [laT. normatio
con­formism ardaTanxmeba] – 1.
mo­wesrigeba] – maCvenebeli
mcdeloba, radac ar unda
normebisa, romelTa mi­xed­
dajdes winaaRmdegoba ga­u­
viTac warmoebs raime mu­
wio umravlesobas da imoq­
Saoba.
medo sawinaaRmdegod
 teqnikuri n.-ebi, Sromis
2. arsebuli wesis miuRebloba,
nayofierebis n.-ebi.
saerTod aRiarebuli az­
normatQuli – 1. rasac
ris
kritikuli
da­mo­u­
nor­
ma­
tivis saSualebiT ad­
ki­
deb­loba
oficialuri
ge­
nen.
ide­ologiisa da sa­zo­ga­do­
 detalebis n. maragi.
ebriv-(ekonomikur)-po­li­ti­
2. rac risame normebs gan­
kuri sistemisadmi.
sazRvravs, adgens.
nOnsens-i [ing. nonsense] – uaz­
 n. gramatika.
roba, sisulele.
 normatuli Scd.
nOrma [laT. norma] – 1. risame nostAlgia [berZ. nostos Sin
dawesebuli raodenoba; ri­
dabruneba da algos tanjva,
sa­
me saSualo sidide.
tki­vili] – (wign.) sevda, ga­
 gamomuSavebis n.-ebi.
mowveuli samSobloSi dab­
2. dakanonebuli ram.
runebis
SeuZleblobiT
 samarTlis n.-ebi, sa­
li­
te­
(qarT. sinon. samSoblos
ra­
turo enis n.-ebi.
sevda).
normAlur-i [< laT. nor­ma­
 am sityvis xmareba saerTod
lis sworxazovani] – 1. nor­
raime sevdis aRsaniSnavad
mis (mniS. 1) Sesabamisi Cve­
Scd.
ulebrivi; bunebrivi.
nOt-i [laT. nota niSani] – 1.
 n. simaRle, n. temperatura,
musikaluri bgeris pi­ro­
bi­
n. temperamenti.
Ti grafikuli niSani; TviT
2. fsiqikurad jansaRi (ada­
bgera.
miani).
 maRali n.
not
-356-
2. mr. notebi – aseTi niSnebiT
Cawerili musikaluri na­
war­moebis teqsti; aseTi
teq­stebis Semcveli rve­
u­
li, wigni.
 n.-ebiT dakvra.
¥ sanoto.
 s. niSani, s. qaRaldi.
 nota sxvaa (ix).
nOta [laT. nota niSani, SeniS­
vna] – erTi qveynis mTavrobis
werilobiTi di plomatiuri
mimarTva meore qveynis mTav­
robisadmi.
 saprotesto n., n-ebis gac­
vla.
notarQus-i [laT. notarius
mwe­
rali, mdivani] – Ta­nam­
de­
bobis piri, romelsac
eva­
leba
sxvadasxvagvari
do­
kumentebis, iuridiuli
aq­ciebis damowmeba da ga­
formeba.
¥ notariuli da sanotaro.
 n. (s.) kantora, n. damow­
me­
ba.
 notarialuri Scd.
notAcia [laT. notatio SeniSvna,
aRniSvna] – 1. (spec.) risame
pi­robiTi werilobiTi aR­
niSvnebis sistema.
 saWadrako n., musikaluri
n.,
2. (saub.) Wkuis darigeba, Wku­
is swavleba.
 n.-ebs ukiTxavs (Wkuas ari­
gebs, Wkuas aswavlis).
 me-2 mniS.-iT zogjer xma­
roben natacias rac Scd.
nOu-hAu [ing. know-how vi­ci
ro­gor] – teqnikuri cod­na,
gamocdileba, war­
mo­
ebis sa­
i­dumloebebi,do­
kumenturad
ga­for­
me­
buli da daculi
ka­non­
mdeblobiT, romelTa
ga­da­
cema salicenzio xel­
Sek­ru­
lebis da sxv. Se­Tan­x­
me­bis dros damatebiT aRi­
niS­
neba (Se­
iniSneba).
noqtQurn-i [fr. noqturne] – pa­
tara lirikuli mu­si­
ka­
lu­
ri nawarmoebi.
 Sopenis n-ebi.
 noqturna, noqturni Scd.
nu [< fr. nu SiSveli] – ga­SiS­
vlebuli cocxali na­tu­
ra; SiSveli sxeulis ga­
mo­
saxuleba.
nUga [fr. nougat] – sakonditro
nawarmi; tkbili blanti ma­
sa, romelSic Txili an nu­
Sia CarTuli.
nUdizm-i [laT. nudus SiSveli]
– mimarTuleba, romelic
qa­
dagebs SiSveli sxeulis
kul­turas.
nuvOriS-i [fr. nouveauriche
axa­li mdidari] – mdidari
– metiCara, romelic sul
-357co­
ta xnis win gam­did­r­da
spe­
kulaciiT, so­ci­
a­lu­ri
cvli­lebebis Se­de­gad, sxva­
Ta ga­kot­rebis sa­fuZvelze;
ax­
lad­
gam­did­
re­buli.
nUl-i da nOl-i [laT. nullus
ara­viTari] – 1. cifrobrivi
niSani 0, romelic calke
ar aR­niSnavs sididis ar­se­
bobas, xolo Tu raime ri­
cxvs miwerili aqvs marjvniv,
zrdis maT aT­jer.
2. pirobiTi sidide,romel­
Tan
mimarTebiTac iangariSeba
risame temperatura.
 haeris temperatura n.
gra­
dusia, 15 gradusi n.-s
qveviT.
absoluturi nuli (noli)
– (fiz.) Teoriulad da­saS­
vebi yvelaze dabali tem­
peratura – 273,16°C.
¥ nulovani da nolovani.
 n. sidide, n. temperatura.
nulifikAcia [laT. nullificatio
mospoba < nullus araviTari]
– Zalis, mniSvnelobis da­
kar­gva ramesaTvis, gauqmeba
ri­
same.
numerAcia [laT. numeratio]
– rameze nomrebis das­
ma
TanamimdevrobiT;
da­nom­v­
ra;
 saxlebis n.
 nomeracia Scd.
obe
numizmAtika [< laT. numisma
(numismatis) liTonis fuli]
– istoriis damxmare mec­
ni­
ereba, romelic swavlobs
Zvel monetebs (liTonis
fuls), agreTve medlebs,
or­denebs da misT.
¥ numizmatikuri.
 n. kabineti, n. koleqcia.
 numizmatiuri Scd.
nuncQus-i da nUnci [laT.
nun­tus] – romis pa­
pis war­
mo­madgeneli ro­
me­
li­
me sa­
xel­
mwifos mTav­
ro­
bas­
Tan.
nUtria [esp. nutria] – mRrRneli
cxoveli, romelic sa­
na­xev­
rod wyalSi cxovrobs, aqvs
Zvirfasi bewvi da dieturi
xorci;
 nutriisa.
 nutriasi Scd.
o
oAzis-i, oAz-i [berZ. oasis <
egvi pt.] – adgili udab­no­
Si, sadac wyalia da mce­na­
reuloba.
 o-ebi afrikaSi.
obElisk-i [berZ. obeliskos] –
Zeg­
li, romelic warmoad­
gens zeviTken TandaTanobiT
ganviTarebul svets.
obi
-358-
 granitis o., Sinmousvlel­
Ta o., o.-is aRmarTva.
obQeqt-i [laT. objectum sagani]
– 1. (filos.) Cvens gareSe
da Cveni cnobierebisgan
da­
moukideblad arsebuli
ga­
resamyaro; materialuri
si­
namdvile (sapirisp. su­bi­
eq­
ti).
2. (wign.) movlena, sagani, pi­ri,
romliskenac aris mi­mar­
Tuli visime moqmedeba, yu­
radReba da sxva.
 dakvirvebis o., Seswavlis
o.
3. sawarmo, mSenebloba, ag­
reT­ve yvelaferi is, rac
warmoadgens
raime
moq­
medebis adgils.
 TavdacviTi o.
obiEqturi – 1. obieqtTan
(mniSv. 1,2 dakavSirebuli).
 o. samyaro, o. sinamdvile,
o. kanonzomiereba.
2. miudgomeli, miuker­Zo­e­be­li.
 o. daskvna, o. Sefaseba,
o. adamiani.
 obieqtiuri Scd.
obiEqtiv-i [laT. objectivus
sag­nobrivi] – optikuri
xel­
sawyos nawili, ro­me­
lic erTi an ramdenime
lin­
zisgan Sedgeba da dak­
vir­vebis obieqtis mxaresaa
mi­
marTuli.
 fotoaparatis o, mik­
ros­
ko­pis o.
obivAtel-i [rus. обыватель]
– adamiani, romelic mok­
le­
bulia
sazogadoebriv
Tval­
Taxedvas da cxovrobs
mxolod wvrilmani piradi
interesebiT.
obligAcia [laT. obligatio
val­
debuleba] _ saxelmwifo
sesxis bileTi.
obrogAcia [laT. obrogatio] –
nawilobrivi cvlilebebis
Setana Zvel kanonSi.
observatOria [laT. ob­ser­
vatorium < observo vakvirdebi]
– Senoba da samecniero da­
wesebuleba,romelic mowyo­
bilia astronomiuli, ge­
o­
fizikuri da sxv. msgavsi
xasiaTis dakvirvebisTvis.
 abasTumnis astrofiziku­
ri o.
observAcia [laT. observatio]
– 1. (wign.) dakvirveba.
2.
izolacia
(specialur
sad­
gomebSi moTavseba) im
adamianebis, romlebic Se­
iZ­
leba dasnebovnebuli iy­
vnen Savi WiriT, qoleriT,
yva­viliT da yviTeli cxe­
lebiT (Cveulebriv iseTi da­
saxlebuli punqtebidan Ca­
mo­sulTa, sadac SeniSnulia
es daavadebani).
-3593. zRvaSi gemis ad­
gil­sam­
yo­
felis gansazRvra sa­na­
pi­ro obieqtebze an ciur
sxe­
ulebze dakvirvebiT.
obskUrant-i [laT. obscurans
(obscuranris) damabnelebuli]
– mecnierebisa da ganTlebis
mteri,reaqcioneri,bneleTis
mociquli.
obskurAntizm-i [laT. obscū­
rān­tionis] – mecnierebis da
s w a v ­l a - g a n a T l e b i s a d m i ,
kul­turuli progresisadmi
mtru­li
damokidebuleba;
bne­
leTis mociquloba.
obstrUqcia [laT. obstructio
Se­
ferxeba, dabrkoleba] –
sxdo­mis, krebis, visime ga­
mos­
vlis CaSla wa­
mo­Za­xi­
le­
biT, xmauriT, grZeli,
usag­no sityvis warmoTqmiT
da misT.
Oda [berZn. ōdē] – 1. Zvel ber­
ZnebSi: sazeimo lirikuli
leq­
si, romelsac gundi as­
rulebda.
2. saxotbo leqsi, romelSic
Sedioda istoriuli ambavi
an piri.
odekOlon-i [fr. eau de Co­logne
`kelnis (qalaqi ger­maniaSi)
wyali~] – sur­
ne­lo­van niv­
Ti­
erebaTa xsnari, spir­tiT
ga­
zavebuli; par­fiumerulhi­
gienuri sa­Su­
a­leba.
ova
 odekaloni, adekalo­
ni
Scd.
Odik-i [berZ. antimins] _ igi­
vea, rac antiminisi; tra­pe­
zis gardamoxsna, selis an
abreSumis oTxkuTxa qso­
vili wm. nawilebis an zi­
arebis saidumlos ga­
mo­
sa­xulebiT, ieso qristes
saflavSi Casvenebis de­ta­
le­
biT. kurTxevis Semdeg
tra­
pezze deben da iwyeba
zi­arebis saidumlo.
odiOzur-i [laT. odiosus si­
Zul­
vili] – (wign.) vinc an
rac uaryofiT da­mo­
ki­
de­
bulebas iwvevs; me­tis­
me­
tad
usiamovno, ara­
sa­
sur­
ve­li.
odQsea [< berZ. Odysseus] – 1.
Zveli saberZneTis epikuri
poema, aRwerilia odiseisitakis mefis – mogzauroba;
poemis Semqmnelad iTvleba
naxevradmiTiuri poeti –
go­meri.
2. TavgadasavlebiT mdidari
xe­ti­
ali.
Oval-i [fr. ovale da ovum kver­
cxi] – wagrZelebuli Ra­
ris moxazuloba, romelic
kvercxis sigrZiv Wrils
mog­
vagonebs.
¥ ovaluri.
 o. CarCo, o. detali.
ovAcia [laT. ovatio] – mo­wo­
ove
-360-
nebis, aRtacebis ko­leq­
ti­
uri gamoxatva mquxare xan­
grZlivi taSiT.
 orators o. mouwyves.
ovErdraft-i [ingl. overdraft]
– moklevadiani kreditis
forma, rodesac banki ix­dis
klientebis Ceks mimdinare
angariSis narCenis zemoT
(eZ­
levaT yvelaze saimedo
klientebs).
Ozon-i [< berZ. ozo suni
maqvs] – damaxasiaTebeli
su­
nis mqone air-Jangbadis
sa­
mi atomis naerTi; war­
mo­
iqmneba
eleqtronuli
gan­
muxtvis Sedegad (Weqaqu­
xilis dros) da mzis ul­
t­
raiisferi sxivebis moq­
me­
debiT; iyeneben wylis da
ha­
eris gasawmendad.
okeanarQum-i – okeanis (zRvis)
piras mowyobili wyalsacavi
– zRvis cxovelebze da­sak­
virveblad, maT Se­sas­wav­
lad.
okEane [berZ. okeanos] – 1.
kontinentebs Soris moq­ce­
uli wylis didi sivrce.
 wynari o. atlantikis o.
¥ okeanisa.
 okeanesi Secd.
2. berZnuli miTologiaSi.
wylis stiqiis RmerTi, ura­
nosisa da geas Svili.
okUlar-i [laT. ocularis Tva­
lisa] – optikuri xel­
sa­wyos nawili-linza an
lin­
zaTa sistema, romelic
mi­marTulia damkvirveblis
Tva­
lisaken.
 mikroskopis o.
 okuliari Secd.
okUlist-i [laT. oculus Tva­
li] – Tvalis eqimi; of­
Tal­
mologi.
okUpant-i okupaciis mona­wi­
le.
okupAcia [laT. occupatio] da
okupQreba [germ. okkupieren]
– romelime saxelmwifos
SeiaraRebuli Zalebis mier
sxva qveynis teritoriis
da­kaveba.
oligArqia [berZ. oligarchia]
– msxvili monopolisturi
ka­pitalis mcirericxovani
jgufis warmomadgenelTa
po­litikuri da ekonomikuri
batonoba; TviT es jgufi.
 finansuri o.
¥ oligarqiuli.
 o. mmarTveloba.
 oligarxia, oligarxiuli
Secd.
oligofrEnia [berZ. oli­gos
patara da phēn Wkua] – Tan­
dayolili Wkua­
sus­
toba.
Olimp-i [berZ. Olympos] –
-361ber­
Z­nul
miTologiaSi
Rmer­Te­bis sam­yofeli) am
sa­
xelwodebis mTa sa­ber­Z­
neT­Si); RmerTebis kre­bu­li.
¥ olimpiuri: olimpiuri
sim­
Svide – (wign.) didi sim­
S­
vide, aRuSfoTebloba.
 ixmareba agreTve olimpo.
olQmpiuri sxvaa (ix. olim­
pi­a­
da).
olQmpeli – berZnul miTo­
lo­giaSi: RmerTi, olimpoze
mcxov­
rebi.
 olimpieli sxvaa (ix.).
olimpQada [berZ. Olympias c
Olympiados] – 1. Zvel sa­ber­
ZneTSi: oTxwliani Sualedi
olimpiur TamaSebs Soris.
2. olimpiuri TamaSebi (ix.
aqve).
TETri olimpQada – ase
uwo­deben zamTris olim­pi­
adas.
3. sportuli, Teatraluri
da sxva xasiaTis Sejibreba,
kerZod, moswavleTa Sejib­
reba romelime saganSi.
 mxatvruli TviTSemoqmede­
bis o., moswavleTa res­pub­
li­
kuri maTematikuri o.
¥ olimpiuri.
 o. Cempioni.
olimpQuri TamASebi –
Ta­na­medrove saerTaSoriso
Se­
jibreba sportis ZiriTad
omn
sa­xeobebSi (imarTeba 4 we­
li­
wadSi erTxel sa­ber­
Z­
ne­
Tis olimpiadis msgav­
sad).
olimpQuri sOfeli –
sa­cxov­rebeli
saxeobis
kom­
pleqsi olimpiuri Ta­
ma­
Se­bis monawileTaTvis.
¥ olimpiadisa.
 olimpiadasi.
 olimpuri sxvaa (ix. olim­
pi).
olimpQeli _ (saub.). olim­
pi­
uri TamaSebis monawile
spor­
tsmeni.
 olimpeli sxvaa (ix.)
Olifa [rus. олифа berZ.
aleipha zeTi] – moxarSuli
zeTi (se­
lis,kanafis da sxva,
ro­melsac iyeneben zeTis
sa­Rebavebis da laqebis da­
sam­zadeblad.
Omar-i [fr. homard] – zRvis
di­di kibo erTgvari; gav­
r­celebulia
atlantikis
oke­
aneSi; aqvs gemrieli
xor­
ci.
ombUdsmen-i [Sved. ombudsman]
– saxalxo damcveli.
Omlet-i [fr. omelette] –
fqvilsa da rZeSi aTqvefili
kvercxebisgan momzadebuli
erbokvercxi.
omnQbus-i [laT. omnibus yve­
lasaTvis] – (moZv.) cxe­
neb­
omo
-362-
Seb­muli mra­val­ad­gi­li­
ani
kareta, romelsac dahyavda
mgzavrebi garkveuli marS­
ru­
tiT.
omOnim-i [berZ. homônymus]
– sityva, romlis bgeri­
Ti Semadgenloba emTx­ve­va
sxva sityvas, xolo mniS­
v­
ne­
lobiTa da warmoSobiT
gan­
sxvavdeba misgan.
 bali – mcenare, xili; bali
– cifrobrivi aRniSvna ri­
­
same; bali – sacekvao sa­
Ra­mo.
onAnizm-i – sqesobrivi mo­
Txov­nilebaTa arabunebrivi
xer­xiT dakmayofileba sas­
qeso organoebis ga­Ri­
zi­a­
nebiT (sqesobrivi aqtis ga­
reSe) [bibliuri legendis
per­sonaJis – onanis – sa­xe­
lis mixedviT].
Onkol-i [ingl. on call mo­
Txov­nisTanave] – (finans.)
spe­
cialuri angariSi, ro­
mel­
sac xsnian bankebi sa­
win­driT _ im pirobiT, rom
ses­xi daifareba yovel mo­
men­
tSi erT-erTi mxaris
(ban­kis an klientis) mo­
Txov­niT.
onkolOgia [berZ. onkos –
amo­burculoba da logos
moZ­
Rvreba]
–
medicinis
dar­gi, romelic swavlobs
sim­
sivneebs da maTi mkur­
na­
lobis meTodebs.
¥ onkologiuri.
 o. instituti, o. saavad­m­
yo­
fo.
onomQstika [berZ. onomasti­
kos saxelwodebasTan dakav­
Si­rebuli] – 1. ama Tu im
ena­
Si arsebuli sakuTar
sa­xelTa erToblioba.
2. enaTmecnierebis nawili,
ro­melic sakuTar saxelebs
swav­
lobs.
ontogEnez-i da onto­ge­nE­
zis-i [berZ. on(ontos) ar­se­
buli da genesis war­
moSoba,
ganviTareba] – (biol.) or­
ga­nizmis
individualuri
gan­
viTareba misi Casaxvidan
sicocxlis dasasrulamde.
oofOrit-i [< berZ. oophoron
sak­vercxe] – (medic.) qalis
sak­vercxis anTeba.
Op-art-i [ingl. op-art < op­
ti­cal optikuri xelovneba]
– modernistuli mi­mar­
Tu­
le­
ba saxviT xelovnebaSi,
ro­melic iyenebs optikur
efeq­
ts Seqmnils saxeeb­
iT
da mo­xatulobiT).
Opera [it. opera] – 1. Te­at­r­Si
Sesasruleblad gan­
kuT­
v­
ni­
li musikalur-dra­
matu­
li
na­
warmoebi;
Te­atralu­
ri
war­modgena, ro­
mel­
Sic moq­
-363me­
di pirni mRe­ri­an or­kes­
tris Tan­x­le­biT.
 klasikuri o., o. `daisi~,
o.-is solisti.
2. Teatri, romelSic aseTi
warmodgenebi imarTeba.
 Tbilisis o., o.-is Teatri,
o.-Si wavidnen.
¥ saopero.
Θs. xelovneba.
operatQuli – 1. uSua­lod
praqtikulad Sem­s­ru­le­be­
li risime.
 o. ganyofileba., o. or­ga­
no­
ebi.
2. praqtikuli amocanebis
swra­fad gadawyvetis una­
ris mqo­ne. [qarT. sinon. qme­
di­
Ti).
 o. xelmZRvaneloba.
 operaciulis (ix. ope­ra­cia).

mniSv.-iT (`operatiuli
Ca­re­va~) Scd.
operAtor-i [laT. operatos
moq­medi] – kinosuraTis ga­
daRebis specialisti; ki­no­
operatori.
xmis operatori – kino­
fil­mis xmis Caweris spe­
cialisti.
operAcia [laT. operatio moq­
me­
deba] – 1. qirurgiuli
moq­medeba zogi daavadebis
an Wrilobis samkurnalod.
 gulis o., o.-is gakeTeba.
2. saomar moqmedebaTa er­
opo
Tob­
lioba, romlbic ga­er­
Ti­anebulia erTi mizniT,
er­Ti amocaniT.
 sadesanto o., o.-is gegmis
Sedgena.
3. safinanso, savaWro da sxva
calke moqmedeba.
 sabanko o., safosto o.
¥ operaciuli (mniSvn. 1‑isaT­
vis).
 o. Careva e.i. operaciis ga­
keTeba.
¥ saoperacio (mniSvn. 1-isaT­
vis).
Θs. instrumentebi (mniSvn.
2-isaTvis), s. darbazi.
saoperacio – sa­a­vad­my­o­
foSi: saTanadod mo­wyo­
bi­
li sad­
go­
mi, sadac ope­ra­
cias ake­
Teben.
opEreta [it. operetta] – ko­mi­
kuri musikaluri nawarmoebi,
romelSic simRerebi, cekve­
bi da laparaki enacvleba
er­TmaneTs.
 kalmanis o.-ebi, o.-is Te­
atri, o.-is msaxiobi.
opQum-i [laT. opium < berZ.
opi­on yayaCos wveni] – xaS­
xa­Sis mo­
umwifebeli na­
yo­
fis
rZi­
ani
wve­
nisgan
mo­povebuli Zlieri nar­ko­
ti­kuli nivTiereba.
opozQcia [laT. opositio da­
pirispireba] _ raime or­
opo
-364-
ganizaciis SigniT arsebuli
jgufi, romelic Tavis Se­
xedulebebs, politikas upi­
rispirebs umravlesobis Se­
xedulebebs da politikas.
 partiis SigniT arsebuli
o., parlamentis o.
¥ opoziciuri.
 o. partiebi.
opoziciOneri – opo­zi­
ci­
is monawile.
opOnent-i [laT. opponens (op­
ponentis) vinc ekamaTeba visme]
– piri, romelic kamaTSi, pa­
eqrobaSi gamodis visime
mo­
sazrebis,
dasabuTebis
wi­
naaRmdeg.
 oficialuri o. (di­ser­
taciis dacvis dros).
oportUnizm-i [fr. opportu­
nisme] – Semguebloba, uka­
no­
noba.
¥ oportunistuli.
Θo. mimdinareoba.
oportUnist-i opor­tu­niz­
miT gamsWvaluli adamiani.
optAcia [laT. optatio arCevani,
sa­
surveli] – (samarT.) mo­
qa­
laqeobis amorCeva; ase­
Ti
ufleba
Cveulebriv
eni­
Weba im teritoriis mo­
sax­
leobas, romelic erTi
sa­
xelmwifodan meoris mflo­
belobaSi gadadis.
Optika [berZ. optikē] – 1. fi­
zikis nawili, romelic swav­
lobs sinaTlis movlenebs
da Tvisebebs.
2. kreb. xelsawyo-iaraRebi,
ro­melTa moqmedeba emyareba
si­naTles.
optimAluri [< laT. optimus
saukeTeso] – yvelaze xel­
sayreli, yvelaze Sesaferi,
saukeTeso.
 o. pirobebi, Tesvis o. va­
debi.
optQmizm-i [laT. optimus sa­
ukeTeso] – yvelaferSi kargi,
naTeli mxareebis danaxva;
mxne ganwyobileba,momavlis
rwmena; imedianoba.
(sapirisp. pesimizmi).
¥ optimisturi.
 o. ganwyobileba.
optQmist-i – optimizmiT
gam­
sWvaluli adamiani.
optQmum-i [laT. optimum sa­
ukeTeso] – (wign.) yvelaze
uf­ro xelsayreli pi­ro­
be­
bis erToblioba.
optOgrama [berZ. optos xi­
luli, xilvadi da gramma
Cawera, Canaweri] – Tvalis
ba­duraze asaxuli su­
ra­
Ti imisa, vinc an rac im­
yo­
feboda visime an risime
mxed­
velobis areSi am uka­
nasknelis sikvdilis win
(is, rom momakvdavi ada­mi­
a­
-365nis Tvalis badurze aRi­
beW­
deba
yvelaferi, rac
da­
inaxa
man
sicocxlis
uka­nasknel wamebSi, aR­mo­
aCina haidelbergis uni­ver­
sitetis profesorma kiunem
1881 w.).
optomEtria [berZ. optos xi­
luli da metreo vzomav] –
saTvaleebis (linzebisa da
CarCoebis) keTebis saqme.
orAkuli [laT. ora­cu­lum ga­
mo­
naTqvami,
wi­
nas­war­mety­
ve­
leba orare mboba] – Zvel
sa­
berZneTSi, romSi da Zvel
aRmosavleT qveynebSi:
1. winaswarmetyveleba, romel­
sac TiTqos RvTaebis STa­
gonebiT qurumebi ga­das­cemen
SemkiTxvel mor­w­muneebs.
2. adgili, taZari, sa­dac qu­
rumebi winas­
war­mety­ve­leb­
d­
nen.
orangUtan-i [malaiuri orang
utany] – adamianis msgavsi
di­
di maimuni.
 orangutangi _ ixmareba.
oranJErea [fr. orangerie] –
Seminuli saTavsi, sadac mo­
a­
Seneben mcenareebs (qarT.
sinon. saTburi).
 o.-is yvavilebi, o.-is po­
midori.
¥ saoranJereo.
 s. meurneoba.
orb
¥ oranJereisa.
 oranJereasi, ornJereia,
saoranJereio Scd.
orAtor-i [d. orator] – 1. piri,
ro­melic sajarod war­
moT­
qvams sityvas.
 o.-ebi erTmaneTs cvlid­
nen.
2. adamiani, romelsac exer­
xe­
ba sajarod sityvis war­
moTqma (qarT. sinon. mWev­
rmetyveli).
 kargi o.
¥ oratoruli.
 o. xelovneba, o. niWi.
oratOria [it. oratorio] – didi
musikaluri dramatuli na­
warmoebi gundisa, so­listmomRerlebis da or­
kes­
t­ri­
saTvis.
¥ oratoriuli da saorato­
rio.
 o. (s.) nawarmoebi, o. (s.)
libreto.
¥ oratoriisa.
 oratoriasi. Scd.
 oratoruli sxvaa (ix.
ora­tori).
Orbita [laT. orbita] ciu­ri
sxeulis, agreTve kos­
mo­
suri aparatis, xomaldis
sa­moZrao gza.
 dedamiwis o., mTvaris o.
¥ orbituli.
 o. frena, o. kosmosuri
sad­
guri.
org
-366-
¥ orbitisa.
 orbitasi, orbiti, orbi­
ta­luri Scd.
Orgazm-i [< berZ. orgaô da­vi­
be­
rebi, aRvigznebi] – uki­
du­resi aRgzneba, ro­melic
war­mo­iSoba sqe­sob­
rivi aq­
tis dam­Tavrebis mo­mentSi.
Organ-i [berZ. organon mu­si­
kaluri sakravi] – sasule
klaviSebiani musikaluri
sak­
ravi; Sedgeba milebisagan,
romlebic haeri saberve­
liT iWirxneba.
¥ saorgano.
 s. musika. s. koncerti.
 orRani, saorRano Scd.
organizAtor-i [fr. orga­ni­
sateur] – piri,romelic risa­
me
organizacias axdens; piri,
romelsac organizaciuli
muSaobis unari aqvs.
 niWieri o.
¥ organizatoruli.
 o. niWi, o. muSaoba.
organizAcia [fr. organisateus]
– 1. mowesrigeba, mowyoba
risame.
 Sromis mecnieruli o.
2. sazogadoebrivi gaerTi­
a­
neba an saxelmwifo dawe­
se­
buleba.
 samSeneblo o.
¥ organizaciuli da sa­or­
ganizacio (mniS. 1-isaTvis).
 o. (s,) sakiTxebi. s. ko­mi­
teti, s. periodi.
organQzeba [germ. organisieren]
_ igivea, rac organizacia
(mniSv. 1).
orgAnizm-i [fr. organisme] –
1. cocxali mTlianoba (ar­
seba an mcenare), romelic
SeTanxmebulad
moqmedi
or­ganoebisagan Sedgeba.
 umartivesi o.-ebi, cxo­ve­
luri o., mcenareuli o.
2. romelime adamianis fi­
zi­
kuri da sulier TvisebaTa
erToblioba.
 susti o.
orgAnuli – 1. risTvisac
sa­sicocxlo
procesebia
da­maxasiaTebeli; cocxali.
 o. buneba.
2. mcenareuli da cxoveluri
or­ganizmebis daSlis Se­
de­gad warmoqmnili; aseTi
daS­
lis procesi.
 o. sasuqi.
orgAnuli qQmia – qi­mi­is
nawili, romelic Se­is­
wav­
lis naxSirbadis Sem­
cvel
na­
erTebs.
 organiuli Scd.
orgAnist-i – organis dam­k­v­
re­li musikosi.
 orRanisti Scd.
Organo [berZ. organon iaraRi]
– 1. organizmis nawili, ro­
-367melsac garkveuli da­
niS­
nuleba aqvs.
 mxedvelobis o., Sinagani
o.-ebi.
2. saxelmwifo an sa­zo­
ga­do­
ebrivi dawesebuleba, or­
ganizacia.
 mmarTvelobis o.-ebi, sa­
fi­
nanso o.-ebi.
3. perioduli beWdvis ga­mo­
cema (gazeTi, Jurnali).
 `literaturuli saqar­
T­ve­
lo~ _ mweralTa kavSiris
organo.
Orgia [berZ. orgia] – 1. Ta­vaS­
vebuli, wregadasuli dros­
tareba, qeifi.
2. Zvel saberZneTsa da romSi
Rvinis
da
mxiarulebis
Rmer­Tis – dionises (ba­xu­
sis) dResaswauli.
ordAlia [laT. ordalio] – Sua
sa­
ukuneebSi: braldebis mow­
mis wameba gaxurebuli San­
TiT, mduRare wyliT da
misT. misi damnaSveoba –
uda­na­Sa­ulobis
ga­
sar­k­ve­
vad; Tu wa­mebas gauZlebda
ga­
sa­mar­T­le­bulad CaT­v­lid­
nen.
Orden-i [laT. ordo (odinis)
wign.] – 1. sxvadasxva xa­
ris­
xisa da saxelwodebis
niS­ani, romelsac xe­lis­uf­
leba ajildoebs gan­sa­kuT­
ore
rebuli dam­
sa­
xu­
re­
bi­
saTvis.
 vaxtang gorgaslis o.
2. kaTolikuri eklesiis or­
ganizacia, sazogadoeba.
 iezuitTa o.
Order-i [germ. Order < fr.
ordere brZaneba] – we­
ri­
lo­
biTi gan­
karguleba, sabuTi,
romelic risame nebarTvis,
ri­same miRebis uflebas
iZleva.
 binis o.
ordinArul-i [laT. ordinarius]
– (wign.) rac arafriT ar
ga­moirCeva.
 Cveulebrivi o. SemTxveva.
 ordinaluri Scd.
ordQnat-i [laT. ordinatis we­
sierad
ganlagebuli]
–
(ma­Tem.) erT-erTi sam ko­
or­dinatTgani,
romlebic
gan­
sazRvraven
wertilis
mde­
bareobas sivrceSi.
ordinAtor-i [laT. ordinatos
ganmkargulebeli, momwyobi]
– saavadmyofos, klinikis,
po­liklinikisa da misT.
mkur­
nali eqimi,romelic mu­
Saobs ganyofilebis gamgis
xelmZRvanelobiT.
ordinAtura – 1. ordinatoris
Tanamdeboba.
2. praqtikuli samedicino
as­pirantura.
orEol-i [fr. aureole < laT.
orT
-368-
aureolus mooqrovili] – 1.
x­vavebuli, ucnauri, gan­sa­
kuTrebuli.
na­Teli ciali mnaTobi sa­
ganis irgvliv.
originAlur-i < [laT. origi­
2. (gadat.) didebis,warmatebis
na­lis Tavdapirveli] – 1. ara­
atmosfero, romelic vinmes
Targmani, aranasesxebi; da­
axlavs.
moukidebeli Semoqmedebis
 warmatebis o.
Sedegad Seqmnili.
orTogrAfia [berZ. orphos
Θo. piesa, o. literatura.
swor da graphō vwer] – weris
2. rac an vinc sxvas ara hgavs,
dadgenili da sayovelTaod
TviTmyofadi.
3. Taviseburi,gansakuTrebuli,
miRebuli wesebi. (qarT. si­
araCveulebrivi.
non. marTlwera).
 o. Sexeduleba, o. kon­s­
¥ orTografiuli.
truq­
cia.
 o. Secdoma, qarTuli o.

`daTa
TuTaSxia~ o. ro­
leqsiqoni.
ma­nia.
orTodOqsul-i [< berZ.

orginaruli Scd.
ortho­doxos marTlmorwmune]
– (wign.) raime moZRvrebis, orientAcia [fr. orientation]
da orientQreba [germ.
Se­
xedulebis ganuxrelad
ori­en­tieren] – 1. sivrceSi ori­
mimdevari; Tanmimdevruli.
entirebis garkveva.
orTopEdia [berZ. orthos swo­
2.
gadat. (wign.) raime sa­
ki­
ri da paideia aRzrda] – me­
TxebSi, garemomcvel pi­
dicinis nawili, romelic
robebSi garkvevis unari.
swavlobs da mkurnalobs

swori o. politikaSi.
xerxemlisa da kidurebis
saorientacio – winaswari,
deformaciebs.
mi­axloebiTi.
origQnal-i [< fr. original Tav­
 wignis s. fasi, s. gegma.
dapirveli, laT. originalis <
oriEntir-i [rus. ориентир <
origo warmoSoba] – 1. dedani,
fr. ori­en­tation orientacia] –
Tav­dapirveli eg­zemplari;
(samx.) uZ­
ravi, calke mdgo­
xelnaweri da gra­fikuli
mi sagani. (mag. xe, koS­
ki da
masala.
misT.),
ro­
m
e­
l
ic
kar­
gad
 romanis o.-Si wakiTxva.
Cans da gamodgeba ad­
gil­
2. adamiani, romelic sxvas
mde­
b
areobaSi
ga­
s
ar­
k
v
­
evad.
ar hgavs, Taviseburi, gan­s­
-369-
oto
nesis warmoqmna, warmoSoba,
gan­
viTareba] – mTaTa war­
– koleqtivi musikosebisa,
moqmnis
procesi.
romlebic erTad asruleben
musikalur nawarmoebs sxva­ orogrAfia [berZ. oros mTa da
grapho vwer] – fizikuri geo­
dasxva sakraviT.
grafiis nawili, romelic
Θsimfoniuri o., sasuliero
dedamiwis zedapiris re­
li­
o.-is diriJori.
efs
swavlobs.
Ormuzd-i [berZ.] – Zvel spar­
sul religiaSi: sinTlisa orqQdea [berZ. orchidion] –
tro­pikuli da subtro­
pi­
da sikeTis RvTaeba (spar­
ku­li balaxovani mcenare;
sulad – ahura – mazda).
aqvs originaluri formis
ornAment-i [laT. ornamentum
yva­vilebi, upiratesad sur­
samkauli] – ferweruli,
ne­lovani.
grafikuli an skulpturuli
sam­
kauli, romelic Sed­ Orqit-i < [berZ. orphis saTesle
jirkvali] mamakacis saTes­
ge­
ba geometriuli fi­gu­
le jirkvalis anTeba.
re­
bis
an
stilizebuli
cxo­velebis, mcenareebis ga­ Osana [berZ. hōsanna Zv. eb­ra­
mosaxulebTagan (qarT. si­
ul. hōsāná! miSvele!] – sa­
non. CuqurTma).
lo­
cavi sityvaa – Se­Za­
xili
 qarTuli o.
eb­
raelebis da qris­
ti­
a­
ne­
¥ ornamentuli.
bisa.
 o. moxatuloba.
osQris-i da ozQris-i [berZ.
 ornamentaruli Scd.
Orisis] – Zvel egvi pitur re­
orniTolOgia [berZ. ornis
l­igiaSi: mcenareulis, mTva­
(ornithos) frinveli da logos
risa da nilosis RmerTi.
moZRvreba] – zoologiis na­ ostrAkizm-i [berZ. ostrakismos
wili, romelic frinvelebs
ostraka doqis, qoTnis nam­t­
Seiswavlis.
vrevi, natexi] – gandevna, ga­
¥ orniTologiuri.
samarTleba visime.
 o. gamokvleva.
 ornitologia, ornitolo­ Otel-i [fr. hotel] _ igivea,
rac sastumro.
giuri Scd.
[fr.
ottomene
orogEnez-i da orogenE­ otOman-i
< Turq.] – rbili divani, ro­
zis-i [berZ. oros mTa da ge­
Orkestr-i [fr. orchostre berZ.]
oto
-370-
melsac Tavsa da boloSi
aqvs muTaqebi.
otOfon-i [berZ. us(ôtos) yu­
ri da phone bgera] – smenis
gasaZlierebeli xelsawyo
(maT­Tvis, visac smena ak­
lia).
Ofis-i [ingl. office] – ra­i­
me uwyebis, samsaxuris sam­
yofeli; kantora; firmis
saq­
mianobis sawarmoebeli
ad­
gili, bina, sammarTvelo.
ofQcer-i [germ. officier] – piri,
romelic armiisa da flotis
meTaurTa
Semadgenlobas
ga­
nekuTvneba.
 mekavSire o., flotis o.
 aficeri Scd.
oficiAlur-i [laT. oficialis
Ta­namdebobrivi] _ 1. mTav­
ro­
bis an Tanamdebobis pi­
risgan momdinare.
 o. uaryofa.
2.Θ rac yvela wesis dacviT
xde­ba.
 o. mowveva, o. miReba,
o. viziti.
oficQant-i [germ. offiziant]
– saWmel-saWmlis mimtani
(res­toranSi, sasadiloSi,
kafeSi).
 aficanti Scd.
oficQoz-i – (wign.) ofi­ci­
ozuri (ix.) beWdviTi or­
gano.
oficiOzuri [germ. Offizios]
– (wign.) formalurad mTav­
robisagan damoukidebeli,
mag­
ram sinamdvileSi mi­
si
Tvalsazrisis gamom­
xat­
ve­
li
(gazeTi, Jurnali da misT.)
Θam sityvis xmareba `ofi­
cialuri~-s mniS.-iT Scd.
ofsAid-i [ingl. off side] –
(sp.) fexburTSi: TamaSgare
mdgo­
mareoba.
Ofset-i [ingl. ofset] – (po­
ligr.) beWdvis xerxi, rom­
lis drosac firidan saRe­
bavi gadadis jer rezinis
ze­dapirze, xolo iqidan ki
qa­
Raldze.
oqlokrAtika [berZ. ochlos
brbo, mdabio da krantos xe­
lisufleba] – brbos xe­li­
sufleba.
oqtAedr-i [berZ. okto rva da
hedra fuZe, gvredi] – (ma­
Tem.) sxeuli, romelic Se­
mosazRvrulia rva sib­
r­
tyiT; rvawaxnaga.
oqtAgon-i [berZ. oktagonon]
(ma­Tem.) rvakuTxedi.
Oqtava [laT. octava (mdedr.)
merve] – (mus.) intervali
mo­cemul bgerasa da misgan
merve bgeras Soris.
 oktava Scd.
Oqtant-i [laT. Octans (Octantis)]
-371– cis samxreT naxevarsferos
Tanavarskvlavedi.
oqtOron-i [ingl. octorom]
– adamiani, romelic war­
mo­
iSva TeTrkanianisa da
kvar­teronis
qorwinebis
Se­
degad; feradkaniani, ro­
melsac 1/8 zangis sisxli
aqvs.
oqtroirEbul-i kon­st
­ i­
tUcia [fr. Octoyer Cu­qe­ba]
– konstitucia, ro­melsac
ga­
moscems sa­
xel­mwifos me­
Ta­uri war­mo­
madgenlobiTi
or­
ga­no­ebis
(parlamentis
...) mo­
nawileobis gareSe.
Oxra [berZ. ochra] – bunebrivi
mineraluri saRebavi yvi­
Te­
li an wiTeli feris; (qarT.
si­
non. Jangmiwa).
¥ oxrasi.
 oxrisa Scd.
paT
miiRweva.
paginAcia [< laT. Pagina gver­
di] – wignis an xelnaweris
gverdebis numeracia.
pAgoda [port. pagoda <
sanskr.] – bu­
disturi sa­
kul­
to da me­
mo­
rialuri
na­geboba (taZari) So­
reuli
aR­mo­
sav­
leTis
qvey­
nebSi
(Ci­neTSi, iapo­
niaSi, in­
do­
eT­Si da sxv.); warmoadgens
koSks, mra­
valiarusians.
pAdre [it. esp. padre mama] – ka­
TolikebSi: mRvdeli.
pavilQon-i [fr. pavillon] – 1.
msubuqi nageboba (baRebSi,
qu­CebSi).
 yvavilebis p., savaWro p.
2. Senoba gamofenis eq­
s­
po­
nantebisaTvis, kino an fo­
togadaRebebisaTvis, xmis
Ca­werisaTvis da sxv.
 sagamofeno p.
paTetQkuri [berZ. pathetikos]
– (wign.) paTosiT aRsavse;
p
ama­Relvebeli, mgznebare.
 p. toni, p. sityva.
pa [fr. pas] – cekvaSi: calkeuli
 paTetiuri, patetikuri
ritmuli moZraoba, nabijis
Scd.
gadadgma.
pablQsiti [ingl. publicity] paTolOgia [berZ. pathos da­
avadeba da logos moZRvreba]
– cno­biloba, popularoba,
– 1. mecniereba, romelic
ro­
me­lic publicisturi ga­
swav­
lobs organizmSi sxva­
mos­
vl
­ ebiT, aseve mas­mediis
dasxva
daavadebebis war­
sa­
Su­a­lebebis ga­
moyenebiT
mo­Sobasa da mimdinareobas,
paT
-372-
nor­misagan gadaxras.
 zogadi p.
2. (gadat.) avadmyofuri pro­
cesebi, normisagan ga­daxra
organizmSi; ara­nor­
ma­lu­
ro­
ba, simaxinje.
 sisxlZarRvebis p.
¥ paTologiuri.
 p. movlenebi.
paTologQuri anatOmia –
mec­niereba, romelic swav­
lobs daavadebis Sedegad
or­
ganizmSi momxdar cvli­
le­
bebs.
 patologia, patologiuri
Scd.
pATos-i [berZ. pathos] – (wign.)
aR­frTovaneba,
aRmafrena,
mgzne­
bareba.
 p.-iT laparaki.
pAi [Turq. pay xvedriTi wili]
– saerTo saqmeSi (mag. fir­
maSi) misi TiToeuli wevris
mier Setanili wili.
 Sesasvleli p.
mepAie _ pais mflobeli.
 firmis m.
¥ mepaiisa.
 mepaiesi Scd.
pAketi [germ. Paket] – konverti,
romelSic Cadebulia ofi­
cialuri, saqmiani qaRaldi.
 saidumlo p.
palAdin-i [fr. Paladin] – Sua
sa­
ukuneebSi dasavleT ev­
ro­paSi: raindi mefis ama­
laSi.
palAnkin-i [fr. palanquin <
sanskr.] – aziis, afrikisa da
samxreT amerikis zog qve­
yanaSi: mxrebze dasadgami
tax­
trevani didebulTa sa­
ta­reblad.
palAntin-i [fr. palantine] –
qalis wamosasxami bewvisa
an xaverdisa.
pAlas-i [spars. pelasi] – uxao
ormxrivi xaliCa xeliT an
manqaniT nakeTebi.
pAlata [laT. palatium sasax­le]
– 1. saavadmyofoebSi: oTaxi,
ro­melSic
avadmyofebi
wvanan.
 p. #5, p.-is eqimi.
2. zog qveyanaSi: war­mo­
mad­
gen­lobiTi organoebis an
ma­Ti calke Semadgeneli
na­
wi­
lebis saxelwodeba.
qvEda pAlata – pirveli
sa­ka­
nonmdeblo instancia
zo­gi­
erT qveyanaSi.
zEda pAlata – umaRlesi
sa­kanonmdeblo instancia
zo­gierT qveyanaSi.
TEmTa pAlata _ inglisis
parlamentis qveda palata.
lOrdTa pAlata _ in­
g­lisis parlamentis zeda
palata.
3. zogi saxelmwifo da­
we­
se­
-373bu­
lebis saxelwodeba.
 wignis p.
paleo... – mniSvnelobiT Zve­
li.
 paleontologia.
paleogrAfia [berZ. pa­la­i­os
Zveli da graphō vwer] – mec­
niereba, ro­
me­lic Se­is­
wav­
lis Zve­
li xel­
na­
werebis
ga­
reg­nul mxares (asoTa
mo­
xazulobas, sawer ma­sa­
las da sxv.) (qarT. sinon.
dam­wer­
lo­baT­mcodneoba).
¥ paleografiuli.
 p. albomi, teqstis p. ana­
lizi.
paleontolOgia [berZ. pa­
laios Zveli onkontos arseba da
logos moZRvreba] – mec­ni­ereba
gadaSenebul cxo­velTa da
mcenareTa Se­sa­xeb; swavlobs
maT ga­na­marxebuli naSTebis
mi­
xed­viT.
¥ paleontologiuri.
 p. muzeumi, p. atlasi.
paliAtiv-i [fr. palliatif] – 1.
wamali, romelsac droebiT
amsubuqebs avadmyofis mdgo­
mareobas, magram ar kur­navs
mas.
2. (gadat.) RonisZieba, sa­Su­
aleba, romelic uz­run­vel­
yofs dasaxuli amocanis
mxolod nawilobriv gada­
wyvetas, warmoadgens Zneli
pam
mdgomareobidan droebiT
gamosvlas; naxevarzoma.
palQtra [rus. палитра < fr.
palette] – 1. Txeli ficari,ro­
melsac mxatvrebi xmaroben
saRebavebis Sesazaveblad;
aqvs naxvreti – marcxena
xelis cerze wamosacmevad.
2. (gadat.) fenebis Sexameba,
Sexamebis Tavisebureba cal­
keul naxatSi an, saerTod,
mxatvris SemoqmedebaSi.
pAlma [laT. palma] – Tbili
qvey­nebis maradmwvane xe;
aqvs maRali, swori da­
u­
to­
tavi tani da wverze jgufad
Sekrebili maraosebri an
farTisebri msxvili foT­
lebi.
 qoqosis p., finikis p.
palpAcia [laT. palpatio ga­sin­
jva xeliT] – (medic.) avad­
myofis organoebis xeliT
gasinjvis meTodi.
pAmpa da pAmpas-i [esp. pampa
(mx.), pampas (mr.)] – veli
(ve­lebi) samxreT amerikis
zomier sartyelSi.
¥ pampisa da pampasisa.
 pampasi Scd.
pAmflet-i [ingl. pamphlet] –
sarkazmiT
ganmsWvaluli
pub­
licisturi nawarmoebi,
romelic mimarTulia ama Tu
im piris, politikuri mov­
pan
-374-
lenis da sxv. winaaRmdeg.
 politikuri p.
pan... [berZ. pan. yvelaferi] –
sityvis TavsarTi mniS­
vn
­e­
lo­biT `yovlis momcveli,
yve­
lafers rom exeba~.
 panamerikanizmi, panameri­
ku­
li.
panAgia [berZ. panagia] – pa­ta­
ra xati (Cveulebriv RvTis­
mSoblisa Zvirfasi qve­biT
Semkuli), romelsac mar­T­
lmadidebeli epis­
ko­po­sebi
ZewkviT ikidebdnen gulze
(tansacmlis zemodan).
¥ panagiisa.
 panagea, panageia, panaRia,
panagiasi Scd.
pAnama [fr. panama < geogr. sax.]
– 1. farTofarfliani sa­
za­
fxulo qudi erTgvari.
2. xelovnuri abreSumis qso­
vili erTgvari.
panASvid-i [saS. berZ. pan­ny­
chida panixis, panaxidos: pan
– yvela, yoveli, `yovel Ra­
misa~ da nix – Rame] – mar­
T­lmadidebelTa sulis mo­
saxsenebeli
wes-Cveuleba,
loc­va, galoba; pirveli
qris­tianebi devnis gamo
Ra­miT asrulebdnen am ce­
re­
monials, amitom ewoda
`yo­vel Ramisa~.
panAcea [laT. panacea < berZ.
panakeia wamali, romelic
yve­la daavadebas Svelis
(Zv. berZ. qalRmerTis Pa­
nakeia-s saxelis mixedviT)]
– (iron.) (wign.) uebari sa­
Su­aleba, romelic TiTqos
yve­la SemTxvevaSi Svelis
ada­mians.
¥ panaceisa.
 panaceasi, panaceia Scd.
pandEmia [berZ. pamdemia mTeli
xalxi] – epidemia, romelic
edeba mosaxleobis did na­
wils, mTel qveyanas, mTel
rig qveynebs.
pAndus-i [fr. penie douce dam­re­ci
ferdobi, kal­
Ta] – damreci
baqani Se­
no­
bis SesasvlelTan,
ro­me­
lic cvlis kibes da ga­
mo­iyeneba avtopmobilis Se­
sasvlelad.
panegQrik-i [berZ. pnegyrikos
sadResaswaulo, sazeimo si­
tyva] – 1. oratoris sa­
qe­
ba­
ri sityva visime an risime
miZRvnili.
2. (gadat.) aRtacebuli da
uzo­
mo qeba.
¥ panegiristi, panegiruli.
 p. sityva, qeba.
panTEizm-i [berZ. pan yve­
laferi da theos RmerTi]
– religiur-filosofiuri
moZRvreba, romelic RmerTs
aigivebs bunebasTan, xolo
-375bunebas ganixilavs rogorc
RvTaebis gansaxierebas.
panTEon-i [< berZ. Pantheion,
laT. Pantheon] – 1. Zvel sa­
berZneTsa da romSi: yvela
RmerTis saxelze agebuli
ta­Zari.
2. sasaflao an akldama, sa­
dac gamoCenil adamianebs
asaf­laveben.
 mTawmindis p., didubis p.
3. romelime poliTeistur
re­
ligiaSi: yvela RmerTis
erToblioba.
 berZnuli p.
pAnTera [berZ. panther] _ igivea,
rac leopardi.
 panTeris.
 panTerasi, pantera Scd.
pAnika < [berZ. panikos tyis,
RvTa­ebis, panis saxelidan]
– uecari SiSi, romelic
mo­
icavs adamianTa jgufs
(an calke adamians); ase­Ti
SiSiT gamowveuli mRel­va­
reba, areuloba.
¥ panikuri.
 p. SiSi.
pAnk-i [ingl. Punk CerCeti, ye­
yeCi, biWi] – axalgazrda
ada­miani uCveulo, eqstra­
vaganturi qcevis wesebiT.
pankrEas-i [berZ. pankreas] –
(anat.) kuWukana jirkvali.
pAnk-rok-i [ingl. Punk rock
pan
< punk biWi da rock rxeva]
– axal­
gazrdaTa Soris
po­pu­
laruli musikaluri
forma, romelic
axloa
adreul rok-en-rolTan.
pAno [fr. panneau] – 1. kedlis
an Weris zedapiris nawili,
romelsac
Semovlebuli
aqvs ornamenti an ro­
mel­
zec Cveulebriv mo­Tav­
se­
bulia ferweruli an skul­
pturuli ga­
mo­
sa­
xu­
le­ba.
2. tiloze gamosaxuli su­
ra­
Ti, romelic mudmivad aris
gakruli kedlis raime na­
wil­
ze.
panoptQkum-i [berZ. pan yve­
laferi da optikos mxed­
ve­
lo­
ba] – muzeumi, romelSic
ga­mofenilia naturaluri
zomis sanTlis figurebi.
panOrama [berZ. pan yvelaferi
da horama xedi, sanaxaoba] –
1. raime vrceli midamos xe­
di, Cveulebriv zevidan.
 qalaqis p.
2. mrgvali Senobis SigniTa
ke­delze moTavsebuli su­
raTi, romlis wina pla­ni
mo­culobiTia; gan­
Tav­
se­bu­
lia zevidan.
pansQon-i [fr. pension] – 1.
ker­Zo sastumro, sa­
dac dam­
qiraveblebi uz­
run­
vel­
yo­
fil­
ni arian kvebiTa da
pan
-376-
mov­liT (momsaxurebiT).
2. revoluciamdel ruseTSi:
daxuruli
saswavlebeli
sa­
erTo sacxovrebliT.
 keTilSobil qalTa p.
pansiOnat-i [fr. pensionnat] –
1. erTgvari sistema, ro­mel­
Sic damsvneblebs eZlevaT
adgili Ramis gasaTevad, av­
tomobilis gasaCereblad
da sxva (Cveulebriv, kuror­
tze).
2. dasasvenebeli saxlis na­
ir­
saxeoba.
pantOmima < [berZ. pantomimos
msaxiobi, romelic mxolod
sxe­
ulis moZraobiT Ta­
ma­
Sobs] – usityvo Te­at­ra­
lu­ri warmodgena, rom­lis
moq­medi pirebi azrebsa da
grZnobebs JestebiT ga­
mo­
xataven.
¥ pantomimuri.
 p. scenebi baletSi.
pApert-i [berZ. parapetros] – ga­
lerea an parmaRi mar­T­l­
madidebluri eklesiis Se­
sas­vlelis win.
pAp-i [laT. Papa < berZ. pap­pas
mama] – romis papi ka­To­li­
kur eklesiis uzenaesi me­
Tauri.
papQrus-i [laT. papyrus berZ.
papyros] – 1. erTgvari tro­
pi­kuli lerwami; xarobs
gan­
sakuTrebiT
afrikaSi
(qarT. sinon. Wili).
2. am mcenaris Reroebisgan
dam­zadebuli saweri ma­
sa­la, romelsac xma­
rob­
d­nen egvi ptelebi da sxv.
Zve­li xalxebi (maT So­
ris qarTvelebic;) aseT ma­
salaze Sesrulebuli xel­
naweri.
pAJ-i [fr. page] – 1. Sua sa­u­
kuneebSi dasavleT evropaSi:
axalgazrda aznauri (vaJi),
romelic msaxurad edga fe­
odals an mefes da gadioda
raindobisaTvis
mzadebis
pir­vel safexurs.
2. mefis ruseTSi _ paJTa
korpusi:
TavadaznaurTa
sa­Sualo samxedro sas­
wav­
le­
beli; paJTa korpusis
aR­sazrdeli.
para... [berZ. para gverdiT, ax­
los; iqve] – mniSvneloba
si­axlovis, erTgvarovnebisa,
msgavsebisa.
parabElum-i [laT. para bellum
`emzade omisaTvis~] – pis­
toleti erTgvari.
parAbola [berZ. parabole] –
(maTem.) Cauketavi mo­du­
li,
romlis yoveli wer­tili
Tanabrad aris da­So­re­
bu­
li mocemuli wer­
ti­li­
dan (fokusidan) da mo­
-377-
par
ce­
muli
swori
xazidan
cxov­
robs da mis xarjze
(di­­
reqtrisidan).
saz­
rdoobs.
2.
(gadat.)
adamiani,muqTaxora,
parAgraf-i [berZ. paragraphos]
romelic
sxvisi SromiT
– 1. wignis, statiis na­
wi­li,
cxov­
robs.
romelsac TavSi Cve­u­leb­
¥
parazituli.
riv § niSani uzis rigiTi
 p. sokoebi.
no­
mris win.
parAklis
-i [berZ. parakleton
 wesdebis pirveli p.
ma­nugeSebeli] – saeklesio
2. TviT es niSani.
RvTismsaxurebis
saxeoba,
parAd-i [fr. parade] sazeimo
loc­
va cocxalTaTvis. pa­
daTvaliereba
(jarebisa,
rak­
l
isis gadaxdis dros
fiz­kulturelebisa) (qarT.
wmin­
danebs
Sewevnas
da
sinon. aRlumi).
Su­
a
mdgomlobas
sTxoven
¥ saparado.
uf­lis mimarT. arsebobs
 s. forma.
pa­raklisi samSvidobo, jan­
parAduli – 1. sazeimo.
m­rTelobisaTvis, mgzav­
ro­
 p. ganwyobileba.
bisaTvis...
 p. xmauri.
parAlel
-i [berZ. parallelos] – 1.
2. (gadat.) moCvenebiTi, usa­
(maTem.) paraleluri xazi.
fuZ­vlo.

p.-is gavleba.
parAdiz-i [fr. paradis < berZ.
2. ekvadoris pararelurad
paradeisos baRi, parki, sa­
gav­
lebuli
warmosaxviTi
moTxe] _ qandara TeatrSi.
xa­
z
i
dedamiwis
zedapirze.
parAdoqs-i [berZ. parado­xos ara­
C­
veulebrivi, mou­lod­neli,  p.-ebi da meridianebi.
uc­
nauri] – azri, msjeloba, 3. gadat. (wign.) movlena, ro­
melic SeiZleba Seudardes
ro­
me­lic mkveTrad gan­s­x­
sxva msgavs movlenas; Se­
da­
vav­
deba sayovelTaod aRi­
reba, Sepirispireba.
a­
re­bulisagan, ewi­na­
aR­m­de­
 istoriuli p., p.-is gav­
le­
geba saR azrs (zogjer
ba.
mxo­lod er­Ti SexedviT).
paralEluri – 1. iseTi
parAzit-i [fr. parasitos] –
(swo­ri xazi da sxv.,) ro­
1. organizmi (mcenare an
me­lic erT sibrtyezea mo­
cxo­veli) romelic sxva
Tav­
se­
bu­
li da erTmaneTs
or­
ganizmze
(organizmSi)
par
-378-
ar ga­dak­veTen.
2. (gadat.) rac ramesTan erTad
xdeba erTdroulad.
 p. muSaoba.
paralelepQped-i [berZ. paral­
le­lepipedon] – (maT.) eqvswaxnaga
sxuli, romelsac aqvs pa­ra­
leluri da toli mo­
pir­
dapire waxnagebi (pa­ra­le­
logramebi).
 paralelopi pedi Scd.
paralElizm-i – (wign.) sru­
li damTxveva, gameoreba;
dub­
lireba.
 p. ori firmis muSaobaSi.
paralelOgram-i [berZ. pa­ral­
lelogrammon] – (maTem.) oTx­
kuTxedi, romlis mo­pir­da­
pire gverdebi erTmaneTis
to­
lia da paraleluri.
parAliz-i [polon. paraliz <
berZ. paralysis moduneba] – 1.
(medic.) dambla.
2. (gadat.) moqmedebis una­
ris
dakargva; dacemis mdgo­
mareoba.
 xelisuflebis p.
¥ paralizeba, paralizebu­
li.
 p. kiduri.
parAmetr-i [berZ. parametrō vu­
fardeb] – 1. (maTem.) si­
di­de,
romelic Sedis maTe­matikur
formulaSi da Ta­vis mudmiv
mniSvnelobas
inarCunebs
mxo­lod mocemuli amo­ca­
nis pirobebSi.
2. (fiz. teq.) raime sagnis an
movlenis ZiriTadi sidide
an sidideebi.
parAnoia [berZ. paranoia si­
gi­
Je] – (medic.) erTgavri
fsi­
qikuri daavadeba; da­ma­
xasiaTebelia bodvebi, zog­
jer halucinaciebic.
paranOmia [berZ. paranomia
ukanonoba] – kanonebSi ar­
sebuli winaaRmdgoba.
parApet-i [it. parapetto < parare
dacva da petto mkerdi] –
risame gaswvriv gakeTebuli
moajiri.
 xidis p., saxlis saxuravis
p.
parAplan-i [fr. planer pla­
nireba laT. planus brtyeli,
swori] – specialuri pa­
ra­Suti planirebuli fre­
nisaTvis amomavali sahaero
nakadebis gamoyenebiT.
parAfin-i [fr. paraffine <
laT.] – sanTlismagvari
TeT­­
ri an moyviTalo niv­
Tiereba, romelsac
iRe­
ben navTobisagan, mura nax­
Sirisagan da sxv.
parafQreba [fr. parapher laT.]
– (di pl.) winaswari (mxo­
lod inicialebiT) xelis
mo­wera oficialur xelis
-379moweramde (sa­erTaSoriso
xel­
Sekrulebis).
¥ parafirebuli.
 p. xelSekruleba.
parafsiqolOgia – kvle­
va-Ziebis dargi; Ziri­Ta­dad
Se­
iswavlis: 1. mgrZno­be­lo­
bis formebs, ro­melic uz­
runvelyofs
in­formaciis
mi­
Rebis iseT xer­xebs, ro­
mel­Ta axsna ar xer­xdeba
grZno­bis or­ga­no­e­bis moq­me­
de­
biT.
2. cocxali arsebis ze­moq­
medebis formebs iseT fi­
zikur movlenebze,romlebic
xdeba organizmis miRma,kun­
Tovani Zaldatanebis ga­
re­
Se (surviliT, gonebrivi
zemoqmedebiT da sxv.);
p.-is erT-erTi Semadgeneli
nawilia telepaTia.
parASut-i [fr. parachute] –
saf­reni aparatidan ada­mi­
a­
nis gadmosaxtomi, tvirTis
Ca­mosaSvebi, kosmosuri xo­
mal­
dis dabla dasasmeli
mo­
wyobiloba; haerSi ix­
s­ne­
ba qolgasaviT.
 TviTmfrinavidan p-iT gad­
moxtoma.
¥ saparaSuto.
 s. sporti.
paraSUtizm-i _ saparaSuto
spor­ti.
paraSUtist-i
par
–
adamiani,
ro­me­
lic paraSutiT xte­
ba
xol­
me (Cveulebriv TviT­m­
f­ri­
navidan).
parvEniu [fr. parvenu] – metiCara,
romelmac aristrokatiul
sazogadoebaSi SeaRwia da
aris adamiani ara­
did­
gva­
ro­vani war­
mo­
mav­
lobisa.
pArvat-i _ induizmis erTer­Ti umTavresi qalRmerTi,
Sivas coli.
parTenogEnez-i [berZ. par­the­
nos qalwuli da genesis da­
badeba, warmoSoba] – (biol.)
sqesobrivi
gamravlebis
erT-erTi forma – kvercxis
ganviTareba ganayofierebis
gareSe, damaxasiaTebelia
bevri uxerxemlo cxovelsa
da mcenarisaTvis.
pAri [fr. pari] – sanaZleos
pi­
robebi, riTac wamgebi pi­
ri asrulebs raime val­de­
bulebas.
pArik-i [fr. perruquet] – sxvisi
an xelovnuri Tmisgan ga­
ke­
Tebuli Tavsaburavi.
parikmAxer-i [germ. peruek­
ma­cker] – ostati, romelic
kreWs, parsavs Tmas da sxv.
(kacebis p.-is moZv. sinon.
dalaqi).
¥ saparikmaxero.
par
 s. saloni.
-380-
ra marTkuTxa an sxva for­
mis gluvi ficrebi iatakis
saparikmAxero – saloni,
dasagebad.
sa­
dac parikmaxerebi mu­Sa­
 p.-is iataki.
o­
ben (kacebis s.-os moZv.
2. aseTi ficrebiT dagebuli
sinon. sadalaqo).
iataki.
 mamakacTa da qalTa s.
 gaprialebuli p.
parQtet-i [germ. paritat <
mepArkete – muSa,romelic
laT. paritas Tanasworoba]
parkets amzadebs an agebs.
– 1. (ekon.) sxvadasxva qvey­
¥
meparketisa.
nis valutis Sefardeba oq­
 meparketesi Scd.
roTi.
­
2. (samarT.) mxareTa Ta­nas­ parkQnson-is daavAdeba. [sa­
kuT.
sax.]
–
(medic.)
Ta­
v
is
wo­
robis princi pi raime
tvi­
nis qronikuli da­a­
va­
de­
uTan­
xmoebis, konfliqtis
ba,
romlisTvisac
da­
m
a­
xa­
garCevisas.
si­aTebelia kidurebisa da
pArk-i [ing. park] _ 1. didi baRi,
Ta­vis kankali da sxv.
ro­
melSic mowyobilia xeiv­
nebi, yvavilnarebi, saTamaSo parlAment-i [fr. parlament par­
ler laparaki] – saxelmwifos
moednebi, nairnairi ga­
sar­
umaRlesi
sakanonmdeblo
To­bebi da sxv.
or­gano.
 vakis p. (TbilisSi).
 saqarTvelos p., inglisis
2. transportis saSualebaTa
p.
dgomis da movla-remontis
adgili.
parlamEntar-i [germ. parla­
 avtobusebis p., taqsebis
men­ta­rier] – parlamentis wev­
p.
ri.
zoologQuri pArki (Se­
¥ parlamenturi.
 p. xelisufleba, p. weswyo­
mok­
le­biT zooparki) _ ix.
bileba, p. respublika.
zo­
ologiuri.
¥ saparlamento.
¥ saparko (mniSvn. 1-isaT­
 s. arCevnebi, s. komisia.
vis).
 parlamentaruli Scd.
 s. zona, s. arqiteqtura.
 farexi (me-2 mniSvn-iT) parOdia [berZ. parodia] – 1.
Scd.
sa­tiruli xasiaTis mibaZva
pArket-i [fr. parquet] – 1. pa­ta­
vi­sime an risame susti mxa­
-381-
par
reebis gakilvis mizniT.
yu­rebelTa darbazis sa­
2. (gadat.) garegnuli mibaZva,
var­Zlebis rigi, romlebic
romelic amaxinjebs imis
sce­
nis doneze odnav dab­
arss, rasac baZaven.
laa gamarTuli.
 parodiisa
 p.-is me-10 rigi, p.-is bi­
 parodiasi Scd.
le­
Ti.
¥ parodiuli.
2. (sp.) WidaobaSi: mdgomareo­
 p. Janri, p. nawarmoebi.
ba, rodesac moWidave xa­li­
Cazea daCoqili da xelebiT
parodOntoz-i [berZ. pa­ra –
eyrdnoba mas.
Tan, axlos da odus (odon­tos)
kbili] – (medic.) RrZi­
le­ pArtia [fr. parti] – 1. po­
li­
bis qronikuli da­a­va­de­ba,
ti­kuri organizacia, ro­
romelsac Tan sdevs Cir­
me­lic gamoxatavs raime
qovani anTeba; iw­vevs kbi­
sa­zogadoebrivi
jgufis,
lebis ryevasa da dac­venas.
ko­leqtivis interesebs.
2.
adamianTa jgufi, ro­
me­lic
pArol-i [fr. parole sityva] –
Tavmoyrilia an ga­
mo­
yo­fi­
daTqmuli saidumlo sityva
lia
raime
mizniT,
sa­
er­To
an fraza Tavisianebis ga­
sa­
m
uSaoTi
da
sxv.;
raz­
mi.
mo­
sacnobad (samxedro sam­
 geologiuri p.
saxurSi, konspiraciul or­
3. erTi xeli TamaSi (Cve­
u­
ga­
nizaciaSi).
leb­
riv Wadrakisa).
parOtit-i [berZ. para Tan,
Θgadadebuli p.
ax­
los da us (otos) yuri] –
4. saqonlis garkveuli ra­
o­
(medic.) ybayuris (sanerwyve)
de­noba.
jirkvlebis anTeba.
 avtomobilebis didi p.
epidemiuri parotiti – yba­
5. mravalxmiani musikaluri
yura.
nawarmoebis nawili, ro­mel­
pArpriz-i – avtomobilis wi­
sac asrulebs erTi mom­
na saqare mina.
Rerali an erTi sakravi;
so­lo (operaSi, baletSi).
pArsek-i < [berZ. par (allaxis)
 roialis p., tenoris p.,
da sec(unda)] – (astr.) var­s­
abe­
salomis p.
k­
vlavuri manZilis sazomi
¥ partiuli (mniSv. 1-isaT­
erTeuli.
vis).
pArter-i [fr. partere] – 1. Te­

p. muSaki, p. disci plina,
atrSi an konoTeatrSi: ma­
par
-382-
p. bileTi.
partiuli (ars. sax.) – de­
mok­
ratiuli p. wevri.
partQzan-i [fr. partisan] – mo­
nawile SeiaraRebuli brZo­
lisa, romelsac awarmoeben
dampyroblebis winaaRmdeg
da­
moukidebeli
razmebi
mtris zurgSi.
¥ partizanuli.
 p. razmi, p. brZola.
 partizaneli Scd.
partikulArizm-i [laT. par­
ticularis nawilobrivi, cal­
keuli]
–
saxelmwifos
zo­
gi nawilis miswrafeba
gan­
calkevebisaken saerTosa­xelmwifoebrivi in­
te­re­
se­
bis sazianod.
partQtura [it. partitura] –
mra­valxmiani musikaluri
nawarmoebi yvela partiis
erToblioba; notebis wigni,
romelic Seicavs aseTi na­
warmoebis yvela partiis
Ca­nawers.
partnQor-i [fr. partenaire <
ingl. partner] – 1. raime Ta­
maSis, cekvis da misT. erTerTi monawile.
 p.-iebi miusxdnen Wadraks.
2. Tanamonawile, amxanagi ra­
ime saqmianobaSi.
parfiumEria [fr. parfumerie <
pafum sasiamovno suni, suna­
mo, inanTi] – surnelovani
nivTierebani, romelsac iye­
neben kosmetikuri da hi­
gienuri mizniT. (qarT. si­
non. inanTeuli).
¥ saparfiumerio.
 s. saqoneli, s. maRazia, s.
fabrika.
 parfumeria, saparfumerio.
Secd.
pAsaJ-i [fr. passage] – 1. da­xu­
ruli galerea,romlis ori­
ve mxares aris maRaziebi da,
romelsac Cveulebriv aqvs
gasasvlelebi paralelur
quCebze.
2. musikaluri nawarmoebis
na­
wili, musikaluri fraza,
romelic xasiaTdeba no­te­
bis swrafi monacvleobiT;
umetes SemTxvevaSi virtu­
o­zuli xasiaTis.
 Zneli p.
pAsat-i [germ. Passat] – tro­
pi­
kuli qari, romlic qris
subtropikuli sar­
tye­le­
bi­
dan ekvatorisaken.
pAseb-i [fr. passes] – xelebis
erT­gvari moZraoba avad­m­
yofis saxesTan _ hi pnozis
mdgomareobaSi mis gadasay­
va­
nad.
pAseq-i [Zv. ebr. paseq _ `ga­
mosvla~, `gverdis avla~] –
ebr. xalxis dResaswauli,
-383da­
kavSirebuli egvi ptidan
ga­
mosvlasTan, roca eg­vi p­
tis RmerTma angelozi mo­uv­
lina mZime misiiT – mo­
ekla
pirmSo kacTa da cxovelTa.
gadarCnen eb­raelebi, maT ka­
rebze samsxverplo kravis
sisxliani niSani hqondaT
ga­
moxatuli da sasjeli
ar SexebiaT.
pAsia [laT. passio tanjva, wa­
meba, wvaleba, vneba, Jini] –
siy­
varulis sagani, vnebebi,
Jini.
pasQans-i [fr. patience moTmena]
– kartis gaSla dadgenili
we­
siT, mkiTxaobis an gi­ra­o­
bis saxe.
pAsiv-i [laT. passivus vnebiTi,
umoqmedo] – 1. (buxhalt.)
war­moebis vadebisa da val­
debulebaTa
erTob­lioba
(sa­pirisp. aqtivi).
2. (gadat.) vnebiTi gvari
zmni­
sa.
3. (gadat.) uaryofiTi mxare
risame.
pasQur-i [laT. passivus] – umoq­
medo, araenergiuli (sa­pi­
risp. aqtiuri, ix. aqtivi).
 p. adamiani, p. monawile.
pAskal-i [ing. Paskal] – 1. kom­
piuteruli
saswavlo-sa­
warmoo teqnikuri ena maRa­
li rangis programebisa.
pas
2. wnevisa da meqanikuri Zab­
vis erTeuli.
pAskvil-i [germ. Pasquill < it.
pasquillo] – cilismwamebluri,
Seuracxmyofeli nawar­
mo­
ebi.
¥ paskviluri.
 p. statia.
paskvQlant-i – paskvilis
av­
tori.
 paskvilianti. Scd.
pAspartu [fr. passiepartout]
– 1. wignebSi, JurnalebSi
Cas­
muli sqeli qa­
Ral­
dis
furceli ilus­
t­
ra­
ci­
i­saT­
vis.
2. suraTis CarCo, mu­
ya­
os­
gan
gakeTebuli por­
tr
­ e­ti­
saT­
vis, graviu­
ri­
saTvis.
pAsport-i [fr. passeport] – 1.
visime vinaobis, mo­qa­la­
qe­obis
da­
ma­
dasturebeli
ofi­
cialuri sabuTi.
 sazRvargareTis p., uvado
p.
2. raime manqanis, sayo­fa­
cxov­
rebo sagnis da misT. sa­
registracio mowmoba.
 avtomobilis p., mobiluri
telefonis p., macivris p.
¥ sapasporto.
 s. ganyofileba (po­
li­ci­
aSi).
pAsta [it. pasta] – raime niv­Ti­
erebis comiseburi pasta.
pas
-384-
 kbilis p.
pAstel-i [it. pastello] – 1.
rbi­li feradi fanqrebi
fer­
werisaTvis; amzadeben
daw­nexili saRebavis fxvni­
li­
sagan.
2. ferweris teqnika, romelic
emyareba am funqciebis ga­
moyenebas.
3. aseTi funqciebiT Sesru­
le­
buli naxati.
pasterizAcia da pas­
te­
rQ­zeba – sakvebi pro­
duq­
tebis gacxeleba im­de­
nad, rom daiRupos mav­ne
mik­
roorganizmebi,
mag­
ram
SenarCunebul iqnes pro­duq­
tis gemo, vitaminebi da sxva
sasargeblo Tvisebebi.
pAstor-i [germ. Pastor < laT.
Pastor mwyemsi, moZRvari] –
protestantebis mRvdeli.
pastOral-i [fr. pastorale] –
evropul literaturasa da
xelovnebaSi [me-14 _ me-18
ss.): Janri,romlisTvisac da­
maxasiaTebelia bunebis wi­
aRSi mwyemsebis cxovrebis
idiliuri asaxva; am Janris
nawarmoebi.
pAsqala [berZ. pascha aRdgoma
< Zv. ebr. Pesach gavla] –
(ekl.) krebuli wesebisa, ro­
melTa mixedviTac ar­k­veven,
Tu rodis modis aRdgoma
yovel calkeul wels.
pAt-i [fr. pat] – mdgomareoba
Wadrakis TamaSSi, rodesac
moTamaSes ar SeuZlia mo­
ri­
gi svlis gakeTeba ise, rom
mis mefes ar Seuqmnas qi­
Sis
safrTxe (iTvleba ya­
imad).
pAtent-i [laT. patens (pa­ten­tis)
Ria, aSkara] – 1. mow­
mo­
ba, ro­
melic adas­
tu­
rebs ga­
mom­
goneblis gan­
sa­
kuT­
re­
bul
uf­lebebs ga­
mo­
go­
ne­ba­
ze.
2. mowmoba, romelic iZleva
ker­Zo vaWrobis an raime
saq­
mianobis uflebas.
pAter-i [laT. pater mama] – ka­
TolikeTa mRvdeli.
patQson-i [fr. patisson] – er­
T­gvari gogra; brtyeli ya­
ba­yi; iyeneben mwnilad Ca­
sa­
debad.
patrQarq-i [berZ. patriarches
mama-mTavari] – 1. bibliis
pir­veli wignis, `dabadebis~
mTavari personaJebis sa­er­
To saxelwodeba adamidan
ab­ramamde.
2. avtokefaliis mqone marT­
l­ma­
didebeli
eklesiis
umaR­
le­
si sasuliero piris
ti­tu­
li; am titulis mqone
pi­
ri.
3. gvarovnul sazogadoebaSi:
gva­
ris ufrosi, mama­
sax­
li­
si.
-3854. (gadat.) ityvian moR­
va­
we­
obis raime dargis uxuces
warmomadgenelze,
risame
fu­
Zemdebelze.
¥ sapatriarqo.
 s. kverTxi.
¥ sapatriarqo (ars. sax.) –
patriarqis sagamgebelo.
Θ patriarxi, sapatriarxo
Scd.
patriArqat-i 1. pirvel­yo­
fi­
li-gvarovnuli
wyo­bi­
le­
bis forma, matriarqatis
momdevno,romlis drosac sa­
meurneo da sazogadoebriv
cxov­rebaSi mamakaci iyo
ga­
batonebuli.
2. eklesia, romelsac pat­ri­
ar­qi meTaurobs.
¥ patriarqaluri.
 p. meurneoba.
 patriarxati, patriar­xa­
lu­ri Scd.
patrQot-i [berZ. patriotes
Ta­namemamule] – adamiani,
ro­
melsac uyvars Tavisi
sam­
Soblo;
Tavisi
xal­
xis, Tavisi qveynis erT­gu­
li, samSoblosadmi Tav­
da­
debuli
(qarT.
sinon.
ma­
muliSvili).
¥ patriotuli.
 p. saqcieli, p. grZnoba, p.
poezia.
patriOtizm-i – samSoblos
pau
siyvaruli, Tavisi xalxis
er­Tguleba (qarT. sinon.
ma­muliSviloba).
patrOnaJ-i [fr. patronage
mfar­
veloba] – fexmZime (or­
suli) qalebis, Cvili bav­
S­vebisa da zogierTi sxva
ka­tegoriis
avadmyofebis
sax­
lSi samedicino mom­sa­
xurebis sistema.
patrOnat-i [laT. patronatus]
– mfarveloba, mzrunveloba,
meurveoba.
pAtrul-i [fr. patrouille] – 1.
mcire SeiaraRebuli razmi
(sam­xedro qveganayofisa, mi­
li­
ciisa da sxv.) an samxed­
ro gemi, TviTmfrinavi, rome­
lic Tvalyurs adevnebs
wes­rigs, uSiSroebis gar­
k­
veul zonaSi.
2. (saub.) aseTi razmis wev­
ri.
pAuza [berZ. pausis Sewyveta]
_ xanmokle SeCereba mety­
ve­lebis, simReris, dakvris,
muSaobis dros.
 erTwuTiani p.
paupErizm-i [laT. pauper Ra­
ribi] – siRaribe, ro­gorc
Se­degi mzardi eq­s­
pl
­ u­
a­
taciis, masobrivi umu­
Sev­
robis da inflaciisa; ma­
sobrivi gaRatakeba.
paq
-386-
pAqt-i [laT. pactum] – sa­er­Ta­
2. (astr.) cis CrdiloeT na­
xevarsferos didi Ta­na­
var­
Soriso xel­Sek­ru­le­ba, Cve­
s­
k
vlavedi.
ulebriv di­di po­
li­
ti­kuri
pedAgog-i [berZ.] paidagogos
mniS­v­ne­lo­bisa.
aRmzrdeli.] _ maswavlebeli,
 Tavdausxmelobis p. p.-is
aRmzrdeli
ratifikacia.
 damsaxurebuli p.
Θ pakti Scd.
¥ pedagogiuri.
pAStet-i [germ. pastete] – wmin­
 p. sabWo.
dad dakepili xorcis, Tev­
zis an sxva produqtebisgan pedagOgika [berZ. paidagogike]
– mecniereba aRzrdis, ga­
momzadebuli saWmeli.
naT­lebisa da swavlebis
pacQent-i [laT. paciens (pacien­
Se­saxeb.
tis) vnebuli, Sewuxebuli
¥
pedagogikuri.
(tki­vilisagan)] – avadmyofi
 p. mecnierebani.
Tavisi mkurnali eqimis mi­
pEdal-i [fr. pedale laT. pe­dis
marT.
fexi] – avtomobilis, mu­
si­
pacQfizm-i [germ. pazifismus,
ka­luri sakravis da sxva­Ta
it. pacifism < laT. pa­ci­fi­cus
fexis berketi.
damSoSminebeli, da­
mam­S­vi­
 roialis p., velosipedis p.
debeli, damaokebeli] – li­
¥ pedaliani, pedalebiani.
beraluri
mimdinareoba,
 p. avtomobili.
ro­
melic ilaSqrebs yo­
¥ pedalisa.
vel­
gvari omebis, maT So­
 pedlisa, pedliani, ped­
ris samarTliani omebis
le­
biani Scd.
wi­
naaRmdeg (erovnul-gan­ pEdant-i [fr. pedant < it. pe­dan­
ma­
Tavisuflebeli, re­
vo­­lu­
te] – adamiani, romelic did
ciuri) omebis wi­
na­aRmdeg.
mniSvnelobas aniWebs saqmis
pacifikAcia [laT. pacificatio
garegan mxares, wvril­ma­
nebs,
daSoSmineba] – ajanyebis, sa­
ganuxrelad icavs for­ma­
xalxo aRSfoTebis Caqroba
lur wesebs da amasve mo­i­
dasasjeli RonisZiebiT.
Txovs sxvebisagan.
pEgas-i [berZ. pegasos] – 1. ber­ pedAntizm-i _ pedantis Tvi­
Znul miTologiaSi: frTo­
seba; gadaWarbebuli si­zus­
sani merani.
te.
-387-
pedErast-i [berZ. paidarest] – pelEng-i2
pederastiis mimdevari.
pederAstia [berZ. paiderastia
bi­
Webis siyvaruli] – sqe­
sob­
rivi urTierToba mamakacebs
Soris; mamaTmavloba.
pedQatr-i [berZ. pais (paidos)
bavSvi da iatreuô vmkurnalob]
– bavSvTa eqimi.
pediAtria [berZ. pais (pai­dos)
bavSvi da iatreuo vmkur­na­
lob] – medicinis nawili,
ro­
melic swavlobs bavSvTa
da­
avadebebsa da maT mkur­
nalobas.
pedikQur-i [fr. pédiocure <
laT. pes (pedis) fexi da cuko
vuv­li, vasufTaveb] – fexis
frCxi­lebis sagangebo gaw­
menda-gaprialeba, agreTve
fex­ze koJrebis mocileba.
peQzaJ-i [fr. paysage] – 1. ra­
i­
me adgilis saerTo xedi;
bunebis suraTi.
 soflis p., tyis p., zRvis
p.
2. suraTi, naxati, romelzec
bunebaa asaxuli.
 qarTvel mxatvarTa p.-ebi.
pEleng-i1 [pol. peiling] – ku­
Txe kompasis isris mi­mar­
Tulebisa da mi­marTulebas
Soris,romliTac Cans mo­ce­
muli sagani an ismis xma.
pen
[pol. peiling] –
mwyob­
ri an sabrZolo ga­
na­
we­si, romlis
drosac
TviT­
m­
fr
­ inavebi an TviT­m­
f­ri­
navebis rgoli, erTad
ewyo­
bi­
an erTimeoris mi­
yo­
le­
biT kuTxiT (beqiT, kal­
TiT).
pelengAtor-i – 1. (zRv.) xel­
sawyo,romelic dayenebu­
lia
gemis kompasis kardalis
sa­xu­
ravze; gamoiyeneba ku­
Txu­
ri mimarTulebis (pe­
len­
ge­
bis) gasazomad kom­
pa­siT
gemidan
mxedvare
sxva­
da­
sxva sagnebisa.
2. ix. radiopelengatori.
pelErina [fr. pélerine] –
mok­
le mosasxami, romelic,
Cveulebriv, welamde ar
swvde­
baT.
pEnalt-i [ingl. penalty] – (sp.)
fexburTSi: TerTmet­met­
ri­
ani sajarimo dartyma.
¥ penaltis.
 penali Scd.
pEnia [laT. poena sasjeli]
– jarima fuladi val­
de­
bu­lebebis aradroze Ses­
ru­lebisaTvis
(va­
le­
bis
ga­daxdis vadis dar­R­
ve­
vi­
saT­
vis).
pEnis-i [laT. penis] _ ma­ma­ka­ce­
bis sasqeso organo (aso).
pen
-388-
 pensnisa Scd.
eni­tentia monanieba] – (samarT.) pentAgon-i [ingl. Pentagon <
berZ. pentagon xuTkuTxedi]
sasjelTan dakavSirebuli.
penitencialuri sistema –
– 1. xuTkuTxiani Senoba (q.
sisxlis samarTlis sas­je­
vaSingtonTan axlos), ro­
lis moxdis wesi Ta­vi­
suf­
melSic moTavsebulia ame­
lebis aRkveTis saxiT.
rikis SeerTebuli Statebis
pEn-klub-i [ingl. Pen-club <
Tavdacvis saministro;
pen kalami da amave dros
2. gadat. – aSS-s samxedro
Se­
mokl. sami sityvisa: peom,
uwyeba.
es­say, novel – leqsi, narkvevi, penthAuz-i [ingl. penthouse] _
ro­
mani] – sxvadasxva po­
izolirebuli feSeneblu­
li­
tikuri
mimarTulebis
ri bina mravalsarTuliani
mwe­
ralTa gaerTianeba; da­
sax­
lis banze.
a­
arses ingliselma mwer­ pEnuar-i [fr. peignoir] – 1. qa­
leb­
ma j. golsuorTim da
lis dilis xalaTi msubuqi
k. a. dason-skotma 1921 w.
qso­
vilisa.
penolOgia [laT. poena sas­
2. TeTri qsovili (zewris
jeli da berZ, logos moZ­R­
mag­
vari), romelsac sapa­
vreba] – mecniereba sas­je­
rik­
ma­
xeroSi afareben kli­
ents kreWis, parsvis da
lisa da cixeebis Sesaxeb.
misT.
dros tanisamosis
pEnsia [laT. pensio gadaxda] –
da­sacavad.
fuladi uzrunvelyofa mo­
[ingl.
pun­
xucebulebisa, invalidebi­ penCQngbol-i
ching-ball]
–
msxlis
moyvani­
sa da sxv.
lobis gasaberi tyavis bur­
¥ sapensio.
Ti, romelsac mokrivee­
bi
 s. asaki, s. wignaki.
urtyamen varjiSis miz­
niT.
pensiOner-i [fr. pensionnaire]
– piri, romelic pensias pEr-i [fr. pair] _ inglisSi,iapo­
niaSi (agreTve safrangeTSi
iRebs.
1848 wlis revoluciamde):
pEnsne [fr. pince-nez] – saTvale,
TavadaznaurTa umaRlesi
romelsac sayure rkalebis
fenis warmomadgenlebis wo­
nacvlad aqvs zambaraki
debuleba; am wodebulebis
cxvir­
ze dasamagreblad.
mqone piri.
¥ pensnesi.
penitEncia [gviand. laT. po­
-389-
pergAment-i < (geogr. sax.) –
per
(iwyeba, viTardeba da mTav­
rdeba).
1. xbos, batknis an Tiknis

zafxulis p., ayvavebis p.,
tyavi, gansakuTrebuli we­
omis
Semdgomi p.
siT damuSavebuli, aseT
2. (maTem.) jgufi sivrceebisa,
ma­
salaze
Sesrulebuli
romlebic meordeba usas­
xel­
nawerebi. (qarT. sinon.
ru­lo aTwiladebSi.
et­
rati).
periOduli – 1. rac gar­k­
2. mkvrivi qaRaldi, rome­
ve­uli periodis, garkveuli
lic cximsa da sisveles
dro­
is Semdeg meordeba.
ar atarebs (pergamentis qa­
 p. wvimebi, p. Semowmeba, da­
Raldi) [mcire aziis q. per­
avadebis p. Seteva.
gamonis (Pergamon) sa­xelis
2. rac gamodis drois gar­
mixedviT.
kveul monakveTSi.
 p.-Si Sexveuli karaqi.

p. gamocemebi (gazeTebi,
perQgea [berZ. peri irgvliv,
Jur­nalebi), p. aT­
wi­
ladi –
ax­
los da ge dedamiwa]
(maTem.)
aTwiladi,
romel­
– (astr.) mTvaris (an de­
Sic usasrulod me­
or­
deba
da­
miwis xelovnuri Ta­
na­
raime cifri an cif­rebis
mgzavris) orbitis wertili,
jgufi.
romelic yvelaze axlosaa
elementTa p. sis­
tema – qi­
dedamiwasTan.
(sapirisp.
miur elementTa kla­
si­
fi­ka­
apo­gea).
cia, romelic Seq­
mna rusma
¥ perigeisa.
mec­
nierma d. men­
deleevma
 perigeasi, perigeia Scd.
(1834-1907).
perQkard-i [berZ. perikardios] – periodizAcia – periodebad
(anat.) gulis garemo, gu­
dayofa.
lis garsi, gulis perangi.
 qarTuli literaturis
perQmetr-i [berZ. perimetron]
is­toriis p.
– (maTem.) brtyeli geo­
met­ periOdika – perioduli ga­
riuli figuris gverdebis
mo­cemebi (gazeTebi, Jur­na­
sigrZis jami.
lebi).
 kvadratis p.
 p.-is ganyofileba (bibli­
perQod-i [berZ. periodos] – 1.
o­TekaSi).
drois monakveTi, romlis peri pEtia [berZ. peripeteia] –
gan­
mavlobaSi raime xdeba
uecari cvlileba, mou­
lod­
per
-390-
neli garTuleba vi­sime
cxovrebaSi, raime mdgo­
mareobaSi da sxv.
perQskop-i < [berZ. periskopeo
irgvliv vixedebi] – opti­
ku­
ri xelsawyo sakanidan,
wyal­qveSa navidan, tankidan
da misT. saTvalTvalad.
peristAltika < [berZ. pe­ri­
stal­tikos] – (fiziol.) momWeri
_ Rru organoTa (saylapavi
mi­
lis, kuWis, nawlavebisa
da misT.) kedlebis tal­Ri­
se­
buri ritmuli SekumSvaga­
farToeba.
peritOnit-i [berZ. peritonaion
muclis apki] – (medic.) muc­
lis apkis anTeba.
perifEria [berZ. periphereia
wre, wrexazi] – 1. qveynis ga­
napira mxare, centridan da­
Sorebuli adgili.
 p.-Si muSaobs.
2. centridan daSorebuli
na­wili risame.
¥ periferiuli.
 p. raionebi, p. nervuli
sis­tema.
perQfraz-i [berZ. periphrasis <
laT.] – gamoTqma, romelic
aR­we­riT gadmoscems sxva
ga­
moT­qmis an sityvis azrs
(mag: saqarTvelos de­da­qa­
la­
qi – nacvlad Tbi­lisisa;
cxo­vel­Ta mefe _ nacvlad
lomisa).
perkUsia [laT. percussion] –
(medic.) avadmyofis ga­
sin­
jva sxeulze TiTebis an
specialuri CaquCuis ka­
kuniT; gamocemuli xmis
xa­siaTiT eqimi arkvevs Si­
nagani organoebis mdgo­
mareobas.
pErl-i [fr. perle] – raRac
mSve­nieri, gamoCenili, aseve
uazro da sasacilo.
perlAmut-i [germ. Perlamutter
margalitis mwarmoebeli]
– Zvirfasi nivTiereba, ro­
melic warmoadgens zo­
gierTi niJara _ margalitis
Sres.
perlustrAcia [< laT. perlustro
vaTvaliereb] – fostiT
gag­zavnili werilis fa­
ru­li gaxsna saxelmwifo
or­ganoebis mier (cenzuris,
ze­damxedvelobis da misT.
mizniT).
permAnent-i [fr. permanent <
laT. permanens] – Tmis dax­
ve­va (eleqtrobiT da sxv.),
ro­melic didxans sZlebs.
permanEntul-i [laT. per­
ma­nens (permamentis] – rac
ga­nuwyvetliv
grZeldeba,
mud­mivi.
pEron-i [fr. perron] – rkinigzis
-391-
per
(metropolitenis) sadguris
rom­
lis kandidatura ara­
ba­
qani, romelTanac ma­
ta­
sa­sur­
velad aris miCneuli,
rebeli Cerdeba mgzav­re­
uaryofilia.
bis Casasxdomad da gad­mo­ persOnal-i [laT. personalis
sasvlelad.
per­sonali] – raime da­
we­
se­
perpendikUlar-i [laT. per­
bulebis, sawarmos piradi
pen­dicularis Sveuli] – (maTem.)
Semadgenloba; erTi da igi­
swo­
ri xazi, romelic meore
ve profesiis adamianTa er­
swor xazTan an sibrtyesTan
Toblioba.
 samedicino p., inJiner-teq­
qmnis swor kuTxes.
nikosTa p.
 p. sibrtyeze.
¥ perpendikularuli.
personAluri – 1. perso­
 p. xazebi, p. quCebi.
nal­
Tan dakavSi­
re­
buli.
 perpendikuliari, perpen­
 a. sawarmos p. Semadgen­
di­
ku­liaruli Scd.
lo­
ba.
2. rac mxolod mocemul
perpEtuum-mObile
[laT.
pirs Seexeba, rac visme pi­
per­petuum mobile mud­mi­
vad
ra­dad ekuTvnis.
moZ­
ravi] _ mudmivi Zra­va,
 p. saqme, p. mowveva miiRo,
rom­
lis Seqmnis idea ewi­
mxatvris p. gamofena.
na­aRmdegeba meqanikis ka­
no­
personAluri kom­pi­U­te­
nebs.
ri – patara zomis (sa­ma­gi­
pErsona [laT. persona] – piri,
do) kom­
piuteri (ix.), rom­
li­
pirovneba.
Tac piradad sar­
geb­
lobs
pErsona grAta [laT.
vin­
m
e.
per­sona grata sasurveli pi­
rov­
neba] – ama Tu im sa­ personAlia [laT. personalis
piradi] citata leqsikonis,
xel­
mwifoSi di p­
lo­ma­tiur
enciklopediis an cnobarisa,
war­momadgenlad ga­sag­zav­
romlic eZRvneba romelime
ni pirovneba, rom­
lis kan­
cnobil pirovnebas.
di­
daturac sa­sur­ve­la­daa
miC­
neuli am sa­xel­
m­wi­fos persOnaJ-i fr. personnage] –
mxatvrul nawarmoebis moq­
mTav­
robis mier.
medi piri.
pErsona non grAta [laT.
 romanis p.-ebi, piesis p.-ebi,
persona non grata arasasurve­
dadebiTi p., komikuri p.
li pirovneba] – pirovneba,
per
-392-
personifikAcia da per­so­
ni­ficQreba [laT. persona
risame SesaZleblobani mo­
mavalSi.

kargi p.-is mqone axal­gaz­
da facio vakeTeb] – (lit.)
rda; ganviTarebis p-ebi.
zRap­rebSi, igavebSi da sxv.:
¥ perspeqtiuli da per­
sp­eq­
cxovelebis, sagnebis, bu­ne­
to­vani (mniS. 2-isaT­
vis).
bis movlenaTa iseTi daxat­
 p. axalgazrda.
va, TiT­qos maT adamianuri
 p. gegma, p. winadadeba.
Tvi­sebebi hqondeT (qarT.
¥ uperspeqtivo (mniSv. 2-isaT­
si­
non. gapirovneba).
vis).
Θ  vaJa xSirad mimarTavs p.-s.
 u. wamowyeba.
perspEqtiva [fr. perspective]
 perspektiva, perspektova­
– 1. xedi, panorama risame,
ni, perspektiuli, per­
s­
pek­
rac damkvirveblisgan mniS­
tuli, uper­
spektivo Scd.
vnelovnadaa daSorebuli.
perturbAcia [laT. perturbatio
2. sagnebis sididis, for­mis,
arev-dareva, aSla] – 1. (wign.)
mdgo­
mareobaTa moC­ve­ne­bi­
Ti
mov­
lenaTa
Cveulebrivi
cva­lebadoba, rac ga­
mow­ve­u­
msvle­
lobis moulodnenli
lia dam­
kv­ir­veb­
lis­gan maTi
darRveva, wesrigis moSla.
met­naklebi da­SorebiT.
2. (astr.) cis sxeulis gzis
 quCis p.
Secvla sxva sxeulebis mi­
3. moculobiTi sagnebisa da
zidulobis Zalis gamo,
siv­
rcis gamosaxva sib­
r­tye­
SeS­
foTeba.
ze sididis, mo­
xa­zu­lobis,  am sityvas xSirad xmaroben
mka­
fioobis moC­
venebiTi cva­
risame SemadgenlobaSi mom­
leba­
dobis Sesabamisad, rac
xdari cvlilebebis mniSv.gan­
pirobebulia
dam­k­vir­
iT, rac. Secd.
veb­
lisgan maTi (sag­nebis)
 pertrubacia, peretrubacia
met­naklebi da­SorebiT; am
Scd.
we­
siT Sesrulebuli ga­mo­
pErS-i [fr. perche] _ grZeli
sa­xuleba risme.
Wo­ki, romelsac iyeneben
4. mxazvelobiTi geometriis
ak­robatuli nomrebis Se­
nawili, romelic swavlobs
sasruleblad (cirkSi).
centraluri proeqtirebis
saSualebiT sibrtyeze sxe­ pEseta [esp. peseta] – fulis
erTeuli espaneTSi.
ulebis gamosaxvis wesebs.
5. momavlis gegmebi; visime an pesQmizm-i < [laT. pessimus
-393yvelaze cudi] – yvelaferSi
cudi, bneli mxareebis da­
naxva; sevdianoba, gul­ga­te­
xiloba, uimedoba (sa­pirisp.
optimizmi).
¥ pesimisturi.
 p. ganwyobileba.
pesQmist-i – pesimizmiT gan­m­
s­
Wvaluli adamiani.
pEso [esp. peso] – fulis er­Te­
uli laTinuri amerikis zog
(espanurenovan) qveynebSi.
pesticQdeb-i [laT. pestis
ga­
damdebi seni, Savi Wi­
ri da caedo vklav] – qi­
mi­
uri saSualebani mavne
or­
ganizmebis
winaaRmdeg
sab­
rZolvelad.
petArda [fr. pētard] – 1. sa­sig­
nalo asafeTqebeli Wur­
vi, romelsac udeben li­
andagebze matarebels mis
gasaCereblad mo­
sa­lod­ne­
li katastrofis Tavidan
aci­lebis mizniT (qarT. si­
non. Wequra).
2. Tofis wamliT gatenili
qa­Raldis Wurvi, romel­sac
iyeneben feirverkis mosa­
wyobad.
petQcia [laT. petitio] – we­ri­
lobiTi koleqtiuri Txovna
xelisuflebis
umaRlesi
or­
ganoebisadmi, mTavrobis
meTaurisadmi; koleqtiuri
pig
Suamdgomloba.
pEfsi-kOla [ingl. pepsi cola]
– ualkoholo sasmeli er­
T­gvari, gavrcelebuli aSSsa da sxv. qveynebSi.
¥ pefsi-kolisa.
 pepsi-kola, pefsi-kolasi
Scd.
pEfsin-i < [berZ. pepsis] saWmlis
moneleba] – 1. kuWis wvenis
fermenti, romelic saWmlis
monelebisas Slis cilas.
2. aseTi fermentisagan dam­
za­debuli wamali.
piAnino [it. pianino] – for­te­
pianos erT-erTi saxeoba.
 `pianinoze ukravs~, `pia­
ni­
noze daukra~, `pianinoze
damkvreli~ Scd.
 unda: `pianinos ukravs~, ...
piAnist-i – fortepianos (pia­
ni­
nos, roialis) damkvreli
musikosi.
piAnola [ingl. pianola < fr.]
– mowyobiloba, romelic
av­
tomaturad ukravs for­
te­pianios.
pQgmei [berZ. pygmaios `muS­
ti­sodena~] – centraluri
afrikis dabaltanianTa to­
mis warmomadgeneli (qarT.
sin. juja kaci).
pQgment-i [laT. pygmentum sa­
Rebavi] – saRebavi nivTiereba,
romelic fers aZlevs co­
-394-
pig
cxali
lebs.
organizmis
qso­vi­
pigmentAcia – (biol.) cocxa­
li organizmis qsovilebis
SeRebva pigmentebiT.
pigopAgeb-i [berZ. pygē gava
da pagos damagrebuli, Se­
bo­
Wili] – ganviTarebis erTerTi manki, romlis drosac
ormagi nayofi (tyupebi) Se­
xorcebulia erTmaneTTan
ga­
vis areSi.
piedEstal-i [fr. piēdestal] –
mxatvrulad gaformebuli
safuZveli, romelzec dgas
Zegli, sveti da misT. (sinon.
postamenti, qarT. sinon.
kvarcxlbeki).
Θ granitis p.
sapatio piedestali – sami
sxva­dasxva sinaRlis mqone
dasadgomi, romelzec dge­
bian xolme prizis misaRebad
zog sportul SejibrebaSi
pirvel sam adgilze ga­
mo­
suli sportsmenebi.
 pedestali. Scd.
pQesa [fr. peice] – 1. dra­ma­tur­
giuli nawarmoebi scenaze
war­sadgenad.
 Θ istoriuli p., sammoq­
me­
de­
biani p.
 konstantine gamsaxurdias
p. `daviT aRmaSenebeli~.
2. patara musikaluri nawar­
mo­ebi.
 Sopenis p.-ebi, saorkestro
p.-ebi.
pQeta [it. pieta] – (xelovn.)
na­
xati, romelzec gamosaxu­
lia jvridan Camoxnili
ieso qristes datireba.
piEtet-i [germ. pietat < laT.
pi­
etas (pietatis) RvTis­
mo­
saoba] – Rrma pa­ti­
vis­
ce­ma, mokrZalebuli da­
mo­kidebuleba
vinmesadmi,
ra­mesadmi.
pQk-i [fr. pic.] – 1. mTis maxvili
mwvervali.
2. umaRlesi wertili; mkveT­
ri moklevadiani aweva mu­
Sa­obaSi
(mag.
eleqtro
sad­gurSi
gaZlierebuli
dat­
virTvis saaTebSi), sa­
qalaqo transportis moZ­
ra­obisas (dilas _ pikis
sa­a­
Teb­
Si).
pikAdor-i [esp. picador < pica
Subi] _ xarebis brZolis
cxe­
nosani monawile, ro­
me­lic SubiT aRizianebs
xars.
pikAntur-i [fr. piquant] – 1.
cxa­
re gemosi (sawebeli,
saW­meli).
2. interesis, cnobismoyvare­
obis aRmZvreli (araCveuleb­
rivi intensiurobiT).
3. macdunebeli, mimzidveli.
-395-
pio
pQkap-i [ingl. pick-up] – patara pQkuli [rus. пикули < ingl.
saqveiTo –samgzavro avto­
mo­
bili.
pQket-i [fr. piquet] – 1. patara
sa­
darajo razmi.
 cxenosanTa p.
2. gaficulTa an demon­
s­
tran­tTa jgufi, romelic
icavs gaficvis adgils an
demonstrantebs.
mopikete – piketis mona­wi­
le.
 p.-Ta ufrosi.
¥ mopiketisa.
 mopiketesi Scd.
pikQreba1 [fr. piquer] – (avi­
ac.) TviTmfrinavis didi
sis­wrafiT Zirs daSveba;
iye­
neben mizanSi yumbaris
zus­ti moxvedris mizniT.
pikQreba2 [< fr. piquet palo]
_Θ(sof.
meurn.)
Teslze
amo­suli mcenareebis ga­
dar­gva erTmaneTis da­So­
rebiT ufro mZlavri eg­
zem­
plarebis misaRebad.
pQknik-i [ingl. picnic] – qa­laq­
gareT jgufurad gaseirneba
(Cveulebriv dasasveneblad
da saWmel-sasmelad).
pQko [fr. pico mcire sidide]
– TavsarTi, romelic sa­
zo­
mi erTeulis saxelTan
mox­senebisas aRniSnavs mis
metrilioned nawils.
pickles (mr.). – wvrilad daW­
rili da damwnilebuli
bos­tneulis narevi.
 p. kitris mwnili.
pQlot-i [fr. pilote] – piri,
ro­melic marTavs safren
apa­
rats (TviTmfrinavs, Sve­
ulmfrens...); mfrinavi.
pilOtaJ-i [fr. pilotage] –
saf­reni aparatis mar­
T­
vis
os­tatoba:
TviT­mfri­
na­vis
ma­nevrireba ha­
er­
Si sxva­
da­
sxva figuris Ses­
ru­
lebiT.
pQngvin-i [fr. pinguine <
laT. pinguis] – zRvis di­
di frinveli; frena ar Se­
uZlia, kargad cu­ravs; gav­
rcelebulia an­
tar­
qtikaSi.
pQno [fr. pineau] – franguli
va­
zis jiSi; xarobs Cven­
Sic.
 p.-os Rvino.
pQncet-i [fr. pincette] – patara
zambariani maSa wvrili, sa­
TuTi sagnebis asaRebad; iye­
neben medicinaSi, teqnikaSi,
laboratoriebSi da sxv.
piOner-i [fr. pionnier] 1. (wig.)
adamiani, romelmac pirvel­
ma SeaRwia gamoukvlevel
qve­yanaSi da dasaxlda iq.
2. piri, romelmac mecniereba­
Si, xelovnebaSi, teqnikaSi
pio
-396-
da sxv. gakafa axali gzebi;
risame wamomwyebi.
¥ pioneruli
 p. wamowyeba.
piOrea [berZ. pyon Cirqi da
rheô movlenebi] – (medic.)
Cirqdena.
pQpet-i [fr. pipette] – minis waw­
vetebuli milaki, romelsac
TavSi ukeTia rezinis bu­
ni­
ki; ixmareba siTxis amo­
sa­
Rebad da wveT-wveTad
ga­
mosaSvebad (qarT. sinon.
saw­veTuri).
 TvalSi wamlis CawveTeba
p.-iT.
 pi petka Scd.
pQJama [ingl. pijamas] – Sar­
val-xalaTi rbili qso­
vilisa; icvamen saSinaod
(Cve­ulebriv, loginSi da­
sawolad), agreTve ac­vi­
aT
avadmyofebs (saavad­
myo­
fo­
Si).
¥ piJamisa.
 piJamo, piJamosi Scd.
pQJon-i < [fr. pigeon mtredi]
– Tavqariani, frantuli,
kox­ta axalgazrda kaci.
pirAmida [berZ. pyramis (pira­
midas)] – 1. (maTem.) mra­
valwaxnaga sxeuli, romlis
fuZe warmoadgens mra­val­
kuTxeds, xolo wax­nagebi
– saerTo wveris mqo­ne
samkuTxedebs.
2. aseTi fromis uzarmazari
qvis akldama, romlis fuZe
oTx­
kuTxaa, agebdnen Zvel
eg­
vi pteSi faraonebisaTvis.
 xeofsis p.
3. akrobatikuli figura, ro­
melic Sedgenilia erT­ma­
neT­
ze Semdgari ada­
mi­
a­
ne­bi­
sagan.
¥ piramiduli, piramidisa.
 p. nageboba, p. verxvi.
 piramidasi, piramidi, pira­
miduri Scd.
pQrke-s reAqcia (medic.) ka­nis
sinji organizmis tu­
ber­
ku­
lioziT dasnebovnebis da­
sadgenad.
pQrat-i [laT. pirata < berZ.
pe­iratēs] – zRvis yaCaRi, me­
kobre.
pQroga [esp. piragua, fr. piro­
gue karib.] _ indielebis
(ker­
Zod, kanibebis) viwro
da grZeli navi, romelsac
ga­dakruli aqvs xis qerqi
(an tyavi); xis mTeli mo­ri­
sagan SigniT amoWrili an
amowviT gakeTebuli na­
vi.
¥ pirogisa.
 pirogasi Scd.
piromEtria [berZ. pyr ce­cx­
li da metreô vzomav] – ma­
Rali temperaturis ga­
zom­
vis meTodi.
-397-
pQros-is gamArjveba _ ity­
pio
sufTaveba] – saWmlis sakazmi
gaxexili bostneulis an
vian iseT gamarjvebaze, ro­
aze­
lili kartofilis sa­
mel­
sac didi msxverpli
xiT; saerTod gaxexili
dasWirda.
bos­tneulis, xilis masa.
pirotEqnika [berZ. pyr ce­
 kartofilis p., vaSlis p.
cx­
li
da
techne
os­ta­
¥
piuresi.
to­
ba, xelovneba] – teq­

piurisa
Scd.
ni­
kis
dargi,
romelic
da­
kavSirebulia sacecxle piqtogrAfia [laT. pictus
daxatuli da berZ. graphô
na­revebis damzadebasa da
vwer] – damwerlobis uZ­
ga­
moyenebasTan (raketebSi,
ve­lesi saxeoba – sagnebis,
fo­
ierverkebSi da sxv,)
mov­
lenebis, moqmedebis gad­
¥ piroteqnikuri.
mocema naxatebis sa­Su­
a­
le­
 p. narevi.
be­
b
iT;
xatovani
dam­
w
er­
l
o­
 pirotexnika, pirotex­ni­
ku­
ba.
ri Scd.
pQrs-i [ingl. piers (mr.)] – nav­ pQca – [it. pizza] _ italiuri
kerZi, Rvezeli erTgvari.
sadgurebSi: zRvaSi SeW­
ri­
li saporto nageboba pQjak-i [ingl. pea-jacket] – ma­
makacis kostiumis zeda na­
ori­ve mxridan gemebis mi­
wili.
sadgomad.
pirUet-i [fr. piroutte] – cekvaSi pQng-pongi [ingl. ping-pong] –
magidis CogburTi (tenisi),
cali fexis TiTis wverebze
spor­
tuli TamaSi, romlis
sruli Semotrialeba.
arsi mdgomareobs imaSi,
pistOlet-i [fr. pis­to­let] –
rom faneris raketebiT, gan­
xelis mokle cecx­l­sas­ro­
saz­
Rvruli wesebis dac­
li iaraRi.
viT,
xdeba celuloidis
piUpitr-i [fr. pupitre < laT.
bur­Tis gadasrola magi­
pulpitam] – specialuri dax­
da­ze, romelic ganivad ga­
rili sibrtye notebis da­
yo­
filia baduriT or na­
wi­
sadebad; damagrebulia ver­
lad.
tikalur joxze, ro­ia­l­
ze
pQon-i [laT. Paeōnia] – mcenare
an misT.
baias ojaxisa, Cveulebriv
pQure [fr. puree < purer ga­
didi yvavilebiT; zogierTi
pla
-398-
jiSi gamoiyeneba rogorc
dekoratiuli mcenare.
plagQat-i [laT. plagiatus mo­ta­
ce­
buli] sxvisi nawar­mo­­
ebis
Ta­
visi saxeliT ga­moqveyneba;
miT­
viseba; `li­teraturuli
qur­
doba~; Ta­vis nawarmoebSi
sxvi­si na­warmoebis gamoyeneba
av­
to­ris
dausaxelebelad.
(ix. ag­reT­ve plagiatori).
plagiAtor-i – plagiatis
Cam­
deni.
 am mniSvnelobiT xSi­rad
xma­
ro­ben plagiats, rac Scd.
plAzma [berZ. plasma ga­mo­
naZerwi] – 1. sisxlis Txe­
vadi nawili.
2. protopolazmis mcdari
sa­
xelwodeba.
3. (fiz.) ionizebuli airi,
ro­
m­
elSic
dadebiTad
da
uaryofiTad
da­mux­
tu­li
nawilakebis
sim­
k­
vrive erTgvaria, xo­lo
am nawilakebis qa­osuri
siTburi moZ­
raoba sWar­
bobs maT mi­marTul ga­da­
adgilebas garegani aR­Z­
ru­
li velis moqmedebis
Se­
degad.
plAkat-i [germ. plakat] – ke­
del­ze gasakravi feradi
na­xati, romelsac axlavs
mo­
rige saagitacio an sa­
reklamo teqsti.
¥ plakaturi da saplaka­
to.
 p. (s.) ferwera, s. leqsi, s.
saxelosno.
plAner-i [fr. planeur] – ha­er­
ze ufro mZime umotoro
saf­reni aparati, romelic
gaS­vebis Semdeg haeris aR­
mavali talRis zegavleniT
mifrinavs da Tavisi wonis
ga­mo TandaTan dabla eS­
veba.
 molivlive p., p.-ebiT Se­
jibreba.
¥ saplanero.
 s. sporti.
planErizm-i – sportis sa­
xeoba – planerebiT frena.
plAneta [berZ. planertus] – ci­
uri sxeuli, romelic mzis
gar­
Semo brunavs da mzis
areklili SuqiT anaTebs
(qarT. sinon. cTomili).
 mcire p.-ebi.
planetarQum-i [gviand. laT.
planetarium] – 1. aparati, rom­
liTac gumbaTisebur ek­
ranze aCveneben planete­bis
da sxva ciuri sxe­
ulebis
moZ­
raobas.
2. Senoba, romelSic es apa­ra­
tia dad­
gmuli da,ro­
mel­
Sic
imarTe­
ba sa­
mec­
niero-po­pu­
laru­
li leq­
ciebi as­
t­ro­
no­
miaSi, kos­
mo­
nav­
tika­
Si da
misT.
-399-
planimEtria [laT. planum
sibrtye da berZ. metreô
vzomav] – geometriis na­
wi­
li, romelic swavlobs sib­
rtyeze mocemul figurebs.
planQreba [fr. planer] – pla­
neris an motor ga­
Ti­
Su­li
TviTmfrinavis Tan­
da­Ta­no­
biT Zirs daSveba.
plAntaJ-i [fr. plandage] –
(sof. meurn) miwis Rrmad
da­
muSaveba (vazis an xe­xi­
lis dasargavad; Sdr. miwis
gadabruneba).
plantAtor-i
plantaciis
(mniSv. 2) patroni.
plantAcia [laT. plantatio
rgva] – 1. miwis didi far­
To­bi, sadac mohyavT spe­ci­
aluri sasoflo-sa­
me­ur­neo
kulturebi.
 Cais p., bambis p., Saqris p.,
Warxlis p.
2. msxvili kapitalisturi
samiwaTmoqmedo meurneoba
(pirvelad erqva iseTs, sa­
dac
iyenebdnen
monebis
Sro­
mas – amerikasa da ko­
loniur qveynebSi).
plAnSet-i
[fr.
planchette]
– 1. (geol.) ficari, ro­
mel­
zec damagrebulia qa­
Ral­di adgilis gegmis da­
saxazavad.
2. geologiuri gegma.
pla
3. rukis satarebeli brtyeli
CanTa,romelsac cal mxa­
res
aqvs gamWvirvale zedapiri.
plAJ-i [fr. plage] – wylis gaS­
lili napiri, romelic ga­
moiyeneba sabanaod da mzis
abazanebis misaRebad.
 qobuleTis p.
 pliaJi Scd.
plAstika [berZ. plastike] – xe­
lovnebis saxeoba, ro­
me­
lic
qmnis moculobiTi for­mis
nawarmoebebs.
 antikuri p., p.-is xelov­
neba.
¥ plastikuri.
 p. gamomsaxveloba.
 plastiuri Scd.
plastQlin-i [it. plastilina] –
sa­Zerwi masala; mzaddeba
Ti­xisa da sanTlisgan, qa­
nis va­
zelinis da zogi sxva
niv­
Tierebis SereviT.
 plastelini Scd.
plAtina [esp. platina] – qimiuri
elementi, foladisferi ke­
TilSobili liToni; didi
ga­moyeneba aqvs eleqtro
da radioteqnikaSi; saiu­ve­
liro saqmeSi.
 p.-is madani, p.-is mrew­ve­
loba.
plAto [fr. plateau] – zRvis
donidan SedarebiT maRla
mdebare vake, romelsac ci­
pla
-400-
cabo ferdobebi aqvs.
 mTawmindis p., borjomis
p.
platOnizm-i _ 1. Zveli ber­
Zeni filosofosis pla­
tonis (727-347 ww. Zv. wel­
TaRr.) da misi mim­dev­rebis
idealisturi fi­
losofia.
2. platonuri siyvaruli.
platOnur-i – 1. platonizmTan
dakavSirebuli.
2. mxolod sulier miswra­
fe­
bebze damyarebuli ara­
xor­cieli (siyvaruli).
3. rasac praqtikuli miznebi
ara aqvs; ganyenebuli.
plAtforma [fr. plate-for­me
brtyeli forma] – 1. rki­
nigzis sadgurSi li­andagis
gaswvriv mowyobili baqani.
 maRali p.
2. mcire xniT matareblis ga­
saCerebeli adgili or sad­
gurs Soris (sinon. baqani).
3. Ria, dabali bortebis mqone
satvirTo vagoni (sinon.
baqani).
4. (wign.) partiis, sazoga­
do­
eb­
rivi jgufis politikuri
programa.
 partiis saarCevno p.
 plaTforma Scd.
plAfon-i [fr. plafond] – 1. mo­
xatuli an reliefiT Sem­
kuli Weri.
2. eleqtruli sagani, mo­wyo­
bili zed Werze an kedelze
(upiratesad vagonis kupeSi,
gemis kaiutaSi an salonSi,
avtobussa da sxv.)
plAcdarm-i [fr. place d’armes]
– 1. (samx.) sivrce, sadac
mzad­
deba da iSleba saomari
operacia.
2. teritoria, romelic Se­
iZ­
leba gamoyenebul iqnes
sa­wyis punqtad saomari
moq­
medebisaTvis visime wi­
naaRmdeg.
plAc-i [germ. Platz] – moedani
sam­wyobro
samecadinod,
daT­
valierebis da para­de­
bisaTvis.
plAcenta [laT. placenta kve­ri,
SafarTxeli] – (med.) or­
ga­no, romelic viTardeba
or­suli qalis (an make
cxo­
velis) organizmSi da
uz­runvelyofs
Canasaxis
kve­basa da sunTqvas; mom­
yoli.
plAckart-i [germ. Platzkarte] –
bileTis danarTi samgzavro
vagonSi sawoli adgilis
dasakaveblad.
 Tbili vagonis p.
¥ plackartiani.
 p. vagoni.
plEada [berZ. Pleias (Pleiados)
Svidi _ Zveli berZeni po­
-401et-tragikosis jgufis sa­xe­
li] – (wign.) erTi epoqis ga­
moCenili moRvaweTa jgu­fi.
 qarTvel moWadrake qalTa
p.
¥ pleadisa.
 pleiada, pleadasi Scd.
plEbei [laT. plebeius] – 1. Zvel
romSi: dabali wreebis war­
mo­
madgeneli, piradad Ta­vi­
sufali adamiani, ro­mel­
sac
pirveli xanebSi ara­viTari
politikuri uf­lebebi ar
hqonda.
2. dabali wodebis war­mo­
mad­ge­neli, mSromelTa wre­
ebidan gamosuli adamiani.
plebQscit-i [laT. ple­bis­
ci­tum xalxis gada­
wy­ve­ti­
le­
ba] – saerTo-sa­xal­
xo
ken­
Wis­
y­ra, romesac awyo­
ben mniSvnelovan sa­xel­
m­
wi­
fo­ebriv
saki­Txis
ga­
da­sawy­
vetad (sinon. re­
fe­
ren­
dumi).
 p.-is mowyoba.
¥ saplebiscito.
 s. sakiTxi.
plEbs-i [laT. plebs] – (kreb.)
plebeebi.
plEd-i [ingl. plaid.] – didi
da sqeli Sali, Cveulebriv
ku­
bok­ruli da foCebiani;
iye­
ne­ben loginis gada­sa­fa­
reb­lad.
plo
plEvra [berZ. pleura gverdi] –
(anat.) apki,. romelic faravs
filtvebisa da gulmkerdis
Rrus kedlebs.
plEvrit-i (medic.) plevritis
anTeba.
plEer-i [ingl. player < play
moZ­raobaSi moyvana] – kom­
paq­
turi magnitofoni Ca­
na­
werebis aRdgenisaTvis.
plenArul-i [laT. plenarius
sru­li] – raSic raime or­
ganizacia, arCeviTi organos
yvela wevri monawileobs.
Θ  konferenciis p. sxdoma.
plEner-i [fr. plein air sufTa
haeri] – ferwera gareT, Ria
cis qveS, haerze; zustad
gadmoscems bunebriv ga­re­
moebas, haeris garemos, bu­
nebis realur ferebs.
plEnum-i [laT. plenum sruli]
– arCeviTi xelmZRvaneli
or­ganos plenaruli sxdo­
ma, sadac yvela wevri es­w­
re­ba.
 umaRlesi sasamarTlos p.
plOmb-i [germ. Plombe < laT.
plumbum, fr. plomb,tyvia] – 1.
beWdiT CaWyletili tyviis
patara naWeri, romelsac
ade­
ben daketil kars, Se­
fu­Tul saqonels da sxv;
xeluxleblobis niSania.
plo
-402-
2. nivTiereba, romliTac av­
se­
ben dazianebuli kbilis
Rrus.
 me-2 mniSv.-iT zogjer xma­
roben bJens an brJens, rac
Scd.
plOmbir-i [fr. plombirêes saf­
rangeTis qalaq plombires
sax. mixedviT] – naRebisgan
damzadebuli nayini, romel­
sac urevia raime xili, wve­
ni, Sokoladi da sxv.
plurAlizm-i [< laT. plu­ra­lis
mravlobiTi] _ 1. (fi­los.)
ide­alisturi
moZ­R­v­reba,
ro­
melic uaryofs sam­ya­
ros erTianobas da am­t­ki­
cebs, rom mas safuZvlad
udevs mTavari erTmaneTTan
da­
u­kavSirebeli
sulieri
ar­si.
2.
(polit.)
sa­xel­m­wifos
mmar­T­ve­lobis mra­val­
par­
ti­
u­li sistema.
 pliuralizmi Scd.
plUs-i < [laT. plus metad] –
Sek­
rebis (momatebis) da­de­
biTi niSani (+) ma­Te­ma­ti­kaSi.
temperaturaze mierTebisas
niSnavs: nuls zemoT (sa­
pi­
risp. (-) minusi).
 p. 15 (an +15) gradusi.
 pliusi Scd.
plutokrAtia [berZ. Plu­to­
kratia < plutos simdidre, da
kratos xelisufleba, siZ­li­
ere] – politikuri wes­
wyo­
bileba, romlis drosac
sa­xelmwifo xelisufleba
aqvs gabatonebuli klasis
mdi­
dar fenas.
plUton-i [berZ. pluton] – 1. ber­
Znul miTologiaSi: zevsis
Zma, miwisqveSeTis RmerTi,
saiqios mbrZanebeli, miwis
wiaRis mflobeli.
2. (astr.) mzis sistemis me­
cxre mzidan yvelaze uf­
ro daSorebuli didi pla­
neta.
pnevmatQkur-i [berZ. pneuma­
ti­kos sasunTqi, sahaero] –
SekumSuli haeriT moqmedi.
 p. tumbo, p. CaquCi.
¥ pnevmaturi dasaSvebia.
 pnevmatiuri Scd.
pnevmOnia [berZ. pneumonia
pne­u­mon filtvi] – (medic.)
fil­
tvebis anTeba.
podAgra [berZ. podagra] – (me­
dic.) sax­
s­
rebisa da qso­
vi­le­
bis
da­
a­
vadeba, rac
ga­mow­
ve­
ulia
or­
ga­
noebSi
niv­Ti­
e­
rebaTa cvlis dar­R­
ve­vis Sedegad.
poEzia [berZ. poiesis] – si­ty­
vieri mxatvruli Semoq­me­
deba leqsebis saxiT, leq­
sebi.
 g. tabiZis p., qarTuli
-403-
poz
xal­
xuri p.
(me­Zebari) ZaRlis jiSi.
pOdium-i [laT. podium] – 1. pozQtiv-i [laT. positivus da­
moqandakeTa da mxatvrebis
de­biTi] – fotografiasa da
saxelosnoSi: amaRlebuli
ki­nematografiaSi: suraTi,
adgili naturisaTvis.
ro­melzec
(negativisagan
2. maRali baqani, romelze­dac
gansxvavebiT) gadaRebuli
aSenebdnen antikur (upi­ra­
sagnis naTeli da muqi ad­
tesad romaul) taZrebs.
gi­
lebi sinamdvileSi ar­
se­
3. kedeli antikuri cirkis
bulis Sesabamisad aris ga­
as­
parezis garSemo.
mo­suli.
4. Zv. romis cirkSi: amaR­
le­ pozitQur-i [laT. positius] – 1.
buli adgili sa­varZlebiT
(wign.) dadebiTi (sapirisp.
im­
peratorisaTvis, sena­
to­
negatiuri).
reb­sa da sxv. maRali wris
 p. msjeloba, sakiTxis p.
pirTaTvis.
gadawyveta.
pOema [berZ. poiema] – Txro­
pozitiuri filosofia _
biTi mxatvruli nawarmoebi
igivea, rac pozitivizmi.
2. cdaze, faqtebze dam­ya­
re­
leqsad.
buli.
 v. fSavelas p. `baxtrioni~.,
 p. mecnierebani.
n. baraTaSvilis p. `bedi
3. rac pozitivs war­
mo­
ad­
qarTlisa~, l. asaTianis p.
gens.
`basianis brZola~.
pOet-i [berZ. poietes] – mwerali,  p. gamoxatuleba.
pozQcia [laT. positio] – 1.
romelic leqsebs Txzavs.
visame an risame mdgomareoba,
¥ poeturi.
 p. niWi, p. Semoqmedeba.
ganlageba.

sasurveli p., mowinave p.pOza [fr. pose] – adamianis
ebze
brZola, sazeimo p.
sxe­
ulis esa Tu is mdgo­
2. (samx.) brZolis dros ja­
mareoba.
rebis ganlagebis adgili;
pozQor-i [fr. poseur] – ada­
sam­xedro moqmedebaTa ra­
mi­
ani, romelic zrunavs Ta­
ioni.
visi qce­vis ga­
regan efeq­t­
3. WadrakSi; SaSSi: figurebis
ze.
ganlageba TamaSis ama Tu
poQnter-i [ingl. pointer] –
im momentisas.
mok­
lebalniani
sanadiro
4. gadat. (wign.) Tvalsazrisi,
pol
-404-
azri raime sakiTxSi.
 kamaTSi swori p. eWira,
Ta­visi p. daicva.
¥ poziciuri.
 p. upiratesoba (WadrakSi).
polAruli [laT. polaris] –
1. polusTan (mniSv. 1.) da­
kavSirebuli, polusTan ar­
sebuli.
 p. eqspedicia, p. Rame, p. yi­
nulebi.
2. gadat. (wign.) sruliad
sxva­gvari, sapirispiro, sa­
winaaRmdego.
 p. azrebi.
polEmika [fr. polemique <
berZ. polemikos mtruli] –
ka­
ma­Ti ra­ime mecnieruli,
li­
te­raturuli
Tu
po­
li­
ti­kuri sakiTxebis gan­
xil­
vi­
sas (qarT. sinon. pa­
eqroba).
 literaturuli p., p.-Si
miiRo monawileoba.
poli... [berZ. poly bevri] –
rTu­li sityvebis TavsarTi,
ro­melic uCvenebs sim­rav­
les raimes rTuli Se­mad­
gen­
lobisas.
poliAndria [berZ. poly bevri
da enēr (andros) qmari] –
qor­winebis forma, romlis
drosac qals SeiZleba er­
T­
droulad ramdenime qma­
ri
hyavdes; (qarT. sinon. mra­
valqmrianoba).
poligAmia [berZ. poly bevri
da gamos qorwineba] – 1.
qor­
winebis forma, rodesac
TiToeuls SeuZlia erTd­
ro­ulad ramdenime meuRle
hyavdes.
2. erTi mamlis Sejvareba er­
Ti sezonis ganmavlobaSi
ram­denime dedalTan.
poligQnia [< berZ. poly­gy­
nēs mravalcoliani] – qor­
wi­nebis forma, ro­
de­
sac
ma­makacs SeiZleba erT­
d­
­
ro­ulad ramdenime co­
li
hyav­
des. (qarT. sinon. mra­
val­
colianoba).
polQglot-i [berZ. polyglôttos]
– bevri enis mcodne.
polQgon-i [berZ. polygonos
mra­valkuTxiani] – spe­
ci­a­
lu­
rad mowyobili ad­
gi­
li
sxva­
dasxva iaraRis, sab­rZ­o­
lo tenikis ga­
mo­
sac­
de­lad,
samxedro
wvrTni­
saTvis
(qarT. sinon. sas­
roleTi).
 saraketo p.
poligrAfia [berZ. polygrafia
mravalnaweri] – teqnikis
dar­gi, mrewveloba, romlis
saqmea wignebis, Jurnal-ga­
zeTebis da misT. beWdva.
¥ poligrafiuli da sa­
po­
li­
g­
rafio.
 p. (s.) kombinati, p. (s.) ba­
za.
-405-
poligrAfist-i polig­ra­fi­
pol
– (medic.) zurgis tvinis
­ruxi nivTierebis anTeba;
is specialisti.
bav­
SvTa mwvave infeqciuri
polieTQlen-i _ sinTezuri
daavadeba; iwvevs damblas.
niv­
Tiereba erTgvari,mtkice
da elastiuri; farTod pOli p-i [berZ. polypus] – 1.
naw­lavRruiani
cxoveli,
iye­
neben samrewvelo da sa­
ro­melic erTi boloTi mi­
yofacxovrebo nawarmis da­
magrebulia moZrav saganze,
samzadeblad.
xo­lo meore boloze aqvs
 am nivTierebas xSirad ce­
piri.
lofans (ix.) uwodeben (`ce­
lofnis parkio~ - amboben), 2. lorwovani garsebis (cxvi­
ris Rrus) keTilTvisebiani
rac Scd.
simsivne.
poliTEizm-i [berZ. poly bev­
1
ri da theos RmerTi] – re­ pOlQs-i [fr. police] – si­
cocxlis, qonebis da sxv.
li­
gia, romeilic mra­
val
dazRvevis mowmoba.
RmerTs aRiarebs; mra­val­
2
RmerTianoba (sapirisp. mo­ pOlis-i [berZ. polis] – Zvel
saberZneTSi: qalaqi sa­xel­
no­
Teizmi).
mwifo.
poliklQnika [berZ. po­lis
qalaqi da klinike mkur­na­ polQsmen-i [ingl. policeman
police policia da man ada­
loba] – samkurnalo-pro­
miani] – zogierT qveyanaSi:
fi­
laqtikuri dawesebuleba,
po­licieli, wesrigis dam­
ro­
melic samedicino dax­
ma­
cveli.
re­
bas uwevs momsvlel da
Sin mwoliare avadmyofebs. politeqnQkuri [berZ. poly
bev­ri da techne xeloba, xe­
 raionuli p., bavSvTa p.,
lovneba] – teqnikis sxva­
stomatologiuri p.
dasxva dargTan da­
kav­
Si­
re­
polikrAtia [berZ. kra­tos
buli.
xe­
lisufleba] – mra­
val­

p. universiteti, p. swav­le­
xe­
lisuflebianoba, xe­
lis­
ba, p. muzeumi.
uflebis ganawileba ram­
polQtika [berZ. politika sa­xel­
denime pirze.
mwifo da sa­
zo­
ga­
doebrivi
poliomiElit-i [berZ. polios
saq­
mianoba,
sa­
xel­
mwifos
nacrisferi da myelos tvini]
mar­T­
vis xe­
lov­
neba] – 1. sa­
pol
-406-
xel­
mwifo
xe­lisuflebis,
par­ti­is an sazogadoebrivi
jgu­
fis moRvaweoba Si­
da­sa­
xel­
mwifoebrivi mar­T­vi­
sa
da saerTaSoriso ur­Ti­er­
To­bis dargSi.
 sagareo p., saSinao p.
2. (saub.) moqmedeba ri­sa­me
mi­
saRwevad; sxva ada­mi­a­neb­
Tan urTierToba, da­mo­ki­de­
buleba.
¥ politikuri.
 p. Sexedelebebi, p. brZola,
p. moRvawe.
¥ sapolitiko.
 s. gazeTi.
politQkan-i [fr. poliquan <
berZ.] – adamiani, ro­
me­
lic
prin­ci pul po­li­
ti­kur sa­
ki­
Txebs cvlis wvril­ma­ne­
biT, xSirad angarebis miz­
niT; intrigani.
politQkos-i politikuri
moR­
vawe.
politOlog-i – polito­
lo­
giis specialisti.
politolOgia [berZ. poli­
ti­ka da logos moZRv­
re­ba]
– mec­nierebis gan­sa­kuT­
re­
bu­
li dargi, romelic
Se­
is­
wavlis sazogadoebis
po­
li­tikur organizacias
da politikur cxovrebas,
sa­
Si­nao politikisa da sa­
er­
Ta­Soriso ur­
Ti­er­To­be­
bis probelemebs.
polifOnia [berZ. polyphônia
– mravalxmianoba.
¥ polifoniuri.
 p. simRerebi.
poliqrOmia [berZ. polychrô­
mos mravalfera] – mra­va­
li
feris gamoyeneba (xu­
roT­
moZRvrebaSi, qan­
da­
ke­
baSi).
polQcia [germ. Polizei berZ. po­
li­teia qalaqis ad­
mi­
nis­
t­
ra­
cia]
– gan­
sa­
kuT­
re­
bu­
li ad­
mi­
nis­
t­
ra­ciuli or­
ga­
no, romelsac
hyavs Se­
i­
a­
raRebuli razmebi
sa­xel­
m­
wifoSi wesrigis da­
sam­ya­
reblad.
¥ policiuri.
 p. zedamxedveloba.
¥ sapolicio.
 s. ubani.
polihQmnia [laT. polyhymnia
< berZ. polymnia] – berZnul
mitologiaSi:
lirikuli
po­eziis mfarveli muza.
pOlk-i [rus. полк] – samxedro
nawili,romelic Cveulebriv
Sedis diviziis an brigadis
SemadgenlobaSi;
(sinon.
le­
gioni).
 msrolelTa p., saaviacio
p., p. -is meTauri.
pOlka [Cex. polka] – Cqartempi­a­ni
sabalo cekva; warmoSobili
xalxuri cekvisagan; musika
am cekvisaTvis.
-407-
polkOvnik-i [rus. полковник]
pop
sxvavebuli ram; sapirispi­
ro, sawinaaRmdego ram.
– oficris wodeba vice
poliusi Scd.
pol­kovnikze meti da ge­
1
neral-maiorze naklebi; am pOmpa [laT. pompa sazeimo
msvleloba] – gaTvlili
wodebulebebs (rangis) mqo­
sa­zeimo garegan efeqtze,
ne oficeri.
ro­melime RonisZiebis Ca­ta­
pOlo [ingl. polo berZ. < ti­
rebis dros brwyinvaleba,
bet.] – gunduri spor­tuli
didebuleba, fufuneba.
TamaSi cxenebiT, burTiTa
2
da yvanjiT (qarT. sinon. pOmpa [fr. pompe] – wylis
tumbo.
cxenburTi).

avtomobilis p.
poltergEist-i [germ. Pol­
ter­geist
fuZis
angelozi, pompEzur-i [fr. pompeuse] –
zarzeimis xasiaTisa, efeq­
sax­lis angelozi, saxlis
tisaTvis gamiznuli.
su­
li] – ucabedi xmauri, ga­
da­
adgileba, dacema, gaqroba pOni [ingl. pony] – patara
sagnebisa, romlebic sax­
cxenis jiSi.
leb­
Si xdeba da xsnian su­ pontQveqs-i [laT. pontifex]
le­
bis oinebiT, fuZis an
– uzenaesi qurumi Zvel
sax­lis angelozebiT, sax­
rom­
Si; qurumTa umaRlesi
lis su­
lebiT.
kolegiis wevri.
pOlus-i [laT. polus < berZ. pOnton-i [fr. ponton] – brtyel­
polos RerZi] – 1. dedamiwis
Ziriani navi, romelsac iye­
brunvis warmosaxviTi Rer­
neben droebiTi xidis say­
Zis erT-erTi ori uki­du­re­
rdenad wyalze; aseT navze
si wertilTagani; am wer­
gamarTuli droebiTi xidi.
ti­
lidan axlos mdebare
 pantoni Scd.
adgili.
pop... [ingl. pop Semokl. < po­
 CrdiloeTis p. samxreTis p.
pular popularuli] – Tav­
sar­
(ix. agreTve polaruli).
Ti sityvisa mniS­v­
nelobiT
2. eleqtruli wredis, mag­
`masiuri~, `po­
pularuli~.
ni­
tis an eleqtro­
mag­ni­tis
 popΘkultura, pop-musika,
ori bolodan erT-erTi.
pop-ansambli.
 dadebiTi p., uaryofiT p.
pOp-art-i [ingl. pop art Se­
3. (gadat.) ukiduresad gan­
pop
-408-
mokl. < popular art po­pu­
la­
ru­
li
xelovneba]
–
popΘxelovneba, mxatvruli
mim­
dinareoba, romelic ma­
sob­rivi kulturis me­To­
de­
bis, stilisa da Temebis
imi­
tacias ax­
dens; realur
sag­nebs, ga­
mo­saxulebas, rek­
lamas, sa­
qonlis SefuTvas
da a.S. iyenebs Tavisufali,
ne­
bis­
mieri kombinaciis Se­
saqmnelad.
popularizAtor-i
pi­
ri,
romelic risame populari­
za­cias eweva.
 popularizatori Scd.
popularizAcia [< laT. po­
pu­laris saxalxo, xalxuri]
– risame farTo masebSi
gav­
rceleba;
bevrisaTvis
xel­
misawvdomad qceva.
 xalxuri simRerebis p.
 populiarizacia Scd.
populArul-i [laT. popularis
saxalxo, xalxuri] – 1. mar­
tivad gadmocemuli, bev­ri­
saTvis advilad gasagebi,
xel­
misawvdomi.
 p. leqcia.
2. vinc, rac sayovelTao pa­
tiviscemiT, mowonebiT sar­
geb­
lobs; sayovelTaod mo­
wonebuli.
 p. msaxiobi, p. Jurna­lis­ti.
 populiaruli Scd.
pOpuri [fr. pot-pourri] – mu­
si­kaluri nawarmoebi, ro­me­
lic Sedgenilia sxva­da­
sxva
popularuli operis, ope­
retis, xalxuri simRerisa
da misT. motivebisagan.
pornogrAfia [berZ. pornos gar­
yvnili da graphô vwer] – sqe­
sobrivi aR­
vi­
r­­
ax­
s­
ni­
lo­
bis
da gar­
y­
v­
ni­
le­
bis ga­
moxatva
(li­
te­
ra­
tu­
raSi. mxat­
v­
ro­
ba­
Si, ki­
ne­
matografiaSi); uw­
ma­
wu­ri suraTebi, li­
te­
ratura
da sxva.
pOrt-i [fr. port] – navsadguri.
sahaero porti _ igivea, rac
aeroporti.
¥ saporto.
 s. qalaqi – baTumi, foTi.
pOrtal-i [fr. Portal kari,
WiSkari < laT. Porta] – 1. didi
Senobis mTavari Sesasvle­
li, arqiteqturulad ga­
for­­
me­
buli; bWe.
2. (teq.) liTonis mzidi kon­
s­truqcia (berZ. aso ð-s
for­
mis); warmoadgens zogi
manqanis nawils.
portAtiv-i [fr. portatis < laT.
por­to Tan damaqvs] – pa­
ta­
ra,
xe­liT gadasatani or­
ga­
ni;
yve­laze metad uf­
ro gav­
r­
ce­lebuli iyo me-15 s-Si.
portatQul-i [fr. portatif] –
patara zomis, Tan sa­
ta­
reb­
-409lad marjve, advilad ga­da­
satani.
 p. radiomimRebi, p. foto­
apa­rati, p. magni­
tofoni, p.
sabeWdi manqana.
 portatuli, portativuli
Scd.
pOrter-i [ingl. porter] – Savi
ludi erTgvari, magari da
momwaro.
portvAin-i [germ. Portwein] –
magari Rvino erTgvari.
 porTvaini, porTveini, por­
t­
veini Scd.
pOrtie [fr. portier] – sas­tum­
ros mosamsaxure, romelic
Tvalyurs adevnebs wes­
rigs Sesasvlelsa da ves­
ti­
biulSi, abaria fos­ta, Ca­
saweri davTari da sxv.
portQer-i [fr. portiere] – ka­
ris an fanjris farda sqe­
li, mZime qsovilis; kres­
t­
sabmeli.
pOrtmone [fr. porte-monnate]
– safule qaRaldisaTvis
gan­
yofilebebiT.
pOrtret-i [fr. portrait] – 1.
garkveuli adamianis an
ada­mianTa jgufis fer­we­
ru­
li, grafikuli, skul­p­tu­
ruli an fotografiuli
ga­
mosaxuleba.
 ferweruli p., skulptu­
ru­
li p.
pos
2. personaJis garegnobis aR­
wera literaturul na­war­
moebSi.
3. (gadat.) pirovnebis daxa­si­
aTeba, aRwera.
¥ portretuli.
 p. ferwera, p. Canaxati., p.
msgavseba.
pOrtfel-i [fr. portefeuille] –
didi oTxkuTxa CanTa (sa­
ke­tiani da saxeluriani),
qaRladebis, wignebis da
misT. satareblad.
 tyavis p.
 porTfeli Scd.
pOrfir-i [< berZ. porphyra] –
wi­Teli feris grZeli xa­
ver­dis mosasxami, romel­
sac
me­feebi icvamdnen sazeimo
Sem­Tx­
vevebSi (samefo Za­
la­
uflebis simbolo); Zo­
weuli.
porcElan-i [germ. Porzellan] –
faifuri.
poseQdon-i [berZ. Poseidôn] –
berZn. miTologiaSi: zRvis
RmerTi (romaul mi­
To­
lo­
giaSi Seesabameba nep­
tuni).
pOst... [laT. post Semdeg] –
aRniSnavs: `raimes Sem­
dg
­ o­
mi~.
 postimpre­
si­
o­niz­mi, pos­
t­
in­
feq­
ciuri.
pOst-i [fr. poste] – 1. saguSago,
sadarajo punqti, saidanac
pos
-410-
icaven an uTvalTvaleben
visme, rasme.
 sakontrolo p., saT­
val­T­
va­lo p.
 p.-ze dgas.
2. sapasuxismgeblo Tanamde­
bo­
ba.
 ministris p.
postAment-i [laT. posta­men­
tum] _ igivea, rac piedes­
tali.
postimpresiOnizm-i [laT.
post Semdeg da fr. imp­res­
sionnisme < impression STa­beW­
di­
leba] – franguli fer­we­
ris ZiriTadi mi­mar­Tuleba
me-19 saukunis bo­
los da
me-20 saukunis da­sawyisSi;
war­mo­iSva im­pre­sionizmis
kri­zi­sis Se­
degad.
postskrQptum-i [laT. post
scriptum dawerilis Semdeg]
– (wign.) minaweri werilis
bo­
los (xelmoweris Sem­
deg), romelsac win uzis
la­
Tinuri asoebi P.S.
postUlat-i [laT. postulatum
mosaTxovni, saWiro] – (wign.)
mtkiceba, romelic aRi­
a­re­
bulia raime Teoriis amo­
saval debulebad da­sa­bu­
Te­
bis gareSe.
postfAqtum-i [laT. post fac­
tum gakeTebulis Semdeg] _
imis Semdeg, rac ukve raRac
moxda, ganxorcielda.
potEncia [laT. potentia Za­
la] – (wign.) faruli SesaZ­
leb­
loba, unari, romelic
Se­iZleba gamovlindes sa­
Tando pirobebSi.
 SemoqmedebiTi p.
¥ potenciuri.
 p. SesaZleblobani, p. ener­
gia.
 potencialuri Scd.
potencQal-i [< laT. potentia
Zala] _ 1. (fiz.) sidide, ro­
melic axa­
siaTebs siv­
r­cis
mocemul wer­
tilSi ar­
se­
buli sxe­
u­
lis energiis ma­
rags.
2. (wign.) gadat. risame sim­
Z­lavris xarisxi; risame
gan­
xorcielbisaTvis sa­Wi­
ro SesaZleblobaTa er­
Tob­
lioba.
 qveynis ekonomikuri p.,
sam­xedro p.
pragmAtizm-i [< berZ. pragma,
pragmatos – moqmedeba] – 1.
mi­marTuleba, romelic WeS­
maritebad aRiarebs imas,rac
praqtikulad sasargebloa.
2. erTgvari mimarTuleba is­
toriis mecnierebaSi; ifar­
gleba ambebis gadmocemiT
da ar xsnis istoriuli
gan­
viTarebis obieqtur ka­
no­
nebs,
-411-
prAdo [esp. Prado] – samxatvro
pre
lobaSi praqtikuli ga­
moc­
dilebis mqone.
mu­
zeumi madridSi (espa­neT­

p. swavluli.
Si).

praktikosi Scd.
prAid-i [ingl. pride] – (spec.)
lomis, vefxvisa da misT. preAmbula [fr. preambule wi­
na­
sityvaoba] – raime sa­ka­
ojaxi.
nonmdeblo
aqtis an sa­
er­
praiskUrant-i da preis­
kU­
TaSoriso xel­
Sek­
ru­
le­
bis
rant-i [germ. preiskurant] –
Sesavali nawili.
ga­
sayidi saqonlis fasebis
 gaerTianebuli erebis or­
cno­bari.
ganizaciis wesdebis p.
prAqtika [berZ. praktikos saq­
¥ preambulisa.
miani, mosaqme] – 1. adamianTa
 preambulasi Scd.
moqmedeba, romliTac isi­ni
zogjer iye­
neben krebis dad­
zegavlenas axdenen obi­
eq­
genilebis Sesavali na­
wi­
tur, materialur sam­yaroze
lis saxelad, rac Scd.
da gardaqmnian mas.
predQkat-i [laT. praedikatum]
 Teoria da p.
– 1. (lit.) is, rac msjeloba­
2. Teoriuli codnis ga­mo­ye­
Si aris naTqvami msjelobis
neba da saqmeSi ganmtkiceba,
saganze; logikuri.
rogorc sasawavlo pro­
2. (gram.) Semasmeneli.
cesis Semadgeneli nawili.
prezentAcia [ing. presentation]
 studentebis sazafxulo p.,
– sareklamo xasiaTis wve­
pedagogiuri p., sawarmoo p.
uleba, koncerti, an sxva
3. gamocdileba, daxelovneba
te­legadacema raime axa­
li
raime saqmeSi.
filmis, wignis, Senobis, or­
 ucxo enis Sesaswavlad
ganizaciis da misT. war­
kar­gi p.-aa saWiro.
sad­genad farTo sa­zo­
ga­
do­
¥ praqtikuli.
ebisaTvis.
 p. saqmianoba, p. meca­di­ne­
oba.
prezervAtiv-i [< laT. pra­e­
 praktika, praktikuli Scd.
ser­vare dacva] – dam­ca­
vi sa­
Sualeba vene­ri­
u­
li da­
a­
va­
praqtQkant-i – piri, rome­
debebis sa­
wi­
na­
aR­
m­
de­
god da
lic praqtikas (mniSvn. 2)
or­su­
lo­
bis gafr­
Txi­
le­bi­
ga­
dis.
saT­
vis.
praqtQkos-i – Tavis speci­a­
pre
-412-
prezervAcia [laT. praeservatio] preistOria – sazogadoebis
– (wign.) Senaxva, dacva ri­
sa­me.
prezQdent-i [laT. praesidens
(praesidentis) TavSi mjdo­
mi,
win mjdomi] – 1. res­pub­li­
kuri saxelmwifos meTauri,
ar­
Ce­ul
­ i garkveuli vadiT.
 saqarTvelos p., aSS-is p.
2. zogi didi samecniero da­
wesebulebis, sazogadoebis,
firmis da sxv. meTauri.
 mecnierebaTa akademiis p.,
saWadrako federaciis p.,
fir­mis p.
¥ saprezidento.
 s. arCevnebi.
prezidQum-i [laT. praesidium
TavSi jdoma, win jdoma] –
1. krebis, yrilobis da misT.
arCeviTi xelmZRvaneli or­
gano.
 konferenciis p.
2. zogi organizaciis, da­we­
se­
bulebis arCeviTi xel­
m­
ZRvaneli organo.
 mecnierebaTa akademiis p.
 presidiumi Scd.
prezUmfcia [laT. praesumptio]
– 1. (wign.) varaudze dam­ya­
re­buli mosazreba.
2. (samarT.) raime faqtis aRi­
areba sarwmunod, sanam ar
dadasturdeba misi mcda­
roba.
gan­
viTarebis uZvelesi xa­
na,
romlis Sesaxeb we­
ri­
lo­
biTi Zeglebi ar mo­i po­veba
(qarT. sinon. winaistoria).
prelUdia [< laT. praeludo
wi­naswar vukrav, Sesavals
vu­keTeb] – 1. musikaluri
nawarmoebis Sesavali.
 operis saorkestro p.
2. patara damoukidebeli mu­
sikaluri piesa, upiratesad
for­
tepianobisaTvis.
3. (gadat.) risame dasawyisi,
Sesavali.
prEmia [laT. praemium jil­
do] – fuladi an niv­
Ti­e­
ri jildo raime dar­g­
Si
damsaxurebisaTvis, war­
ma­
tebisaTvis.
 saerTaSoriso p., pir­
ve­
li p.
konkursSi gamar­
j­
ve­
bi­
saTvis.
¥ premiuli da sapremio.
 p. (s.) fondi, p. (s.) anaz­
Ra­ureba.
 premialuri Scd.
premQer-i [< fr. premiér pir­
veli] _ 1. igivea, rac pre­
mier-ministri.
2. mTavari rolebis Sem­
s­
rulebeli msaxiobi.
premQera [fr. premiére] – pir­ve­
li warmodgena Te­at­
ra­
lu­
ri piesis, operis, ba­letis,
ki­nofilmisa da sxva.
-413-
pre
 saqarTvelos p., msoflio
p., p.-is muSaki, p.-is ga­
mox­
miér pirveli ministre mi­nis­
maureba.
tri] – mTavrobis meTauri,
mi­
nistrTa kabinetis Tav­
m­ presvQter-i [berZ. presbyteros
j­
domare.
uxucesi] – mRvdeli.
prepArat-i [laT. praeparatus prEsing-i [ingl. pressing] –
mom­
zadebuli] – 1. mcenaris
sportul TamaSSi: da­vis
an cxovelis organizmis
erT-erTi yvelaze uf­ro
na­wili, momzadebuli ga­
aq­
tiuri forma – mo­wi­
na­
mok­
vlevisaTvis, saswavlo
aR­mdegis moqmedebis we­sis
miznebisaTvis da sxv.
daurRvevlad, yve­la Tav­
2. qimiuri analizisaTvis
damsxmelis winaaR­
md
­ egobiT
mom­
zadebuli nivTiereba.
mTel moedanze.
3. qimiuri an farmacevtuli preskonferEncia
[ingl.
pro­duqti,damzadebuli la­
press­konference] – sa­
xel­
mw
­ i­
boratoriuli an safabriko
fo, politikuri, sa­zo­ga­
wesiT.
doebrivi moRvawis (an moR­
 samedicino p., iodovani p.,
va­
weTa) Sexvedra, saubari
vitaminiani p.
pre­sis warmomadgenlebTan
prEria [fr. prairie da (mr.) pre­
far­To sazogadoebisaTvis
riebi] - CrdileT amerikaSi:
sa­intereso sakiTxebze.
zomieri klimaturi sar­
prEstiJ-i [fr. prestige] –
tye­lis
vrceli
velebi,
(wign.) avtoriteti, gav­le­
tra­
malebi stepis msgavsi,
na, pativiscema, ndoba, rom­
sa­
dac mohyavT sasoflo-sa­
li­
Tac sargeblobs vinme,
meurneo kulturebi.
rame.
prerogAtiva [laT. pre­ro­
 xelmZRvanelis p., p.-iT
gativa] – saxelmwifo xe­
sar­gebloba.
li­
s­uflebis organos an
¥ prestiJuli an sapres­
ti­
Jo.
Ta­namdebobis piris gan­sa­
 p. (s.) profesiebi, p. (s.)
kuT­rebuli ufleba, upi­ra­
fes­tivali.
te­
soba.
pretEndent-i [laT. praetendens
prEsa [fr. presse] – periodul
(praetendentis)] – piri, rome­
ga­
mocemaTa (Jurnal-ga­
ze­
lic pretenzias acxadebs
Tebis) erToblioba.
ra­meze; raime uflebis ma­
prEmier-mQnistri [fr. pre­
pre
-414-
Zi­ebeli.
 p.-Ta turniri (WadrakSi).
pretEnzia [laT. praetensio]
– 1. risame mopovebisaken
swraf­
va, raime Tavisi uf­
le­
bis gamocxadeba; risame
moTxovna.
 didi p.-ebi aqvs.
2. ukmayofilebis gamoxatva;
sa­
Civari; sarCeli.
 p. wayeneba.
¥ pretenziuli (mniSvn. 1-isaT­
vis).
 p. toni.
¥ upretenzio – ubralo, sa­
da.
 u. adamiani, u. nawarmoebi.
 pretenciozuli Scd.
preferEncia [laT. praeferentia]
– or an met qveyenas Soris
dadebuli xelSekrulebiT
erTmaneTisaTvis minWebuli
upiratesoba, SeRavaTi (mag.
vaWrobis ganviTarebis miz­
niT).
prEfeqt-i [laT. praefectus uf­
rosi] – 1. safrangeTSi: Ta­
namdebobis piri, romelic
departamentis
saTaveSi
dgas.
2. zog qveyanaSi: policiis
uf­
rosi.
prefEqtura [laT. praefec­tu­
ra] – 1. zog qveyanaSi: ad­mi­
nis­traciul-teri­to­ri­u­li
erTeuli; misi mmar­
T­
velobis
organo.
2. prefeqtis kancelaria.
prEfiqs-i [laT. praefixsus wi­ni­
dan mimagrebuli] – (gramat.)
si­ty­
vis mar­
ti­
vi fuZis (Zi­
ris) win mo­
Tavsebuli a­
fiq­
si; Tav­
sar­
Ti.
precEdent-i [laT. prae­ce­
dens (praecedentis) wina­
ma­
va­
li] – 1. SemTxveva, ro­
me­
lic warmoadgens ni­
muSs an
gamarTlebas
Sem­
deg­dro­
indeli msgavsi Sem­
Tx­
ve­ve­
bisaTvis.
 raime p. ar yofila.
2. (samarT.) sasamarTlos an
saxelmwifo xelisuflebis
sxva organos adrindeli
ga­dawyvetileba, romelic
mi­Rebulia nimuSad sxva
msgav­si sakiTxebis ga­
da­
wy­
vetis dros.
¥ uprecedento.
 u. SemTxveva.
 precendenti, uprecendento
Scd.
privatizAcia [< laT. pri­
va­tis kerZo] – saxelmwifo
sa­warmoTa, miwebis, sa­
cxov­
rebeli
saxlebis, tran­
spor­
tis saSualebaTa da
sxva­
Ta gadacema kerZo pi­
re­bisaTvis.
¥ saprivitazacio.
-415 s. obieqtebi, s. komisia.
privilEgia [laT. privilegium]
– gansakuTrebuli ufleba,
ro­
melic miniWebuli aqvs
vi­
same sxvebisagan gan­
s­xv­a­
vebiT; upiratesoba.
 p.-iT sargeblobs.
¥ privilegiuri.
 p. mdgomareoba.
privilegirEbuli _ igivea,
rac privilegiuri (ix. pri­
vi­
legia).
prQzi [fr. prix] – jildo ra­
ime SejibrebaSi ga­mar­j­ve­
bi­
saTvis.
 festivalis mTavari p.
¥ saprizo.
 s. adgili, s. fondi.
prQzma [berZ. prisma] – 1. (maTem.)
mravalwaxnaga sxeuli, rom­
lis ori erTmaneTis pa­ra­
le­
luri da toli wax­na­
gi
(fu­Ze) warmoadgens mra­val­
ku­
Txedebs, xo­
lo da­
narCeni
wax­na­ge­bi (gver­debi) – pa­
ra­
le­
log­ra­
mebs.
2. (fiz.) aseTi formis gam­
Wvirvale sxeuli, Cve­
u­leb­
riv samwaxnaga, romelSic
sxivebi gadatydeba da iS­
leba Semadgenel fe­re­bad;
iyeneben optikur xel­sa­w­
yoebSi.
¥ prizmuli.
 p. kristali, p. mina.
pri
 prizmi, prizmatuli Scd.
primAdona [it. primadonna]
– operaSi da operetaSi
mTa­
va­
ri partiebis Sem­
sr
­ u­
lebeli momRerali qa­
li.
prQmat-i [laT. primatus] – upi­
ratesi mniSvneloba, upi­
ra­
tesi mdgomareoba, pir­
ve­lo­
ba.
primQtiv-i [fr. primitif yve­la­
ze adreuli] – yo­
velgvari
pir­veli dawyebiTi, ga­nu­
vi­
Tarebeli movlena imave
xnis gvian moxdenili, uf­
ro metad ganviTarebul
mov­
lenasTan SedarebiT.
primitQvizm-i – 1. si­mar­ti­
ve, ubraloba risame Ses­ru­
lebaSi.
2. rTuli movlenis, sakiTxis
gaubraloeba,
metismetad
ga­martiveba.
primitQuli [laT. primiti­vus
Tavdapirveli, pir­
vel­
yo­
fi­
li] – 1. ganuviTarebeli, Ca­
morCenili.
 p. meurneoba, p. azrovneba.
2. ubralo, ararTuli, mar­
ti­
vi.
 p. teqnika.
 primitivuli Scd.
prQnter-i [ingl. printer] –
kom­
piuteris periferiuli
mowyobiloba, romelic ga­
mo­iyeneba teqstebisa da ga­
pri
-416-
mo­
saxulebebis qaRaldze
da­
sabeWdad.
 lazeruli p., melnis p.
prQnc-i [germ. Prinz fr. prince
< laT. princeps pirveli] –
dasavleT evropaSi: samefo
saxlis
wevris
tituli
(qarT. sinon. ufliswuli).
prQncesa [fr. princesse, germ.
Prinzessin < laT.] – mefis
qa­
li­Svi­lis
an
princis
meuRlis ti­
tuli.
¥ princesasi.
 prinsessa Scd.
prQnci p-i [laT. principium sa­
wyisi, dasawyisi] – 1. ro­me­
li­
me Teoriis, moZ­
Rvrebis,
mec­
nierebis ZiriTadi de­
bu­
leba.
2. moqmedebis,qcevis ZiriTa­
di
wesi; rwmena, Tvalsazrisi.
 mtkice p.-ebiT xelmZRva­
ne­
lobs Tavis saqmianobaSi.
3. ZiriTadi Tavisebureba ri­
sa­me mowyobilobaSi.
 avtomobilis moZraobis
p.
princQpul-i 1. princi pidan
(mniSvn. 2.) gamomdinare,prin­
ci pze damyarebuli.
 p. kamaTi, p. kritika, p. sa­
kiTxi.
2. princi pis (mniSvn. 2) dam­
c­
veli, ganuxrelad Sem­s­ru­
lebeli.
 p. adamiani, p. politika.
uprQnci po – 1. visac ara­
vi­Ta­
ri princi pi ara aqvs.
 u. adamiani.
2. rac araviTar princi ps ar
axlavs.
 u. msjeloba, u. gada­
wyve­
ti­leba.
 princi pialuri Scd.
princQpat-i [laT. principatus]
– Zvel romSi Zv. welTaRr.
I s. meore naxevarSi Seq­
m­ni­
li sa­
xel­
mwifo wyo­
bi­
le­ba, romlis dro­sac
Se­nar­
Cunebuli iyo zo­gi
res­pub­
likuri dawe­
se­
bu­
le­
ba,magram xelisufleba faq­
tob­
ri­
vad ekuTvnoda erT
pi­
rov­nebas _ imperators.
priorQtet-i [germ. Prioritat
laT. prior pirveli] _ 1.
pir­veloba mecnierul aR­
mo­CenaSi, gamogonebaSi, ga­
mokvlevaSi da misT.
2. upiratesi mniSvneloba,
upi­ratesoba.
¥ prioritetuli.
 dargis p., ganviTarebis
p., p. mimarTulebani mec­ni­
erebaSi.
pro... [laT. pro] – mniSvnelobiTiyo momxre, imoqmedo vinmes
interesebidan gamomdinare.
prOblema [berZ. problema]
– 1. rTuli Teoriuli an
-417praqtikuli sakiTxi, ro­
me­
lic saWiroebs axsnas,
Ses­
wavlas, gamokvlevas, ga­
dawyvetas.
 sicocxlis warmoSobis p.
dedamiwaze, samyaros war­
moSobis p., aRzrdis p.-ebi.
2. gadat. (saub.) ityvian Zne­
lad gadasawyvet, gan­sa­xor­
ci­
e­
le­bel rameze.
¥ problemuri.
 p. sakiTxi.
¥ saproblemo.
 s. sabWo, s. laboratoria.
¥ uproblemo – martivi sa­
kiTxi.
 u. sakiTxi.
 ixmareba agreTve prob­le­
ma­
turi.
prObst-i [germ. Propst] – lu­
Teranuli eklesiis ufrosi
pastori.
prOgnoz-i [berZ. prognosis]
– wi­naswari ganWvreta, wi­
nas­
warganWvreta movlenis,
mo­
mavali ganviTarebisa da
Sedegebisa arsebuli mec­
ni­
eruli monacemebis sa­
fuZ­velze.
 amindis p.
prognozQreba – risame
prog­nozis SemuSaveba, Sed­
gena.
 mecnierebis ganviTarebis p.
prOgrama [berZ. programma
pro
gan­
cxadeba] – 1. momavali
mu­Saobis, moRvaweobis Si­
na­
arsi da gegema.
 samoqmedo p., soflis me­
ur­neobis ganviTarebis p.
2. politikuri partiis, or­
ga­nizaciis an calke piris
moRvaweobis Sinaarsisa da
miznebis gadmocema.
 konstituciur - monarqi­u­
li par­
tiis p.
3. saswavlo sagnis Sinaarsis
mokle gadmocema.
 qarTuli literaturis p.
me-12 klasisaTvis.
4. Teatraluri, sacirko war­
mod­
ge­
nis, radio _ da te­
le­
ga­da­
cemaTa Si­
na­
ar­
si; fur­
ce­
li, ro­
mel­
zec Ca­
moT­
v­
li­
lia
Se­sas­
ru­
lebeli
nom­
re­
bi,
Sem­
s­
ru­
lebelTa gva­
re­
bi da
sxv.
 koncertis p., Teatraluri
p., telegadacemaTa p.
5. moqmedebis gegma-davale­
ba,
romelic unda Seasrulos
manqanam, danadgarma.
 eleqtronuli gamomTvle­
li manqanis p.
¥ saprogramo (mniSvn. 1, 2,
3-saT­
vis).
 s. dokumenti, s. gan­
cxa­
de­
ba.
¥ programuli (mniSvn. 5-saT­
vis).
 p. marTva.
pro
-418-
daprogrAmeba – programis
(mniSvn. 5-saTvis) Sedgena
man­
qanisaTvis.
 ucxo enis Seswavlis d.,
kuburi gantolebis d.
progrAmist-i – dap­rog­ra­mi­
rebis (ix. programa) spe­ci­
alisti.
prOgres-i [laT. progressus] –
winsvla, aRmavloba (sa­pi­
risp. regresi).
 mecnierebis p., teqnikuri
p.
progrEsuli – progresis
xe­
lis Semwyobi, mowinave.
 p. moRvawe, kacobriobis p.
nawili.
 progresiuli Scd.
progrEsia [laT. progressio win­
svla] – (maTem.) garkveuli
we­
siT cvalebad ricxvTa
mwkrivi.
 ariTmetikuli p., geomet­
ri­
uli p.
progresQuli – rac Tan­
da­
Ta­
nobiT izrdeba, Zli­er­
de­
ba.
 Sromis p. anazRaureba.
 progresuli sxvaa (ix.
prog­resi).
prodiUser-i [ingl. Producer]
– kinofirmis patroni, kino­
kom­
paniis meTauri, romelic
axor­cielebs finansur kon­
trols da zogjer filmis
gadamRebic aris.
 produseri Scd.
prOduqt-i [laT. productus Seq­
mnili] – 1. sagani,nivTiereba,
romelic miRebulia ada­
mi­
anis Sromis Sedegad.
 rZis p.-ebi (yveli,karaqi da
sxv.), navTobis gamoxdis p.ebi (navTi,benzini, dizelis
sawvavi da sxv.).
2. mr. produqtebi – sursaTsanovage.
produqtQuli [< laT. pro­
duc­tus] – mwarmoebluri, na­
yo­fi­eri.
 p. Sroma, p. miwaT­moq­
me­
de­
ba.
 produqciuli Scd.
prodUqcia [laT. productio] –
1. warmoebis produqtebis
erToblioba an nawarmoebis
calkeuli produqti.
 maRalxarisxovani p., mza p.
2. gadat. gonebrivi Sromis
nayofi.
 samecniero p., beWdviTi p.
prOeqt-i [laT. projectus win
gamoweuli] – 1. risame asa­
gebad, dasamzadeblad an
re­konstruqciisaTvis da­
sa­
muSavebeli gegma.
 Teatris p., xidis p., Tbi­
li­
sis centris re­
kon­st
­­
ruq­
ciis p.
2. raime dokumentis, aqtis,
-419-
pro
dad­
genilebis
winaswari,  p.-is centri.
sa­
varaudo teqsti.
3. (ist.) romaelebis mier dap­
 dadgenilebis p., xel­Sek­
yrobili teritoria.
rulebis p.
¥ provinciuli.
3. gegma, ganzraxva.
 patara p. qalaqi, p. Te­
at­
ri.
 eqskursiaze wasvlis p.
 provincialuri Scd.
¥ saproeqto (mniSvn. 1-saT­ provinciAlizm-i [< laT.
vis).
pro­vincialis provinciuli] –
 s. davaleba, s. instituti,
1. (moZv.) igivea, rac dia­leq­
s. simZlavre.
tiz­
mi.
proeqtQreba – risame pro­
2. Tvalsazrisis, interese­
bis
eqtis (mniSvn. 1) Sedgena.
SezRuduloba; Camor­
Ce­
ni­
 avtosawarmos p.
lo­
ba.
proEqcia [laT. projectio win, provokAtor-i [laT. provoca­
Sors gaweva] – 1. (maTem.) siv­
tos gamomwvevi] – 1. faruli
rciTi figurebis gamosaxva
agenti, romelic Separulia
brtyel zedapirze. (qarT.
raime organizaciaSi provo­
si­
non. gegmili).
ka­ciis mosawyobad.
2. (spec.) gamosaxulebis ga­
2. piri, romelic Ralatis
da­
cema ekranze.
miz­niT iwvevs akrZalul
¥ saproeqcio (mniSv. 2-isaT­
moq­
medebas; wamqezebeli.
vis).
¥ provokatoruli.
 s. aparati.
 p. saqmianoba.
provQzor-i [germ. Provisor <
 pravakatori, pravakatoru­
laT. provisor] – afTiaqis mu­
li, pravokatoruli Scd.
Saki, umaRlesi ganaTlebis provokAcia [laT. provocatio
mqone farmacevti.
ga­mowveva] – gamcemluri
provQncia [laT. provincia]
saq­
cieli, visime (calke pi­
– 1. (moZv.) dedaqalaqs an
ris, pirTa jgufis, or­
ga­
ni­
msxvil kulturul centrs
zaciis) waqezeba iseTi moq­
daSorebuli ad­
gi­li, kuTxe,
me­bebisTvis, rasac mohyveba
periferia.
mZi­
me (zogjer damRupveli)
2. administraciul-terito­
Sedegi.
ri­
uli erTeuli zog sa­
 samxedro p., p.-ze wamoe­
go.
xel­
mwifoSi; olqi.
¥ provokaciuli.
pro
-420-
 p. mowodeba.
 pravokacia, provakaciuli,
pravakaciuli Scd.
prOza [laT. prosa] – TxrobiTi,
gauleqsavi
literatura
(ro­manebi, moTxrobebi), po­e­
ziisgan gansxvavebiT (sinon.
beletristika).
¥ prozauli.
 p. nawarmoebebi.
prozaQkos-i – mwerali, ro­
melic prozaul na­
war­mo­
e­
bebs wers (sinon. be­
let­
risti).
prozElit-i [berZ. prosēlytos]
– 1. visac axlad aqvs mi­
Re­
buli romelime sar­w­mu­
noeba.
2. risame axali da Tav­da­de­
bu­
li damcveli.
prozEqtura [laT. prōsectus
gak­
veTa] – samkurnalo da­
we­
sebulebis paTologiurana­
tomiur ganyofileba, sa­
dac gvamebs kveTen;
¥ saprozeqturo.
prOTez-i [< berZ. prothesis mi­
mateba, mierTeba] – sxeulis
xelovnuri nawili (xeli,
fe­
xi, kbilebi ...), romelic
gakeTbeuli aqvT dakarguli
saTanado bunebrivi sxe­
u­
lis nawilad.
 protezi Scd.
proklamAcia [laT. proc­la­
matio mowodeba] – saagi­ta­
cio furceli, mowodeba
po­litikuri xasiaTisa (Cve­
ulebriv aralegaluri).
prokOnsul-i [laT. pro-consul]
– Zvel romSi: provinciis
mmarTveli.
prokurAtori [laT. pro­cu­
rator] – Zvel romSi: moxe­
le,
romelic ganagebda um­
Tav­
resad gadasaxadebis ak­re­
fas saxelmwiofo xa­zi­
na­
saTvis.
¥ p. pilate (biblia, axali
aR­Tqma).
prokurAtura – saxelmwifo
organo, romelic zedamxed­
ve­lobs kanonebis Sesru­
le­
bas.
prokUror-i [fr. procureur
laT. procuro vzrunav] – 1.
Tanamdebobis piri,rome­
lic
zedamxedvelobs kanonebis
zust Sesrulebas.
 generaluri p.
2. saxelmwifo bralmdebeli
sasamarTlo procesze.
¥ saprokuroro.
 s. zedamxedveloba.
prolEtar-i [laT. proletarus]
– 1. daqiravebuli muSa, ro­
mel­
sac warmoebis sa­
Su­
a­
lebani ar gaaCnia.
2. Zvel romSi: moqalaqe, Ra­
takTa wodebis war­
mo­
mad­
ge­
-421ne­
li.
proletarQat-i pro­le­tar­
pro
prOpan-i – organuli naerTi,
mi­iReba navTobisgan, butan­
Ta klasi.
Tan erTad iyeneben saT­bo­
bad da Sigawvis Zravebis
prOlog-i [berZ. prologos] –
saw­vavad.
li­
teraturuli
nawar­
mo­
e­
bis Sesavali nawili (ix. propEler-i [ingl. propeller]
ag­
reTve epilogi).
– ramdenime frTis mqone
 `vefxistyaosnis~ p.
mo­wyobiloba,
romelic
prolongAcia [fr. prolongation
brun­
visas warmoqmnis wevis
< laT. prolomgare gagrZele­
Za­las (qarT. sinon. sahaero
ba] – raime moqmedebis vadis
xraxni).
 TviTmfrinavis p.
gag­
rZeleba.
¥ propeleriani.
promEdol-i – tki­vil­ga­ma­
 p. ventilatori, p. tumbo.
yu­Cebeli samkurnalo pre­
prOpolis-i [berZ. propolis <
pa­rati, narkotiki.
pro win da polis qalaqi] –
promOcia [laT. promotio win
dindgeli, skis webo.
waweva] – samecniero xa­ris­
propOrcia [laT. proportio] –
xis miniWeba.
1. garkveuli Tanafardoba
promulgAcia [laT. promul­
risame nawilebs Soris.
ga­tio] – (samarT.) raime sa­
 p. Senobis nawilebs So­
xel­
mwifoebrivi aqtis ga­
ris.
moq­veyneba.
2. (maTem.) ori Sefardebis
propAganda [laT. propaganda
to­loba.
rac unda gavrceldes, gav­
propOrciuli1 – 1. er­T­
r­
celebuli] – raime Se­xe­
ma­neT­
Tan swored Se­far­
de­
du­lebis, ideis, moZRvrebis,
bu­li na­
wilebis mqone.
cod­nis gavrceleba ma­seb­
 p. agebuleba.
Si saTanado axsna-gan­mar­
2. maTematikaSi: iseTi, ro­me­
tebiT.
lic sxva sididis ram­den­
¥ propagandisti.
jerme gazrdiT an Sem­ci­
 p. muSaoba.
rebiT TviTonac icvleba
propagAndist-i – pi­ri,
imdenjerve.
ro­
me­lic risame pro­pa­
gan­
 p. sidideebi.
das eweva.
ukuproporciuli: uku­
pro­
pro
-422-
porciuli sidideebi, ro­
melTagan erTis gadideba
iw­
vevs meoris imdenjerve
Semcirebas da piriqiT.
 proporcionaluri Scd.
proporcQuli2 war­mo­mad­gen­
loba – arCevnebis sistema,
rom­
lis drosac xmis micema
xdeba partiis kandidatebis
siis mixedviT, amasTan yo­
ve­
li sia iRebs adgilebis
ra­
odenobas miRebul xma­
Ta proporciulad (sa­pi­
risp. maJoritaruli war­mo­
madgenloba).
prOJeqt-i [project < laT. pro­
jectus win gasrolili] _ ga­
nu­xorcielebeli proeqti,
gan­
zaxva, romelsac realu­
ri sa­
fuZveli ar gaaCnia.
proJEqtor-i [fr. projectous
< laT. projectus] – mZlavri
(sarkeebiani) gasanaTebeli
xelsawyo.
 proJektori, praJeqtori,
praJektori Scd.
prorEqtor-i [laT. pro ma­
gier da rector mmarTveli,
xel­
mZRvaneli] – reqtoris
mo­
adgile.
 universitetis p. samec­ni­
e­
ro nawilSi.
 prorektori Scd.
prorogAcia [laT. prorogatio
gangrZoba, gaxangrZliveba]
– saxelmwifos meTauris
(mo­narqis an respublikis
pre­zidentis) ufleba – ga­
dados parlamentis sesia
(sxdo­
ma).
prOspeqt-i1 [laT. prospectus
xedi, mimoxilva] – 1. qalaqis
didi, Cveulebriv farTo da
swori quCa.
 daviT aRmaSeneblis p.,
rus­Tavelis p. (TbilisSi).
 prospekti Scd.
prospEqt-i2 [laT. prospectus
xedi, mimoxilva] – 1. raime
ga­mocemis
dawvrilebiTi
geg­
ma, mokle Sinaarsi. (sa­
mecniero naSromis, sa­
xel­
mZRvanelos da sxv.).
 ganmartebiTi leqsikonis p.,
etimologiuri leqsikonis
p., frazeologiuri leq­
si­
konis p.
2. sareklamo xasiaTis sac­
no­
baro gamocema, romelSic
mo­cemulia saqonlis aR­we­
ra-SeZenis pirobebi.
 mogzaurobaTa biuros p.
 prospekti Scd.
prostAta [berZ. prostatēs win
mdgomi] – (anat.) winamdebare
jirkvali.
prostAtit-i – prostatis
an­
Teba.
prostitUcia [laT. pros­ti­
tu­tio Sercxvena, wabilwva] –
-423qalebis mier sakuTari sxe­
uliT vaWroba; meZaveoba.
prostrAcia [laT. prostratio]
– daZabuneba, uxalisoba, ga­
remosadmi interesis da­kar­
gva, rac gamowveulia (Se­
degia) sruli fizikuri da
nerviul-fsiqikuri Zalebis
dakargviT
avadmyofobis
Sem­
deg.
prOsfora – hostia _ patara
kveri, sefiskveri.
prOteJe [fr. protege] vinc
visame proteqciiT sar­
geblobs.
prOtest-i [germ. Protest <
laT. protestor vemowmebi] – 1.
raime movlenisadmi uk­ma­
yofilebis energiuli ga­
moxatva.
 p.-is gancxadeba.
2. oficialuri gancxadeba
ra­
ime gadawyvetilebis, dad­
genilebis winaaRmdeg.
 prokuroris p.
¥ saprotesto.
 s. demonstracia, s. nota.
protEstant-i – pro­tes­tan­
tiz­mis mimdevari.
protestAntizm-i – qris­ti­a­
nuli sar­
wmu­noebis erT-er­
Ti ZiriTadi mimarTuleba
(marTlmadideblursa
da
ka­
To­licizmTan
erTad);
war­mo­iSva me-16 s.-Si re­
pro
for­
ma­
ciis dros, rogorc
pro­tes­
ti
kaTolicizmis
wi­na­
aR­
mdeg.
¥ protestantuli.
 p. eklesia.
proteqtOrat-i [ingl. pro­
tec­torate < laT. protector
mfar­
ve­li] – saxelmwifoTa
da­mo­
kidebulebis erT-er­
Ti Tanamedrove for­
ma, ro­
me­lic Zlier sa­xel­
m­
wi­
fos
sa­Sualebas aZ­
levs da­
i­
mor­
Cilos susti.
protEqcia [laT. protectio]
– gavleniani piris mier
vin­
mesTvis ukanonod aR­
mo­Cenili daxmareba, mfar­
veloba.
 p. gauwia.
proto... [berZ. protos pir­
ve­li] – mniSvnelobiT –
pir­veldawyebiTi, pirveli,
uf­rosi saeklesio wo­de­
beb­
Si.
 prototi pi, protoena,
pro­to­
kultura, pro­
to­
re­
ne­sansi.
protOkol-i [berZ. protokoll;
pirveli furceli (ro­
mel­
sac awebebdnen gragnils
da, romelzedac aRniSnuli
iyo TariRi da gadamweris
sa­xeli)]:
di plomatiuri protokoli
_ im wesebis erToblioba,
pro
-424-
rom­
le­
bic unda da­ic­
van
mTav­
robebma da maT­ma di p­
lo­ma­tiurma war­mo­mad­gen­
leb­
ma sa­
er­Ta­So­riso ur­Ti­
er­
TobebSi.
¥ saprotokolo.
 s. ganyofileba (sagareo
saqmeTa saministroSi).
 saoqmo Scd.
prOtoni [berZ. prôtos pirveli]
– (fiz.) nivTierebis da­de­
bi­
Tad damuxtuli ele­men­
ta­ruli nawilaki, ro­
me­lic
Se­
dis atomgulis Se­mad­gen­
lobaSi.
protOplazma [berZ. prô­tos
pir­
ve­li da plasma ga­mo­na­Zer­
wi, war­moqmnili] – (bi­ol.) _
cxo­ve­luri da mce­na­re­u­li
uj­
re­debis niv­Ti­ereba, ro­me­
lic war­mo­ad­gens maTSi mim­
di­
na­re sa­si­cocxlo pro­ce­
sebis sa­fuZ­vels.
protOti p-i [berZ. prôtos pir­
veli da typos niSani, kvali]
– 1. namdvili pirovneba,
rom­
lis mixedviT avtorma
Seq­
mna literaturuli saxe,
ro­
melic gamoiyena nimuSad
sxva avtorma.
 daviT kldiaSvilis mo­
Tx­
robebis gmirTa p.-ebi.
2. risame pirveladi nimuSi,
pir­veli saxe, dedani.
proqtolOgia [berZ. proktos
yiTa nawlavi da logos moZ­
Rvreba] – klinikuri me­di­
cinis nawili, romelic Se­
iswavlis msxvili nawlavis
(da masTan erTad swori
naw­lavis) daavadebebs.
prOfan-i [laT. profanus] – ra­
ime dargSi ucodinari, uvi­
ci.
profanAcia [laT. profanatio] –
upatiuri, Seuracxmyofeli
damokidebuleba sa­
yo­vel­
Ta­od aRiarebuli movlenis
(mag.: ideis, moZRvrebis, xe­
lov­
nebis Zeglis da sxv.)
mi­marT; misi damaxinjeba,
Seb­
Ralva.
profEsia [laT. professio] –
adamianis ZiriTadi saq­mi­
a­
no­
ba, specialoba.
 eqimis p., inJinris p., p-is
arCeva.
¥ profesiuli.
 p. interesebi, p. da­
xe­
lov­
neba.
profesiuli kavSiri (mok­
led: profkavSiri) – na­
war­
moebis ra­
ime dar­
gis,
pro­
fesiis mu­
Sak­
Ta ga­
er­
Ti­
aneba.
 profesionaluri Scd.
profesiOnal-i adamiani, ro­
mel­
mac raime saq­
mi­
a­
no­
ba ga­
i­xada Tavis pro­
fe­
si­
ad (gan­
s­xvavebiT moy­
va­
ru­
li­
sa­
gan).
-425-
pro
 p. inJineri, p. mZRoli.
prOforma [laT. pro forma
profEsor-i [fr. professeur
for­
misaTvis] – risame Ses­
mas­
wav­lebeli] – samecniero
ruleba formalurad, mo­
wo­
de­buleba, romelsac ani­
saCveneblad.
We­
ben umaRlesi sas­wav­leb­ procEdura [fr. procedure] – 1.
lebis yvelaze uf­ro kva­
risame Sesasruleblad, ga­
lificiur mas­wav­leb­lebs
sa­formeblad saWiro moq­
(agreTve sa­mec­ni­ero-kvle­
me­deba, RonisZiebaTa mi­
Re­
viT da­we­se­bulebaTa mecnier
buli Tanmimdevroba.
Ta­
nam­Sromlebs, romlebic
 xmis micemis p., xel­Sek­
ru­
xel­m­ZRvaneloben sa­mec­ni­
lebis xelmoweris p.
e­
ro-kvleviT muSaobas); am
2. eqimis mier daniSnuli
mkur­
nalobis, sxeulis mov­
wo­
de­bis mqone piri.
lis,
gakaJebis calkeuli
prOfil-i [fr. profil] – 1. saxis
pro­cesi
(abazana, masaJi,
an sagnis gamoxatuleba, Se­
kom­
p
resebi
da sxv.).
sa­
xedaoba gverdidan.

wylis
p.-ebi.
2. teqnikaSi, mrewvelobaSi:
¥ proceduruli (mniSvn.
ri­
same vertikaluri Wri­
1-isaT­
vis) da saproceduro
li.
(mniSv.
1, 2-isaTvis).
 gzis p., xidis p.
3. profesiis, specialobis,  p-(s.) sakiTxi, p. (s.) we­
sebi.
me­
urneobis ZiriTad da­ma­

s. kabineti.
xasiaTebel niSanTa er­
Tob­
lioba; saqmianobis mi­
mar­ prOcent-i [laT. pro centum
asis magivrad] – 1. raime
Tu­leba, xasiaTi.
si­didis an raodenobis me­a­
profilAqtika [berZ. pro­phy­
se­di nawili (aRiniSneba %
laktikos dacviTi] – ri­sa­
me
niSniT).
Tavidan acilebis Ro­
nis­
2. raodenoba, romelic ga­ni­
Zi­ebaTa erToblioba (me­
zomeba raime erTeulis me­
di­
cinaSi, teqnikaSi da sxv.
asedi nawiliT.
dar­gebSi).
3. Semosavali,rodesac iRe­ben
 wiTelas p., danaSauloba­
fuls yovel as erTeulze
Ta p.
(qarT. sinon. sargebeli).
¥ profilaqtikuri.

Semnaxveli banki iZleva
 p. acra, p. remonti.
pro
-426-
anabarze or p.-s wliurad.
¥ procentuli (mniSvn. 1,
2-isaT­vis).
 p. Sefardeba, madanSi rki­
nis p. Semadgenloba.
¥ uprocento (mniSvn. 3-isaT­
vis).
 u. sesxi.
prOces-i [laT. processus svla,
mimdinareoba] – 1. risame
mov­lenaTa Tanmimdevruli
mo­
nacvleoba, risime gan­
viTarebis gza.
 saswavlo-aRmzrdelobiTi
p., teqnologiuri p.
2. daavadebis aqtiuri mim­
di­
nareoba.
3. sasamarTlo saqmis gar­Ce­
va; kanoniT dadgenili we­
si sasamarTlo saqmis gar­
Cevisa.
¥ procesualuri da sap­ro­
ceso (mniSvn. 2-isaTvis).
 p. (s.) kodeqsi, p. (s.) vada.
procEsia [laT. processio moZ­
ra­
o­ba win] – mra­val­
ri­cxo­
vani xalxis svla ri­sa­me
aRsaniSnavad (sazeimo, sam­
g­
loviaro).
 sadResaswaulo p., samglo­
vi­
aro p.
procEsor-i [ingl. processor]
– egm-is centraluri mo­
wyo­biloba, romelic uz­
runvelyofs TviT ga­
moT­
v­liT operaciebs, marTavs
srul gamoTvliT process.
pubertAcia [gviand. laT.
pu­bertatio] sqesobrivi mom­
wi­
febis periodi.
publikAcia [germ. Publication
< laT. publicatio] – calkeul
nawarmoebTa, naSromTa ga­
moq­
veyneba, beWdva.
publQcist-i – mwerali, ro­
melic publicistikas mis­
devs.
¥ publicisturi.
 p. moRvaweoba.
publicQstika [germ. Pub­li­
zistik < laT. publicus sa­
zo­
ga­doebrivi] – sa­zo­
ga­
do­
eb­
riv-politikuri xa­
si­
aTis
li­
teratura Ta­
namedrove
aq­
tu­
alur sa­
ki­
Txeb­
ze.
¥ publicisturi da (um­
jo­
besia) publicistikuri.
 p. Janni, p. werili.
pUdel-i [germ. Pudel] – oTaxis
ZaRlis jiSi.
pUding-i [ingl. pudding] – ku­
linaruli nawarmi; akeTeben
burRulis, fqvilis, xaWos
an sxva masalisgan – Saqris,
kvercxis, rZis da misT.
damatebiT.
pUeblo [esp. Pueblo] – aSS-is
sam­xreT-dasavleTiT mcxov­
reb miwaTmoqmed indi­
el­
Ta
-427tomebis saerTo sa­
xel­wo­
deba.
pulverizAtor-i [laT. pulvis
(pulveris) mtveri, fxvnili]
– mo­
wyobiloba siTxis an
fxvni­lis gasafrqvevad ha­
e­
ris nakadiT.
pUls-i [laT. pulsus biZgi] –
1. arteriebis
kedlebis
rit­muli feTqva, rac ga­
mowveulia
gulis
moq­
medebiT; Cveulebriv isin­
jeba majaze (qarT. sinon.
ma­
jiscema).
 p. gausinjes.
2. (gadat.) moZraobis, cxov­re­
bis raime tempi.
pUlt-i [germ. Pult] – 1. maRal
fex­ze gamarTuli daxrili
CarCo an ficari notebis
dasadebad.
 diriJoris (an: sadiriJoro)
p.
2. magida, stendi da sxv., ro­
mel­
zec ganlagebulia xel­
sawyoebi risame muSaobis
avtomaturi marTvisaTvis.
 eleqtrosadgurebis p., sa­
dispeCero p., marTvis p.
pUma [esp. Puma < peruel in­di­
elTa enidan] – mtacebeli
cxo­veli katebis ojaxisa.
pUnqt-i [laT. punctum wer­ti­
li] – 1. raimesaTvis gan­
kuT­vnili, raimeTi mniS­
v­ne­
pur
lovani adgili.
 strategiuli p.
2. adgili, sadgomi, romelic
mowyobilia, gankuTvnilia
raime saqmianobisaTvis.
 saTvalTvalo p., Sesakrebi
p., samedicino p.
dasaxlebuli punqti – qa­
la­qi, sofeli, daba da misT.
3. oficialuri dokumentis
an raime teqstis patara
nawili, romelic nomriT an
asoTi aris gamoyofili.
 mesame Tavis me-5 punqti.
punqtuAluri [fr. punctuel]
– zedmiwevniT zusti, aku­
ra­tuli.
 p. adamiani.
 punktualuri Scd.
punqtuAcia [germ. Punktuatia
< laT. punctum wertili] –
(gramat.) sasveni niSnebis
dasmis sistema, wesi.
 p.-is wesebi, moswavlem p.-is
kargi codna gamoamJRavna.
 punktuacia Scd.
pUnS-i [ingl. punch < ind.] –
magari sasmeli – romi, ro­
melSic urevia wyali, Sa­
qari, Cai da sxv.
pUrizm-i [fr. purism < laT.
purus wminda] – 1. miswrafeba
zne­
obrivi siwmindis dac­
visadmi
(zogjer
moC­
ve­
nebiTi).
pur
-428-
2. brZola enaSi ucxour si­
sa­kuTrebuli po­
li­ci­
uri
tyvaTa Warbad Semotanis
ja­ri samZebro saq­
mi­
a­
no­
bi­
winaaRmdeg.
saT­
vis.
purQtan-i [ingl. puritan < JAnr-i [fr. genre] – xelovnebis
laT. purus wminda] – adamiani,
dar­gis nawarmoebTa sa­
romelic mkacrad (xSirad
xe­
oba, romlisTvisac da­
moC­
venebiT) icavs zneobas.
ma­xasiaTebelia esa Tu is
siuJeturi da stilistikuri
pUtC-i [germ. PPutsch] – sa­xel­
niSan-Tvisebebi.
mwifo gadatrialeba.
 lirikuli J., saTav­
ga­
da­
savlo J.
¥ Janruli da Janrobrivi.
J
 J. nairsaxeobani.
JAkan-i, iAkan-i [rus. жакан, JArgon-i [fr. jargon] – Ta­vi­
se­buri sityvebi (xSi­rad
якан litv. sakuT. sax. jakan]
xe­
lovnuri),
rom­
leb­
sac
_ msxvili tyvia daTvze sa­
xma­
roben raime pro­
fe­
si­
is,
nadirod.
jgu­
fis, wris war­
mo­
mad­
gen­
JAko [fr. jacquot] – patara
lebi.
nacrisferi TuTiyuSi, ro­
 mowafeTa J., mezRvaurTa
me­
lic afrikaSia gav­
r­ce­
J., qurdebis J., mZRolebis
le­
buli.
J.
JAluz-i [fr. jalousie] – da­ra­ba
¥ Jargonuri.
an Stori, romelic Sed­geba
 J. sityvebi, J. gamoTqma.
erTmaneTis pa­ra­le­lurad JAsmin-i [fr. jasmin] – de­
ko­
ra­
gan­
lagebuli fir­
fi­te­bi­
sa­
tiuli buCqi; aqvs yviTeli
gan; avtomobilis ra­di­
a­to­
da TeTri surnelovani yva­
ris safari.
vi­
li.
JAndarm-i [fr. gendarme] – piri, JelAtin-i [fr. gelatine] – gam­
romelic
JandarmeriaSi
Wirvale webovani niv­Ti­
e­
re­
msa­
xurobs.
ba, romlis xsnaric ga­ci­
ve­
 J.-Ta korpusi.
bisas iqceva la­
bad (sqel
JandarmEria [fr. gen­dar­me­
fa­fisebur ma­
sad); iye­ne­
ben
rie] – zog qveyanaSi: sam­xed­
teq­
nikaSi, me­di­
cinaSi, ku­
li­
ro wyobis policia; gan­
nariaSi.
-429-
JEle [fr. gelee] – tkbili la­
Jur
vretiani detali sawvavis
dozirebisaTvis.
biseburi saWmeli, romelic
mzaddeba
xilis
wveniT, JQraf-i [fr. giraffe arab.] –
mcox­
neli xalebiani cxo­ve­
rZiT da misT.
li, romelsac aqvs Zalian
 Jelesi.
grZeli kiseri da grZeli
 Jelis Scd.
fe­xebi; gavrcelebulia af­
JEnSen-i [Cin.] – balaxovani
ri­kaSi.
mce­nare: izrdeba Soreul
aR­mosavleTSi; iyeneben me­ JQro [fr. giro] – (finans.) war­
wera Tamasuqze, Cekze da
dicinaSi.
misT. sxva pirisaTvis misi
JEst-i [fr. geste] – xelis ga­mom­
ga­dacemis Sesaxeb.
xatvelobiTi moZraoba (Cve­
JQuri [fr. jury] – specialistTa
ulebriv, metyvelebisas).
 J.-ebiT laparaki.
jgufi, romelic aniWebs
pre­miebs raime konkursze,
JEton-i [fr. jeton] – 1. li­
Se­jibrebebze, gamofenebze.
To­nis patara niSani (an me­

musikaluri konkursis J.,
dali erTgvari), romelsac
J.-is gadawyvetileba, J.-is
aZ­leven risame saxsovrad
Se­madgenloba.
an raime SejibrebaSi ga­

Jiurim, Jiuris, JiuriSi.
mar­jvebisaTvis.
 Jiurma, Jiurs, JiurSi Scd.
 saiubileo J., brinjaos J.
da­
2. liTonis patara mrgvali JOkei [ingl. jockey] – mxe­
ri, romelic doRSi mo­na­
wi­
firfita, monetis Semcvle­
leobs.
li (mag., avtomatebiT sar­
geb­­
lo­bisaTvis).
JonglQor-i [fr. jongleur] –
¥ saJetono.
cirkis msaxiobi, romelic
 s. sistema (metro­po­
li­
ten­
mar­jved isvris haerSi da
Si).
iWers
ramdenime
sagans
JvAka-gAls-i [hol.] – Ru­zis
(bur­
Tebs, TefSebs, gurzebs
jaWvis bolo rgoli, rom­
da sxv.).
liTac
jaWvi
saimedod
¥ Jonglioruli da saJon­
g­
aris mimagrebuli gemis
lioro.
kor­pusTan.
 J. (s.) nomeri.
JiklQor-i [fr. gicleur] – av­to­ JurnAlist-i – lite­ra­tu­ru­
mobilis karburatoris nax­
li muSaki, romelic Jur­na­
Jur
-430-
lis­tikas misdevs.
daW­rili xorcisa da bos­
t­
 J. eTika.
ne­ulisgan gakeTebuli ker­
¥ Jurnalisturi.
Zi.
 J. moRvaweoba.
rAdar-i [ingl. radar < Radio
JurnalQstika – lite­ra­tu­
De­tec­ting and Ranging ra­
di­
o­
rul-publicisturi
moR­
Ti aR­
moCena da man­
Zi­
lis
va­weoba Jurnal-gazeTebSi,
gan­saz­
Rv­­
ra] – Se­
mok­
le­
bu­
ra­
diosa da televiziaSi.
li sa­
xel­
wo­
deba mo­
wyo­
bi­
lo­bi­
sa ra­
dio­
tal­
Re­
bis sa­
Su­a­
lebiT raime obi­
eq­
tis
aR­mo­
sa­
Cenad da ad­
gil­
m­
de­
r
ba­reobis gan­
sa­
saz­
R­
v­
re­
lad.
ra – egvi ptur miTologiaSi: radiAluri – radiusis saxiT,
ra­diusis
mimarTulebiT
mzis RmerTi – samyaros,
gan­
l
a­
g
ebuli
(qarT. sinon.
ada­mianebisa da RmerTebis
sxi­vuri, sxivisebri).
Sem­
qmneli.

r. quCebi, qalaqis r. da­
rAbin-i [Zv. ebr. rabbi Cemo
geg­
mareba.
mas­
wavlebelo] – ebraelTa
kul­tis msaxuri, moZRvari radiAtor-i [laT. radio ga­
mos­
xiveba] – 1. Sigawvis Zra­
(ieso qristes eZaxdnen Ta­
vas
gasacivebeli mo­
wyo­
bi­
visi mociqulebi).
lo­ba.
rAgbi [ing. rugby] – sportuli

avtomobilis r.
gunduri TamaSi, romelSic
2. centraluri gaTbobis ga­
moTamaSeebi cdilovben Se­
sa­xurebeli xelsawyo.
agdon didi ovaluri burTi
 wylis r., orTqliT gaT­
mowinaaRmdegis karSi.
bo­bis r.
mOragbe – ragbis mo­Ta­ma­Se. radiAcia [laT. radiatio] – 1.
¥ moragbisa.
(fiz.) raime sxeulis ra­
di­
 moragbesi Scd., 1989 w-mde
o­aqtiuri (ix.) ga­
mos­
xiveba.
ix­
mareboda regbi, rac am­Ja­
2. risame gavrceleba cen­
t­
mad Scd.
ridan radiusebis mi­
mar­
Tu­
rAgbist-i igivea, rac moragbe
lebiT, sxviseburad.
(ix. ragbi).
¥ radiaciuli.
rAgu [fr. ragoût] – wvrilad
 r. Tbogadacema.
-431-
radQkal-i1 [laT. radicalis Zi­
rad
a.S. gadacemis miz­
niT.
2. mauwyeblobis gadasacemi
re­
uli] – 1. radikalizmis
mimRebi mowyobiloba.
mom­
xre, radikaluri par­ti­
3.
radiomauwyebloba – ma­
sob­
is mom­xre.
rivi informaciis erT-erTi
 memarcxene r-ebi.
saSualeba – sainformacio,
2. ukiduresi, gadamwyveti
mu­sikaluri
programebis,
moq­medebis, Sexedulebebis
Te­atraluri warmodgenebis
mom­
xre.
da a.S. bgeriTi gadacema.
 Tanmimdevruli r.
ase­Ti xerxiT am saxis ga­
radQkali2 [laT. radicalis Zi­re­
dacemebis samsaxuri.
u­li] – (maTem.) fesvis amo­

r-Ti miReba, r-Si Ses­ru­
Re­
bis niSani (√¬), agreTve
le­
ba.
Tvi­Ton fesvis amoRebis
radio1... – rigi sityvebis
Se­
degi.
pir­veli Semadgeneli na­
wi­
radikAlizm-i Zireuli, ga­
li, romelic aRniSnavs ra­
dam­Wreli zomebis miReba
di­osTan kavSirs (mniSv. 1.);
Te­
oriuli da praqtikuli
ra­diosTan dakavSirebuli.
sa­
kiTxebis gadawyvetisas.
 radioabonenti, radio­apa­
radikAlur-i [< laT. radi­ca­
rati, radioinJineri.
lis ZiriTadi] – (wign.) ga­ radio2... – pirveli Semad­ge­
damwyveti, gadamWreli, uki­
neli nawili rTuli si­ty­
duresi.
ve­bisa, romelic uCvenebs am
 r. cvlilebebi, r. zomebis
si­tyvebis damokidebulebas
miReba.
radiosTan, radio­
aqti­ur
­ o­
radikUlit-i [laT. radicula
bas­
Tan, radiaciasTan.
pa­tara Ziri, patara fesvi] –
 radioizotopebi, radio­
(med.) zurgis tvinis nervTa
ele­
mentebi.
fesvebis anTeba.
radioaqtiUroba – zo­gi
rAdio [< laT. radiare vas­xi­
qimiuri elementis atom­
veb, gamovasxiveb] – 1. eleq­
gulis daSla, rasac Tan
tromagnituri tal­
Re­bis ga­
sdevs elemtaruli nawi­
dacema da miReba, rom­lebic
la­
kebis (eleqtronebis da
sivrceSia
gav­r­celebuli,
sxv.) gamosxiveba.
Sor manZilze sig­nalebis,  xelovnuri r., bunebrivi
bge­
rebis, ga­
mos­xivebis da
rad
-432-
r., uranis r.
¥ radioaqtiuri.
 r. nivTierebani, r. daSla,
r. gamosxiveba.
radiobiolOgia – mecni­
e­
reba mcenareul da cxo­
ve­
lur organizmebze da
sa­
er­Tod, biosferoze ma­
i­
onizebel
gamosxivebaTa
moq­medebis Sesaxeb.
radiOgrama – Setyobineba,
ro­
melic radioTi gada­i­
cema.
radiokOmpas-i – radiomim­
Re­
bi mowyobiloba, rome­
lic saSualebas iZleva
gan­
vsazRvroT
miRebuli
eleq­tromagnituri tal­Re­
bis mimarTuleba (ix. ra­di­
o­
pelengi).
radiolOgia [< laT. radium
da berZ. logos moZRvreba] –
medicinis dargi, romelic
Seiswavlis
maionizebul
ga­
mo­sxivebaTa gamoyenebas
sxva­dasxva
daavadebebis
di­
ag­nostikisa da mkur­na­
lo­bis mizniT, agreTve maT
bi­
ologiur moqmedebas.
radiolokAtor-i
[laT.
ra­di­are da locus adgili] –
sxva­nairad radari – da­
nad­gari obieqtebis ad­
gil­
mde­
bareobis aRmoCenisa da
gan­
sazRvrisaTvis.
radiolokAcia [< laT. ra­
di­are da locatio ganlageba]
– radiotalRebis sa­Su­
a­
le­
biT obieqtebis aRmoCena
da maTi adgilmdebareobis
gansazRvra.
radiomEtria – 1. fizikis na­
wili, romelic Seiswavlis
sxivuri energiis gazomvis
we­sebs.
2. sasargeblo wiaRiseulis
daz­
vervis meTodi, ro­
me­
lic dafuZnebulia ra­di­
o­
aqtiurobis gazomvaze; iye­
neben radioaqtiuri madnisa
da wylis dazvervis dros.
radiopEleng-i radios meS­ve­
obiT gemis an TviT­mfrinavis
kur­sis
gan­
saz­
Rvra, ro­
me­lic
orientirebulia
ra­di­
osadguris
ga­
mos­
xi­
ve­bul signalze. (ix. ra­
di­
o­pelengatori).
radiopelegAtor-i xel­sa­
wyo, romelic gamoiyeneba
eleq­
tromagnituri tal­
Re­
bis meSveobiT, ga­dam­
ce­mi ra­
di­o­
sadguris ad­
gil­
m­
de­
ba­
re­obis gan­
saz­
R­
v­
risaTvis.
radioproJEqtor-i 1. ra­
di­osadguri
mimarTuli
ga­dacemisaTvis, romelic
mo­wyobilia
proJeqtoris
xer­xiT; gadamcemis mier ga­
mosxivebuli eleqtro mag­
-433nituri talRebi airekleba
specialur refleqtoris
ze­
dapiridan imis msgavsad,
rogorc sinaTlis sxivebi
aireklebian proJeqtoris
Caz­neqili sarkidan.
2. radiolokaciuri sadguris
SeerTeba sinaTlis pro­
Jeq­
tor­Tan, rac saSualebas
iZ­leva swrafad iq­nas mo­wi­
na­aRmdegis TviT­
m­frinavis
aR­moCena da ucabedad misi
ga­
naTeba.
radioreflEqtor-i (ix. ra­
dio­
proJeqtori).
radiosAdgur-i 1. mZlavri
ra­
diogadamcemi danadgari
far­To gadacemisaTvis.
2. kompleqsuri aparatura,
ro­
melic Sedgeba ra­di­o­ga­
damcemisa da mimRebisagan
ra­
diomauwyeblobis gan­
sa­
xor­cieleblad.
radiostUdia – Sesabamisad
mo­
wyobili sadguri, sa­id
­ a­
nac radiogadacemebi ewyo­
ba.
radiotelEgrama _ igivea,
rac radiograma.
radiotelEgraf-i – umav­
Tu­lo te­le­grafi, ro­me­lic
mor­
zes an­ba­
nis niS­
nebs ga­
dascems eleq­t­
ro­
mag­nituri
talRebis meS­ve­o­biT; pir­
ve­
lad gamoiyena rus­ma fi­
rad
zi­kos­
ma a.s. popovma (1886);
man­
ve gamoigona ra­di­
o­sig­
na­
le­
bis smeniT miRebis
xer­xi telefonis yurmilis
meS­ve­
obiT (1899).
radiotEqnika – 1. mec­ni­e­
re­ba, romelic swavlobs
ma­Rali sixSiris eleq­
t­
ro­magnitur rxevebsa da
ra­diotalRebs.
2. teqnikis dargi, ro­
me­
lic
axor­
cielebs maT ga­
moyene­
bas kav­
Sir­
gab­
mulobisaTvis,
ra­di­
o­
lokaciis­
T­
vis, te­
le­
vi­ziisTvis, TviT­
m­
f­
ri­
na­
vis
da sxv.
¥ radioteqnikuri.
 r. saSualebani.
 radiotexnika, radiotex­
ni­
kuri Scd.
radiofikAcia da ra­di­o­
fi­cQreba – ra­di­o­sad­gu­
re­bisa da ra­
dio da­
nad­
ga­
re­bis qse­
lis gan­
vi­Ta­
re­ba;
ra­di­
o­aparaturiT aR­
Wur­
va
ri­same.
 qveynis r., soflis r., qar­
xnis r.
radioqQmia – qimiis dargi,
ro­melic Seiswavlis ra­di­
oaqtiuri izotopebisa da
elementebis Tvisebebs, ma­
Ti gamoyofisa da kon­cen­
trirebis meTodebs.
radQum-i [laT. radium sxi­vi]
rad
-434-
– qimiuri elementi, ra­di­
o­
aq­tiuri TvisebTa mqone
li­
Toni.
radQus-i [laT. radius mina
Tval­Si, sxivi] – 1. (maTem.)
swo­
ri xazis monakveTi, ro­
melic aerTianebs wrexazis
(an sferos zedapiris) ro­
me­
lime wertils centrTan;
am monakveTebis sigrZe.
2. (anat.) winamxris erT-erTi
Zvali, sxivuri Zvali.
3. (gadat.) risame gavrcelebis
an moqmedebis are.
 aviaciis moqmedebis r.
raQon-i [laT. rayon sxivi, ra­
di­
usi] – 1. raime niSnis mi­
xedviT gamoyofili ad­gi­
li.
 samrewvelo r., samiwaT­
moq­medo r.
2. mcire administraciul-te­
ri­
toriuli erTeuli, res­
pub­likis, mxaris, ol­qis an
di­
di qalaqis Se­mad­gen­lo­
ba­
Si.
 goris r., Telavis r., r-is
cen­
tri, q. Tbilisis vakis
r.
¥ raionuli da saraiono
(mniSv. 2-saTvis).
 wiTeli jvris r. (s.) ko­mi­
teti, r. (s.) gazeTi, r. (s.)
cen­tri, r. (s.) kon­
fe­ren­
cia.
raQsSina [germ. Reischine] –
di­di saxazavi, SimSa, ro­
mel­
sac cal boloze mokle
lar­
tya aqvs.
raQxstag-i [germ. Reichstag]
– germaniis parlamenti
1945 wlamde; Senoba, sadac
sxdo­
mebs marTavda es par­
la­
menti.
 r.-is aReba.
 reixstagi Scd.
rAka [laT. raca yuTi, Ca­sas­
ve­nebeli – kubo; kolofi,
ki­dobani] – qristianul ek­
lesiaSi – saflavi, ro­mel­
Sic inaxeba wminda nawilebi
wmindanebisa.
rAketa1 [germ. Rakete] – 1. re­
aqtiuli Zravas mqone saf­
re­ni aparati.
 kosmosuri r., sazenito
r., meterologiuri r.
2. denTiT datenili hilzi,
ro­melic haerSi gamoscems
sxvadasxva feris sinaTles;
iyeneben foirverkSi, sa­sig­
na­
lod da sxv. (qarT. sinon.
SuSxuna).
 saraketo (mniSv. 1-isaT­
vis).
¥ s. jarebi., s. danadgari.
rAketa2 [fr. raquette] – tariani
ovaluri CarCo, romelzec
badea gaWimuli burTis da­
sartymelad
(CogburTis,
bad­
min­
tonis TamaSisaTvis).
-435magidis CogburTSi – patara
mrgvali xis niCabi (qarT.
sinon. Cogani).
rAkurs-i [fr. raccourcis Se­mok­
leba,Sekveca] – 1. mxatvroba­
Si:
fi­
gu­rebis, sagnebis
ga­
mosaxva
perspeqtivaSi,
ma­
yureblebisagan da­
So­re­
buli nawilebis da­pa­
ta­ra­
ve­
biT.
2. foto- da kinogadaRebaSi:
ope­ratiuli xerxi – obi­
eq­
tebis gamosaxva mxed­
ve­
lobis sxvadasxva wer­ti­
le­
bidan rogorc moZravi,
ise uZravi kameriT.
rAli [ing. rally] – erTgvari
spor­tuli Sejibreba av­
to­
mobilebiT (avtorali)
an motocikletebiT (mo­
to­
rali).
 mravadRiani sa­av­to­mo­
bi­
lo r.
¥ ralim, ralis, raliSi.
 ralma, rals, ralSi, ral­
li Scd.
rAma - induri epoqis `ra­ma­o­
nas~ umTavresi gmiri, mefe;
RmerTi viSnus avatara.
ramAzan-i [arab. ramadân] – mu­
sul­manuri mTvaris ka­len­
d­
ris mecxre Tve, rom­lis
gan­
mav­lobaSic mor­wmuneni
ina­xaven marxvas mzis amos­
v­
li­
dan Casvlamde; TviT es
rap
mar­xva.
rAmpa [fr. rampe] – TeatrSi:
grZeli, dabali barieri
avan­
scenis gaswvriv, ro­
me­
lic faravs darbazis mxri­
dan scenis gasanaTebel
mo­wyobilobas; TviT es ga­
sanaTebeli mowyo­
bi­lo­
ba.
rAmSteqs-i [ingl. rumsteaks
(mr.)] – Semwvari xorci
(Zro­xis barklis naWeri).
rAng-i [fr. rang] – xarisxi,
Tan­
rigi, wodebuleba.
 pirveli r.-is kapitani,
di p­
lomatiuri r.-ebi.
rAndevu [fr. randezvous] –
(moZv.) paemani, Sexvedra.
rAntie [fr. rentier rente ren­
ta] – piri, romelic cxov­
robs gasesxebuli ka­
pi­
ta­
lis sargebliT; fasiani
qa­
Raldebis (aqciebis, ob­
li­
gaciebis) SemosavliT.
rAnCo [esp. rancho] – 1. laTinur
amrikaSi: kar-midamo, saxlkari.
2. aSS-is dasavleTSi: me­sa­
qon­
leobis ferma.
rApira [fr. rapiere] – saC­x­v­le­
ti iaraRi; aqvs grZeli da
moqnili
oTx­
waxnagovani
pi­
ri (amJamad xmaroben mxo­
lod saswavlo da sportul
farikaobaSi).
rar
rarQtet-i
-436-
[germ. Raritat <
laT. raritus] – Zalian iSviaTi
nivTi (mag., samuzeumo eqs­
po­
nati, Zveli wigni).
rAsa [fr.] – kacobriobis is­
to­
riulad Camoyalibebu­li
jgufi,romelsac axa­si­aTebs
memkvidreobiT ga­da­ce­muli
zogi araerTi ni­San-Tviseba:
kanisa da Tmis feri, saxis
Ta­
viseburi
nak­v­Te­bi
da
sxv.
¥ rasobrivi.
 r. niSnebi, r. gansxvaveba.
 rasiuli Scd.
rAsizm-i – antimecnieruli,
re­
aqciuli – burJuaziuli
Te­
oria da politika, rom­
lis mixedviTac TiTqos ar­
se­
boben adamianTa `maRali~
da `dabali~, srulfasovani
da arasrulfasovani ra­
se­
bi.
¥ rasistuli.
 faSizmis r. Teoria, r. ka­
nonebi.
ratifikAcia [fr. ratification]
da ratificQreba [germ.
ra­tio­fizienen] – saxelmwifo
xe­
lisuflebis
umaRlesi
or­
ganos mier damtkiceba
xel­
Sekrulebisa, ro­me­lic
xel­
mowerilia mi­si war­
mo­
madgenlebis mi­er, ra­ti­
fikacia xel­
Sek­ru­lebas aZ­
levs iuridiul Zalas.
rAtuSa [holand. ratusz] – ev­
ropis zog qveyanaSi: qa­la­
qis TviTmmarTvelobis Se­
no­
ba.
 ratuSisa.
 ratuSasi Scd.
rAund-i [ingl. round] – 1. (sp.)
kriv­
Si: drois monakveTi
(Cve­
ulebriv 2-3 wuTi), rom­
lis ganmavlobaSic ib­r­
Z­
vi­
an mokriveebi.
2. (gadat.) ase uwodeben mZime da
xangrZlivi saerTaSoriso
molaparakebebis calkeul
etapebs.
rafQnad-i [fr. raffinade] –
gaw­
mendili natexi Saqari
sxva­
dasxva formisa.
rafinQreba < [fr. raffiner] –
1. (qim.) gawmenda mina­
re­
ve­bi­
sagan.
 navTobis r.
2. rafinadis dmzadeba Saqris
fxvnilisgan.
rafinirEbul-i 1. gawmen­di­
li.
 r. zeTi.
2. gadat. (wign.) daxvewili,
na­
tifi.
rAfsod-i [berZ. rhapsôdos] –
Zvel saberZneTSi: moxe­
ti­
a­le momRerali, romelic
ag­rovebda da asrulebda
epi­
kur simRerebs.
-437-
rafsOdia [berZ. rhapsôdia] – 1.
rea
fe­ri misawvdomia; dar­
w­
mu­
nebuloba adamianis go­ne­
instrumentuli nawarmoebi,
bis usazRvro ZalaSi.
romelic dawerilia xal­xu­
2. Semecnebis Teoriis mi­mar­
ri simRerebisa da cekvebis
Tu­leba,romelic WeSmariti
Te­
maze.
codnis erTaderT wyarod
2. Zvel saberZneTSi: epikuri
go­nebas miiCnevs.
na­warmoebis nawyveti, ro­
mel­
sac rafsodi as­ru­leb­ racionAluri [laT. ratio­na­
lis] – gonivruli, mizan­
Se­
wo­
da.
nili.
 f. listis ungruli r.
 r. teqnologia, saxsrebis
 rapsodia Scd.
r. gamoyeneba, r. kveba.
rAqiti [berZ. rhachis xer­xe­
racionAluri rQcxvebi
ma­
li] – bavSvTa da­a­va­
de­
– (ma­Tem.) mTeli an wiladis
ba, romlisTvisac da­ma­xa­
(da­debiTi da uaryofiTi)
si­
aTebelia Zvlebisa da
ri­cxvebi, agreTve noli.
ner­vuli sistemis gan­vi­
Ta­rebis darRveva; ga­
mow­ rAja [sanskr. raja] _ indoeTSi:
ve­
ulia organoebis mi­
ne­
Zve­lad mefe; feodali, Ta­
ra­
luri marilebis cvlis
va­
di.
moS­liT.
re [it. re] – musikaluri gamis
racQon-i [germ. Ratio] – sak­
me­ore bgera; am bgeris aR­
m­
ve­
bis ulufa, norma gar­k­ve­
niS­
vneli noti.
uli vadisTvis.
re... [laT. re...] – TavsarTi,
 dRe-Ramis r.
romelic aRniSnavs: piruku,
racionalizAcia < [laT. ra­
ukan; xelaxla, Tavidan. mag.,
ti­onalis gonivruli] – risame
reinvestireba, reeqsporti,
mo­
wyoba gonivrulad, mi­zan­
da a.S.
Se­
wonilad;
gaum­jo­
beseba, rEa1 [berZ. Rea] – 1. berZnul
srul­yofa.
mi­TologiaSi: uranosisa da
 warmoebis procesebis r.,
geas Svili, kronosis coli,
miwaTmoqmedebis r.
zevsis, demetres da zogi
racionAlizm-i [laT. ratio­
sxva olimpoeli RmerTis
na­lis gonivruli] – 1. fi­
de­da.
lo­sofiuri rwmena imisa, 2. (astr.) planeta saturnis
rom SemecnebisTvis yve­
la­
Ta­namagzavri.
rea
-438-
 gegmebis r.
ganivrad damagrebuli Zeli, 2. risame gayidva, fulad qce­
va.
ro­
melzedac abamen swor

saqonlis r., fasiani qa­
ial­qnebs da aRmarTaven
Ral­
debis r.
xol­me signalebs.
¥ sarealizacio.
reabilitAcia [laT. reabi­li­
 s. vada., s. punqti.
tatio] – da reabilitQreba
reAlizm-i [laT. realis nam­d­
1. usafuZvlod Selaxuli
vi­
li] – literaturasa da
Rir­se­bis,patiosani saxe­
lis,
xelovnebaSi: mimarTuleba,
Ca­morTmeul uflebaTa aR­
romelic miznad isaxavs si­
d­
ge­na.
namdvilis marTal asaxvas.
2. (medic.) Sromisunarianobis
¥ realisturi.
aR­dgena mkurnalobis Se­
de­
 r. nawarmoebi, r. stili, r.
gad.
mimarTuleba mxatvrobaSi.
reAgent-i [laT. re – winaaRmdeg
reAluri [laT. realis] – 1. nam­
da (agentis) moqmedi] – qi­mi­
dvilad arsebuli; WeS­ma­ri­
ur reaqciaSi moqmedi (mo­
ti, namdvili.
na­wile) nivTiereba.
 r. Zala.
reagQreba [germ. reagieren <
2. rac sinamdviles Seefereba,
laT. re winaaRmdeg da ago
ri­si ganxorcielebac Se­
vmoq­medeb] – raime sa­xis
saZ­
lebelia.
ga­
moxmaureba, pasuxi STa­
 r. gegma, r. amocana.
beW­
dilebaze, gare ze­moq­
me­ reanimAcia
[laT.
re
–
debaze; igivea, rac re­aqcia
kvlav, xelaxla da ani­mo
(mniSv. 1.)
gavacocxleb] – 1. (me­
dic.)
 kritikaze r.
sxva­
dasxva
saSu­
a­
le­
bebiT
reAlia [laT. realis namdvili,
si­cocxlis aR­
d­
ge­
na, dab­
ru­
WeSmariti] – namdvilad ar­
neba (mZime avad­
myo­
fis­
T­
vis).
se­
buli nivTi; materialuri
2. (saub.) sareanimacio gan­
yo­
kulturis yoveli sagani.
fileba (saavadmyofoSi).
¥ reanimaciuli da sare­
a­
ni­
realizAcia [< laT. realis
macio.
niv­
Ti­eri] – 1. risame gan­
 r. (s.) ganyofileba.
xor­ci­eleba, cxovrebaSi ga­
 rianimacia, sariaminacio
ta­
reba.
Scd.
rEa2 [holand. ra] – (zRv.) anZebze
-439-
reg
¥ sareaqcio (mniSv. 2-isaT­
vis).
nivTiereba, romelsac iye­

s. kolba.
ne­
ben
laboratoriebSi
 reaqcionuli Scd.
sxva­dasxva saxis sa­mu­Sa­o­
e­
bisaTvis. mag., sa­me­
di­cino reaqciOner-i [fr. reactionaire]
– politikuri reaqcis mom­
ana­
li­ze­bi­saTvis.
xre, progresis mteri.
reaqtQul-i – (fiz.) 1. rac
uku­Zalis moqmedebiT war­ rEbus-i [laT. rebus `nivTebiT~,
`sagnebiT~, `nivTebis~, `sag­
mo­
iqmneba.
ne­bis~ daxmarebiT~] – ga­
mo­
 r. moZraoba.
2. rac aseT Zalas iyenebs.
cana, romelSic saZiebo si­
 r. Zrava, r. TviTmfrinavi.
tyva an fraza mocemulia
naxatebis, asoebisa da sxva
reAqtor-i [fr. reacteur, ingl.
niSnebis kombinaciiT.
reactor] – aparati an da­
nad­
 r.-is Sedgena, r.-is amox­
ga­
ri, romelic moq­me­debs
s­na.
sxva­dasxva ti pis fi­zikurqi­
miuri reaqciebis sa­fuZ­ regAlia [laT. regalis samefo]
– 1. mefis xelisuflebis ma­
velze.
 atomuri r., qimuri r.
niS­
nebeli sagani (gvirgvini,
ski ptra, taxti da sxv.).
reAqcia [fr. reaction] – 1. ra­
2.
Sua saukuneebSi: mefeebis,
ime moqmdebis sapasuxo moZ­
msxvi­
li feodalebis mo­no­
raoba.
po­liuri ufleba garkveul
2. (qim.) ori an ram­de­ni­
me niv­
Semosavalze (mag., fulis
Tierebis ur­
Ti­er­T­q­me­
de­ba,
moW­
risas, maRaroebis damu­
rom­
lis Se­
de­ga­dac war­mo­
Sa­
v
ebisas
da sxv.).
iqmneba axali niv­Ti­e­reba.
3.
warCinebis
niSani (ordeni
3. revoluciuri da erovnul
da misT.).
ganmaTavisuflebeli moZ­
ra­
obisa da sazogadoebrivi regAta [it. regata] – didi Se­
progresis daTrgunvis po­
jibreba niCbiani, ialqniani
litika.
an motoriani navebiT.
¥ reaqciuli (mniSv. 3-isaT­ regenerAcia [laT. rege­ne­ra­
vis).
tio aRdgena] – 1. (teq.) war­
 r. politika, r. reJimi, r.
mo­eb
­ aSi ukve ga­moyenebuli,
gazeTi.
na­
mu­
Sevari
produqtebis
reAqtiv-i [fr. reactif] – qimiuri
reg
-440-
Tav­da­pirvel TvisebaTa aR­
d­
ge­na.
 namuSevari zeTis r.
2. (teq.) RumelSi Semavali
gazisa da haeris gaTboba
uk­
ve gamoyenebuli wvis
pro­duqtebiT.
3. (biol.) dakarguli an da­
zi­
anebuli nawilebis (or­
ga­
noebis, qsovilis, uj­re­
debis) aRdgena or­ganizmis
mier.
rEgent-i [laT. regens (regentis)
mmarTveli] – 1. monarqiul
qvey­nebSi:
saxelmwifos
dro­
ebiTi mmarTveli (mag.,
me­
fis mcirewlovanebis ga­
mo).
2. (saek.) mgalobeli gun­
dis
lotbari (diriJori).
regQon-i [laT. regionis qve­ya­
na, olqi, raioni] _ ro­me­lic
moicavs qveynis ram­de­
nime
msxvil erTeuls an ram­de­
nime qveyanas.
 amierkavkasiis r., samxreTaRmosavleT aziis r.
¥ regionuli da regi­o­na­
lu­ri.
 r. ekonomika, r. konferen­
cia.
 qarTulSi miiRo mniS­
v­
neloba qveynis calke ra­
i­
onebisa, kuTxeebisa; mag.,
ity­vian: `saqarTvelos ama
Tu im regionSio~.
registrAtor-i – dawese­bu­
lebis muSaki, romelic vi­
same, risame registracias
axdens.
registrAtura – dawese­bu­
le­
bis ganyofileba, sadac
registracia warmoebs.
 poliklinikis r.
registrAcia [< laT. registrum
sia] – siaSi, davTarSi Cawe­
ra, aRricxva.
 deputatebis r., qorwinebis
r., miwisqvesa biZgebis r.
regQstr-i [laT. registrum] – 1.
ri­same sia, maCvenebeli, Ca­
sa­
weri davTari.
2. musikaluri sakravis an
mom­
Rerlis xmis bgeriTi
di­apazonis ganakveTi.
 maRali r.
reglAment-i [fr. reglament]
– krebis, konferenciis, yri­
lo­
bis Catarebis wesi.
 r.-is dacva, r.-is darRve­
va.
reglamentAcia [fr. reglamen­
ta­tion] da reg­
lamentQreba
_ risame zustad gansazRvra,
dad­gena; garkveuli we­se­
bi­
sadmi daqvemdebareba, mo­
wes­rigeba.
rEglan-i [ingl. reglan] – pal­
tos an kabis iseTi fasoni,
rodesac saxelo an mxari
-441erTi naWriTaa gamoWrili.
regOlit-i [ingl. regolit] –
mtvri­sebri masala, rom­li­
Tac dafarulia mTvaris
ze­
dapiri.
rEgres-i [laT. regressus] –
(wign.) ganviTarebis Se­
fer­
xeba; ukusvla; daq­veiTeba
(sa­pirispiro progresi).
regrEsia (laT. regressio uku­
s­
vla] – zRvis ukan daxeva,
uku­qceva.
regtAim-i [ingl. regtime < rag
nawyveti da time dro, tempi,
taqti] – 1. amerikel zangTa
sacekvao musikis forma,
ro­
melic Camoyalibda me-19
s-is meore naxevarSi.
 r. _ jazis erT-erTi wina­
mor­
be­di.
2. amerikeli salonuri da
sa­
mejliso wyvilTa cekva.
regulAruli [laT. regularis
we­
sieri] – Tanabrad da swo­
rad warmoebuli, mimdinare;
sistematuri.
 r. mecadineoba.
 reguliaruli Scd.
regulAtor-i (teq.) mo­wyo­bi­
loba, romelic awes­ri­gebs
meqanizmisa da misi na­wi­
lebis muSaobas.
 siCqaris r., temperaturis
r.
 reguliatori Scd.
red
regulQreba [laT. regulo va­
wes­rigeb] – garkveuli wesiT
warmarTva; mowesrigeba.
 Zravas r., quCaSi moZraobis
r., wylis donis r., fasebis
r.
redAqtor-i [fr. redacteur] –
1. piri, romelic redaqcias
(mniSv. 1) ukeTebs raime
teqsts.
 literaturuli r., teq­
ni­
ku­ri r.
2. piri, romelic wignis, Jur­
na­
lis, gazeTis gamocemas,
ra­dio da telegadacemas
xel­
mZRvanelobs.
 mTavari r., r.-is moad­gi­
le.
¥ saredaqtoro.
 s. honorari.
redaqtQreba _ igivea, rac
re­daqcia (mniSv. 1).
 xelnaweris r.
redAqcia [laT. redactio wes­
rig­Si moyvana, mowesrigeba]
– 1. gasworeba,literaturu­
lad damuSaveba, dasabeWdad
mom­
zadeba (teqstis).
 xelnaweris r.
2. raime nawarmoebis teqstis
sa­xesxvaoba.
 xelnaweris uZvelesi r.,
ope­
ris axali r.
3.
TanamSromelTa
jgufi,
ro­melic gamosacemad am­
red
-442-
za­debs wigns, gazeTs da
mis­
T., gamomcemlobis gan­yo­
fileba, sadac xel­
na­
werebs
amzadeben da­
sa­beW­dad.
 mTavari r., teqnikuri r.
4. dawesebuleba, sadac aseTi
muSaoba warmoebs.
 gazeTi `jorjian Taimsis~
r.
¥ redaqtiuli.
 xelmoweris r. damu­Sa­ve­
ba.
¥ saredaqcio.
 s. kolegia.
reduplikAcia [laT. redup­li­
ca­tio gaormageba] – (lingv.)
si­
tyvawarmoeba fuZis ga­me­
orebiT.
 TavTavi, wamwami.
redUqcia da reducQreba
[laT. reduco ukan vabruneb] –
1. rTulis Secvla martiviT;
Sem­
cireba, Sesusteba.
2. (biol.) organos agebulebis
gamartiveba, misi Semcireba
an sruli gaqroba funqciis
dakargvis Sedegad.
3. (qim.) nivTierebis gan­
Ta­
vi­
suf­leba Jangbadisgan.
4. (lingv.) bgeris dasusteba
an mis sruli dakargva.
 mawoni – mawvnis, qaTami –
qaTmis.
reemigrAcia _ imigrantebis
sam­
SobloSi dabruneba.
rEestr-i [rus. реестр polon.
rejestr laT. regestrum] – 1. sia,
nusxa, aRwera.
2. saqmeebis da dokumentebis
Casaweri Jurnali.
revalvAcia [fr. revalvation]
– (finans.) valutis kur­sis
awe­va (sapirisp. deval­
va­
cia).
rEvanS-i [fr. revanche] – sa­ma­
gieros gadaxda brZo­
la­
Si
an SejibrebaSi da­
mar­
cxe­
bi­
saTvis.
 r. -isaTvis mzadeba.
revAnSizm-i [fr. revanchisme] –
omSi damarcxebisaTvis sa­
magieros gadaxdis sababiT
axali omis momzadebis po­
li­
tika.
¥ revanSistuli.
 r. politika.
revErans-i [fr. reverence] – 1.
sazogadoebaSi: (qalis mi­
er) Tavis dakvra marjvena
mux­lis odnav CaxriT.
2. (gadat. iron.) pativiscemis
gadaWarbebuli gamoxatva,
zed­meti mowiweba.
rEvers-i [laT. reversus ukana,
Sebrunebuli] – 1. liTonis
fulis an medalis ukana
mxare, zurgi (sapirispir.
aver­
si).
2. (ekon.) valdebuleba, rac
risame garantias iZleva.
3. (teq.) manqanis brunvis mi­
-443-
rev
mar­Tulebis Semcvleli me­
tki­vili, texa.
qanizmi.
¥ revmatuli.
 r. tkivilebi.
revErsia [laT. reversio dab­ru­
 revmatiuli Scd.
neba] – 1. (biol.) or­
ga­nizmSi
iseTi niSan-TvisebaTa gaCena, revokAcia [laT. revocatio
romlebic ar hqoniaT mis
gaw­
veva, gamowveva] – 1.
uaxloes winaprebs, magram
(di pl.) elCis an sxva war­
hqondaT ufro Soreulebs;
momadgelis gamowveva sxva
atavizmi.
saxelmwifodan Tavis qve­
2. (samarT.) qonebis dabruneba
ya­
naSi.
winandeli patronisTvis.
2. (vaWr.) winaT gacemuli
gan­
kargulebis,
brZanebis
revQzia [laT. revisio gada­
ga­
u
qmeba.
sin­
jva] – 1. romelime da­we­
sebulebis, organizaciis an revOlver-i [ingl. revolver]
Tanamdebobis piris mu­Sa­o­
– xelis cecxlsasroli
bis gamorkveva moq­me­debis
pa­tara iaraRi; aqvs doli
sis­woris da ka­no­
nierebis
(mbru­
navi savazne).
Semowmebis miz­niT.
revolUcia [fr. revolution] – 1.
 buxhalteriis r.
sazogadoebriv-politikur
2. raime moZRvrebis, Teoriis
urTierTobaSi
momxdari
debulebaTa gadasinjva da
Zir­fesviani gadatrialeba.
Secvla.
 r. mecnierebaSi.
revQzor-i – Tanamdebobis
2. (gadat.) Zirfesviani cvli­
pi­ri, romelic revizias ax­
leba, gadatrialeba cod­
nis raime dargSi, teqnikaSi,
dens.
xe­
lovnebaSi da sxv.
rEviu [fr. revue] – saestrado

samecniero-teqnikuri r.,
an Teatraluri warmodgena,
kulturuli r.
ro­
melic Sedgenilia cal­
¥
revoluciuri.
keuli scenebisagan, nom­re­

r.
brZola, r. moZraoba, r.
bi­
sagan.
mTavroba, r. gardaqmnebi.
revmAtizm-i [berZ. reumatismos]
 revoliucia, revo­liu­
ci­
– gulisa da sisxlZrRvTa
o­nuri Scd.
sis­temis, saxsrebis da kun­
revoluciOneri – revo­
lu­
Tebis daavadeba, romelsac
ciuri moZraobis mona­
wi­
le.
Cveulebriv
Tan
axlavs
rez
-444-
 revoliucioneri Scd.
rEzerv-i [fr. reserve] – 1. ri­
same maragi.
 saxelmwifo sasursaTo r.ebi.
2. (samx.) meTauris gan­
kar­
gu­
lebaSi datovebuli ja­
ris nawili, romelsac sa­Wi­
roebis SemTxvevaSi Ca­a­ba­
men
brZolaSi.
 umaRlesi mTavarsardlis
r.
¥ sarezervo.
 s. fondi, s. batalioni.
rezervAcia [laT. reservo vi­
naxav, vzogav] – 1. rezerve­
bis (maragis) Seqmna.
2. uflebis datoveba, rom
kvlav daubrundebian raime
sakiTxs.
3. CrdiloeT amerikaSi, sam­
xreT afrikasa da av­s­t­
ra­
liaSi: adgili, sadac
iZu­lebiTi wesiT arian da­
sax­lebuli
adgilobrivi
mkvid­rni.
rezervUar-i [fr. reservoir] –
siTxis an airis mara­gis sa­
Tavsi (Sesanaxi nage­
bo­ba).
rezEqcia [laT. resectio mok­ve­
Ta] – (medic.) raime da­av­a­
de­
buli organos sruli an
nawilobrivi amokveTa.
rezQdent-i [fr. resident] – 1.
daz­vervis saidumlo war­
mo­madgeneli ucxo sa­xel­
m­
wi­fos garkveul raionSi.
2. romelime qveynis moqalaqe,
romelic mudmivad ucxo
qve­yanaSi cxovrobs.
rezidEncia [laT. residentia ad­
gilsamyofeli] – mTavrobis
an maRali administraciuli
Tanamdebobis mqone piris
ad­gilsamyofeli.
 prezidentis sazafxulo
r.
rezQume [fr. resume] – Sromis,
moxsenebis, statiis da misT.
mokle Sinaarsi, daskvna.
 moxsenebis r., naSroms er­
Tvis r. inglisur enaze.
¥ reziumesi.
 reziumisa, rezume Scd.
rezolUcia [laT. Resolutio
ga­dawyvetileba] – 1. dad­
ge­nileba, romelic mi­
Re­
bu­
lia krebaze, yrilobaze da
misT. raime sakiTxis gan­
xil­
vis Sedegad.
 r.-is proeqti, r.-is miReba
erTxmad.
2. Tanamdebobis piris gan­
kar­
guleba, saqmian qaRaldze
war­werili.
 gancxadebaze r.-is dade­
ba.
 rezoliucia Scd.
rEzon-i [fr. raison] – (saub.)
go­nivruli safuZveli ri­
-445sa­
me; azri.
rezOnans-i [fr. resonance]
– 1. (fiz.) sxeulis bge­
ra­
do­
bis gamowveva masTan
mbge­
ri sxeulis mier; Tana­
bge­
radoba.
2. (spec.) zogi sagnisa da
sad­gomis unari gaa­
di­dos
bgeris Zala da xan­
gr
­ ­Z­li­
vo­
ba sadgomis SigniTa ze­
da­
pirebis mier bgeris arek­
vlis Sedegad.
 violinos r.
3. gadat. (wign.) gamoxmaureba,
gamoZaxili.
 mecnieris gamokvlevas di­
di r. hqonda.
¥ rezonansuli (mniSvn. 1,
2-isaTvis).
 r. rxevebi, sadgomis r.
Tvi­seba.
rezonQor-i [fr. raisonneur] –
1. piesis an romanis moqmedi
piri, romelic avtoris po­
zicias gamoxatavs da sxva
personaJebs aswavlis.
2. adamiani, romelsac uyvars
gansja zneobis Sesaxeb, as­
wavlos, damoZRvros, da­a­ri­
gos.
rezUltat-i [laT. resultatus
asa­xuli,areklili] – (wign.)
Sedegi.
rEzus-fAqtor-i – antigeni,
romelsac Seicavs adamianTa
rei
85%-is eriTrocitebi.
 pirveli jgufis sisxls
uaryofiTi r.-iT Seicavs
adamianTa 15%.
rEid-i1 [holand. reede] – gemebis
RuziT gasaCerebeli marjve
adgili navsadgurSi an mis
maxloblad.
 r.-ze mdgomi kreiseri.
¥ sareido.
 s. adgili.
reid-i2 [ingl. raid] – 1. (samx.)
moZ­ravi
jarebis
SeWra
mtris zurgSi.
 partizanTa r.
2. (gadat.) sazogadoebrivi
aqtivistebis jgufis mier
raime obieqtis mouledneli
Semowmeba.
 r. saavtomobilo gzebze.
¥ sareido.
 s. kontingenti.
rEis-i [rus. рейс germ. Reise
mgzav­roba, mogzauroba] –
garkveuli marSrutiT ma­
va­li gemis, TviTmfrinavis,
av­tobusis da misT. gza.
¥ sareiso.
 s. avtobusi.
reQter-i ­_ inglisis sain­
for­
macio saagento.
reQting-i [ingl. raiting Se­
fa­seba] – visime Sefaseba,
Se­faseba vinmesTvis raime
rangis, Tanrigis mikuTvneba
rei
-446-
(mag., politikur sarbielze,
diul Zalas.
3. (spec.) dawesebulebis mi­
sportSi); popularobis in­
samarTis yvela Semadgeneli
deqsi.
nawili, rogoricaa: sa­
fos­
reQtUz-i [germ. Reithosen] –
to indeqsi, qalaqis, quCis
viw­ro Sarvali, romlis
sa­xelwodeba,saxlis nome­ri,
to­
tebic mWidrod ekvris
dawesebulebis dasaxeleba,
fe­
xebs.
telefonis, telefaqsis no­
 sportuli r., cxenosnis
meri da sxv.
r.
rEket-i [ingl. racket] – dana­Sa­u­
 rei­tuzebi Scd.
lebrivi moqmedeba, ro­
me­
lic
rekvQem-i [laT. Requiem] –
dakavSirebulia
San­
t
aJ­
Tan,
1. kaTolikuri RvTis­
msa­
ga­mo­
ZalvasTan, da­
Si­
nebasTan,
xu­
rebis
erT-erTi
saxe
Zal­
m
om­
r
e­
o
b
­
as­
T
an.
– micvalebulis sulis mo­
 r.-Si monawileoba.
sax­senebeli mesa (wirva).
 reketiri.
2. samgloviaro mu­
si­ka­lu­
ri nawarmoebi so­lis­
te­bis, rEklama [fr. reclame] – .1 gan­
cxa­
deba, plakati, radio da
gun­disa da or­kes­t­ri­saT­
telegadacema an sxva Ro­
vis.
nisZieba momxmarebelTa, ma­
 mocartis r.
yu­rebelTa da sxv. mizidvis
 reqviemi Scd.
miz­niT.
rekvQzit-i [laT. requisitum
 Teatraluri r.
sa­
Wiro, aucilebeli] – 1.
2. visime an risime Sesaxeb
(Te­
atr.) nivTebi, romlebic
cnobebis gavrceleba, Seqeba,
sWir­debaT msaxiobebs war­
misTvis saxelis moxveWis,
mod­
genis
msvlelobis
mi­si popularizaciis miz­
dros, anda warmoadgens de­
niT.
ko­
ratiuli gaformebis na­
¥ sareklamo.
wils.
 s. ganyofileba, s. filmi.
2. (samarT.) sworad Sedgenili
dokumentebis aucilebeli reklamAcia [laT. reclamatio
uk­mayofileba] – 1. ukma­
yo­
elementi (mag. saxelwodeba,
fi­
l
ebis
gamoxatva,
pre­
t
en­
gacemis adgili da TariRi,
zia, saCivari.
saTanado xelmowera), urom­
2.
(vaWr.) pretenzia saqonlis
lisodac igi kargavs iuri­
dabali xarisxis gamo da
-447za­ralis anazRaurebis mo­
Txov­na.
rekomendAcia [laT. recomen­
da­tion] – visime muSaobis,
saq­
mianobis dadebiTi we­ri­
lo­biTi (agreTve si­ty­vieri)
da­
xasiaTeba sa­mu­Saoze an
raime or­
ga­
ni­za­ciaSi mi­
sa­
Re­
bad.
¥ sarekomendacio.
 s. werili.
rekOnkista [esp. Reconquista] –
me-8-15 ss.-Si: pirineis na­xe­
varkunZulis xalxebis mier
arabebisgan dapyrobili te­
ritoriebis brZoliT ukan
dabruneba.
rekonstrUqcia da re­kon­s­
t­ruQreba [laT. re- kvlav,
xelaxla da construo vaSeneb]
– 1. risame pirvandeli saxis
warmosaxviTi an realuri
aRdgena, axlad ageba Se­
mor­
Cenili gadmonaSTebis
aR­weris mixedviT.
rEkord-i [ingl. record] – umaR­
lesi, saukeTeso Sedegi, ro­
melic miiRweva sportul
Se­
jibrebaSi an muSaobaSi.
 msoflio r. curvaSi, axa­
li r.-is damyareba.
¥ rekorduli da sare­kor­
do.
 r. (s.) mosavali, r. (s.) maC­
veneblebi.
rekreAcia
rel
[laT. Recreatio
aR­dgena (Zal-Ronis), das­
ve­neba] – (spec.) aRdgena
Za­lebisa, romlebic ada­
mi­
anma daxarja SromiT saq­
mi­anobaSi.
¥ rekreaciuli da sarek­
re­
a­cio.
 r. (s.) darbazi, r. (s.)
dro.
rekredQtiv-i [germ. Recre­di­
tiv] – 1. mTavrobis si­
ge­li
di p­
lomatiuri
war­
mo­
mad­
gen­
lis ukan gawvevis Se­
sa­
xeb.
2. sabuTi, romelic auqmebs
ak­reditivs.
relAcia [laT. relatio cnoba,
moxseneba] – 1. meTauris
cno­
ba saomari momqedebis
mim­dinareobis Sesaxeb.
2. visime sabrZolo gmirobis
werilobiTi
daxasiaTeba
jil­
doze warsadgenad.
rEle [fr. relais] – avtomaturi
xel­
sawyo, romelic re­
a­
gi­
rebs raime danadgaris erTer­Ti parametris (mag., Zab­
vis,
wne­vis, temperatu­
ris) cva­
le­badobaze da mcire sim­
Z­lavris saSualebiT Car­
Tavs an gamorTavs denis
ga­ci­
lebiT ufro mZlavr
dam­x­
mare wyaros.
 avtomobilis r.
rel
-448-
relQgia [laT. religio] – rwme­na rEmarka [fr. remarque] – 1.
bunebrivi Za­le­bi­
sa (Rmer­
dra­ma­
tul nawarmoebSi: av­
Tebis, su­
le­bi­sa), rom­lebic
to­ris SeniSvna (Cve­
u­
leb­
ga­
nageben sam­
yaros da, rom­
riv, frCxilebSi), ro­me­
lic
leb­
sac Tayvans scemen; sar­
Se­icavs scenis mo­
wyo­
bi­
lo­
wmunoeba.
bas, personaJTa ga­
reg­
no­bi­
 qristianuli r., mah­ma­di­a­
sa da qcevis mok­le da­
xa­
nu­ri r.
siaTebas.
¥ religiuri.
2. SeniSvna, minaweri.
 r. dResaswauli-ieso qris­ remQsia [laT. remissio Sem­
ci­
tes aRdgoma.
reba, Sesusteba] – (medic.)
relQef-i [fr. relief] – 1. de­
avad­
myofobis
movlenaTa
da­
mi­wis
zedapiris
us­
dro­
ebiTi Sesusteba an gaq­
wor­mas­
worobaTa
(mTe­bis,
roba.
dab­
lo­bebis,
Ca­var­dnili rEmont-i [fr. remonter Se­
ke­
ad­
gi­lebis) er­
Tob­lioba.
Teba] – SekeTeba, aR­d­gena
2. amoburculi gamosaxuleba
(da­zianebulisa,
gac­
ve­
Ti­
sibrtyeze.
lisa, gafuWebulisa...).
 mTagoriani r., zRvis fske­
 binis r., saaTis r.
ris r.
kapitaluri remonti _
¥ reliefuri – zedapirze
ix. kapitaluri.
amo­weuli, amoburculi.
sarEmonto – 1. remontTan
 r. ruka.
da­kavSirebuli.
relQkvia [laT. reliquiae] (mr.)
 s. saxelosno, s. sa­
mu­
Sa­
narCenebi] – 1. religiuri
o­ebi.
Tay­vaniscemis sagani (Cve­
2. rasac remonti unda ga­
u­
ulebriv wmindanTa naSTebi:
keT­des.
wminda nawilebi, tansacme­
 s. saxli.
li da sxv.);
renEgat-i [laT. renego uar­v­
2. nivTi, romelsac inaxaven
yof] – adamiani, romelmac
rogorc
gansakuTrebiT
uRa­
lata Tavis rwmenas da
Zvir­fas saxsovars.
mo­winaaRmdegis mxareze ga­
 istoriuli r., saojaxo
davida; moRalate, gan­
dg
­ o­
(sagvareulo) r.
mi­li.
 reliqvia Scd.
-449-
renEsans-i [fr. Renaissance aRor­
Zineba] – me-14-16 ss.-Si evropis
rig qvey­neb­Si (pirvelad _
ita­li­a­Si): kulturuli da
ide­o­logiuri ganvitarebis
pe­
riodi, romlisTvisac da­
ma­
xasiaTebelia mec­ni­e­re­bi­
sa da xelovnebis ay­va­ve­ba;
aRor­Zinebis xana.
rEnome [fr. renommee] – vi­si­
me Sesaxeb Seqmnili Se­xe­
du­leba; reputacia.
 parlamentis wevris r.
rEnta [germ. Rente, fr. rente –
laT. rentere – regularuli
Se­
mosavali, romelsac iZ­
le­
va kapitali, qoneba an mi­
wa ise, rom maT mflobels
ar sWirdeba mewarmoebrivi
saqmianoba.
rentabEluri [germ. renta­
bel] – rac gaweul xar­jebs
amarTlebs,sa­
me­ur­neo Tval­
sazrisiT mi­zan­
Se­wonili;
sar­gebliani, mom­gebiani, Se­
mo­
sav­liani.
 miaqcieT yurdReba: mo­
ge­
biani da ara momgebiani.
rEntgen-i _ 1. igivea, rac ren­
tgenis sxivebi.
rEntgenis sxQvebi – uxi­
la­
vi sxivebi, romlebic
war­moadgenen mokle eleq­t­
ro­
magnitur talRebs; aqvT
rep
ga­umWvir sagnebSi SeRwevis
unari.
2. aseTi sxivebiT gasaSuqebeli
aparati.
¥ rengenuli, sarentgeno.
 adamianis organizmis r.
(s.) gaSuqeba.
reorganizAcia da re­or­
ga­nQzeba [germ. reorgani­si­
e­ren] – risame struqturis
Sec­
vla; gadakeTeba, gar­
daq­
mna.
 saministro r.
reOstat-i [berZ. rheo mi­ve­
di­nebi da statos mdgomare,
uZravi] – xelsawyo denis da
Zabvis regulirebisaTvis.
reparAcia [laT. reparatio] –
fuladi an naturaluri
ga­dasaxadi, romelsac ux­
dis omSi damarcxebuli
qve­yana gamarjvebuls mi­
yenebuli zaralis asa­naz­
Ra­ureblad.
repatrQant-i [laT. repatrians
(repatrian(tis)] – piri,romelic
brundeba (an dabrunda)
sam­SobloSi repatriaciis
gziT.
repatriAcia [laT. repatrians
(repatrian(tis)] – emigrantebis,
tyved wayvanili pirebis,
ltol­
vilebis
dabruneba
sam­SobloSi.
repertUar-i [fr. repertoire] –
rep
-450-
1. TeatrSi, estradaze da
misT. garkveul periodSi
dadgmuli dramatuli mu­
sikaluri da sxv. na­war­mo­
eb­
Ta erToblioba.
2. msaxiobis mier Ses­ru­le­
bu­
li rolebis er­Tob­
li­o­
ba.
 r.-is ganaxleba.
¥ sarepertuaro.
 s. gegma, s. komisia.
repetQtor-i [laT. repetitor
is, vinc imeorebs] – piri, ro­
melic exmareba vinmes sas­
wav­
lo kursis CatarebaSi,
aiT­visos
raime
codna,
saxlis maswavlebeli.
 repetitoroba.
¥ repetitoruli.
repetQcia [laT. repetitio
ga­
meoreba] – dramatuli,
mu­
sikaluri da sxv. na­
war­moebebis winaswari Ses­
ru­
leba mayurebelTa winaSe
ga­
mosvlamde.
 piesis r., koncertis r.
(ix. transplantacia)] – (me­
dic.) 1. sxeulis moWrili
(mokveTili) nawilis mi­
ke­
reba da Sezrda.
2. amoRebuli kbilis kvlav
Cas­
ma Tavis fosoSi.
rEplika [fr. replique, it. rep­
lica] – 1. oratorisTvis adgi­
li­
dan mocemuli mokle Se­
niSvna; wamoZaxili.
2. TeatrSi: sityvebi, romel­
sac warmoTqvams personaJi
sxva personaJis sapasuxod.
repOrtaJ-i [fr. reportage] –
cnobebi dRis ganmavlobaSi
momxdari ambebis Sesaxeb,
ga­moqveynebuli gazeTSi, ga­
dacemuli radioTi, te­le­
viziiT.
 fexburTis matCis r.
reportQor-i [ingl. reporter]
– Jurnalisti, romelic am­
za­debs reportaJs.
reprezEntant-i [fr. repre­
sen­tent] – (wign.) war­
mo­
mad­
ge­
neli.
generAluri repetQcia reprEsia [laT. repressio daT­
_ ix. generaluri.
rgunva] – saxelmwifo or­
¥ sarepeticio.
ga­noebis mier miRebuli
 s. darbazi.
da­sas­
jeli zoma; dasja.
 repetecia, sarepetecio
rEpriz-i [fr. reprise] – 1. mu­
Scd.
si­kaluri piesis romelime
replantAcia [laT. re –
na­
wilis gameoreba; aseTi
(Tav­
sarTi; niSnavs: kvlav,
ga­meorebis sanoto niSani.
xe­
laxla) da (trans) plantatio
2. mokle saxumaro nomeri,
-451ro­
melsac asruleben klo­
unebi an cirkis da estradis
sxva msaxiobebi.
reprodUqtor-i – mo­wyo­bi­
loba ra­diogadacemaTa xmis
gasaZliereblad; xma­maR­la
molaparake.
reprodUqcia [laT. re – xe­
lax­la da productio, produco
war­moeba, nawarmoebi, va­war­
mo­
eb] – 1. (polit. ekon.) sa­
zo­
gadoebrivi
warmoebis
gan­
meorebiTi procesi; kvlav­
war­moeba.
2. sxvadasxva gamosaxulebis
(suraTis, naxatis, sabeWdi
teq­stisa da misT.) xe­
lax­
la gadaReba da gam­rav­le­ba
fotografiuli an po­lig­
rafiuli saSu­
a­le­
biT.
3. (fsiq.) mexsierebaSi Se­
mo­
naxuli risame aRdgena, gax­
se­
neba.
reptQlia [< laT. reptilis mxo­
xavi, mZromi] – (zool.) qve­
war­mavali.
reputAcia [fr. réputation] –
visime (an risame) RirsebaTa
da naklovanebaTa Sesaxeb
Seq­
mnili saerTo azri, Se­
xeduleba.
 kargi r.-iT sargeblobs,
r. Selaxuli aqvs.
rEJim-i [fr. regime] – 1. sa­
xel­
mwifos wyobileba, mmar­
res
Tvelobis wesi.
 demokratiuli r., sapar­
la­
mento r., reaqciuli r.
2. cxovrebis, Sromis, das­ve­
nebis, kvebis da sxv. mtkiced
dadgenili wesi, ganawesi.
 kvebis r., r.-is dacva.
3. moqmedebis, muSaobis, ar­
se­
bobis pirobebi.
 manqanis muSaobis r., mce­
na­
reTa siTburi r.
¥ sareJimo.
 s. pirobebi, s. moTxov­
ne­
bi.
reJQsor-i [fr. régisseur mmar­
Tveli] – speqtaklis, ki­no­
filmis dadgmis sam­xat­
vro
xelmZRvaneli, dam­
dgmeli.
 Teatris mTavari r.
¥ reJisoruli.
 kargi r. namuSevari.
¥ sareJisoro.
 s. fakulteti.
respeqtabElur-i [fr. res­pec­
table] – pativsacemi, Rir­
se­
u­
li, darbaisluri.
respirAtor-i [laT. respiro
vsun­
Tqav] – mowyobiloba
(fil­
triani, niRabiani, na­xe­
varniRabiani) sasunTqi or­
ga­noebis dasacavad mavne
aire­
bisa da mtvrisagan.
respirAcia [laT. respiratio] –
sunTqva.
respOndent-i [laT. respodens
(res­podentis) < respondeo pa­
res
-452-
suxs vaZlev] – visac Se­
ki­
Tx­
vebiT mimarTavs Jur­na­
lis­ti.
respUblika [laT. respublica] –
saxelmwifo mmarTvelobis
forma, romlis
drosac
xe­
lisuflebis
umaRles
or­
ganoebs
irCeven
gan­
saz­Rvruli vadiT; aseTi
mmar­Tvelobis mqone qve­ya­
na.
 saqarTvelos r., r.-is pre­
zi­
denti.
¥ respublikuri da sa­res­
pub­liko.
 marTvis r. forma, r. (s.)
kon­ferencia.
 respublikanuri Scd.
restavrAtor-i restav­ra­ci­
is specialisti.
restavrAcia [laT. restauratio
da germ. restaurienen] – 1. dro­
Ta vi­Ta­re­ba­
Si da­zianebuli
risame
(ar­qiteqturuli
Zeg­
lis, xe­lovnebis nawar­
moebis, ar­
qe­ologiuri niv­
Te­
bisa da sxv.) aRdgena
pir­vandeli sa­
xiT.
 taZris r., Zveli freske­
bis r.
2. Zveli damxobili poli­
ti­
ku­
ri wyobilebis aRdgena.
¥ sarestavracio.
 s. samuSaoebi, s. saxelos­
no.
restOran-i [fr. restaurant] –
kargad mowyobili sazo­ga­
do­ebrivi sasadilo.
¥ restoranisa.
 restornisa Scd.
resUrseb-i [fr. ressources] – 1.
risame maragi.
 bunebrivi r., qveynis eko­
nomikuri r.
2. fuladi saxsrebi.
 mx. resursi.
 Sigawvis Zravas muSaobis
(narCeni) resursi.
rEtorta [laT. retorta ukan
mox­rili, gadaxrili] – si­
Txis gamosaxdeli la­bo­
ratoriuli xelsawyo (apa­
rati) erTgvari.
retranslAtor-i – (spec.)
re­t­ranslaciisaTvis sa­
Wi­
ro danadgari, mo­
wyo­
bi­
lo­
ba.
 satelevizio r.
 retransliatori Scd.
retranslAcia – (spec.) – ra­
dio an telegadacemis miRe­
ba da gadacema Sualeduri
pun­qtis (retranslatoris)
sa­SualebiT (ix. agreTve
tran­
slacia).
 rediosignalebis r., tele­
ga­dacemaTa r.
¥ saretranslacio.
 s. radiosadguri.
 retransliacia, saret­ran­
s­liacio Scd.
-453-
ref
¥ saferendumo.
 s. komisia, s. biuleteni, s.
dus ukan mimavali] – prog­
olqi, ubani.
resis mowinaaRmdege; re­
refErent-i [laT. Referens
aqcioneri.
(referentis) momxsenebeli] –
retrospEqtiva [laT. ret­ro­s­
1. piri, romalic referats
pi­cere ukan yureba < retro ukan,
kiTxulobs.
ukanve; piriqiT, piruku da
2.
Tanamdebobis piri – mom­
x­
se­
specta­re yureba] – Zveli (da
nebeli, konsultanti gark­
zogjer axali) filmebis
veuli sakiTxebis Sesaxeb.
Cveneba-ganxilva gar­k­veuli
Tanmimdev­ro­biT. igi­
vea, rac rEfer-i [ingl. referee] spor­
tu­li Sejibrebis msaji.
retro.
rEtuS-i [laT. retouche] – fo­ rEfleqs-i [laT. reflexus asax­
va] – (fiziol.) cocxali or­
to­
grafiuli anabeWdis (po­
ga­nizmis uneblie reaqcia
zi­
tivis),negativis an di­a­po­
ga­regan gaRizianebaze, rac
zitivis Sesworeba fan­qriT,
xor­
cieldeba centraluri
sa­
RebaviT da sxv.
ner­
vuli sistemis mo­na­
wi­
refErat-i [laT. Refero va­
le­obiT.
uwyeb, movaxseneb] – sa­
mec­
 pirobiTi (SeZenili) r.,
ni­
ero naSromis, wignis da
upi­
robo r.
misT. Sinaarsis mokle gad­
¥ refleqsuri.
mocema.
 r. moZraoba.
¥ referatuli.
 refleqsiuri, ref­leq­
ti­
 r. Jurnali, moxsenebis r.
uri, refleqtoruli Scd.
gadmocema.
reflEqtor-i [laT. reflecto
 referatiuli Scd.
ukan mivmarTav; avireklav]
referEndum-i [laT. referen­
– 1. sxivebis amreklavi mo­
dum rac unda moaxsenon,
wyo­biloba.
auw­yon] – saerTo-saxalxo
2.
gasaxurebeli xelsawyo,
ga­
mo­kiTxva da kenWisyra
ro­melic Sedgeba eleq­t­
di­
dad mniSvnelovani sa­
ronuli lampisa da am­
rek­
xel­
m­wifoebrivi sakiTxis
la­
v
isagan.
ga­
da­sawyvetad.
3. teleskopi, romelSic ga­
 r.-is mowyoba, r.-is Se­
de­
mosaxuleba miiReba Caz­
ne­
gebi.
qili sarkis saSualebiT.
retrOgrad-i [laT. retrog­ra­
ref
-454-
rEforma [fr. reforme] – 1. ri­
same gardaqmna, Secvla.
2. politikuri gardaqmna,
ro­
melsac
axdens
mmar­
T­veli klasi, arsebuli
po­
l itikur-ekonomikuri,
sa­
xelmwifoebrivi
wyo­
bi­
le­
bis Sesacvlelad.
 marTlwesrigis r., umaR­
le­­
si ganaTlebis r.
¥ sareformo.
 s. programa.
refrAqcia [laT. refractio] – 1.
(fiz.) sinaTlis sxivis gar­
datexa; Suqtexa.
2. (astr.) dedamiwis atmos­
fe­
roSi mnaTobTa sxivebis
gar­datexa, ris Sedegad mna­
Tobebi ufro maRla Cans
cis TaRze, vidre si­nam­­
dvileSi arian.
Tvalis refraqcia – Tva­
lis unari gardatexos si­
naT­lis sxivebi.
rEfren-i
[fr.
refrain]
–
1. (lit.) taepebi, romlebic
leq­
sSi garkveuli wesiT
me­
ordeba.
2. (mus.) kupleturi formis
vo­
kaluri nawarmoebis na­
wili, romelic ucvlelad
meordeba; misamReri.
refriJerAtor-i [laT. ref­
rigerare gacieba, fr. refrigé­
ra­te­ur] – 1. macivris nawili,
ro­mel­
Sic orTqldeba si­
Txe da tem­
peratura dabla
iwevs.
2. specialuri gemi, va­
go­ni,
avtomobili da sxv., ro­mel­
Sic da­
cu­
lia temperaturis
re­Ji­
mi; gan­kuTvnilia male­
fu­Webadi produqtebis ga­
da­sa­zidad.
reqtifikAcia [laT. rec­ti­
ficatio gasworeba] – da req­
tificQreba – Txe­va­di
na­
revebis gayofa, Se­na­
re­ve­
bis­gan gawmenda.
rEqtor-i [laT. rector mmar­
T­ve­
li, xelmZRvaneli]
–
umaR­
le­
si saero da sa­
su­li­
e­
ro
saswavleblis
xel­
m­
Z­
Rvaneli.
reqtOrat-i _ umaRlesi
sa­ero da sasuliero ad­
mi­n istraciul-saswavlo
xel­
m­
ZRvaneloba reqtoris
me­Ta­
urobiT.
 rektorati Scd.
recEnzent-i – recenziis av­
to­ri.
recEnzia
[laT.
recensio
gan­
xilva, gamokvleva]
–
literaturuli
nawar­mo­
e­bis, samecniero naSromis,
war­modgenis, kinosuraTisa
da misT. kritikuli Se­
fa­
seba werilobiT.
 dadebiTi (uaryofiTi) r.,
-455gazeTSi gamoqveynebuli r.
rEcept-i [laT. receptum
aRe­buli] – 1. afTiaqSi
war­sadgenad eqimis mi­er
Sedgenili baraTi, ro­mel­
Sic aRniSnulia wamlis Se­
madgenloba, agreTve avad­
myofis mier misi miRebis
we­
si.
 r.-is gamowera, r.-is war­d­
gena afTiaqSi.
2. risame damzadebis wesi.
 tortis r., Saqris dam­za­
debis r.
recEptor-i [laT. receptor
mim­
Rebi] – (fiziol.) grZno­
badi nervuli boWkos da­
bo­
loeba, romelic iRebs
ga­
Ri­
zianebas.
recQdiv-i [laT. recidivus rac
meordeba] – 1. (wign.) TiT­
qos gamqrali movlenis da­
b­
runeba, gameoreba.
2. (medic.) avadmyofis Seb­
runeba.
3. (samarT.) danaSaulis gan­
me­
orebiT Cadena.
recidQvist-i [laT. recidivus
rasac imeoreben] – adamani,
ro­
melmac ganmeorebiT Ca­
idina danaSauli da adre
uk­
ve iyo nasamarTlevi.
ribonukleQnmJava
(rnm)
[laT. ribes nakadi, Wavli da
(ix. nukleinmJava)] – rTu­
riT
li organuli naerTis, erTerTi nukleinmJava; or­ga­
niz­
mSi monawileobs ci­
lis
bi­
o­
sinTezSi.
ribosOmeb-i [laT. ribes na­ka­
di, Wavli da sôma berZ. sxe­
u­li] – ujredis SigniTa
na­
wi­
lakebi, romlebic ax­
de­nen cilis biosinTezs;
aR­moCenilia uklebliv yve­
la cocxal organizmSi;
Ti­Toeuli ujredi Seicavs
aTa­sobiT an aTiaTasobiT
r.-s.
rigOrizm-i [< laT. rigor sim­
kacre, sisastike] – mkac­
ri,
mtkice dacva raime prin­ci­
pebisa, zneobis wesebisa, mi­
TiTebebisa.
rivQera [it. Riviera] – xmel­
Ta­Sua
zRvis
sanapiros
zo­li
safrangeTsa
da
ita­
liis teritoriaze; da­
sav­
leT evropis udidesi
sa­kurorto raioni (nica,
ka­ni, sanremo da sxv.).
rizAlit-i [it. risalita Sve­ri­
li] – Senobis fasadis win
ga­moweuli nawili.
rQTma [berZ. rhythmos Ta­na­
zo­miereba] – erTnairi an
msgav­si bgeraTkompleqsebis
gameoreba leqsSi, taepebis
bo­los.
rik
-456-
ime elementebis Ta­
na­bar­
 gargani r., Sinagani r.
zo­mieri perioduli mo­
nac­
 ritmi sxvaa (ix.).
v­
l
eoba.
rikOSet-i [fr. ricochet] –
 musikaluri r., moZraobaTa
swra­
fad moZravi sxeulis
r., leqsis r.
as­
xleta raime zedapirze
2. (gadat.) awyobili mimdina­
mox­vedris Semdeg.
reoba, Tanabarzomiereba ri­
 r.-iT wamosuli burTi.
sa­me.
rimEik-i [ingl. remake xelaxla
¥
ritmuli.
gakeTeba] – mxatvruli fil­
 r. moZraoba, r. muSaoba, r.
mis xelmeore gadaReba da
tanvarjiSi.
mi­
si axali versiis Seqmna
ix. aerobika.
Ta­
namedrove teqnikuri Se­

riTmi, riTmiuli, rit­
mi­
u­
saZleblobebis
gamo­ye­ne­
li Scd.
biT.
riTma sxvaa (ix.).
rQmesa [it. rimmessa fulis
ga­
dacema, gagzavna, Cabareba] ritOrika [berZ. rhçtorikç] –
mWev­
rmetyvelebis Teoria;
– (finans.) yoveli Tamasuqi,
mec­
n
iereba oratoruli xe­
romliTac unda miiRon fu­
lovnebis Sesaxeb.
li.
rQng-i [ingl. ring] – TokebiT ritUal-i [laT. ritualis] –
(wign.) wes-CveulebaTa er­
Semokavebuli kvadratuli
Tob­
lioba (sinon. ce­re­
mo­
formis moedani (Cveulebriv,
niali.).
ficarnagze) krivSi Sejib­
 saqorwino r., elCis mi­Re­
re­bisaTvis.
bis r.
rQnit-i [berZ. rhis (rhinos)
¥ ritualuri da sari­
tu­
a­
cxvi­
ri] – (medic.) – cxviris
lo.
lor­
wovani garsis anTeba;
 r. (s.) wesebi, r. (s.) sce­
surdo.
ne­bi.
rQsk-i [fr. risqus] – mo­sa­lod­
rQf-i [germ. Riff] – wyalqveSa
neli safrTxe, sa­
SiS­
roeba.
klde (zogjer amoweuli
riskis gaweva – alalbedze
zRvis donidan), romelic
moq­medeba, saxifaTo mdgo­
sa­xifaToa naosnobisaTvis;
ma­
reobaSi Cadgoma.
braga.
rQtm-i [berZ. rhythmos] – 1. ra­
rQqSa [iap.] – 1. aRmosavleT
-457da samxreT aziis zog qve­
yanaSi: msubuqi orTvliani
etli, romelSic adamiania
Sebmuli.
2. TviT adamiani, aseT etlSi
Sebmuli.
¥ riqSisa.
 riqSasi, rikSa Scd.
rQcar-i [germ. Ritter < Zv. germ.
riter mxedari] _ 1. feodalur
evropaSi – pi­
ri, romelic
ekuT­vnoda sam­
xedro-Ta­va­d­
az­naurul fenas.
2. mamaci, Tavganwiruli, Tav­
da­
debuli, didsulovani, ke­
TilSobili adamiani.
rObot-i [Cex. Robot < robota
mo­
nu­ri Sroma < rob mona]
– avtomati, avtomaturi mo­
wyo­biloba, romelic gan­
kuT­v­nilia adamianis Se­
sac­
v­
lelad rTuli teq­ni­
kuri
ope­raciebis
Ses­ru­le­bis
dros.
rOdeo [esp. rodeo jogis, na­xi­
ris Segroveba] – 1. amerikis
SeerTebuli Statebis da­
savleTSi: kovboebis os­
ta­tobis Cveneba (jiriTSi,
cxe­
nebis, xarebis daWeraSi,
Zroxis swrafad mowvelaSi
da sxv.).
2. motocikletebiTa da msu­bu­
qi avtomobilebiT Se­jib­re­ba
sxva­
dasxva eq­s­cen­trikuli
rok
tri­u­
kebis Cve­
nebiT.
roQal-i [rus. рояль, fr. royal
samefo] – klaviSebiani mu­
si­kaluri
sakravi, for­
te­pianos
erT-erTi
sa­
xe­
oba, romelSic
simebi
ho­rizontalurad aris ga­
da­Wimuli.
 `roials ukravs~, `ro­i­a­
li daukra~, `roalis dam­
k­vreli~.
 `roalze ukravs,~... Scd.
roiAlist-i – roializmis
mim­devari; mefis xelisuf­
le­
bis erTguli.
rOk-i [ingl. rock-and-roll qa­
na­
oba da darweva, brunva
Se­mokl. rock n roll – rok-nro­li] – 1. igivea, rac rokmusika.
 mZime r. – rok-musika xma­
ma­Rali xmiT, mkacri, swrafi
ritmiT.
2. igivea, rac rok-n-roli.
rok... – pirveli Semadgeneli
na­
wili rTuli sityvebisa,
ro­melic aRniSnavs – exeba
rok-musikas.
 rok-jgufi, rok-opera,
rok-ansambli.
rOker-i1 [ingl. rocker < rock
dar­weva,
qanaoba,
brun­
va] – axalgazrduli jgu­
fis wevri, romelic mo­
to­cikliT dadis quCebSi
rok
-458-
ma­
yuCis gareSe, ar icavs
TxrobiTi mxatvruli na­
gzeb­ze moZraobisa da qce­
war­moebi.
 istoriuli r., r.-is mTa­
vis wesebs.
vari gmiri.
rOker-i2 [ingl. rocker < rock
2.
(gadat.) samijnuro urTier­
roki] – adamiani, romelic
To­ba qalsa da vaJs Soris;
ga­
tacebulia rok-musikiT,
siyvaruli, mijnuroba.
ro­
kiT.
¥ romanuli (mniSv. 2-isaT­
rOkoko [fr. rococo] – ar­
vis).
qi­
teqturuli da de­ko­ra­
 r.-uli urTierToba.
ti­
uli sti­li; warmoiSva
 romaniuli Scd.
me-18
s.-Si
safrangeTSi;
da­
maxasiaTebelia
natifi romAns-i [fr. romance] – 1. pa­
tara musikaluri na­
war­
mo­
rTu­li formebi.
ebi, lirikuli simRera.
 r.-s stilis aveji.
 d. arayiSvilis r.-ebi.
¥ rokokuli.
2. patara sasimRero liri­
ku­
 r. stili.
li leqsi.
rOl-i [fr. role] – 1. piesis
an kinofilmis moqmedi pi­ romAntizm-i [fr. romantisme]
_ 1. me-19 s.-is pirveli me­
ri, romelsac msaxiobi ga­
o­Txedis literaturasa da
na­
saxierebs.
xe­lovnebaSi: mimarTuleba,
 mTavari r., r.-ebis ga­na­
wi­
ro­melic gvixatavda pi­rov­
le­
ba; r.-ebis Sesruleba.
2. moqmedi piris sityvieri
nul grZnobebs.
masala piesaSi.
 baironis r., n. baraTaSvi­
 r.-is daswavla.
lis r.
2. risame idealizacia.
3. (gadat.) rameSi monawilebis
¥ romantikuli.
xarisxi, mniSvneloba.
 r. poezia.
 pirovnebis r. istoriaSi.
rOm-i [ingl. rum] – magari,  romantiuli Scd.
spir­tiani sasmeli,romelsc romAntika – (wign.) is, rac
qmnis emociur, amaRlebul
amzadeben Saqris lerwmis
damokidebulebas ra­
im­e­sad­
daduRebuli wvenisa an ba­
mi.
dagisagan.
 Tavisuflebisa da damo­
u­
ki­
rOman-i [fr. roman] – 1. rTu­
deblobisaTvis brZo­
lis r.
li siuJetebis mqone di­
di
-459¥ romantikuli.
 r. xasiaTi, r. Tav­gan­
wir­
va.
romAnul-i [laT. romanus ro­
ma­
uli] – rac warmoSobila
Zve­
li romis kulturidan
an dakavSirebulia mas­Tan;
ro­
manuli enebi – xal­xu­
ri laTinurisgan war­
mo­
So­
bili monaTesave enebi:
por­tugaliuri,
espanuri,
fran­
guli, italiuri, ru­mi­
nuli, moldavuri.
rotAcia [laT. notatio] – 1.
brun­
va, triali, wrebrunva.
2. (polig.) igivea, rac ro­ta­
ci­
uli manqana.
rotvaQler-i [germ. Rottweiler
< geogr. sax.] – sasamsaxuro
ZaRlebis jiSi.
rOq-i1 [spars. rokh sabrZolo
etli (koSkiT)] – WadrakSi:
mefisa da etlis erTdrou­li
svla, romlis drosac etli
da mefe gadadgildebian
er­
Timeoris gverdiT; Wad­
rakSi aseTi svla mxolod
erTxel xdeba.
rOq-i2 (ist.) roqis spa – da­
qiravebuli jari.
rubAia [arab., spars.] sparsul
da tajikur poeziaSi: fi­
lo­sofiuri an samijnuro
xa­
siaTis oTxstriqoniani
rum
leqsi; igive robaia.
rubQkon-i [laT. Rubico (Ru­bi­
conis) gadalaxva] – uryevi
ga­dawyvetilebis miReba, ga­
damwyveti nabijis gadadgma
[mdinaris saxelwodebis mi­
xed­viT, romelic 49 w. (Zv.
welTaRr.) iulius keisarma
gadalaxa Tavisi jariT –
mi­uxedavad senatis akr­
Zal­
visa da daiwyo sa­mo­
qalaqo
omi].
rUbrika [< laT. rubrica < ruber
wiTeli – kanonis saTauri
(romelic iwereboda wi­
Te­li saRebaviT)] – 1. gan­
yofilebis saTauri (ga­
zeTSi, JurnalSi da misT.).
2. nawili, qveganyofileba,
gra­
fa.
rudQment-i [laT. rudimentum
Ca­na­
saxi, sawyisi] – (bi­
ol.)
or­
gano, romelsac
or­ga­
nizmis
is­
toriuli
gan­
vi­
Tarebis
pro­
ces­
Si
da­karguli aqvs Tavisi pir­
van­
de­
li mniS­
v­
ne­lo­
ba da
sru­lad ar vi­
Tar­
de­
ba.
¥ rudimentuli.
 r. organo.
 rudimentaruli, rudimen­
ta­luri Scd.
rUmba [esp. rumba] – cekva meq­
sikuri warmoSobisa.
rup
-460-
¥ sagisa.
 sagasi Scd.
xmis gamaZlierebeli mili
sAdizm-i [fr. mwerlis markiz
ko­
nusis formisa.
de sadis (de sad – 1740-1814)
¥ ruporiani.
sa­xelis mixedviT] – 1. sqe­
 r. aparati.
sob­rivi ukuRmarToba; ga­
mo­
rUtina [fr. routine] – SiSi si­
ixateba miswrafebiT – tki­
ax­
lis, cvlilebis winaSe;
vi­li miayenos par­
t­
ni­
ors,
uZ­
raoba, CamorCeniloba, Sab­
awa­
mos Tavisi sqe­
sob­
ri­
vi
lo­ni.
mo­Txovnilebis da­
sak­
ma­
yo­
fi­leblad.
2.
(gadat.) sxvisi wvalebiT,
s
tan­
jviT siamovnebis mi­Re­
ba.
sAboT-i [Zv. ebr.] _ iudaizmSi:
RmerT iehovas (iahve) erT- sadukevEleb-i [berZ. saddukaioi
sakuT. sax.] _ ideologiurerTi epiTeti.
politikuri mimdinareoba
sAbvei [ingl. subway] – met­
iudeaSi (me-2 s. Zv. welTaRr.
ro­
politenis sa­xelwodeba
– 1 s. ax. welTaRr).
ame­
rikaSi.
sAvana [esp. sabana] – tropikuli
sAbo [fr. sabot] xisgan ga­moT­
veli.
lili an xis lanCis mqone
¥ savanisa, mr. savanebi.
fexsacmeli.
 savanasi Scd.
sabOtaJ-i [fr. sabotage] – wi­
sAiti [ingl. site adgili] –
nas­
warganzraxuli
CaS­
mo­nacemTa erToblioba in­
la, Ca­fuS­va muSaobisa mas­
ter­netSi (ix.), romelSic
Si mo­na­wileobisagan Ta­vis
sa­erTo misamarTiT Tav­
ari­
de­biT an misi ara­ke­Til­
moy­
rilia erTgvarovani an
sin­
di­sieri Ses­ru­lebiT.
msgav­si informacia; in­
ter­
sAga – [Zv. skandin. saga] _ 1.
ne­tis gadamcemi sad­
gu­
ri.
Zveli skandinaviuri da ir­
sAke [iap.] – brinjis arayi;
lan­diuri xalxuri sag­mi­
ici­
an iaponiaSi.
ro Tqmuleba.
2. (gadat.) saerTod, Tqmuleba, sakvoQaJ-i [fr. sac CanTa da
voyage mgzavroba] – xelis
le­
genda.
rUpor-i [holand. roeper] –
-461sam­
gzavro CanTa.
 sakvaiaJi Scd.
sakrAlur-i [< laT. sacer (sac­
ris) wminda] – religiur kul­
t­
Tan da ritualTan da­kav­
Sirebuli.
sakramEntul-i [laT. sacra­
men­tum kurTxeva] – 1. re­
li­
giur kultTan da­
kav­Si­
rebuli; wminda, saRmrTo;
ri­
tualuri.
2. (wign.) tradiciiT gan­
m­t­ki­
cebuli; tradiciuli.
sAlaTa [it. salato mariliani]
– 1. bostneuli mcenare;
aqvs mkrTali mwvane far­
To foTlebi, romlebic iW­
meva umad, saTanadod Se­
kaz­
muli.
2. kerZi, romelsac am­za­
deben wvrilad daW­ri­li
bostneulisgan, kar­to­
fi­
lis­gan, zogjer xorcisa da
Tevzisagan; Cveulebriv Se­
kazmulia zeTiT, ZmriT da
misT. iWmeba civad (sinon.
ta­bucuni).
3. daWrili kitri da pomidori
xaxviT, mwvaniliT da misT.
Sekazmuli.
¥ salaTisa.
 salaTasi, salaTi Scd.
salAmandra [berZ. salamandra] –
1. kudiani wyalxmeleTa cxo­
veli, romelic garegnulad
sal
xvliks miagavs.
2. Sua saukuneebSi gav­r­
ce­le­
buli cru rwmeniT: ce­
cx­
lis suli, cecxlis stiqia.
sAldo [it. saldo] – (buxhalt.)
sxvaoba Semosavalisa da
gasavalis (debitisa da
kre­
ditis) jamebs Soris.
sAlon-i [fr. salon] – 1. sad­
go­mi, sadac ewyoba ga­
mo­
fe­
nebi; maRazia, sadac iyideba
mxatvruli saqoneli, xe­
lov­
nebis nawarmoebebi.
 samxatvro s., tansacmlis
s.
2. dasasvenebeli oTaxi gemze,
sastumroSi da sxv.
3. stumris misaRebi vrceli
oTaxi mdidrul saxlSi.
4. (moZv.) rCeul pirTa wre,
romelic sistematurad ik­
ribeboda visime saxlSi.
 literaturis s., poli­
ti­
kuri s.
5. mgzavrTaTvis gankuTvnili
ad­gili (avtobusisa, TviT­
m­
f­rinavisa da sxv.)
¥ salonuri (mniSvn. 3, 4-isaT­
vis).
 s. poezia, s. musika, s. mas­
la­
aTi.
sAlto [it. salto xtoma, nax­to­
mi] – akrobatiuli naxtomi,
romlis drosac haerSi ma­
lays akeTeben.
sal
saltomOrtale
-462-
[it. salto
mortale sasikvdilo naxtomi]
– 1. naxtomi akrobatis ma­
Rali moednidan (si­maR­li­
dan), romlis drosac mi­si
sxeuli haerSi malays ake­
Tebs.
2. riskiani, Tavze xelaRebu­
li nabiji; igivea, rac sal­
to.
sAlut-i [fr. salut] _ samxedro
misalmeba sroliT, ra­ke­
tebis gaSvebiT da qvemexebis
zalpiT, almis aRmarTviT
(mag: gemze da sxva), fe­i­
erverki raime sazeimo Ta­
riRis aRsaniSnavad.
 saartilerio s.
¥ sasalute.
 s. – saartilerio jgufi.
 saliuti, sasaliute Scd.
sAmba [ingl. samba < afrik.] –
brazilieli zangebis cek­
va; musika am cekvisaTvis.
sAmbo1 [rus. Самбо (Semokl.)
Самозащита Без Оружия Tav­
dac­va uiaraRod] – spor­
tu­li
Widaoba, romlis
dro­
sac dasaSvebia Zlier
mtkiv­
neuli ileTebi.
2
sAmbo [ingl. sambo esp. zam­
bo] – adamiani, romelic
war­moSobilia indieli ma­
ma­
kacisa da zangi qalis
Se­reuli qorwinebis Se­de­
gad.
sAmit-i [ingl. summit mwvervali,
pi­
ki] – mravalmxrivi sa­er­
TaSoriso Sexvedra an TaT­
bi­
ri umaRles doneze.
sAmum-i [arab. samûm] – mSrali,
cxeli qari arabeTisa da
Crdi­
loeT afrikis udab­
noSi.
samUrai [iap.] – 1. feodalur
iaponiaSi:
privilegiuri
sam­xedro wodebis war­mo­
mad­geneli.
2. iaponiis agresiuli sam­
xed­ro wreebis war­mo­
mad­
gen­
lis saxelwodeba.
sanatOrium-i [laT. sana­to­ri­
um] – samkurnalo-da­
sas­
ve­
ne­beli dawesebuleba.
 borjomis s.-ebi., bavSvTa s.
¥ sanatoriuli.
 s.-is mkurnaloba.
sanAcia [laT. sanatio mkur­na­
loba, gajansaReba] – 1. (me­
dic.) gamafrTxilebeli sam­
kur­na­
lo RonisZiebebi pi­ris
Rrus gajansaRebisaTvis.
2. RonisZiebaTa sistema sa­
war­moebis, trestebis, ban­ke­
bisa da a.S. gakotrebis sa­
wi­naaRmdegod.
¥ sanireba.
 bankis s.
-463-
sangvQnik-i [laT. sanguis (san­
gui­nis) sisxli; sasicocxlo
Za­la] – metismetad xa­li­
siani, sicocxliT
sav­se
adamiani, romelic ga­reg­nu­
lad mkveTrad gamoxatavs
Tavis emociebs.
sAndviC-i [ingl. sandwich]
– puris ori Txe­li na­
We­
ri, romelTa So­ris mo­Tav­
sebulia raime sa­uzmeuli
(ka­
raqi, Zexvi, yveli da
misT.); igivea ra sendviCi.
sanQtar-i [fr. sanitaire] –
umcrosi samedicino mu­
Sa­
ki, romelic Svelis avad­m­
yo­
febs, daWrilebs, alagebs
sam­
kurnalo dawesebulebis
sadgoms.
sanitAria [laT. sanitarus jan­
m­
rTeloba] – sisufTavisa
da mosaxleobis jan­
m­r­Te­
lo­bis dacvis Ro­nis­
ZiebaTa
sis­tema.
¥ sanitariuli.
 s. eqimi, qalaqis s. mdgo­
ma­
reoba, s. daT­
va­liereba.
 sanitaruli Scd.
sAnsara [sankr. xetiali] _
in­
duisturi da bu­dis­tu­ri
cne­
ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac
san­
sara yo­ve­li co­cxa­li
ar­
sebis ma­ra­di­u­li mog­za­u­
ro­
baa, er­Ti sxe­u­lidan me­o­
san
reSi ga­
das­
vla.
mizani – uzenaesi mdgo­
ma­
re­oba, rodesac suli adis
RvTa­
ebis rangSi. agreTve
nirvana (qanaoba, gan­
Ta­
vi­
suf­­le­
ba sansarisgan).
sAnkrit-i [ingl. Sanscrit sanskr.]
– Zveli induri sam­
werlo
ena.
¥ sanskrituli.
 s. ena, s. xelnaweri.
sAnt-i [fr. cent asi] – TavsarTi,
romelic sazomi erTeulis
saxelTan mierTebisas aR­
niS­
navs mis meased nawils:
1. santimetri = 0.01 metrs.
santimentAlizm-i [fr. sen­ti­
men­talisme] – 1. me-18 s.-is meore
naxevarSi: literaturuli
mi­marTuleba, romlisTvi­
sac damaxasiaTebelia gan­
sa­kuTrebuli
interesi
ada­
mianis Sinagani sam­
ya­
ro­sadmi, bunebisadmi, si­
nam­
dvilis idealizaciisa da
gadaWarbebuli
grZno­
bi­e­
re­ba mis gamoxatvaSi.
2. gadaWarbebuli gulCvilo­
ba, zedmeti grZnobiereba.
 ix­
mareba agreTve _ sen­
ti­
men­talizmi.
santimentAluri [fr. sen­
timental] – zedmetad mgrZno­
bi­
are; gadaWarbebiT gul­
C­vi­li. ixmareba agreTve
san
-464-
– sentimentaluri.
 s. romani, s. adamiani.
sAnqcia [laT. sanctio da­ka­no­
neba] – 1. zemdgomi in­
s­tan­
ci­
is mier raime aq­tis dam­
tkiceba, rac mas iuri­diul
Zalas aniWebs; ne­barTva.
 prokuroris s.
2. iZulebis, zemoqmedebis zo­
ma kanonis darRvevisaTvis.
3. saerTaSoriso samarTalSi:
ze­
moqmedebis zoma, ro­
mel­
sac mimarTaven xel­Sek­ru­
le­
bis damrRvevi sa­xel­m­wi­
fos mimarT.
 ekonomiuri s.-ebi.
4. mowodeba, dadastureba,
Tan­xmoba.
¥ usanqcio (mniSvn. 1-isaT­
vis).
 u. mitingi.
sanqcionQreba – sanqciis
(mniSvn. 1), nebarTvis micema.
 sanqcireba Scd.
saracEnia [laT. sarracenia] –
mcenare, mweriWamia mra­val­
wliani balaxi.
sAri [spars. sârî] – aRmosavle­
Tis qveynebSi (indoeTSi da
sxv.): qalis samosi – grZe­
li (4-5 m.-de) qsovili, ro­
mel­
sac garkveuli wesiT
ix­
veven tanze.
sArkazm-i [berZ. sarkasmos] –
(wign.) RvarZliani dacinva,
mwva­
ve ironia.
¥ sarkazmuli da sar­
kas­
tu­
li.
 s. Rimili.
sArkoma [berZ. sarkôma] – (me­
dic.) avTvisebiani sim­
siv­
ne, romelic vi­Tar­
de­
ba Se­
maerTebeli qso­
vi­li­
sa­
gan.
sarkOfag-i [berZ. sarkophagos]
– Zvel qveynebSi (egvi pteSi
da sxv.): qvis kubo; saflavis
qva kubos formisa; patara
akldama.
sAtana [berZ. satanas < Zv. berZ.]
– avi suli, eSmaki; RmerTis
moRalate angelozi.
satElit-i [berZ. satelles (sa­
tellitis) Tanamgzavri; Ta­
nam­
zrax­
veli] – 1. (astr.) pla­
ne­tis Tanamgzavri.
 mTvare dedamiwis s.-ia.
2. saxelmwifo an mTavroba,
ro­melic formalurad da­
moukidebelia, magram si­
nam­
dvileSi emorCileba sxva
saxelmwifos, mis neba-sur­
vils.
 didi saxelmwifos s. qve­
yana.
3. (teq.) kbilana, romelic
mib­mulia meore, wamyvan kbi­
la­
naze.
4. (fiz.) speqtris susti zoli
Zlieri zolis mezoblad.
qalaq-sateliti – Ta­
na­
med­
-465-
seg
rove didi qalaqis max­
ro­melTa nawili me-5 – me-6
lob­
lad garkveuli gegmiT
ss.-Si kontinentidan ga­da­
ga­
Senebuli patara qalaqi;
sax­
lda britaneTSi; me-8 s.qalaqi-Tanamgzavri.
is bolos isini dai pyres
fran­
kebma.
sAtira [laT. satira] – li­te­ra­
turasa da xelovnebaSi: si­ saqsOfon-i [sakuT. sax. berZ.
namdvilis asaxvis erT-er­Ti
phône bgera, xma] – spilenZis
xerxi – uaryofiTi sa­
zo­
sa­sule musikaluri sakravi,
ga­
doebrivi movlenebis da­
klarnetis monaTesave.
 `saqsofons ukravs~.
uzogavi dacinva, gakicxva.
 saqsafoni, `saqsofonze
¥ satiruli.
uk­ravs~, `saq­
so­
fonze dam­
k­
 s. kupletebi, s. plakati,
v­re­
li~ da a.S. Scd.
s. Jurnali.
sEans
-i
[fr. seance] – risame sa­
satirQkos-i – satirul na­
jaro Cveneba an Sesruleba
war­moebaTa avtori.
ga­nuwyvetliv drois gar­k­
sAturn-i [laT. Saturnus] – 1. ro­
ve­ul monakveTSi.
ma­
ul miTologiaSi: xvna-Tes­

pirveli (meore...) s., dRis
vis da nayofierebis Rmer­Ti,
s.-ebi kinoSi, hi pnozis s.,
mi­
waT­moqmedebis
mfar­veli
Wadrakis erTdrouli Ta­
(ga­
i­givebuli iyo berZnuli
ma­Sis s.
mi­
To­logiis kro­nosTan).

siansi Scd.
2. mzis sistemis didi pla­
neta, romelic mzidan me-6 sEgment-i [laT. Segmentum mo­
nakveTi] – 1. (maTem.) wris
adgilzea.
na­
wili, romelic rka­li­
Ta
sAuna [fin. sauna] – finuri
da qordiT aris Se­mo­
saz­
R­
aba­
no.
v­
r
uli;
sfe­
r
os
na­
w
i­
l
i,
ro­
sAfar-i [suahilis enidan] –
me­lic ga­
dam­
kv­e­Ti sib­
rtyiT
afrikaSi: monadireTa eq­s­
aris
ga­
m
o­
y
o­
f
i­
l
i.
pe­
dicia, nadiroba, agreTve
2. (zool.) erT-erTi sigrZiv
mog­zauroba.
ganlagebuli nawevarTagani,
safQron-i [berZ. sapheiros] –
rom­
lebisganac Sedgeba zo­
lur­
ji an iisferi Zvirfasi
gi­
er­
Ti cxovelis or­ga­
niz­
qva; lurji iagundi.
mi.
sAqseb-i – germanuli tomebi,
segregAcia [laT. segregatio
sed
-466-
ga­
mo­yofa] – rasobrivi dis­
k­
ri­minaciis erT-erTi sa­xe
– feradkanianTa iZu­
le­biTi
gamoyofa TeT­r­ka­ni­
a­ne­
bi­sa­
gan.
sEdan-i [ingl. sedan] – da­xu­
ru­li msubuqi av­to­
mo­bi­
lis ti pi; aqvs ori an sami
ri­gi dasajdomebi.
sEzon-i [fr. saison] – 1. we­li­
wa­
dis erT-erTi dro oTxi­
dan.
 sazafxulo s., zamTris s.
2. weliwadis nawili, pe­
ri­
od
­ i, romelic yvelaze
uf­
ro
Sesaferia
raime
saq­
mi­
anobisaTvis, das­ve­ne­bi­
saT­vis da sxv.
 Teatraluri s., navigaciis
s.
3. risame (mag., xileulis) mwi­
fo­
bis, Semosvlis dro.
 atmis s., blis s., yurZnis
s.
¥ sezonuri.
 s. samuSao.
seQner-i [ingl. seiner] – patara
sazRvao TevzsaWeri gemi.
seismolOgia [berZ. seis­mos
miwisZvra da logos moZ­R­
v­
reba] – mecniereba (geo­
fi­
zikis nawili), romelic
Se­
iswavlis dedamiwis qer­
qis ryevebs, kerZod – mi­
wis­
Zvrebs.
¥ seismologiuri.
 s. monacemebi, s. ga­mok­
v­le­
vebi.
seQsmur-i [< berZ. seis­mos mi­
wis­
Zvra] – miwis­
Z­
vris mov­
lenebTan da­
kav­
Si­rebuli.
 s. raioni, s. xelsawyo, s.
sadguri, s. ruka.
 seismiuri Scd.
sEif-i [ingl. safe] – uZravi,
ce­cxlgamZle karada an yu­
Ti, an specialuri sa­
Tav­
si,
sad­gomi – fasiani qa­Ral­
de­bis, dokumentebis, Zvir­
fa­
seulobis, samuzeumo eq­
sp­o­
natebis da misT. Se­sa­
na­
xad.
sEkans-i [laT. secans gadamkve­
Ti] – (maTem.) kuTxis erT-er­
Ti trigonometriuli fun­
qcia, romelic marTkuTxa
sam­kuTxedSi udris hi ­
po­te­
nu­zis Sefardebas kuTxis
ka­Tet­
Tan.
sEkvestr-i [laT. sequestrum]
– 1. (samarT.) saxelmwifo
xe­
lisuflebis mier raime
ker­Zo qonebis gamoyenebis
Sez­
Rudva an akrZalva; ya­
da­Ra.
2. (medic.) raime qsovilis
mkvda­
ri nawili, romelic
mos­
cilda saR nawils.
sEkret-i [laT. secretus ga­mo­
na­
yofi] – (fiziol.) niv­
-467Ti­
ereba, romelsac ga­mo­i­
mu­
Saveben jirkvlebi (mag;
ner­wyvi, kuWis wveni ...)
sekrEcia [laT. secretio ga­
mo­
yofa] – (fiziol.) or­
ga­
nizmisaTvis aucilebel
niv­
TierebaTa (sekrecebis)
ga­
momuSaveba da gamoyofa
jirkvlebis mier.
sekularizAcia [< laT. se­
cu­laris saero] – saeklesio
da samonastro sakuTrebis
ga­
da­qceva saxelmwifo sa­
kuT­rebad.
sekUndant-i [laT. secundans
(se­cun­dantis
damxmare]
–
1. mow­
me da Suamavali du­
e­
lis Ti­Toeuli mo­
na­wi­
li­
sa.
2. Suamavali da TanaSemwe kri­
vis, Wadrakis da zogi sxva
Sejibrebis monawilisa.
selenelOgia [berZ. sēlē­ne
mTva­re da logos moZ­R­v­reba] –
as­
tronomiis dar­gi,romelic
mTva­res swav­lobs.
selEqtor-i [laT. selector da­
ma­
xarisxebeli] – aparati,
rom­
lis saSualebiTac xde­
ba telefonis mocemuli
xa­
zis ramdenime an yvela
abo­nentis erTdrouli ga­
moZaxeba.
selEqcia [laT. selectio ga­dar­
sem
Ceva, SerCeva] – cxovelTa
da mcenareTa axali, ga­um­
jobesebuli jiSebis ga­moy­
vana xelovnuri SerCeviT,
Sej­
varebiT.
¥ seleqciuri da sa­
se­
leq­
cio.
 s. sadguri, s. Tesli.
seleqciOner-i _ seleqciis
spe­
cialisti.
sEmestr-i [laT. semestris eqvs­
Tviani] – saswavlo wlis
naxevari umaRles sas­
wav­
le­
belSi.
 pirveli (meore) s.
¥ sasemestro.
 s. gamocdebi.
semQnar-i [laT. seminarium
sa­nerge] – 1. umaRles sas­
wav­lebelSi:
jgu­
fu­
ri
praq­
tikuli
me­
ca­
di­
ne­o­
ba
mas­wavleblis xel­
m­
Z­
R­
va­
ne­
lo­
biT.
 s. filosofiaSi.
2. jgu­
furi mecadineoba kva­
li­
fikaciis asamaRleblad.
 aTdRiani s., mudmivmoqmedi
s.
¥ seminaruli da sasemi­
na­
ro.
 se­minariuli da saseminario
sxvaa (ix. seminaria).
seminAria [laT. seminarium
sa­nerge] – saSualo sa­su­
li­
ero saswavlebeli.
¥ seminariuli da sasemi­
na­
rio.
sem
-468-
 s. ganaTleba.
 seminaruli da saseminaro
sxvaa (ix. seminari).
 semenaria, semenariuli,
sa­
semenario Scd.
semirAmida-s bARebi – msof­
lios erT-erTi Svid sa­oc­
re­
baTagani _ `da­kiduli ba­
Rebi~ ba­bilonSi, romelTa
mo­
wyobac miewereba le­gen­
darul dedofals _ se­mi­
ramidas.
semQtur-i – semitebTan da­
kav­
Sirebuli. semituri ene­
bi – monaTesave enebi, rom­
lebic gavrcelebuli iyo
wina aziis CrdiloeT da
aR­mosavleT afrikis na­
wil­Si: arabuli, siriuli,
eb­
rauli; asiriuli, ba­
bi­
lo­nuri, arameuli, fi­
ni­ki­
u­ri. [bibliuri noes erTer­
Ti Svilis semis saxelis
mi­
xedviT].
sEnat-i [laT. senatus < senex mo­
xuci] – 1. parlamentis zeda
(sakanonmdeblo)
palata
aSS-Si, safrangeTsa da zog
sxva saxelmwifoSi.
2. Zvel romSi: umaRlesi xe­
li­
suflebis saxelmwifo
organo.
senAtor-i – senatis wevri.
senbErnar-i – jiSiani, didi,
Ro­nieri ZaRli, romelsac
kargi ynosva aqvs. alpebSi
arsebuli monastris SaintBernard-is saxelis mixedviT,
sadac gamohyavdaT am ji­
Sis ZaRlebi mTaSi gza­da­
kar­guli adamianebis mo­sa­
naxavad.
senQor-i [esp. señor] – es­pa­
neTSi: batoni, seniori (Cve­
ulebriv, gvarTan an sa­
xel­
Tan erTad) – batoni;
ba­to­
no! (Sdr. it. siniori).
senQora [esp. señora] – es­pa­neT­
Si: qalbatoni; qal­batono
(Cveulebriv gvarTan an sa­
xel­
Tan erTad) (Sdr. it.
si­niora).
seniOrita [esp. señorita] – es­
paneTSi: axalgazrda ga­u­
Txo­
vari qali, qaliSvili
(Sdr. it. siniorina).
¥ senioritasi.
 senioritisa Scd.
sensAcia [fr. sensatio] – 1.
Zli­
eri STabeWdileba, rac
ra­ime ambavma, SemTxvevam mo­
ax­dina.
2. TviT es ambavi.
¥ sensaciuri da sasen­
sa­
cio.
 s. cnoba, s. aRmoCena.
sen­timentAluri _ ix. san­
ti­
men­taluri.
-469-
sensuAlizm-i [fr. sensualisme septuAginta
< laT. sensus SegrZneba] –
filosofiuri mimarTuleba,
romelic Semecnebis erTaderT wyarod SegrZenebebs,
aR­qmebs miiCnevs.
sentEncia [laT. sententia azri,
msjeloba] – moraluri xa­
siaTis gamonaTqvami, zne­
ob­
rivi darigeba.
separAtizm-i [fr. separatisme]
– 1. swrafva gamoyofisaken,
gancalkevebisaken.
2. mravalerovan qvey­neb­
Si:
erov­nul
um­ciresobaTa
swraf­
va sa­
xel­
mwifosagan
ga­
mo­yo­fisa da da­mo­u­ki­de­
be­
li sa­
xel­
m­wi­fos Seq­m­ni­
sa­
ken.
separAtist-i separatizmis
mom­
xre.
separAtul-i [laT. sepa­ra­tus]
– gankerZoebuli, gan­
cal­
ke­
ve­
buli.
 s. TaTbiri.
separatuli zavi _ omis
dros koaliciaSi myo­fi
sa­
xelmwifos mi­
er mo­wi­na­
aR­mdegesTan da­debuli za­
vi Tavisi sam­
xedro mo­kav­
Si­
reebis Tanxmobis gareSe.
 separatiuli Scd.
separAcia [laT. separatio] –
ga­
moyofa.
ser
[laT.
`sa­
moc­
daaTi~] – Zv. aRTqmis
(bib­
liis) Targmani, rac
ieru­
salimidan mefe pto­
lo­
meosis miwveviT aleq­
san­driaSi Casul 70 gan­
mar­toebulma Seasrula 70
dReSi Zv. ebraulidan ber­
Z­nulze, im ebraelTaTvis,
ro­melnic egvi pteSi cxov­
rob­dnen an palestinis ga­
reT iyvnen gafantulni da
aRar icodnen ebrauli.
serApis-i [berZ. Serapis] – eli­
nisturi egvi ptis mTavari
(sicocxlis, sikvdilisa da
gankurnebis) RvTaeba.
serAfim-i [Zv. ebr. seraphim (mr.)]
– qristianul religiaSi:
eqvsfrTiani angelozi umaR­
le­si ierarqiisa.
serEnada [<fr. serenade, it.
serenata] – 1. Sua sa­
u­
ku­
ne­
eb­
Si italiasa da es­pa­
neT­
Si:
satrfosadmi miZ­
R­
v­
nili sa­
mijnuro sim­
Rera, ro­
mel­
sac misi fan­
j­
ris win as­
ru­lebda axal­
gaz­rd
­ a kaci
gi­
taris an sxva si­
mebiani
sak­ravis akom­
pa­ni­
mentiT.
2. kameruli musikis Janri.
¥ serenadisa.
 serenadasi Scd.
sErver-i [ingl. server mom­sa­
ser
-470-
xure] – mZlavri kompiuteri,
romelic qselSi gadacemis
rols asrulebs.
sErviz-i [fr. service] – suf­
ris, yavis an Cais WurWlis
sru­li kompleqti ada­mi­an­
Ta garkveuli ra­o­de­no­
bi­
saT­vis.
 sufris s., Cais s., Tormeti
kacisaTvis gankuTvnili s.
sErvis-i [ingl. service] – mo­
sax­leobis sa­
yo­fa­cxov­
rebo
mom­
saxureba.
sEria [laT. series mwkrivi, ri­
gi] – 1. erTgvari sagnebis
ri­
gi, jgufi; movlenaTa
Tan­mimdevruli rigi.
 naxatebis s.
2. didi kinofilmis erT­g­va­
rad damoukidebeli na­wi­li.
 filmis pirveli (meore) s.
3. fasiani qaRaldebis, do­ku­
mentebis Tanrigi, rac cif­
rebiT an asoebiT aris aR­
niS­nuli.
¥ seriuli (mniSvn. 1-isaT­
vis).
 avtomobilebis s. gamoS­
ve­
ba.
serQal-i [ingl. serial rac
mwkrivs qmnis] – mra­val­se­
ri­
iani kino an tele­fil­mi.
seriOzuli [fr. serieux] – 1.
dinji, dafiqrebuli, dar­ba­
iseli.
 s. adamiani.
2. aseTi adamianis da­ma­
xa­
si­
a­
Te­beli Tviseba.
 saqmisadmi s. damo­
ki­
de­
bu­
le­
ba.
3. sayuradRebo, mniSvnelo­
va­
ni.
 s. sakiTxi, s. wigni.
4. (saub.) saSiSi, saxifaTo,
mZi­
me.
 s. daavadeba, s. mdgo­ma­
re­
o­ba.
serpAntin-i [fr. serpentin <
ser­pent gveli] – 1. feradi
qa­
Raldis grZeli da wvri­
li lenti, romelsac is­
v­rian mocekvaveebi balis,
mas­karadis, karnavalis dros.
serpentarQum-i [laT. serpens
(serpentis) gveli] – Sxamiani
gvelebis mosaSenebeli ad­
gili maTgan Sxamis mi­sa­
Rebad.
serpEntin-i [laT. serpentinus
gvelis] – mixveul-moxveu­
li gza mTaSi.
sertifQkat-i [fr. sertificat] –
1. zogi saxelmwifo sesxis
bileTis saxelwodeba.
2. sagareo vaWrobaSi: sabuTi,
romelic axlavs saqonels
da, romelSic aRniSnulia
saqonlis xarisxi, fasi da
sxv.
3. mowmoba, werilobiTi cno­
ba.
-471 s. kompiuteruli kursebis
damTavrebis Sesaxeb.
 serTifikati, sertifikaTi
Scd.
sErfbord-i [ingl. surfboard
< surf (zRvis) moqceva da
board ficari] – grZeli
da viwro ficari (korpisa,
qafplastisa),
romelsac
iye­
neben serfingSi.
sErfing-i [ingl. surfing zvir­
Tebze sriali] – wylis
spor­tis saxeoba – Se­jib­
re­
ba specialuri fic­riT
(ser­fbordiT)
srialSi
zRvis, okeanis zvirTebze.
sEsia [laT. sessio sxdoma] –
1. sxdoma, romelsac pe­
ri­o­
dulad atareben war­mo­mad­
genlobiTi organoebi da
sxv.
 parlamentis s., samecnie­
ro s.
2. umaRles saswavleblebSi:
gamocdebis Cabarebis pe­ri­
odi; TviT es gamocdebi.
 sagamocdo s.
¥ sasesio.
 s. sagnebi, s. vadebi, s.
dar­ba­
zi.
1
sEt-i [ingl. set] – (sport.)
par­tia CogburTis TamaSSi.
sEt-i2 – Zv. egvi ptis religiasa
da miTologiaSi: udabnosa
seq
da ucxo qveynebis RmerTi,
osirisis Zma da mkvleli.
sEter-i [ingl. setter] – grZel­
bew­viani monadire ZaRlis
ji­Si.
sEqsi [laT. sexus sqesi] – sqe­
sobrivi urTierToba or
sa­winaaRmdego sqesis ada­
mi­anebs Soris. masTan da­
kav­Sirebuli
fsiqikur
re­aqciaTa, gancdaTa da qce­
vaTa erToblioba.
seqsolOgia [laT. sexus sqesi
da berZ. logos moZRvreba]
– samecniero kvlevisa da
cod­
nis dargi sqesobrivi
cxov­
rebis Sesaxeb.
seqsopaTolOgia [laT. sexus
sqe­si da (ix. paTologia)]
– klinikuri medicinis na­
wili; Seiswavlis sqe­sob­
riv moSlilobas – di­ag­
nos­
tikis, mkurnalobisa da
pro­filaqtikis mizniT.
sEqta [laT. secta moZRvreba,
sko­
la] – 1. religiuri Te­
mi, romelic ganudga ga­ba­
tonebul eklesias.
2. (gadat.) gancalkavvebuli,
karCaketili jgufi ada­
mi­
a­
ne­bisa, romelic gamoirCeva
dogmaturi SexedulebebiT.
 sekta Scd.
sEqtant-i – seqtis wevri.
seq
-472-
¥ seqtanturi.
 s. moZraoba.
 sektanti, sektanturi Scd.
sEqtor-i [laT. sector] – 1. (ma­
Tem.) wris nawili, romelic
Se­
mo­sazRvrulia rkaliTa
da ori radiusiT.
2. raime farTobis nawili,
uba­ni, SemosazRvruli ra­
di­
aluri xazebiT.
 stadionis samxreTi s.-ebi,
Tavdacvis s.
3. dawesebulebis, or­ga­ni­
za­
ci­
is ganyofileba.
 aRicxvis s., kadrebis s.
4. saxalxo meurneobis nawili,
romelsac garkveuli eko­
no­
mikur-socialuri niSnebi
axasiaTebs.
 kerZo s. vaWrobaSi.
 sektori Scd.
sEqcia [laT. sectio gakveTa] –
1. raime dawesebulebis, or­
ganizaciis nawili, gan­yo­
fi­
leba.
 sportuli s., fexsacmlis
s. maRaziaSi.
2. raime mTlianobis (mag; av­
tomobilis, nagebobis) na­
wili.
 saxlis marjvena s., ra­di­
a­
toris s.
3. yriloba, konferenciis qve­
ganyofileba.
 s.-ze wakiTxuli mox­se­ne­ba.
¥ seqciuri (mniSvn. 3-isaT­
vis).
 s. muSaoba.
seqciOner-i – maRaziis seq­
ci­
is gamge.
svAstika [sanskr. svastika] –
sworkuTxad moxrili bo­
lo­
ebis mqone jvari – or­
na­
mentuli motivi, ro­me­
lic
gvxvdeba Zveli in­do­
e­
Tis,
Ci­
neTis, iaponiis da zog
sxva qveynebis xe­lov­ne­
ba­
Si;
ger­manelma fa­
Sis­
teb­
ma Ta­
vianT emblemad ga­
mo­
i­yenes.
svinAqsar-i [berZ. svynaxarion:
svi­naqsis krebuli] – wmin­
dan­Ta cxovrebis an qris­
ti­an
­ul
dResaswaulTa
aR­we­
ri­
lo­
ba.
iyeneben
RvTis­
m­
saxu­
rebis dros.
svQng-i [ingl. swing] (sport.)
krivSi: gverduli dartyma
Sori manZilidan.
si [it. si] – musikaluri gamis
meS­
vide bgera; am bgeris
aR­mniSvneli noti.
sQbila [berZ. sibyla] – Zv. sa­
ber­ZneTsa da romSi: wi­nas­
warmetyveli qali.
sQgnal-i [germ. Signal] – 1.
pi­
robiTi niSani, rom­li­
Tac
ityobinebian
ras­me,
ga­dascemen raime gan­kar­
gulebas.
 zusti drois s., sagzao
-473-
sim
s.-ebi., s.-is micema.
quc­
macebuli sakvebi mce­
2. (gadat.) gafrTxileba raime
na­
reebis damJavebiT spe­
ci­
arasasurvelis Sesaxeb.
a­lur nagebobaSi (koSkSi,
 gazeTSi Semosuli s.
tran­
SeaSi, ormoSi).
¥ sasignalo.
 s.-is damzadeba.
 s. raketa.
2. TviT nageboba aseTi si­
lo­
sis dasamzadeblad.
signalizAcia – 1. signalebis
¥ silosisa.
sis­tema, romelsac sadme
 s. koSki, s. kulturebi, s.
iye­
neben.
mzesumzira, s. simindi.
 sarkinigzo s.
¥
sasilosisa.
2. mowyobiloba signalebis
 sasilosesi Scd.
misacemad.
 avtomaturi s.
silUet-i [fr. silhouette < sa­
¥ sasignalizacio.
kuT. sax.] – 1. visime an ri­
 s. alami, s. xelsawyo.
same erTferi konturuli
ga­mosaxuleba,
daxatuli
sQdr-i [fr. cidre] – vaSlis
(an gamoWrili da dakruli)
Rvi­no.
sxva feris formaze.
sQesta [esp. siesta] – espaneTSi,
2. sagnis, nagebobis, figuris
italiaSi, laTinuri ame­ri­
da sxva damaxasiaTebeli mo­
kis qvveynebSi da sxv: Su­
xazuloba (konturebi), ro­
ad­
Ris dasveneba (sadilis
melic Sor manZilze, bu­
rus­
Sem­
deg, rodesac yvelaze
Si an sibneleSi aRiq­
me­
ba.
Za­lian cxela).

mTis
s.,
saxlebis
s.-ebi.
sizigQeb-i [berZ. syzygia Se­
er­
Teba; wyvili] – mTvaris simbQoz-i [< berZ. symbiôsis
Ta­nacxovreba] _ (biol.)
ori fazis – misi dabadebis
sxva­
dasxva saxeobis ori
da gavsebis – saerTo sa­
organizmis Tanacxovreba,
xel­
wodeba, rodesac mze,
rac sasargebloa TiToeuli
de­
damiwa da mTvare gan­la­
maTganisaTvis.
gebulia erT swor xazze.
am dros zRvis moqceva yve­ simbQont-i [< berZ. symbiôn
(symbiontis) vinmesTan, ra­mes­
laze maRalia.
Tan erTad mcxovrebi] – (bi­
sQlos-i [esp. silos (mr.)] 1. sa­
ol.) simbiozis erT-er­Ti
qonlis
wvniani
sakvebi,
mo­nawile.
ro­
mel­
sac amzadeben da­
sim
-474-
simbOlizm-i [fr. symbolisme]
– antirealisturi, deka­den­
tu­ri mimarTuleba li­te­
ra­
turasa da xelovnebaSi me19 s.-is bolos da me-20 s.-is
dasawyisSi; mxatvrul xer­
xad acxadebda simbolos
ro­
gorc sagnebisa da mov­
lenebis miuRweveli arsis
ga­
moxatvis saSualebas.
simbOlika – kreb. simboloTa
erToblioba; simboloebi.
 saqarTvelos s. (droSa,
ger­bi).
¥ simbolikisa.
 simbolikasi Scd.
sQmbolo [berZ. symbolon] –
1. sagani, moqmedeba da sxv.,
ro­
melic
raime
mcnebis,
ide­is pirobiT niSans war­
mo­
adgens.
 mtredi mSvidobis s.-a.
2. raime sididis pirobiTi
aR­niSvna, rac miRebulia
ama Tu im mecnierebaSi.
 albert ainStainis for­
mula E=mc2.
¥ simboluri.
 s. niSani, s. naxati.
 simboliuri Scd.
simEtria [berZ. sym­met­ria]
_ raime mTelis na­wi­
le­
bis Tanazomieri, pro­por­
ci­
uli ganlageba cen­tris,
Su­
agulis mi­
marT; Ta­na­
zomiereba, pro­
por­
ciuloba
risame gan­
la­
gebaSi.
 adamianis sxeulis na­wi­
le­
bis s., s.-is dacva.
¥ simetriuli.
 s. figura, quCebis s. da­
geg­
mareba.
 simetruli Scd.
simpATia [berZ. sympathia Ta­
nag­
rZnoba] – Sinagani keTi­
li ganwyobileba vinmesad­
mi (sa­
pirisp. anti paTia).
simpaTQuri – simpaTiis ga­
mom­
wvevi, mimzidveli.
 s. adamiani, s. garegnoba.
¥ usimpaTio.
 u. adamiani.
 simpatia, simpatiuri, sim­
pa­Turi, simpaturi, usim­pa­
tio Scd.
simpozQum-i [laT. simpozium
< berZ. symposion wveuleba]
– saerTaSoriso TaTbiri
raime samecniero sakiTxze.
 saerTaSoriso s. kosmosis
torsuli velebis Sesaxeb.
sQmptom-i [berZ. symptoma dam­
Txveva; niSan-Tviseba] – ra­
ime
movlenis (Cveulebriv raime
daavadebis) dama­
xa­
siaTebeli
garegnuli ni­
Sani.
 krizisis momaswavebeli
s.-ebi.
¥ simptomuri da sim­
p­
to­
ma­
tu­ri.
-475 s. movlenebi.
simUlant-i [laT. simulans (si­
mu­lantis)] – piri, romelic
si­
mulacias mimarTavs
 simiulanti Scd.
simulAcia [laT. simulatio]
simulireba [germ. simulieren]
– risame (mag. avadmyofobis)
mogoneba visime motyuebis
miz­
niT.
 simuliacia Scd.
simfOnia [berZ. symphonia Ta­
naJRera, Tanaxmianoba] – 1.
di­
di musikaluri na­war­
mo­
ebi orkestrisaTvis, Cve­
ulebriv Sedgeba sami an
oTxi nawilisagan, rom­le­
bic erTmaneTisgan gan­s­x­
vavdebian musikis xa­si­a­Ti­
Ta da tempiT.
2. bgeraTa harmoniuli Sexa­
me­
ba; TanaJRera.
3. raime nawarmoebis teqstSi
nax­
mar sityvaTa sia; kon­
kor­dansi.
sinAgoga [< berZ. synagoge kre­
ba, sakrebulo] – ebraelTa
sam­
locvelo saxli, taZa­
ri.
¥ sinagogisa.
 sinagogasi, sinaRoRa Scd.
sQndrom-i [berZ. syndrome
Tav­moyra] – (medic.) raime
da­
avadebis damaxasiaTebel
sin
sim­
ptomTa erToblioba.
sinedrQon-i [< berZ. synedrion
kre­
ba, sabWo] – 1. (ist.) iude­
aSi: uxucesTa sabWo, umaR­
le­
si saxelmwifo da­we­
se­
bu­leba, sadac Sediodnen
religiuri winamZRvrebic.
2. (moZv. gadat.) kreba, TaTbi­
ri, sabWo.
sinEkura [< laT. sine cura uz­
runvelad] – Semosavliani
Ta­namdeboba, romelic did
Sromas ar moiTxovs; Tbili
adgili.
sQnTez-i [berZ. synthesis Se­er­
Teba, Sexameba] – 1. samecnie­
ro kvlevaSi: mecnieruli
kvle­
vis meTodi; analizis
monacemTa ganzogadeba.
2. qimiuri nivTierebis miReba
mar­tiv
nivTierebaTa
an
ele­
mentTa SeerTebis gziT
(sa­pirisp. analizi).
¥ sinTezuri.
 kvlevis s. meTodi, s. ka­
u­
Cuki, s. boWko, s. qso­
vi­le­
bi.
 sinTetikuri, sintetikuri
Scd.
sinQor-i [it. signore] _ ita­
li­
aSi: batoni, siniori (Cve­
ulebriv, gvarTan an sa­
xel­
Tan erTad) – batoni;
ba­tono!
 Sdr. esp. seniori.
sin
-476-
 s. sityvebi.
li­
aSi: qalbatoni; siniora sinOptika – mecniereba amin­
dis winaswari gamocnobis
(Cveulebriv, gvarTan an sa­
Sesaxeb.
xel­
Tan erTad) – qal­ba­to­
ni; qalbatono!
sinoptQkos-i – meteo­ro­lo­gi,
 Sdr. esp. seniora.
romelic daspeciale­
bu­
lia
amindis prognozirebaSi.
siniOrina [it. signorina] _
ita­liaSi: axalgazrda ga­ sinoptQkur-i [< berZ. synoptikos
uTxovari qali; qaliSvili;
visac SeuZlia yvelaferi
si­
niorina
(Cveulebriv,
er­Tad mimoixilos] – rac
gvar­Tan an saxelTan erTad)
dakavSirebulia me­te­
o­
ro­
– qa­liSvili; qaliSvilo!
logiur pirobebTan, amin­
 Sdr. esp. seniorita.
dis mdgomareobasTan.
¥ siniorinasi.
 s. procesebi, s. pirobebi.
 siniorinisa Scd.
sQntaqs-i [berZ. syntaxis] – gra­
sQnod-i [berZ. synodos kreba]
ma­tikis nawili, romelic
– 1. marTlmadidebeli ek­
Se­iswavlis sityebis er­T­
le­
siis kolegialuri or­
maneTTan SeerTebas da wi­
ga­
no.
na­
dadebis agebulebas.
2. protestantul eklesiaSi:
¥ sintaqsuri.
sa­
suliero da saero pir­
Ta
 winadadebis s. analizi.
kre­ba mniSvnelovan sa­ek­ sQnus-i [laT. sinus Runi, sim­
ru­
le­
sio saqmeebis ga­
da­sawy­
de] – (maTem.) kuTxis erT-er­
Ti
ve­
tad.
trigonometriuli funqcia
sinOnim-i [berZ. synonimos] _
mar­TkuTxa samkuTxedSi; ud­
si­
tyva, romelic mniSvnelo­
ris mopirdapire ka­
Te­
tis
biT sxva sityvas emTxveva
Se­far­
debas hi­
po­
te­
nu­
zas­
Tan.
an Zalian axlosaa masTan, sinqrOnia [< berZ.] – (lingv.)
bge­
riTi SemadgenlobiT ki
enis statikuri mdgomareo­
gansxvavdeba misgan.
ba (Sdr. diaqronia).
mag; `Wkua~ da `goneba~, `xa­ sinqrOnizm-i [< berZ. synchro­
liCa~ da `noxi~, `aaSenebs~
nis­mos] – ori an ramdenime
da `aagebs~ (sapirisp. anto­
mov­
lenis, procesis zus­ti
ni­
mi).
damTxveva droSi, erT­dr
­ o­
¥ sinonimuri.
sinQor-a [it. signora] _ ita­
-477-
sis
uli mimdinareoba.
 s. wyali.
 siropi, siropiani Scd.
sinqrOnul-i [< berZ. synch­ro­
nos] – rac ramesTan er­T­d­ sQrtak-i [berZ. syrtaki] – berZ.
ro­
ulad xdeba.
jgufuri cekva erTgvari.
 s. moqmedeba, s. Targmani sQsifes SrOma _ iTqmis da­
(mag; moxsenebisa).
us­rulebul da unayofo
 sinxronuli Scd.
mZi­
me Sromaze [saberZneTis
siOnizm-i – msoflios yvela
(korinTis)
miTologiuri
eb­
raelis gadasaxleba pa­
me­fis saxelis mixedviT;
les­
tinaSi da iq ebraelTa
Rmer­
Tebis gadawyvetilebiT
sa­
xelmwifos Seqmna.
mas maRal mTaze unda aego­
re­bina mZi­
me qva (lo­
di), ro­
sQrena [berZ. seirēn, lat. si­
me­lic mwver­
val­
ze ata­
nis­
ren] – sasignalo sayviri,
Ta­nave ukan gor­
de­
boda].
ro­
melic gamoscems mkveTr,
ymu­ilisebr xmas.
sQstema [berZ. systema] _ 1. Tan­
 saxanZro avtomobilebis
mim­devrulad ga­
ta­
re­
buli
s., saswrafo daxmarebis av­
me­Todi, wesebi, romelTa mi­
tom­bilis s.
xed­viTac xdeba rame.
¥ sirenisa.
 aRzrdis s., saarCevno s.,
 sirenasi Scd,
mec­nieruli kvlevis s.
2. erToblioba princi pebis,
sirQus-i [berZ. seirios mwve­li]
ro­melic raime moZRvrebis
– yvelaze kaSkaSa var­s­k­v­
safuZvels warmoadgens.
la­
vi.

emanuel kantis filoso­
sQroko [it. sirocco < arab.] –
fi­is s., iakob gogebaSvilis
cxeli qari, romelic icis
pedagogiuri s.
samxreT evropaSi (qris
3. mTlianoba erTmaneTTan
Crdi­loeT amerikis udab­
ka­­
non­
zomierad da­
kav­
Si­
re­
no­
ebidan).
bu­li nawilebisa.
sQrof-i [fr. sirop] – SaqarTan

mzis s., nervuli s., ele­
erTad moduRebuli xilis,
men­tTa perioduli s.
kenkris sqeli wveni (qarT.
4.
sazogadoebrivi wyo­bi­
le­
sinon. vaJini).
ba.
 alublis s.

kapitalisturi s.
¥ sirofiani.
5. organizaciulad ga­
er­
Ti­a­
sis
-478-
nebul da­wesebulebaTa er­
Tob­
lioba.
 mecnierebaTa akademiis
s-is instituti.
6. teqnikuri mowyobiloba,
kon­struqcia,
 axali s.-is TviTmfrinavi.
¥ sistematuri da siste­mu­
ri.
1. rac sistemasTan (mniSvn. 1)
aris dakavSirebuli; sis­
te­
maze dafuZnebuli.
 s. katalogi, s. gadmocema
sakiTxisa.
2. rac ganuwyvetliv meordeba;
ganuwyveteli.
 s. mecadineoba, s. mkur­na­
lo­ba. s. dakvirveba.
 sistematikuri sxvaa (ix.
sistematika).
 sistematiuri Scd.
sistemizAcia [fr. systemati­
sa­tion] – sistemaSi moyvana
ri­
same.
 mopovebuli masalebis s.,
mecnierul dakvirvebaTa s.
sistemAtika – biologiuri
mecniereba, romelic axdens
mcenareTa da cxovelTa
kla­
sifikacias.
¥ sistematikuri.
 s. jgufebi, s. katego­ri­
e­
bi.
 sistematiuri, sistemuri
sxvaa (ix. sistema).
sQstola [berZ. systolē] –
(anat.) gulis moqmedebis
erT-erTi faza – SekumSva.
sQti [ingl. City] – 1. did
bri­taneTSi: mniSvnelovani,
pri­viligirebuli
qa­
la­
qi,
ro­melSic aris sa­
e­
pis­
ko­
po­so kaTedra, an ro­
melsac
mi­Rebuli aqvs samefo si­
geli.
2. aSS-Si: adgilobrivi TviT­
m­marTvelobis mqone, cotad
Tu bevrad mniSvnelovani
qa­
laqi.
situAcia [fr. situation] – Seq­
mnili pirobebis er­Tob­
li­
oba; garemoeba, mdgo­ma­
re­
o­
ba.
siUita [fr. suite] – mu­si­ka­
luri nawarmoebi, ro­me­
lic
Sedgeba ramdenime da­mo­
u­
ki­
de­beli, magram sa­
erTo ide­
ur-poeturi Ca­
fiq­re­
biT da­
kavSirebuli na­
wi­
li­
sa­
gan.
 suita Scd.
siUJet-i [fr. sujet] – er­Tob­
li­
oba moqmedebaTa, ambebisa,
rac Seadgens mxatvruli
na­
warmoebis ZiriTad Si­na­
arss.
 piesis s., s.-is ganviTa­
re­
ba.
¥ siuJeturi.
-479 s. qarga, s. mTlianoba.
 suJeti, suJeturi Scd.
siUrpriz-i [fr. surprise] – mo­
u­lodneli saCuqari, mo­u­
lod­neli sasiamovno am­ba­
vi.
 sasiamovno s.
 surprizi Scd.
siureAlizm-i [fr. surrēalisme
ze­
re­alizmi] – erT-erTi uki­
du­
re­si formalisturi mi­
mar­
Tuleba, romelic uar­
yofs gonebisa da cdis
rols xelovnebaSi da Se­moq­
me­
de­bis wyaros eZebs qve­c­no­
bi­
e­
rebis sferoSi (siz­m­rebSi,
ha­
luci­naciebSi, in­s­tiqtebSi
da misT.).
sifQlis-i [< fr. saS. laT.
Siphi­lus < berZ. sys Rori da
phi­los megobari, it. eqimis
fran­
kastoris (1483-1553) mi­
er sifilisis Temaze da­
we­
rili laTinuri poemis
moq­medi piri] – gadamdebi
ve­
neriuli daavadeba (qarT.
sinon. aTaSangi).
skAla [laT. scala kibe] – 1.
sxva­dasxva xelsawyoSi: da­
na­yofebiani saxazavi an ci­
fer­
blati.
2. aTricxva sistema, romelic
miRebulia raime sidideTa
ga­
sazomad, Sesafaseblad
an gansasazRvravad.
ska
skAlp-i [ingl. scalp] – Tavis
ka­ni Tmebianad.
skAlpel-i [laT. scalpellum] –
patara qirurgiuli dana.
skAndal-i [fr. scandale] – 1.
gax­maurebuli samarcxvino
SemTxveva.
 politikuri s.
2. aurzauri, ayalmayali, de­
boSi, Cxubi, lanZRva-gi­
ne­
biT.
 quCaSi s. atyda.
¥ skandaluri da sas­
kan­
da­
lo.
 s. (s.) SemTxveva.
skandQreba [< laT. scando av­
divar] – mkafiod, da­mar­
c­
v­
liT warmoTqma.
skaUtizm-i [< ingl. scaut mzve­
ra­vi] – skolisgareSe aR­
z­r­dis erT-erTi yvelaze
gav­r­
ce­
lebuli sistema; war­
mo­ad­
gens bavSvTa da mo­
zar­
d­Ta organizaciebis mu­
Sa­
o­bis safuZvels; war­
mo­
iS­
va
did britaneTSi me-20 s.-is
da­sa­
wyisSi.
skAfandr-i [fr. scaphandre <
berZ. skaphē etli, navi da
anēr (andros) adamiani, ka­ci]
– hermetiuli Cac­mu­­
lo­
ba (kostiumi) myvin­
Ta­
ve­
bis,
kos­
monavtebisa, as­
t­
ro­
nav­
te­bis da sxva.
ske
-480-
skeQtbord-i [ingl. skateboard skvEr-i [ingl. square] – patara
skate ciguraoba da board fi­
cari] – gorgolaWebiani pa­
ta­ra ficari, romelzedac
ori­ve fexiT dgebian da
ise moZraoben.
 skeibordi Scd.
skeptQkos-i – adamiani, ro­
me­
lic skepticizmiT aris
gan­
msWvaluli, yvelafers
eW­
vis TvaliT uyurbs.
 skeptiki Scd.
skeptQcizm-i [fr. scepticisme
< berZ. skepsis ganxilva, gan­
sja] – 1. idealisturi fi­
lo­sofiuri
mi­mar­Tu­le­ba,
romelic uar­yofs obieqtu­
ri si­nam­d­vi­lis Semecnebis
Se­
saZ­leb­lobebs.
2. kritikuli, undobluri
da­
mokidebuleba, daeWve­
ba
ri­
same sisworeSi an Se­
saZ­
leblobaSi.
¥ skeptikuri.
 s. toni, s. damo­ki­
de­bu­le­
ba.
skEting-rQnk-i [ingl. skatingrink] – mosfaltebuli mo­
e­
dani an xis iataki gor­
go­
laWebiani
cigurebiT
sar­benad.
skEtC-i [ingl. sketch monaxazi]
– saxumaro Sinaarsis mqone
mcire saestrado piesa.
sa­zogadoebrivi baRi qa­
laq­
Si.
skQptra [berZ. skēptra] – samefo
kver­
Txi – monarqiuli xe­
lisuflebis simbolo, ro­
melic morTulia Zvirfasi
qvebiT da xraxniT, mefis
Za­lauflebis erT-erTi ni­
Sani.
skQf-i [ingl. skiff] – grZeli
da viwro sportuli navi.
sklEra [berZ. sklēra (mdedr.)
magari] – (anat.) Tvalis kak­
lis gareTa TeTri garsi.
sklErit-i (medic.) skleris
(ix. sklera) anTeba.
sklEroz-i [berZ. sklērôsis ga­
magreba] – (medic.) sxvadasxva
organos avadmoyofuri gam­
k­v­riveba, rasac iwvevs fun­q­
ci­
uri elementebis da­
Rupva
da maTi Secvla Se­ma­
er­
Te­
be­li qsoviliT.
skOtland-Qard-i [ingl. Scot­
land Yard] – lon­
do­
nis po­
li­
ciis cen­
t­
ra­
lu­
ri sam­
mar­
T­
velos sa­
xel­
wo­
deba.
skOC-i [ingl. scotch] – Sot­
lan­
diuri viski.
skrupulOzur-i [laT. scrup­
tulosus] – 1. zedmowevniT
zus­ti, dawvrilebiT.
2. wvrilmanuri.
-481-
skUlptor-i – [laT. sculptor]
smi
da ukan; saSualebas aZlevs
sportsmens ukeTesad ga­
– xelovani, romelic skul­
mo­iyenos fexebis Zala da
p­
turas (qandakebas) qmnis
rac SeiZleba Sors mousvas
(qarT. sinon. moqandake).
niCbebi.
skUlptura [laT. sculptura]
2. igivea, rac diapozitivi.
– xelovnebis nawarmoebi
– Tixisgan an sxva ma­sa­ slAlom-i [norveg. slalom] –
zam­
Tris sportis saxeoba
lisgan gamoZerwili, qvi­sa­
– mTidan TxilamurebiT
gan, xisgan gamoTlili an
swraf­
daSveba specialurad
li­Tonisgan
Camosxmuli
mo­wyobil rTul trasaze.
fi­
gura (qarT. sinon. qan­

giganturi s.
da­
keba).
slAqs-i [ingl. slaks (mr.)] –
¥ skulpturuli.
Sar­
vali, romlis totebi
 s. portreti, s. ga­
mo­sa­xu­
bo­
l
oSi gafarToebulia.
le­
ba.
skUter-i [ingl. scooter] – 1. er­ slEng-i [ingl. slang] _ igivea,
rac Jargoni. inglisur ena­
Tad­giliani sportuli navi,
Si: sityva an gamonaTqvami,
patara gliseri, romelsac
ro­melsac xmaroben gar­
kiduli Zrava aqvs.
k­veuli profesiis, wris
2. Zravis mqone marxili; gav­
adamianebi.
r­
celebulia CrdiloeTis

amerikuli s.
qveynebSi (fineTSi da sxv.)
skUfia [berZ. skuphia] – 1. wve­ smAragd-i [berZ. smaragdos]
– minerali, Zvirfasi qva
ti­
ani rbili qudi (Savi
mwva­
ne ferisa (qarT. sinon.
an iisferi xaverdisa), ro­
zur­
muxti).
mel­
sac atareben mar­T­l­
ma­
didebeli eklesiis msa­ smErC-i [rus. смерч] – (geogr.)
qa­riS­
xali, romelic aCens
xurni.
uzar­
m
azar (800-1500 m. si­
maR­
3. patara mrgvali ufarflo
lis) mtvris svets (xme­
leT­
qudi.
ze)
an
wylisas
(zRva­
z
e).
slAid-i [ingl. slide sriali]
– 1. sarbol navSi: moZravi smiT-vEson-i [< sakuT. sax.]
Zve­leburi revolveri er­
T­
dasajdomi, romelic niCbis
g­
v
ari.
mosmis dros srialebs win
smo
-482-
smOg-i [ingl. smog < smoke kvam­
moirCeodnen gar­
yv­
ni­
le­
biT).
li da fog sqeli nisli] – sOker-i [ingl. soker] – ase
uwodeben evropuli war­mo­
Savi sqeli nisli, romelic
So­bis fexburTs amerikis
warmoiqmneba bolisa da
kon­
tinentze.
Wvartlisagan did qa­la­
qebsa da samrewvelo cen­ sol [it. sol] – musikaluri ga­
t­
rebSi.
mis mexuTe bgera; am bgeris
aRmniSvneli noti.
smOking-i [ingl. smoking (ja­
cket)] – Savi maudis pijaki, solarizAcia [< laT. solaris
ro­
melsac Ria guli da ab­
mziani] – mziT dasxiveba
re­
SumiT gawyobili grZeli
(Cve­
ulebriv,
samkurnalo
ga­
danakecebi aqvs.
miz­niT).
snaQper-i [ingl. sniper] – msro­ solarQum-i [laT. solarium < sol
le­
li, romelic
kargad
mze] da aerosolarQumi
aris dauflebuli mizanSi
– mzis abazanebis misaRebad
zus­tad srolas.
specialurad
mowyobili
¥ snai peruli.
ad­gili.
 s. srola.
soldAfon-i [rus. солдафон]
¥ sasnai pero.
– xepre, tlanqi, ukulturo
 s. kursebi.
samxedro piri.
snOb-i [ingl. snob] – adamiani,  saldafoni Scd.
ro­melic cdilobs zus­tad solidArul-i [fr. solidaire] –
daicvas moda da e.w. kar­
vinmesTan SeTanxmebuli, er­
gi tonis wesebi; piri, ro­
Tsulovani, megobruli.
melsac daxvewili ge­
mov­ solQduri [fr. solide] – (wign.)
nebis, manerebis da misT.
– saimedo, safuZvliani.
pre­tenzia aqvs da amiT Ta­
 s. naSromi, s. ganaTleba,
vi moaqvs, qedmaRlobs.
s. mecnieri.
sOdomi da gOmora _ iTqmis sOlist-i [it. solista] – mom­Re­
di­
di garyvnilebis, areulrali, musikosi an mocekvave,
da­
reulobis, aurzauris Se­
romelic marto asrulebs
saxeb (ori bibliuri qa­
ra­ime partias.
la­
qis saxelebis mixedviT,  operis s., gundis s., ba­
ro­
melTa mcxovreblebic ga­
letis s.
-483-
solQter-i [fr. (ver) solitaire
soc
met­taepiani leqsi, romelic
Sedgeba ori oTxtaepiani
< laT. solitarius martoxela]
da ori samtaepiani stro­
– beWedSi, broSSi da misT.
fisagan.
Casmuli msxvili bri­li­an­
sOprano [it. soprano] – 1. qa­
ti.
lis yvelaze maRali sa­
sim­
sOlo [fr. solo] – musikaluri
Rero xma.
nawarmoebi an calke partia,
2.
aseTi xmis mqone momRerali
romelic gankuTvnilia er­
qali.
Ti sakravis, momRerlis an
sOsis-i [fr. soucisse] – patara
mocekvavisaTvis.
wvrili Zexvi, romelic mo­
soltQson-i – Signeulisagan
xar­
Suli (an Semwvari) iW­
damzadebuli Zexvi.
meba.
solfEjio [it. solfeggio] – 1.
 sasiski Scd.
smenis ganviTarebuli vo­
sOus
-i [fr. souce] – 1. raime
ka­
luri varjiSi – notebis
Se­Wamandis sqeli wveni.
mRe­
ra maTi saxelwodebis

tomatis s.
war­moTqmiT.
2. wvrilad daWrili xor­ci­
2. saswavlo sagani, romelic
Ta da kartofiliT mom­
za­
gankuTvnilia moswavleTa
de­buli SeWamandi.
sme­
nis gansaviTareblad.

souzi Scd.
sOmbrero [esp. sombrero] – es­
ci­
pa­nuri
farTofarfliani sOcial-demOkrat-i – so­
al-demokratiuli partiis
qu­di.
wevri.
somnAmbula [laT. somnus Zi­
li da ambulare dadis, da­e­ sOcial-demokrAtia [laT.
so­cialis amxanaguri sa­zo­
xeteba] – mTvareuli.
gadoebrivi da [berZ. demok­ra­
¥ somnabulizmi, somnam­bu­
tia] – erT-erTi politikuri
lu­ri.
mimdinareoba.
sOnata [it. sonata < laT. so­
¥ social-demokratiuli.
nare JRera] – musikaluri na­
 s.-d. partia.
warmoebi erTi an ori sak­
ra­
visaTvis; Cveulebriv 4 sociAlizm-i [fr. socialisme <
laT. socialis sazogadoebrivi]
an 3 nawilisagan Semdgari.
– saxelmwifoebrivi da sa­
sOnet-i [it. sonetto] – To­Tx­
zo­gadoebrivi
wyobileba
soc
-484-
er­
Tgvari.
wi­na­
aR­
m­
de­
g (1 s. Zv. welT­
¥ socialisturi.
aRr.).
 s. wyobileba, s. partia.
spartakQada – 1. didi spor­
sociAlist-i _ 1. socia­liz­
tuli Sekibreba saxelmwifo
mis mimdevari.
an saerTaSoriso masStabiT;
2. socialisturi partiis
didi fizkulturuli dRe­
wev­
ri.
sas­wauli.
2. masobrivi Sejibreba spor­
sociAluri [laT. socialis]
tis sxvadasxva saxeobaSi
–
rac
dakavSirebulia
[Zvel romSi monaTa ajan­
ada­mi­anTa
erTobliv
yebis beladis – spartakis
cxov­re­basTan da maT ur­
(1 s. Zv. w. aR.) – saxelis
Ti­
er­To­basTan (qarT. sinon.
mi­xedviT].
sa­
zo­gadoebrivi).
¥
saspartakiado.
 s. mdgomareoba, s. dazRveva,
spartAnel-i _ iTqmis ada­mi­
s. urTierTobani.
anze, romelic metismetad
sociolOgia [fr. sociologie]
Tav­
Sekavebul
cxovrebas
– mecniereba adamianTa sa­
ewe­
va da kmayofildeba mxo­
zo­
gadoebis ganviTarebis
lod arsebobisaTvis auci­
zogadi kanonebis Sesaxeb.
le­
beli rameTi, Tavs iw­
r­
¥ sociologiuri.
Tobs mkacri cxov­re­biT
 s. gamokvleva, s. Teoria.
(Zve­
li berZnuli sa­xel­
mw
­ i­
spAget-i [it. spaghetti (mr.)] ita­
fos
–
spartas
–
sa­
x
e­
l
is
liuri warmoSobis wvrili
mi­xed­
viT, romlis mo­
qa­la­
makaroni erTgavri.
qe­
e
bic
bavSvobidanve
eC­ve­
spAzm-i [berZ. spasmos] – yelis,
od­nen mkacr pirobebs, am­ta­
saylapavi milis, kuW-naw­la­
nobas).
vis da misT. kunTebis krun­
¥ spartanuli.
CxviTi SekumSva.
 s. amtanoba.
spAring-i [ingl. sparring] –
(sp.) Tavisufali sawvrTneli spekUlant-i – piri, romelic
spe­
kulacias eweva (qarT.
brZo­la.
si­non. gadamyidveli, qor­
va­
spArtak-i [laT. Spartacus] –
Wari).
mo­
ne­bis farTo ajanyebis
¥ spekulanturi.
be­
la­di
romis
imperiis
 s. fasebi.
-485-
spe
wi­le­bad daSlis Sedegs
 spekulianti, spekuli­an­
tal­
Ris sigrZis, anu fenis
tu­ri Scd.
mi­
x
ed­
viT.
spekulAcia [laT. speculatio
 mzis s., s.-is ZiriTadi fe­
daz­
verva, farulad daT­va­
nebi.
liereba] – saqonlis Ses­
¥ speqtruli.
yidva da ukanono gayidva
 s. xazebi, s. analizi.
uf­
ro Zvirad.
 spektri, spektruli, speq­
t­
¥ spekulaciuri da sas­pe­ku­
raluri,
spektraluri
Scd.
la­
cio.
speciAlist-i [fr. specialiste]
 s. fasebi, s. saqoneli.
– adamiani, romelsac spe­
 spekuliacia, speku­li­
a­ci­
ci­
aluri codna aqvs mec­
uri, saspekuliacio Scd.
ni­
erebis an teqnikis raime
speleolOgia [berZ. spelaion
dar­
gSi.
gamoqvabuli da logos moZ­R­v­
 saavtomobilo tran­s­
por­
re­
ba] – mecniereba, romelic
tis
s.
Se­
iswavlis gamoqvabulebs,
speciAlur-i [laT. specialis] – 1.
mRvi­
meebs.
gansakuTrebuli, sagangebo
spermatozOid-i [berZ. sper­
daniSnulebisa.
ma (spermatos) Tesli, zôon
 s. Senoba.
cxo­veli da eidos sa­xe) –
2. mecnierebis, teqnikis, xe­
mam­
robiTi sasqeso uj­re­
di
lov­
nebis raime calke dar­
(qarT. xalx. sinon. mu­Wu­
gTan
dakavSirebuli.
ri).
 s. saswavlebeli.
spEqtakl-i [fr. spectacle] –
specQfika
[laT.
specificus
Teatraluri warmodgena.
Ta­viseburi] – sagnis, mov­
 sadi plomo s.
le­
nis
damaxasiaTebeli
 spektakli Scd.
Ta­viseburebani, rac
mas
spEqtr-i [laT. spectrum] –
sxve­bisagan ganasxvavebs.
(fiz.) raime sididis yve­

samecniero muSaobis s.,
la
mniSvnelobaTa
er­
enaT­
mcnierebis s., leq­si­
ko­
Tob­
lioba. mag; optikuri
g­
r
afiis
s.
speq­t­ri, romelic war­mo­
¥ specifikuri.
ad­
gens
raime
sinaTlis
 wamlis s. suni.
cal­ke­ul Semadgenel na­
 specifiuri Scd.
spi
-486-
spQdvei [ingl. speedway, sa­mo­ spirQtizm-i [laT. spiritus su­
tociklo treki] – (sp.) mo­
tociklebiT rbola widian
trekze; agreTve rbola yi­
nul­ze, miwis an balaxis
trek­ze.
spidOmetr-i [ingl. speedome­
ter] – xelsawyo, romelic
gviC­
ve­nebs avtomobilis, mo­
to­
ciklis moZraobis siC­
qa­
res, agreTve mis mier gav­
lil manZils.
spQker-i [ingl. speaker] – 1.
parlamentis Tavmjdomare.
2. aSS-Si: warmomadgnelTa
pa­latis Tavmjdomare.
3. (sp.) krivSi: piri, romelic
ma­
yurebels ucxadebs msaj­
Ta gadawyvetilebas.
spQning-i [ingl. spining] –
sportuli saTevzao xel­
sawyo, romlis saSualebi­
Tac ankess Sors isvrian.
spQral-i [laT. spiralis < spira
Runi, xveuli] – 1. (ma­Tem.)
brtyeli mrudi (usas­ru­
lo) xazi, romelic Tan­da­
TanobiT sididiT rig mzard
bruns akeTebs wertilis an
RerZis garSemo.
2. WanWikisebri xazi.
3. mavTuli an zambara, ro­me­
lic erT-erT am xazis mag­
varadaa moxrili.
li] – micvalebulTa su­
le­
bis gamoZaxeba da maTTan
ur­TierTobis damyareba.
spirituAlizm-i [< laT. spi­ri­
tualis sulieri] – re­
li­
gi­
urfilosofiuri, ide­
a­
listuri
moZRvreba, ro­
me­
lic suls
ganxilavs ro­
gorc si­
nam­
d­
vilis pirvel sa­
wyiss, gan­
sakuTrebul us­
xe­
ulo sub­
stancias, ro­
me­
lic arsebobs
ma­te­
ri­
is ga­
re­
Se da misgan
da­mo­
u­
ki­
deb­
lad.
splQn-i [inlg. spleen elen­
Ta] – (wign.) sevda, naR­
ve­
li, mowyeniloba (s.-s Zve­
lad, xsnidnen
elenTis
da­avadebiT).
spOnsor-i [ingl. sponsor] –
fir­
ma, organizacia (zog­
jer kerZo piric), ro­me­
lic
kisrulobs
raime
Ro­nisZiebis Catarebas, ri­
same mowyobas Tavisi da­
finansebiT.
spontAnur-i [laT. spontaneus
TviTneburi] – garegani gav­
le­
nis gareSe, TavisTavad,
Si­nagani mizezebiT war­moq­
mnili.
spOra [berZ. spora Tesli] – zo­
gi mce­
nareuli organizmis
(wyal­
mcenareebis, sokoebis,
-487xav­
sebis) mikroskopuli Ca­
na­
saxi, romelic saWiroa ma­
Ti gamravlebisa da gav­r­ce­
lebisaTvis.
sporAdul-i [< berZ. spora­di­
kos gafantuli] – rac dro­
dadro (aqa-iq) iCens Tavs;
aramudmivi, arasa­yo­velTao.
spOrt-i [ingl. sport] – fizikuri
var­jiSi organizmis gan­
sa­
viTareblad da ga­
sa­ka­Jeb­
lad; Cveulebriv aqvs Se­
jib­rebis xasiaTi.
 sacxenosno s., saav­to­mo­
bi­
lo s.
¥ sportuli da sasporto.
 s. kostiumi, s. inventari.
 sportiuli Scd.
spOrtsmen-i [ingl. sports­
man] – piri, romelic sis­
te­
matiurad misdevs sports.
sprQnt-i [ingl. sprint] – (sp.)
Se­
jibreba mokle dis­
tan­ci­
aze (sirbilSi, ci­
gu­ra­o­baSi,
velosportSi da misT.).
sprQnter-i [ingl. sprinter] –
sportsmeni, romelic sprin­
t­
Sia daostatebuli.
¥ sprinteruli.
 s. rbola, s. siCqare (Sdr.
staieri).
stabilizAcia [laT. stabilis
myare, mdgradi] – risame mya­
ri, ucvleli mdgomareobis
sta
Seqmna; risame ganmtkiceba.
 fasebis s., ekonomikis s.
stabQluri [laT. stabilis] –
mud­mivi, ucvleli; mtkice,
myari, mdgradi.
 s. fasebi, s. mdgomareoba.
stagnAcia [laT. stagno vaCe­reb,
umoZraos vxdi] – 1. (ekon.)
warmoebis, vaWrobis
da
misT. Seneleba, Seferxeba.
2. (medic.) venuri sisxlis
Se­gubeba.
stAdia [berZ. stadion (sigrZis
sazomi)] – safexuri, perio­
di risame ganviTarebaSi,
gan­
viTarebis faza.
 pirveli s., bolo s.
¥ stadiuri.
 s. ganviTareba.
 stadialuri Scd.
stadQon-i [berZ. stadion as­
pa­re­
zi, moedani sirbilSi
Se­jib­
rebisaTvis] _ na­ge­
bo­
ba sportuli Se­
jib­
re­
bi­
saT­
vis; Sedgeba fex­bur­
Tis
min­
dvrisa da sar­
be­ni bi­
li­
ke­
bisagan da gar­
Se­mor­
ty­mu­
lia ma­
yu­
re­
bel­
Ta tri­
bunebiT.
staQer-i [ingl. stayer] – (sp.)
sportsmeni, romelic da­
os­
tatebulia grZel dis­
tan­
ci­
a­ze SejibrebaSi (sir­
bil­
Si,
ciguraobaSi, av­
to­
s­
portSi
sta
-488-
da sxv.). Sdr. sprin­teri.
¥ staieruli.
 s. distancia.
stalAgmit-i [< berZ. sta­lag­mos
wveTi] – ga­moq­va­bu­lis Ziri­
dan ko­nu­si­se­bur svetebad
aR­
mar­Tu­li Sverili, ro­me­
lic warmoqmnilia Ta­Ri­dan
Ca­
mo­na­de­ni kiriani wylis
wve­
Te­bi­sagan (Sdr. sta­laq­
ti­
ti).
stalAgnat-i [< berZ. stalagmos]
da stalAqton-i [berZ.
stalaktos] _ gamoqvabulSi: sta­
laqtitisa da stalagmitis
SeerTebiT
warmoqmnili
sve­
ti, romelic gaCenilia
Ca­mo­
na­Jo­ni kiriani wylis
wve­
Te­bisagan.
stalAqtit-i [berZ. stalaktos
CamonawveTi] – gamoqvabulis
TaRidan konusisebr svetad
CamogrZelebuli Sverili,
ro­
melic warmoqmnilia Ca­
moJonil kiriani wylis
wve­
Tebisgan. (Sdr. sta­lag­
miti).
 stalaktiti Scd.
stAndart-i [ingl. standard] –
1. ti pobrivi nimuSi, rasac
zo­
mis, formis, xarisxis da
misT. mixedviT unda Se­e­
sa­
bamebodes raime nawarmi;
ri­
same sazomi, niSani, norma,
safuZveli.
 saxelmwifo s.
2. (gadat.) araoriginaluri
ram; Sabloni, trafareti.
¥ standartuli – 1. stan­
dar­
tis Sesaferisi; ti pobrivi.
 s. detalebi, s. aveji.
2. (gadat.) Sablonuri, tra­
fa­retuli.
 s. Temebi, s. pasuxi.
 standartiuli Scd.
stAnica [rus. станица] _ ka­
zak­
Ta didi sofeli.
stApel-i [holand. stapel] –
wyli­
saken daqanebuli be­
to­
nis moedani gemebis asagebad
da wyalSi CasaSvebad.
stAJ-i [fr. stage] – SromiTi
saqmianobis xangrZlivoba.
 25 wlis s.
stArt-i [ingl. start] – 1. sawyisi
momenti (siswrafeSi) spor­
tu­li Sejibrebis an saf­
reni aparatis afrenisa.
starts aiRebs – daiwyebs
Se­jibrebas.
2. adgili, saidanac iwyeba
Se­jibreba raime manZilis
da­safaravad.
 morbenlebi s.-ze dadgenen.
(Sdr. finiSi).
¥ sastarto.
 s. moedani, s. pistoleti,
s. raketa.
stArter-i [ingl. starter] – 1.
-489piri, romelic startis sig­
nals iZleva.
2. eleqtro agregati avto­
mo­
bilis, TviTmfrinavis da
misT. Zravas asamu­Sa­veb­
lad.
stAtia [rus. Статья] – 1. kre­
bulSi, JurnalSi an ga­
zeT­Si moTavsebuli mcire
moculobis publicisturi
an mecnieruli nawarmoebi.
2. nawili, Tavi, paragrafi
iuridiul dokumentSi,raime
sabuTSi, siaSi, leqsikonSi
da sxv.
stAtika [berZ. statike] – 1.
meqanikis nawili, romelic
sxeulis wonasworobis ka­
no­
nebs swavlobs.
2. mosvenebiTi, wonasworobis
mdgomareoba (Sdr. di­na­
mi­
ka).
¥ statikuri.
 s. Teoria, s. wneva, wylis
s. done.
 statiuri Scd.
stAtist-i [< berZ. statos
mdgo­
ma­re] – usityvo ro­le­
bis semsrulebeli. msa­
xi­o­
bi, masobrivi scenebis mo­
nawile.
statQstika [ingl. statistic
< laT. status mdgomareoba]
– 1. mecniereba, romelic
swav­lobs
raodenobriv
sta
cvli­
lebebs adamianTa sa­
zogadoebasa da saxalxo
me­urneobis ganviTarebaSi.
 sasoflo-sameurneo s.
2. masobriv movlenaTa aR­
ri­
cxva am mecnierebis me­To­
dis gamoyenebiT.
¥ statistikuri
 s. monacemebi, s. cifrebi.
 statistiuri Scd.
statistQkos-i – statistikis
specialisti.
stAtor-i [laT. stator uZravad
mdgomi] – eleqtruli man­
qa­
nis (generatoris, Zravas)
uZ­ravi nawili, romlis Sig­
niTac brunavs rotori.
stAtua [laT. statua] – adamianis
an cxovelis qandakeba, ro­
me­lic naturaluri zomisaa
an masze didia.
statUet-i [statuette] – patara
statua; Cveulebriv iyeneben
oTaxis samkaulad.
 faifuris s.
 statuetka Scd.
stAtus-i [laT. status mdgo­ma­
reoba, viTareba] – saer­
Ta­
So­riso samarTalSi: sa­
mar­
T­lebrivi mdgomareoba.
 di plomatiuri s, par­
la­
men­tis wevris s.
 statuti sxvaa (ix.).
stAtus-kvo [laT. status quo] –
sta
-490-
saerTaSoriso samarTalSi:
raime garkveul momentSi
(winaT an amJamad) arsebuli
mdgomareoba.
 status-qvo Scd.
stAtut-i [laT. statut] – wes­
deba. debuleba risame.
 ordenis s.
 statusi sxvaa (ix.).
staciOnar-i [laT. stationarius
mdgomare, uZravi] – 1. sta­
ci­
onaruli (mniSvn. 1) ti pis
da­
wesebuleba.
2. sawolebiT aRWurvili
sam­
kurnalo dawesebuleba;
sa­
avadmyofo (gansxvavebiT
poliklinikisgan).
 s.-Si moTavseba.
stacionaruli – 1. mudmivi,
ara­moZravi.
 s. biblioTeka, s. kino­
Te­
at­ri.
2. rac dakavSirebulia saa­
vad­
myofoSi
xangrZliv
yof­
nas­
Tan (sapirisp. ambu­
la­
toriuli).
 s. mkurnaloba.
 stacionaluri Scd.
stEla [berZ. stele] – qvis fi­
la, romlebzec war­we­ra an
re­
liefuri ga­mo­sa­
xu­le­be­
bia.
¥ stelisa.
 stelasi, stella Scd.
stElaJ-i [germ. Stellage] – ram­
de­nime sarTulad ga­mar­
Tu­
li Taroebi.
 biblioTekis s.-ebi.
stEnd-i [ingl. stand] – dafa,
ro­melzec
gamofenilia
sxva­
dasxva eqsponati, sa­ga­
ni.
 sagamofeno s., wignebis s.
¥ sastendo: sastendo srola
– srola sanadiro an sas­
por­to TofiT – mfrinavi
sa­mizne TefSebisaTvis.
stenOgrama
[berZ.
stenos
viw­
ro da gramma aso] –
stenografiuli Canaweri.
 moxsenebis s. Canaweri.
stenogrAfia [berZ. stenos
viwro graphô vwer] – gan­
sakuTrebuli niSnebisa da
Semoklebebis gamoyenebiT
ze­piri metyvelebis swra­
fad Caweris wesi.
 s.-is kursebi.
¥ stenografiuli.
 s. Canaweri, s. sistema,
s. angariSi, parlamentis
sxdo­
mis s. masalebi.
 stenografuli Scd.
stenogrAfist-i – ste­no­
gra­
fiis specialisti.
stenokArdia [berZ. stenos
viw­
ro da kardia guli] – (me­
dic.) mwvave tkivilis Se­
te­va gulis areSi; gulis
an­­
gina.
-491-
stEp-i [rus. степь] – utyeo,swo­
ri, balaxiT dafaruli siv­
rce mSrali havis zonaSi.
stereOti p-i [berZ. stereos ma­
gari da typos anabeWdi] – 1.
li­
Tonis mTliani sabeWdi
forma, romelic warmoad­
gens anawyobis an kliSes
pirs, iyeneben didtiraJian
gamocemebisaTvis.
2. gadat. (wign.) igivea, rac
tra­
fareti.
stereoti puli – rac xSi­rad
meordeba; ucvleli, Sab­
lo­
nuri, trafaretuli.
 s. fraza, s. pasuxi.
sterilizAcia [fr. sterili­sa­
ti­on] da sterilQzeba – 1.
mikroorganizmebis mospoba
du­RiliT, gamoxarSviT, qi­
mi­
ur
nivTierebaTa
ze­
moq­medebiT da sxv. sa­Su­a­
lebiT.
 qirurgiuli instrumente­
bis s., rZis s.
2. adamianis an cxovelis ga­
nayofierebis unaris mos­
poba.
sterQluri [laT. sterilis] –
sterilizaciis gziT gaw­
men­
dili, damuSavebuli.
 s. binti, s. bamba.
stQl-i [fr. stile < berZ. sty­
los]
–
1.
xelovnebaSi:
sti
mxat­
v­
rulad
gaformebis
da­maxasiaTebeli niSan-Tvi­
se­baTa erToblioba.
 Tanamedrove arqi­teq­
tu­
ru­li s.
2. qcevis an moqmedebis manera,
Tavisebureba.
 xelmZRvanelobis s., mu­
Sa­
o­bis s.
3. enobrivi xerxebis er­
Tob­
li­
oba; enobrivi Ta­
vi­
se­bu­
rebani.
 daviT kldiaSvilis mwer­
lu­
ri s., vaJas poeturi s.
4. welTaRricxvis sistema.
 Zveli s., axali s.
¥ stiluri.
 s. nairsaxeoba, nawarmoebis
s. Tavisebureba.
stQlb-i [berZ. stilbô vkaSkaSeb,
vbrwyinav] – sinaTlis si­
kaS­
kaSis saerTaSoriso er­
Teuli.
stQlet-i [it. stiletto] – sam­
wax­
nagovani piris mqone pa­
tara xanjali.
stilizAcia [fr. stylisation] da
stilQzeba – xelovnebaSi:
raime stilis (mniSvn. 1.)
for­
mebis mibaZva.
 Zveli miniaturebis s.
stQlist-i – saliteraturo
enis kargi mcodne; piri, ro­
me­lic asworebs raime na­
war­moebis stils (ix. sti­
sti
-492-
li, mniSvn. 3.).
 gazeTis s.
stilQstika [fr. stylistique] –
1. mecniereba, romelic Se­
iswavlis mxatvrul na­war­
moebTa stils.
2. enaTmecnierebis nawili,
ro­
melic Seiswavlis ga­mom­
xatvelobiT sa­Su­a­le­bebs.
¥ stilistikuri da (da­saS­
ve­
bia) stilisturi.
 s. dakvirveba, s. Ta­vi­
se­bu­
re­
bani.
 zogjer `stilisturs~,
`sti­lis­tikurs~ xmaroben
`stiluris~ (ix. stili) ga­
gebiT, rac Scd.
stQmul-i [laT. stimulus] – ra­
ime moqmdebisaTvis xa­li­sis
aRmZvreli mizezi; biZgi.
 Sromis nayofierebis gaz­
r­
dis s.
sti pEndia [laT. stipendium
ja­
magiri, xelfasi] – yo­
vel­
Tviuri fuladi dax­
ma­
reba, romelic eZlevaT
stu­dentebs, aspirantebs.
¥ sasti pendio.
 s. fondi.
 stependia Scd.
sti pendQat-i – moswavle,ro­
melic sti pendias iRebs.
 sti pendianti, stependianti
Scd.
sti plCEiz-i [ingl. steplechase]
– (sp.) rbena an doRi grZel
distanciaze dbrkolebaTa
gadalaxviT.
stiUard-i [ingl. steward] –
oficianti samgzavro gem­
ze
an TviTmfrinavSi; bort­
gamyoli.
stiuArdesa [ingl. stewardess]
– stiuardi qali.
stQqia [berZ. stoicheion ele­
menti] – 1. antikur fi­
lo­
sofiaSi: bunebis erT-erTi
ZiriTadi elementi (haeri,
wya­li, miwa an cecxli), ro­
melic bunebis yvela mov­
lenis safuZvlad mi­aC­
n­
daT.
2. bunebis mZlavri mov­le­
na, damangreveli Zala (qa­
riSxali, xanZari, wyal­di­
doba, miwisZvra da misT.).
sxvanairad: stiqioni.
3. (gadat.) visime moqmedebis,
cxovrebis, kargad cnobili,
sayvareli saqme, are, ga­re­
mo.
stQqiuri – 1. stiqiiT (sti­
qi­
o­niT) gamowveuli.
 s. ubedureba.
2. Segnebuli xel­
mZ­­
R­
va­ne­
lo­
bis ga­re­
Se mimdinare; ara­
or­ga­
ni­zebuli.
 s. gamosvlebi.
stoQkos-i [stoikos] – 1. sto­i­
cizmis mimdevari.
-4932. (gadat.) gaWirvebisa da gan­
sacdelis mtkiced amtani
ada­miani.
stoQcizm-i [aTenSi por­ti­
kis (karibWe) Stoa-s sa­xel­
wo­
debis mixedviT, sa­
dac
as­­wavlida
fi­lo­sofosi
ze­
no­ni] – 1. erT-erTi mniS­
v­
ne­
lovani
fi­lo­
so­fi­u­ri
mim­
di­nareoba Zvel sa­ber­Z­
neT­Si (warmoiSva Zv. wel­
TaRr. me-7 s,-is bo­los).
2. (gadat.) gaWirvebisa da gan­
sacdelis didi am­ta­no­
ba.
stomAtit-i [berZ. stoma (sto­
matos) piri] – (medic.) piris
lorwovani garsis anTeba.
stomatolOgia [berZ. stoma
(stomatos) piri da logos moZ­
R­
vreba] – medicinis dargi,
ro­
melic Seiswavlis kbi­
le­
bis, piris Rrus, ybebisa
da sa­xis daavadebebs.
¥ stomatologiuri.
 s. poliklinika.
stOper-i [ingl. stopper] – (sp.)
fexburTSi:
centraluri
mcve­li.
stratEgia [berZ. strategia]
– 1. omis momzadebisa da
war­moebis, didi samxedro
obi­
eqtebis Catarebis mec­
niereba da xelovneba.
2. (gadat.) sazogadoebriv-po­
str
litikuri brZolis xel­m­
ZRvanelobis xelovneba.
3. (sp.) iTqmis TamaSis sis­
te­
mis Sesaxeb, romlis dro­
sac calkeuli svlebi, kom­
bi­
naciebi keTdeba saerTo,
wi­naswar mofiqrebuli geg­
mis mixedviT.
stratQsfero [laT. stratum
fena,Sre da berZ. sphaira bur­
Ti, sfero] – dedamiwis qer­
qis zeda nawili, romelic
naleqi qanebisagan Sedgeba.
stratOsfero [laT. stra­
tum fena,
Sre da berZ.
spha­ira bur­
Ti, sfero] – at­
mosferos zeda fena (zRvis
donidan 8-12 km), romelic
troposferos zeviTaa.
strEs-i [ingl. stress daZabva,
da­Zabuloba] – organizmis
da­Zabuli mdgomareoba, ro­
melic warmoiqmneba ara­
xel­
sayreli mizezebis (si­
ci­
vis, SimSilis, travmis da
misT.) sapasuxod.
¥ stresuli.
 s. mdgomareoba.
strQptiz-i [ingl. strip-tea­
se] – warmodgena, ro­mel­
Sic msaxiobi qali Tan­
da­
Ta­nobiT ixdis tanisamoss,
SiS­
vldeba.
strOpeb-i [ingl. strop (mx.)]
– spe­
cialuri boWkosagan
str
-494-
dag­
rexili Tokebi, rom­le­
gi Teatraluri koleqtivis
saxelwodeba.
biTac adamiani (an tvirTi)
 Teatris s., saopero s.
Ca­moekideba gaSlil pa­ra­
4. sawarmo, romelic uSvebs
Suts.
kinofilmebs
(sxvanairad:
strOf-i [berZ. strophe] – leq­
ki­nostudia).
s­
Si
Sinaarsobrivad
da

dokumenturi filmebis s.
rit­mulad gaerTianebuli
5. specialuri sadgomi, sa­dac
ram­denime striqoni.
warmoebs radio- an te­
le­
¥ strofuli.
gadacemebi (radio-stu­
dia,
 s. leqsi, poemis s. age­bu­
te­
l
e­
s
tudia).
leba.
6. sawarmo, sadac xdeba xmis
strUqtura [laT. struc­tu­ra] –
Cawera gramofonis fir­
fi­
risame Se­mad­ge­ne­
li na­
wi­
taze an magnitofonis fir­
le­
bis
ur­
Ti­er­T­mi­marTeba
ze.
(qarT. sinon. age­
bu­leba,
 xmis Caweris s.
wyo­ba, aRnagoba.
 niadagis s., enis s., or­ga­ subQeqt-i [laT. subictum] – 1.
(filos.). adamiani, ro­
gorc
ni­
zaciuli s.
materialuri sam­
ya­
ros Sem­
¥ struqturuli.
c­
n
o­
b
eli
da
gar­
d
am­
q­mn
­e­li;
 s. cvlilebebi, s. Ta­vi­
se­
pirovneba (sapirisp. obi­eq­
bu­
rebani. s. analizi.
ti).
 struqturaluri Scd.
2. (log.) msjelobis sagani.
stUdent-i [laT. studens (stu­
3. (gramt.). qvemdebare.
den­tis) mecadine] – umaRlesi
subiEqturi – 1. (filos.).
saswvleblis moswavle.
su­bieqtis damaxasiaTebeli;
¥ studenturi.
pi­
raduli.
 s. wlebi, s. cxovreba.

s.
cnobiereba, s. gancda.
stUdia [it. studio] – 1. mxatvris
2. araobieqturi, miker­
Zo­
e­
bi­
an moqandakis saxelosno.
Ti.
2. saswavlebeli, romelic
 s. Sexeduleba, s. midgoma.
mxat­vrebs an msaxiobebs am­
 subieqtiuri Scd.
zadebs.
 saTeatro s., qo­re­og­ra­
fi­ subieqtQvizm-i – piraduloba,
mi­kerZoeba, obieqturobis
uli s.
ar­qona.
3. axalgazrda msaxiobTa zo­
-495-
subkontQnent-i [laT. sub qveS
suv
saerTo safuZveli.
2. (biol.) sakvebi ga­
re­
mo
da ix. kontinenti] – kon­ti­
(Cve­
u
lebriv,
mikro­
o
r­
g
a­
n
iz­
nen­
tis didi geografi an po­
me­bisaTvis).
litikuri nawili.
3.
(lingv.) enaTa Seswavlis
 samxreT-aRmosavleT aziis
dros: ena, romelic ga­
mo­
s.
dev­
n
a
meore
enam,
magram
ro­
sublimAcia [laT. sublimo va­
melmac garkveuli gavlena
maRleb] – (qim., fiz.) myari
moaxdina am ukanasknelze.
niv­
Tierebis
airisebur
mdgo­
mareobaSi
gadasvla substratOsfero [laT. sub
qveS da stratosfero] –
(Txe­vadi mdgomareobis ga­
atmosferos fena, roemlic
mo­
to­vebiT); aqrola.
stratosferos
gamoyofs
subordinAcia [laT. su­
tro­
p
osferosagan.
bor­dinatio] – (wign.) uf­ro­
se­
bisadmi
umciresobis subtQlur-i [fr. subtil] – (sa­
ub.) nazi agebulebisa (iT­q­
sam­
saxurebrivi daq­
vem­de­ba­
mis adamianze).
rebis mkacri sis­te­ma, sam­
sa­
xurebrivi dis­ci p­
li­
nis sUbtitr-i [laT. sub qveS da
fr. titre titri] – kinofilmis
dac­va.
kadris qveS warwera, ro­me­
subsQdia [laT. subsidium] –
lic ucxo enis mokle Tar­
fuladi an nivTieri dax­
gmans warmoadgens.
ma­
reba, romelsac sa­xel­
m­
wifo uwevs ad­gi­lob­
riv subtropQkebi [laT. sub qveS
da tropikebi] – dedamiwis
or­
ganoebs, firmebs, cal­ke­
sfe­
ros ori fizikur-ge­
ul pirebs an sxva sa­
xel­
o­
g
r
­
a­
fiuli zona, rom­
le­
mwifoebs.
bic CrdiloeTiTa da sam­x­
 skolas gamouyves sa­xelm­
reTiT akravs tro­
pi­kebs.
wi­
fo s.
¥ subtropikuli.
 sufsidia Scd.
 s. hava, s. kulturebi.
substAncia [laT. substantia
arsi] – risame safuZveli, suvEnir-i [fr. souvenir] – sa­
max­
sovro nivTi; saxsovari,
arsi.
sa­
C
uqari.
sUbstrat-i [laT. substratum] –
 s.-ebis maRazia.
1. (filos.) raime movlenaTa
¥ suveniruli.
suv
-496-
 s. nawarmi.
¥ sasuveniro.
 s. maRazia.
suvEren-i [fr. souverain] –
umaR­lesi
Zalauflebis
mpyro­
beli.
suverenQtet-i [germ. Souve­rä­
nitit < fr. souverainite] – sa­
xel­
mwifos sruli damo­u­
kidebloba.
suverEnuli – suverenitetis
mqone (saxelmwifo).
sukulEnteb-i [< laT. succulen­
tus wvniani] – mravalwlovani
gvalvagamZle
mcenareebi
(kaq­tusi, aloe, agava da
sxv.), romelTac axasiaTebs
wyliT mdidari xorciani
foT­
lebi an Reroebi.
sUlTan-i [Turq. sultan < arab.]
aRmosavleTis zogi mus­li­
muri qveynis monarqis ti­
tuli.
sUmo – [iap.] _ iaponuri erov­
nu­li Widaoba.
sUna [arab. sunna] – muslimanuri
`wminda Tqmuleba~; Sed­ge­
ba ramdenime aTasi mo­Tx­
robisgan, romlebic miewe­
re­
ba mahmads.
sUnizm-i _ islamis mimar­Tu­
leba, romelic yuranTan
er­
Tad sunasac aRiarebs
(Sdr. Siizmi).
super... [laT. super zeviT, -ze,
zemoT, Tavze] – pirveli Se­
mad­geneli nawili rTuli
si­tyvebisa, romelic aRniS­
navs:
1. mTavars, meTaurobiT.
 superrazmi.
2. umaRles xarisxs, umaRles
Tvi­
sebas an maRal gaZ­
li­
e­
re­bul moqmedebas.
 superlaineri, supermo­
du­
ri.
supermArket-i [ingl. super­
mar­ket < super... zeviT, -ze
da market bazari] – didi
(Cve­
ulebriv produqtebis)
TviT­
momsaxurebis maRazia,
uni­
vermaRi.
supErmen-i [ingl. superman ze­
adamiani] – 1. adamiani, ro­
melic darwmunebulia Ta­
vis upiratesobaSi sxva
ada­
mianebTan
SedarebiT;
ze­adamiani.
2. daumarcxebeli, mouxel­
Te­
beli gmiri deteqtivisa, ki­
nomebrZolisa da sxv.
sUperyda – qaRaldis yda,
ro­melic Semokruli aqvs
wigns garedan.
sUra [arab. sûra] – muslimanTa
wminda wignis – yuranis
cal­
keuli Tavi.
surdokAmera [laT. sur­dus yru
-497-
sqe
da kamera] – kos­mo­navtikaSi:
la wertili Tanabrad aris
bge­
raT­Se­uRweveli kedle­
daSorebuli
centridan;
bis mqo­ne sadgomi, romel­
ase­Ti formis mqone sxeuli;
Sic mo­mavali kosmonavtebi
birTvi.
 s.-s radiusi, dedamiwis s.
im­
yo­febian xolme mar­to­o­
2. (wign.) risame moqmedebis,
ba­
Si xangrZlivi dro­is gan­
gav­
rcelebis are.
mav­
lobaSi (maTi Ser­Ce­vi­sa
 momsaxurebis s., gavlenis
da wvrTnis dros).
s.-ebi.
surOgat-i [laT. surrogatus
¥ sferuli (mniSvn. 1-isaT­
sxvis nacvlad moTavsebuli]
vis).
– 1. risame Semcvleli, ro­
mel­
sac namdvili sagnis,  s. zedapiri, s. sxeulebi,
s. ekrani, s. linza.
pro­duqtis mxolod zo­
gi­
 sferiuli. Scd.
er­
Ti Tviseba aqvs.
sfQnqs
-i [berZ. sphinx] – 1. Zv. eg­
2. (gadat.) yalbi, fal­
si­fi­ci­
vip­
teSi: uzarmazari qvis fi­
re­
buli ram.
gura
– adamianis Ta­
vis mqone
sUtreb-i [sanskr.] – Zv. in­
mwoliare lomi (faraonis
du­ri wminda (saRmrTo) da
Zlierebis gansaxiereba).
iuridiuli (Semdeg, ag­reT­ve,
2. berZnul miTologiaSi:
samedicino) wignebi, traq­
frTo­
sani arseba, romelsac
tatebi.
tani lomisa aqvs, Tavi da
sUfizm-i [< arab.] – mah­ma­
mker­
di qalisa.
dianobis mistikur-asketuri
3. (gadat.) saidumloebiT mo­
mimarTuleba, romelic me-8
culi vinme an rame.
saukuneSi warmoiSva.
4. viwrocxviriani maimuni pa­
sUfiqs-i [laT. suffixus bolos
vianebis saxisa.
mimagrebuli] – (gramat.)
5. erTgvari pepela.
si­
tyvis Ziris Semdeg mo­
Tav­sebuli afiqsi; bo­lo­ sqEma [berZ. schema garegnoba,
forma] – 1. naxazi, romelic
sarTi.
gamoxatavs risame mo­
wyo­
suflQor-i [fr. souffleur] –
bilobas, nawilebis ur­Ti­
mo­
karnaxe (TeatrSi).
er­TkavSirs.
sfEro [berZ. sphaira] – 1. dax­
 televizoris s.
Suli zedapiri, romlis yve­
2. risame gadmocema, aRwera
sqe
-498-
zo­
gadad.
3. mxatvruli nawarmoebis
 nawarmoebis s.
(ro­manis, moTxrobis, ki­
no­
¥ sqemuri da sqematuri.
suraTis ...) calkeuli epi­
 telefonis aparatis s. na­
zodi.
xazi., romanis s. gad­mo­cema.
 gamoTxovebis s., dasamax­
 sqematiuri Scd.
sov­
rebeli s.-ebi.
4.
Teatraluri
moRvaweoba;
sqemAtizm-i – gaubraloeba,
Teatri, s.-is ostatebi.
tra­
faretuloba azrov­ne­

s.-is novatori k. mar­
ja­
ba­
Si, risame gadmocemaSi,
niS­
vili.
ga­
mosaxvaSi.
¥
scenuri da sasceno
sqQzma [berZ. schisma] – mar­T­
(mniSvn. 1,4-isaTvis).
l­
madidebel da ka­To­li­
kur

s. garegnoba,s. monacemebi, s.
ek­
lesiaSi:
gan­
xeT­qileba,
me­tyveleba, s. xelovneba.
er­
Tiani eklesiidan raime
scEnar-i [it. scenario] – li­
nawilis gamoyofa.
te­raturul-dramatuli na­
sqolAstika [berZ. scholastikos
warmoebi, romlis mi­
xed­
vi­
swavluli] – formaluri,
Tac
idgmeba
kinofilmi.
cxov­rebasa da praqtikas
¥ sascenaro.
mo­
wyvetili codna; usagno
 s. masala, s. fakulteti.
msjeloba.
sqOlio [berZ. scholion] –
SeniSvna, ganmarteba, ro­
t
me­
lic ZiriTadi teqstis
qveS, gverdis qveda nawilSi
tAbel-i [germ. Tabelle < laT.
aris moTavsebuli.
tabella cxrili] – specialuri
scEna [laT. scaena < berZ. skene
dafa
muSa-mosamsaxureTa
karavi] – 1. Teatraluri war­
ga­mocxadebisa da iqidan
modgenisaTvis gankuTvnili
wasvlis
aRricxvisaTvis;
amaRlebuli moedani.
am dafaze dakidebuli Je­
 mbrunavi s., klebis s.
to­nebi.
2. piesis yoveli moqmedebis
metabele _ sawarmos, da­
we­
cal­keuli nawili; ga­
mos­v­
se­
b
u­
l
ebis
muSaki,
romelic
la.
ta­buliT aRricxavs sa­
mu­
 pirveli moqmedebis fi­
na­
Sa­
o
ze
gamocxadebas
da
iqi­
lu­ri s.
-499dan wasvlas.
¥ metabelisa.
 metabelesi Scd.
tAbldot-i [fr. table d’hôte]
– sastumroSi, restoranSi,
pan­
sionSi: saerTo sufra,
sa­
dac sauzme, sadili da
sxv. moaqvT garkveul dros
da saerTo menius mixedviT
yvelasaTvis.
tAblo [fr. tableau suraTi;
dafa] – specialuri fari
an ekrani, romelzedac qvey­
ndeba sxvadasxva Suquri
in­
formacia.
 stadionis t., vagzlis t.
tAbu [polinez. tabu] – 1. pir­
velyofil xalxebSi: raime
sityvis, moqmedebis, sagnis
akrZalva, romlis darRveva
crumorwmuneobrivi
war­
mod­
genis mixedviT TiTqos
ga­
moiwvevs ubedurebas, ze­
bu­
nebrivi Zalebisagan mov­
lenil sasjels.
2. saerTod raimes mkacri ak­
r­
Zalva.
 t. daado, yvelasaTvis es
iyo t.
tabUret-i [fr. tabouret] – xis
ubralo uzurgo skami.
 taburetka Scd.
tAverna [it. taverna] _ italiasa
da zog sxva qveyanaSi: sa­mi­
kitno, traqtiri.
tak
tavtOgrama [berZ. tauto igive
da gramma Cawera] – leqsi,
romlis yvela sityva erTi
da imave asoTi iwyeba.
tavtolOgia [fr. tautologie
< berZ. tauto igive da logos
sityva] – 1. imavis gameoreba
sxva sityvebiT.
2. logikaSi – msjeloba, ro­
melSic qvemdebare igi­ve­o­
biTia Semasmenlisa.
¥ tavtologiuri.
 t. epiteTi.
tAiga [Turq., iakut.] – xSiri,
ZiriTadad wiwvovani tye
evropis, aziis da amerikis
CrdiloeT nawilSi, ru­
seT­
Si.
 cimbiris t.
taQfun-i [ingl. typhoon < Cin.]
– ga­
manadgurebeli qariSxa­
li, grigali, romelic icis
samxreT-aRosavleT aziaSi
da wynari okeanis dasavleT
nawilSi (iaponiaSi, CineTSi
da sxvagan).
takElaJ-i [germ. Takelage <
holand.] – 1. gemis yvela
gemsarTavi afrebis marTvis
mowyobiloba.
2. gemis xelsawyoebis (gem­
sar­Tavebis, tro­
se­
bis) er­
Tob­
lioba tvir­
Tis awevisa
da ga­da­
ad­
gi­
le­
bisaTvis.
tal
-500-
tAlant-i [berZ. talanto] – 1.
lizebuli masala, romel­
sac deben WrilobaSi,Rru­
Si
gan­
sakuTrebuli niWi.
sisxldenis
SesaCereblad
2. antikur samyaroSi gavr­
an Cirqis Sesawovad.
ce­
lebuli fulis yvelaze
tAngens-i [laT. tangens Semxebi]
didi erTeuli.
– (maTem.) maxvili kuTxis
talQon-i [laT. talio (talio­
tri­gonometriuli funqcia,
nis) SurisZieba, Tavisi Za­
ro­melic marTkuTxa samku­
liT danaSaulis far­di]
Txed­
Si udris mocemuli
– gvarovnuli da mo­naT­m­
ku­
T
xis
pirdapir mdebare
f­
lo­beluri sa­zo­gadoebis
ka­Tetis Sefardebas meore
samarTalSi: sas­jelis zo­
ka­TetTan.
ma, romelic zus­tad Se­e­
 tangesi Scd.
sabameboda mi­ye­nebul zi­
ans (`Tvali Tva­li­sa wil, tAngo [esp. tango] – salonuri
nel­
tempiani cekva qal-va­
kbili kbilis wil~); gan­
sa­
Jisa; musika cekvisaTvis.
kuTrebiT mkveT­rad iyo ga­
moxatuli xa­
murabis ka­no­ tAndem-i [ingl. tandem] – 1.
neb­
Si.
orad­
giliani velosi pedi.
2. (gadat.) wyvilad.
tAlon-i [fr. talon] – patara
 t.-Si gamosvla.
ba­
raTi, rac risame miRebis
uf­
lebas iZleva.
tAnker-i [ingl. tanker] – Txeva­
 benzinis t.
di tvirTis (upiratesad
nav­Tobproduqtebis) ga­
da­
tAmbur-i [fr. tambour] – 1.
sa­
z
idi
gemi.
rkinigzis samgzavro va­go­
tAnk-i [ingl. tank] – mux­lu­xe­
nis daxuruli baqani.
biani sabrZolo TviT­
mavali
2. saTavsi – Senobis Se­
sas­
manqana,ro­
me­
lic qvemexebiTa
v­
lel karTan; icavs sad­
da
tyvi­
a
m
­
frqvevebiT
aris
goms ga­
redan haeris SeR­we­
aR­Wur­
vili.
visgan.

mZime
t., msubuqi t.
3. (arqit.) Senobis ci­
lin­
d­
¥ satanko.
ruli an mravalwaxnaga na­
 s. divizia, s. Seteva.
wili, romelsac eyrdnoba
gumbaTi.
tAnkist-i _ samxedro piri,
ro­melic satanko jarSi
tAmpon-i [fr. tampon] – ste­ri­
msa­xurobs.
-501-
tantAlos-i [berZ. Tantalos] –
taq
didi Sxamiani oboba; cxov­
robs miwaSi.
berZnul miTologiaSi: li­
diis mefe, romelsac Rmer­ tArif-i [fr. tarif < arab.] –
ra­ime saxis gadasaxadis
Tebma miusajes saukuno
(an sazRauris) ganakveTi
tan­jva-idga yelamde wyalSi,
(qarT. sinon. nixri).
mwi­
fenayofian xexilis qveS,
magram verc xils Wamda da taqikArdia
[berZ.
tachys
verc wyals svamda.
swra­fi da kardia guli] –
tantalosis tanjva _ ity­
(me­dic.) gulis aCqareba.
vian autanel tanjvaze, ro­
(Sdr. bradikardia).
de­
sac vinme axlos aris taqOmetr-i [berZ. tachos siC­
sa­
surveli mizanTan, magram
qa­re da metreô vzomav] –
ver aRwevs mas.
brun­vis siCqaris gasazomi
tAra [it. tara] – saqonlis Se­
xel­
sawyo.
sa­
fuTavi masala (yuTebi, tAtam-i [iap.] _ iatakze da­
sa­
tom­rebi, kasrebi da misT.).
feni Wilobi, romelsac di­
 minis t., qaRaldis t., t.di gamoyeneba aqvs iaponiis
is sawyobi.
yofaSi; t.-ze imarTeba Wi­
tAran-i rus. таран < berZ. ta­
daoba Ziudo.
ran­tô damangreveli] – 1. ked­ tAqsa1 [rus. такса germ. Dach­
lis sangrevi sabrZolo
shund] – patara ZaRli, ro­
iara­Ri (icodnen Zvelad).
mel­
sac grZeli tani da
2. (samx.) samxedro gemis
mok­le fexebi aqvs.
win gamoSverili wyal­q­ tAqsa2 [fr. taxe] – nixri.
ve­
Sa nawili; Zvelad iye­ tAqsi [fr. taxi] – dasaqiravebe­
neb­
dnen mtris gemze dar­
li avtomobili; aqvs mri­cx­
tymisaTvis.
veli, romelic uCvenebs gav­
tarAntela [it. taran-tella] – 1.
lili manZilis safasurs.
italiuri xalxuri swraf­
 msubuqi t., satvirTo t.
tem­
piani cekva; musika am
samarSruto taqsi _ iseTi
cek­visaTvis.
taq­
si, romelsac mgzavrebi
2. am cekvis tempis mqone mu­
ga­dahyavs
erTi, zustad
si­
kaluri nawarmoebi.
dad­genili marSrutiT.
tarAntul-i [it. tarantola] –
¥ taqsim, taqsis (`taqsis ga­
taq
-502-
mouZaxes~), taqsiSi.
magram sayovelTaod vrcel­
deba: taqsma, taqss, taqsSi.
taqsidErmia [berZ. taxis mo­
wyobiloba da derma ka­
ni, tyavi] – cxovelTa fi­
tulebis damzadeba.
taqsomOtor-i _ igivea, rac
taqsi.
¥ sataqsomotoro.
 s. parki.
 taqsamotori Scd.
tAqt-i1 [germ. Takt < laT. tac­
tus Sexeba] – 1. metruli mu­
sikaluri erTeuli.
 ornawiliani t., uvertiu­
ris daskvniTi t.-ebi.
2. erTmaneTis momdevno Ta­
na­zomieri moZraoba, dar­ty­
mebi.
3. raime meqanizmis samuSao
cik­lis nawili.
 Sigawvis Zravas dguSis
t.
¥ taqtiani.
 oTxtaqtiani Zrava.
 takti, taktiani Scd.
tAqt-i2 [fr. takt da tactus Se­
xe­
ba] – zomierebis grZnoba,
Ta­vis daWeris unari, Ta­
va­ziani moqceva visime mi­
marT.
¥ taqtiani.
 t. adamiani, t. saqcieli,
t. SeniSvna.
tAqtika [berZ. Taktike] – 1.
(samx.) brZolis nawarmoebis
Teoria da praqtika.
 sazRvao brZolis t.
¥ taqtikuri.
 t. amocana, jarebis t. mom­
zadeba.
 taktika Scd.
tAuer-i [ingl. Tower] – lon­
don­
Si: me-16-17 ss.-mde – me­
fis cixe-darbazi; Semdeg,
me-19 s-mde – saxelmwifo
sa­patimro, romelSic am­
wy­vdevdnen gansakuTrebiT
saSiS damnaSaveebs; amJamad
istoriuli muzeumi.
tele... [berZ. tēle Sors] – pir­
ve­li Semadgeneli nawi­li
rTuli sityvebisa mniS­
v­ne­
lobiT: 1. Sor manZilze an
gan­
xorcielebadi man­Zil­
ze.
 teleskopi, telegrafi.
2. sityvis `satelevizio~-s
Se­sabamisi.
 telekamera, telestudia.
telEgrama [berZ. tēle Sors
da gramma aso] – (moZv.).
igi­
vea, rac depeSa.
telEgraf-i [berZ. tēle Sors
da grafo vwer.] – 1. kav­
Sir­
gabmulobis sistema, ro­me­
lic uzrunvelyofs sa­de­
nebiT cnobebis miRebas da
-503swraf gadacemas Sor man­
Zilze eleqtruli sig­na­
le­
bis saSualebiT (morses
kodi).
 t.-is aparati.
2. kavSirgabmulobis sawarmo,
romelic axorcielebs de­
peSebis miRebasa da ga­da­
cemas.
 t.-is Senoba.
¥ satelevizio.
 s. kavSiri, s. kabeli.
televQzia [ingl. television <
berZ. tele Sors da laT. visio
xedva] – uZrav da moZrav
ga­
mosaxulebaTa
bgeriTi
ga­
dacema Sor manZilze da
ek­
ranze miReba eleqtroda radiokavSirebis sa­
Su­a­
le­
biT.
 feradi t., t.-is sistema,
t.-is programa.
¥ satelevizio.
 s. antena, s. filmi, s. ga­
da­
cema.
 50-60 wlebSi ixmareboda
ag­
reTve – telexedva, ramac
gav­
rceleba ver hpova.
televQzor-i [ingl. televisor
berZ. tēle Sors da laT.
visio xedva] – aparati sa­te­
levizio gadacemaTa da ma­
Ti bgeriTi Tanxlebis mi­
saRebad.
 t.-is ekrani, feradi t.
tel
¥ satelevizio.
 s. saxelosno.
telemeqAnika – 1. sa­war­moo
procesebis mar­
T­
va So­
ri
manZilidan kav­
Sir­
gab­
mu­
lo­
bis sa­
Su­
a­
le­
baTa ga­
mo­
ye­
ne­
biT.
2. mecnierebisa da teqnikis
dar­gi, romelic aseTi mar­
T­vis saSualebebsa da me­
To­debs swavlobs.
telepATia [berZ. tēle Sors
da pathos grZnoba] – movlena,
romelic gamoixateba erTi
piris
nevrvul-fsiqikuri
mdgo­
mareobis Sesaxeb in­
for­
maciis gadacemaSi me­o­
re pirisaTvis Sor man­Zil­
ze.
telEskop-i [berZ. tēle Sors
da skopeô vuyureb] – as­t­
ronomiuli optikuri xel­
sawyo cis mnaTobebze dak­
virvebis sawrmoeblad.
¥ teleskopuri.
 t. planetebi, marsis t.
dak­virvebebi.
¥ sateleskopo.
 s. linzebi.
teletAi p-i [ingl. teletype]
– telegrafis asosabeWdi
apa­
rati, romelsac aqvs sa­
beWdi manqanis ti pis kla­
viatura.
 t.-is lenti.
tel
-504-
¥ sateletai po.
 s. darbazi, s. aparatura.
tEleqs-i [ingl. te­lex] – sa­a­
bonento te­leg­
ra­fi­re­
bis
sa­
erTaSoriso qseli; sa­er­
TaSoriso ubnebze iye­neben
sixSiriseul te­
le­
grafis
arxebsa da radioarxebs.
telEfaqs-i [ingl. telefax tē­
le (graph) telegrafi da facs
(imile) gaakeTe msgavsi, sxva­
g­
varad faqsi] – 1. faq­si­mi­
lu­
ri kavSiri nabeWdi in­
for­maciis gadasacemad.
2. aseTi kavSiris gan­
xor­
ci­
elebisaTvis sa­
Wi­ro aparati,
romelic mi­er­Tebulia sig­
na­
lis mi­ce­misaTvis te­
le­
fon­Tan.
3. aseTi kavSiris abonentis
no­
meri.
4. TviT informacia, romelic
gadacemulia aseTi kav­Si­
riT.
 f.-is miReba, f.-is ga­
da­ce­
ma.
telEfon-i [berZ. tēle Sors
da phone bgera] – teqnikur
mo­
wyobilobaTa
sistema
la­
pa­rakis sadenebiT ga­
da­
sa­cemad Sor manZilze
eleq­t­ruli energiis sa­Su­
a­
le­biT.
 saqalaqTaSoriso t., t.-is
aparati, t.-ma dareka, t.-iT
daurekes.
¥ satelefono.
 s. sadguri, s. qseli.
 elsmeni Scd.
tEmbr-i [fr. timbre] – akus­
ti­kuri Tavisebureba (xmis,
musikaluri sakravisa).
 sasiamovno t.-is xma.
tEmp-i [it. tempo < laT. tem­tus
dro] – 1. musikaluri na­
war­moebis Sesrulebis sis­
w­rafis xarisxi.
 swrafi t.-is uvertiura.
2. risame mimdinareobis gan­
xor­cielebis siswrafis xa­
ris­
xi.
 mrewvelobis ganviTarebis
t.-ebi.
temperAment-i [laT. tempera­
me­nuntum Tanazomieri na­
re­vi] – fsiqikuri wyobis
Ta­viseburebani, romlebic
vlin­
deba garesamyarosTan
ada­
mianTa
urTierTobaSi,
mis qcevaSi.
 mgznebare t.
temperamentiani – cxoveli
tem­peramentis mqone; mgzne­
bare, energiuli.
 t. msaxiobi, t. cekvebi.
temperAtura [laT. tem­pe­
ratura swori Sefardeba, nor­
maluri mdgomareoba] – 1.
raime sxeulis, nivTierebis
siTbos xarisxi, done.
-505 wylis t., haeris saSualo
t., wylis duRilis t.
2. adamianis sxeulis siTbos
xarisxi, done, rogorc jan­
mrTelobis maCvenebeli.
 normaluri t., aweuli t.
3. (saub.) avadmyofobis dros:
sxeulis siTbos maRali
do­
ne (qarT. sinon. sicxe).
¥ temperaturuli.
 t. cvlilebani, Sigawvis
Zra­vis t. reJimi.
tEnder-i [ingl. tender < tend
momsaxureba] – 1. gan­
sa­kuT­
rebuli ti ­pis vagoni wylisa
da sawvavis Sesanaxad, ro­
me­
lic uSualod ebmis or­
T­qlmavals.
2. Ria konkursi raimes yid­
vis an romelime saqmis Ses­
rulebaze uflebis mo­sa­po­
veblad.
tendEncia [ger. Tendenz laT.
tendo miviswrafi] – 1. risame
ganviTarebis mimarTuleba,
midrekileba, miswrafeba.
 zrdis t., progresuli t.
2. winaswar SemuSavebuli
cal­mxrivi azri, romelsac
Tavs
axveven
mkiTxvels,
msme­
nels.
¥ tendenciuri (mniSvn. 2-isaT­
vis).
 t. kritika.
 tendenciozuri Scd.
ter
tEno [iap.] – iaponiis im­pe­ra­
toris tituli (misi ufro
cnobili titulia mikado).
tEnor-i [it. tenore] – 1. ma­ma­ka­
cis yvelaze maRali sa­sim­
Rero xma.
2. aseTi xmis mqone mom­
Re­
ra­
li.
tEnt-i [ingl. tent] – tilos
far­duli, Cardaxi mzisa da
wvimisagan dasacavad.
tErasa [fr. terasse] – 1. sa­
cx­ovrebeli saxlis mi­
Se­ne­
buli Ria aivani, romelsac
aqvs boZebze dayrdnobili
sa­xuravi.
2. Cveulebriv mr. terasebi
– ferdobze kibe-kibe ga­
Ce­
nili an gakeTebuli ho­ri­
zontaluri an odnav da­
qa­nebuli baqnebi. t.-ebaze
ga­Senebuli xexili.
 terasi Scd.
teritOria [laT. territorium]
– garkveuli sazRvrebiT Se­
mo­fargluli miwis sivrce
(nak­veTi).
 saqarTvelos erTiani (ga­
nu­yofeli) t., saxelmwifos
t., qalqis t., qarxnis t.
¥ teritoriuli.
 saqarTvelos t. saz­
R­
v­
re­
bi.
 teritorialuri Scd.
tErmin-i [laT. terminus saz­
ter
-506-
R­
vari] – sityva, romelic
zus­tad gadmoscems codnis
ra­
ime dargis cnebebs.
 filosofiuri t., ma­Te­ma­
ti­
kuri t.
 Termini Scd.
termQnal-i [laT. termina­
lis saboloo] – 1. mowyo­bi­
loba gamoTvliTi sis­te­mis
SemadgenlobaSi;
gan­
kuT­
vnilia sistemaSi in­for­
maciis Sesatanad da iqidan
gamosatanad.
2. bolo sadguri (rkinigzis,
metroplitenis).
sakonteQnero
termQnali
– sazRvao-savaWro navsad­
gu­
rebSi: saTanado me­qa­
niz­
me­
biT aRWurvili ad­
gi­li,
sa­
dac xdeba ge­meb­ze da­sat­
virTi da gad­
mo­satvirTi
kon­te­i­ne­re­bis da­
muSaveba.
terminAlur-i [laT. terminalis
dasasrulis momaswavebeli]
– (wign.) bolo, saboloo.
terminaluri mdgomareoba
– (medic.) sicocxlis uka­
nas­
k­
neli stadia, sasazRvro
mdgo­
mareoba sicocxlesa
da sikvdils Soris.
terminAtor-i < [laT. ter­mi­
no sazRvars vavleb, vyof]
– (astr.) sinaTlis (dRis)
da sibnelis (Ramis) saz­
R­vari planetis an misi
Tanamgzavris zedapirze.
terminolOgia [laT. terminus
sazRvari da logos moZRvreba]
– codnis garkveuli dargis
terminebis erToblioba.
 teqnikuri t., avto-sat­
raq­
toro t.
¥ terminologiuri.
 t. leqsikoni.
¥ saterminologio.
 s. komisia.
 Terminologia, Ter­
mi­
no­
lo­
giuri. sa­
Ter­mi­
no­logio
Scd.
tEror-i [terror SiSi, saSi­ne­
le­
ba] – politikur mo­
wi­
na­
aRmdegesTan
angariSis
gasworeba ZaladobiT (mok­
v­liTac ki).
 faSisturi t., t.-is msxver­
pli.
¥ teroristuli.
 t. aqti.
terOrizm-i – teroris po­
li­
tika da taqtika.
terOrist-i _ in­di­vi­du­a­
lu­
ri teroristuli aqtis
mom­
xre da monawile.
¥ teroristuli.
 t. organizacia.
terpEnTin-i [berZ. teretenthi­
nos] – fisovani wveni, ro­
me­lic wiwvovan xes sdis
Wri­
lobidan; ZiriTadi ned­
le­
ulia ski pidarisa da
-507ko­
lofinis misaRebad; iye­
ne­
ben medicinaSi, teq­
ni­kaSi
(laq-saRebavebis da­
sam­za­
deb­lad).
terpsQqora [berZ. Terpsichora]
– berZnul miTologiaSi:
mu­
za cekvisa da gunduri
ga­
lobisa;
warmodgenili
hyav­
daT qalad, romelsac
xel­
Si lira uWiravs.
tErcet-i [it. terzetto] – 1.
(mus.) igivea, rac trio.
2. (lit.) samstriqoniani stro­
fi sonetSi.
tErcia [laT. tercia mesame] –
1. musikaluri gamis mesame
sa­
fexuri; intervali pir­
velsa da mesame safexurebs
Soris.
2. (poligr.) sasaTauro Srif­
ti erTgvari.
tEst-i [ingl. test] – mokle
amo­cana, romelsac aZleven
ga­
mosacdel pirs misi go­
nebrivi ganviTarebis, mid­
re­
kilebisa da Se­
saZ­leb­
lo­baTa gamosacdelad.
¥ testuri.
 t. gamocdebi.
tEster-i [ingl. tester] – xel­
sa­
wyo risame (mag. eleq­t­
ronaTurebis
var­gi­si­
a­no­
bis) Sesamowmeblad.
tEqnika [berZ. techno os­ta­
teq
toba, xelovneba] – 1. Sro­
mis im iaraRebisa da sa­
Su­alebebaTa erToblioba,
rom­
lebic gamoiyeneba ma­
te­rialur
faseulobaTa
Se­saqmenlad.
 mowinave t., t.-is gan­vi­
Ta­
re­ba.
2. manqanebis, meqanikur mo­
wyo­bilobaTa da iaraRebis
erToblioba.
 sasoflo-sameurneo t.,
sam­Seneblo t., avto-sat­
raq­toro t., samxedro t.
3. erToblioba profesiuli
xer­xebisa, romlebsac iye­
ne­
ben raime saqmeSi.
 usafrTxoebis t., Wadrakis
TamaSis t., violinos dak­v­
ris t.
teqnQkuri – 1. teqnikasTan,
mis gamoyenebasTan da­kav­
Si­
re­buli.
 t. progresi, t. Ca­
mor­
Ce­ni­
lo­
ba.
2. manqanebis da meqanizmebis
muSaobasTan, warmoebis pro­
ces­
Tan dakavSirebuli.
 t. intelegencia, t. do­ku­
men­tacia.
 texnika, texnikuri Scd.
teqnQkos-i 1. saSualo teq­ni­
kuri ganaTlebis mqone spe­
cialisti.
 samTo t., inJinrebi da t.-ebi.
teq
-508-
2. teqnikis dargSi momuSave
piri.
 norCi t.-ebi.
 texniki, texnikosi Scd.
teqnOlog-i – warmoebis ro­
melime dargis teqnologiis
specialisti.
 inJiner-t., t.-meqnikosi.
 texnologi Scd.
teqnolOgia [berZ. techno
os­
tatoba, xelovneba da
logos moZ­Rvreba] – sawarmoo
procesebis
erToblioba
war­moebis garkveul dar­g­
Si; warmoebis xerxebis mec­
nieruli aRwera.
 Cais t., SeduRebis t., axa­
li t.-is danergva; av­to­
mo­
bi­
lis awyobis t.
¥ teqnologiuri.
 t. procesi.
 texnologia, texno­
lo­
gi­
u­ri Scd.
tEqst-i [laT. textum kavSiri,
SeerTeba] – dawerili raime
(literaturuli nawarmoebi,
Txzu­leba, sabuTi da misT.).
 `vefxistyaosnis~ t., sim­
Re­
ris t., depeSis t.
teqstolOgia [laT. textum
da berZ. logos moZRvreba] –
filosofiis dargi, ro­me­
lic kritikulad swav­lobs
li­
teraturis Zeglebs da
is­
toriul
dokumentebis
teq­
s­
tebs maTi mecnierulad
ga­mo­
cemis mizniT.
teqtOnika [berZ. tektoniko
mSe­
neblobis xelovneba] – 1.
geologiis dargi, romelic
swav­
lobs dedamiwis qer­
qis moZraobasa da de­
for­
ma­ciebs da maTTan da­
kav­
Si­
rebul Tvisebebs.
2. (arqit.) Senobis nawilebis
urTierTganlagebisa
da
mi­si formebis, pro­
por­
ci­
e­
bis Sefardebis Ta­vi­
se­
bu­
re­bani.
tvQst-i [ingl. twist] – cekva
erTgvari.
tQara [berZ. tiara] – 1. Zvel
aR­mosavleTSi: mefeebis, qu­
rumebis Tavsaburavi (ro­
gorc Zalauflebis sim­bo­
lo).
2. romis papis gvirgvini.
tQgel-i [germ. tiegel] – ce­cx­
lgamZle WurWeli, ro­mel­
Sic adnoben an axureben
sxva­
dasxva masalas, niv­
Ti­e­
re­bas.
¥ tigelisa.
 tiglisa Scd.
tQp-i [laT. typus anabeWdi,
for­
ma, nimuSi] – 1. sagnebis,
movlenebis garkveuli jgu­
fis nimuSi, saxe, forma.
 TviTfrinavis axali t.,
-509avtomobilis axali t.
2. mxatvruli saxe, romelSic
ganzogadebulia adamianTa
gar­kveuli jgufis Tvi­se­
be­
bi.
 qarTveli qalis t. mxat­v­
rul literaturaSi.
¥ ti puri da ti pobrivi
(mniSvn. 1-isaTvis).
 t. proeqti, t. magaliTi,
t. movlena.
 ti piuri Scd.
ti pQkon-i [berZ. typicon] – sa­
eklesio wesebis krebuli.
ti polOgia [berZ. typos ana­
beW­
di da logos moZRvreba]
– sagnebis an movlenebis
kla­
sifikacia maTi saerTo
ni­
San-Tvisebebis mixedviT.
tQrada [fr. tirade] – paTosiT
warmoTqmuli grZeli fraza,
replika, monologi.
tQran-i [berZ. tyrannos] – sas­
tiki mmarTveli, romelic
moq­
medebs TviTneburad da
ZaladobiT (sinon. des­po­ti).
¥ tiranuli.
 t. xelisufleba.
tirAnia [berZ. tirannia] – TviT­
nebobasa da Zala­
do­baze
dam­yarebuli mmarTveloba
(sinon. despotizmi).
tQraJ-i [fr. tirage] – 1. sesxis
an latariis mogebaTa ga­
Ta­maSeba.
tit
 saxelmwifo sesxis morigi
t.
2. beWdviTi gamocemis egzem­
p­larTa raodenoba.
 didi t. gamocemuli wig­
ni.
tQtan-i [berZ. Titan] – 1. ti­
ta­nebi – berZnul mi­To­
lo­
giaSi: uk­
vdavi arsebebi,
gi­
gan­tebi, rom­
lebic Se­
eb­
rZolnen olim­piel Rmer­
Tebs.
2. ityvian Zalian did mo­az­
rov­
neze, geniosze.
3. qimiuri elementi, fo­la­
dis­
feri magari liToni.
titAnur-i _ (wign.) uzar­ma­
zari [berZ. miTologiis uk­
vdavi uzarmazari arsebis
Ti­tan-is saxelis mixedviT].
 t. Zala, t. Sroma.
 titaniuri Scd.
tQtr-i [fr. titre] – warwera
ki­nofilmis kadrze.
tQtul-i [lat. titulus] – 1.
feodalur da burJuaziul
sazogadoebSi: sagvareulo
an boZebuli sapatio wo­de­
buleba.
 grafis t.
2. saerTod raime sapatio
wo­debuleba.
 Cempionis t.
3. wignis pirveli gverdi, ro­
melzedac mocemulia sa­
Ta­
tif
-510-
uri, avtoris gvari, ga­mo­ce­
mis adgili, weli da sxv.
¥
satitulo:
satitulo
fur­ce­li _ igivea, rac ti­
tu­li (mniSvn. 3).
tQf-i [berZ. typhos gonebis
dab­neleba, gaSeSeba] – ram­
de­
nime mwvave infeqciuri
da­
avadebis saerTo sa­xel­
wodeba.
tiflopedagOgika
[berZ.
typhlos usinaTlo da paida­
gô­giks] – pedagogikis dar­
gi,
romelic
amuSavebs
usi­naTloTa
da
cudad
mxed­velTa swavla-aRzrdis
sa­
kiTxebs (meTodebs).
tQfozi [it. tifosi (mr.) `ti­fi­
anebi~] – ase uwodeben ita­
liaSi fexburTis gul­Se­
matkivrebs.
tOga [laT. toga] – Zv. romis
sruluflebian moqalaqeTa
zeda tansacmeli – grZeli
wamosasxami.
¥ togisa.
 togasi Scd.
tOkai [< geogr. sax.] – un­
g­
ruli TeTri sadeserto
Rvi­no.
tolerAntoba [< laT. to­le­
rans (tolerantis)] – (wign.) sxvi­
si azrebis, rwmenis Sem­wy­na­
rebloba.
tomOhavk-i [ingl. tomahawk
in­
dielTa erT-erTi enidan
al­
gonk.] – CrdiloeT ame­
ri­kel indielTa sabrZolo
iaraRi – msubuqi najaxi,ro­
mel­
sac Soridan sasrolad
iyenebdnen.
tOn-i [berZ. tonos xmis amaR­
leba] – 1. (mus.) gan­saz­
R­
v­
ru­li sididis Sualedi or
mezobel bgeras Soris.
 dabali t., maRali t.-ebi.
2. mxatvrobaSi: feris esa Tu
is SesamCnevi sxvaoba (qarT.
sinon. elferi).
 naTeli t.-ebi, muqi t.-ebi.
3. saubris esa Tu is ieri
(qarT. sinon. kilo).
 mediduri t.
¥ tonaluri.
 t. gadasvlebi.
naxevartoni – musikaluri
in­
tervalebis sazomi er­
Te­
u­li – simaRlis mixedviT
um­ciresi manZili bgerebs
So­ris.
tOna [fr. tonne] – wonis er­
Te­uli zomaTa metrul sis­
temaSi: udris 1000 kg-s.
tOnaJ-i [fr. tonnage] – 1. ge­
mis (gemebis) wyalwyva an
tvir­
Tmzidaoba.
2. satransporto saSua­
le­
baTa, transportis tvir­
T­
mzi­daoba.
-5113. raime saqonlis gamoSveba
wo­
niT.
tOnga [ind.] _ indoeTSi: ve­
lo­riqSa.
tOnik-i [ingl. tonic] – ual­
ko­
holo gaziani sasmeli,
ro­
melsac iyeneben arayisa
da misT.-is gasazaveblad.
tonstUdia – kinowarmoebaSi:
xmis Casaweri studia.
tOnus-i [laT. tonus < berZ.
to­nos daZabva] – (fiziol.)
ner­vuli centrebisa da
kunTovani qsovilis aR­g­z­
ne­
ba daRlilobis gareSe.
topiAria [laT. topiaria me­
ba­
Reoba] – sabaRo de­ko­
ra­
tiuli
xelovneba
da
buC­qebisaTvis
sxvadasxva
cxo­velis, piramidebisa da
misT. formis micema.
topogrAfia [berZ. topos ad­
gili da graphô vwer] – geo­
de­
ziis nawili, romelic
Se­
iswavlis dedamiwis ze­
dapirs, misi gazomvis da
gegmaze an rukaze ga­mo­sax­
vis xerxebs.
¥ topografiuli.
 t. ruka, t. koleji.
topOnim-i – raime geo­gra­
fi­
uli adgilis (soflis,
mTis, tyis, mindvris da a.S.)
sa­
xelwodeba.
tot
toponQmika [berZ. topos ad­
gi­
li da onyma saxeli]
– 1. ro­
melime adgilis
ge­
o­
grafiul saxelTa er­
Tob­
lioba.
2. leqsikologiis nawili,
ro­melic swavlobs geo­
gra­
fiul saxelebs.
toreAdor-i [esp. toreados < toro
xari] – espaneTSi: xarebTan
brZolis monawile.
 toriadori Scd.
tOrpedo [laT. torpedo eleq­
t­ruli skarosi (Tevzia er­
T­g­vari)] – TviTmoZravi da
TviT­
marTuli
wyalqveSa
Wur­vi sigaris formisa.
tOrs-i [it. torso] – adamianis
tani ferweraSi. adamianis
gamosaxuleba
TabaSiriT
qan­
dakebaSi, torsi.
tOrf-i [germ. Torf] – Waobis
mcenareTa xrwnis Sedegad
warmoSobili mkvrivi masa;
iyeneben sawvavad, sasuqad.
tOst-i [ingl. toast] – 1. sad­
Reg­
rZelo.
2. cecxlze gaxuxuli dam­k­
raxuli an gamomSrali pu­
ris Txeli naWeri, tosti.
totalizAtor-i [fr. to­ta­lis­
teur] – 1. doRze mowyobili
meqanikuri mricxveli, ro­
me­
lic aCvenebs – romeli cxe­
tot
-512-
niT ra sanaZleoa dadebuli;
biuro, romelic iRebs sa­
naZ­
leos da gamarjvebuls
uxdis saTanado Tanxas.
2. doRze an sxva sportul
sa­
naxaobaze gamarTuli Ta­
maSi fulze.
totalitArul-i [fr. totali­
ta­ire] – sadac, ris drosac
aS­
kara teroristuli diq­
taturaa;
 t. reJimi, t. saxelmwifo;
igive totalitarizmi.
totAlur-i [fr. totall] –
(wign.) yovlismomcveli, sa­
yo­
velTao.
 t. omi, t. mobilizacia.
toqsikolOgia [< berZ. to­
xi­kon Sxami da logos moZ­R­
vreba] – mecniereba, ro­me­
lic swavlobs Sxamebis
Tvi­sebebs da maT moqmedebas
or­
ganizmze.
toqsQkur-i [< berZ. toxi­kon
Sxami] – Sxamiani mom­
wam­v­
le­
li.
 t. nivTierebani.
 toqsiuri Scd.
tOqsin-i [berZ. toxikon Sxami]
– Sxamiani nivTiereba, ro­
mel­
sac gamoyofs zogi mik­
roorganizmi, agreTve zogi
cxoveli da mcenare.
tragEdia [berZ. tragedia] – 1.
dramatuli nawarmoebi, ro­
melSic asaxulia mZaf­
ri
konfliqti, Zlieri xa­
si­
a­
Te­bisa da Rrma gancdebis
Se­jaxeba, rac Cveulebriv
gmiris daRupviT Tavdeba.
 Seqspiris t.-ebi.
2. (gadat.) saSineli ambavi,
ube­duri SemTxveva; mZime
gan­
cda, tanjva.
 t. datrialda, ojaxuri
t.
¥
tragediuli
(mniSvn.
1-isaT­
vis).
 t. Janri, t. msaxiobi.
¥ tragikuli (mniSvn. 2-isaT­
vis).
 t. SemTxveva, t. daRupva.
¥ satragedio (mniSvn. 5-isaT­
vis).
 s. aq araferia!
 traRedia, traRediuri, tra­
Ri­kuli, satraRedio Scd.
tragQkosi – tragediuli
ro­lebis
Semsrulebeli
msa­xiobi.
 traRikosi Scd.
tragikomEdia – 1. dramatu­
li nawarmoebi, romelSic
Se­xamebulia tragediisa da
komediis elementebi.
2. samwuxaro da, amave dros,
sa­sacilo mdgomareoba an
am­bavi.
tradQcia [laT. traditio ga­da­
-513cema, Txroba] _ is­tori­u­­lad
Camo­yalibebuli, Taobi­
dan
Taobaze gadacemuli ada­
Tebi, yofaqcevis normebi.
 erovnuli t.-ebi.
¥ tradiciuli.
 t. dResaswauli.
traeqtOria [laT. trajectorius
gadaadgilebasTan dakav­Si­
rebuli] – sivrceSi moZravi
raime wertilis an sxeulis
gza.
 Wurvis t., kosmosuri apa­
ra­
tis t.
 traektoria Scd.
trAverz-i [fr. traverse] – ge­
mis, TviTmfrinavis kur­sis
perpendikularuli mimar­
Tuleba.
trAvers-i1 [fr. traversée ga­
das­vla] – alpinistebis ga­
dasvla marSrutiT, rome­
lic gadis mTagrexilis
Txem­ze da moicavs ramdenime
mwervals.
trAvers-i2 [fr. traverse] – ga­
nivi Zeli, romelic ey­r­d­no­
ba vertikalur ko­lo­
nebs;
ka­
doni.
trAvma [berZ. trauma] – or­
ga­
nizmis daSaveba, rac ga­
mowveulia garegani ze­moq­
me­
debiT (daWriT, daJeJviT,
daw­viT da misT.).
tra
 xelis t.
¥ travmuli da trav­ma­
tu­
li.
 t. daSaveba.
travmatolOgia [berZ. tra­
u­ma
(traumatos)
Wriloba,
da­zianeba da logos moZ­
Rvreba] – medicnis nawili,
ro­melic swavlobs trav­
mul dazianebasa da misi
mkur­
nalobis meTodebs.
trAler-i [ingl. trawler] – 1.
tralebiT aRWurvili Tev­
z­saWeri gemi.
2. samxedro gemi, romelic
aR­Wurvilia traliT da
gan­
kuTvnilia
wyalqveSa
naR­
mebis mosaspobad.
trAl-i [ingl. trawl] – 1. tom­
riseburi didi bade gemidan
zRvaSi Tevzis saWerad.
2. mowyobiloba zRvis fske­
ris gamosakvlevad, iqidan
mce­
nareebisa da cxovelebis
amosazidad.
3. mowyobiloba wyalqveSa
naR­
mebis aRmosaCenad da
mo­sapoveblad.
trAmbler-i [fr. trembleur]
– karburatorSi Sigawvis
Zra­
vis anTebis sistemis
xel­
sawyo; gankuTvnilia ma­
Rali Zabvis eleqtrodenis
misawodeblad anTebis san­
T­lebisaTvis.
tra
-514-
trAmplin-i [fr. tremplin] – 1. trans... [laT. trans -ze, -Si;
Sem­deg, iqiT; gamWoli] –
asaxleti nageboba an mo­
pirveli Semadgeneli na­
wi­
wyobiloba xtomis sig­
r­
li rTuli sityvebis, ro­
me­
Zisa da simaRlis ga­sa­di­
lic aRniSnavs:
deblad.
1. sivrceSi moZraobas, mis ga­
 saTxilamuro t., wyalSi
dak­veTas.
xtoma t.-idan.
 transkontinentalu­
ri (tran­
2. (gadat.) sayrdeni, amo­
sa­
s­kontinenturi).
vali punqti raime moq­me­de­
2. raimes ganlageba iqiT, iqi­
bisaTvis.
Ta mxares.
tranzQstor-i [ingl. tran­
 transalpuri.
sis­tor] – 1. na­xev­rad­gam­ta­re­
3. gadacema raimes meS­
ve­o­
biani xel­sawyo eleq­t­ro­
biT.
signalebis ga­saZ­li­e­reb­lad
 transkrifcia.
da gar­da­saq­m­ne­
lad.
2. portatuli radiomimRebi, trAns-i [fr. transe] – fsiqikis
romelsac aseTi xelsawyo
aS­lilobis erT-erTi for­
aqvs.
ma, rodesac adamians cno­
¥ tranzistoruli.
biereba dabnelebuli aqvs da
 t. radiomimRebi.
igi avtomaturad asrulebs
trAnzit-i [laT. transitus gas­
rTul moZraobas.
v­
la, gadasvla] – tvirTis transgrEsia [laT. transgressio
ga­
dazidva an mgzavrTa ga­
gadasvla, gadaadgileba] –
dayvana transportis raime
xmeleTze zRvis gad­
mos­
v­
lis
saxeobiT erTi punqtidan
procesi; gamowveulia xme­
me­
oreSi gzad mdebare Su­
leTis daweviT (an, iSviaTad,
a­
leduri punqtis gavliT
oke­
anis
donis
aweviT).
an erTi saxelmwifodan me­
(sapirisp. regresia).
o­
reSi mesame saxelmwifos transkrQfcia [laT. trans­c­
gav­
liT.
riptio gadawera] – (enaTm.) ro­
¥ tranzituli da sat­ran­
zi­
melime enis bgeraTa zusti
to.
gadacema pirobiTi asoebiT
 t. (s.) mimosvla.
da ara am enis weris sis­
te­
¥ t. (s.) matarebeli, s. vaW­
mis saSualebiT.
roba, s. viza.
 laTinuri t., saerTaSori­
-515so t., fonetikuri t., ingli­
su­
ri t.
¥ transkrifciuli da sat­
ran­
skrifcio.
 t. (s.) niSnebi.
 transkri pcia, transk­
ri p­
ci­
uli.
satranskri pcio Scd.
translAcia [laT. translatio
ga­
dacema, gadmocema] – me­
ty­
velebis, musikis, ga­mo­
sa­
xulebis da misT. Sor
man­
Zilze gadacema radios,
te­
leviziis saSualebiT.
 koncertis t. sta­di­
o­ni­
dan.
¥ satransliacio.
 transliacia, sat­ran­s­li­
acio, transiliacia, sat­
ran­
siliacio Scd.
transliterAcia [laT. trans
-iT, gavliT da littera aso] –
(enaTm.] erTi damwerlobis
aso­ebis gadacema sxva dam­
wer­lobis asoebiT.
transmQsia [laT. transmissio
gadacema] – mowyobiloba
Zra­vadan manqanebis,Carxebis,
meqanizmebis moZraobis ga­
da­
sacemad.
¥ satransmiso.
 s. lilvi, s. Rvedi.
transpArant-i [fr. transparent]
– 1. qaRaldis furceli,
ro­
melzedac msxvili Savi
tra
xa­zebia gavlebuli; uxazo
sawer qaRalds udeben qveS,
rom weris dros striqonebi
swori gamovides.
2. CarCoze gamoWrili gam­
W­
virvale qsovili an qa­Ral­
di, romelzedac raime ga­
mosaxuleba an teqstia.
transplantAcia [laT. tran­s­
plan­tatio] _ (medic.) qsovilis
an
organos
gadanergva
mkur­
nalobis mizniT.
transpOrt-i [< laT. transporto
gadamaqvs] – 1. saxalxo me­
ur­neobis dargi, romlis
da­niSnulebaa adamianebis
ga­dayvana da tvirTis ga­da­
zidva; gadasazid da ga­
da­
say­
van saSualebaTa esa Tu
is saxeoba.
 saqalaqo (qalaqis) t., sa­
av­
tomobilo t., sazRvao t.,
sar­kinigzo (rkinigzis) t.,
sa­haero t.
2. samxedro flotis damxmare
gemi jaris gadasayvanad da
tvirTis gadasazidad.
 sadesanto t.
¥ satransporto.
 s. saSualebani, s. ma­
gis­
t­
ra­li.
transportQor-i [fr. tran­s­
por­teur] _ igivea, rac kon­
ve­
i­eri.
transpOrtir-i [< laT. tran­
tra
-516-
s­porto gadamaqvs] – naxazebze
kuTxeebis asagebi da ga­sa­
zo­
mi xelsawyo; Sedgeba sa­
xazavis da gradusebad da­
yo­
fili naxevarwrisagan.
trAnsfert-i da trAnsfer-i
[fr. tranfert] – (finans.) 1.
ucxo­ur valutis an oqros
ga­
dagzavna erTi qveynidan
me­
oreSi.
2. saxelobiT fasian qa­Ral­
debze uflebis ga­da­cema
erTi piris mier me­o­re­saT­
vis.
3. saxelmwifoTa Soris mo­
sax­leobis gacvla sa­
er­
Ta­Soriso SeTanxmebis sa­
fuZ­velze,
moqalaqeobis
av­tomaturi Secvla.
4. sportsmenebis (mag. fex­
bur­Telebis) yidva-gayidva.
transfErtul-i (finans.) –
ga­
dasagzavni.
transformAtor-i [< laT.
transformo gardavqmni] – apa­
ra­
ti, romelic eleq­t­ruli
de­
nis Zabvas gardaqmnis
(zrdis an amcirebs).
¥ satransformatoro.
 s. jixuri.
transformAcia [laT. tran­for­
ma­tio] da tran­
s­for­mQ­reba
[germ. tran­fo­ri­e­ren] – (wign.)
gardaqmna, saxe­cv­li­leba.
¥ satransformacio.
 s. aparatura.
transfUzia [laT. tranfusio]
– (medic.) (sisxlis) ga­das­
x­ma.
transcendentAlur-i [laT.
transcendens (transcendentis) rac
sazRvars scildeba] – 1.
idealistur filosofiaSi:
cdis gareSe arsebuli gan­
ye­nebuli – logikuri.
2. imanuel kantis idealistur
filosofiaSi: rac da­
fuZ­
ne­
bulia Semecnebis ap­
ri­
o­
ruli,
cdisagan
da­
mo­
u­
ki­
debeli
for­
mebis aRi­
a­
re­
baze.
trancendEntur-i [laT. tran­
scendens (transcendentis) rac
saz­
Rvars scildeba] – 1.
ide­
alistur fi­
lo­so­
fi­
a­
Si: cdis gareT ar­se­
buli,
Se­mecnebisaTvis mi­
uw­
v­do­
me­
li.
2. (maTem.) rasac algebrulad
ver gamoiangariSeben, rac
algebrulad ar ga­
mo­
i­
sa­
xe­
ba.
trAnSea [fr. tranchēe] – 1.
(samx.) viwro Rrma Txrili,
ro­melic mTlian xazad
aer­Tebs TavdacviTi po­
zi­ciebis yvela sacecxle
werts.
2. Rrmad da grZlad gaWrili
Txrili.
 sangrebis SemaerTebeli
-517t., sasilose t.
¥ tranSeisa.
 tranSeasi, tranSeia Scd.
trapEcia [< berZ. trapezion
magida] – 1. oTxkuTxedi ma­
gi­
da, romlis mxolod ori
gverdia paraleluri.
 avagoT t.
2. satanvarjiSo iaraRi –
wyvili TokiT Camokidebuli
horizontaluri RerZi.
 t.-ze varjiSi.
trAp-i [holand. trap] – kibe
(gemisa, TviTmfrinavisa; Te­
atrSi – scenis qveS Ca­
sas­
vleli).
trApez-i [berZ. trapeza] – 1.
eklesiaSi:
sakurTxevlis
tax­ti; TviT sakurTxeveli.
2. magida, sufra.
3. sadili, nadimi, wveuleba.
trAsa [germ. Trasse, fr. tra­ce]
– 1. Txrilis, kav­Sir­gab­
mu­
lobis xazis, mil­
sadenis da
misT. xazis, agreTve TviT­
mfrinavis, gemis moZraobis
mimarTuleba.
 gazsadenis t., sahaero t.,
sazRvao t.-ebi, baqo-je­i­ha­
nis navTobis t.
2. gza (Cveulebriv mTavari,
kar­gad nakeTebi).
 saavtomobilo t., uwyveti
moZraobis t.
trasolOgia [fr. trace kvali
tra
da berZ. logos moZRvreba] –
kriminalistikis
nawili,
romelic swavlobs dam­
na­
Savis mier danaSaulis ad­
gilze datovebul kvals.
traUler-i [ingl. trawler] –
zRvis TevzsaWeri gemi tra­
lebiT aRWurvili.
trAur-i [germ. Trauer] – 1. mwu­
xareba gardacvlilis an
ra­ime sazogadoebrivi uZ­
lu­
rebis gamo.
2. Savi tansacmeli an Savi
de­talebi tansacmelze.
trafAret-i [it. traforetto
gaxvretili] – 1. Txeli fir­
fita, romelSic amoWrilia
raime saxe an asoebi; iyeneben
kedlis, firniSis da sxvaTa
mosaxatavad, warwerebis ga­
sakeTeblad (daadeben ra­
ime zedapirs da zevidan
wa­usvamen saRebavs).
2. (gadat.) erTxel da samuda­
mod miRebuli, gacveTili
forma, mza nimuSi (sinon.
Sabloni, Stampi).
¥
trafaretuli
(mniSv.
2-isaT­
vis).
 t. frazebi, t. xerxi.
trAqea [berZ. tracheia] – (anat.)
sasunTqi mili; sasule.
trAqt-i [germ. Trakt] – (moZv.)
didi, farTo gza.
 safosto t.
tra
-518-
 trakti Scd.
trAqtat-i [leT. tractatus gan­
xilva] – 1. mecnieruli Sroma,
romelSic ganxilulia cal­
keuli sakiTxi.
 istoriuli t.
2. saerTaSoriso xel­
Sek­ru­
le­
ba.
 samSvidobo t.
 traktati Scd.
treQler-i [ingl. trailer] – 1.
avtomobili, romelic gan­
kuTvnilia mZime tvir­Ti­saT­
vis; igivea, rac tra­ileri.
2. aSS-sa da zog sxva qve­
ya­na­
Si: sacxovreblad mo­wyo­bi­
li avtomisabmeli; iye­neben
mogzaurobaSi.
trEk-i [ingl. track] – 1. igivea,
rac velodromi.
2. (fiz.) elementaruli na­
wi­
lakebis xiluli kvali
raime gamzom xelsawyoSi.
¥ satreko.
 s. velorbola.
trEl-i [it. trillo] – morakrake,
mTrTolavi xma – swrafi
mra­valjeradi cvla ori
sxva­dasxva xmisa.
trEnaJ-i [ingl. train wvrTna]
– wvrTna, varjiSoba.
trEning-i [ingl. training] –
wvrTna, wvrTnis reJimi.
trEst-i [ingl. trust] – erTi
ti ­pis ramdenime sawarmos
ga­erTianeba.
 samSeneblo t., saav­to­
mo­
bi­
lo t.
trQada [berZ. trias (triados) sa­
meba] – 1. hegelis ide­a­
lis­
tur filosofiaSi: ideis
sam­safexuriani ganviTareba,
romelic gansazRvravs mov­
le­
naTa ganviTarebis sam
sta­
dias.
2. (gadat.) sameba, sameuli.
 WeSmariteba, sikeTe, si­
la­
maze – ai sameba;
mama RmerTi, Ze RmerTi,
suli wmida – ai sameba.
trQbuna [fr. tribune] – 1. amaR­
lebuli adgili ora­
to­ri­
saTvis.
2. nageboba, romelsac aqvs
sa­fexurebad amaRlebuli
ri­gebi mayurebelTa da­
sas­
xdomad.
 stadionis t.
tribUnal-i [laT. tribunal sam­
sjavro] – sagangebo sa­
sa­
mar­Tlo.
 samxedro t., saerTaori­
so t.
trQbun-i [laT. tribunus] – 1.
Zvel romSi: sxvadasxva Ta­
namdebobis piris sa­
xel­wo­
deba.
2. ityvian gamoCenil sazoga­
do moRvaweze,romelic karg
-519oratorad da publicistad
iTvleba.
 saxalxo t.
trigonomEtria [berZ. tri­
go­non samkuTxedi da metreo
vzo­
mav] – maTematikis na­
wi­
li, romelic Seiwavlis
sam­
kuTxedis gverdebisa da
ku­
Txeebis Sefardebas.
¥ trigonometriuli.
 t. tabulebi.
 trigonometruli Scd.
triEnale
[fr.
triennale
(mdedr.)] – saerTaSoriso
ga­
mofena an festivali, ro­
me­
lic sam weliwadSi er­
Txel imarTeba.
triviAlur-i [fr. trivial] – 1.
siaxles, originalobas mok­
lebuli; gacveTili.
2. uxamsi, vulgaruli.
trQkon-i _ alpinistis fex­
sacmeli; aseTi fexsacmlis
Zirze damagrebuli fola­
dis wriapebi.
trikOtaJ-i [fr. tricotage] – 1.
manqaniT uqslod, windu­rad
damzadebuli qsovili.
 t.-is TeTreuli.
2. aseTi naqsovisagan dam­
za­debuli tansacmeli an
TeT­reuli.
 t.-is seqcia (maRaziaSi).
¥ satrikotaJo.
 s. fabrika.
trilQon-i
tri
[fr. trillion] –
aTasi miliardi (1 000 000
000 000).
trilOgia
[berZ.
trilogia]
–
er­
Ti
avtoris
sami
Txzu­
le­
ba, romelic
sa­
er­To CanafiqriT aris ga­
er­Tianebuli.
 k. gamsaxurdias t. `mTvaris
motaceba~.
trimUrt-i [sanskr.] _ in­du­
izmis sameba: brahma, Siva da
viSnu.
trQo [it. trio] – 1. sami mom­
Rer­lisa an sami dam­k­
vr
­ e­­
li­
sagan Semdgari an­
sam­
b­
li.
 medudukeTa t.
2. musikaluri nawarmoebi sa­
mi sakravisa da sami mom­
Rer­lisaTvis.
triOlet-i [fr. triolet] –
(lit.)
rva
striqonuri
leq­si, romlis meoTxe da
meS­
vide striqoni imeorebs
pir­
vels, xolo merve – me­
ores.
trQptiq-i [berZ. triptychos
sam­
magi] – 1. CanafiqriT ga­
erTianebuli sami suraTi.
2. samad mosakeci xati (qarT.
sinon. samkaredi an mokled
karedi.
 tri ptixi Scd.
tri
-520-
trQuk-i [fr. truc] – marjve,
msgavsi Ta­
Riani nageboba.
 ixmareba agreTve tri­
um­
efeq­turi ileTi, xerxi.
fa­
l
uri.
 akrobatuli t.
triumvQrat-i [laT. trium­vi­ triUfel-i [germ. Truffel] – 1.
Tirkmela, soko.
ratus < tres (trium) sami da vir
2.
saxelwodeba Sokoladis
kaci, mamakaci, moRvawe] – 1.
kan­
fetisa.
Zvel romSi I s.-Si (Zv. wel­
trQcefs
-i [laT. triceps sam­
Ta­
TaRr.): sami politikuri da
va] – (anat.) samTava kunTi
samxedro moRvawis kav­Si­
ri,
(mxris, wvivisa).
romlis mizani iyo umaR­
lesi Zalauflebis xelSi trOn-i [berZ. thronos] – mdid­
Cag­
deba.
ru­lad morTuli savarZeli
2. (gadat.) sami piris SeTanxmeba
amaRlebuli, gankuTvnili
raime mizniT erToblivi
me­fisaTvis; taxti.
moR­vaweobisaTvis.
 t. asvla (tronze aR­
say­
d­reba).
trQum-i [holand. trium] – ge­
mis SigniTa saTavsi qveda trOpar-i [gviand. berZ. tro­pa­
gem­
banisa da fskers Soris;
ri­on] – mar­T­
l­
madideblur
gankuTvnilia meqanizmebisa
ek­lesiaSi: salocavi leq­
da tvirTisaTvis.
se­bi an galoba raime dRe­
 trumi Scd.
sas­waulis an wmindanis pa­
tiv­
sacemad.
trQumo [fr. trumeau] – kedlis
maRali sarke.
trOpik-i [berZ. tropikos (kyklos)
mosabrunebli (wre)] – 1. ek­
trQumf-i [laT. triumphus] –
vatoridan CrdiloeTiT an
didi warmateba, brwyinvale
samxreTiT 23°27’-iT da­
So­
gamarjveba; am warmatebiT
re­
b
uli.
warmosaxviTi
wre
gamowveuli zeimi.
dedamiwis zedapirze.
¥ triumfuli da sat­ri­um­
2.
am wreebs Soris moqceuli
fo.
adgili – dedamiwis yvelaze
 t. (s.) msvleloba.
ufro cxeli sartyeli.
triumfuli
(satriumfo)
¥ tropikuli.
WiS­kari (an TaRi) – ra­
ime
 t. qveynebi, t. tyeebi, t.
didi gamarjvebis aR­sa­
si­cxe.
niS­navad age­
buli WiSkris
-521-
tropOsfero
[berZ. tropos
mob­runeba da sphaira bur­Ti,
s­
fero] – dedamiwis at­mos­
fe­
ros qveda nawili.
trOfei [fr. trophée] – 1. omis
dros gamarjvebulis mier
xelT Cagdebuli saWurveli
da sxva samxedro qoneba;
na­davli.
2. ornamentuli samkauli,
ro­
me­lic gamoxatavs sa­
Wur­vels, abjar-abgars.
trubAdur-i [fr. troubadour] –
me-11-13 ss.-Si: provanseli
(provansi _ ist. olqi sam­
x­
reT safrangeTSi) po­e­ti,
ro­melic umRerda ra­in­do­
bas da siyvaruls.
trUizm-i [ingl. truism] – sa­
yovelToad cnobili, gac­
veTili WeSmariteba; ba­
na­
lu­
roba.
trUpa [germ. Truppe] – Teatris
an cirkis msaxiobTa ko­
leq­tivi.
 sabaleto t.
tuAlet-i [fr. toilette] – 1. Cac­
muloba, morTuloba (upi­
ratesad qalisa).
 moduri t., sagzao t.
2. sarkiani magida, romelTa­
nac icvamen, irTvebian.
 kaklis xis t.
3. sapirfareSo, saWiro oTa­xi.
tUber-i
tun
[laT. tuber korZi,
xor­
cmeti] – zogi mcenaris
mi­wisqveSa gamsxvilebuli
Re­ro an fesvi.
 kartofilis t.
tuberkUloz-i [laT. tuber­
cu­lum korZi, xorcmeti] – 1.
sasunTqi sistemis mid­
re­ki­
leba infeqciisaken.
2. gadamdebi daavadeba, ro­
me­
lic azianebs filtvebs, ag­
reTve Zvlebs, saxsrebs da
sxv. (qarT. sinon. Wleqi).
 t.-is dispanseri.
 tuberkuliozi Scd.
tUmba [< berZ.] – 1. patara ka­
rada, romelsac sawolTan
dgamen.
2. ori dabali karada, rom­le­
bic gamoyenebulia saweri
magidis sayrdenad.
3. mrgvali nageboba afi­Se­
bis da gancxadebebis ga­sak­
ravad.
 tumboCka Scd.
tUng-i (Cin.) – tropikuli xe,
romlis Teslisganac iRe­
ben maRali xarisxis teq­ni­
kur zeTs.
 tungo Scd.
tUndra [< fin. tunturi] – de­da­
miwis arqtikuli sar­
tye­
lis
samxreTi zona – utyeo siv­
rce, sadac mudam si­
civea.
tun
-522-
tUnel-i [ingl. tunnel] – mi­
Je­bis mizniT.
 samTo t., saTxiulamuro t.
wis­qveSa, wyalqveSa an sam­
To
nageboba
rkinigzis, ¥ turistuli.
 t. marSruti, t. sagzuri,
sa­
avtomobilo gzebis ga­
t. sezoni.
sayvanad da sxv. miz­
ne­bi­
tUrist-i [fr. touriste] – piri,
saT­vis.
ro­melic turizms misdevs,
tUnika [laT. tunica] – usaxelo
tu­ristul mogzaurobaSi
an moklesaxeloebiani pe­
mo­nawileobs.
ran­
gi, romelsac Zv. ro­ma­
za­
e­
lebi icvamdnen togis (ix. tUrne [fr. tournēe] – 1. mog­
uroba wriuli mar­
SrutiT.
toga) qveS.
 t. evropis garSemo.
tUr-i [fr. tour] – raime Se­
jib­rebis, konkursis nawili, 2. msaxiobTa an sportsmenTa
sagastrolo mogzauroba
romelSic misi yoveli mo­
gar­
kveuli marSrutiT.
nawile erTxel gamodis.
 qarTvel msaxiobTa t. ame­
 saWadrako turniris pir­
rikaSi.
veli t., fexburTis Cem­pi­o­
¥ turnesi.
natis bolo t., pianistTa
 turnisa Scd.
konkursis SesarCevi t.
tUrbina [fr. tourbine < laT. tUrnir-i [germ. turnier] – spor­
tuli Sejibreba, romelSic
turbineus grigalisebri] –
yvela monawile erTmaneTs
Zra­va, romelic orTqlis,
TiTojer xvdeba.
airis an wylis energias
 saWadrako t.
me­
qanikur energiad gar­daq­
¥ saturniro.
mnis.
 s. cxrili.
 wylis t., orTqlis t.
tUf-i [germ. Tuff < laT. tofus]
 turbini Scd.
– vulkanuri warmoSobis
tUrizm-i [fr. tourisme] – 1.
an danaleqi forovani qani;
mog­zauroba ama Tu im mxa­
iye­neben saSen masalad.
ris, qveynis gacnobisa da
 erevnis t.
dasvenebis mizniT.
tUSe [fr. touchē < toucher
 saerTaSoriso t.
Se­xeba] – 1. (mus.) Ti­
To­e­
2. sportis saxeoba – jgufuri
u­li pianistisTvis kla­
laSqroba organizmis ga­ka­
viS­
ze TiTis dakvris da­
-523ma­
xasiaTebeli manera, rac
ga­
mocemul bgeras aZlevs
gan­
sakuTrebul elfers.
2. (sport.) klasikur Wi­da­o­
ba­
Si: moWidavis orive beWiT
erTdroulad xaliCaze Se­
xe­
ba (da gadagoreba), rac
da­
marcxebis niSania.
tUS-i1 [germ. Tusche] – spe­
ci­
aluri wylis saRebavi,
Sa­
vi an feradi; iyeneben
sa­
xazavad, saxatavad da sa­
werad.
 wiTeli t., t.-iT xazva.
tUS-i2 [germ. Tusch] – mokle
mu­
sikaluri misalmeba, ro­
melsac upiratesad sasule
orkestri asrulebs.
 t. daukres.
u
uvertQura [fr. ouverture] –
operis, sxva Teatraluri
war­modgenis
musikaluri
Se­
savali.
 `daisi~-s u.
¥ uvertiurisa.
 uvertiurasi Scd.
UvraJ-i [fr. ouvrage samuSao;
nawarmoebi] – didi for­ma­
tis mdidruli, uxvad da­su­
raTebuli gamocema.
ult
uzurpAtor-i [laT. usurpator]
_ is, vinc ukanonod Caigdo
xelSi Zalaufleba an mi­
iT­visa raime.
 u. xelisufleba.
uzurpAcia [laT. usurpatio] –
ukanonod xelSi Cagdeba
(Za­lauflebisa), miTviseba
(sxvisi uflebebisa).
Uzus-i [laT. usus] – 1. Cveva,
Cve­uleba.
2. xmareba, gamoyeneba.
uQkend-i [ingl. week-end <
week kvira da end bolo] _
`kviris bolo~; dasvenebis
dRe paraskev saRamodan or­
SabaT dilamde (romelsac
Cve­ulebriv atareben qa­
laq­
gareT).
ultimAtum-i [gviand. laT.
ul­timatum] – kategoriuli
mo­Txovna, romelsac Se­
us­
ru­leblobis SemTxvevaSi
moh­yveba di plomatiuri ur­
Ti­erTobebis gawyveta da
Zalis gamoyeneba.
 u. wamouyenes.
¥ ultimatumuri.
 u. moTxovna.
 ultumaturi Scd.
ultra... [laT. ultra iqiT, ga­
daR­
ma] – rTuli sityvis pir­
veli Semadgeneli nawili;
aRniSnavs risame farglebs
ult
-524-
gareT myofs, ukiduress.
 ultraiisferi, ultra­
mok­
le (talRebi).
ultrAbgera [laT. ultra iqiT,
gadaRma] – bgera, romelsac
adamianis yuri ver aRiqvams;
warmoadgens Zalian maRali
sixSiris drekad rxevebs.
ultraiQsfer-i [laT. ul­t­ra
iqiT, gadaRma]:
ult­ra­
iis­feri sxivebi –
ma­
Rali six­Si­ris eleq­t­ro­
mag­
nituri rxe­vebi op­
ti­kur
da ren­t­genis sxi­
vebs Soris.
Tva­liT ar aRiq­meba.
ultrAmokle [laT. ultra
iqiT,gadaRma] _ ultramokle
talRebi _ radiotalRebi,
ro­
melTa sigrZe 10 metrze
naklebia.
¥ ultramoklisa.
 ultramoklesi Scd.
universAlur-i [laT. uni­ver­
salis sayovelTao] – 1. rac
bevr rasme moicavs; mra­
val­mxrivi.
 u. codna.
2. rasac mravamxrivi da­niS­
nu­leba, gamoyeneba aqvs.
 u. saSualeba, u. saxarato
Con­Cxi, u. maRazia (mokled:
univermaRi).
universQada [universi(te­ti)
da (olimpi)ada] – stu­den­
tTa saerTaSoriso spor­
tu­li Sejibreba.
¥ universiadisa.
 universiadasi Scd.
universQtet-i [laT. universi­
tas (universitatis) erToblio­
ba]
– 1. umaRlesi saswavlebe­
li
da samecniero dawesebuleba,
romelsac aqvs sxvadasxva
sabunebismetyvelo-ma­
Te­
ma­
ti­kuri da hu­
ma­
nitaruli
gan­
yofileba (fakulteti).
 Tbilisis iv. javaxiSvilis
saxelobis u., oqsfordis u.
2. saxelwodeba dawe­
se­
bu­
le­
bisa, ro­
melic gankuTvni­
lia
zo­g ad­
s a­
g an­
m a­
n aT­
l eb­
lo
da sa­
mec­
ni­
e­
ro-po­
li­
ti­
ku­
ri
cod­
nis asamaRleblad.
 kulturis saxalxo u.
¥ sauniversiteto.
 s. saxelmZRvanelo.
univErsum-i [laT. universum]
(filos.) mTliani samyaro;
yvela arsebuli.
unikAlur-i [laT. unicum er­
Ta­derTi] – rac unikums war­
mo­adgens; Zalian iSviaTs.
 u. eqsponati, u. eqspe­ri­
men­ti.
unQkum-i [laT. unicum er­Ta­
der­Ti] – Zalian iSviaTi
ram.
unitArul-i [fr. unitaire – mTli­
ani, erTiani, ga­
er­
Ti­
a­
ne­
buli] _
uni­taruli sa­
xelmwifo _ ise­
-525Ti sa­xel­m­wi­fo, romelic ar
aris da­yo­fili federaciul
ele­men­tebad (Statebad, mxa­
re­
e­
bad da sxv.).
unifikAcia da unificQreba
[laT. unus erTi da facio va­
keTeb] – saerTo normaze
ga­
dayvana; gaerTianeba.
 terminebis u.
urAnia [berZ. Urania] – ber­Z­
nul miTologiaSi: 1. as­t­
ro­
nomiis mfarveli mu­za;
war­modgenili hyavdaT qa­
lad, romelsac xelSi glo­
bu­
si uWiravs.
2. afrodites erT-erTi epi­
Te­
ti.
urbanizAcia [fr. urbanisation
– < laT. urbanus qalaqisa] –
1. mosaxleobis, ekonomikisa
da kulturis Tavmoyra did
qalaqSi.
2. qalaqis cxovrebis Ta­vi­se­
burebebis gavrceleba.
 soflis u.
urbanQstika – xuroT­moZ­R­v­
rebis dargi, romlis saq­mea
Tanamedrove didi qa­la­
qe­
bis daproeqteba da mSe­
neb­
loba.
uranogrAfia [berZ. uranos
ca, zeca da graphô vwer] –
(astr.) Tanavaskvlavedebisa
da SeuiaraRebeli TvaliT
uti
xiluli varskvlevebis aR­
wera.
urAnos-i [berZ. Uranos] – 1.
ber­Znul miTologiaSi: cis
Rmer­
Ti, geas (dedamiwis)
Svi­
li; taxtidan Camoagdo
Tavisma Svilma kronosma.
2. (astr.) mzidan rigiT meS­
vi­
de planeta didi mzis
sis­
temisa.
Urna [laT. urna] – 1. specialu­
ri yuTi, romelsac aqvs Wri­
li biuletenebis Casayre­
lad faruli kenWisyris
dros.
2. WurWeli an yuTi, romelic
dgas quCebSi papirosis nam­
wvavebis, risame narCenebis
Casayrelad.
3. WurWeli, romelSic inaxa­
ven micvalebulis kremaciis
(dawvis) Sedegad darCenil
ferfls.
Util-i [laT. utilis sasargeblo]
– narCenebi (jarTi, Cvrebi,
qa­
Raldi da sxv.), romlebic
ga­mousadegaria, magram var­
ga gadasamuSaveblad, ro­
gorc nedleuli.
 u.-is Segroveba, u.-is Ca­
ba­reba.
utilizAcia [laT. utilis ga­
mo­yeneba] – gamoyeneba ri­
sa­me.
utilitArizm-i [< laT. uti­
uto
-526-
litas sargebloba] – 1. ide­
obieqti (gmo) – mecniereba
a­
listuri
filosofiur`ga­
moucnobi mfrinavi obi­
eTi­kuri moZRvreba, romlis
eq­tebis~ (e.w. `mfrinavi Tef­
mi­
xedviTac adamianis mo­
Sebis~) Sesaxeb.
ra­
lis safuZvlad iTvleba USu [Cin. sity. samxedro xe­
sargeblobis princi pi.
lov­
neba] – CineTis samxedro
2. miswrafeba imisaken, rom
xelovneba, romelic Sei­
yve­
laferSi naxon sar­geb­
cavs specifikur varjiSebs,
lo­ba, gamorCnen rasme.
brZo­
lis ileTebs sxva­
utOpia [xelovn. utopia da
da­sxva saxis iaraRTan da
berZ. u ar da topis adgili
mis gareSe, romelic xels
(e.i. ararsebuli adgili] –
uwyobs xelovnebis srul­
1. (wign.) fantastikuri ram,
yofas, sportis saxe.
ga­
nuxorcielebeli ocneba.
 flobde u. ileTebs.
¥ utopiuri.
 u. gegmebi.
2. ganuxorcielebeli ocneba,
f
fan­tazia.
utopiuri socializmi – fa [it. fa] – musikaluri gamis
moZ­
R­v­reba
sazogadoebis
meoTxe bgera; am bgeris aR­
Zir­fes­viani socialisturi
mniSvneli noti.
gar­daq­mnisa da idealuri fAbrika [laT. fabrica sa­
xe­
sa­
zo­gadoebis Seqmnis Se­
los­
no] – samrewvelo sa­
sa­
xeb, rac ar emyareboda
war­mo, romelic uSvebs upi­
sa­
zo­gadoebis evoluciuri
ratesad msubuqi da kvebis
gan­
vi­
Tarebis obieqturi ka­
mrewvelobis saqonels.
no­
ne­bis codnas.
 qaRaldis f., fexsacmlis
utrQreba [< germ. utrieren] –
f., makaronis f.
(wign.) metismetad ga­xaz­va
¥ fabrikuli da safabriko.
ri­
same, gazviadeba; uki­
du­
 f. (s.) warmoeba, s. ko­
mi­
re­
sobamde miyvana da maTi
te­ti.
damaxinjeba.
mefabrike _ igivea, rac fab­
ufolOgia [ingl. UFO anda
ri­kanti.
ufo (mr. ufos) Unidentified Flying
¥ mefabrikisa.
Object gamoucnobi mfrinavi
 mefabrikesi Scd.
-527-
fabrQkant-i – fabrikis pat­
fak
f.-Si Sevida.
fazAneb-i [berZ. phasianos (or­
roni.
nis) fazisis (frinveli) <
fabrQkat-i [laT. fabricatus dam­
Phasis axlandeli md. rioni
za­debuli] – mza safabriko
saqarTveloSi] – frinveli
nawarmi, warmoebis sa­bo­lo­
(xoxobi) qaTmis ojaxisa;
od damuSavebuli pro­
duq­
Zvir­
fasi gareuli frinveli,
ti.
nanadirevi.
naxevrad fabrikati – na­wi­
lobriv damuSavebuli pro­ faQans-i [fr. faience] – 1. Ti­
xis masa, romelSic Se­
re­
duqti, romelic Sem­deg sa­
u­lia TabaSiri da sxva
bolood unda da­mu­Sav­
des.
niv­Tierebani; iyeneben ke­
 naxevarfabrikati Scd.
ra­mikul nakeTobaTa da­sam­
fAbula [laT. fabula] – mxat­
zadeblad.
vruli nawarmoebis Si­
na­
mom­
ar­si, masSi asaxuli ambebi, 2. am masis nakeTobani ga­
wvari da moWiquli (qarT.
Txroba, istoria.
si­non. qaSanuri).
 romanis f.
 f.-is WurWeli.
¥ fabuluri, fabulisa.
 f. damTxvevebi.
fAil-i [ingl. file] – 1. Txeli
 fabulasi Scd.
plas­
tikis yda an parki qa­
Raldebis Sesanaxad.
favOrit-i [fr. favorite (mdedr.)
2. kompiuterul mexsierebaSi
< laT. favor ke­
Til­gan­wyo­bi­
garkveuli wesiT Caweril
leba] – 1. adamiani, ro­me­lic
mo­nacemTa ganuyofeli er­
sargeblobs gav­le­niani pi­
Toblioba, romlis wakiTx­
ris ke­Til­gan­wyo­bilebiT.
va erTdroulad xdeba.
2. raime SejibrebaSi: spor­
t­
smeni (doRSi – cxeni), ro­ fAkel-i [< berZ. phakelos kona,
melsac meti Sansi aqvs pir­
Sek­
vra] – lampari, sanaTi, ro­
ve­
li adgilis da­kavebisa.
me­lic kaSkaSa aliT iw­
vis,
Sedgeba
joxisagan,
ro­
m
el­
fAza [fr. phase < berZ. pha­sis
sac erTi mxridan Se­
mox­
ve­
gamovlena] – (wign.) cal­ke­
uli
aqvs
ZenZi
(Cla)
gaJ­
R
en­
uli stadia, mizezi raime
Tili sawvavi siTxiT.
mov­lenis an procesis gan­
vi­
TarebaSi.
fakElcug-i [germ. Fakelzug <
 molaparakeba garkveul
Fakel CiraRdani da Zug svla,
fak
-528-
procesi] – CiraRdnebiani
svla.
fAkir-i [arab. faqir Raribi]
– 1. moxetiale muslimani
be­
ri; davriSi. 2. indoeTSi:
mo­
xetiale beri, romelic
fokusebs akeTebs, gawvrT­
nil cxovelebs aCvenebs da
sxv.
fakUltet-i [< germ. Fakultat
< laT. facultatis unarianoba,
SesaZlebloba] – umaRlesi
saswavleblis ganyofileba,
sadac aswavlian garkveul
momijnave samecniero dis­
ci p­linebs.
 universitetis sxvada­s­x­
va f., samedicino uni­ver­
si­
tetis samkurnalo f.,
teq­nikuri
universitetis
av­tomeqanikuri f.
fakultAtur-i [fr. facultattif
< laT. facultas (facultatis);
una­rianoba, SesaZlebloba]
– SesaZlebeli, ara­sa­val­
de­
bulo;
warmodgenili
asar­Cevad; moqmedi dro da
dro.
 istoriis f. kursi.
fAlanga [berZ. phalanx (pha­lan­
gos)] – 1. Zvel saberZneTSi:
qve­
iTi jaris sabrZolo
wyo­ba – erTmaneTTan mij­
ri­
li
mwkrivebi;
fleSi
(fle­Sebi).
 bagrationis f. (fleSebi).
2. falangebi – TiTebis mok­
le lulovani Zvlebi.
fAlos-i [berZ. phallos] – ma­ma­
ka­cis sasqeso or­
ga­
no, ro­
gorc bunebis mwar­mo­
e­
be­li
Zalis simbolos ga­
mo­xa­
tu­leba; Tayvans scem­dnen
Zve­li xalxebi (`fa­
losis
kul­ti~).
falsifikAtor-i – fal­si­
fi­kaciis Camdeni, gam­yal­
be­
beli.
falsifikAcia [laT. fal­si­fico
vayalbeb] da fal­
si­fi­cQ­
re­ba [germ. falsifizieren] – 1.
risame gayalbeba.
 istoriuli faqtebis f.
2. risame xarisxis ga­
ua­­
re­se­
ba.
 Rvinis f., Cais f.
fAlcet-i [it. falseto] – 1. mom­
Rer­lis xmis gan­
sakuTrebiT
maRali registris bgera.
2. mamakacis Zalian wvrili,
qa­lisebri xma.
familiAruli [laT. familia­
ris ojaxuri, saojaxo] – me­
tis­
metad Sinauruli, mo­
u­
ri­
debeli (qceva, ur­
Ti­
er­
Toba
da sxv.).
 f. toni, f. mimarTva vin­
me­sadmi.
 familaruli Scd.
-529-
far
fanabEria [holan. fanaberia] fantAstika – 1. fantaziasTan
– qedmaRloba, mediduroba,
gul­zviadoba; ampartavnoba,
bRen­Ziaoba, yoyoCoba, ku­
dab­
zikoba.
fanAtizm-i [fr. fanatisme] – 1.
relogiuri rwmeniT uki­du­
resi gataceba; brmad­mor­w­
muneoba.
2. (gadat.) raime saqmiT an
ide­iT ukiduresi gataceba.
¥ fanatikuri.
 f. rwmena.
 fanatiuri Scd.
fanatQkos-i [laT. fanaticus
ga­
S­
magebuli] – fanatizmiT
Sep­
yrobili adamiani; brmad­
mor­wmune.
fantAzia [berZ. phantasia war­
mosaxva] – 1. SemoqmedebiTi
warmosaxvis, warmodgenis
unari.
 mdidari f.
2. warmosaxvis produqti, oc­
neba.
fantasmagOria [berZ. phan­tas­
ma moCveneba da vla­
pa­
rakob]
– fantastikuri warmodgena
risame Sesaxeb; bodviTi
Cve­
nebani; ararealuri, moC­
venebiTi ram.
fAntast-i – mwerali – fan­
tas­tikuri
nawarmoebebis
av­tori.
dakavSirebuli, gamogoni­
li, zRapruli, ararealuri
ram.
2. literaturuli nawarmoebi,
romlebSic aRwerilia ga­
mo­gonili, zebunebrivi am­
be­
bi.
fantastikuri – fantastikiT
(mniSv. 2) gamsWvaluli, fan­
tas­
tikaze damyarebuli.
 f. romani, f. kinofilmi.
 fantastiuri, fantasturi
Scd.
fAntom-i [fr. fantône berZ. phan­
tasma moCveneba] – 1. Zalaze
uc­nauri, fantastikuri mov­
lena; moCveneba.
2. sxe­
u­
lis an misi nawilis
mo­deli naturaluri si­di­
di­sa; iyeneben Tval­sa­
Ci­no­
e­bisaTvis samedicino sas­
wav­lebelSi da sxv.
fantOmur-i – tkivili (me­
dic.) – tkivilis grZnoba
am­putaciis Semdeg ara­
ar­
se­
bul kidurebSi.
farAon-i [fr. pharaôch < eg­
vi pt.] – Zveli egvi ptis me­
fe­Ta tituli.
fanfAron-i [fr. fanfaron] –
mkvexara baqia, trabaxa.
 namdvili f.-ia.
farvAter-i [holand. var­a­ter]
far
-530-
– (zRv.) sanaosnod ga­
mo­sa­
de­
gi wylis sivrce, vi­sime
far­vaterSi svla (yof­
na
da sxv.) – visame po­
zi­ci­
a­
ze, visame gavlenis qveS
yofna.
farenhAit-is Termometri –
Termometri, romlis ska­la­
zec yinulis dnobis wer­
tilia aRniSnuli +32°-iT,
xo­
lo wylis duRilis wer­
tili +212°-iT.
fAr-i [fr. phare kunZuli fa­
ro­
sis saxelis mixedviT
aleq­
sandriis (egvi pte) ax­
los, romelic ganTqmu­li
iyo Zvelad Tavisi SuquriT]
– eleqtruli fari av­to­
mo­
bil­
ze, motociklze da a.S.
gzis gasanaTeblad.
 avtomobilis f.
farisEvel-i [Zv. ebr. fe­ru­Sim
– gamoyofili, kenti] – Zv.
eb­
raelTa polit.-re­li­
gi­
u­ri seqtis wevri. es seq­
ta arsebobda sa­
du­ke­
vel­
Ta
gver­diT Zv. w. II s-dan ax. w.
II s-mde. qa­da­
geb­da we­se­bis
mkac­rad dac­vas,sa­i­qio cxov­
re­
bisaTvis zrun­
vas, eb­r­Zo­
da eli­nis­tur kul­turas,
WeS­
ma­ri­tebad
acxa­
debda
sa­
ku­Tar
Se­xe­du­lebebs.
mxi­
le­bul iq­nen saR­vTo we­
se­
bis, mxolod ga­reg­nul
aR­s­
ru­
le­
baSi ieso qris­
tes mi­
er, romelsac dev­nid­
nen da kriWaSi edgnen mas.
sas­ti­
kad dasajes kidec is
jvar­
ze gakvriT.
farmakolOgia [berZ. pharma­
kos wamali da logos moZRvre­
ba] – mecniereba, romelic
Se­iswavlis
samkurnalo
niv­
TierebaTa
moqmedebas
organizmze (qarT. sinon.
wa­malTmcodneoba).
¥ farmakologiuri da sa­
far­makologio.
 f. (s.) gamokvleva.
farmAcevt-i – afTiaqis muSa­
ki, romelsac farmacevtu­
li ganaTleba aqvs.
farmacEvtika [berZ. pharma­
keu­tike] _ igivea, rac far­
macia.
¥ farmacevtikuli da far­
ma­cevtuli.
 f. koleji, f. ganaTleba,
f. cnobari.
 farmacevtiuli Scd.
farmAcia [berZ. pharmakeia wa­
mali] – mecniereba,romelic
Seiswvalis samkurnalo wam­
liT saSualebaTa mopovebas,
damzadebas, Senaxvisa da
gacemis wesebs.
fArs-i [fr. farse] – 1. saxal­xo
Teatris saxeoba, rome­
lic
-531farTod iyo gavrcelebuli
Sua saukuneebSi dasavleT
evropaSi.
2. msubuqi komedia, vodevi­
li erTgvari uxam­so Si­na­
arsisa.
3. (gadat.) cinikuri xumroba,
masxroba.
fArS-i [rus. фарш < fr. farce]
– dakepili da Sezavebuli
xor­ci an sxva ram produqti
saW­mlis
mosamzadeblad:
sa­
teni.
fAs-i [fr. face] – winamxare, wi­
na xedi.
fAsad-i [fr. facade] – Senobis
gareTa mxare.
 wina f., gverdiTi f., ukana
f.
fAson-i [fr. fason] – 1. forma,
modeli, romlis mixedvi­
Tac aris Sekerili raime
(tan­sac­
meli, fexsacmeli).
2. raime nakeTobis garegnuli
Sesaxedaoba, forma.
3. (saubr.) raime garkveuli
xer­xi, manera.
fatAlizm-i [< laT. fatalis sa­
bediswero] – (wign.) be­
dis­
weris (fatemis) ar­se­bobis,
winaswar gan­
saz­Rvruli be­
dis gar­
dauvlobis rwmena.
fatAlur-i [laT. fatalis] –
(wign.) TiTqos gangebiT
faq
gar­
dauvali; sabediswero.
 f. SemTxveva.
fAta-mOrgana [it. fata mor­
gana] – miraJis na­
ir­
sa­
xe­
o­ba,
romlis drosac ho­
ri­
zon­
tze Cndeba Soreuli kun­
Zu­lebis, mTebis, qalaqebis
da sxv. obieqtebis swra­
fad cvalebadi da da­
ma­
xin­
jebuli ga­
mo­
sa­
xu­
le­
bani.
fAtum-i [laT. fatum] – (wign.)
gar­
dauvali bedi, be­
dis­
we­
ra.
fAuna [laT. fauna] – cxovelTa
samyaro (Sdr. flora).
 saqarTvelos flora da
f., zRvis f., tropikuli f.
¥ faunisa.
 faunasi Scd.
fAqs-i [ingl. fax < laT. fax
si­mile Seqmeni msgavsi] – mo­
wyobiloba brtyel ga­mo­
sa­
xulebaTa cifruli sa­
xiT
gar­
dasaqmnelad da sa­te­
le­
fono xaziT maT ga­da­
sa­cemad. am gziT mi­
Re­
bu­
li
Se­tyobineba.
faqsQmile [laT. faxsi­mi­le ga­
a­keTe msgavsi] – xel­
na­
weris,
sabuTis, visime xel­moweris
zusti piri.
fAqt-i [laT. factum ga­ke­Te­
buli] – namvilad mom­
x­
dari
ambavi, movlena, Sem­
Tx­
ve­
va.
faq
-532-
 istoriuli f., f.-ebis gan­
zogadeba.
¥ faqtobrivi.
 f. monacemebi, f. masala,
f. viTareba.
 faqtiuri Scd.
fAqtor-i [laT. factor m­ke­Te­
beli, mwarmoebeli] – (wign.)
raime procesis, mov­
lenis
mizezi.
 mniSvnelovani f.
fAqtura [lT. factura da­mu­
Saveba, agebuleba] – 1. mxat­
vruli nakeTobis zedapiris
Tavisebureba.
 naxatis f.
2. gasayidad gagzavnili sa­
qon­
lis darTuli sia, ro­
mel­Sic aRniSnulia sa­qon­
lis saxelwodeba,ra­o­de­noba,
gasayidi fasi da sxv.
¥ faqturisa.
 faqturasi Scd.
fASa [Turq. pasa] – umaRlesi
samxedro an samoqalaqo wo­
debuleba Zvel os­
ma­leTSi
(TurqeTSi), egvi pteSi da
zog. sxv. muslimanur qve­
ya­naSi.
¥ faSisa.
 faSasi Scd.
fASizm-i [it. fascismo] – yve­
la­
ze ufro agresiuli po­
litikuri mimdinareoba da
aSkara diqtaturis forma,
axorcielebs Sovinizmisa
da rasizmis politikas.
¥ faSisturi,
 f. reJimi.
fASist-i – faSizmis momxre;
fa­Sisturi
organizaciis
wev­ri.
¥ faSisturi.
 f. partia.
federAlizm-i [fr. féderalisme
< foedus kavSiri] – 1. sa­
xel­
mwifo wyobilebis fe­
de­raluri sistema; risame
struq­tura,
damyarebuli
fe­deraciis princi pze.
2. politikuri mimdinareoba,
romelic cdilobs aseTi
sis­
temis Seqmnas.
federAcia [fr. federation <
laT. foederare kavSiri] – 1.
sa­xelmwifo Sekvra, wyo­
bi­
lebis forma, rom­
lis
dro­
sac ramdenime da­mo­
u­
ki­debel
sa­
xel­
m­
wi­
fos­
gan
Seq­
mnilia erTi mTliani
sa­xelmwifo.
2. calkeul organizaciaTa,
sa­zogadoebaTa kavSiri.
 fexburTis f., saWadrako
f.
¥ federaciuli.
 f. saxelmwifo.
feEria [fr. féerie < fée feria]
– 1. Teatraluri an sacirko
sa­naxaoba zRapruli Si­
na­
-533ar­sisa, dadgmuli sxva­da­
sxva scenuri efeqtis ga­
mo­
ye­
nebiT.
2. (gadat.) momxiblavi, mo­
ma­
ja­
doebeli sanaxaoba.
feeriul-i – feeriis xa­si­
a­
Ti­sa; momxiblavi, mo­
ma­ja­
do­
ebeli.
 f. warmodgena.
fEixoa [esp. Feijoa] – sub­t­ro­
pikuli xe; ikeTebs mwva­ne
wvni­an momJavo-tkbil na­
yofs; am xis nayofi.
 feixoisa.
 feixoasi, feixoia Scd.
fekAlia [laT. faex (faecis) na­
leqi) – adamianis Sardisa
da ganavlis narevi.
felEton-i [fr. feuilleton] _
iumoristuli an satiruli
na­warmoebi
saWirboroto
sa­
kiTxebze (Cveulebriv sa­
gazeTo statia).
¥ feletonuri da sa­fe­le­
tono.
 f. (s.) stili, weris f. (s.)
manera, f. Tema.
feletOnist-i – gazeTis
mu­
Saki, romelic feleto­
nebs wers.
fEniqs-i [berZ. phoinix (pho­
i­nikos] – zogi Zveli xal­
xis miTologiaSi: frin­
ve­
li, romelic sikvdilis
mo­
axloebisas TiT­
qos Tavs
feo
iwvavs da kvlav aR­dge­
ba
Tavisi fer­
fl
­ idan, co­
cx­
l­deba (ix­ma­
reba, rogorc
mud­mivi ga­nax­
le­
bisa da
aRor­
Zinebis sim­
bolo).
fenolOgia [berZ. phaino vuC­
veneb da logos moZRvreba]
– biologiis nawili, rome­
lic swavlobs mcenareTa
da cxovelTa sicocxlis
pe­
riodul movlenebs (mag.,
mcenareTa ayvavebas, frin­
velTa gadafrenas), rac
gan­
pirobebulia weliwadis
dro­
Ta monacvleobiT.
fenOmen-i [berZ. phainimen
mov­
lenili] – (wign.) ra­
i­me
Tval­
sazrisiT gan­
sa­
kuT­
re­
buli, iSviaTi, araC­ve­ul
­ eb­
rivi movlena.
¥ fenomenuri da fenomena­
lu­
ri.
 f. codna, f. mexsiereba, f.
Zala.
feOdal-i [laT. feodalis] –
fe­odalizmis dros fe­
o­
dis – mefis an ufrosi fe­
o­dalis mier miniWebuli
mi­­wis-mfobeli sxvadasxva
(Cve­
ulebriv samxedro) sam­
saxuris fasad.
¥ feodaluri.
 f. aristokratia.
feodAlizm-i [fr. feodalisme
< laT.] – sazogadoebrivi
fer
-534-
wyo­bileba, romelic win
us­
wrebs kapitalizms da,
rom­
lis drosac feodals
mTli­anad ekuTvnis war­mo­
e­
bis saSualebani da ara­
sru­lad ekuTvnian mi­
waT­
moq­medi yma glexebi.
¥ feodaluri.
 f. wyobileba, f. saxel­
mwifo.
fEria [fr. fée < laT. fatum bedi]
1. keltebis da romenuli
xal­
xebis rwmeniT – mded­
ro­biTi sqesis idumali ar­
seba, romelic zecaSi an
miwis qveS binadrobs da,
ro­
melic adamianebTan Se­
dis kontaqtSi, afrqvevs
maT sikeTes an borotebas
Te­
savs.
2. jadoqari, sulis Camd­
g­me­
li.
 keTili f., boroti f.
fErma [fr. ferme] – 1. kerZo
me­
urneoba, sasoflo-sa­me­
ur­
neo sawarmo sakuTar an
ijariT aRebul miwaze.
2. calke meurneoba, romelic
mis­
devs mecxoveleobis ra­
ime dargs.
 mefrinveleobis f., mer­Ze­
ve­
obis f.
fErment-i [laT. fermentum] –
organuli nivTiereba, ro­
melic warmoiqmna cocxal
ujredSi da xels uwyobs
or­ganizmSi mimdinare qi­
miuri reaqciebis daC­
qa­
re­
bas.
fermentAcia [< laT. fermento
viwvev gafuebas, gaRvivebas]
– gafuebis, gaRvivebis pro­
ce­si.
fErmer-i [ingl. farmer < fr.]
– fermis (mniSv. 1) patroni
an moijare.
¥ fermeruli da safer­
me­
ro.
 f. (s.) meurneoba
fertilUroba [laT. fertilis
na­
yofieri] – organizmis
una­
ri, warmoqmnas STa­
mo­mav­
loba.
feSenebEluri [ingl. fashi­
o­nable] – didi gemovnebiT
mowyobili; moduri.
 f. sastumro.
 feSenebluri Scd.
festQval-i [fr. festival] – xe­
lov­
nebis ama Tu im dar­
gis
miRwevaTa Cveneba, da­
T­­
va­li­
ereba sazeimo vi­
Ta­
re­
baSi.
 Teatraluri f., musikalu­
ri
f., qarTuli kinofilmebis
fes­tivali.
¥ safestivalo.
 s. programa, s. afiSa.
fEtiS-i [fr. fétiche < port.
fetiso jadosnoba] – 1. usulo
-535-
fig
avgarozi, amuleti, sagani,
TrTo­la, gulis cimcimi.
romelsac pirvelyofili fQbroma [< laT. fibre boWko]
to­
mebi miawerdnen ze­bu­neb­
– boWkovani SemaerTebeli
riv, magiur Zalas da Tay­
qsovilisa.
vans scemdnen.
fQgaro [sakuT. sax.] – qalis
2. (gadat.) iseTi ram,rac brmad
mokle da farTo, usaxelo
swamT, rasac eTayvanebian,
Casacmeli.
aRmerTeben.
fQgura [laT. figura, saxe,
fetQSizm-i [fr. fétichisme
xeli] – 1. sibrtyis an siv­
port.] – 1. fetiSebis Tay­
rcis nawili, romelic Se­
va­niscema, usulo sagnebis
mosazRvrulia
daxSuli
kul­ti.
xa­ziT; garkveuli wesiT
2. (gadat.) brmad Tayvaniscema
gan­
la­
gebulia wertilebis,
risame.
xa­ze­
bis, zedapirebis an sxe­
fTiziAtria [berZ. phthi­sis
u­le­
bis erToblioba.
Wleqi da iatereia mkur­na­
 geometriuli f.-ebi (sam­
loba] – medicinis na­wi­
li,
kuTxedi, piramida, konusi
romelic swavlobs fil­
da sxv.).
tvebis tuberkulozs da
2. adamianis sxeulis moy­va­
misi mkurnalobis me­
To­
niloba, misi garegnuli mo­
debs.
xazuloba.
fTOr-i [berZ. phtora daRupva,  moxdenili f.
mospoba] – qimiuri elementi, 3. adamianis an cxovelis
mwvave sunis mqone ufero
skul­
pturuli an grafiku­
airi.
li gamosaxuleba.
 sanTlis f.-ebi.
fQasko [it. fiasco] – (wign.)
4. mdgomareoba, pozicia, ra­
sru­li marcxi; kraxi.
ime moZraobisas (mag., cek­
vis,
 axalma wamowyebam f. ga­
ciguraobis
dros,
TviT­
m
f­
­
ni­
cada.
rinavisa – frenaSi).
fibrilAcia [< laT. fibra

umaRlesi pilotaJis f.
boW­ko]: gulis fibrilacia
5. WadrakSi: saerTo sa­xel­
_ (medic.) gulis kunTis
wo­deba mefisa, lazierisa,
cal­keuli boWkoebis daq­
et­lisa, kusi da mxedrisa
saq­
suli – erTmaneTs da­
(paikebisgan gansxvavebiT);
So­
rebuli SekumSva; gulis
fid
-536-
far­To gagebiT: saxel­wo­
deba Wadrakis kompleqtis
TiToeuli qvisa, koWisa.
figUruli – 1. rTuli mo­
xa­
zu­lobis mqone.
 f. namcxvari, f. Soko­la­di.
2. rac sruldeba figurebiT
(mniSv. 4).
 f. sriali yinulze.
figurAluri – xatovani
(Tqma, gamoTqma); igavuri, qa­
ragmuli, gadakruli (la­
paraki).
fidEizm-i [fr. fidéisme < laT.
fides rwmena] _ idealisturi
moZ­Rvreba, romelic re­li­
gi­
as, rwmenas aniWebs upi­ra­
tesobas mecnierul cod­
nas­Tan SedarebiT.
fQesta [esp. fiesta] – espaneTis
da sxva espanurenovan qvey­
nebSi: dResaswauli, zeimi.
fQzika [berZ. physyke] – mec­
niereba, romelic Seiswav­
lis bunebis movlenaTa
zo­
gad kanonzomierebas, ma­
te­ri­is Tvisebebsa da age­
bu­
le­bas da misi moZ­
raobis
ka­
no­nebs.
 Teoriuli f., birTvuli
f., f.-is kursi, f.-is gak­
ve­
Tili.
fizQkuri – 1. fizikasTan
dakavSirebuli.
 f. movlena, f. cdebi.
2. adamianis organizmTan da­
kav­Sirebuli (sapirisp. su­
lieri).
 f. nakli, f. dasja.
3. kunTebis moqmedebasTan
da­kavSirebuli
(sapirisp.
go­nebrivi).
 f. Sroma, f. varjiSi.
fizikuri kultura – ada­
mi­
anis sxeulis yovelmxrivi
srulyofa da gamagreba
fi­zikuri varjiSebis sa­
Su­
a­lebiT.
fizioTerApia [berZ. phy­
sis buneba da therapeia mkur­
naloba] – fizikuri, bu­neb­
ri­vi saSualebebiT (haeriT,
wyliT, eleqtrobiT da sxv.)
mkurnaloba.
fiziolOgia [berZ. physis bu­
ne­ba da logos moZRvreba] – 1.
mecniereba, romelic Se­
is­
wav­
lis cocxali or­
ga­
niz­
mi­sa da misi fun­
q­
ci­
ebis
sa­si­
cocx­
lo na­
wilebis moq­
me­de­
bas.
2. organizmSi mimdinare sa­
si­cocxlo procesebi:
 adamianis f., mcenareTa f.
¥ fiziologiuri.
 f. procesebi, cxovelTa
f. Tvisebebi.
fizionOmia [fr. physionomie
< berZ. phisis buneba da
-537gn̅o­mon̅ mcodne] – 1. ada­mi­a­
nis pirisaxe: saxis ga­mo­me­
tyveleba, xasiaTi, saxe ri­
same.
2. gansakuTrebuli Tvisebe­
bis erToblioba, romelic
gan­
sazRvravs adamianis pi­
rov­
nebas.
fQkus-i [laT. ficus] – oTaxis
dekoratiuli xe; aqvs sqeli
tyaviseburi foToli.
fil..., ...fil [berZ. philos me­
gobari, mo­siyvarule, phi­
leô miyvars] – 1. rTuli
si­
tyvebis da­sawyissa da
boloSi,ro­
me­lic aRniSnavs
moqmed pirs da iTargmneba
rogorc
`mo­
siy­varule~,
`moy­varuli~, `me­
gobari~.
 filatelisti, bib­li­
o­fi­
li.
2. ganyenebuli sityvebis da­
sawyisSi aRniSnavs um­Tav­
resad `siyvaruls~.
 filatelia.
filAnTrop-i [berZ. philan­
thro­pos < phileo miyvars da
anth­ro­pos adamiani] – (wign.)
qvel­moqmedi, mowyale, kac­T­
moyvare.
 filantropi Scd.
filanTrOpia [berZ. philanth­
ro­pia] – (wign.) qvelmoqmedeba,
kacT­moyvareoba.
¥ filanTropiuli.
fil
 f. sazogadoeba.
 filantropia, filan­
T­
ro­
pu­li, filantropiuli Scd.
filarmOnia [berZ. phileo
miy­
vars da harmonia har­
mo­
nia] – sazogadoeba an da­we­
sebuleba, romelic awyobs
koncertebs da eweva mu­
sikaluri xelovnebis pro­
pagandas.
filatElia da fila­tE­
lizmi [berZ. phileo miyvars
da ateleia gadasaxadisgan
gan­
Tavisufleba] – safosto
mar­kebis Segroveba, maTi
koleqcebis Sedgena.
fQle [fr. filet] – 1. frinvelis
xorcis an Tevzis naWeri,
ro­melsac Zvlebi aqvs gac­
lili.
2. suki.
filQal-i [laT. filialis va­Ji­S­vi­
lisa] – raime da­
we­
se­
bu­
lebis
er­T­gvarad da­
mo­
u­
ki­
debeli
gan­yo­
fileba, ro­
me­
lic sxva­
gan aris gan­
Tav­
se­
buli (mo­
Tavsebuli).
 bankis f., muzeumis f.
filiAcia [fr. filiation] –
(wign.) risame ganviTareba
Tan­
mimdevrulad, evo­
lu­
ci­
urad.
 ideaTa f.
filQgran-i [it. filigrana <
fil
-538-
laT. filum Zafi da granum
mar­cvali] – 1. saiuveliro
na­keToba, romelic mog­
va­
go­
nebs dawnul nawarms,
dawnul
maqmans, arSias
wvrili oqros, vercxlis,
spilenZis da sxv. mavTuls.
2. wylis niSani qaRaldze.
3. qaRaldi gamWirvale saxiT,
moxatulobiT, naxWiT.
¥ filigranuli.
 f. qaRaldi, f. broSi, f.
beWedi.
filQpika – mkacri mam­xi­le­
beli sityva, visime wi­na­
aRmdeg [Zv. berZeni ora­to­
ris – demosTenes – sityvebis
philippikas-s mixedviT, rom­
le­
bic mimarTuli iyo me­
fe filpe makedonelis wi­
na­aRmdeg].
filQster-i [germ. Philister]
– SezRuduli gonebisa da
fa­
risevluri qcevis ada­mi­
ani, romlis intersebi Se­
mofarglulia yo­
vel­dRi­
uri wvrilmanebiT; meSCani,
obivateli.
fQlm-i [ingl. film] _ igivea,
rac kinofilmi.
filolOgia [berZ. phileô miy­
vars da logos sityva] _ im
mec­nierebaTa erToblioba,
rom­
lebic Seiswavlian ena­
sa da literaturas.
 qarTuli f., inglisuri f.,
espanuri f.
¥ filologiuri da sa­
fi­
lo­
logio.
 f. (s.) Jurnali, f. ga­mok­
v­leva.
filosOfia [berZ. philosophia
< phileô miyvars da sophia
sibrZne] – mecniereba bunebis,
ada­mianTa sazogadoebisa da
azrebis ganviTarebis uzo­
gadesi kanonebis Sesaxeb.
 antikuri f., kantis f.
¥ filosofiuri da safi­
lo­
so­
fio.
¥ f. (s.) disci plina, f. (s.)
sis­tema.
filofOnia [berZ. phileô miy­vars
phônç bgera] – ko­
leq­
ci­
o­
ne­
ro­bis saxeoba – mu­
sikaluri
fir­fi­
tebis Segro­
ve­
ba.
filOqsera [berZ. phyllon fo­
Toli da xeros gamxmari] –
vazis mavnebeli mweri.
fQltr-i [fr. filtre < saS.
laT. filtrum qeCa, nabadi] –
xel­
sawyo an nivTiereba si­
Txeebis, airebis gasawmen­
dad minarevebisgan.
 meqanikuri f., firfitovani
f., badiani f., Sigawvis Zra­
vas zeTis f.
fQltrat-i [fr. filtrat] – 1. fil­
trSi gatarebuli siTxe.
-5392. mdinaridan miwis qveS ga­
su­
li da gafiltruli, da­
sa­
levad vargisi wyali, fSa,
fSani.
filtrAcia [br. filtration] – 1.
filtrSi gatarebiT gaw­
men­
da (siTxis, gazisa).
2. siTxis gaJonva forovan
ga­
remoSi.
fimQam-i [berZ. fhimima] – 1.
keTilSobiluri nivTiere­
ba
mosawevad, sakmeveli, aseve
aromatiuli boli (kvamli),
romelic am nivTierebis
wvis Sedegad warmoiqmneba.
2. (gadat.) aRtacebuli (aR­f­r­
Tovanebuli) qeba (SeZaxeba),
pirferoba, mliq­
vneloba.
 f. vinmesTvis moweva.
fQnal-i [it. finale] – 1. risame
bolo, daskvniTi nawili;
da­
boloeba.
 piesis f., operis f.
2. sportuli Sejibrebis bo­
lo nawili.
 saqarTvelos Tasis ga­Ta­
ma­
Sebis f. fexburTSi.
¥ finaluri da safinalo.
 f. (s.) scena, f. (s.) Se­jib­
reba.
finAlist-i – (sp.) finalis
(mniSv. 1.) monawile.
finAnsebi [fr. finance] – fuli,
rogorc sameurneo brunvis
elementi.
fio
 saxelmwifo f.-ebi, f. sa­
mi­nistro.
¥ finansuri da safinanso.
 f. (s.) operacia, s. or­ga­
no­
ebi, sawarmos f. (s.) mdgo­
mareoba.
 mx. finansi ar ixmareba.
 finansiuri Scd.
finAnsist-i – 1. safinanso
saq­
meebis specialisti.
2.
kapitalisti, romelic
msxvi­
li safinanso ope­
ra­
ci­
ebs awarmoebs.
fQnik-i [berZ. phoinix phoinikos]
– finikis palmis nayofi;
in­
disxurma.
finikis palma – palma, ro­
mel­
sac aqvs didi frTisebri
foT­
lebi;
isxams
uwvno
tkbil, yuaTian nayofs.
fQniS-i [ingl. finish damTavreba,
daboloeba] – 1. siswrafeSi
sportuli Sejibrebis bo­
lo nawili.
 100 metrze rbenis f.
2. aseTi Sejibrebis bolo
pun­qti.
 f.-Tan axalbeda morbenali
miiWra pirveli.
¥ safiniSo.
 s. boZi, s. lenti, s. xazi.
fQord-i [norveg. fjiord] –
zRvis viwro yure, romelic
xme­leTSi Rrmad aris SeW­
rili, Cveulebriv aqvs ma­
fir
-540-
Ra­li, cicabo, kldovani
napirebi.
fQrma [it. firma xelmowera]
– savaWro an samrewvelo
sa­
warmo; sawarmoo ga­er­Ti­
a­
neba.
 ucxouri f.-ebi, saav­
to­mo­
bi­
lo f.
safirmo – rac uSualod
aris dakavSirebuli ama Tu
im samrewvelo dargTan an
sawarmosTan.
 s. maRazia, s. nisani.
fQrman-i [spars. firman] _ ira­
nis Sahis, TurqeTis (os­ma­
le­
Tis) sulTnis da zogi
sxva mahmadianuri qveynis
mmar­Tvelis brZanebuleba.
fQrn-i [ger. firn] – msxvil­mar­
cvlovani mkvrivi Tovli,
ro­
melic grovdeba mTiani
ra­
ionebis Cavardnil ad­
gi­
lebSi (Tovlis mijnis ze­
viT) da polarul qveynebSi;
warmoadgens
gardamaval
sta­dias Tovlis da yinuls
Soris.
fQsk-i [laT. fiscus] – (wign.)
sa­
xelmwifo xazina.
fQstula [laT. fistula] – (me­
dic.), romelime Si­na­
ga­
ni
or­
ganodan gareT ga­mo­
ma­va­
li mili (bunebrivi an xe­
lovnuri).
fisharmOnia [ger. Fishar­mo­ni­
um] – klaviSebiani da sa­
ber­veli momcro sakravi.
 fisgarmonia, fizgarmonia
Scd.
fiuzElaJ-i [fr. fuselage] –
TviTmfrinavis korpusi.
fQqs-i [laT. fixus mtkice,uZravi,
uc­vleli] – 1. saqonlis
dad­genili fasi.
2. zustad gasazRvruli Tan­
xa raime saxis sa­
mu­
Sa­os
anaz­
Raurebisa,
ga­
sam­
r­
je­
lo­
si.
fiqsAcia [fr. fixation] da­
fiq­
sireba [germ. fixieren] –
(wign.) – risame aRniSvna
(Ca­wera, Caxatva, Caxzva) an
daxsomeba.
 miwisZvris f.
fiuCErul-i [ingl. futures tran­
sactions] – birJaze swrafi
garigebebi, romlebic da­
kav­Sirebulia nedleulis,
oq­rosi, valutis, finansur
da sakredito dokumentebis
yidva-gayidvasTan garigebis
momentSi dafiqsirebul fa­
seb­Si, drois garkveuli Su­
aledis Semdeg operaciis
Ses­ru­
lebisa (2-3 wlamde).
 f. operaciebi.
fQqcia [laT. fictio] – ganzrax
Se­Txzuli, gamogonili, ara­
-541namdvili ram, rasac Cve­
ulebriv iyeneben garkveuli
miz­
niT.
¥ fiqciuri.
 f. angariSi, f. Ta­ma­su­qe­
bi.
 fiqtiuri Scd.
flAgman-i [holand. vlagman]
– 1. samxedro xomaldebis
msxvili SenaerTis sar­da­
li.
2. didi samxedro xomaldi,
romelzedac imyofeba raime
SenaerTis sardali da ro­
melzedac aRmarTulia misi
alami.
3. flotis yvelaze didi an
saukeTeso gemi romelime
zRvaSi, naosnobaSi.
¥ saflagmano.
 s. xomaldi (gemi) _ igivea,
rac flagmani (mniSv. 2, 3).
flAgStok-i [holand. vlag­gon­
stok] – alamis aRsamarTavi
la­
tani (gemze, Senobaze da
sxv.).
flaQer-i [ingl. flier Cor­T­ma­
vali cxeni] – sadoRe cxeni,
romelic
did
simardes
iCens mokle distanciaze.
flAmingo [portug. fla­min­
go] – wylis didi frin­ve­li,
romelsac aqvs mo­var­dis­
fero TeTri bumbuli, grZe­
li kiseri da fexebi; gav­
fli
rcelebulia
tropikebSi
da subtropikebSi.
flAng-i [fr. flank, germ. Flanke]
– marcxena an marjvena mxa­
re
mwkrivisa, mwyobrisa, fron­
tisa, jarebis ganlagebisa
(ag­reTve sportuli mo­
ed­
ni­
sa, Wadrakis dafisa); (qarT.
sinon. frTa).
 frontis marjvena (mar­
cxena) f., f.-ebidan Semovla,
mefis (lazieris) f.
flEgma [berZ. phlegma] – 1.
me­tismeti
gulgriloba,
auRel­
veloba.
2. (saub.) ityvian flegmatur
adamianze.
flegmatQkos-i [berZ. phleg­
mar­tikos] – adamiani, romel­
sac
neli aTvisebis unari aqvs
da susti aqtiurobisa, Zne­
lad gamaRizianebeli, mom­
T­
meni da gulgrilia.
flESebi [fr. fléche isari] –
(ist. samx.) sabrZolo mwyob­
ri blagvi kuTxis magvari;
savele simagre cocxali
Za­lisa.
 bagrationis f. borodinos
brZolaSi 1812 w.
flQgel-i [germ. Flügel frTa]
– mTavari Senobis gverdiT
miSenebuli an didi Senobis
ezoSi mdgari patara sa­
fli
-542-
cxov­rebeli saxli.
flQrt-i [ingl. flirt] – msubuqi
trfiali, arSiyoba.
fliUger-i [germ. Flügel frTa]
– xelsawyo (Tavisuflad
moZ­
ravi alami, firfita an
isa­
ri) qaris siCqaris da
mi­
marTulebis gasazomad.
 flugeri Scd.
fliuorogrAfia [laT. flo­u­or
mxedveloba,dineba da gra­phô
vwer] – rentgenelogiuri
kvle­
vis meTodi adamianis
sxe­
ulis organoebisa – ga­
Suqebuli ekranidan ga­
mo­
sa­
xulebis fotofirze ga­
da­
tanis mizniT.
 fliuorografi.
¥ fliuorografiuli.
 f. kvleva.
flomAster-i [ingl. flow­mas­
ter] – fanqris saxeoba, av­
to­
kalmis msgavsi; sawerad
(saxatavad...) aqvs forovani
Reri, romelic gaJRenTilia
specialuri saRebaviT.
flOra [laT. Flora] – mce­na­
reTa samyaro (yvavilTa, ga­
zafxulis da siymawvilis
ro­
mauli qalRmerTis –
Flora-s saxelis mixedviT).
Sdr. fauna.
 saqarTvelos f. da fauna.
 tropikuli f.
flOrin-i [it. Florino] – ho­
lan­
diis fulis erTeuli –
gul­
denis – meore saxeli.
flOt-i [holand. Floot] – qvey­
nis samxedro an savaWro
ge­
mebis erToblioba
 samxedro f., savaWro f.,
Savi zRvis f.
sahaero floti _ TviT­m­
fri­
na­
vebis erToblioba (sinon.
aviacia, aerofloti).
flotQlia [esp. flotilia] – 1.
ama Tu im mdinaris, tbis,
da­xuruli zRvis samxedro
ge­
mebis SenaerTi.
 kaspiis f.
2. specialuri daniSnulebis
gemebis razmi.
 sanaRmo f.
fOie [fr. foyer kera] – Te­at­r­Si,
kinoSi da misT: dar­
ba­
zi, sa­
dac imyofebian ma­
yu­
reblebi
sa­naxaobis da­
wye­
bamde da
an­t­
raq­
tis dros.
¥ foiesi.
 foiisa Scd.
foiErverk-i [germ. Feuerwerk]
– ferad-feradi SuSxune­
bis gaSveba haerSi (raime
zeimis dros).
 feierverki Scd.
fOkus-i1 [germ. Fokus < laT.
focus kera] – 1. (fiz.) gar­da­
texili an areklili sxi­
-543vebis gadakveTis wertili.
 gamadidebeli minis f.
2. wertili, romelSic foto
an kinogadaRebis dros sag­
nis gamosaxuleba suraTze
maqsimalurad mkafiod ga­
modis.
fOkus-i2 [< germ. Hokus po­
kus] – marjve ileTi, tri­
u­ki, rac Tvals atyu­
ebs da
mayureblebis
gan­
cv­if­re­
bas iwvevs moC­ve­ne­
biTi ze­
bunebriobiT; dam­ya­re­bu­lia
xelis si­
mar­
de­ze, moq­ni­
lo­
baze, raime ka­non­
zo­mi­
e­rebis
codnaze.
 f.-ebis keTeba, f.-ebis Cve­
neba.
mefokuse – msaxiobi, rome­
lic
fokusebs
akeTebs
(sinon. ilu­zionisti).
¥ mefokusisa.
 mefokusesi Scd.
folQant-i [germ. Foliant] –
di­
di formatis wigni, Cve­u­
leb­
riv Zveleburi.
fOlklor-i [ingl. folk-lore] –
xalxuri zepiri Semoqme­de­ba
(zRaprebi, leqsebi, andaze­bi,
gamocanebi da sxv.). (qarT.
sinon. zepirsityviereba).
 folkliori Scd.
fOlga [holand. folga < laT.
folium furceli] – liTonis
sifrifana furceli, ro­
fon
mel­
sac iyeneben sakvebi
pro­duqtebis SesafuTavad,
sa­amkinZo saqmeSi, sarkis
war­moebaSi da sxv.
fonAcia [fr. Phonation < berZ.
Phônos bgera] – sametyvelo
bgerebis warmoTqma.
fonendOskop-i [berZ. phônç
bge­
ra, endon SigniT da sko­
peç
vuyureb, vakvirdebi]
–
samedicino
xelsawyo
gu­lisa da filtvebis mo­
sas­
menad.
fonEtika [berZ. phonetikos bge­
risa] – enaTmecnierebis na­
wili, romelic enis bgeriT
Semadgenlobas Seiswavlis.
¥ fonetikuri.
 f. transkrifcia, f. ga­mok­
vleva.
fOn-i [fr. fond] – 1. ZiriTadi
fe­ri, romelzedac raimea
ga­moxatuli.
 wiTeli f.
2. risame (mag., Senobis, qan­da­
kebis) ukan arsebuli siv­
rce.
 cis f.
3. gadat. (wign.) garemocva,
sa­dac rame xdeba; ga­
re­mom­
c­veli pirobebi.
 romanis istoriuli f.
fOnd-i [fr. fonds] – 1. raime
miz­
nisaTvis
gankuTvnili
fuladi saxsrebi.
fon
-544-
 xelfasis f.
2. risame maragi.
 wignebis f., muzeumis f.ebi, sabinao f.
¥ safondo.
 s. qaRaldi, s. samSeneblo
masalebi.
fono..., fOn-i [< berZ. phonç
xma, bgera, xmauri, metyveleba,
sityva] – rTuli sityvebis
da­
sawyisSi da bolos aR­
niSnavs am sityvebis da­mo­
kidebulebas xmasTan, bge­
rasTan.
 fonometri, telefoni.
fonOgrama [berZ. phônç bge­
ra da gramma Canaweri] –
xmis, bgeris Canaweri firze,
firfitaze da misT.
fOra [it. fora winaswar] – 1.
zo­
gierT sportul Se­jib­
re­
bebSi,TamaSebSi: winas­
war
ganpirobebuli upirateso­ba,
romelsac Zlieri moTamaSe
aZlevs susts.
2. (gadat.) upiratesoba ra­
i­
meSi, romelsac Tavisi ne­
biT aZlevs erT-erTi par­t­
niori meores.
 f-as micema.
fOrebi [berZ. poros (mx.)] – 1.
saofle jirkvlebis wvri­
li nasvretebi kanis ze­da­
pirze.
2. nivTierebis nawilakebs
So­ris arsebuli sicariele
(qarT. sinon. svreti).
¥ forebiani da forovani.
 f. Tuji, f. miwa.
 mx. fori.
 porebi, pori, po­rebiani,
po­rovani Scd.
fOrel-i [germ. Forello < Sved.]
– kalmaxi.
fOrvard-i [ingl. forward] –
fexburTis, hokeis gundis
wev­ri,romelic TavdasxmaSi
TamaSobs.
fOrzac-i [germ. vorzatz] –
fur­celi, romlis erTi na­
xevari wignis ydazea Sig­
ni­
dan
gamokruli;
ydas
akav­
Sirebs akinZul fur­c­
leb­
Tan.
fOrin-Ofis-i [ingl. Fo­reign
Office] – didi britaneTis sa­
ga­reo saqmeTa saministros
sa­xelwodeba.
fOrma [laT. forma] – 1. sag­
nis garegnuli saxe, mo­
xa­
zu­loba (qarT. sinon. mo­
yva­niloba).
 lamazi f.-is larnaki.
2. Sinaarsi garegnuli ga­
mo­
xa­tuleba, garegnuli mxa­
re.
 f.-is da Sinaarsis er­Ti­
a­noba.
3. risame organizaciis saxe,
ti ­pi, sistema, romelic gan­
-545pi­
robebulia garkveuli Si­
naarsiT.
 saxelmwifo mmarTvelobis
f.
4. risame saxesxvaoba, nair­
sa­
xe­
oba.
 gri pis msubuqi f.
5. risame dadgenili nimuSi.
 saarCevno biuletenis f.,
samedicino f. #1., f.-is mi­
xed­viT Sedgenili do­ku­men­
ti.
6. mowyobiloba raimesaTvis
garkveuli
moxazulobis
misacemad (sinon. yalibi).
 tortis f.
7. sxvadasxva kategoriis pir­
TaTvis dadgenili nimuSis
tansacmeli.
 samxedro f., moswavlis
f.
formaluri – rac mxolod
for­mas (mniSv. 2) icavs da
an­gariSs ar uwevs saqmis
nam­
dvil viTarebas.
 saqmisadmi f. midgoma.
formAlizm-i – 1. garegnuli
formis dacva rameSi saq­
mis arsebiTi mxaris sa­zi­a­
nod; formaluri da­mo­ki­de­
buleba ramesadmi.
 biurokratiuli f.
2. xelovnebisa da li­te­ra­
turaTmcodneobaSi: mi­
mar­
Tu­leba, romelic mxo­lod
for
for­
mas aniWebs mniS­v­ne­
lo­
bas.
¥ formalisturi.
 saqmisadmi f. da­
mo­
ki­
de­
bu­
leba, f. nawarmoebi.
fOrmat-i [germ. Format] – wig­
nis, qaRaldis furclis, ba­
raTis da misT. zoma.
 didi f.-is wigni.
formAcia
[laT.
formatio
war­moeba; saxe] – (wign.)
ada­
mianTa
sazogadoebis
gan­
viTarebis safexuri, ro­
mel­
sac axasiaTebs sa­
war­
moo urTierTobaTa gar­k­
ve­
u­li sistema.
 feodaluri f., sa­
zo­
ga­
do­
ebriv-ekonomikuri f.-ebi.
formQreba [laT. Formare] –
Camoyalibeba; Sedgena, da­
kom­
pleqteba.
fOrmula [laT. Formula] – 1.
mok­le da zusti sityvieri
gansazRvra risame.
`gaTiSe da ibatone~ _ Zveli
ro­maelebis
politikuri
for­
mula.
2. raime sidideebis, ele­
men­
te­
bis, risame Se­
mad­
gen­
lobisa
da misT. ga­
mo­
xatuleba (ri­
cxvebiT, aso­
ebiT, specialu­
ri niS­
ne­
biT.).
 maTematikuri f., qimiuri f.,
ZmarmJvas f., gogirdmJavas
f.
for
-546-
formUlar-i [germ. Formular] –
klaviSebiani simebiani mu­
si­kaluri sakravi (pianino,
bibliografiis saaRricxvo
ro­iali).
baraTi.
¥ safortepiano.
 formuliari Scd.
 s. piesa., s. klasi (kon­
ser­
fOrpost-i [germ. Vorposter] –
va­
toriaSi).
(samx.) mowinave posti, mo­wi­
safortepiano
koncerti
nave pozicia, avanposti.
– sim­
foniuri nawarmoebi,
fOrsaJ-i [fr. forcage] – aC­
ro­melSic mTavari par­
tia
qa­reba, gaZliereba (raime
gan­
kuTvnilia for­
te­
pi­
a­
no­
prin­ci pisa).
saT­vis (ro­
i­
alisaTvis); ase­
 myinvaris dnobis f.
Ti na­
warmoebis Ses­
ruleba.
fOrsing-i [ingl. forcing] (sp.)
 `fortepianoze ukravs~...
krivSi: ganuwyveteli Se­te­
Scd.
va.
 unda: `fortepianos uk­
fOrsireba [fr. forcer gaZ­li­
ravs~...
ereba] – 1. risame daCqareba;
fortifikAcia [laT. fortifica­
risame tempis gaZliereba.
tio] – samxedro-sainJinro
2. (samx.) raime bunebrivi dab­
na­
gebobani.
rkolebis (mag., mdinaris)
 savele f.
brZo­liT gadalaxva.
¥ safortifikacio.
fors-mAJor-i [fr. force ma­je­
 s. samuSaoebi, s. na­ge­
bo­
ure] – (wign.) viTareba, rom­
ba­ni.
lis gansazRvra da Tavidan
fOrtuna [laT. Fortuna] – 1.
acileba SeuZlebelia; ga­
ro­maul miTologiaSi: bedda­
ulaxavi dabrkoleba.
iRblis RvTaeba.
fOrt-i [fr. fort] – (samx.)
2. bednieri SemTxveva, iRba­
cal­keuli cixesimagre sab­
li.
rZolo gamagrebaTa sis­te­
fOrum-i [laT. forum] – (wign.)
maSi.
farTo warmomadgenlobiTi
fOrte [it. forte] – (mus.) Zlier,
kreba, Sekreba.
xmamaRla (musikaluri na­
 axalgazrdaTa saerTaSo­
war­moebis Sesrulebis Se­
riso f.
sa­xeb). (sapirisp. piano).
fOstamt-i [germ. Postamt] –
fortepQano [it. pianoforte] –
qa­
laqis mTavari safosto
-547da­
wesebuleba.
fOsfor-i [berZ. Phosphoros
si­
naTlis gamomcemi] – qi­
mi­
uri elementi, advilad
aale­badi da sibneleSi ma­
naTobeli nivTiereba; mo­
i poveba zog mineralSi,cxo­
velTa ZvlebSi, cxovelisa
da mcenaris qsovilebSi.
 TeTri f., wiTeli f.
¥ fosforovani.
 f. mJava, f. madani, f. ma­
ri­
lebi.
¥ fosforuli.
 f. Suqi, naTeba.
fotogEnur-i [photography <
berZ. genos gvari] – vinc,
rac kargad gamodis fo­
to­
suraTze, kinofirze; ga­
mometyveli.
 f. saxe, f. garegnoba.
 fotogeniuri Scd.
fotOgraf-i – piri, rom­lis
spe­
cialobac su­ra­Te­bis ga­
daRebaa. (ix. fo­to­gr
­ a­fia).
fotogrAfia [ingl. photo­
graphy < berZ. phos (photos) Su­
qi, sinaTle da graphô vwer]
– 1. specialuri optikuri
apa­ratis
(fotoaparatis)
sa­
SualebiT SuqmgrZnobiare
ma­
salaze
gamosaxulebis
mi­
Reba.
2. am gziT miRebuli suraTi
(fotosuraTi).
fra
 feradi f., Sav-TeTri f.
3. saxelosno aseTi suraTebis
misaRebad.
¥ fotografiuli.
 f. aparati, f. suraTi.
fotofObia [berZ. phôs (phô­
tos) sinaTle da phobos SiSi]
– (medic.) sinaTlis SiSi.
fOqstrot-i [ingl. foxtrot]
– swraftempiani cekva qalva­
Jisa.
frAgment-i [laT. fragmentum]
– 1. teqstis an raime na­
war­
moebis nawyveti.
 xelnaweris f., baletis
f.-ebi, kinosuraTis f.-ebi.
2. arqiteqturis an qandakebis
Zveli nawarmoebis natexi,
nar­Ceni.
¥ fragmentuli.
 f. xelnaweri.
 fragmentaluri Scd.
frAza [berZ. Phrasis gamoTqma]
– dasrulebuli gamoTqma.
 mokle (grZel-grZeli)
f.‑ebi.
frazeolOgia [berZ. Phrasis
ga­moTqma] – ama Tu im enis
mtki­
ced
Camoyalibebuli
ga­monaTqvamebi,
sityvaTa
Ta­viseburi SeerTebani.
 qarTuli enis f.
¥ frazeologiuri.
 f. leqsikoni.
fra
-548-
frAk-i [fr. frac] – gulamoWrili freilEin-i [germ. Fräulein] –
surTuki, romelsac ukan
grZe­
li da viwro kalTebi
aqvs (icvamen upiratesad
sa­
zeimo SemTxvevebSi, ofi­
ci­
alur miRebaze da sxv.).
frAnt-i [holand. Frant <
germ.] – Cacma-daxurvas ga­
da­
yolili mamakaci.
frAqcia [fr. fraction] – 1.
daj­
gufeba partiis SigniT,
romelic partiis ZiriTad
xazs ar iziarebs.
2. parlamentSi: erTi partiis
wevr deputatTa dajgufeba
Tavisi partiis politkis
organizebulad warmarTvis
mizniT.
¥ fraqciuli.
 f. brZola, f. dajgufeba.
 fraqcionuli Scd.
frAxt-i [germ. Fracht] – 1. ge­
miT tvirTis gadazidvis
qi­
ra, safasuri.
2. daqiravebuli (daf­
rax­
tu­li) gemiT gadaziduli
tvir­Ti.
frEgat-i [fr. Frégate] – 1. sa­
yaraulo da wyalqveSa na­
vebis winaaRmdeg mebrZoli
gemi (Zvelad: samanZiani
ial­qniani samxedro gemi).
2. zRvis didi tropikuli
frin­veli.
ger­manuli qaliSvilisadmi
mimarTva; agreTve gamo­
i­ye­
neba saxelTan an gvarTan
er­Tad.
freQlina [rus. фрейлина
germ. Fräūlein] – mefis karze
dedoflis an princesas
mxle­beli gauTxovari qali
Tavad-aznaurTa wridan.
frEska [it. rfesco] – wylis
sa­RebavebiT daxatuli su­
ra­Ti axlad Selesil (jer
kidev svel) kedelze, Wer­
ze.
¥ freskuli.
 f. mxatvroba.
fri [fr. frit Semwvari] – bevr
cximSi Semwvari, Seb­ra­
wu­
li.
 kartofili f., Tevzi f.
frQg-i [germ. Frigg] – germanul
miTologiaSi:L qorwinebis,
siy­
varulisa da ojaxuri
ke­ris qalRmerTi; vodanis
co­
li.
frigidUloba [< laT. frigidus
civi] – qalis sqesobrivi
gul­
griloba.
frivOlur-i [fr. frivole] –
urigo, uxamsi; araserio­
zu­
li, fuqsavaturi.
friqcQul-i [< laT. fractio
xa­xuni] – xaxunis ZaliT
-549-
fsi
mos] – gamogonili saxeli
an gvari, romelsac zog­jer
froQdizm-i _ fsiqologiuri
irqmeven mwerlebi, msa­
xi­
o­
mdgomareoba, adamianis qce­
bebi, mxatvrebi, po­
li­ti­
kuri
vis mamoZravebel Zalad
moRvaweebi
da
sxv.
mi­
iCnevs biologiur in­s­
 vaJa-fSavela – luka ra­
zi­
tin­qtebs, aracnobier (um­
­
kaSvilis
f.,
m.
javaxiSvili
Tavresad seqsualur) swraf­
– m. adamaSvilis f., ro­
vas [avstrieli eqimisa da
land qarTveli – r. kldi­
fsi­
qo­
logis zigmund fro­
aS­vilis f. da sxv.
idis (Freud, 1856-1939 ww.) gva­
fsiqiAtr-i _ eqimi-fsi­qi­at­
ris mixedviT].
ri.
 misi koncefcia utopiuri
aR­moCnda, rogorc marqsizm- fsiqiAtria [berZ. psychç suli
leninizmi.
da iatreia mkurnaloba] – me­
dicinis nawili, romelic
frOnt-i [fr. front] – 1. saomari
swav­
lobs fsiqikur da­a­
moq­medebis are, brZolis ve­
vadebebs da maTi mkur­na­
li.
lo­
bis meTodebs.
 dasavleTis f., f.-ze mo­
xalised wasuli axal­gaz­ fsQqika [< berZ. psychikos su­
r­
debi.
lieri] – tvinis gan­sa­
kuT­
2. yvelaze msxvili samxedro
re­buli Tviseba, rac ga­
SenaerTi omianobis dros.
mo­ixateba gare samyaros
 f.-is Stabi, f.-is sar­da­
asax­
vaSi; adamianis sulier
li.
Za­laTa,
SesaZleblobaTa
¥ frontuli.
er­Toblioba.
 f. simRerebi.
¥ fsiqikuri.
¥ safronto.
 f. procesi, f. Tavi­se­
bu­
 s. nawilebi.
re­bani.
fsAlmun-i [< berZ. psalmos
 fsiqiuri, fsixika, fsi­
xi­
sa­
xot­bo sagalobeli] –
ku­ri Scd.
re­
li­giuri
sagalobeli; fsiqionAliz-i fsi­
qo­lo­
gi­
fsal­mu­nebisagan
Sedgeba
isa da fsi­
qo­
pa­
Tologiis
da­
vi­Ti­ani (bibliis na­wi­
mimarTuleba,
romelic
li).
cdi­
lobs adamianis axsnas
fsevdOnim-i [berZ. pseudôny­
sqe­sobrivi
instinqtebis
mbru­navi.
fsi
-550-
qve­
cnobieri gavleniT; em­
cema (maTraxis, wkeplisa da
ya­reba froidizms.
misT. qneviT)] – klasikuri
cek­vis paTa jgufi; da­
ma­xa­
fsQqoz-i [berZ. psychç suli] –
siaTebelia fexis qneviT
1. avadmyofuri mdgomareoba,
moZ­raoba, romelic exmareba
rac gamowveulia Tavis
mo­cekvaves brunvaSi an moZ­
tvi­nis dazianebiT.
raobis SecvlaSi.
2. raime aranormaluroba,
uc­
nauroba, adamianis fsi­
qi­ fundamEntur-i [laT. fun­da­
kaSi.
men­tum saZirkveli, sa­
fuZ­
ve­
l
i]
–
(wign.)
1.
Rrma­
S
i­
na­
fsiqoTerApia – mkurnaloba
arsiani, sa­
fuZ­
vliani, di­
di
fsiqikuri zemoqmedebis me­
moculobisa.
To­diT; (mag., hi pnoziT).
 f. gamokvleva.
 hi pnozuri f.
2. ZiriTadi, mTavari.
fsiqolOgia [berZ. psychç
 universitetis f. bib­li­
su­
li da logos moZ­R­v­re­ba]
o­Teka.
– 1. mecniereba fsi­qi­
ku­ri
 fundamentaluri – da­
saS­
moqmedebis
ka­non­
zo­mi­er
­ e­
ve­
b
ia.
bisa da formebis Se­saxeb.
funikulQor-i [fr. funiculaire]
 f.-is kursi.
– mTis cicabo ferdobze
2. fsiqikuri Taviseburebani,
mo­wyobili rkinigzis xa­
sulieri samyaro.
zi, romelzec vagonebi moZ­
 bavSvTa f.
raoben sabagiro weviT.
¥ fsiqologiuri.
 Tbilisis f.
 f. moTxroba.
 funikulori Scd.
 fsixologia, fsi­xo­lo­
gi­
uri Scd.
fUnqcia [laT. functio Ses­
ru­leba] – 1. (wigni) roli,
fsiqopATia [berZ. psychç su­
mniS­
vneloba, daniSnuleba,
li da pathos tanjva] – fsi­
mo­valeoba.
qikis aranormaluroba, su­
 f.-ebis ganawileba.
lieri aSliloba.
2. (biol.) organizmis an sxe­
fsiqopaTolOgia – saerTo
u­lis romelime organos
moZ­
Rvreba fsiqikur da­av­a­
moq­
medeba: sxeulis ama Tu
debaTa Sesaxeb.
im
organos
daniSnuleba.
fUete fr. fouetté < fouetter
 gulis f., sanerwyve jir­k­
-551vlebis f.
3. (maTem.) damoukidebeli
cvla­di sidide.
 algebruli f., tri­go­no­
met­
riuli f.-ebi.
¥ funqciuri (mniS. 3-isaT­
vis).
 f. damokidebuleba, f. ana­
lizi.
 funqcionaluri Scd.
fUJer-i [fr. fougere] – ma­Ral­
fe­
xiani mozrdili Wiqa, bo­
kali limonaTis, Rvinis da
misT. dasalevad.
fUraJ-i [fr. fourage] – cxenis,
saqonlisa da frinvelis
sak­
vebi (marcvleuli, Tiva
da sxv.).
¥ safuraJe, safuraJisa.
 s. baza, s. vagoni.
 safuraJesi Scd.
fUria [laT. Furia mZvinvareba] –
Zvel romaul miTologiaSi:
SurisZiebis erT-erTi Rmer­
Ti; boroti, Wirveuli, an­C­
xli, kapasi qali.
fUror-i [laT. furor mZvinvare­
ba] – sajaro warmateba, ro­
melic sazogadoebaSi did
aRtacebas iwvevs.
furUnkul-i [laT. furunculus] –
kanis saofle da cximovani
jirkvlebis Cirqovani an­
Te­
ba; Zirmagara.
fUtlar-i
fuq
[rus. футляр <
germ. Futteral] – raime nivTis
Sesanaxi kolofi an SaliTa
(qarT. sinon. bude).
 saTvalis f., violinos f.,
gitaris f.
 futliari Scd.
futUrizm-i [< laT. futurum
myofadi, momavali] – me-20
s. literaturasa da xe­
lov­
nebaSi: for­ma­
lis­
turi
mim­dinareoba, romelic uar­
yof­
da realizms, mTel tra­
di­ciul xelovnebas da mis
xerxebs da cdilobda Se­
eq­
mna axali, TiTqosda Ta­
na­
medroveobisaTvis Se­
sa­
fe­
ri
stili.
futurolOgia [laT. futu­
rum momavali da berZ. logos
moZRvreba] – sociologiis
dargi, romelic kacobrio­
bis momavals swavlobs
(sxva­
nairad:
socialuri
prog­
nostika).
fUqs-i [germ. Fuchs melia] – bi­
liardSi:L SemTxvevviT mo­
gebuli (RuzaSi Cagdebuli)
burTi.
-552-
qam
q
qamelEon-i [berZ. chamaileon]
– xvlikis msgavsi qve­war­ma­
vali, romelic kanis fers
icvlis garemo pirobebis
Sec­
vlis Sedegad.
 xameleoni Scd.
qamQtur-i – enebi – afrikaSi
gav­
rcelebuli erTi jgu­
fis enebi: berberuli, Zv.
eg­
vi pturi, kopturi
da
sxv.; enaTesavebian semitur
enebs [bibliuri noes meore
Svilis – qamis saxelis mi­
xedviT].
qAnTr-i [ingl. country sityv.
sof­lisa] – 1. musika, ro­
me­
lic stilizebulia ame­
rikul xal­xur melodiebze
da stil­ze.
 Sesruleba q. stilze.
2. amerikuli xalxuri sim­Re­
ra.
qAos-i1 [berZ. chaos naprali,
nab­
zari, naxeTqi] – berZnul
miTolgiaSi:
usasrulo
siv­
rce, bneliT moculi uf­
skruli, samyaros ma­te­ri­
aluri elementebis grova,
rom­lisganac warmoiSva yve­
la­
feri arsebuli.
qAos-i2 – sruli uwesrigoba,
are­ul-dareuloba;
usis­
­
temo­
ba.
¥ qaosuri.
 q. moZraoba, q. xmauri.
 xaosi, xaosuri, qaotiuri,
xaoturi – Scd.
qAron-i [berZ. Charôn] – ber­
Znul miTologiaSi: menave,
ro­melic miwisqveSa samefos
mdi­
nareebze gadahyavda gar­
dac­vlilTa sulebi.
qArtia [berZ. chartçs laT.
char­ta) qaRaldi] – 1. Zv. sa­
berZneTsa da romSi: pa­pi­
ru­sis an pergamentis grag­
nili (xelnawerebi).
2. saxelmwifoebriv-po­li­
ti­
kuri mniSvnelobis mqo­ne
zogi dokumentaciis sa­
xel­
wodeba.
qilQazm-i [berZ. chiliasmos <
chi­lias aTasi] – religiuri
moZ­Rvreba, romlis Ta­
nax­
madac qveynis dasasrulis
win dedamiwaze iqneba aTas­
wliani mSvidoba, RvTis su­
feva. igivea, rac xi­
liazmi.
qQmera [berZ. Chimaira] – 1.
ber­Znul miTologiaSi: ce­
cx­lismfrqveveli urCxuli,
romelsac aqvs lomis Tavi,
Txis tani da gvelis TaviT
dasrulebuli kudi; mokla
belerofontma.
2. Sua saukuneebis ev­
ro­
pis
xelovnebaSi: fan­
tas­
ti­
ku­
ri
-553-
qlo
arsebis (ur­C­xu­lis) skul­p­
li da manteia mkiTxaoba,
turuli ga­mo­saxuleba (mag.,
wi­naswarmetyveleba] – mki­
parizis RvTis­m­Soblis ta­
Txa­oba xelisgulis xa­ze­
Zarze).
bis mixedviT.
3. (gadat.) ganuxorcielebeli qQrurg-i qirurgiis spe­ci­
a­
ocneba; fantazia.
listi eqimi [sinon. das­
ta­
4. (zoolog.) zRvis xrti­lo­
qari (wign.) da dostaqari
vani Tevzi erTgvari.
(moZv.)].
qimErul-i – ganu­xor­ci­e­le­
 xirurgi Scd.
be­
li, fan­
tastikuri.
qirUrgia [berZ. cheirurgia <
qQmia [berZ. chemeia] – bu­ne­bis­
cheis xeli da ergon muSaoba]
mety­
velobis erT-er­Ti Zi­
– medicinis nawili, romeic
ri­
Tadi dargi – mec­ni­e­re­ba,
Se­iswavlis
daavadebaTa
romelic ikvlevs niv­Ti­e­re­
ope­
raciuli gziT mkur­
baTa Sedgenilobas, age­bu­
na­
lobis meTodebs; mkur­
lebas, Tvisebebsa da ur­Ti­
na­
loba ZiriTadad ope­
ra­
erTgardaqmnas.
ci­
uli meTodebiT [sinon.
 organuli q., araorganuli
das­taqaroba (wign.) da dos­
q., Teoriuli q.
taqroba (moZv.)].
¥ qirurgiuli da saqi­
rur­
qimiaTerApia
[qimia
da
gio.
berZ. therapia mkurnaloba]
 q. (s.) klinika, q. (s.) mak­
_ infeqciur daavadebaTa
ra­teli.
mkur­naloba qimuri niv­
Ti­e­
 xirurgia, xirurgiuli,
re­
bebiT.
sa­xi­
rurgio Scd.
qimQuri – 1. qimiasTan da­kav­
qlOr-i [berZ. chloros mwva­ne]
Si­
rebuli.
– qimiuri elementi, mom­w­
 q. formulebi, q. elementebi,
va­no-moyviTalo max­rC­o­
be­
q. reaqcia.
la airi; iyeneben teq­ni­
ka­
Si,
2. rac dakavSirebulia qimiis
sanitariaSi da sxv. ro­gorc
meTodebis gamoyenebasTan
dezinfeqciis sa­Su­
a­
lebas,
da am meTodebiT proeqtebis
agreTve sam­
xed­
ro saq­
meSi
dam­zadebasTan.
– zogi mom­
wam­
vleli niv­Ti­
 q. naerTi, q. mrewveloba,
e­re­
bis da­
sam­
za­
deb­
lad.
tan­sacmlis q. wmenda.
¥ qloriani da qlorovani.
qiromAntia [berZ. cheir xe­
qlo
-554-
 q. kalciumi, q. kiri, q. wya­
li.
qlOrizm-i [< berZ. chlôros
mwva­
ne] – 1. (medic.) sis­x­l­
nakleboba – he­mog­
lo­bi­
nis
mniS­vnelovani daq­ve­iTeba
sis­xlis wiTel bur­Tu­leb­
Si; simwvanis seni.
2. (botan.) mcenaris daavadeba,
romlis drosac foTlebi
da ylortebi kargaven mwva­
ne Seferilobas.
qlorOfil-i [berZ. chlôros
mwva­
ne da phyllon foToli]
– sa­Rebavi nivTiereba (pig­
men­
ti), romelic mwvane fers
aZlevs mcenaris foTlebsa
da sxva nawilebs.
qlorOform-i [qlori da
laT. (acidum form, icum) Wi­
an­WvelmJava] – qloris Sem­
c­
veli Taviseburi su­nis
mqo­ne aqroladi si­
Txe; me­
di­
cinaSi iyeneben da­sa­Zi­
ne­
bel saSualebad.
qlorocetofEnon-i – Zli­
e­
ri cremlmdeni mom­wam­v­le­
li nivTiereba.
qnEseT-i [ebr. Kneset] _ is­ra­
elis saxelmwifos umaR­le­
si sakanonmdeblo or­
gano.
qOlera [berZ. cholera] – kuWnawlavis mwvave gadamdebi
daavadeba, sicocxlisaTvis
saSiSi.
 xolera Scd.
qolErik-i [laT. cholericus <
berZ. chole naRveli] – qo­le­
rikuli temperamentis mqo­
ne, ficxi adamiani.
qolestErin-i [berZ. chole
naR­
veli da stereos magari] _
organuli nivTiereba, erT­
ato­miani spirti sterinebis
jgu­
fisa; moi poveba cxo­ve­
lur organizmebSi.
qOral-i [< laT. (canfus) Choralis
gunduri (sagalobeli)] –
mravalxmovani sagundo na­
warmoebi, romelSic yve­la
xmas erTi da igive rit­mi
aqvs; kaTolikeTa da pro­
tes­tantTa religiuri sa­
ga­lobeli;
 baxis q.-ebi.
 xorali Scd.
qOrda [berZ. chorde simi] – 1.
(maTem.) swori xazi (wrfe),
ro­melic aerTebs mru­di
xa­zis (mag., rkalis, wre­
xazis) or wertils. 2. zogi
cxovelis (agreTve adamianis
Canasaxis) xerxemlis dre­
kadi elastikuri Rero (e.w.
xerxemlis simi).
qoreogrAfia [berZ. choreia
cek­va da graphô vwer] – cek­
vebis, sa­
baleto speq­
tak­
le­
-555bis dad­
gmis xelovneba.
 qarTuli q., klasikuri q.
¥ qoreografiuli da sa­qo­
re­
ografio.
 q. (s.) saswavlebeli, q. (s.)
xelovneba.
qorepiskOpos-i [berZ. clo­ra
qveyana da epis­ko­pos epis­ko­
po­
si] – 1. mTa­var­epis­koposis
Ta­naSemwe.
2. umrevlo episkoposi.
qormaQster-i [berZ. choros
gun­
di da germ. Meister os­
tati, xelmZRvaneli] – mom­Re­
ralTa gundis xel­m­Z­R­vane­
li (qarT. sinon. lot­bari).
 qormeisteri, xormaisteri,
xormeisteri Scd.
qOro [berZ. choros] – mom­Re­
ral­Ta fundi.
 xoro Scd.
qOqos-i [esp. cocos (mr.)] – 1.
pal­ma
erTgvari;
isxams
msxvil gemriel yuaTian
na­
yofs magari naWuWiT.
2. am palmis nayofi.
 q. kakali, indis kakali.
 kokosi Scd.
qrestomATia [berZ. chresto –
matheia] – saxelmZRvanelo
– rCe­
uli nawarmoebaTa an
ma­
Ti nawyvetebis krebuli.
 saskolo q., qarTuli li­
te­
raturis q.
¥ saqrestomaTio.
qro
 s. masala.
qrestomaTiuli _ iseTi,
ro­gorc
qrestomaTiaSia;
mar­ti­
vi, naTeli.
 q. WeSmariteba, q. ma­ga­
li­
Ti.
 qrestomatia, qresTomatia,
saqrestomatio, qresTo­
ma­
ti­uli Scd.
qrizAnTema [berZ. chrisanthe­
mon] – dekoratiuli mce­
na­
re, romelic
ikeTebs
ka­laTebad Sekrebil sxva­
dasxva Seferilobis yva­
vi­
lebs.
qristQan-i [laT. christianus] –
qristianobis mimdevari.
qristiAnoba [laT. chris­ti­a­nis­
mus < berZ. Christos – sity.,
cxe­
buli, mironcxebuli] –
religia,romelic warmoiSva
ax. welTaRricxvis I s.-Si
da mieca misi damaarseblis
_ ieso qristes, saxeli _
RmerTkacisa, romelic ze­
cidan daeSva dedamiwaze
ada­
mianTa codvebis ga­mo­
sasyidlad da jvarze ga­
ak­res, Semdeg ki aRsdga da
amaRlda zecaSi (biblia).
¥ qristianuli.
 q. sarwmunoeba.
qromOsoma [berZ. chrôma feri,
saRebavi da soma sxeuli] –
qro
-556-
(biol.) ujredis birTvis is
nawili, romelic iRebeba da
yvelaze ufro mkafiod Cans
ujredis gayofis dros.
qrOnika [berZ. chronikos dros­
Tan dakavSirebuli] – 1. sa­
zogadoebrivi movlenebis
Ca­­wera qronologiuri we­
siT (qarT. sinon. matiane).
2. literaturuli na­
war­mo­
ebi, romelic Seicavs sa­
zo­
gadoebrivi an saojaxo
am­
bebis Tanmimdevrul gad­
mocemas.
 romani-q.
3. axali ambebis ganyofileba
(gazeTSi).
 q.-is ganyofileba.
4. dokumenturi kino­
fil­
mi
(Cveulebriv
mok­le­met­ra­
Ji­
a­
ni), romelSic asa­xulia
mim­
di­nare sa­
zo­
ga­doebrivi
cxov­rebis mov­le­nebi, am­
be­
bi.
 mxatvrul films win us­
w­
rebda q.
¥ qronikaluri (mniSv. 4-isaT­
vis).
 q. filmi.
qronQkuli – xangrZlivi,
mud­mivi (Cveulebriv iTqmis
da­
avadebis Sesaxeb.).
 q. daavadeba, q. rev­ma­tiz­mi.
qronolOgia [berZ. chronos
dro da logos moZRvreba]
_ istoriuli movlenebis
Tan­
mimdevroba drois mi­
xed­viT.
¥ qronologiuri.
 saxelmZRvaneloSi mov­le­
nebi gadmocemulia q. prin­
ci piT.
qsAnTi pe [berZ. Xanthippç] –
ber­Zeni filosofosis sok­
ra­tes (469-399 Zv. welTaRr.)
coli, romlis saxeli dar­
Ca avi, kapasi dedakacis aR­
m­niSvnelad.
qsenofQlia
[berZ.
xenos
ucxo, ucxoeli da philia
siyvaruli] – ucxoelebisa
da yovelive ucxouris siy­
varuli.
qsenofObia [berZ. xenos ucxo,
ucxoeli da phobos SiSi] –
ucxoelebisa da yovelive
ucxouris siZulvili.
qsEnZ-i [polon.] – poloneTSi:
kaTolikeTa mRvdeli.
qserogrAfia [ingl. xero­
gra­phy < berZ. xçros mSra­
li da graphôs vwer] – na­
we­ris, naxazis, nabeWdis
ti ­pografiuli wesiT mSra­
lad gamravlebis procesi.
qsEroqs-i [ingl. xerox < berZ.]
– aparati, romlis sa­
Su­
a­
le­
biTac xdeba qse­ro­
g­
ra­
fi­kuli gadacema.
-557-
qsilogrAfia [berZ. xylon xe
yar
y
da graphô vwer] – 1. xis ma­
salaze amoWra, gra­vi­reba.
yAd-i [arab. qâdi] – aR­mo­sav­
2. xeze gakeTebuli graviura;
le­
Tis qveynebSi: mus­
li­
aseTi graviuris anabeWdi.
man­
Ta sasuliero msajuli,
mosamarTle.
qsifopAgeb-i [berZ. xipos xma­li,
maxvili da phagos da­mag­re­ yAlam-i [arab. qalam < berZ.
buli,SeboWili] – nayo­fis gan­
Kalamos lerwami] – 1. ler­
viTarebis erT-erTi manki,rom­
w­mis kalami, romelic far­
lis dro­sac ormagi nayofi
Tod iyo gavrcelebuli
(tyu­pe­bi) Sexorcebulia er­
an­
banis mqone xalxebs So­
T­
ma­neTTan gulmkerdis an
ris.
mi­
si xmliseburi ga­mo­naz­r­
2. mxatvris funji.
dis are­Si (aqidan – sa­xel­ yAlim-i [Turq. Kalim] – aR­mo­
wo­
de­ba).
savleTis qveynebis zo­gi­
qtQtor-i [berZ. ktitôs] – (ekl.)
erT xalxSi: safasuri, ro­
mnaTe.
mel­
sac uxdis sasiZo qalis
mSob­
lebs; urgadi.
yAzarma [it. caserma] – sam­
xed­ro nawilebis sa­
cxov­
R
re­beli Senoba.
¥ yazarmuli, sayazarmo.
RazAvaT-i [arab. Yazāwa(t)] –
 y. cxovreba, y. ti pis Senoba,
reaqciuli `wminda omi~, ro­
s. nagebobani, Senobebi.
melic, yuranis mo­Txov­
niT,  kazarma, kazarmuli, sa­ka­
unda awarmoon sxva sar­
zar­
mo Scd.
wmunoebis mimdevar xal­ yarAkul-i [uzbek. qarukül Savi
xebTan muslianebma islamis
vardi; Savi tba] – mokle
gavrcelebis mizniT; igiva,
da xuWuWbewviani tyavi gar­
rac jixadi.
kveuli jiSis axlad mo­
gebuli batknisa.
RErb-i – ix. gerbi.
¥ yarakulisa.
 y. palto.
 karakuli, karakulis Scd.
-558-
yiz
yizQlbaS-i
[Turq.
Kizil­
bas wiTeli Tavi, wiTel­qu­
da] – ase eZaxdnen spar­sel
dampyroblebs sa­
qar­T­ve­lo­
Si me-16-17 ss-Si.
yQSlaR-i [Turq. kislak sa­zam­
Tro saZovari, sazamTro
sad­gomi] – sofeli Sua
azi­aSi.
 kiSlaki Scd.
yUli [ind. Cin.] – aziis zog
qveyanaSi: mtvirTavi, me­bar­
guli; Savi muSa.
¥ yulim.
 kuli, yulma Scd.
yUran-i [arab. Al-qur‘ân] – wig­
ni, romelic Seicavs mus­
limanuri religiis dog­
mebsa da debulebebs,miTebsa
da samarTlis normebs.
S
SAbli [fr. chablis < geogr.
sax.] – franguli TeTri
Rvi­no, romelsac ayeneben
pinos jiSis yurZnisagan.
SAblon-i [germ. Schablone < fr.
échantilon WaSniki, nimuSi] – 1.
nimuSi,forma raime erTg­
var
nakeTobaTa dasamzadeblad
(qarT. sinon. Targi).
2. gadat. (wign.) gacveTili
nimuSi, romelsac brmad
ba­Zaven (sinon. trafareti,
Stam­
pi).
¥ Sablonuri (mniSvn. 2-isaT­
vis).
 S. frazebi, S. pasuxi.
SAgren-i [fr. chagrin < it. zigrino]
– sagangebod gamoyvanili
rbi­li xorkliani tyavi.
SaQTan-i [arab. saitan] – mus­li­
manur religiaSi: boroti
su­li, eSmaki, satana.
SAman-i [tungus. – manjur.] –
zog xalxSi: kultis msa­xu­
ri, jadoqari, eqimbaSi (ix.
Samanizmi).
SamAnizm-i da SamAnoba –
Crdi­
loeT da Sua aziis,
ame­rikis, afrikisa da sxva
qveynebis xalxSi: religiis
forma, avi da keTili su­le­
bis kulti.
SamberQer-i [fr. chambriére]
– grZeli maTraxi, Solti,
ro­melsac iyeneben cirkSi,
ma­neJze.
SampAnur-i – mSxefare Rvino,
ro­melic gkeTebulia nax­
Sir­mJava airiT (safr. pro­
vin­
cia Champagne-s sax. mi­
xed­viT).
 Sampaniuri Scd.
SampinQon-i [fr. champighon
soko] – qamasoko.
-559-
SAmpun-i [ingl. champooing da­
bana (Tavis)] – surnelovani
Txevadi an fxvieri Tav­sa­
bani saponi.
SAns-i [fr. chance] – risame gan­
xor­cielebis, rameSi war­ma­
tebis SesaZlebloba.
 gamarjvebis kargi S. aqvs.
SansOnet-i [fr. chansonette pa­
tara simRera] – 1. patara
sim­
Rera, xSirad uxamsi Si­
naarsisa, romelsac as­ru­
leben kafeSantanebSi.
2. aseTi simReris Sem­s­ru­le­
be­
li qali.
 Sansonetka Scd.
SansOnie [fr. chansonnier] –
safrangeTSi: estradis mom­
Rerali (kaci), romelic ama­
ve dros xSirad simReris
av­toricaa.
¥ Sansoniesi.
 Sansoniisa, Sansone Scd.
SAntaJ-i [fr. chantage] – sa­xe­
lis gamtexi faqtebis (nam­
dvilis Tu mogonilis) ga­
momJRavnebis muqara (raime
sargeblobis miRebis miz­
niT).
SApito [fr. chapiteau] – didi
brezentis karavi, romel­
Sic sacirko warmodgenebi
imarTeba; moZravi cirki,ro­
melic warmodgenebs aseT
Sar
karavSi marTavs.
SArada [fr. charade] – Ta­ma­
Si-gamocana erTgvari; asax­
sneli sityva gamoicnoba
mi­si calkeuli nawilebis
gamocnobiT.
¥ Saradisa;
 Saradasi Scd.
SarQaT-i [arab. ðari’at] – zo­gierT
mus­limanur sa­
xel­
mwifoSi:
mus­li­
manuri sa­
marTlis re­
li­giur da iuri­
diul nor­
maTa er­
Tob­
li­
o­
ba.
SarQaJ-i [fr. charriage] – (geol.)
dedamiwis teqtonikuri sa­
far­veli.
SArif-i [arab. ðarif] – mus­
limanur qveynebSi: mahmadis
STamomavalTa sapatio wo­
de­ba.
SarlAtan-i [fr. charlatán]
– uxeSi matyuara; gaiZ­
ve­
ra; uvici, mcodned, spe­
ci­
a­listad Tavis gam­
sa­
Re­
be­
li.
SArJ-i [fr. charge] – visime an
risame satiruli an iumo­
ris­tuli gamosaxuleba, ro­
mel­Sic daculia garegnuli
msgavseba da karikaturu­
lad aris Secvlili da
xaz­
gasmuli yvelaze ufro
da­maxasiaTebeli niSnebi,Tvi­
se­bebi.
Sar
-560-
SArtrez-i [fr. chartreuse ge­
sanimuSo nawarmoebi – xe­
lov­
nebis, ostatobis udi­
ogr. sax.] – erTgvari li­
de­
s
i
miRweva.
qiori.
 qarTuli literaturis
SAs-i [fr. chassis] – 1. av­to­
S.-ebi, xalxuri musikis S.
mobilis ZiriTadi nawili,
romelzedac damagrebulia SevAlie [fr. chevalier raindi,
ka­valeri]
–
feodalur
Zara, Zrava, yvela meqanizmi
saf­
r
angeTSi:
erT-erTi
Ta­
da detali.
vadaznauruli wodeba.
2.
TviTmfrinavis
nawili,
bor­blebi, romelic sa­Wi­ SEvro [fr. chereau Tikani] –
Tiknis tyavi, garkveuli we­
roa aerodromze moZ­
ra­o­
siT gamoyvanili, rbili da
bisaTvis, asafrenad da da­
ma­Ralxarisxovani; iyeneben
saj­domad.
fexsacmlis sapired.
 TviTmfrinavma S. ga­mo­uS­va
(aikrifa).
SEzlong-i [fr. chaise longue]
¥ Sasim, Sasis.
– daqanebuli zurgis mqo­ne
 Sasma, Sass Scd.
savarZeli, romelSic na­xev­
rad wamowola Se­
iZ­le­
ba.
SAh-i [spars. ðâh] – aR­mo­sav­
le­
Tis zog qveyanaSi mefis SEik-i [< ingl. shake rxeva,
ti­
tuli; am titulis mqone
to­ka] – Tanamedrove cek­va
piri.
erTgvari; musika am cek­vi­
saT­
vis.
SahQnSah-i _ iranSi: monarqis
tituli.
SeQker-i [ingl. shaker] – koq­
te­ilis
mosamzadebeli
SAhsei-vAhsei [spars.] mus­
Wur­
W
e­
l
i.
li­
manebis (Siitebis) re­
li­
giuri
ceremonia
– SEix-i [arab. ðeih] – arabul
TviT­gvema;
ceremoniis
qveynebSi: 1. gvaris meTauri;
mo­
nawileni Tavsa da tanze
soflis mamasaxlisi.
ice­
men xmals an laxts da
2. muslimanTa umaRlesi sa­
iZaxian: `Sah husein, vah hu­
suliero piri, RvTis­mety­
sein!~ (amiT gamoxataven
veli da sa­
marTalmcodne.
erT-erTi xalifis Svilis SErif-i [ingl. sheriff] _ in­
g­
hu­
seinis wamebas).
lis­
sa da aSS-Si: Ta­
nam­
de­
SEdevr-i [fr. chef-d’oeuvre] –
bo­bis piri, romelic as­ru­
-561lebs administraciul da
sa­
samarTlo funqciebs.
SEri-brEndi [ingl. cherrybrandy < cherry alubali da
(ix. brendi)] – alublis na­
yeni; alublis liqiori.
SEf-i [fr. chef] – 1. organizacia
an piri, romelic sistema­
tur daxmarebas uwevs raime
ko­
leqtivs.
 sabavSvo saxlis S.-ebi.
2. meTauri, ufrosi.
 policiis S.
Sef-mzareuli – mTavari
mza­re­uli (did sasadiloSi,
res­
toranSi).
saSefo – 1. SefobisTvis
gan­
kuT­vnili, Sefobis xa­si­
a­
Ti­sa.
 s. muSaoba, s. daxmareba, s.
koncerti.
2. rasac Sefobas uweven.
 s. skola.
SveQcar-i [germ. Schweizer] –
sastumros, restornis, zo­
gi sxva dawesebulebisa da
sacxovrebeli saxlis me­
kare.
¥ Sveicarisa.
 Sveicrisa Scd.
SQva [sanskr.] _ induizmis
erT-erTi mTavari RvTaeba.
SizofrEnia [berZ. schizô
vxleC, vCexav da phrçh goneba,
azri] – erT-erTi mZime fsi­
Sif
qikuri daavadeba.
SQizm-i _ islamis mimarTule­
ba, romelic aRiarebs mxo­
lod yurans da uaryofs
sunas (Sdr. sunizmi).
SQk-i [fr. chic] – (saub.). moC­
venebiTi, garegnuli brwyin­
valeba.
SQmpanze – [fr. chimpanze afr.]
– adamianis msgavsi maimuni;
binadrobs ekvatoruli af­
rikis tyeebSi.
¥ Simpanzesi.
 Simpanzisa Scd.
SQrma [ger. Shcirm] – ga­da­
sa­tani, dasakeci ti­xa­
ri;
war­moadgens an­­
ja­
me­
biT er­
T­maneTze ga­
dab­
mul qso­
vi­
lian
qa­
Ral­
d­
ga­
dakrul
ram­denime Car­
Cos (qarT. si­
non. Tejiri).
 S.-iT gayofili oTaxi.
SQfr-i [fr. chiffre] – 1. pirobiT
niSanTa sistema saidumlo
werisaTvis.
2. saregistracio pi­ro­
bi­
Ti
ni­
Sani (wignebze, xel­mo­we­
reb­ze, dokumentebze).
 individualuri S., jgu­
fu­ri S.
¥ Sifriani (mniSv. 2-isaT­
vis).
 S. werili.
daSifrva – SifriT (mniSv.
1) – dawera risame.
Skv
-562-
 diplomatiuri werilis d.
SifriT gaSifrva da amo­
Sif­vra – Sig­niT (an uc­nob
enaze) da­werilis amo­ki­Tx­
va.
SkvAl-i [ingl. squall] – xan­
mok­
le qariSxali.
SlagbAum-i [germ. Schlag ba­um]
– gzis gadasaketi mo­
wyo­
biloba rkinigzis ga­da­sas­
vlelTan an sa­kon­tr
­ olo
gasaSveb pun­
q­teb­Tan.
SlAger-i [germ. Schlager] – se­
zonis mSveneba; moduri, po­
pularuli saestrado sim­
Rera, melodia.
 Sliageri Scd.
SlEif-i [germ. Schleife] – qa­
lis kabis Zalian grZeli
uka­na kalTa, romelic Zirs
eT­
reva.
SnAfs-i [germ. Schnaps] – arayis
saxelwodeba germaniaSi.
SovQnizm-i [fr. chauvinisme] –
reaqciuli ideologia da
po­litika, romlis mizania
erovnuli siZulvilisa da
SuRlis gaRviveba.
 velikorusuli S.
SovQnist-i – Sovinizmis mim­
de­
vari.
¥ Sovinisturi.
 S. propaganda, S. lozungebi,
S. Sexedulebani, S. po­zi­cia.
SOk-i [fr. choc] – (medic.) or­
ga­nizmis funqciebis saerTo
mZi­
me moSliloba, rasac iw­
vevs Zlieri fizikuri da­
zianeba, an fsiqikuri Ser­
yeva.
SOrt-i [ingl. shorts (mr.)] –
mokle Sarvali erTgvari.
 Sortebi Scd.
SOse [fr. chaussée] – (moZv.)
gza­tkecili, Saragza.
SOu [ingl. show] – warmodgena,
speqtakli.
SoubQznes-i [ingl. show sa­
na­
xaoba, business saqmianoba]
– komerciuli saqmianoba,
ro­melic dakavSirebulia
sa­estrado sanaxaoebis mo­
wyobasTan.
SoUmen-i [ingl. show Cveneba
da man kaci, adamiani] _ is,
vinc Sous organizacias
awyobs.
SOfer-i [fr. chauffeur] – av­to­
mobilis wamyvani, mZRoli.
SpAga [it. spada] – didi, basri
mCxvletavi iaraRi; mWreli
maxvili.
SpAlebi [holand. Spalk (mr.)
say­r­
deni] – rkinigzis va­
kis­
ze dagebuli xis an rki­
na­
betonis Zelebi, rom­
leb­
ze­
dac gardigardmo amag­
reben
relsebs.
-563 mx. Spali.
SpAler-i [germ. spalier] – na­
xatebiani qaRaldis farTo
zolebi, romlebsac akraven
sadgoms (oTaxis, darbazis
...) kedlebze.
 Spalieri Scd.
SpQl-i [germ. Spill] – konusuri
an piramiduli sveti Se­no­
bis Tavze.
SprQc-i [germ. Spritze] – Rru
nem­
sis mqone dguSiani ci­
lin­
dri wamlis Sesayvanad
organizmSi.
 erTjeradi xmarebis S.
SprOt-i [germ. Sprottte] – 1.
zRvis wvrili Tevzi, qa­ras­
la.
2. am Tevzis (agreTve zogi
sxva wvrili Tevzis) kon­
ser­vi.
SrQft-i [germ. Schrift] – sas­
tam­bo asoebi da sxva niS­
nebi garkveuli zomisa da
moxazulobis risame, raime
teqstis asawyobad; maTi
ana­
beWdi.
 qarTuli S., msxvili S., wvri­
li S., muqi S., naTe­li S.
¥ saSrifto.
 stambis s. meurneoba.
StAb-i [germ. Stab] – 1. jarebis
marTvis organo.
 diviziis S., S.-is ufrosi.
Sta
2. (gadat.) saerTod, risame
xel­
mZRvaneli organo.
 stiqiasTan brZolis S.
generaluri Stabi _ ix. ge­
ne­raluri.
StAmb-i [germ. Stamm] – xis
tani (fesvidan varjamde).
StAmp-i [germ. Stampfe it. Stampa
beWdva] _ (Stempeli); misi
anabeWdi. 1. dawesebulebis
oTxkuTxa beWedi.
 pasportSi Cartymuli S.
2. gadat. (wign.) mza nimu­
Si,
romelsac brmad hba­
Za­
ven
(si­non. trafareti, Sab­
lo­
ni).
 reJisoruli S.-ebi, S.-ebiT
azrovneba.
¥ Stampiani (mniSv. 1.-isaT­
vis).
 S. qaRaldi.
StAnga [germ. Stange] – 1. spor­
tu­li iaraRi (sim­
Zi­
me­
e­
bis
awe­vaSi) – liTonis ke­ti,
rom­
lis boloebzec wa­moc­
mu­lia liTonisave mZi­me
dis­
ko­
ebi.
2. fexburTis karis boZi.
 burTi S.-s moxvda.
3. troleibusis Tavze ga­mar­
Tuli denmimRebi, romlis
bo­loebi exeba sakontaqto
sadens.
 me-3 mniSv.-iT bugeli an bi­
ugeli Scd. (tramvais den­
Sta
-564-
mimRebebs ewodeba).
StAndart-i [germ. Standarte] –
1. Zveli ruseTisa da zo­
gi
ucxo qveynis armiaSi: ka­va­
leruli nawilis droSa.
2. saxelmwifos meTauris (im­
pe­
ratoris, prezidentis ...)
alami,romelsac aRmar­Ta­ven
xolme sasaxleze, samxedro
xomaldze da sxv. misi iq
yof­
nis dros.
StAt-i1 [germ. Stat] – da­we­se­
bulebis
TanamS­
ro­melTa
mudmivi Semadgenloba.
 S.-Si Caricxes, S.-ebis Sem­
cireba.
¥ saStato.
 s. erTeuli, s. Ta­nam­de­
boba.
StAt-i2 [germ. Stat sa­xel­m­
wifo] – zog qveyanaSi: ad­
mi­
n istraciul-te­r i­t o­r i­
u­li erTeuli, ro­
melsac
aqvs TviT­mmar­T­ve­loba.
 niuiorkis S., jorjias S.
(aSS-Si); pinjabis S. (in­
do­
eT­
Si); avstraliis S.-ebi.
StEmpel-i [germ. Stempel] –
xelsawyo, romelzec ra­
i­
me naxatis an warweris
ukuR­ma gamosaxuleba amo­
burculia; iyeneben ana­beW­
dis misaRebad; TviT misi
ana­
beWdi.
StEfsel-i [germ. Stopsel] – 1.
li­
Tonis Cangali an Reri,
rom­
lis saSualebiTac mas­
Tan SeerTebuli eleq­
tro­
xelsawyos
(mag., lampas,
uTos) rTaven qselSi.
2. (saub.) igivea, rac rozeti.
 Stepseli Scd.
StQl-i [holand. stil] – wynari,
uqaro amindi.
StOr-i [germ. store] – fanjris
farda erTgvari.
StOrm-i [holand. Storm] –
qariSxali zRvaze.
¥ Stormuli, saStormo.
 S. qari.
 s. Rrubeli, s. ialqani, s.
Ruza.
StraikbrExer-i [germ. Streik­
bre­cher] – (moZv.) piri, ro­
me­lic gaficvis dros mu­
Sa­obs sawarmoSi da amiT
ga­ficulTa interesebs Ra­
latobs.
 Streikbrexeri Scd.
StrQx-i [germ. Strich] – 1. wvri­
li xazi.
 S.-ebis gavleba.
2. gadat. (wign.) risame da­ma­
xasiaTebeli Tviseba, mo­men­
ti, mxare, calkeuli wvril­
mani.
 naxatSi saintereso S.-ebs
mi­aqcies yuradReba.
StUrval-i [holand. stuurwiel]
-565-
Cek
– saWis borbali gemze,
(upi­
ratesad samxreT-aR­
mo­
TviT­mfrinavze, traqtorze,
sav­leT aziis) qalaqebSi: Ci­
kom­
bainze da sxv.
ne­lebiT dasaxlebuli kvar­
ta­li.
StUrm-i [germ. Sturm] – ga­dam­
wy­
veti ieriSi mo­
wi­
na­aR­m­de­ CAlma [Turq.] – qsovilis grZe­
gis gamagrebuli ad­
gi­
lis
li naWeri, romelsac mus­
asa­rebad.
limani mamakacebi ixveven
Tavze garkveuli wesiT.
StUrman-i [holand. Stuur­
man] – gemis, wyalqveSa na­ CArlston-i [ingl. Charleston
vis, safreni aparatis gzis­
< geogr. sax.] – amerikuli
kvle­
vis specialisti.
samejliso cekva erTgvari.
 Soreuli naosnobis S., CArter-i [ingl. charter] –
kos­
mosuri xomaldis S.
gem­Tmflobelsa (an avi­
SxEr-i [Sved. skär] – patara
a­kompaniasa) da dam­
qi­ra­
kldo­vani kunZuli.
ve­bels Soris dadebuli
xel­
Sekruleba mTeli gemis
SxUna [ingl. scooner] – ial­q­
(TviTmfrinavis) an misi na­
ni­
ani gemi, upiratesad orwilis ijariT aRebis Se­
an samanZiani; sandali.
sa­xeb garkveuli vadiT (an
gar­
kveul reisze).
CatUranga [sanskr.] – Zveli
C
induri TamaSi, Wadrakis
wi­namorbedi
(warmoiSva
CAdr-i [Turq. candyr karavi] –
me-5
s.-Si
Zv.
welTaRr.);
Ta­
musulmani qalebis msubuqi
maSobdnen oTxni.
saxvevi, safari, romelic sa­
xes da tans ufaravs maT da CEk-i [ingl. cheque < check ga­
sin­
jva, gakontroleba] – 1.
mxolod Tvalebs utovebs
fa­si­
ani qaRaldi, spe­
ci­
a­
gamosaxeds.
lu­
r
i
dokumenti
(sa­
b
u­
T
i),
CaQnvord-i [ingl. chain jaW­
romelic Seicavs we­
ri­
lo­
vi da word sityva] – kros­
biT
gankargulebas
ban­
kis
vordis nairsaxeoba.
mi­marT gadauxados Ce­
kis
CaintAun-i [ingl. Chinatown
mflo­
b
els
masSi
naC­
v
e­
n
ebi
< China Cinuri da town qa­
fu­lis raodenoba (suma).
la­
qi] – sxvadasxva qveynis
Cel
-566-
saprivatizacio Ceki, sxva­g­
va­
rad vauCeri – 1. fa­si­a­ni
saxelmwifo qa­Ral­di mi­ni­
maluri Ri­re­bu­le­biT, ro­me­
lic ga­i­cema mo­qa­la­qeebze
sa­
xel­m­wifo sa­
kuT­rebis pri­
va­
ti­zaciis pro­cesSi re­a­li­
za­
ci­isaTvis.
2. sakaso taloni fulis ra­
odenobis CvenebiT, ro­me­
lic gadaxdil iqna sa­qon­
lis SeZenis dros, agreTve
qviTari salaroSi fulis
raodenobis CvenebiT, ro­me­
lic gadaxdil unda iqnes.
 C.-is salaroSi gaxvreta.
¥ saCeko, Cekisa.
CElesta [it. celesta < laT.
cae­lestis ciuri] – sa­
or­kes­t­
ro klaviSiani sak­
ra­vi; ga­
moscems naz, zan­za­la­
ki­sebr
xmebs.
CElo _ igivea, rac violino.
CempQon-i [ingl. champion <
fr. champion mebrZoli] –
spor­tsmeni an sportuli
gun­di, romelmac gaimarjva
pirvelobaze gamarTul Se­
jib­
rebaSi sportis raime
saxeobaSi.
 msoflios C. WadrakSi.
CempiOnat-i – Sejibreba Cem­
pionis wodebis mo­
sa­po­veb­
lad.
 saWadrako C., safexbur­To C.
Ci pendEil-i [ingl. Chippendale
< sakuT. sax.] _ inglisuri
ave­jis stili; warmoadgens
ro­kokos, gotikuri da Ci­
nu­ri xelovnebis motivTa
kom­
binacias; didad iyo gan­
viTarebuli me-18-19 ss.-Si.
CQpi [ingl. chip] – eleqtronuli,
kompiuteruli teqnikis um­
niS­
vnelovanesi detali; in­
tegraluri mikrosqema.
CiCErone [it. cicerone] _ ita­
li­aSi (upiratesad): pi­
ri,
ro­melic turistebs aZ­
levs
ax­sna-ganmartebas Rir­
s­
Se­
sa­
niS­
naobaTa daT­
va­
li­
e­
re­
bi­
sas (sinon. gidi, eqs­
kursi­
a­
m­ZRoli).
 CiCeronesi
 CiCeronisa – Scd.
CQfs-i [ingl. chips (mr.)] –
Txlad daWrili da Semwvari,
Sebrawuli kartofili.
c
caQtlupa [germ. Zeitlupe] –
spe­
cialuri kinogadasaRebi
aparati, romelsac iyeneben
Cqari gadaRebis dros.
caQtnot-i [germ. Zeitnot > Zeit
dro da Not saWiroeba] – 1.
Wad­ra­
kisa da SaSis TamaS­
-567-
cel
Si: mdgo­
ma­reoba, rodesac celOfan-i [cellulose laT. < cel­
mo­
Ta­ma­Ses ar hyofnis dro
lula ujredi da berZ. pha­nos
svle­bis
mo­sa­fiqreblad
na­Teli] – Txeli gam­
W­
vir­
va­
(Cve­u­leb­riv,
oficialur
le wyalgauvali ma­
sa­
la, ro­
Se­
jib­
rebaSi, ro­desac spe­
melic miiReba ce­
lu­
loidis
ci­
a­lur saWadrako sa­a­Teb­
damuSavebiT; iye­
ne­
ben sakvebi
ze Ta­
maSoben).
pro­duq­
te­
bis, wamlebis da
 c.-Si yofna,; c.-Si Cavar­
sxvaTa Se­
sa­
fu­
Tavad.
d­
na.
 polieTilenis (ix.) – sa­
2. (gadat.) drois ukmarisoba,
xelad (`celofanis parkio~
arqona.
_ amboben), rac Scd.
 c.-Si moxvedra.
celsQus-is
TermOmetri
 ceitnoti Scd.
[Sve­di astronomisa da fi­
cEdent-i [< laT. cedo vuT­
zi­kosis Celsius-is (1701-1744)
mob] – samoqalaqo sa­
mar­
gva­
ris mixedviT] _ Ter­mo­
Tal­Si: piri, romelic Ta­
met­ri, romelsac yinulis
vis
kuTvnil
uflebas
d­no­
bisa da wylis duRilis
ga­
dascems sxva pirs.
wer­tilebs Soris 100-gra­
cEdra [< it. cedro limoni] – 1.
du­siani skala aqvs.
citrusebis (limonis, for­ celUloza [fr. cellulose laT.
Toxlis da misT.) kanis ze­
cellula ujredi] – 1. niv­
Ti­
e­
da, Seferili fena.
reba, romlisganac Sed­
geba
2. forToxlis an limonis gam­
mce­
naris ujredis garsi;
xmari kani: iyeneben rogorc
iye­ne­
ben nedleulad sxva­
da­
sanelebels
(sakonditro
sxva samrewvelo na­
ke­
TobaTa
da sxv. nawarmSi).
damzadebisas; uj­
re­
disi.
cEzura [< laT. caesura gax­le­
2. nivTiereba, romelic mi­
i­
Ca] – 1. (lit.) pauza leqsis
Re­ba zogi mcenaris qi­mi­
u­
striqonSi.
rad damuSavebuli mer­q­
nisa
2. (mus.) pauza musikalur me­
da Reroebisagan, iyeneben
lo­diaSi.
qa­Raldis, xelovnuri ab­
re­Sumis, asafeTqebel niv­
celQbat-i [laT. caelibatus <
TierebaTa da sxv. da­
sam­
za­
caelebs uqorwinoba] – sa­
su­
deblad.
li­
ero pirTa da­uqor­wi­
neb­
 celulozisa.
loba.
cel
-568-
ucenzuro – sazogadoebaSi
 celulozasi Scd.
mi­uRebeli, uwmawuri, uxam­
celulOid-i [laT. cellula
si.
uj­
redi da berZ. eidos saxe]
 u. sityvebi, u. anekdoti.
– magari, advilad aalebadi
nivTiereba; misgan amzadeben cEnt-i [ingl. cent] – aSS-sa da
zog sxva qveynebSi: xurda
foto da kinofirebs, sa­ga­
fu­li (mocemuli qveynis
lenterio nawarms, sa­Ta­
fu­lis erTeulis measedi
maSoebs da sxv.
na­
wili).
cEment-i [germ. Zement] – mi­ne­
raluri nivTiereba – fxvni­ cEntner-i [germ. Zentner] –
zo­maTa metruli sistemis
li, romlisganac (wyal­
Si
wo­nis erTeuli; udris 100
areviT) miiReba qvi­seb­ri
kilograms.
Sem­
k­
v­reli masa; iye­ne­ben
sam­
Se­neblo saqmeSi.
cEntr-i [laT. centrum < berZ.
 c.-is qarxana, c.-is iataki,
kentron wveri (cirkulisa),
c.-is narevi.
Sua­
guli, centri] – 1. raime
RerZis, xazebis gadakveTis
cEnz-i [laT. census] – piroba,
wertili figuraSi.
romelic saSualebas aZlevs
 wrexazis c., linzis c.
pirovnebas isargeblos ama
2. risame Sua nawili, Sua
Tu im politikuri (mag., sa­
ad­gili (qarT. sinon. Sua­
ar­
Cevno) uflebiT.
guli).
 asakobrivi c., qonebrivi
 qalaqis c., moednis c.
c., ganaTlebis c.
3. qalaqi, didi dasaxlebuli
cEnzor-i [laT. censor] – Ta­
punqti, romelsac aqvs rai­
me
nam­
debobis piri, romelic
adgilisaTvis,
qveynisaTvis,
cen­zuras axorcielebs.
administraciuli, sam­
rew­
cEnzura [laT. censura] – beW­
ve­
l
o,
kulturuli
da
sxva
d­
viT sityvasa da ma­sob­ri­vi
mniS­
vneloba.
in­
for­maciis sxva sa­Su­a­le­

raionuli
c., admi­nis­
tr
­ a­
beb­
ze (radioze, te­le­vi­zia­
ciuli c., samrewvelo c.
ze) sa­xel­mwifo ze­da­m­xed­ve­
4.
zogi iseTi dawesebulebis
lobis sistema.
an ganyofilebis sa­xel­wo­
 samxedro c., politiku­
ri
de­bis Semadgeneli nawili,
c.
romelic rasme ganagebs.
-569 satelevizio c., ga­moT­v­
liTi c., savaWro c., kom­pi­
u­teruli c.
centrAlur-i 1. centrTan
(mniSv. 1) dakavSirebuli.
 c. wertili.
2. centrSi (mniSv. 2) ar­se­bu­li.
 c. raioni, qalaqis c. mo­
e­
dani.
3. mTavari, umTavresi, xel­
mZRvaneli.
 c. xelisufleba, c. sa­ar­
Cev­
no komisia.
4. rac mTel sistemas amoq­
me­
debs, mTel sistemas em­
saxureba.
 c. gaTboba.
centraluri nervuli sis­
te­
ma – (anat.) nervuli sis­
te­
mis ZiriTadi nawili, ro­
melic Sedgeba Tavis tvinisa
da zurgis tvinisagan.
centralizAcia da cen­t­
ra­lQzeba – erT centrSi
Tav­moyra, gaerTianeba.
 saxelmwifos c., xel­
m­
ZRvanelobis c., mmar­T­ve­
lo­bis c.
 centralizireba Scd.
centrAlizm-i – mmar­Tve­lo­
bis an organizaciis iseTi
sistema, romlis drosac
ad­
gilobrivi
organoebi
emor­
Cilebian centralur
xe­
lisuflebas, centrs.
cer
centrQfuga [germ. Zentrifuge]
– manqana, romelic cen­tri­
da­nuli Zalebis moqmedebiT
meqanikurad yofs narevs
Se­madgenel nawilebad; iye­
ne­ben sxvadasxva xelsawyos
ga­mosacdelad da mfri­na­
vebis, kosmonavtebis var­
ji­
Si­saTvis.
centUria [laT. centuria < cen­
tum asi] – Zvel romSi: 1.
le­gionis nawili, samxedro
qve­danayofi, romelic pir­
vel xanebSi 100 kacisgan
Sed­geboda (Sdr. qarT. ase­
uli).
2. moqalaqeTa jgufi, rome­
lic iqmneboda mosaxleobis
dayofisas qonebrivi cenzis
mixedviT.
 nostradamusis c.-ebi.
cepElin-i [kreb.] – diriJablis
ti pi.
cErber-i [laT. Cerberus <
berZ. Kerberos sakuT. sax.] –
1. Zv. berZnul miTologiaSi:
avi ZaRli, romelic mi­wis­
qveSeTis samefos Sesas­v­
lels icavs.
2. (gadat.) mZvinvare, mrisxane
da fxizeli yarauli; is,
vinc mkacr kontrols awe­
sebs vinmes mimarT.
 sagadamxdelo (sagadasa­
xa­do) c.
cer
-570-
ceremOnia [laT. caeremonia
zogi sxva da­
a­
vadebebis gav­
rcelebis ga­
dam­
tani.
mowiweba, Tayvanis cema] – 1.
oficialuri xasiaTis ze­ cQan-i [berZ. Kyanos muqi lur­
ji, laJvardovani] – mwva­ve
imi, romelic garkveuli we­
sunis mqone ufero mom­wam­
sebiT, winaswar Sedgenili
lavi (Sxamiani) gazi.
gegmiT tardeba.
2. moqmedebis wesi, romelic civilizAcia [fr. civilisation
mi­
Rebulia an dadgenilia
< laT. civilis samoqalaqo]
sazeimo SemTxvevebisaTvis.
– 1. sazogadoebrivi da ma­
3. ceremoniebi – (saub.) ga­
terialuri kulturis gan­
da­
Warbebuli pirobiTobis
vi­
Tarebis done, ro­mel­
sac
dac­va qcevaSi.
miaRwia ama Tu im sa­
zo­ga­
¥ ceremoniuli.
doebriv-eko­no­
mi­
kur­
ma for­
 c. salami.
maciam.
uceremonio – mouridebeli,  antikuri c., Tanamedrove
ubo­diSo.
c.
 u. Careva sxvis saqmeSi.
2. msoflios mowinave, qvey­ne­
bis Tanamedrove kultura,
ceremonQal-i [laT. cere­mo­
ga­naTleba.
nialis] – oficialurad mi­Re­
buli wesi ceremoniis Ca­
civilizEbuli – vinc, ra­
tarebisa (sinon. rituali).
mac kul­
turuli da po­
li­
 sadResaswaulo c.
ti­ku­
ri ganviTarebis maRal
¥ ceremonialuri.
do­nes miaRwia.
 c. Sexvedra.
 c. qveynebi, c. sazo­ga­
do­
e­ba.
cErera [laT. Ceros (cereris)]
– romaul miTologiaSi: civilQstika [laT. civilis sa­
mi­
waTmoqmedebisa da na­yo­
moqalaqo] – samoqalaqo sa­
fierebis qalRmerTi (ber­Z­
marTali.
nul miTologiaSi mas Se­e­ civQlur-i [laT. civilis sa­
mo­
sa­
bameba demetra).
qalaqo] – (wign.) samoqalaqo,
cEce [bantu-enidan, afr.] – co­
ara samxedro.
cxalmSobSi sis­x­lis mwo­ cQkl-i [berZ. Kyklos wre, wre­
ve­
li buzi; gav­r­ce­le­bu­lia
xazi] – 1. raime movlenaTa,
tro­pikul da sub­tro­pi­kul
pro­cesTa,samuSaoTa er­Tob­
afrikaSi: sa­Ra­
Tas, Zilis da
-571lioba, romelic qmnis ri­sa­
me moqmedebis, gan­
vi­
Tarebis
dasrulebul wres.
 geologiuri c., sawarmoo
c., Sigawvis Zravas c.
2. saerTo niSniT (mizniT, Te­
miT) ga­
erTianebul nawarmo­
eb­
Ta, Se­sasrulebeli, gad­
mo­
sa­ce­
mi risame wyeba.
 koncertebis c., leqcie­
bis c.
¥ cikluri (mniSv. 1-isaT­
vis).
 c. ganviTareba.
cQklon-i [berZ. Kyklon mbru­
na­vi] – atmosferuli gri­
ga­
li, romelsac Tan axlavs
ux­
vi naleqebi da Zlieri
Rrublianoba.
 c.-ma gadaiara.
¥ ciklonuri.
 c. grigali.
cQlindr-i [berZ. Kylindros <
Kylindô vagoreb, vabruneb] –
1. geometriuli sxeuli, ro­
melic warmoqmnilia mar­
T­kuTxedis brunviT misi
erT-erTi gvrdis garSemo.
2. aseTi formis mqone detali
an mowyobiloba.
 Zravas c., avtomobilis c.ebi.
 c.-is dguSi.
3. mamakacis qudi cilindris
(mniSv. 1) formisa, maRali
cir
da viwro farflebiani.
¥
cilindruli
(mniSv.
1-isaT­
vis).
 c. Rumeli, c. WurWeli.
cilindriani (mniSv. 2-isaT­
vis).
 c. manqanebi.
ci­
lindriani da ci­
lin­
d­
ro­sani (mniSv. 3-isaTvis).
 c. kaci.
cQnizm-i [berZ. Kynismos] –
Tav­
xeduri gulaxdiloba.
¥ cinikuri.
 c. SekiTxva, c. pasuxi.
cinQkos-i [berZ. Kyrikos] –
ada­
miani, romelsac cinizmi
axa­siaTebs.
¥ cinikuri.
 c. gulaxdiloba.
 ciniki Scd.
cQrk-i [laT. circus] – 1. Te­at­
raluri xelovnebis saxeoba,
romelSic gaerTianebuli
ari­
an akrobatebi, tan­mo­
varjiSeebi, klounebi, cxo­
ve­lebis mwvrTnelebi da
sxv.
 moxetiale c. (Zvelad).
2. mrgvali Senoba, romlis
are­nazec imarTeba aseTi
sa­naxaoba.
¥ sacirko.
 s. warmodgena, s. nomrebi,
s. programa.
cirkUlar-i [germ. Zirku­lar
cir
-572-
laT. circularis wri­u­li] –
we­
ri­lo­biTi, sa­di­req­ti­vo
gan­
kar­guleba, ro­
me­lic eg­
zav­nebaT daq­
vem­de­ba­
re­bul
da­
we­se­
bu­le­
bebs an xel­qve­
iT Ta­
nam­de­
bobis pi­rebs.
 cirkuliari Scd.
cirkulAcia da cirkulQ­
re­ba [laT. circulatio da zir­
ku­lieren] – wriuli moZ­
ra­o­
ba.
 haeris c., sisxlis c.
¥ sacirkulacio.
 s. milebi.
 cirkuliacia, sacir­ku­li­
a­
cio Scd.
cQroz-i [berZ. kirros li­mo­
nisferi, yviTeli] – (me­
dic.)
raime organos Se­ma­er­Te­
be­
li qsovilis gazrda, rac
am organos funqciis dar­
Rvevas iwvevs.
 RviZlis c., filtvebis c.
 cerozi Scd.
cQsterna [laT. cisterna wyal­
sa­cavi] – 1. didi rezervuari
wylis, navTobis da sxva
siT­xeebis Sesanaxad.
 benzinis c.
2. vagoni an avtomobili, rom­
lis Zara warmoadgens ci­
lin­drul rezervuars si­
Txeebis gadasazidad.
 rkinigzis c.-ebi, rZis c.
 cisterni Scd.
cQstit-i [berZ. Kystis saSarde
buSti] – (medic.) saSarde
buS­
tis anTeba.
citAdel-i [fr. citadelle < it.
cittadella < citta qalaqi] – 1.
Zve­lad: qalaqis SigniTa
ci­
xesimagre (qarT. sinon.
Si­dacixe).
2. gadat. (wign.) risame mTa­
va­
ri dasayrdeni punqti
(qarT. sinon. burji).
cQtata [germ. Zitat] – raime
teq­
stidan ucvlelad, si­
ty­
va-sityviT moyvanili ad­gi­
li.
 citati Scd.
citrUsebi [laT. citrus (mx.)]
– limonis, forToxlis, man­
da­rinis da misT. saerTo
sa­xeli.
 c.-ebis gaSeneba, c.-ebis
plan­
taciebi.
¥ citrusovani.
 c. kulturebi.
cifErblAt-i [germ. Zifferblatt]
– saaTis an sxva raime xel­
sawyos danayofebiani fir­
fita, romelzedac isrebi
(an isari) moZraobs.
cQfr-i [polon. cifra < arab.] –
1. ricxvis aRmniSvneli ni­
Sa­ni.
 arabuli c.-ebi (1, 2, 3, 4 da
sxv.), romauli c.-ebi (I, II, III,
IV da sxv.)..
-5732. mr. cifrebi – risame maC­
ve­
nebeli, ricxvebiT ga­mo­xa­
tuli.
 sakontrolo c.-ebi.
astronomiuli cifrebi _
(ix. astronomia).
cOkol-i [it. zoccolo] – 1. Se­
nobis gareTa kedlis qve­
da nawili, romelic sa­Zir­
k­
vels eyrdnoba da cotaTi
ga­
moweulia kedelTan Se­
darebiT (qarT. sinon. sa­
Zir­kveli).
2. eleqtronaTuris liTonis
na­wili, romliTac is ix­
rax­
neba vaznaSi.
cUgcvang-i [germ. Zugzwang]
– WadrakSi: figurebis gan­
la­
geba, romlis drosac
auci­lebelia iseTi morigi
svlis gakeTeba, romelsac
mos­
devs mdgomareobis ga­
uareseba da partiis wa­ge­
bac ki.
cUkat-i [polon. Cukata < cukier
Sa­
qari] – daSaqruli xili
an kani, qerqi citrusisa, sa­
zam­Trosi, nesvisa.
cUnam-i [iap.] – giganturi (1520 m simaRlis) talRebi,
rom­
lebic Cndeba okeaneSi
wyal­qveSa miwisZvrebis Se­
de­
gad; sanapiroze iwvevs
did ngrevas; xSirad icis
wynar okeaneSi.
xal
Z
ZabUton-i [iap.] _ iaponiaSi:
iatakze dasajdomi brtyeli
baliSi.
ZQudo [iap.] _ iaponuri Wi­da­
oba Tavisufali sti­
lisa.
x
xAki [hindi enis Khāki miwis­
fe­ri, talaxisferi < spars.
Khāk miwa, WuWyi] – 1. mo­
ya­
vis­
fro mwvane.
2. moyavisfro-mwvane mkvrivi
qso­
vili erTgvari; am qso­
vilis tansacmeli (upi­ra­
te­sad samxedro forma).
xakisferi – moyavisfromwva­
ne.
 x. xalaT-Sarvali.
¥ xakim, xakis.
 xakma, xaks Scd.
xAlifa [arab. chalifa nacvali,
moadgile] – (ist.) umaRlesi
tituli zogi qveynis mus­
li­
manTa mmarTvelisa.
 egvi ptis x.
saxalifo – qveyana, romel­
sac xalifa marTavda.
¥ xalifisa.
 xalifasi – Scd.
xalQfat-i (ist.) – 1. fe­o­da­
xan
-574-
lur muslimanur qvey­nebSi:
sam­Tavrobo xelisuflebis
or­gano;
sa­
xelmwifo
wyo­bi­lebis
3. laTinuri amrikis zog qvey­
sis­
tema, sadac Teo­kratiuli
nebSi: saxelmwifo ga­
dat­
ri­
xe­
lisufleba iyo.
alebis Sedegad Seqmnili
2. arabebis dapyrobaTa Se­de­
sam­xedro mTavrobis sa­
gad Seqmnili feodaluri
xel­
wodeba.
sa­
xelmwifo, romlis sa­Ta­
¥ xuntisa.
veSic xalifa idga; sa­xa­
 xuntasi – Scd.
li­
fo.
xAn-i [Turq. han] – (ist.) aR­ xUrma [spars.] – saxelwodeba
ramdenime saxis xisa, aba­
no­
mo­
savleTis zog qveyanaSi
zis (akalmexis) oja­
xidan.
Sua saukuneebSi: mTavarTa
 iaponuri x. – nayofismomcemi
ti­
tuli; am titulis mqone
xe, romelic CineTidan da
pi­ri.
samxreT iaponiidan mom­
saxano – qveynis nawili, ro­
di­nareobs; agreTve gav­
mel­
sac xani marTavda.
r­celebulia Savi zRvis
xAji [arab.] – musulmani, ro­
piras – kavkasiaSi.
melmac religiuri mog­za­
u­
ro­
ba Caatara meqaSi.
xErem-i [Zv. ebr.] – Zv. ebraelur
j
religiur yofaSi – gankveTa,
anaTema.
xOta [esp. jota] – espanuri sa­ jAdo [sp.] – 1. iseTi ram (nivTi,
wamali), rac viTomda avnebs,
xalxo cekva.
SeboWavs adamians (visac
xOja [arab. haggi] – musulmanis
gaukeTeben, vis saxelzec
sapatio tituli, romelmac
gaakeTeben) – Tilisma.
xaji gaakeTa.
 j. gakeTeba.
xUnta [esp. junta] – 1. espanuri
2. gadat. (saub.) igivea, rac
da laTinuri amerikis zog
jadosnuri.
qveyanaSi: sxvadasxva ga­
 j. Rame.
erTianebis, kavSiris sa­
xel­
3. gadat. (saub.) ityvian ma­
wodeba.
xinj adamianze.
2. zogierT laTinuri ameri­
kis
qvey­
nebSi: aRmasrulebeli jadObazi [sp.] _ igivea, rac
jadoqari.
-575-
jadOoba (Zv.) – jados ga­
jen
li stili, romelic XIX s.is bolos warmoiqmna aSSkeTeba.
Si afrikuli da avropuli
jadOsan-i _ igivea, rac ja­
musikis sinTezis gziT.
do­
qari.
2.
amgvari musikis Sem­
s­
ru­
le­
¥ jadosnisa.
beli orkestri.
jadOsnoba _ igivea, rac ja­
¥ jazuri da sajazo.
doq­
roba.
 j. (s.) musika.
jadOsnur-i 1. (Zv.) rasac ja­
jEm-i [ingl. jam] – xilis sqe­
dos Zala aqvs – sas­wa­u­
li muraba, romelic war­
leb­
rivi.
moadgens mTlian masas.
 j. wamali.
 xendros j.
2. (gadat.) momxiblavi, war­m­
jEmpr-i da (moZv.) jEmper-i
ta­ci.
[ingl. jumper] – naqsovi ze­
 j. Rimili, j. hangi.
datani, romelsac ara aqvs
jadOsnurad – mo­ma­ja­do­eb­
sa­yelo da Sesakravebi; ic­
lad, warmtacad.
va­
men Tavze CamocmiT.
jadOqar-i [sp.] – adamiani,
 jempre Scd.
ro­
melsac viTomda jadoTi
jEntlmen
-i [ingl. gentlman]
Sekvra SeuZlia – jadosani,
– 1. inglisSi: mamakaci, ro­
grZneuli.
melic zustad icavs sa­zo­
 cekvis j.
gadoebaSi miRebuli qcevis
jadOqroba – jadoqris Tvi­
wesebs da normebs; vaJkaci,
seba.
sityvis patroni.
jAme [arab. Pame’] – sakrebulo
2. iTqmis Tavazian mamakacze,
me­
CeTi.
agreTve imaze, vinc gamo­ir­
jEzve [Turq. Cezve yavadani] –
Ceva daxvewili manerebiTa
yavis asaduRebeli patara
da Cacma-daxurviT (zogjer
taniani WurWeli.
iro­
niiT).
jeQran-i [Turq.] – gazelis
¥ jentlmenuri.
oja­xis gareuli cxoveli,  j. qceva.
romelic gavrcelebulia
jentlmenuri SeTanxmeba –
kav­
kasiaSi da Sua aziaSi
sa­erTaSoriso SeTanxmeba,
(Sdr – jixvi).
ro­melsac deben dauwerlad,
jAz-i [ingl. jazz] – 1. profesiu­
zepirad.
jin
-576-
 jentlemeni, jentlemenuri,
jen­tlementi,
jen­t­le­
men­
tu­ri Scd.
jingOizm-i [ingl. jingoism] _
inglisuri ukiduresi So­
vi­
nizmi.
jQn-i1 [arab. jinn] – arabul da
sparsul miTologiaSi: go­
nieri fantastikuri arseba,
romelic Sedgeba cecxlisa
da haerisagan da, romelsac
aqvs unari gadaiqces ada­mi­
anad an cxovelad; boroti
suli, demoni.
jQn-i2 [ingl. gin] _ inglisuri
arayi.
jQns-i [ingl. jeans (mr.)] – viw­
ro sportuli Sarvali spe­
ci­
aluri qsovilisa.
 jinsebi Scd.
jQp-i [ingl. jeep] – yvel­gan­ma­
vali msubuqi av­
to­mo­
bi­
li.
jQu-jQcu [iap.] – uiaraRod
Tav­
dacvis (agreTve Setevis)
Ta­
viseburi ileTebis sis­
te­ma.
jOistik-i – kompiuteris pe­
ri­feriuli
mowyobiloba,
spe­
cialuri berketi vi­de­o­
Ta­
maSebis samarTavad.
jUngl-i [ingl. jungle sanskr.]
– tropikuli da sub­tr
­ o­pi­
kuli uRrani tye (upi­ra­te­
sad indoeTSi).
junglis kanoni _ ityvian
aS­kara
Zaladobasa
da
TviT­
nebobaze.
 junglebi Scd.
jUs-i [ingl. juice wveni] – xi­
lis wveni (sasmelad mom­
zadebuli).
jQxad-i [< arab. džihad omi
rwme­nisaTvis] – yuranis
Ta­naxmad `wminda omi~, `ur­
wmunoTa~ winaaRmdeg, ag­
reT­
ve muslimanur qveynebSi
mo­wodeba brZolisaken sam­
Sob­
los dasacavad.
h
habQtus-i [laT. habitus] _ (wign.)
garegnuli Sesaxedaoba cxo­
ve­lisa, mcenarisa, ag­
reT­
ve
adamianisa.
hagiogrAfia [berZ. hagios
wmin­
da da graphô vwer] _
qris­
tianuli literaturis
dar­gi _ wmindanTa cxov­
re­
bis aRwera.
¥ hagiografiuli.
 h. mwerloba, h. Txzuleba.
 agiografia, agiografiuli
Scd.
hAdesi [berZ. hadçs] _ berZnul
miTologiaSi: 1. miwisqveSa
samefos mbrZanebeli.
-5772. miwisqveSa samefo; jojo­
xe­
Ti.
hAvbek-i [ingl. half-back] _
(moZv.) fexburTis an hokeis
gun­dSi: naxevarmcveli.
hAlva [arab. halva] _ aR­mo­
sav­
luri tkbileuli, war­
mo­
adgens magar masas, ro­
me­
lic damzadebulia zo­gi
zeTovani gaxexili an da­na­
yi­
li Teslisgan an nig­v­zi­
sa­
gan.
 araqisis h., nigvzis h.
 xalva Scd.
hAlstux-i [germ. Halstuch] _
qso­vilis grZeli naWeri,
ro­
melsac ikeTeben yelze,
pe­
rangis sayelos qveS da
win ikraven naskvad (qarT.
si­
non. yelsaxvevi).
 galstuki Scd.
halucinAcia [laT. halucinatio
mo­
tyueba,Secdoma] _ mcdari
mxed­velobiTi, smeniTi, ynos­
viTi an SexebiTi aRqma, ro­
me­
lic gamowveulia tvinis
moq­medebis darRveviT (eC­
ve­
nebaT ararsebuli sagnebi,
xme­
bi da sxv.)
hAmak-i [fr. hamac] _ ba­di­se­
bu­
rad moqsovili Ca­mo­sa­ki­
debeli sawoli.
 xeebze gabmuli h.
 gamaki Scd.
har
hambUrger-i [ingl. hamburger
< Hamburg steak hamburgis
bif­Steqsi] _ dakepili bif­
S­teqsiT Semwvari funTuSa.
handQkap-i [ingl. handikap] _ 1.
raime sportul SejibrebaSi
(mag. rbenaSi). SedarebiT
susti monawilisaTvis mi­
ce­muli upiratesoba.
2. doRi, romelSic sxva­
da­
sxva asakis cxenebi mo­
na­
wi­
le­
oben.
hAntel-i [berZ. Hantel] _ sa­
tan­varjiSo iaraRi _ Tu­
jis ori birTvi, rom­
le­
bic
erTmaneTTan mokle mrgva­
li
tariT aris Se­
er­
Te­
bu­
li.
 h.-ebiT varjiSi.
 ganteli Secd.
harAkir-i [harakiri < hara mu­ce­
li da kiri gaWra] _ iapo­
ni­
aSi samuraebis TviT­
mkvle­
lo­
bis xerxi _ mu­celSi
xan­
jlis gamosmiT (ga­mo­
fatvriT, gamofuSviT).
harAmxana [arab. harâmchâne ak­
r­Zaluli saxli] _ mdidari
muslimanis sasaxleSi misi
colebisTvis gamoyofili
sax­
li,bina.
harmOnia
(berZ.
harmonia
Ta­nazomiereba] _ 1. ri­
sa­me
mwyobri
Se­
Tan­x­
me­
ba,Sexameba.
har
-578-
2. erTsulovneba.
 bgeraTa h., ferTa h,
¥ harmoniuli,
 h. bgerebi, h. ferebi.
 garmonia, garmonuli, har­
monuli, garmoniuli Scd.
hArpun-i (holand. harpeon] _
satyorcni iaraRi (bar­ji),
ro­
melsac iyeneben ve­
Sa­peb­
sa da did Tevzebze sa­
na­
dirod.
hAsi [iap.] _ iaponiaSi: Cxirebi,
romlebsac saWmlis asa­
Re­
bad da pirSi Casadebad
xma­
roben (Sdr. Cangali).
haUptvaxt-i [germ. Hauptwache]
_ dapatimrebul samxedro
mo­
samsaxureTa sadgomi.
 h.-Si Casves.
 gauptvaxti, gauptvaxta
Scd.
hASiS-i [arab. haðið] _ nar­ko­
ti­
kuli nivTiereba, ro­mel­
sac iReben induri ka­na­
fi­
sa­
gan.
hAj-i [arab. hagg] _ mesaSi
loc­va muslimanTa `wmin­
da adgilSi~ qanaanSi an
me­
dinaSi muhamedis akl­da­
mas­
Tan (kubosTan), romelic
mus­
limanTa rigebSi RvTis­
mo­
saobis gmirobad iT­
v­le­
ba; sapatio tituli mus­
li­
manisa, romelmac mesa
mo­iloca, am titulis mqone
pi­
ri.
hEbe [berd. Hçbe] _ berZnul mi­
TologiaSi: siWabukis qal­
R­merTi, zevsisa da heras
Svi­
li; olimpze RmerTebs
neq­tarsa da ambrozias mi­
ar­Tmevda xolme.
hegelianEloba _ moZRvreba
ger­manuli filosofosisa
he­gelisa (1770_1831 w.w.), ro­
melmac
daamuSava
ide­
a­
listuri dialeqtikis Te­
o­ria.
hegemOnia [berZ. hegemonia] _
(wign.) xelmZRvaneloba, be­
la­
doba, batonoba.
¥ hegemoniuri.
 h. roli, h. mdgomareoba.
 gegemonia, gegemoniuli
Scd.
hedOnizm-i [< berZ. hçdons
si­amovneba] _ eTikis ide­
alisturi mimdinareoba,rom­
lis mixedviTac cxovrebis
mizans warmoadgens udidesi
siamovneba, sitkboeba.
helio... [berZ. helios mze] _
rTuli sityvebis pirveli
na­
wili mniSvnelobiT `mzes
exeba~.
 heliofizika, heliotropi
helioTerApia [berZ. hçlios
mze da herapeia mkurnaloba] _
-579mzis sxivebiT mkurnaloba.
helQos-i [berZ. Hçlios] _ ber­
Z­
nul miTologiaSi: mzis
Rmer­Ti.
heliofQlur-i [berZ. hçlios
mze da phileô miyvars] _ he­
li­
ofiluri mcenareebi _
(botan.) sinaTlis moy­va­ru­
li mcenareebi.
heliofObur-i [berZ. hçlios
mze da phobos SiSi] _ he­li­
ofoburi mcenareebi _ (bo­
tan.) Crdilis moyvaruli
mcenareebi.
heliotEqnika _ teqnikis
dar­gi, romelic exe­ba mzis
ener­giis ga­
mo­ye­ne­bas sam­
rew­
velo da sa­yo­fa­cxov­
re­
bo miz­ne­bi­saT­
vis.
heliocEntrul-i [berZ. hçli­os
mze da laT. centrum centri]
_ samyaros heliocentruli
sistema _ mzis sistemis Se­
saxeb kopernikis (1473-1543
w.w.) moZRvreba, romlis mi­
xedviTac mze warmoadgens
centrs da mis garSemo
moZraoben planetebi.
helQ­
um-i [berZ. hçlios mze] _
qimiuri elementi, wyalba­
dis Semdeg yvelaze msubuqi
inertuli, ufero da usuno
gazi (airi).
hemQsfero [berZ. hcmisphairion]
hem
_ 1. dedamiwis an cis na­xe­
var­sfero.
2. (anat.) Tavis tvinis na­xe­
var­sfero.
hemoglObin-i [berZ. hai­
ma sisxli da laT. glo­bus
bir­
Tvi] _ sisxlis wi­
Teli
na­
wilakebis
(eriT­
ro­
ci­
te­bis) Semadgeneli na­wi­
li (saRebavi nivTiereba),
ro­melsac gadaaqvs Jan­
g­ba­
di da amdenad di­di
mniS­
v­
neloba aqvs sun­T­
q­
vi­
saT­vis.
hemoTerApia [berZ. hai­ma
sisxli da therapia mkur­
na­
lo­
ba] _ (medic.) sisxlis
ga­dasxmiT mkurnaloba.
hemorAgia [berZ. haimorrahagia]
_ (medic.) sisxldena.
hemOroi [berZ. haimorrhoia
sis­
xldena] _ buasili.
hemOstaz-i [berZ. haima sis­x­
li da stasis SeCereba] _ sis­
x­ldenis SeCereba.
hemofQlia [berZ. haima sisxli
da philia midrekileba] _ (me­
dic.) sisxlis Sededebis
una­
ris dakargva, rac iwvevs
sis­xlis denas mcire da­
zi­
anebis drosac.
hematolOgia [berZ. haima
(hai­matos] sisxli da logos
moZ­
Rvreba] _ mecniereba, ro­
hep
-580-
melic swavlobs sisxlis
Semadgenlobasa da Tvi­se­
bebs, agreTve sisxlis da­
a­
va­debebs.
hepArin-i [< berZ. hçpar RviZli]
_ nivTiereba,romelic xels
uS­
lis sisxlis Sededebas.
hEpi-End-i [ingl. happy end]
_ `keTili bolo~. mxat­v­
ruli nawarmoebis (ki­no­
filmis, romanis) keTili
da­
sasruli.
hEra [berZ. Hçra] _ berZ. mi­
To­logiaSi:
qalRmerTi,
zev­sis meuRle, qorwinebis
mfar­veli.
hErakle [berZ. Hçraklçs] _ ber­
Z­
nul miTologiaSi: zevsis
Svili, naxevrad adamiani _
naxevrad RmerTi, erT-erTi
yvelaze ufaro popularuli,
araCveulebrivad Ronieri
gmiri [laT. Herkules].
herAldika [laT. heraldus mac­ne]
_ damxmare istoriuli dis­
ci plina, romelic gerbebs
swavlobs, gerbTmcodneoba.
herbarQum-i [< laT. herba ba­
laxi] _ specialurad Seg­
ro­
vili da gamxmari mce­na­
reebis koleqcia.
hermafrOdit-i _ cxoveli
an adamiani,romelsac orive
sqe­
sis niSnebi aqvs.
hErmes-i [fr. Hermes] _ ber­
Z­nul miTologiaSi: sa­
Zov­
rebisa da jogebis, gzebisa
da vaWrobis RmerTi, Rmer­
Te­bis Sikriki.
hermEtuli [fr. hermetique <
laT. hermticus] _ rac ise
mWid­
rod aris daxuruli,
dag­
manuli, rom haers sru­
liad ar atarebs.
 h. kamera.
 hermetiuli, germetuli,
ger­metiuli Scd.
herOika [< fr. heroiuque gmi­
ru­li] _ (wign.) gmiruli
Si­naarsi, gmiruli mxare
ris­
me.
 Sromis h., brZolis h.
herOin-i [laT. heroinum] _
nar­kotikuli
saSualeba
(mor­
finze Zlieri).
herOstrate-s saxeli _ saZ­
raxisi saqmiT, uRirsi saq­
ci­
eliT ganTqmuli saxeli
[berZ. Hçrostratos-is saxelis
mi­xedviT, romelmac sa­
xe­
lis ukvdavyofis mizniT
356 w. (Zv. welTaRr.) da­wva
artemida efeselis Se­
sa­
niS­
navi taZari].
herpetolOgia [berZ. her­
pe­ton qvewarmavali da lo­
gos moZRvreba] _ zo­
o­
lo­
giis dargi, romelic
-581qve­
warmavlebs swavlobs.
hErcog-i [germ. Herzog] _ da­
sav­
leT evropis qveynebSi
Ta­vad-aznaurTa erT-erTi
umaR­lesi tituli.
 gercogi Scd.
hercogQnia [germ. Herzogin] _
hercogis coli an qa­li­
S­
vi­
li.
 hercoginiasi.
 gercoginia, gercoginiisa
Scd.
hEtera [berZ. hetairon] _ Zvel
saberZneTSi: ganaTlebuli
gauTxovari qali, romelic
Tavisufal, damoukidebel
cxovrebas eweoda.
heteroseqsuAlizm-i [berZ.
heteros sxva da laT. sexsualis
sqe­
sobrivi] _ 1. sqesobrivi
ltolva sapirispiro sqe­
sis individisadmi.
2. sapirispiro sqesis da­ma­xa­
siaTebeli niSnebis ga­Ce­na.
hefEstos-i [berZ. Hçphaistos]
_ berZnul miTologiaSi:
ce­
cxlisa da mWedlobis
Rmer­Ti.
hEqtar-i [fr. hectare] _ miwis
farTobis sazomi erTeuli
(metruli sistemisa); udris
100 ars anu 10000 kv.m.
¥ heqtarisa.
 heqtari, heqtrisa, geqtari,
hig
gektari, eqtari, ektari
Scd.
heqto... _ TavsarTi, romelic
sazomi erTeulis saxelTan
mierTebisas aRniSnavs mis
asjer gazrdas.
heqtOlitr-i [berZ. hekaton asi
da fr. litre litri] _ siTxis
an fxvieri nivTierebis sa­
zomi (metruli sistemis); 1
heqtolitri = 100 litrs.
hQbrid-i [laT. hibrida narevi,
naj­
vari] _ mcenareTa da
cxo­
velTa sxvadasxva sa­
xeobis Sejvarebis Sedegad
warmoqmnili organizmi.
¥ hibriduli.
 h. Tesli, h. samyura.
 gibridi, gibriduli Scd.
hibridizAcia _ mcenareebis
an cxovelebis sxvadasxva
sa­xeobis Sejvareba ga­
um­
jobesebuli jiSis,saxeobis
misaRebad.
higQena [berZ. hygiaino jan­m­
rTeli var] _ medicinis na­
wili, romelic Seiswavlis
janmrTelobis SenarCunebis
pirobebs. im RonisZiebaTa
sistema, romlebic iT­
va­
lis­
wineben
sisufTavis,
jan­mrTelobis dacvas.
 h.-is wesebi, Sromis h., pi­
radi h.
hig
-582-
¥ higienuri.
 h. pirobebi, h. abazana, h.
tan­varjiSi.
 gigiena, gigienuri Scd.
higrofQluri [berZ. hygros
teniani da phileô miyvars] _
(botan.) wylis moyvaruli
(mcenare).
hidrAvlika [< berZ. hidraulikos
wylisa] _ mecniereba si­
Txeebis wonasworobisa da
moZ­raobis kanonTa da maTi
praq­tikuli gamoyenebis sa­
Su­
alebaTa Sesaxeb.
¥ hidravlikuri _ rac siTxis
wnevis ZaliT moZraobs.
 h. Zrava, h. wnexi, av­to­mo­
bilis h. muxruWebi.
 hidravliuri, hidravluri,
gidravlika, gidravliuri,
gidravluri, gidravlikuri
Scd.
hidro... [< berZ. hydôr wyali] _
rTuli sityvebis pirveli
na­
wili
mniSvnelobiT
`wyals exeba~.
 hidrobiologia, hid­ro­
li­
zi, hidroenergetika.
hidrobiolOgia _ bio­lo­
giis nawili, romelic swav­
lobs wylis cxovelebsa
da mcenareebs.
hidrogeolOgia _ geo­lo­
giis nawili, romelic swav­
lobs miwisqveSa wylebis
war­moSobas, moZraobasa da
Tvisebebs.
hidrogrAfia [berZ. hydôr
wya­li da graphô vwer] _
mecniereba, romelic swav­
lobs da aRwers dedamiwis
zedapiris wylebs.
hidrolOgia [< berZ. hydôr
wyali da logos moZRvreba] _
mecniereba, romelic swav­
lobs da aRwers dedamiwis
zedapiris wylebSi.
hidroenergEtika _ mec­ni­
erebisa da teqnikis dar­
gi, romlis mizania wylis
energiis gamoyeneba eleq­
truli energiis sa­war­
mo­
eb­
lad.
hidrOliz-i [berZ. hydôr wya­
li da lysis daSla] _ (qim.)
rTu­
li nivTierebis daS­
la
wylis zemoqmedebis Se­de­
gad.
hidrometeOreb-i [berZ. hy­
dôr wyali da meteôrôs haerSi
molivlive] _ atmosferoSi
wylis orTqlis produqtebi,
nisli, cvari, TrTvili da
sxva.
hidrOsfero _ wylis garsi,
romelic akravs dedamiwas
(okeaneebi, zRvebi, tbebi, mdi­
nareebi...).
-583-
hidrotEqnika _ mecniereba,
hi p
poezia.
romelic swavlobs wylis hiper... [berZ. hyper -ze zeviT,
im mxares] _ TavsarTi,
resursebis gamoyenebas sa­
mniS­
vnelobiT `normis ga­
me­
urneo
saWiroebisaTvis,
dameteba~ (sap. hipo).
ag­
reTve wylis stiqiis mav­
 hiperbola, hiper­
in­fl
­ i­a­
nebel moqmedebas; teq­ni­
kis
cia, hipertonia.
dargi, romelic ga­na­
xor­
cielebs am amocanebs sa­ hipErbola
[berZ.
hyper­
Tanado (hidroteqnikur) na­
bolc gaz­
viadeba]
_
1.
gebobaTa saSualebiT.
mxat­
vruli xer­
xi _ me­
tis­meti gazviadeba STa­
hidrofQteb-i [berZ. hydôr
beW­dilebebis gaZlierebis
wya­
li da phyton mcenare] _
miz­niT.
(botan.) wyalSi mcxovrebi
2. (maTem.) ortotiani mrudi,
mcenareebi.
ro­melic miiReba sibrtyis
hidrofObia [berZ. hydôr wya­
sa­SualebiT konusis ga­dak­
li da phobos SiSi] _ (me­
ve­Tisas.
dic.) wylis SiSi, cofi (da­
hipermetrOpia [berZ. hyper
a­
vadeba).
-ze metismetad, metron zoma
hQlz-i [germ. Hulse] _ 1. cecx­
da ôps (ôpos) mxedveloba] _
lsasrol iaraRSi: pa­ta­
(medic.) Sorsmxedveloba.
ra cilindruli mili, ro­
melSic Tavsdeba feTqebadi hipertOnia [berZ. hyper -ze,
ze­vidan da tonos daZabva] _
nivTiereba.
(medic.) sisxlis wnevis awe­
2. papirosis qaRaldis mas­ra,
va, rac hipertoniuli da­
romelsac TambaqoTi te­
avadebis ZiriTadi mizezia.
nian.
 gilzi, gilza Scd.
hipertrOfia [berZ. hyper -ze,
metismetad da trophç kveba] _
hQmn-i [berZ. hymnos] _ sazeimo
1. raime organos metismeti
simRera,romelic miRe­
bu­lia
gadideba avadmyofobis di­
rogorc saxelmwifoebrivi
di datvirTvis an sxva mi­
an socialuri erTianobis
zezebis gamo.
simbolo.
2.
(gadat.) risame ara­
nor­
ma­
 gimni Scd.
lu­ri ganviTareba.
himnolOgia _ sasuliero
hi p
-584-
hQp-i [ingl. hippie, hippy < hip
melic mim­
di­
na­
reobs mi­
wis­
qveSeTSi, ga­moq­
va­
bu­
leb­Si,
slengi (Jargoni) _ pi­ri,
napralebSi.
romelic Tvalyurs adev­
nebs musikis, modis si­ hipodinAmika [berZ. hypo qve­
viT, dabla da dynamis Zala,
ax­
leebs] _ axalgazrda
Zli­
ereba] _ moZraobis una­
ada­mianebi, romlebic axal­
ris daqveiTeba.
gazrda dajgufebebs ga­
ne­
kuTvnebian da uaryofen hipOTeza [berZ. hypothesis va­
sa­
erTod miRebul qcevis
ra­udi] _ raime movlenis
we­
sebs da upiratesobas
asax­
snelad wamoyenebuli
aZ­leven mawanwalur (mom­
mec­nieruli varaudi, rom­
Ta­bare) cxovrebis wess,
lis ueWveloba jer ar
tan­sacmlis sisadaves (ub­
aris damtkicebuli.
ra­
loebas).
 dedamiwis warmoSobis h.
¥ hipoTezuri.
hQpnoz-i [berZ. hypnos Zili]
 h. msjeloba.
_ 1. ZilTan miaxloebuli
 hipoteza, hipotetiuri, gi­
mdgo­
mareoba.
po­tetiuri, gi poteza Scd.
2. zemoqmedeba vinmeze aseT
mdgomareobaSi mosaqcevad. hipilOgia [berZ. hipos cxe­ni
 h.-is seansi, h.-iT mkur­
na­
da logos moZRvreba] _ mec­ni­
lo­ba.
e­reba cxenebis Se­
sa­
xeb.
¥ hipnozuri.
hipopOtam-i [berZ. hyppotamos]
 h. mdgomareoba, h. Zili.
_ igivea rac behemoTi.
 gi pnozi, gi pnozuri Scd.
 gi popotami Scd.
hipnoziOr-i [fr. hypnotiseur hipotEnuza [berZ. hypoteinusa]
< berZ.] _ hipnozis spe­ci­
a­
_ (maTem.) marTkuTxa sam­ku­
lis­ti.
Txe­
dis gverdi, romelic
 gi pnotiziori Scd.
mde­
bareobs swori kuTxis
hipo... [< berZ. hypo qveviT] _
pir­dapir.
Tav­sarTi, romelic uCve­
nebs hipotOnia [berZ. hypo qveS
normis qveviT dawevas.
da tonos daZabva] _ (medic.).
 hi pofunqcia (sap, hi per...).
sisxlis wnevis daqveiTeba.
hipOgia [berZ. hypo qveS da gç hipOqsia [berZ. hypo qveviT da
dedamiwa] _ si­
cocx­
le, ro­
gviandeli, laT. oxi (genium)
-585Jangbadi] _ Jangbadis nak­
le­
boba sisxlSi.
hirUdin-i [< laT. hiruodinis
wur­bela] _ nivTiereba, ro­
melsac gamoyofs sa­me­di­
ci­
no wurbelis sanerwyve jir­
k­
vlebi, aferxebs sisxlis
Se­
dedebas.
hQt-i [ingl. heat] _ 1. sa­cxe­
nos­no sportSi: cxenis gar­
bena mokle manZilze.
2. velo- da motosportSi:
Se­
jibreba, romlis mo­
na­wi­
leebic garkveul manZils
sa­
TiTaod gadian.
 giti Scd.
hQjra [arab. hidžra(t) gaq­ce­
va] _ muslimanur qvey­neb­
Si gavrcelebuli wel­T­
aR­ricxva (kalendari); h.-is
dasabamidan iTvleba 622
weli (Cv. welTaRr.), ro­de­
sac mahmadi da pirveli mus­
limanebi meqadan medinaSi
gadasaxldnen (gaiqcnen).
hObi (ingl. hobby] _ rameTi
ga­
taceba, aCemebuli saq­
mi­
a­
noba, romelsac misdeven
Tavisufal dros.
 xobi Scd.
hOboi [germ. Hoboe] _ xis mu­
si­
kaluri Casaberi sakravi
erTgvari.
 goboi Scd.
hom
hOkei [ingl. hockey] _ yinulze
burTis TamaSi erTgvari.
 xokei Scd.
hOl-i (ingl. hall] _ didi
sad­gomi, Cveulebriv, sa­
zo­
gadoebriv SenobebSi, (mag.)
sastumroSi, TeatrSi) da­
sasveneblad, mo­
sacdelad.
 xoli Scd.
hologrAfia [berZ. holos
mTe­li, sruli da (foto)
grafia] _ moculobiTi la­
ze­ruli fotografia.
 golografia Scd.
hOlding-i [ingl. holding Cab­
Rujva] _ 1. (sport.). wesis
darRveva krivSi _ erT-erTi
monawilis mier meoris xe­
lebis an tanis daWera.
2. samflobelo, adgil-ma­
mu­
li.
hOlderi _ mflobeli, ba­
to­ni.
homoplAstika [berZ. homos
msgav­si] _ (medic.) erTi
ada­
mianis raime organos
an qsovils (mag. kanis, Tir­
k­mlis) gadanergva me­
o­ri­
sad­mi.
homoseqsuAlizm-i [berZ. ho­
mos msgavsi da laT. sexsualis
sqesobrivi] _ arabunebrivi
sqe­sobrivi ltolva Ta­vi­
si­ve sqesis pirisadmi.
hon
-586-
honOrar-i [laT. honorarium
sa­patio jildo] _ fuladi
ga­
samrjelo, romelsac aZ­
le­
ven (xelSekrulebis sa­
fuZvelze) literatorebs,
mxatvrebs da sxva.
¥ sahonoraro,
 s. fondi.
 gonorari, sagonoraro
Scd.
hOnori [laT. honor Rirseba,
pa­tivi] _ gazviadebuli
war­modgena sakuTar Rir­se­
beb­
ze, yoyoCoba, me­di­du­roba,
qed­
maRloba.
hOr-i [egvi pt.] _ egvi ptur mi­
To­
logiaSi: mzis RmerTi,
ro­me­lic iTvlebida fa­ra­
o­
nis xelisuflebis mfar­
ve­
lad, miaCndaT osi­ri­si­
sa
da isidas Svi­
lad, war­mod­
ge­
nili hyav­daT Se­
var­d­nis
(Se­
var­dn
­is­Ta­
viani
ada­
mi­
a­
nis) an­
da frTo­
sani mzis
dis­kis sa­xiT.
horelQefi [fr. haut-reli­ef] _
skulpturuli
ga­
mo­sa­xu­
leba, romelic amo­bur­cu­
lia brtyel ze­da­pirze Ta­
vi­
si savaraudo mo­
cu­lo­
bis
naxevarze me­tad (Sdr. ba­
re­
liefi)
horQzont-i [berZ. horizôn (ho­
rizôntos] _ 1. dedamiwis ze­
dapiris nawili, romelsac
gaS­lil adgilze xedavs
dam­kvirveblis Tvali; xazi,
rom­
lis gayolebazec ca
TiT­
qos dedamiwas exeba;
cis dasalieri.
 h.-ze gemi gamoCnda.
 gorizonti Scd.
horizontAlur-i [germ. Ho­
ri­zon­tale] _ 1. ho­ri­
zon­
ta­
lu­
ri xazi (sapirisp. ver­
ti­
ka­
lu­ri).
2. geodeziaSi: mrudi, ro­
me­
lic rukaze an gegmaze aer­
Tebs erTi simaRlis mqone
ad­gilebis wertilebs (si­
non. izohifsi).
2. TvalTaxedva.
3. wylis simaRle (done) (mdi­
nareSi, tbaSi, zRvaSi).
 h. xazebi, h. sibrtye.
 gorizontaluri Scd.
hOrmon-i [berZ. hormos ma­
moZ­ravebeli] _ (fiziol.)
niv­
Tiereba, romelsac ga­
mo­
yo­
fen Sinagani sekreciis
jir­
kvlebi.
monawileobs
co­
cxali organizmis fun­q­
ci­
ebis regulirebaSi.
¥ hormonuli.
 h. preparati.
 ixmareba agreTve hor­
mo­
na­
luri.
horOskop-i [berZ. hôra dro
da skopeô vuyureb] _ var­
s­
k­
v­
-587-
hur
lav­Ta ganlagebis cxrili,
_ msoflmxedveloba, ro­
ro­
melsac
astrologebi
me­lic gamsWvalulia ada­
ad­
genen Suasaukuneebidan
mi­anis
siyvaruliT, misi
mo­
yolebuli ama Tu im pi­
Rir­sebis pativiscemiT; kac­
rov­
nebis bedis sa­wi­nas­war­
T­moyvareoba, saTnoeba.
¥ humanuri.
me­
ty­velod.
 h. adamiani, h. saqcieli.
hospQtal-i [germ. Hospital]
 humaniuri, gumanizmi, gu­
_ saavadmyofo, upiratesad
ma­niuri Scd.
sam­
xedro.
humanitAruli [fr. humanita­
¥ hospitlisa.
ire] _ rac dakavSirebulia
 hospitalisa, gospitali
xal­
xis kulturisa da is­
Scd.
to­riis SeswavlasTan (sa­
bu­
hospitalizAcia _ sa­a­vad­
nebismetyvelo da teq­ni­
kur
m­
yo­foSi dawvena (avad­m­yo­
mecnierebaTagan gan­
s­
xvavebiT).
fi­
sa).
 h. mecnierebani, h. ga­
naT­
 gospitalizacia Scd.
le­
ba, h. daxmareba _ gan­
hoUming-i [ingl. homing Sin
vi­
T
arebuli, mdidari qvey­
dabruneba] _ movlena, ro­
ne­bis mier gaRatakebuli
de­
sac saxlidan Sors way­
qvey­nebisaTvis gaweuli dax­
va­ni­li cxoveli (ZaRli, ka­
ma­reba sursaTiT,
tan­
sac­
ta, cxeni, mtredi) TavisiT
mliT,
medikamentebiT
da
sxv.
ignebs gzas da Sin brun­
 gumanitaruli Scd.
deba.
hugenOteb-i [fr. hyguenots] _ me- humifikAcia (laT. hymus ni­
a­dagi da facio vakeTeb] _
16-17 s.s.-ebSi safrangeTSi:
ni­
adagSi cxoveluri da
protestantebi (kal­vi­
nis­
mce­
nareuli narCenebis gax­
te­
bi), romelTac sdevnida
r­wna mikroorganizmebis moq­
ka­
Tolikuri eklesia da
medebis Sedegad.
mTav­
roba;
hugenotebis
xoc­va-Jleta moewyo 1572 w. hurQebi (spars. Hûri arab.) _
yuranis mixedviT, mus­
li­
ma­
`bar­Tlomes Rames~.
nur samoTxeSi mcxovrebi
humAnizm-i [fr. humanisme <
ma­rad norCi lamazi qa­
le­
bi.
laT.
humanus adamianuri]
-588-
danarTi
-589-
laTinuri sityvebi
da
gamonaTqvamebi
adamiani var da araferi adam­
ianuri CemTvis ucxo ar aris.
HÓMO SUM, HUMÁNI, NIHIL A
ME ALIÉNUM PÚTO
adamiani, rogorc gonieri ar­
seba
HÓMO SÁPIENS
adgilze
IN LÓCO
ai kaci!
ÉCCE HÓMO!
alibi – sxva adgilze
ÁLIBI
ama wlis
ÁNNI CURRÉNTIES (A.C.)
araferi ar unda gagikvir­
deT
(araferi ar aris sak­vir­veli)
NIL ADMIRÁRI
ara orjer erTi da igi­ve­saT­
vis (ar SeiZleba orjer pa­
suxisgeba erTi da igive dar­
RvevisaTvis)
NON BIS IN ÍDEM
araraisgan – araferi
EX NÍHILO NÍHIL
arasasurveli piri
PERSÓNA NON GRÁTA
ar SegviZlia – kategoriuli
uari
NON PÓSSUMUS
aris zomiereba sagnebSi - yve­
la­
ferSi zomiereba, yve­la­
fers aqvs sazRvari.
ÉST MÓDUS ÍN REBÚS
-590arsebuli mdgomareoba
STÁTUS QUO
ase!
SIC!
ase qreba miwieri dideba.
SIC TRÁNSIT GLÓRIA MÚNDI
aseve
ÍTEM
aucilebeli piroba
CONDÍTIO SINE QUA NON
aqac rodosia, aqac gadaxti –
aq gamoiCire Tavi (ezopes iga­
vis mixedviT).
HIC RHODÚS, HIC SÁLTA
axa­
li adamiani (metiCara)
HÓMO NÓVUS
bolos
IN FÍNE
gamarjoba!
SÁLVE!
gamarjoba, cezar, brZolis
win ge­salmebiT Sen. (romaeli
gla­
diatorebis mimarTva im­pe­
ra­to­
risadmi brZolis win).
ÁVE CÁESAR,
SALÚTANT
gamgebi gaigebs
SAPIÉNTI SAT
gameoreba codnis dedaa.
REPETÍTIO EST MÁTER STU­
DIÓ­RUM
gamomdinareobs SeniSvna
AD NOTÁNDA
gaugebaria
NON LÍQUET
gaSlilia – naTelia
EXPLÍCITE
gaZlev, raTa Senc momce
DO UT DES
MORITÚRI
TE
-591gaxsovdes sikvdili
MEMÉNTO MÓRI
gemovnebaze ar daoben/kacia
da guneba (gemovneba ar aris
sa­
kamaTo sagani).
DE
GÚSTIBUS
DISPUTÁNDUM
da sxva
ET CÁETERA (ETC.)
dasasruli
FÍNIS
dayavi da ibatone!
DÍVIDE ET ÍMPERA
dedis saSodan - dasabamidan
AB ÓVO
de-iure - iuridiulad, sa­mar­
TliT, formalurad
DE JÚRE
de-faqto – faqtiurad
DE FÁCTO
da iyos sinaTle!
FÍAT LÚX!
de msubuqi yofiliyos Sen­T­
vis miwa!
SÍT TÍBI TÉRRA LEVÍS!
droni icvlebian da masTan
er­
Tad Cvenc vicvlebiT
TÉMPORA MUTÁNTUR, ET NOS
MUTÁMUR IN ÍLLIS
dReidan
A DÍE
ekliani gziT varskvlave­bi­
sa­
ken!
PER ÁSPERA AD ÁSTRA
erTguli da guladi
FÍDELIS ET FÓRTIS
erTi da igive
ÚNUM ET ÍDEM
ese igi, e.i.
ID EST
NON
(EST)
-592vazrovneb, amdenad, varsebob
- frangi filosofosis dekar­
tis sityvebi (1596-1650)
CÓGITO, ÉRGO SUM
vTqvi, da amiT gulze momeSva
DÉXI, ET ÁNIMAM LEVÁVI
vid­
re vsunTqav, vimedovneb
DUM SPÍRO, SPÉRO
vinc swrafad gascems, or­ma­
gad aZlevs
BIS DAT, QUI CÍTO DAT
visTvisaa xelsayreli?
CÚI PRÓDEST?
vkZalav
VÉTO
zogadad, miaxloebiT
GRÓSSO MÓDO
Tavisufleba
LIBÉRTAS
TvalnaTliv, rogorc TviT­
mxilveli
DE VÍSU
Tu mSvidoba ginda, omisTvis
emzade
SI VIS PÁCEM, PÁRA BÉLLUM
iCqare nela
FESTÍNA LÉNTE
kaTedridan - gansakuTrebu­
li avtoritetiT, ukamaTod
(iro­
niulad)
EX CÁTHEDRA
kanoni
LEX
kanonis ZaliT
ÍPSO JÚRE
kanoni mkacria, magram ka­no­
nia
DÚRA LEX, SED LEX
-593keTili rwmeniT – ndobiT,
sru­
liad gulwrfelad, ga­
nuz­
raxvelad
BÓNA FÍDE
keTili survilebi
PIA DESÍDERIA
konsulebo fxizlad! –romis
senatis miTiTeba konsulebi­
sadmi – frTxilad, mzad iya­
viT dasacavad
CÁVEANT CÓNSULES!
piradad, kerZod – saidumlod
PRIVATÍSSIME
mankieri wre, jadosnuri wre
– gamouvali mdgomareoba
CÍRCULUS VITIÓSUS
marilis marcvliT namce­ciT
- gonebiT; ironiiT, ges­
li­
anad
CUM GRÁNO SÁLIS
maswavlebelma ase Tqva
MAGÍSTER DÍXIT
maSasadame
ÉRGO
mgdomareoba, romelic iyo
gan­sazRvrul momentamde
STÁTUS QUO ÁNTE
mgdomareoba,
omamde
STÁTUS QUO ÁNTE BÉLLUM
romelic
iyo
me
ÉGO
me rac SevZeli is gavakeTe;
vi­
sac SeuZlia ukeT gaakeTos
FÉCI QUOD POTUÍ, FACIÁNT
MELLÓRA POTÉNTES
mesame gza ar aris - an ... an;
oridan _ erTi
TÉRTIUM NON DÁTUR
-594TÉRTIUS GÁUDENS
mesame moxarulia
mivedi, vnaxe, gavimarjve
iulius cezaris sityvebi
_
VÉNI, VÍDI, VÍCI
minaweri
POST SCRÍPTUM (P.S.)
micvalebulze an kargi unda
Tqva, an araferi
DE MÓRTUIS ÁUT BÉNE, ÁUT
NÍHIL
movilxinoT – studentebis
Zveli laTinuri simReris da­
sawyisi
GAUDEÁMUS
momxre da mowinaaRmdege
PRO ET CÓNTRA
(momxdari) faqtis mere, Sem­
deg
POST FÁCTUM
mowyvite dRe – e.i. gamoiyene
yoveli dRe, ar gqondes mo­
mavlis imedi
CÁRPE DÍEM
msgavsi
AD MÓDUM
mSobeli deda – umaRlesi
sko­lis kursdamTavrebulTa
gamonaTqvami
ÁLMA MÁTER
o driebav, o zne – Cveulebav
O TÉMPORA, O MÓRES
orjer – meored
BIS
oqros Suaguli
ÁUREA MEDIÓCRITAS
pativis gulisaTvis, damsa­xu­
rebisaTvis
HONÓRIS CÁUSA
-595platoni Cemi amxanagia, WeS­ma­
riteba ki - megobari – aris­
totele
AMÍCUS PLÁTO, SED MÁGIS
AMÍCA
(EST)
VÉRITAS
ARISTÓTELES
rac iupiters epatieba, is ar
epa­
tieba xars
QUOD LÍCET JÓVI, NON LÍCET
BÓVI
rac kalmiT dawerilia, na­ja­
xiT ver gadaSli
LÍTTERA SCRÍPTA MÁNET
rac maqvs Tan vatareb – ber­
Ze­
ni brZenis biantis gamo­
naT­
q­vami – adamianis WeSmariti
sim­
didre misi Sinagani Rir­
se­
baa
ÓMNIA MÉA MÉCUM PÓRTO
rjuli, rwmena, mrwamsi
CRÉDO
samarTalma
unda
izeimos,
romc daingres qveyana
PÉREAT
TÍTIA
samni Seadgenen kolegias
TRES FÁCTIUNT COLLÉGIUM
sasurveli
DESIDERÁTA
sasurveli piri
PERSÓNA GRÁTA
saukeTeso formaSi – yvela
wesiT
IN ÓPTIMA FÓRMA
saqmes bolo agvirgvinebs
FÍNIS CORÓNAT ÓPUS
saqmis SuagulSi – saqmis ar­
sSi
IN MÉDIAS RES
saSiSroeba dayovnebaSia
PERÍCULUM IN MÓRA
MÚNDUS,
FÍAT
JUS­
-596saxelmwifo _ saxelmwifoSi
STÁTUS IN STÁTU
sinaTle aRmosavleTidan mo­dis
EX ORIÉNTE LUX
sruli SemadgenlobiT
IN CÓRPORE
swavlebiT vswavlob
DOCÉNDO DÍSCIMUS
sxva me – axlo megobari da
Ta­
namoazre
ÁLTER ÉGO
ukuniTi ukunisamde
IN SÁECULA SAECULÓRUM
unda movusminoT meore mxa­
resac – kamaTSi da a.S.
AUDIÁTUR ET ÁLTERA PARS
ufrosi
SÉNIOR
ucnobi miwa – Seuswavleli,
gamoukvlevi dargi
TÉRRA INCÓGNITA
faqtis ZaliT
ÍPSO FÁCTO
qristeSobamde
ÁNTE CHRÍSTUM (A.C.)
Riad,
win
sayovelTaod,
xalxis
CÓRAM
PÚBLICO
PÓPULO,
yvela simarTliTa da usamarT­
lobiT – kanonieri / nebadar­
Tuli da arakano­ni­e­ri gzebiT
PER FAS ET NÉFAS
yvelas Tavisi
SÚUM CUIQUE
yvela omi yvelas winaaRmdeg
– ingliseli filosofosis
hob­
sis aforizmi (1588-1679)
BÉLLUM
ÓMNES
ÓMNIUM
CÓRAM
CÓNTRA
-597“Seican Tavi Seni!” - markus
iulius ciceronis gamonaTqvami
NÓSCE TE ÍPSUM!
Senze zRaprebs yvebian, Senze
laparakoben
DE TE FÁBULA NARRÁTUR
SeniSvna
AD NOTÁTA
Senc, brut! – iulius cezar­
is sityvebi, rodesac Tavis
mkvle­
lebs Soris dainaxa misi
mego­
ba­
ri bruti
TU QUÓQUE, BRUTE!
Secdomebi
ERRÁTA
Secdoma adamianisTvisaa da­
ma­
xasiaTebeli
ERRÁRE HUMÁNUM EST
Casaxvis mdgomareobaSi – aR­
mo­
cenebis momentSi
IN STÁTU NASCÉNDI
Citi frTiTa, qali TmiTa –
lomi brWyalebiT icnoba
EX ÚNGUE LEÓNEM
cecxliTa da maxviliT
ÍGNI ET FÉRRO
cnobisaTvis
AD NÓTAM
Zegli avige xelTuqmneli, ma­
rad ukvdavi
ÉXEGI MONUMÉNTUM
wveTi qvas xvrets – ovidiusi
GÚTTA CAVÁT LAPIDÉM
wignebsac aqvT TavianTi bedi
HABÉNT SUA FÁTA LIBÉLLI
wili nayaria – arCevani mox­da
– iulius cezari
ÁLEA JÁCTA EST
-598winaaRmdeg
CÓNTRA
winandeli mdgomareoba
IN STÁTU QUO ÁNTE
xelovneba mudmivia / xang­
Zlivia, cxovreba (adamianisa)
– mokle
ART LÓNGA, VÍTA BRÉVIS
xeli xels bans
MÁNUS MÁNUM LÁVAT
jansaR
suli
sxeulSi
–
jansaRi
MENS
SÁNO
SÁNA,
IN
CÓRPORE
-599-
leqsikografiuli wyaroebi
1. bagaliSvili g., kikaliSvili r.
2001. `ucxo sityvaTa leqsikoni~, ortomeuli, Tbilisi,
Sps `kenari~.
2. WabaSvili m.
1983. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, III gamocema, Tbilisi,
`ganaTleba~.
3. WabaSvili m.
1999. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, saskolo gamocema,
Tbilisi, bakur sulakauris gamomcemloba.
4. Ciqobava arn. (mT. redaqtori), WabaSvili m. (redaqtori).
1986. `qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni
(erTtomeuli), Tbilisi,
gamomcemloba qarTuli enciklopedia.
5. Кудрявцев Т. С., Пухаева Л.С. и др.
2001. “Русский словарь иностранных слов” (Словарь для
школьников), Москва, “ЮНВЕС”.
6. Лёхин И.В., Петрова Д.И.
1949. “Словарь иностранных слов”, Москва,
“Госиздат” иностранных и национальных словарей.
6. Одинцов В.В., Смолницкая Р.П. и др.
1985. “Словарь иностранных слов”, 12-е издание, Москва,
“Просвещение”.
-600-
sarCevi
winasityvaoba.....................................................................................................................3
leqsikonis agebuleba................................................................................................2
SemoklebaTa sia..............................................................................................................7
laTinuri anbani..............................................................................................................8
saerTaSoriso sityvaTa ganmartebiTi leqsikoni.................9
danarTi
laTinuri sibrZne......................................................................................................589
leqsikografiuli wyaroebi..........................................................................699
-601-
SeniSvnebi
-602-
SeniSvnebi
-603-
SeniSvnebi
NINO
LEVAN
ROLAND
KLDIASHVILI
(YOUNGER)
KLDIASHVILI
KARTVELI (KLDIASHVILI)
AN
EXPLANATORY
DICTIONARY
OF
INTERNATIONAL WORDS
saredaqcio kolegia:
mT. redaqtori
redaqtori
stilist-koreqtori
teqnikuri redaqtori mxatvruli redaqtori
iana roze
irma qobulaSvili
roland qarTveli
oTar CxaiZe
gia dvaliSvili
SekveTa #
tiraJi 200
wigni gamodis avtoris xarjiT
telefonebi:
avtorebi:
8(57) 26-34-95; 8(97) 07-66-90; 8(95) 91-97-92
gamomcemeli:8(99) 50-92-66
ps `imedi~
misamarTi: Tbilisi, ir. abaSiZis gamz., 70.
tel. 8(93) 79-90-69