askari - lettera27

Transcript

askari - lettera27
IL CERCHIO DI GESSO
MVIRINGO WA CHAKI
Dal “Cerchio di gesso del Caucaso “ di Bertolt Brecht –
Kutoka kwa kitabu cha Bertolt Brecht “ Caucasian Chalk Circle”
libera adattazione per il gruppo ” Malkia theatre “
Tafsiri huru ya kikundi cha uigizaji cha “Malkia”
PERSONAGGI
WACHEZAJI
DUE CANTORI
Waimbaji
RE
Mfalme
REGINA
Malkia
MICHAEL
Michael
AIUTANTE
Msaidizi wa Malkia
PRIMO DOTTORE
Daktari wa kwanza
SECONDO DOTTORE
Daktari wa pili
SIMON
Simon ( askari)
GRUSHA
Grusha
STALLIERE
Mchunga farasi
BALIA
Yaya
ANCELLA
Mjakazi
CUOCA
Mpishi
PRIMO SOLDATO
Ascari Wa kwanza
SECONDO SOLDATO
Ascari Wa pili
MENDICANTI E POSTULANTI
Maskini na wenye malalamishi
VECCHIA CONTADINA e MARITO Mkulima na mumewe
DUE MERCANTI
Wanabiashara wawili ( kwenye daraja)
FRATELLO DI GRUSHA e MOGLIE Kakake Grusha na bibiye
FINTO MARITO E SUOCERA
Mume bandia na mamake
PRETE
Kasisi
1
BAMBINI
Watoto
IL GIUDICE
Chifu
Mama muza maziwa
MALGARA
ATTO I - IL NOBILE RAMPOLLO
Scena I – Cantore (il Re)
-
mendicanti e postulanti
-
la processione regale
-
due dottori e la Regina
Scena II - Grusha e Simon
-
cantore (è tempo di morire)
-
l’arresto del Re
-
cantore (la cecità dei Grandi)
Scena III - Panico nel Palazzo
-
la fuga dei servi e dei dottori
-
Simon e Grusha (la promessa)
Scena IV – la Regina scappa
-
Grusha ruba il bambino
-
Cantore (la terribile tentazione della bontà)
ATTO II – LA FUGA NELLE MONTAGNE DEL NORD
Scena I - Cantore (la fuga di Grusha)
-
Grusha chiede del latte a una malgara
-
Cantore
-
I due soldati corrono dietro a Grusha
-
Grusha lascia il bambino alla porta di due contadini
-
Grusha scappa dai soldati
2
-
La contadina e i due soldati
-
Cantore (la decisione)
-
L’attraversamento del ponte
ATTO III - NELLE MONTAGNE DEL NORD
Scena I - Grusha a casa di suo fratello
- dopo sei mesi
Scena II - Il finto marito
Scena III - Grusha al fiume
-
quattro bambini giocano
-
terzo incontro di Grusha e Michael
-
i soldati prendono Michael
ATTO QUARTO- IL CERCHIO DI GESSO
Fatto precedente- la Regina e il Giudice
Scena I- La prova di giudizio
3
ATTO I
ACT I
Il nobile rampollo
Bin mfalme
Scena 1
Sehemu kwanza
CANTORE In tempi antichi, tempi di sangue,
comandava una citta’lontana, detta “la citta’ dannata”,
un Re di nome Georgij
che non era un buon Re
era ricchissimo
aveva una moglie bellissima
e aveva un bambino robusto
Questo Re aveva
tanti cavalli
tanti soldati ,tanta terra, ma anche
tanti mendicanti alla sua porta,
tanti postulanti alla sua corte.
Ma lui si godeva la vita lo stesso
anche se c’era la guerra.
MWIMBAJI Hapo kale wakati wa kumwaga damu
Katika mji ulioitwa
Mji wa laana
kulikuwa na mfalme
4
Jina lake George
Lakini hakuwa mfalme mzuri
Alikuwa tajiri kupindukia
Alikuwa na bibi mrembo
Alikuwa na mtoto mwenye afya bora.
Huyu mfalme
Alikuwa na farasi wengi mno
Wanajeshi wengi mno
Shamba kubwa kupindukia
Lakini pia maskini wengi sana
Pia walalamishi wengi mno mbele ya Kasri lake.
Hata hivyo alifurahia maisha yake
Hata kama kulikuwa na vita
Il cantore batte le mani. Entrano due soldati, guardie del Re. Davanti al portone del palazzo
reale una fiumana di mendicanti e postulanti, bambini spauriti, grucce, petizioni.
Mwinbaji anapiga makofi. Ascari wawili wanaingia, walinzi wa mfalme. Maskini walalamishi
na watoto waliojaa uoga waandamana lango la Kasri, mikongojo na malalamishi.
MENDICANTI E POSTULANTI
MASKINI NA WALALAMISHI
-Pieta’, Pieta’, Eccellenza! Le tasse sono esagerate, non possiamo pagarle!
-Huruma, mheshimiwa! ushuru umezidi kadri ya uwezo wetu!
-Io ho perduto una gamba in Guerra , chi me la ridàrà !?
-Nilipoteza mguu vitani, nitaupata wapi !?
-Mio fratello e’in prigione innocente , Eccellenza, e’ stato un errore !
-Kakangu yuko rumande na hana makosa, tafadhali, mheshimiwa, walikosea!
-Vi prego di non mandare mio figlio in guerra e l’ultimo che mi rimane !
-Tafadhali, mheshimiwa, usimtume mwana wetu wa kipekee vitani !
-Perdonate,Eccellenza, l’intendente delle acque si lascia corrompere !
-Tafadhali, mheshimiwa, inspekta wa maji ni mfisadi!
-Le tasse sono troppo alte !
- Ushuru uko juu sana!
-Noi abbiamo bisogno di scarpe .
5
-Twataka viatu.
-Voglio l’acqua , l ‘elettricità !
-Nataka maji, stima!
- Basta con questa guerra
-Tumechoka na vita.
-Abbiamo fame !
-Tunanjaa!
-I soldati ci picchiano .
-Askari wanatuchapa.
-I nostri bambini stanno morendo !Pietà !
-Watoto wetu wanakufa mikononi mwetu! Huruma!
I soldati respingono la folla con pesanti bastoni.
Askari wanaskuma umati, wakiwachapa kwa marungu.
SOLDATI - Indietro! Via, via ! State indietro!
ASKARI - Rudi nyuma ! Rudi nyuma!
Squilli di tromba.
Parapanda zinalia.
SOLDATO - E’ nato il figlio del Re!
ASKARI – Amezaliwa bin mfalme!
SOLDATO - Il Re e la Regina mostrano il figlio al popolo.
ASKARI – Mfalme na Malia wanaonyesha mtoto wananchi.
Entra il corteo con il Re, la Regina , il bambino del Re in braccio alla Balia e due Dottori. La
folla si spinge di nuovo in avanti per vederlo.
Mfalme akiandamana na malkia yaya na bin mfalme na madaktari wawili wanaingia. Umati
unasonga mbele kumwona mtoto.
POPOLO - Il bambino! Non riesco a vederlo, non spingete cosi!
-E’ bello come sua madre la regina.
-I suoi vestiti sembrano di metallo , luccicano !
-Ti sembrano di metallo … ma sono d’oro !
-Ha una catenina d’argento.
6
-Venite a vedere uno stupendo bambino !
-Venite a vedere un bambino con le scarpe !
UMATI
-Mtoto! Siwezi kumwona,wacha kusukuma!
-Ni mrembo kama mama yake Malkia.
-Nguo zake zakaa kama za chuma, zina meta meta.
- Zinakaa za chuma kwako…lakini ni dhahabu!
-Ana mkufu wa fedha.
-Njoo muone huyu mtoto wa maajabu!
- Njoo muone mtoto ana viatu!
Il corteo rientra nella reggia e il Re si siede sul trono.
Mwandamano unaingia Kasri na mfalme anakalia kiti cha enzi.
REGINA
- E’ davvero impossibile vivere in questa reggia di sole quaranta stanze, è piccola,
siamo stretti! Il Re si e’ finalmente deciso a costruire una parte nuova sul lato est e tutte quelle
baracche miserabili saranno distrutte per far posto ai nostri nuovi giardini.
MALKIA -
Ni vigumu kuishi kwenye hili Kasri, lina vyumba arubaini, ni ndogo,
tunafinyana. Mfalme ameamua kupanua upande wa mashariki na hivi vibanda vyote
vimetobolewa ili kuwe na nafasi ya bustani mpya.
PRIMO DOTTORE - Questa e’ una buona notizia, dopo tante notizie cattive! Che cosa si sa
della guerra, mio Re?
DAKTARI - Hiyo ni habari njema baada ya habari mbaya! Kuna habari mpya kuhusu vita,
mfalme?
RE - (Il Re fa un gesto di noia) Non è un mio problema.
MFALME - (anaonyesha dalili ya kutoshiriki) Hiyo sio shida yangu.
CANTORE – sì, è un suo problema.
MWIMBAJI – Ndio, ni shida yake.
RE – Non è un mio problema.
MFALME - Sio shida yangu.
CANTORE – Sì.
MWIMBAJI – Ndio, ni yake.
7
PRIMO DOTTORE – Meglio stare lontano dai guai! Una volta va bene, una volta male. Cosi’ e’
la guerra. Non ha molta importanza, eh?
DAKTARI – Ni vizuri kuepuka shida. Mara nyingine mambo yanaenda vyema, mara
nyingine mbaya. Hiyo ni vita. Haina maana sana, eh?
RE - Non e’ niente di grave. La guerra é lontana.
MFALME - Si neno. Vita viko mbali.
Si sente tossire il principino in braccio alla balia.
Mtoto anakohoa mikononi mwa yaya.
REGINA - (Molto preoccupata) Michael! Michael ha la tosse! Hai sentito, Georgij? (Si rivolge
aggressiva ai dottori) Signori Dottori, Michael ha la tosse!!!!!
MALKIA
- (mfalme anamwonyesha madaktari) Michael! Michael anakohoa! George,
umemsikia? (Kwa ukali kwa madaktari wawili) Madaktari, Michael anakohoa!
PRIMO DOTTORE - (Al secondo) Posso rammentarvi che io ero contrario al bagno tiepido? Un
piccolo errore sulla temperature dell’ acqua, Eccellenza.
DAKTARI WA KWANZA - ( Kwa daktari mwingine) Hebu nikukumbushe sikupendelea
maji yasiyo moto vile? Kosa ndogo la kuchemsha maji ya kuoga, mheshimiwa.
SECONDO DOTTORE - Mi e’ impossibile essere d’accordo con voi. E’ stata piuttosto una
leggera corrente d’aria durante la notte, Eccellenza.
DAKTARI WA PILI - Siwezi afikiana nawe. Pengine ni upepo kidogo ya baridi usiku,
mheshimiwa.
REGINA - Ah, e’ cosi’ che avete cura di lui? Mi pare che abbia la febbre, Georgij.
MALKIA - Ah, ni hivi ndivyo mnavyo mchunga? Anakaa mwenye homa, George.
PRIMO DOTTORE - Non c’e’ ragione di inquietudine, Eccellenza. Basta scaldare un po’
l’acqua del bagno, e non accadra’ piu’.
DAKTARI WA KWANZA - Usishtuke, mheshimiwa. Maji yakuoga yatakuwa yenye moto
kiasi, na haitatokea tena.
SECONDO DOTTORE - (Con un’ occhiata velenosa al primo) Questa non la dimentichero’.
Non si preoccupi, Eccellenza.
8
DAKTARI WA PILI - (Na kijicho kwa wa kwanza) Sitasahau. Usishtuke mheshimiwa .
La Regina furibonda li picchia e i due escono.
Malkia anawagonga kisha wawili hao wanaundoka.
SOLDATO – In arrivo un messaggero! In arrivo un messaggero! Porta notizie dalla guerra !
ASKARI - Mjumbe anakuja! Mjumbe anakuja! Analeta habari kuhusu vita!
RE ( annoiato e disinteressato ) -No! Adesso no! …
MFALME ( bila shughuli) Hapana! Sio saa hii! …
CANTORE – E allora quando?
MWIMBAJI – Saa ngapi?
RE - Più tardi .
MFALME - Baadaye!
CANTORE – Perché?
MWIMBAJI – Kwa nini?
RE - ( si alza )Il Re deve riposare! Il Re va a dormire!
MFALME - (anainuka) Mfalme anaenda kupumzika! Mfalme anaenda kulala!
Escono tutti .Un soldato aspetta il cambio di guardia.
Kila mtu anaondoka.Askari kubadilishana na mingine.
Scena II
Sehemu ya pili
IL CANTORE - Ve l’avevo detto, Georgji non è un buon re!
La citta’ e’ calma la guerra è lontana.
Simon, un soldato del Re
Scherza con Grusha,una serva della Regina .
Che risale dal fiume con un fagotto in mano.
MWIMBAJ – Niliwaambia, Gorge sio mfalme mzuri!
Mji umetulia
Vita viko mbali
9
Simon, askari wa mfalme
Anamfanyia utani Grusha, mjakazi wa Malkia
Anayekuja kutoka mtoni na kifurushi
Grusha passa il portone con in mano un fagotto di frasche verdi. Il soldato la ferma .
Grusha anaingia katika mlango akiwa na kifurushi cha matawi mabichi mikononi. Askari
ana anamsimamisha.
SIMON - Come,oggi e’ festa e madamigella non e’ in chiesa?
SIMON - Eti Nini? Leo ni sikukuu na mwanamke hayuko kanisani?
GRUSA - Mi ero gia’ vestita per andarci, ma in cucina avevano bisogno di un’altra oca per il
pranzo del Re e hanno chiesto a me di cercarla; me ne intendo di oche io.
GRUSH - Nilikuwa nimejitayarisha kwenda, lakini walitaka bata mwingine kwa karamu ya
mfalme huko jikoni na wakaniomba nikatafute; najua kuhusu bata.
SIMON - Un’ oca? (Finge un’aria sospettosa) Fai vedere! ( Al pubblico) Non mi fido delle
donne.
SIMON - Bata? (Akionyesha kutoamini) Nionyeshe! (akiongea na umat) Si waamini.
wanawake!
GRUSA - (Con passo deciso va verso di lui e gli fa vedere l’oca) Eccola. E se non e’ un’oca di
quindici libbre, piena di granturco fino al collo, me la mangio con le penne e tutto.
GRUSHA - (Anatembea haraka akimwelekeza na kumwonyesha bata). Ndio hii. Na kama
sio ya kilo kumi na tano na haijajazwa mahindi ndani, nitaikula pamoja na mabawa.
SIMON - E’ una regina delle oche! E cosi’, madamigella e’ stata di nuovo al fiume? (Grusha
riprende l’oca)
SIMON - Ni Malkia wa bata! Kwa hivyo, mwanamke alikuwa chini mtoni tena? (Grusha
anamnyanganya bata)
GRUSA - Si’.
GRUSHA – Ndio.
SIMON - Davvero? Alla fattoria delle oche, giu’ al fiume, e non, per caso, piu’ in su, verso il
lago? (indica)
10
SIMON - Ah kweli? Kwa shamba la ndege, huko mtoni, Sio huko juu karibu na lile ziwa?
(anaashiria)
GRUSA -Vado al lago solo quando lavo la biancheria.
GRUSHA – Mimi huenda ziwani kuosha nguo .
SIMON - (In tono di sottinteso) Appunto. (ridendo ) A “ lavare la biancheria “ ? Ah questa e’
buona, buona davvero.
SIMON - Sawa sawa... ( akicheka)” Kuosha nguo” ? Umejaribu kweli.
GRUSA - Non capisco il signor soldato. Che c’e’ di strano?
GRUSHA – Simwelewi ascari. Nini cha kuchekesha sana?
SIMON - Che di fronte c’e’ un bel boschetto, dal quale si puo’ vedere tutto .Tutto quello che
succede, quando una certa persona “lava la biancheria “.
SIMON - Cha kufurahisha in kuwa kuna bustani kando ambapo kila kitu chaonekana. Kila
kitu kinachofanyika, wakati mtu fulani ‘anafua nguo’.
GRUSA - Be’, e che succede?
GRUSHA - Nini kinafanyika huko?
SIMON - Ci succede qualcosa. E forse qualcosa che non si puo’ vedere.
SIMON - Kitu kinafanyika. Kitu ambacho hakifai kuonekana.
GRUSA - Il signor soldato vuol dire che ho messo la punta dei piedi nell’acqua un giorno che si
moriva di caldo? (mostra la gamba)
GRUSHA - Bwana askari anajaribu kusema eti mara nyingine wakati wajua natumbukiza
vidole vya miguu majini(anaonyesha mguu)
.
SIMON - La punta dei piedi e qualcosa di piu’.
SIMON - Vidole na zaidi .
GRUSA - Che cosa di piu’? Al massimo il piede, forse.
GRUSHA - Nini zaidi? Ikizidi ni miguu.
SIMON - Il piede e un pochino di piu’.
11
SIMON - Miguu na Zaidi .
GRUSA
- (Arrabbiatissima) Vergognati Simone. Startene in un boschetto e aspettare che
qualcuno venga e metta le gambe nell’ acqua perche’ muore di caldo! E magari con un altro
soldato! (Corre via)
GRUSHA - (anamkemea) Simon, huna aibu. Kuketi kichakani hadi mtu aje kutia miguu
majini sababu kuna joto jingi! Tena pengine na askari mwingine ( anakimbia)
SIMON - No, ero solo! (La insegue)
SIMON - Hapana, nilikuwa peke yangu (kisha anamkimbilia Grusha)
Scena III
Sehema ya tatu
II CANTORE - (al primo cantore)
Scusa, eh ,
tu hai detto che
la citta’ e’ calma ? Tu hai detto che la guerra e’ lontana?
(al pubblico) Ma ascoltate:
L’oca spennata e arrostita non sara’ mangiata .
Mezzogiorno non e’ piu’ l’ora di mangiare
Mezzogiorno e’ l’ora di morire.
MWIMBAJI - (kwa mwimbaji wa pili)
Scusa,eh..
Unasema eti mji umenyamaza ?
Unasema eti vita viko mbali ?
Lakini sikilizeni (kwa umati)
Bata aliyetayarishwa hataliwa tena
Mchana si masaa ya kula tena
Mchana ni masaa ya kufa..
Clamori all’interno del palazzo. Galoppo di cavalli e urla. I servi entrano raccontando quello
che sta succedendo dentro il palazzo.
Sauti kutoka kasri. Nduru mwendowa farasi na. Wajakazi wanainja jukwaani wakielezea
12
kinachotokea ndani ya kasri.
CATTURA DEL RE
KUTEKWA KWA MFALME
SERVI
WAJAKAZI
HANNAH 1 - Sputano in faccia al Re!
HANNAH 1. Wanamtemea mate mfalme
SHIRO 2-Gli hanno legato le mani!
SHIRO 2. Wamemfunga mikono
RACHEL 3- Lo hanno preso mentre dormiva.... no, mentre si lavava.
RACHEL 3. Wamemshika alipokuwa amelala...hapana akioga
MARY 4- Ci sono delle persone che non conosco!
MARY 4. Kuna watu ambao siwafahamu!
ANTHONY 5- Sono i soldati nemici!
ANTHONY 5. Ni askari maadui!
GRACE SHIKO 6- Non so di cosa stanno discutendo, ma il Re e’ arrabbiato.
GRACE SHIKO 6. Sijui wanaongea kuhusu mimi,lakini mfalme amekasirika
SALOME 7- Stanno litigando.
SALOME 7. Wanagombana
GRACE M. 8- Lo vogliono impiccare!
GRACE M. 8. Wanataka kumnyonga!
JOE 9- Hanno rotto la sedia del Re!
JOE 9. Wamevunja kiti cha mafalme.
ELIZABETH 10- Io non ho visto niente.
ELIZABETH 10. Mimi sijaona kitu
MARGARET 11- Sta bruciando tutto! Tutto! Tutto! Tutto!
MARGARET 11. Kila kitu kinachomeka! Kila kitu! Kila kitu! Kila kitu!
HANNAH 1- Stanno giocando a calcio lì dentro!
HANNAH 1. Wanacheza mpira huko ndani!
SHIRO 2- Sto male!
SHIRO 2. Nina jihisi mgonjwa!
13
RACHEL 3- Forse l’hanno ucciso, vieni a vedere!
RACHEL 3. Labda wamemuua, njoo uone!
MARY 4- Lo hanno fatto correre!
MARY 4. Wamemfanya akimbie!
ANTHONY 5- Aiutateci!
ANTHONY 5. Tusaidieni!
GRACE 6- Ora siamo tutti disperati!
GRACE 6. Sasa tunahangaika sote
SALOME 7- Io non ho visto niente!
SALOME 7. Mimi sijaona/sikuona kitu
GRACE M. 8- Vieni a vedere!
GRACE M. 8. Njoo uangalie!
JOE 9- Non so quando tutto questo è iniziato e quando tutto finirà !
JOE 9. Sijui vita vilianza lini na sijui vitaisha lini
ELIZABETH 10- Stanno giocando sul trono del Re!
ELIZABETH 10. Wanacheza juu ya kiti cha mfalme!
MARGARET 11- Non saremo più pagati, niente più lavoro!
MARGARET 11. Hatutalipwa tena,hakuna kazi tena!
HANNAH 1- Hanno portato via la testa del Re. Ma sarà vero? Non ci credo.
HANNAH 1. Wameenda na kichwa cha mfalme. Ni kweli? Mimi siamini.
SHIRO 2- Ho paura ad ritornare lì dentro.
SHIRO 2. Naogopa kurudi huko ndani
RACHEL 3- Io sono contenta se portano via il Re così non soffriremo più.
RACHEL 3. Mimi ninafurahia akimpelekewa mfalme mbali sababu hatutateseka tena.
MARY 4- Scusa eh , non capisco cosa sta succedendo.
MARY 4. Scusa eh, sielewi nini kinaendelea.
ANTHONY 5- Stanno giocando a pallone con la testa del Re!
ANTHONY 5. Wanacheza mpira na kichwa cha mfalme
SHIKO 6-Hanno ucciso il Re, dove lavoreremo adesso?
SHIKO 6. Wamemuua mfalme sasa tutafanya kazi wapi?
SALOME 7- Non so cosa sarà di noi!
SALOME 7. Sijui nini kitatutokea sasa!
GRACE M. 8- Stanno mangiando il cibo del Re!
GRACE M. 8. Wamekula chakula cha mfalme!
JOE 9-Anche noi eravamo ben ingrassati e adesso che il Re è morto dimagriremo.
JOE 9. Hata sisi tulikuwa tumenona sasa mfalme amekufa tutakonda.
14
ELIZABETH 10- Stanno dicendo che ci uccideranno tutti.
ELIZABETH 10. Wanasema wata tuua sote
MARGARET 11- Voglio i vestiti del Re!
MARGARET 11. Nataka nguo za mfalme
SHIRO 12- Devo dirvi una cosa: vorrei che partissero tutti così posso venire a vivere qui con
mio fidanzato!
SHIRO 12. Nataka kuaambia kitu: ningependelea waende wote ndio nije niishi hapa na
mpenzi wangu
MARY 13- Abbiamo perso il lavoro!
MARY 13. Tumepoteza kazi zetu!
ANTHONY 14- Cosa sarà di noi?
ANTHONY 14. Nini kitatutokea?
GRACE 15- Dicono che ci uccideranno tutti!
GRACE 15. Wanasema watatuuwa sote!
RACHEL 16- Gli hanno tagliato la testa ma parla lo stesso!
RACHEL 16. Wamemkata kichwa lakini bado anaongea.
HANNA- La Regina e’ svenuta!
HANNAH: Malkia amezimia!
CUOCA – Deve essere portata via, deve partire subito !
COOK - Lazima abebwe, lazima atoroke!
HANNA - E noi?
HANNAH - Na je sisi?
CUOCA - Saremo sgozzati come galline, anche tu!
COOK - Tutachinjwa kama kuku, hata wewe !
HANNA - Gesummaria, cosa succederà?
HANNAH - Yesu na Maria, kipi kitatendeka?
V.F.C. MCHAKA - Le ceste! Portatele tutte nel terzo cortile!
SAUTI KUTOKA NJE - Masanduku! Yapelekeni yote kwenye bustani la tatu!
GRACE SHIKO - Preparate il cibo per 5 giorni, perché abbiamo un viaggio lungo!
GRACE SHIKO - Tayarisheni chakula cha siku tano, sababu tuna safari ndefu !
Entrano impauriti e di fretta servi e i due dottori con ceste e bauli.
Chapu chapu wajakazi na madaktari wanapita mlangoni kwa hofu na mizigo yao.
15
PRIMO DOTTORE- (Cercando di trattenere l’altro) E’ vostro dovere di medico rimanere a
fianco della Regina.
WA KWANZA- (Ajaribu kumzuiya mwenzake) Ni jukumu yako kama daktari kumhudumia
Malkia.
SECONDO DOTTORE - Mio dovere!? E’ vostro dovere!
DAKTARI WA PILI - Jukumu langu? Ni lako!
PRIMO DOTTORE - Chi e’ di turno oggi per il principino , io o voi?
WA KWANZA - Nani anamachunga bin mfalme leo, mimi ama wewe?
SECONDO DOTTORE - Credete, che per io rimarro’ qui un minuto di piu’? In questo dannato
palazzo per questo stupido bambino? ( Incominciano ad azzuffarsi )
DAKTARI WA PILI - Unafikiria nitabaki hapa hata dakika moja? Kwa hili kasri iliyo
laaniwa sababu ya huyo mtoto fala? (Wanaanza kugombana)
PRIMO DOTTORE - Trasgredite il vostro dovere !
DAKTARI WA KWANZA - Ulipuuza kazi yako!
SECONDO DOTTORE - Ma quale dovere, quale dovere? ( atterra il primo) Oh , al diavolo !
( vanno via).
WA PILI - Kazi gani,kazi gani?(anamgonga wa kwanza) Tokomea jahanamu!( Wawili hao
waondoka)
Entra il soldato Simone e cerca Grusa tra la folla.Chiede a quattro persone, poi Grusha lo vede.
Anaingia Simon na akimtafuta Grusha kati ya watu. Anauliza watu nne, kisha Grusha
anamwona.
GRUSHA – ( lo vede da lontano )Simon! Sono qui!
GRUSHA - ( anamwonea mbali) Simon ! Niko hapa!
SIMONE - Grusa, eccoti, finalmente! Cosa farai?
SIMON - Ni afadhali nimekupata, Grusha! Utafanya nini?
GRUSHA - Niente. Se andrà male , ho un fratello che ha una fattoria nei monti. E tu?
GRUSHA - Hakuna. Mambo yakiwa mbaya,nina kaka mwenye shamba mlimani. Na wewe
16
je?
SIMONE - Ho avuto l’ordine di accompagnare la Regina come guardia del corpo.
SIMON - Nimeamrishwa nimsindikize Malkia kama gadi wake.
GRUSA - Ma non è pericoloso?
GRUSHA - Lakini sio hatari?
SIMONE - E’ pericolosa per il coltello la coltellata?
SIMON - Kisu chaweza dunga kisha kikaumia?
GRUSHA - Non sei un coltello, sei un uomo, Simone. Che cosa hai da spartire tu con la Regina?
GRUSHA - Wewe sio kisu, wewe ni mwanaume, Simon. Malkia ana uhusiano gani na
wewe?
SIMONE - , Niente. Ma ho ricevuto ordini da eseguire.
SIMON - Hakuna. Lakini nina maagizo yangu kwa hivyo nayafuata.
GRUSA - Il signor soldato ha la testa dura, eh? Si caccia nel pericolo per niente. Proprio
per niente. ( Dall’ interno del palazzo la balia grida il suo nome). Devo andare adesso.
GRUSHA - Askari ana kichwa kigumu sana,eh? Anajitia taabani bure bure ( anaitwa na
yaya kutoka kwa kasri) Mpaka niende sasa.
SIMONE - Visto che abbiamo fretta non dobbiamo litigare: per litigare bene ci vuole tempo. Hai
ancora i genitori?
SIMON - Kwa vile kuna haraka, haufai kuwa na ugomvi, tunahitaji muda. Bado una
wazazi?
GRUSHA - No, ho solo un fratello.
GRUSHA – Hapana, nina kaka tu.
SIMONE - Madamigella e’ sana come un pesce?
SIMON - Huyu msichana ana afya bora kama samaki majini?
GRUSHA - Qualche volta ho un doloretto alla spalla destra. Ma sono abbastanza forte per il
lavoro. E finora nessuno si e’ mai lamentato .
17
GRUSHA - Pengine mara moja maumivu kwenye bega la kulia. Lakini nina nguvu za
kutosha kazi. Mpaka sasa hakuna aliyelalamika.
SIMONE - Terza domanda: madamigella ha pazienza?
SIMON - Swali la tatu ni, msichana ni mvumilivu?
GRUSHA - Si. Ma quando si va alla Guerra senza ragione e le notizie si fanno aspettare, allora
no!
GRUSHA - Ndio. Lakini mtu akienda vitani bila sababu, na hakuna habari zozote, hapo
basi hapana.
SIMONE -
( Nuovamente dal palazzo la balia grida il nome di Grusa) E ora, l’ultima
domanda…
SIMON - ( Grusha anaitwa tena na yaya kutoka Kasri) Na sasa, swali la mwisho …..
GRUSHA - Simone , devo andare e ho molta fretta. La risposta e’ si’.
GRUSHA - Simon, lazima niende pia nina haraka. Jibu ni ndio.
SIMONE - (molto imbarazzato). Sono sano, non ho bocche da mantenere, guadagno abbastanza
e la prego di concedermi la sua mano.
SIMON - (Kwa haya) Nina afya, sina wategemezi, ninapata mshahara wa kutosha na
ninakiitisha kidole chako cha pete.
GRUSHA - Simon, ho già detto sì.
GRUSHA - Simon, nimekubali.
SIMONE - ( Si fruga nel collo per cavarne una catenina ) Era di mia madre. Ti prego di
portarla. (Gliela mette al collo)
SIMON - (akitoa mkufu mdogo shingoni) Ulikuwa wa mama yangu. Tafadhali uvae.
(anamfungia shingoni)
GRUSHA - Mille grazie, Simone.
GRUSHA - Ahsante Simon.
SIMONE - Ora devo preparare i cavalli.
SIMON - Sasa mpaka nikatayarishe farasi.
18
Rimangono indecisi . Non riescono a salutarsi .
Wanasimama pamoja kana kwamba wamechanganyikiwa .
SIMON - Devo accompagnare la Regina in un posto sicuro. Tornerò quando la guerra sara’ finita.
SIMON - Nitampelekea Malkia pahali pazuri. Nitarudi vita vikiisha.
CANTORE - Simone ti aspettero’.
Va tranquillo alla battaglia, soldato
Alla battaglia di sangue, amara battaglia,
dalla quale non tutti tornano.
Quando tornerai tu, io saro’ qui
MWIMBAJI - Simon, nitakusubiri
Enda mtumilivu vitani, askari
Mapigano ya damu,vita vikali
Ambapo si kila mtu anarudi
Ukirudi nitakuwa pale
GRUSHA - Ti aspettero’ finche’ l’ultimo soldato sia tornato.
Quando tornerai dalla battaglia,
non ci saranno stivali davanti alla mia porta,
il guanciale accanto al mio sara’ vuoto
e la mia bocca non ricordera’ baci.
Quando tornerai
tutto sara’ come prima.
GRUSHA - Nitakusubiri mpaka mjeshi wa mwisho afike.
Utakaporudi toka vitani,
Hutapata buti ya mbele ya mlango wangu,
Mto kando yangu utakuwa wazi
Hakuna mtu atakaye nibusu.
Ukirudi,
Kila kitu kitakuwa kama ilivyokuma.
SIMONE - Ti ringrazio, Grusa. E arrivederci! (S’inchina profondamente davanti a lei).
SIMON – Asante Grusha . Na kwa heri ! ( anainama kwa unyenyekevu mbele yake)
19
Grusa corre via, manda baci.
Grusha anakimbia, tuma mabusu.
SOLDATO - Simon , attacca i cavalli alla carrozza ! La Regina deve partire!
ASKARI – Simon, funga farasi kwa gari! Malkia analizimika kwenda!
Simone si mette sull’attenti, poi esce.
Simon anapiga saluti kuenda.
Scena IV
Sehemu ya nne
Due servi vengono dal portone, trascinandosi a stento sotto il peso di enormi casse. Dietro di
loro, sostenuta dalla serva , avanza la Regina. La balia la segue portando Michael.
Wajakazi wawili wanajikokota mlangoni na mizigo. Nyuma yao akisaidiwa na mjakazi wake,
anaingia Malkia na msaidizi. Anafuatwa na yaya ambaye amembeba Michael.
REGINA - Ah, la testa, la testa… Come sempre nessuno si preoccupa di me, e io non so piu’
dove ho la testa. Dov’e’ Michele? (la balia mostra il bambino tra le sue braccia) Tienilo bene!.
Mettete le casse nella carrozza. Si ha qualche notizia del Re ?
MALKIA
- Ah, kichwa, kichwa…Kama kawaida hakuna anayeshughulikia. Sijui kama
nimesimama kwa kichwa au miguu. Michael yuko wapi? (yaya anamwonyesha Michael
mikononi mwake) Mshike vizuri! Zitie sanduku kwenye gari. Habari zozote kumhusu
mfalme ?
AIUTANTE - (scuotendo il capo) No, no ! Dobbbiamo partire subito!!!
MSAIDIZI - (anatikisa kichwa) La, lazima tuondoke mara moja.!!!
REGINA - Si hanno notizie dalla citta’?
MALKIA - Kuna habari kutoka mjini?
AIUTANTE - No. Ma non c’é un minuto da perdere. Non c ‘è posto per le casse sulla carrozza.
Scegliete quello che vi e’ indispensabile.
MSAIDIZI - Hapana, lakini hatuna masaa ya kupoteza. Hakuna nafasi ya masunduko
kwenye gari. Chagua mahitaji tu.
20
REGINA - Solo l’indispensabile! Presto, aprite le casse, vi diro’ io che cosa si deve prendere.
(Le casse vengono scaricate e aperte. Indicando certi vestiti ) Quello verde. E naturalmente,
quello decorato. Dove sono i medici? Ho di nuovo un’emicrania terribile. Quello coi bottoncini
d’oro… (Entra Grusa) Te la prendi con calma, eh? Va subito a cercare le bottiglie di acqua calda.
( Grusa corre via e torna dopo un poco con le bottiglie d’acqua calda. A una giovane ancella)
Non strappare la manica! Cretina!
MALKIA - Mahitaji tu! Haraka, fungua sanduku. Nitawaambia kile lazima nibebe.
( masanduku yanawekwa chini na kufunguliwa. Akionyesha nguo fulani) Hiyo ya kijani. Na
hiyo yenye maridadi. Wako wapi madaktari? Kichwa kinaniuma tena.Hii yenye vifunguo vya
dhahabu….. (anaingia Grusha) Unachukua muda wako, eeeh? Nenda uniletee chupa ya
maji ya moto haraka. (Grusha anaenda na kurudi na chupa ya maji. Akimtizama mjakazi)
Usirarue mikono! Pumbavu wewe!
ANCELLA GIOVANE - Scusate, Signora, il vestito non si e’sciupato.
MJAKAZI - Samahani, Madam, rinda halijiharibikia.
REGINA - Perche’ ti ho fermata in tempo.Cretina! Ti ho osservato bene. Non pensi ad altro che
a fare gli occhi dolci all’aiutante! Ti rompo la tua faccia da rana. (La strattona. Lascia l’ancella)
Dov’e’ il mio giacchino d’oro? Aiutatemi! Cosa fa Michele? Dorme?
MALKIA - Kwa vile nilikushika. Pumbavu wewe! Nimekua nikikutazama sana. Kichwa
chako bongo lala. Kazi tu ni kumtongoza msaidizi wangu! Hii sura yako kama ya chura
nitaiharibu! ( anamtingisa. Anamwachilia mjakazi ) Koti yangu ya dhahabu iko wapi?
Nisaidieni! Michael je? Amelala?
BALIA - Si’ signora.
YAYA - Ndio madam.
REGINA - Allora, mettilo giu’ un momento e portami gli stivaletti color zafferano che sono
nella mia camera da letto. Le voglio per il vestito verde. (La donna mette giu’ il bambino e va via.
Alla giovane ancella) Non startene qui con le mani in mano, tu! (La giovane fa per andare via)
Stai qui o ti faccio picchiare! Ma guarda come mi hanno preparato queste casse! Senza amore ne’
giudizio! Che razza di servi! Badano a riempirsi la pancia , e mai un po’ di riconoscenza. Non me
ne dimenticherò.
MALKIA - Basi, mweke chini kidogo halafu uende ulete ndala zangu za Moroco chumbani.
Nataka kuzivaa na rinda la kijani.(yaya anamweka mtoto chini na kuondoka.kwa mjakazi)
Usisimame wewe! ( Msichana anajaribu kutoroka) Baki hapa ama nitasema uchapwe! Hebu
21
angalia vile mmepanga vitu ! bila upendo, bila kuelewa! Nyinyi mfano gani wa wafanyikazi!
Kazi yenu ni kujaza matumbo bila shukrani. Sitasahau.
AIUTANTE - (molto agitato) Regina, dovete partire immediatamente!
MSAIDIZI - (Kwa haraka) Malkia, lazima utoke mara moja!
REGINA
- Sì, ma devo prendere il vestito d’argento, e’ costato centomila soldi. E anche tutte
quelle pellicce, e dov’e’ quello rosso vino?
MALKIA - Ndio, lakini lazima nibebe rinda la fedha, lilinigharimu elfu mia moja. Na zile
pale koti zangu zote, na rinda nyekundu?
AIUTANTE - (Cercando di portarla via ) Dobbiamo andarcene subito. La guerra è vicina.
Prendete il bambino!
MSAIDIZI - (Akijaribu kumvuta) Lazima tuondoke mara moja. Vita vimekaribia. Chukueni
mtoto!
REGINA - Balia, balia! Prepara il bambino! Ma dove diavolo si e’ cacciata?
MALKIA - Yaya, yaya! Mtayarishe mtoto! Ako wapi!?
AIUTANTE - Dovremo rinunciare alla carrozza e andare a cavallo.
MSAIDIZI - Itatubidi tuwache gari tuende, kwa farasi.
La Regina fruga ancora tra i vestiti, ne butta qualcuno sul mucchio degli indumenti. Il cielo
comincia ad arrossarsi.
Malkia anachokora kati ya nguo zake, anatupa zingine juu. Mwangaza mwekundu wa moto
unaonekana.
REGINA - (frugando disperatamente) Non riesco a trovare quello rosso vino. Prendi tutto il
mucchio e portalo nella carrozza. E perche’ la balia non e’ tornata? Siete impazzite tutte? Ecco,
l’avevo detto, e’ proprio in fondo!
MALKIA- (akichokora) Sipati nguo nyekundu. Chukua zingine zote na uzibebe kwenye
gari. Mbona yaya hujarudi? Mumekuwa wazimu? Nilikuambia, iko pale chini!
AIUTANTE - (tornando) presto, presto!
MSAIDIZI - (akarudi) Haraka, haraka, haraka!
22
REGINA - (All’ ancella) Corri! Buttali dentro alla carrozza!
MALKIA - (Kwa mjakazi) Kimbia! Zitupe kwenye gari!
AIUTANTE - No! Non andiamo con la carrozza!!. Venite o me ne vado da solo.
MSAIDIZI - Hapana! Hatuendi kwa gari!! Kuja kwa haraka ama nitaenda peke yangu.
REGINA - Balia, prendi il bambino! No, prima porta i vestiti nella carrozza.Porta i sandali rosa!
Non voglio andare a cavallo! Figurarsi! Non ci penso nemmeno !
MALKIA - Yaya mlete mtoto !Hapana , peleka marinda kwenye gari. Leta slipa zangu!
Siezi penda kupanda farasi! Hata sitaki!
SOLDATO – Al fuoco! Al fuoco! La città brucia! La Regina deve partire!
ASKARI – Moto! Moto! Mji unachomeka! Malkia analazimika kuondoka!
REGINA – Fuoco! (baciando i suoi vestiti)Addio, miei amati vestiti! (esce con l’aiutante)
MALKIA – Moto! (anabusu marina yake) Kwa herini, wapendwa wangu nguo! (anaondoka
pamoja na msaidizi)
SERVA – Regina, Regina…! Cosa facciamo ora?
MTUMISHI WA KIKE– Malkia, Malkia…! Tufanyaje sasa?
BALIA - (Entrando con i sandali della regina) Regina !
YAYA - (anaingia na ndala za Malkia) Malkia !
ANCELLA GIOVANE - Se n’e’ andata.
MJAKAZI - Ameenda.
BALIA – Se n’è andata?!… e il bambino ?! Porca Miseria! (getta a terra i sandali corre verso
il bambino e lo prende in braccio) L’hanno lasciato qui quelle bestie.
YAYA – Ameenda?! …na mtoto ?!
Porca miseria ! (anangusha ndala kisha anaenda
kumchukua mtoto) Wamemwacha nyuma, washenzi hao.
CUOCA – L’hanno lasciato qui quelle bestie!
MPISHI - Wamemwacha nyuma, washenzi hao!
BALIA - Grusha !(Lo porge a Grusa) Grusa, tienilo un momentino. (mentendo) Vado a cercare la
23
carrozza. (scappa via, inseguendo la Regina)
YAYA - Grusha ! (anamwita Grusha na kumpa mtoto) Grusha, mshike kidogo.
(anadanganya) Ninaenda kutafuta hiyo gari.(anatoroka kumtafuta Malkia)
GRUSA - Cosa hanno fatto al Re?
GRUSHA - Wamemfanyia nini mfalme?
STALLIERE - (Fa il gesto di tagliare la gola) ZAC!
MCHUNGA FARASI - (anaonyesha shada kwa shingo) ZAC!
ANCELLA GIOVANE - (Vedendo il gesto, diventa isterica) No! No! Diodiodiodiodio! Il nostro
Re! Portatemi via! Siamo tutti perduti come il nostro Re. Ohdiodiodiodio, presto, presto, via tutti
prima che arrivino, prima che arrivino! ( esce )
MJAKAZI - (anakaa kupatwa na wazimu) Hapana! Hapana! Mungu wangu! Mungu wangu!
Mungu wangu! Mfalme wetu! Nichukueni! Tumepotea kama mfalme wetu . Mungu wangu!
Mungu wangu! Mungu wangu! Haraka, haraka, tuende kable waje! (anaondoka)
STALLIERE
- La Nina si preoccupa del Re piu’ della Regina! I signori anche le lacrime le
fanno spargere dagli altri! (Vede il bambino tra le braccia di Grusa) Il bambino! Cosa ne fai?
MCHUNGA FARASI -
Nina anashugulikia mfalme hata kumliko Malkia! Matajiri
wanapata maskini kuwalalia!( anamwona mtoto mkononi mwa Grusha) Mtoto! Unafanya
nini naye?
GRUSA - L’hanno lasciato qui.
GRUSHA - Ameachwa hapa.
CUOCA - Ah! La Regina l’ha abbandonato! La Regina! Il piccolo Michele, quello che guai se
stava nelle correnti d’aria! La Regina!
MPISHI - Ah! Malkia alimwacha mtoto! Malkia! Michael ambaye hakukubaliwa kuwa kwa
baridi! Malkia!
GRUSA - PSSS, si sta svegliando…
GRUSHA - Shhhhh, anaamka…
STALLIERE - Fai meglio a lasciarlo giu’! Vado a prendere la nostra roba. (Va)
MCHUNGA FARASI - Heri umweke chini nikuambie! Nitaleta virago vyetu. (anatoka)
24
CUOCA - Ha ragione. Non voglio neanche pensare che cosa succederà a chi viene trovato con
il figlio del Re! Quando incominciano, ammazzano tutti. Anche io vado a prendermi le mie
carabattole. Non hai sentito, Grusa? Fai meglio a metterlo giu’.
MPISHI - Anasema kweli. Sitaki kufikiria kitakachomtokea yule atakayeonekana na Bin
Mfalme mikononi! Wakianza watawachinja wote. Naenda kuleta mizigo yanmgu.
Hukusikia, Grusha? Heri umtie chini.
GRUSA - La balia me l’ha dato da tenere un momentino.
GRUSHA - Yaya aliniambia nimbebe kidogo .
CUOCA - Quella non torna di certo, ingénua che sei. Posalo, ti dico. Daranno la caccia piu’ a lui
che a sua madre: e’ l’erede. Grusa, sei una brava ragazza ma non sei un genio, se avesse la lebbra
non sarebbe piu’ pericoloso, credimi. Pensa alla tua pelle piuttosto.
MPISHI - Huyo haturudi tena, fala wewe. Mtie chini, ninakuambia. Watamtafuta yeye hata
kuliko mamake: yeye ni mridhi. Grusha, una utu lakini wewe sio mjanja, angelikuwa na
ukoma, hangelikuwa hatari, niamini. Heri ujiokoe sio yeye.
GRUSA - (Insistendo) Non ha la lebbra. E mi guarda come se mi capisse.
GRUSHA - ( kwa usumbufu) Hana ukoma. Anananiangalia ni kama ananielewa.
CUOCA - E allora non guardarlo tu! Sei proprio la testa di legno che tutti caricano di pesi.
Prendiamo il carro, puoi venire con noi se ti spicci, ormai deve essere in fiamme tutto il
quartiere.Andiamo (uscendo in fretta) vieni…! Mettilo giù ! Mettilo giù scema e vieni !
MPISHI – Sawa basi usimwangalie! Wewe ni kama punda anayebeba mizigo ya wote. Tu
naondoka kwa gari, ukiharakisha tutakubeba, sasa pengine mji wote umewaka moto.
Tuende ( akiondoka haraka) Kuja…! Mweke chini! Mjinga, mweke chini, uje!
ANCELLA – Genio, ciao! (esce)
MJAKAZI – Mjanja, kwa heri! (anaondoka)
GRUSA - Vengo!
GRUSHA - Niko nyuma!
Grusha depone al suolo il bambino , lo osserva per qualche istante, toglie dai bauli rimasti
alcuni indumenti e ne ricopre il bimbo che continua a dormire. Grusa portando un fagotto fa per
25
uscire ma si volta per vedere se c’e’ ancora il bambino, in quel momento il cantore comincia a
cantare. Grusa rimane immobile dove si trova.
Grusha anamtia mtoto chini, anamwangalia kidogo halafu anachukua nguo sandukuni,
anamfunika mtoto aliyelala.
Grusha anaingia mlangoni kwa makini. Amebeba kifurishi anaelekea kwenye lango kuu
kasha anageuka na kutizama kama mtoto bado yupo, na mwimbaji ananza kuimba. Grusha
amezubaa.
CANTORE
Mentre cosi’ stava tra porta e portone, udi’
o credette udire un fievole richiamo. Il bambino
la chiamava, non con vagiti, ma con parole sensate.
Almeno cosi’le parve. “Donna, aiutami
Sappi, donna , che chi non ode il grido d’aiuto
ma passa con orecchi indifferenti, mai piu’
udra’ il lieve richiamo dell’amato,
ne’ il grido del merlo all’alba”
cio’ udendo,
(Grusa muove qualche passo verso il bambino e si china su di lui)
ella torno’ indietro per dare un ultimo sguardo
al bambino: solo per sedere con lui ancora un istante,
solo finche’ altri venissero, forse la madre o chiunque
altro,
(Grusa si siede in faccia al bambino, guardandolo, appoggiata ai bauli)
in attesa di fuggire, che’ troppo grande era diventato il pericolo,
la citta’ piena di fiamme e di pianti.
(La luce si fa piu’ debole come se calasse la sera e poi la notte. Grusa e’ entrata nel palazzo e ne
ha riportato una lampada e una ciotola di latte che da in parte da bere al bambino. )
MWIMBAJI
Alipokuwa amesimama kati ya mlango na lango, alisikia
Ama alifikiria amesikia sauti ndogo.
Mtoto alimwita
bila malalamishi, lakini kwa maneno ya maana.
Pengine hivyo ndivyo alivyofikiria: “bibi nisaidie
26
‘Jua kwamba asiyesikia kilio cha usaidizi
Lakini hupita kwa kuyafunga masikio, hatawahi sikia,
Kilio kitamu cha Mpenzi,
Ama cha ndege mweusi alfajiri”
Kusikia hivi,
(Grusha anatembea kidogo kumwelekeza mtoto halafu anainama)
Alimrudia mtoto
Kumtazama tu mara moja; kuketi tu naye,
Kwa dakika moja ama mbili hadi mtu atokezee,
Mamake pengine ama mtu mwingine,
( Grusha ameketi kando ya mtoto akimwangalia na kuegemea sanduku)
Kwa muda kabla aondoke, kwani sasa hatari ilikua kubwa,
Mji umeja kilio na miale ya moto.
(Mwangaza unapotea kana kwamba jionino mchana unapotea.Grusha ameingia kwenye
Kasri na kuleta kijitaa na maziwa ambayo anampa mtoto.)
Il CANTORE -Terribile e’ la tentazione della bonta’!
MWIMBAJI – Kishawishi kutenda mema ni kibaya !
Accende la piccola lampada per guardarlo,eo lo avvolge bene in un mantello di broccato; poi sta
in ascolto e guarda se stia venendo qualcuno.
Grush ana washa kijitaa kumitizama mtoto hadi usuku . Mara anamfunika na koti, kila mara
anasikiza na kutizama kuhakikisha kama mtu anatokea .
IL CANTORE -
A lungo sedette accanto al bimbo.
Finche’ venne la sera, finche’ scese la notte,
finche’ spunto’ l’alba.Troppo a lungo sedette,
troppo a lungo guardo’
il tenero respiro, i pugnetti serrati.
Finche’ verso mattina la tentazione la travolse
Ed ella si alzo’, si chino’ e sospirando prese il bambino
e se lo porto’ via.
(Grusa si alsa)
Come una preda lo porto’ con se,
come un ladro scivolo’ via.
27
(Grusa prende il bambino poi scappa)
MWIMBAJI – Kwa muda mrefu aliketi na mtoto.
Jioni ilifika,usiku ukafika,alfajiri ikafika.
Kwa muda mrefu aliketi,
Kwa muda mrefu alizubaa,
Pumzi ya mtoto, ngumi zilizokunjwa.
Hadi kuelekea asubuhi kishawishi kikamvuta
Akainuka, akainama, akapumua akambeba mtoto
Na akaenda.
(Grusha anainuka)
Kama mawindo alimbeba,
Kama mwizi alitembea.
(Grusha anamchukuwa mtoto na kutoroka )
28
ACT II
The flight into the northern mountains
Scene I
THE SINGER:
As Grusha left the city
Towards the northern mountains
She sang a song, she bought some milk
Into the deserted mountains she wandered
Along the highway she wandered
She sang a song, she bought some milk
Grusha continues on her way. On her back she carries the child in a sack, in one hand a bundlke,
in the other a big stick.
GRUSHA (sings)
A peasant woman’s cottage appears
GRUSHA (to the child) Noontime, eating time. (She lays the child down and knocks at the
cottage door. An old peasant opens it). Granma, could I have a little mug of milk? And perhaps a
corn cake?
THE OLD WOMAN Milk? We haven’t any milk. The soldiers from the city took our goats.
GRUSHA But Granma, you surely have a bit of milk for a child? (She pulls out her purse.) We
are going to pay like princes. (The peasant goes off grumbling to fetch milk.) How much is this?
THE OLD WOMAN Three piastres. Milk has gone up.
GRUSHA Three piastres? Michael, did you hear that? Three piastres! We can’t afford that.
(Under her breath) May God strike you! What about one piastre?
THE OLD WOMAN two.
29
GRUSA One.
THE OLD WOMAN Two.
GRUSHA Don’t slam the door, eh! (She rummages a long time in her purse). Here are two
piastres. These are cutthroat price. It’s a sin.
THE OLD WOMAN If you want milk, kill the soldiers.
GRUSHA (Letting the child drink) Drink Michael. This is half a week’s pay. Michael, Michael.
(Looking at the silk coat in which the child is wrapped) A silk coat worth 1000 piastres, and not
one piastre for a milk.
THE SINGER
As Grusha wandered northwards
She was followed by the soldiers
How will the barefooted girl escape the soldiers
The bloodhounds, the trappers?
They are hunting even by night
Pursuers don’t get tired.
Two soldiers are trudging along the highway.
Grusha stops in front of a farm
A fat peasant woman carries a milk can to the door. Grusha waits until she has gone in, then
gingerly approaches the house.
GRUSHA Now you’ve wetted yourself again, and you know I’ve no nappies. Michael, we’ve got
to part. Little squit. The woman looks kind, and just you smell the milk! So farewell, little
Michael. I’ll forget how you kicked me in the back all night. And you-you forget the meagre fare.
I’d love to have kept you, because your nose is so small. I’d have shown you your first rabbit
and-how not to wet yourself, but I must turn back, because my sweetheart the soldier might soon
return, and suppose he didn’t find me? You can’t ask that of me, Michael.
She tiptoes to the door and lays the child on the threshold. Then, hiding behind a tree, she waits
until the peasant woman opens the door and sees the bundle.
30
THE PEASANT WOMAN: Jesus Christ, what’s this? Husband!
THE PEASANT (Appearing) What’s up? Let me have my soup
THE PEASANT WOMAN (to the child) Where’s your mother? It’s a boy. It’s from a good
family.
And they just leave him on our doorstep. Oh, what times we live in!
THE PEASANT If they think we’re going to feed it, they’re mistaken.
THE PEASANT WOMAN There, it’s waking up. Could we keep it?
THE PEASANT (shouting) No!
THE PEASANT WOMAN Look how it’s smiling! Husband we can do it.
She carries the child into the house. The peasant follows, protesting. Grusha steps out from
behind the tree, laughs, and hurries away in the opposite direction
Grusha walks for a short while, then meets the two soldiers, who hold her up at the point of a
lance.
THE SOLDIER Young lady, where are you coming from? When are you coming? Are you
entertaining illegal relations with the enemy? Where is he hiding? What about the valley? How
are you stocking fastened?
Grusha stands there frightened.
GRUSHA They are strongly fastened; you’d better withdraw
THE SOLDIER: Now then, young lady, where are you off to?
GRUSHA To my intended, one Simon, of the Palace Guard. Wait till I write to him; he’ll break
your bones for you.
THE SOLDIER Young lady, my apparent flippancy hides a serious nature. So I’ll tell you
31
officially: I want a child from you. (Grusha utters a little scream) Ooh, isn’t that a sweet fright!
Joking apart, listen, young lady, we are looking for a certain child in these parts. A child from the
city, of good family.
GRUSHA No, I have heard nothing.
Suddenly, panic-stricken, she turns round and runs.
THE SINGER
Run Kind heart! The killers are coming!
Help the helpless child, helpless girl! And so she runs
The soldiers glance at each other, then follow her, cursing
In the bloodiest times
There are still good people
As Grusha enters the cottage, the peasant woman is bending over the child’s crib.
GRUSHA Hide it! Quick! The soldiers are coming! It was I who laid it on your doorstep. But it
isn’t mine. It’s of a noble family.
THE PEASANT WOMAN Who’s coming? What sort of soldiers?
GRUSHA Don’t ask questions. The soldiers who are looking for it
THE PEASANT WOMAN In this house I decide. But why did you abandon it? That’s a sin.
GRUSHA (looking out of the window) There they come. I shouldn’t have run away. That gave
them ideas. What on earth shall I do?
THE PEASANT WOMAN (looking out of the window and suddenly starting with fear) Jesus and
Mary! Soldiers!
GRUSHA They’re after the child!
32
THE PEASANT WOMAN But suppose they come in!
GRUSHA You mustn’t give it to them. Say it’s yours.
THE PEASANT WOMAN Yes
GRUSHA They’ll run it through if you let them have it
THE PEASANT WOMAN But suppose they demand it?
GRUSHA You’ve got to say it’s yours.
THE PEASANT WOMAN: Yes, but suppose they don’t believe me?
GRUSHA You must speak firmly
THE PEASANT WOMAN They’ll burn the roof over our head
GRUSHA That’s why you have to say it’s yours. His name is Michael. I shouldn’t have told you
that. (The peasant woman nods) Don’t tremble, they’ll notice.
THE PEASANT WOMAN Yes
GRUSHA Stop saying yes. (shaking her). Haven’t you got a child?
THE PEASANT WOMAN (muttering) In the war.
GRUSHA Then he’s a soldier, too! And what if he ran children through? Promise me you’ll say
it’s yours.
THE PEASANT WOMAN Yes.
GRUSHA There! They’re coming!
There is a knocking at the door. The women don’t answer. Enter the soldiers. The peasant woman
33
bows deeply.
THE SOLDIER Well, there she is. Young lady, why did you run away?
GRUSHA (while the peasant woman continues to bow) I’d left the milk on the stove. Then I
suddenly remembered it.
THE SOLDIER I’m quite frank with you: I could think of all sorts of thing if we were alone. (To
the peasant woman) Haven’t you got something to do in the yard? The chickens to feed?
THE PEASANT WOMAN (falling suddenly to her knees) I have nothing to do with it. She left it
on the doorstep, I swear.
THE SOLDIER (suddenly sees the child and whistles) Ah, there is a little one in a crib!
(The peasant woman let’s herself be led out by the soldier, without a word.) Well, there is the
child. (He walks towards the crib.)
GRUSHA Officer, it’s mine. It’s not the one you’re after.
GRUSHA (Grusha looks round in despair) It’s mine! It’s mine!
THE SOLDIER: Nice linen!
Grusha jumps at him to pull him away. He throws her off and again bends over the crib. Looking
round in despair , she suddenly sees a big log of wood, seizes it in panic, and hits the soldier over
the head from behind. She quickly picks up the child and dashes off.
THE SINGER
And she escapes she escapes she escapes she escapes
After twenty- two days of wandering
From this moment Grusha decided to be the child’s mother
The helpless girl
Became the mother of the helpless child,
Grusha squats over a half – frozen stream to ladle some water in her hand for the children.
34
GRUSHA
Nobody wants to take you
So I shall have to take you
Since I’ve carried you too long
Since the milk was too dear
I grew fond of you.
(She has taken off the child’s fine linen and wrapped it in a rag)
(THE SINGER
When Grusha Vachnadze, pursued by the soldiers
Came to the narrow footbridge of the eastern slope
She sang the song of the rotten bridge
And risked two lives)
A wind has risen. The bridge on the glacier is visible in the semidarkness. One rope is broken,
and half the bridge is hanging down the precipice. Two merchants, stand undecided before the
bridge as Grusha and the child arrive. One merchant is trying to retrieve a hanging rope with a
stick.
THE MERCHANT Take your time. You won’t get over that pass anyway.
GRUSHA But I have to go over the east side.
THE MERCHANT Have to? What do you mean by have to? I have to get there, too.
GRUSHA I think I’ll try and cross it
THE MERCHANT No! No! It’s suicide! It’s rotten. (she holds her and shouts) No! No!
GRUSHA Don’t shout!
THE MERCHANT Is there something wrong with you?
GRUSHA Soldiers are after me. I knocked one down. Get out of my way. I’ve got to cross that
35
bridge
THE MERCHANT: You can’t. There’s a precipice of two thousand feet
GRUSHA: Out of my way
Shouts of the soldiers from a distance: “Let’s get up there!”
THE MERCHANT The bridge is sure to break. Give it to me, cross the bridge alone.
GRUSHA I won’t. We belong together. (To the child) Live together, die together.
The merchant screams when the bridge looks like breaking. But Grusha walks on and reaches
the far side.
THE MERCHANT She’s done it!
The soldiers appear, the soldier’s head bandaged.
Grusha, from the bank, laughs and shows the child to the soldiers. She walks on. The bridge is
left behind. Wind.
GRUSHA (to the child she is carrying on her back) You mustn’t mind the wind. It’s only a poor
wretch, too. It has to push the clouds, and it feels the cold more than any of us.
36
ATTO III
ACT III
Nelle montagne del nord
Kitika milima ya magharibi
Scena I
Sehemu ya kwanza
CANTORE – Voi che siete qui adesso, voi che ascoltate,
abbiate fiducia, perché
nei tempi più sanguinosi vivono gentili creature.
Grusha fugge, fugge, fugge
Fugge sulle montagne
E lì, in quel momento, c’era la neve,
e un freddo che non vi posso dire.
Camminava e pensava
Camminava e pensava
Per trenta giorni e trenta notti
-perché i soldati la inseguivano anche di notteE non dimenticate che c’era la neve!
La serva era stanchissima
Ed era stanca del bambino
Che sempre piangeva,
Sempre faceva la cacca, sempre faceva la pipì
Ma tanto a lungo l’ha portato,
Tanti soldi costa il latte,
37
Perciò gli vuole bene.
E fugge, fugge, fugge
A piedi nudi.
Il vestito di Grusha era sempre lo stesso,
Quello di quando era scappata
Lo lavava nel freddo e se lo metteva bagnato
Che freddo!
Grusha sta facendo una cosa più grande di lei.
Finalmente è arrivata alla casa del fratello
E bussa alla sua porta.
MWIMBAJI - Nyinyi ambao mko hapa sasa, nyinyi ambao mnasikiza
Muwe na imani, sababu
Wakati wa kumwaga damu, viumbe wangwana huishi.
Grusha anakimbia, anakimbia, anakimbia,
Anakimbia milimani
Na hapo, kwa huo muda, kulikwa na theluji,
Na baridi, hata siwezi kuwaeleza.
Alitembea na kufikiria,
Alitembea na kufikiria
Kwa siku thelathini na usiku thelathini
- askari walikuwa wanamfuata hata usiku Na usisahau kulikuwa na theluji!
Mjakazi alichoka sana
Na alichoka na mtoto
Ambaye kila mara alikuwa akilia
Ambaye kila mara alikuwa akienda choo, na kuji kojolea.
Lakini kwa muda mrefu alimbeba
Pesa nyingi maziwa ilimgharimu,
Kwa hivyo anampenda
38
Na anakimbia, anakimbia, anakimbia
Miguu mitupu
Nguo ya Grusha ilikuwa hiyo tu,
Ile aliyokuwa nayo alipotoroka
Alikuwa anaifua kukiwa na baridi na kuivaa kama haijakauka.
Baridi iliyoje!
Grusha anafanya kitu kikubwa hata kumliko.
Mwishowe amefika nyumbani kwa karake
Na kugonga mlangoni.
Un grosso contadino e sua moglie si sono appena messi a tavola. Si sente bussare due volte, e poi
un’altra.
Mkulima mnene ameketi chini kula pamojia na bibiye . Mara wanasikia mlango marambili
kisha mara nyingine.
GRUSHA – Fratello !
GRUSHA – Kaka !
FRATELLO - … Fratello ???
KAKA – ……Kaka ???
FRATELLO - (si alza, apre e abbraccia grusha) Grusha! Di dove vieni sorella?
KAKA – (anainuka, anamfungulia na kumkumbatia Grusha ) Grusha! Umetoka wapi, dada ?
GRUSHA (Sfinita) Ho attraversato il passo di Albeldares, fratello.
GRUSHA – ( mchovu kupindukia) Nimepita mlima Aberdare , Kaka .
FRATELLO - Hai perso il lavoro?
KAKA – Umepoteza kasi yako ?
GRUSHA -( esausta ) Hanno ammazzato il Re e sono scappata.
GRUSHA – ( kwa uchovu ) Mfalme aliuwawa na nikatoroka .
39
FRATELLO - (guardando il bambino) E questo?
KAKA – ( Akiangalia mtoto ) Na huyu ?
GRUSHA -( Stringendo al petto il bambino ) E’ mio!
GRUSHA – (akimkumbatia kwa nguvu ) Ni wangu !
MOGLIE – Chiedile se ha un marito.
BIBI – Mulize kama ana bwana.
FRATELLO - C’e’ un marito almeno? (Grusa scuote il capo) Lo pensavo.
KAKA – Ana bwana ? ( Grusha anatakisa kichwa ) Nilifikiria hivyo .
GRUSHA - (Si sente male) Prendilo. (sviene)
GRUSHA - (akijihisi mnyonge ) Mchukuwe. (anazimia)
Il fratello lo prende.
Kakake amchukuwa.
GRUSHA – (riprendendosi) Il bambino!
GRUSHA – ( kupata nguvu) Mtoto!
La moglie aiuta Grusha che si è accovacciata col bambino a terra, li copre con una coperta e
porta del cibo. Il fratello e la moglie escono. Grusha da da mangiare al bambino.
Bibi anasaidia Grusha, aliyelala chini na mtoto anamufunika na blanketi na kisha akaleta
chakula. Kaka na bibiye wanaondoka. Grusha analisha mtoto.
GRUSA - Michele, dobbiamo essere furbi. Se ci facciamo piccoli come gli scarafaggi potremmo
rimanere qui fino alla fine dell’inverno. Non piangere per il freddo. Chi e’ povero e per di piu’ ha
freddo diventa sgradito
GRUSHA - Michael, lazima tuwe werevu, tukijifanya wadogo sana kama mende, tutaishi
hapa hadi theluji iyeyuke. Na usilie kwa sababu ya baridi. maskini akiwa na baridi
huchukiza.
Grusha e il bambino che dorme sul pavimento si sono coperti con la coperta.
40
Grusha na mtoto ambaye amelala sakafuni, wamejifunika na blanketi.
CANTORE - Grusha era tanto debole.
Il fratello, dovette darle asilo.
L’estate passo’, venne l’inverno.
L’inverno fu lungo, l’inverno fu corto:
La gente non doveva sapere.
I topi non dovevano mordere,
la primavera non doveva venire.
MWIMBAJI - Grusha alikuma mnyonge sana.
Kaka ilimbidi ampe malazi.
Masika ikapita, baridi ikafika .
Baridi ilikuwa ndefu,
Baridi ilikuwa fupi:
Watu hawapaswi kujua .
Panya hawapaswi kuuma ,
kiangazi hakistahiri kuingia.
I cantori coprono Grusha con un grande telo bianco.
Waimbaji wanamfunika Grusha na kitambaa kikubwa cheupe .
Scena II
Sehemu ya pili
Dopo sei mesi
Baada ya miezi sita
CANTORE – Grusha restò a casa del fratello.
Un mese, due mesi, tre mesi,
quattro mesi, cinque mesi.
E adesso sono passati sei mesi.
MWIMBAJI – Grusha alisei kwa kakake.
Mwezi wa kwanza, mwezi wapili,mwezi wa tatu,
mwezi wa nne, mwezi wa tano,
41
sasa mwezi wa sita umepita.
Grusha si sveglia. Entra il fratello.
Grusha anaamka. Kakake anaingia.
FRATELLO - Grusa sono gia’ sei mesi che state qui, e’ arrivata la primavera. Potrebbero venire
a cercarti, la gente parla gia’ di un bambino illegittimo. Hai bisogno di un posto deve poter stare e
dal momento che hai un bambino devi avere anche un marito per far tacere la gente. Ne ho
trovato uno proprio dall’altra parte della montagna.
KAKA
- Grusha, umekuwa hapa kwa miezi sita, kiangazi kimefika. Wanaweza kuja
kukutafuta, watu tayari wanazungumza juu ya mtoto mwenye mama ambaye hajaolewa.
Wahitaji mahala pa kwenda, na kwa sababu ya mtoto lazima upate bwana ili watu waache
kunong’onezana. Nimepata mmoja ukipitia milimani.
GRUSHA - Ma non posso sposare un altro uomo, devo aspettare Simone.
GRUSHA - Lakini siwezi kuolewa na mwanaume mwingine,namngoja Simon.
FRATELLO - Naturalmente! Non hai bisogno di un uomo a letto: sulla carta lo devi avere. E’
perfetto, è sul punto di morte. Non e’ magnifico? Sta rantolando.
KAKA - Naelewa! Lakini hauhitaji mwanaume kitandani: bali mwanaume kwenye karatasi.
Anakaribia kufa. Si hivyo ni vizuri? Yeye yuku karibu kuaga dunia.
GRUS HA - Gia’, una carta con dei bolli per Michele potrebbe servirmi.
GRUSHA - Ni vizuri, kuwa na makaratasi yenyu muhuri sababu ya Micheal.
FRATELLO - ( al pubblico )I bolli sono tutto ! E avrai anche una casa. Sua madre vuole cento
capre per questo.
KAKA - (kwa umati )Mihuri inaleta tofauti yote ! Na utakuwa na paa juu ya kichwa chako.
Mamake anataka mbuzi 100.
GRUSHA – Ce le hai?
GRUSHA – Unazo?
FRATELLO – Sì. Accetti?
KAKA – Ndio. Umekubali?
42
GRUSHA - Va bene, accetto. (al bambino) Michele, mi causi un sacco di problemi.
GRUSHA - Ni sawa, nimekubali. (Kwa mtoto) Michael, unaleta shida tele .
FRATELLO – Andiamoci subito.
KAKA – Twende huko sasa.
Grusha e il fratello vanno verso la casa del futuro marito. La mamma di lui corre verso di loro.
Si incontrano.
Grusha na kakake wako njiani wakielekea nyumbani kwa bwana. Mama mkwe anakimbia
kuwalaki. Wanakutana.
SUOCERA - Presto, presto! O mio figlio ci crepa prima del matrimonio! (Vede il bambino. Al
fratello) Non mi hai detto che aveva un bambino.
MAMA MKWE -
Haraka! Haraka! Ama mtoto wangu atakata roho kabla ya harusi.
(anamwona mtoto. Kwa kaka) Lakini sikuambiwa ati ana mtoto.
FRATELLO - Che importa? (indica il morente) per lui e’ lo stesso. Ti do altre 20 capre, ma mia
sorella ha diritto di rimanere qui tre anni.
KAKA
- Nini mbaya? (anaonyesha mgonjwa mahututi) Kwa mwanao hamna tofauti.
Nitaongeza mbuzi ishirini, lakini dadangu ana haki ya kuishi hapa miaka tatu.
SUOCERA - Speriamo che almeno mi dia una mano nei lavori di casa. (entrano in casa) Corro a
prendere il frate, ma non deve vedere il bambino.
MAMA MKWE - Natumai atanisaidia kazi. (wamefika nyumbani) Nitaenda kumleta kasisi,
lakini hafai kumwona mtoto.
FRATELLO - Ci pensero’ io.
KAKA - Nitahakikisha hajamwona.
La suocera esce.
Mama mkwe akiondoka.
GRUSA - (al fratello) Se vedi il mio Simon, mandamelo quassù.
GRUSHA – (kwa kaka) Ukimwona mpenzi wangu Simon, mtume kwangu.
FRATELLO - Si’! (Indica il malato) Non vuoi nemmeno dargli un’occhiata? Non si muove
43
piu’. Spero che non siamo arrivati troppo tardi.
KAKA - Sawa ! (akionyesha mgonjwa) Hutaki kumwona? Hasongeshi hata kope. Natumai
hatujachelewa.
Rientra la suocera col frate.
Anaingia mama mkwe na kasisi.
SUOCERA - (a Grusa) La cerimonia puo’ avere luogo immediatamente. (Con il certificato in
mano) Io e il fratello siamo i testimoni.
MAMA MKWE - (kwa Grusha) Sherehe yaweza kuanza mara moja. (anaonyesha cheti
iliyoko mkononi) Mimi na kakake ndio mashahidi.
Grusa ha fatto un inchino al frate. Entrambi si avvicinano al capezzale..Il frate comincia a
biascicare in latino l’atto nuziale. Intanto la suocera continua a fare cenno al fratello di
nascondere il bambino. Grusa a un certo momento si guarda attorno cercando il bambino e il
fratello.
Grusha ameinama mbele ya kasisi. Wote wanakaribia kitanda cha mgonjwa. Kasisi anaanza
sherehe kwa kilatino. Mama anamashiria kaka amfiche mtoto. Grusha, wakati mwingine,
anaangalia karibu na yeye akitafuta mtoto na kaka.
PRETE -
Sei disposta ad essere moglie fedele, obbediente e devota a quest’uomo , e ad
appartenergli finche’ la morte non vi divida?
KASISI - Uko tayari kuwa bibi mwaminifu, mtiifu na mzuri kwa huyu bwana, na kumshikilia
hadi kifo kiwatenganishe?
GRUHSA - (guardando il bambino) Si’.
GRUSHA - (akimtazama mtoto) Ndio.
PRETE - (al moribondo) E sei tu disposto ad essere un marito buono e premuroso per tua
moglie, finche’ la morte non vi divida?
KASISI - (kwa mgonjwa mahututi) Na uko tayari kuwa bwana mzuri mwenye upendo kwa
mkeo hadi kifo, kiwatenganishe?
Siccome il moribondo non risponde, il frate ripete la domanda e si guarda intorno.
Kwa vile mgonjwa hajibu, kasisi anarudia swali, na anaangalia kando yake.
44
SUOCERA - Certo! Non hai sentito che ha detto di si’?
MAMA MKWE - Naam! Haukumskia akiitikia?
PRETE - Bene, il matrimonio e’ celebrato; e per il funerale cosa facciamo?
KASISI - Sawa, hii harusi imekamilika; naje sherehe yamazishi tutafanyaje?
SUOCERA - Niente, niente. E’ gia’ costato abbastanza il matrimonio. Prenda un pezzo di dolce!
(al fratello) Avevamo detto duecento?
MAMA MKWE – H apana! Hamna kitu! Harusi yenyewe ilikuwa ghali sana. Karibu keki!
( kwa kaka) Tulisema 200?
FRATELLO - No, centoventi, domani!
MAMA MKWE - Hapana ,120, kesho !
PRETE - Avete sentito? La Guerra e’ finita, i nostri soldati stanno gia’ tornando.
KAKASI - Mumesikia? Vita vimeisha, askari wanarudi.
Grusha ha un colpo al cuore e lascia cadere il vassoio con i dolci.
Grusha anashtuka, na kuangusha sinia ya keki.
SUOCERA - (a Grusha) E’ la gioia per il matrimonio. Siedi e riposa un poco, cara.
MAMA MKWE - (kwa Grusha) Hiyo tu ni furaha ya harusi. Keti chini na upumzike,
mpendwa.
Grusha barcolla.
Grusha anayumbayumba.
GRUSHA - Non è vero.
GRUSHA - Hiyo si kweli.
FRATELLO – Chi ha vinto?
KAKA - Nani wameshinda?
PRETE - Solo i Re di una parte possono vincere la Guerra; i soldati perdono da tutte e due le
parti. – Almeno, la Guerra e’ finita, adesso. E’ gia’ qualcosa che non possano piu’ chiamare gente
sotto le armi. Ho finito! ( esce )
45
KASISI - Mfalme moja ama mwingine ndiye aneyeweza kushinda vita; lakini askari wakila
upande wanapoteza wakati wote. Afadhali, vita vimeisha sasa. Manaake hawataita watu
kupigana. Nimemaliza. (anaondoka)
FRATELLO – (a Grusha) Prendi il tuo bambino. Ma che fatica! (esce)
KAKA – (kwa Grusha) Chukua mtoto wako. Nimechoka! (anaondoka)
SUOCERA – Prendi un dolce e non pensare troppo.
MAMA MKWE – Chukua keki ule na usifikirie sana.
FINTO MARITO - (con voce rauca) Dov’e’ quella donna che mi hai appioppato come moglie?
BWANA MGONJWA - (kwa sauti ya kugwara) Yuko wapi bibi mliyenipa?
La suocera si volta di soprassalto e fissa esterrefatta il figlio, che scende dal letto in camicia da
notte. La madre trema col vassoio dei dolci in mano.
Mama mkwe anageuka ghafla na kumwangalia kwa mshangao kijana wake, anayeshuka
kutoka kitandani, amevalia mavazi ya kulala. Mamake anatetemeka, akiwa amebeba sinia.
FINTO MARITO - ( prende un dolce dal vassoio che la suocera tiene ancora in mano) La cena
funebre! Vi piacerebbe, eh? Mi ero finto moribondo per non andare in guerra. Voglio lavarmi!
BWANA MGONJWA – (anachukua keki kwa sinia ilioko mikononi mwa mama mkwe)
Chakula cha mazishi ! Mngependa, eh? Nilikuwa najifanya mgonjwa ndio nisiende vitani.
Nataka kuoga!
SUOCERA – Sì, ne hai proprio bisogno! Puzzi!
MAMA MKWE – Ndio, unahitaji kuoga! Unanuka vibaya!
Il finto marito e’ seduto nudo in un’alta tinozza di legno e la suocera gli versa l’acqua con una
brocca. Nella stanzetta contigua, Grusa sta accocolata accanto a Michele.
Bwana ameketi uchi kwenye beseni na mamake anamwagiria maji. Kando kwa chumba
Grusha amechutama karibu na Michael.
FINTO MARITO - Questo lavoro tocca a lei, non a te! Dove si e’ cacciata, ora?
BWANA M. - Hii ni kazi yake, si yako! Amejificha wapi sasa?
SUOCERA - (chiama) Grusa! Il padrone ti vuole!
46
MAMA - (anamwita) Grusha! Mkubwa, anakutaka!
FINTO MARITO - ( Grusa entra) Strofinami la schiena!
BWANA M. - (Grusha akiingia) Nisugue mgongo!
GRUSHA - Il padrone non puo’ farlo da se?
GRUSHA – Mkubwa hawezi kujisugua?
FINTO MARITO
- “Il padrone non puo’ farlo da se?” Prendi il bruschino, diavolo! (alla
suocera che gli versa acqua sulla schiena) Ahhhhhh! Troppo fredda!
BWANA M . – “ Mkubwa huwezi kujisugua ?” Leta kisuguo! Tokomea mbali! (kwa mama
anayemwagilia maji) Aaaaaah! Ni baridi!
SUOCERA - Corro a prenderne della calda.
MAMA - Nitaleta mengine moto.
GRUSHA - Ci vado io !
GRUSHA - Acha nikalete!
FINTO MARITO - No ! Tu stai qui. (la suocera corre via a prendere acqua calda)
E frega piu’ forte! Bella roba mi hai affibbiato! Un pezzo di legno, per moglie.
BWANA - Hapana! Wewe baki hapa. (mama anakimbilia maji moto) Sugua zaidi.
Mama, umenipa bibi mfano wa kuni.
Rientra la suocera con l’acqua calda. Grusa smette di strofinarlo.
Mama anaingia na maji moto. Grusha anaacha kumsugua.
FINTO MARITO - (alla suocera) Versa, ma fa piano. Ahi! Fa piano, ti dico.Ancora. (A Grusha)
Mi hai infinocchiato. Sei mia moglie e non sei mia moglie. Dove dormi tu, non c’e’ nessuno; ma
nessun’altra donna ci si puo’ coricare. Quando mi alzo al mattino per andare nel campo, sono
stanco morto; quando mi corico la sera, sono sveglio come il diavolo. Anche se il tuo soldato
dovesse tornare, tu sei sposata.
BWANA M .- (kwa mamake) Mwaga lakini pole pole! Ahi! Nakuambia fanya pole pole.
Ongeza (kwa Grusha) Unanichezea. Wewe ni bibi yangu pia wewe si bibi yangu. Pale
unapolala, hakuna mwananke mwingine anaweza kulala hapo. Nikiondoka asubuhi kwenda
shambani nimechoka; nikirudi nakosa usingizi kama shetani. Hata askari wako akirudi
47
wewe umeshaolewa.
GRUSHA - Si’.
GRUSHA - Ndio.
FINTO MARITO - Ma il tuo soldato non tornera’. Non ci sperare.( esce ridendo forte )
BWANA M . - Lakini askari wako hatarudi. Usitumai. (anaondoka akicheka sana)
GRUSHA - No.
GRUSHA – Hapana .
Grusha raccoglie i panni sporchi ed esce.
Grusha anachukua nguo chafu na anaondoka.
Scena III
Sehemu ya tatu
Si forma il fiume con i teli.
Mto unatengezwa kutoka kwa kanga.
CANTORE – ( al pubblico )
Ditemi una cosa:
ma quanto resistera’ la poveretta con questo uomo,eh?
Secondo voi? Un anno? Due anni?
Ben tre anni rimase in quella casa.
MWIMBAJI - (kwa umati)
Nataka mnieleze kitu:
Mnafikiria ni kwa muda gani atavumilia na huyu mume?
Kulingana nyinyi? Mwaka moja? Miaka miwili?
Miaka tatu ameishi naye.
Grusha va al fiume con Michele per lavare i panni . Un po’ più lontano giocano dei bimbi.
Grusha anaenda mtoni kufua nguo akiwa na Michael. Kwa umbali watoto wanaonekana
wakicheza.
48
GRUSHA – (a Michele) Gioca pure con loro, Michele, ma non puoi lasciare che facciano i
prepotenti con te solo perché sei più piccolo.
GRUSHA – (kwa Michael) Nenda ukacheze na wenzio, Michael, lakini usikubali
wakuamrishe sana eti sababu wewe ni mdogo.
Michele annuisce. Lascia il suo berretto per terra e va verso gli altri bambini. Incominciano un
gioco. Grusa ride, seguendoli con lo sguardo. Quando si volta, vede sulla sponda opposta del
ruscello Simon, indossa un’uniforme a brandelli.
Michael anaitika. Anaiacha kofia yake chini na kuwaunga watoto. Wanaanza kucheza.
Grusha anacheka akiwafuata kwa macho. Akigeuka anamuona Simon amesimama kando ya
mto. Amevalia sare ambayo ni kama viraka.
SIMONE – Grusa, come va?
SIMON - Grusha, mambo yanaendeleaje huku?
GRUSHA- Bene, ma ti devo dire una cosa.
GRUSHA - Vizuri, lakini kuna kitu nataka kukueleza.
SIMONE - Qualcuno ti ha fatto del male?
SIMON - Kuna mtu alikukosea?
GRUSHA - No, no. No.
GRUSHA - La,la. Lala.
SIMONE - I vicini sono stati riguardosi?
SIMON - Majirani walikuwa na adabu?
GRUSHA - Si, si... ma... ti devo dire...
GRUSHA - Ndio,ndio..lakini..nataka kukueleza kitu.. …
SIMONE - Hai sofferto il freddo? Hai avuto fame?
SIMON - Baridi ilikuwaje? Kulikuwa na njaa?
GRUSHA - No, si, no, si... un po’… no … sì, no… e’ un’ altra cosa...(piange)
GRUSHA - Hapana..ndio.. hapana..ndio..kuna kitu kingine.. (anaanza kulia)
49
SIMONE - ( vede il berretto) La signorina vuol forse dire che sono arrivato troppo tardi?
Vedo un berretto sull’erba. ( Grusa lo raccoglie) C’e’ gia’ una cosettina da queste parti?
SIMON - (anaona kofia chini) Unajaribu kusema nimekuja kuchelewa ? Naona kofia kwa
nyasi. (Grusha anaiokota) Kuna mtoto tayari?
GRUSHA - Si. C’e’ Simone. Ma non e’ mio.
GRUSHA - Ndio, Simon. Lakini sio wangu.
SIMONE - Basta. La signora non deve dire piu’ nulla...(Grusa abbassa gli occhi e non dice piu’
nulla. ) Ridammi la collana che ti ho data. O meglio, gettala nel fiume. (si volta per andarsene)
SIMON – Basta. Mwanamke asiseme zaidi…(Grusha anainamisha kichwa na hazungumzi)
Niregeshee mkufu niliokupa. Ama pia waweza kuirusha mtoni (anageuka kwenda)
GRUSHA - Simone, non andartene! Non e’ mio! Non e’ mio! (Ode i bambini gridare)
GRUSHA - Simon, usiende! Sio wangu! Sio wangu! (anasikia watoto wakiitana)
BAMBINI - Grusha ,ci sono dei soldati! Portano via Michele!
WATOTO - Grusha, askari wamekuja! Wanamchukua Michael!
Grusha rimane impietrita . Due soldati vengono verso di lei , tenendo per mano Michele.
Grusha amesimama bila kujua la kufanya. Askari wawili wanamkaribia,
na Michael
mikononi.
SOLDATO - Sei tu Grusa? (Lei annuisce) E’ tuo questo bambino?
ASKARI - Wewe ni Grusha? (anaitika) Huyu ni mtoto wako?
GRUSHA - Si, e’ mio. (Simone si allontana) Simone!
GRUSHA - Ndio, ni wangu. (Simon anasonga mbali ) Simon!
SOLDATO - Dobbiamo portare in citta’ questo bambino : si sospetta che sia Michele, figlio del
defunto Re. La Regina lo vuole indietro. Ecco il documento coi sigilli. (Mostra una carta)
ASKARI - Tuna maagizo kumchukua huyu mtoto hadi mjini: kuna madai eti yeye ni
Michael, mtoto na mridhi wa mfalme. Malkia anamtaka. Ndio hii karatasi yenye mihuri.
(anaonyesha karatasi)
GRUSHA - Lasciatelo, vi prego, e’ mio!
50
GRUSHA - Mwacheni, tafadhali, ni wangu!
SOLDATO - Qui ci vuole un processo per chiarire le cose. Venite con noi.
ASKARI - Twahitaji hukumu ili kusikiza mashtaka haya. Twende.
I soldati portano via Michele e Grusha. Simon li segue.
Askari wanawachukua Michael na Grusha. Simon akiwafuata.
CANTORE – Processo?
MWIMBAJI – Hukumu?
CANTORE – Sì, processo.
MWIMBAJI – Ndio, hukumu.
CANTORE -
La Regina, la madre carnale, chiede che le sia reso,
Grusa, la madre adottiva, si presenta al giudizio.
A chi sara’ assegnato il bambino?
E come sara’ il giudice? Sara’ buono o cattivo?
Il problema e’ sempre e tutto li’.
MWIMBAJI
Malkia, mama mzazi, anamtaka mwanawe.
Grusha,mama mlezi anaenda kuhukumiwa.
Nani atapewa mtoto?
Chifu wa kesi atakuwa aje? Atakuwa mzuri au mbaya?
Hii ndio shida kuu.
51
ATTO IV
Il cerchio di gesso
DURA YA CHAKI
Scena I
Sehemu kwanza
Aula del tribunale – entra il popolo, seguito da Grusha e la regina. Un soldato entra con
Michele.
Jumba la koti kuu – watu wanaingia. Wakifuatwa na Grusha, na Malkia. Askari mmoja
anamwongoza Michael ndani.
SOLDATO – Entra la Corte!
ASKARI – Hakimu anaingia!
Entra il Giudice e prende soldi dalla Regina.
Chifu anaingia na kupokea pesa kutoka kwa malkia.
DONNA – L’ho visto! L’ho visto! Ha preso dei soldi dalla Regina!
MWANAMKE – Nimemwona! Nimemwona! Amechukua pesa kwa Malkia!
GIUDICE – E da chi li devo prendere? Da voi, brutti chokora? Dichiaro aperta l’udienza. Parlate!
Attendo sincerità assoluta.
CHIFU – Mnataka nizipate kwa nani? Kutoka kwenu, Chokora?
Nina fungua kesi.
Ongeeni! Ninataka ukweli mtupu.
REGINA - (con voce sommessa, recita la madre addolorata) Un destino profondamente crudele,
signore, mi obbliga a chiedervi di rendermi il figlio diletto. Non sta a me descrivervi le torture di
un animo materno, i timori, le notti insonni… senza un tetto e senza beni… (piange)
MALKIA - (kwa upole, anajifanya mama anayehuzunika) Kisa cha uhalifu, mheshimiwa,
ndio maana nakuomba umregeshe mwanangu mpendwa. Sijui nitawaelezaje kuhusu dhiki
ya roho ya mama aliyefiwa, hofu, kukosa usingizi ku…bila nyumba na bila mali… (analia)
GIUDICE - Alt! Come senza beni? Non sei la moglie dell’ex re, quello ladro? I ladri rubano,
quindi i beni ce li hanno.
CHIFU - Ngoja! Aje bila mali? Wewe si bibiye mfalme, yule mwizi? Wezi huiba, kwa hivyo
52
mali wanazo.
REGINA - Sì, ma tutti i beni sono vincolati all’erede e senza il mio piccolo Michele oggi non
posso far niente.
MALKIA Naam, lakini mali huandamana na mridhi na bila Michael wangu siwezi fanya
jambo.
GIUDICE - Andiamo avanti…e i legami di sangue? Non hai ancora parlato dei legami di sangue.
CHIFU -Tuendelee tuendelee… na uhusiano wa kijamii? Hujaongoea kuhusu uhusiano wa
kijamii.
REGINA - Sì, certo, i legami di sangue! Tra tutti i legami quelli di sangue sono i più importanti.
Madre e figlio: quale rapporto è più forte di questo? L’ho concepito nell’estasi dell’amore, l’ho
portato in grembo, l’ho nutrito del mio sangue, partorito con dolore…
MALKIA - Ndio uhusiano wa kijamii! Kwa uhusiano wote ule wa damu ndio wa maana.
Mama na mtoto: je kweli kuna uhusiano wa ndani zaidi? Koti kuu! Nimemzaa kwa Mapenzi
tukufu,
nimembeba tumboni mwangu, nimemlisha kwa damu yangu, nilimzaa kwa
uchungu…
GIUDICE - (interrompendola, a Grusha) E tu? Cosa dici?
CHIFU - (akimkatiza Malkia, kwa Grusha) Na je wewe? Unasema nini ?
GRUSHA - Io dico che è mio!
GRUSHA - Nasema ni wangu!
GIUDICE - Perché dici che è tuo?
CHIFU - Mbona unasema ni wako?
GRUSHA - Gli ho sempre trovato qualcosa da mangiare. Ha quasi sempre avuto un tetto sopra la
testa, ed io ho passato ogni sorta di guai per causa sua. Ho insegnato al bambino ad essere gentile
con tutti, a lavorare meglio che poteva. E’ ancora piccolino. Non lo restituisco. L’ho allevato io,
mi conosce.
GRUSHA - Nilimtafutia chakula kila wakati, mara nyingi alikuwa na paa kichwani, nilipitia
shida nyingi sababu yake. Nilimlea kuwa rafiki ya wote, nilimfunza kufanya kazi vilivyo.
Lakini yeye bado ni mdogo. Simpeani. Nilimlea na pia ananijua.
53
REGINA - Ma guarda com’è vestito! Di stracci è vestito!
MALKIA - Oneni vile amevalishwa! Ni viraka amevalishwa.
GRUSHA - (quasi piangendo) Non è vero. Non mi hanno dato il tempo di mettergli la camicia
buona.
GRUSHA - (karibu kulia) Si kweli. Sikupewa muda wa kumvalisha shati maridadi.
REGINA - Si vede che lo teneva in un porcile!
MALKIA - Inaonekana kwamba ulikuwa unamhifadhi katika zizi la nguruwe!
GRUSHA - (furente) Non sono un porco io! E tu? Dove hai lasciato tuo figlio quando sei fuggita?
GRUSHA - (kwa hasira) Mimi si nguruwe! Na wewe? Mtoto wako ulimwacha wapi
ulipotoroka?
REGINA - Brutta serva schifosa! Sia frustata, e subito!
MALKIA - Mjakazi mbaya na mchafu! Achapwe viboko,mara moja!
GIUDICE - Basta! Fermatevi! E’ complesso il nostro caso e questa corte non ha ancora stabilito
quale sia la vera madre del bambino. Dovrò fare la prova del cerchio.
CHIFU - Tosha! Simameni! Mzozo wenu una mitego mingi na mahakama hii haijaamua
nani ni mama wa kweli wa mtoto huyu. Nitalazimika kufanya jaribio la mviringo.
GIUDICE - (all’aiutante) Tu, vai! Disegna un cerchio sul pavimento. (l’aiutante esegue) Ora
metti il bambino al centro. (l’aiutante pone Michael che sorride a Grusha, nel mezzo del cerchio)
Regina, Grusha, mettetevi vicino al cerchio tutte e due. (La regina e Grusha si avvicinano al
cerchio) Prendete il bambino per mano. La vera madre avrà la forza di tirare il bambino fuori dal
cerchio dalla sua parte.
CHIFU - (Kwa Msaidizi) Wewe, nenda! Chora mviringo sakafuni. (Msaidizi anafanya hivyo)
Mweke mtoto
katikati (anamweka
Michael ambaye anatabasamu na Grusha
katika
mviringo) Malkia na Grusha nyote mkaribie mviringo (Malkia na Grusha wanakaribia
mviringo) Kila mmoja amchukue mtoto kwa mkono. Mama wa kweli ni yule atakaye kuwa
na nguvu ya kumvuta mtoto nje ya mviringo kumwelekea.
REGINA – Non vale! Lei è più forte, è abituata ai lavori pesanti.
MALKIA - Haina maana! Yeye ana nguvu nyingi amezoea kazi nzito.
54
GIUDICE - (alla Regina) Anche tu mi sembri molto ben nutrita. Tirate!
CHIFU – (kwa Malkia) Hata wewe waonekana kwamba wala vizuri. Vuteni!
Le due donne tirano, ma grusha lascia andare il bambino. Rimane impietrita.
Wawili hao wanavuta, lakini Grusha anamwachilia. Amechukizwa.
GIUDICE - (a Grusha) Che ti succede? Non hai tirato!
CHIFU - (kwa Grusha) Nini mbaya na wewe? Hukumvuta!
GRUYA – Volevo tirare, ma non ho potuto.
GRUSHA - Nilikuwa nataka kuvuta, lakini sikuweza.
GIUDICE – Ripeterò la prova ancora una volta e finiamola.
CHIFU - Nitairudia jaribio tena ili kuhakikisha na kisha tumalize.
Le due donne riprendono posto vicino al cerchio.
Wanawake hao wawili wanachukua nafasi tena karibu na mviringo.
GIUDICE - Tirate!
CHIFU - Vuteni!
Anche stavolta Grusha lascia andare il bambino.
Tena Grusha anamwachilia mtoto.
GRUSHA - (disperata) Non posso, non posso: l’ho allevato io, non posso fargli del male. Non
posso!
GRUSHA - (Kwa huzuni) Siwezi, siwezi: nimemlea, siwezi kumumiza. Siwezi!
GIUDICE - La corte ha chiarito qual è la vera madre. La madre è Grusha. (a Grusha) Prendi il
tuo bambino e vattene. (alla regina) E tu sparisci prima che ti condanni per frode.
CHIFU - Koti imeamua mama wa kweli. Mamake ni Grusha. ( kwa Grusha) Mchukue
mtoto na uende. (Kwa Malkia) Na wewe tokomea kabla sijakufunga kwa udanganyifu.
GIUDICE: Ordino che le ricchezze del defunto Re siano distribuite tra chi ne ha più bisogno.
(esce)
CHIFU: Mimi ninaamrisha mali ya marehemu mfalme ipewe wale wanao hitaji sana.
55
(anaondoka)
La regina sviene ed è portata fuori.
Malkia anazimia na kubeba nje.
SIMON – (a Michael) Michael, vuoi montare a cavallo?
SIMON – (kwa Michael) Michael, unataka kupanda farasi?
MICHAEL – Sì!
MICHAEL – Ndio!
GRUSHA - (a Simone) Ti piace?
GRUSHA - (kwa Simon) unampenda?
SIMONE - (mettendosi il bambino al collo) Mi piace.
SIMON - (anambeba mtoto mgongoni) Ndio ninampenda.
Grusha, Simon e Michael escono.
Grusha, Simon na Michael wanaondoka.
EPILOGO
MANENO YA MWISHO
Il popolo discute di questa somma che lascia il Re, e piano piano si trasforma nel gruppo degli
attori, che si addormentano, dicendo:
Watu wanazungumza kuhusu kiasi cha pesa ambacho mfalme ameacha na polepole wato
wanageuka kuwa kikundi cha waigitaji ambao wanaenda kulala hakisema:
MARY- Cosa ci facciamo con tutti questi soldi?
MARY - Hizo pesa tutafanya nazo nini?
GRACE SHIKU - Con questi soldi apriamo il business del popolo!
SHIKU - Naona tuanzishe biashara ya wananchi!
ANTHONY - Compriamo un campo da coltivare.
ANTHONY - Tununue shamba tulime.
ELIZABETH – No, con questi soldi affittiamo una grande casa e dopo possiamo costruire una
ditta e ci scriviamo fuori: Malkia Style.
56
ELIZABETH - Hapana, na hizo pesa tukomboe nyumba kubwa kisha tununue shamba
halafu tujenge nyumba tuandike: Malkia Style.
GRACE SHIRO - E poi possiamo comprare altre macchine da cucire così non si deve fare la fila
per aspettare il proprio turno.
SHIRU - Halafu tunu cherehani ya kila mtu ndio tusingojane wakati wa kushona.
JOE - E a pranzo mangeremo pollo e chapati!
JOE - Saa za lunch tutakula chapati na kuku!
MUTHONI - E così dopo noi saremo tantissimi!
MUTHONI - Kisha baadaye tutakuwa wengi sana!
RACHEL - E poi i soldi che guadagneremo dal Malkia li useremo per comprarci un’altra casa per
abitarci insieme.
RACHEL - ………………………..
HANNAH – Ricordatevi che bisogna dare l’olio alle macchine da cucire.
HANNAH – Kumbukeni kuweka ma futa kwa cherehani.
JOE – Dove sono i bambini, stanno bene? Allora posso dormire.
JOE – Watoto wako wapi? Wakosawa? Basi naweza kulala.
RACHEL – Abbiamo dato l’acqua al sukuma?
RACHEL – Mnekumbuka kumwagilia sukuma maji?
CANTORE - Voi che avete udito la storia del cerchio di gesso, meditate l’opinione di questi
uomini antichi: ogni cosa deve appartenere a chi le si conviene: i bambini ai cuori materni, perché
prosperino. I carri al buon guidatore, perché siano ben guidati. La terra a chi la irriga, perché dia i
frutti.
MWIMBAJI Nyinyi, ambao mmesikia masimulizi ya mviringo wa chaki,
Tieni maanani maana ya wimbo wa kale.
Eti kile kipo lazima kiwe cha wale ambao ni bora:
Watoto kwa mama zao ambao wanawathamini.
Magari kwa madereva wazuri ili yaendeshwe vyema.
Na udongo kwa wanyunyizaji, ndio uzalie matunda.
Musica finale.
57
Muziki.
58