La Quotidiana, 24.7.2015

Transcript

La Quotidiana, 24.7.2015
Pretsch Fr. 1.90
19. annada, numer 141
GA
7007 Cuira
Vopnas dals uvestgs
da Cuira en il Tirol
Aluis Maissen s’occupa intensiva­
main da las vopnas dals uvestgs da
Cuira en lur residenza en ilTirol.
Venderdi, ils 24 da fanadur 2015
Scorpiuns – trais
spezias pli pitschnas
Ils scorpiuns appartegnan als ar­
tropods. Trais spezias pli pitschnas
èn er da chasa en la Svizra dal sid. 14
3
Redacziun: Via Sommerau 32, 7007 Cuira, tel. 081 255 57 10, [email protected]
La giustizia – in luxus per ritgs?
„ (anr/vi) Daventa ina proce­
dura civila prest nunpajabla
per glieud normala? Plirs giu­
rists e professers da dretg
s’occupan en ina nova publi­
caziun da la problematica.
«Betg sulet il resultat d’in pro­
cess è strusch pli prognostitga­
bel, mabain er ils custs da pro­
cedura ch’ina persuna sto pur­
tar», scriva Markus Schmid, spe­
zialist per dretg d’assicuranza.
El ha eruì ch’in process sur pli­
ras instanzas pertutgant in acci­
dent da traffic – i gieva per in
plant da responsabladad da ra­
dund 850 000 francs – ha cha­
schunà custs da procedura da
bunamain 600 000 francs per
omaduas partidas. Persunas rit­
gas pon sa lubir tals ristgs fi­
nanzials. Era persunas senza da­
ners pon ir avant dretgira, da­
mai ch’ellas han il dretg sin in
process gratuit. «Per la classa
mesauna è la situaziun dad oz
dentant precara», scriva Schmid.
Per lezza muntan ils custs quasi
in impediment da far process.
Per meglierar la situaziun
propona il professer da dretg
Isaak Meier correcturas tar ils
pajaments anticipads che las
dretgiras pretendan da persunas
che portan plant. El crititgescha
las taxas exorbitantas ch’èn
s’etablidas en tscherts chantuns
per las sentenzias.
¾ PAGINA 19
Cun Roman Weishaupt ella rolla dil luvrer communal ei la guida tras il
marcau vegl da Glion ton informativa ed interessanta sco divertenta.
Semtgai pils requirents d’asil
Ils davos detagls pil center sil Pass dil Lucmagn ein liquidai
DA HANS HUONDER / ANR
„ Naven da gliendisdis proxim
entochen miez october surve­
schan las localitads sutterra­
nas dil militar sil Lucmagn da­
novamein sco center per requi­
rents d’asil. Dimora al cunfin
dils cantuns Grischun e Tessin
vegnan
oravontut
umens
dall’Eritrea ad haver. Dalla stad
entochen igl atun 2013 ha il sta­
biliment dall’armada gia surviu
per quei intent. La bilanza ch’ils
responsabels persuenter han tratg
igl atun suenter ch’il center ei ve­
gnius serraus ei stada trasatras
positiva. Mo paucs incaps han
stuiu vegnir registrai. Ussa stat la
vischnaunca da Medel avon ina
ulteriura stagiun cun requirents
d’asil. Il vicepresident communal
Giusep Flepp spera ch’il menaschi
vegni a sesplegar era quella ga sen­
za gronds problems: «Sch’ei ha­
vess da dar tals ston els vegnir sli­
giai ladinamein.» Danovamein
vegn purschiu a vischins ni autras
persunas confruntadas cun pro­
blems la pusseivladad da prender
immediatamein contact cun ils
responsabels pil center. Persuen­
ter ei vegniu endrizzau ina nume­
FOTO S. ROTHMUND
Marcau da Glion raquenta
„ (anr/sr) Grazia alla guida «il
marcau raquenta» cun surpresas
scenicas atraviers il marcau vegl
da Glion pon hosps ed indigens
emprender e veser bia ch’ei ve­
san forsa buca mond persuls per
quellas bialas vias e gassas en­
tuorn. L’idea ed il text da basa per
quella guida extraordinaria derivan
dil reschissur ed actur Roman Weis­
haupt che sebasa sin fatgs historics.
Per la premiera che ha giu liug avon
dus onns a caschun dil giubileum
500/300 onns mirs dil marcau ha el
perfecziunau quella guida extraor­
dinaria ensemen cun las acturas
Marina Blumenthal ed Angela Col­
lenberg. A caschun dalla vernissa­
scha dil cudisch dalla historia da
Glion e l’exposiziun davart la histo­
ria da Glion el Museum Regiunal
Surselva ha el inscenau la sonda var­
gada la guida cun las acturas Mari­
na Blumenthal e Romana Brunold.
¾ PAGINA 5
La siarp-veschla e la vipra cruschada
„ (anr/abc) La stad ellas mun­
tognas ei cumbinau cun far tu­
ras, in picnic ni ina grillada ora
ella natira. Ora ella natira eis ei
denton buca sco egl agen cur­
tgin cul pastget segaus sil milli­
meter exact. Leu vivan animals, e
tals ch’ins ha forsa buca schi bu­
gen. Per exempel siarps. Ils biars
carstgauns san lu era buca distin­
guer ina siarp­veschla d’ina vipra
cruschada. Omisduas s’audan tier
las otg specias ch’ei dat en Svizra.
Sigl entir mund enconusch’ins
50030
9 771424 749004
2700 specias. Ferton che la siarp­
veschla ei nunprigulusa e morda
buca sch’ella sesenta en prighel rea­
gescha la vipra cruschada cun ina
miersa. La resca da vegnir miers
d’ina tala siarp ei denton fetg pin­
tga, pertgei ella ei temeletga e fui
sch’ella senta che siu inimitg, il
carstgaun, s’avischina. Tgi che va
ella Val Sumvitg ha forsa las pli
grondas schanzas da veser quei
reptil tipic e spuretg.
¾ PAGINA 7
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
«La Val Müstair
nu po as divider»
„ (anr/rgd) Da Tschinquaisma,
cuort avant la radunanza cumü­
nala dals 27 da mai, vaiva üna
gruppaziun d’abitants fat imbüt­
tamaints a la suprastanza. La
gruppaziun vaiva critichà il möd
d’agir da la suprastanza cullas fi­
nanzas cumünalas, ma eir la com­
municaziun da lur agir manglusa
culla populaziun. A la radunanza
cumünala dals 27 da mai nu vai­
va la gruppaziun pudü persvader
la populaziun da la Val Müstair da
refüsar duos dumondas da credit
dal cumün per lavuors forestalas.
Uossa ha tut posiziun la supra­
stanza cumünala als rimprovers
cun üna broschüra da 14 paginas
chi sclerischa detagliadamaing
punct per punct ils imbütta­
maints. Il president cumünal Ar­
no Lamprecht appellescha a la po­
pulaziun da la Val Müstair: «La
Val Müstair es cun 1550 abitants
pitschna. I nu cumporta cha la
populaziun as divida.» Eir il fa­
mus viadi al Lai da Garda es tenor
la suprastanza be mez uschè tragic
sco chi d’eira gnü colportà: «Nus
vain passantà duos dis intensivs
da lavur cun üna pernottaziun
ill’Azienda da Gabriella Binkert,»
declera il chanzlist Not Mana­
tschal.
¾ PAGINA 19
Gia avon dus onns ha il stabiliment dall’armada sil Pass dil Lucmagn surviu sco center per requirents d’asil.
FOTO Y. BÜRKLI
ra da telefon. La Svizra sco biaras
autras tiaras dall’Europa ein con­
fruntadas il mument cun ina
gronda unda da requirents d’asil.
Dall’entschatta avrel entochen la
fin da zercladur ha igl Uffeci fede­
ral per migraziun registrau 7384
requirents d’asil novs. Quei ein
2000 dapli che la medema perio­
da digl onn passau.
¾ PAGINA 3
Evacuà 140 persunas a Scuol
La strasora ha pisserà per gronds dons illa fracziun da Pradella
DAD ANNATINA FILLI / ANR
„ La plövgia intensiva da mar­
curdi passà ha chaschunà
gronds dons i’l cumün da Scuol.
Illa fracziun da Pradella ha la
Val Triazza manà üna bouda cun
bundant 8000 meters cubic
crappa, belma ed üna gronda
devastaziun. Tenor üna comuni­
caziun da la pulizia chantunala
han ils pumpiers Pisoc cun l’agüd
da la pulizia ed agüdonts dal cu­
mün da Scuol manà infra duos
uras 140 persunas, da quellas 100
uffants, in sgürezza. Trais stabili­
maints sun stats periclitats plü
ferm. Plünavant scriva la pulizia
cha l’evacuaziun saja statta sainza
problems. Ils creschüts e’ls uf­
fants han pernottà i’l schler da
protecziun civila da Scuol. «Infra
ün’ura haja plovü a Scuol e con­
tuorns bundant 30 liters per me­
Gronda devastaziun illa fracziun da Pradella a Scuol.
ter quadrat», disch Jon Carl Ste­
cher, manadar da l’Uffizi da fabri­
ca dal cumün da Scuol. Sül terri­
tori dal cumün da Scuol han ble­
ras grondas e pitschnas boudas
devastà in marcurdi saira infra
pac temp auals, vias, sendas e cha­
sas. Tenor Stecher s’amuntan ils
dons sün plüs tschientsmillas da
francs.
¾ PAGINA 11
FOTO A. FILLI
2
LA QUOTIDIANA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Sura e miez: Uoppens
dil prenci-uestg Paul
Ziegler, sut: Arma dil
capitani Johann Mohr.
Igl uoppen dubel dil
prenci-uestg Peter Raschèr sin la preit sid dil
pierti dalla caplutta.
Ils uoppens al fresco dalla Fürstenburg
La residenza da fuigia dils prenci-uestgs da Cuera
riva dil franzos. Aluis Maissen presenta ils
uoppens e lur historia en in stil clar e capeivel.
DA CLAUDIO CASANOVA
„ Tgi che passa sur il Pass dil Reschen
enviers Mals el Tirol dil sid vesa sper
Burgeis in imposant casti dinastic a sesalzar. El ei situaus sut la per nus Grischuns bein enconuschenta claustra
benedictina Marienberg e porta il num
Fürstenburg. Quella ha surviu duront dapli che 500 onns als prenci-uestgs da Cuera sco center administrativ per lur extendiu possess el Vnuost. En incumbesa dils
prenci-uestgs tgiravan castellans il casti.
Els derivavan bunamein adina ord il Grischun e stevan da casa cun lur famiglias el
casti.
Suenter la secularisaziun da 1803 perda igl uestg da Cuera il possess el Vnuost
ed era quel dalla Fürstenburg. Oz s’auda
il casti alla claustra Marienberg. Dapi
1952 sesanfla la scola da professiun d’agricultura e dil forestalesser dil Tirol dil sid
en quei baghetg historic.
Avon cuort ei cumpariu egl Archiv heraldic svizzer 2015 ina zun interessanta lavur cun il tetel: «Wappenfresken auf der
Fürstenburg, die Fluchtresidenz der
Fürstbischöfe von Chur».
Igl autur ei Aluis Maissen, diplomau
inschignier ETH/SIA, sesents a Rabius.
El ei sedaus giu en numerusas contribuziuns cun ils uoppens grischuns ed ei ina
gronda capacitad en damondas dallas armas. La finamira da sia lavur nova ei da
presentar tut las armas ella Fürstenburg
sut igl aspect heraldic. Tuts ils uoppens el
casti dinastic ha igl autur descret, fotografau e publicau cun la lubientscha dalla
proprietaria dalla Fürstenburg egl Archiv
heraldic svizzer 2015. Las fascinontas fotografias illustreschan zun bein la biala ed
ordvart interessanta lavur dad Aluis Maissen.
La descripziun dils uoppens dalla Fürstenburg gruppescha Maissen sco suonda:
– Uoppens dil prenci-uestg Paul Ziegler
1505/09–1541
– La caplutta dil casti cun l’arma dil prenci-uestg Beat à Porta 1565–1581
Las armas Ziegler
Sco fetg custeivel valetescha igl autur las
armas Ziegler en in corridor dil tract nordost. Quels uoppens al fresco ein bunamein
500 onns vegls ed en scadin cass ils pli
vegls sin la Fürstenburg.
Igl uoppen dil prenci-uestg
Beat à Porta
Ella caplutta dil casti exista medemamein
igl uoppen dil prenci-uestg Beat à Porta.
Dad el dat ei mo paucs uoppens. Per
exempel anflan ins tals buc ella catedrala
da Cuera. Ord quei motiv vegn el tractaus
cun preferenza. Ina biala sculptura d’uoppen sesanfla sin il monument da fossa dil
prenci-uestg en la baselgia da pelegrinadi
a Riffian ella Val Passeier (Tirol dil sid),
nua che il prenci-uestg Beat à Porta ei
morts igl onn 1590.
La Fürstenburg el Vnuost e la claustra Marienberg el funs.
– Uoppens el pierti dalla caplutta el tract
ost
– Uoppens dil prenci-uestg Peter Raschèr
1581–1601
– Uoppen dil prenci-uestg Johannes V.
Flugi de Aspermont 1601–1627
– Uoppen dil prenci-uestg Duri VI. de
Mont 1661–1692
– Uoppens dils baruns von Federspiel,
prenci-uestgs, cauderschaders e castellans
FOTOS MAD
– Sedia Lichtenegg sin cadruvi a Mals
– Uoppens dils castellans sin la Fürstenburg
– Monuments da fossa a Mals ed a Burgeis.
Mintga part entscheiva cun ina cuorta
e concisa descripziun dalla historia dallas
persunas. Suenter suonda igl explicar las
armas che vegn numnaus el lungatg professiunal blasonar, ina expressiun che deUoppen dil prenciuestg Duri VI. de Mont
ella sala dils cavaliers
dalla Fürstenburg.
Uoppen de Mont entuorn 1592/1601 ella caplutta da sogn Roc a
Vella: Sin funs d’azur in
miez unicorn dorau.
Las armas dil prenci-uestg
Peter Raschèr
Ils pli biars uoppens da singulas persunas
s’audan al prenci-uestg Peter Raschèr. Sin
la Fürstenburg sesanflan totalmein siat
uoppens Raschèr, tschun da quels ein da
parter tier al prenci-uestg Peter Raschèr, ils
dus auters a castellans. Il pli bi exemplar,
in uoppen al fresco, sesanfla sin la preit sid
dil pierti dalla caplutta.
Ils successurs, il prenci-uestg Johannes
V. Flugi de Aspermont e Duri VI. de
Mont, han schau anavos per mintgin mo
in uoppen al fresco el casti. Per capir els
meglier cumpareglia igl autur els cun tals
el Grischun.
Il prenci-uestg
Duri VI. de Mont (1661–1692)
El ei il sulet prenci-uestg ord la Surselva,
naschius igl 1. da schaner 1624 sco fegl dil
scarvon Albert de Mont e da Margarita de
Marmels a Vella. La famiglia de Mont ei
stada ina famiglia nobla da gronda influ-
enza. Ils 5 da matg 1662 eis el vegnius ordinaus entras il nunzi Federico Borromeo
sco uestg ella catedrala da Cuera. El ha administrau igl uestgiu duront 30 onns cun
respectabel success. El ei morts ils 28 da
fevrer 1692 e vegnius satraus ella catedrala da Cuera. Interessant ei igl uoppen dil
prenci-uestg Duri VI. de Mont ella sala
dils cavaliers dalla Fürstenburg en cumparegliaziun cun il uoppen de Mont entuorn
1592/1601 ella caplutta da sogn Roc a
Vella: Sin funs d’azur in miez unicorn dorau.
Sco castellan dil prenci-uestg Duri VI.
de Mont ha Johann de Caduff de Marmels
surviu sin la Fürstenburg. El era parentaus
cun igl uestg. Sia arma anflan ins medemamein ella sala dils cavaliers dalla Fürstenburg. Numerus ein ils fastitgs heraldics
dils baruns von Federspiel. Els ein stai representai per pli liung temps el Vnuost
cun dus prenci-uestgs e dus castellans.
L’augmentaziun dils uoppens
Gronda peisa vegneva dau alla augmentaziun dils uoppens. Cun l’elecziun d’in
niev uestg vegneva quel numnaus prenci
imperial dil Sogn imperi roman. Cun quei
astgava el augmentar sia arma. Tier igl
uoppen da lingia dalla famiglia vegneva
vitier igl animal digl uoppen dil uestgiu da
Cuera, il capricorn.
Facit
La resumaziun dalla fascinonta lavur
«Wappenfresken auf der Fürstenburg»
emprova da dar investa ad ina interessanta denton buca ton enconuschenta part
dalla historia, la heraldica. Ils numerus
uoppens ella Fürstenburg vegnan descrets
detagliadamein e blasonai digl um dil fatg.
Igl ei ina excellenta ovra che dat d’ina vart
perdetga dil temps digl uestgiu imperial
da Cuera e dall’autra vart investa en la heraldica dils prenci-uestgs da Cuera.
La lavur dad Aluis Maissen ei cumparida egl
Archiv heraldic svizer 2015. Ella san ins retrer
sco numer special che cumpeglia 51 paginas e
64 illustraziuns en mintga libraria.
SURSELVA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Ils emprems requirents d’asil arrivan gliendisdis
„ CULTURA EN LUMNEZIA
Suenter 2013 survescha il stabiliment sutterran dil militar sil Lucmagn danovamein sco center per requirents d’asil
DA HANS HUONDER / ANR
„ Las autoritads politicas e dalla se­
girtad ein semtgadas per il menaschi
dil center da requirents d’asil sil Luc­
magn. Las mesiras necessarias per­
suenter ein pridas. Il vicepresident
communal da Medel, Giusep Flepp, ei
perschuadius ch’il menaschi vegn a
sesplegar en ina moda e maniera posi­
tiva sco avon dus onns. Gliendisdis pro­
xim arrivan ils emprems requirents d’asil
sil Lucmagn. Entochen maximum ils 18
d’october 2015 vegn igl Uffeci federal
per migraziun a porscher leu plaz a 70
entochen 80 persunas. Las preparativas
per quei center ein ton sco terminadas.
La basa persuenter fuorman las localitads
dall’armada sil pass. Quellas porschan
ina infrastructura adequata per quei in­
tent. La damonda ufficiala digl uffeci al­
la vischnaunca da Medel ei succedida
l’entschatta zercladur. Ils 17 da zercladur
2015 ha la suprastonza communala al­
lura dau il consentiment persuenter ed in
di pli tard ha ella orientau la populaziun.
In’informaziun publica ei vegnida pur­
schida il mardis sera. Ultra dallas persu­
nas involvidas en ina funcziun ni l’autra
ein aunc rodund diesch vischins separti­
cipai a quella.
Nuot niev
Per la vischnaunca da Medel ei il mena­
schi sil Pass dil Lucmagn da principi nuot
niev. Avon dus onns han requirents d’asil
gia passentau ina part da lur temps da
procedura en quei center. Las experien­
tschas fatgas lezza ga ein stadas per gron­
da part positivas. «Nus havein giu mo
singuls pigns incaps», di Giusep Flepp.
Sin fundament da quellas experientschas
ei la decisiun d’uonn dalla suprastonza
communala lu era stada pli sempla. Ch’il
menaschi ei relativamein ruasseivels sil
Lucmagn ha per la responsabla dil cen­
ter, Susanne Lenherr, entgins motivs: «Il
principal ei segiramein ch’il center ei re­
lativamein lunsch naven dils vitgs. Leu­
tier vegnan segiramein la buna survigi­
lonza sco era l’occupaziun dalla glieud,
mo era la collaboraziun cun las instanzas.
In ulteriur factur ei ch’ils pregiudezis en­
viers quella glieud ein relativamein pigns
tier la populaziun.» 2013 han 222 requi­
rents d’asil giu dimora sil Pass dil Luc­
magn, ella media 55 per di. Avon dus
onns ei vegniu organisau dus giugs da
ballapei da vischins da Medel cun requi­
rents d’asil. Tenor Giusep Flepp duei ina
tala purschida era vegnir offerida uonn
Sco avon in onn duein ils requirents d’asil era vegnir occupai quella gada cun lavurs en favur dalla publicitad.
per aschia promover il contact cun quel­
la glieud.
70 entochen 80 persunas
Las localitads dil militar sil Lucmagn por­
schan plaz a maximalmein 100 persunas.
En media vegnan denter 70 ed 80 ad ha­
ver leu dimora duront il temps dalla pro­
cedura d’asil. La gronda part dils requi­
rents d’asil vegn ad esser dall’Eritrea. «Ul­
tra dad els quintein nus era cun Afgans
sco era cun persunas d’autras naziuns.
Quei ei secapescha grev da dir gia uss en
detagl», di Susanne Lenherr. «Sco quei
che nus essan informai ein las persunas
dall’Eritrea dil caracter enneu migeivlas,
respectivamein buc aschi impulsivas sco
persunas dil nord dall’Africa», puntue­
scha Giusep Flepp. Sil Lucmagn vegnan
sulettamein umens staziunai. La dimora
da minga singul cuoza maximalmein
tschun jamnas. Tenor informaziuns digl
uffeci vegnan neginas persunas crimina­
las alloschadas el center.
Danovamein in’occupaziun
La responsabladad e la cumpetenza pil
center ei els mauns dalla confederaziun.
Las vischnauncas da Blenio e Medel ve­
gnan informadas currentamein davart il
menaschi. Il medem vala per ina gruppa
da persunas involvidas el center muort lur
engaschament professiunal ni politic.
L’interpresa da segirtad Securitas ei pre­
senta el quatier duront 24 uras per di e
vegn a far regularmein patruglia era ella
Val Medel e la Val Blenio sco a Mustér.
Tenor Susanne Lenherr setracta ei ella
media da sis persunas ch’adempleschan
quei survetsch duront di e notg. Sco gia
avon dus onns seporscha als requirents
d’asil ch’ein promts la caschun da luvrar.
Tenor Giusep Flepp vegn ina persuna en­
gaschada dalla vischnaunca da Medel du­
ront quei temps per menar la gruppa en
differents loghens da lavur. Denter auter
eis ei previu d’engaschar ils requirents
d’asil per exempel en lavurs vid vias da
meglieraziun ni era da schubergiar de­
FOTO Y BÜRKLI
posits da lenna. La pusseivladad d’occu­
par requirents d’asil vegn era purschida
allas vischnauncas vischinontas. Lur in­
cumbensa eis ei da procurar pil transport
dalla glieud. «Nus havein constatau
tschella ga che las persunas ch’ein stadas
promtas da luvrar eran cuntenzas e natu­
ralmein era staunclas la sera. Quei ei segi­
ramein buca da disavantatg pil menaschi
dil center», constatescha Giusep Flepp.
Dil center sil Lucmagn profiteschan buca
mo la vischnaunca, mobein era il com­
merci indigen ed interpresas dalla regiun.
7384 requirents d’asil il secund quartal
Dall’entschatta avrel entochen la fin da
zercladur 2015 ha igl Uffeci federal per
migraziun registrau 7384 requirents
d’asil novs. Quei ein 2000 dapli che la
medema perioda digl onn avon e 2895
dapli ch’igl emprem quartal 2015.
Consequentamein han 11 873 persu­
nas dumandau asil en Svizra dapi l’en­
tschatta digl onn, 1595 dapli ch’igl
emprem miez onn digl onn avon. Igl
augment ei d’attribuir en emprema
lingia als biars requirents d’asil dall’E­
ritrea ch’arrivan sur la Mar mediterra­
na. Igl uffeci quenta cun in diember
che sereducescha igl atun e che schai la
fin digl onn en rama dallas prognosas.
Tenor quellas quenta el quest onn cun
rodund 29 000 requirents d’asil. Sin
fundament dalla situaziun ha igl Uffe­
ci federal per migraziun intensivau il
davos temps la collaboraziun cun las
autoritads cantunalas e communalas
per aschia saver procurar per in diem­
ber sufficient da plazs. El secund quar­
tal da quest onn han 6764 damondas
da requirents d’asil saviu vegnir liqui­
dadas dall’emprema instanza. La fin
zercladur 2015 eran 15 268 damondas
pendentas tier l’emprema instanza, otg
pertschien dapli ch’igl emprem quar­
tal. Il secund quartal han 2074 persu­
nas badunau la Svizra ni ein vegnidas
transportas anavos, da quei ein 604
persunas vegnidas menadas anavos els
stadis responsabels en rama dalla pro­
cedura da Dublin.
Senioras e seniors van els aults
„ (cp) La damaun dils 14 da fenadur
ei la gruppa da viandar dalla Pro Se­
nectute Surselva seradunada bein­
marvegl alla staziun dalla viafier a
Glion. La finamira da quei mardis
eran la camona da Maighels ed il
Péz Cavradi. Naven dil Pass dall’Alpsu
essan nus marschai atras in prau da flu­
ras magnific cun gelgias tercas, tu­
stgins mellens, greflas dil giavel e
striaunas.
Las temperaturas migeivlas han
schau viagiar nus levamein tochen la
camona da Maighels. Leu havein nus
saviu ruassar e reprender novas forzas.
Pass per pass vein nus priu la via sut
ils peis ed essan ascendi la costa teissa
dil cuolm. Las senioras ed ils seniors
muntavan ils scalems levamein, gest
sco las cauras che pasculavan plinenvi.
Malgrad la spunda teissa eran nus tuts
optimists e perschuadi: Nus vegnin a
contonscher il péz! Plinensi e pli ruas­
seivel eis ei vegniu. Il davos toc sur las
plattas grondas da crap ella greppa
vein nus dumignau bein cun segidar in
cun l’auter. Cun fatschas che digravan
dil suadetsch, denton loschs e ventirei­
vels, havein nus conquistau il Péz Ca­
vradi sin 2612 m sur mar. Il panorama
magnific ha remunerau nus per
l’ascensiun pretensiusa. Culla duida
precauziun havein nus dumignau la
descensiun giu tier la camona da Mai­
ghels senza problems. La Gruppa da
3
viandar Surselva dalla Pro Senectute
lai daventar senioras e seniors fits e
ventireivels.
Cun Satöry en la Casa
d’Angel a Lumbrein
(mc) Ier sera ha la gruppa sursilvana
«Satöry» concertau agl Open Air Lum­
nezia. Sonda, ils 25 da fenadur dallas
10.30 entochen las 12.30 han ils fans
da Satöry la pusseivladad da s’entupar
ina ulteriura gada cun lur gruppa pre­
ferida e quei ella Casa d’Angel, la Ca­
sa da cultura dalla Val Lumnezia a
Lumbrein. In shuttlebus gratuit meina
directamein digl areal dil festival ent­
ochen a Lumbrein ed anavos. Purschiu
vegn in’investa el cuvel dil cristagl gi­
gantic dil Péz Regina sco era ina guida­
da tras l’exposiziun «Aspects – Val
Lumnezia». Plinavon vegn offeriu in
brunch cun ferent branca (medischina
encunter mal il tgau e musica acustica
da Satöry.
La gruppa indigena «Satöry» suna
rock dir ella maniera dils onns siatonta.
La grupa sedistingua cunzun «entras ses
riffs plein slontsch, refrains animonts e
la vusch singulara dil Lead», legin nus
el program digl open air. Cun lur drum­
beats stagnonts e lur bass groovig fuor­
min drummer e bassist in fundament
perfetg per dus sounds differents, den­
ton tuttina harmonics, san ins leger vi­
navon. La band ha saviu annunziar in
niev album. Denter auter cooperescha
a quel era Tomma Henriksen, il produ­
cent e ghitarist tier Alice Cooper. Il
messadi dalla band ei: «Sex, Drugs e
Rock’ n’ Roll.
Cun quei arranschament vul la
Fundaziun da cultura Lumnezia pli­
dentar cunzun ils giuvens ed ils restai
giuvens da far ina viseta ella nova casa
da cultura dalla Lumnezia a Lumbrein.
La Casa d’Angel ei dil reminent aviar­
ta l’entira sonda suentermiezdi.
„ ANDIAST
«S’isch doch asò»
ad Andiast
(cp) Sonda, ils 8 d’uost sa l’Uniun Pro
Andiast beneventar il cabarettist en­
giadines Flurin Caviezel ella sala poli­
valenta dalla casa da scola ad Andiast.
Allas 20.15 presenta el siu program sut
il tetel «S’isch doch asò». Per el setrac­
ta ei buca d’ina damonda, mobein da
pretensiuns ch’el fa sin tribuna. Den­
ter auter vegn ei pretendiu che la con­
vivenza dallas gruppas linguisticas
svizras gnanc existi buc. Las differentas
culturas vegnan suttamessas a damon­
das criticas. Per Caviezel sco Grischun
e Vallader astga il lungatg romontsch
buca muncar. El ha sligiaziuns novas
per nies sistem da scolaziun, ideas per
in ventireivel viver en dus ed aunc bia
autras propostas.
Flurin Caviezel ei unics sco cabaret­
tist, sco teatrist, sco musicist. Sia spon­
tanadad, sia mimica, sia tschontscha e
siu quescher el dretg mument tschaf­
fan il publicum che vegn adina incan­
taus danovamein. Negin suna tons ins­
truments sco el. Tut quei ei dad udir e
da veser ils 8 d’uost ad Andiast.
Vendita e reservaziun da bigliets d’entrada on­
line.
RECLAMA
Sperrung und Nachtarbeiten
Bahnübergang Rueun
Senioras e seniors dalla Surselva sin viadi viers la camona da Maighels ed il Péz Cavradi.
MAD
Der Bahnübergang bei der Station Rueun
muss für Unterhaltsarbeiten ab 29. Juli,
16.00 Uhr bis 30. Juli 2015, ca. 12.00 Uhr für
jeglichen Fahrzeugverkehr gesperrt werden.
Für Fussgänger und Velofahrer ist der
Übergang mit Behinderungen begehbar.
Damit der Zugsverkehr am Tag nicht
behindert wird, müssen die dringend nötigen
Arbeiten in der Nacht ausgeführt werden.
Wir bemühen uns, die Lärmimmissionen
möglichst gering zu halten.
Besten Dank für Ihr Verständnis.
Rhätische Bahn
Infrastruktur
Planung und Disposition
OS W30/15
Superpreis
9.90
24.7. und 25.7.2015 solange Vorrat
Aprikosen, Schweiz/Frankreich, Schale à 1,5 kg (1 kg = 6.60)
30%
21%
2.30
statt 7.70
per 100 g
5.95
statt 3.30
40%
16.65
statt 27.80
Zweifel Chips Paprika, Big Pack XXL, 380 g (100 g = 1.57)
Coop Pouletbrust, Schweiz, in Selbstbedienung, 4 Stück, ca. 650 g
Nature, Big Pack XXL, 400 g
5.95 statt 7.60 (100 g = 1.49)
30%
<wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMDUxMgUAhlfFpg8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKIQ7DQAwEwBf5tOuzz3ENq7AooCo_EgXn_yhtWcGw2bbyhp_nur_XVxEZKoCbei2qDRZF7d6SheBQ0B8cVO0L_7qwwzrG_BZBCMekCSmM-fmpmdau47wB7FPlYXYAAAA=</wm>
13.70
29.80
statt 59.65
statt 21.–
Aigle Les Murailles H. Badoux Chablais AOC 2014, 70 cl (10 cl = 2.28)
d
n
e
n
e
Woch
Superpreis
r
e
l
l
a
Kn
Nur Freitag
und Samstag,
24. und 25. Juli 2015
50%
24%
15.95
statt 19.60
Feldschlösschen Original, 18 × 33 cl (100 cl = 2.31)
Coop Jubilor, Fairtrade Max Havelaar, Bohnen oder gemahlen, 4 × 500 g
(1 kg = 8.33)
10.–
Coop Rindsfarmersteaks, mariniert, Schweiz, in Selbstbedienung,
4 Stück
Diese Aktion und 10’000 weitere Produkte erhalten Sie auch bei coop@home. www.coopathome.ch
Jahrgangsänderungen vorbehalten. Coop verkauft keinen Alkohol an Jugendliche unter 18 Jahren.
Persil Gel Color oder Universal, 2 × 3,65 Liter (2 × 50 WG), Duo
(1 Liter = 4.08)
30%
25.95
statt 37.20
Red Bull Energy, 24 × 25 cl (100 cl = 4.33)
SURSELVA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
5
Per las surpresas scenicas sesluettan Romana Brunold e Marina Blumenthal (da sen.) en
differentas rollas. Avon la Casa Lutta (anteriura cuort dalla claustra) meinan viandonta
ed ustiera in discuors.
A moda teatrala meina Roman Weishaupt – cheu avon la Casa Carniec – ses hosps tras il marcau vegl da Glion.
FOTOS S. ROTHMUND
Fatgs historics ed ina
buna presa humor
Guida cun surpresas scenicas attraviers il marcau da Glion
DA SUSI ROTHMUND / ANR
„ La guida cun surpresas scenicas at­
traviers il marcau vegl da Glion ei ina
purschida dall’organisaziun Anna Ca­
trina che ha la finamira da far enconu­
schent e far reviver il marcau da Glion.
Accumpignai da Roman Weishaupt e
las acturas Marina Blumenthal e Ro­
mana Brunold han ils visitaders dil
«Städtli» enderschiu la sonda vargada
in tschuat dalla historia, architectura e
dils anteriurs habitonts da Glion. Ve­
stgius sco in luvrer communal vegn Roman Weishaupt tier la glieud che spetga
avon il Museum Regiunal Surselva sil
guid che duei menar els tras il marcau da
Glion. Il guid, also il Meinrad, quel seigi
malsauns e perquei declarassi el empau
da quei ch’el sappi. A moda simpatica e
cun fin humor capescha Clau d’attrer
l’attenziun dil publicum ch’el meina al­
lura tras las streglias e gassas dil Städtli. El
va ordavon e tegn ad ault siu meter e bu­
ca sco biars guids in parisol. Clau sa in
tschuat e relata fatgs historics a moda tea­
trala, cun ina presa humor. La guida ei
lucca e tuttina informativa. Enzacontas
ga vegnan las acturas Marina Blumenthal
e Romana Brunold ord ina casa ni in cur­
tgin ed insceneschan fatgs historics a mo­
da emoziunala e cun fin humor. Ils aspec­
taturs sediverteschan e teidlan attenta­
mein, ei para da vegnir lungurus a negin.
Cun Roman Weishaupt e sias acturas
empren ins probablamein bia dapli dalla
Alla Porta Sura declara Roman Weishaupt
– ella rolla dil luvrer communal Clau – tgei
ch’ils uoppens da Berna e Turitg fan si leu.
historia dil marcau da Glion che duront
in’entira retscha uras da historia. Per
exempel che Glion ei propi in marcau,
era sch’ei ha buca 10 000 habitonts e quei
gia dapi 1289. Da quei temps ei Glion
vegnius numnaus l’emprema ga e quei
sco Oppidum. Alla Casa Lutta vegnan ils
hosps sissu che quei era pli baul la cuort
dalla claustra ed alla Porta Sura tradescha
il guid in tschuat fatgs politics. En quasi
mintga streglia dat ei historias, talas che
fan surrir ed autras che fan plitost pial
gaglina – denton lein nus buca tradir me­
mia bia, il meglier meis sezs a mirar, ei va­
la senz’auter la peina.
Ina guida extraordinaria
La guida cun surpresas scenicas attraviers
il marcau da Glion ha Roman Weishaupt
scret sez avon enzacons onns. El segna per
l’idea ed il text da basa ch’el ha luvrau ora
ensemen cullas acturas Marina Blumen­
thal ed Angela Collenberg. Quei ei stau
avon dus onns per la premiera che ha giu
liug a caschun dalla fiasta da giubileum
500/300 onns mir dil marcau. «Igl ei in
project ch’ei sesviluppaus pass per pass»,
declara Roman Weishaupt en in discuors
cun l’Agentura da novitads rumantscha.
Il cuntegn seresulti ord retschercas persu­
nalas e sin material ch’el hagi survegniu
dil historicher Martin Bundi. Il team en­
tuorn Roman Weishaupt ha denton adi­
na puspei survegniu ulteriuras informa­
ziuns ch’ei han integrau ella guida insce­
nada. Pli tard ha el era survegniu igl em­
Alla Porta Cotschna raquenta dunna Capol
(Romana Brunold) dil temps dil grond bar­
schament dil marcau.
In bellezia liug alla Porta Cotschna. Cheu presenta dunna Capol il niev mir dil marcau e
raquenta co ei ha dau nova veta a Glion entras ils luvrers e mistergners.
prem manuscret dil niev cudisch da hi­
storia e saviu cumpletar las informaziuns.
«Schar reviver historias sin basa da fatgs
historics ei in interessant pass ed era ina
sfida», di il regissur ed autur dalla guida.
Ad el eis ei propi reussiu da dar in aspect
emoziunal a fatgs historics e da realisar ina
guida che ha tuttavia il potenzial d’exem­
pel per autras guidas tras vitgs e marcaus.
Guidas inscenadas
tras Glion
Las guidas inscenadas atraviers il
marcau vegl da Glion han liug regu­
larmein e vegnan menadas da treis ac­
turs professiunals. Uonn ein ulteriu­
ras guidas previdas per sonda, igl
emprem d’uost e per sonda, ils 5 da
settember 2015. Las guidas han
mintgamai liug dallas 14.00–15.00 e
cuostan 20 francs per persuna (affons
10 francs). Las guidas han liug da
tutt’aura. Ei drova negina annunzia.
Il liug da sentupada ei il Museum Re­
giunal Surselva. Sin damonda orga­
nisescha l’Anna Catrina SA era gui­
das inscenadas persunalas. Quellas
ein in program da rama perfetg per
gruppas, collegas da lavur ni viadis
d’uniuns.
Ulteriuras informaziuns anfleis vus silla pa­
gina d’internet www.annacatrina.ch.
Roman Weishaupt ella rolla da Clau, il lu­
vrer communal, ei in guid ch’ins accumpi­
gnass era pli ditg tras il marcau.
Alla Porta Sura tradeschan il scarvon e Johann Gaudenz Schmid co ei steva culs deivets
dil marcau.
Sper la Casa Calonder relata il guid da religiuns, reformaziun e carezia.
Ella rolla dalla fumitgasa dil maior Johann
Schmid von Grüneck fascinescha Marina
Blumenthal il publicum.
La Casa Gronda, in dils numerus baghetgs
impressiunonts el center dil marcau vegl
da Glion.
25
av e l
AXh
A
L
t
K
7U
r
1
A
–
F
0
1
Or M
D
015
2
i
l
a
u
25. J us s ans ed ingeanveass.
gültig bis 30. Juli 2015
Schweinsnierstück
u s
ume
cun n oduc s da
vielen
Fie a
p
n mi
a
e
d
ib
e
a
en
schel
Ma k aufss änd
n es
k
Ein bu denen Ve Do f.
x
hie
ve sc en von Laa
z
e
H
im
frisch & am Stück
100g nur CHF 1.99
Der neue TIVOLI —
für alle, die
alles auf einmal
wollen!
JETZ T
P RO B E
N
FAHRE
______
Grill - Bratwurst 160g
i .
wn O
o
l
C
d
Mi
ell un
s
s
u
Ka
a k
Flohm de .
in
fü K
schaf
i
w
sik.
Fes
e - Mu
v
i
L
mi
frisch & würzig
4 Stück nur CHF 4.95
______
Landjäger
geräuchert
Paar nur CHF 1.85
Wir sind unter 081 925 15 64 für Sie da!
Wir freuen
uns auf Sie...
Ilanz
PAUSA DA STAD
www.hgva.ch
Infos + Reservation: cinemasilplaz.ch
3.9 %
1.6 l Diesel oder Benzin, Automat
oder manuell, 4×4 oder 2WD
5 JAHRE
LEASING
ab CHF 16’900.–*
+ EuroAssistance
ab CHF 152.–
pro Monat
GARANTIE
SUPERZINS
www.ssangyong.ch
unterstützt Sie bei der Wahl
von Küchenhelfern.
* SsangYong Tivoli 1.6 l Benzin Crystal 2WD, 128 PS. Abgebildetes Modell: Tivoli 1.6 l Benzin Sapphire 2WD, manuell, metallic,
CHF 23‘500.–. 5 Jahre Werksgarantie bzw. 100‘000 km. 5 Jahre EuroAssistance, 6 Jahre gegen Durchrostung. TreibstoffNormalverbrauch gesamt: ab 4.2 l/km, CO2 Ausstoss gesamt: ab 109 g/km, Energieeffizienzkategorie: ab A. Durchschnittlicher
CO2 Ausstoss aller in der Schweiz angebotenen Neuwagen: 144 g/km. Leasingkonditionen: Laufzeit 48 Monate, Zinssatz 3.9%,
1. Anzahlung 30%, Restwert 35%, Fahrleistung 15‘000 km pro Jahr, Vollkasko nicht inbegriffen. Keine Leasingvergabe, falls sie
zur Überschuldung des Konsumenten führt. Ein Angebot von SsangYong FINANCE.
Garage Cristallina Welter AG
Garage
Cristallina
Welter AG
Via
Lieptgas 6, 7031
Laax
Silvia Gallmann
zinsli-ilanz.ch
Ihre Ansprechpartnerin für den gedeckten Tisch
Wir gratulieren unserer Lernenden
Tel.
081 921 6,
587031
71, [email protected]
Via Lieptgas
Laax
Zu bestaunen
Dorfmarkt vom 25. Juli 2015 in Laax.
Tel.
081 921 am
58 Laaxer
71, [email protected]
Wir freuen uns auf Sie!
Casa sogn Giusep, Cumpadials
ESCAPE FROM ORDINARY
Diese Familie hat eine Zukunft.
Dank Ihnen.
Solver d’emprem uost
herzlich zum bestandenen Lehrabschluss als
Kauffrau und wünschen ihr auf ihrem weiteren
Lebensweg alles Gute und viel Erfolg!
Generalagentur Pieder Decurtins
7130 Ilanz
Pils affons dat ei differentas purschidas da giugs.
Cuosts: naven da 16 onns frs. 25.–, affons entochen
15 onns frs. 1.– per onn da vegliadetgna.
Annunzias entochen gievgia, ils 30 da fenadur 2015
alla centrala 081 929 30 00 ni per e-mail ad [email protected].
Von Herz zu Herz.
Wir brauchen Spenden und Mitglieder.
Krebsliga Zentralschweiz
Tel. 055 442 89 70 - [email protected] - www.krebsliga.info - PC-Konto 60-13232-5
Goodwill
Sandra Venzin
Sonda, igl 1. d’uost 2015 dallas 9.00 entochen allas
13.00 sin terrassa e/ni cafeteria dalla Casa sogn
Giusep, tenor situaziun dall‘aura.
Spenden Sie 25 Franken:
SMS an 488 mit Text HEKS SPENDE 25, danke.
Im Kleinen Grosses bewirken.
Berghaus Bargis
1. August 2015
Älpler-Zmorga
ab 9.00 bis 11.00 Uhr
Erste Busfahrt nach Bargis
ab Flims Dorf/Post 8.30 Uhr
Ihr TV Südostschweiz
Bleiben Sie regional «up to date»!
tv.suedostschweiz.ch
Tipp: Nach dem Zmorga
Wanderung über den Flimserstein
nach Cassonsgrat
Ab 18.00 bis 22.00 Uhr
Tischgrill-Plausch
Charbonnade:
Fleischgenuss auf Buchenholzkohle
Busfahrt nach Bargis
ab Flims Dorf/Post 17.30 Uhr,
ab Bargis 22.00 Uhr
Tipp: Rückwanderung nach Flims
Reservationen: Tel. 081 911 11 45
SURSELVA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Duas siarps – ina da tissi, l’autra buc
Il tissi dalla vipra cruschada ei buca pli ferms ch’igl uegl d’ina viaspra
DAD AUGUSTIN BEELI /ANR
„ Ella Val Sumvitg entaup’ins ella for­
sa il pli savens. Pilpli eis ella serulada
sper via el pastg ni sin in crap. La vipra
stat bugen a sulegl. Da principi eis el­
la ina temeletga e sezuppa da ses ini­
mitgs. Tgi che dat buc adatg nua ch’el
passa, ni che banduna la senda da
viandar, sto quintar ch’ella sedosti
anetgamein. Il miers dalla vipra ei bu­
ca mortals. El sa esser prigulus, denton
buca pli fetg ch’igl uegl d’ina viaspra.
Savens scumbeglian ins la vipra e la
siarp­veschla. Il temps da vacanzas ei el­
las muntognas il temps da viandar. Da ta­
las caliras sco las davosas jamnas van ins
bugen ellas altezias e gauda ina tura alpe­
stra. Certs animals entaup’ins adina pu­
spei bugen. Per exempel las muntanialas
ni la curnaglia. Auters animals vivan pli
discret ed ins ha era buca schi bugen els.
Per exempel ina siarp indigena. Schi sa­
vens sco muntanialas e curnaglia ves’ins
buca la vipra cruschada. Famiglias sin ina
tura che vesan quei animal san tschin­
tschar da cletg. Dalla sensaziun ora ella
natira eis ei da cumparegliar cun veser ina
gruppa da capricorns ni in tschéss. La vi­
pra cruschada s’encorscha per ordinari
baul avunda sch’il carstgaun s’avischina
aschia ch’ella sa fugir. Perquei ves’ins dètg
pauc quei reptil.
Temas nungiustificadas
Tgi che vesa ina siarp duei buca temer el­
la, mobein selegrar d’ina observaziun ex­
traordinaria. Ella ediziun dil fenadur dil
Catschadur grischun, igl organ dils ca­
tschadurs da patenta dil Grischun, ra­
quenta il lectur Josef Griffel da sias expe­
rientschas culla vipra cruschada. El scri­
va ina interessanta conclusiun ch’ei gene­
ralmein pauc enconuschenta. «Jeu mane­
giel ch’ei seigi falliu da menziunar la siarp
cruschada sco siarp da tissi. Igl ei da de­
plorar sche miedis informeschan con pri­
gulusa che la miersa da quella siarp sei­
gi», scriva igl autur. Il schliet num dalla
vipra cruschada seigi diltut nungiustifi­
caus. Josef Griffel rapporta ch’el seigi
vegnius miers duas gadas d’ina vipra cru­
schada. Inagada en in det, l’autra gada el­
la palma­maun. Mintga gada seigi stau
sia cuolpa, pertgei la siarp che ruassavi
seigi semplamein sedustada egl affect.
La siarp­veschla ha pupillas rodundas ed ei savens el humid ni bletsch.
FOTOS MAD
La vipra cruschada stat bugen a sulegl sin ina muschna da crappa.
Cun morder squetri la siarp mintgamai il
suc da digerir ella plaga. Gliez seigi il tis­
si che caschuni dolurs e fetschi unflar. En
omisdus cass hagi el buca duvrau in mie­
di ni medicaments. Per carstgauns sauns
seigi la miersa d’ina vipra negin problem,
ella seigi buca pli nauscha ch’igl uegl
d’ina viaspra. Haver tema dalla veta
suenter la miersa d’ina vipra cruschada
seigi tuttavia buca necessari, scriva Josef
Griffel en sia contribuziun el Catschadur
grischun.
Per glieud cun allergias, glieud fleivla
e pli sensibla vala quei secapescha buca.
Mo che lezzas persunas fan gia da lur
constituziun corporala anora buca terri­
blas turas. Agl ur d’ina plazza da grillar
dueigien affons saver semover, denton sa­
vend ch’els ein hosps tier las siarps e buc
il cuntrari. Ferton ch’ina confruntaziun
anetga culla vipra cruschada sa caschunar
dolurs ei ina tala culla siarp­veschla nun­
problematica. Glieud che vesa ina siarp
associescha quei da principi cun snavur,
cun tissi, cun disgust. La sentupada cul­
la siarp­veschla cuoza per ordinari buca
gitg. Era ella ei schenada e fui spert ord
ils egls dad in da ses inimitgs, il car­
stgaun. Ella ei senz’auter da distinguer
dalla vipra cruschada. La siarp­veschla ha
bialas pupillas rodundas. Sch’ella vegn
surprida peglia ella tema e sedefenda me­
demamein. Denton buca cun morder,
mobein cun stender sidretg il tgierp e si­
blar sco ina cobra. Il meglier ei da schar
en ruaus ella. La siarp­veschla ei igl ani­
mal digl onn 2015. Ella ha retschiert
quella distincziun per render attent a ses
basegns ora ella natira. Tuttina sco tier la
vipra cruschada vala l’observaziun d’ina
siarp­veschla sco d’entupar ina tscharva
ni in’autra creatira selvadia.
Las otg siarps dalla Svizra
Sigl entir mund dat ei rodund 2700
specias da siarps. Las pli enconu­
schentas ein las gigantas e quellas da
tissi, quei ein per exempel la boa ni la
cobra. En Svizra vivan talas en terraris
ni en curtgins zoologics. Sulettamein
otg specias da siarps indigenas dat ei
en nossa tiara e da quellas mo duas da
tissi.
Sis specias ein absolut migeivlas ed
ins sto buca temer ellas. Sper la siarp­
veschla ein quei las suandontas: natra
quadrigliada (Würfelnatter), natra
punctada (Vipernatter), natra leischna
(Schlingnatter), natra d’Esculap (Äs­
kulapnatter) e la natra furiusa (gelb­
grüne Zornnatter). La siarp­veschla ei
la pli derasada e presenta en tuttas
Editura: Somedia Publishing AG
Editur: Hanspeter Lebrument
CEO: Andrea Masüger
Schefredactur: Martin Cabalzar
Redacziun
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR):
Flurin Andry (fa), Augustin Beeli (abc),
Andreas Cadonau (ac), Claudia Cadruvi (vi), Gieri
Antoni Caviezel (gac), Annatina Filli (afi), Hans
Huonder (hh), Susi Rothmund (sr), Gion Nutegn
Stgier (gns), Giusep Venzin (gv).
Collavuraturs redacziunals:
Giusep Capaul (gc),
Lucas Deplazes (ld).
Adressas redacziunalas:
La Quotidiana, Via Sommerau 32, 7007 Cuira,
tel. 081 255 57 10,
mail: [email protected]
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR)
Via da Masans 2, 7000 Cuira,
tel. 081 250 48 00, fax 081 250 48 03,
mail: [email protected]
Surselva: tel. 081 936 47 00, fax 081 936 47 01,
mail: [email protected]
Engiadina: tel. 081 864 81 12, fax 081 864 81 22,
mail: [email protected]
Surmeir: tel. 079 430 69 30, fax 081 684 32 82,
mail: [email protected]
Schons: tel. 078 626 42 25
mail: [email protected]
Editura Somedia,
Via Sommerau 32, 7007 Cuira;
tel. 081 255 50 50,
mail: [email protected]
Servetsch d’abunents e da distribuziun:
Via Sommerau 32, 7007 Cuira,
tel. 0844 226 226,
mail [email protected]
Inserats
Somedia Promotion,
Via S. Clau Sura 11, 7130 Glion
tel. 081 920 07 17, fax 081 920 07 18,
mail: [email protected]
La Quotidiana cumpara tschintg giadas ad emna
Ediziun derasada: (Südostschweiz cumplet)
81 786 exemplars (Indicaziun d’editur)
Derasaziun: 159 000 lecturs (MACH-Basic 2015-1)
Pretschs d’abunaments sut:
www.suedostschweiz.ch/aboservice
Communicaziun da participaziuns considerablas
sin fundament da art. 322 CP:
parts dalla tiara medemamein la natra
leischna. Tschellas quater vivan mo el­
las parts meridiunalas dil Tessin, valla­
das dil sid grischunas, part­sut dil Val­
leis tochen Genevra.
Las duas specias da tissi ein la vipra
cruschada e la vipra d’aspis. Quella
viva el Giura, ellas Alps dil vest, el Tes­
sin e valladas dil sid dil Grischun.
Südostschweiz Radio AG, Südostschweiz TV AG,
Somedia Partner AG.
Dretgs d’editur
Igl è scumandà a terzas persunas betg
autorisadas da reutilisar en ina moda u maniera ils inserats stampads en quest titel u parts da quels, surtut cun
endatar els en in servetsch d’online. Mintga cuntravenziun vegn persecutada giudizialmain da la societad da
propaganda, suenter avair consultà la editura.
© Somedia
RECLAMA
Wochenend-Knaller!
Denner Kalbssteak Granini Fruchtsaft
Schweiz,
im Kühlregal,
2 Stück, ca. 340 g,
per 100 g
4sp0ar%
en
4.99
statt 8.39*
*Konkurrenzvergleich
• Fruchtcocktail
sch
• Orange, ohne Fruchtfleisch
PET,
6 x 1 Liter
1/2
8.70
statt 17.40
Aktionen gültig am Freitag, 24. und Samstag, 25. Juli 2015 / solange Vorrat /
Druck- und Satzfehler vorbehalten / jetzt abonnieren: www.denner.ch/newsletter
Gültig +
t ag
am Frei tag
S am s
Feldschlösschen
Bier Original
Vogue
sslims
liims
Superslims
Dosen,
24 x 50 cl
• Bleue
• Lilas
• Menthe
Box,
10 x 20 Zigaretten
Preis
4sp0ar%
en
E in ze lA u c h a ls r h ä lt li c h !
e
p a c k u n gatt 8 .5 0*
7.70 s t
23.75
statt 39.60
7
77.–
statt 85.–*
8spa.r–en
Helle 4 ½-Zimmer-Wohnung
zu vermieten
Zu vermieten in Klosters
Geschäftsgebäude
für Handwerksbetrieb in Gewerbe/Wohnzone. Gut erreichbar mit
LKW's. Aufenthaltsraum, Werkstatt,
ebenerdiges Magazin mit grossem
Tor, viel Aussenfläche.
Weitere Angaben unter
www.suedostschweizimmo.ch
ab 1. Oktober 2015 in Ilanz an ruhiger,
zentraler Lage an der Via Sogn Martin 3
<wm>10CAsNsjY0MDSy1LUwtTCwNAcAkIvFfg8AAAA=</wm>
<wm>10CB2KsQ7DMAgFvwgLCM-GMlbZog5V_sAkc_5_qtXhpNPpjiPR-M97_5z7N4VFgxzOMVKwNR6yIho2yeVdWfDiNZhYRAKu1eegOV3JeFwUFkowVE2v6qbtqfsHudB9NmoAAAA=</wm>
- Mietzins Fr. 1'150.– exkl. Nebenkosten
- alle Zimmer mit Parkettböden
- grosszügiger Balkon nach Süden
- Küche mit Tageslicht, separates Gäste-WC
- Kinderspielplatz
Interessiert? Weitere Infos erhalten Sie bei:
Frau L. A. Deflorin – 081 921 66 86 (Bürozeiten)
Falera
1½-Zimmer-Wohnung
inkl.Tiefgaragen-PP Fr. 295 000.–
4½-Zimmer-Wohnung
7166 TRUN, tel. 081 943 17 45
Flims
2½-Zimmer-Wohnung
VENDITA
gross und modern
Neubau
Fr. 1 350 000.–
inkl.Tiefgaragen-PP Fr. 478 000.–
20–50%
15% sin tut ils artechels buca reduzi
Surcuolm
2½-Zimmer-Wohnung
Zu vermieten in Ilanz
Zu vermieten ab 1.10.15 in
3½-Zimmer-Wohnung mit Gartensitzplatz
Schluein
Fr. 1450.–/Monat + Fr. 100.– NK.
Jägerhaus
Telefon 079 681 28 55
Restaurant + 2 Studio's
<wm>10CB3GMQ6DMAwF0BM58rcd3NRjxYYYUC9AnDD3_hOow5PetkUt_PdZ9-96BJghJN5EX4GqhR3hrajHMxdGfcOtwpSXmCyZcyRhXJ2M86QTTWlaR06x1mWU37hus4Tx_2gAAAA=</wm>
Rendite 10%, Ferien oder Wohnen
Total 230 m2 > www.casa-job.ch
Sagogn
Im Neubau
2½-Zimmer-Wohnung
Fr. 590 000.–
4 1/2 Zi-Wohnung
Im 2012 total renovierte,
schöne Wohnung im EG
mit Loggia und
Autounterstand.
CHF 1’600.- inkl. NK.
Waltensburg
Auskunft: Nicolaus Sgier
Fr. 275 000.–
Naven dils 4 da fenadur entochen ils 8 d’uost 2015.
Fr. 145 000.–
2½-Zimmer-Wohnung
CATHOMAS + CABERNARD AG
Treuhand und Immobilien
7130 Ilanz, Tel. 081 925 33 55
www.cathomas-cabernard.ch
<wm>10CAsNsjY0MDA00jUytzQytgAAK_bT_w8AAAA=</wm>
inkl. Garage
Mitglied
Parterre, mit Gartenanteil
Fr. 450 000.–
In der Nähe des Skilifts mit
traumhafter Aussicht entstehen
moderne, schöne
Obersaxen
2½-Zimmer-Wohnungen
3½-Zimmer-Wohnungen
4½-Zimmer-Wohnungen
1. August Feier
ab Fr. 385 000.–
mit offizieller Festansprache von
Ruschein
4½-Zi.-Maisonnettewohnung
PP
Fr. 580 000.–
Fr. 10 000.–
in Affeier
Fr. 295 000.–
Magdalena Martullo-Blocher
Unternehmerin EMS-CHEMIE und
Nationalratskandidatin SVP Graubünden
Obersaxen
2½-Zimmer-Wohnung
Bergrestaurant Wali, Obersaxen
Ab 9 Uhr Berg-Brunch, anschliessend Festwirtschaft und um 19.30 Uhr Festansprache
2½-Zimmer-Wohnung
in Cresta-Siedlung Fr. 320 000.–
2½-Zimmer-Wohnung
7134 Obersaxen Meierhof
Ab dem 29. Juli sind wir wieder für Sie
da, und freuen uns auf Ihren Besuch.
Am 2. August ab 11.00 Uhr
Gartenfest –
bei jeder Witterung.
Musikalische Unterhaltung
mit der Capella Muota.
Zigeunerspiesse und diverse Grilladen.
«PARADIESGÄRTLI» IN ILANZ
Cordon-bleu-Festival
Im Herzen von Ilanz entstehen drei Wohnhäuser mit je 10
Wohnungen. Die 2.5 - bis 5.5 -Zimmer-Wohnungen bieten ein grosszügiges Raumangebot, sind lichtdurchflutet
und überzeugen mit einem hochwertigen Innenausbau.
vom 31. Juli bis 17. August 2015
ab CHF 380 000.–
Reservation unter: Tel. 081 933 19 04
Herzlich willkommen:
Ihre Gastgeberin Corinne & Team
081 925 17 17 · [email protected] · www.immobilias.ch
in Giraniga
Fr. 295 000.–
Alle Wohnungen inkl.TG-PP
Weitere Informationen unter:
www.bergrestwali.ch und www.martullo-blocher.ch
Curaglia
3½-Zimmer-Wohnung
Fr. 515 000.–
Fr. 30 000.–
Tiefgaragen-PP
Vignogn
RestauRant Älplibeiz, 7114 uoRs
Im Parterre mit Garten
Tel. 079 229 01 26
4½-Zimmer-Wohnung
LÄNDLERABEND
Fr. 590 000.–
Fr. 30 000.–
Garagen-PP
mit der Kapelle Bärgfrida
am 25. Juli ab 20 Uhr.
Ab 18 Uhr steht für Sie ein Salatbuffet
mit Fleischbeilage bereit.
Brigels
Einfamilienhaus
mit 5½ Zimmern, Wintergarten
und grossem Atelier,
Parkplatz +Tiefgaragen-PP
Auf Ihren Besuch freut sich das Älplibeiz-Team.
Vals
Vom 27.7.–2.8.2015 Betriebsferien
Modernes
Einfamilienhaus Fr. 1 780 000.–
Und vieles mehr unter:
Schluein:
Residenza Caglia Liunga
IE
EN S N
B
E
G
ER
KIND T EIN
O
IN N AUSE
H
ZU
Eine zauberhafte 3.5-ZimmerEigentumswohnung mit Blick
auf die Bündner Bergwelt.
www.sos-kinderdorf.ch
PC 30-31935-2
• als Zweitwohnung bewilligt
• grosser Gartensitzplatz
bzw. Balkon
• Lift ab Tiefgarage
• exklusiver Ausbaustandard
• nahe Golfplatz Sagogn-Schluein
Preis: CHF 785 000.–
immobilias.ch · Poststrasse 1 · 7130 Ilanz · 081 925 17 17 · [email protected]
Am Ende sind wir für Sie da
Das Zürcher Lighthouse bietet ein letztes
Zuhause für unheilbar kranke Menschen.
Manuel Casanova, Vella
Heizungsinstallateur EFZ
Zusatzlehre
Remo Demont, Waltensburg/Vuorz
Haustechnikpraktiker EBA Sanitär
Wir gratulieren unseren Lernenden.
CADUFF HAUSTECHNIK AG
Via Sorts 7 | 7130 Ilanz | Tel. 081 925 26 27
[email protected] | www.caduff-haustechnik.ch
Zürcher Lighthouse
Carmenstrasse 42, 8032 Zürich
Telefon 044 265 38 11
www.zuercher-lighthouse.ch
ILANZ
OBERSAXEN
VATTIZ
SURSELVA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
9
Santiago de Compostela (Spagna)
Per la fiasta da sogn Giachen (25 da fenadur
– oz in marcau da prest 100 000 habitonts
e sedia d’in arzuestgiu – staus capitala europea.
„ (anr/gc) Sogn Giachen (per spagnol
Santiago), il vegl, s’udeva cun siu frar
sogn Gion, e sogn Pieder, tier ils em­
prems apostels, clamai da Jesus. Els
vevan perquei ina posiziun speciala
denter quels. Cun Jesus ein quels treis
stai sil cuolm dalla transfiguraziun nua
che Cristus ha plidau cun Elias e Moses.
Suenter l’Anceinza da Cristus secattava s.
Giachen a Jerusalem. Cuort suenter eis el
serendius ella provinzia romana Hispania
(oz Spagna) per missiunar. El ha giu pign
success. El retuorna gia dus onns suenter
en Palestina e vegn scavazzaus igl onn 44
sin camond da retg Herodes Agrippa. Ils
evangelists Marcus e Mattias fan menziun
da siu crudeivel marteri e mort.
Las restonzas van en Spagna
Tenor ina legenda, derasada en Spagna il
temps medieval, ei la bara da s. Giachen
vegnida messa en ina nav ch’ei sedirigida
dad ella ano tochen tier la costa dalla mar
en il nord-vest dalla Spagna (Galicia).
Quei ei denton mo ina versiun da pliras.
Cu ils muslims han occupau la Spagna han
ins zuppau las reliquias da s. Giachen en
in liug egl intern dalla tiara. Ditg eis el ius
en emblidonza. Entuorn 830 han ins discuvretg sia fossa ed erigiu en quei liug igl
emprem ina caplutta e suenter ina catedrala. Entuorn quella ei il marcau da Santiago
seformaus. S. Giachen ei lu daventaus il
sogn naziunal dalla Spagna. Entuorn igl
onn 1100, pia el temps medieval, ei Santiago daventaus in liug per ir a sogns. Tier
quel meinan numerusas vias da s. Giachen. Ins plaida d’in entir sistem vial
Il dom da Santiago a Compostela.
ell’Europa. Era en Svizra – e schizun el
Grischun – exista ina tala. Quella en nies
cantun va da Müstair sur l’Engiadina, Tavau e Cuera en Surselva tochen al Pass la
Crusch enta Tujetsch. Ella ei vegnida revitalisada e vegn propagada dall’Uniun via
s. Giachen dil Grischun ch’exista dapi zacons onns. Sper Roma (center) e Jerusa-
MAD
lem (ost) daventa Santiago (vest) entuorn
igl onn 1000 il pli renomau liug da pelegrinadi. Il diember da pelegrins a Santiago
ei carschius enorm ils davos decennis. Naven da 1989–2014 eisi stau da 5760 sin
237 305. Il simbol da quei pelegrinadi ei
la conchiglia (Muschel) cun vitier era la
butteglia ed il fest da pelegrin. La conchi-
glia cattan ins era sin ils uoppens da pliras
vischnauncas svizras. Dapi 1985 fa Santiago part dil patrimoni cultural mundial
dalla Unesco. Igl onn 1987 ei il «Camino
de Santiago» (via da s. Giachen) daventaus
l’emprema via culturala ell’Europa. Dus
onns pli tard ha giu liug leu la dieta mundiala dalla giuventetgna. 2000 ei Santiago
In num fetg derasaus
en tiara romontscha
Il Dicziunari Rumantsch Grischun
(DRG) dedichescha el fascichel 87 buca
meins che quater ed ina mesa paginas sin
duas colonnas al num Giachen – e quei en
diversas scripziuns. Giachen era in num
fetg popular e derasaus en tiara romontscha. Ei deva era tier nus diversas confraternitads da s. Giachen – sco enta Rueras.
El vegneva veneraus specialmein en plirs
loghens sco patrun-baselgia (Rueras, Zignau e Samagnun) ed en capluttas (a Breil,
Medel, Laax, Cuoz/Mustér), che secattavan sper via. Da s. Giachen mavan – tenor
isonza – ils affons e las mattauns d’Acletta
vi Cuoz tier s. Giachen en processiun.
Era en reglas dall’aura e da purs vegn el
avon: «Sufl’ei da s. Giachen, sche sufl’ei
aunc ditg», «Bialaura s. Giachen, porta in
bien onn», «Plievgia da s. Giachen, car
fein». El vegn invocaus generalmein per
aura favoreivla e buna raccolta e sco patrun
da diversas clamadas ed encunter certs
mals. El senn plitost humoristic vegn il
num era avon tier il Giachen bienmarcau
(tscheu e leu era numnaus: Giachen da caneras), che vegneva a Glion, fagend amogna fetg dad ault sia rauba ch’el vendeva la
finala per ina cagna.
Mo era en numerus versets e canzuns
d’affons – ed auter pli – vegneva quei num
avon els pli differents connexs e diversas
muntadas.
RECLAMA
NEU IM SORTIMENT.
NEU
5.80
Amaranth Knuspermüesli
mit Chia, Migros-Bio
500 g
NEU
3.20
Gruyère Surchoix gerieben, Migros-Bio
120 g
Erhältlich in grösseren Migros-Filialen.
NEU
<wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMLEwNQAAz6tIKA8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKuwoCMRAF0C_KcO8kk4epVLaRJYgIltPsCmKhjeDni3YWpzvz3E3ws5_GeTp1ohUNQKqGniqltp41SlbtKMwK2oaVjTDgrwdGpAj49wSUwOzMgTVEc6q2WIqJHbYCZrn47vbwsb6cBW9VOC3ivgJcfBzluVw_pz46m54AAAA=</wm>
4.20
Johannisbeeren, Migros-Bio
tiefgekühlt, 600 g
NEU
5.20
Chia-Samen, Migros-Bio
200 g
Exklusive Reiseangebote
bis
CHF 500.–
Reduktion
Venedig
Dubrovnik
Bari
Korfu
Piräus/Athen
Santorin
Kreuzfahrt mit der Costa «Deliziosa»
Freuen Sie sich auf eine attraktive Kreuzfahrt vom 11. bis 18. Oktober 2015.
Die «Quotidiana» bietet ihren Lesern in Zusammenarbeit mit dem Reisebüro Traveller AG
ein exklusives Ferienvergnügen. Im komfortablen Reisecar fahren Sie direkt von Ziegelbrücke,
Landquart, Chur und Thusis ohne Umsteigen zur Costa «Deliziosa» nach Venedig. Von dort geht
die Schiffsreise nach Griechenland und Dubrovnik, einer der schönsten Hafenstädte Kroatiens.
Anmelde-/Bestelltalon
Ich/wir melde/n mich/uns
für die östliche Mittelmeerkreuzfahrt
vom 11.–18. Oktober 2015 an.
Einstiegsort
Ziegelbrücke
Chur
Landquart
Thusis
Sitzplatzreservationen
1. Reihe CHF 40.–
3. Reihe CHF 20.–
2. Reihe CHF 30.–
4. Reihe CHF 10.–
Gewünschte Kabinenkategorie
Reiseprogramm
Tag
So Venedig (Italien)
Mo Bari (Italien)
Di Korfu (Griechenland)
Mi Santorini (Griechenland)
Do Piräus, Athen (Griechenl.)
Fr Erholung auf See
Sa Dubrovnik (Kroatien)
So Venedig (Italien)
●
an
13.00
08.00
13.00
07.30
ab
17.00
19.00
13.00
19.00
14.00
●
Ein- und Ausschiffungsgebühren
Gepäckträger im ersten und letzten Hafen
Nicht eingeschlossene Leistungen
Busanreise und Rückreise
(CHF 240.– pro Erwachsene und
CHF 120.– pro Kind)
Serviceentgelt, das wie folgt an Bord
verrechnet wird: EUR 60,– pro Person
ab 15 Jahren, Kinder 4–14 Jahre EUR 30,–.
Persönliche Ausgaben und Ausflüge
Getränke an Bord
IC
IP
EC
2er-Belegung
EP
BC
BP
Einzelkabine
Ich/wir benötige/n eine Annullationskostenversicherung
●
●
08.00 13.00
09.00
Costa Club
Costa-Kreuzfahrten gewährt keine zusätzlichen Preisreduktionen auf die ABOPLUSPreise (Costa Club etc.).
Vorname*
Infos und Anmeldung
Reisebüro Traveller AG
Quaderstrasse 18
CH-7002 Chur
Telefon 081 257 17 17
Vorname* (2. Pers.)
[email protected]
Name* (2. Pers.)
Name*
Geb.-Datum
●
Unterkunft
Die komfortablen und modernen Kabinen
verfügen über Bad oder Dusche/WC, Föhn;
Klimaanlage, Sat.-TV/Musikkanal, Minibar,
Telefon und Safe.
●
Adresse
Kategorie
PLZ/Ort
Kabine
Nichtabonnenten
Aboplus-Preis
Attraktionen
Zahlreiche Landausflüge. Animation tagsüber, abwechslungsreiches Abendprogramm
mit Shows, Cabaret und Live-Musik. Kinderclub und Jugendanimation.
IC
2-Bett Innen Classic
1299.–
899.–
IP
2-Bett Innen Premium
1369.–
969.–
EC
2-Bett Aussen Classic
1549.–
1049.–
Landausflüge
Möglichkeit, die Städte und Umgebung auf
eigene Faust zu erkunden oder organisierte
Landausflüge an Bord zu buchen.
EP
2-Bett Aussen Premium
1649.–
1149.–
BC
2-Bett Balkon Classic
1849.–
1349.–
BP
2-Bett Balkon Premium
1979.–
1479.–
3./4. Person
3./4. Person
Erwachsene in der gleichen Kabine
Kinder (< 18 Jahre) in der gleichen Kabine
Einzelkabinen-Zuschlag
Eingeschlossene Leistungen
Vollpension (bis zu 6 Mahlzeiten täglich)
Freie Teilnahme an allen Bordveranstaltungen
Betreuung durch Deutsch sprechende
Bordreiseleitung
●
●
●
Geb.-Datum
Preise in Franken pro Person
Inklusive Hafentaxen und aktuelle Treibstoffzuschläge, Basis 2er-Belegung, Vollpension
Annullations-/SOS-Versicherung pro Person
Die Mindestteilnehmerzahl beträgt 20 Erwachsene/Personen. Die Verfügbarkeit
der Kabinen ist beschränkt. Es gelten die Reisebedingungen der Traveller AG.
450.–
150.–
50%
63.–
Tel.
E-Mail
ABOPLUS-Nr.
Datum
Unterschrift
*Wichtig: Vorname/Name unbedingt
wie im Pass (nachträgliche Änderung
ist kostenpflichtig). Zusätzlich der Anmeldung eine Reisepasskopie beilegen.
Anmeldeschluss
17. August 2015
Talon senden an
Reisebüro Traveller AG, Quaderstr. 18
CH-7002 Chur oder per E-Mail an
[email protected]
Ich möchte die «Quotidiana»
abonnieren und erhalte
die ABOPLUS-Karte kostenlos.
ENGIADINA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Üna bouda devastusa es passada tras Pradella.
Quatter autos sun gnüts sepulits suot la belma e crappa da la Val Triazza.
FOTOS A. FILLI
Boudas cun grondas devastaziuns
Dons considerabels illa fracziun da Pradella a Scuol
DAD ANNATINA FILLI / ANR
„ La bouda da la Val Triazza ha chaschunà gronds dons illa fracziun da
Pradella dal cumün da Scuol. 140 persunas sun gnüdas evacuadas ed han
passantà la not i‘l schler da protecziun
civila da Scuol. Marcurdi saira es passà
ün ferm temporal l’Engiadina Bassa ed
ha tut la via dal Piz Pisoc vers il Piz da Lischana ed es i inavant vers la Val d’Uina.
Pervi da la ferma plövgia es gnüda la bouda da la Val Triazza ed ha devastà üna
part da la fracziun da Pradella, pac toc
suot il cumün da Scuol. Tenor üna comunicaziun da la Pulizia chantunala han
manà ils pumpiers Pisoc cun l’agüd da la
pulizia ed agüdonts dal cumün da Scuol
infra duos uras 140 persunas, da quels
100 uffants, in sgürezza. Trais stabilimaints sun stats periclitats plü ferms ed
in duos da quels as rechattaivan ils
chomps da vacanzas cun uffants. L’evacuaziun saja statta sainza problems, scriva la pulizia chantunala. Ils creschüts e’ls
uffants han passantà la not i’l schler da
protecziun civila da Scuol. Ils pumpiers
han fat dürant la not guardgia a Pradella. Ils dons vi da las chasas ed ils autos,
chi d’eiran parcats pac toc davent da l’aual, sun gronds. Persunas nu sun gnüdas
ferridas ingünas.
«Infra ün’ura haja plovü a Scuol e
contuorns bundant 30 liters per meter
quadrat e süls ots da quai da 40 fin 50 liters per meters quadrat», disch Jon Carl
Stecher, manader da l’Uffizi da fabrica
dal cumün da Scuol. Sül territori dal cumün da Scuol han bleras grondas e pitschnas boudas devastà marcurdi saira infra pac temp auals, vias, sendas e chasas.
La Val Triazza, chi ha devastà üna part da
Pradella, ha manà fin a 8 000 meters cubic material e la Val Lischana bundant
10 000 meters cubic. Pro la Val Lischana
es il material rivà fin bod da tschella vart
da l’En e stagnescha uossa il flüm. «Illa
Val S-charl eschan rivats be fin pac toc
davo il tunnel», manzuna Stecher. Plünavant ha’l declera cha in quista val sun
gnüdas giò set boudas e quellas han üna
dimensiun totala da var 50 000 meters
Serrada da vias e
sendas a Scuol
Tenor las infuormaziuns da l’Uffizi da
fabrica dal cumün da Scuol resta la
senda dals Puntins a Scuol fin a Pradella serrada per ün temp intschert.
La via da la Centrala OEE Pradella a
Sur En vegn averta dürant la gövgia.
Serrada per tuot il trafic resta intant
eir la via illa Val S-charl e vegn rivida
il plü bod in sonda da quist’eivna.
cubic. «Ils pumpiers ed ils lavuraints da
cumün han fingià in marcurdi saira cumanzà cun rumir davent la belma e crappa a Pradella», declera’l. Tenor Stecher
s’amuntan ils dons sün plüs tschientsmillas da francs. «Is po in quist cas discuorrer da strasoras e boudas dal tschientiner», constata Jon Carl Stecher.
«Tuot es capità uschè svelt»
La famiglia Wetzel es da l’on 1996 tuornada a Pradella e quai pervi d’üna strasora in lur vegl domicil in Italia. «Eu n’ha
gnü l’impreschiun cha’l temporal da
marcurdi saira nu es gnanca stat uschè
ferm», quinta Carla Wetzel. Tenor ella as
vezzaiva cha la Val Triazza portaiva bler
material. Ella d’eira cun oters abitants da
la fracziun sülla punt cur cha seis hom
Marcus ha dudi ün sfrach e ha clomà da
mütschir. «Quai es tuot capità uschè
svelt. L’aual gniva cun tanta merda cha’l
d’eira sgüra trais meters plü ot co la
punt», disch’la. Per ella sun lura gnüts ils
mumaints da temma, che capita inavant
e quant lönch düra tuot quist amo. La
pulizia ed ils respunsabels dal cumün
han offri eir a la famiglia Wetzel da pernottar a Scuol, ma els sun restats in lur
chasa. «Ils dons da quista bouda vaina vis
pür inandret a bunura. Nus vain gnü furtüna illa disfurtüna», manzun’la e: «La
natüra fa star stut e pür qua vezzaina
quant pitschens cha nus umans eschan.»
Gronds dons vi da trais chasas a Pradella.
Belma, crappa e merda es rivada in üert.
La Val Lischana ha maglià oura üna chavorgia.
La bouda da la Val Lischana ha stagnà l’En.
11
INSERATESCHLUSS:
Samstag-Ausgabe: Donnerstag, 8 Uhr
Dienstag-Ausgabe: Montag, 8 Uhr
Somedia Promotion
Sommeraustrasse 32, 7007 Chur
Telefon 081 255 58 58, Fax 081 255 58 59
Agenturen in Ilanz, Lenzerhei de und Thusis
IM INTERNET AUFRUFBAR UNTER:
südostschweizjobs.ch
Die Axpo Hydro Surselva AG ist ein bedeutendes Energieunternehmen
in der Region zwischen Domat/Ems und Sedrun bzw. Medel. Sie betreibt
insgesamt acht Wasserkraftwerke im Vorderrheintal, an denen die Axpo eine
Mehrheitsbeteiligung hält, und erzeugt damit nahezu CO²-freie elektrische
Energie aus einheimischer erneuerbarer Energie.
Die Mitarbeitenden der Spitex Foppa sind für die Pflege und Betreuung in
8 Gemeinden im Einzugsgebiet von Ilanz zuständig. Das Einzugsgebiet umfasst
das Safiental, Vals, Val Lumnezia, Obersaxen und Foppa. Wir pflegen und
betreuen die Klienten und Klientinnen in ihrer gewohnten Umgebung nach
dem Bezugspflegemodell.
Wir haben auf Sommer 2016 eine freie Lehrstelle als
Automatiker/in
Per 1. Oktober 2015 oder nach Vereinbarung suchen wir
Ihr Profil: Freude an Mathematik sowie am Experimentieren und Tüfteln,
analytisches Denkvermögen, Interesse an Elektrotechnik, technisches
Verständnis und exakte Arbeitsweise.
eine dipl. Pflegefachperson HF (DN II / AKP) 60–70%
Detaillierte Angaben zur Stelle finden Sie auf unserer Homepage:
www.spitexfoppa.ch/offene Stellen
Unser Angebot: Unsere Ausbildungsstandorte bieten eine fundierte,
abwechslungsreiche Ausbildung mit modernsten Arbeitsmitteln und
Werkzeugen. Die Grundausbildung erfolgt bei der Emax in Domat/Ems.
Nach bestandener Teilprüfung wird die Ausbildung bei der Axpo Hydro
Surselva AG in Tavanasa fortgesetzt.
Spitex Foppa
Spitalstrasse 4, 7130 Ilanz
Interessiert? Weitere Informationen finden Sie auf unserer Website.
Ihre Bewerbungsunterlagen senden Sie an:
Axpo Hydro Surselva AG | Angelo Caviezel | CH-7162 Tavanasa
T +41 81 929 25 63 | [email protected]
www.axpo.com/jobs
Service-Aushilfe
gesucht
Grat
Auskunft unter:
Tel. 081 925 13 34 (Frau Maissen)
Restaurant Alpina Ruschein
Sorgentelefon für Kinder
is
0800
55
42
0
weiss Rat und hilft
[email protected] r SMS 079 257 60 89
^^^ZVYNLU[LSLMVUJO r PC 34 - 4900-5
Diabetes – was nun ?
19 Beratungsstellen in Ihrer Region
Schweizerische
Diabetes-Gesellschaft
Bestens betreut in
gewohnter Umgebung.
www.diabetesuisse.ch
PC 80-9730-7
Mitten im Leben.
www.spitex.ch
Ihre berufliche Zukunft – ist auch unsere Zukunft!
Ab August 2016 bieten wir Lehrstellen für folgende Berufe an:
Fachfrau/ Fachmann Gesundheit (FaGe)
Kauffrau/ Kaufmann
Köchin/ Koch
Sind Sie interessiert?
Bewerbungen an:
Bewerbung mit vollständigen Zeugniskopien der letzten
zwei Schuljahre senden Sie bitte an: Regionalspital Surselva,
Personaldienst, 7130 Ilanz, [email protected]
Einsendeschluss: 15. August 2015
Nus encurin per l’entschatta d‘october 2015 ni tenor cunvegnientscha
in conluvrer pil stradalesser
en pensum cumplein
Vossas incumbensas
– collaboraziun el survetsch da manteniment vid vias e stabiliments
communals
– duront igl unviern rumida da neiv cun survetsch da pichet
Nossas pretensiuns
– bunas habilitads sco maschinist
– bunas experientschas sil sectur da construcziun bassa
– promtadad da s’engaschar tenor basegns ordeifer il temps da
lavur usitau
– habilitad da luvrar en team e sur sesez
– tenor pusseivladad domicil en vischnaunca
Nossa purschida
– plazza varionta e multifara
– infrastructura moderna ed emperneivel ambient da lavur
– salarisaziun corrispundenta
Per sclariment saveis Vus sedrizzar tier il gerau responsabel Giusep
Bearth, 7175 Sumvitg (076 456 90 97). La descripziun dalla plazza ei
da retrer directamein tier la canzlia communala (tel. 081 920 25 00).
Sche Vus essas interessai vid quella plazza, tarmettei ils documents
d’annunzia usitai entochen ils 10 d’uost 2015 (posta A) alla suprastonza
communala Sumvitg, Quadras su 5, 7175 Sumvitg.
Kontaktpersonen für Fragen:
FaGe: Blandina Quinter, Tel. 081 926 59 12
Kauffrau/Kaufmann: Matthias Müller, Tel. 081 926 50 34
Köchin/Koch: Fredy Heizmann, Tel. 081 926 50 21
Ti has gust da luvrar ella gastronomia?
Eis flexibla, surventscheivla e has bugen contact cun la glieud?
Lu eis Ti gest la dretga
SURVIENTA
naven digl 1. da settember
(ni tenor cunvenientscha)
Pren la curascha e contacteschi mei !
Lucian Alig
Hotel Péz Terri
Miez vitg 29
7149 Vrin
081/931 12 55
[email protected]
Jäger Immobilien ist zusammen mit der Wiedler & Partner AG
ein aufstrebender Immobiliendienstleister. Unsere ambitionierten Ziele treiben uns mit Leidenschaft voran. Es erwarten Sie
ein aufgeschlossenes, dynamisches kleines Team sowie eine
angenehme und durch gegenseitige Unterstützung geprägte
Arbeitsatmosphäre.
Zur Verstärkung unseres Teams in Chur suchen wir eine/n
LIEGENSCHAFTSBEWIRTSCHAFTER (M/W)
LIEGENSCHAFTSSACHBEARBEITER (M/W)
Zur Festanstellung, 60–100%
Ihre Aufgaben:
• Eigenständige Betreuung der Liegenschaften inkl. STWE
• Kontakt mit Behörden, Mietern und Eigentümern
(STWE-Versammlungen)
• Vertragswesen inkl. Wohnungsabnahmen und -übergaben
• Inkassowesen
• Erstellung von Heiz- und Nebenkostenabrechnungen
• Erstellung der Liegenschaftsabrechnungen
inkl. Budgetierung
Was bieten Sie:
• Abgeschlossene kaufmännische Ausbildung
• Mehrjährige Berufserfahrung in der Immobilienbewirtschaftung
• Selbständiges und gewissenhaftes Arbeiten auch unter
hoher Belastung
• Ausgeprägte kommunikative Fähigkeiten und Freude am
Umgang mit Menschen
• Sicherer Umgang mit MS Office und der Immobiliensoftware W&W Immotop
Was bieten wir:
• Eine abwechslungsreiche und interessante Tätigkeit
• Anspruchsvolle Aufgaben und persönliche
Entwicklungschance
• Arbeiten in einem dynamischen und motivierten Team
• Flexible Arbeitszeiten
• Work-Life-Balance (familiengerechte Arbeitsbedingungen)
Sie sind interessiert?
Dann freuen wir uns auf eine aussagekräftige Bewerbung mit
Ihrer Gehaltsvorstellung und frühestmöglichem Einsatztermin.
Jäger Immobilien AG, Frau Nicole Sutter, Kalchbühlstr. 18, 7000 Chur
Tel. 081 257 11 62 – [email protected] – www.jäger.ch
Wir sind eine mittelgrosse Bauingenieurfirma mit
fünf Zweigstellen im Kanton Graubünden und
einer Niederlassung in Zürich.
Zur Verstärkung unseres Teams bieten wir Ihnen in der Region
Urseren/Surselva (Arbeitsort Sedrun) eine abwechslungsreiche
Stelle als
Gleismonteur/in
Zur Ergänzung unseres Teams im
Engadin – St. Moritz/Silvaplana suchen wir
per sofort oder nach Vereinbarung eine/n
Bauingenieur/in FH/ETH
Sind Sie unsere neue Fachfrau Betreuung für
Menschen mit einer geistigen Behinderung
am Standort Untervaz? (70 - 80% I m/w)
sowie eine/n
Bauzeichner/in oder
Bautechniker/in TS
Sie unterstützen uns bei interessanten Projekten
im konstruktiven Hochbau, Brückenbau und/oder
Tiefbauprojekten der Fachrichtungen
Strassenbau, Trinkwasserversorgung,
Beschneiung, Leitungsbau, Abwasserreinigung
Ihr Aufgabengebiet
• Sie arbeiten vorwiegend im Unterhalt der Fahrbahn (Gleisbau)
• Im Winter helfen Sie bei der Schneeräumung mit
• Als Transportbegleiter und Traktorführer rangieren Sie
eigenständig Triebfahrzeuge
Unsere Anforderungen
• Sie verfügen über eine abgeschlossene handwerkliche
Berufslehre, im Idealfall als Gleismonteur
• Bereitschaft zur Weiterbildung vorhanden
• Teamfähigkeit, Zuverlässigkeit und Flexibilität
• Bereitschaft zu unregelmässigen Arbeitszeiten und
Piketteinsätzen
Für nähere Auskünfte steht Ihnen Guido Monn, Leiter Regio Infrastruktur Urseren/Surselva, 079 359 88 91, gerne zur Verfügung.
Sie schätzen eine vielseitige Tätigkeit? – Bei uns
erwartet Sie ein freundlicher, mit modernsten
Arbeitsmitteln (EDV/CAD) eingerichteter Arbeitsplatz mit fortschrittlichen Arbeitsbedingungen.
Haben wir Ihr Interesse geweckt und spricht Sie
diese Herausforderung mit abwechslungsreicher
Tätigkeit an? Dann zögern Sie nicht und senden
Sie uns Ihre schriftlichen Bewerbungsunterlagen
zu oder wenden Sie sich an Andreas Heimoz,
Details unter
www.pdgr.ch/jobs
Caprez Ingenieure AG,
Via Serlas 23, Postfach 364
7500 St. Moritz
Tel +41 81 834 88 55
EMail:
[email protected]
Info: www.caprez-ing.ch
www.facebook.com/pdgr.ch
KOMPETENT UND GEMEINSAM FÜR LEBENSQUALITÄT
Ihre Bewerbung senden Sie bis zum 7. August 2015 elektronisch
oder schriftlich an:
Matterhorn Gotthard Bahn
Personal
Bahnhofplatz 7
3900 Brig
[email protected] | www.mgbahn.ch
DOMINO AG, Textilpflege
Gratulaziun sils examens
Ami Sabi im
Sommerwunderland
29.6. – 21.8.15 und 5. – 16.10.15
Bahnhofstrasse 18, 7130 Ilanz
Ramona Giger da Pardé ha astgau
terminar ils examens finals sco
assistenta dentala cun la fetg buna
nota da 5,4 ed ei aschia la secunda
megliera dil cantun Grischun.
Sin quei grond pass en Tia veta
astgas Ti esser loscha.
Tiu patrun cun siu team dr. Dieter
Tschappu e Tes geniturs gratuleschan
a Ti cordialmein e giavischan pigl
avegnir tu mo il bien.
Ferien
27. Juli–9. August 2015
Ab 10. August sind wir
wieder für Sie da.
Praxis für Traditionelle
Chinesische Medizin
Marian R. Nielsen Joos
Dipl. Akupunkteurin
Städtlistrasse 27, 7130 Ilanz
Tel. 081 925 40 60
www.tcm-ilanz.ch
Sommerwunderland
Gemeinsam mit Ami Sabi, dem Freund der Tiere und des Waldes, entdecken Kinder die
Schönheit der Natur, die Geheimnisse der Region und sind zu Gast in seinem Patnal. Für Kinder im Alter von 4 bis 10 Jahren. Ganze Tage jeweils montags, mittwochs und freitags. Halbe
Tage dienstags.
Diabetes – was nun ?
19 Beratungsstellen in Ihrer Region
Ami Sabi Werkstatt
Jetzt fünf mal pro Woche bei Ami Sabi's Freund Michel in seiner Werkstatt basteln und die
Elemente Wasser, Luft, Feuer und Erde sowie den Umgang mit Menschen und Tieren erlernen. 13. Juli – 7. August und 28. September – 16. Oktober.
Schweizerische
Diabetes-Gesellschaft
www.diabetesuisse.ch
PC 80-9730-7
Familientage
Am 22. Juli, 29. Juli, 5. August und 7. Oktober 2015 haben die Kinder die Möglichkeit ihre Eltern, Götti, Onkel oder Tante mit ins Sommerwunderland von Ami Sabi zu nehmen. Gemeinsam mit einem Begleiter (Förster, Kräutermann, Wasserexperte oder Imker) geht Ami Sabi auf
Entdeckungsreise.
1.-August-Feier in Luven, Restaurant Sasolas,
Ab 18.00 Uhr mit Höhenfeuer
Feines vom Grill, Salatbuffet, Kaffee und Kuchen
Wir freuen uns auf viele Gäste
Schützenverein Luven
Anmeldung
r rede
be
de
r re n da
en darü
red
er dar
en
n da
rüb er
er
be
de
r
n
r
rü
ar ü
de
red
ar ü
nd
reden
en
db er a en
darü
da
r dreü
rü
denndarüber reed b
darürbüer
er re
b
re
a
r
e
d
d
r
e
n
n e
ber reddaerüber reden dardüabrüber reden d
da
www.flims.com
de n d
r rnedarüber re arü er reden
e
b ede aredüdebreendenr ddaarrüübb
ber
reden darü ber r arübnerdre
arerür b nerd redda
d e
rr
deedne
da
rü
r
ber eden da
r
ü
b
e
n darüber breer reden
ü de
da
r
ennd darübeürberre
de
r red ar
ü
n
be
darbüeber rede
n
rüber redde
n
r reden
arnüd
ba
darürbeder rede
errürbeer
n den darüber
de
rüber re ebre re
baeürbü
arüd
rederendden dar
erforderlich für säm
tlic he
Ami Sabi Aktivit äte
n
Bis am Vor tag 17.0
0 Uhr an
der Gäs teinforma
tion Flims
Laax Falera:
Tel. +41 (0)81 920 92
00
oder unter
ww w.flims .com /am
isabi
Telefon • chaT • Mail
14
LA PRESCHENTAZIUN DA L'EMNA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Scorpiuns – trais spezias pli pitschnas
èn er da chasa en il sid da la Svizra
„ Ils scorpiuns appartegnan als artropods. Tar quest tschep d’animals tutgan ils insects, ils giombers, ils filiens
ed ils millipes. A l’emprima egliada pudess ins attribuir ils scorpiuns als
giombers, damai che omaduas gruppas
d’animals han forschs. Ma en vardad sa
differenzieschan ils scorpiuns areguard il
dumber e la funcziun da las extremitads
tant dals insects sco er dals giombers e dals
millipes.
Entant che tut ils artropods numnads
pon ultra da las extremitads avair vi dal
segment dal chau antennas pli u main sviluppadas, èn quellas sa midadas tar l’ulteriura classa en griflas da missella. Questa
classa dals filiens (arachnida) cumpiglia
tut ils filiens, ils chariels (inclus ils raischens) ed ils scorpiuns.
Caracteristicas
Las 1400 spezias da scorpiuns ch’existan
en tut il mund vegnan per ordinari partidas en 13 famiglias. La gronda part dals
scorpiuns mesira 3-8 cm. Ils pli pitschens
han ina lunghezza da be 9 mm, ils pli
gronds dentant da varga 20 cm.
Ils scorpiuns èn
s’adattads enormamain bain a differents spazis da viver. I dat spezias
che survivan senza
problems periodas
da temperaturas da minus 10 grads ed auters che resistan a temperaturas da 50
grads u dapli. Autras spezias èn bunas da
surviver dus dis sut l’aua.
In bun agid è senz’auter il skelet exteriur dals scorpiuns. Per l’ina è quel movibel e per l’autra porscha el grazia a sia consistenza ina buna protecziun cunter il
fraid, la chalur ed ils inimis. Questa construcziun dal corp è sa cumprovada fitg
bain: Ils scorpiuns n’èn betg mo l’urden il
pli vegl entaifer la classa dals filiens, els
tutgan era tar ils animals da terra ils pli
vegls ch’existan anc oz. La furma da lur
corp n’è strusch sa midada durant ils ultims 400 milliuns onns.
Per animals senza spina dorsala è
l’aspectativa da vita dals scorpiuns fitg auta. Els vegnan tranter 2 ed 8 onns vegls, i
dat però er spezias che vivan bunamain 20
onns.
Cumparsa
Cua ferma cun vaschia da tissi e guegl, otg
chommas, dus mauns da forsch – quai èn
curtamain las caracteristicas enconuschentas dal scorpiun. Il corp è lunghent,
ha ina part dal chau cun il pèz ed in venter che daventa vers la fin da la cua adina
pli stretg. Quel ha tschintg segments a
furma da rintg ch’èn colliads in cun l’auter, ma ch’èn tuttina fitg movibels. L’ultim segment cuntegna ina vaschia da tissi ed in piz stort. Ils mauns en furma da
forsch èn magari gronds. Quels dovra il
scorpiun per chavar tunnels e per tegnair
la preda. Ils utensils da la bucca (en furma da pitschnas zangas) èn percunter pitschens.
Las chommas, la bratscha, ils mauns
ed era la cua èn surtratgs d’organs sensitivs en furma da pelinas spezialas fitg sensiblas. Els servan a la percepziun da differentas midadas (temperatura, vent, savur).
Sco sulet animal han ils scorpiuns pelinas en furma d’in petgen sin la vart sut
dal venter. Fin oz san ins mo che quellas
surpiglian tschertas funcziuns dal palp e
ch’ellas reageschan sin stimulaziuns chemicas. Era tar la copulaziun han ellas ina
tscherta funcziun.
Gist sur ils pes dals scorpiuns sa chatta in organ sensitiv che sumeglia ina pitschna sfessa. Quest organ reagescha sin
squassadas. El registrescha las vibraziuns
d’in bau che chamina in mez meter davent dad el. Scorpiuns han fin sis pèra
egls. Ils dus egls principals èn amez il
Euscorpius alpha – ina da las spezias derasadas en la Svizra dal Sid ed en l’Italia dal Nord.
chau; i dat spezias da scorpiuns cun
tschintg pèra egls da la vart. Scorpiuns vesan fitg bain, els èn abels da s’orientar era
en il cler da las stailas.
Nutriment
Tut ils scorpiuns èn animals da rapina. Els
maglian insects, auters artropods, reptils
giuvens e ruiders, sch’els èn abels d’als
mazzar. Per part èn ils scorpiuns cannibals
e maglian schizunt ils agens pitschens. Els
èn buns da magliar fin 40% da l’agen pais
e da far alura gigina durant pliras emnas.
Ils scorpiuns èn activs da notg. Cur
ch’i vegn stgir vegnan els or da lur zups sut
la crappa, la damaun baud sa retiran els
puspè. Uras a la lunga spetgan els sin la
preda. Sch’in animal chamina sperasvi,
vegn el attatgà cun ina reacziun fitg andetga. Animals pli gronds mazzan els cun
ina piztgada da tissi u tschiffan els cun lur
forschs.
Il saut durant la notg da nozzas
La gronda part dals scorpiuns maina ina
vita solitaria e vegn en contact cun auters
scorpiuns be suenter la naschientscha, sin
chatscha u durant il temp da paregliaziun.
La copulaziun è in ritual cumplitgà tar
ils scorpiuns. Il mastgel tschiffa la femna
cun sias forschs e la maina cun moviments ritmics sur il terren. Quest saut dura minutas, mintgatant pliras uras u schizunt dis. Alura piztga il mastgel ses guegl
da tissi en la liadira dal bratsch da forsch,
però senza blessar. Probablamain duai
quai animar a la copulaziun.
Il mastgel metta sinaquai in pachet da
semins sin il terren ch’el ha nettegià bain
cun ses petgen. Ussa sa tegna il pèrin fermamain in vi da l’auter cun lur buccas
dentadas (sco sch’els sa bitschassan) ed il
mastgel tira la dunna exactamain sur il
pachet da semins. Cun in reflex tira la
dunna il pachet da semins vers la part sut
dal venter e maina quel en ses organ sexual.
Reproducziun
Scorpiuns èn animals vivipars. Ils pitschens raivan immediat sin il dies da la
mamma e restan là per 5-8 dis. Qua èn els
FOTO: PD
protegids d’inimis. Ils pitschens setgentassan senza lur skelet exteriur. La mamma als dat l’umiditad ch’els dovran. Suenter l’emprima spelada è il skelet exteriur
dir ed ils pitschens bandunan il sez aut.
Per in tschert temp stattan els anc en
cumpagnia da la famiglia, pli tard tschertgan els lur atgna via. Ils scorpiuns partureschan en media 20 fin 40 pitschens.
dal zodiac dal scorpiun (vesaivel durant la
stad) e da l’Orion (vesaivel d’enviern)
chatscha in sin l’auter al firmament.
Era durant il temp medieval aveva il
scorpiun cun sias otg chommas ed il guegl
da tissi si’impurtanza. L’ieli dals scorpiuns
era ina buna medischina cunter autras
piztgadas, cunter la pesta, cunter squitschadas ed auters mals.
Inimis
Tar ils inimis natirals dals scorpiuns tutgan differentas sorts d’utschels (en spezial tschuettas), luschards, serps, raunas
pli grondas e mammals. Plinavant fan
blers scorpiuns chatscha sin auters scorpiuns, tant d’autras spezias sco da
l’atgna.
Per sa defender da lur inimis furma la
spina da tissi in’arma ordvart effizienta. Il
tissi vegn producì en la glonda da tissi che
sa chatta en il davos segment dal corp. Per
regla sa cumpona quel da duas cumponentas: ina per mazzar auters artropods
che servan sco nutriment, l’autra per sa
defender cunter inimis. Il tissi da la gronda part dals scorpiuns n’è betg privlus per
vertebrads pli gronds. I dat dentant singulas spezias che possedan in tissi che po
er esser per l’uman fitg privlus.
Scorpiuns en Svizra
En Svizra vivan trais spezias da scorpiuns:
l’euscorpius italicus, l’euscorpius alpha e
l’euscorpius germanus. Sco che lur nums
din gia, appartegnan tuts trais al gener euscorpius. Quel cumpiglia 17 spezias che
vegnan tuttas quasi be avant en l’Europa.
Tut las spezias d’euscorpius vivan en
zonas tempradas fin semiaridas. Sco la
gronda part dals scorpiuns prefereschan
els habitats crappus u grippus e passentan
il di sut crappa u laina morta.
Cur che la temperatura croda sut 10
grads, tschertgan ils scorpiuns indigens
zups segirs da schelira. Els èn airis durant
ils mais fraids.
Da stad, cura ch’igl è fitg chaud, fan els
lungas pausas. Fitg activs èn ils scorpiuns
durant il temp da copulaziun e da primavaira, cur ch’els ruschnan fomentads or da
lur zups d’enviern per tschertgar nutriment.
Per l’uman furman tut las spezias d’euscorpius nagin privel. L’effect d’in guegl
sa lascha cumparegliar cun quel d’in avieul u d’ina vespra.
Percunter è l’existenza dals scorpiuns
en Svizra periclitada. Lur abitadis vegnan
restrenschids mintg’onn pli fitg. Mirs natirals cedan a mirs da betun; e nua ch’i crescha guaud da feglia, perdan ils scorpiuns
buns lieus chauds.
Perquai ch’ils scorpiuns indigens èn
fitg stgars, na pon ins er betg sa basar be
sin observaziuns en il liber per descriver
lur moda da viver, mabain tira a niz supplementarmain datas gudagnadas en terraris.
Il scorpiun e l’uman
La preschientscha dal scorpiun sa mussa
bunamain en tut las culturas principalas
dal temp antic. Trais dis avant ch’il retg da
la Persia è vegnì en Mesopotamia, ha el dà
il cumond a sia glieud da mazzar tants
scorpiuns sco pussaivel. «Quel che tschiffa ils pli blers, survegn in premi.» Giats e
falcuns vegnivan onurads e ludads sco
sontgs, perquai ch’els mazzavan u magliavan quests animals malvis e per part era
da tissi.
Ils Egipzians dal temp antic han medemamain descrit ils scorpiuns. «Sut
mintga crap viva almain in da quests animals.» La dieua egipziana Serket vegniva
savens illustrada cun il scorpiun sin il
chau u er be sco scorpiun.
Ed er ils Grecs onuravan il scorpiun,
perquai ch’el duai avair mazzà il chatschader Orion che vuleva extirpar tut ils animals dal mund. Dapi lura fan ils segns
Las trais spezias indigenas
Euscorpius italicus
Il pli grond dals scorpiuns indigens è l’euscorpius italicus. Questa spezia è da cha-
sa dal sidost da la Frantscha sur l’Italia
Centrala e dal Nord fin en il Balcan e la
Grezia. Plinavant populescha el las rivas
da la Mar Naira en la Tirchia, la Georgia
e la Russia. En Svizra viva l’euscorpius italicus cunzunt en il Tessin, per il solit fin a
l’autezza da 500 meters sur mar. En il Grischun al pon ins be observar en la part inferiura dal Mesauc.
L’euscorpius italicus cuntanscha ina
lunghezza da 4 fin 5 cm. Ils segments da
la cua, las forschs ed il dies èn in pau plats.
Sco tut las spezias d’euscorpius sa nutrescha el da las pli differentas sorts d’artropods da tuttas grondezzas (garlogns,
grigls, tgirallas da la notg, filiens e.a.).
Femellas cun pitschens pon ins observar ils mais avust e settember. Er ils rituals
da paregliaziun han lieu da quel temp. Ins
suppona che las femellas partureschian be
ina giada l’onn e ch’il temp da purtanza
saja 11 fin 11,5 mais.
L’euscorpius italicus preferescha lieus
sitgs. El vala sco suondacultura e viva gugent en zonas abitadas (per exempel sper
mirs-chasa, en mirs da vignas u en culturas da chastognas).
Euscorpius alpha
Cun ina lunghezza da 3 cm è el in pau pli
pitschen che l’euscorpius italicus. En
cumparegliaziun cun ses parent pli grond
èn las forschs, la cua ed il dies in pau radunds. L’euscorpius alpha è per ordinari
da colur naira.
L’euscorpius alpha è be derasà en il sid
da las Alps en Svizra ed en l’Italia. En l’Italia cumpara el en il Piemunt e la Lumbardia sco er en il Trentino-Tirol dal Sid. En
Svizra è l’euscorpius alpha medemamain
da chattar en differentas valladas dal Tessin, però fin a 2000 meters sur mar. En il
Grischun han ins chattà quest scorpiun
en la Bregaglia ed en il Puschlav. Plinavant al han ins pudì cumprovar en parts
dal Vallais.
L’euscorpius alpha abitescha tant en
habitats natirals sco er en vischinanza da
l’uman. El preferescha lieus ch’èn in pau
pli umids che quels da l’euscorpius italicus.
Pli baud valeva l’euscorpius alpha sco
sutspezia da l’euscorpius germanus. Pir
l’onn 2000 al han ins renconuschì a basa
da differenzas geneticas sco atgna spezia.
Euscorpius germanus
L’euscorpius germanus è derasà be en l’ost
da las Alps. En l’Italia al chatt’ins en l’ost
da la regiun Trentino-Tirol dal Sid ed en
la regiun Friul-Venezia Giulia; en l’Austria en parts dal Tirol ed a Kärnten ed en
la Slovenia en las Alps Giulias. En Svizra
è questa spezia da scorpiuns be da chasa
en la Val Müstair.
L’euscorpius germanus è da colur brin
stgira fin naira. Areguard la cumparsa ha
el gronda sumeglientscha cun l’euscorpius alpha; areguard la moda da viver sa
laschan l’euscorpius germanus e l’euscorpius alpha cumparegliar cun l’euscorpius
italicus.
L’euscorpius germanus na viva betg en
zonas abitadas, mabain en guauds alpins,
prads sitgs e territoris da grava. Sin las
spundas dal Piz Terza en la Val Müstair
viva l’euscorpius germanus fin a 2250
meters sur mar; quai è il record en l’Europa.
Ensemen cun trais ulteriuras spezias
vegnan l’euscorpius germanus e l’euscorpius alpha attribuids a la sutspezia Alpiscorpius che caracterisescha las populaziuns alpinas dals scorpiuns europeics.
La preschentaziun:
Dossier «Scorpiuns».
La Svizra sa chatta al cunfin dal territori da derasaziun dals scorpiuns.
Dapli infurmaziuns:
chatta.ch/?hiid=3634
www.chattà.ch
CHARTA: PD
TELEVISIUN VENDERDI
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
SRF 1
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
SAT 1
10.50 Kulturzeit 11.30 Wild School
12.15 Mini Beiz, dini Beiz 12.45
Tagesschau mit Meteo 13.10
Glanz & Gloria 13.25 Der Landarzt.
Seelenfinsternis 14.10 Das Bistro
am See. Schatten der Vergangenheit
15.05 Jobtausch (5) 15.50 Üse Zoo
(3) 16.35 Faszination Vogesen 16.50
Best Friends. Beni geht ein Licht auf /
Vorbilder 17.10 Rosanna checkt's!
17.45 Guetnachtgschichtli 18.00
Tagesschau mit Meteo 18.15 Mini
Beiz, dini Beiz 18.40 Glanz & Gloria
19.00 Schweiz aktuell 19.25 SRF
Börse 19.30 Tagesschau mit Meteo
5.35 Roboclip 6.00 Drei auf zwei
9.00 Best Friends 9.20 Rosanna
checkt's! 9.40 Roboclip Selection
10.10 Rules of Engagement 10.30
Der Landarzt 11.15 Wege zum
Glück 12.00 Tessa 12.45 Rules of
Engagement 13.05 Magnum 13.50
Emergency Room 14.35 Still Standing
15.00 Live: Radsport. Tour de France.
19. Etappe 18.00 Faszination Madagaskar 18.20 Two and a Half Men.
Hals- und Beinbruch / Feucht-fröhliche
Weihnacht 19.10 Happy Endings.
Bis dass der Tod uns scheidet? / Die
Treibsand-Affäre. Comedyserie
5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin 9.00
Tagesschau 9.05 Lilly Schönauer –
Paulas Traum. TV-Romanze (A/D 2009).
Mit Eva Herzig, Enzi Fuchs 10.35
Tagesschau 10.45 Um Himmels
Willen 11.35 Papageien, Palmen & Co.
12.00 Tagesschau 12.15 ARD-Buffet
13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00
Tagesschau 14.10 Rote Rosen 15.00
Tagesschau 15.10 Live: Radsport. Tour
de France. 19. Etappe 18.00 Wer weiss
denn sowas? 18.50 Die Kuhflüsterin.
Die Pizza / Die Gattin 19.45 Wissen
vor acht – Werkstatt. Magazin 19.50
Wetter vor acht 19.55 Börse vor acht
9.10 Gilmore Girls 9.50 Drop Dead
Diva 10.35 Mein Flaschengeist und
ich. TV-Komödie (D 2009). Mit Torben
Liebrecht, Jasmin Schwiers, Sky du
Mont 12.05 Gilmore Girls 12.50 Drop
Dead Diva 13.30 Die Nanny 13.55
Live: Formel 1. Grosser Preis von Ungarn.
Training. Vom Hungaroring in Mogyoród
15.35 How I Met Your Mother 15.55
The Big Bang Theory 16.35 ZIB Flash
16.40 Malcolm 17.05 How I Met Your
Mother 17.45 Two and a Half Men
18.05 ZIB Flash 18.10 Die Simpsons
18.55 The Big Bang Theory 19.45
ZIB Magazin 19.54 Wetter mit ZIB 20
5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen.
Talk: Andrea Kaiser / Talk: Larissa Kindt.
Moderation: Jan Hahn, Alina Merkau
10.00 Teletip Shop. Magazin 11.00
Richterin Barbara Salesch 12.00
Richter Alexander Hold 14.00 Auf
Streife 15.00 Im Namen der Gerechtigkeit – Wir kämpfen für Sie! 16.00 Anwälte im Einsatz 17.00 Mein dunkles
Geheimnis. Der Verwalter. Doku-Soap
17.30 Schicksale. Schwer zu vermitteln. Doku-Soap 18.00 In Gefahr – Ein
verhängnisvoller Moment. Paula – Zwei
Mütter sind eine zu viel 19.00 Newtopia 19.55 Sat.1 Nachrichten
20.05 Eusi Landchuchi (3)
Cuisine de chez nous. Dokureihe
Marilen Muff, Meilen ZH
20.55 Cervelat trifft Baklava –
Fremde Feste feiern (3)
Dokumentationsreihe
21.50 10vor10 mit Meteo
22.25 ThuleTuvalu
Dokufilm (CH/TUV 2014)
0.00 Tagesschau Nacht
0.15 Der weisse Hai
Horrorfilm (USA 1975). Mit
Roy Scheider, Richard Dreyfuss Regie: Steven Spielberg
2.15 Eusi Landchuchi (3)
3.00 Cervelat trifft Baklava –
Fremde Feste feiern (3)
3.45 Schweiz von oben (3)
20.00 «Magier der Leidenschaft» –
ein Opernabend mit Giacomo
Puccini. Porträt
21.00 Live: Turandot in Bregenz
Vor und hinter den Kulissen
eines Operndramas
23.35 sportaktuell
Moderation: Steffi Buchli
23.50 The Fast and the Furious:
Tokyo Drift. Actionthriller
(USA/D 2006). Mit Lucas Black,
Bow Wow. Regie: Justin Lin
1.25 Slither – Voll auf den Schleim
gegangen. Horrorkomödie
(USA 2006). Mit Nathan
Fillion, Elizabeth Banks
2.50 The Fast and the Furious
Actionthriller (USA/D 2006)
20.00 Tagesschau. Mit Wetter
20.15 Clarissas Geheimnis
TV-Drama (D/A 2012)
Mit Katja Riemann, Paula
Kalenberg. Regie: Xaver
Schwarzenberger
21.45 Tagesthemen. Mit Wetter
22.00 Tatort. Krimireihe (D 2013)
Schwarzer Afghane
23.30 Reykjavík – Rotterdam:
Tödliche Lieferung
Thriller (ISL/D/NL 2008)
Mit Baltasar Kormákur, Victor
Löw. Regie: Óskar Jónasson
0.50 Nachtmagazin
1.10 Hexenkessel. Kriminalfilm
(USA 1973). Mit Robert De
Niro, Harvey Keitel
20.15 Eat, Pray, Love
Liebesdrama (USA 2010)
Mit Julia Roberts, James
Franco. Regie: Ryan Murphy
22.25 ZIB Flash
22.35 Was gibt es Neues? – Classics
Show. Mit Oliver Baier
23.15 MA 2412. Körperkult
Unterhaltungsserie
23.40 ZIB 24
0.00 Fussball. Erste Liga
0.25 Covert Affairs
Krimiserie. Vertrauensfragen /
Schmutzige Hände
1.45 Blood and Chocolate – Bis(s)
zum Vollmond. Fantasyfilm
(USA/GB/D/RUM 2007)
3.15 CSI – Den Tätern auf der Spur
20.15 Gregs Tagebuch II – Gibt's
Probleme? Familienfilm
(USA 2011). Mit Zachary Gordon, Devon Bostick, Rachael
Harris. Regie: David Bowers
22.20 Pastewka
Comedyserie. Der Trip
22.45 Switch Reloaded. Show
Mitwirkende: Bernhard
Hoëcker, Michael Kessler u.a.
23.50 Sechserpack. Show
Ab ins Grüne / Verwandt &
verschwägert / Bauch, Beine,
Po. Mit Shirin Soraya u.a.
1.20 Die dreisten drei –
Die Comedy-WG. Show
2.40 Weibsbilder. Show
3.20 Switch Reloaded. Show
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
6.15 SOKO Familie 7.15 Verklag mich
doch! 10.10 Hilf mir doch! 11.15 vox
nachrichten 11.20 CSI: NY. Ausserirdisch! / Die Vögel 13.05 CSI: Miami. Der
verlorene Sohn 14.00 Wer weiss es, wer
weiss es nicht? 15.00 Shopping Queen
16.00 4 Hochzeiten und eine Traumreise 17.00 Mein himmlisches Hotel.
Tag 5: Finale 18.00 mieten, kaufen,
wohnen 19.00 Das perfekte Dinner. Tag
5: Bijan(51), Frankfurt/Taunus
5.05 Scrubs 5.50 Two and a Half Men
7.25 Mike & Molly 8.15 How I Met
Your Mother 9.40 Teletip Shop 11.30
Mike & Molly 11.55 Two and a Half
Men 13.40 2 Broke Girls 14.10 The
Big Bang Theory 15.35 How I Met Your
Mother 17.00 Live: taff. Leyk am Limit
(5) 18.00 Faces Studio (3) 18.10 Die
Simpsons. Aus dunklen Zeiten / Allein
ihr fehlt der Glaube 19.05 Galileo.
Millionengeschäft «Kakerlaken-Farm»
9.05 Volle Kanne. Magazin 10.30
Rosenheim-Cops 11.15 SOKO Wismar
12.00 heute 12.10 drehscheibe
13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00
heute – in Deutschland 14.15 Die
Küchenschlacht 15.00 heute Xpress
15.05 Bares für Rares 16.00 heute – in
Europa 16.10 SOKO Kitzbühel 17.00
heute 17.10 hallo deutschland 17.45
Leute heute 18.05 SOKO Wien 19.00
heute mit Wetter 19.25 Die Bergretter
11.05 Tessa 11.50 €co. Magazin
12.20 WELTjournal 12.50 Wetterschau
mit ZIB 13.15 heute mittag 14.00
Frisch gekocht Kochchampion 14.25
Seitenblicke 14.30 Tessa 16.00 Die
Barbara-Karlich-Show 17.00 ZIB 17.05
heute österreich 17.30 heute leben
18.30 heute konkret 18.51 heute infos
und tipps 19.00 Bundesland heute
19.20 Money Maker 19.30 Zeit im Bild
mit Wetter 19.55 Sport aktuell
5.35 Explosiv – Das Magazin 6.00
Live: Guten Morgen Deutschland 8.30
Gute Zeiten, schlechte Zeiten 9.00
Unter uns 9.30 Betrugsfälle 10.00 Die
Trovatos – Detektive decken auf 12.00
Punkt 12 14.00 Verdachtsfälle 17.00
Betrugsfälle 17.30 Unter uns 18.00
Explosiv – Das Magazin 18.30 Exclusiv – Das Star-Magazin 18.45 RTL
aktuell 19.05 Alles was zählt 19.40
Gute Zeiten, schlechte Zeiten
20.00 Prominent!
Magazin. David Modjarad und
Rabea Schif kommentieren
das Treiben auf dem Boulevard der Reichen, Schönen
und Berühmten.
20.15 Law & Order:
Special Victims Unit. Krimiserie
Unerwünscht / Trauma /
Späte Rache / Frauenjäger
Mit Mariska Hargitay,
Richard Belzer, Ice-T
0.00 vox nachrichten
0.20 Law & Order: Special Victims
Unit. Krimiserie
1.55 CSI: Miami. Krimiserie
4.10 Schneller als die Polizei
erlaubt. Doku-Soap
20.15 Outlander
Actionfilm (USA/D 2008)
Mit Jim Caviezel, Sophia
Myles. Regie: Howard McCain
22.35 District 9. Actionthriller
(USA/NZ/CDN/SA 2009)
Mit Sharlto Copley, Jason
Cope, Nathalie Boltt. Regie:
Neill Blomkamp
0.50 Red: Werewolf Hunter
TV-Horrorfilm (CDN 2010)
Mit Felicia Day, Kavan Smith
Regie: Sheldon Wilson
2.30 Steven liebt Kino – Spezial.
Am grünen Rand der Welt
2.40 ProSieben Spätnachrichten
2.45 District 9. Actionthriller
(USA/NZ/CDN/SA 2009)
20.15 Der Kriminalist
Krimiserie. Ruhe in Frieden
21.15 SOKO Leipzig
Krimiserie. Frischfleisch
22.00 heute-journal. Wetter
22.30 Ellerbeck
Sitcom. Der Wahltag
23.00 aspekte. U.a.: Zu Besuch
beim Ehepaar Varoufakis:
Kultur und gescheiterte
Utopien / Das Vermächtnis
von «Charb»: Der Karikaturist
über Rassismus / Der DDRFotograf Thomas Billhardt:
Von Honecker nach Vietnam
Gast: Madsen (Band)
23.45 heute+. Magazin
0.00 Ellerbeck. Sitcom
20.05 Seitenblicke
20.15 Ein Fall für zwei
Krimiserie. Alles ausser Liebe
21.15 Live: Turandot auf der
Seebühne. Oper (A 2015)
Regie: Felix Breisach
23.30 ZIB
23.35 Euromillionen
23.40 Columbo
Krimireihe (USA 1990). Schleichendes Gift. Mit Peter Falk,
James Read, Jo Anderson
1.10 Die Neue – Eine Frau mit
Kaliber. Krimiserie
Ein tiefer Fall
2.00 Seitenblicke. Magazin
2.10 Kaisermühlen Blues
2.55 Julia. Unterhaltungsserie
20.15 Die ultimative Chart-Show
Show. Die erfolgreichsten
Ballermann-Hits. Gäste:
Johanna Klum (Moderatorin,
Sängerin und Model) u.a. Im
Showteil: Jürgen Drews, DJ
Ötzi, Costa Cordalis, Loona,
Cascada, WAX, Right said
Fred, Hermes House Band u.a.
0.00 RTL Nachtjournal
0.30 Willkommen bei Mario Barth
Show. Gast: Sila Sahin (Schauspielerin)
1.25 Adam sucht Eva –
Gestrandet im Paradies. Show
2.20 RTL Nachtjournal
2.50 «Stern»-TV
4.20 Das Strafgericht
TSR
RSI LA 1
KABEL 1
3 SAT
RTL 2
10.45 Euronews 11.10 Les feux de
l'amour 11.50 Scènes de ménages
12.15 Plus belle la vie 12.45 Le
12h45 13.00 Météo 13.05 FBI: Duo
très spécial 13.50 Live: Cyclisme. Tour
de France. 19e étape: Saint-Jean-deMaurienne-La Toussuire/Les Sybelles
(138 km). En direct 17.40 Rex 18.30
Top Models 18.55 Météo régionale
19.00 Couleurs d'été. Découverte
19.20 Météo 19.30 Le 19h30
10.20 Pagine di vita 11.00 Royal Pains
11.45 Piattoforte 12.30 Telegiornale
12.40 Meteo regionale 12.45 The
Middle 13.05 Homicide Hills (4/6)
13.55 Psych 14.40 Genio per amore.
Commedia sentimentale (USA 1994)
16.10 Suor Camilla. Film giallo (D
2012) 17.40 Tesori del mondo 18.00
Telegiornale Flash 18.10 Castle 18.55 Il
Quotidiano Flash 19.00 Paradisi ecologici 19.30 Il quotidiano 19.55 Meteo
5.15 Steven liebt Kino – Spezial 5.35
Mord ist ihr Hobby 8.20 Navy CIS 9.15
The Mentalist 10.10 Teletips Schweiz
12.05 Numb3rs – Die Logik des
Verbrechens 13.05 Cold Case 13.55
Navy CIS 14.55 The Mentalist 15.50
Live: News 16.00 Castle 16.55 Mein
Lokal, dein Lokal – Wo schmeckt's am
besten? 17.55 Abenteuer Leben –
Täglich neu entdecken 18.55 Achtung
Kontrolle! Einsatz für die Ordnungshüter
10.15 Anne Will. Merkel und das
Flüchtlingsmädchen 11.30 Sehen statt
Hören. Wochenmagazin für Hörgeschädigte. Magazin 12.00 Tiere, Meditation
und Gebet. Doku 12.30 Eins werden
mit Gott. Doku 13.00 ZIB 13.25
Logbuch der Schöpfung (1-4/4) 16.15
Die Rache der Schöpfung (1-3/3) 18.30
nano. Die Welt von morgen. Magazin
19.00 heute 19.20 Kulturzeit. Lee
Miller – Die Frau in Hitlers Badewanne
5.10 Grip – Das Motormagazin 5.55
Privatdetektive im Einsatz 7.45
Infomercial 8.00 Der Trödeltrupp – Das
Geld liegt im Keller 9.00 Frauentausch
11.00 Family Stories 12.00 Köln
50667 13.00 Berlin – Tag & Nacht
14.00 Dein neuer Style – Entdecke deine Schönheit! 15.00 Der Trödeltrupp –
Das Geld liegt im Keller 17.00 Next,
Please! 18.00 Köln 50667 19.00
Berlin – Tag & Nacht
20.00 Météo
20.05 Cuisine de chez nous
Etape 3: Marilen Muff (ZH)
20.55 Les petits meurtres d'Agatha
Christie: Pension Vanilos (1)
Téléfilm policier (F 2015)
Avec Samuel Labarthe, Blandine Bellavoir, Elodie Frenck
Regie: Eric Woreth
22.35 Grantchester (5/6)
Série dramatique. Rien d'une
opérettte / Les ombres de la
guerre
0.10 Paranormal Activity III
Film d'épouvante (USA 2011)
Avec Katie Featherston,
Sprague Grayden
1.30 Couleurs d'été. Découverte
20.00 Telegiornale
Le notizie di prima serata
20.35 Meteo
20.40 E alla fine arriva mamma
Sitcom. Amici per sempre
Con Josh Radnor
21.05 Major Crimes. Serie poliziesca
La trappola / Tutto in gioco
22.30 C.S.I. – Miami
Serie gialla. Dissolto
23.15 Meteo notte
23.20 Lo stravagante mondo di
Greenberg. Commedia
drammatica (USA 2010)
Con Greta Gerwig, Ben Stiller,
Koby Rouviere. Regie: Noah
Baumbach
1.00 Repliche continuate
20.15 Castle
Krimiserie. Tod im Pool
In der Wohnung des ermordeten Schwimmers Zack
Lindsey werden Steroide
gefunden Doch Zack hat nie
welche genommen. / Dein
Geheimnis ist bei mir sicher
22.15 Homeland
Dramaserie. Der Schutzschild /
Flucht oder Tod / Der Tunnel
1.00 Castle. Krimiserie
1.45 Late News
1.50 Castle. Krimiserie
3.10 Late News
3.15 Steven liebt Kino – Spezial
3.25 Bobby Jones, Stroke of
Genius. Biografie (USA 2004)
20.00 Tagesschau
20.15 Patient Autobahn
Dokumentation
21.00 Die Mainau – das Blumenschiff der Bernadottes
Dokumentation
21.15 Live: Turandot. Oper (A 2015)
Regie: Felix Breisach
23.40 Wahnsinnig verliebt
Liebesdrama (F 2002).
Mit Audrey Tautou, Samuel
Le Bihan, Isabelle Carré
1.10 10vor10
1.40 extra 3 Spezial. Magazin
U.a.: Der reale Irrsinn XXL /
Aussichtsplattform: Kein Blick
auf den Nord-Ostsee-Kanal
2.10 Asül für Alle. Show
20.00 RTL II News
20.15 Jurassic Park 3
Abenteuerfilm (USA 2001)
Mit Sam Neill, William H. Macy
Regie: Joe Johnston
22.00 Last Boy Scout – Das Ziel ist
Überleben. Actionfilm (USA
1991). Mit Bruce Willis, Damon
Wayans. Regie: Tony Scott
0.05 Die rote Flut.
Actionfilm (USA 1984)
Mit Patrick Swayze, C. Thomas
Howell. Regie: John Milius
2.10 Red Heat
Actionkomödie (USA 1988)
Mit Arnold Schwarzenegger,
James Belushi, Laurence
Fishburne. Regie: Walter Hill
ARTE
B3
SÜDOSTSCHWEIZ
3+
SWR
16.00 Die Eisläuferin. TV-Komödie
(D 2015) 17.30 Mit Dolch und Degen
18.25 Buddha und die Schneeleoparden 19.10 ARTE Journal 19.30 Im
Bauch von ... (5). Wien: Der Naschmarkt
20.15 Halb so alt wie sie (1/3) 22.35
Der Weisse Hai 23.30 Das Glück des
Alters. Dokumentarfilm (F 2011) 0.25
KurzSchluss 1.15 Marley 3.40 Die
neuen Paradiese 4.20 Alte Schachteln
4.25 Best of ARTE Journal
15.05 Polizeiinspektion 1 15.30
Weibsbilder (5) 16.00 weiss blau
16.45 Rundschau 17.00 Die Sennerin
und ihr Sohn 17.30 Frankenschau
aktuell 18.00 Abendschau 18.45
Rundschau 19.00 Unser Land 19.45
Bayern feiern 20.15 Auf geht's zur
Gartenschau in Alzenau 21.45
Rundschau-Magazin 22.00 Bayerischer
Kabarettpreis 2015 23.30 Lisa Fitz –
Das Beste! 0.15 Rundschau-Nacht
16.00 Shop24Direct 16.15 Globe TV
16.30 Shop24Direct 17.00 Shop24Direct 17.15 Globe TV 17.30 Homegate
TV 18.00 Nachrichten «SO informiert»
mit Wetter 18.30 Top Pot 19.00
Nachrichten «SO informiert» mit Wetter
19.30 Top Pot 20.00 Nachrichten «SO
informiert» mit Wetter 20.30 Top Pot
22.00 Nachrichten «SO informiert» mit
Wetter 22.30 Top Pot 0.00 Nachrichten «SO informiert» mit Wetter
6.00 ESO.TV 8.00 HSE24 9.00 ESO.TV
16.00 How I Met Your Mother 17.40
How I Met Your Mother 18.05 How I Met
Your Mother 18.30 The Big Bang Theory
18.55 The Big Bang Theory 19.20 The
Big Bang Theory 19.45 The Big Bang
Theory (1) 20.15 Navy CIS 21.10 Navy
CIS: New Orleans 22.10 Hawaii Five-0
23.15 Navy CIS 0.15 Navy CIS 1.05
Hawaii Five-0 1.50 Bauer, ledig, sucht...
3.15 Supermodel (2) 4.40 Superstar
16.05 Kaffee oder Tee 17.00
Landesschau aktuell 17.05 Kaffee
oder Tee 18.00 Landesschau aktuell
18.15 Fahr mal hin 18.45 Landesschau BW 19.30 Landesschau aktuell
20.00 Tagesschau 20.15 Der Südwesten von oben 21.00 Live: Turandot
auf der Seebühne. Oper (D 2015) 23.40
Landesschau aktuell 23.55 Alfons und
Gäste. Show 0.35 Lachgeschichten.
Show 1.20 Das TalkGespräch. Show
15
TV-TIPPS
Clarissas Geheimnis
20.15 | ARD TV-DRAMA: Stella (Paula Kalenberg)
hat ihre Kindheit in der afrikanischen Savanne
verbracht, wo ihre Mutter Clarissa ein kleines
Safari-Unternehmen betreibt, in dem die Achtzehnjährige als Führerin aushilft. Eines Tages
stirbt Clarissa bei einem Autounfall. In Stellas
Trauer mischt sich jedoch schon bald ein weiterer Schock: Sie muss erfahren, dass die Identität
ihrer Mutter und damit auch ihre eigene Herkunft frei erfunden war. In Wahrheit stammte
Clarissa aus Österreich und war die Tochter der
vermögenden Industriellenfamilie Löwenthal.
Gregs Tagebuch II – Gibt's …
20.15 | SAT.1 FAMILIENFILM: Die Sommerferien
sind vorbei, Greg (Zachary Gordon) ist versetzt
worden und seine neue Mitschülerin Holly ist
umwerfend. Greg hat sich Hals über Kopf in das
Mädchen verliebt. Das Leben
des Zwölfjährigen könnte
grossartig sein, wenn sein
Bruder nicht wäre. Der tut
alles, um Greg in peinliche
Situationen zu bringen, am
liebsten vor Holly.
Jurassic Park 3
20.15 | RTL 2 ABENTEUERFILM: Dem Paläontologen Dr. Grant (Sam Neill) fehlt das Geld für die
Erforschung der Intelligenz von Velociraptoren.
Das Angebot des wohlhabenden Ehepaares
Kirby, eine Expedition in ein Saurier-Reservat zu
finanzieren, kommt ihm da
gerade recht. Beim Überflug
der Isla Sorna kommt es zur
Bruchlandung. Die Insel gilt
seit Grants Überlebenskampf
gegen den T-Rex als absolutes Sperrgebiet.
District 9
22.35 | PRO 7 ACTIONTHRILLER: In Johannesburg
landen ausserirdische Flüchtlinge. Die Besucher
werden im «District 9» untergebracht, der sich
schnell zu einem Slumviertel entwickelt. Die
ursprüngliche Gastfreundschaft der Menschen
hält dann auch nicht lange
an. Rund 30 Jahre nach der
Ankunft soll sich ein Privatunternehmen um die Angelegenheit kümmern. Der
Angestellte Wikus (S. Copley)
soll die Aliens umsiedeln.
The Fast and the Furious: …
23.50 | SRF ZWEI ACTIONTHRILLER: Der Teenager
Sean Boswell (Lucas Black, l.) hat Benzin im
Blut und einen chronischen Bleifuss. Nachdem
er bei einem illegalen Rennen seinen Wagen
zerlegt hat, soll er sich in Tokio beim leiblichen
Vater, einem Marine, in der Entdeckung der
Langsamkeit üben. Was als
drastische Strafe gedacht
war, lässt Sean erst richtig
durchstarten. Denn auch die
Strassen Tokios sind eine
wahre Spielwiese rasender
Gesetzesbrecher .
Der weisse Hai
0.15 | SRF 1 HORRORFILM: Ein riesiger Weisser
Hai terrorisiert den kleinen Badeort Amity an
der Ostküste der USA. Immer wieder schlägt
der mörderische Fisch gnadenlos zu und tötet
nichtsahnende Schwimmer. Der Polizeichef
Brody beschliesst, dem unheilvollen Treiben ein
Ende zu setzen. Zusammen
mit dem Meeresbiologen
Hooper und dem Haifischjäger Quint lässt er sich auf
einen gefährlichen Kampf
mit dem mörderischen Ungeheuer ein.
16
TELEVISIUN SONDA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
SRF 1
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
SAT 1
9.45 Sternstunde Kunst (2) 10.45
Wenn die Sonne still steht 11.45
Humanima 12.10 Kaltblütig und
warmherzig 13.00 Tagesschau 13.05
Glanz & Gloria 13.20 Kommissar
Rex. Warum starb Romeo 14.10
Rosamunde Pilcher: Zauber der Liebe
(2/2). TV-Liebesmelodram (D/GB 2005)
15.45 Donnschtig-Jass 17.00
Trumpf Buur (3) 17.30 Cuntrasts
18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15
gesundheitheute. Den Rauchstopp
schaffen 18.40 Potzmusig unterwegs
(3). Zürcher Ländlersunntig 19.20 Lottoziehung 19.30 Tagesschau mit Meteo
5.30 Wege zum Glück 6.15 Tessa
7.00 Last Man Standing 7.15 Roboclip Selection 7.30 Masha und der
Bär 7.40 Pitt & Kantrop 8.05 Cosmo
und Wanda 8.30 Rosanna checkt's!
8.55 The Next Step 9.40 Rosanna
checkt's! 10.30 Fenster zum Sonntag.
Mit Rap aus dem Knast 11.00 Tacho
11.30 Hoselupf. Dokumentarfilm (CH
2011) 13.05 Live: Radsport. Tour de
France. 20. Etappe: Modane ValfréjusAlpe d'Huez 16.45 Golf 18.10 Live:
Fussball. WM-Qualifikation. Auslosung.
Aus St. Petersburg (RUS) 18.45 Happy
Endings 19.10 Two and a Half Men
5.55 Geronimo Stilton 7.10 Anna
und die wilden Tiere 7.35 Wissen
macht Ah! 8.00 Checker Tobi 8.25
neuneinhalb 8.35 Blue Water High
9.50 neuneinhalb 10.03 Verrückt
nach Meer 10.45 Lust auf ... 11.30
Quarks & Caspers 12.00 Tagesschau
12.05 Der Winzerkönig 12.50 Tagesschau 12.55 Live: Schwimmen. WM.
(RUS) 13.00 Live: Radsport. Tour de
France. 20. Etapp 15.15 Schwimmen
15.25 Live: Radsport. Tour de France.
20. Etappe 16.45 Live: Leichtathletik.
Deutsche Meisterschaften. Speerwerfen
19.00 Sportschau 19.50 Wetter
8.25 Knall genial 8.40 Tom Turbo
9.10 Schmatzo 9.25 1, 2 oder 3 9.50
Miniversum 10.05 Dragons – Die
Reiter von Berk 10.25 Binny und der
Geist 10.50 Disneys Liv & Maddie
11.10 Disneys Jessie 11.35 H2O
11.55 Jamies 30 Minuten Menüs:
Genial geplant – blitzschnell gekocht
12.20 Alles Betty! 13.45 Live: Formel 1
13.55 Live: Formel 1. Qualifying 15.15
Echt fett 15.25 Glee 16.10 New Girl
16.35 Mom 17.00 Live: Fussball. WM
2018. (RUS) 19.05 The Big Bang Theory
19.30 Two and a Half Men. Nicht in
meinen Mund! 19.54 Wetter mit ZIB 20
5.00 Schicksale. Doku-Soap. Das Landei
und der Lackaffe 5.25 Richter Alexander Hold. Show 7.20 Teletip Shop 9.20
Auf Streife. Reportagereihe 13.05 Im
Namen der Gerechtigkeit – Wir kämpfen
für Sie! Für Nicole Weber ist die Ehe mit
Jens die reinste Hölle! Ihr Mann wird immer mehr zum Kontrollfreak und macht
sogar den beiden gemeinsamen Kindern
Angst! 15.00 Anwälte im Einsatz.
Doku-Soap 17.00 K 11 – Kommissare im
Einsatz. Sexintrige am Reiterhof / Eiserne
Lady / Der Sonnengott / Atemnot / Seilschaften / Aces High 19.55 Die Promi
Griller – Das Duell (4)
20.00 Wort zum Sonntag
Mit Ioan Livius Jebelean
20.05 Dinu
TV-Drama (CH 2013)
Mit Jonathan Loosli, Esther
Gemsch. Regie: Simon Aeby
21.45 Tagesschau
21.55 sportaktuell
22.35 Millennium. TV-Thriller
(S/N/DK/D 2010). Mit Noomi
Rapace, Lena Endre, Peter Haber Regie: Niels Arden Oplev
0.05 Maria Wern, Kripo Gotland –
Kinderspiel. TV-Kriminalfilm
(S 2011). Mit Eva Röse u.a.
1.30 Die Falschspielerin
Komödie (USA 1941)
3.00 Urban Gardening (2)
20.00 The Host – Seelen
Abenteuerfilm (USA 2013)
Mit Saoirse Ronan, Jake Abel
Regie: Andrew Niccol
22.00 Der Anschlag. Thriller
(USA/D 2002). Mit Ben
Affleck, Morgan Freeman,
James Cromwell. Regie: Phil
Alden Robinson
0.00 Das Geisterschloss
Gruselfilm (USA 1999)
Mit Liam Neeson, Catherine
Zeta-Jones, Owen Wilson
Regie: Jan de Bont
1.45 The Host – Seelen
Abenteuerfilm (USA 2013)
3.35 Der Anschlag
Thriller (USA/D 2002)
20.15 Wer weiss denn sowas XXL
Das unvorstellbare Wissensquiz. Gäste: Michael Stich,
Boris Becker
23.00 Tagesthemen. Mit Wetter
23.20 Das Wort zum Sonntag
Magazin. Sprecher: Pfarrer
Wolfgang Beck (Hildesheim)
23.25 Inas Nacht. Show. Gäste:
Oliver Kalkofe, Joachim Meyerhoff, Alabama Shakes u.a.
0.25 Irene Huss, Kripo Göteborg –
Tod im Pfarrhaus
TV-Kriminalfilm (S/D 2008)
1.50 Tagesschau
1.55 El Cid. Historienfilm (USA/I
1961). Mit Charlton Heston
Regie: Anthony Mann
20.15 Arthur
Komödie (USA 2011)
Mit Russell Brand, Helen
Mirren. Regie: Jason Winer
22.00 ZIB Flash mit Bundesliga
22.10 Meine Frau, ihre
Schwiegereltern und ich
Komödie (USA 2004)
Mit Robert De Niro, Ben Stiller
Regie: Jay Roach
0.05 American Beauty
Gesellschaftsdrama
(USA 1999). Mit Kevin Spacey,
Annette Bening, Thora Birch
1.55 Arthur. Komödie (USA 2011)
3.40 Meine Frau, ihre
Schwiegereltern und ich
Komödie (USA 2004)
20.15 Gregs Tagebuch –
Ich war's nicht. Komödie
(CDN/USA 2012). Mit Zachary
Gordon, Steve Zahn, Robert
Capron. Regie: David Bowers
22.05 Jetzt wird's schräg
Show. Mit Oliver Beerhenke,
Jochen Bendel, Claudelle
Deckert u.a. Moderation:
Jochen Schropp
23.15 Old Ass Bastards. Show
0.10 Pastewka. Comedyserie
0.45 Knallerfrauen
1.40 Sechserpack. Show
Tapetenwechsel / Hotel,
Hotel. Mit Shirin Soraya u.a.
2.30 Die dreisten drei –
Die Comedy-WG. Show
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
5.45 Wanted – Von der Mafia gejagt.
Kriminalfilm (USA 1999). Mit Michael
Sutton, Tracey Gold, Robert Culp. Regie:
Terence M. O’Keefe 7.30 Criminal
Intent – Verbrechen im Visier. Krimiserie.
Auf der Couch / Der Heilige / Hochexplosiv / Sein letzter Trip 12.55 Shopping
Queen. Motto in Berlin. Tag 5: Amany
18.00 hundkatzemaus. Fliegender
Tierarzt / Bissige Frettchen 19.10
Tierbabys – süss und wild! Dokureihe
6.00 What About Brian 7.35 Two and
a Half Men 9.25 Teletip Shop 11.35
How I Met Your Mother 12.05 Family
Guy 12.30 Futurama 13.00 Die
Simpsons 13.30 Malcolm mittendrin
14.25 Mike & Molly 15.15 How I Met
Your Mother 16.10 Two and a Half Men
17.05 The Big Bang Theory 18.00
Newstime 18.10 Die Simpsons.
Familienkrawall – Maggie verhaftet / Die
süsssaure Marge 19.05 Galileo
8.10 1, 2 oder 3 8.35 Bibi Blocksberg
9.25 Heidi 10.10 Bibi und Tina 10.35
Mia and me 11.03 Die Küchenschlacht
12.25 heute Xpress 12.30 Reef Docs
13.55 Forsthaus Falkenau 14.40
Inga Lindström. TV-Melodram (D 2007)
16.15 Lafer! Lichter! Lecker! 17.00
heute Xpress 17.05 Länderspiegel
17.45 Menschen 18.00 ML Mona Lisa
18.35 hallo deutschland 19.00 Wetter
19.25 Königliche Dynastien. Dokureihe
10.40 Die Rosenheim-Cops 11.25
Da wo wir zuhause sind. TV-Heimatfilm
(D/A 2009) 13.00 ZIB 13.10 Seitenblicke 13.15 Grand Hotel. Eifersucht
14.45 Ein Schloss am Wörthersee
16.30 Unterwegs in Österreich 16.55
Religionen der Welt 17.00 ZIB 17.05
Bewusst gesund 17.30 Stockinger
18.15 Bingo 19.00 Bundesland heute
19.20 Money Maker 19.30 Zeit im
Bild mit Wetter 19.55 Sport aktuell
5.10 Betrugsfälle 6.10 Verdachtsfälle
8.15 Familien im Brennpunkt 9.15
Yolo 10.00 Explosiv – Das Magazin
10.30 Gute Zeiten, schlechte Zeiten
13.00 Formel 1 13.35 Rallye 13.45
Live: Formel 1. Grosser Preis von Ungarn.
Qualifying 15.20 Die Autohändler
15.40 Die Trovatos – Detektive decken
auf 17.45 Best of...! Deutschlands
schnellste Rankingshow 18.45 RTL
aktuell 19.05 Explosiv – Weekend
20.15 Zeit zu leben
Drama (USA 2012). Mit Chris
Pine, Elizabeth Banks, Olivia
Wilde. Regie: Alex Kurtzman
22.30 Medical Detectives –
Geheimnisse der Gerichtsmedizin. Dokureihe. Todesengel / Mitten aus dem Leben
0.30 Criminal Intent – Verbrechen
im Visier. Krimiserie
1.15 MUSE –
Die britischen Superstars des
Rock. Dokumentation
1.40 Medical Detectives –
Geheimnisse der Gerichtsmedizin. Dokumentationsreihe
3.15 Zeit zu leben
Drama (USA 2012)
20.15 Himmel oder Hölle
Show. Moderation: Jochen
Schropp, Evelyn Weigert
23.05 Heroes of the Internet
Show. Zu sehen sind verschiedene kuriose, aberwitzige und
erstaunliche Clips, entdeckt in
der weiten Welt des Internets.
0.05 Outlander
Actionfilm (USA/D 2008)
Mit Jim Caviezel, Sophia
Myles, Jack Huston
2.10 Michael Bay's Texas
Chainsaw Massacre
Horrorfilm (USA 2003). Mit
Jessica Biel, Jonathan Tucker
3.55 Red: Werewolf Hunter
TV-Horrorfilm (CDN 2010)
20.15 München Mord: Wir sind
die Neuen. TV-Kriminalfilm
(D 2013). Mit Bernadette
Heerwagen, Marcus Mittermeier. Regie: Urs Egger
21.45 Ein Fall für zwei
Krimiserie. Schicksal
22.45 heute-journal. Wetter
23.00 Live: Das aktuelle Sportstudio
Magazin. Gast: Christina
Schwanitz (Europameisterin
im Kugelstossen)
0.00 heute Xpress
0.05 Gefährliche Brandung
Actionfilm (USA 1991). Mit
Patrick Swayze, Keanu Reeves
2.00 Tod im kalten Morgenlicht
Thriller (GB/NL/D 1996)
20.05 Seitenblicke. Magazin
20.15 Live: Wenn die Musi spielt
Sommer Open Air. Gäste:
Andreas Gabalier, Voxxclub,
Andy Borg, Claudia Jung u.a.
22.35 ZIB
22.45 Marc Pircher – Mein Leben
für die Musik. Dokumentation
23.40 Der Bulle von Tölz
Krimireihe (D 1996). Tod am
Altar. Mit Ottfried Fischer
1.10 Columbo. Krimireihe
(USA 1990). Schleichendes
Gift. Mit Peter Falk u.a.
2.45 Seitenblicke
2.50 Wenn die Musi spielt
Show. Moderation: Stefanie
Hertel, Arnulf Prasch
20.15 Men in Black
Sci-Fi-Komödie (USA 1997)
Mit Tommy Lee Jones, Will
Smith, Linda Fiorentino
Regie: Barry Sonnenfeld
22.05 Dredd
Science-Fiction-Film (GB/
USA/IND/SA 2012). Mit Karl
Urban, Olivia Thirlby, Lena
Headey. Regie: Pete Travis
23.55 The Keeper
Actionfilm (USA 2009). Mit
Steven Seagal, Arron Shiver
Regie: Keoni Waxman
1.45 Dredd. Science-Fiction-Film
(GB/USA/IND/SA 2012)
3.35 Familien im Brennpunkt
4.25 Verdachtsfälle
TSR
RSI LA 1
KABEL 1
3 SAT
RTL 2
10.20 Signes 10.55 Des maisons et
des hôtes 11.20 Les escapades de
Petitrenaud 11.45 Bardot – la méprise
12.45 Le 12h45 13.00 Météo 13.05
Live: Cyclisme. Tour de France. 20e
étape: Modane Valfréjus-L'Alpe d'Huez
(110,5 km). En direct 16.50 Scènes
de ménages 17.20 Ghost Whisperer
18.45 Pique-assiette invite les chefs
19.15 Météo 19.20 Swiss Loto
19.30 Le 19h30 19.55 Météo
12.05 Segni dei tempi 12.30 Telegiornale 12.40 Meteo regionale 12.45
Falò 13.45 America selvaggia 14.35
Il giro del mondo in ottanta giorni. Film
d'avventura (USA 1956) 17.25 Tra
cielo e terra 18.00 Telegiornale Flash
18.05 Scacciapensieri 18.30 Strada
Regina 18.55 Il Quotidiano Flash
19.00 Paradisi ecologici 19.30 Il quotidiano 19.45 Insieme 19.50 Lotto
Svizzero 19.55 Meteo regionale
6.55 Mord ist ihr Hobby 8.55 Mein
Revier 10.20 Teletips Schweiz 13.05
Achtung Kontrolle! Einsatz für die Ordnungshüter. Reportagereihe. Knastkontrolle 14.30 Achtung Kontrolle! Einsatz
für die Ordnungshüter. Dem Bleifuß auf
der Spur 15.55 Achtung Kontrolle!
Einsatz für die Ordnungshüter 17.20
Live: News 17.30 Achtung Kontrolle!
Einsatz für die Ordnungshüter 18.55
Achtung Kontrolle! Reportagereihe
12.30 Bilder aus Südtirol 13.00
ZIB 13.10 Notizen aus dem Ausland
13.15 quer 14.00 Kunst und Krempel
14.30 Reisewege. Reportagereihe.
Norwegens schönste Straßen 15.15
Ländermagazin 15.50 Universum
16.30 Lilly Schönauer: Verliebt in
einen Unbekannten. TV-Romanze (A/D
2010) 18.00 Natur im Garten 18.30
Irinas Traum – Little Odessa in New York
19.00 heute 19.30 Kulturpalast
5.20 Crash! Knapper geht's nicht
(1) 5.55 Lucky Luke – Der einsame
Cowboy. Abenteuerfilm (F 2009). Mit
Jean Dujardin, Melvil Poupaud, Sylvie
Testud 7.35 Maverick. Actionkomödie
(USA 1994). Mit Mel Gibson, Jodie
Foster, James Garner 10.10 Twisted
12.00 Zuhause im Glück 16.00 Der
Trödeltrupp – Das Geld liegt im Keller
19.00 Die Kochprofis – Einsatz am
Herd. Rampello in Wiesbaden
20.05 Les Estivales des coups de
cœur d'Alain Morisod
Au pays blanc et bleu
21.40 Ils s'aiment –
Michèle Laroque et Pierre
Palmade
23.15 Revenge. Série dramatique
Début des réjouissances /
À découvert
0.40 Boston Streets
Film de gangsters (USA
2008). Avec Mark Ruffalo,
Ethan Hawke, Amanda Peet
Regie: Brian Goodman
2.20 Le 19h30
2.45 Sport dernière
3.05 Euronews. Informations
3.10 Intermède
20.00 Telegiornale
Le notizie di prima serata
20.35 Meteo
20.40 E alla fine arriva mamma
Sitcom. Amici per sempre
21.05 Il mio West
Commedia western (I 1998)
Con Leonardo Pieraccioni,
Harvey Keitel, David Bowie
Regie: Giovanni Veronesi
22.40 Rizzoli & Isles.
Serie poliziesca. Ragazzo
suicida. Con Angie Harmon,
Sasha Alexander
23.25 Meteo notte
23.35 True Justice: Missione
segreta. Serie d'azione
1.00 Repliche continuate
20.15 Navy CIS
Krimiserie. Gesucht und
gefunden / Zwei Leben
22.15 Navy CIS: L.A.
Krimiserie. Die letzte Runde
23.15 Numb3rs –
Die Logik des Verbrechens
Krimiserie. Huren und Helden
0.10 Navy CIS. Krimiserie
Gesucht und gefunden
2.00 Navy CIS: L.A. Krimiserie
Die letzte Runde
2.50 J.A.G. – Im Auftrag der Ehre
Actionserie. Auftrag in Manila
3.35 Numb3rs – Die Logik des
Verbrechens. Krimiserie
4.55 Miami Medical. Spitalserie
Kommen und Gehen
20.00 Tagesschau
20.15 Der Rosenkavalier
Oper (A 2014). Mit Krassimira
Stoyanova, Mojca Erdmann
Regie: Brian Large
23.55 Zimmer frei! Prominente
suchen ein Zuhause
Gast: Kim Fisher
0.55 lebens.art. U.a.: Rätsel-Spiel:
Turandot am Bodensee /
Stimmungs-Bilder: Cityreport
Teheran / Mienen-Spiel: HinduTheater in Kerala / FamilienTradition: Rosanne Cash
1.45 Eine Reise durch Niederösterreichs Naturparks. Doku
1.55 Das aktuelle Sportstudio
Gast: Christina Schwanitz
20.00 RTL II News
20.15 Teen Wolf. Mysteryserie
Das Mädchen, das zu viel
wusste... / Die Sage des
Mistelzweigs / Der Alpha Pakt
22.50 Männertrip
Komödie (USA 2010). Mit
Russell Brand, Jonah Hill
Regie: Nicholas Stoller
1.00 Nicht noch ein Teenie Film!
Komödie (USA 2001). Mit Randy Quaid, Mia Kirshner, Jaime
Pressly. Regie: Joel Gallen
2.25 Harold & Kumar. Komödie
(USA/CDN/D 2004). Mit John
Cho, Kal Penn, Fred Willard
3.45 Männertrip
Komödie (USA 2010)
ARTE
B3
SÜDOSTSCHWEIZ
3+
SWR
14.25 Reisen für Geniesser 14.50 Im
Bauch von ... 17.05 ARTE Reportage
18.00 Im Bauch von ... 18.40 Zu
Tisch ... 19.10 Pictures for Peace – Fotos, die die Welt bewegten 19.15 ARTE
Journal 19.30 Abgedreht! 20.05
Skandal! 20.15 Angkor entdecken.
Dokumentarfilm (F 2013) 21.45 Joan
Baez. Dokumentarfilm (USA 2009). How
Sweet the Sound 23.10 Live: Paléo
Festival 2015 0.40 Berlin Live
15.30 Trachtler. Show 16.15 Unter
vier Augen 16.45 Rundschau 17.00
freizeit 17.30 Wirtshausgeschichten
aus Bayern 18.00 Zwischen Spessart
und Karwendel 18.45 Rundschau
19.00 natur exclusiv 19.45 Kunst
und Krempel 20.15 Tollpension. TVKomödie (D 2006) 21.45 RundschauMagazin 22.00 Robinson jr. Komödie (I
1976) 23.45 Italienreise. Liebeskomödie
(D 1958) 1.20 Mit den Augen der Seele
17.15 Globe TV 17.30 Homegate TV
18.00 Report 18.30 Bob Ross – The
Joy of Painting 19.00 Report 19.30
Bob Ross – The Joy of Painting 20.00
Report 20.30 Bob Ross – The Joy of
Painting 21.00 Report 21.30 Bob
Ross – The Joy of Painting 22.00
Report 22.30 Bob Ross – The Joy of
Painting 23.00 Report 23.30 Bob
Ross – The Joy of Painting 0.00 Report
0.30 Bob Ross 1.00 Report
5.35 VideoGang Gold Edition (1) 6.00
ESO.TV 8.00 HSE24 9.00 ESO.TV
16.00 How I Met Your Mother 16.50
Navy CIS: New Orleans 17.40 Navy CIS
18.30 The Big Bang Theory 20.15
The Big Bang Theory 20.40 The Big
Bang Theory 22.00 The Big Bang
Theory 22.30 Anger Management
22.55 Anger Management 23.25
Anger Management 23.50 Sharktopus.
Horrorfilm (USA 2010) 1.30 Lie to me
17.00 Traumziel Kanada 17.30 Sport
am Samstag 18.00 Landesschau
aktuell 18.15 Grünzeug unterwegs
18.45 Landesschau Mobil 19.15
Campinggeschichte(n) 19.45 Landesschau aktuell 20.00 Tagesschau
20.15 Spätzle und Obstler am Kap.
Dokufilm (D 2015) 21.45 Landesschau
aktuell 21.50 Menschen der Woche
23.05 Jazzopen 2015 in Stuttgart 2.05
Die grossen Hits aus dem Südwesten
TV-TIPPS
The Host – Seelen
20.00 | SRF ZWEI ABENTEUERFILM: In einer nahen
Zukunft ist die Welt von Kriegen, Umweltverschmutzung und Verbrechen befreit. Diese
Errungenschaften sind Aliens zu verdanken, die
sich die Menschen als Wirte zunutze gemacht
haben. Doch die Erfüllung des Traums vom
ewigen Frieden geht auf Kosten der Menschen,
die nur noch als Hüllen dienen. Die 19-jährige
Melanie (Saoirse Ronan, r.) gehört zu den letzten
echten Menschen, die sich gegen die Aliens zur
Wehr setzen. Die Aliens setzen einen so genannten Keeper (Diane Kruger) auf Melanie an.
Dinu
20.05 | SRF 1 TV-DRAMA: Dinu (Jonathan Loosli,
r.) soll einmal den Hof der Familie übernehmen. Doch er träumt davon, Schwingerkönig zu
werden. Sein Vater nimmt ihn allerdings weder
als Nachfolger noch als
Sportler ernst. Beim lokalen
Schwingfest verletzt sich
Dinu im Kampf gegen seinen
Erzrivalen Karl und will den
Sport aufgeben. Da lernt er
die Tierärztin Laura kennen..
Zeit zu leben
20.15 | VOX DRAMA: Sam (Chris Pine) hat geschäftliche Probleme, als er vom Tod seines Vaters erfährt. Widerwillig fährt er zur Beerdigung,
trifft seine Mutter und erhält von einem Anwalt
ein Etui mit Geld, dass er im Auftrag des Verstorbenen einem gewissen Josh
Davis übergeben soll. Sam
findet heraus, dass Josh der
Sohn seiner Halbschwester
Frankie ist. Er nimmt Kontakt zu den beiden auf, ohne
seine Identität preiszugeben.
Der Anschlag
22.00 | SRF ZWEI THRILLER: Machtwechsel in
der Sowjetunion. Der neue Präsident gilt als
Hardliner. Als Baltimore am Tag des Superbowls
durch eine Atombombe vernichtet wird, ist man
sich sicher, dass Russland dahinter steckt. Die
US-Regierung bereitet einen
atomaren Vergeltungsschlag
vor. In einem Rennen gegen
die Zeit versuchen der Agent
Ryan (Ben Affleck) und der
CIA-Chef Cabot die Hintergründe aufzudecken.
Dredd
22.05 | RTL SCIENCE-FICTION-FILM: In der Megastadt City One, die sich über die gesamte
US-Ostküste erstreckt, vereinen die Judges die
Polizeigewalt und sind Richter und Henker in
einer Person. Einer von ihnen ist Dredd (Karl
Urban), der gemeinsam mit der unerfahrenen,
aber mit telepathischen
Fähigkeiten ausgestatteten
Polizei-Anwärterin Cassandra Anderson in einen
Hochhauskomplex geschickt
wird, wo es zu einem Mehrfachmord gekommen ist.
Millennium
22.35 | SRF 1 TV-THRILLER: Bei ihrer Suche nach
Harriet Vanger beleuchten der Journalist Mikael
Blomkvist (Michael Nyqvist) und die Hackerin
Lisbeth Salander (Noomi Rapace) auch den
familiären Hintergrund der vor 40 Jahren
Verschwundenen. Das passt einigen Mitgliedern
des Vanger-Clans nicht. Die
Recherchen ergeben unter
anderem, dass die Familie
seinerzeit mit den deutschen
Nationalsozialisten sympathisierte und Harriet einem
Mörder auf der Spur war.
TELEVISIUN DUMENGIA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
SRF 1
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
SAT 1
6.30 News mit Wetterkanal 9.35
gesundheitheute 10.00 Sternstunde
Religion 11.00 Sternstunde Philosophie 11.55 Sternstunde Kunst 13.00
Tagesschau 13.10 Das Fähnlein der
sieben Aufrechten. Heimatfilm (CH 2001)
14.40 15. Volksschlager Open Air Zofingen 2014 (4) 15.20 Bionik – Die besten
Ideen der Natur (1/3) 16.15 Humanima
16.40 Kaltblütig und warmherzig
17.30 Cuntrasts. «Alleine ... mit dir!»
18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15
Aeschbachers Sommerjob (3) 18.45
G&G Weekend 19.20 mitenand. Reihe
19.30 Tagesschau mit Meteo
5.25 Reaper – Ein teuflischer Job 6.05
Best of 8x15. 7.05 Roboclip Selection.
Musikclips. Konzert 7.25 Faszination
Bergkristall (1/2) 7.50 Live: Schwingen.
Brünigschwinget. Anschwingen. Vom
Brünig 12.10 Fenster zum Sonntag
12.40 Polynesien aus der Luft. Dokumentationsreihe. Die Marquesas-Inseln
12.55 Faszination Bergkristall (2/2)
13.25 Live: Schwingen. Brünigschwinget. Ausschwingen. Vom Brünig 17.30
Live: Fussball. Super League. 2. Runde:
FC Vaduz – FC Zürich (2. Halbzeit). Aus
Vaduz (FL) 18.15 sportpanorama
19.25 Offroad Challenge (1/2)
5.30 Wissen macht Ah! 5.55 Geronimo
Stilton 6.45 Abenteuer Wilder Westen
7.10 Willi wills wissen 7.35 TigerentenClub 8.35 Tiere bis unters Dach 9.30
Die Sendung mit der Maus 10.03
Live: Immer wieder sonntags 12.03
Presseclub 12.45 Europamagazin
13.15 Tagesschau 13.30 Alles was
recht ist. TV-Komödie (D 2008) 15.00
Alles was recht ist – Die italienische
Variante. TV-Komödie (D 2009) 16.30
Überleben (4/6). Kampf um die Macht.
Dokureihe 17.15 Tagesschau 17.20
Live: Radsport. Tour de France. 21. und
letzte Etappe 19.30 Lindenstrasse
8.25 ABC Bär 8.40 Miniversum 8.55
Tom auf heisser Spur 9.20 Fix & Foxi
9.45 Littlest Pet Shop – Tierisch gute
Freunde 10.10 Der kleine Prinz 11.00
Cosmo & Wanda – Wenn Elfen helfen
11.30 The Middle 11.50 The Big
Bang Theory 12.15 Sport-Bild 12.45
Live: Formel 1 13.25 Live: Formel 1. Grosser Preis von Ungarn. Das Rennen. Vom
Hungaroring in Mogyoród 16.05 Live:
Formel 1 16.15 Live: Fussball 16.25
Live: Fussball. Bundesliga. 1. Runde:
WAC – Austria. Aus Wolfsberg 18.30
Fussball 19.25 Formel 1. Grosser Preis
von Ungarn 19.54 Wetter mit ZIB 20
5.05 Die dreisten drei – Die ComedyWG 5.50 Steven liebt Kino – Spezial.
Moderation: Steven Gätjen 6.05 In
Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment.
Doku-Soap. Marietta – Ein fast perfektes
Alibi 7.05 Teletip Shop 9.05 Auf Streife.
Reportagereihe 14.05 Gregs Tagebuch
2 – Gibt's Probleme? Familienfilm (USA
2011) 16.10 Gregs Tagebuch – Ich war's
nicht. Komödie (CDN/USA 2012) 17.55
Die wunderbare Welt der Tierbabys. Dokumentationsreihe 18.55 Julia Leischik
sucht: Bitte melde dich. Reportagereihe.
Moderation: Julia Leischik 19.55 Die
Promi Griller – Das Duell (4)
20.05 Der Bestatter (5) Krimiserie
Todesspender / Stierebluet
22.10 SommerLacher. Show
Claudio Zuccolini: Querschnitt
aus «Das Erfolgsprogramm»
22.40 Focus «Blind Date» (3)
Talk. Claudio Zuccolini /
Franco Marvulli
23.10 Tagesschau
23.25 Soul Power! (1)
The Early Years. Dokureihe
0.20 Dr. Seltsam oder Wie ich
lernte, die Bombe zu lieben
Satire (GB/USA 1964). Mit
Peter Sellers, George C. Scott
1.50 Aeschbachers Sommerjob
(3). Reportagereihe
2.15 Sternstunde Philosophie
20.00 Selbst ist die Braut
Romantikkomödie (USA
2009). Mit Sandra Bullock,
Ryan Reynolds, Mary Steenburgen. Regie: Anne Fletcher
21.50 Miss Undercover 2
Actionkomödie (USA/AUS
2005). Mit Sandra Bullock,
Regina King, Enrique Murciano. Regie: John Pasquin
23.50 Golf. European Masters
0.50 sportpanorama
1.55 Offroad Challenge (1)
Bericht. Der Härtetest
2.25 Selbst ist die Braut. Romantikkomödie (USA 2009)
4.05 Miss Undercover 2. Actionkomödie (USA/AUS 2005)
20.00 Tagesschau. Mit Wetter
20.15 Polizeiruf 110
Krimireihe (D 2013). Fischerkrieg. Mit Anneke Kim Sarnau,
Charly Hübner, Josef Heynert
21.45 Inspector Mathias –
Mord in Wales. Krimireihe
(GB 2013). Stille Wasser. Mit
Richard Harrington, Mali
Harries, Hannah Daniel
23.20 Tagesthemen
Mit Sport und Wetter
23.40 ttt – Titel, Thesen, Temperamente. Magazin
0.10 Miral. Drama (F/ISR/I/IND
2010). Mit Freida Pinto u.a.
2.00 Inspector Mathias – Mord in
Wales. Krimireihe (GB 2013)
20.15 Mission: Impossible 4 –
Phantom Protokoll. Actionfilm
(USA 2011). Mit Tom Cruise,
Paula Patton, Simon Pegg
22.20 ZIB Flash
22.30 Inglourious Basterds
Antikriegsfilm (USA/D 2009)
Mit Brad Pitt, Mélanie Laurent,
Christoph Waltz. Regie:
Quentin Tarantino
0.55 CSI – Den Tätern auf der Spur
Krimiserie. Verschwörung
der Reptilien. Mit William
Petersen, Marg Helgenberger
1.35 Mission: Impossible 4
Actionfilm (USA 2011)
3.40 Formel 1. Das Rennen. Großer
Preis von Ungarn
20.15 Navy CIS
Krimiserie. Trauma
21.15 Navy CIS: New Orleans
Krimiserie. Unter Brüdern
22.15 Navy CIS: L.A.
Krimiserie. Omni
23.15 Criminal Minds. Krimiserie
Der Babysitter-Mörder
0.10 Navy CIS. Krimiserie
1.10 Navy CIS: New Orleans
Krimiserie
1.50 Navy CIS: L.A.
Krimiserie
2.40 Criminal Minds.
Krimiserie
3.15 In Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment. Doku-Soap
4.00 Anwälte im Einsatz. Soap
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
5.00 Wohnen nach Wunsch 5.25
Menschen, Tiere und Doktoren 6.15
hundkatzemaus 7.30 Tierbabys – süss
und wild! 8.30 4 Hochzeiten und eine
Traumreise 13.30 Goodbye Deutschland! Viva Mallorca! 15.30 Auf und
davon – Mein Auslandstagebuch 16.30
Schneller als die Polizei erlaubt 17.00
auto mobil. Die Tuning Profis 18.15 Biete Rostlaube, suche Traumauto 19.15
Ab ins Beet! Die Garten-Soap
5.20 Scrubs 5.40 2 Broke Girls 6.00
Mike & Molly 6.40 My Boys 7.35
How I Met Your Mother 8.30 Two and
a Half Men 9.25 The Big Bang Theory
9.50 Teletip Shop 12.00 Blue Lagoon:
Rettungslos verliebt. TV-Abenteuerfilm
(USA 2012) 13.45 Liebe über Bord.
Abenteuerfilm (USA 2005) 15.30
Woher weisst Du, dass es Liebe ist?
Komödie (USA 2010) 18.00 Newstime
18.10 Die Simpsons 19.05 Galileo
9.00 sonntags 9.30 Live: Katholischer
Gottesdienst 10.15 Peter Hahne 10.45
Die Superyacht 11.00 Live: ZDF-Fernsehgarten 13.15 Der Haustier-Check 14.00
Die Büffelranch 14.45 planet e. 15.15
heute Xpress 15.20 Live: Leichtathletik.
Deutsche Meisterschaften. Diskuswerfen.
Finale 17.00 heute 17.10 Sportreportage 18.00 ZDF-Reportage 18.30 Terra
Xpress 19.00 heute 19.15 Stadt, Land,
Lust 19.30 Terra X. Fürst Pückler
13.05 Panorama 13.30 Schlemmerreise 14.00 Seitenblicke 14.05 Natur im
Garten spezial 14.30 Die Landärztin. TVHeimatfilm (D 2012) 16.05 Harrys liabste
Hütt'n 16.30 Erlebnis Österreich 16.55
Was ich glaube 17.00 ZIB 17.05 Die
kulinarischen Abenteuer 17.50 Die
Brieflos Show 18.20 Österreich-Bild
18.50 Reisezeit 19.00 Bundesland
heute 19.14 Lotto 19.20 Money Maker
19.30 Wetter 19.55 Sport aktuell
13.00 Live: Formel 1. Grosser Preis von
Ungarn 14.00 Live: Formel 1. Grosser
Preis von Ungarn. Das Rennen. Vom
Hungaroring in Mogyoród 15.45 Live:
Formel 1. Grosser Preis von Ungarn
16.15 Die Autohändler. Feilschen,
kaufen, Probe fahren 16.45 Der
Restauranttester. «Alt Wassenberg» in
Wassenberg 17.45 Exclusiv – Weekend 18.45 RTL aktuell 19.05 Helena
Fürst – Kämpferin aus Leidenschaft (1/4)
20.15 Das perfekte Promi Dinner
Show. Mit Ivonne Schönherr,
Verena Kerth, Claudia
Effenberg, Jenny Elvers
23.05 Prominent! Magazin
Mit david Modjarad und
Rabea Shif
23.50 Ab ins Beet! Die Garten-Soap
Doku-Soap
0.45 Biete Rostlaube, suche
Traumauto. Doku-Soap
1.40 Goodbye Deutschland! Viva
Mallorca! Reportagereihe
3.20 Medical Detectives
Dokumentationsreihe
Mörderische Gene / Verborgene Geheimnisse
4.50 Schneller als die Polizei erlaubt
20.15 Tropic Thunder
Actionkomödie (USA/GB/D
2008). Mit Ben Stiller, Jack
Black. Aus den Dreharbeiten
im Dschungel von Vietnam
wird für die Darsteller plötzlich blutiger Ernst.
22.40 S.W.A.T. – Die Spezialeinheit
Actionfilm (USA 2003).
Mit Samuel L. Jackson,
Colin Farrell. Ein inhaftierter
Drogenbaron soll von einem
S.W.A.T.-Team den Bundesbehörden übergeben werden.
1.00 Tropic Thunder. Actionkomödie (USA/GB/D 2008)
3.00 S.W.A.T. – Die Spezialeinheit
Actionfilm (USA 2003)
20.15 Rosamunde Pilcher:
Englischer Wein. TV-Melodram
(D/A 2011). Mit Eva Habermann, Robert Seeliger
21.45 heute-journal. Wetter
22.00 Inspector Barnaby
Krimireihe (GB 2010)
Mord von Meisterhand
23.30 ZDF-History. Pacific War –
der Krieg geht weiter
0.15 heute Xpress
0.20 Inspector Barnaby
Krimireihe (GB 2010)
1.50 Frag den Lesch. Magazin
Die grosse Leere: Geschichten
aus der Finanzwelt
2.05 Terra X. Superbauten 2
3.35 Terra Xpress
20.05 Seitenblicke
20.15 Tatort. Krimireihe (D 2013)
Trautes Heim. Mit Klaus J.
Behrendt, Dietmar Bär
21.45 ZIB
21.50 Alltagsgeschichte. Reihe
Liebling – Ich bin im Prater
22.40 Meine Leopoldstadt
Dokumentation
23.50 Der Bulle von Tölz. Krimireihe
(D 2003). Malen mit Vincent
1.25 Edelweiss, Star der Alpen –
Mythos, Kitsch, Realität
Dokumentation
2.30 Zwischen Medizin und Religion – «Prof. Bernhardi» bei den
Festspielen Reichenau
2.55 Die Kulturwoche
20.15 Zorn der Titanen
Fantasyfilm (USA/E 2012)
Mit Sam Worthington, Liam
Neeson, Ralph Fiennes. Regie:
Jonathan Liebesman. Hades
entführt Zeus in die Unterwelt
und will ihn dort Kronos
opfern, was jedoch den Untergang der Menschheit bedeuten würde. Perseus muss
in die Unterwelt hinabsteigen,
um seinen Vater zu retten.
22.00 «Spiegel»-TV Magazin
Immer wieder Samstags: Der
Lieblingstag der Deutschen
23.25 Zorn der Titanen
Fantasyfilm (USA/E 2012)
1.10 Exclusiv – Weekend. Magazin
TSR
RSI LA 1
KABEL 1
3 SAT
RTL 2
9.40 La libellule – à tire-d'aile 10.25
Dieu sait quoi 11.15 Le jardin de la
Reine 12.10 Pique-assiette invite les
chefs 12.35 Ensemble 12.45 Le
12h45 13.00 Météo 13.05 Pardonnez-moi 13.50 Live: Formule 1. Grand
Prix de Hongrie. En direct de Budapest
(H) 16.05 Scènes de ménages 16.30
Body of Proof 17.15 Person of Interest
18.45 Sport dimanche 19.20 Météo
19.30 Le 19h30 19.55 Météo
11.00 Paganini ripete 12.30 Telegiornale 12.40 Meteo regionale 12.45
Colombo (4/5) 13.55 Josephine,
angelo custode (5/5) 15.30 Always –
Per sempre. Film fantastico (USA 1989).
Con Richard Dreyfuss, Holly Hunter,
Brad Johnson 17.30 Pacifico sconosciuto 18.00 Telegiornale Flash 18.05
Cucina nostrana 19.00 Il Quotidiano
Flash 19.05 Paradisi ecologici 19.35
Il quotidiano 19.55 Meteo regionale
6.15 Without a Trace 7.15 Cold Case
9.10 Body of Proof 10.05 Teletips
Schweiz 12.05 K1 Reportage spezial
14.00 Mein Revier 16.00 Live: News
16.10 Rosins Restaurants – Ein Sternekoch räumt auf! Show. Italienisches
Restaurant «Carpe Diem» in Wilster
in Schleswig Holstein 17.10 Rosins
Restaurants – Ein Sternekoch räumt auf!
18.10 Rosins Restaurants – Ein Sternekoch räumt auf! Show. «Venetia», Kiel
11.05 Live: Eröffnung der Salzburger
Festspiele 2015. Gäste: Heinz Fischer
(Bundespräsident), Rüdiger Safranski
(Schriftsteller und Philosoph), Helga
Rabl-Stadler (Festspiel-Präsidentin) u.a.
13.00 ZIB 13.10 Erlebnis Österreich
13.35 Der Pazifische Feuerring (1-4/4)
16.30 Erdbeben. Katastrophenfilm
(USA 1974) 18.30 Schweizweit 19.00
heute 19.10 Tokio-Zürich: Neue Wohnformen 19.40 Schätze der Welt. Reihe
5.45 Lügen haben kurze Beine.
Komödie (D/USA 2002). Mit Frankie
Muniz, Paul Giamatti 7.05 X-Factor:
Das Unfassbare 9.00 Die Geissens –
Eine schrecklich glamouröse Familie!
11.00 Traumfrau gesucht 12.00 Die
Schnäppchenhäuser – Jeder Cent zählt
14.00 Der Trödeltrupp – Das Geld liegt
im Keller 16.00 Top Gear USA 17.00
Mein neuer Alter 18.00 Grip – Das
Motormagazin 19.00 Echtzeit
20.05 Mise au point
20.40 NCIS – Enquêtes spéciales
Série policière. De la vieille
école / Et après...
22.05 New York, unité spéciale
Série policière. Coopération
forcées / Silence de plomb /
Tante Birdie
0.15 Modern Family
Série burlesque. L'amour
propre / Crocodile Dunphy
0.55 30 Rock. Série comédie
Le sosie. Avec Tina Fey, Tracy
Morgan, Jane Krakowski
1.20 Sport dimanche
1.50 Le 19h30
2.15 Euronews. Informations
2.20 Intermède
20.00 Telegiornale
Le notizie di prima serata
20.35 Meteo
20.40 Sottosopra
21.55 Storie estate. «Fa mia ul
bergum», documentario di
Bruno Bergomi
22.50 Meteo notte
I colori del tempo
22.55 DCI Banks (3/6)
Serie poliziesca. L'amico del
diavolo / L'amico del diavolo
0.30 Push. Film di fantascienza
(USA/CDN 2009). Con Chris
Evans, Dakota Fanning.
2.15 Repliche continuate
L’informazione è al centro del
palinsesto notturno
20.15 Die spektakulärsten
Kriminalfälle. Dem Verbrechen
auf der Spur. Reportagereihe. Das Geiseldrama von
Gladbeck / Die Rache der
Marianne Bachmeier
22.20 Abenteuer Leben
Magazin Der Döner-Clan –
Kebab soll salonfähig werden
0.10 Mein Revier. Ordnungshüter
räumen auf. Doku-Soap
Rauschgiftsuche am Flughafen
1.35 Mein Revier. Doku-Soap
3.15 K1 Reportage spezial
Detektive unterwegs (2)
Reportagereihe
4.40 Toto & Harry – Die Zwei vom
Polizeirevier. Doku-Soap
20.00 Tagesschau
20.15 Andreas Rebers: «Rebers
muss man mögen». Show
21.00 Jürgen Becker:
Baustelle Deutschland. Kabarett und Talk vor Ort. Gäste:
Rolf Zacher, Rolf-Rüdiger u.a.
22.00 Der Chefankläger
Dokumentarfilm (D 2013)
23.25 Polizeiruf 110
Krimireihe (DDR 1974). Das
Inserat. Mit Jürgen Frohriep,
Alfred Rücker, Heinz Behrens
0.30 Der Mann, der vom Himmel
fiel. Science-Fiction-Film (GB
1976). Mit David Bowie
2.45 The Guard – Ein Ire sieht
schwarz. Krimi (IRL 2011)
20.00 RTL II News
20.15 Herzensdiebe
Actionkomödie (IND 2014)
Mit Shah Rukh Khan, Deepika
Padukone. Regie: Farah Khan
23.25 Jurassic Park 3.
Abenteuerfilm (USA 2001)
Mit Sam Neill, William H. Macy
Regie: Joe Johnston
1.10 Das Nachrichtenjournal
1.40 Last Boy Scout –
Das Ziel ist Überleben
Actionfilm (USA 1991). Mit
Bruce Willis, Damon Wayans
3.15 Fire Down Below
Actionthriller (USA 1997). Mit
Steven Seagal, Marg Helgenberger Regie: Felix Alcala
ARTE
B3
SÜDOSTSCHWEIZ
3+
SWR
14.30 Naturparadies Afrika 15.55 Lord
of the Dance 17.30 Kunst und Paradies
18.25 Vivaldi 2.0 19.10 Pictures for
Peace – Fotos, die die Welt bewegten
19.15 ARTE Journal 19.30 ARTE
Reportage 20.15 Der schmale Grat.
Kriegsdrama (USA 1998) 22.55 The
Voice of Peace. Dokumentarfilm (D 2013).
Der Traum des Abie Nathan 0.30 San
Francisco – Flower und Power 1.30 Rebel
Anthology. Dokumentarfilm (F 2012)
16.00 Berggeschichten 16.45
Rundschau 17.00 Schuhbecks 17.30
Alpen-Donau-Adria 18.00 Frankenschau 18.45 Rundschau 19.00 Unter
unserem Himmel 19.45 Chiemgauer
Volkstheater 21.15 Bergauf, bergab
21.45 Rundschau-Magazin 22.00
Blickpunkt Sport Regional 22.10
Die Kammer. Sozialdrama (USA 1996)
23.55 Weisse Westen für Ganoven. Krimikomödie (I/E 1968) 1.15 Startrampe
17.00 Shop24Direct 17.15 Globe TV
17.30 Homegate TV 18.00 Bob Ross –
The Joy of Painting 18.30 Café con té
19.00 Bob Ross – The Joy of Painting
19.30 Café con té 20.00 Bob Ross –
The Joy of Painting 20.30 Café con té
21.00 Bob Ross – The Joy of Painting
21.30 Café con té 22.00 Bob Ross –
The Joy of Painting 22.30 Café con té
23.00 Bob Ross – The Joy of Painting
23.30 Café con té 0.00 Bob Ross
5.35 VideoGang Gold Edition (1) 6.00
ESO.TV 8.00 HSE24 9.00 ESO.TV
16.00 Anger Management 16.25 Navy
CIS 18.20 NCIS – Los Angeles 19.20
NCIS – Los Angeles 20.15 Bauer, ledig,
sucht... Schweizer Bauern suchen ihre
Traumfrau 22.00 Insel der Abenteuer.
Abenteuerfilm (USA 2008) 0.00 Panic
Room. Thriller (USA 2002) 2.15 Navy
CIS 3.00 Navy CIS (4) 3.40 NCIS – Los
Angeles 4.20 NCIS – Los Angeles
16.30 Europäisches FolkloreFestival Bitburg 18.00 Landesschau
aktuell 18.15 Ich trage einen grossen
Namen 18.45 Treffpunkt 19.15
Die Fallers – Eine Schwarzwaldfamilie
19.45 Landesschau aktuell 20.00
Tagesschau 20.15 Das Weltkulturerbe
im Südwesten 21.45 Sport im Dritten
22.30 Stahlnetz. Krimireihe (D 1968).
Ein Toter zu viel 23.50 Graf Yoster gibt
sich die Ehre 0.40 Gewagtes Spiel
17
TV-TIPPS
Selbst ist die Braut
20.00 | SRF ZWEI ROMANTIKKOMÖDIE: Margaret
Tate (Sandra Bullock), leitende Lektorin eines
Verlagshauses in New York, ist ehrgeizig und
gefürchtet bei ihren Untergebenen. Da erfährt
sie, dass die US-Behörden ihre Aufenthaltsgenehmigung nicht verlängern wollen, und sie nach
Kanada ausreisen muss. Kurzerhand gibt sie vor,
ihren Assistenten (Ryan Reynolds) zu lieben
und heiraten zu wollen. Der lässt sich auf den
Schwindel ein, weil sie ihm eine Beförderung in
Aussicht stellt. Jetzt muss nur noch der Vertreter
der Einwanderungsbehörde überzeugt werden.
Tropic Thunder
20.15 | PRO 7 ACTIONKOMÖDIE: Ein HollywoodTeam dreht im Dschungel von Vietnam einen
Kriegsfilm. Der Regisseur steckt seine Stars, u.a.
Tugg (Ben Stiller, M.), in Uniformen, schickt sie
in den undurchdringlichen
Wald und lässt sie mit versteckten Kameras beobachten. Als die Schauspieler
einer echten Drogenbande
begegnen, wird aus den
Kriegsspielen blutiger Ernst.
Der schmale Grat
20.15 | ARTE KRIEGSDRAMA: Zweiter Weltkrieg,
August 1942: Eine US-Kompanie (u.a. Sean Penn)
landet auf der Pazifikinsel Guadalcanal, auf der
die Japaner einen Luftwaffenstützpunkt errichtet haben. Zunächst treffen die Männer auf
keinen Widerstand, doch als
sie in den Regenwald im Inselinneren vordringen, wird
bei der Eroberung einer Hügelkette aus dem Einsatz fürs
Vaterland bald ein Kampf
ums nackte Überleben.
Inspector Mathias – Mord in …
21.45 | ARD KRIMIREIHE: In einem See im walisischen Hinterland wird eine Leiche gefunden:
Michael Reynolds hatte noch nicht lange in dem
nahen Dorf gewohnt und schien bei den Menschen dort sehr beliebt gewesen zu sein. Doch
Inspector Mathias (Richard
Harrington) spürt schnell,
dass dies nicht die ganze
Wahrheit ist. Bei seinen Ermittlungen in der verschworenen Gemeinde stösst er
auf wenig Unterstützung.
Miss Undercover 2
21.50 | SRF ZWEI ACTIONKOMÖDIE: Nach ihrem
erfolgreichen Einsatz bei der Miss-Wahl soll Gracie (Sandra Bullock) wieder verdeckt ermitteln.
Da sich aber herausstellt, dass sie inzwischen
zu berühmt dafür ist, wird sie zum offiziellen
Gesicht des FBI gemacht. Als dann ihre Freundin Heather, die amtierende
Miss United States, und der
Moderator Stan Fields in
Las Vegas entführt werden,
ermittelt Gracie gemeinsam
mit ihrem Bodyguard, um
die beiden zu befreien.
Dr. Seltsam oder Wie ich …
0.20 | SRF 1 SATIRE: Der geisteskranke US-General
Jack D. Ripper fühlt sich durch die Kommunisten mehr und mehr bedroht. Eines Tages dreht
er völlig durch. Er gibt seinen Bomberpiloten
den Befehl, Russland mit Atomwaffen anzugreifen. Die B-52 Bomber sollen dem Erzfeind endgültig den Garaus machen.
Ripper hat sich auf seiner
Luftwaffenbasis verbarrikadiert und lässt sich auch von
seinem Assistenten Captain
Lionel Mandrake (Peter Sellers) nicht umstimmen.
18
RADIO / TV
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
■ RADIO
«VITA CAPITA» FA PAUSA
Era la famiglia Caflisch da
Surgonda fa vacanzas da stad.
Enfin ils 14 d'avust na datti
nagina Radionovela.
il pianist da jazz Adrian Ebenkofler musica
cun ed enturn il pianist e cumponist
american Bill Evans. Bill Evans e ses trio da
jazz han persvadì en ils onns 60 - els han
experimentà e fascinà.
Redacziun:AdrianEbenkofler&EstherBerther
14.03 ARTG MUSICAL
Maria Riccarda Wesseling
chanta Händel
OPEN AIR LUMNEZIA 2015
L’Open Air Lumnezia expandescha e cumenza quest onn gia la gievgia saira. Er
RTR engrondescha sia purschida: Nus emettain il 31avel Open Air dad A fin
Z. En il radio faschain nus quai cun blers concerts, intervistas, revistas e vuschs
dal public – e sin battaporta.ch datti ina documentaziun da video che mussa
quai che capita avant e davos las culissas dal pli grond festival grischun.
DUMENGIA, 26 DA FANADUR €€€€
8.06 / 20.03 VITA E CRETTA
La proxima episoda da Vita capita
pudais puspè tadlar glindesdi,
ils 17 d'avust 2015. Lura datti
numnadamain bler da raquintar ...
14.03 LA POPULARA (REP.)
Popular e giuven!
La generaziun nova che fa musica populara fa quai sin in aut nivel. Fitg admirabel è lura era lentusiassem ed il plaschair
ch'ins senta en lur musica. Tadlai nossa
«Populara» ed as persvadai da lur talents.
Tranter auter da la partida èn «Ils
Janischs», «Trio Duranand», «Stegreif
GmbH», «Kapelle Purzelbaum» ubain il
«Quartett waschächt».
Redacziun: Josefina Gaudenz
Papa Francestg
è l'avegnir da la baselgia catolica
Paul Zulehner è teolog e scienzià da
religiuns. Dapi blers onns analisescha el la
situaziun da la baselgia catolica. En il
mument fa Paul Zulehner patratgs per la
vita da papa Francestg. En ses cudesch
«Auslaufmodell– WohinsteuertFranziskus
die Kirche?», ch'è vegnì publitgà questa
emna, scriva Zulehner: «Il papa actual viva
privlus». Pervia da ses engaschi refurmatoric
haja Francestg
blers inimis en
l'intern da la
baselgia ed era
ordvart ils mirs
da
questa.
Zulehner però
sustegna l'elan
da refurma da
Francestg. El
vesa l'avegnir
da la baselgia
catolica
en
furma dad in'organisaziun NGO – e betg
sco baselgia statala e da massa.
Redacziun: Chatrina Gaudenz
Mia vita – mia musica:
cun Silke Schmeing
«I na varga betg in di senza ch’jau chantia»
SONDA, 25 DA FANADUR €€€ €€€€€
La saira
17.30 CUNTRASTS SIN SRF 1 (REP.)
«Sas anc?»: Ils trais vents
DUMENGIA, 26 DA FANADUR€€€€€€
Pizzica pizzica –
en griko e dialettu salentino
Il Salento è la regiun la pli en il sid-ost
da l'Italia, ina peninsla che furma il tatg
dal stival talian e che è circundada da
duas mars. Igl è in tatg che porscha ils
ritmus sperts da la Pizzica, chazras istorgias d'amur e tut quai chantà na be en
il dialect local, mabain era en «griko»,
in grec vegl ch'è sa mantegnì anc en
11 vischnancas al sid da Lecce.
Redacziun: Guadench Dazzi
Il forum cun Flurin Filli
«La biodiversitad è il motor da noss planet»
La biodiversitad è insatge che stat fitg a
cor a blers da nus. Ils ultims onns
constatain nus però che questa diversitad
daventa pli e pli pitschna, era sche las
dimensiuns da quest regress na sun betg
adina uschè claras.
11.03 MAGAZIN DA CULTURA
Bill Evans –
il pianist da jazz preschenta il pianist
Durant l'entira stad ha il magazin da cultura il jazz. Nus as preschentain emissiuns
tematicas, la schelta da questas fan musicists
dal Weekly Jazz. Quest'emna as preschenta
Dapli sin battaporta.ch, rtr.ch/oal15, facebook
15.03 LA CLASSICA (REP.)
7.30 CUNTRASTS SIN RSI LA1 (REP.)
Il ruaus, la quietezza e l'atmosfera che la
saira derasa, quai ha inspirà quasi tut ils
cumponists da la musica classica. Lur
ovras da la saira èn lura era musica tut
aparti fina e profunda. En La classica
tadlain nus ina retscha da cumposiziuns
cun il tema «la saira» e giudain simplamain ils tuns magics che sveglian puras
emoziuns. Bella saira!
Redacziun: Rosvita Barenius
Il biolog Flurin Filli raquinta dad in
rapport che mussa il svilup dals ultims
onns, mo era da mesiras che pudessan
gidar a mantegnair la biodiversitad. Da
far insatge fissi en mintga cas, pertge la
diversitad biologica exprima era la valur
che nus dain a noss lieu da vita. Mantegnair las diversas sorts da fauna e flora n'è
la finala era nagut auter che surprender
responsabladad per che las proximas
generaziuns possian era anc giudair ellas.
Redacziun: Flurin Filli
«Sas anc?»: Ils trais vents
17.25 CUNTRASTS SIN SRF 1
19.00 LA CLASSICA
«Reinheit» – «Ernst» – «Andacht»
■ TELEVISIUN
«Sas anc?»: Suletta....cun te!
Nagin ha probablamain inventà tantas
istorgias sco William Shakespeare. Sche na la
vita sezza. Ina da quellas as lessan
preschentar en il quart SAS ANC? da questa stad. Il raquintader ha num Daniel von
Aarburg, in cineast grischun, che aveva
inscuntrà dal 2003 a Romeo e Giulia da
l’Engiadina. Num han els en la vita reala
Mathias ed Ulinda. Ulinda, ina giuvna da
11.30 CUNTRASTS SIN RSI LA2 (REP.)
12.30 FORUM
Creschida si è Silke Schmeing (44) a
Minca en ina famiglia nua ch'i na deva
nagina musica. Uschia ha ella zic a zic
scuvert suletta il mund da la musica, quai
entras amis, reclamas, discos e concerts.
Il nunenconuschent è daventà passiun!
Ozendi taidla Silke Schmeing musica
dals pli differents geners, prenda uras da
chant e chanta activamain en in chor.
Redacziun: Astrid Alexandre
RTR al Open Air Lumnezia:
Gievgia, ils 24-07-2015 da las 20.00 – 24.00
Venderdi, ils 25-07-2015 da las 15.00 – 17.00 e da las 19.00 – 24.00
Sonda, ils 26-07-2015 da las 14.00 – 17.00 e da las 19.00 – 02.00
9.03 MARELLA
SONDA, 25 DA FANADUR €€€€€€€ €
9.03 PROFIL
Per ses engaschi sco chantadura extraordinaria è Maria Riccarda Wesseling
vegnida onurada il november 2014 cun
il premi da renconuschientscha dal
chantun Grischun. La chantadura
d'operas che viva oz cun sia famiglia ad
Amsterdam è creschida si a Cuira. Ella è
savens da viadi ella sa mova d'ina tribuna internaziunala d'opera a l'autra. En il
Grischun vegn ella adina puspè fitg
gugent. Uschia era per ses giubileum da
«20 onns preschientscha sin tribuna».
Dus concerts ha ella dà en quest rom.
Da l'emprim registrà da RTR ils
14-12-2014 a Flem porta l'Artg musical
musica da Händel, Vivaldi e Porpora.
Redacziun: Giusep G. Decurtins
Jakob Ludwig Felix Mendelssohn
Bartholdy (18091847) è stà cumponist,
pianist, dirigent ed organist in dals pli
impurtants musicists da la Romantica.
Mendelssohn, in um fitg religius, ha
adina cumponì tenor trais criteris:
«Reinheit» «Ernst» «Andacht».
Questa clarezza e sia profunda religiusadad sentins en sias cumposiziuns. El è era
stà luman che ha leventà da mort en
vita la musica da Johann Sebastian Bach.
Lezzas ovras eran igl è strusch da crair
crudadas en emblidanza suenter la mort
da Bach. Mendelssohn è mort cun
mo 38 onns. En La Classica tadlain nus
spir cum-posiziuns per chors dal meister
da la Romantica.
Redacziun: Rosvita Barenius
«Sas anc?»: Ils trais vents
Tgi che tschertga chatta! Quai vala era per
Arnold Rauch e sias excursiuns en il archiv
da la Televisiun Rumantscha. Ma, i dà era
excepziuns e surpraisas. In da quellas è segir
l’inscunter da Susanna Fanzun cun il professer canadais Gilbert Taggart. Quai era dal
1998 che Taggart è rivà en Svizra. El saveva
perfetgamain rumantsch ed era per uschia
dir inamurà en las parablas engiadinaisas. En
il film che Arnold Rauch less preschentar en
il SAS ANC?, purtretescha Susanna Fanzun
al surprendent Canadais, deplorablamain
gia mort, e mussa in film fenomenal che
Taggart aveva fatg sez. In film animà da la
paraula rumantscha «Ils trais vents».
buna derivanza, era sa inamurada en il pur
Mathias Fluor. Ma quel, per ils geniturs dad
Ulinda n’era betg bun avunda. In bel di ha il
bab sfurzà ad Ulinda da sa decider cunter
Mathias u da svanir per adina da chasa.
Ulinda è sa decidida per Mathias ed els èn
svanids e quai per adina. Dapi il 1949 vivan
els en Svezia e n’èn mai pli turnads en
Engiadina. Il film mussà il pèr emigrà per
forza e lur vita cuminaivla en Svezia.
LA QUOTIDIANA
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
19
Taxas ensaladas impedeschan il pass avant dretgira
Ina nova publicaziun crititgescha ils custs per sentenzias
senn ha il pajament anticipà ina func­
ziun d’avertiment e mussa a la persuna
che porta plant il ristg finanzial d’in
process – quai conceda era Meier. Ma
per avertir in planschider bastia quai
sche las dretgiras pretendian be ina ter­
za u ina quarta da quai ch’ellas fan dar
da preschent.
Meier considerescha ils custs da dre­
tgira exorbitants ch’èn s’etabilds en
tscherts chantuns prest sco furma da
snegaziun da dretg.
DA CLAUDIA CADRUVI / ANR
„ Daventa il processar prest in luxus che mo ils ritgs pon sa lubir – u
mo quels che n’han insumma betg
daners? Las taxas da dretgira muntan per la classa mesauna pli e pli in
impediment d’insumma entschaiver
in process. «Las dretgiras stattan aver­
tas a tuts – sco il hotel Savoy.» Questa
frasa ironica pon ins leger en in manu­
al per giurists svizzers. Ella stat en cun­
trast cun la constituziun che pretenda
che in e scadin ha il dretg da laschar
giuditgar in derschader ina dispita giu­
diziala. Perquai han persunas, che na
disponan betg dals meds finanzials, il
dretg sin in process gratuit – sche lur
plant ha ina tscherta schanza.
Insatgi che tutga tar la classa mesau­
na, po dentant vegnir en las fitgas,
sch’el vul far valair ses dretg avant dre­
tgira. «Ils custs da dretgira han cuntan­
schì oz in livel bler memia aut», criti­
tgescha il professer da dretg Isaak
Meier en ina nova publicaziun da la
retscha Have.
Tgi che porta plant paja l’emprim
La critica pertutga las proceduras civi­
las, nua ch’i va per summas autas. Gist
suenter in accident cun blessuras po
ina persuna privata svelt ina giada es­
ser involvada en ina dispita nua ch’i va
per passa in milliun francs. Ma er en
process d’ierta u pertutgant immobi­
glias vai svelt per bravs imports.
Per insumma metter en rocla in pro­
cess ha quel che porta plant l’emprim
da prestar in pajament anticipà (Kos­
tenvorschuss) per ils custs da dretgira.
L’autezza dal pajament sa drizza tenor
la valur da dispita. Sche lezza è auta,
pretenda ina dretgira svelt ina giada
plirs dieschmilli francs. Sch’in cas vegn
lura anc tratg tras pliras instanzas èsi da
Co statti en il
Grischun?
Las taxas da dretgira muntan per la classa mesauna pli e pli in impediment d’insumma entschaiver in process.
prestar tar mintga dretgira in tal paja­
ment anticipà.
Gudagnar process e perder daners
Il problem: Era tgi che gudogna in pro­
cess ristga tut tenor da mai pli vesair ses
daners. Pertge il nov urden da process
civil perscriva che betg la dretgira ha da
pajar enavos il pajament anticipà, ma­
bain la persuna che perda il process.
Sche lezza è dentant insolventa ha il
victur da schuffa da vegnir tar ses da­
ners u sto desister.
«Auts custs da dretgira pon star­
mentar ina partida d’insumma instra­
dar in process», scriva Isaak Meier. El
pretenda perquai tranter auter che las
dretgiras desistian sin in pajament an­
ticipà. La lescha lubescha a las dretgi­
ras numnadamain d’incassar quest pa­
jament, ma ella na prescriva betg quai
ed era betg quant.
MAD
Perder custa trais giadas dapli
Ils custs da detgira èn be in element da
l’entir ristg finanzial ch’è cumbinà cun
in process civil.
La partida che perda ha da pajar tut
ils custs dal process: Tar ils custs da
dretgira vegnan pia anc l’indemnisa­
ziun per l’agen advocat e quella per l’ad­
vocat da la cunterpartida. Tut en tut è
quai pli u main trais u quatter giadas
dapli ch’ils custs da dretgira. En quest
L’autezza da las taxas da dretgira
po mintga chantun definir sez. En
il Grischun han ins delegà la cum­
petenza a la dretgira chantunala.
«Nus avain dauzà mo pauc las ta­
xas en connex cun il nov urden da
process svizzer», di Norbert Brunner, president da la dretgira.
Ina sentenzia da recurs custa a
la dretgira chantunala tranter 500
ed 8000, ina sentenzia d’appella­
ziun vegn 1000 fin 30 000 francs.
Sche la dretgira impunda spezial­
main bler temp e lavur po ina sen­
tenzia era custar fin 100 000
francs. I dependia dal singul cas
quant che la dretgira fetschia pajar,
di Brunner. «Las taxas na dastgan
dentant mai esser prohibitivas, vul
dir, impedir ch’insatgi po insum­
ma ir avant dretgira.»
Per tscherts process civils – ap­
partegnent il dretg da lavur, il
dretg da famiglia u d’uffants – na
saja da pajar naginas taxas u be mi­
nimalas. Tar il dretg da concurs va­
lian las disposiziuns federalas.
Appel a l’unità in Val Müstair
La suprastanza cumünala ha tut posiziun als imbüttamaints
„ (anr/rgd) Da Tschinquaisma vaiva
üna gruppaziun pisserà per furora in
Val Müstair fond severs imbüttamaints
a la suprastanza cumünala. Uossa ha
quella tut posiziun e publichà üna broschüra d’infuormaziun. La gruppaziun
cul nom «abitants chi’s fan pissers per
nos cumün» vaiva tramiss sur Tschinquaisma ün fögl volant illa gronda part
da las chasadas in Val Müstair. In quel­
la vaiva la gruppaziun fat gronds imbüt­
tamaints a la suprastanza in connex cul­
la gestiun da las finanzas cumünalas. Il
böt d’eira stat da persvader la populaziun
da la Val Müstair da refüsar duos dumon­
das da credit dal cumün a la radunanza
cumünala dals 27 da mai. Quist böt da la
gruppaziun nun es gnü ragiunt. Uossa ha
la suprastanza cumünala tut posiziun als
imbüttamaints in fuorma d’üna bro­
schüra da 14 paginas. Ella appellescha
impustüt a la solidarità e l’unità in Val: «I
nu cumporta cha la populaziun as divi­
da. Perquai stuvain nus tgnair insembel e
taveller insembel», scriva il president cu­
münal Arno Lamprecht a seis convaschins
al cumanzamaint da la broschüra.
Vasta broschüra da posiziun
Ils puncts critichats da la gruppaziun
d’abitants cumpigliaivan üna gronda
part da las incumbensas cumünalas. Cha
per exaimpel las lavuors forestalas fattas
ils ultims ons sajan stattas surdimensiu­
nadas, vaiva imbüttà la gruppaziun. Il
cumün piglia posiziun detagliadamaing
a quist imbüttamaint in sia broschüra
cumprovand cha las lavuors forestalas
sun gnüdas prestadas tenor ils standarts
valabels. Not Manatschal, il chanzlist dal
cumün da Val Müstair intuna l’impor­
tanza da quistas lavuors: «Las lavuors
prestadas servan in differents möds a la
populaziun da la Val. Fich importanta es
d’üna vart la protecziun dal god e da la
populaziun cunter privels da la natüra
sco lavinas o boudas. Da tschella vart
portan quistas lavuors guadogn ed occu­
paziun a nossa gruppa forestala sco eir ad
impraisas localas.» Davart il nüz e l’im­
portanza da las lavuors forestalas referi­
scha a chaschun da la prosma radunan­
za cumünala dals 19 d’avuost ün rapre­
Davo la polemica da l’ultim temp as ingascha la suprastanza cumünala per l’unità e’l dialog in Val Müstair.
MAD
schantant da l’Uffizi chantunal per god
e privels da la natüra. Las lavuors fores­
talas vegnan sustgnüdas tanter oter eir
dal Padrinadi Svizzer per cumüns da
muntogna. «In nos chantun daja eir
otras regiuns chi piglian gugent incunter
quists raps. I’d es ün sbagl da signalisar a
quistas organisaziuns cha lur ingaschi nu
vain gnanca stimà in Val Müstair», aver­
tischa Manatschal. L’acziun da la grup­
paziun ha per part eir pisserà per du­
mondas schmüravgliadas dals cumüns
da partenadi. I nun es tenor la suprastan­
za dal cumün necessari cha la reputaziun
da la Val Müstair patischa d’acziuns da
singuls.
Il cumün as dosta cunter
imbüttamaints ingüsts
Il fögl volant da la gruppaziun d’acziun
ha cuntgnü tenor il president da la Val
Müstair, Arno Lamprecht, diversas rim­
provas na güstifichadas. «La publicaziun
da noms d’impiegats e las pajas da tals chi
nu correspuondan absolutamaing na a la
realtà, chi sun manzögnas, sun ün’imper­
tinentezza invers quellas persunas ed üna
disfamaziun da talas», scriva Lamprecht
i’l preambel da la broschüra. Quistas at­
tachas persunalas pudessan avair conse­
quenzas eir giuridics. «Nus gnaran a far
sclerimaints correspundents per incha­
minar pass giuridics», disch il chanzlist
Not Manatschal. La situaziun finanziala
dal cumün da Val Müstair nun es opti­
mala. In quist reguard prevezza la supra­
stanza d’instradar masüras pel preventiv
2016.
20
A FIN Z
VENDERDI, ILS 24 DA FANADUR 2015
Looren festivescha cun
«Punts dal diavel»
Turnea da teater per il giubileum da diesch onns
„ (anr/vi) Dapi diesch onns dat
la chasa Looren albiert a translaturs. Il giubileum festiveschan ins cun «Punts dal diavel». Il toc vegn giugà en quatter
linguas da Claudia Carigiet e
Jürg Kienberger. La premiera è
ils 5 da settember en la chasa Looren a Wernetshausen. Suenter van
ils giugadurs sin turnea atras la
Svizra. En il Grischun fan els staziun il november durant ils dis da
litteratura a Domat ed il december en l’Hotel Waldhaus a Segl
Maria.
In omagi a la plurilinguitad
Il program da giubileum empermetta «in toc infernalmain bun».
Il toc han ils giugadurs sezs concepì. «Punts dal diavel» duai esser
in gir litterar-musical. «Sin ils fa-
stizs da traducturs e scripturs percurran ils dus acturs las quatter
parts da la Svizra. Munids cun
buns chalzers ed in gross pledari
surmunten els craps da stgarpitsch linguistics, fan punts sur
cunfins linguistics e giogan sin la
claviatura da las melodias dals linguatgs.» Il toc duai esser in omagi
a la plurilinguitad.
Carigiet e Kienberger varieschian e dovrian tuttas linguas
svizras en il toc, di Zora Ciklaminy dal team Looren. Sin turnea
s’adatteschian els al lieu e discurrer dapli en la lingua locala. La
chasa Looren haja aposta tschernì
quests dus acturs perquai ch’els
sappian tuttas quatter linguas. Il
tetel «Punts dal diavel» duai far allusiuns al translatur che traversa
munds e linguas. Da transponer
litteratura d’ina lingua a l’autra è
magari er ina lavur dal tenti.
Porscha dapli per il talian
Dapi il 2005 s’engascha la chasa
Looren per translaturs e translaturas. Passa tschient giasts da tut il
mund vegnan mintg’onn e passentan pliras emnas en la chasa per
lavurar a moda concentrada. En
passa trenta linguas vegn translatà. Las diesch chombras èn adina
occupadas bain.
En ses onn da giubileum
schlargia Looren sia purschida en
talian. En collavuraziun cun la
Villa Garbald a Castasegna organiseschan ins dus workshops ad
onn. Quels sa drizzan a translaturas e translaturs professiunals che
lavuran cun il talian. L’october ha
lieu il proxim curs en la Bregaglia.
MAD
Talas chaliras pon esser normalas en l’avegnir
„ (rtr) Il chaud ed era sitg
mais da fanadur ha fatg quitads a blers purs. Il center da la
perscrutaziun da l’agricultura
Agroscope scriva che talas chaliras possian dentant esser nor-
malas en il futur: quai pervi da
la midada dal clima. Uschia
stoppian ils sistems da dar aua
vegnir meglierads ed i dovria
en il futur gronds reservuars
d’aua, scriva Agroscope. Ma i
saja en l’avegnir era necessari
da tgirar pli bain il terren u per
exempel da gia semnar pli
baud, e tgirar plantas che supportian meglier la chalira, scriva Agroscope.
„ NOVITADS WWW.RTR.CH
Pli gronda parti da
«goa» da la Svizra
Idilla da lavur en la chasa Looren a Wernetshausen en il chantun Turitg.
MAD
Diesel custa pli pauc che benzin
Quai na datti quasi mai en Svizra
DA CLAUDIA CADRUVI / ANR
„ Las tablas da pretschs als
tancadis svizzers mussan dapi
intgins dis in maletg nunusità. Il
diesel custa pli pauc ch’il benzin. Quai po legrar ils camiunists, impressaris e purs che
tancan lur maschinas cun diesel. «Per il mument èsi propi
uschia», conferma Francesca Romano, pledadra da l’uniun d’ieli
mineral en Svizra. «L’emna passada è crudà tant il pretsch da
benzin sco era quel da diesel.» Igl
existia ina surpurschida dad ieli
mineral sin la fiera mundiala.
Gliez na vegnia betg a sa midar il
proxim temp. Questa situaziun
laschia crudar ils pretschs als tancadis. Ma pertge custa il diesel
tuttenina pli pauc ch’il benzin?
Quai n’è uschiglio quasi mai il
cas.
che produceschan benzin en
l’USA hajan serrà pervi da lavurs
da mantegniment. Quai chaschunia stretgas tar la purschida da
benzin ed il pretsch da benzin saja perquai pli aut che quai ch’ie
fiss uschiglio – e pia sur quel dal
diesel.
Diesel saja plinavant substituibel cun ieli da stgaudar che na
vegnia betg cumprà uschè savens
la stad. «Ins po dentant ir da
quell’anora ch’il pretsch da diesel
è l’atun puspè sur quel dal benzin», di la pledadra.En Germania
custa il diesel adina pli pauc ch’il
benzin perquai che la taglia sin
diesel è pli bassa.
Raffinarias serradas en l’USA
En sasez na saja betg il diesel pli
favuraivel, mabain il benzin memia char, explitgescha Romano. I
saja da preschent memia pauc
benzin sin la fiera. En ils Stadis
Unids vegnia da preschent dumandà dapli benzin – sco adina la
stad.
Vitiers vegnia en questa stagiun che pliras raffinarias grondas
„ L’AURA
Sulegliv – pli tard urizis
Situaziun generala: Ina zona da
pressiun bassa s’avischina a las
Alps e procura per ina massa
d’aria labila.
Oz: En il nord per gronda part
sulegliv. Suentermezdi nivels da 25°
cumulus e silsuenter urizis,
17°
per part fitg ferms. En il
Mustér
sid sulegliv, emprims
urizis gia da mezdi.
Temperaturas maximalas enturn 30 grads.
Prognosas: En il nord la sonda
aura variabla cun uradis, surtut
en las Alps. En la Bassa er scleridas. La dumengia sulegliv, suentermezdi uradis. En il sid la sonda avantmezdi uradis u urizis,
suentermezdi per part sulegliv.
34°
18°
Landquart
33°
18°
Glion
30°
21°
26°
15°
33°
18°
33°
18°
26°
15°
26°
15°
Cuira
Scuol
Tavau
Arosa
Zernez
Tusaun
Spligia
30°
21°
Mesocco
26°
15°
25°
14°
20°
13°
San Murezzan
Sta. Maria
25°
17°
Poschiavo
La fin dal mais cumenza la 8avla
ediziun dal festival da musica
electronica a Rona e Mulegns. Era
quest onn spetgan ils organisaturs
dal «Summer Never Ends Festival» dapli che 11 000 persunas.
Actualmain vegnan installadas
sin la planira da Rona sin il territori dals Mulegns tut las tendas e
tribunas per il festival. «Per il festival avain nus in preventiv da
dus milliuns francs», ha ditg Corinne Rageth, la pledadra da l’Uniun Klangwerk. Ils Organisaturs
quintan cun dapli. L’emprim festival cun musica sin la planira da
Rona è stà il 2006, mintg’onn haja il festival dumbrà dapli aspectaturas ed aspectaturs. Tar la davosa ediziun dal 2013 hai gì 9000
ch’han visità il festival, e quest
onn quintan ils organisaturs cun
11 000–12 000 visitaders. Il festival ha lieu mintga dus onns. Quai
haja da far cun la gronda lavur organisatorica e per schanegiar il
terren, ha ditg Corinne Rageth.
En tut occupa il «Summer Never
Ends Festival» ina surfatscha da
prest 30 hectaras ch’èn en possess
da 15 differents purs. Per il festival lavuran radund 600 persunas,
per gronda part voluntaris, e circa 400 musicists.
Guidas tras il plazzal
da Preda
La staziun da la Viafier retica a Preda è il mument in grond plazzal.
Ils proxims tschintg onns lavuran
fin 150 persunas per il tunnel
d’Alvra II. Actualmain porscha il
Museum da viafier Bravuogn guidas tras il plazzal da Preda, quai enfin la fin da settember. Là vegn infurmà detagliadamain davart il pli
grond plazzal grischun actual. Il
mument vegn tut planisà per las
siglientadas che duain cumenzar
l’october da quest onn, quai da la
vart da Preda e da la vart da Spinas.
Dals custs da 345 milliuns francs
surpiglian la confederaziun 85%
ed il chantun Grischun 15%. Tut
las lavurs duain esser a fin l’onn
2020, il 2022 duai il nov tunnel
cun ina lunghezza da bun 6 kilometers gia ir en funcziun.
35 000 immigrants
Vincenz tar Leonteq
La fin da zercladur abitavan bunamain dus milliuns esters en
Svizra, quai èn radund 35 000
persunas dapli che avant in mez
onn, scriva il secretariat da stadi
da migraziun. L’augment dals
esters è perencunter pli bass ch’en
il medem temp avant in onn. Il
motiv è che pli bleras persunas
han bandunà la Svizra ch’avant in
onn. En l’emprima mesadad da
quest onn èn radund 72 000 persunas immigradas, e dapli che
33 000 persunas emigradas.
Il schef da la Banca Raiffeisen,
Pierin Vincenz, duai daventar president dal cussegl d’administraziun da l’interpresa da finanzas
Leonteq. Enfin uss era el gia vicepresident, rapportan las agenturas da novitads.
Gia definitiv è che Vincenz
vegn a surpigliar il presidi dal cussegl d’administraziun da l’assicuranza Helvetia. Era vegn Vincenz
a s’engaschar sco interprendider,
quai ha el ditg gia il mars a l’agentura da novitads svizra sda.
Pairer che patescha dal mal nair.
KEYSTONE
Puspè in onn cun dapli mal nair
Quest onn datti puspè plirs cas
da mal nair. Sulet en la plantascha dal Plantahof a Landquart
han 50 mailers e pairers stuì
vegnir pinads. Quai ha Gregor
Canova dal Plantahof ditg. Era ha
stuì vegnir pinads tranter 30 e 40
bostgs en il Signuradi, il Partenz
ed a Masein. Pertutgads eran mailers, pairers e surtut cudogners.
Suenter dus onns cun paucs cas è
cunquai quest onn puspè in onn
cun plirs cas da mal nair. Avant
trais onns eran 19 vischnancas
stadas pertutgadas ed enturn 700
bostgs han stuì vegnir smers.
Cun las scolas medias vai bain
RTR ha vulì savair co i guarda
ora cun las autras scolas medias privatas en il Grischun.
La resposta è positiva: cun las
scolas medias privatas vai bain –
almain anc il mument. Er il
Center da furmaziun Surselva a
Glion ha problems cun memia
paucs scolars. Sco il manader da
fatschenta Curdin Tuor di èn las
cifras da scolars bain constantas,
dentant constant bassas. Problems gravants cun il dumber
da scolars, gliez n’han era betg
las autras scolas medias en il
chantun, conferman ils responsabels da las scolas medias a
Mustér, Aschera, Tavau e Zuoz.