DIZIONARIO di PIETRA LIGURE
Transcript
DIZIONARIO di PIETRA LIGURE
DIZIONARIO di PIETRA LIGURE A A (prep.) = a. A colpo d’occhio = d’achittu. A sufficienza = asê. Abbacchiare = abaciucâ, abaciucòn, abaciucâse. Abbacchiato = abaciucòn, abaciucâ, abaciuchê, abaciuchê. Abbacchiare gli ulivi con un ramo = ramâ, ramòn. Abbacchiare = batte, batǜu. Abbaco (abaco) = abachìn (v.arc.). Abbagliare = abarlügâ, abarlügòn. Abbaglio = a cantunâ, e cantunê. Abbaiare = baiâ, baiòn. Giapî, giapìu. Abbaino = u lüxernâ, i lüxernê. Abbandonare = abandunâ, abandunòn, abandunâse. Abbandono (in) = bandu (in). Abbassare = sbasciâ, sbasciòn, sbasciâse. Abbastanza = asê. Abbattere = abatte, abattǜu, abàttise. Abbellire = inbeletâ, inbeletòn, inbeletâse. Abbeverare = dâ, dêtu, dâse da bêve. Abbigliare = ingiarmâ, ingiarmòn, ingiarmâse. Abboccare = abucâ, abucòn, abucâse. Abbonato = abunòn, abunâ, abunê, abunê. Abbondante = tantu, tanta, tanti, tante. Abbondanza (in) = avansu (d’). Abbondare = bundâ, bundòn, bundâse. Abbordare = aburdâ, aburdòn. Tacâ puméllu. Abbottonare = puntâ, puntòn, puntâse. Abbracciare = brasâ, brasòn, brasâse. Abbraccio = l’abrassu, i abrassi. Abbronzare = brunzâ, brunzòn, brunzâse. Abbrumare = abrümâ, abrümòn. Abbrustolire = brustulî, brustulìu, brustulîse. Abete = l’avê, i avê. Abile = bravu, brava, bravi, brave. Intrante, intranti. Abilità = l’aspertîxe, e aspertîxe. Abilmente = abilménte. Abisso = l’abissu, i abissi. Abitante del litorale = u marinéncu, i marinénchi. Abitante d’oltre Appennino = lunbardu, lunbarda, lunbardi, lunbarde. Abitare = stâ, stêtu. Abituato = sōfêtu, sōfêta, sōfêti, sōfête. Abitudine = l’àndiu, i àndii. Abortire (detto degli animali) = frazâ, frazòn. Abortire = abordî, abordìu. Fâ baracca, fêtu baracca. Aborto = l’abòrdu, i abòrdi. Abrasione = l’abraxùn, e abraxùi. Abusare = abüzâ, abüzòn. Acacia = a gazîa, e gazîe. Acaro = u pelisùn, i pelisùi. Accadere = capitâ, capitòn. Accaldato = faòn, faâ, faê, faê. Accampare = acanpâ, acanpòn, acanpâse. Accanimento = acaniméntu. Accanire = acanî, acanìu, acanîse. Accanito = acanìu, acanìa, acanìi, acanìe. Accanto = arente. Accasare = acazâ, acazòn, acazâse. Accatastare = inpilâ, inpilòn. Accecante =inorbànte, inorbànti. Accecare = inguersî, inguersòn (inguersìu), inguersîse. Accecare = inorbî, inorbìu, inorbîse. Accecato dall’ira = invedròn, invedrâ, invedrê, invedrê. Accendere = sende, asézu, séndise. Aviscâ, aviscòn, aviscâse. Accento dialettale = a còcina, e còcine. Acceso = asêzu, asêza, asêzi, asêze. Accetta = u siòttu, i siòtti. ---- piccola = u picosìn, i picosìn. Accettare = acetâ, acetòn, acetâse. Acchiappare = ciapâ, ciapòn, ciapâse. Acciaccato = sciacaòttu, sciacaòtta, sciacaòtti, sciacaòtte. Acciaio = l’asâ, i asê. Acciarino = a prìa düa, e prìe düe. Accidentato = asidentòn, asidentâ, asidentê, asidentê. Accidenti = asidòru. Asidénte. Sidôru. Accidia = assìdia. Accidioso = assidiûzu, assidiûza, assidiûzi, assidiûze. Accigliare = ingrundâ, ingrundòn, ingrundâse. Acciuffare = bērâ, bēròn. Acciuga = l’anciùa, e anciùe. ---- argentina = l’anciùa luìza, e anciùe luìze. Acciughina = l’anciuìna, e anciuìne. Acclamare = aclamâ, aclamòn. Accoglienza= accugliénsa. Accompagnare = acunpagnâ, acunpagnòn, acunpagnâse. Acconciare = adubâ, adubòn, adubâse. Acconciatura = a tegnûa, e tegnûe (v.arc.). A petinatüa, e petinatüe. Accontentare = cuntentâ, cuntentòn, cuntentâse. Accoppiare = cubiâ, cubiòn, cubiâse. Accorare = magunâ, magunòn, magunâse. Accorciare = scürsî, scürsìu, scürsîse. Accordare = acurdâ, acurdòn, acurdâse. Accordato = acurdòn, acurdâ, acurdê, acurdê. Accordo (d’) = acòrdiu (d’). Accorgersi = acòrzîse, acòrtu. Accorto = precacìn, precacina, precacìn, precacine. Accostare = arenbâ, arenbòn, arenbâse. Sequejâ, sequejòn, sequejâse. Accovacciarsi = cuciâ, cuciòn, cuciâse. Accrescimento = acresciméntu. Accucciato = quattu, quatta, quatti, quatte. Accumulare = mügiâ, mügiòn, mügiâse. Accuratamente = a réu. Accusare = acüzâ, acüzòn, acüzâse. Acerbo (frutto) = buzzu, buzza, buzzi, buzze. Acero = l’àriciu, i àrici. Aceto = l’axêu, i axêi. L’axòn, i axòi. L’axôu, i axôi. Acidità = brüxû, brüxûi (de stömigu). Asiditê. ---- del vino = u pesîgu. Acido = âgru, âgra, âgri, âgre. ---- del latte = l’âgru du lête. Acino = a xinélla, e xinélle (v.arc.). L’axinélla, e axinélle. Acne = u sfögu. Acqua = l’êgua, e êgue. ---- stagnante = l’êgua ciôma, e êgue ciôme. Acquarello (acquerello) = l’aguaréllu, i aguarélli. Acquasantiera = a pilla (e pille) de l’êgua santa. Acquattare = aquatâ, aquatòn, aquatâse. Acquattato = cuàcciu, cuàccia, cuàcci, cuàcce. Acquazzone = a ramâ (e ramê) d’êgua. U lavasùn, i lavasùi. Acquedotto = cundütu, cundüti. Acquerugiola = l’ēguétta, e ēguétte. Acquirente = cunpratû, cunpratûi. Acquistare = aquistâ, aquistòn, aquistâse. Acquitrino = a möja, e möje. Acquolina in bocca = l’ēguétta Aculato = precacìn, precacina, precacìn, precacine. Adagio = adâxu. Adagino = adaxìn. Addiaccio del timone = l’agiâxu, i agiâxi. Addobbare = adubâ, adubòn. Addobbo = adùbbu, adùbbi. Addormentare = indormî, indormìu, indormîse. Addosso = indòssu. Adossu. Adesso = aûa. Adirare = inbestiâ, inbestiòn, inbestiâse. Adoperare = döveâ, döveòn, döveâse. Bregâ, bregòn, bregâse. Adoperare = döviâ, döviòn, döviâse. Brīgâ, brīgòn, brīgâse. Adorazione = adurasiùn. Adulare = adulâ, adulòn, adulâse. Adulato = adulòn, adulâ, adulê, adulê. Adulatore = u lisciùn, a lisciûna, i lisciùi, e lisciûne. L’Adulatû, l’adulatrice, i adulatùi, e adulatrici. Adulterare = fatüâ, fatüòn. Adunanza = l’adünansa, e adünanse. Afa estiva = u calîgu. Affabile = afabile, afabili. Affaccendare = renegâ, renegòn, renegâse. Affacciare = vaciâ, vaciòn, vaciâse. Affanno = l’afannu, i afanni. Affaticare = stancâ, stancòn, stancâse. Affaticato = stancu, stanca, stanchi, stanche. Afferrare = brancâ, brancòn, brancâse. Guantâ, guantòn, guantase. Ferâ, feròn, ferâse. ---- con forza = brincâ, brincòn, brincâse. Affettare = fetâ, fetòn, fetâse. Affetto = l’afesciùn. L’afesiùn. Affezionare = afesciunâ, afesciunòn, afesciunâse. Affezionare = afesiunâ, afesiunòn, afesiunâse. Affezionato = afesciunòn, afesciunâ, afesciunê, afesciunê. Affezionato = afesiunòn, afesiunâ, afesiunê, afesiunê. Affezione = l’afesciùn. L’afesiùn. Affiancare = afiancâ, afiancòn, afiancâse. Affiatare = afiatâ, afiatòn, afiatâse. Fiatâ, fiatòn, fiatâse. Affidare = afidâ, afidòn, afidâse. Affilacoltelli = l’assaìn, i assaìn. Affilare = möâ, möòn, möâse. Affitto = a pixùn, e pixùi. Afflizione = l’aflisiùn. Affogare = afugâ, afugòn, afugâse. Affondare = afundâ, afundòn, afundâse. Afoso = afûzu, afûza, afûzi, afûze. Agghiaccio del timone = l’agiàggiu, i agiàggi. L’agiâxu, i agiâxi. Aggiungere = azùnze, azùntu (azuntòn), azùnzise. Aggiungere = zunze, zuntu (zuntòn), zunzise. Aggiunto = zuntu, zunta, zunti, zunte. Aggiustare = cumodâ, cumodòn, cumodâse. Aggredire = brivâ, brivòn. Aggottare = gutâ, gutòn. Aggrottare = agrundâ, agrundòn. Agguantare = guantâ, guantòn, guantâse. Aghi di pino = a rüsca, e rüsche. U gugìn, i gugìn. Agile = lèstu, lèsta, lesti, leste. Agilità = a sveltìxe. Agire = agî, agìu. Agitare = invexendâ, invexendòn, invexendâse. Agitazione = agitasiùn, agitasiùi. Agliata (sugo fatto di aglio e aceto) = l’agiàdda. Aglio = l’àggiu, i àggi. Agli – Ai (prep. a.) = a-i. Al (prep.a.) = a-u. Agnello = l’agnéllu, i agnélli. Agnostico = brāghemòlle. Ago = l’agùggia, e agùgge. Agonia = l’agunîa, e agunîe. L’angunìa, e angunìe. Agoraio = u gugiaiö, i gugiaiö. L’agugiâ, e agugiê. Agosto = agùstu. Aggressione = l’agresiùn, e agresiùi. Agricoltore = u cuntadìn, a cuntadina, i cuntadìn, e cuntadine. Agrifoglio = l’agriföggiu, i agriföggi. Aguglia (pesce) = l’agùn, i agùi. Agugliotto del timone = l’agugiòttu, i agugiòtti. Aguzzo = puntüu, puntüa, puntüi, puntüe. Aia = l’àia, e àie. Airone = l’airùn, i airùi. U mangiabàggi, i mangiabàggi. Aitante = aitante, aitanti. Aiutare = giütâ, giütòn, giütâse. Aiuto = l’agiüttu, i agiütti. Ala = l’àa, e àe. Alassino = arascìn, arascìna, arascìn, arascìne. Alassio = Aràsce. Alba = l’arba, e arbe. Albenga = Arbénga. Alberare = arbuâ ( term. marit.). Alberatura = arbuatüa (term. marittimo) Albero = l’èrbu, i èrbi. ---- della barca = l’èrbu, i èrbi. Alberello = l’erbuéllu, i erbuélli. Albicocca = l’arbicòccu, i arbicòcchi. U bricòcculu, i bricòcculi. Albicocco = l’èrbu (i èrbi) de bricòcculi. Albore del mattino = l’arbû, i arbûi. Alborella = l’arbuélla, e arbuélle. Albume = u cèu d’övu, i cèi d’öve. U giancu d’övu. Alcool = u spirtu. Alcova = l’arcô, i arcô. Alcuno (pron.) = quarchedǜn, quarchedüna. Alcuno (agg.) = nisciün, nisciüna. Aletta = l’aétta, e aétte. ---- di rullio del gozzo = a scüétta, e scüétte. ---- di stabilità della barca = a scüa, e scüe. A scüétta, e scüétte. ---- di stabilità posta a poppa = u cuteléttu, i cutelétti Alga = arga, arghe (v.arc.) L’àiga, e àighe. L’àega, e àeghe. L’èrba de mâ, e èrbe de mâ. ---- che rende scivoloso lo scoglio = u lépegu. ---- marina = a nitta, e nitte. ---- corallina = a cualîna, e cualîne. Alimento = l’alimentu, i alimenti. Alito = bâva (non c’è un alito d’aria = a nu gh’è ‘na bâva d’àia). Alito di vento = u sciòn de véntu, i sciòi de ventu. Alla (prep.a.) = a-a. Alle (prep.a.) = a-e. Allo (prep.a.) = a-u. Allacciare = laciâ, laciòn, laciâse. Alla grondaia (gioco) = canâ (a). Allargare = largâ, largòn, largâse. Allattare = lētâ, lētòn. Dâ u tetìn, dêtu u tetìn. Alleggio = u lézzu, i lézzi. Allegramente = alegraménte. Allegria = l’alegrìa. A cuntentéssa. Allegro = alégru, alégra, alégri, alégre. Cuntentu, cuntenta, cuntenti, cuntente. Allentato = lascu, lasca, laschi, lasche. Allevare = levâ, levòn. Allocco = l’uùccu, i uùcchi. U lurùccu, i lurùcchi. Testa de gattu. Allodola = a calàndria, e calàndrie. A lôdua, e lôdue. U ciatarùn, i ciatarùi. Alloggi sulla nave per l’equipaggio = a marsa prûa. Allontanare = aluntanâ, aluntanòn, aluntanâse. Luntanâ, luntanòn, luntanâse. Allora = alantùa. Alùa. Anùn. Alloro = l’oibâ. Alluce = u dîu grossu du pé, e dîe grosse du pé. Allungare = sbasciâ, sbasciòn, sbasciâse. Lunghî, lunghìu, lunghîse. Almanacco = l’armanaccu, i armanacchi. Almeno = arménu. Alone della luna = u röu. Alpino = l’arpìn, i arpìn. L’alpìn, i alpìn. Alquanto (usato come negazione) = guêi (a nù ghe veggu guêi). Altalena = u bansîgu, i bansîghi. Altalenare = bansigâ, bansigòn. Altalenarsi = bansigâse. Altare = l’ātâ, i ātê. Alterco = a lite, e liti. Alterigia = u prezümìn. Altezza = l’ātéssa, e ātésse. Altisonante = ātisönànte. Alto (in) = ancasciü. Rancasciü. Alto = âtu, âta, âti, âte. Èrtu, èrta, èrti, èrte. Altrettanto = ātretàntu, ātretànta, ātretànti, ātretànte. Altrimenti = dunque. Se de nunca (v. arc.). Altro = âtru, âtra, âtri, âtre. Altura = a còlla, e còlle. L’artüa, e artüe. Alveare = u bùggiu, i bùggi. Alzare = arsâ, arsòn, arsâse. Alzavola = a scögêa, e scögêe. L’âgna scögêa, e âgne scögêe. Amante (sistema di funi per alzare pesi) = u lemante, i lemanti. Amante = l’amîgu, l’amîga, i amîxi, e amîghe. Amare = amâ, amòn, amâse.. Örê bén, ösciǜu bén, örêise bén. Amarsi = örêise ben. Amareggiare = mortificâ, mortificòn, mortificâse. Amarena = l’agriòttu, i agriòtti. L’amaêna, e amaêne. Amaretto = l’amaéttu, i amaétti. Amaro = amàu, amàa, amài, amàe. Amatore = l’amatû, i amatûi. Ambiente = l’anbiente. Ambulanza = l’anbulànsa, e anbulànse. Americano = mericàn, merichèn. Amico = l’amîgu, l’amîga, i amîxi, e amîghe. Ammaccare = macâ, macòn, macâse. Ammaccatura = u bùllu, i bùlli. Ammainare = mainâ, mainòn. Ammalare = vegnî, vegnǜu, vegnîse maòttu. Ammalato = grammu, gramma, grammi, gramme. Ammazzare = masâ, masòn, masâse. Ammettere = amétte, amìsciu. Ammollare = smögiâ, smögiòn, smögiâse. Ammollo (in) = smöggiu (a). Ammucchiare = mügiâ, mügiòn, mügiâse. Amo con tre punte = l’arpétta, e arpétte. Amo da pesca = u lammu, i lammi. Amorale = amurâle. Amore = l’amû, i amûi. Amoreggiare = lepegâ, lepegòn. Trepâ, trepòn. I se pàrlan. Ampolla = l’anpulîna, e anpulîne. Anatra = a pàpua, e pàpue. L’âgna, e âgne. L’ànie, e ànie. ---tuffatrice = u ciunbìn, i ciunbìn. ---- marzaiola = a garganêlla, e garganêlle. Anca = a cöscia, e cösce. Anche = ascì. Ancόra = ancùn. Ancùa. De lungu. Àncora = l’àncua, e àncue. Andamento = l’àndiu, i àndii. Andare = andâ, andêtu, andâse. ---- a fondo = fundâ, fundòn, fundâse. ---- in barca = barchezâ, barchezòn, barchezâse. Andare = portâ vìa u belìn. Anelare = anelâ, anelòn. Anello = l’anéllu, i anélli. ---- applicato come maniglia = l’andalìn, i andalìn. ---- dell’asse del timone = l’agugiòttu, i agugiòtti fémine. ---- in ferro per tenere legati gli animali nella stalla = a bùggia, e bùgge. ---- della porta = u gàngau, i gàngai. Angelo = l’àngeu, i àngei. Angioma = a màccia de vìn, e màcce de vìn. Angolo esterno di un edificio = u cantu, i canti. U recantu, i recanti. ---- del fazzoletto = u pissu, i pissi. Anguilla = l’anghilla, e anghille. ---- piccola = u lüssu, i lüssi. Anguria = a sandìa, e sandìe. A patéca, e patéche. A sücca pateca, e sücche pateche. Anicino (biscotto all’anice) = l’anixìn, i anixìn Anima = l’ànima, e ànime. Animare = animâ, animòn, animâse. Animale = a béstia, e béstie. Animella = u lacéttu, i lacétti. Anitra (v.anatra) = a pàpua, e pàpue. L’ània, e ànie. L’âgna, e âgne. Annata = l’anâ, e anê. Annaffiare = scēguâ, scēguòn. Ēguâ, ēguòn. Annaffiatoio = a rigadêa, e rigadêe. Annaspare = anaspâ, anaspòn. Annebbiare = anebiâ, anebiòn, anebiâse. Annebbiato = anebiòn, anebiâ, anebiê, anebiê. Annegare = negâ, negòn, negâse. Anno = l’annu, i anni. ---- passato = l’annu pasòn, i anni pasê. Annodare = grupâ, grupòn, grupâse. Annoiare = nojâ, nojòn, nojâse. Scidiâ, scidiòn, scidiâse. Annusare = nazâ, nazòn. Oduâ, oduòn. Annuvolare = nivuî, nivuìu, nivuîse. Anurmale = anormale, anormali. Ansia = l’anscetê, e anscetê. Ansietà = l’anscetê, e anscetê. Ansimare = bufâ, bufòn. Anta = u scüu, i scüi. ---- di legno all’esterno della porta = u portéllu, i portélli. ---- interna della finestra = u scüu, i scüi. Antenati (gli) = i nostri véggi. Antica unità di misura di peso = u cantâ, i cantê. Antico = antìgu, antìga, antìghi, antìghe. Véggiu, véggia, véggi, végge. Antipatico = u refüùzu, i refüùzi. Anulare = u dìu, e dìe de l’anéllu. Anzi = ansci. Anzitempo = ansciténpu. Anzianotto = sciacaòttu, sciacaòtta, sciacaòtti, sciacaòtte. Ape = l’ava, e ave. Aperto = avèrtu, avèrta, avèrti, avèrte. Apertura = l’avertüa, e avertüe. ---- (patta) dei pantaloni = a spurtixöa, e spurtixöe. Appallottolare = abalotâ, abalotòn, abalotâse. Abalotolâ, abalotolòn, abalotolâse. Risâ, risòn, risâse. Appallottolato = risòn, risâ, risê, risê. Appannare = apanâ, apanòn, apanâse. Appannato = panìu, panìa, panìi, panìe. Apparecchiare = mette, mìsciu, métise tòa. Apparire = spuntâ, spuntòn. Appartamento = a cà,e chè. Appartenere = apartegnî, apartegnǜu. Appassionato = pasciunòn, pasciunâ, pasciunê, pasciunê. Appassire = peî, peìu, peîse. Pasî, pasìu, pasîse. Appassito = passu, passa, passi, passe. Peîu, peîa, peîi, peîe. Appena appena = issa issa (a). Appendere = pende, pendüu, péndise. Appesantire = apezantî, apezantîu, apezantîse. Appiattito = ciàttu, ciàtta, ciàtti, ciàtte. Appiccicoso = tachignu, tachigna, tachigni, tachigne. Applaudire = scialâ, scialòn. Appoggiare = pōsâ, pōsòn, pōsâse. Apprensione = aprensciùn, aprensciùi. Approfittare = prufitâ, prufitòn, prufitâse. Appuntamento = u puntéllu, i puntélli. L’apuntaméntu, i apuntaménti. Appuntito = puntüu, puntüa, puntüi, puntüe. Aprile = arvî. Avrî. Aprire = arvî, arvèrtu, arvîse. Drovî, drovìu, drovîse. Aquila = l’àquila, e àquile. Aquilone = a cumêta, e cumête. Aragosta = l’aragusta, e araguste. Arancia, arancio = u scitrùn, i scitrùi. Arare = aâ, aòn. Lauâ, lauòn. Aratro = l’aòn, i aê. L’aròn, i arê. U laû, i laûi. Arazzo = l’arassu, i arassi. Arcata = l’otta, e otte. Archibugio = archebüxu, archebüxi. Archivolto = a suttaòtta, e suttaòtte. A truìna, e truìne. Arciere = l’arsê, i arsê. Arcivescovo = l’arcivescuvu, i arcivescuvi. Arco = l’arcu, i archi. Arcobaleno = l’archensê, i archensê. Arcolaio = u ghindu, i ghindi. Ardente = fugûzu, fugûza, fugûzi, fugûze. Ardentemente = fugüzaménte. Ardesia = lavagna. Ardire = incalâ, incalòn. Ardî, ardìu. Ardito = ardìu, ardìa, ardìi, ardìe. Ardore = ardû. Ardure. Area sottomarina a 7-8 metri di profondità = a crena, e crene. Arenare = stracuâ, stracuòn, stracuâse. Aenâ, aenòn, aenâse. Arenoso = arenûzu, arenûza, arenûzi, arenûze. Argano = l’àrganu, i àrgani. Argilla = a pâta, e pâte. Argine = a zina, e zine. Argonauta (mollusco) = a capelàna, e capelàne. Aria = l’àia, e àie. ----- tiepida = l’aén, i aén. Arido = arsu, arsa, arsi, arse. Aringa = l’aéngu, i aénghi. L’arenga, e arenghe. ---- affumicata = l’aéngu afümigòn, i aénghi afümighê. Armadio = l’armàiu, i armài. U guardarôba, i guardarôbe. --- con specchio = u guardavì, i guardavì. Armare = armâ, armòn, armâse. Armonia = l’armunia, e armunie. Armonica a bocca = a sönétta, e sönétte. Arnese = l’arnêze, i arnêzi. ---- per cardare la lana = a cavèa, e cavèe. ---- per impagliare le sedie = a sgorbia, e sgorbie. ---- per pulire il camino = a pigna, e pigne. ---- da cucina = u trenpê, i trenpê. Arpione = u gànganu, i gàngani. L’arpiùn, i arpiùi. --- -per la pesca = u fugu, i fughi. A fùxina, e fùxine. Arrabbiare = infutâ, infutòn, infutâse. Inversâ, inversòn, inversâse. Magunâ, magunòn, magunâse. Ragiâ, ragion, ragiâse. Arrabbiato = inversu, inversa, inversi, inverse. Ragiòn, ragiâ, ragê, ragê. Arraffare = rafâ, rafòn. Arrampicare = ranpinâ, ranpinòn, ranpinâse. Arredamento = aredaméntu. Arricciare = risâ, risòn, risâse. Arisâ, arisòn, arisâse. Arricciato = arinsinîu, arinsinîa, arinsinîi, arinsinîe. Rinsinîu, rinsinîa, rinsinîi, rinsinîe. Arridatoio = u tiànte d’avaîa, i tiànti d’avaîa. Arrivare = rivâ, rivòn. Arroganza = prezümìn. Arrostire = rustî, rustìu, rustîse. Arrosto = u rostu, i rosti. Arrotino = u mulìtta, i mulìtti. Arrugginire = rüzinî, rüzinìu, rüzinîse. Arsella = a patèlla, e patèlle. Arsenale = u ciantê, i ciantê. Arsura = l’arsüa, e arsüe. Arteria = l’arteîa, e arteîe. Articolo = l’artìculu, i artìculi. Artigiano = l’artexiàn, i artexèn. ---- che lavora il marmo = u marmâ, i marmê. ---- ambulante che fabbrica e ripara recipienti di rame = u magnìn, i magnìn. Arzillo = arzillu, arzilla, arzilli, arzille. Fùrfuu, fùrfua, fùrfui, fùrfue. Furfu, furfa, furfi, furfe. Ascella = a sutabrassa, e sutabrasse. Ascensione = sensiùn. Ascesso = a pistéma, e pistéma. L’ascèssu, i ascèssi. Asciugamano = u sciügamàn, i sciügamèn. A picagétta, e pigagétte. A pücagétta, e pucagétte. Asciugamano con le frange = u macramè, i macramè. Asciugare = sciügâ, sciügòn, sciügâse. Asciutto = sciütu, sciüta, sciüti, sciüte. Asciutto = seccu, secca, secchi, secche. Ascondere = ascùnde, ascùsu, ascùndise. Asidòru = accidenti. Guarda un po’. Asilo = l’azìlu, i azìli. Asino = l’âze, i âxi (âzi). Asina = a soma, e some. Asinello = l’azenéttu, azenétti. Assistenza = asisténsa. Asola = a gasétta. e gasétte. Asparago = u spàragu, i spàraghi. Asperità = l’asperitê. Aspettare = spētâ, spētòn, spētâse. Aspirante = aspirante. Aspirazione = l’aspirasiùn, e aspirasiùi. Aspo = u bìndulu, i bìnduli. Aspro = âgru, âgra, âgri, âgre. Assaggiare = tastâ, tastòn. Assazâ, assazòn. Assaggiatore di vino = u tastavìn, i tastavìn. Assaggio = l’asazzu, i asazzi. Asse = a tôa, e tôe. ---- spalmato di sego su cui si fa scivolare la barca = u paòn, i paê. U pagiö, i pagiö. Assedio = u broccu, i brocchi. Assente = asénte. Assenzio = l’assensiu. Assessore = l’asesû, i asesûi. Assetato = peîu, peîa, peîi, peîe. (ho una gran sete = a gh’ò ‘na peîa). Assillo = l’ascìllu, i ascìlli. Assiolo = u ciō, i ciō. Assistente = ascisténte, ascisténti. Associazione= l’asuciasiùn, e asuciasiùi. A cungréga, e cungréghe. Assomigliare = parê, parsciǜu, parêise. Sumegiâ, sumegiòn, sumegiâse. Assorbire = sciurbî, sciurbìu. Assordare = insurdî, insurdìu, insurdîse. Assuefatto = söfêtu, söfêta, söfêti, söfête. Assumere delle arie = ringalüsìse. Asta = l’asta, e aste. Bastùn da bandêa. ---- del pesce = a dîta, e dîte. ---- della vela a tarchia = a strüsa, e strüse Astice = u lungubardu, i lungubardi. Astuto = bicciu, biccia, bicci, bicce. Astuzia = a maìssia, e maìssie. Atmosfera = atmusfêra. Atroce = atrùse, atrùsi. Attaccabrighe = u ciantagràne, i ciantagràne. U ciantarugne, i ciantarugne. Attaccapanni = l’ométtu, i ométti. Attaccare = atacâ, atacòn, atacâse. Attaccaticcio = tachìgnu, tachìgna, tachìgni, tachìgne. Attanagliare = tenagiâ, tenagiòn. Attendere = aténde, atézu. Attento = aténtu, aténta, aténti, aténte Atterrare = aterâ, ateròn. Attesa = l’atêza, e atêze. Attirare = atiâ, atiòn, atiâse. Attizzare = tisunâ, tisunòn. Attorcigliare = ingögî, ingögîu, ingögîse. Intortugnâ, intortugnòn, intortugnâse (v.arc.). Attorno = in gìu. Attrarre = tiâ, tiòn, tiâse. Attratto = tiòn, tiâ, tiê, tiê. Attrattiva = atratîva, atratîve. Attraversare = traversâ, traversòn, traversâse. Attrezzo = l’atràssu, i atràssi. ----di legno che serviva per la tessitura della canapa = a taravella, e taravelle. ---- per muratori che serve per lisciare l’intonaco = a rigamanéggia. ---- per fare le cialde dolci = a negêa, e negêe. ---- per stringere i legacci dei fasci di fieno = l’arsigiùn, i arsigiùi. Attuale = atuâle. Aùa. Aûa. Augurare = prelüxe, prelüxìu, prelüxise ( v. arc.). Augurare = Augürâ, augüròn, augürâse. Auguri = prelüxi. Augüri. Aumentare = aumentâ, aumentòn, aumentâse. Aurora = l’arba, e arbe. Austro (vento da sud) = u mezugiùrnu. Autobus = tranbalêra. Autunno = l’autünnu, i autünni. Avannotto di sardina = u gianchéttu, i gianchétti. Avannotto di sardina = u bellifìn, i bellifìn. Avanti = avanti. Tüttu ûtra (v.arc.) Avantieri = l’ātréi. Avanzare = crésce, cresciüu, créscise. Vansâ, vansòn, vansâse. Avanzo = l’avansu, i avansi. ---- di mattoni = u zéttu. ---- di candela = u muchéttu, i muchétti. Avaria = l’avaîa, e avaîe. Avariato = avaiòn, avaiâ, avaiê, avaiê. Avaro = u pigöggiu, i pigöggi. L’avarùn, i avarùi. U caìstia, i caìsti. Avena = a biàva Avere = avê, avüu. ---- diritto in casa altrui = pendézza (avê ‘na pendézza). ---- freddo = avê, avüu ‘na zizibâ. ---- fretta = avê, avüu füga ---- l’influenza = avê, avüu a filòssera. ---- riguardo = dâ, dêtu, dâse a mente. ---- sapore = avê, avüu güstu. ---- una sen sazione sgradevole = scunfrizze. ---- autorità = cuntâ, cuntòn. Avere cura = dâ recàttu. Averla = a cajùrnia, e cajùrnie. ---- capirossa = a cajùrnia frachetina. Avido = ingurdu, ingurda, ingurdi, ingurde. Avveduto = precacìn, precacina, precacìn, precacine. Avvelenare = invelenì (invelenâ), invelenòn, invelenâse. Avvenimento = aveniméntu. Avversione = a nïa, e nïe. Avviare = inandiâ, inandiòn, inandiâse. Avvicinare = vixinâ, vixinòn, vixinâse. Arenbâ, arenbòn, arenbâse. Renbâ, ranbòn, renbâse. Avvilito = cuàcciu, cuàccia, cuàcci, cuàcce. Avvilito = muccu, mucca, mucchi, mucche. Avvio = l’àndiu, i àndii. Avvisare = vizâ, vizòn, vizâse. Avvizzito = passu, passa, passi, passe. Avvocato = l’avucatu, i avucati. Avvolgere = ingögî, ingögîu, ingögîse. Azzeccare = inbrocâ, inbrocòn. Azzuffare = brivâ, brivòn, brivâse. B Babbeo = u ciùllu, i ciùlli. Bacca dei platani = a cucàlla, e cucàlle. Baccalà = u bacalà, i bacalà. Baccano = u ramadàn, i ramadàn. U burdèllu, i burdèlli. Baccello = a téga, e téghe Bacchettare = bachetâ, bachetòn Baciare = bāxâ, bāxòn, bāxâse Bacino navale = u basì, i basì Bacio = u bâxu, i bâxi. ---- sulla guancia accompagnato da un leggero pizzicotto = a bacìcula, e bacìcule. Bacetto = baxéttu, baxétti. Bacino = u baxìn, i baxìn. Baciamano = u baxamàn. Baciucchiare = baüsâ, baüsòn. Baco da seta = u cuchéttu, i cuchétti. Badilata = bainâ, bainê. Badile = u baìn, i baìn. A pàa, e pàe. Baffo = u barbixu, i barbîxi. U mustàsciu, i mustàsci. Bagaglio = u bagàggiu, i bagàggi. Bagnante = u bagnànte, a bagnànte, i bagnànti, e bagnànte. Bagnare = bagnâ, bagnòn, bagnâse. Bagnato = bagnòn, bagnâ, bagnê, bagnê. Bagno = u bagnu, i bagni. Baita = a bâita, e bâite. Balbettare = barbutâ, barbutòn. Chechezâ, chechezòn. Balbuziente = u barbuttu, i barbutti. Baldanza = baldànsia. Balera = a balera, e balere. Balia = a mama, e mame. Ballare = balâ, balòn. Ballatoio = u balaù, i balaùi. Ballerina = a pissa, e pisse. A balaìna, e balaìne. ---- (uccello) = a balaìna, balaìne. Ballista = gunfiagàgge. Ballo = u ballu, i balli. Balletto = u baléttu, i balétti. Balsamo = u bàrsamu, i bàrsami. Balzo = u buttu, i butti. Bambino = u matéttu, i matétti, a matétta, e matétte. ---- che vuole le moine = u grecùzu, a grecüza, i grecùzi, e grecüze.---- curioso = u nastüzìn, a nastüzìna, i nastüzìn, e nastüzìne. ---- ficcanaso = u petüssu, a petüssa, i petüssi, e petüsse. ---- piccolo = u matetìn, a matetîna, i matetìn, e matetîne. U ninnu, a ninna, i ninni, e ninne. ---- vivace = u bìndulu, a bìndula, i bìnduli, e bìndule. ---- che parla sempre = a lenguétta, e lenguétte. Bambola = a banbòccia, e banbòcce. ---- di stoffa = u pupùn, i pupùi de pessa. Banana = a bananna, e bananne. Bancaccia = a bancassa, e bancasse Banco = bancu. ---- grosso per la vendita = u mustàdû, i mustàdûi. Banda = a banda, e bande. ---- musicale (folcloristica) = a catübba, e catübbe. Banderuola = a ventuélla, e ventuélle. ---- (fig.) = u virabandéa, i virabandée. Bandiera = a bandéa, e bandée. Bandoliera = a banduêa, e banduêe. Bandolo = u câvu, i câvi. Baracca = a baracca,e baracche. Baraccone = u baracùn, i baracùi. Baraonda = u rebǜ, i rebì. Barattare = bātâ, bātòn. Barattolo = a lamma, e lamme. U taru, i tari. ---- di latta = a tolla, e tolle. Barba = a barba, e barbe. ---- a punta = u pissu, i pissi. Barbetta = u piséttu, i pisétti. Barbabietola = a gérâva, e gérâve. Barbagianni = u barbagianni, i barbagianni. U dügu, i düghi. Barbiere = u barbê, i barbê. Barbo = u bàrbu, i bàrbi. Barca = a barca, e barche. Barchetta = a barchétta, e barchétte. ---- di S. Pietro (medusa) = a scarpétta, e scarpétte da Madonna. Barcone = u barcùn, i barcùi. Barcollare = barchezâ, barchezòn Bardino Nuovo = Bardino Nuovo. Bardino Vecchio = Bardìn Véggiu. Bargiglio = u barbaòcciu, i barbaòcci Barilaio = u barilâ, i barilê. U butâ, i butê Barile = u barì, i barì. Barilotto = u caratéllu, i caratélli. U quàrtu, i quàrti. U barilòttu, i barilòtti. Barlume = u barlǜmme. Barroccio = u biròcciu, i biròcci. Basco di lana dei pescatori = a paélla, e paélle. Basilico = u baxeicò. Basso = bassu, bassa, basse, bassi. ---- di statura = picìn, picìna, picìn, picìne. Bastare = bastâ, bastòn. Bastimento = u barcu, i barchi. Bastingàggio della barca = a tôa de bordu, e tôe de bordu. Bastione = u bastiùn, i bastiùi. Basto = u bastu, basti. Bastonare = bastunâ, bastunòn, bastunâse. Picâ, picòn, picâse. Bastonata = a bacâ, e bachê. Bastone = u baccu, i bacchi. ---- per girare la polenta = u canéllu, i canélli. Battaglia = a batàggia, e batàgge. Battaglio = u batàggiu, i batàggi. --- della porta = a landa,e lande. Battaglione = u battagiùn, i battagiùi. Battere = batte, batǜu, bàttise. Picâ, picòn, picâse. ---- le ciglia = parpelâ, parpelòn. ---- sull’acqua = pistâ, pistòn u mâ cû badâju. Battesimo = u batézzu, i batézzi. Battezzare = batezâ, batezòn, batezâse. Batticarne = u battecarne, i battecarni. Batticuore = batticö Battito = u bàttimu, i bàttimi. Battola (strumento sonoro) = a trabàccula, e trabàccule. Battuta di caccia = a batüa, e batüe. Baule = u baüllu, i baülli. Bauletto = u baüléttu, i baülétti. Bava = a scciümàssa, e scciümàsse. Bavaglino = u bavaéttu, i bavaétti. Bavetta (linguina arrotolata a nido) = a rella, e relle. Bavosa (pesce) = a cicibécca, e cicibécche. Beccaccia = a becassa, e becasse. Beccaccino = u becasìn, i becasìn. Beccafico = u pittafighe, i pittafighi. Beccare = pitâ, pitòn, pitâse. Beccheggiare = bechezâ, bechezòn. Becchime per galline = a mundüggia. Becchino = u becalìn, i becalìn. U becamòrtu, i becamòrti. Becco = u béccu, i bécchi. Beccuccio = u bucaìn, i bucaìn. Befana = a befâna, e befâne. Belare = beâ, beòn. Belle maniere (di) = u gaibòn. Bellezza = a beléssa, e belésse. Bellimbusto = u batǜzu, i batǜzi. Bello = bèllu, bèlla, bèlli (bèi), bèlle. Bell’uomo (al vocativo significa signore) = bellòmmu. Bel tipo = fîgu. (sei proprio un ----) = ti séi propriu ün bèllu fîgu. Bel tipino = fighétta. (sei un ----) = ti séi ‘na bèlla fighétta. Benda per fasciature = a binda, e binde Bene = u macumâ. U bén. Benedetto = benétu, benéta, benéti, benéte. Benedire = benedî, benedìu. Benefattore = u benefatû, a benefatrice, i benefatûi, benefatrici. Benevolenza = benevulénsa. Beni = a rôba, e rôbe. Bere = bêve, bevüu, bévise. ---- a garganella = bêve, bevüu, bévise a gargatìn. ---- molto. ---- rumorosamente. ---- smodatamente (detto del cane) = lapâ, lapòn, lapâse. Bergamotto = bergamotta. Bernoccolo = u babòllu, i babòlli. U bòrlu, i bòrli. Berretto = a berétta, e berétte. Berretto a calza di lana = u gàzzu,i gàzzi. Bersagliere = u ciümasin, i ciümasìn. U bersaglié, i bersaglié. Bestemmiare = giastemâ, giastemòn. Bestia = a béstia, e béstie. Bettola = l’ostâìa, e ostâìe. L’ostêìa, e ostêìe. A lucanda, e lucande. A tratuîa, e tratuîe cu-u dormî. Biada = a biàva. Bianchetti = i belifìn. I gianchétti. Biancore = u giancûre. Bianco = giàncu, giànca, giànchi, giànche. Biascicare le parole = giasciâ, giasciòn. Bicchiere = u gòttu, i gòtti. Bicchierino = u gotìn, i gotìn. ---- da liquore = u gotìn, i gotìn da rùzoliu. Bidonata = a ciavàdda, e ciavàdde. Bidone = u bidùn, i bidùi. Bietola = a gêa, e gêe. Bighellonare = berlengiâ, berlengiòn. Bigio = bardu, barda, bardi, barde. Biglietto = u bigéttu, i bigétti. Bigoncia = u gaòssu, i gaòssi. Bigotta = a beghina, e beghine. Bilancella (imbarcazione) = a baransèlla, e baransèlle. Bilancia = a baànsa, e baànse. Bilancio = u bilanciu, i bilanci. Bilia = a bìggia, e bìggie. A boccétta, e boccétte. A balétta, e balétte. ---- di vetro = a vedrolla, e vedrolle. Bimbo paffutello che giocando cade = u rübatìn, i rübatìn. Binario = a culissa, e culisse. Bindolo = u bindulu, i binduli. Binocolo = u binòculu, i binòculi. Biondo = biùndu, biùnda, biùndi, biùnde. Birichino = u balilla, i balilla. Birillo = a bìggia, e bìggie. Birra = a bîra, e bîre. Biscia = a biscia, e bìsce. ---- d’acqua dolce = u bisciùn, i bisciùi. Biscaglina = biscaggìna. Biscotto = u bescöttu, i bescötti. ---- all’anice = l’anixìn, i anixìn. Bisnonno= u bisnonnu, a bisnonna, i bisnonni, e bisnonne. Bisnonno = l’âvu, l’âva, i âvi, e âve. Bisogno (aver) = fâ lögu, fêtu lögu, fâse lögu. Bisogno = u bezögnu, i bezögni. Bistecca = a bistécca. ---- con l’osso = a custigiöa, e custigiöe. Bisticciare = ratelâ, ratelòn, ratelâse. Bizzeffe (a) = rüdéu (a). Blocco = u bloccu, i blocchi. Blu = u blö. Boato = u boatu, i boati. Bocca = a bucca, e bucche. Boccaccia = a bucassa, e bucasse. Boccale = l’àmua, e àmue. U gottu, i gotti cu a manéggia. Boccanera = a bucca negra, e bucche negre. Boccata = a bucâ, e buchê. A guâ, e guê. Boccetta per il profumo = u bunbuìn, i bunbuìn. A butigétta, e butigétte du prufümmu. Bocchino = u bucaìn, i bucaìn. U buchìn, i buchìn. Bocciolo = u pummu, i pummi. Boccone = u bucùn, i bucùi. Bocconcino = u bucuncìn, i bucuncìn. ---- avvelenato = u bucunéttu, i bucunétti. Boga = a bûga, e bûghe. Boissano = Buisàn. Bollicina di sapone = a buffa, e buffe. Bollire = bugî, bugìu. Bollo = u bùllu, i bùlli. Bomboniera = a bunbunêa, e bunbunêe. Bonaccia = a bunàssa. ---- completa = a bunàssa cippa. A bunàssa giànca. Borbottare = mugugnâ, mugugnòn. Rangugnâ, rangugnòn. Barbutâ, barbutòn. Bordeggiare = burdezâ, burdezòn. Bordello = u burdèllu, i burdèlli. U cazìn, i cazìn. Bordo = u bòrdu, i bòrdi. ---- della fossa che si scava attorno all’albero per irrigarlo = a zina, e zine. Borghetto S. S. = Burghéttu. Borgio Verezzi = Borzi Veéssi Borgo = u burgu, i burghi. Borragine = a burâxe, e burâxi. Borsa = a bursa, e burse. ---- di stoffa chiusa con un cordone = u sacanò, i sacanò. ---- per la spesa = a sporta, e sporte. Borsellino = u burselìn, i burselìn. U bursìn, i bursìn. Borsetta = a bursétta, e bursétte. Boscaglia = boscàggia. Boscaiolo = u boscaiö, i boscaiö. U cabanê, i cabanê. Bosco = u bòscu, i bòschi. Boschetto = u boschéttu, i boschétti. Botta = a patta, e patte. Bottaccio = u turlu nustròn, i turli nustrê. Bottaio = u butâ, i butê. U barilâ, i barilê. Botte = a butte, e butti. ---- tagliata a metà = u butassu, i butassi. Bottega = a bütéga, e bütéghe. Bottegaio = u bütegâ, i büteghê. Bottiglia = a butìggia, e butìgge. Bottiglietta = a butigétta, e butigétte. Bottiglione = u butigiùn, i butigiùi. Bottone = u puméllu, i pumélli. Bovaro = u böê, i böê. Bozza (cavo) = a bossa, e bosse. Bracalone = perdibrâghe. Bracciale = u brassâ, i brassê. ---- per il gioco con la palla di cuoio = u brasâ, i brasê. Bracciata = a brasâ, e brasê. Braccio = u brassu, i brassi. Braccia = e brassa. Braccio portante della macina del mulino = u menaû, i menaûi. Brace = a brâxe, e brâxi. Braciere = u braxê, i braxê. A brāxêa, e brāxêe. ---- per scaldarsi = u tanùn, i tanùi. Braciola = a cutulétta, e cutulétte. Bramare = bramâ, bramòn. Bramosia = bramuzìa. Branco = u mǜggiu, i mǜggi. U brancu, i branchi. ---- di animali = a ströppa, e ströppe. ---- di pesci irretito in massa = u matû, i matûi. Branzino = u luàssu, i luàssi. Bravo = bravu, brava, bravi, brave. Bravaccio = u büllu, i bülli. Bravura = a bravüa. Bretella = a bertèlla, e bertèlle. Brezza = a bréssa, e brésse. ---- marina = l’arbaxîa. ----di mare = a bréssa de mâ. ---- di terra = a bréssa de têra. Bricco = u briccu, i bricchi. ---- per il latte = u pottu, i potti. ---in cui si prepara la cioccolata = a ciculatêa, e ciuculatêe. Briciola = a fregüggia, e fregügge. ---- dei dolci = a fregügétta, e fregügétte. Briciolina = u fregügìn, i fregügìn. Briga = a brega, e breghe. Brigadiere = u bregadê, i bregadê. Brigante = u bregante, i breganti. Brigantino = u bregantìn, i bregantìn. Brillare = lüxî, lüxìu. Brina = a brina. Brinata = brinàdda. Brivido = u surissu, i surissi. ---- di freddo = u freduìn, i freduìn. Brizzolato nei capelli = grîxu, grîxa, grîxi, grîxe. Brodo = u bròddu, i bròddi. ---- di carne ristretto = u cunsümòn, i cunsümê. ---- di castagne = a zutta. ---- di trippe = a sbîra, e sbîre. Brodino = u brodìn, i brodìn. Brodetto = u brodéttu, i brodétti. Brodaglia = a brodàggia, e brodàgge. Brontolare = mugugnâ, mugugnòn. Brontolio = u mugùgnu, i mugùgni. Brontolone = u mugugnùn, a mugugnùna, i mugugnùi, e mugugnùne Bronzo = u brùnzu, i brùnzi. Bruciacchiare = scutizâ, scutizòn. Bruciare = brüxâ, brüxòn, brüxâse. Bruciare leggermente = strinâ, strinòn, strinâse. Bruciatura = a brüxaüa, e brüxaüe. Bruciato = brüxòn (brüxòu), brüxâ, brüxê, brüxê. Bruciore = u brüxû, i brüxûi. ---- di stomaco = u brüxû de stömigu. ---- di gola = u raspìn, i raspìn. Bruco = a rüa, e rüe. Brufolo = a brìgua, e brìgue. Brughiera = a brüghêa, e brüghêe. Brumeggiare = brümezâ, brümezòn. Brumeggio = u brümézzu, i brümézzi. Bruno = brün, brüna, brüni, brüne. Bruscolo = a pûe, e pûe. Bruscoletto = u fregügìn, i fregügìn. Brusio = u burbùggiu, i burbùggi. Brutto = brüttu, brütta, brütti, brütte. Sussu, sussa, sussi, susse. Bubbola = a cacamélla, e cacamélle. Bucare = garbâ, garbòn, garbâse. Bucato = garbòn, garbâ, garbê, garbê. Bucato = a bügâ, e büghê. U bügòn, i büghê. Buccia = a scòrsia, e scòrsie. A pelle, e pelli. Buco = u garbu, i garbi. U pertüxu, i pertüxi. ---- scavato da un animale = a gargàntua, e gargàntue. Budella = a bêla, e bêle. ---- di animale = a trippa, e trippe. ---per sanguinaccio = u grespùn, i grespùi. Budino = u bunéttu, i bunétti. Bue = u bö, i bö. Buffetto = a bacìcula, e bacìcule. Bugia = a bōxîa, e bōxîe. A balla, e balle. Bugia (dolce) = u crùstulu, crùstuli. Bugiardo = u bōxàrdu, a bōxàrda, i bōxàrdi, e bōxàrde. Bugliolo = u bigiö, i bigiö. Buio = u scǜu Bullo = u büllu, i bülli Buonasera = bunaséia Buongiorno = bungiùrnu Buon modo = gàibu Buono = bun, buna, bui, bune Burattino = u mariunéttu, i mariunétti Burrasca = a bürasca, e bürasche. ---- di tramontana violenta e improvvisa = a buriâna, e buriâne. Burro = u bitìru, i bitìri. Bussare = picâ, picòn, picâse. Picâ a porte. Bussola = a bìsciua, e bisciue. A bùsciua, e bùsciue. Bustaio (ortopedico che fa i busti) = u büstâ, i büstê. Buttafuori = arbutàn (v.arc.) Buttare =caciâ, caciòn, caciâse. Buttare le reti =caciâ, caciòn, caciâse e réi. C Cabina = a gabina, e gabine. Cacciare = caciâ, caciòn, caciâse. Caccola = a càcua, e càcue. Cacciatore = u cacciòu, i cacciòi. U caciaû, i caciaûi. Cacciavite = a madrevîa, e madrevîe. Catasto = cadastru (v.arc.). Cadente = cazénte. Cadere = cazze, cazǜu (chêtu). Pigiâ in creppu, pigiòn in creppu Cadere dall’alto = ciunbâ, ciunbòn. Cazze da-u fümê, cazǜu dau fümê. Cadere (capelli, foglie, etc.) = cruâ, cruòn. Cadreghino = u cadreghìn, i cadreghìn. Caduta = trasunâ. È caduto per terra = u l’à pigiòn ‘na strasunâ pé têra. Caduto = chétu, chéta, chéti, chéte. Caffè = u café, i café Caffettiera = u briccu, i bricchi (v.arc.). A cafetéa, e cafetée. Cagionare = caxunâ, caxunòn. Cagliare = quagiâ, quagiòn. Cagliato = aprêzu, aprêza, aprêzi, aprêze. Caglio = u quâgiu. Cagna = a cagna, e cagne. Cagnetta = a cagnétta, e cagnétte. Calabrone = u bagùn, i bagùi. U scaùn, i scaùi. Calafatare = cāfatâ, cāfatòn. Calafato = u cāfêtu, i cāfêti. Calamaio = u cāmâ, i cāmê. Calamaro = u cāmâ, i cāmê. A lulla, e lulle. ---- comune = u caamâ, i caamê. U tòtanu, i tòtani. Calare = calâ, calòn, calâse. ---- le reti = caâ, caòn, caâse. Calcagno = a garétta, e garétte. U carcàgnu, i carcàgni. Calce = a cāsîna, e cāsîne. Calcina = a cāsìna, e cāsìne. Calcestruzzo = u batümme, i batümmi. Calcinacci = u zéttu. Calcinaccio = u câsinàssu, i câsinàssi. Calcio = u câsu, i câsi. Calcolosi = u mâ da prìa. Caldaia = a cādéa, e cādée. Caldana = a cādâna, e cādâne. Caldarrosta = a rustìa, e rustìe. Calderaio = u magnìn, i magnìn. Caldo = câdu, câda, câdi, câde. Calendario = l’armanaccu, i armanacchi. U lünâju, i lünâi. U calendâju, i calendâi. Calesse = u birocìn, i birocìn. Calizzano = Caisàn. Callo = u dügnùn, i dügnùi. U callu, i calli. Calmare = calmâ, calmòn, calmâse. Calma di mare con cielo coperto = a macaja. Calmo = carmu, carma, carmi, carme. Calore = u calure, i caluri. Calpestare = pestegâ, pestegòn. Sanpetâ, sanpetòn. Calvo = peòn, peâ, peê, peê. Calza (da uomo e da donna) = a cāsétta, e cāsétte. Calzino = u casetìn, i casetìn. Calzolaio = u caigâ, i caighê. U scarpâ, i scarpê. Cambiare = scangiâ, scangiòn, scangiâse. Cambiare le piume = reciümâ, reciümòn, reciümâse. Cambiato idea (ha) = repentìu, repentìa, repentìi, repentìe. Cambiavalute = u bancaòttu, i bancaòtti. Cambio = u càngiu, i càngi. ---- di Cristi da parte dei confratelli = u stramüu, i stramüi. Camera = a stànsia, e stànsie. Cameriere = u sèrvu, i sèrvi. U cameê, i cameê. Cameriera = a sèrva, e sèrve. A cameêa, e cameêe. Camicia = a camîxa, e camîxe. Camicetta = a camixétta, e camixétte. Camino = u fümê, i fümê. Caminetto = u caminéttu, i caminétti. Camminare = caminâ, caminòn. Cammino = u camìn. Camomilla = a camamìlla, e camamìlle. Campagna = a canpagna, e canpagne. U scitu, i sciti. Campana = a canpana, e canpane. Campana (gioco) = u merdàssu, i merdàssi. Campanello = u canpanìn, i canpanìn. Campanaccio = u canpanàssu, i canpanàssi. Campanaro = u canpanâ, i canpanê. Campanile = u canpanìn, i canpanìn. Campare = canpâ, canpòn. Campo = u canpu, canpi. Campestre = u villerecciu, i villerecci. Campione = u canpiùn, i canpiùi. Canale = u canâ, i canê. ---- artificiale = u béu, i béi. Canapa = a càneva. A ghinêa. Canarino = u canarìn, i canarìn. Cancellare = scasâ, scasòn. Cancelliere = u canselê, i canselê Cancello = u cancèllu, i cancèlli. U cansèllu, i cansèlli.----di legno = u rastéllu, i rastélli. Candeggina = a puligrîna. Candela = a candéia, e candéie Candelabro = u candelàbbru, i candelàbbri. Candelaio = u candeâ, i candeê. Candeliere = u candeê, i candeê. ---- basso = a bōxîa, e bōxîe. Candelora (festa religiosa) = a Candeêa. Candidato = u candidòn, a candidâ, i candidê, e candidê. Candito = candîu, candîa, candîi, candîe. Cane = u càn, i chén. ---- da tartufi = u càn da trìfue, i chén da trìfue. Cagnolino = u cagnéttu, i cagnétti. Canestrello (dolce) = u canestréllu, i canestrélli. Canestro fatto con listelli di vimini = a cavagna, e cavagne. Canna = a canna, e canne. ---- da pesca = u siméllu, i simélli. Cannello per saldare = a canélla, e canélle. Canneto = u canêu, i canêi. Canniccio = u canìssu, i canìssi. Cannocchiale = u canociâle, i canociâli. Canovaccio = u canavàssu, i canavàssi. Cantare = cantâ, cantòn. Cantaro (unità di peso) = u cantâ, i cantê. Cantiere. ---- navale = u ciantê, i ciantê. Cantina = a cantina, e cantine. Canto = u cantu, i canti. Canto (di strada) = u cantu, i canti. Canto degli uccelli = u barbacìu, i barbacìi. Cantonata = a cantunâ, e cantunê. Cantoniere = u cantunê, i cantunê. Cantuccio nascosto = u recantu, i recanti. Canzonare = cugiunâ, cugiunòn. Canzone = a cansùn, e cansùi. Capace = bravu, brava, bravi, brave. Bun, buna, buni, bune. Capace = intrante, intranti. Capanna = a cabànna, e cabànne. Capanno = u bersò, i bersò. Capello = u cavéllu, i cavélli. Capezzolo = u caìn, i caìn. Capinera = a testanégra, e testenégre. Capire = capî, capìu, capîse. Capitano = u capitàn, i capitèn. ---- di bastimento = u patrùn, i patrùi. Capitare = capitâ, capitòn. Capo = u càu, i cài. Capo (chi comanda) = u cappu, i cappi Capodanno = u caudannu, i caudanni. Capofamiglia = u padrùn de cà, i padrùi de cà. Capofitto (a) = a testa e cü. Capogiro (ha un) = barlügâ (u l’à a testa). Capogiro = u giaméntu, i giaménti. U stranbaelùn, i stranbaelùi. Capolino = capulìn. Capostazione = capustasiùn, capistasiùi. Capovolgere = ruversâ, ruversòn, ruversâse. Inbōsâ, inbōsòn, in bōsâse. Cappellano = u capelàn, i capelèn. Cappello = u capéllu, i capélli. ---- a cilindro = a catübba, e catübbe. Cappero = u tàppanu, i tàppani. Cappone = u capùn, i capùi. ---- gallinella = u còfanu, i còfani. L’òrgana, e òrgane. A galinétta, e galinétte. ---- gordo = u testùn, i testùi. Cappotto = u pelisùn, i pelisùi. U capottu, i capotti. Cappuccio = u scapüssu, i scapüssi. ---- conico con fori, per bagnare a pioggia = a pigna, e pigne. Capra = a crâva, e crâve. A fê, e fê. A fé, e fé. ---- selvatica = a féne, e féne. Capretto = u cravéttu, i cravétti. Capriccio rumoroso = a landa, e lande. Capriccioso = mùsciu, mùscia, mùsci, mùsce. Capriola = a scunpatélla, e scunpatélle. Caprone = u béccu, i bécchi. Capruggine = a zina, e zine. Carabiniere = u carabinê, i carabinê. Carabottino = u carabutìn, i carabutìn. Caramella = a ciapelétta, e ciapelétte. ---- sferica di zucchero colorato = a cidùlla, e cidùlle. Carassio = u pésciu russu, i pésci russi. Carbonaio = u carbunìn, i carbunìn. Carbone = u carbùn, i carbùi. Carbonella = a carbunìggia. Carburo = carbûru. Carcere = a galéa, e galée. Carciofo = l’articiòcca, e articiòcche. ---- che si trova al centro della pianta = l’articiòcca mêstra. Cardare = desberî, desberìu. Cardâ, cardòn. Cardellino = u cardelìn, i cardelìn. Cardine = a mappa, e mappe. A vùngua, e vùngue. Carena = a caéna, e caéne. Carezza = a caéssa, e caésse. Carezzare = caesâ, caesòn. Caricare = carigâ, carigòn, carigâse. Caricare l’orologio (dare la corda) = Dâ a corda a-u relöîu. Carico = u càregu, i càreghi. Carie = a gargatta, e gargatte. Carino = caìn, caìna, caìn, caìne. Bèllu, bèlla, bèlli, bèlle. Carità = a caitê. Carne = a carne, e carni. ---- di manzo = u manzu, i manzi. Carneficina = u maxéllu, i maxélli. Carnevale = u carlevâ, i carlevê. Caro = càu, càa, cài, càe. Carota = a carotta, e carotte. ----- selvatica = a pastunàgge. Carpa = a carpa, e carpe. Carpino = a carpa, e carpe. U carpanéllu, i carpanélli. Carpione (in) = carpiùn (in). Carreggiata = a carezâ, e carezê. Carrettiere = u caretê, i caretê. U caradû, i caradùi. Carriola = a carétta, e carétte. ---- piana dei contadini = a baiàrda, e baiàrde. Carro = u câru, i câri. ---- agricolo = u tamagnùn, i tamagnùi. ---a pianale = u sciarabàn, i sciarabén. ---- a due ruote e due sponde u biròcciu, i biròcci. ---- matto = u câru mattu. ---- per il trasporto della sabbia = u tunbarèllu, i tunbarèlli. Carretto = u caréttu, i carétti. Carrozza = u sciarabàn, i sciarabén. ---- pubblica = a tranbalêra, e tranbalêre. Carruba = a carubba, e carubbe. Carrucola = a tàggia, e tàgge. Carta = a carta, e carte. U papê, i papê. ---- assorbente = a cartasciüga, e cartesciüghe. A carta sciüga, e carte sciüghe. ---- igienica = u papê da cü. ---- da gioco priva di valore = u frillu, i frilli. ---- velina = u papê de séa, i papê de séa. ---- moschicida = papê da musche. ---- vetro = a carta vréddu, e carte vréddu. Cartina = u papetìn, i papetìn. Cartaio = u papeâ, i papeê. Cartella = a cartèlla, e cartèlle. ---- per la scuola = a sachétta, e sachétte. Cartello = u cartéllu, i cartélli. Cartiera = a cartêa, e cartêe. U defìssiu, i defìssi. Cartoccio = a papeà, e papeè. Cartolaio = u cartâ, i cartê. Cartoleria = a cartâ, e cartê. Cartone = u cartùn, i cartùi. ---- contenente merce varia = a papeà, e papeè. Casa = a cà, e chè. ---- di piacere = u cazìn, i cazìn. U burdèllu,i burdèlli. Casetta = a cazétta, e cazétte. ---- in legno = a baracca, e baracche. Casaccio = a bréttiu. A vernéu. Casalinga = a donna de cà, e donne de cà. Casato = u cazàddu, i cazàddi. U cazàtu, i cazàti. Casereccio = cazarécciu, cazaréccia, cazarécci, cazarécce. Casolare = u cazòttu, i cazòtti. U cazìn, i cazìn de canpagna. ---nei boschi = u técciu, i técci. Cassa = a càscia, e càsce. Cassaforte = a cascétta (e cascétte) de palanche. Cassetta = a cascétta, e cascétte. ---- contenente preziosi = a bìsciua, e bìsciue. ---- del carro = u casciòttu, i casciòtti. ---- per trasporto frutta = u platò, i platò. Cassapanca = a casciabanca, e casciabanche. Casseruola = a casaòlla, e casaòlle. Cassetto = a càntia, e càntie. A càntua, e càntue. Cassone = u casciùn, i casciùi. ---- per conservare le castagne = a banca, e banche. Castagna = a castagna, e castagne. Castagne seccate al forno = e vegétte. Castagnaccio = u castagnassu, i castagnassi. Castagno = u castagnu, i castagni. Castagnola = a castagnétta, e castagnétte. U ruscìn, i ruscìn. Castagnola (fungo) = a castagnöa, e castagnöe. Castello = u castéllu, i castélli. Castelletto= u casteléttu, i castelétti. Castrato = castròn, castrê. Casupola di campagna = u técciu, i técci. Catafalco = u catafàrcu, i catafàrchi. Cataplasma = inciastru de semensa de lin. Catasta = a pilla, e pille. Catasto = u catastu. Catena = a cadêna, e cadêne. Catenina = a cadenétta, e cadenétte. Catenaccio = u cadenàssu, i cadenàssi. U fêru mortu, i fêri morti. Catetere = a canétta, e canétte. Catino = u basì, i basì. Catrame che si deposita sulle spiagge = a moca. Cattedra = u mustàdû, i mustàdûi. Cattivo. ---- di persona = grammu, gramma, grammi, gramme. ----- pagatore = ciantapuffi. ---- umore = e patùrnie. Causa = u debà, i debè. Cavaliere = u cavagliêre, i cavagliêri. ---- del lavoro = cavagliêre du travàggiu. ---- servente = cavagliè servè. Cavallo = u cavallu, a cavalla, i cavalli, e cavalle. Cavalocchio = u massaprève, i massaprèvi. U pistùn, i pistùi. U masabéccu, i masabécchi. Cavalluccio (a) = cavalìna (a). Cavatappi = u tiabisciùn, i tiabisciùi. Cavedano = u cavedânu, i cavedâni. U scagnùn, i scagnùi. Caverna = l’arma, e arme. Cavia domestica = u porchìn, i porchìn d’India. Caviglia = a cavìggia, e cavìgge. Cavità = a gargatta, e gargatte. Cavo = u cavu, i cavi. A bossa, e bosse. A drissa, e drisse. ---per tirare la barca = a parmèa, e parmèe. Cavolo = u còu, i còi. ---- cappuccio = u garbüxu, i garbüxi. ---- cappuccio ripieno = u garbüxu farsìu (u prêve). Cazzuola = a casöa, e casöe. Ce (non ce n’è) = ghe (u nu ghe n’è). Ceci = i cêxi. Cedere = cedde, cedǜu. Chitâ, chitòn. Cedro = u seddru. i seddri. Cefalo = u müzu, i müzi. Cefalo di fondo = u müzu masùn, i müzi masùi. Ceffo = a ghigna, e ghigne. U griffu, i griffi. Ceffone = a mascâ, e maschê. U mascùn, i mascùi. U lordùn, i lordùi. Celibe = u fantìn, i fantìn. U zuénu, i zuéni. Cella = a prexùn, e prexùi. Celle Ligure = Sélle.. Cembalo = u tanburlìn, i tanburlìn. Cemento = u ciüméntu, i ciüménti. Cena = a séna, e séne. Cenare = senâ, senòn. Cencio (dolce) = u crùstulu, i crùstuli. Cencio = a strassa, e strasse. Ceneraccio (telo grossolano su cui si versa il ranno) = u cuàu. Cenere = a sénne, e sénne. Ceneri (le) festa religiosa = e Sénei. Cenno = u segnu, i segni. Centesimo (moneta). u cittu, i citti. Centimetro = u cittu, i citti. Centina delle barche = a stramanêa, e stramanêe. Cento = séntu. Centro = u centru, i centri. Centro per la tavola = a tuagétta, e tuagétte. Cepola = a stringa, e stringhe. Ceppo = a câsa, e câse. ---- dell’albero = u seppu, i seppi. U süccu, i sücchi. A séppa, e séppe. Cera = a cêa, e cêe. A sêa, e sêe. Ceralacca = a lacca, e lacche. Cerata = l’inseiâ, e inseiê. Cercare = sercâ, sercòn. Cercatore esperto di funghi = u funzâ, i funzê. Cerchio = u röu, i röi. U sèrciu, i sèrci. ---- con cui giocano i banbini = u rübatìn, i rübatìn. U ràn, i rén. Cerchietto (anche gioco) = u sercéttu, i sercétti. Cerchione (della bici) = u serciùn, i serciùi. Cercine = u pagiàssu, i pagiàssi. U pajàssu, i pajàssi. Ceriale = Seiâ Cerino = u brichéttu (i brichétti) de cêa (sêa). Cernere = sèrne, sèrnǜu. Cernia = a lüxèrna, e lüxèrne. ---- di schiuma = u pànpanu, i pànpani. ---- di scoglio = a lüxèrna (e lüxèrne) de scöggiu. Cerniera dei pantaloni = a patta, e patte. Cero = a candéia, e candéie. Cero per defunti = u muculòttu, i muculòtti. Cerotto = u seòttu, i seòtti. Certamente = certu. Segǜu. Certo = certu, certa, certi, certe. Segǜu, segǜa, segǜi, segǜe. Certi ( pron.) = sèrtu, sèrta, sèrti, sèrte. Certuno (pron.) = sertǜn. Cervello = u servéllu, i servélli. ---- degli animali macellati = a servélla, e servélle. Cervelletto = u serveléttu, i servelétti. Cesellare = punsonâ, punsonòn. Cesellatura = punsunatüa. Cesena = a grìvia corsa, e grìvie corse. Cespo = u custu, i custi. Cespuglio = u büscu, i büschi. Cesso = u cessu, i cessi. Cestaio = u sestâ, i sestê. Cesta = a cavagna, e cavagne. A sésta, e séste. ---- quadrata = a panêa, e panêe. ---- bassa e rettangolare = a spadéla, e spadéle. ---- di giunchi in cui si ripone il pesce o le reti= a panêa, e panêe. ---- per il trasporto dei prodotti edili e altro =a cuffa, e cuffe. Cesto = a cavagna, e cavagne. ---- di vimini = u corbìn, a corba, i corbìn, e corbe. Cestino = u sestìn, i sestìn. U corbìn, i corbìn. Cetriolo = u chigömmu, i chigömmi. Cetriolo di mare = u becciù, i becciùi. Che = che. ---- cosa = cusse. ---- ti colga = pōscit’êsse. ---- ti venisse = pōscit’êsse. Chewing-gum = tîamolla. Chi = chi. Chiacchierino (bambino) = a lenguétta, e lenguétte. Chiacchierare = ciaciaâ, ciaciaòn. Parlâ, parlòn. Ciacerâ, ciaceròn. Ciaceâ, ciaceòn. Chiacchiere (dolci) = u crùstulu, i crùstuli. Chiacchierone = u ciacaétta, i ciacaétti. Chiamare = ciamâ, ciamòn, ciamâse. ---- per attirare l’attenzione = dâ, dêtu, dâse ‘na uxe. Chiaro = cêu, cêa, cêi, cêe. Chiarore = u cêu. Chiarure. Chiarore che preannuncia la pioggia = u cêu d’êgua. Chiasso = u burdèllu, i burdèlli. Chiassoso = burdelûzu, burdelûza, burdelûzi, burdelûze. Chiatta = a ciatta, e ciatte. Chiavare = ciavâ, ciavòn. Chiavatura, piastra di ferro posta nelle case in pietra, agli estremi del tirante che contrasta la spinta orizzontale = a ciavâna, e ciavâne. Chiave = a ciàve, e ciàvi. Chiavistello = u fêru mortu, i fêri morti. A cricca, e cricche. Chiavistello = u férugiâ, i férugiê (paletto in ferro per la chiusura della porta in uso fino agli anni 50). Chicchera = a chìcchia, e chìcchie. Chicco = a grana, e grane. ---- di grano o di altri cereali = u granéllu, i granélli. Chierichetto = u cēghéttu, i cēghétti. Chiesa = a gêxa, e gêxe. Chiesetta = a gēxétta, e gēxétte. Chiglia = a chìggia, e chìgge. Chilogrammo (Kg.) = u chillu, i chilli. Chimera = u gattu de mâ, i gatti de mâ. Chinare = cegâ, cegòn, cegâse. Cuciâ, cuciòn, cuciâse. Chinare = dechinâ, dechinòn, dechinâse. Chinotto = u chinottu, i chinotti. Chioccia = a ciòssa, e ciòsse. A croccia, e crocce. Chiocciola = a lümàssa, e lümàsse. Chiodo = u ciòddu, i ciòddi. ---- rampino = u parpagiùn, i parpagiùi. ---- di legno per fissare i pali di legno della vigna = a cavìggia, a cavìgge. A caìggia, e caìgge. ---- piccolo a testa larga = a semensétta, e semensétte. ---- di garofano = ciòddu de ganöffu. ---- a gancio = u gangu, i ganghi. Chiodino = u ciodìn, i ciodìn. Chiosco fatto con piante = u bersò, i bersò. Chiudere = serâ, seròn, serâse. Chiudere la porta = cricca (dâghe in corpu a c.). Chiusa (sbarramento di un corso d’acqua) = a ciüxa, e ciüxe. A ciüza, e ciüze. Chiusino per l’acqua piovana = u cundütu. Ci (non ci sono) = ghe (a nu ghe sùn). Ci = se. Ciabatta = a savatta, e savatte. ---- grossa = savatùn, savatùi. Cialda = a néggia, e négge. Ciambella = a cianbèlla, e cianbèlle. Cianchetta = a rascàsa, e rascàse. Cianfrusaglia = u ravàttu, i ravàtti. A robétta, e robétte. Ciao = ciau. Ciarlare = bacaiâ, bacaiòn. Ciascuno (pron.) = ciascǜn. Cicala = a siguêa, e siguêe. ---- di mare = a sigàa, e sigàe. Cicerello = u lüsu, i lüsi. Ciclone = u ciclùn, i ciclùi Cicogna = a sigögna, e sigögne. Cieca (alla) = l’orbetta (a). Cieco = òrbu, òrba, òrbi, òrbe. Cielo = u sê. Ciglia = a ciglia, e ciglie. Ciglio della fascia = a bunda, e bunde. Cigolare = scruscî, scruscìu. Ciliegia = a ceéxa, e ceéxe. Cima = a simma, e simme. Cima (alimento) = a simma, e simme. ---- di monte = a punta, e punte. ---- di cavo = a simma, e simme. Cimice = a scìmixa, e scìmixe. Ciminiera = u fümajö, i fümajö. Cimitero = u semitéiu, i semitéi. Cimurro = u giamûru, i giamûri. Cincia mora = u ciōcî, i ciōcî. Cinciallegra = a sparinsòa, e sparinsòe. Cinciarella = a bastardina, e bastardine. Cinghia = a sénta, e sénte. A cìnghia, e cìnghie. ---- con cui i pescatori tirano la fune della rete = a séngia, e sénge. ----usata per legare il bambino alla culla o al seggiolone = a menêra, e menêre. Cinghiale = u porcu servêgu, i porchi servêghi. Cinghie di cuoio attaccate al pettorale del cavallo = e zunche. Cinquanta = sinquànta. Cinque = sìnque. Cinta della barca = l’insénta, e insénte. Cinto erniario = u braghê, i braghê. Cintura = a sénta, e sénte. Cioccolata = a ciculâta, e ciculâte. Cioccolatino = u ciculatìn, i ciculatìn. Ciondolo = u pendaloccu, i pendalocchi. Cipolla = a seùlla, e seùlle. Cipollina – Cipollotto = a seulétta, e seulétte. Cipresso = cipressu. Cipria = a pùe de sipru. Circolazione = a circulasiùn, e circulasiùi. Circostante = circustànte, circustànti. Circostanza = a circustànsa, e circustànse. Circuito = u circùitu, i circùiti. U gîu, i gîi. ---- con le bilie = u gîu (i gîi) cu-e bìgge. Cispa (congiuntivite) = a gâ. Cisposo = gaûzu, gaûza, gaûzi, gaûze. Scerpelìn, scerpelina, scerpelìn, scerpeline. Cisterna = a gistèrna, e gistèrne. A giustèrna, e giustèrne. ---- che raccoglie l’acqua per irrigare = a peschêa, e peschêe. Città = a sitê, e sitê. Cittadino = u sitadìn, a sitadina, i sitadìn, e sitadine. Ciuccio = a bügatîna, e bügatîne. Ciuffolotto = u sciguùn, i sciguùi. Civetta = a sivìttua, e sivìttue. Clamore = u sciaàttu. Clarinetto = u clarinéttu, i clarinétti. Clemenza = cleménsa. Cliente = a cazâna, e cazâne. Clistere = u servisiâ. U lavatîvu. U cristéru. Coagulato = aprêzu, aprêza, aprêzi, aprêze. Coccinella = a galinétta, e galinétte. Cocciniglia = a cossunìggia, e cossunìggie. Coccolare = coculâ, coculòn, coculâse. Coccolarti = coculâte. Cocente = cöxénte. Cocomero = a patéca, e patéche. A sandîa, e sandîe. A sücca patéca, e sücche patéche. Coda = a cùa, e cùe. ---- di gente = a prucesciùn, e prucesciùi. Codazzo = cuàssu. Codesto (pron.) = stu-là. Codibugliolo = u cualunga, i cualunghi. Codirosso = a cuarussa, e cuarusse. Coetaneo = cuetàneu, cuetànea, cuetànei, cuetànee. Cognato = u cügnòn, a cügnâ, i cügnê, e cügnê. Colabrodo = u cuìn, i cuìn. U pasìn, i pasìn. Colare = cuâ, cuòn. Colazione = a culasiùn, e culasiùi. Colei (pron.) = quélla-che. Colino = u cuìn, i cuìn. U pasìn, i pasìn. ---- per il tè = u pasìn, i pasìn. Colla = a colla, e colle. Collana = a culâna, e culâne. Collare ecclesiatico = u guìggiu, i guìggi. Collasso = u colàssu, i colàssi. Collera = a futta. Colletta = a culétta, e culétte. Collina = a culina, e culine. ---- irta = u briccu, i bricchi. Collo = u collu, i colli. ---- di bovino = u matamà, i matamà. Collocare = piasâ, piasòn, piasâse. Colmare = culmâ, culmòn, culmâse. Curmâ, curmòn, curmâse. Colmo = u cùrmu, i cùrmi. Colombaccio = u colàssu, i colàssi. Colombella = u terajò, i terajò. Colombo = u cuùnbu, a cuùnba, i cuùnbi, e cuùnbe. Colorare = cuurâ, cuuròn, cuurâse. Cuurî, cuurìu, cuurìse. Culurâ, culuròn, culurâse. Colorato = cuuròn, cuurâ, cuurê, cuurê. Colorato = culuròn, culurâ, culurê, culurê. Colore = u cuû, i cuûi. U culure, i culuri. ---- che si dà alle reti = a ténta. Colorire = cuurî, cuurîu, cuurîse. Culurî, culurîu, culurîse. Colpa = a curpa, e curpe. Colpetto che si dà alla bilia nel gioco = a sticca. Colpevolezza = curpevuléssa. Colpire = ciapâ, ciapòn. Curpî, curpìu. Colpo = u corpu, i corpi. A patta, e patte. U stròsciu, i stròsci. U creppu, i creppi. A bòtta, e bòtte. ---- dato col fazzoletto = a mandilâ, e mandilê. ---- d’occhio (a) = d’achìttu. ---- di sonno = a ciunbacâ, e ciunbachê. ---- di verga = a verzelâ, e verzelê. ---- di zappa = a sapâ, e sapê. ---- urtando con l’alluce = a süpâ, e süpê. ---- preso con la punta del piede = u puntapé, i puntapé. ---violento alle ginocchia = a zenugiâ, e zenugê. ---- al volo (gioco) = de stoccu. Coltello = u cutéllu, i cutélli. Coltellino = u cutelìn, i cutelìn. Coltivare = cultivâ, cultivòn, cultivâse. Colui (pron.) = quéllu-che. Comandare = cumandâ, cumandòn. Comare = a bunadònna, e bunedònne. A cumâ, e cumê. Combaciare = cunbaxâ, cunbaxòn. Combattere = cunbatte, cunbattǜu, cunbàttise. Combinare = cunbinâ, cunbinòn, cunbinâse. Combinazione = cunbinasiùn, cunbinasiùi. Come = cumme. Cominciare = cumensâ, cumensòn. Commendatore = cumendatû, cumendatûi. Commettitura = zuntüa. Commissario = u cumisâiu, i cumisâi. Commissione = u schîggiu, i schîggi (v.arc.). Commovente = cumuvénte. Comò = u cumò, i cumò. Comodino = u ghirindùn, i ghirindùi (v.arc.) U cumudìn, i cumudìn. Comodo = còmudu, còmuda, còmudi, còmude. Compagno = u cunpagnu, a cunpagna, i cunpagni, e cunpagne. Compagnia = a cunpagnìa, e cunpagnìe. Compare = u cunpâ, i cunpê. Compassione = a cunpasciùn, e cunpasciùi. Compenso = u cunpensu, i cunpensi. Competente = cunpeténte, cunpeténti. Competere = cunpéte, cunpîu. Compimento = cunpiméntu. Compito = u cùnpitu, i cùnpiti. Completamente = a réu. Complimento = cunpliméntu, cunpliménti. Componimento = cunpuniméntu, cunpuniménti. Comportamento = cunpurtaméntu, cunpurtaménti. Composizione = cunpusisiùn, cunpusisiùi. Comprare = catâ, catòn, catâse. Comprimere = schisâ, schisòn. Compromesso = cunprumìsciu, cunprumìscia, cunprumisci, cunprumìsce. ---- d’acquisto = l’intentu, i intenti. Comunale = cumünale. Comune = cumǜn, cumǜi. Cumüne, cumüni. Comunicazione = a cumunicasiùn, e cumunicasiùi. Comunione = a cumeniùn, e cumeniùi. Con = cun. Concentramento = cuncentraméntu. Concentrare = cuncentrâ, cuncentròn, cuncentrâse. Concessionario = cuncesiunâiu, cuncesiunâi. Conchiglia = a scöggia, e scögge. Conchiglietta = a scögétta, e scögétte. Conciare = ingiarmâ, ingiarmòn, ingiarmâse. Concimare = liamâ, liamòn. Concludere = cuncludde, cunclûsu, cuncluddise. Conclusione = cunclüxùn, cunclüxùi. ---- di una trattativa = u stròsciu, i stròsci. Concorrere = cuncurî, cuncursu. Condannare = cundanâ, cundanòn. Condimento = u cundimentu, i cundimenti. U tuccu, i tucchi. Condire = cundî, cundìu. Condizione di crisi totale = rübatùn Condotto = u cundòttu, i cundòtti. ---- delle acque piovane = garixàn, i garixén. U cundütu, i cundüti. Condurre = portâ, portòn, portâse. Menâ, menòn, menâse. Confermare = cunfermâ, cunfermòn, cunfermâse. Confessione = a cunfesciùn, e cunfesciùi.A cunfesiùn, e cunfesiùi. Confetto = a cunfitüa, e cunfitüe. ---- piccolo con semi di finocchio = u fenugéttu, i fenugétti. Confezione = a cunfesiùn, e cunfesiùi Confine = u cunfìn, i cunfìn. Confondere = cunfùnde, cunfüzu, cunfùndise. Confondere con parole = inbarlügâ, inbarlügòn, inbarlügâse. Conformare = cunfurmâ, cunfurmòn, cunfurmâse. Conforme = cunfùrme. Confraternita = a cungréga, e cungréghe. Confuoco = u Cunfögu, i Cunföghi (cerimonia medioevale che aveva luogo nel mese di dicembre. In tale circostanza i Consoli, a nome del popolo, porgevano gli auguri al locale Podestà della Repubblica di Genova). Confusamente = aspèrmiu (v. arc). Confusionario = invexendâiu, invexendâi. Confusione = u burdèllu, i burdèlli. L’invexéndu, i invexéndi. Confuso = cunfüzu, cunfüzi, cunfüza, cunfüze. Congiungere = cunzùnze, cunzùntu, cunzùnzise. Con gli (prep.a.). Con i (prep.a) = cu-i. Congregazione = a cungréga, e cungréghe. Coniglio = u cunìggiu, i cunìggi. Coniglietto = u cunigéttu, i cunigétti. Con il (prep.a.) = cu-u. Con la (prep.a) = cu-a. Con le (prep.a.) = cu-e. Con lo (prep.a.) = cu-u. Conoscere = cunùsce, cunusciüu, cunùscìse. Conosciuto = cunusciüu, cunusciüa, cunusciüi, cunusciüe. Conquistare = cunquistâ, cunquistòn, cunquistâse. Conquistatore = cunquistatû, cunquistatûi. Consegnare = cunsegnâ, cunsegnòn, cunsegnâse. Conservare = dâ, dêtu, dâse recattu. Lögâ, lögòn, lögâse. Considerare = cunsciderâ, cunscideròn, cunsciderâse. Considerazione = cunsciderasiùn, cunsciderasiùi. Cunsciderasciùn, cunsciderasciùi Consigliare = cunsegiâ, cunsegiòn, cunsegiâse. Consigliere = u cunsegê, i cunsegê. Consiglio = u cunséggiu, i cunséggi. Consistente (poco) = lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. Console = u cunsule, i cunsuli. Consorte = cunsòrte. Constatare = cunstatâ, cunstatòn. Consumare = cunsümâ, cunsümòn, cunsümâse. Consumato = frazòn, frazâ, frazê, frazê. Contadinello = vilanèllu, vilanèlli, vilanèlla, vilanèlle. Contadino = u paizàn, a paizâna, i paizén, e paezâne. U cuntadìn, a cuntadina, i cuntadìn, e cuntadine. U canpagnolu, a canpagnola, i canpagnoli, e canpagnole. U vilàn,a vilâna, i vilén, e vilâne. Contadinello = u vilanèllu, a vilanèlla, i vilanèlli, e vilanèlle. U cuntadinèllu, a cuntadinèlla, i cuntadinèlli, e cuntadinèlle. Contare = cuntâ, cuntòn. Contare alla rovescia = descuntâ, descuntòn. Contattare = cuntatâ, cuntatòn. Contatto = u cuntàttu, i cuntàtti. Contatore = cuntatû, i cuntatûi. Contendere = cunténde, cuntézu, Contenitore = cuntenitû, cuntenitûi. ---- in terracotta usato per mungere = u dugéttu, i dugétti. ---- per il fieno di forma quadrata con quattro pali agli angoli e il tetto mobile di paglia = a barca, e barche. ---- per preparare e conservare il gelato = a carapigna, e carapigne. Contentare = scanpâ, scanpòn, scanpâse. Contentezza = a cuntentéssa. Contento = alégru, alégra, alégri, alégre. Cuntentu, cuntenta, cuntenti, cuntente. Contenuto di un tegame = a tianâ, e tianê. Contesa = a bêga, e bêghe. Contestazione = cuntestasiùn, cuntestasiùi. Continuare = cuntinuâ, cuntinuòn. Conto = u cuntu, i cunti. ----molto salato = u cuntüssu, i cuntüssi. Contraccambiare = cuntracangiâ, cuntracangiòn. Contratto = u cuntrattu, i cuntratti. Contrattazione per la vendita del pesce = a dîta, e dîte. Contrattempo = u cuntratenpu, i cuntratenpi. Contro = cuntra. Controbordo = u cuntruburdu, i cuntruburdi. Controchiglia = a cuntruchìggia, e cuntruchìgge. Controllare = cuntrulâ, cuntrulòn, cuntrulâse. Controtorello (parte delle imbarcazioni) = u cuntrutoéllu. Controvoglia = cuntru-geniu. Contuso = macòn, macâ, machê, machê. Convenire = cunvegnî, cunvegnǜu, cunvegnîse. Conversare = discurî, discurìu. Convivere = cubiâ, cubiòn, cubiâse. Convocare = cunvucâ, cunvucòn. Cooperativa = a cuperatìva, e cuperatìve. Coperchio = u cuèrciu, i cuèrci. Coperta. ---- del letto. ---- della nave = a cuèrta, e cuèrte. ---- con piume = u ciümìn, i ciümìn. Copertina = a cuertìna, e cuertìne. Coperto (al) = sustu (a). Coperto = cuèrtu, cuèrta, cuèrti, cuèrte. Coppia = a cùbbia, e cùbbie. ---- di sposi = i spuzi. Coppo = u badâju, i badâi. U cuppu, i cuppi. Copricapo dei pescatori = u gàzzu, i gàzzi. Copriletto = u crövilèttu, i crövilètti. Coprire = crövî, crövìu (crövèrtu), crövîse. Coratella = a cuâ, e cuê. Coraggio = u curàggiu. Coraggioso = curagiûzu, curagiûza, curagiûzi, curagiûze. Corbezzolo = l’armuìn, i armuìn. L’ermuìn, i ermuìn. Corda = a corda, e corde. ---- di canapa = a ghinêa, e ghinêe. ---- di cocco usata in marina = a simma, e simme. ---- per bloccare il carico sul carro = u suàstru, i suàstri. Cordicella = a terragnina, e terragnine. Cordata = a curdâ, e curdê. Cordiale = curdiale. Coriandoli = i citìn. Coricare = cuigâ, cuigòn, cuigâse. Cuciâ, cuciòn, cuciâse. Corna (fare le) = e corne. Cornacchia = a gôa, e gôe. ---- nera = a gôa, e gôe. A guâ, e guê. Corno = u cornu, i corni. Cornuto = béccu, bécchi. Cornüu, cornüa, cornüi, cornüe. Corona = a curuna, e curune. Corona del Rosario = a cuunétta, e cuunétte. Coronare = curunâ, curonòn, curunâse. Corpo (organismo umano o animale) = u corpu, i corpi. Corporatura (grossa) = u scaffu, i scaffi. Corpetto = u curpéttu, i curpétti. Corredo = a dötta, e dötte. Correggere = curézze,curèttu, curézise. Correggiame = u curegiùn, i curegiùi (v.arc.). A zunca, e zunche. Corrente = a curénte, e curénti. ---- d’aria = a bîxa, e bîxe. ----di mare = a curénte, e curénti.---- marina che va al largo = a curénte (e curénti) ch’a àrbua. ---- marina che va verso terra = a curénte (e curénti) ch’a stràcua. ---- marina forte = a curénte frésca. Correre = curî, curìu. Corridoio = u curidû, i curidûi. Corriere = u pedùn, i pedùi. Corrodere = cunsümâ, cunsümòn. Smangiâ, smangiòn. Corrugare = rüpâ, rüpòn, rüpâse. Corsa = a cursa, e curse. U gîu, i gîi. Corso d’acqua = a scciümêa, e scciümêe. Corteccia = a scòrsia, e scòrsie. Corteo per matrimonio = l’acunpagnaméntu. Cortese = curteze, curtezi. Cortesia = curtezia, curtezie. Cortigiano = curtigiàn, curtigèn. Corto = cürtu, cürta, cürti, cürte. Corvo = u crôvu, i crôvi.U cròu, i cròi. ---- (pesce) = u cròu, i cròi. Cosa = a còsa, e còse. Cusse. ---- fà = cuss’u fà. ---- vecchia ed inutile = u zevéggiu, i zevéggi. ---- di poco conto ma affettivamente cara = u strufùggiu. ---- non definita = cumêla (a l’è ‘na). Coscia = a cöscia, e cösce. Così = cuscì. Cosicché = scicché. Costante = custante. Costardella = u castaudéllu, i castaudélli. Costare = custâ, custòn. Costata = a bistécca (e bistécche) cun l’ossu. Costeggiare = custezâ, custezòn. Costola = a còsta, e còste. Costoro (pron.) = lûru. Lû. Costringere = custrénze, custrénzüu (custrêtu), custrénzise. Costruire = custruî, custruìu, custruîse. Costruttore = u custrutû, i custrutûi. ---- di bigonce = u gaosâ, i gaosê. Costui (pron.) = stu-chì. Cote = a cuétta, e cuétte. Cotenna = a cùiga, e cùighe. Cotone = u cutùn, i cutùi. Cottura = a cotüa. Covare = cövâ, cövòn. Cozze = u mùsculu, i mùsculi. Crampo = u grànfiu, i grànfi. Cravatta = a cruàtta, e cruàtte. Creare = creâ, creòn, creâse. Credenza (mobile) = a credénsa, e credénse. ---- con ante a vetro = a vedrina, e vedrine. Credere = crédde, credüu, crédise. Credito (a) = a creénsa. Puffu (a). Crepa = a créppa, e créppe. A venaǜa, e venaǜe. A crenaǜa, e crenaǜe. ---- del muro = a crena, e crene. A crenaǜa, e crenaǜe. Crepatura = a crenaǜa, e crenaǜe. Crepuscolo = u chinâ du sû, i chinê du sû. A seiàna, e seiàne. Crescendo = crescéndu. Crescere = crésce, cresciüu. ---- (di piante) = nasce, nâtu. Crescione = cresciùn. Cresima = a créxima, e créxime. Cresta = a crésta, e créste. Crine = u crìn, i crìn. Crocchia = u mùcciu, i mùcci. Croce = a crûxe, e crûxi. Crociata = a cruxâ, e cruxê. Crocifisso = u crucifissu, i crucifissi. Crocere (uccello) = u beccutortu, i becchitorti. Crollare = derüâ, derüòn, derüâse. Crosta = a crusta, e cruste. ---- lattea = u mâ de növe lüne. Crostaceo comune = a sigàa. E sigàe. Crostino di pane = u crustìn, i crustìn. Crostoli = u crùstulu, i crùstuli. Cruccio = u crüssiu, i crüssi. Crudo = crüu, crüa, crüi, crüe. Cruna dell’ago = a furéise. Crusca = u brénnu. Cucchiaio = u cügiâ, i cügê. Cucchiaino = u cügiaìn, i cügiaìn. Cuccia = u cùcciu, a cùccia. Cucina = a cuxina, e cuxine. Cucire = cüxî, cüxîu. Cucitura = a cuxöia, e cuxöie(v.arc.). A picatüa, e picatüe. A cuxitüa, e cuxitüe. Cuculo = u cüccu, i cücchi. Cuffia = a scuffia, e scuffie. Cugino = u cûxu, i cûxi. U cuxìn, a cuxîna, i cuxìn, e cuxîne. Cui (pron.) = a-chi. Culata = a cüasâ, e cüasê. Culbianco = u cügiàncu, i cügiànchi. Culla = a cüna, e cüne. Cullare = cünâ, cünòn, cünâse. Ninâ, ninòn, ninâse. Dindanâ, dindanòn, dindanâse. Culminare = culminâ, culminòn. Culo = u cü, i cü. Cuneo = Cüniu. Cunetta = a cünétta, e cünétte. Cuocere = cöxe, cöttu, cöxise. ---- a fuoco lento = crocâ, crocòn, crocâse. Cuoco = u cögu, i cöghi. Cuoio = u cöiu. Cuore = u cö, i cö. Cuoricino = u cö picìn. Cura = u recattu, i recatti. Curare = cüâ, cüòn, cüâse. Curato = u cüràttu, i cüràtti. Curiosare = nastüzâ, nastüzòn. Ciatezâ, ciatezòn. Curioso = u cüiùzu, a cüiùza, i cüiùzi, e cüiùze. U ciatezùn, a ciatezîna, i ciatezùi, e ciatezîne. U stüzìn, a stüzina, i stüzìn, e stüzine. Curva = u gìu, i gìi. Curvare = cegâ, cegòn, cegâse. Curvo = göbbu, göbba, göbbi, göbbe. ---- sotto un peso = strosciòn, strosciâ, stroscê, stroscê.. Cuscino = u cuscìn, i cuscìn. ---- di piume = u ciümàssu, i ciümàssi. U ciümìn, i ciümìn. Cutrettola = a balaìna, e balaìne. A gianétta, e gianétte. A scurlüssua, e scurlüssue. D Da (prep.s.) = da. Da dove = da dunde. Dagli (prep.a.) = da-i. Daglila = ascibén. Dai un punto = griffu (dagghe in g.). Dai (prep.a.) = da-i. Dal (prep.a.) = da-u. Dalla (prep.a.)= dâ. Da-a. Dalle (prep.a.) = da-e. Dallo (prep.a.) = da-u. Damigiana = a damixana, e damixane. Dammi ascolto = descciòdite u servéllu. Dannare = danâ, danòn, danâse. Dannato = danòn, danâ, danê, danê. Danneggiare = guastâ, guastòn, guastâse. Danno = u guàstu, i guàsti. Danza = u ballu, i balli. Danzare = dansâ, dansòn. Dappertutto = dapertüttu. Dappoco (persona) = belina, beline. Dare = dâ, dêtu, dâse. ---- aiuto = prestâ, prestòn, prestâse. ---piccoli colpi col martello = pichetâ, pichetòn, pichetâse. ---- da bere = dâ, dêtu, dâse da beve. ---- una mano = giütâ, giütòn, giutâse. ---- da fare = bregâ, bregòn, bregâse. Data = a dêta, e dête. Dattero = u dàtteu, i dàttei. ---- di mare = u dàtteu de mâ. Davanti = davanti. Davanzale = a ciàppa, e ciàppe du barcùn. Davvero = da bun (pé). Dazio = u dàssiu, i dàssi. Debito (ci ha lasciato un ---- ) = u ciòddu, i ciòddi (u gh’à ciantòn in ciòddu. Debito (non ha pagato un ----) = u puffu, i puffi ( u gh’à ciantòn in puffu. Decapitare = decapitâ, decapitòn. Decidere = decidde, decizu, decidese. Decina = a dēxéna, e dēxéne. Decisione = deciziùn, deciziùi. Deciso = decìzu, decìza, decìzi, decìze. Dedurre = dedüxe, dedòttu. Defecare = cagâ, cagòn. Degustare = tastâ, tastòn. Degli (prep.a.) = di. Dei (prep.a.) = di. Del (prep.a.) = du. Delfino = u drafìn, i drafìn. Deforme = māfêtu, māfêta, māfêti, māfête. Delirare = stravaniâ, stravaniòn. Delirio = deliriu. Della (prep.a.) = da. Delle (prep.a.) = de. Dello (prep.a.) = du. Delusione = delüziùn, delüziùi. Delǜzu, delǜza, delǜzi, delǜze = deluso. Demente = demente. Demolire = derocâ, derocòn. Demoralizzato =abaciucòn, abaciucâ, abaciuchê, abaciuchê. Denari (delle carte) = i dinê. Denaro = a palanca, e palanche. U dinâ, i dinê. Denigrare = scōscî, scōscìu. Densu = densu, densa, densi, dense. Maccu. Dentata = a morsciâ, e morscê. Dente = u dente, i denti. ---- canino = u dente cagnìn, i denti cagnìn. ---- incisivo = u dente davanti, i denti davanti. ---- molare = u dente grossu, i denti grossi. ---- della sega, ecc. = u dente, i denti da sêra. Dentellare = dentelâ, dentelòn. Dentellato = dentelòn, dentelâ, dentelê, dentelê. Dentice = u déntixe, i déntixi. Dentro = drentu, In-te. Denudare = snüâ, snüòn, snüâse. Depositare = depoxitâ, depoxitòn, depoxitâse. Deposito = u depòxitu, i depòxiti. ---- che si forma internamente nelle bottiglie = a cràccia. ---- dell’immondizie = u rümentìn, i rümentìn. ---- lasciato dal vino sul fondo della botte = a râxa. Depresso = zü de spasétta. Deridere = deridde, derizu. Deserto = u dezèrtu, i dezèrti. Desiderare = örê, ösciǜu. ---- ardentemente = cruâ, cruòn. Desiderio = a quê, e quê. ---- sessuale = a smangiaxùn, e smangiaxùi. Desistere = dexìste, dexistîu. Cangiâ idéa, cangiòn idea. Desolante = dezulànte, dezulànti. Destare = desciâ, desciòn, desciâse. Destâ, destòn, destâse. Destino = u destìn, i destìn. Destra = drîta. Detriti di muratura in piccola quantità = i scciàppi. Devozione = a devusiùn, e devusiùi. Di (prep.s.) = de. Diarrea = a caghétta, e caghétte. A curentina, e curentine. Diavolo = u diàu, i diài. ---- di mare = a manta, e mante. U diàu, i diài de mâ. Diavola (alla) = bagarda (â). Dibattimento = u debà, i debè. Dicembre = dixenbre. Diceria = u cêtu, i cêti. Diciannove = dixinöve. Diciassette = disette. Diciotto = dixöttu. Dieci = dêxe. Dietro = aprövu. Darê. Difetto = a magagna, e magagne. U difêttu, i difêtti. Diffamare = scōscî, scōscìu. Difficoltà = a dificultê, e dificultê. Difterite = u mâ du gruppu. Digerire (in senso figurato) = paî, paîu. ( non posso digerirla) = paîla (a nu possu paîla). Digiunare = zazünâ, zazünòn. Digiuno = u zazün, i zazüi. Dilapidatore = u desürpu, i desürpi. Diligenza = a tranbalêra, e tranbalêre. Dimenare = lociâ, lociòn, lociâse. ---- fra le braccia = brasezâ, brasezòn, brasezâse. ---- le braccia = braselâ, braselòn, braselâse. Dimenticare = scurdâ, scurdòn, scurdâse. Dimezzare = smezâ, smezòn. Diminuire = ridüxe, ridòttu, ridüxise. Diminuito = diminuîu, diminuîi, diminuîa, diminuîe. Dimostrare = dimustrâ, dimustròn. Dinastia = a raza, e raze. Dintorno = gîu (in). Dio = Dîu. Dipanare = desgögî, desgögîu. Diradare = diradâ, diradòn, diradâse. ---- le pianticelle seminate = reî, reìu, reîse. Dire = dî, dîtu, dîse. Direttore = diretû, diretûi. Direzione = a diresiùn, e diresiùi. Dirigere = dirìgge, dirèttu, dirìgise. Cumandâ, cumandòn, cumandâse. ---- al largo = arbuâ, arbuòn, arbuâse. Diritto = drîtu, drîta, drîti, drîte. ---- di un tessuto = l’indrîtu. Dirupo = u precipìssiu, i precipìssi. Disadorno = desbelinòn, desbelinâ, desbelinê, desbelinê. Disagio = u dezâxu, i dezâxi. Disastroso = dizastrûzu, dizastrûza, dizastrûzi, dizastrûze. Discendenza = a raza, e raze. Discendere = chinâ, chinòn. Discesa = a chinâ, e chinê. Discolo = u scarìssu, a scarìssa, i scarìssi, e scarìsse. Discorrere = discurî, discurìu. Discorso = u discursu, i discursi. Discosto = discostu, discosta, discosti, discoste. Discutere = discütte, discüssu. Questiunâ, questiunòn. ---- vivacemente = tarucâ, tarucòn. Diseredare = inbastardî, inbastardìu. Disertare = dezertâ, dezertòn. Dizertâ, dizertòn. Disfare = desfâ, desfòn, desfâse. Derfâ, derfòn, derfâse. Disgelare = dezeâ, dezeòn. Disgrazia = a disgràssia, e disgràssie. Disgraziato = disgrasiòn, disgrasiâ, disgrasiê, disgrasiê. Dislivello = u dislivéllu, i dislivélli. Disoccupare = dizocupòn, dizucupâ, dizucupê, dizucupê. Di sopra = de d’âtu. Di sotto = sutta (de). Disordinato = dezandiòn, dezandiâ, dezandiê, dezandiê. Gaüggiu, gaüggia, gaüggi, gaügge. Disordine (in) = â bràica. A bréttiu. Dispari = déspa. Disperare = disperâ, disperòn, disperâse. Dispetto = u despêtu, i despêti. Barba (in). Dispettoso = despētàddu, despētàdda, despētàddi, despētàdde. ----con cattiveria = pelandrùn, pelandrùna, pelandrùi, pelandrùne. Dispiacere = despiaxê, despiaxüu, despiâxise. Dispiaxê, dispiaxüu, dispiâxise. Dispiacere = u despiaxê, i despiaxê. U dispiaxê, i dispiaxê. Dispiaciuto = mortificòn, mortificâ, mortifichê, mortifichê. Disposizione = dispuzisiùn, dispuzisiùi. Dissodare = smagiâ, smagiòn. Distante = luntàn. Disteso = stratézu, stratéza, stratézi, stratéze (v.arc.). Destêzu, destêza, destêzi, destêze. Distillare = lanbicâ, lanbicòn. Distinguere = distingue, distintu, distìnguise. Distogliere = dezandiâ, dezandiòn, dezandiâse. Distrarre = distrâ, distrêtu, distrâse. Distratto = svazuîu, svazuîa, svazuîi, svazuîe. Distrazione = distrasiùn, distrasiùi. Districare = desberî, desberìu, desberîse. Desbrögiâ, desbrögiòn, desbrögiâse. Distruggere = derocâ, derocòn, derocâse. Destrügge, destrütu, destrüggise. Disturbare = scidiâ, scidiòn, scidiâse. Disuguale = spaiòn, spaiâ, spaiê, spaiê. Disumano = dizumàn, dizumana, dizumani, dizumane. Ditale = u diâ, i diê. Ditata = a diâ, e diê. Dito = u dîu, e dîe. ---- della mano = u dîu, e dîe da man. ---- mignolo = u marmelìn. ---- del piede = u dîu, e dîe du pé Dittatore = dittatû, dittatûi. Divano = l’otumâna, e otumâne. U canapé, i canapé. Diventare = diventâ, diventòn. ---bianco di capelli = gianchìn (fa). Diverso = despaéggiu, despaéggia, despaéggi, despaégge. Divertimento = divertiméntu, divertiménti. Divertire = divertî, divertìu, divertîse. Dividere = spartî, spartìu, spartîse. Divìdde, divizu, dividdise. Divisione = a spartixùn, e spartixùi. Divisa (uniforme) = a divîza, e divîze. Diviso = divizu, diviza, divizi, divize. Dizionario = u disiunâiu, i disiunâi. Documento = u papê, i papê. Dodici = duzze. Doganiere = u prepostu, i preposti. Doglie = i duûi de partu. Dolce (piacevole) = dûse, dûsi. Dolcemente = dûseménte. Dolce (sapore) = u dûse, i dûsi. ---- ricavato dal latte di pecora cagliato posto sui giunchi = a zuncâ, e zunchê. Dolcetto per bambibini = u bonbòn, i bonbòn. Dolcezza = dūséssa. Dolente = dulente, dulenti. Dolorante = duuànte, duuànti. Dolore = u duû, i duûi. ---- causato da una puntura d’insetto = u saùggiu, i saùggi. Domanda = a dumanda, e dumande. Domandare = dumandâ, dumandòn, dumandâse. Domani = dumàn. ---- mattina = dumàn matìn. ---- pomeriggio = dumàn dopudernâ. ---- sera = dumàn â séja. ---- notte = dumàn â nötte. Domare = dumâ, dumòn. Domenica = a duménega, e duméneghe. Donare = dunâ, dunòn, dunâse. Donatore = u dunatû, i dunatûi. Dondolare = dundulâ, dundulòn, dundulâse. Bandâ, bandòn, bandâse. Donna = a dònna, e dònne. ---- addetta ai lavori stagionali = a lunbarda, e lunbarde. ---- dai facili costumi = a scurlǜssua, e scurlǜssue. A landra, e landre. --- di strada = a sciarbèlla, e sciarbèlle. Donnola = a bèllua, e bèllue. Donzella (pesce) = a zigurélla, e zigurélle. A zunzulìna, zunzulìne. Dopo (avv.) = doppu. Aprövu. ---- (prep.) = dapö. Dopodomani = puidumàn. ---- mattina = puidumàn matìn. ---pomeriggio = puidumàn dopudernâ. ---- sera = puidumàn â séja. ---- notte = puidumàn â nötte. Dopopranzo = dopudernâ. Dopudesnâ. Dopupransu. Dopopranzo = dopudirnâ. Puidernâ Doppio = dùggiu, dùggia, dùggi, dùgge. Dormicchiare = dormigiâ, dormigiòn. Durmigiâ, durmigiòn. Dormiglione = durmigiùzu, durmigiùza, durmigiùzi, durmigiùze. Dormiglione = durmigiùn, durmigiuna, durmigiùi, durmigiune. Dormiglione (pesce) = u durmigiùn, i durmigiùi. Dormire = dormî, dormìu. Durmî, durmìu. Dormitorio = dormitôiu, dormitôi. Dormiveglia = l’asopìggiu. Dosso = u muntrüccu, i muntrücchi. Dote = a dötta, e dötte. Dottore = u dutû, i dutûi. Dove = dunde. Dove (di) = dunde (de). Dovere (sost.) = u duvê, i duvê. Dovere = duvê, duvüu. Dozzina = a duzena, e duzene. Dozzinale = ordenàiu, ordenàia, ordenài, ordenàie. Draga = a scāvapâta, e scāvapâte. Dritto = drîtu, drîta, drîti, drîte. ---- di poppa = u drîtu (i drîti) de puppa. ---- di prua = u drîtu (i drîti) de prùa. Drizza = a drissa, e drisse. Droghiere = u spesiâ, i spesiê. Due = dùi. Duecento = duxéntu. Duemilacinquanta = duìmillasinquànta. Dunque = dunque. Durare = düâ, düòn. Durata = düâta. Duro = düu, düa, düi, düe. Durone = u dügnùn, i dügnùi. E Eccellenza = ecelensa. Eccesso (in) = bizèffe (a). L’ ecèssu, i ecèssi. Eccezionale = ecesiunale. Eccitare = invexendâ, invexendòn, invexendâse. Ingalâ, ingalòn, ingalâse. Eccitato = ingalòn, ingalâ, ingalê, ingalê. Eccitazione = l’invexéndu. Ecco = touchì. Edera = a léllua, e léllue. Educare = edücâ, edücòn. Educato = edücòn, edücâ, edüchê, edüchê. Educazione = l’edücasiùn. Egli (pron.) = léi. Egoista = eguista, eguista, eguisti, eguiste. Raguzêu, raguzêa, raguzêi, raguzêe. Elastico = u làstigu, i làstighi. Elegante = elegante, eleganti. Elemosina = a lemòxina, e lemòxine. Elevare = isâ, isòn, isâse. Elevazione = elevasiùn, elevasiùi. ---- (piccola) del terreno = u muntrüccu, i muntrücchi. Elezioni = elesiùn, elesiùi. Eliminare = eliminâ, eliminòn, eliminâse. Emissione di gas intestinale = a lòfia, e lòfie Emanare = emanâ, emanòn. Ematoma = u negrùn, i negrùi. Emozionare = emusiunâ, emusiunòn, emusiunâse. Emozione = l’emusiùn, e emusiùi. Entrare = intrâ, intròn. E oltre = e passa. Epifania = a Pasquétta. Epilessia = u mâ cadǜtu. Equipaggio = l’equipàggiu, i equipàggi. ---- di barca = l’armu, i armi. Erba = l’èrba, e èrbe. Erborista = l’aromâ, i aromê. Eremita = l’ermittu, i ermitti. Erica = u brügu, i brüghi. Erisopola (malattia della pelle) = a rizìpula. Ernia = u mâ du miserere. Erpes = u mâ baghéttu. Errabondo = giamùndu, giamùnda, giamùndi, giamùnde. Giundùn, giundûna, giundùi, giundûne. Erabùndu, erabùnda, eràbùndi, erabùnde Errore = l’errure, i erruri. U fallu, i falli. Esame = l’ezàmme, i ezàmmi. Esca = l’ésca, e ésche. ---- per i pesci = u brümézzu, i brümézzi. Esclamazione ricorrente per abitudine nel discorso = belìn. Escluso = esclüzu, esclüza, esclüzi, esclüze. Escremento = a merda, e merde. Esecratore = disacratû, disacratûi. Esecratrice = léngua brütta, léngue brütte. Esempio = ezenpiu, ezenpi. Esercito = l’ezèrcitu, i ezèrciti. Esibire = exibî, exibìu, exibîse. Esile = strìggiu, strìggia, strìggi, strìgge. Esistenza = l’esisténsa. Esitare = ezitâ, ezitòn Esitante = ezitante, ezitanti Esofago = a canaézza, e canaézze. Esoso = ezûzu, ezûza, ezûzi, ezûze. U caìstia, i caìsti. Esperienza = l’aspertîxe, e aspertîxe. Esperto = aspèrtu, aspèrta, aspèrti, aspèrte. Esplodere = scciunfâ, scciunfòn. Esposizione = l’espuzisiùn, e espuzisiùi. U mustàdû, i mustàdûi. Esposto = espostu, esposta, esposti, esposte. Espressione = espresciùn, espresciùi. ---- corrucciata = u griffu, i griffi. Essa (pron.) = léi. Lê. Essi - Esse (pron.) = lû. Luiâtre. Essere = esse, stêtu. ---- alle strette = quatèrnu (a). Quatèrna (a). ---- causa = caxunâ, caxunòn. ---- arrabbiato – Infuriato = avê i lebécci, avüu i lebécci. ---- contento = scanpâ, scanpòn, scanpâse. ---- d’aiuto = prestâ, prestòn, prestâse. ---- di peso = pezâ, pezòn. ---- esperto = inténde, inténdüu (intêzu), inténdise. ---- un montanaro = esse de l’ancasciü. Essiccare = secâ, secòn. Essiccato = seccu, secca, secchi, secche. Essiccatoio = a grêa, a grêe. U graìssu, i graìssi. ---- per castagne = u canìssu, i canìssi. U técciu, i técci. Est = u levante. Estate = l’estê, e estê. Esterrefatto = esterefêtu, esterefêta, esterefêti, esterefête. Estimo = l’èstimu, i èstimi. Estirpare = rancâ, rancòn. Estrarre = estrâe, estrêtu. ---- a sorte = Tiâ sciǜ a pagétta. Estremità = u câvu, i câvi. Età = l’etê, e etê. Eternità = l’eternitê. Eterno = eternu, eterna, eterni, eterne. Etto = l’èttu, i ètti. Evaporare = svapurâ, svapuròn. Evaporato = svapuròn, svapurâ, svapurê, svapurê. Evidente = cèu, cèa, cèi, cèe. Evitare = scansâ, scansòn, scansâse. Schivâ, schivòn. schivâse. Evitare = sghindâ, sghindòn, sghindâse. F Fabbricante = u produtû, i produtûi. ---- di botti = u butâ, i butê. Fabbricante di pasta alimentare = u fideâ, i fideê. Fabbro ferraio = u ferâ, i ferê. Facchino = u camallu, i camalli. Facchino (pesce) = u dormigiùn, i dormigiùi. Faccia = a faccia, e facce. ---- che dal suo colore indica poca salute = brütta sêa. ---- tosta = micca. Faccia de tolla. Ghigna (che ghigna che ti l’ê). ---- (spregiativo) = u mûru, i mûri. Facciata (di casa) = a faciâ, e facê. Facciata (ho preso una ----) = faciâ (a l’ò pigiòn ‘na faciâ). Ho preso tante facciate (a l’ò pigiòn tante facê). Facendo = faxéndu. Facile = fàsile, fàsili. ---- al pianto = u cianzuìn, a cianzuîna, i cianzuìn, e cianzuîne. Facilmente = fasilmènte. Facoltà = facurtâ. Faggio = u fò, i fò. Fagiano = u faxàn, i faxén. Fagiolo = u faxö, i faxö. Fagiolino = u faxölìn, i faxölìn. Fagotto = a mandilâ, e mandilê. ---- (un) di mercanzia = mandilâ (‘na) de rôba. Faina = u fuìn, i fuìn. Fai presto = mèscite. Falce = a mesùia, e mesùie. Falcetto = a mesuiétta, e mesuiétte. ---- per potare gli olivi = a puéa, e puée.. Falciare = siâ. siòn. Tagiâ, tagiòn. Falciatore = u runcuê, i runcuê. Falco = u fàrcu, i fàrchi. Falco, falchetto = u farchéttu, i farchétti. Falegname = u bancâ, i banchê. Falena = a falena, e falene. Fallire = fâ baracca, fêtu baracca. Falî, falîu. Fallo = u fallu, i falli. Falò = u falögu, i falöghi. Falpalà = u farbalà, i farbalà. Falsa squadra = u cartabùn, i cartabùi. Falsità = a fasaìa, e fasaìe. Falso = fâsu, fâsa, fâsi, fâse. Fame = a famme. ---- molto acuta = a bazîna. ---- insaziabile = a lüggia. Famiglia = a famìggia, e famìgge. A génte, e génti. Famigliola = a famigiöa, e famigiöe. Fanale = u fanâ, i fanê. ---- processionale = u tafanàju, i tafanài (i tafanàj). Fanciullo = u fantìn, i fantìn. Fandonia = a balla, e balle. A mussa, e musse. Fanello = u fanéttu, i fanétti. Fanfaronata = a giangrosciâ, e giangroscê. Fanfarone = fanfarùn, fanfarûna, fanfarùi, fanfarûne. Fango = a bratta, e bratte. A pâta, e pâte. U pantàn, i pantén. ----del fondo marino = a pâta. Fannullone = u feniàn, i fenién. U pelandrùn, a pelandrùna, i pelandrùi, e pelandrùne. Schéna drîta. Fantasia = fantazìa. Farcire = farsî, farsìu. Farcito = farsìu, farsìa, farsìi, farsìe. Fardello = fardéllu, fardélli. Fare = fâ, fêtu, fâse. ---- assegnamento = cuntâ, cuntòn, cuntâse. ---- a pezzi = scciapâ, scciapòn, scciapâse. ---- il malato = avê a filossera. ---- una commissione = fâ in schîggiu. ---- un capitombolo = creppu (pigiâ in creppu). ---- cascare una cosa dall’alto = penezâ, penezòn. ---- credere = dâ, dêtu da beve. ---- il servizio militare in Marina = andâ, andêtu de mâ. ---- le bizze pestando i piedi = pestegâ, pestegòn. ---- le cose con gran pompa = panpanâ, panpanòn (v.arc.). ---- pena = fâ, fêtu, fâse cunpasciùn. ---presto = destrigâ, destrigòn, destrigâse. ---- scherzi = fâ, fêtu, fâse massu. ---- valere il proprio diritto = fâ, fêtu, fâse rözu. Farsi avanti = incalâ, incalòn, incalâse. Farfalla = a farfàlla, e farfàlle. Farfalla, f arfalette (tipi di pasta) = a parpelétta, e parpelétte. A gassa, e gasse. Farina = a faîna, e faîne. Farinata = a fainâ, e fainê. Farmacista = u spesiâ, i spesiê. Faro = a lantèrna, e lantèrne. Fascia = u ciàn, i cén. Fascia per neonati = a fasciöa, e fasciöe. Fasciame = u fasciamme, i fasciammi. Fascina = a fascîna, e fascîne. ---- di tralci di vite = a massîna, e massîne. ---- di legna secca = a fascina, e fascine. Fastidio = u fastidiu, i fastidi. A nôia, e nôie. ---- fisico = l’anguscia, e angusce. ---- psicologico = a gnàgnua, e gnàgnue. A bréga, e bréghe. Fata = a féne, e féne. Fatica = a fatiga, e fatighe. Faticare = renegâ, renegòn. Fatigâ, fatigòn. Fatto a pezzi = scciapòn, scciapâ, scciapê, scciapê. Fattore = u manénte, i manénti. Fattura = a fatüa, e fatüe. ---- magica = u striunézzu, i striunézzi. Fatturare = fatuâ, fatuòn. Fava = a fava, e fave. ---- fresca = a bazàna, e bazàne. Favella = a favèlla. Favilla = a sinséna, e sinséne. Favo = a brusca, e brusche. Favola = a fòa, e fòe. Favore = u piaxê, i piaxê. Favorevole = bun, buna, bui, bune. Fazzoletto = u mandìllu, i mandìlli. ---- a quadri (per la spesa) = u mandìllu, i mandìlli da gruppu. ---- contenente merce varia = a mandilâ. Fazzolettino = u mandilìn, i mandilìn. Febbraio = frevâ. Febbre = a frêve. ---- alta = u frêvùn. A frêvàssa. Feccia = bratta, bratte Fecondare = fecundâ, fecundòn. ---- (ovipari) = ingalâ, ingalòn. Fedeltà = a fedeltê. Federa = a fodrétta, e fodrétte. ---- del cuscino, del materasso = l’ìntima, e intime. Fegato = u figaéttu, i figaétti. Felce = a fèrxa, e fèrxe. Felice = cuntentu, cuntenta, cuntenti, cuntente. Felise, felisi. Felicità = a felisitê, e felisitê. Femore = a canna (e canne) da ganba. Fenomeno = u fenòminu, i fenòmini. U fenòmenu, i fenomeni. Ferire = ferî, ferìu, ferîse. Ferita = a ciâga, e ciâghe. A ferìa, e ferìe. Ferito = ferîu, ferîa, ferîi, ferîe. Feritoia = a lüxêa, e lüxêe. Fermare = fermâ, fermòn, fermâse. ---- con chiodi = ciavâ, ciavòn, ciavâse. Feroce = ferùse, ferùsi. Ferraccia violaccia = a ciùcia ferassa, e ciùce ferasse. Ferrare = ferâ, feròn, ferâse. ---- il cavallo = ciapunâ, ciapunòn, ciapunâse. Inciapunâ, inciapunòn, inciapunâse. Ferriera = a ferêa, e ferêe. Ferro = u fêru. ---- da stiro = u fêru da stiâ, i fêri da stiâ. ---- del mestiere = u fêru, i fêri du mestê. ---- di cavallo = u ciapùn, i ciapùi. Ferraccio = a feràssa, e feràsse. Ferraglia = u feraciùn, i feraciùi. Ferrovia = a feruvìa, e feruvìe. Fessura = a fessüa, e fessüe. A crena, e crene. A crenaǜa, crenaǜe. Festa = a fèsta, e fèste. Festone = u festùn, i festùi. Fetta = u töccu, i töcchi. ---- sottile di mela essiccata = a scapùlla, e scapùlle. Fettuccia = a pücàggia, e pücàgge. A picàggia, e picàgge. Feudatario = u feudatâiu, i feudatâi. Fiamma = a sciàmma, e sciàmme. Fiammata = a sciamàdda, e sciamàdde. Fiammetta (pesce) = a stringa, stringhe. A sciamétta, e sciamétte. Fiammifero = u brichéttu, i brichétti. ---- di legno = u brichéttu de légnu, i brichétti de légnu. U fürminante, i fürminanti. Fianco = u fiàncu, i fiànchi. Fiato = u sciòn. Fibbia = a fübbia, e fübbie. A fibbia, e fibbie. Ficcanaso = u nastüzê, i nastüzê. Stüzìn, stüzina, stüzìn, stüzine. Fico (albero) = u figu, i fighi. ---- (frutto) = a figa, e fighe. ---- fiorone = a mescîga, e mescîghe. ---- paradiso = a bucca, e bucche d’ôu. Fidanzato = u galante, a galante, i galanti, e galanti. U fidansòn, a fidansâ, i fidansê, e fidansê. Fidanzare = fidansâ, fidansòn, fidansâse. Fidare = fiâ, fiòn, fiâse. Fidato = fidòn, fidâ, fidê, fidê. Fiòn, fiâ, fiê, fiê. Fiducia = a fidüccia. Fiele = l’afé. Fienagione = tagiâ u fén. A fienagiùn, e fienagiùi. Fienile = a fenêa, e fenêe. Fieno = u fén. Fiera = a féa, e fée. ---- grande = u feùn, i feùi. Figlio = u fìggiu, a fìggia, i fìggi, e fìgge. Figliolo = u figiö, a figiöa, i figiö, e figiöe. Figlioletto = u figéttu, a figétta, i figétti, e figétte. Figlioccio = u figiòssu, a figiòssa, i figiòssi, e figiòsse. Figliastro = u figiàstru, a figiàstra, i figiàstri, e figiàstre. Figura = a figüa, e figüe. Figurante = u figüànte, i figüànti. Figurino = u figüìn, i figüìn. Figurina del presepio = u marmottu, i marmotti. Fila (in) = de fîa. Filaccia = a fiàrsa, e fiàrse. Filanda = a fiàndua, e fiàndue. Filare. ---- a mano = fiâ, fiòn. ---- di viti = a fiàgna, e fiàgne. Filarsela = tabacâse. Filettare = fietâ, fietòn. Filetto = u filéttu, i filétti. ---- delle viti = a cöggia, e cögge. ---di delfino o di tonno essiccato = u musciàmme, i musciàmmi. Filo = a fîa, e fîe. U fî, i fî. ---- di canapa, ---- di nylon con ami da pesca = u broccu, i brocchi. ---- sottile d’acqua = a fîa d’êgua, e fîe d’êgua. ---- tagliente della lama = u fî da lamma, i fî da lamma. ---- di ferro = u fî de fêru, i fî de fêru. U finfêru, i finfêri. ----sottile di ferro = u finferéttu, i finferétti. Filoncino di pane = a sgrissa, e sgrisse. A micca, e micche. A michétta, e michétte. ---di pane che ha superiormente un taglio = a michétta (e michétte) â fransêze. Filtrare = cuâ, cuòn. Final Borgo = Finâ Burgu (u Burgu). Finale Ligure = Finâ. Finalmente = finarménte. Final Pia = Pia (a). Fine = menǜu, menǜa, menǜi, menǜe. Fine (termine) = fin (a). Finestra = u barcùn, i barcùi. Finestrino = u barcunéttu, i barcunétti. Finire = finî, finìu Fino a = fina Finocchio = u fenùggiu, i fenùggi. ---- de mâ = u fenùggiu, i fenùggi de mâ. ---- selvatico = u fenùggiu servêgu, i fenùggi servêghi. Fiocco = a gassa, e gasse. Fiocina = a fùscina, e fùscine. A fùxina, e fùxine. Fiocinata = fuxinâ, fuxinê. Fiore = a sciùa, e sciùe. ---- d’aglio = l’agiöa, e agiöe. ---- dell’olivo = a zermìna, e zermìne. ---- del vino = a sciùa, e sciùe. A câne. ---- d’arancio = u limunéttu, i limunétti. ---- della ginestra = u papagaléttu, i papagalétti. Fiorellino = u sciuelìn, i sciuelìn. Fiorentina (bistecca) = a bistécca (e bistécche) cu-u mànigu. Fiorire = sciuî, sciuìu. Firma = u segnu, i segni. Firmare = firmâ, firmòn. Firmamento = u firmaméntu. Fischiare = sciguâ, sciguòn. Fischio = u scigûu, i scigûi. Fischietto = u sciguéllu, i sciguélli. Fiscolo = u sportìn, i sportìn. Fisica = fizica. Fisima = fìxima. Fisso = fissu, fissa, fissi, fisse. Fittavolo = u manénte, i manénti. Fitto = spéssu, spéssa, spéssi, spésse. Fiume = a scciümêa, e scciümêe. ---- con poca acqua = magra. Fiume (il) è quasi asciutto = a scciümêa a l’è in magra. Fiutare = nazâ, nazòn. ---- il tabacco = prezâ, prezòn. Tabacâ, tabacòn. Fiuto (del cane) = l’anastu. Flanella = franèlla. Flangia = a parpélla, e parpélle. Floscio = lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. Flusso consistente di un liquido = u rùggiu, i rùggi. Focaccia = fügassa, fügasse. Focaccetta = u fügasìn, i fügasìn. Foce = a fuxe, e fuxi. Focolare = u fögâ, i föghê. Focoso = fugûzu, fugûza, fugûzi, fugûze. Fodera = a fodra, e fodre. ---- del cuscino = a fodrétta, e fodrétte. l’intima, e intime. Foglia = a föggia, e fögge. ---- di palme intrecciate = u parmùê, i parmùê. ---- secche usate per lettiera = u giàssu, i giàssi. Fogliame = a föggia. Foglio = u föggiu, i föggi. Foglietto = u fögéttu, i fögétti. Fogna = a fossa, e fosse. Folaga = a fùlega, e fùleghe. Folata = folâ, folê. Corpu de véntu. Folata di vento = u bufùn, i bufùi de véntu. Folto = spéssu, spéssa, spéssi, spésse. Fomento = fümentu, fümenti. Fondatore = u fundatû, i fundatûi. Fondere = fùnde, füzu, fùndise. Fondina = a xatta, e xatte. ---- per pistola = a fundîna, e fundîne. Fondo = fundu, funda, fundi, funde. --- del caffè = a bratta, e bratte. ---- di olio o di vino = u fundüggiu, i fundüggi. ---- di un liquido = a lanbüggia. ---- agricolo = a tegnûa, e tegnûe. ---- di bottiglia = u cü da butìggia. ---- marino = a tegnûa, e tegnûe. ---- marino presso spiagge sabbiose = a zîna, e zîne. A créna, e créne. ---- schiena = u panê, i panê. Fonte = a funte, e funte. Fontana = a funtana, e funtane. Fonta- nella = a funtanèlla, e funtanèlle. Forare = garbâ, garbòn, garbâse. Forato = garbòn, garbâ, garbê, garbê. Forbice = a tezùia, e tezùie. ---- per potare = a tezùja da vigna, e tezùje da vigna. Forbicina = a tezuiétta, e tezuiétte. ---- (insetto) = a tezuiétta, e tezuiétte. Forchetta per il cibo = a fursina, e fursine. Forcina = a fursîna, e fursîne. Forcone = u trencu, i trenchi. Forestiero = u furestêe, a furestêa, i furestêi, e furestêe. U furèstu, a furèsta, i furèsti, e furèste. Forfora = a furfa. A fùrfua. Foriero = furieru. Forma = a furma, e furme. Formaggio = u furmàggiu, i furmàggi. Formaggetta = a furmagétta, e furmagétte. Formaggino = u furmagìn, i furmagìn. Formoso = furmuzu, furmuza, furmuzi, furmuze. Formosetta = furmuzétta, furmuzétte. Formica = a furmìgua, e furmìgue. Formicaio = u furmiguâ, i furmiguê. Formicone rosso = u drisacǜ, i drisacǜ. Fornace = a furnâxe, e furnâxi. Fornaio = u furnâ, i furnê. U panatê, i panatê. Fornello a legna o a carbone = a gnaffra, e gnaffre. U runfò, i runfò. Forno = u furnu, i furni. ---- a legna = furnu a legna. Foro = u pertüxu, i pertüxi. U garbu, i garbi. Forse = foscia. Pödâse. Forte = forte, forti. Fortemente = forteménte. Fortuna = a furtüna, e furtüne. Fortunale = u furtünâ, i furtünê. Fortunatamente = ancundasê. Fortunato = furtünòn, furtünâ, furtünê, furtünê. Foruncolo = u ciavéllu, i ciavélli. Foruncoloso = u ciaveluzu, i ciaveluzi. Forza = a forsa, e forse. Forza di (a) = sùn de (a). Foschia = u calîgu. Fosco = fuscu, fusca, fuschi, fusche. Mùsciu, muscia, musci, musce. Fossa= a fossa, e fosse. A sotta, e sotte. Fossa biologica = pussu negru. Fossato = u fusòn, i fusê. U fossu, i fossi. Fosso = u fossu, i fossi. Fotografare = futugrafâ, futugrafòn, futugrafâse. Fotografato = futugrafòn, futugrafâ, futugrafê, futugrafê. Fotografia = a futugrafìa, e futugrafìe. Fotografo = u futògrafu, i futògrafi. Fra (prep.) = tra. Frac = a marsîna, e marsîne. Fracasso = u fracassu. Fragola = u meréllu, i merélli. Fragolino (pesce) = u pâgu dentùn, i pâghi dentùi. Franare = derüâ, derüòn. Francese = fransêze. Franchigia = a franchîxe. Franco = francu, franca, franchi, franche. Francobollo = u francubullu, i francubulli. Frangere. ---- le olive = franze, franzǜu, frànzise. Frantoiano = u gunbaiö, i gunbaiö. Frantoio = u gunbu, i gunbi. Frantoista = gunbaiö. Frantume = u nemüggiu, i nemüggi. Frappa = u crùstulu, i crùstuli. Frasario = u frazàiu, i frazài. Frassino = u fràsciu, i fràsci. Frastornare = frasturnâ, frasturnòn. Frate = u fratte, i fratti. ---- domenicano = fratte de San Duménegu. ---- francescano = fratte de San Franséscu. ---- cappuccino = u scapüsìn, i scapüsìn. Fratello = u frê, i frê. Frattaglie = i strufuggi. Frattazzo = fretàssu, fretàssi. Frazione = a frasciùn, e frasciùi. Freddo calcolatore = u bagàrdu, a bagàrda, i bagàrdi, e bagàrde. Freddo = frédu, fréda, frédi, fréde. Freddo (temperatura) = frêdu. Freddoloso = u fredûzu, a fredûza, i fredûzi, e fredûze. Fregare = ciulâ, ciulòn, ciulâse. Fregâ, fregòn, fregâse. Fregato = ciulòn, ciulâ, ciulê, ciulê. Fremere = frémme, fremǜu. Frenare = frenâ, frenòn, frenâse Frenesia = frenezìa. Freno = u frén, i frén. ---- del carro = a martinicca, e martinicche. Frenulo della lingua = a trincafia, e trincafie. Fresco = fréscu, frésca, fréschi, frésche. Freschetto = arziléttu, arzilétta, arzilétti, arzilétte. Frescura = frescǜa. Fretta = spréscia. Fretta (in) = cursa (de). Fricassea = a fricasâ (v.arc.). A fricasèa, e fricasèe. Friggere = frizze, frîtu. Frignare = frignâ, frignòn. Frigorifero = a giasêa, e giasêe. Fringuello = u franguéllu, i franguélli. Frinire (cicala) = frinî, frinìu. Frittata = a fritâ, e fritê. Frittella = u frisciö, i frisciö. ---- (di patate e uova) = u cucùllu, i cucùlli. Frittura = a fritüa, e fritüe. Frodare = fröxâ, fröxòn. Frodo = frôxu. Fronda = a trappa, e trappe. A frâsca, e frâsche. Fronte = frunte. Fronte a fronte = pêtu a pêtu. Frosone = u frixùn, i frixùi. Frottola = a mussa, e musse. A balla, e balle. Frugare = remüscciâ, remüscciòn. Frusta = u fuéttu, i fuétti. Frutta = a frûta, i frûti. ---- acerba = u buzǜmme, i buzǜmmi. ---del finocchio = u fenugéttu, i fenugétti. ---- selvatica caduta a terra = u zerbàggiu, i zerbàggi. ---- fuori stagione = u scivernê, i scivernê. ---- del biancospino = a nazaòlla, e nazaòlle. Fruttivendolo = u bezagnìn, a bezagnîna, i bezagnìne, e bezagnîne. U verdüê, a verdüêa, i verdüê, e verdüêe. Fucilata = a scciöpetâ, e scciöpetê. Fucile = u scciöppu, i scciöppi. Fuciletto = a scciöpétta, e scciöpétte. Fucina = a ferêa, e ferêe. Fuga = a scapâ, e scapê Fuggire = scilâ, scilòn. Scapâ, scapòn. Fuligine = a caìzze. Fulmine = u fürmine, i fürmini. Fumo = u fümme, i fümmi. Funerale = l’acunpagnamentu, i acunpagnamenti. Funerale = u funerale, i funerali. Funesto = funèstu. Fungo = u funzu, i funzi. ---- parassitario del ceppo dell’ulivo = a luppa. Funicella = terragnina Funzionare = funsiunâ, funsiunòn. Funzionario = funsiunâiu, funsiunâia, funsiunâi, funsiunâie. Funzione = a funsiùn, e funsiùi. Fuoco = u fögu, i föghi. Fuochi d’artificio = i föghi. Fuori = föa. Furbizia = fürbìssia. Furbo = fürbu, fürba, fürbi, fürbe. Furbastro = bagàrdu, bagàrda, bagàrdi, bagàrde. Furioso = furiûzu, furiûza, furiûzi, furiûze. Furibondo = furibundu, furibunda, furibundi, furibunde. Furto = u ladrunìzzu, i ladrunìzzi. Fuso = füzu, füza, füzi, füze. Fuso (arnese per filare) = u füzu, i füzi. Fustagno = u früstàniu. U früstàgnu. Fusto dell’albero = u truncu, i trunchi. G Gabbia = a gàggia, e gàgge. ---- di vimini usata per la pesca = a nassa, e nasse. ---- per conigli = u gagiunéttu, i gagiunétti. Gabbione = u gagiùn, i gagiùi. Gabbiano = l’ōchìn, i ōchìn. ---- reale = l’oca ciapêa, e oche ciapêe. Gabinetto = u lögu, i löghi. U cessu, i cessi. Gaggìa = a gazîa, e gazîe. Galera = a galéa, e galée. Galla (di quercia) = a cucàlla, e cucàlle. Galleggiante = u gaitéllu, i gaitélli. ---- di sughero = u natéllu, i natélli. Galleggiare = galezâ, galezòn. Galleria = u garbàssu, i garbàssi. Gallina = a galina, e galine. ---- giovane = a pulla, e pulle. Gallinella d’acqua = a galinèlla, e galinèlle d’êgua. Gallo = u gallu, i galli. ---- forcello = u gallu, i galli de munte. Galletto = u galéttu, i galétti. ----(pesce) = a scignuìna, e scignuìne. Galoppare = galupâ, galupòn. Gambale = a ganbêa, e ganbêe. Gamba = a ganba, e ganbe. ---- difettosa = a cianca, e cianche. Gambero = u gànberu, i gànberi. ---- rosso = u gànberu russu, i gànberi russi. Gambo = u ganbu, i ganbi. ---- del cavolo = u tûsciu, i tûsci. ---del grano = a stûggia. Gancio = u gànciu, i gànci. ---- per abiti, per gonne, per calzoni = u corcéttu, i corcétti. U crocéttu, i crocétti. Ganghero = u gànganu, i gàngani. Garbato = agaibòn, agaibâ, agaibê, agaibê. Garbo = u gàibu. Gargarismo = u gargaézzu, i gargaézzi. Garofano = u ganöffu, i ganöffi. Garretto = a garétta, e garétte. Garza = a sgarza, e sgarze. Garzone = u garsùn, i garsùi. Garzonetto = u garsunéttu, i garsunétti. Gas = u gazzu. Gastronomia = gastrunumìa. Gattaiola = u scanajö, i scanajö. Gatto = u gattu, a gatta, i gatti, e gatte. Gatto soriano = u gattu bardu. Gattonare = gatunâ, gatunòn. Gattuccio = u gatüssu, i gatüssi. Gavetta = a gamèlla, e gamèlle. Gavitello = u gaitéllu, i gaitélli. Gazza =a gazza, e gazze. Gazza ladra = a gazza laddra, e gazze laddre. Gelare = zeâ, zeòn, zeâse. Gelata = fredüa. Gelato = u sciurbéttu, i sciurbétti. Gelo = u zêu, i zêi. Gelone = u brignùn, i brignùi. Gelosia = a giuxîa, e giuxîe. Geloso = giùzu, giùza, giùzi, giùze. Gelso = a sèrsa, e sèrse. Gemelli per i polsini = i pumélli da pûsu. Gemello = binéllu, binélla, binélli, binélle. Gemere = gemme, gemüu. Zemî, zemìu. Gemma = a gemma, e gemme. ---- per innesti = l’öggiu. ---- di pino = u pitagòricu, i pitagorici. Genero = u zénne, i zénni. Generoso = larghê, larghêa, larghê (larghêi-v.arc.), larghêe. Gengiva = a zenzìa, e zenzìe. Genitore = u genitû, i genitûi. Gennaio = zenâ. Genova = Zéna. Genovese = zenéze. Gente = a génte, e génti. Gentilezza = gentiléssa. Germano reale = u colluvèrde, i collivèrdi. Germogliare = zermugiâ, zermugiòn. Brütî, brütòn. Germoglio = u brüttu, i brütti. A fèrla, e fèrle.U zermùggiu, i zermùggi. --- dell’ulivo = u gallu, i galli. ---- delle patate = i öggi de patàtte. Gesso = u gessu, i gessi. ---- per sarti = a cré. Gesticolare = anaspâ, anaspòn. Gesto = l’attu, i atti. Gettare = caciâ, caciòn, caciâse. ---- qualcosa facendola rotolare = rübatâ, rübatòn, rübatâse. ---- sulla riva dei rifiuti = stracuâ, stracuòn, stracuâse. Getto d’acqua = u rùggiu, i rùggi. Ghermire = ghermì, ghermìu. Ghiacciaia = a giasêa, e giasêe. Ghiaccio = a giàssa. Ghiaia = a giâia. A gêa. Ghiaietta = u geìn, i geìn. Ghiaino = u gaenìn, u gaenìn. U geìn, i geìn. Ghianda = a giànda, e giànde. Ghiandaia = a gazàna, e gazàne. Ghiandola = a ghiàndula, e ghiàndule. U gaéllu, i gaélli. Ghinea (moneta) = a ghinêa, e ghinêe Ghiotto = ingurdu, ingurda, ingurdi, ingurde. Ghiottone = u lecaéssu, a lecaéssa, i lecaéssi, e lecaésse. Ghiozzo = u ghigiùn, i ghigiùi. Ghiro = u gî, i gî. Già = zà. Giacca = a giachétta, e giachétte. U giachê, i giachê. A marsîna, e marsîne. ---- da uomo = a camixöa, e camixöe. Giacché = zà. Zacché. Giaccone da marinaio. ---- del pescatore = a capotta, e capotte. Gialappa = scialàppa (v.arc.). Cialàppa. Xalàppa. Giallo = giànu, giàna, giàni, giàne. Giara = a gêra, e gêre. Giardiniere = u giardinê, a giardinêa, i giardinê, e giardinêe. Giardino = u giardìn, i giardìn. Giardinetto = u giardinéttu, i giardinétti Gigantesco = gigantéscu, gigantésca, gigantéschi, gigantésche. Giglio = u gìgliu, i gìgli. Giglione (girone) del remo = u girùn, i girùi. Ginestra = zenèstra. Ginepro = u zenêvu, i zenêvi. Ginestrino = scarpétta da Madonna. Ginocchiera in lana o in tessuto elastico = a zenugêa, e zenugêe. Ginocchio (anatomico) = u zenùggiu, i zenùggi. U zenùngiu, i zenùngi. ---- del remo = u zenùggiu (i zenùggi) du rémmu. Ginocchiata = zenugiâ. Giocare = trepâ, trepòn, trepâse. Zögâ, zögòn, zögâse. Demuâ, demuòn, demuâse. Giocatore = u zögaû, i zögaûi. Giocherellone = demuéllu, demuélla, demuélli, demuélle. Gioco = a demùa, e demùe. U zögu, i zöghi. U treppu, i treppi. ---- con le bilie = zögu cu-e bìggie. ---- del cerchio = u rubatìn. ---- del lotto = u lòttu. Giochetto = u zöghéttu, i zöghétti. Giocattolo = a demùa, e demùe.U zögu, i zöghi.U treppu, i treppi. Giocattolo a sonagli per neonati = u dindanìn, i dindanìn. Giocondità = muscitê. Giocondo = giucundu, giucunda, giucundi, giucunde. Giogo = u zû, i zûi. Zûvu, zuvi. Giogo per l’aratro= a gaìdda, e gaìdde. Gioia = cuntentéssa. Gioielli di una donna = i òi. Giorgio = Zorzu. Giornale = u giurnale, i giurnali. Giornaliero = giurnaliêru, giurnaliêra, giurnaliêri, giurnaliêre. Giornalista (in senso ironico e scherzoso) = u gratapapê, i gratapapê. Giornata = a giurnâ, e giurnê. ---- lavorativa agricola = u guèrnu, i guèrni. Giorno = u giùrnu, i giùrni. ---- feriale = l’öveî, i öveî. Giùrnu (giùrni) de travàggiu. ---- festivo = a fèsta, e fèste. ---- delle Ceneri = merculedì scüòttu. Giovane = zuénu, zuéna, zuéni, zuéne. Giovanetto = zuenéttu, zuenétta, zuenétti, zuenétte. Giovanotto = u garsùn, i garsùi. U zuenòttu, i zuenòtti. Giovincello = u garsunéttu, i garsunétti. Giovare = giovâ, giovòn (giovìu), giovâse. Giovedì = u zöggia, i zöggia. Gioventù = a zuentǜ. Giradischi = u gīadìschi, i gīadìschi. Giradito = u panaìssu, i panaìssi. Giramento = u giaméntu, i giaménti. Girare = giâ, giòn, giâse. Girare (riferito alla testa) = barlügâ, barlügòn, barlügâse. Girasole = u giasû, i giasûi. Girello per bambini = u gagiô, i gagiô. U carijò, i carijò. Girino = u bagéttu, i bagétti. Giro = u gìu, i gìi. Girotondo = gîutundu. Giù = zǜ. Giudice = u giüdise, i giüdisi. Giuggiola = a zìzzua, e zìzzue. Giugno = zügnu. Giuncata = zuncâ. Giunco = u zuncu, i zunchi. Giungere = zunze, zuntu (zuntòn). Giuntura = a zuntüa, e zuntüe. Giuramento = u züaméntu, i züaménti. Giuramento (mio) = u mezüaméntu, i mezüaménti. Giurare = züâ, züòn. Giustenice = Giüsténixe. Giustificare = giüstificâ, giüstificòn, giüstificâse. Giusto = giüstu, giüsta, giüsti, giüste. Gli = ghe. Gli (art) = i. Gnocco = u gnoccu, i gnocchi. Gobba = a göbba, e göbbe. U zenbu, i zenbi.. Gobbo = göbbu, göbba, göbbi, göbbe. Goccia = a gussa, e gusse. A stissa, e stisse. Gocciolare = gusâ, gusòn. Stisâ, stisòn. Godere = gōdî, gōdìu. Gola = a gûa, e gûe. Golata = a gōsciâ, e gōscê. Golfo = u gurfu, i gurfi. Goloso = u lecardùn, a lecardûna, i lecardùi, e lecardûne. U léccu, a lécca, i lécchi, e lécche. ---- di dolciumi = u lecaézzu, a lecaézza, i lecaézzi, e lecaézze. Gomitata = a gumiâ, e gumiê. Gomito = u gùmiu, i gùmi. Gomitolo = u remiscéllu, i remiscélli. Gomma da masticare = tîamolla. Gondola = a gùndua, e gùndue. Gonfiare = gunfiâ, gunfiòn. Gonfio = gùnfiu, gùnfi. Gonna = a fâda, e fâde. Gotta = a putrâga. Gottare = gutâ, gutòn. Governare = guernâ, guernòn, guernâse. Guvernâ, guvernòn, guvernâse. Governo = u guèrnu, i guèrni. Gozzo (tiroide) = u gargatìn, i gargatìn. U gôsciu, i gôsci. ---- (tipo di barca) = u gussu, i gussi. ---- piccolo = u guséttu, i gusétti. Gracidare = gracidâ, gracidòn Gracile = menǜu, menǜa, menǜi, menǜe. Gradino = u scaìn, i scaìn. Gradire = gradî, gradìu. Graduare = graduâ, graduòn. Graffiare = frapâ, frapòn, frapâse. Granfignâ, granfignòn, granfignâse. Sgranfignâ, sgranfignòn, sgranfignâse. Sgarugnâ, sgaru- gnòn, sgarugnâse. Scarpentâ, scarpentòn, scarpentâse. Graffiarsi con piante spinose = scarpentâse. Graffiatura = a granfignâ, e granfignê. Graffio = a sgranfignâ, e sgranfignê. Gramigna = a gramigna, e gramigne. Grammo (peso) = u grammu, i grammi. Grammofono = u gīadìschi, i gīadìschi. Gran quantità =a mànega, e màneghe. Grancassa = a grancàscia, e grancàsce. Grancevola = u gorànciu, i gorànci. U ragnu, i ragni. Granchio = a gritta. e gritte. Grande = grande, grandi. Grandinare = gragnöâ, gragnöòn. Grandinata = a gragnöâ, e gragnöê. Grandine = a gragnöa. Grandioso = grandiùzu, grandiùza, grandiùzi, grandiùze. Granello = a grana, e grane. ---- di polvere = a büsca, e büsche. Granellino di sabbia = u granelìn, i granelìn. Grano = u gran. Granturco = u granùn. Grappa = l’ēguavìtta, e ēguevìtte. Grappamenta = grixuverde. Grappolo = u ràppu, i ràppi. ---- d’uva = u scciàncu, i scciànchi. ---- piccolo d’uva = u sccianchéttu (in s. d’üga). Grasso = a gràscia. Grassu, grassa, grassi, grasse. ---- animale = a sciunza, e sciunze. A sunxa, e sunxe. Grassottello = grassutèllu, grassutèlla, grassutèlli,grassutèlle. Grata = a ferâ, e ferê Graticcio = a grêa, e grêe. ---- di canne per essiccare la frutta = a grâ, e grê. ---- di legno per essiccare le castagne = a grêa, e grêe. U graìssu, i graìssi Graticola = a grixélla, e grixélle. Gratis = badda (de). Grattare = gratâ, gratòn, gratâse. Raspâ, raspòn, raspâse. Grattugia = a grataîna, e grataîne. Grattugiare = gratâ, gratòn. Gravida = pregna, pregne. Pina, pine. Gravità = gravitê. Gravoso = gravûzu, gravûza, gravûzi, gravûze. Grazia = a gràssia, e gràssie. Grazie = gràssie. Grecale (vento da nord-est) = u gregâ. Grembiule = u scōsâ, i scōsê. U scosâ, i scosê. ----(lamiera zincata, o piombo, o rame usata in edilizia = scossalina. Grembiulino per bambini nelle scuole = u scōsaìn, i scōsaìn. U scosaìn, i scosaìn. Grembo = u scōsu. Grezzo = brüscu, brüsca, brüschi, brüsche. Grida = u sciaàttu. Gridare = criâ, criòn. Lüâ, lüòn. Grido = u crîu, i crîi. Grigio = grixu, grixa, grixi, grixe. ---- cenere = seneìn. --- tigrato = bardu, barda, bardi, barde. Grillo =u grillu. i grilli. Grinza = a rüga, e rüghe. Gronda = a grunda, e grunde. Grondaia = a canâ, e canê. A grundana, e grundane. Grongo = u grùngu, i grùnghi. Grossa chiavetta (bietta) per la ruota del carro = u scivéllu, i scivélli. Grosso = grossu, grossa, grossi, grosse. ---- ago = l’agùn, i agùi. ----- mucchio = u maloccu, i malocchi. Grossolano (di persona) = ordenàiu, ordenàia, ordenài, ordenàie. Grotta = l’armélla, e armélle. Gruccia = a scrössua, e scrössue. Gruccione = u canavà, i canavè. Grumo = u mottu, i motti. Gruppo = gruppu, gruppi. ---- di giovani = a zuentǜ, e zuentǜ. --- di persone = a stroppa, e stroppe. Guadagnare = guagnâ, guagnòn. Guadagno = u guàgnu, i guàgni. Guadino = u sbarê, i sbarê. U salàju, i salài, U cuppu, i cuppi. Guaio = l’ascâdu, i ascâdi. A rugna, e rugne. Gualcire = strufugiâ, strufugiòn, strufugiâse.. Guancia = a masca, masche. Guanciale di maiale = a guâ, e guê. Guanciale di vitello = a maschétta, e maschétte. Guardami = mîme. Guarda un po’ = asidòru. Sidôru. Guardare = miâ, miòn, miâse. Vaciâ, vaciòn, vaciâse. Guardaroba = u guardarôba, i guardarôbe. Guardia = a guàrdia, e guàrdie. ---- campestre = u canpâ, i canpê. ---- comunale = u cantunê, i cantunê. ---- di finanza = u prepostu, i preposti. Guardiano dei porci = u porcâ, i porchê. Guari (molto, usato come negazione) = guêi (non ci vedo molto = a nù ghe veggu guêi). Guarigione = guaigiùn. Guarire = guaî, guaìu. Guaritore = u cunciaòssu, i cunciaòssi. Guaritore che cura con le erbe = u megùn, i megùi. Guastare = ruinâ, ruinòn, ruinâse. Guercio = guèrsu, guèrsa, guèrsi, guèrse. Guerra = a guêra, e guêre. Gufo = u dû, i dûi. Testa de gattu. U guffu, i guffi. Guglia = l’agùn, i agùi (v.arc.). Gugliata di filo = l’agugiâ, e agugê. Guidare = guidâ, guidòn. Guindolo = u bìndulu, i bìnduli. Guizzare = schitâ, schitòn. Gustare = güstâ, güstòn, güstâse. Gusto = u güstu, i güsti. Gustoso = güstûzu, güstûza, güstûzi, güstûze. Gustoso = bun, buna, bui, bune. H Herpes = a zèrbia, e zèrbie. I I (art.) = i. Idea = l’idêa, e idêe. Identico = paéggiu francu, paéggia franca, paéggi franchi, paégge franche. Idraulico = u stagnìn, i stagnìn. Ieri = véi. ---- mattina = véi matìn. ---- pomeriggio = véi dopudernâ. ---- sera = véi sêja. ---- notte = véi nötte. Il (art.) = u. L’. Illuminare = inlüminâ, inlüminòn, inlüminâse. Illuminazione = a lüminêa, e lüminêe. ---- con lampade cinesi = u balunéttu, i balunétti. Il quale (pron.) = u-quale. Imbambolato = bezeùllu, bezeùlla, bezeùlli, bezeùlle. Imbandita = inbandìu, inbandìa, inbandìi, inbandìe. Imbarazzare = inbarasâ, inbarasòn, inbarasâse. Imbarcare = inbarcâ, inbarcòn, inbarcâse. Imbastire = inbastî, inbastìu. Imbastitura = a basta, e baste. L’inbastitǜa, e inbastitǜe. Imbestialire = inbestiâ, inbestiòn, inbestiâse. Imbiancare = ingianchî, ingianchìu, ingianchîse. ---- i capelli = fâ, fêtu, fâse gianchìn. Imbianchire la tela = ingianchî, ingianchìu, ingianchîse. Imbianchino = u spegàssu, i spegàssi. Imboccare = abucunâ, abucunòn. Imboscare = inbuscâ, inbuscòn, inbuscâse. Imboscato = inbuscòn, inbuscâ, inbuschê, inbuschê. Imbottigliare = inbutigiâ, inbutigiòn, inbutigiâse. Imbrattare = inbratâ, inbratòn, inbratâse. Inbernacâ, inbernacòn, inbernacâse. Imbrogliare = inbrögiâ, inbrögiòn, inbrögiâse. Imbroglio = l’inbröggiu, i inbröggi. U pastissu, i pastissi. Imbroglione = l’inbrögiùn, i inbrogiùi. U falabraghe, i falabraghe. U manegiùn, i manegiùi. Imbrunire = inbrünî, inbrünìu. Imbuto = u turtajö, i turtajö. Inbutaû, inbutaûi. Imitare = imitâ, imitòn. Immagine = l’imàgine, e imàgini. Immagine sacra = a mestrèlla, e mestrèlle. Immenso = inmènsu, inmènsa, inmènsi, inmènse. Immischiare = inbarasâ, inbarasòn, inbarasâse. Impacco = l’inciastru, i inciastri. Impagliatore di sedie = u caregâ, i careghê. U rangiacaréghe, i rangiacaréghe. Impallinare = inbalinâ, inbalinòn. Impannata = a stamégna, e stamégne. Imparare = inprénde, inprêzu. Impastare = inpastâ, inpastòn, inpastâse. Impasto = l’inpastu, i inpasti. ---di acqua e farina per fare la pasta = u pastùn, i pastùi. ---- con farina di cereali = u bìgiu, i bìgi. Impavesata della barca = a tôa de bordu, e tôe de bordu. Impazienza = inpasiénsa. Impazzire = vegnî mattu, vegnǜu mattu. Impeciare = pēgâ, pēgòn. Pēxâ, pēxòn. Impegnare = inpegnâ, inpegnòn, inpegnâse. Impegno = inpegnu, inpegni. Imperioso = inperiûzu, inperiûza, inperiûzi, inperiûze. Impermeabile = stagnu, stagna, stagni, stagne. Impero = l’inperu, i inperi. Impetuoso = inpetûzu, inpetûza, inpetûzi, inpetûze. Impiastrare = inciastrâ, inciastròn, inciastrâse. Impiastricciare = ciaüstrâ, ciaüstròn, ciaüstrâse. Gnascâ, gnascòn, gnascâse. Impiastro = l’inciastru, i inciastri. Impiegato = l’inpiegòn, l’inpiegâ, i inpieghê, e inpieghê. Impigliare (in qualcosa) = ferâ, feròn, ferâse. Impiombare = inciungiâ, inciungiòn. Ciungiâ, ciungiòn. Impiparsi = inpipâse. Impiumare = reciümâ, reciümòn, reciümâse. Impolverare = inpulverâ, inpulveròn, inpulverâse. Inpueâ, inpueòn, (inpueròn, v.arc.), inpueâse. Impolverato = inpueòn, inpueâ, inpueê, inpueê. Inpueròn, inpuerâ, inpuerê, inpuerê. Pìn de pûe. Imporre = inpùne, inpostu, inpùnise Importante = intrante, intranti. Inpurtante, inpurtanti. Importanza = inpurtansa. Importare = inportâ, inportòn. Importunare = süsâ, süsòn. Scidiâ, scidiòn. Tanbüsciâ, tanbüsciòn. Imposta = a tàscia, e tàsce. L’anta, e ante. U scüu, i scüi. Impotente = nu bùn, nu bùi. ---- sessualmente = u bazanòttu, i bazanòtti. Imprenditore = inprenditû, inprenditûi. Impresa = l’inpreza, e inpreze. Impresario = l’inprezàju, inprezàji. Imprestare = prestâ, prestòn. Impronta = a sanpegâ, e sanpeghê. Improvvisare = inpruvizâ, inpruvizòn, inpruvizâse. Improvviso = inpruvìzu, inpruvìza, inpruvìzi, inpruvìze. Improvvisamente = debòttu. In = in-te. In-ta. Inalazione = u füméntu, i füménti. Inalberare = arsüâ, arsüòn, arsüâse. In buona salute = in gamba. Incamminare = incaminâ, incaminòn, incaminâse. Incantare = incantâ, incantòn, incantâse. Incanto = l’incantu, i incanti. Incartamento = l’incartaméntu, i incartaménti. Incendio = u falōgu, i falōghi. Incenso = l’incensu. Incerare = inseâ, inseòn. Incerata (tela, cappotta ecc.. ) = l’inseiâ, e inseiê. Incerto = incèrtu, incèrta, incèrti, incèrte. Incestare = incorbâ, incorbòn. Inchinare = inchinâ, inchinòn, inchinâse. Inchino = l’inchìn, i inchìn. Inchiodare = inciodâ, inciodòn, inciodâse. Incioâ, incioòn, incioâse. Ciavâ, ciavòn, ciavâse. Inchiostro = l’inciòstru, i inciòstri. Inchiostro di china = inciòstru de china. Inciampare = inganbâ, inganbòn. Pigiâ, pigiòn ‘na supâ. Incollare = incolâ, incolòn, incolâse. Incollerire = inbestiâ, inbestiòn, inbestiâse. Inbestialî, inbestialìu, inbestialîse. Incontrare = incuntrâ, incuntròn, incuntrâse. Incostante = incustante. Increspare = increspâ, increspòn. Strufugiâ, strufugiòn. Incresparsi delle onde = u bulezǜmme, i bulezǜmmi. Incrinato = crenòn, crenâ, crenê, crenê. Incrinare = crenâ, crenòn, crenâse. Venâ, venòn, venâse. Incrinatura = a venaǜa, e venaǜe. A créppa, e créppe. Incrociare = incruxâ, incruxòn, incruxâse. Incrocio = incruxu, incruxi. Incudine = l’anchize, e anchize. ---- piccola per affilare le falci = a martelêa, e martelêe. Incupire (del cielo), (del tempo) = incabanâ, incabanòn, incabanâse. Indeciso = indecìzu, indecìza, indecìzi, indecìze. Indemoniato = māfisiòn, māfisiâ, māfisiê, māfisiê. Indicare = mustrâ, mustròn. Indietro = darê. Indarê. Indifeso = indifezu, indifeza, indifezi, indifeze. Indirizzare = indirisâ, indirisòn. indirisâse. Indisposto = grammu, gramma, grammi, gramme. Indisposto = abaciucòn, abaciucâ, abaciuchê, abaciuchê. Indolente = pelandrùn, pelandrùna, pelandrùi, pelandrùne. Pagiàssu, pagiàssa, pagiàssi, pagiàsse. Indolenzimento = u grànfiu, i grànfi. Indolenzito = rédenu, rédena, rédeni, rédene. Indosso = indòssu. Indugiare = indugiâ, indugiòn, indugiâse. Indumento = induméntu, induménti. ---- steso che è quasi asciutto = reparpòn. Indurimento di umori sulla pelle = u crustu, i crusti. Inezia = a piculéssa, e piculésse. Infastidire = angusciâ, angusciòn, angusciâse. Loâ, loòn, loâse. Scidiâ, scidiòn, scidiâse. Tanbüsciâ, tanbüscion, tanbüsciâse. Infatti = difêti. Infermiere = l’infermê, l’infermêa, i infermê, e infermêe. Inferriata = a ferâ, e ferê. Infervorare. Infiammare = rescādâ, rescādòn, rescādâse. Infezione = a fîa russa. Infiammazione = u rescadaméntu, i rescadaménti. Infilare = infiâ, infiòn, infiâse. Infrinciâ, infrinciòn, infrinciâse. Infilzare = infrinciâ, infrinciòn, infrinciâse. Infinito = infinîu, infinîa, infinîi, infinîe. Infiorescenza dell’ulivo = a zermìna, e zermìne. Infischiarsi = inpipâse. Inflessione = a còcina, e còcine. Influente = intrante, intranti. Influenza = l’infruénsa. Informare = infurmâ, infurmòn, infurmâse. Infornare = infurnâ, infurnòn. Infornata = l’infurnâ, e infurnê. Infrangere = franze, frantu (franzǜu), frànzise. Infranto = infrantu, infranta, infranti, infrante. Infreddolito = candîu, candîa, candîi, candîe. In fretta = de spréscia. Cun spréscia. De strangugiùn. Cursa (de). Ingalluzzarsi = ringalüsìse. Ingannare = ciulâ, ciulòn, ciulâse. Ingannato (sei) = streppu (ti ghe l’ê in-tu s.). Inganno = u zöghéttu, i zöghétti. Ingegnere = l’inzegnê, i inzegnê. Ingegno = inzégnu, Ingenuo = intrégu, intréga, intréghi, intréghe. Ingerire = colâ, colòn. Ingessatura = l’ingessatǜa, e ingessatǜe. Inghilterra = Inghiltêra. Inghiottire = colâ, colòn. Inginocchiare = inzenugiâ, inzenugiòn, inzenugiâse. Inzenungiâ, inzenungiòn, inzenungiâse. Inginocchiatoio = l’inzenuggiatoiu, i inzenuggiatoi. In giro = in gìu. In giù (all’ ) = bassüa (a) (v.arc.). In giù = bassu (da). Ingiustizia = l’ingiüstissia, e ingiüstissie. Inglese = l’ingrése, i ingrési. Ingolfare = inpilâ, inpilòn, inpilâse. Ingolfato = inpilòn, inpilâ, inpilê, inpilê. Ingombrare = ingunbrâ, ingunbròn. Ingombro = l’inbrǜmme, i inbrǜmmi. Ingordo = ingurdu, ingurda, ingurdi, ingurde. Ingorgare = ingurdî, ingurdìu, ingurdîse. Ingurgâ, ingurgòn, ingurgâse. Ingozzare = ingosciâ, ingosciòn, ingosciâse. Ingrandire = ingrandî, ingrandîu. Ingrandito = ingrandîu, ingrandîa, ingrandîi, ingrandîe. Ingrassare = ingrasâ, ingrasòn, Ingrassato = ingrasòn, ingrasâ, ingrasê, ingrasê. Ingrossare = ingrusâ, ingrusòn. ---- un ferro = rincarcâ ün fêru. Inguine = l’angunàggia. Iniezione = a puntǜa, e puntǜe. Iniziare = incuminsâ, incuminsòn, incuminsâse. ---- a consumare = insâ, insòn, insâse. ---- a nevicare = nevüscâ, nevüscòn. Inizio = l’inprinsìpiu, i inprinsìpi. U prinsìpiu, i prinsìpi. Innaffiare = ēguâ, ēguòn. Scēguâ, scēguòn. Innaffiatoio = a rigadéa, e rigadée. Innamorare = inamuâ, inamuòn, inamuâse. Innamorato = u bèllu, a bèlla, i bèlli, e bèlle. Innamoramento = Capelîna (‘na). Cötta (‘na). Innamorato (si è) = u l’à pigiòn ‘na capelîna (‘na cötta). Innestare = inseî, inseìu, inseîse. Inestâ, inestòn. Innesto = l’inestu, i inesti. Inoltrare = inultrâ, inultròn, inultrâse. Inondare = inundâ, inundòn. Inondazione = l’inundasiùn, e inundasiùi. Inorgoglirsi = ringalüsìse. In preda al malocchio = inbazuìu, inbazuî. Inquietare = arsüâ, arsüòn, arsüâse. Insalata = l’insalatta, e insalatte. ---- mista = u cundigiùn. Insalatiera = u griléttu, i grilétti. U pasuìn, i pasuìn (v.arc.). Insaponare = insaunâ, insaunòn, insaunâse. Insegnare = mustrâ, mustròn. Insenatura = u gurfu,i gurfi. Insetto = u muschìn, i muschìn. ---- che si sviluppa nei legumi secchi = u babòllu, i babòlli. Insidia = inscìdia, inscìdie. Insidiare = inscidiâ, inscidiòn. Insieme = insémme. ---- di cinghie per portare nelle processioni i crocifissi = u croccu, i crocchi. ---- di attrezzi = l’armamentàiu, i armamentài. ---- di cose = a mescciüa. Insignificante (di persona) = fattu, fatta, fatti, fatte. Lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. Insignificante (cosa) = da nìnte (còsa). Insipido = fattu, fatta, fatti, fatte. Insistente = insisténte, insisténti. Angusciùzu, angusciùza, angusciùzi, angusciùze. Insistere = inscìste, inscistìu. Presciste, prescistìu. Insolente = insulente, insulenti. Intasare = ingurdî, ingurdìu, ingurdîse. Intelletto = intelèttu. Intendere = inténde, inténdüu (intêsu), inténdise. Intenzione = l’intensiùn, e intensiùi. Interessare = bregâ, bregòn, bregâse. Interesse = l’interèsse, i interèssi. Interiora del pesce = a ventresca, e ventresche. Interno della zucca, costituito da semi, polpa molle e acqua di vegetazione = u bestassu. Intero = intrégu, intréga, intréghi, intréghe. Interrare un vitigno = bazâ, bazòn. Interrogazione = interugasiùn, interugasiùi Interruttore della luce = u lüchéttu, i lüchétti. Intervenire = intervegnî, intervegnǜu. Intesa = inteza. Intestazione = intestasiùn, intestasiùi. Intestino = u bêlu, i bêli. Intiepidire = incepî, incepîu, incepîse Intirizzire = inbesî, inbesìu. Incandî,incandìu. Intonacare = inbucâ, inbucòn. Fratasâ, fratasòn. Intontito = ciùccu, ciùcca, ciùcchi, ciùcche. Intorno = in gìu. Intùrnu. Intorpidire = turbî, turbîu. Intorpidato = inturpidìu, inturpidìa, inturpidìi, inturpidìe. Intraprendente = precacìn, precacìn. Intrecciare = intresâ, intresòn. Intrecciato = tesciǜu, tesciǜa, tesciǜi, tesciǜe (v.arc.). Intrigare = intrigâ, intrigòn, intrigâse. Inbrögiâ, inbrögiòn, inbrögiâse. Intrigo = l’inbröggiu, i inbröggi. Inula = nàsca. Inumano = inumânu (inumàn), inumâna, inumâni, inumâne. Inumidire = inümeî, inümeìu, inümeîse. Inutile = ravàttu, ravàtti. Invasione = l’invaxùn, e invaxùi. Invasore = invazure. Invecchiamento = invegiaméntu. Invecchiare = invegiunî, invegiunòn. Invegiâ, invegiòn. Invecchiato = invegiòn, invegiâ, invegê, invegê. ---- anzitempo = invegiunìu, invegiunìa, invegiunìi, invegiunìe. Invece = invêxe. Inverno = l’invernu, i inverni. Invertire = invertî, invertìu, invertîse. Investire = investî, investìu, investîse. Invidioso = giûzu, giûza, giûzi, giûze. Invischiato = intrapòn, intrapâ, intrapê, intrapê. Inviso = invìzu. Invitante = invitante, invitanti. Invitare = invitâ, invitòn, invitâse. Invitato = invitòn, invitâ, invitê, invitê. Involto malfatto = u maloccu, i malocchi. Inzuppare = ciunbâ, ciunbòn, ciunbâse. Io (pron.) = mi. Me. Iosa (a) = bizèffe. Ipocondria = a pecùndria. Ipocrisia = ipocrizia. I quali (pron.) = i-quali. Iris = u tinze öve, i tinze öve. Ironia = irunìa, irunìe. Irritazione = u bulìtigu, i bulìtighi. Irruente = iruénte, iruénti. Irsuto = irsǜu, irsǜa, irsǜi, irsǜe. Iscrizione a ruolo di una imbarcazione = u rollu, i rolli. Isallo (frasciùn de Magiö) = Isàllu (frazione di Magliolo). Isola = l’ìzua, e ìzue. Isolare = izulâ, izulòn, izulâse. Ispirazione = l’ispirasiùn, e ispirasiùi. Issare = isâ, isòn, isâse. Istante = istante, istanti. Italiano = u taliàn, i talién. Itinerario = l’itinerâiu,i itinerâi. Itterizia = a telìsia. L La (art.) = a. L’. Labbro = u lèrfu, i lèrfi. Laboratorio = u ciantê, i ciantê. Laccio = u lassu, i lassi. ---- da scarpe = u laséttu, i lasétti. Lacerare = strasâ, strasòn, strasâse. Lacerante = strasànte, strasànti. Lacerante, laceranti. Lacrima = a lagrima, e lagrime. Lacrimare = lagrimâ, lagrimòn. Ladro = u laddru, a laddra, i laddri, e laddre. Laggiù = lazǜ. Lagnoso = lagnùzu, lagnùza, lagnùsi, lagnùze. Lago = u lagu, i laghi. Laghetto = u laghéttu, i laghétti. Laguna = a lagüna, e lagüne. Lama = a lamma, e lamme. ---- per barba = a lamétta, e lamétte. Lamentare = lagnâ, lagnòn, lagnâse. Lamiera = a tolla, e tolle. Lampada = u cèu, i cèi. ---- a carburo = a citilêna, e citilêne. Lampadario = u lanpadàju, i lanpadàji (lanpadàj). Lampeggia = u lanpeza. Lampeggiare = lanpezâ, lanpezòn. Lampione portato nelle processioni = u tafanàju, i tafanàji (tafanàj. U tafanàiu, i tafanài Lampo = u lànpu, i lànpi. Lampone = l’anpöa, e anpöe. U lanpùn, i lanpùi. Lampuga = a lanpüga, e lanpüghe. Lana =a lâna, e lâne. Lanciare = tiâ, tiòn, tiâse. Lanterna = a lantèrna, e lantèrne. Lanzardo = a cavàlla, e cavàlle. Laonde = scicché. Lappare = lapâ, lapòn. La quale (pron.) = a-quale. Lardo = u lardu. Largheggiare = larghezâ, larghezòn. Largo (al) = föa (in). Largo = largu, larga, larghi, larghe. Larice = l’èrxu, i èrxi. Lasagna = a lazagna, e lazagne. Lasciare = lasciâ, lasciòn, lasciâse. Lasciare andare = molâ, molòn, molâse. Lasciami stare = làscime stâ. Lascivo = lascîvu, lascîva, lascîvi, lascîve. Lasco = làscu, làsca, làschi, làsche. Lassù = lasciǜ. Lastra = a lastra, e lastre. ---- di ardesia = a ciàppa, e ciàppe. U ciapìn, i ciapìn. ---- di ardesia per coprire i tetti = l’abaìn, i abaìn. ---- di vetro sopra la porta = u lüxernâ, i lüxernê. ---- di ghiaccio = a bâra de giàssu. ---- fotografica = a lastra (e lastre) de vréddu. Lastricare = lastregâ, lastregòn. Lastrico = u làstregu, i làstreghi. Latrina = u cessu, i cessi. A latrîna, e latrîne. Latta = a latta, e latte. A tolla, e tolle. A lamma, e lamme. Lattaio = u lētâ, a lētê, i lētê, e lētê. Latte = u lête. Latterini (pesci) = u cönu, i cöni. Lattosio = u süccu de lête. Lattuga = l’insalatta, e insalatte. A leitǜga, e leitǜghe. Lattuga di mare = l’insalatta (e insalatte) de mâ. Laureato = laureòn, laureâ, laureê, laureê. Lavabo = u basì, i basì. ---- pubblico = u tröggiu, i tröggi. Lavamano = u trenpê, i trenpê. U treipê, i treipê. Lavanda = u spîgu, i spîghi. Lavandino = u lavéllu, i lavélli. Lavare = lavâ, lavòn, lavâse. Lavativo = u lavatîvu, a lavatîva, i lavatîvi, e lavatîve. Lavatoio = u lavatôiu, i lavatôi. ---- pubblico = u tröggiu, i tröggi. Lavorante a giornata con i buoi = u böê, i böê. Lavorare = travagiâ, travagiòn. Lauâ, lauòn. Lavorare a maglia = màggia (fâ a m.). Lavoratore = u lavuratû, i lavuratûi. ---- alla tonnara = u tunaòttu, i tunaòtti. Lavoricchiare = cianbrüscâ, cianbrüscòn. Lavoro = u travàggiu, i travàggi. Lazzarone = u lavatîvu, a lavatîva, i lavatîvi, e lavatîve. Le (art.) = e. Leale = francu, franca, franchi, franche. Lealtà = a lealtê. Leccare = lecâ, lecòn, lecâse. ---- le labbra dopo aver mangiato cibi gustosi = perlecâ, perlecòn, perlecâse. Leccia = a léccia, e lécce. Leccio = u lécciu, i lécci. Legaccio = u ligammu, i ligammi. ---- di steli intrecciati = a turtagna, e turtagne. ---- per filari di viti = u bāsàmmu, i bāsàmmi. U basàmmu, i basàmmi. Legare = grupâ, grupòn, grupâse. Ligâ, ligòn, ligâse. Legge = a légge, e léggi. Leggere = lézze, lézǜu, (lèttu). Leggermente = legerménte. Leggero = legéru, legéra, legéri, legére. Leggìo = u badaùn, i badaùi (v.arc.). Legna = a legna, e legne. Legno = u legnu, i legni. ---- che sorregge lo scalmo = u scarànpu, i scarànpi. ---- marcio = u cascu. Lei (pronome di cortesia) = vuscià Lei = lê. Léi. Ghe Lendina (uova di pidocchio) = a léndina, e léndine Lenone = u xatâ, i xatê. Lentamente = cianìn. Lentaménte. Lenticchia = a lentìggia, e lentìgge. Lentigginoso = pigiùzu, pigiùza, pigiùzi, pigiùze. Lento (di persona) = lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. Lento = léntu, lénta, lénti, lénte. Mollu, molla, molli, molle. Lenza = a lénsa, e lénse. ---- per la pesca di fondo = u bulentìn, i bulentìn. Lenzuolo = u lensö, i lensö. Leone = u leùn, i leùi. Leonessa = a leunéssa, e leunésse. Lepiota procera (fungo) = a cacamèlla, e cacamèlle. Lepre = a lévre, e lévre. Le quali (pron.) = e-quali. Lesina = a léxina, e léxine. Letame = u liàmme, i liàmmi. U lemme, i lemmi. Lettera = a léttia, e léttie. Letterina = a leteîna, e leteîne. Letto = u léttu, i létti. ---- asciutto e ghiaioso di un torrente = a gêa, e gêe. Lettino = u letìn, i letìn. Lettura = a letüa, e letüe. Levante ( est.), ----- (vento da est) = u levante. Levare = levâ, levòn, levâse. Libbra = a lîa, e lîe. Libecciata = lebeciàdda, lebeciàdde. Libeciàdda, libeciàdde. Libeccio (vento da sud-ovest) = u lebécciu. U libécciu. Liberare = liberâ, liberòn, liberâse. Libraio = u librâ, i librê. Libreria = a libraîa, e libraîe. Libro = u libbru, i libbri. ---- dei conti = u librassu, i librassi. Libretto = u libréttu, i librétti. ---- di lavoro = u libréttu de travàggiu. ---- di navigazione = u libréttu de navigasiùn. Libriccino = l’abachìn (v.arc.). Licenziare = mandâ, mandòn, mandâse a spiguâ. Licensiâ, licensiòn, licensiâse. Lievemente = lieveménte. Lievitare = levâ, levòn. Lievito = u levòn. ---- di birra = u brenùnsiu (v. arc.). Lima = a limma, e limme. Limare = limâ, limòn. Limitazione = a limitasiùn, e limitasiùi. Limone = u limùn, i limùi. Limpido = cêu, cêa, cêi, cêe. Limpido = seén, seéna, seén, seéne. Lingua = a léngua, e léngue. Linguetta delle scarpe = a patelétta, e patelétte. Linguina (pasta) arrotolata a nido = a linguina. A rella, e relle. Linguacciuto = lengûzu, lengûza, lengûzi, lengûze. Lino = u fî, i fî. U lìn, i lìn. Liquefare = liquefâ, liquefòn, liquefâse. Deslenguâ, deslenguòn, deslenguâse. Füzâ, füzu, füzâse. Liquefatto = liquefêtu, liquefêta, liquefêti, liquefête. Füzu, füza, füzi, füze. Liquido = u liquidu, i liquidi. L’ēguétta, e ēguétte. ---- che rimane dopo la bollitura di castagne e fagioli = a sutta. Liquirizia = u recanissu, i recanissi. Liquore = u licure, i licuri. Lira = a lîa, e lîe. Lisca di pesce = a lésca, e lésche. A résca, e résche. Lisciare = lisciâ, lisciòn, lisciâse. Lisciare l’intonaco = fretasâ, fretasòn, fretasâse. Liscio = lìsciu, lìscia, lìsci, lìsce. Liscivia = a lescìa. Liso = frazòn, frazâ, frazê, frazê. Listello = u legnéttu, i legnétti. ---- (travetto di legno orizzontale su cui sono appoggiate le tegole del tetto) = pâtama. ---- della sedia che serve per appoggiare i piedi = u spranghìn, i spranghìn. ---- di cuoio = u gardùn, i gardùi. Lite = bêga. Litigare = ratelâ, ratelòn, ratelâse. Tisigâ, tisigòn, tisigâse. Litigio = a lite, e liti. A ratèlla, e ratèlle. Litorale = a maîna, e maîne. Livellare = livelâ, livelòn, livelâse. Sccianâ, sccianòn,sccianâse. Livellato = ciàn, cén. Cianéllu, cianélla, cianélli, cianélle. Livellatore = u livelatû, i livelatûi. Livido = u negrùn, i negrùi. L’amacatǜa, e amacatǜe. Lo (art.) = u. L’. Loano = Löa. Locale = u lucale, i lucali. Locanda = a lucanda, e lucande. L’ostâia, e ostâie. A tratuîa, e tratuîe cu-u dormî. A tratuîa, e tratuîe. A bétola, e bétole. Locomotiva = a vapuriêra, e vapuriêre. Locomotore = u lucumutùu, i lucumutùi Loculo = a càntia, e càntie. Lodare = lodâ, lodòn, lodâse. Loggia = a lobbia, e lobbie. A süpénna, e süpénne. Logorare = cunsümâ, cunsümòn, cunsümâse. Logoro = véggiu, véggia, véggi, végge. Logoro = Früstu, früsta, früsti, früste. Lombo = u caré, i caré. Lombrico = u lunbrîgu, i lunbrîghi. ---- di mare = a tremuìzza. Lontano = luntàn, luntana, luntani, luntane. Alüxi (v.arc.). Lontano verso l’orizzonte = alüxî (v.arc.). Lontra = a lùddria, e lùddrie. Loro = lû. Luiâtri. Ghe. Sö. Loro ci sono stati = i ghe sùn stêti. Loro (la loro casa) = sö (a sö cà). Losco = loscu, loschi. Lucchetto = u lüchéttu, i lüchétti. Luccio = u lüssu, i lüssi. ---- marino = u pésciu scàrmu, i pésci scàrmi. . Lucciola = a cianbèlla, e cianbèlle. Luce = a lüxe, e lüxi. U cèu, i cèi. Lucente = lüxénte, lüxénti. Lucerna = u lümme, i lümmi. A lümeétta, e lümeétte. Lucernaio = u lüxernâ, i lüxernê. Lucertola = a sgrìgua, e sgrìgue. Lucherino = u lǜgu, i lǜghi. U lǜgheu, i lǜghei. Lucidare = fruciâ, fruciòn. Lüstrâ, lüstròn. Lucido = lǜcidu, lǜcida, lǜcidi, lǜcide. Lucido da scarpe = u lüstru, i lüstri. Luglio = lüggiu. Lui = léi. Luì (uccello) = u buìn, i buìn. Lumaca = a lümàssa, e lümàsse. Lumachina = a lümasîna, e lümasîne. Lumacone = u lümasùn, i lümasùi. Lume = u lümme, i lümmi. A lantèrna, e lantèrne. ---- a petrolio = u gazzu, i gazzi. Lumino = u lüméttu, i lümétti. U lümìn, i lümìn. ---- ( lungo filo ricoperto di cera e sagomato a forma di limone scarpetta, libro etc.. usato nel giorno dei morti ) = l’ofisiö, i ofisiö. Lumiera = lümêa (v.arc.). Luminello (a olio con galleggiante) = u natéllu, i natélli. Luna = a lüna. Lunario = u lünàiu, i lünài. Lunaria = a medàggia (e medàgge) du Pappa. Lunedì = u lünedì, i lünedì. Lunghezza = a lunghéssa, e lunghésse. Lungo = lungu, lunga, lunghi, lunghe. Luogo = u lögu, i löghi. U postu, i posti. ---- ombroso e umido = u vernéngu, i vernénghi. Lupa = a lûa, e lûe. Lupo = u lû, i lûi. Lusingare = lüxingâ, lüxingòn, lüxingâse. Lusso = u lüssu, i lüssi. Lustrare = fruciâ, fruciòn. Lüstrâ, lüstròn. Lutto = u lüttu, i lütti. M Macaco = u macaccu, i macacchi. Maccherone = u mustacciòlu, i mustacciòli. Macarùn, macarùi. Macchia = a màccia, e màcce. A cialàstra, e cialàstre. ---- di posidonie = u custu, i custi. Macchiare = maciâ, maciòn, maciâse. Macchinare = inmanegâ, inmanegòn. Macellaio = u maxelâ, i maxelê. Macellare = maxelâ, maxelòn. Macelleria = u maxéllu, i maxélli. Macello = u maxéllu, i maxélli. L’amàssu, i amàssi. Macerare = macerâ, maceròn, macerâse. Smögiâ, smögiòn, smögiâse. Macigno = u scöggiu, i scöggi. Macilento = magru, magra, magri, magre. Mâ in arnêze. Macina = a màxina, e màxine. Macinare = maxinâ, maxinòn. ---- le olive = franze, franzǜu. Macinino da caffè = u maxinìn, i maxinìn. Madia = a mézia, e mézie. Madiere = u majö, i majö. Madonna = a Muê du Segnû. Madre = a muê, e muê. Madrina = a cumâ, e cumê. ---- di battesimo = a maìna, e maìne. Maestoso = maestûzu, maestûza, maestûzi, maestûze. Maestrale (vento da nord-ovest) = u méstru. U maestrâ. Maestria = maestrìa. Maestro = u mestru, a mêstra, i mestri, e mêstre. ---- di bottega = u mestru, (i mestri) de bancu. Magazzino = u mazaghìn, i mazaghìn. U magazìn, i magazìn. Maggese = u canpu (i canpi) de mazzu. Maggio = mazzu. Maggiociondolo = l’aibùrnu. Maggiorana = a pèrsiga. A pèrsega. Maggiorare = magiurâ, magiuròn. Maggiore = magiure. ----- d’età = ciǜ grande. Maglia = a màggia, e màgge. --- della pelle = u mariòlu, i mariòli. Magliolo = Magiö, (Maggiö). Magnifico = magnìficu, magnìfichi. Magro = magru, magra, magri, magre. Strìggiu, strìggia, strìggi, strìgge. Peìu, peìa, peìi, peìe. Mai = mâi. Maiale = u porcu, i porchi. Mais = u granùn. Malalingua = a lenguàssa, e lenguàsse. Malato = maòttu, maòtta, maòtti, maòtte. Malattia = a mātîa, e mātîe. ---- della vite = a filossera. ---- dello olivo = a rugna. ---- della tiroide = u mâ du gôsciu. Malavoglia (di) = cuntru-géniu. Maldestro = rùidu, rùida, rùidi, rùide. Maldicenza = u muchéttu, i muchétti. U bacaéttu, i bacaétti. Male (avv.) = mâ. Male = u mâ, i mâ. ---- di schiena = a fredüa. Maledetto = maledéttu, maledétta, maledétti, maledétte. Maledire = maledî, maledìu. Maleducato = u vilàn, a vilâna, i vilén, e vilâne. Mālevòn, mālevâ, mālevê, mālevê. Faccia de tolla. Male in arnese = dezandiòn, dezandiâ. Malessere = a magagna, e magagne. Malfatto = māfêtu, māfêta, māfêti, māfête. Malgrado = barba (in). Malignare = malignâ, malignòn. Malinconia = malincunìa. Malizia = a maìssia, e maìssie. Malocchio = u bestécciu. U precòsciu, i precòsci. ---- distruttore = u cunsümmu, i cunsümmi. Malora (in) = rübatùn. Maltagliati = mātagê. Maltempo = u māténpu. Malva = a varma. A marvétta. Malvolentieri = mâ invîu. Mamma = a mamà, e mamè. Mammelle = e tétte. I tetìn. Mancare = mancâ, mancòn. Mancia = a bunamàn, e bunamàn. Manciata = a brancâ,e branchê. Manâ. Patta. Manciatina = a brancaétta, e brancaétte. Mandare = mandâ, mandòn. ---- via = spiguâ, spiguòn. Mandarino = u mandarìn, i mandarìn. Mandibola = a ganàscia, e ganàsce. Mandolino = u mandulìn, i mandulìn. U mandurlìn, i mandurlìn. Mandorlo. Mandorla = l’amàndua, e amàndue. Màndua, màndue. Maneggiare = manezâ, manezòn. Maneggio = u manézzu, i manézzi. Mangano = u mànganu, i màngani. Mangiare = mangiâ, mangiòn, mangiâse. ---- con ingordigia = abufâ, abufòn, abufâse. ---- in fretta = mangiâ, mangiòn de strangugiùn. ---- fino a riempirsi = ingurfâ, ingurfòn, ingurfâse. ----avidamente = sganasciâ, sganasciòn, sganasciâse. ---- a crepapelle = mangiâ, mangiòn a scciüppapansa. ---- a sbafo = renbâ u zenbu. Mangiatoia = a gréppia, e gréppie. Mangione = u bǜdegu, a bǜdega, i bǜdeghi, e bǜdeghe. Mangiucchiare = mangiüsâ, mangiüsòn. Manica = a mànega, e màneghe. A màniga, e mànighe. Manichino = u maneghìn, i maneghìn. Manico = u mànegu, i màneghi. Manicotto di pelliccia = a muffua, e muffue. Maniera = a mainêa, e mainêe. Manifestare = manifestâ, manifestòn, manifestâse. Manifesto = u manifestu, i manifesti. Maniglia = a manéggia, e manégge. Maniglia della porta = a landa, e lande. Manipolare = magnuscâ, magnuscòn. Maniscalco = u ciapìn (i ciapìn) da mü. Man mano = man man. Mannaia = u maràssu, i maràssi. Mano = a man, e man. ---- piccola =a manîna, e manîne. ---- grossa = a manassa, e manasse. Manomettere = manumétte, manumìsciu. Manomettere = descasâ, descasòn. Manovra = a manövra, e manövre. Manrovescio = u mascùn, i mascùi. Manta = a manta, e mante. U diàu , i diài de mâ. Mantellina ad uso delle confraternite = u tabarìn, i tabarìn. Mantenere = mantegnî, mantegnǜu, mantegnîse. Mantice = u mantixe, i mantixi. U sciüscéttu, i sciüscétti. Mantide religiosa = a grilêa, e grilêe. A cateinétta, e cateinétte. Manubrio = u manübriu, i manübri. Manzo = u manzu, i manzi. Marca da bollo = marca da bullu. Marcare = marcâ, marcòn. Marciapiede = u marciapé, i marciapé. Marciare = marciâ, marciòn. Marcio = marsu, marsa, marsi, marse. Marcire = marsî, (marsìu) marsòn. Marciume = a marsaùia. U marsǜmme. Mare = u mâ, i mâ. ---- calmo con foschia = u mâ in calîgu. --- increspato = u bulezǜmme. Mareggiata = a maregiâ. U mâ grossu. ---- causata dal libeccio = lebeciàdda, lebeciàdde. Libeciàdda, libeciàdde Maremola (torrente di Pietra Ligure) = Maémua. Maretta = u bulezǜmme, i bulezǜmmi. Margherita = a margaritta, e margaritte. Margherita = a margheìtta, e margheìtte. Margottare = basâ, basòn. Marina = a maîna, e maîne. Marinaio = u mainâ, i mainê. Marinare la scuola = sātâ, sātòn. Marinatura = u scabécciu, i scabécci. Marito = u maìu, i maì. U maîu, i maî. Marmaglia = a marmàggia. Marmista = u lapisìdda, i lapisìddi. U marmâ, i marmê. Marmo = u marmu, i marmi. Marocchino = u maruchìn, a maruchîna, i maruchìn, e maruchîne. Maroso = u maûxu, i maûxi. Marrone = maròn. Marsina = a rendegôte, e rendegôte. Martedì = u martedì, i martedì. ---- grasso = martedì grassu. Martellare = martelâ, martelòn. Martello = u martéllu, i martélli. Martellina = u ciapìn, i ciapìn. Martinetto = u crìcche, i cricchi. U crìccu, i cricchi. Martora = a màrtua, e màrtue. Marzo = marsu. Mascella = a ganàscia, e ganàsce. Mascherare = mascherâ, mascheròn, mascherâse. Maschio = u màscciu, i màscci. Mascone (parte esterna della prora) = u mascùn, i mascùi. Massacrare = maxelâ, maxelòn. Masacrâ, masacròn. Massiccio = macissu, macissa, macissi, macisse. Massimo (al) = au ciǜ. Mastello = a cùnca, e cùnche. --- in sughero per la preparazione dei gelati = u barì, i barì da sciurbétti. ---- da bucato = u bùggiu, i bùggi. Masticare= masticâ, masticòn. Giasciâ, giasciòn. Masticare tabacco = cicâ, cicòn. Tabacâ, tabacòn. Mastietto (cardine) = a vùngua, e vùngue. Mastra (buco per l’albero della nave) = u gàrbu (i gàrbi) de l’èrbu. Masturbazione (masch.) = a raspa. ---- (femm.) = u ditalìn. Matassa = a marélla, e marélle. Materassaio = u strapuntê, i strapuntê. Materasso = a strapunta, e strapunte. Matrigna = a maiàstra, e maiàstre. Matrimonio = u majézzu, i majézzi. Mattonata = maunâ. Mattatoio = l’amàssu, i amàssi. Matterello = u canéllu, i canélli. U matarèllu, i matarèlli. Mattino = u matìn, a matina, i matìn, e matine. Matto = mattu, matta, matti, matte. Mattone = u maùn, i maùi. Mattone fatto di cemento = u maccu, i macchi. Maturo = maǜu, maǜa, maǜi, maǜe. Tentu, tenta, tenti, tente. Sarzelìu, sarzelìa, sarzelìi, sarszlìe. ---- (troppo) = nissu, nissa, nissi, nisse. Mazza = a massa, e masse. Mazzacavallo = a sigögna, e sigögne. Mazzo = u massu, i massi. Me = mì. Medaglia = a medàggia. e medàgge. A mendàggia. e mendàgge. Medesimo = mêximu, mêxima, mêximi, mêxime. Mediatore = u sensâ, i sensê. Medicare = mēgâ, mēgòn, mēgâse. Medicina = a mēxìna, e mēxìne. Medico = u mégu, i méghi. Medievale = medievâle. Medusa = a carnassa, e carnasse. Megalomane = u falanpi, i falanpi. Meglio = méggiu. Mela = a méia, e méie. Melanzana = a mēzâna, e mēzâne. Melassa = a melassa. Melissa = cedrunèlla. Mellifluo = lepegùzu, lepegùza, lepegùzi, lepegùze. Melma = a pâta, e pâte. A bratta, e bratte. U pantàn, i pantén. Melo = u méiu, i mêi. Melograno = a menagrâ, e menagrê. Melone = u meùn, i meùi. Memoria = a memòia, e memòie. Menadito = menadîu. Menare = menâ, menòn, menâse. Menestrello = u menestréllu, i menestrélli. Mènola = a ménua, e ménue. Meno male = ancundasê. Meno = ciǜ pocu. Menu. Menola = u zèru, i zèri. ---- schiava = u lócu, i lóchi. Mensola = l’etaxê, e etaxê. Menta = a menta. Mente (pensiero – testa) = a ménte, e ménti. Mentire = mentî, mentìu. Mento = u mentu, i menti. Menù = menǜ. Menǜi Menzionare = mensönâ, mensönòn. Meraviglia = meravìggia. Meraviglioso = meravigiüzu, meravigiüza, meravigiüzi, meravigiüze. Mercanzia = a rôba, e rôbe. Mercato = u mercòu, i mercòi. A féa, e fée. U mercòn, i merchê. Merce = a merse, e mersi. Merciaio = u mersâ, i mersê. Mercoledì = u merculedì, i merculedì. Merenda = a merenda, e merende. Meringa = a scciümétta, e scciümétte. Merletto = u pisséttu, i pissétti. Merlo = u merlu, i merli. Meschino = meschìn, meschìna, meschìn, meschìne. Meschinetto = meschinéttu, meschinétta, meschinétti, meschinétte. Mescolare = remüscciâ, remüscciòn, remüscciâse. Mescciâ, mescciòn, mescciâse. Mese = u meze, i mezi. Mesetto = u mezéttu, i mezétti. Messa = a messa, e messe. Messo comunale = u canpâ, i canpê. Mestiere = u mestê, i mestê. Mestolo = a cassa, e casse. Mestruazione = e còse, U marchêze. Metà = a mitê. Mettere = mette, misciu, métise. Zùnze, zùntu, zùnzise. ---- i tu- tori ai fagioli = incanâ, incanòn. ---- i tutori ai piselli = inramâ, inramòn , inramâse. ---- in ammollo = smögiâ, smögiòn. Mette a smöggiu. ---- in fuga = scurî, scurìu. ---- in imbarazzo = genâ, genòn, genâse. ---- in ordine = cumodâ, cumodòn, cumodâse. Dâ, dêtu, dâse recattu. Depûne, depunüu, depûnise. Nandiâ, nandiòn, nandiâse. ---- la verdura in conserva = mette in adubbu. ---- in serbo = lögâ, lögòn, lögâse. Mezza calzetta = mézza cāsétta. Mezzadro = u manénte, i manénti. Mezzaluna = a mezalüna, e mezelüne. Mezza manica = u paragùmiu, i paragùmi. Mezzanotte = mezanötte. Mezzo (agg.) = mezzu, mezza, mezzi, mezze. ---- (per mezzo di) = u mezzu (a mezzu de). ---- sorriso = u faturizu. Mezzogiorno = mezugiùrnu. ----- (vento da sud) = u mézzu. Mi (pron.) = mé. Mia (pron.)= a me. A mêa. Miagolare = gnaugnâ, gnaugnòn. Ragnâ, ragnòn. Midollo = u megullu. Miele = l’amê. Mietere = tagiâ, tagiòn u gran. Siâ, siòn. Migliaio = a migêa, e migêe. Miglio (graminacea) = u mìggiu. ---- marino = u mìggiu, e mìggia. Migliore = ciǜ bun, ciǜ buna, ciǜ bui, ciǜ bune. Mignatta = a sanguétta, e sanguétte. Mignolo = u dìu marmelìn, e dìe marmelìne. Migrare = migrâ, migròn. Milionario = u milliunâiu, i milliunâi. Millepiedi = u sentupé, i sentupé. Milza = a minsa, e minse. Minareto = u minarêtu, i minarêti. Minatore = u minaû, i minaûi. Minestra = a menèstra, e menèstre. ---- di ceci = u zemìn, i zemìn. Minestrone = u menestrùn, i menestrùi. Miniera = a minéa, e minée. Minio (antiruggine) = u mìniu. Ministero = u ministéru, i ministéri. Ministro = u minìstru, i minìstri. Minore d’età = u ciǜ picìn, i ciǜ picìn. Minuto (tempo) = u menǜu, i menǜi. ---- secondo = u segundu, i segundi. Mio (pron.) = u me. I mé. Miope = cilòrbu, cilòrba, cilòrbi, cilòrbe. Mirabolano = u mirabulàn, i mirabulén. Miracolato = miraculòn, miraculâ, miraculê, miraculê. Miracolo = u miràculu, i miràculi. Mirtillo = u brignùn, i brignùi. Mirto = murtèlla. Mischia = parapìggia Mischiare = mescciâ, mescciòn, mescciâse. Miscuglio = a mescciüa, e mescciüe. ---- con cui si ungeva l’ordito della tela per ammorbidirlo = a càscia. Miseria = mizeîa, mizeîe. Missionario = misciunaîu, misciunaî. Mistura = a mistüa, e mistüe. Misura = a mezǜa, e mezǜe. Misurare = mezüâ, mezüòn, mezüâse. Mitilo = u mùsculu, i mùsculi. Mobili = mubìliu. Moccioso = muciûzu, muciûza, muciûzi, muciûze. Moccolo = u bacaléttu, i bacalétti. U mùculu, i mùculi. Modello = a sèsta, e sèste. ---- di nave = a sèsta, e sèste. ---- di vestito in carta = a sèsta, e sèste. ---- per le misure delle maglie delle reti = u modàn. Moderare = moderâ, moderòn, moderâse. Moderno = mudernu. Modo = u moddu, i moddi. A manéa, e manée. Mogano = u mòganu, i mògani. Mogio = muccu, mucca, mucchi,mucche. Moglie = a mugê, e mugê. Moine = e frasche. Mola = a möa, e möe. Molestare = ticusâ, ticusòn. Mollare = molâ, molòn., molâse. Molle = mollu, molla, molli, molle. Molletta per stendere i panni = u legnéttu, i legnétti. Mollica = a megulla, e megulle. Molo = u mö, i mö. U penéllu, i penélli. Molto = tantu, tanta, tanti, tante. Momento = u muméntu, i muménti. Momenti (a) = manamàn. Monaca = a mùniga, e mùnighe. Monco = muccu, mucca, mucchi, mucche. Mondare= peâ, peòn, peâse. Mondare le piante = capüsâ, capüsòn. Mondo = u mundu. Monelli (gruppo) = u figiöàmme, i figiöàmmi. Monello = u batǜzu, a batǜza, i batǜzi, e batǜze. U munéllu, a munélla, i munélli, e munélle. A pélle storta, e pélle storte. A sccianca, e sccianche. Moneta = a palanca, e palanche. U dinê, i dinê. ---- da 5 cent. = a palanca, e palanche. ---- d’argento da due lire = u cavurìn, i cavurìn. Montagna = a muntagna, e muntagne. Monte = u briccu, i bricchi. U munte, i munti. Montone = u muttu, i mutti. U montùn, i montùi. Monumento = u monumentu, i monumenti. Mora (frutto) = a môa, môe. Morale = a murale. Morbido = ǜmiu, ǜmia, ǜmii, ǜmie. Sciòccu, sciòcca, sciòcchi, sciòcche. Pastûzu, pastûza, pastûzi, pastûze. ---- da masticare = téniu, ténia, ténii, ténie. Morbo di Parkison = u ballu de San Vittu. Mordere = dentâ, dentòn, dentâse. Morde, mordǜu-morsu,mòrdise. Moretta = a morétta, e morétte. A moétta, e moétte. Moriglione = u moretùn, i moretùi. Morire = muî, mortu. Spiâ, spiòn. Morire = creppu (dâ in). Mormora = a mùrmua, e mùrmue. Mormorare = murmurâ, murmuròn. Sparlâ, sparlòn. Moro = mòu, mòa, mòi, mòe. Moroso = u murùzu, a murùza, i murùzi, e murùze. Morsicare = morscigâ, morscigòn, morscigâse. Morsicata = mòrsciu. Morsicato = morsu. Mordǜu, mordǜa, mordǜi, mordǜe. Morscigòn, morscigâ, morscighê, morscighê Morsicatura = a dentâ, e dentê. Morso = a morsciâ, e morscê. A morscigâ, e morscighê. Mortaio = u mortâ, i mortê. Morto = mòrtu, mòrta, mòrti, mòrte. Mortificare = mortificâ, mortificòn, mortificâse. Mosca = a musca, e musche. ---- cieca (gioco) = l’orbéttu. Moscaiola = a muschêa, e muschêe. Moscardino = u muscardìn, i muscardìn. Moscato (vino) = u vin cu-a scciǜmma. Moscerino = u muschìn, i muschìn. U muscìn, i muscìn. Mosciame = musciàmme. Moscone = u muscùn, i muscùi. Mostella = a mustélla, e mustélle. Mosto = u mustu, i musti. Mostrare = mustrâ, mustròn, mustrâse. Mostro = u mustru, i mustri. ---- immaginario = u babàu. Motocicletta = u velucìpide, i velucìpidi. Motocicletta = a mōtusiclétta, e mōtusiclétte. Motore = u mutû, i mutûi. U mutûre, i mutûri. Motteggio = u bacaléttu, i bacalétti. Mozzicone = a cicca, e cicche. ---- di sigaretta = a cicca, e cicche. Mozzicone di candela = u muccu de candéia. Mozzo = u mussu, i mussi. U mossu, i mossi. Mucca = a buséia, e buséie. Mucchio = u mǜggiu, i mǜggi. Mucchietto = u mügéttu, i mügétti. Muco nasale = u sbrùggiu, i sbrùggi. Muezzin = muezìn. Muffa = a mùffua, e mùffue. Muggine = u müzu, i müzi. ----- dorato = u müzu (i müzi) de l’òu. Mugnaiaccio (gabbiano) = l’oca de mâ, e oche de mâ. Mugnaio = u muinâ, i muinê. Mula = a mǜa, e mǜe. Mulattiera = a müatêa, e müatêe. Mulattiere = u müatê, i müatê. Mulinello = u muinéllu, i muinélli. U remuìn, i remuìn. Mulino = u muìn, i muìn. Mulo = u mü, i müi. Multa = a mürta, e mürte. Mungere = lētâ, lētòn. Municipio = u cumǜn, i cumǜi. U cumüne, i cumüni. U munisìpiu. i munisìpi. Muovere = mesciâ, mesciòn, mesciâse. ---- disordinatamente = anaspâ, anaspòn, anaspâse. ---- leggermente = bulezâ, bulezòn, bulezâse. Murare = müâ, müòn, müâse. Muratore = u masacàn, i masachén. Murena = a muéna, e muéne. Murice comune = u curnéttu (i curnétti) de mâ. Muro = a müàggia, e müàgge. A miàggia, e miàgge. ---- a secco per terrazzamento = u maxê, i maxê. Muretto = a müagétta, e müagétte. Muraglione = u müagiùn, i müagiùi. Muschio = l’erbétta. A nitta. Muscolo = u mùsculu, i mùsculi. Museruola = u murâ, i murê. Musica = a mǜxica, e mǜxiche. Musichetta = müxichétta. Musicante = u müxicànte, i müxicànti. Muso = u mûru, i mûri. Mutanda = a müànda, e müànde. Mutandina femminile = a braghétta, e braghétte. Mutare = cangiâ, congiòn, cangiâse. Mutilato = muccu, mucca, mucchi, mucche. Muto = müttu, mütta, mütti, mütte. N Naia = ferma (a). Narice = a naîxe, e naîxi. Narrare = narâ, naròn,. Cuntâ, cuntòn. Nasata = a nazâ, e nazê. Nascere = nasce, nâtu. ---- da uova = scciuî, scciuìu. Nascondere = nascùnde, nascòstu, nascùndise. Scunde, scundǜu, scùndise. Nascondino (gioco) = nascundìn. Nasello = u nazellu, i nazelli. Naso = u nazu, i nazi. Nasone = a canàppia, e canàppie. Nastro (solitamente di seta) = u frîxéttu, i frîxétti. Nastrini (tipo di pasta alimentare) = e reginette. Natale = u Natale. u Denâ. Natica = a scciàppa, e scciàppe. Natura = a natǜa. Naturale = natüâle, natüâli. Naufragare = naufragâ, naufragòn. Andâ, andêtu a fundu. Nausea = l’anguscia, e anguscie. Navigare = navigâ, navigòn. Navegâ, navegòn. Navigatore = navigatû, navigatûi. Nailon = pé de crìn. Ne = né. Nebbia = a néggia, e négge. Necessità = u bezögnu. Negare = negâ, negòn, negâse. Negoziante = u negosiànte, i negosiànti. Negoziare = negosiâ, negosiòn. Tratâ, tratòn. Negozio = u negòsiu, i negòsi. ---- di ferramenta = a bütéga, e bütéghe da scciàppi. ---- di tessuti = u negòsiu da parmi. A bütéga, e bütéghe. Negli. Nei (prep.a.) = in-ti. Nel. Nello (prep.a.) = in-tu. Nella (prep.a.) = in-ta. Nelle (prep.a.) = in-te. Nemico = u nemîgu, a nemîga, i nemîghi (nemîxi), e nemîghe. Neo = a piga, e pighe. A pìggia, e pìgge. Neonato = u figiö (i figiö), a figiöa (e figiöe) da lête. U ninìn, a ninîna. Neppure = mancu. Nero = negru, negra, negri, negre. Nespola = a nèspua, e nèspue. Nespolo = u nèspû, i nèspûi. Nessuno = nisciǜn, nisciǜna. Netto = nettu, netta, netti, nette. Neve = a neve, e nevi. Nevicare = nevâ, nevòn. Nevicata abbondante = a nevâra, e nevâre. Nicchia = u nicciu, i nicci. Nidiata = a niâ, e niê. Nido = u nîu, i nîi. ---- di vespe = u vespâ, i vespê. U zermüggiu, i zermüggi. Niente (pron.) = ninte. Niente (non vale niente) = zubbu (u nu vâ in zubbu. Ninnare = ninâ, ninòn. Nipote (il) = u nêu, i nêi. ---- (la) = a nessa, e nesse. Nipotino = u nevéttu, i nevétti. Nipotina = a nessétta, e nessétte. No = nù. Nocciòlo. Nocciòla = a nissöa, e nissöe. A ninsöa, e ninsöe. Nòcciolo = l’ossu, i ossi. Noce (la) = a nûxe, e nûxe. ---- (il) = u nûxe, i nûxi. ----moscata = a nûxe muscâ. Nodo = u gruppu, i gruppi. ---- a fiocco = a gassa, e gasse. ---- alla cravatta = u scapìn, i scapìn. ---- alla gola (per forte emozione) = u magùn, i magùi. Nodo e noce del piede = a nussa. Nodosità dell’ulivo = a zenba, e zenbe. Noi (pron.) = nùi. Nuiâtri. Nuiâtre. Noia = a nîa, e nîe. A nòia, e nòie. A gnàgnua, e gnàgnue. A brega, e breghe. Noioso = nuiûzu, nuiûza, nuiûzi, nuiûze. ---- (di persona) = u bulicugge, i bulicugge. ---- (sei) = bulicugge (ti séi ün b.). Noleggio = u nolezzu, i nolezzi. Noli = Nòi. Nome = u numme, i nummi. Nominare = mensönâ, mensönòn, mensönâse. Non = nu. ---- mi toccare = nu me tanze. ---- valere nulla = nu andâ ninte. ---- corrispondere al modello (difettoso) = lapâ, lapòn. ---- poterlo mandare giù = nu porêlu paî. ---- vale un soldo = nu vâ ‘na palanca scasâ. ---- ho altro da dire = a nu gh’ò nint’âtru da dî. ---- credere che …. (interlocuzione ironica) = tirulîru Nonno = u nonnu, a nonna, i nonni, e nonne. Nonno. Bisnonno = ’âvu, l’âva, i âvi, e âve. Noria = a nòia, e nòie. Normale = nurmale. Nostalgia = a nustalgìa, e nustalgìe. Nostrano = nustràn, nustrana, nustrani, nustrane. Du postu. Nostro = nostru, nostra, nostri, nostre. Nostromo = u nostròmmu, i nostròmmi. Nustròmmu, nustròmmi. Notaio = u nutâiu, i nutâi. U nutaru, i nutari. Notizia = a nutìssia, e nutìssie. ---- (falsa) = u cêtu, i cêti. Notte = a nötte, e nötti. Novanta = növanta. Nove = növe. Novello = nuéllu, nuélla, nuélli, nuélle. Novembre = nuvénbre. Novena (rito religioso) = a nuéna, e nuéne. Novità = a növitê, e növitê. Nubile = a fantìna, e fantìne. A zuéna, e zuéne. Nuca = a cupétta, e cupétte. Nudo = patanǜu, patanǜa, patanǜi, patanǜe. Nǜu, nǜa, nǜi, nǜe. Nulla = ninte. --- (non c’è nulla) = pessu (a nu ghe n’è pessu. Null’altro = nint’âtru. Numerare = nümerâ, nümeròn. Numero = nümeru, nümeri. Nuora = a nöia, e nöie. Nuotare = nöâ, nöòn. Nuoto = u nöu. Nuovamente = turna. Nuovo = növu, növa, növi, növe. Nuovo (di) = turna. Nuvola = a nìvua, e nìvue. Nuvoloso = nîvu. O Obbedire = obedî, obedìu. Obbligare = obligâ, obligòn, obligâse. Obbligo = l’òbligu. Oca = l’oca, e oche. ---- lombardella = l’oca lunbarda, e oche lunbarde. ---- selvatica = l’oca sarvêga, e oche sarvêghe. L’oca servêga, e oche servêghe. Occasione = l’ocaxùn, e ocaxùi. Occhiaie = i öggi marchê. E ögê. Occhiale = u spegéttu, i spegétti. A barìcula, e barìcule. L’occiale. Occhiata = l’ögiâ, e ögê. ---- (pesce) = l’ögiâ, e ögê. Occhiello = a gasétta, e gasétte. L’ögéttu, i ögétti. Occhietto = l’ögéttu, i ögétti. Occhio = l’öggiu, i öggi. ---- cisposo = l’öggiu scerpelìn., gaûzu. Occhione (pesce) = u galinassu, i galinassi. Occidente = u punente. Occupare = ocüpâ, ocüpòn, ocüpâse. Occupazione = l’ocüpasiùn, e ocüpasiùi. Oculato = precacìn, precacina, precacìn, precacine. Odiare = odiâ, odiòn, odiâse. Odio = u venìn, i venìn. Odorare = oduâ, oduòn. Odorato = l’anastu. Odore = l’odû, i odûi. --- di animale selvatico = u bestìn, i bestìn. ---- di pecora = u becǜmme, i becǜmmi. ---- di pesce = l’arzìgliu. ---- di salmastro = u maìn. ---- di uova marce --- di stoviglie mal lavate = u rinfrescümme. ---- sgradevole di muffa = u reléntu. Offendere = mortificâ, mortificòn, mortificâse. Offesa = sgàibu. Officina = u ciantê, i ciantê. Offrire = ofrî, ofrìu, ofrîse. ---- in vendita o in affitto = exibî, exibìu, exibîse. Offuscare = ofüscâ, ofüscòn, ofüscâse. Oggetto = a rōba, e rōbe. ---- ingombrante e di poco pregio = u tafanàju, i tafanàji (tafanàj). ---- di poco valore, inutile = u ravàttu, i ravàtti. ---- rigettato dal mare = u straccu, i stracchi. Oggi = ancö. Ognuno (pron.) = ognǜn. Oliare = öiâ, öiòn. Oliera = l’öiêa, e öiêe. Olio = l’öiu, i öi. Oliva (uliva) = l’oîva (l’uîva), e oîve (e uîve). Olivo (ulivo) = l’oîvu (l’uîvu), i oîvi (i uîvi). Olmo = l’urmu, i urmi. Oltre = ciàn (là a ciàn). Tüttu ûtra (v.arc.). Ombelico = l’unbrisàllu, i unbrisàlli. U puméllu da pansa. Ombra = l’unbra, e unbre. Ombrellaio = u paeguâ, i paeguê. Ombrello = u paêgua, i paêgui. Ombrellino = u pāsû, i pāsûi. Ombrina = l’unbrìna, e unbrìne. Ombroso e umido = lǜvegu, lǜvega, lǜveghi, lǜveghe. Lǜvigu, lǜviga, lǜvighi, lǜvighe. Ometto = l’ométtu, i ométti. Omosessuale = u fenùggiu, i fenùggi. U bulìcciu, i bulìcci. Oncia (unità di misura 28 gr.) = l’ùnsa, e ùnse. Onda = l’unda, e unde. ----di risacca = a stiàssa, e stiàsse. ---- piccola ma lunga = a stiàssa, e stiàsse. ---- che arrivano in successione = e trête. Ondata = l’undâ, e undê. Onda dei capelli fissati dalla brillantina sulla fronte = a lòbia. Onorare = onurâ, onuròn, onurâse. Onore = l’onû, i onûi. Ontano = a vèrna, e vèrne. Operaio = u lavuratû, i lavuratûi. ---- addetto alla lavorazione dell’argilla = u patâ. Operare = operâ, operòn, operâse. Opinione = u paê, i paê (i paêi-v.arc.). Opprimente = oprimente. Ora (tempo) = l’ûa, e ûe. Ora = aûa. Orata = l’oâ, e oê. Oratorio = l’ātòju, i ātòji (ātòj) Ordinare = urdinâ, urdinòn, urdinâse. Ordinazione = urdinasiùn, urdinasiùi. Ordine = u gàibu. U recattu. ---- sparso (in) = aspèrmiu (v. arc). Ordire = ordî, ordìu. Orditoio = l’urdîu, i urdîi. Orecchiare = oegiâ, oegiòn. Orecchino = u pendìn, i pendìn. ---- ad anello = l’anelétta, e anelétte. Orecchio = l’oéggia, e oégge Orecchioni = e giffre. Orefice = u fràvegu, i fràveghi (v.arc.). U relöiâ, i relöiê. L’urefìce, i urefìci. Organizzare = inbastî, inbastìu. Origano = a cornabǜggia. Orina = l’oìna, e oìne. Orinare = pisciâ, pisciòn, pisciâse. Orinatoio per la notte = u vâzu, i vâzi da nötte. Orizzonte = u péregu, i péreghi (v. arc). L’urizùnte, i urizùnti. Orlo = u bòrdu, i bòrdi. A zina, e zine. L’ öxìn, i öxìn. ---- del vestito = l’ öexìn, i öexìn. Orma = a sanpegâ, e sanpeghê. A patta, e patte. Ormeggiare = ormezâ, ormezòn, ormezâse. Oro = l’òu, i òi. Orologiaio = u relöiâ, i relöiê. Orologio = u relöîu, i relöî. ---- a sveglia con suoneria = u revegìn, i revegìn. ---- da polso = u relöîu, i relöî da pûsu. ---- da tasca = a seùlla, e seùlle. U relöiu da stachìn. Orso = l’ursu, i ursi. Ortica = l’ortiga, e ortighe. L’urtiga, e urtighe. Orticaria = u sfögu. Orto (suburbano) = a bràia, e bràie. L’ortu, i orti. ---- = a chinta, e chinte (v.arc.). Orticello = u braiéllu, i braiélli. Ortolano = u bezagnìn, a bezagnîna, i bezagnìn, e bezagnîne. Ortolano (uccello) = u lütiàn, i lütièn. Orzaiolo = l’orzajö, i orzajö. Orzata = orzâ. Orzo = l’orzu. L’òrdiu. Osare = fiâ, fiòn. Incalâ, incalòn. Oscillare = lociâ, lociòn. Oscurare = oscüâ, oscüòn, oscüâse. Oscurità = u scǜu. Oscuro = oscǜu, oscǜa, oscǜi, oscǜe. Ospedale = l’ospeâ, i ospeê. Ossatura = l’ossatüa, e ossatüe. Osservare = vaciâ, vaciòn. Osso = l’ossu, i ossi. ---- di seppia = a lésca, e lésche. Ostacolare = ostaculâ, ostaculòn. Ostacolo = l’inbarassu, i inbarassi. Osteria = l’ostêìa, e ostêìe. L’ostâìa, e ostâìe. Ostetrica = a bunadònna, e bunedònne. Ostia = a néggia, e négge. A particula, e particule. Ostrica = l’òstrega, e òstreghe. Ostro (vento da sud) = u mezugiùrnu. Ottanta = ötanta. Ottenere = otegnî, otegnǘu. Otto = öttu. Ottobre = utùbre. Ottone = u lutùn, i lutùi. Ovulo (fungo) = a cucùna, e cucùne. Ozioso = u gandùllu, i gandùlli. P Pacca = a patta, e patte. Pacchetto = u taru, i tari. ---- di tabacco = a butta, e butte. Pace = a pâxe, e pâxe. Paciere = u pāxê, i pāxê. Padano = u lunbardu, a lunbarda, i lunbardi, e lunbarde. Padella = a paélla, e paélle. ---- bucata per le caldarroste = paélla de rustie. Padellata = paelâ, paelê. Padre = u puê, i puê. Padrino = u cunpâ, i cunpê. ---- di battesimo o di cresima = u paìn, i paìn. Padrone = u padrùn, i padrùi. U bacàn, i bachén. Padroncina = a padrunsina, e padrunsine. Padroncino = u bacanéttu, i bacanétti. Paese = u paîze, i paîzi. Paesello = u paizèllu, i paizèlli. Paesetto = u paizéttu, i paizétti. Paesino = u paizìn, i paizìn. Paesaggio = u paizàggiu, i paizàggi. Paffuto = pafüu, pafüa, pafüi, pafüe. Paffutello = pafütèllu, pafütèlla, pafütèlli, pafütèlle. Paga = u salâiu. ---- quindicinale = a chinzéna. ---- mensile = u méze. Pagare = pagâ, pagòn, pagâse. Pagarne le conseguenze = pagâne e patte. Pagello occhialone = u bezǜgu, i bezǜghi. Paggio = u pàggiu, i pàggi. Pagina = a pagina, e pagine. Paglia = a pàggia. Paglietta = u capèllu de pàggia. Pagliaccio = u pagiàssu, i pagiàssi. Pagliaio = u pagiâ, i pagê. Pagliericcio = a pagiàssa, e pagiàsse. Pagliolo della barca = u pagiö, i pagiö. Pagnotta = a micca, e micche. Pagro = u pâgu, i pâghi. U pàganu, i pàgani. Paio = u pâ, i pê. Paiolo = u brùnzu, i brùnzi. ---- in rame = u pajö, i pajö. ---- in bronzo = a brunza, e brunze. Pala ---- del forno = a pâa, e pâe. ---- del remo = a pâa du rémmu, e pâe du rémmu. Palamita (pesce) = a pâmia, e pâmie. Palanchino = u pāfêru, i pāfêri. U palanchìn, i palanchìn. U paràncu, i parànchi. Palazzo = u palàssu, i palàssi. Palco = u parcu, i parchi. Palchetto = u parchéttu, i parchétti. ---di prûa della barca = u carabutìn, i carabutìn. Palese = paleze. Paletta = a paétta, e paétte. Palettata = a paettâ, e paettê. Paletto in ferro per la chiusura della porta in uso fino agli anni 1950 = u ferugiâ, i ferugê. Palla = u balùn, i balùi. Palla al muro (gioco) = a bàlla â müàggia. Miàggia. Pallina = a balétta, e balétte. ---- colorata di terracotta o di vetro = a bilia, e bilie. ---- di sterco di uccello = a barlòtua, e barlòtue. Pallino = u balìn, i balìn. Pallido = giànu, giàna, giàni, giàne. Pallonata = a balunâ, e balunê. Pallone = u balùn, i balùi. A balla, e balle. ---- gonfiato (di persona) = a ciòcca, e ciòcche. Palloncino = u balunéttu, i balunétti. ---- di carta colorata munito di candela = u balunéttu da Madonna. Palma = a parma, e parme. A stracéna, e stracéne. Palmo (unità di misura). A spanna, e spanne. ---- della mano = u parmu, i parmi. ---- e stecca (gioco) = parmu e stìcca. Palo = u palu, i pali. A stanga, e stanghe. ---- delle viti = u palottu, i palotti. ---- di sostegno per le piante = a carassa, e carasse. Carasùn, i carasùi. ---- di sostegno = u puntéllu, i puntélli. ----lungo per le impalcature = a penòlla, e penòlle. Palombo = a ninsöa, e ninsöe. A nissöa, e nissöe. Palpare. Palpeggiare = parpâ, parpòn, parpâse. Remenâ, remenòn, remenâse. Parpezâ, parpezòn, parpezâse. Palbebra = a parpélla, e parpélle. Palude = a möja, e möje. Pampino = a föggia, e fögge da vigna. Panca = a banca, e banche. Pancaccio = u tavulàssu, i tavulàssi. Pancera = a panséa, e pansée. Panchina = a banchina, e banchine. Pancia = a pansa, e panse. Panciata = a pansâ, e pansê. Pancetta (anche il salume) = a pansétta. Pancione = u bǜdegu, a bǜdega, i bǜdeghi, e bǜdeghe. Panciuto = pansǜu, pansǜa, pansǜi, pansǜe. Panciotto = u gipunéttu, i gipunétti. U gilé, i gilé Pancotto = u pancöttu. Pandolce = u pandûse, i pandûsi. Pane = u pan. ---- mal cotto, mal lievitato = gnacaìu. ---- a ciambella = u canestréllu, i canestrélli. Panino = u panìn, i panìn. ---- (con inciso un fiore) = a rözétta, e rözétte. ---- (a forma di libro) = u libréttu, i librétti. --- rotondo = a michétta, e michétte. Panettiere = u furnâ, i furnê. U panatê, i panatê. Panettone = u pandûse, i pandûsi. Paniccia = a panissa. Panna del latte = a tejétta. Pannocchia = a micca, e micche. Panno = a stoffa, e stoffe. A péssa, e pésse. ---- di lino o di lana per fasciare i neonati = u pataéllu, i pataélli. Pannolino per donne = a téja, e téje. A péssa, e pésse. ---- per neonati = u pataéllu, i pataélli. A péssa, e pésse. Pantalone = a brâga, e brâghe. Pantano = u pantàn, i pantén. Papa = u Pappa, i Pappi. Papà = u puê, i puê. Papavero = u papàviu, i papàvi. Papero = a pàpua, e pàpue. Papilloma = a carne cresciüa, e carni cresciüe. Pappagallo = a cucuritta, e cucuritte. U lurìttu, i lurìtti. U loréttu, i lorétti. U luéttu, i luétti. Pappagorgia = u guàggiu, i guàggi. Pappataci = u papatâxiu, i papatâxi. Pappatoria = a papatòia. Paracarro = u paacâru, i paacâri. U pācâru, i pācâri. Paradiso = u paradizu. Parafulmine = u parafürmine, i parafürmini. Paraggio = u paràggiu, i paràggi. Paralisi = a paràlizi. Paramezzale = u pāmezâ, i pāmezê. Paranco = u paràncu, i parànchi. U palanchìn, i palanchìn. Paranza = a baransèlla, e baransèlle. Paraocchi = u paaöggi, i paaöggi. Parapetto = u pāpêtu, i pāpêti. ---- della barca = a tôa, e tôe de bordu. Parapiglia = parapìggia. Parassita = pāscìtu, pāscìti (v.arc.). Paratia = a pātîa, e pātîe. Parato = u paòn, i paê. Paravento = u manpàn, i manpàn. U paracamìn, i paracamìn. Parco = parcu. Parente = u paênte, i paênti. Parecchio (pron.) = tantu. Parere = parê, parsciǜu. U paê, i paê (i paêi-v.arc.). Parietaria = a canigêa. A ganba russa. Parlantina = a batuézza, e batuézze. Parlare = parlâ, parlòn, parlâse. Discurî, discurìu, discurîse. ---a vanvera = ciaciaâ, ciaciaòn. Parlatorio = u parlatòiu, i parlatòi. Parlottare = burbugiâ, burbugiòn. ---- = u burbùggiu. Parola = a paòlla, e paòlle. ---- non definita = cumêla. Parolina = a paolétta, e paolétte. Parotite = e giffre. I oeggiùi. Parpaglione = u parpagiùn, i parpagiùi. Parroco = u pàricu, i pàrici. U prevòstu, i prevòsti. Parrucchiere = u barbê, i barbê. Parte = a parte, e parte. U töccu, i töcchi. ---- convessa della barca = a pansa. ---- centrale del carro = u vapure, i vapuri. Partecipare = partesipâ, partesipòn. Particolare = particulâ. Partire = partî, partìu. Partita = a partìa, e partìe. Partitone = u partitùn, i partitùi. Partorire = avê, avüu famìggia. Pascolare = andâ, andêtu a scö. Portâ, portòn a scö. Pascolo = a pastùa, e pastùe. Pascolo comunale = u cumünàgge (v.arc.) Pasqua = a Pasqua, e Pasque. Passaggio = u pasàggiu, i pasàggi. ---- a livello = u cazèllu, i cazèlli. Passante = u pasegê, i pasegê. Passare = pasâ, pasòn. ---- la lingua sulle labbra = sperlenguâ, sperlenguòn. ---- rasente al muro = rendagiâ, rendagiòn. Passato = pasòn, pasâ, pasê, pasê. Passatoia = a passêa, e passêe. Passatutto = u pasìn, i pasìn. Passaverdura = u pasìn, i pasìn. Passeggero = u pasegê, i pasegê. Passeggiare = pasagiâ, pasagiòn. (v.arc.). Passerella = a scciànca, e scciànche. Passero = a pàssua, e pàssue. U passuùn, i passuùi. --- bigia gros- sa = u pasùn, i pasùi. ---- mattugia = a pasuétta, e pasuétte. ---pianuzza = a pàssua, e pàssue. ---- domestico = a pàssua pasagina, e pàssue pasagine. ---- italiano = a pàssua, e pàssue da téitu. ---- solitario = u merlu, i merli da scöggiu. Passione = a pasciùn, e pasciùi. Passivo = u pascîvu. Passo = u passu, i passi. Pasta = a pasta. E paste. ---- di acciughe = u machéttu. ---- alimentare fresca o secca = i fidê. ---- fatta in casa e condita con carne = a vianda. Pastareale (dolce) = pastareâ (v.arc.). Pasteggiare = pastezâ, pastezòn. Pastella = a pastétta. Pasticciare = inmanegâ, inmanegòn. Paciügâ, paciügòn. Magnuscâ, magnuscòn. Pastisâ, pastisòn. Pasticcio = u pastìssu, i pastìssi. U paciügu, i paciüghi. Pasticcione = u pastisùn, a pastisùna, i pastisùi, e pastisùne. U lapisìdda, i lapisìddi. U ciaǜstru, a ciaǜstra, i ciaǜstri, e ciaǜstre. U inciastru, l’inciastra, i inciastri, e inciastre. Pastina = a pastina. ---- per brodo = e stelétte. Pastone = u pastùn, i pastùi. ---- (farina e crusca) per le galline = u pastùn. ---- per le bestie = u bugiacùn, i bugiacùi. Pastore = u pastû, a pastùa, i pastûi, e pastùe. ---- di pecore = u peguâ, a peguâ, i peguê, e peguê. Pastorello = u pastuèllu, a pastuèlla, i pastuèlli, e pastuèlle. ---del presepe = u marmottu, i marmotti. Pastoso = pastûzu, pastûza, pastûzi, pastûze. Pastura = a pastùa. Patata = a patàtta , e patàtte. ---- bollita = a patàtta bugîa, e patàtte bugîe. ---- cotta con la buccia = a patàtta in balla. ---- fritta = a patàtta frîta. Patella = a ciatèlla, e ciatèlle. A patèlla da mö. Patereccio = u panaìssu, i panaìssi. U paterecciu, i paterecci. Paternale = a paternâ. Patina che si forma sulla superficie dell’olio che sta diventando acido = a lâna. Patire = patî, patìu. Patrigno = u pueàstru, i pueàstri. U paiàstru, i paiàstri. Patta = a manâ, e manê. U scciàffu, i scciàffi. Pattina delle tasche delle giacche = a patelétta, e patelétte. Pattino = u muscùn, i muscùi. Patto = u pattu, i patti. Pattume = u patǜmme. Pattumiera = a rümentêa, e rümentêe. Paura = a pùja, e pùje. Pauroso = puiùzu, puiùza, puiùzi, puiùze. U cāa (cala) brâghe. Pavimento = u pavimentu, i pavimenti. ---- in cemento o in terra battuta = u batümme, i batümmi. ---- stradale fatto con lastre di pietra = u ciapéttu. ---- a mosaico = a venesiâna. Pavoncella = a favâ, e favê. Pavone = u pavùn, i pavùi. Pavoneggiarsi = blagâ, blagòn, blagâse. Paziente = u pasiénte, i pasiénti. Pazienza = a pasiénsa. Pazzerello = nesciaèllu, nesciaèlla, nesciaèlli, nesciaèlle. Pazzo = mattu, matta, matti, matte. Peccare = pecâ, pecòn. Peccato = a curpa, e curpe. U pecòn, i pechê. ---- grave = u pecatàssu, i pecatàssi. Peccatore = pecatû, pecatûi. Pece = a pêxe, e pêxe. Pecora = a pêgua, e pêgue. U bè, i bè. ---- sterile = a becaélla, e becaélle. Pedante = angusciùzu, angusciùza, angusciùzi, angusciùze. Pedata = a peâ, e peê. U câsu, i câsi. Pedina = u ségnu, i ségni. U scaccu, i scacchi. ---- per la tombola = a giandétta, e giandétte. Peggio = pezzu. Peggiore = pezzu. Pegno = u pegnu, i pegni. Pelandrone = pelandrùn, pelandrùna, pelandrùi, pelandrùne. Pelare = mundâ, mundòn, mundâse. Pelare = peâ, peòn,peâse. Pelo = u pê, i pê (i pêi-v.arc.). ---- contenuti nelle bacche della rosa selvatica o canina = u gratacü, i gratacü. Pelle = a pélle, e pélli. ---- conciata = u sigrìn, i sigrìn. Pellicano = u pelicàn, i pilichén. Pelliccia = a pelissa, e pelisse. Peloso = peùzu, peùza, peùzi, peùze. Pelucco = u pelüccu, i pelücchi. Peluria = u pê gatìn, i pê gatìn. ---- degli uccelli = u ciümìn, i ciümìn. Pena = despiaxê, despiaxê. Penare = penezâ, penezòn. Penâ, penòn. Pendere = pende, pendǜu. Pendio = a chìna, e chìne. ---- incolto = u rivasùn, i rivasùi. ---scosceso = u briccu, i bricchi. Pene = u belìn, i belìn. Penetrante (voce) = schéllu, schélla, schélli, schélle. Penetrare = penetrâ, penetròn. Infrinciâ, infrinciòn. Penetrare con una punta = infrinciâ, infrinciòn. Penitenza = a peniténsa, e peniténse. Penna = a ciǜmma, e ciǜmme. A penna, e penne. Pennino = u penìn, i penìn. U ciümìn, i ciümìn. Pennacchio = u ciümàssu, i ciümàssi. Pennellare = penelâ, penelòn. Pennellata = a penelâ, e penelê. Pennello = u penèllu, i penèlli. Pennellessa = a peneléssa, e penelésse. Pennelletto = u penelìn, i penelìn. Pennone = u penùn, i penùi. Pensare = pensâ, pensòn, pensâse. Pensiero = u pensiêru, i pensiêri. Pensieroso = pensierûzu, pensierûza, pensierûzi, pensierûze. Pensionato = pensciunòn, pensciunâ, pensciunê, pensciunê. Pensione = a locanda, e locande. Pensoso = pensùzu, pensùza, pensùzi, pensùze. Pentimento = u pentiméntu, i pentiménti. Pentirsi = pentî, pentìu, pentîse. Pentola = a pügnàtta, e pügnàtte. ---- di terracotta a due manici = a pügnàtta, e pügnàtte. ---- grossa per tingere le reti = a gnabbra, e gnabbre. ---- in rame per polenta = a cādeétta, e cādeétte. Pentolino = u pügnatìn, i pügnatìn. Pepaiola = a pevêa, e pevêe. Pepe = u pêve. Peperone = u peveùn, i peveùi. Per (prep.a.) = pé. Pera = a péia, e péie. Perbacco = perdingulîna. Perbene = perbén. Percepire = persepî, persepîu. Perché = perché. Percorrere = percurî, percurîu. Percorso = percùrsu. Percossa = a bòtta. e bòtte. Perdere = pèrde, persu, pèrdise. ---- la testa = andâ in stranbaelùn. ---- credito = descazze, descazǜu, descazzise. ---- tempo = dezandiâ, dezandiòn. Lociâ, lociòn. Perdinci = perdîe (v.arc.). Perfetta = perfètta. Per forza = pé forsa. Per gli (prep.a.). Per i (prep.a.) = pe-i. Per il (prep.a.) = pe-u. Pergola = a töpia, e töpie. A töppia, e töppie. Pergolato = a töppia, e töppie. A frasca, e frasche. Pericolo = perìculu, perìculi. Per la (prep.a.) = pe-a. Per le (prep.a.) = pe-e. Perla = a margaritta, e margaritte. Perlina della collana = u margheitìn, i margheitìn. Per lo (prep.a.) = pe-u. Permesso = permessu. Permettere = permétte, permìsciu, permétise. Per mezzo di = a mezzu de. Pernacchie = a gnêra, e gnêre. Pernaccia = a pernàccia, e pernàcce. A pinòlla, e pinòlle. Pernice = a pernîxe, e pernîxe. ---- rossa = a pernîxe russa, e pernîxe russe. Pero = l’èrbu, i èrbi de péi. U péju, i péj. U péiu, i péi. Perplesso = perplèssu, perplèssa, perplèssi, perplèsse. Persiana (della finestra) = a giuxîa, e giuxîe. Persino = ascì. Fina. Persistente = persisténte. Persona = a persùna, e persùne. A génte, e génti. ---- astuta = a cazâna, e cazâne. ----avara = u caìstia, i caìsti. ----boriosa = u saléru, i saléri. U cagùn, i cagùi. ---- brutta = u brütézzu, i brütézzi. ---- che dice sempre la verità = u sccéttu, i sccétti. ---- che non si lava = u rascùzu, i rascùzi. ---- che distrugge o rovina tutto = u destrǜggiu, i destrǜggi. ---- che raccoglie cianfrusaglie = rübattabüse (ti séi ün). ---- che si dà delle arie = u batǜzu, i batǜzi. ---che vive nei boschi = u cabanê, i cabanê. ---- complicata = l’ingiàrmu, i ingiàrmi. ---- confusionaria = u sciātùn, i sciātùi. ---- di poca importanza = u frillu, i frilli. ---- di poco conto = mezzà cā sétta. ---- eccezionalmente alta = spilungùn, spilungùi. ---- grave, seriosa = gravitê. ---- grossolana = u gavàcciu, i gavàcci. ------- inaffidabile = u scutìzzu, i scutìzzi. ---- incapace = u seòttu, i seòtti. ---- indefinibile = u cianbrǜscu, i cianbrǜschi. ---- indifferente agnostica = tantalè. Brāghemòlle. ---- indolente, pigra = a pâtamòlla. U pōsimelì. ---- inetta = l’inciastru, inciastri. ---- insignificante = lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. ---- lenta = lòffiu, lòffia, lòffi, lòffie. ---- malvestita (in disordine) = u desbelòn, i desbelê. ----ottusa = u tanbürlu, i tanbürli. ---- pedante = u tribulöju, i tribulöji. ---- pesante = trugnu, trugna, trugni, trugne. ----pettegola = u ciatèllu, a ciatèlla, i ciatèlli, e ciatèlle. ---- poco intelligente = l’âze, i âzi. U bezuéllu, i bezuélli. L’azenàssu, i azenàssi. ---poco per bene = a savatta, e savatte. ---- ridicola = u sbiragoffu, i sbiragoffi. ---- rozza = u brǜgu, i brǜghi. ---- schifiltosa = u muschìn, i muschìn. ---- sempliciotta = u micimuê, i micimuê. ---sfortunata = u scabécciu, i scabécci. ---- sporca = l’unciǜmme, i unciǜmmi. ---- svanita = u svaöxu, i svaöxi. ---- tirchia = u buzǜmme, i buzǜmmi. ---- trasandata = u ciōcî, i ciōcî. Personaggio = u persunaggiu, i persunaggi. Pertica = a pèrtica, e pèrtiche. A pértega, e pérteghe. Pertosse = a tùsce azinìna. Pertugio = pertüxu, pertüxi. Garbu, garbi. Perverso = perversu, perversa, perversi, perverse. Pesa pubblica = peza cumüna (a). Pesare = pezâ, pezòn, pezâse. Pèsca (frutto) = u pèrsigu, i pèrsighi. Pésca (cattura dei pesci) = a pésca. ---- notturna con forti lucerne = a lanpara, e lanpare. ---- per la lenza di fondo = u bulentìn, i bulentìn. Pescare = pescâ, pescòn. Pescato (il) = u pescòn, i peschê. Pescatore = u pescòu, i pescòi. U pescaû, a pescaûa, i pescaûi, e pescaûe. Pesce = u pésciu, i pésci. ---- bandiera = u pésciu, i pésci bandéa. Pescecane = u pesciucàn, i pescichén. ---- cappone= u capùn, i capùi. ---- forca = u carabiné, i carabiné. ---- gatto = u pésciu gattu, i pésci gatti. ---- luna = a móa, e móe. ---- marinato = u pésciu a scabécciu. ---- pescatrice = u bǜdegu, i bǜdeghi. ---- piccolo = u pignuréttu, i pignurétti. ---- porco = u pésce porcu, i pésci porchi. ---- prete = u prêve, i prêvi. ---- ragno = a strâxina, e strâxine.---ricciolo = u pésciu limùn, i pésci limùi. ---- rondine = a rundanina, e rundanine. U pésciu, i pésci rùndine. ---- San Pietro = u pé sciu, i pésci San Péu. ---- sciabola = u pésciu, i pésci lamma. ---spada = u pésciu, i pésci spâ. ---- squadro = u pésciu àngeu, i pésci àngei. ---- trombetta = u pésciu, i pésci trunbètta. ---- volante = u pésciu, i pésci rùndine. ---- volpe = u pésciu, i pésci urpe. Peschereccio = a baransèlla, e baransèlle. Pescheria = a pescherîa, e pescherîe. Pescivendola = a pescèlla, e pescèlle. Pesco = u pèrsigu, i pèrsighi. Peso = u pêzu, i pêzi. Pessima figura = marsa figüa. Pestare = pistâ, pistòn, pistâse. Pestello = u pistùn, i pistùi. U battecarne, i battecarne. Pesto (sugo) = u pistu. Peto = u péttu, i pétti. A scurézza, e scurézze. Pettegolare = ciatezâ, ciatezòn. Pettegolezzo = u cêtu, i cêti. U ciatézzu, i ciatézzi. Pettegolo (agg.) = cētùzu, cētùza, cētùzi, cētùze. Ciatèllu, ciatèlla, ciatèlli, ciatèlle. Pettinare = petenâ, petenòn, petenâse. Pettinatura dei tessuti = a cardatüa. Pettine = a petenétta, e petenétte. ---- fitto = u petenìn, i petenìn. ---- fitto per pidocchi = u petinìn da pigöggi. Pettirosso = u picéttu, i picétti. Petto = u pêtu, i pêti. Petto a petto = pêtu a pêtu. Petulanza = petulànsa. Pezza di stoffa = a péssa, e pésse. Pezzetto = u töchéttu, i töchétti. Pezzo = u töccu, i töcchi. ---- di legno da ardere = a scàndua, e scàndue. ---- di muro che si stacca = u maccu, i macchi. Piacere (a) = orentêa. Piacere (sost.) = u piaxê, i piaxê. Piacere = piaxê, piaxǘu, piaxêse. Güstâ, güstòn, güstâse. Piaga = a ciâga, e ciâghe. Piagnisteo = cianzuìn. Piagnucolare = frignâ, frignòn. Cianzusâ, cianzusòn. Pialla = u scciünéttu, i scciünétti. Piallare = scciünâ, scciünòn. Pianale per il trasporto del letame = u scaùn, i scaùi. Pianerottolo = u balaù, i balaùi. Piangere = ciànze, ciàntu (cianzǜu). Rangugnâ, rangugnòn. Piano (agg.) = cianéllu, cianélla, cianélli, cianélle. Piano (avv.) = cianìn. Piano-piano = ciancianìn. Cianinéttu. Piano = u ciàn, i cén. Pianta = a ciànta, e ciànte. U custu, i custi. ---- acquatica = a nit- ta, e nitte. ---- velenosa usata per pescare le anguille = u marâvu, i marâvi. Piantagrane = u ciantagràne, i ciantagràne. U tanbǜsciu, i tanbǜsci. u ticusê, i ticusê. Piantare = ciantâ, ciantòn, ciantâse. ---- canne, rami a sostegno di fagioli, piselli etc. = ramâ, ramòn, ramâse. Pianto = u ciàntu, i ciànti. ---- breve = u ragnu, i ragni. Pianura = a cianǜa, e cianǜe. Piastrella per pavimenti = a ciapélla, e ciapélle. Piastrella piccola = a ciapelétta, e ciapelétte. Piattino = u piatìn, i piatìn. Piatto (agg.) = ciàn, ciàna, ciàni, ciàne. Piatto = u piattu, i piatti. U tundu, i tundi. ---- di portata = a fiamanghilla, e fiamanghille. ---- U griléttu, i grilétti. ---- fondo = a xatta, e xatte. ---- piano = u tundu cianéllu, i tundi cianélli.U piattu cianéllu, i piatti cianélli. Piattino = u piatìn, i piatìn. Piazza = a ciàssa, e ciàsse. Piazzetta = ciasétta, e ciasétte. Piazzale = u ciasàle, i ciasàli. Piazzare = piasâ, piasòn, piasâse. Picchiare = batte, battǜu, bàttise. Bastunâ, bastunòn, bastunâse. Picchiare = picâ, picòn, picâse. Sulâ, sulòn, sulâse. Picchiettare con la martellina = frapinâ, frapinòn. Picchio = u pìcchiu, i pìcchi. Piccino = picìn, picìna, picìn, picìne. Picciolo = u pegullu, i pegulli. Piccola anguilla = u lüssu, i lüssi. Piccolo = picìn, picìna, picìn, picìne. ---- botte = u caratéllu, i caratélli. ---- canale di scolo = u garixàn, i garixén (v.arc.). ---- canale per portare acqua al mulino, al frantoio ai campi = u béu, i béi. ---- canale per irrigare i campi = a bialéa, e bialée. ----Casseruola = u casaolìn, i casaolìn. ---- contenitore di latta = u dugìn, i dugìn. ---- costruzione per deposito di attrezzi agricoli. = u cazìn, i cazìn. ---- elevazione del terreno = u muntrüccu, i muntrücchi. ---- quantità = a spelinsigâ, e spelinsighê. Stissa (‘na). Stisìn. Stisinìn. ---- sega per piccoli lavori = a serétta, e serétte. Piccone = u piccu, i picchi. U picùn, i picùi. Marapicca, marapicche. Piccozza = u siòttu, i siòtti. Pidocchio = u pigöggiu, i pigöggi. U pelisùn, i pelisùi. ---- dei volatili = u pelisùn, i pelisùi. Pidocchioso = u pigögiûzu, a pigögiûza, i pigögiûzi, e pigögiûze. Piede = u pé, i pé. Piedestallo = u pedestàllu, i pedestàlli. Piega = a dùggia, e dùgge. A céga, e céghe. A redùggia, e redùgge. ---- del vestito = a cétta, e cétte. ---- della pelle floscia di una persona grassa = a rélla, e rélle. Piegare = cegâ, cegòn, cegâse. Piegare in due = dugiâ, dugiòn, dugiâse. Piegatura = a cegatüa, e cegatüe. Pieno = pìn, pina, pìn, pine. Pietra = a prìa, e prìe. ---- bucata al centro, serviva di sostegno ai pali di legno fissati sul muro = prìa garbâ. ---- focaia = l’asaìn, i asaìn. ---- grande = u bâsu, i bâsi. ---- infissa in cima ai muri perimetrali delle strade di campagna = u curmu, i curmi. ---per affilare i ferri da taglio = a cuétta. ---- pomice = a prìa prüxa. e prìe prüxe. Pietra Ligure = Prìa (a). Pietrone = pietrùn, pietrùi. Pietroso = pietrûzu, pietrûza, pietrûzi, pietrûze. Pigiare = pigiâ, pigiòn, pigiâse. ---- l’uva = pistâ, pistòn. Pigione = a pixùn, e pixùi. Pigna = a pigna, e pigne. ---- da canê = lastra bucherellata che permette il passagio dei liquidi ma ne trattiene i corpi solidi. Pigliare = pigiâ, pigiòn, pigiâse. Pigolare = piguâ, piguòn. Pila = a pila, e pile. ---- d’acqua santa = l’ēguasantêa, e ēguesantêe. A pilla de l’êgua santa. Pilastro = a pilla, e pille. U pilastru, i pilastri. Pillola = a pìllua, e pìllue. Piluccare l’uva = pitâ, pitòn. Pinastro = pìn de scöggiu. Pineta = a pinéa, e pinée. Pinna (pesce) = a gnàcchera, e gnàcchere. Pinnacolo = l’agùn, i agùi. Pino = u pìn, i pìn. ---- d’Aleppo = pinélla. Pinolo = u pignö, i pignö. Pioggerella =u baxinìn, i baxinìn. Pioggia = l’êgua, e êgue. ----abbondante e continua = a ciövàna, e ciövàne. Pioggerella = u baxinìn. Pioggerellina = u spruinìn. Piombare all’improvviso = ciunbâ, ciunbòn. Piombo = u ciùngiu. Pioppo = l’àrbua, e àrbue. Piovasco = u lavasùn, i lavasùi. Piovere = ciöve, ciövǜu. Piovigginare = baxinâ, baxinòn. Spruinâ, spruinòn. Pioviggine = a spruìna. Piovoso = ciövûzu, ciövûza, ciövûzi, ciövûze. Pipistrello = a rataùia, e rataùie. Piroetta = piruétta, piruétte. Piroscafo = u vapure, i vapuri. Pisciare = pisciâ, pisciòn, pisciâse. Piscione = u pisciùn, a pisciûna, i pisciùi, e pisciûne. Pisello = e erbégge. U pùisciu, i pùisci. U pùixu, i pùixi. Pisellini (pasta alimentare ) = u peveéttu, i peveétti. Pisolino = a ciunbacâ, e ciunbachê. Pispola = u sisì, i sisì. Pispolone = u turlìn, i turlìn. Pistacchio = u pistàcciu, i pistàcci. Pittore = u spegasìn, i spegasìn. Pittoresco = pituréscu, piturésca, pituréschi, piturésche. Pittura = a pitüa, e pitüe. Più = ciǜ. Piuma = a ciǜmma, e ciǜmme. Piuttosto = ciütostu. Piviere = u pivé, i pivé. Pizzicare = spelinsigâ, spelinsigòn. Pizzico = a spelinsigâ, e spelinsighê. Pizzicore = u pescîgu. Pizzicotto = u spelinsigùn, i spelinsigùi. Pizzo = u piséttu, i pisétti. U pissu, i pissi. Planare = planâ, planòn. Plasmare = plasmâ, plasmòn. Plotone = u plutùn, i plutùi. Pochino = stissa (‘na). In stisìn. Poco = pocu, poca, pochi, poche. Podere = u scitu, i sciti. ---- alla periferia = a bràja, e bràje. Podestà = u pudestâ, i pudestê. Poesia = a puesìa, e puesìe. A puezìa, e puezìe. Poeta = puêta, i puêti. Poggiolo = u bigiòlu, i bigiòli. U pugiòlu, i pugiòli. U pogiòlu, i pogiòli. Poi = dapö. Pö. Poiana = l’àvia, e àvie. Poiché = zacché. Politico = u puliticu, i pulitici. Polizia = a polisìa. Poliziotto carcerario = u secundìn, i secundìn. Polla = a vivàgna, e vivàgne. Pollaio = u galinâ, i galinê. U pulâ, i pulê. Pollice = u dîu grossu , e dîe grosse da man. Pollivendolo = u pulaiö, a pulaiöa, i pulaiö, e pulaiöe. Polmone = u purmùn, i purmùi. A cuâ, e cuê. Polpa =a purpa, e purpe. ----di coscia = u pescéttu, pescétti. A càscia, e càsce. ---- di spalla di bovino = u màgru, i màgri de spalla. Polpaccio = u purpassu, i purpassi. Polpettone = u purpetùn, i purpetùi. Polpo = u purpu, i purpi. Polso = u pûsu, i pûsi. Polsino = u pulsìn, i pulsìn. U pursìn, i pursì, (v.arc.). Poltrona = a pōtrûna, e pōtrûne. Poltroncina per disabili = a còmuda, e còmude. Poltrone (agg.) = pelandrùn, pelandrùna, pelandrùi, pelandrùne. Polvere = a pùe, e pùe. ---- che si forma sotto i mobili = i gatti. Polverina = puétta. Pomata = a pumâ, e pumê. Pomeriggio = dopudernâ. Dopupransu. Dopudesnâ. Dopudirnâ. Pomodoro = a tumata, e tumate. Pompiere = u punpê, i punpê. Pomposamente = punpuzaménte. Ponente (ovest). ---- (vento da ovest) = punénte. Ponte = u punte, i punti. Pontile = u puntìn, i puntìn. Popolo = u populu, i populi. Popolino = u populìn. Poppa = a puppa, e puppe. U pêtu, i pêti. Poppare = tetâ, tetòn, tetâse. Poppata = a cainâ, e cainê. Porcaio = u porcâ, i porchê. Porco = u porcu, a porca, i porchi, e porche. Porcello = u purséllu, a pursélla, i pursélli, e pursélle. Porcellino = u purselìn, a purselîna, i purselìn, e purselîne. ---- d’India = u porchìn, i porchìn d’India. Porchetta = a porchétta, e porchétte. Porcile = u stàggiu, i stàggi. Porta = a porte, e porte. Portabacile – Portacatino = u portabasì, i portabasì. Portafoglio = a bursétta, e bursétte. U portafögiu. Portagioielli = porta bixiù. Portamonete = u bursìn, i bursìn. Portare= portâ, portòn, portâse. Camalâ, camalòn, camalâse. ---giù = caâ, caòn, caâse. ---- via tutto = nettezîna (fâ santa ) (i l’àn fêtu santa nettezîna) Portascalmo = a scarmêa, e scarmêe. Portata = a portâ, e portê. Portatore del Crocefisso = u portuê, i portuê. U cristizzante, i cristizzanti. Portavivande = u bulachìn, i bulachìn. Portento = purténtu. Portico = l’otta, e otte. Portinaio = u purtê, a purtêa, i purtê, e purtêe. Porto = u portu, i porti. Portone = u portùn, i portùì. Porzione = a parte, e parte. Posatoio per galline = u giùccu, i giùcchi. Posatura = a zutta. Posidonia (alga,insalata di mare) = poscidonia. Possedere = avê, avüu. Pusédde, pusedǜu. Possedere sessualmente = ciavâ, ciavòn. Possente = pusénte, pusénti. Postino = u pedùn, i pedùi. U pustìn, a pustìna, i pustìn, e pustìne. Posto (a) = cadéllu (a). Posto = u lögu, i löghi. U postu, i posti. Postribolo = u burdèllu, i burdèlli. Postura = postüa. Potare = puâ, puòn. Simâ, simòn. Potare gli ulivi = rebundâ, rebundòn. Potente = putente, putenti. Potere = pörê, pösciǜu. Puê, pusciǜu. Poterlo fare = puêlu fâ. Povero = meschìn, meschìna, meschìn, meschìne. Pòviu, pòvia, pòvi, pòvie. Poveretto = poveéttu, poveétta, poveétti, poveétte. Meschinéttu, meschinétta, meschinétti, meschinétte. Poveraccio = repesìn, repesina, repesìn, repesine. Pozza d’acqua = u lagu, i laghi d’êgua. Pozzanghera = u röu, i röi d’êgua. Pozzo = u pussu, i pussi. Pozzetto = u puséttu, i pusétti. Pranzare = disnâ, disnòn. Pranzo = u disnâ, i disnê. U pransu, i pransi. Prateria (di mare ) = i custi. Prato = u pròn (u pròu), i prê. Precipizio = u precipìssiu, i precipìssi. Precoce = tenpuĵu, tenpuĵa, tenpuĵi, tenpuĵe. Precacìn, precacina, precacìn, precacine. Predecessore = predecesû. Predecesûre. Predicozzo = a sestrinâ, e sestrinê. Prediletto = predilèttu, predilètta, predilètti, predilètte. Prefazione = prefasiùn, prefasiùi. Prefasciùn, prefasciùi. Preferire = preferì, preferìu. Preferito = preferìu, preferìa, preferìi, preferìe. Pregare = pregâ, pregòn. Preghiera = a preghêa, e preghêe. L’orasiùn, e orasiùi. Pregustare = pregüstâ, pregüstòn, pregüstâse Premio = u prémmiu, i prémmi. Premere = preme, premǜu. Premura = a premûa, e premûe. Prendere = pigiâ, pigiòn, pigiâse. ---- di striscio = sfrixâ, sfrixòn, sfrixâse. ---- in giro = abindulâ, abindulòn, abindulâse. Pigiâ, pigiòn, pigiâse in gìu. ---- un raffreddore = refredâ, refredòn, refredâse. ---- tutto = arafâ, arafòn, arafâse. Prenotare = prenutâ, prenutòn, prenutâse. Preoccupazione = l’ascâdu, i ascâdi. U pensaméntu, i pensaménti. Preparare = inandiâ, inandiòn, inandiâse. ---- l’esca per i pesci = brümezâ, brümezòn, brümezâse. ---- per uscire = nandiâ, nandiòn, nandiâse. Prepotenza = u prezümìn, i prezümìn.A preputénsa, e preputénse. Presenza (alla) = davanti. Presepio = u prezéppiu, i prezéppi. Presidente = u prescidénte, a prescidentéssa, i prescidénti, e prescidentésse. Presso = aprövu. Prestare = prestâ, prestòn, prestâse. ---- attenzione = dâ, dêtu, dâse a mente. Presto = prestu. Presunzione = u prezümìn. Prete = u prêve, i prêvi. Pretendere = pretende, pretézu. Pretesa = a preteza, e preteze. Prevosto = u prevòstu, i prevòsti. U pàricu, i pàrici. Presa = a preza, e preze. Prezzemolo = u prunsémmu. Prezzo = u prêxu, prêxi. ---- del pesce in rapporto alla dimensione e alla qualità = a meta. ---- base all’asta = a cantâta, e cantâte. Prigione = a prexùn, e prexùi. A galéa, e galée. Prigioniero = u prexunêe, a prexunêa, i prexunêi, e prexunêe. Primaticcio = tenpuĵu, tenpuĵa, tenpuĵi, tenpuĵe. Primavera = a primavéa, e primavée. Primo = primmu, primma, primmi, primme. Primula = u velutìn, i velutìn. Principio = l’inprinsìpiu. Prinsìpiu Prispolone = u turlìn, i turlìn. Probabile = fàsile, fàsili. Probabilmente = fàsile. Procaccia = u pedùn, i pedùi. Procedere velocemente = caminâ, caminòn. Procediamo sparsi = rèi (andémmu). Processionaria = a gatta, e gatte. Processione = a prucesciùn, e prucesciùi. Processo = u debà, i debè. Procurarsi un’abrasione = scravâ, scravòn, scravâse. Prodotto = prudòttu, prudòtta, prudòtti, prudòtte. Produrre = fâ, fêtu, fâse réu. Prudüxe, prudòttu. Produttore = produtû, produtûi. Professione = a prufesciùn, e prufesciùi. Professore = u prufesû, a prufessuréssa, prufesûi, prufessurésse. Profilattico = u gundùn, i gundùi. Profondo = prufùndu, prufùnda, prufùndi, prufùnde. Profumare = prufümâ, prufümòn, prufümâse. Profumo = u prufümmu, i prufümmi. L’êgua, e êgue d’odû. ---di mare = l’arzì. Progenitore = progenitû, progenitûi. Programma = u prugràmma, i prugràmmi. Progresso = prugrèssu. Proiettore = a màchina (e màchine) du cine. Promettere = prumétte, prumìsciu, pruméttise. Promontorio = u càu, i cài. U câvu, i câvi. A punta, e punte. ---di Noli = u càu de Nòi. Prontamente = pruntaménte. Pronto = lèstu, lèsta, lèsti, lèste. Proposito = prupòxìtu. ---- (a) = tun (a). Prupòxitu (a). Proposto = prupostu, pruposta, pruposti, pruposte. Proprietario = u padrùn, i padrùi. U bacàn, i bachén. Proprio = pròpriu. Pròpiu. Prora = a prûa, e prûe. Prorompente = prorunpente. Prosciutto = u xanbùn, i xanbùi. Prossimo = u pròscimu, a pròscima, i pròscimi, e pròscime. Prostituta = a bagàscia, e bagàsce. Proteggere = prutéze, prutèttu, prutézise. Protesi dentaria = a dentéa, e dentée. Protesta = a prutesta, e pruteste. Protestare = prutestâ, prutestòn, prutestâse. Protettore = u propetû, protetûi. Protezione = a prutesciùn, e prutesciùi. Prova = a pröva, e pröve. Provare = prövâ, prövòn, prövâse. Proventi = i pruventi. Provincia = a pruvinsa, e pruvinse. Provocare = tisigâ, tisigòn. ---- confusione = sciātâ, sciātòn. Provvedere = pruvédde, pruvedüu, pruvéddise (pruvégghise). Prua = a prûa, e prûe. Prudere = smangiâ, smangiòn. Prugna – Pruno = a brigna, e brigne. Prurito = a fregaxùn, e fregaxùi. U pesìgu, i pesìghi. A smangiaxùn, e smangiaxùi. Pubblico = u püblicu, i püblici. Puerpera = a levâ, e levê de partu (cerimonia nella quale la puerpera veniva benedetta). Pugnalare = pügnalâ, pügnalòn. Pugnalata = a pügnalâ, e pügnalê. Pugno = u pügnu, i pügni. Pulce = a prüxa, e prüxe. Pulcino = u pulìn, i pulìn. Puledro = u cavalìn, i cavalìn. Pulire = pulî, pulìu, pulîse. Netezâ, netezòn, netezâse. ---- i pavimenti = strüxâ, strüxòn. Strügiâ, strügiòn. ---- in profondità = stüzâ, stüzòn, stüzâse. ---- strofinando = fretâ, fretòn, fretâse. Pulito = néttu, nétta, nétti, nétte. Pulìu, pulìa, pulìi, pulìe. Pulizia della casa = nettezîna. Pulpito = u pürpitu, i pürpiti. Pulsare = sbatte, sbattǜu, sbattise. Pungere = punze, punzǜu, punzise. ---- (degli insetti) = saüggiâ, saüggiòn, saüggiâse. Pungiglione = u punzigiùn, i punzigiùi. Punizione scolastica = u pensu, i pensi. (consisteva nel far copia- re allo scolaro dieci o più volte la paginetta di un testo). Punta = a punta, e punte. ---- (nel profilo costiero) = a punta, e punte. ---- di petto = a punta, e punte de pétu. ---- in ferro della zappa = u burchiu, i burchi. Puntare = puntâ, puntòn, puntâse. Punteggiatura = a puntezzatüa, e puntezzatüe. Puntello per opere murarie = a pinòlla, e pinòlle. Punto = u puntu, i punti. ---- affrettato di cucitura = u griffu, i griffi. ---- mosca = a brigafolla. ---- mai esposto al sole = l’invernéngu. Puntura = a puntǜa, e puntǜe. A punzigiâ, e punzigê. ---- di insetto = a punzinâ, e punzinê. Punzecchiare = cimentâ, cimentòn, cimentâse. Intisigâ, intisigòn, intisigâse. Punzone = u punsùn, i punsùi. Pupazzo = u pupàssu, i pupàssi. Pupazzetto = u pupaséttu, i pupasétti. Pupilla = a balétta, e balétte de l’öggiu. Purga = a pürga, e pürghe. Purgatorio = u pürgatòju. Puro = sccéttu, sccétta, sccétti, sccétte. Pǜu, pǜa, pǜi, pǜe. Puro (non allungato) = spüu, spüa, spüi, spüe. Pus = a marsa. A matéja. Pustolina = a bosétta, e bosétte. Puzza = a spǜsia, e spǜsie. Puzzare = spǜsiâ, spǜsiòn. Puzzola = u gattaspüssu, i gattaspüssi. Puzzolente = spüscénte, spüscenti. Q Quadrare = quadrâ, quadròn. Quadro = u quaddru, i quaddri. Quadruplicare = quadruplicâ,quadruplicòn, quadruplicâse. Quaggiù = chì da nuiâtri. Quaglia = a quàgia, e quàge Qualche = quarche. Qualcosa (pron.) = quarcôsa. Qualcuno (pron.) = quarchedǜn. Quale? (pron.) = quale? Quê? Qualificare = qualificâ, qualificòn, qualificâse. Qualità = a qualitê. Quando = quàndu. Quantità = a scarmanâ. A sarmâ. A quantitê. ---- grossa = u prefundu (v.arc.). ---- di qualcosa che sta in un fazzolettone = mandilâ. Quantomeno = quantuménu. Quanto = quantu, quanta, quanti, quante Quaranta = quaranta. Quarantena = a quarantêna, e quarantêne. Quarantotto = quarantöttu. Quaresima = quaéxima. e quaéxime. Quarta (unità di misura per le olive) = a quàrta, e quàrte. Quartetto = u quartéttu, i quartétti. Quartiere = u quartê, i quartê. Quartino = u quartìn, i quartìn. Quarto = u quàrtu, a quàrta, i quàrti, e quàrte. Quartultimo = quartǜrtimu. Quasi = quêxi. Squêxi. Quasichè = quēxichè. Quatto = quattu, quatta, quatti, quatte. Quattordici = quatorze. Quattro = quattru. Quattrocchi = quattröggi. Quelli (pron.) = sti-lì. Quello = quéllu, quélla, quélli, quélle. Quercia = a rüa, e rüe. ---- da sughero = a natta, e natte. Querelare = querelâ, querelòn, querelâse. Quest’anno = st’annu. Questionare = bacajâ, bacajòn. Questiunâ, questiunòn. Questo = stu, sta, sti, ste. Questo (pron.) = stu-chì, sta-chì, sti-chì, ste-chì. ---- vestito è difettoso = lappa (stu vestî u te lappa). Qui = chì. In-sa. Insà. (vieni qui = végne in-sà). Quietare = quetâ, quetòn, quetâse. Quieto = ciômu, ciôma, ciômi, ciôme. Quindici = chinze. Quinto = quintu, quinta, quinti, quinte. Quintuplicare = quintuplicâ, quintuplicòn, quintuplicâse. Quotare = quotâ, quotòn, quotâse. R Rabbia = a raggia. A futta. Rabbrividire = risâ, risòn a pelle. ---- per una sensazione sgradevole = surisâ, surisòn. Raccogliere = canpâ, canpòn, canpâse. Cögî, cögìu, cögîse. Dâ, dêtu, dâse recattu. ---- tutto = canpâ, canpòn a réu. Raccolto = a cögîa, e cögîe. Raccontare = cuntâ, cuntòn. Racconto = a stòja, e stòje. Rada = a râda, e râde. Raddoppiare = radugiâ, radugiòn. Raddrizzare = indrisâ, indrisòn, indrisâse. Drisâ. drisòn, drisâse. Radere = razâ, razòn, razâse. Radiare = scasâ, scasòn. Radicchio = a radicétta. Radice = a raìxe, e raìxe. ---- degli alberi = a seppa, e seppe. ---secca di alga = u bùrburu, i bùrburi. Radioso = radiûzu, radiûza, radiûzi, radiûze. Rado = rèu, rèa, rèi, rèe. Radunare = recanpâ, recanpòn, recanpâse. Raffermo = stalìu, stalìa, stalìi, stalìe. Raffica = a ràffega, e ràffeghe. Raffinatezza = gàibu. Rafforzare = raforsâ, raforsòn, raforsâse. Raffreddare = refredâ, refredòn, refredâse. Raffreddore = u rafredû, i rafredûi. U refredû, i refredûi. Ragade = a sévua, e sévue. Raganella = a batuézza, e batuézze. ---- arnese in legno =cantarana, e cantarane. Ragazza = a fìggia, e fìgge. A figiöa, e figiöe. A zuéna, e zuéne. --- leggera = a sciurbétta, e sciurbétte. ---- vivace = a sgarzélla, e sgarzélle. Ragazzetta = a matétta, e matétte. A figétta, e figétte. Ragazzo = u fìggiu, i fìggi. U figiö, i figiö. U zuénu, i zuéni.U fante, i fanti. ---- che si dà delle arie = u büllu, i bülli. ---- vispo = u figiöàmme, i figiöàmmi. Ragazzino = u fantìn, i fantìn. ---- che si dà delle arie = u büléttu, i bülétti. Ragazzetto = u matéttu, i matétti. U figéttu, i figétti. Ragazzacci = a marmàggia. Raggirare = abindulâ, abindulòn, abindulâse. Raggio = u raggiu, i raggi. Raggiungere = ciapâ, ciapòn, ciapâse. Raggomitolare = ragnocâ, ragnocòn, ragnocâse. Raggomitolato = ragnocòn, ragnocâ, ragnochê, ragnochê. Raggrinzire per freddo o per malattia = rensenî, rensenìu. Raggrinzito = rensenìu, rensenìa, rensenìi, rensenìe Ragionare = raxunâ, raxunòn. Ragione = a raxùn, e raxùi. Ragioniere = raxunê, raxunêa, raxunê, raxunê. Ragliare = ragnâ, ragnòn. Raglio = u ragnu, i ragni. Ragnatela = a taagnâ, e taagnê. Tāgnâ, tāgnê. Ragno = l’arāgnu, i arāgni. L’aàgnu, i aàgni. Rallegrare = ralegrâ, ralegròn, ralegrâse. Ramanzina = a sestrîna, e sestrîne. U rebuffu, i rebuffi. Ramarro = u lajö, i lajö. Ramazza = a ramàssa, e ramàsse. Rami di pesco potati e usati come sostegno per i piselli = rammi da pùisci. Rame = u rammu. Rammendare = pesâ, pesòn. Sarxî, sarxìu. Sarzî, sarzìu. Repesâ, repesòn. Rammendo = a sarzitǜa, e sarzitǜe. A cüxitüa, e cüxitüe. Ramo = a ramma, e ramme. U rammu, i rammi. ---- fronzuto = a frâsca, e frâsche. ---- invischiato per catturare uccelli = a trappa, e trappe. ---- secco = u stéccu, i stécchi. ---- potato per accendere il fuoco = u truncu, i trunchi. Ramoscello = a brocca, e brocche. A ventresca, e ventresche. Rampichino = u pichéttu, i pichétti. Rampone = u griffu, i griffi. Rana = a rèina, e rèine. ---- pescatrice = u büdegu, i büdeghi. U boidrò, i boidrò. Rancido = ransu, ransa, ransi, ranse. Rannicchiare = rintanâ, rintanòn, rintanâse. Ranno = u lesciàzzu. Ranzi (frazione di Pietra Ligure) = Ransci. Rapa = a rava, e rave. Rapanello = u ravanéttu, i ravanétti. Rapato = razòn, razâ, razê, razê. Rapezzare = repesâ, repesòn. Rapido = lèstu, lèsta, lèsti, lèste. Rappresentante di commercio = u viaggiatû, i viaggiatûi. Raschiare = rascciâ, rascciòn. Rasente = arente. Randa (a) (v.arc,) Rasoio = u razû, i razûi. Raspo = a rappa, e rappe. ---- d’uva = a rapǜggia, e rapǜgge. Rastrelliera = a rastelêa, e rastelêe. Rastrello = u rastéllu, i rastélli. Rattoppare = repesâ, repesòn. Repisâ, repisòn. Tacunâ, tacunòn. Rattoppo = u tacùn, i tacùi. U repissu, i repissi. A cüxitüa, e cüxitüe. U tapùllu, i tapùlli. Rattrappito = arinsinîu, arinsinîa, arinsinîi, arinsinîe. Rauco = rôcu, rôca, rôchi, rôche. Raviolo = u raviö, i raviö. U raiö, i raiö. Razione = a pursiùn, e pursiùi. Razza (pesce) = a batipatta, e batipatte. Razza chiodata = a razza spinuza, e razze spinuze. Reato = u reâtu, i reâti. Rebuffo = a ramanzina. Recente = aùa. Aûa. D’aùa. Növu, növa, növi, növe. Recessione = a recesciùn, e recesciùi. Reciara = a risöa, e risöe. Recipiente = u briccu, i bricchi (v.arc.). ---- della capacità di una quarta = a quàrta, e quàrte. ---- per calce o cemento = a gamatta, e gamatte. ---- per le torte = u tèstigu, i téstighi. ---- per l’olio = a stagnèa, e stagnèe. Redarguire = mette, mìsciu a cadéllu. Re di quaglie = u recuàggiu, i recuàggi. Regalare = regalâ, regalòn, regalâse. Regalo = u regallu, i regalli. Regata = a regâtta, e regâtte. Reggere = rézze, rezzǜu, rézzise. Reggiseno = rezzesén. Regione = a regiùn, e regiùi. Registro = u regìstru, i regìstri. Registro per conti = u librassu, i librassi. Regolo (uccello) = u reatàllu, i reatàlli. Reliquia = a relìcchia, e relìcchie. Relitto = u stracùn, i stracùi. ---- marino = u stràccu, i stràcchi. Remare = remâ, remòn. Ögâ, ögòn. ---- con la poppa avanti = sciâ, sciòn. Remata = u corpu, i corpi de remmu. Rematore = u vogaû, i vogaûi. Remo = u rémmu, i rémmi. Rendere = bundâ, bundòn, bundâse. Rende, rendǜu (rezu), réndise. Fâ, fêtu, fâse réu. Rene = u rén, i rén. Repertorio = repertôiu, repertôi. Reputazione = a repütasiùn, e repütasiùi. Resa = réu. Resa (far resa) = fâ, fêtu réu. Resina = a râxa. U viscu. Respirare = respiâ, respiòn, respiâse. Respiro = u sciòn. U respìu. Restare = restâ, restòn. ---- svegli = vegiâ, vegiòn. Rete = a réi, e réi. ---- a sacco (tirata da terra) = a risöa, e risöe. ---- a strascico = u burzì, i burzì. ---- da caccia = u surchéttu, i surchétti. ---- da pesca = a réi, e réi. ---- per la pesca dei bianchetti = u gianchetùn, i gianchetùi. ---- per la pesca dei pesci di passaggio = a branca, e branche. ---- per pescare il pesce azzurro = a manàta, e manàte. ---- per pescare le boghe = a büghéa, e büghée. Reticella di fune con all’estremità due bastoncini di legno, serve per formare fasci di fieno, erba da caricare su bestie da soma = u beriùn, i beriùi. Ribaciare = ribāxâ, ribāxòn, ribāxâse. Ribaltare = inversâ, inversòn, inversâse. Ribaltone = u ribaltùn, i ribaltùi. Ribattere = rincarcâ, rincarcòn. Rebàtte, rebatǜu. Ribattitore = u rebatitû, i rebatitûi. Ribollire = ribugî, ribugìu. Ricalcare = rincarcâ, rincarcòn. Ricamo = u recammu, i recammi. ---- ai polsini della camicia = u maneghìn, i maneghìn (v.arc.). Ricchezza = u dinâ, i dinê. A palanca, e palanche. Riccio = u rissu, i rissi. ---- di mare = u rissu, i rissi. U zìn, i zìn. Ricciola = a rìssua, e rìssue. Ricciolo = u rissu, i rissi. Ricciuto = u risulìn, i risulìn. Ricco = riccu, ricca, ricchi, ricche. Ricercare = risercâ, risercòn. Ricevere = risêve, risevǜu. Ricevimento = riseviméntu, riseviménti. Richiamare all’ordine = mette, misciu a cadéllu. Richiamo per uccelli = a ciùccia, e ciùcce. Ricompensa = ricunpensa, ricunpense. Ricompensare = ricunpensâ, ricunpensòn. Ricordare = rigordâ, rigordòn, rigordâse. Ricordo = u rigordu, i rigordi. Ricotta = u recöttu, i recötti. Ricotta acida = a prescinsöa, e prescinsöe. Ridere = rîe, rizu, rîse. Ridere a crepapelle = fâ, fêtu, fâse ‘na gōsciâ de rîe. Ridurre = ridüxe, ridottu, ridüxise. Riempire = inpî, inpìu, inpîse. Farsî, farsìu. Rifiorire di persona = caciâ, caciòn in brùttu. Rifiutare = refüâ, refüòn. Rifiuto = rebǜ. Rigettare (del mare) = stracuâ, stracuòn, stracuâse. Rigirare = regïâ, regïòn, regïâse. Rigogolo = u garbé, i garbé. Rigone = u rigùn, i rigùi. Riguardo = riguârdu. Rilevare = rilevâ, rilevòn, rilevâse. Rilevatario (impiegato del catasto) = rilevatàiu, rilevatài (v.arc.). Rimandare = rimandâ, rimandòn. Rimando = rimându. Rimanere = restâ, restòn, restâse. Rimangiare la parola = mangiâ, mangiòn, mangiâse de repentìu. Rimasuglio = u frazzu, i frazzi. Rimbalzare = rinbalsâ, rinbalsòn. Rimbalzo = u rinbùttu, i rinbùtti. Rimbombare = rebunbâ, rebunbòn. Rimbombo = u rebunbu, i rebunbi. Rimediare = rimediâ, rimediòn, rimediâse. Rimettere = rigetâ, rigetòn. Rimorchio = u remurcu, i remurchi. Rimorso = u pentixùn, i pentixùi. Rimpianto = u rinciàntu, i rinciànti. Rimpinzare = ingosciâ, ingosciòn, ingosciâse. Rimproverare = criâ, criòn. Mortificâ, mortificòn. Rimprovero affettuoso = u lalléru, i lalléri. Rincalcare = rincarcâ, rincarcòn. Rincalzare la terra intorno al ceppo della pianta = cāsâ, cāsòn. Rincasare = rincasâ, rincasòn. Rincorrere = scurî, scurìu, scurîse. Rincorsa = l’abrîvu. Rincrescimento = rincresciméntu, rincresciménti. Rinfrescare = rinfrescâ, rinfrescòn, rinfrescâse. Rinfusa (alla) = bréttiu (a). Vernéu (a). Ringhiera = a ringhêa, e ringhêe. Ringiovanire = rinzuvenî, rinzuvenìu. Ringraziamento = ringrasiaméntu, ringrasiaménti. Ringraziare = ringrasiâ, ringrasiòn. Rinomato = rinomòn, rinomâ, rinomê, rinomê. Rintocco = u ciochéttu, i ciochétti. Rinvenire = rinvegnî, rinvegnìu. Rinvenuto = rinvegnüu Rio = u riàn, i rién. Riparare = armusâ, armusòn, armusâse. Cumodâ, cumodòn, cumodâse. Rangiâ, rangiòn, rangiâse. Sustâ, sustòn, sustâse. Riparo (al) = redòssu (a). Sustu (a). ---- fatto con rami e foglie = u frascâ, i fraschê. Ripensamento = ripensaméntu. Ripetere = ripéte, ripetǜu, ripétise. Ripiano = u ciàn, i cén. U riciàn, i ricién. Ripiegare = redugiâ, redugiòn, redugiâse. Ripieno = farsìu, farsìa, farsìi, farsìe. Pìn, pina, pìn, pine. Riposare = ripuzâ, ripuzòn, ripuzâse. Ripostiglio = u baracùn, i baracùi. Ripostiglio piccolo = u recantu, i recanti. Riprendere = repigiâ, repigiòn, repigiâse. Ripigiâ, ripigiòn, ripigiâse. ---- fiato = rescioâ, rescioòn, rescioâse. ---- le forze = rebuî, rebuìu, rebuîse. ---- bene da una malattia = rescövî, rescòssu, rescövîse. Ripulire = stuzâ, stuzòn, stuzâse. Risacca = a resàcca, e resàcche. A risàcca, e risàcche. U sbatümme, i sbatùmmi. Risata =a ganasciâ, e ganascê de rìe. A gōsciâ, e gōscê. ---- fragorosa (farsi una) = a gōsciâ, e gōscê de rìe (fâse ‘na gōsciâ de rìe). Riscaldare = scādâ, scādòn, scādâse. Rischiarare = rescciaî, rescciaìu. Risciacquare = rüxentâ, rüxentòn, ruxentâse. Scüâ, scüòn, scüâse. Riscontrare = riscuntrâ, riscuntròn, riscuntrâse. Riscuotere = riscöve, riscövǜu, (riscössu), riscövise. Scöve, scövǜu, scövise. Scövî, scövìu, scövîse. Risentire = risentî, risentìu, risentîse. Riserva = rizèrva. Riso (alimento) = u rizu. Risorsa = risursa. Risparmiare = risparmiâ, risparmiòn, risparmiâse. Rispettare = rispetâ, rispetòn, rispetâse. Rispondere = rispunde, rispostu, rispundise. ---- al saluto = resönâ, resönòn. Ristorante = u ristuànte, i ristuànti. Ristoratore = u ristuatû, i ristuatûi. Risuolare = söâ, söòn. Risuonare = risönâ, risönòn. Risvolto = a svèrtega, e svèrteghe. --- dei pantaloni = a redùggia, e redùgge. ---- delle maniche = a revèrtiga, e revèrtighe. ---- della giacca, del cappotto = a matelòtta, e matelòtte. Ritaglio = u retàggiu, i retàggi. Ritardare = ritardâ, ritardòn, ritardâse. Ritenere = ritegnî, ritegnǜu, ritegnîse. Ritogliere = rilevâ, rilevòn, rilevâse. Ritornare = turnâ, turnòn, turnâse. Riturnâ, riturnòn, riturnâse. Ritratto = u ritrêtu, i ritrêti. U litrêtu, i litrêti. Ritrovare = ritrövâ, ritrövòn, ritrövâse. Riuscire = sciurtî, sciurtìu, sciurtîse. Riunire = riunî, riunìu, riunîse. Riva = a spunda, e spunde. A riva, e rive. Rivedere = rivégghe, rivistu, rivégghise. Rivelare = rivelâ, rivelòn, rivelâse. Riverenza = riverensa Riverbero = l’inbàttu, i inbàtti. Riviera ( per antonomasia la costa ligure) = rivêa. ---- di levante (Genova – La Spezia) = rivêa de levante (da Zéna a Spézza). ---- di ponente (Genova – Ventimiglia) = rivêa de punénte (da Zéna a Vintimìggia). ---- dei fiori (Alassio – Ventimiglia) = ri vêa de sciùe ( da Aràsce a Vintimìggia). ---- delle palme (Celle a Albenga) = rivêa de parme (da Sélle a Arbenga). Rivierasco = marinéncu, marinénchi. Rivoltare = giâ, giòn, giâse. Robusto = forte, forti. Robüstu, robüsta, rubüsti, rubüste. Roccia. ---- scoscesa = u scöggiu, i scöggi. ---- friabile = u gritùn, i gritùi. Rodere = rezügiâ, rezügiòn, rezügiâse. Rogna (anche fig.) = a rugna, e rugne. Rombo = u runbu, i runbi. ---- (pesce) = u runbu, i runbi. ----di re- na = a léngua, e léngue. Rompere =runpe, runpìu (ruttu), runpise. Runpî, runpìu (ruttu), runpîse. Roncola = a rùncua, e rùncue. Rondella = a parpélla, e parpélle. Rondine = a runduîna, e runduîne. Rondinina = u rundanìn, i rundanìn. Rondone = u sbîru, i sbîri. Ronzare = muscî, muscìu. Rosa (colore) = röza. Rosa (fiore) = a röza, e röze. ---- canina = gratacü. Rosario = a curunétta, e curunétte. U ruzàiu, i ruzài. Rosicchiare = rezügiâ, rezügiòn. Baüsâ, baüsòn. Rosmarino = u rözumanìn. Rosolaccio = u papàviu, i papàvi. U bāxadònne, i bāxadònne. Rosolia = e rusàzze. Rosolio = u ruzòlio. Rospo = u bàggiu, i bàggi. ---- piccolo = u bagéttu, i bagétti. Rosso = russu, russa, russi, russe. Rotaia = a culìssa, e culìsse. Rotaia del treno = u surcu, i surchi da röa. Rotella = a röétta, e röétte. Rotolare = rübatâ, rübatòn, rübatâse. Rotolo = u ròtulu, i ròtuli. ---- di polvere sotto i mobili = i gatti. Rotondo = reùndu, reùnda, reùndi, reùnde. Rottame = l’angaézu, i angaézi (v.arc.). ----di ferro = u feraciùn. i feraciùi. Rotto = desganganòn, desganganâ, desganganê, desganganê. Ruttu, rutta, rutti, rutte. Sganganòn, sganganâ, sganganê, sganganê. Rovere = a rùa, e rùe. Rovesciare = inversâ, inversòn, inversâse. Rovesciare = Inbōsâ, inbōsòn, inbōsâse. Rovescio di tessuto = l’invèrsu, i invèrsi. Roveto = u ruê, i ruê. Rovina = a ruina, e ruine. Rovinare = derüâ, derüòn, derüâse. Guastâ, guastòn, guastâse. Ruinâ, ruinòn, ruinâse. Rovistare = ravatâ, ravatòn. Rovo = u ruê, i ruê. A spina, e spine. Rozzo (persona) = grébanu, grébana, grébani, grébane. ---- (non rifinito) = grézzu, grézza, grézzi, grézze. ---- Rǜstigu, rǜstiga, rǜ- stighi, rǜstighe. Rǜstegu, rǜstega, rǜsteghi, rǜsteghe. Rubacchiare (si suole dire facendo un gesto con le dita della mano aperta, come suonare l’arpa) = arpezâ, arpezòn. Ruba fazzoletto (gioco) = rōba mandìllu. Rubare = rōbâ, rōbòn. Marmelâ, marmelòn. Rubbo (antica unità di misura locale pari a Kg. 7,942 ) = u rübbu, i rübbi. Ruberia = u ladrunìssu, i ladrunìssi. U ladrunìzzu, i ladrunìzzi. Rubinetto = u lichéttu, i lichétti. U prexìn, i prexìn. ---- in legno per botti = a canélla, e canélle. Rudimentale sistema per il prelievo dell’acqua dal pozzo = a sigögna, e sigögne Ruga = a grìnsa, e grìnse. ---- della faccia = a rüppa, e rüppe. Ruggine = a rüzze. Rugiada = a ruzâ. Rumenta = a rüménta. Rumore = u rumû, i rumûi. ---- allegro = u sciâttu, i sciâtti. Rumoreggiare = rumurezâ, rumurezòn. Ruota = a röa, e röe. Rurale = villerecciu, villerecci. Ruscello = u riàn, i rién. Ruscelletto = u rianéllu, i rianélli. U rianéttu, i rianétti. Russare = runfâ, runfòn. Rustico (di persona) = grézzu, grézza, grézzi, grézze. Ruta = a rüa. Rutto = u prù, i prù. U rütu, i rüti. Ruvido = brüscu, brüsca, brüschi, brüsche. Rǜstegu, rǜstega, rǜsteghi, rǜsteghe. Grüzzu, grüzza, grüzzi, grüzze. Rǜstigu, rǜstiga, rǜstighi, rǜstighe. Ruzzolare = cazze, cazzùu. Rübatâ, rübatòn. S Sabato = u sabbu, i sabbi. Sabbia = l’aéna, e aéne. ---- fine = l’aenìn. ---- finissima del fondo del mare = l’aenìn. L’arenìn. Sabbiosa = sabiùza, sabiùze. Saccente = sacénte, sacénti. Sacco = u saccu, i sacchi. ---- con paglia che, appoggiato sulle spalle, serve a mò di cuscino e agevola il trasporto del carico = u pagéttu, i pagétti. Sacchetto di tela contenente biada, etc.. .. legato alla briglia dell’equino affinchè lo stesso possa mangiare stando tranquillo durante le soste = a pruvénda, e pruvénde. Sacrario = u sacrâiu, i sacrâi. Sacrosanto = sacrusantu. Sagola = a ságua, e ságue Salamandra = u bisciabàggiu, i bisciabàggi. U fenèstru, i fenèstri. Salamoia = a sarmùia, e sarmùie. Salare = saâ, saòn. Salario = a paga, e paghe. U salâiu, i salâi. Salassare = sāasâ, sāasòn. Salato = saòn, saâ, saê, saê. Saldare = brazâ, brazòn, brazâse. Saldatore = u brazör, i brazör. Sale = a sâ. Salice = u sarxu, i sarxi. Saliera = a saéa, e saée. U saìn, i saìn. Salino = u saìn, i saìn. Salire = muntâ, muntòn. Salita = a muntâ, e muntê. Saliva = a saîva. Salmo = u sarmu, i sarmi. Salpare = sarpâ, sarpòn. Câ, caòn. Salpare le reti = tiâ, tiòn sciǜ u bancu. Salsa = a sarsa, e sarse. Salsedine = u saìn. Salsiccia – Salciccia = a sāsìssa, e sāsìsse. Saltare = sātâ, sātòn. Saltellare = butezâ, butezòn. Saltimpalo = u becciacaràsse, i becciacaràsse. Saltimpalo = u cantalâze, i cantalâzi. Salto = u sâtu, i sâti. U buttu, i butti. ---- salto con la corda = u sâtu cu-a corda. ---- mortale = a scunpatélla, e scunpatélle. Salumiere = u furmagiâ, i furmagiê. Salutare = salüâ, salüòn, salüâse. Mensönâ, mensönòn. Saluto = u salüu, i salüi. ---- augurale = cunservéive (conservatevi, state bene, in salute, scambio di saluto che usavano un tempo le donne anziane. Salvadanaio = a bisciuétta, e bisciuétte. Salvare = sarvâ, sarvòn, sarvâse. Salvia = a sàrvia Sambuco = u sanbügu. ---- nero = sanbügu negru. Sandalo = u sandalu, i sandali. ---- del pescatore = a patìggia, e patìgge. Sangue = u sangue. Sanguinaccio = u beròdu, i beròdi. Sanguisuga = a sanguétta, e sanguétte. Sano = sàn, sana, sani, sane. Sansa = a sansa, e sanse. Santuario = u santuàiu, i santuài. Sapere = savê, savǜu. Saponaria = sapunaria. Sapone = u saùn, i saùi. Saponetta = a saunétta, e saunétte. Sapore = u güstu, i güsti. ---- di mare = u maìn. ---- piccante = u pesîgu, i pesîghi. Saporito = sauìu, sauìa, sauìi, sauìe. Sarabanda = sarabanda. Sarago = u sâgu, i sâghi. U sperlu, i sperli. ---- pizzuto = a murüda. e murüde. Sardina = a sardéna, e sardéne. U punsanéttu, i punsanétti. ---giovane = a paràzina, e paràzine. A petàlla, e petàlle. Sarpa (salpa) = a sarpa, e sarpe. Sarto = u sartu, i sarti. Sassata = a priunâ, e priunê. Sasso = a prìa, e prìe. Sassofono = u sasòfunu, i sasòfuni. Sassola = a sàssua, e sàssue. Savona = Savùna. Sanna. Sazio = pìn, pina, pìn, pine. Saùllu, saùlla, saùlli, saùlle. Sàssiu, sàssia, sàssi, sàssie. Sbaccellare = sgranâ, sgranòn. Sbaciucchiare = baüsâ, baüsòn, baüsâse. Sbadigliare = bāgiâ, bāgiòn. Sbadiglio = u bâgiu, i bâgi. Sbagliare = sbagliâ, sbagliòn, sbagliâse. Sballare = desbalâ, desbalòn. Sballottare = remenâ, remenòn. Sbandare = sbandâ, sbandòn. Sbando = sbàndu. Sbarra = a sbâra, e sbâre. Sbarrare = sbarâ, sbaròn. Sbarazzare = desbarasâ, desbarasòn, desbarasâse. ---- tutto, specie inteso come cibo = fâ santa nettezîna Sbattere = sbatte, sbattǜu, sbàttise. Sbavare = sbavâ, sbavòn, sbavâse. Sberla = mascùn, mascùi. Sbirciare = ögiâ, ögiòn. Sbollentare = sbugentâ, sbugentòn. Sbornia = a pista, e piste. A ciùcca, e ciùcche Sbottonare = despuntâ, despuntòn, despuntâse. Sbottonato = descamixòn, descamixâ, descamixê, descamixê. Sbracciare = sbrasâ, sbrasòn, sbrasâse. Sbriciolare = sfregügiâ, sfregügiòn. Sbrigare = busticâ, busticòn, busticâse. Desbrigâ, desbrigòn, desbrigâse. Descciulâ, descciulòn, descciulâse. Mesciâ, mesciòn, mesciâse. Sbrighiamoci = creppu (démmughe in) Sbrinare = sbrinâ, sbrinòn, sbrinâse. Sbrogliare = desberî, desberìu, desberîse. Desbrögî, desbrögîu, desbrögîse. Desgögî, desgögîu, desgögîse. Desbrögiâ, desbrögiòn, desbrögiâse. Sbrogliato = desbrögiòn, desbrögiâ, desbrögiê, desbrögiê. Sbruffare = sciüsciâ, sciüsciòn. Sbrufâ, sbrufòn. Sbucare = spuntâ, spuntòn, Sbucciare = mundâ, mundòn, mundâse. Peâ, peòn, peâse. Spelâ, spelòn, spelâse. Sbudellare = sbelâ, sbelòn, sbelâse. Desbelinâ, desbelinòn, desbelinâse. Sbuffare = sbüfâ, sbüfòn. Scabbia = a rugna. Scacciamosche = a muscaiôla, e muscaiôle (v.arc.). Scacciare = scurî, scurìu. Scaffale = a libraîa, e libraîe. A sganzìa, e sganzìe. Scafo = u scaffu, i scaffi. Scaglia = a büsca, e büsche. A scàggia, e scàggie. ---- di legno = a büscàggia, e büscàgge. Scagliola = a scagiöa. Scala = a scâa, e scâe. A scàa, e scàe. ---- a chiocciola = a cagòlla, e cagòlle. A scâa a lümàssa, e scâe a lümàsse. Scaletta = a scaétta, e scaétte. Scalandrone = a scciànca, e scciànche. A passerèlla da nave. Scaldare = scādâ, scādòn, scādâse. Scaldino = u scādaléttu, i scādalétti. A scabelétta, e scabelétte. ---di terracotta = U ciappu, i ciappi. Scalino = u scaìn, i scaìn. Scalinata = a scainâ, e scainê. Scalmiera = a scarmêa, e scarmêe. Scalmo = u scarmu, i scarmi. Scalogna = u bestécciu. Scalpellare = scōpelâ, scōpelòn. Scapezâ, scapezòn. Scalpellino = u scōpelìn, i scōpelìn. Scalpello = u scōpéllu, i scōpélli. ---- del calafato = a malabéstja, e malabéstje. Scalpicciare = sanpegâ, sanpegòn. Scalpitare = pestelâ, pestelòn. Scaltrezza = l’aspertîxe. Scaltro = asidôru, asidôra, asidôri, asidôre. Aspèrtu, aspèrta, aspèrti, aspèrte. Bagàrdu, bagàrda, bagàrdi, bagàrde, Scalzare = descasâ, descasòn, descasâse. Scalzo = descâsu, descâsa, descâsi, descâse. Scampanare = batagiâ, batagiòn. Scampanio = a bādétta, e bādétte. Scampare = scanpâ, scanpòn. Scampato = scanpòn, scanpâ, scanpê, scanpê. Scampo = u scànpu, i scànpi. Scampolo = u strufùggiu, i strufùggi. Scanalare = scanelâ, scanelòn. Scandola = a scàndua, e scàndue. Scansare = scansâ, scansòn, scansâse. Scansa fatica = a schéna drîta, e schéne drîte. Scansia = a vascelêa, e vascelêe. Scapaccione = u scupasùn, i scupasùi. Scapestrato = u pendagiùn, i pendagiùi. Scapola = a paétta, e paétte da spalla. Scappare = scapâ, scapòn. Scappellata = descapelòn, descapelâ, descapelê, descapelê. Scappellotto = u scupalòttu, i scupalòtti. A mascâ, e maschê. Scarafaggio = u bagùn, i bagùi. A barlǜccua, e barlǜccue. Scaricare = descaregâ, descaregòn. Scarola = a scaòlla. A scaròlla. Scarpa = a scarpa, e scarpe. ---- con lo scricchiolio = scarpa (a) cu-u scrûsciu. ---- vecchia = a patèlla, e patèlle. Scarpetta = a scarpétta, e scarpétte. Scarpata = a scarpâ, e scarpê. Scarpone chiodato = u brochìn, i brochìn. Scarrocciare = scaüciâ, scaüciòn, scaüciâse. Scarroccio = scaòssu. Scarrozzare = scaosâ, scaosòn, scaosâse. Scarseggiare = scarsezâ, scarsezòn. Scarto = u rebǜ. --- della lavorazione delle castagne = u pestümmu, i pestümmi. Scatenare = descadenâ, descadenòn, descadenâse. Scatola = a scàtua, e scàtue. Scatoletta = a scatuétta, e scatuétte. Scavare = scavâ, scavòn, scavâse. Scavo = a fossa, e fosse. U garbu, i garbi. ---- effettuato per piantare un albero o per concimarlo o irrigarlo = u gunbu, i gunbi. Scegliere = sèrne, sernǜu, sèrnise. Scemo = scémmu, scémma, scémmi, scémme.Nésciu, néscia, nésci, nésce. Indarê (u l’è indarê). Belinùn, belinûna, belinùi, belinûne. Scendere = chinâ, chinòn. Scendi giù = chîna zǜ. Scheggia di legno = a büscàggia, e büscàgge. A scāvéna, e scāvéne. A tacca, e tacche. Scherzare = trepâ, trepòn. Scherza con i ragazzi ma lascia stare i santi = tréppa cu-i fanti e làscia stâ i santi. Schiaccianoci = u sciacanûxe, i sciacanûxe. Schiacciare = sciacâ, sciacòn, sciacâse. Sbernisâ, sbernisòn, sbernisâse. Sequejâ, sequejòn, sequejâse Schiacciasassi = u sciaccaprìe. U macadàm. Schiacciato = sbernisòn, sbernisâ, sbernisê, sbernisê. Schiaffo = a mascâ, e maschê. U scciàffu, i scciàffi. U patùn, i patùi. Schiaffo morale = a mustasâ, e mustasê. Schiarire = scciaî, scciaìu. Schiavo = u scciàvu, a scciàva, i scciàvi, e scciàve. Schiena = a schéna, e schéne. Schienata = a schenâ, e schenê. Ho preso una schienata per terra = a l’ò pigiòn ‘na schenâ pé têra. Schienale = u schenâ, i schenê. Schietto = sccéttu, sccétta, sccétti, sccétte. Schifiltoso = schinfiùzu, schinfiùza, schinfiùzi, schinfiùze. Schioccare = ciocâ, ciocòn. Schiocco = u ciòccu, i ciòcchi. Schiodare = descciodâ, descciodòn, descciodâse. Schioppettata = a scciöpetâ. Schiudersi di uova = scciuî, scciuìu, scciuîse. Schiuma = a scciǜmma, e scciǜmme. Schiumare = scciümâ, scciümòn. Peâ, peòn. Schiumarola = a casarèa, e casarèe. Schivare = scansâ, scansòn. Schivâ, schivòn. Schizzinoso = mùsciu, mùscia, mùsci, mùsce. Schinfiùzu, schinfiùza, schinfiùzi, schinfiùze Sci = scî Scia della nave = u surcu, i surchi. Sciabecco = u sciabéccu, i sciabécchi. Sciabica = réi de in têra. Sciàbica. Sciabola = a sciàbbra, e sciàbbre. Sciabolare = sciabrâ, sciabròn. Sciabolata = a sciabrâ, e sciabrê. Scialacquare = stragiâ, stragiòn. Scialacquatore = u desürpu, i desürpi. Scialappa o gialappa = xalàppa. Scialàppa (v.arc.). Cialàppa. Scialle = u sciallu, i scialli. Sciamare = sciamâ, sciamòn. Sciame = u sciammu, i sciammi. Sciancato = strosciòn, strosciâ, stroscê, stroscê. Sciare = sciâ, sciòn. Sciarpa = a lüsìa, e lüsìe. A sciarpa, e scèrpe. Sciarrano boccaccia = a bucassa, e bucasse. Scintilla = a sinséna, e sinséne. Scintillare = sinsenâ, sinsenòn. Sciocchezza = belinâta, belinâte. Sciocco = goffu, goffa, goffi, goffe. Sciogliere = deslenguâ, deslenguòn, deslenguâse. ---- un nodo = desgrupâ, desgrupòn, desgrupâse. Sciolto = füzu, füza, füzi, füze. Scioperato = u pelandrùn, a pelandrùna, i pelandrùi, e pelandrùne. Scirocco = u sciòccu. Sciroppo = u sciòppu, i sciòppi Scivolare = ligiâ, ligiòn. Sgrügiâ, sgrügiòn. Scivolone = a sgrügiaélla, e sgrügiaélle. Scivoloso = lepegùzu, lepegùza, lepegùzi, lepegùze. Scodella = a cupétta, e cupétte. A fundìna, e fundìne. Scodellina = patélla da mö. Scodinzolare = scudinsulâ, scudinsulòn. Scogliera = a scögêa, e scögêe. Scoglio = u scöggiu, i scöggi. Scoiattolo = a vinvêra, e vinvêre. Scolapasta = u pasìn, i pasìn. Scolapiatti = a vascelêa, e vascelêe. Scolare = scuâ, scuòn, scuâse. Scolaro = sculâru, sculâra, sculâri, sculâre. Scomodare = incumudâ, incumudòn, incumudâse. Scomparire = scentâ, scentòn. Scompartimento = u scunpartiméntu, i scunpartiménti. Scompigliare = sciātâ, sciātòn, sciātâse. Sconforto = scunfortu. Scongelare = desgiasâ, desgiasòn. Dezeâ, dezeòn. Sconquassare = scunquasâ, scunquasòn, scunquasâse. Tagiâ, tagiòn, tagiâse a metê. Sconsigliare = scunsegiâ, scunsegiòn. Sconsolare = scunsulâ, scunsulòn, scunsulâse. Scontentare = scuntentâ, scuntentòn. Scontento = scunténtu, scunténta, scunténti, scunténte. Scontrare = scuntrâ, scuntròn, scuntrâse. Scontroso = rǜstegu, rǜstega, rǜsteghi, rǜsteghe. Rǜvigu, rǜviga, rǜvighi, rǜvighe. Rǜstigu, rǜstiga, rǜstighi, rǜstighe. Scopa = a spasùja, e spasùje. ---- di saggina = spasùja de parma. ---- di erica = spasùja de brûgu. ---- di setola = spasùja de sétua. ---- di cotone per lavaggio = spasùja de cutùn. ---- del soldato = a ramàssa, e ramàsse. Scopare = spasâ, spasòn. ---- con la ramazza = ramasâ, ramasòn. Scoperchiare = scuerciâ, scuerciòn. Scapelâ, scapelòn. Scoperto = scuvèrtu, scuvèrta, scuvèrti, scuvèrte. Scopino per pulire il forno = u scuàssu, i scuàssi. Scoppiare = scciüpâ, scciüpòn. Scoppiettare = scutizâ, scutizòn. Scoppio = u ciòccu, i ciòcchi. U scciupùn, i scciupùi. Scoprire = descrövî, descrövîu, descrövîse. Scrövi, scrövértu, scrövise. Scorciatoia = a scürsa, e scürse. Scordare = scurdâ, scurdòn, scurdâse. Scoreggiare = petezâ, petezòn. Scorgere = scorze, scorzǜu, scorzise. Scorfano = a scùrpina, e scùrpine. ---- di fondo = a scùrpina, e scùrpine. ---- rosso = u capùn, i capùi. Scornare = scurnâ, scurnòn, scurnâse. Scorpacciata = a pansâ, e pansê. Scorpione = a tàncua, e tàncue (v.arc.). A taràntua, e taràntue. U scurpiùn, i scurpiùi. Scorrazzare = scuratâ, scuratòn. Scorreggiare = petezâ, petezòn. Scorrere = scûre, scursu. Scurî, scurìu. Scorre (l’acqua) = scûre (l’êgua a s.). Scorza = a scòrsia, e scòrsie. ---- di pino, rovere e vite = a rüsca, e rüsche. Scottare = peâ, peòn, peâse. Scottatura = a brüxaüa, e brüxaüe. Scovolino = a spinghétta, e spinghétte. Screpolatura della pelle = l’arsüa. Scricchiolare = scruscî, scruscìu. Scricciolo = a castagnétta, e castagnétte. U reatàllu, i reatàlli. Scrigno = a cavêa, e cavêe. Scrivere = scrîve, scrîtu, scrivise. Scrofa = a tröia, e tröie. Scrollare = scrolâ, scrolòn, scrolâse. Scrosciare = scrusciâ, scrusciòn. Scroscio = scrusciu. ---- di acqua = scrusciu (in) d’êgua. ---- di pioggia = ramâ d’êgua. Scrostare = scrustâ, scrustòn, scrustâse. Scucire = descüxî, descüxìu, descüxîse. Scudo = u scüu, i scüi. Sculacciare = scialâ, scialòn. Scultura = a scultüa, e scultüe. Scuola = a scöa, e scöe. Scure = u siòttu, i siòtti. A picossa, e picosse. ---- piccola = u picosìn, i picosìn. Scuro = scǜu, scǜa, scǜi, scǜe. Scuretto (anta) = u scüu, i scüi. Scusa = scüza, scüze. Scusare = scuzâ, scuzòn, scuzâse. Sdebitare = chitâ, chitòn, chitâse. Sdraiare = ruversâ, ruversòn, ruversâse. Se = se. Sebbene = scibén. Seccare = secâ, secòn, secâse. Seccatore = rugna, rugne. Secchezza = secchézza. Arsüa. Secchia = a séggia, e ségge. Secchiello = u bulachìn, i bulachìn. ---- per trasportare il latte = u dugìn, i dugìn. Secchio = u bigiö, i bigiö. A séggia, e ségge. ---- di rame per attingere l’acqua = u rüxentâ, i rüxentê. ---- da muratore = u bulàccu, i bulàcchi. Secco = seccu, secca, secchi, secche. Secondo (prep.) = segundu. Segundu, segunda, segundi, segunde. Sedano = u scéllu, i scélli. Sedere grosso = u panê, i panê. Sedere = setâ, setòn, setâse. Sedia = a carêga, e carêghe. ---- alta per bambini = u careghìn, i careghìn. Sedici = séze. Sedimento = a zutta. Seduta spiritica = fâ a fìxica. Sega = u seraccu, i seracchi. A sêra, e sêre. Sega larga a denti piccoli = a sèra, e sère. Segale = a ségale. Marsêna. Segare = serâ, seròn. Segatura = a seraüa. Seggiolina = u careghìn, i careghìn. Segnare = marcâ, marcòn, marcâse. Segnâ, segnòn, segnâse. Segno = u segnu, i segni. Segno lasciato dalle percosse = a zulla, e zulle. Sego = u séu. Segretario = u segretàiu, a segretàia, i segretài, e segretàie. Secretàiu, secretàia, secretài, secretàie Segreteria = secreteria. Seguire = andâ, andêtu aprövu. Seguirlo = andâghe aprövu. Seguito (di) = de fîa. Aprövu. Sei = séi. Selciato pietroso = u risö, i risö. Sella = a sèlla, e sèlle. Sellaio = u selâ, i selê. Sellare = selâ, selòn. Selvatico = servêgu, servêga, servêghi, servêghe. Sembianza = a cêa, e cêe. A sêa, e sêe. Sembrare = parê, parsciǜu. Paê, pasciǜu. Seme = seménsa. ---- dell’uva = a granélla, e granélle. ---- di un frutto = u gaéllu, i gaélli. ---- d’anguria = l’armélla, e armélle. Semenza = a seménsa, e seménse. Semenzaio = u semensìn, i semensìn. Seminare = semenâ, semenòn. Seminario = u semenàiu, i semenài. Semola = a sémua. Semolino = u semuìn. Semplicione = u bulicugge, a bulicugge, i bulicugge, e bulicugge. Sempre = de lungu. Senpre. Senno = sennu. Seno = u sén, i sén. Seno della donna = u tetìn, i tetìn. A tétta, e tétte. Sensuale = öggiu da porcu. Sensuale. Senso di angoscia = u sagrìn. Sentenza = a senténsa, e senténse. Sentenziare = sentensiâ, sentensiòn. Sentiero = u sentê, i sentê. ---- che delimita un terreno coltivato = l’andàmme, i andàmmi. ---- sul lato interno della fascia contro il muro a secco = a bunda, e bunde. Sentimento = sentiméntu. Sentire = sentî, sentìu, sentîse. Sentirsi bene = rescioâ, rescioòn, rescioâse, Senza = sensa. ---- lavoro = a tòrsiu. ---- soldi = mìsciu (a sùn) Separare = sèrne, sernǜu, sèrnise. ---- una coppia = descubiâ, descubiòn, descubiâse. Sepolcro del Giovedì Santo = u sepürtu, i sepürti. Seppellire = suterâ, suteròn, suterâse. Seppia = a séppia, e séppie. Seppietta = u spunciacurénte, i spunciacurénti. Sequaro = u secuêu, i secuêi. Sera = a séja, e séje. Serata = a seiâna, e seiâne. Serbare la verdura sott’olio o aceto = adubbu (mette in). Sereno = cèu, cèa, cèi, cèe. Seén, seéna, seén, seéne. Serie di marosi = u trête, i trêti. Serio (sul) = pé da bun. Seriola = a rìsua, e rìsue. Serrare = secueâ, secueòn. Serratura = a ciavaüa, e ciavaüe. Servire = servî, servìu, servîse. Servizio = u servìssiu, i servìssi. ---- da caffè o da the = a mìscia, e mìsce. ---- militare = ferma (a). Servo = u sèrvu, a sèrva, i sèrvi, e sèrve. ---- = u servitû, i servitùi. Sessanta = sciüsciànta. Sesto = sèstu, sèsta, sèsti, sèste. Seta = a séa. Setacciare = siasâ, siasòn. Crivelâ, crivelòn. Setaccio = u siàssu, i sìassi. --- per la terra = u crivéllu, i crivélli. Sete = a séi. ---- intensa = a peîa. Setola = a sétua, e sétue. Settanta = setanta. Sette = sètte. Settecento = setteséntu. Settembre = seténbre. Settimana = a setemâna, e setemâne. ---- (gioco) = u merdàssu, i merdàssi. Sfacciato = faccia de tolla. Sfaticato = u pelandrùn, a pelandrùna, i pelandrùi, e pelandrùne.U pagiàssu, a pagiàssa, i pagiàssi, e pagiàsse. Sferrare = sferâ, sferòn, sferâse. Sferza = a fèrsa, e fèrse. Sfiatatoio lasciato nei muri per il deflusso delle acque = u barbacàn, i barbachén. Sfidare = sfidâ, sfidòn, sfidâse. Sfigurare = desfigüâ, desfigüòn, desfigüâse. Sfinimento = patiméntu. Sfinire = sfinî, sfinìu. Sfinito = straccu, stracca, stracchi, stracche. Sfinìu, sfinìa, sfinìi, sfinìe. Sfiorare = sfrixâ, sfrixòn. Sfogare = sfögâ, sfögòn, sfögâse. Sfoglia = a sföggia, e sfögge. Sfogliare = sfögiâ, sfögiòn, sfögiâse. Sfoltire = scravâ, scravòn, scravâse. Sfortuna = u scabécciu, i scabécci. Sfortunato = sfurtünòn, sfurtünâ, sfurtünê, sfurtünê. Scabeciòn, scabeciâ, scabecê, scabecê. Sfottere = menâ, menòn, menâse u belìn. Sfrondare = rebundâ, rebundòn, rebundâse. Sfruttare = xatâ, xatòn. Sfruttatore = u xatâ, i xatê. Sfumare = sfümâ, sfümòn. Sgambetto = a rascàsa, e rascàse. Sgangherato=desganganòn, desganganâ, desganganê,desganganê. Sgarbato = sgaibòn, sgaibâ, sgaibê, sgaibê. Sgarbo = u desgàibu, i desgàibi. U sgàibu, i sgàibi. Sgargiante = lüxénte, lüxénti. Sghiacciare = desgiasâ, desgiasòn. Sghindare = sghindâ, sghindòn. Sgolare = sgōsciâ, sgōsciòn, sgōsciâse. Sgolarsi = sguâ, sguòn, sguâse. Sgombrare = sgunbrâ, sgunbròn, sgunbrâse. Sgombro = u laxèrtu, i laxèrti. Sgorbia = a sgùrbia, e sgùrbie. Sgorgare = rugî, rugìu. Sgradevole di gusto = grammu, gramma, grammi, gramme. Sgranare = desgranâ, desgranòn, desgranâse. Sgranâ, sgranòn, sgranâse. Sgraziato = sgaibòn, sgaibâ, sgaibê, sgaibê. Sgridare = criâ, criòn. Sgualcire = strufugiâ, strufugiòn, strufugiâse. Sgualdrina = a scurlǜssua, e scurlǜssue. Sguardo = l’ögiâ, e ögê. Sguattero = u strigiùn, i strigiùi. Sguazzare = sguasâ, sguasòn. Sgusciare = sgusciâ, sgusciòn. Sì = eê. Scì. Siccità = a sésia. Sicuramente = següaménte Sicuro = segǜu, segǜa, segǜi, segǜe. Si è innamorato = u l’à pigiòn ‘na capelîna, ….. ‘na cötta. Si è pentito = repentìu, repentìa, repentìi, repentìe. Siepe = a bordüa, e bordüe Siero del latte cagliato = a scöggia. Sifilide = u mâ franséze Sigaretta = a sigaétta, e sigaétte. Sigaro = sigâu, sigâi. Sigillo = u sigìllu, i sigìlli. U bullu, i bulli. . Signora = a scignùa, e signùe. Scià. ---- Maria = scià Maria. Signore = u scignû, i scignûi. Sciù. ---- Luigi = sciù Luiggi. Signore Dio = u Segnû. Signorina = a scignuìna, e scignuìne. Signorinella = a scignuinélla, e scignuinélle. Signorinetta = a scignuinétta, e scignuinétte. A scignuétta, scignuétte. Silenzio = u silénsiu. Sillabario = u silabâiu, i silabâi. Simbolo militare = a stelétta, e stelétte. Sincero = sccéttu, sccétta, sccétti, sccétte. Sindaco = u scindicu, i scindichi. Singhiozzo = u crescentìn, i crescentìn. U sugittu, i sugitti. Singolo = sénciu, séncia, sénci, sénce. Singulto = u crescentìn, i crescentìn. Sinistra = a manca. Sino a = fina. Siringa = a sciringa, e sciringhe. Sistemare = dâ, dêtu, dâse recattu. Situazione = a situasiùn, e situasiùi. Slabbrare = spanâ, spanòn, spanâse. Slabbrato = spanòn, spanâ, spanê, spanê. Slacciare = despuntâ, despuntòn, despuntâse. Slancio = l’abrìviu, i abrìvi. Slegare = desligâ, desligòn, desligâse. Smacchiare = smaciâ, smaciòn. Smagliare (levare il pesce dalla rete) = desmagiâ, desmagiòn, desmagiâse. Smaltire il molto cibo ingerito = paî, paîu. Smantellare = derocâ, derocòn. Smemorato = u babòllu, a babòlla, i babòlli, e babòlle. Svaöxu, svaöxa, svaöxi, svaöxe. Smentire = smentî, smentìu, smentîse. Smeriglio (falco) = u farchéttu, i farchétti da ōxelétti. Smeriglio (squalo) = u smerìggiu, i smerìggi. Smettere = finî, finìu. Smettere di fare qualcosa = finîla. Smettila = finìscila. Smontare = smuntâ, smuntòn, smuntâse. Smorfia = a ghigna, e ghigne. A gnêra, e gnêre. Smorto = smôrtu, smôrta, smôrti, smôrte. Smorzare = smursâ, smursòn, smursâse. Snello = strìggiu, strìggia, strìggi, strìgge. Snidare = desniâ, desniòn. Destanâ, destanòn. Sobbollire = crocâ, crocòn. Soccorrere = sucûre, sucursu, sucùrise. Soccorso = secursu, secursi. Sucursu, sucursi. Società = a sucietê, e sucietê. Soddisfare = sufragâ, sufragòn, sufragâse. Soddisfatto = cuntentu, cuntenta, cuntenti, cuntente. Sodo (detto di carne umana) = trugnu. ---- drǜu, drǜa, drǜi, drǜe. Sofà = l’otumâna, e otumâne. Soffiare = sbüfâ, sbüfòn. Sciüsciâ, sciüsciòn. Soffice = sciòccu, sciòcca, sciòcchi, sciòcche. Soffice = Ǜmiu, ǜmia, ǜmii, ǜmie. Soffio = u sciüsciu, i sciüsci. Soffio di vento = u sciüsciùn, i sciüsciùi. Soffio = bâva. ---- di vento = bâva de véntu. Soffione = u bufùn, i bufùi (de véntu). U sciüsciùn, i sciüsciùi. Soffitta = a süpénna, e süpénne. ---- usata per l’essiccazione della frutta = a cazèlla, e cazèlle. Soffitto di legno = a truìna, e truìne. Soffocare = sténze, sténtu, sténzise. Ingurdî, ingurdìu, ingurdîse. Soffocato = sténtu, sténta, sténti, sténte. Soffrire = patî, patìu. Penâ, penòn. ---- per malattia o per colpa altrui = tribulâ, tribulòn. Soggiorno = u sugiùrnu, i sugiùrni. Soglia = u passu, i passi. Sogliola = a söa, e söe. Sognare = sögnâ, sögnòn, sögnâse. Sogno = u sögnu, i sögni. Solaio = u söâ, i söê. Solamente = sulaménte. Solco = u surcu, i surchi. ---- per lo scolo delle acque = u fossu, i fossi. Soldato = u surdàttu, a surdatéssa, i surdàtti, e surdatésse. Soldatino = u surdatìn, i surdatìn. Soldo = u dinâ, i dinê. A palanca, e palanche. Sole = u sû. Soletta della calza da uomo = u scapìn, i scapìn. Solfa = surfa. Solito = sòlitu, sòlita, sòliti, sòlite. Solitudine = sulitǜdine. Solleticare = gratigiâ, gratigiòn. Solletico = u gratìggiu. Sollevare = isâ, isòn, isâse. ----da un dispiacere = rescioâ, rescioòn, rescioâse. ---- moralmente = scioâ, scioòn, scioâse. Solo =sulu, sula, suli, sule. Soletto = suléttu, sulétta, sulétti, sulétte. Soltanto = sulu. Somaro = âze, âzi (âxi). Sommeiller = u tastavìn, i tastavìn. Sonaglio = u sönàggiu, i sönàggi. ---- degli animali = u sönàggiu, i sönàggi. ---- per neonati = u dindanìn, i dindanìn. Soncino = u sarxéttu. Sonnecchiare = dormigiâ, dormigiòn. Durmigiâ, durmigiòn. Sonno = u sönnu, i sönni. Sopportare = paî, paîu, paîse. Soppressata = tésta in cascétta. Sopra (di) = de d’âtu. Sciǜ. Surva. Insimma. In simma. Sopraffare = subacâ, subacòn. Sopraggitto = u surgéttu, i surgétti. Soprannome = u survanùmme, i survanùmmi. Soprassalto = u tremmu, i tremmi. Sorba = a sciorba, e sciorbe. Sorbettiera = a carapîgna, e carapîgne. Sorbetto = u sciurbéttu, i sciurbétti. Sorbire = sciurbî, sciurbìu, sciurbîse. Sordo = surdu, surda, surdi, surde. Sorella = a sö, e sö. Sorgente = a vivàgna, e vivàgne. Sorgere = nasce, nâtu. Sorpassare = surpasâ, surpasòn. Sorridente = suridénte. Sorridere = rîe, rizu, rîse. Suridde, surizu, suriddise. Sorriso = surìzu. Sorso. Sorsata = a guâ, e guê. Sorsata (una) = cainâ (‘na). Sorteggiare = surtegiâ, surtegiòn. Sorteggio = u surteggiu, i surteggi. Sortire = sciurtî, sciurtìu. Sorveglianza = a guàrdia, e guàrdie. Sorvegliare = miâ, miòn. Sospettare = suspetâ, suspetòn, suspetâse. Sospingere = suspinze, suspintu. Sospirare = suspiâ, suspiòn. Sostare = sustâ, sustòn. Sostanziare = sustansiâ, sustansiòn,sustansiâse. Sostenere = rézze, rezǜu, rézzise. Sostentamento = u zenbu, i zenbi. Sostituire = rinpiasâ, rinpiasòn. Sotterrare = suterâ, suteròn. Sottile = sutî. Sotto = sutta. Sottobraccio = brasséttu (a). Sottopassaggio = l’otta, e otte. Sottosegretario = suttasegretàiu, suttasegretâi. Sotto-sopra = dossu-purdossu. Sottoveste = a fādétta, e fādétte. Sottrarre = sūtrâ, sūtròn, sūtrâse. Sovente = spéssu. Sovrastare = suviastâ, suviastòn, suviastâse. Spaccare = scciapâ, scciapòn, scciapâse. ---- la legna = scciapâ, scciapòn, scciapâse a legna. Strupelâ, strupelòn, strupelâse. Spaccatura = a scciapöa, e scciapöe. Spaccasassi = u scciappaprìe. ---- (Celtis Australis, Bagolaro) pianta indigena dell’aria mediterranea = scciappaprìe. Spacconata = a giangrosciâ, e giangroscê. Spaccone = u giangròsci, i giangròsci. Spada = a spâ, e spê. ---- rossa (pesce) = a stringa, e stringhe. Spago = u spagu, i spaghi. U cordìn, i cordìn. Spalatore = u spalatû, i spalatûi. Spalla = a spalla, e spalle. Spalliera = a testêa du léttu. A schenâ, e schenê. Spalêa, spalêe. Spanare = spanâ, spanòn, spanâse. Spanato = spanòn, spanâ, spanê, spanê. Spandere = spande, sparsu. Spanna = spanna. Spappolare = sbernisâ, sbernisòn, sbernisâse. Sparaglione = u sperlu, i sperli. Sparare = spaâ, spaòn, spaâse. Tiâ, tiòn, tiâse. Sparecchiare = levâ tôa, levòn tôa. Spargere = spantegâ, spantegòn, spantegâse. Sparire = spaî, spaìu. Sparpagliare = spantegâ, spantegòn, spantegâse. Spartire = spartî, spartìu, spartîse. Sparviere (uccello) = u sparvê, i sparvê. ---- (attrezzo) = u fretàssu, i fretàssi. Spasimante = u spaximànte, i spaximànti. Spasimare = spaximâ, spaximòn. Spavaldo = u büllu, i bülli. Spaventapassero = u spaventàggiu, i spaventàggi. U spaventa pàssue, i spaventa pàssui. Spaventare = spaventâ, spaventòn, spaventâse. Mette, mìsciu, metîse puja. Spavento = l’ascâdu, i ascâdi. U resâtu, i resâti. A pùja, e pùje. Spazio = u spàssiu, i spàssi. ---- occupato da qualcosa = u inbrǜmme, i inbrǜmmi. Spazzacamino = u magnìn, i magnìn.U spasacamìn, i spasacamìn. Spazzare = spasâ, spasòn. Spazzatura = a rüménta. Spazzino = u spasìn, i spasìn. U scupìn, i scupìn. Spazzola = a spasétta, e spasétte. A spàssua, e spassue. ---- per lavare = a rasccétta, e rasccétte. Spazzolare = spasâ, spasòn, spasâse. Specchio = u spéggiu, i spéggi. Specie di arpione per raccogliere i frutti dai rami più alti = a brìncua, e brìncue. Spedire = spedî, spedîu, spedîse. Spedito = spedîu, spedîa, spedîi, spedîe. Spegnere = smorsâ, smorsòn, smorsâse. ---- il fuoco = sténze, sténtu, sténzise. Spegnilume. Spegnitoio = u muccalümme, i muccalümmi. Spelacchiare = spelachiâ, spelachiòn, spelachiâse. Spelare = peâ, peòn, peâse. Spellare = spelâ, spelòn, spelâse. Spellatura = a spelaǜa, e spelaǜe. Spendaccione = u scaìssu, i scaìssi. Spendere = spende, spêzu. Spensieratezza = spensieratéssa. Speranza = a speànsa, e speànse. Sperare = sperâ, speròn. Sperma = a sbûra. Spesso (avv.) = de lungu. Spesso = èrtu, èrta, èrti, èrte. Âtu, âta, âti, âte. Spéssu, spéssa, spéssi, spésse. Maccu, macca, macchi, macche. Spessore = u spessûre, i spessûri. U spesû, i spesûi. Spettacolo = u spetaculu, i spetaculi. Spettegolare = ciatezâ, ciatezòn. Spettinare = despetenâ, despetenòn, despetenâse. Spezzare = stöcâ, stöcòn, stöcâse. Scciapâ, scciapòn, scciapâse. Spezzatino = l’accumudòn. U cumudòn. Spezzato = scciapòn, scciapâ, scciapê, scciapê. Spia = a spìa, e spìe. Spiaggia = a maîna, e maîne. A ciàzza, e ciàzze (v.arc.). Spianare = cianelâ, cianelòn, cianelâse. ---- il terreno = sccianâ, sccianòn, sccianâse. Spianatoia = a mézia, e mézie. Spiare = spiâ, spiòn. Spicchio = u gaéllu, i gaèlli. U spigu, i spighi. ---- degli agrumi = u têlu, i têli. Spiccioli = a menüàggia. Spiegazzare = strufugiâ, strufugiòn, strufugiâse. Spiegazzato = strufugiòn, strufugiâ, strufugê, strufugê. Spiffero = a bîxa, e bîxe. Spigola = u luàssu, i luàssi. Spigolare = spiguâ, spiguòn. Spigolo = u spigu, i spighi. Spilla = a spìlla, e spìlle. Spillo = u puntaiö, i puntaiö. Spilorcio = u buzǜmme, a buzǜmme, i buzǜmmi, e buzǜmme. U spilòrciu, a spilòrcia, i spilòrci, e spilòrce. U pitùccu, a pitùcca, i pitùcchi, e pitùcche. Pigögiûzu, pigögiûza, pigögiûzi, pigögiûze. Spilungone = lungagnùn, lungagnûna, lungagnùi, lungagnûne. Spilungùn, spilungûna, spilungùi, spilungûne. È uno ---- come un cipresso = u l’è ün spilungùn cumme in cipressu. Spina = a spina, e spine. ---- del timone = l’agugiòttu, i agugiòtti. Spinacio = u spinàssu, i spinàssi. Spinarolo = u spinajö, i spinajö. Spingere = spunciâ, spunciòn, spunciâse. Spinze, spintu, spìnzise. ---- con forza = runsâ, runsòn, runsâse. Spinta = spunciâ. Spintonare = runsunâ, runsunòn. Spunciunâ, spunciunòn. Spintone = u runsùn, i runsùi. U spunciùn, i spunciùi. Spioncello (uccello) = a spìa, e spìe de quàgia. Spirare = spirâ, spiròn. Spirito = u spiritu. Spiumare = descciümâ, descciümòn. Splendente = lüxénte, lüxénti. Splendere = lüxî, lüxìu. Spogliare =despögiâ, despögiòn, despögiâse. Snüâ, snüòn, snüâse. Sponda = a spunda, e spunde. ---- del carro o del letto = a bandàdda, e bandàdde. Sporcaccione = sücidu, sücida, sücidi, sücide. Sporcaccione = spurcaciùn,spurcaciùna, spurcaciùi, spurcaciùne. Sporcare= brütâ, brütòn, brütâse. Inciastrâ, inciastròn, inciastrâse. Sporcizia = u brütézzu. A rüzze. ---- della pelle = a rasca. Sporco = brüttu, brütta, brütti, brütte. Süssu, süssa, süssi, süsse. Sporgere = pende, pendǜu, pendise. Sporze, sporzǜu, sporzise. Sportello = u spurtéllu, i spurtélli. L’anta, e ante. U scüu, i scüi. ----- della persiana = l’arvescǜa, e arvescǜe. Sposare = spuzâ, spuzòn, spuzâse. Maiâ, maiòn, maiâse. Sposo = u spuzu, a spuza, i spuzi, e spuze. Spostare = mesciâ, mesciòn, mesciâse. Scansâ, scansòn, scansâse. Sprecare = sgreiâ, sgreiòn, sgreiâse. Spreco = u sguàssu, i sguàssi. Spremere = sprémme, spremǜu, sprémise. Sprofondare = sprufundâ, sprufundòn, sprufundâse. Spruzzare = scincâ, scincòn, scincâse. Sbrinsâ, sbrinsòn, sbrinsâse. Sbrinzâ, sbrinzòn, sbrinzâse. Sprüsâ, sprüsòn, sprüsâse. ----con acqua = sciringâ, sciringòn, sciringâse. Spruzzo = a scciümma, e scciümme. ---- d’acqua = a sprüsâ, e sprüsê. ---- di mare = a sbrinsâ, e sbrinsê. Spugna = a spügna, e spügne. Spulare = valâ, valòn. Spuma = a scciümma, e scciümme. ---- del mare = a scciǜmma,e scciǜmme. Spuntare = simâ, simòn, simâse. Spuntâ, spuntòn, spuntâse. Spuntarla (ottenere ciò che si desidera) = spuntâla. Spuntellare = despuntelâ, despuntelòn. Sputare = scracâ, scracòn. Spüâ, spüòn. Sputo = u spǜu, i spǜi. ---- catarroso = u scraccu, i scracchi. Squadra = a squàddra, e squàddre. Squadretta = a squadrétta, e squadrétte. ---- di sostegno = u brasö, i brasö. Squalo = pesciucàn. ---- nasuto = u smerìggiu, i smerìggi. Squama = a squàmma, e squàmme. ---- di pesce = a scàggia, e scàgge. U scuéu, i scuéi. Squarciare = squarsâ, squarsòn, squarsâse. Tagiâ, tagiòn, tagiâse. a mitê. Scunquasâ, scunquasòn, scunquasâse. Squartare = squarsâ, squarsòn. Sradicare = rancâ, rancòn. Svelâ, svelòn. Stabilire = stabilî, stabilìu, stabilîse. Stadera = u cantâ, i cantê. Staffile = u fuéttu, i fuétti. U strafî, i strafî. Stagione = a stagiùn, e stagiùi. Stagnaio = u stagnìn, i stagnìn. Stagnante = ciômu, ciôma, ciômi, ciôme. Stagnare = stagnâ, stagnòn, stagnâse. Stagno = u stagnu. Stalattite = u cuàme, i cuàmi. A cuâ, e cuê. Stalla = a stalla, e stalle. Stamane = stamatìn. Stamattina = stamatìn. Stampare = stanpâ, stanpòn, stanpâse. Stampella = a scrössua, e scrössue. Stanare = destanâ, destanòn. Stancare = stancâ, stancòn, stancâse. Stanco = stancu, stanca, stanchi, stanche. Straccu, stracca, stracchi, stracche. Stanga = a carassa, e carasse. ---- del carro = a stanga, e stanghe. Stanghetta che chiude la porta = a cricca, e cricche. Stanotte = stanötte. Stantio = stantîu, stantîa, stantîi, stantîe. Zevéggiu, zevéggia, zevéggi, zevégge. Stanza = a stànsia, e stànsie. Stappare = stapâ, stapòn, stapâse. ---- una bottiglia = destapâ, destapòn, destapâse. Stare = stâ, stêtu, stâse. ---- meglio di salute = repigiâ, repigiòn, repigiâse. ---- tranquilli = quetâ, quetòn, quetâse. ---- a cuore = preme, premǜu, prémise. ---- per morire = tiâ, tiòn, tiâse u barbacìu. Starna = a stérla, e stérle. Starnotto = u stérlöttu, i stérlötti. Starnutire = stranüâ, stranüòn. Starnuto = u stranǜu, i stranǜi. Stasera = staséja. Stato (nazione) = u stâtu, stâti. Statua = a stàtua, e stàtue. Statuina = a statuétta, e statuétte. Statuetta del Presepio = u marmottu, i marmotti. Stazione = a stasiùn, e stasiùi. Stecca e spanna (gioco) = stécca e parmu. Stecchito = candîu, candîa, candîi, candîe. Stella = a stélla, e stélle. ---- filante (che si lancia a carnevale) = u frîxéttu, i frîxétti. ---- filante o cadente = a cuméta, e cuméte. Stelo = u ganbu, i ganbi. Stendere = desccegâ, desccegòn, desccegâse. Stenditoio = u stendìn, i stendìn. Sterco = a merda, e merde. ---- di gallina usato come concime = u galinassu, i galinassi. ---- di bue o di cavallo = a büza, e büze. ----di pecora, capra, coniglio, ecc. = a cagaélla, e cagaélle. ---- di uccello, di gallina = a schitta, e schitte. Stercorario = u rübatabüse, i rübatabüse. Sterla = a pernîxe starna, e pernîxe starne. Sterno = l’ossu du pèttu. Sterpaglia = a sterpàggia, e sterpàgge. Stesso = mêximu, mêxima, mêximi, mêxime. Stile = gàibu. Stilla = a stìlla, e stìlle. Stima = a creénsa, e creénse Stipendio = u stipéndiu, i stipéndi. Stiracchiare. Stirare = stiâ, stiòn, stiâse. Stirpe = a raza, e raze. Stiva = a stîva, e stîve. Stivale = u stivâ, i stivê. Stizza = a futta. Stoccafisso = u stucafisciu, i stucafisci. Stoffa = a têja, e têje. ---- per toppa = a péssa, e pésse. ---- rosa dalle tarme = latâ. Stomaco = u stömigu, i stömighi. U stömegu, i stömeghi. ---delle galline = u pê, i pê. Stoppa = a stuppa, e stuppe. Stoppare = cāfatâ, cāfatòn. Stoppia = a stǜggia. Stoppino= u mucchéttu, i mucchétti. ---- del lume ad olio = u stupìn, i stupìn. ---- usato come lucignolo = u muccu, i mucchi. Storcere = stòrse, storsǜu, stòrsise. Stordire = sturdî, sturdìu, sturdîse. Storia = a stoja, e stoje. Storico = u stòricu, a stòrica, i stòrici (stòrichi), e stòriche. Stormire = sturmî, sturmìu. Stornello = u sturnéllu, i sturnélli. Storno = u strünéllu, i strünélli. Storpiare = strupiâ, strupiòn, strupiâse. Storto = stòrtu, stòrta, stòrti, stòrte. Strabico = sbìrciu, sbìrcia, sbìrci, sbìrce. Stranbu, stranba, stranbi, stranbe. Stracciare = strasâ, strasòn, strasâse. Straccio = a strassa, e strasse. U strassu, i strassi. Straccio = u strasùn, i strasùi. Straccione = u rabéllu, i rabélli. Straccivendolo = u strasê, i strasê. Strada = a stradda, e stradde. U carùggiu, i carùggi. ---- di campagna con alti muri laterali = a cröza, e cröze. Stramberia = barolâ. Strame = u giàssu, i giàssi. U fögiàccu, i fögiàcchi. Strangolare = stranguâ, stranguòn. Strano = stranu, strana, strani, strane. Strappare = scciancâ, scciancòn, scciancâse. Strepâ, strepòn, strepâse. Strupelâ, strupelòn, strupelâse. ---- un vestito = sguarâ, sguaròn, sguarâse. Strappo = u scciancùn, i scciancùi. U streppu, i streppi. U sguâru, i sguâri. ---- muscolare = u stròsciu, i stròsci. Strascico = u strascìn, i strascìn. Strato = u sö, i sö. ---- di aghi di pino sotto gli alberi = a rüsca, e rüsche. ---- di aghi di pino = a mappa, e mappe. ---- di resina bianca sui fichi secchi = a râxa. Stravecchio = zevéggiu, zevéggia, zevéggi, zevégge. Straziante = strasànte, strasànti. Strega = a bàzua, e bàzue. A strîa, e strîe. A miodîna, e miodîne. Stregare = striunâ, striunòn. Stregone = u striùn, i striùi. Stressare = stresâ, stresòn, stresâse. Stretto (sost.) = u strêtu, i strêti. Strêtu, strêta, strêti, strête. Striglia = a brossa, e brosse. A striggia, e strigge. Strigliare = strigiâ, strigiòn, strigiâse. Strigliata = a strugiâ, e strugê. Strillare = strilâ, strilòn. Criâ, criòn. Strillo = u crîu, i crîi. Strillozzo = u stecùn, i stecùi. Stringa = u laséttu, i lasétti. U lacéttu, i lacétti. Stringa, stringhe. Stringere= strenze, strêtu, strénzise. Sequejâ, sequejòn, sequejâse. Strisciare = strisciâ, strisciòn, strisciâse. Striscia = a striscia, e strisce. ---- di stoffa usate per reggere il bambino nei primi passi = a menaìna, e menaìne. Strofinaccio = u strasùn, i strasùi. U strigiùn, i strigiùi. ---- da cucina = a pücagétta, e pücagétte. A picagétta, e picagétte. Stroncare = stocâ, stocòn, stocâse. Stropicciare = strufugiâ, strufugiòn , strufugiâse. Stropicciato = strufugiòn, strufugiâ, strufugê, strufugê. Stroppo = u stréppu, i stréppi. U stroppu, i stroppi. Strumento = u strümentu, i strümenti. ---- per fare rumore durante le funzioni della Settimana Santa e in occasione delle seconde nozze di qualcuno = a butuézza, e butuézze. Strumento per potare gli ulivi = u gànciu pe rebundâ e oìve. Strutto = u strütu. Stucco = u stǜccu, i stǜcchi. Studente = u studènte, i studènti. Studioso = studiûzu, studiûza, studiûzi, studiûze. Stufa = a stîva, e stîve. Stupendo = stupéndu, stupénda, stupéndi, stupénde. Stupidaggine = a nesciaìa, e nesciaìe. Stupido = abelinòn, abelinâ, abelinê, abelinê. Guffu, guffa, guffi, guffe. Nesciu, nescia, nesci, nesce. Scémmu, scémma, scémmi, scémme. Stupido (alquanto) = u bezeùllu, a bezeùlla, i bezeùlli, e bezeùlle. Stupire = stüpî, stüpìu. Stupore = stupure. Sturare = destapâ, destapòn. Desgurdî, desgurdìu. Stuzzicadenti = u stéccu, i stécchi. Stuzzicante = pesîgu, pesîghi. Stuzzicare = busticâ, busticòn. Su (prep.s.) = sciǜ. Sua (pron.) = sö. Subbuglio = u burbùggiu, i burbùggi. Subire = patî, patìu. Subito = d’achìttu. Aûa. Succhiare = süsâ, süsòn. Ciüciâ, ciüciòn. Succhiotto = a bügatîna, e bügatîne. U ciüciùn, i ciüciùi. Succiacapre (uccello) = a nocìna, e nocìne. Succo = u sügu, i süghi. U sciügu, i sciüghi. Succulento = suculentu, suculenta, suculenti, suculente. Sudare = sciüâ, sciüòn. Sudata = a sciüàdda, e sciüàdde. Sudato = sciüòn, sciüâ, sciüê, sciüê. Sudicio = sücidu, sücida, sücidi, sücide. Sudore = u sciû. Sufficienza = asê. Suffumigio = fümento. Sugarello. Sugherello = u suàllu, i suàlli. Sughero = a natta, e natte. ---- per la lenza = u natéllu, i natélli. Sugli (prep.a.) = sciü-i. Sugo = u sügu, i süghi. A sarsa, e sarse. ---- di carne o di funghi = u tuccu, i tucchi. Sui (prep.a.) = sciü-i. Sul. Sullo (prep.a.) = sciü-u. Sulla (prep.a.) = sciü-a. Sulle (prep.a.) = sciü-e. Suo = sö. Suocero = u söxo, a söxa, i söxi, e söxe. Suola = a söa, e söe. Suonare = sönâ, sönòn. ---- con coperchi e latte quando si sposa un vedovo = fâ, fêtu, fâse i corni. Suonatina = sönatina, sönatine. Suonatore = sönaû, sönaûi. Sönatû, sönatûi. Suono = u sönnu, i sönni. ---- dell’agonia = u ciòccu, i ciòcchi da mortu. Suora = a mùniga, e mùnighe. ---- di clausura = a mùniga serâ, e mùnighe serê. Supplizio = suplìssiu. Surrogazione = = u rinpiàssu, i rinpiàssi. Suru = u suàllu, i suàlli. Susino = a brigna, e brigne. Sussulto = u resâtu, i resâti. Svanire = svapurâ, svapuròn. Svanito = svapuròn, svapurâ, svapurê, svapurê. Sveglia = a svéggia. U relöîu da cà. Svegliare = desciâ, desciòn, desciâse. Sveltezza = a sveltìxe. Svelto = lèstu, lèsta, lèsti, lèste. Svenire = svegnî, svegnǜu. Sventare = stundâ, stundòn. Sventato = stundàju, stundàja, stundàji, stundàje. Sventolare = sventulâ, sventulòn, sventulâse. Svernare = scivernâ, scivernòn. Svignare = tabacâ, tabacòn, tabacâse. Sviluppare = screchî, screchìu, screchîse. Svitare = desviâ, desviòn, desviâse. Sviâ, sviòn, sviâse. Svolazzare = xoatâ, xoatòn (v.arc.) Sgoâ, sgoòn a brétiu. Svolgere = desgögî, desgögîu, desgögîse. ---- di propria volontà un lavoro difficile, noioso.= pigiâ, pigiòn, pigiâse a brega. T Tabaccheria = u stancu, i stanchi. A tabachêa, e tabachêe. Tabacco = u tabàccu, i tabàcchi. Tacchino = u bibìn, a bibìna, i bibìn, e bibìne. Tacchino (verso) = gluglutiu. Tacco = u taccu, i tacchi. Taccone = u tacùn, i tacùi. Tacere = tâxe, taxǜu, tàxise. Taciturno = de poche paòlle. Taglia = a tàggia, e tàgge. Tagliare = tagiâ, tagiòn, tagiâse. ---- con l’accetta il ceppo dello ulivo incancrenito dalla luppa = descāsâ, descāsòn, descāsâse. ---- la legna a mò di scalpello = capüsâ, capüsòn, capüsâse. ---male un vestito = capüsâ, capüsòn, capüsâse. Tagliatella = u tagiaìn, i tagiaìn. Tagliere = u tagê, i tagê, U toéllu, i toélli. Taglietto = u tagéttu, i tagétti. Taglio = u tàggiu, i tàggi. ---- a mostacciolo = u mustacciòlu, i mustacciòli. Tagliola = a tagiöa, e tagiöe. Talco = u tarcu. Talento = u taléntu, i talénti. Tallero = u tàllau, i tàllai. Tallone = u carcàgnu, i carcàgni. Talpa = a tôpa, e tôpe. A tarpa, e tarpe. Tambarello (pesce) = a cavàlla, e cavàlle. Tamburellare = tanburelâ, tanburelòn. Tamburo = u tanbürlu, i tanbürli (v.arc.). U tanbüru, i tanbüri. U tanbûu, i tanbûi. Tamburello = u tanbuéttu, i tanbuétti. Tamburino = u tanbürlìn, i tanbürlìn (v.arc.). U tanbürìn, i tanbürìn. Tamponare = tanpunâ, tanpunòn. Tampone = u tanpùn, i tanpùi. Tanghero = u penàccu, i penàcchi. U grebanu, i grebani. U tanardu, i tanardi. U tàngau, i tàngai. Tannino = a rüsca. Tanto = tantu, tanta, tanti, tante. Tanti (pron.) = tantiscimi. Tappare = tapâ, tapòn, tapâse. Tappeto = u tapêtu, i tapêti. Tappetino = u tapetìn, i tapetìn. Tappezzare = tapesâ, tapesòn. Tappezziere = u tapesé, i tapesé Tappo = u tappu, i tappi. ---- sul fondo della barca che chiude l’alleggio = u lézzu, i lézzi. Tara = a tàa, e tàe. Tarantola = a tântua, e tântue. Tarassaco (dente di leone) = piscialéttu. Tarchiato = trugnu, trugna, trugni, trugne. Tardare = tardâ, tardòn. Tardivo = tardìu, tardìa, tardìi, tardìe. Tardo = indarê (u l’è). Intregu, intrega, intreghi, intreghe. Tarlare = camuâ, camuòn. Latâ, latòn. Tarlo = a càmua, e càmue. ---- dei legumi secchi = u pichéttu, i pichétti. Tarma = a latta, e latte. A càmua, e càmue. Tarpare = tarpâ, tarpòn. Tartagliare = barbutâ, barbutòn. Chechezâ, chechezòn. Tartaruga = a tartarûga, e tartarûghe. Tartufo = a trìfua, e trìfue. ---- di mare = a trìfua, e trìfue de mâ. Tasca = a stacca, e stacche. Taschino = u stachìn, i stachìn. Tassa = a tàscia, e tàsce. Tassello = u tascéllu, i tascélli. Tasso (albero) (animale) = u tàsciu, i tàsci. ---- barbasso (verbasco) = tàsciu barbâssu. Tastare = parpâ, parpòn, parpâse. Tasteggiare = tastezâ, tastezòn. Tavola = a tôa, e tôe. ---- di contrassegno per le vendite a credito = a tacca, e tacche. ---- per impalcatura = a tôa, e tôe da punte. ---- del fasciame vicino alla chiglia = u toéllu, i toélli. Tavoletta = a toétta, e toétte. ---- di cioccolata = u bùllu, i bùlli. Tavolaccia = a toàssa, e toàsse. Tavolo da pranzo = a tôa, e tôe. Tavolino = u taulìn, i taulìn. Tazza = a cupétta, e cupétte. A tassa, e tasse. Tazzina = u tasìn, i tasìn. ---- da caffè = a chìcchia, e chìcchie. Tedesco = u tudescu, i tudeschi (v.arc.) Tediare = tediâ, tediòn. Tedio = a gnàgnua, e gnàgnue. Tegame = u tiàn, i tién. U piàn, i pién. ---- per forno = u téstigu, i téstighi. Tegamino = u tianìn, i tianìn. Teglia = u testu, i testi. U piàn, i pién. Tegola = u énbrixu, i énbrixi. U cuppu, i cuppi. ---- di legno (scandola) = a scàndua, e scàndue. ---- curva = u cuppu, i cuppi. Teiera per il maté = a bunbìggia, e bunbìgge. Tela = a têja, e têje. ---- smeriglio = a têja, e têje smerìggiu. Telaio = u teâ, i teê. ---- della finestra = u braghetìn, i braghetìn. Televisione = a televixiùn, e televixiùi. Telone = u telùn, i telùi. Temere = témme, temǜu. Tempera = a tenpia, e tenpie. Temperatura = a tenpeatǜa, e tenpeatǜe. Tempesta di acqua, neve, grandine = a buriâna, e buriâne. Tempia = u pûsu, i pûsi. Tempo = u tenpu, i tenpi. ---- brutto = tenpu du belìn. ---- cattivo con nebbia e foschia = i stentuàssu, i stentuàssi. ---- umido = a macàja, e macàje. Temporale = a buriâna, e buriâne. Temporeggiare = tenpuezâ, tenpuezòn Tenace = tenâse. Tenacemente = tenaseménte. Tenaglia = a tenàggia, e tenàgge. Tenda = a tenda, e tende. Tenda – Tendaggi = u ridò, i ridò. Tenente = u tenénte, i tenénti. Tenere = tegnî, tegnǜu, tegnîse. Tenero = sciòccu, sciòcca, sciòcchi, sciòcche. Téniu, ténia, ténii, ténie. Ǜmiu, ǜmia, ǜmii, ǜmie. Tentare = tentâ, tentòn. Tentennare = lelâ, lelòn. Dindanâ, dindanòn. Tepore = l’aén. Terminare = finî, finìu. Terra =a têra, e têre. Terrapieno = u terrapìn, i terrapìn. ---- collinare coltivato = a fàscia, e fàsce. Terna = tèrna. Terrazzo = a teràssa, e teràsse. Terremoto = tarantantàn. Terreno = u terén, i terén. ---- altrui su cui pende un albero e il proprietario della pianta ha diritto di prenderne i frutti = a pendézza. Terreno boschivo = a ciàzza, e ciàzze. ---- di pascolo riservato = a bandìa, e bandìe. ---- incolto = u zèrbu, i zèrbi. ---- pianeggiante = u ciàn, i cén. ---- recintato = l’ortu, i orti. Terrina (recipiente di terracotta) = u griléttu, i grilétti. Territorio = u territòiu, i territòi. Terzo = tersu, tersa, tersi, terse. Tessera = a tessera, e tessere. U papê, i papê. Tessere (verbo) = tésce, tésciǜu. Tessuto = a têja, e têje. U tesciǜu, i tesciǜi (v.arc.). ---- dei vestiti dei pescatori = bajétta. ---- di canapa = u canavàssu, i canàvassi. Testa = a sücca, e sücche. A tésta, e téste. Testamento = u testaméntu, i testaménti. Testardo = sücùn, sücùna, sücùi, sücùne. Testata = a sücâ, e süchê. A testâ, e testê. ---- del letto = a testêa, e testêe du léttu. Testicolo = a balla, e balle. Testo = u téstigu, i téstighi. Testone = āzenàssu, āzenàssa, āzenàssi, āzenàsse. Testùn, testùna, testùi, testùne. Tettarella = a bügatîna, e bügatîne. U ciüciùn, i ciüciùi. Tetto = u têtu, i têti. ---- a soffietto delle vetture = u sciüscéttu, i sciüscétti. Ti = te. Tibia = a canna, e canne da ganba. A garétta, e garétte. Tiepido = ceppu, ceppa, ceppi, ceppe. Tiglio = u tìggiu, i tìggi. Timbrare = tinbrâ, tinbròn. Timbro = u bùllu, i bùlli. U tinbru, i tinbri. Timido = vergögnùzu, vergögnùza, vergögnùzi, vergögnùze. Timo = u tumìn. Timone = u timùn, i timùi. Timoniere = u timunê, i timunê. Timore = timû, timûi. Tinca = a tinca, e tinche. Tingere = ténze, tenzǜu, ténzise. ---- la tela di bianco = ingianchî, ingianchìu, ingianchîse Tino = a tina, e tine. ---- piccolo = u butassu, i butassi. Tinta = u cuû, i cuûi. Tinto = tentu, tenta, tenti, tente. Tintore = u tintû, i tintûi. Tintoria = a tenzaĵa, e tenzaĵe. Tipico vino locale = a lümasìna. Tipo di chiodo = u stroppu, i stroppi. Tirabaci = u rissettu, i rissetti. Tirante = u tiànte, i tiànti. Tirare = tiâ, tiòn, tiâse. ---- la rete a terra = caâ, caòn, caâse. ---la paglietta = tiâ sciǜ a pagétta. Tirata = a tiàdda, e tiàdde. Tirchio = tiòn, tiâ, tiê, tiê. Tiretto = a càntua, e càntue. ---- in cui si conservava il pane = a càntua, e càntue du pàn. A càntia, e càntie. Tiro u tîu, i tîi. Tiro al tappo = u zögu cu-a ciapélla. Tiroide = u gôsciu (u mâ de gôsciu). Tisi = a tixi. Tisico = tìxicu, tìxica, tìxichi, tìxiche. Éticu, ética, étichi, étiche. Tizzone = u tisùn, i tisùi. Toboga = u töbòga. Toccare = tucâ, tucòn, tucâse. Tanze, tanzǜu, tanzise (v.arc.). Toccare (non mi ----) = tanze (nu me tanze). Togliere = levâ, levòn, levâse. ---- i vestiti = desbutî, desbutìu, desbutîse. ---- il vischio dai rami invischiati = destrapâ, destrapòn, destrapâse. ---- l’acqua dalla barca con la sassola = gutâ, gutòn, gutâse. ---- i puntelli = despuntelâ, despuntelòn, despuntelâse. ---- il fungo parassitario dall’olivo = slupâ, slupòn. ---- la imbastitura = desbastî, desbastìu, desbastîse. Toirano = Tuiàn. Tollerare = paî, paîu. Tomaia = a tumèa, e tumèe. Tomba = a tunba, e tunbe. ---- di famiglia = u depòxitu. Tombola (gioco) = a china, e chine. Tonnara = a tunêa, e tunêe. Tonnellata = u tunêu, i tunêi. Tonno = u tunnu, i tunni. ---- bontà = u bunittu, i bunitti. Tonto = u bulicugge, a bulicugge, i bulicugge, e bulicugge. Tonto = tuntu, tunta, tunti, tunte. Tunnu, tunna, tunni, tunne. Topo = u rattu, i ratti. ---- piccolo = a mugnìgua, e mugnìgue. Toppa = a péssa, e pésse. U garbu da ciavaûa. Torbido = turbidu, turbida, turbidi, turbide. Torbido = turbu, turba, turbi, turbe. (v.arc.) Torcere = strosciâ, strosciòn, strosciâse. Torchio = u tòrciu, i tòrci. Torcia = a têa, e têe. ---- fatta con un ramo di pino = a tèa, e tèe. Torcicollo = u collu düu. ---- (uccello) = a léngualùnga, e lénguelùnghe. U pittafurmìgue, i pittafurmìgue. Torciglione = u pagiàssu, i pagiàssi. ---- usato come tirante del carico per bestia da soma = a bìa, e bìe. Tordella = a grìvia, e grìvie. Tordo (pesce) = u roché, i roché. Tordo = u turlu, i turli. ---- bottaccio = u turlu nustròn, i turli nustrê. ---- sassello = u cursìn, i cursìn. U turlu corsu, i turli corsi. Torello (nelle imbarcazioni) = u toéllu, i toélli. Tormento = u turmentu, i turmenti. Tornare = turnâ, turnòn, turnâse. Toro = u toru, i tori. Torpedine = a batipàtta, e batipàtte. Torpore = turpure. Torre = a tûre, e tûri. Torretta = turétta. Torrente = a scciümêa, e scciümêe. ---- con poca acqua = magra. ---- (il) è quasi asciutto = a scciümêa a l’è in magra. Torrentello = u rianéllu, i rianélli. U rianéttu, i rianétti. Torso = u tòrsciu, i tòrsci. ---- umano = u büstu, i büsti. ---- del cavolo = u rezǜggiu, i rezǜggi. U tùrsciu, i tùrsci. Torsolo della frutta. ---- del cavolo = u tûsciu, i tûsci. Torta = a turta, e turte. ---- di verdura = a pasqualîna. Tortora = a tùrtua, e tùrtue. Torturare = turtürâ, turtüròn, turtürâse. Torturatore = turtüratû, turtüratûi. Tosare = tundâ, tundòn. Tosse = a tùsce. Tossico = töscigu. Tossire = tuscî, tuscìu. Tostacaffè = u brustulìn, i brustulìn. Tostare = brustulî, brustulìu. Tosto = buttu (de). Totale = u tutale, i tutali. Totano = u tòtanu, i tòtani. A lulla, e lulle. U pisciùn, i pisciùi. Tottavilla = u loduìn, i loduìn. Tovaglia = a tuàggia, e tuàgge. ---- piccola = a tuagétta, e tuagétte. Tovagliolo = u tuagìn, i tuagìn. Tovo S. Giacomo = Tû. Tra (prep.s.) = tra. Traballante = sganganòn, sganganâ, sganganê, sganganê. Desganganòn, desganganâ, desganganê, desganganê. Traballare = barlociâ, barlociòn. Traboccare = spanze, spanzǜu. Traccia = a tràssa, e tràsse. Tracina = a stràxina, e stràxine. Tradire = tradî, tradìu, tradîse. Trafelato = trafelòn, trafelâ, trafelê, trafelê. Tragitto = u vièggiu, i vièggi. Tra gli (prep. a.) = tra-i. Tra i (prep.a.) = tra-i. Tra il (prep.a.) = tra-u. Tra la (prep.a.) = tra-a. Tra le (prep.a.) = tra-e.Tra lo (prep. a.)= tra-u. Tralcio di vite = a puàssa, e puàsse. Tramandare = tramandâ, tramandòn. Tramare = inmanegâ, inmanegòn. Tramezza = a tramezàgna, e tramezàgne. Tramontare = tramuntâ, tramuntòn. Tramontana (vento da nord) = a tramuntâna. Tramonto = u chinâ, i chinê du sû. L’aja russa, e aje russe. Trampolo = u scarànpu, i scarànpi. Tranquillo = seén, seéna, seén, seéne. Trapano = u trapàn, i trapén. U trapanìn, i trapanìn. ---- a mano = u verùggiu, i verùggi. U girabarchìn, i girabarchìn. Trapiantare = müâ, müòn, müâse. Trappola =a tràpua, e tràpue. A ciàpua, e ciàpue. ---- a tagliola = u fêru, i fêri. ---- di ardesia per topi = a ciàppa, e ciàppe. ---- per topi = u rataiö, i rataiö. ---- per uccelli = a guétta, e guétte. Trasalire = resātâ, resātòn. Trasandato = sbelinòn, sbelinâ, sbelinê, sbelinê. Trascinare = rabelâ, rabelòn, rabelâse. Strascinâ, strascinòn, strascinâse. Trascorso = trascursu, trascursa, trascursi, trscurse. Traslocare = fâ, fêtu, fâse San Martìn. Trasmissione = a trasmisciùn, e trasmisciùi. Trasportare = portâ, portòn, portâse. Camalâ, camalòn, camalâse. Trattamento di conservazione per olive = a nuéna. Trattenere = trategnî, trategnìu, trategnîse. Tratto = u trêtu, i trêti. Tratto di un cavo di canapa = a fiàrsa, e fiàrse. Trattoria = a tratuîa, e tratuîe. L’ostaìa, e ostaìe. L’osteìa, e osteìe. A lucanda, e lucande. ---- con alloggio = tratuîa cu-u dormî. Travasare = stramüâ, stramüòn, stramüâse. ---- il vino = vascelâ, vascelòn, vascelâse. Müâ, müòn, müâse. Trave = u trâvu, i trâvi. Traversa = a travèrsa, e travèrse. ---- del letto = u tacùn, i tacùi. Travestire = ingiarmâ, ingiarmòn, ingiarmâse. Travolgente = travulgénte. Tre = tréi. Trebbiare = batte, battǜu. Treccia = a tréssa, e trésse. Tredici = trezze. Trefolo = a fiàrsa, e fiàrse. Tremaglio o tramaglio (rete da pesca) = i trémagi. Tremare = tremâ, tremòn. ---- dal freddo = zizibâ, zizibòn da-u frêdu. Tremito = u tremmu, i tremmi. Tremolio – Tremore = a tremaxùn, e tremaxùi. Trepidante = trepidànte. Trenta = trénta. Tridente = u trencu, i trenchi. Triglia = a tréggia, e trégge. ---- piccola = u tregìn, i tregìn. Trillare (verso della allodola) = trilâ, trilòn. Trincare = trincâ, trincòn, trincâse. Trincarino = u trincarìn, i trincarìn. U trincaè, i trincaè (v.arc.). Trincera = a trinsêa, e trinsêe. Trincerare = trinseâ, trinseòn, trinseâse. Trinciare = trinciâ, trinciòn, trinciâse. Trinciato (tabacco) = u trinciòn, i trinciê. Trinità = trinitê. Trippa = a trippa, e trippe. ---- di vitello da latte = a drùa, e drùe. Trippaio = u tripâ, i tripê. Trippone = bǜdegu, bǜdega, bǜdeghi, bǜdeghe. Triste = muccu, mucca, mucchi, mucche. Mùsciu, mùscia, mùsci, mùsce. Tristezza = tristéssa. Tritare = tritulâ, tritulòn. Trivella = u verùggiu, i verùggi. A verina, e verine. A verrina, e verrine. Trogolo dei maiali = u tröggiu, i tröggi. Tromba = a trunba, e trunbe. ---- marina = trunba de mâ. Trombetta = a trunbétta, e trunbétte. Trombone = u trunbùn, i trunbùi. Trombato = trunbòn, trunbâ, trunbê, trunbê. Trombettiere = u trunbetê, i trunbetê. Tronco dell’albero = u truncu, i trunchi. Troppo = troppu, troppa, troppi, troppe. ---- cotto fuori e crudo dentro = faòn. Trota = a trüta, e trüte. Trotterellando = truterelàndu. Trotterellare = truterelâ, truterelòn. Trottola = a sgalàdua, e sgalàdue. A sgalàddua, e sgalàddue. Trovare = trövâ, trövòn, trövâse. Truccare = inbeletâ, inbeletòn, inbeletâse. Trucco = u trüccu, i trücchi. U zöghéttu, i zöghétti. Truciolo = u rissu, i rissi. Truffa = a ciavàdda, e ciavàdde. Truffatore = l’inbrögiùn, l’inbrögiùna, i inbrögiùi, e inbrögiùne. Tu (pron.) = ti. Tua (pron.) = tö. Tuo (pron.) = tö. Tubercoloso = tìxicu, tìxica, tìxici (tixichi), tìxiche. Éticu, ética, étici (étichi), étiche. Tubo = u tübbu, i tübbi. ---- per travasare il vino = a trunba, e trunbe. A cartabrüna, e cartabrüne. ---- principale dei cessi di un palazzo = a canunêa, e canunêe. Tuffare = ciunbâ, ciunbòn, ciunbâse. Bulâ, bulòn, bulâse. Tuffo = a ciunba, e ciunbe. Tufo = u tùviu. U tùvu. Tumore = u tumû, i tumûi. ---- al garretto del cavallo = a giarda, e giarde. Tuonare = trönâ, trönòn. Tuono = u trùn, i trùi. Tuorlo = u russu, i russi d’övu. Turacciolo = u fissatappu, i fissatappi. Turare = tapâ, tapòn, tapâse. Turbamento = u türbaméntu, i türbaménti. Turbinare = turbinâ, turbinòn. Turbinio = turbinîu. Turista = u bagnante, a bagnante, i bagnanti, e bagnante. Turno di lavoro gratuito per la comunità = a ròida, e ròide. Tutt’al più = àu ciǜ. Tutto = tüttu, tütta, tütti, tütte. U Ubicare = ubicâ, ubicòn. Ubriacare = inbriegâ, inbriegòn, inbriegâse. Inciucâ, inciucòn, inciucâse. Ubriacatura = l’inciucâ, e inciuchê. A ciùcca, e ciùcche. Ubriaco = bevǜu, bevǜa, bevǜi, bevǜe. Ciùccu, ciùcca, ciùcchi, ciùcche. Uccellare = ōxelâ, ōxelòn. Uccelliera = l’ōxelêa, e ōxelêe. Uccello = l’ōxéllu, i ōxélli. ---- piu piccolo della nidiata = u caganîu, i caganî. Uccelletto = l’ōxeléttu, i ōxelétti. Uccellino = l’ōxelìn, i ōxelìn. Uccidere = masâ, masòn, masâse. Udire = üdî, üdìu. Ufficiale di posta = u pustê, i pustê. Uggiolare (cane) = ugiolâ, ugiolòn. Uggioso = lǜvegu, lǜvega, lǜveghi, lǜveghe. Lǜvigu, lǜviga, lǜvighi, lǜvighe. Ugola = u gargatìn, i gargatìn. U pendìn, i pendìn. Uguale = paéggiu, paéggia, paéggi, paégge. Ugualmente = paéggiu. Ulcera duodenale = u callu, i calli du pilôru. Ulcerazione = a cialǜstra, e cialǜstre. Uliva = l’oîva (l’uîva), e oîve ( e uîve). Ulivo = l’oîvu (l’uîvu), i oîvi (i uîvi). Ultimare = ǜrtimâ, ǜrtimòn. Ultimo = ǜrtimu, ǜrtima, ǜrtimi, ǜrtime Ululare (lupo) = lüâ, lüòn. Umidità = l’umiditê. Umido = ümidu, ümida, ümidi, ümide. Lǜvegu, lǜvega, lǜveghi, lǜveghe. Lǜvigu, lǜviga, lǜvighi, lǜvighe. Umiliare = dechinâ, dechinòn, dechinâse. Un. Uno (art.) = ün. In. Una (art.) = üna. Ina. ‘Na. Uncinetto = u groscé, i groscé. U croscé, i croscé. Uncino = u ranpìn, i ranpìn. Undici = unze. Ungere = öiâ, öiòn, öiâse. Unze, untu, ùnzise. Unghia = l’ùngia, e ùnge. Unghiata = l’ùngiâ, e ùngê. Unguento = l’inguentu, i inguenti. A pumâ, e pumê. Unico = ünicu, ünica, ünichi, üniche. Unificare = ünificâ, ünificòn, ünificâse. Unire = ünî, ünìu, ünîse. Tacâ, tacòn, tacâse. Mette, mìsciu, metîse insemme. Unito = tacòn, tacâ, tachê, tachê. Uno (numero, pron.) = ün. Unto = untu, unta, unti, unte. Untume = untǜmme. Uomo = l’ommu, i ommi. ---- un po’ sciocco e vanesio = u gabibbu, i gabibbi. ---- nero che impauriva i bambini = u barabìcciu. Uovo = l’övu, e öve. ---- sodo = l’övu düu, e öve düe. ---- freschissimo da sorbire = l’övu da sciurbî. ---- di pesce = a putàiga. Upupa = u galéttu, i galétti de marsu. Urina = u pìsciu. ---- di bimbo = u piscìn. Urlare = criâ, criòn. Sbragiâ, sbragiòn. Urlo = u crîu, i crîi. U sbràggiu, i sbràggi. Urtare = picâ, picòn, picâse cuntru. Scuntrâ, scuntròn, scuntrâse. Urto = u corpu, i corpi. Usare = devöâ, devöòn, devöâse. Uscire = andâ, andêtu de föa. Sciurtî, sciurtìu. ---- dal guscio = scciuî, scciuìu Uscito = sciurtîu, sciurtîa, sciurtîi, sciurtîe. Una uscita = ‘na sciurtîa. Usignolo = u ruscignö, i ruscignö. Utensile = l’arnéze, i arnézi. Uva = l’üga, e üghe. ---- fragola = l’üga, e üghe merélla. ---- passa = l’üghétta, e üghétte. V Vacanza = a vacansa, e vacanse. Vacca = a vacca, e vacche. ---- sterile = a becaélla, e becaélle. Vacillare = lociâ, lociòn. Vagabondo = u gandùllu, a gandùlla, i gandùlli, e gandùlle. Vagante = vagànte. Vagare = vagâ, vagòn. Vagina = a guersa, e guerse. Vagliare = valâ, valòn. Vaglio = u crivéllu, i crivélli. U vallu, i valli. Vagone = u vagùn, i vagùi. Vaiolo = u vajö. Vairone = u vairùn, i vairùi. Valere = cuntâ, cuntòn, cuntâse. Varê, valsu, varêse. Valê, valsu, valêse. Vaê, valsu, vaêse. Valeriana = u sarxéttu, i sarxétti. ---- rossa = a favàssa, e favàsse. Valido = aspèrtu, aspèrta, aspèrti, aspèrte. Valigia = a valîxa, e valîxe. Valigetta = a valixétta, e valixétte. Vallata = a valâ, e valê. A vaâ, e vaê. ---- del Maremola (il torrente di Pietra Ligure) = a vaâ du Maémua Valle = a valle, e valli. Valle (a) = bassu (da). Valore finale all’asta = a stanca. Vampa di calore = u fümàsciu, i fümàsci.U fümeàssu, i fümeàssi. Vaneggiare = stravaniâ, stravaniòn. Vanesio = gabibbu, gabibba, gabibbi, gabibbe. Vangare = cavâ, cavòn. Vantare = blagâ, blagòn, blagâse. Vantarsi di fare ogni cosa = giâ u sû cu-e stanghe. Vanvera (a) = a bréttiu. Vapore (nave) = u vapure, i vapuri. ---- da pesca = u vapuréttu, i vapurétti. ---- acqueo = u vapû. U vapure. Varare = vaâ, vaòn, vaâse. Varâ, varòn, varâse. Varatella = Vaâtèlla. Varechina = a puligrîna. Varietà di sarago = u sperlu, i sperli. Varo = u varu, i vari. Vasca = u tröggiu, i tröggi. Vascello = u barcu, i barchi. Vaso = u vâzu, i vâzi. ---- da notte = u nebrìggiu, i nebrìggi. U catǜcciu, i catǜcci. ---- per conserve = l’arbanèlla, e arbanèlle. Vassoio = u cabaré, i cabaré. Vecchiaia = a vegiàja. Vecchio = véggiu, véggia, véggi, végge. Vecchietto. Vecchierello = u vegéttu, a vegétta, i vegétti, e vegétte. Vecchiotto = vegiòttu, vegiòtta, vegiòtti, vegiòtte. Vecchiume = u reòrsciu. Vedere = végghe, vistu, vegghise. Vedovo = u vìduu, a vìdua, i vìdui, e vìdue. Vegetazione = a vegetasiùn, e vegetasiùi. Veglia = a végia, e vége. Vegliare = vegiâ, vegiòn. Vela = a véja, e véje. ---- a tarchia = a véja, e véje a tarchia. Velella o barchetta di San Pietro = a scarpétta da Madonna. Veleno = u töscigu, i töscighi. U venìn, i venìn. Veliero per trasportare il ferro = u ferantìn, i ferantìn. ---- per trasportare il grano = u granatìn, i granatìn. Velluto = u velüu, i velüi. Veloce = velùse, velùsi. Velocemente = veluseménte. Velo = u vêlu, i vêli. ---- che le donne si mettevano sul capo per assistere alle funzioni religiose = a velétta, e velétte. ---- pendulo = u pendìn, i pendìn. Velocità = l’abrìviu, i abrìvi. Vena = a vena, e vene. Vena d’acqua sorgiva = a vivàgna, e vivàgne. Venare = crenâ, crenòn, crenâse. Venato = crenòn, crenâ, crenê, crenê. Venòn, venâ, venê, venê. Venatura = a venaǜa, e venaǜe. A créppa, e créppe. Vendemmia = a vendegna, e vendegne. Vendemmiare = tagiâ, tagiòn l’üga. Vendegnâ, vendegnòn. Vendere = vende, vendǜu, vendise. ---- al minuto = vende, vendǜu, vendise a-u menǜu. ---- il pesce all’asta = vende, vendǜu, vendise â dîta. Vendicativo = despētàddu, despētàddi, despētàdda, despētàdde. Venditore = u venditû, i venditûi. ---- ambulante = u feànte, i feànti. Venditrice di pesce = a pescèlla, e pescèlle. Venerare = venerâ, veneròn. Venerdì = u venardì, i venardì. Venire = vegnî, vegnǜu. ---- invasato dal demonio = striunâ, striunòn. ---- alle mani = grosse (a-e grosse). Venirne fuori = sciurtîne. Ventaglio = a bandeétta, e bandeétte. Ventata = u büfun, i büfùi de véntu. Venti (num.) = vinti. Venticello = u ventixéllu, i ventixélli. U sciûscéttu, i sciûscétti. ---- fresco = l’arbaxîa. ---- tiepido = l’aén, i aén. Vento = u véntu, i vénti. ---- di greco, soffia da nord-est = u gregâ, u gregâle. ---- di levante, soffia da est = u levante. ---- di libeccio, soffia da sud-ovest = u lebécciu. ---- di ponente = u punénte. ---- di scirocco, soffia da sud-est. = u sciòccu. ---- di tramontana, soffia da nord = a tramuntâna. ---- risultante dal contrasto di più venti = u rebósu. ---- violento proveniente da Albenga = l’arbénga. Ventola = a ventuélla, e ventuélle. ---- per ravvivare il fuoco = a banderòlla, e banderòlle. Ventosa = tanpùn. Ventoso = ventúzu, ventúza, ventúzi, ventúze. Ventre = a pansa, e panse. Verde = u verde, i verdi. Verderame = u liquidu, i liquidi. Verdesca. Verdone = u verdùn, i verdùi. Verdura = a verdüa, e verdüe. ---- per il minestrone = a mésccia, e méscce. ---- che va in semenza = a lelùja. Verduraio = u verdüê, a verdüéa, i verdüê, e verdüée. Verezzi = Vêéssi. Verga = a trappa, e trappe. ---- novella = a verzélla, e verzélle. Vergata = a trapâ, e trapê. Vergogna = a vergögna, e vergögne. Vergognare = vergögnâ, vergögnòn, vergögnâse. Genâ, genòn, genâse. Vergognoso = vergögnùzu, vergögnùza, vergögnùzi, vergögnùze. Verità = a veitê. Verme = u verme, i vermi. Vermouth = vermùtte. Vernice = a lacca, e lacche. A vernixe, e vernixi. Vero = véu, véa, véi, vée. Verrina = a verina, e verine. A verrina, e verrine. Verruca = u purìn, i purìn. Versare = ögiâ, ögiòn, ögiâse. ---- in grande quantità = spanze, spanzǜu, spànzise. Verso = u vèrsciu, i vèrsci. ---- del tacchino = u gluglutìu. Vertigine = u giaméntu, i giaménti. Verzellino = u sigaìn, i sigaìn. Verzi = Vèrxi. Vescica = a ciòcca, e ciòcche. A vescîga, e vescîghe. ---- urinaria = a vescîga, e vescîghe. Vescovo = u vescuvu, i vescuvi. U véscu, i véschi. Vespa = a vespa, e vespe. Vespaio = u bùggiu, i bùggi. Vespro = u vespru, i vespri. Vestire = vestî, vestìu, vestîse. ---- in modo strano = ingiarmâ, ingiarmòn, ingiarmâse. Vestito = u vestî, i vestî. ---- bello (scherzoso) = u sprulìn, i sprulìn. ---- da bambini = u rōbìn, i rōbìn. ---- da donna = a rôba, e rôbe. ---- da festa = vestî da duménega. ---- pieno di fronzoli = l’ingiàrmu, i ingiàrmi. Veterinario = u mégu, i méghi de bestie. Vetraio = u vedrâ, i vedrê. Vetrata = a vedrâ, e vedrê. Vetrina = a vedrina, e vedrine. ---- con anta = u mustàdû, i mustàdûi (v. arc.) Vetro = u vréddu, i vréddi. Vetta di un monte = a sìmma, e sìmme. Vettura = a vetüa, e vetüe. Vi = ve. Via = vìa. ---- di fuga = a vìa de scànpu. Viaggio = u vièggiu, i vièggi. Viaggiare = viagiâ, viagiòn. Viaggiatore = u viaggiatû, i viaggiatûi. Viale = u viâle, i viâli. Vialetto = u vialéttu, i vialétti. Viandante = u pasegê, i pasegê. Vicino = vixìn. Arente. ---- (da) = randa (a) (v.arc.). ---- di casa = u vixìn, a vixîna, i vixìn, e vixîne. Vicolo = u carùggiu, i carùggi. Vicoletto = u carugéttu, i carugétti. Vigliacco = gundùn. (sei un vigliacco = ti séi ün gundùn). Vigna = a vigna, e vigne. A vite, e viti. Vignaiolo = u vignajö, i vignajö. Villa = a villa, e ville. Villaggio = u vilaggiu, i vilaggi. Villano = u vilàn, a vilâna, i vilén, e vilâne. Vinaccia = a rapǜggia. Vincere = batte, battǜu, battise. Vinse, vintu, vinsise. Vino = u vin, i vin. ---- anacquato = u vin batezòn. ---- di ottima qualità = u vin da messa. ---- di pessima qualità = u cancarùn. ---- tipico di Pietra Ligure = u vermentìn. ---- tipico locale = a lümasìna. Vincotto = u vìn câdu. Vinello = a vinétta, e vinétte. Viola = a viulétta, e viulétte. ---- mammola= a viulétta, e viulétte. Violacciocca = u bàicu, i bàichi. U bàrcanu, i bàrcani. Violentare = viulentâ, viulentòn. Violentatore = viulentatû, viulentatrice, viulentatûi. Violento = viuléntu, viulénta, viulénti, viulénte. Violino = u viulìn, i viulìn. U viurìn, i viurìn (v.arc.) Vischio = u viscu. Viscido = lepeguzu, lepeguza, lepeguzi, lepeguze. Visiera = a vizêa, e vizêe. --- del berretto = a patelétta, e patelétte. Visionare = vixiunâ, vixiunòn. Vixunâ, vixunòn. . Visione = a vixiùn, e vixiùi. Visita = a vìxita, e vìxite. Visitare = vixitâ, vixitòn. Viso = a cêa, e cêe. A sêa, e sêe. A faccia, e facce. U vizu, i vizi. ---- lungo con mento aguzzo = u giamèru, i giamèri. Vispo = arzillu, arzilla, arzilli, arzille. Vista = a vista. Vita = a vitta, e vitte. Vite (pianta) = u vìu. Vite = a vìa, e vìe. Vitello = u vitéllu, i vitélli. Vitreo = invedròn. Vittoria = a vitôia, e vitôie. Vivaio di pesci = a peschéa, e peschée. Vivandiere = u vivandê, a vivandêa, i vivandê, e vivandêe. Vivere = scanpâ, scanpòn. Vîve, vissǜu. Vivo = vîvu, vîva, vîvi, vîve. Viziato = visiòn, visiâ, visiê, visiê. ---- nel mangiare = mùsciu, mùscia, mùsci, mùsce. Vizio = u vissiu, i vissi. Vocabolario = u vucabulâiu, i vucabulâi. U disiunâiu, i disiunâi. Voce = a vuxe, e vuxi. A uxe, e uxi. Vogare = vögâ, vögòn. Voglia = a quê, e quê. --- di donna in gravidanza = a quê, e quê. Voglioso = cueùzu, cueùza, cueùzi, cueùze. Voi (pron) = vùi, vuiâtri, vuiâtre. Volare = sgoâ, sgoòn Volenteroso = aspèrtu, aspèrta, aspèrti, aspèrte. Volentieri = orentêa. Volere = örê, ösciǜu. Volersi bene = örêse bén. Voliera = u gaggiùn, i gaggiùi. Volo = u sgòu, i sgòi. Volontà = l’invìu (v.arc.). A vuluntê. Volpe = l’urpe, e urpi. Volta = l’arcu, i archi. A sutaòtta, e sutaòtte. A otta, e otte. Volta (una) = otta (‘na). ---- (a) = otte (de). ---- (c’era una volta) = otta (u gh’êa ‘na otta). Voltagabbana = u virabandéa, i virabandée. Voltare = giâ, giòn, giâse. Volume = u inbrǜmme, i inbrǜmmi. Vomere = u ciòddu, i ciòddi. Vomitare = caciâ, caciòn. Fâ, fêtu i gatìn. Sgömiâ, sgömiòn. Rigetâ, rigetòn. Vomito = l’anguscia. Vortice = u remuìn, i remuìn. Vostra signoria = vuscià. Vostro = vostru, vostra, vostri, vostre. Vuotare = vöâ, vöòn, vöâse. Vuoto = vöu, vöa, vöi, vöe. ---- di stomaco = u rezǜggiu. Z Zabaione = u zanbajùn, i zanbajùi. Zafferano = safràn. Zaino = saccu da surdàttu. Zampa = a sanpa, e sanpe. Zampata = a sanpâ, e sanpê. A patta, e patte. Zampettare = sanpetâ, sanpetòn. Zampillare = sanpilâ, sanpilòn. Spisciuelâ, spisciuelòn. Zampillo = u zanpìllu, i zanpìlli. Zampino = u sanpìn, i sanpìn. Zampogna = a müza, e müze. Zanzara = a sinsâ, e sinsê. Zanzariera = a sinsaêa, e sinsaêe. Zappa = a sappa, e sappe. ---- a tre punte = a sappa a tréi pissi. Zappare = cavâ, cavòn. Sapâ, sapòn. Zappettare = sapinâ, sapinòn. Zavorra = u pêzu mortu, i pêzi morti. Zecca = a sécca, e sécche. Zelante = zelante, zelanti. Zenzero = zénzau. Zerbino = u nettapé, i nettapé. Zero = u zéru, i zéri. Zerro = u zèru, i zèri. U zerlu, i zerli. ---- piccoli = u pignuréttu, i pignurétti. Zia = a lalla, e lalle. Zibibbo = u zebibbu. Zigolo = a sìa, e sìe. ---- giallo = a sìa pagêa, e sìe pagêe. ---- nero = a sìa, e sìe da boscu. Zinco = u zingu. Zingarella (pesce) = a sunsulina, e sunsuline. Zingarella = A siguélla, e siguélle. Zingaro = u sìnghiu, a sìnghia, i sìnghi, e sìnghie. U zìngau, a zingaa, i zìngai, e zìngae. Zio = u barba, i barbi. Zittire = zitî, zitìu. Zitto = sittu, sitta, sitti, sitte. Zoccolo del muro = u lanbrìn, i lanbrìn. Zolfo = u sùfranu. U surfu. Zolla = u mottu, i motti. Zoppicante = strosciòn, strosciâ, stroscê, stroscê. Zoppicare = ranghezâ, ranghezòn. Zoppo = rangu, ranga, ranghi, ranghe. Zotico = u vilàn, a vilâna, i vilén, e vilâne. Grézzu, grézza, grézzi, grézze. Rǜstegu, rǜstega, rǜsteghi, rǜsteghe. Zoticone = grebanu, grebana, grebani, grebane. Zucca = a sücca, e sücche. ---- lunga = a trunbétta, e trunbétte. Zuccata = a sücâ, e süchê. Zuccherare = süccuâ, süccuòn. Zuccheriera = a süchêa, e süchêe. Zucchero = u süccu, i sūcchi. Zucchino = u süchìn, i süchìn. Zuccone = u sücùn, a sücùna, i sücùi, e sücùne. Zuffa = a lite, e liti. Zufolare = sciguâ, sciguòn. Zuppa = a süppa, e süppe. ---- di pesce = u ciüpìn. A burìdda. Zuppiera = a süpéa, e süpée ADDENDA …………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ………………........................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. ..................................................................................................