notizie 82 - Anfiteatro

België-Belgique
P.B.
9100 Sint Niklaas
3/5345
WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE
NOTIZIE
82
VIERDE KWARTAAL 2013
ANFITEATRO
AMICI
DELLA
CULTURA
ITALIANA
SLAGERIJ MAES
VLEESHOUWERSSTRAAT 36
9112 SINAAI
Tel: 03 772 33 39
SLAGERIJ MET ITALIAANSE
SPECIALITEITEN
VERSLAG ACTIVITEITEN
ACTIVITEITENKALENDER
CULTUURKALENDER
ALGEMENE INFORMATIE
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER &
AFZENDER:
KARIN TAVERNIER
PRINS KARELSTRAAT 14
B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43
[email protected]
DECEMBER 2013
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1
ERKENNING: P303621
ANFITEATRO
www.anfiteatro.be
Voorzitter
Romain Van Hautekerke
03 7710021
[email protected]
Secretariaat
Karin Tavernier
03 7779643
[email protected]
Penningmeester
Karel Van Landeghem
03 7768642
[email protected]
Bestuursleden
[email protected]
Lode Corveleyn
[email protected]
André en Betsy De Haeck-Neckers 03 7768514
[email protected]
Willy De Lange 03 7771941
[email protected]
Toon De Meyer 03 7770296
[email protected]
Gijs den Dubbelden 09/348.39.70
[email protected]
Geert en Marc Lehembre-Jottier 03 7765793
[email protected]
[email protected]
Brigitte Van Kogelenberg 03 7778345
[email protected]
Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03 776 59 68
[email protected]
Kris Werts 0475 233 280
[email protected]
Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61
[email protected]
DE CASTRO
Hendrik Heymanplein, 156
9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64
Ruime keuze Italiaanse vleeswaren
boekhandel
NOTIZIE
Gratis toegestuurd aan de leden
Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar.
Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR
Nieuwe leden kunnen hun lidgeld
storten op rekening van Anfiteatro :
conto 413-9188521-59
IBAN : BE84 4139 1885 2159
BIC : KREDBEBB
REDACTIE
Toon De Meyer
Gijs den Dubbelden
Anne-Marie Neckebroeck
Karin Tavernier
Romain Van Hautekerke
Brigitte Van Kogelenberg
Achille Ziccardi
Opmaak: B. Van Kogelenberg
Stationsstraat 68,
9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25
oneindigeverhaal@skynet
W
I
N
E
T RAD I N G
FACTORY
de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne
selectie betaalbare wijnen
magazijn Sint-Amands open
vrijdag van 9 tot 21 uur
zaterdag van 10 tot 17 uur
Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands
tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86
www.winetradingfactory.be
BRICIOLE
IN PRIMO PIANO
van 20 bij 25 meter. Het landschap, de aangrenzende
zeeën, de eilanden, alles is vertegenwoordigd in een
lyrisch eerbetoon aan het land dat de wereld creativiteit en kunst schonk.
SESSANTUNA, in de kleuren van Italië, staat volgens de ontwerper voor het vrouwelijke van Italië. “Ik
zie de toekomst van Italië vooral als vrouwelijk”, legt
Gaetano Pesce uit. “Het mannelijke aspect staat voor
een verleden waarin mooie en belangrijke dingen
tot stand zijn gekomen, maar het dreigt in herhaling te vallen. Om een nieuwe weg in te slaan moet
het accent nu op het vrouwelijke komen te liggen.”
Met het SESSANTUNA-project wordt teruggegrepen
naar de eveneens rood-wit-groene Sansone-tafel
die Pesce en Cassina in 1980 introduceerden. Elke
SESSANTUNA-tafel is een voorbeeld van excellent
design: origineel, uniek en onderscheidend. Let ook
op de tafelpoten die geheel naar wens onder de tafel
kunnen worden geplaatst. Elke tafel is gesigneerd
door Pesce en genummerd op een manier die correspondeert met het moment van aansluiting bij Italië
van de uitgebeelde streek.
Vijf tafels met de meest belangrijke plekken uit de
eenwording en voorzien van historische quotes zullen
op veilingen worden verkocht. De eerste kwam in juni
bij het Londense veilinghuis Phillips de Pury onder de
hamer. De overige tafels zullen wereldwijd verkocht
wordenbij vooraanstaande Cassina-dealers, waaronder Pot Interieur in Axel, specialist in design en kwalitatief hoogwaardig meubilair. Het feit dat Pot Interieur
een dergelijk bijzonder meubel in haar collectie kan
opnemen, is het resultaat van een jarenlange hechte
band tussen deze speciaalzaak en de Italiaanse producent. Alleen al het kunnen bezichtigen van de tafel
is een bezoek aan Pot Interieur waard. De uiteindelijke koper wordt eigenaar van een uitzonderlijk
meubel: uniek in zijn design en in meer dan een
opzicht historisch van aard.
http://www.sessantuna.cassina.com/en/#/sessantuna/
Een jaar is weer voorbij gevlogen… met heel veel
activiteiten en een heel grote groep leden…
Toch hadden we voor die activiteiten liever wat meer
opkomst gezien.
http://www.pot.nl/wonen/cassina/eettafels/table-italia-2011
In Technopolis in Mechelen is de nieuwe thematische tentoonstelling 'High Tech Romeinen'
geopend. In 35 interactieve opstellingen kunnen
bezoekers kennismaken met technologische hoogstandjes van meer dan 2000 jaar geleden die verrassend genoeg ook vandaag nog in gebruik zijn. De
Romeinen waren best slimme jongens! Ze bouwden
2000 jaar geleden al bruggen, aquaducten en boogconstructies die honderden jaren lang niet overtroffen
werden en...
Geboortebericht
Het is geen jongetje, geen meisje
'Hij' weegt niets
Maar hij maakt het goed: www.cacciucco.nl
De site van Joost Overhoff
Met een blog, artikelen en foto's.
Daarbij kan het over van alles gaan, waarbij sommige
thema's vaker aan de orde komen. Zoals Italië, natuur,
eten en wijn.
Welkom!
52
Als we onlangs aan een aantal leden vroegen
waarom ze afhaakten, stond ‘geen tijd om naar de
activiteiten te komen’ met stip op één!
We wensen jullie dus in 2014 veel tijd om naar onze
initiatieven te komen, tijd voor Italië-reizen, tijd om te
lezen… En veel nieuwsgierigheid.
Deze Notizie biedt jullie alvast veel inspiratie… Er zit
beslist iets tussen om toch te komen.
Neem daarom meteen jullie agenda en noteer ze ….
onze Anfiteatro-activiteiten voor 2014, het jaar waarin
Italië van juli tot december beurtvoorzitter is van de
Europese Raad !
Buone feste e un 2014 strapieno di felicità!
INHOUD
In primo piano
Che cosa faremo?
Che cos’abbiamo fatto
- Morandi
- La grande Bellezza
- Mayer Van den Bergh
- Italiaanse sprokkel: Culinaire overschatting
Da fare
Fossa
Viaggiare
- Op ontdekkingstocht in de hak van Italië: deel 2
- Ferrara
- Trieste
- Ook in voor een trio?
- Lido di Fido
Camilleri
Belle Italienne
Attualità
- La crise cambia gli abbitudine degli Italiani
- Una storia surreal
Stampa: Hooverphonic
La dieta tra Natale e Capodanno
Da leggere
- Boeken vertaald uit het Italiaans scheurkalender
- Da vedere/regalare: The young Montalbano
Locali storici
Francobolli:
- Un francobollo per Verdi
Briciole
Werkten verder mee
Linda Crivits, Herman Cole, Karina Imschoot, Monique Jacqmain, Anne-Marie Neckebroeck, Betsy Neckers, Magda Van den Bosch, Daniëlle Van Gael, Raoul
Verschueren, Kris Werts
1
CHE COSA FAREMO?
BRICIOLE
Voor onze Nieuwjaarsreceptie kiezen we dit
jaar voor een nieuwe formule.
We zijn op woensdag 22 vanaf 19 u 30 te gast
in Villa Belvedere.
sito ad essa associato: www.palermo2019.it
Ventuno città italiane candidate a capitale europea
della cultura 2019
(dal ‘Botteghino’ no. 187 – 07 ottobre 2013)
Anfiteatro biedt u een aperitief en een eerste consumptie aan.(Andere drankjes voor eigen rekening.
Villa Belvedere serveert: Antipasto misto all'Italiana
con bruschetta (Assortiment van Italiaanse delicatessen en assortiment bruschetta's
Pizza buffet: Proefjes van 8 verschillende pizza's
Intermezzo door Piazzetta.
Inschrijven door 20 euro te storten op rekening Anfiteatro voor 19 januari.
5 februari , 20.00 u: zaal Casino
Stationsstraat Sint-Niklaas
Zefiro Torna/Frank Vaganée:
Scattered Rhymes
Francesco Petrarca’s Liedboek
(Canzoniere, 1327) is een bundeling
van 366 sonnetten vol platonische
liefdesbetuigingen, cryptische verwijzingen naar de
onbereikbare schone Laura de Noves, maar ook algemene maatschappelijke of politieke thema’s kregen
er aandacht. Zo werd Het Liedboek méér dan een
kroniek van Petrarca’s liefdesleven.
De sonnetten vormen al eeuwenlang een inspiratiebron voor talrijke dichters en componisten.
Twee Mechelse gezelschappen, het historische
muziekensemble Zefiro Torna en de jazzformatie
Frank Vaganée Trio slaan de handen in elkaar en trekken de tijdslijn door. Ze bewerken canzones, ballades
en madrigalen uit de middeleeuwen, renaissance
en barok alsook romantische liederen en avantgardemuziek. Bovendien schrijven ze nieuwe songs
op Petrarca’s onsterfelijke verzen. Polyfone weefsels,
obsessieve cadansen, klankchemie, pijnlijke uithalen,
woordeloze scatting en zalvende harmonieën vormen
de elementen van een tijdloze tribute.
met: Frank Vaganée (sax, compositie/arrangement),
Jos Machtel (contrabas), Lionel Beuvens (drums, percussie), Zefiro Torna: Kerlijne van Nevel (zang), Didier
François (nyckelharpa), Jurgen De bruyn (theorbe,
luit, zang)
Kaarten via [email protected] te reserveren.
Zijn we met voldoende en betaal je voor 15/01, dan
betaal je slechts 12 euroi.p.v. 15 euro
Herman Cole brengt op maandag 3 februari vanaf 19.30u in de Foyer van de Stadsschouwburg – ter inleiding - een avondje
rond Petrarca, wiens verzen de basisteksten
vormen van het bedoelde concert.
Er zal tekst, beeld, muziek en… wijn zijn.
De toegang is gratis, zoals ook bij andere inleidingen.
Op woensdag 5 februari 2014 staat met ‘Scattered
Rhymes’ in De Casino te Sint-Niklaas een bijzonder
concert op het programma: het historische muziekensemble Zefiro Torna en de jazzformatie van saxofonist Frank Vaganée zullen elkaar ontmoeten rond
het werk Il Canzoniere (1327) van de grote dichter
Francesco Petrarca. Ze gingen ook aan de slag met
werken uit de renaissance en de barok, met romantische liederen en avant-gardemuziek. En ze schreven
nieuwe songs op Petrarca’s onsterfelijke verzen.
2
Il Ministero dei Beni e delle Attività culturali e del
Turismo comunica che le città che hanno presentato
la propria candidatura a Capitale Europea della Cultura 2019 sono: Aosta, Bergamo, Cagliari, Caserta,
Città diffusa Vallo di Diano e Cilento con la Regione
Campania e il Mezzogiorno d'Italia, Erice, Grosseto
e la Maremma, L’Aquila, Lecce, Mantova, Matera,
Palermo, Perugia con i luoghi di Francesco d’Assisi e
dell’Umbria, Pisa, Ravenna, Reggio di Calabria, Siena,
Siracusa ed il Sud Est, Taranto, Urbino, Venezia con il
Nordest.
Op een twintigtal kilometer van de SintNiklase zusterstad Lucca ligt de badstad
Viareggio. Stad van een heerlijk CARNAVAL. Daar
organiseerden ze CICLOPOLIS in het weekend van
15 16 november.
Dit is hun -ééntalige, maar interessante- site. www.
ciclopolis.magix.net
Voor wie Lucca een beetje kent èn de taal
machtig is, is dit zeker de moeite waard:
http://www.youtube.com/watch?v=sFe5-5cUlYo
Het doorbladeren van de catalogus van MEUBELEN
POT in Axel bracht me tot de ontdekking van
het project SESSANTUNA van meubelfabrikant Cassina en designer Gaetano Pesce.
Het dateert weliswaar uit 2011, toen de viering van
150 jaar Italië op programma stond. De site van
Cassina is het bezoeken meer dan waard.
De site van POT zegt: Table Italia 2011
Ontwerper Gaetano Pesce brengt met dit project
een hommage aan de eenwording van Italië. In 2011
is het 150 jaar geleden dat de eenwording van Italië
een feit werd. In februari 1861 werd het koninkrijk
Italië geproclameerd, met Rome als hoofdstad.
Het Italiaanse designmerk Cassina viert dat feit met
een heel bijzondere tafel, ontworpen door Gaetano
Pesce. Deze tafel, in de vorm van Italië, bestaat weer
uit 61 tafels, elk met een geheel eigen vorm, die
wereldwijd verkocht zullen worden.
Pot Interieur in Axel heeft een van deze unieke tafels,
in de vorm van de provincie Florence, in de collectie.
(prijs op aanvraag)
Project SESSANTUNA, zo heet het resultaat van de
samenwerking tussen Cassina en Gaetano Pesce.
Daarmee brengen ontwerper en producent een
hommage aan het 150-jarige bestaan van Italië. Geen
doorsnee meubelstuk, maar een artistiek concept
dat het begrip design op een geheel eigen wijze
benadert. [….]
SESSANTUNA is zowel uniek als bijzonder en
bestaat uit 61 onderdelen die weliswaar gelijkenis
vertonen maar onderling dusdanig verschillend at ze
ieder op zichzelf uniek zijn. De 61 tafels staan voor
het jaar 1861 waarin de Italiaanse eenwording werd
voltooid. Gezamenlijk vormen ze een indrukwekkend
geheel, het Italiaanse schiereiland met een omvang
51
BRICIOLE
CHE COSA FAREMO ?
Italianen drinken 90
miljoen flessen
spumante
De Italianen hebben
tijdens de jaarwisseling naar schatting 90
miljoen flessen spumante gedronken.
Italianen
De meeste Italianen
(82%) hebben Oud
en Nieuw gewoon
thuis gevierd. 6%
is op Oudjaarsdag
uit eten gegaan. En
slechts 5% van de
Italianen heeft een
Franse champagne
in huis gehaald om
het nieuwe jaar in te
luiden.
La Befana
Tussen Kerst en 6 januari wordt er in Italië naar schatting 697 miljoen euro uitgegeven aan wijn. Spumante is het populairst (59%), gevolgd door droge
wijnen (36%). In de nacht van 5 op 6 januari wordt
in Italië het feest van La Befana gevierd. Op haar
bezemsteel brengt La Befana kinderen die zoet zijn
geweest cadeaus en snoep. Kinderen die stout zijn
geweest krijgen een stuk steenkool.
Alle cijfers en schattingen in dit blogje zijn afkomstig
van de Italiaanse landbouworganisatie CIA.
GLI OGGETTI PIÙ DIMENTICATI IN HOTEL
CARICABATTERIA, SCARPE E VESTITI
Cellulare, portafogli, vestiti, scarpe, accessori, preso
tutto?
Nonostante scrupolosi controlli quante volte è capitato di rientrare dalle vacanze senza uno di questi
oggetti? Da una recente indagine condotta da Trivago.it , su un campione di più di 3.000 intervistati
in tutta Europa, il caricabatteria, le scarpe e i vestiti
sembrano essere gli oggetti più dimenticati in hotel.
Nonostante gli italiani siano tra i più connessi e
tecnologici d’Europa, per il 28% degli intervistati il
caricabatteria è l’oggetto più dimenticato al momento
di lasciare la stanza d’albergo, proprio come la biancheria intima, dimenticata in camera da 1 italiano su
4. Vestiti o scarpe spesso finiscono sotto il letto o
avvolti tra le coperte e recuperati poi dal personale di
servizio dell’hotel.
Palermo candidata a Capitale europea della
cultura per il 2019 un’iniziativa segnalata dal coordinatore del servizio per gli Italiani all’estero del
comune, Roberto Mazzarella che invita a visitare il
50
Anfiteatro-lid Herman Cole - géén poëziekenner, wél
gewezen lesgever Italiaans en al zeven jaar leerling
van de klas Folkzang SAMWD Sint-Niklaas- voelde
zich uitgedaagd om ter voorbereiding van het concert
zijn steentje bij te dragen tot deze tijdloze tribute aan
de grote dichter.
Daarom bedacht hij voor maandag 3 februari 2014 om
20u00 (aanloop vanaf 19u30) een gevarieerde bijeenkomst met beeld, muziek en tekst … in het Italiaans
en het Nederlands. Een kruising van poëzie-avond,
wijnproeven en muziek beluisteren. Door de luidsprekers van de foyer van de Stadsschouwburg klinkt die
avond muziek van Orlandus Lassus, Liszt, Schönberg. Wellicht ook van Cipriaen de Rore en Cesar
Franck. En heel misschien wordt er ook live gemusiceerd. De toegang is gratis. Reserveren is gewenst.
Aandachtige stilte eveneens
16 februari : Piccione Viaggiatore Bibliotheek
H.Heymanplein, 9.30 -12.30 u. Italiaanse reisbeurs.
Voor iedereen die op zoek is naar originele vakantietips voor il Bel Paese. Reisduiven die
gul tips willen rondstrooien worden
dringend verzocht zich te melden op
het Anfiteatrosecretariaat.
Gratis toegang.
20 februari om 15 u : 'Over
Rome, Firenze en Venetië
gesproken', voordracht
door Luc Verhuyck
in samenwerking met VTB Cultuur.
Luc Verhuyck is de auteur van drie succesvolle anekdotische reisgidsen: "SPQR, Anekdotische reisgids
voor Rome", "FIRENZE, Anekdotische reisgids voor
Florence" en "VENEZIA, een Anekdotische reisgids".
'Momenteel werkt hij aan een soortgelijk boek over
Napels en omgeving' n zijn boeken heeft de auteur
volksverhalen, stadslegenden, faits divers, petites
histoires, verrassende weetjes en dergelijke verzameld, dingen die iedereen wel graag wil weten, maar
die in courante reisgidsen vaak niet te vinden zijn.
“Voor de pauze vertel ik over Rome, na de pauze
over Firenze en Venetië, twee keer drie kwartier”
Conferentiezaal van de Stedelijke Openbare Bibliotheek, Heymanplein 3, Sint-Niklaas. Toegang: leden:
4 euro, niet-leden 5 euro. namiddag
13 maart : Wijn proef avond –Biologische
wijnen, Zaal Dynamo, de Castrodreef 8 te
Sint-Niklaas.
Graag aanmelden via [email protected].
Deelname in de onkosten 5 euro, voor leden: 3 euro
Zelf Italiaans praten op onze eigen informele
babbelmiddagen ‘Quattro chiacchiere in italiano’, onder leiding van native speaker Achille
Ziccardi. Data voorjaar jan 8, 15, 22, 29
feb 5, 12, 19, 26
mrt 5, 12, 19, 26
van 14 tot 16u
Vrouwencentrum, Nieuwstraat Sint-Niklaas
Geïnteresseerden melden zich via mail
[email protected]
3
CHE COSA FAREMO ?
FRANCOBOLLI
GIORGIO MORANDI
BRUSSEL BOZAR 22-09-2013
Un francobollo per Giuseppe
Verdi
Il Ministero dello Sviluppo Economico ha autoriz-
“ Hij is een punt van waaruit je het oneindige kunt
zien.” B. Bertolucci
Uitgerekend op die zondag, die autovrije zondag naar
Brussel gaan.
Geen probleem, de weinige deelnemers aan onze
uitstap kenden het bestaan van onze NMBS zeker na
de recente strubbels rond zijn nieuwe CEO.
Na de drukte op de Kunstberg en aanpalende straten, een drukte van skaters, rollerbladers, fietsers,
slenteraars en zonnekloppers tussen allerlei kraampjes met Franse wijnen, kazen en worst, bereikten
we het eiland van kunst: de BOZAR.
Dat rustpunt mocht er wel zijn: na de drukte, de
intieme, introverte wereld van Morandi.
Giorgio Morandi (1890-1964) schermde zich af van de
wereld en leefde teruggetrokken in Bologna samen
met zijn moeder en drie zussen.
Zijn leven speelde zich af tussen zijn atelier en de
academie waar hij leerling was en later leraar, en
af en toe naar een buitengoed in Grizzana in de
Bolognese Apennijnen.
“Ik heb vaak gezegd dat al het ongeluk van de
mensen aan één ding te wijten is: niet rustig in een
kamer kunnen blijven.”
Dit was een spreuk van hem die hij haalde bij de
Franse filosoof Blaise Pascal.
In zijn eenzaam bestaan als kunstenaar en mens,
gaat Morandi een dialoog aan met de Groten uit
de Italiaanse schilderkunst: Giotto, Masaccio maar
ook met de Franse impressionisten Corot, Courbet,
Cézanne, Monet en Seurat.
zato l’emissione, per il giorno 10 ottobre 2013, di un
francobollo commemorativo di Giuseppe Verdi, nel
bicentenario della nascita, del valore di EUR 0,70.
Il francobollo è stampato dall’Istituto Poligrafico e
Zecca dello Stato S.p.A., in rotocalcografia, su carta
bianca, patinata neutra, autoadesiva, non fluorescente; grammatura: 90 g/mq; supporto: carta bianca,
autoadesiva Kraft monosiliconata da 80 g/mq; formato carta e formato stampa: mm 30 x 40; colori:
quattro più oro; tiratura: tre milioni e duecentottantacinquemila esemplari; foglio: quarantacinque esemplari, valore “EUR 31,50”.
La vignetta raffigura un ritratto di Giuseppe Verdi,
musicista e compositore italiano tra i più conosciuti
al mondo; sullo sfondo sono riportati alcuni titoli delle
sue opere. Completano il francobollo la leggenda
“GIUSEPPE VERDI”, le date “1813 1901”, la scritta
ITALIA” e il valore EUR 0,70”. Bozzettista: Fabio
Abbati.
A commento dell’emissione verrà posto in vendita
il bollettino illustrativo con articolo a firma di Maria
Giovanna Gambazza, Sindaco di Busseto (PR).
L’Ufficio Postale di Roncole Verdi (PR) e lo Sportello
Filatelico dell’Ufficio Postale di Milano Isola utilizzeranno, il giorno di emissione, il rispettivo annullo
speciale realizzato da Filatelia di Poste Italiane. Il francobollo e i prodotti filatelici correlati saranno posti in
vendita presso gli Uffici Postali, gli Sportelli Filatelici
del territorio nazionale, gli “Spazio Filatelia” di Roma,
Milano, Venezia, Napoli, Trieste, Torino, Genova e
sul sito internet www.poste.it (dal ‘Botteghino’ no. 187 – 07
ottobre 2013)
4
49
LOCALI STORICI
CHE COS’ABBIAMO FATTO?
Lange tijd bleef zijn werk onbekend.
Het is pas in de twee laatste decennia van zijn leven
dat hij erkenning krijgt: het MoMa in New York, São
Paulo in Brazilië, Tylers in Haarlem, Tate Modern in
Londen en het Musée d'Art Moderne de la Ville de
Paris.
Zijn werk wordt omschreven als : kleinschalig, ingetogen en contemplatief.
Gemakshalve wordt hij ondergebracht bij de pittura
metafisica (1917-1920), een Italiaanse beweging die
het metafysische zoekt achter objecten .
“Niets is zo abstract als de realiteit.”
Albergo ristorante Locanda
SAN VIGILIO
DAL 1500
Un sogno sul lago di Garda. Locanda
cinquecentesca con porticciolo e
taverna sull’omonima punta, tra
cipressi e ulivi secolari, è tra gli
alberghi piu’ antichi d’Italia. Solo
sette camere e sette suite
da favola lussuosamente arredate
con pezzi d’epoca; un ristorante sul
lago con giardino che racchiude la
chiesetta di San Vigilio. Negli anni,
ha incantato lo zar Alessandro II,
Winston Churchill, Laurence Olivier,
Vivien Leigh e il principe Carlo
d’Inghilterra. Si raggiunge via terra,
via acqua e anche in elicottero.
Aanvankelijk schildert hij landschappen - vanuit zijn
venster en op het buitengoed - maar vlug gaat hij
over naar stillevens met vaasjes, flesjes, potjes en
kommetjes; vaak ook dezelfde maar met andere lichtinval en allemaal in dezelfde zachte, vale tonen.
Een ander hoofdstuk zijn stillevens met schelpen:
ook weer hetzelfde stramien: dezelfde schelpen maar
anders geschikt, gecombineerd, met of zonder een
vaasje.
Ook grafisch werk is aanwezig: minutieus, ingetogen,
verfijnd.
Tenslotte een zaaltje met bloemen: vaak gebruikte hij
zijden bloemen omdat zij onveranderd blijven tijdens
het schilderen: helemaal Morandi!
De tentoonstelling eindigt met een confrontatie met
enkele werken van Luc Tuymans: dezelfde tinten,
ingetogenheid.
Om de dag af te sluiten zaten we onder de platanen
van de Kunstberg met een fles rode wijn en kaas uit
het vuistje: aanvankelijk waren we zelf contemplatief
over de ingetogen wereld van Morandi, nadien wat
uitbundiger naarmate we de fles ledigden en tenslotte raakten we in een geanimeerd gesprek met
een pianist uit Doornik en een dame uit de Vogezen.
Waren er maar meer zulke tentoonstellingen en autovrije dagen..............................................
ROMANO
48
25-09-2013
5
CHE COS’ABBIAMO FATTO?
DA LEGGERE
PAOLO SORRENTINO : LA
GRANDE BELLEZZA.
Italië Scheurkalender
2014
Deze tiende editie van de Italië Scheurkalender staat
boordevol nieuwe, leuke wetenswaardigheden over il
Bel Paese! Proef elke dag de Italiaanse sfeer en laat
je verrassen door un po’di tutto, van alles wat. Zo is
er elke week een top tien lijstje over uiteenlopende
onderwerpen en uitleg over de onontbeerlijke gesti,
handgebaren. Je oefent op iedere bladzijde spelenderwijs je Italiaans en met leuke taalquizen test je
jouw kennis.
Op toeristisch vlak maak je kennis met meer dan
opvallende architectuur, de mooiste gebergtes,
prachtige panoramaplekken en rare plaatsnamen.
Uiteraard ontbreekt het niet aan ricette buonissime,
heerlijke recepten, van gerechten tot aperitieven.
Ook designklassiekers en niet te vergeten de Italiaanse barzellette, moppen, maken deel uit van deze
tiende, bijzonder leuke scheurkalender…
Toni Servillo speelt een welgestelde theatercriticus,
een kenner van de fijne dingen des levens. Ook nu
hij een dagje ouder is, wil hij met volle teugen van
kunst, vrouwen en feest blijven genieten.
‘La Grande Bellezza’ opent met een waanzinnige
party, doelbewust lijzig gemonteerd, waar wellustig
op eighties-muziek wordt gedanst door dames en
heren die de tijd willen terugdraaien. Met hedonisme, en blijkbaar ook met behulp van de plastisch
chirurg.
Beeldenpracht
Regisseur Paolo Sorrentino introduceert ons tot een
Italiaanse upper class die zich geen zorgen moet
maken om geld en die zich ten allen tijde wil omringen met schoonheid en vertier. De protagonist rouwt
een beetje om een verloren tijd, de dagen voor de
smartphone en Berlusconi, toen Rome zich blijkbaar
nòg beter leende tot dolce far niente. Tegelijkertijd
wordt hij er constant op gewezen dat hij in zijn lange,
roemruchtige carrière maar één boek heeft geschreven, en dat de wereld op een nieuw meesterwerk
wacht. Maar misschien haalt zijn eigen sterfelijkheid
hem in.
Italië is zo verrassend dat elke dag van deze scheurkalender het bewaren waard is. De inhoud van de
scheurkalender is verzameld en verzorgd door de
redactie van Italie.nl, hét portaal voor een zoektocht
in, door en over Italië. Kies er je volgende vakantiebestemming, bekijk de mooiste foto’s, print je favoriete
recept, lees het laatste nieuws, test je Italiaans en
nog veel meer.
Meld je gratis aan als lid bij Club Italië: je ontvangt
dan de Posta Prioritalie.nl op je virtuele deurmat, je
krijgt kortingsbonnen en je kunt met anderen van
gedachten wisselen op de verschillende Piazza’s.
Begin elke dag met een Italiaanse glimlach!
(Met dank aan Herman voor de verwijzing )
Met deze hoop ik hen, die de film niet gezien
hebben, in te lichten over wat ze kunnen verwachten.
Ik wist niks over de film en ging dus “openminded”
naar de bioscoop.
Reeds in het begin werden we in een lawaaierig,
decadent feestje geworpen. Net toen ik dacht dat
6
http://www.italiepunt.nl/italie-scheurkalender-2014-italie-agenda
47
DA LEGGERE
CHE COS’ABBIAMO FATTO?
Boeken vertaald uit
het Italiaans.
het me teveel werd, focuste de camera op een rustige figuur : Gep. Iedereen noemde hem een schrijver met vaak een sneer naar het feit dat hij maar één
boek had geschreven en wanneer het volgende er
zou komen.
‘Driemaal bij dageraad’
Auteur: Alessandro Baricco
Buiten hing die duisternis van voor de
dageraad, geen nacht en geen ochtend.
De lobby van het hotel was roerloos,
elegant in zijn details, schoon, zacht:
warm in zijn kleuren, zwijgend, alles
goed verdeeld over de ruimte, met
indirecte verlichting, hoge wanden, een
licht plafond, boeken op de tafels, bolle
kussens op de banken…
***
Vorig jaar verscheen bij De Bezige ‘Mr.
Gwyn’ van Alessandro Baricco. Daarin
komt een boekje ter sprake van een Brits-Indische
schrijver, getiteld ‘Driemaal bij dageraad’. Het leek
Baricco wel leuk dat boekje zelf te schrijven. Een jaar
later ligt het al bij ons in de boekenwinkel. Het is een
dun boekje - overigens apart van Mr Gwyn te lezen in drie delen, met telkens een eenmalige ontmoeting
in de lobby van een hotel als onderwerp. Het lijken
drie op zich staande verhalen, maar gaandeweg
wordt de samenhang duidelijk. Prachtige dialogen,
en wederom mooi geschreven door Alessandro
Baricco.
***
‘Driemaal bij dageraad’ van Alessandro Baricco oorspronkelijke titel ‘Tre volte all'alba’ - verscheen bij
De Bezige Bij in 2013, vertaald uit het Italiaans door
Manon Smits.
‘De man die de dagen niet telde’
Auteur: Alberto Cavanna
Terwijl Mohammed alles opsnoof
en om zich heen keek begreep hij
dat die man hetzelfde beroep had
als hij, er alleen in een andere taal
over sprak... Een en dezelfde zee,
de boten, het hout en de vissen
waren hetzelfde. Anders, maar
alleen een beetje, was het beroep
van varen, boten bouwen en vissen.
***
‘De man die de dagen niet telde’ is een kleine maar
fijne roman over twee mannen die vriendschap sluiten, ondanks het grote verschil in leeftijd en afkomst.
De oude Italiaanse visser Cristoforo vindt op een dag
de jonge Tunesische vluchteling Mohammed voor
de deur van de werkplaats waar hij een boot aan het
bouwen is. Hij besluit de jongen eten te geven en
een slaapplaats aan te bieden. Tijdens het werk aan
de boot raken de twee steeds meer op elkaar ingespeeld. Maar het einddoel nadert, de boot is bijna
klaar. Wat daarna? Klachten van de buren brengen
Cristoforo tot een verrassende beslissing.
‘De man die de dagen niet telde’ van Alberto
Cavanna - oorspronkelijke titel ‘L'uomo che non
contava i giorni’ - verscheen bij Serena Libri in 2013,
vertaald uit het Italiaans door Aafke van der Made.
De personages leefden als mensen die niks tekort
kwamen en kicks zochten om hun leven inhoud te
geven.
Ze leefden in het ‘dolce vita’ van Rome, een Rome
dat een pareltje is voor mensen die het goed
kennen. Wat een resem mooie stukjes kregen die
voorgeschoteld! Ik, als ooit driedaagse bezoeker,
herkende echter niet zoveel. Eigenlijk schreef de film
geen verhaal. Het was een aaneenschakeling van
absurde decadentie. Paus, kerk en ‘heilige’ figuren
werden te kakken gezet.
Kortom, het leven zoals het in de film werd neergezet, was helemaal geen bellezza en dus volgens de
schrijver niet de moeite om een tweede boek aan te
besteden. ‘Het leven is maar een truc zoals het doen
verdwijnen van een giraf door een goochelaar.’(scène
uit de film)
Velen zullen het geen mooie film hebben gevonden.
Voor mij was het een moeilijke film met als grote
pluspunt de aantrekkelijkheden van Rome.
Maar hij was buiten, soms enerverend, vooral boeiend.
Magda.
(Bron: Italibro en ‘Wraak van de dodo’)
46
7
CHE COS’ABBIAMO FATTO ?
DIETA
MUSEO MAYER VAN DEN
BERGH
passo per la prevenzione, la tutela della salute e la
correzione di squilibri e carenze, che cattive abitudini
alimentari possono portare all’ organismo.
Chi vuole imparare a suonare uno strumento, si
rivolge a un bravo maestro di musica; chi fa sport
segue gli insegnamenti di un istruttore qualificato;
chi desidera un bel taglio di capelli, va dal parrucchiere di fiducia.Perché per imparare a mangiare
sano e salutare, e raggiungere i propri obiettivi – di
benessere, dimagrimento o
miglioramento delle condizioni
fisiche – si pensa di poter fare
tutto da soli?
E’ importante affidarsi ad
un esperto, come il biologo
nutrizionista, che ci orienti nella
giusta direzione.
Per gli amanti dell’arte
e degli oggetti antichi il
Museo Mayer van den
Bergh è il pezzo forte di
tutte le meraviglie esposte
nei musei di Anversa.
La collezione offre una
panoramica di quasi tutte
le arti e i mestieri con
una rilevante collezione
di dipinti, sculture, arazzi,
disegni, vetrate colorate
et altro ancora. I più di
3.000 oggetti d’arte ivi
ospitati appartenevano
un tempo al collezionista
d’arte Fritz Mayer van den
Bergh(+1901). Nel 1904 la collezione venne ospitata
in un museo, appositamente eretto su richiesta della
madre, in stile cinquecentesco.
La collezione è incentrata sull’arte dei Paesi Bassi
durante il periodo gotico e rinascimentale, ma non
manca un’ affascinante serie di opere di primitivi
fiamminghi e una delle maggiori collezioni di sculture
tardo-gotiche del Belgio.
I visitatori possono ammirare l’arte espressa a partire
dall’antichità fino al XVIII secolo. E uno dei pochi
musei che consente di viaggiare attraverso la storia
dell’arte occidentale.
In questo museo sono presenti opere eccezionali di
grande importanza in quasi tutti gli ambiti artistici.
(Mieke Lismont)
* Dottoressa Francesca Fanucchi, Biologo nutrizionista, Dottore di ricerca in Biotecnologie molecolari
DA VEDERE/REGALARE
HEBBEDING : DVD THE
YOUNG MONTALBANO
Wil je weten hoe
Salvo Montalbano
uitgroeide tot de fel
besproken commissaris van Vigata?
Dan moet je beslist
de zes spannende
afleveringen van
The Young Montalbano (duurtijd: 100’)
bekijken. The Young
Montalbano, in een
regie van Alberto
Sironi, is gebaseerd
op de boeken van
de Italiaanse bestsellerauteur Andrea Camilleri (°1925).
Het temperament van de jonge Montalbano (rol van
Michele Riondino) wordt op verschillende gebieden
zwaar op de proef gesteld. Hoe gaat hij om met de
liefde voor zijn vader en zijn vriendin? Hoe balanceert
hij zijn amibitie als commissaris met zijn privéleven?
Net zoals in de originele versie, met Luca Zingaretti
als de bekende hoofdinspecteur, is het rustieke en
fantastische Zuid-Siciliaanse landschap ook hier in
evenwicht met de temperamentvolle jonge inspecteur. Verdeler: Lumière (LC)
8
45
DIETA
CHE COS’ABBIAMO FATTO ?
La dieta tra Natale e Capodanno? In forma senza
troppi sacrifici
Italiaanse sprokkel
Culinaire overschatting
28-12-2012 / NUTRIZIONE / FRANCESCA
FANUCCHI*
LUCCA, 28 dicembre Il periodo natalizio può
essere drammatico per
la linea. Ma per restare
in forma e salute non
serve stare a dieta proprio il giorno di Natale:
basta che “non tutti
giorni siano Natale”.
Il segreto? La day-after-diet: banditi gli avanzi.
Il giorno dopo un pranzo o una cena abbondanti, evitare gli avanzi, privilegiando cibi leggeri e depurativi e
tanta frutta e verdura. Mangiare cibo vero evitando il
junk food. Gli alimenti di cui disponiamo sono tantissimi e ognuno ha un’ampia varietà di scelte. Non
c’è da preoccuparsi. Non serve soffrire e mangiare
qualcosa che proprio non piace, basta ricordare una
regola: il gusto si forma nel tempo, si addestra e si
guida nella direzione che desideriamo. Non accade
solo da bambini, questa regola vale per tutta la vita.
Solo alcune delle nostre preferenze di gusto sono
biologicamente preimpostate. Si può affermare
che un cibo non piace solo dopo averlo assaggiato
almeno undici volte, cucinato in undici modi diversi.
Altrimenti si tratta di un rifiuto psicologico e non
oggettivo, perché si preferiscono cibi conosciuti e si
ha paura del nuovo.
Oggigiorno stati svelati molti segreti sul metabolismo
degli alimenti, la loro digestione e l’assimilazione;
sono state individuate le cause che predispongono
ad ingrassare; si è cominciato a capire perché qualcuno mangia tanto e resta magro e in forma; è stato
superato il concetto delle calorie come unico fattore
determinante un aumento o un calo di peso.
L’uomo infatti non è una macchina termica che brucia
allo stesso modo tutti i cibi e produce energia. I
grassi sviluppano circa 9 Kcal per grammo, i carboidrati 4 Kcal per grammo e le proteine 4,3 Kcal per
grammo, ma le modalità e i tempi con cui il nostro
organismo ingerisce gli alienti e li digerisce, combinati con le peculiarità dell’ apparato digerente e della
condizione psico-fisica del soggetto, determinano un’
ampia variabilità nel, consumo e accumulo delle calorie ingerite. Nella valutazione dei cibi si deve tener
conto dei principi attivi in essi contenuti, dell’interazione nella combinazione tra gli alimenti, del contesto ambientale in cui viene consumato il pasto ed
infine dell’azione dell’alimento sui singoli organi ed
apparati del corpo.
Grazie alla scienza della nutrizione, è stato inoltre
accertato che l’ alimentazione rappresenta il primo
44
Sommige mensen reizen om "te leren" anderen om
"te genieten" nog anderen om "te ontdekken", wij daarentegen om "te sleuren”
Zo ook onlangs toen we gedurende drie weken Toscana
en Milano bezochten. Drie heerlijke weken gelardeerd
met een frisse bries en overgoten met fikse regenbuien
om ten slotte met een flauw herfstzonnetje te worden
afgewerkt.
Maar de nattigheid en de koude kon ons niet deren
immers, de buit was overweldigend. De autokoffer
overladen vol, valiezen op de achterzetel kreunend onder
het gewicht van mantels en beautycase, flessen onder de
voorzetels en gelukkig wij beiden, zij het ietwat benepen,
om beurten achter het stuurwiel. Wat wij dan "sleuren"
zult u zich afvragen. Het antwoord kan kort zijn.
Wij brachten 30 kg bloem mee. U fronst de wenkbrauwen, ten onrechte. Nooit heeft een enkele Belg ooit
zulke bloem gekneed. Meer nog, over dat soort bloem
heeft de modale burger hier nog nooit horen spreken,
laat staan dat hij het kent. Als diamantkorreltjes, zeven
zuivere nullen na de komma.
Ook vervoerden wij 30 boeken met een gemiddeld
gewicht van 796 g wat ons nog 23 kg, 880 g extra opleverde. U begrijpt dat, wil men deze kostbaarheid verwerken men ook over de aangepaste recepten moet
beschikken, vandaar...
Daar de laadbak van onze wagen nog royaal mogelijkheden bood, aarzelden wij niet ook nog een aantal kilo's aan
saucijzen en worsten allerhande aan te schaffen. Ah neen
lieve lezer, worsten van een dergelijke kwaliteit kennen
buiten Italia's landsgrenzen hun weerga niet. Nimmer
heeft men hier te lande zulks gesavoureerd. Dus brachten
wij ook dit mee.
"Olijfolie dan" hoor ik u opperen. Ja hoor! Ook dit hebben
wij niet aan ons laten voorbijgaan. 17 liter olijfolie, extra
vergine, recht van het platteland. Waar de winkelschabben hier een keur aan oliën ten toon stellen is geen
enkele liter zo loepzuiver als het vloeiende goud dat wij
op de kop tikten.
Natuurlijk ontbrak 'de' kaas niet. Waar er plaats is voor
veel kan er altijd nog iets bij. Zo kochten wij ook de
nodige hoeveelheid kaas. Wie kaas zegt, denkt automatisch aan olijven. Bokalen pittige verse, eigenkweek en
zelf vacuümgetrokken olijven vulden de gaatjes die de
kofferruimte nog prijs gaf.
Dat tijdens de terugreis nu en dan een eigenaardig
gekraak onderaan de wagen te horen viel, kon allerminst
roet in zoveel smakelijk uitheems eten gooien. Trouwens
ben je aan een nieuwe auto toe, werp eens een blik op de
VW-Golf, heel Toscana in één koffer, wat kan je nog meer
verlangen.
Met een ondeugende groet.
Daniëlle Ziccardi-Van Gael
PS : met al deze producten zal een sympathieke kokkin uit Lucca
ons in november leren koken, of dachten jullie werkelijk dat wij
ten prooi waren aan "culinaire overschatting".
9
DA FARE
STAMPA
Siniscoop goes Opera
Gli Hooverphonic cantano
«Amalfi» ma mostrano Ischia.
Rivolta sul web
Ga met Siniscoop naar de grootste operahuizen
van Europa en geniet in de beste omstandigheden
van topvoorstellingen in de opera’s van Parijs, Barcelona, Salzburg…. Grote namen zoals Roberto Alagna
en Plácido Domingo nemen je mee in de wondere
wereld van de opera. Siniscoop brengt een gevarieerd programma met een schitterende beeld- en
geluidskwaliteit.
De opera’s worden voorafgegaan door een opgenomen inleiding van Fred Brouwers.
De programmatie voor 2013-2014 bevat een mix van
recente opnames en live voorstellingen.
09/01/14 Carmen van Bizet
House London
Royal Opera
12/02/14 Don Giovanni
componist Mozart
Royal Opera House London
20/04/14 Rigoletto
Ontvangst 19u00 (opera 19u30)
componist Verdi
Opéra Bastille Paris
15/05/14 La fianculla del west
Ontvangst 19u30 (opera 20u00)
componist Puccini
Opéra Bastille Paris
17/06/14 La Traviata
Ontvangst 19u30 (opera 20u00)
componist Verdi
Opéra Bastille Paris
24/06/14 Manon Lescaut
componist Puccini
Royal Opera House London
Programma onder voorbehoud van wijziging. Kaarten
verkrijgbaar aan de kassa of online.
L'isola è la location del nuovo videoclip. Pagina Fb
presa d'assalto: «Un colpo basso, Ischia è diversa
dalla Costiera» www.facebook.com/Hooverphonic
NAPOLI - La canzone si intitola «Amalfi». Ma il videoclip è girato sull'isola di Ischia. Location campane,
entrambe da cartolina. Però questo presunto corto
circuito del titolo che non coincide con le immagini
creato dagli Hooverphonic, band di caratura internazionale, ha suscitato non poche polemiche sui
social network. Il vespaio s'è scatenato subito dopo
la pubblicazione della clip venerdì 20 settembre.
«Perché chiamate Amalfi questo video se lo avete
girato ad Ischia? Scusate lo sfogo, ma noi amiamo
quest'isola e vogliamo difenderla dai colpi bassi»
scrive (in inglese) l'utente mariasista89 su YouTube.
Altri pongono la stessa domanda: «Questo video
è interamente girato ad Ischia perchè chiamarlo
Amalfi?». E sulla pagina Facebook della band belga
in tanti avvertono «Ischia non è Amalfi!» e «This is
Ischia not Amalfi». Confusione voluta? Certo è che
canzone e videoclip non seguono gli stessi tempi di
realizzazione. Inoltre è innegabile che spesso gli stranieri tendono a identificare con la splendida«Amalfi
Coast» una porzione vastissima del litorale campano.
Che invece, sappiamo, racconta storie e identità particolari e ben definite ad ogni insenatura.
Anche Gianni Simioli, speaker di Radio Marte, sposa
la causa: «È incredibile che gli Hooverphonic - commenta Simioli insieme con il responsabile regionale
dei Verdi Francesco Emilio Borrelli - spaccino l'isola di
Ischia per Amafi. Dai fotogrammi del video si riconosce chiaramente il paesaggio ischitano. Amalfi ed
Ischia sono entrambe splendide location campane
ma è davvero scorretto scambiarle. Tra l'altro - aggiungono - hanno fatto anche un pessimo servizio ai
loro fan che casomai l'anno prossimo si recheranno
ad Amalfi per apprezzare bellezze che invece si trovano solo ad Ischia».
La valanga di proteste aumenta di minuto in
minuto.E l'impatto, non come un tempo, è immediato. Basta andare sulle pagine dei diversi social che
fanno capo alla band per capire che forse prima o poi
dovrà un chiarimento ai fan (loro e dell'isola verde).
10
43
STAMPA
FOSSA
industria italiana. Ha creato decine di migliaia di posti
di lavoro, nel settore pubblico e nelle professioni
private; e chi li occupa non vede di buon occhio la
semplificazione. Pubblicamente denuncia la probabile
anarchia; privatamente, teme la propria irrilevanza.
In inglese la burocrazia si chiama red tape : e di
nastro rosso l’Italia è uno dei grandi produttori mondiali. Per carità, sempre con una giustificazione, un
motivo, addirittura un anelito: impedire abusi, imbrogli, ruberie.
In april a.s. zal Abruzzo wellicht stil staan bij de vijfde
verjaardag van de aardbeving van april 2009. En wij
zullen stil kunnen staan bij Anfiteatro’s bescheiden
solidariteitsactie Aan-zet-voor-Fossa voor de bevolking
van een fel getroffen dorp in de provincie L’Aquila. We
vroegen Luigi Calvisi -onze contactpersoon aldaarhoe de toestand daar nu is. Hij antwoordde: ‘Andiamo
discretamente, siamo nella fase di composizione dei
‘Consorzi’ (gruppi di abitazioni che vanno progettate
unitariamente, insomma dei condomini) nella spiacevole consapevolezza che i soldi sono pochi e il tempo
di ricostruzione oggi imprevedibile. Intanto andiamo
avanti, sperando comunque in un futuro migliore.’
Luigi is hoofdredacteur van il periodico bimestrale
dell’associazione La Ciciuvetta Onlus. Zelf noemen
ze het ‘il giornale più piccolo del mondo che racconta
la vita, la cultura, le tradizioni di Fossa e dintorni’.
Als antwoord op onze vraag suggereerde hij ons
enkele elementen over te nemen uit vorige edities
van La Ciciuvetta. We doen dat in dìt en het volgende
nummer van Notizie.
Dietro il Durc (Documento di regolarità contributiva)
c’è la volontà di garantire la previdenza sociale, ma
fatevi raccontare cosa comporta ottenerlo, soprattutto
in certe parti d’Italia. Così, le norme per la sicurezza
dei luoghi di lavoro sono piene di ottime intenzioni.
Ma hanno creato una serie di situazioni surreali. Mi
raccontava, sere fa, un ristoratore milanese: vengono
i vigili del fuoco e mi dicono che devo aprire una
finestra, viene l’Asl e mi dice che devo chiudere la
finestra. Tornano tutt’e due, insieme ai carabinieri:
abbiamo deciso di trasformarla in una basculante.
Il Complicatore non è cattivo, ma non è sciocco.
L’agevolazione è una concessione che lascia intatto
il suo potere. L’assenza di formalità è, invece, il
nemico. Un nemico subdolo, lodato sui giornali e nei
convegni, amato dai cittadini (almeno finché la semplificazione non tocca una fonte di reddito familiare).
Per fortuna i colleghi Complicatori sono dovunque:
basta lasciar fare a loro. Ricordate lo Sportello unico
per le nuove imprese? La proposta dev’essere stata
interpretata alla lettera: sportello unico. Nel senso
che ce ne dev’essere uno solo, in Italia. E nessuno ha
ancora capito dov’è.
Ai giovani imprenditori di Confindustria, riuniti in congresso a Napoli, venerdì ho provato a dare incoraggiamento (e, già che c’ero, ho ricordato che i loro
papà avrebbero bisogno di una robusta iniezione
di coscienza). Ma non c’è dubbio: aprire e gestire
un’azienda, oggi, è un atto eroico. L’entusiasmo
dell’impresa - si chiama così mica per niente - è
soffocato dalla frustrazione quotidiana: corteggiare
il Complicatore affinché diventi un Agevolatore, e
conduca fuori dalla foresta delle regole inutili.
Regole che finiscono per strangolare gli onesti.
Perché i disonesti, notoriamente, se ne fregano.
21 ottobre 2013
Il pensionato che deve ridare un centesimo
70
7 46 1 16
© RIPRODUZIONE RISERVATA
42
TERREMOTO IN ABRUZZO …
quasi 5 anni ! (1° puntata)
Uit La Ciciuvetta 99 - maggio-giugno 2013.
Giorni fa parlavamo con mio figlio del più e del meno
e ad un certo punto, indicando il suo bambino (il
mio nipotino di quasi quattro anni) mi ha gelato con
una frase: ‘Sai, per lui mi dispiace una cosa: non
conosce Fossa, non l’ha mai vista e non sa nemmeno cos’è’. In quel momento ho avvertito un sordo
senso di colpa, come di un importante dovere mancato. Al momento del terremoto mio figlio e sua
moglie aspettavano questo bambino, e pur essendo
l’ospedale dell’Aquila in condizioni disastrose a causa
del terremoto (i controlli della gravidanza erano stati
fatti tutti presso l’Ospedale di Rieti), hanno voluto
fortemente che il bimbo nascesse a L’Aquila. Il nostro
nipotino è nato nel settembre 2009 e per lui la normalità è l’anomala vita di questa città che orbita
intorno ai market ed ai centri commerciali. Dopo un
momento di riflessione per la considerazione di mio
figlio sulla conoscenza di Fossa, ho sentito il dovere
di colmare questa lacuna, e con la prudenza del
caso ho voluto far visitare al nipotino la zona rossa
di Fossa. Preso per mano, ho voluto che anche lui
calpestasse quelle strade che ho percorso milioni
di volte, dove mio padre, mio nonno ed il nonno di
mio nonno avevano vissuto le vicende della loro non
facile vita. Inizialmente, alla vista di transenne e case
puntellate, il piccolo pareva disorientato, ma poi ho
iniziato il racconto: ‘Vedi quel portone? Quello è l’asilo
dove è andato tuo padre, ma proprio lì sono stati
anche nonno e nonna, tanti anni fa, vedi il balcone
dove ci affacciavamo per guardare i carretti che passavano carichi di fieno?’ ‘Vedi questa grande piazza?
11
FOSSA
ATTUALITÀ
Qui i bambini correvano, vi si faceva la sagra della bistecca, lì ci sono i giochini dove si divertivano i bimbi
come te.’
Percorrendo il Vicolo Diritto, continuavo: ‘ ...Vedi, in
questo vicolo passavano le processioni, qui c’è la
casa che volevamo ristrutturare per tuo papà, vedi
quel balcone lassù? Quella è la casa di nonna Anna,
da lì si affacciava per richiamare zio Gustavo che era
sempre in piazza a giocare a pallone.’ ‘Qui abitava
zia Linetta, quand’ero bambino e giocavo in piazza,
per non tornare a casa venivo qui a prendere una
fetta di pane per merenda, e quella finestra diffondeva sempre la bella musica di mio cugino Arturo
che suonava il piano.’ Passato l’arco, entriamo nella
piazza Belvedere, a fianco alla chiesa, e continuo
il racconto: ‘Ecco, qui in piazza noi giocavamo da
bambini, alle feste veniva la banda, poi siccome non
c’era il selciato, noi scavavamo delle piccole buche a
terra e giocavamo a palline, anzi guarda, alcune le nascondevamo lì... ancora ce n’è una!’ Poi l’ho portato
a Piazza Campione: ‘Vedi quella porta? Proprio lì sono
nato io, e qui nella piazzetta giocavamo con tutti i
bambini del vicinato, c’era anche la nonna.’ Attraverso
via Calenni l’ho portato a casa dei miei: ‘Questo è
il giardino che curavano i nonni di papà tuo, vedi ci
sono dei fi ori, ancora adesso... Qui sul terrazzo la
sera sedevano insieme a guardare la campagna...’
Tornati in Piazza Piccola, che gli era subito piaciuta,
ormai si muoveva perfettamente a suo agio, guardando ora i tetti ora la campagna, mentre io sorridevo
soddisfatto: finalmente Fossa era anche un pò sua!
‘Nonno, ma perché adesso qui non c’è nessuno?’
‘Perché i muri sono rotti, vedi come sono puntellati?
Ma adesso arriveranno i muratori, metteranno le cose
a posto e tutti torneranno a vivere qui.’ Seduto sulla
panchina in piazza, il nipotino ha guardato intorno, nel
silenzio assoluto, poi: ‘Nonno, però è bello qui, si sta
bene... domani ci torniamo?’ Ed io, con lo sguardo
rivolto altrove, perché i bambini leggono la verità in
fondo agli occhi: ‘Certo, tesoro, domani ci torniamo,
ci torneranno tutti’.
*L’episodio raccontato è pura fantasia, mentre assoluta realtà è il rammarico espresso da mio figlio ed il
mio senso di dovere mancato.
Il pensionato che deve
ridare un centesimo
www.youtube.com/user/ciciuvetta
www.facebook.com/laciciuvetta.giornale
http://ciciuvetta.it/
Complicatori e Agevolatori, spesso, sono persone
perbene. Complicare (o agevolare) è un mestiere,
un’occupazione quotidiana, una ragion d’essere, una
fonte di reddito. La complicazione è la più grande
12
L’Inps vuole un centesimo
da un ottantaquattrenne di
Riccione
Una storia surreale e il solito contesto: l’alleanza tra
Complicatori e Agevolatori
Il pensionato che
deve ridare un
centesimo
L’Inps vuole un
centesimo da un
ottantaquattrenne
di Riccione
Emilio Casali
(Ansa)
Questa è una
piccola, anzi una
piccolissima storia.
Ma nasconde una
grande lezione.
L’Italia è ostaggio di due tribù,
i Complicatori e
gli Agevolatori.
Tribù nemiche tra
loro? Neanche per
sogno. Alleate. Il Complicatore, quando gli conviene,
agevola. L’Agevolatore, se gli garba, complica.
Questa è una storia da un centesimo, quello che
l’Inps chiede a un pensionato ottantaquattrenne di
Riccione. La restituzione di un centesimo, percepito
in eccesso nel periodo 1 o gennaio 1996-31 dicembre 2000 poiché «l’ammontare dei redditi personali
è superiore ai limiti della legge 335 del 1995». Nella
raccomandata spedita dalla sede di Roma a Emilio
Casali - racconta l’Ansa - si indica anche «la possibilità di rateizzare il rimborso». Il figlio, Claudio, è stato
spiritoso: «Non pago o chiedo la rateizzazione».
Complicatori e Agevolatori non stanno solo all’Inps:
sono dovunque. Negli uffici tributari, nelle aziende
sanitarie, negli uffici giudiziari, nella scuola, negli
ordini professionali, nei ministeri e nelle amministrazioni locali, negli uffici tecnici. Concedono (o rifiutano) permessi, rilasciano (o ritardano) autorizzazioni,
scrivono (e dimenticano) decreti attuativi: dozzine di
leggi approvate dal Parlamento sono lettera morta, in
attesa di essere applicabili.
41
ATTUALITÀ
VIAGGIARE
La crisi “taglia” gli sprechi delle famiglie, cala il cibo
che finisce nel bidone
Con la crisi gli italiani diventano meno sciuponi e più
attenti al riciclo in cucina: negli ultimi due anni hanno
ridotto di netto il volume degli sprechi casalinghi, passati dai 100 chili pro capite del 2011 ai 76 chili di oggi,
con un “taglio” del 25% degli alimenti che finiscono
direttamente nella spazzatura. Lo afferma la CiaConfederazione italiana agricoltori. “È una tendenza
- spiega la Cia - che va di pari passo con il calo degli
acquisti per la tavola... Ma è anche il riflesso di una
ritrovata capacità di riciclare il cibo non consumato,
che porta oggi 5,5 milioni di famiglie (cioè 1 su 4) a
fare cucina di recupero con gli avanzi.”
Nonostante la crisi, ogni famiglia italiana spende in
media 500 euro in alimenti che non consumerà, con
uno spreco che tocca quasi il 10% della spesa mensile. Complici gli stili di vita frenetici e la scarsa capacità di conservare adeguatamente i cibi. A finire nella
pattumiera con più frequenza sono i prodotti freschi
come latticini, uova, carne ,…
Negli ultimi anni il prezzo di una bottiglia d'acqua da
mezzo litro è cresciuto del 217% e quello della classica “pizzetta” del 199%, dai 77 centesimi del 2001
ai 2,30 euro del 2012
Pausa pranzo per 7 italiani su 10 in ufficio trionfa la
“schichic”
Op ontdekkingstocht in de
hak van Italië
DEEL II
Basta con panini ipercalorici e classici tramezzini.
Oltre 7 italiani su 10 (73%) decidono di prepararsi il
pranzo la sera prima per poi consumarlo l’indomani
sul luogo di lavoro. Un abitudine non solo per operai
(38%), ma una vera e propria moda che ha contagiato anche impiegati (29%) e imprenditori (22%).
Oggi durante la pausa pranzo degli italiani trionfa la
“SchiChic”. Complici il portafoglio (45%) e la voglia
di mangiare cibi sani (38%) e di sicura provenienza
(34%). Per non commettere errori e passi falsi, ecco
che masterchef italiani e nutrizionisti indicano le
regole base per preparare la “SchiChic”. Nella scelta
degli ingredienti, le parole d’ordine sono varietà
(45%), qualità (34%) e leggerezza (26%). Insalate di
riso (54%), pasta fredda (49%) e cous-cous (37%)
sorpassano panini (38%) e pizzette (31%). È quanto
emerge da uno studio promosso dal “Polli Cooking
Lab”, l’Osservatorio sulle tendenze alimentari dell’omonima azienda toscana. Alcuni recenti studi e dati
giustificano la voglia di risparmio e di conseguenza il
“ritorno di fiamma” degli italiani per la storica “schiscetta”, vero cult nel dopoguerra. Secondo le ultime
rilevazioni, i costi della pausa pranzo sono aumentati
drasticamente. Il risultato finale è che un veloce
pasto può ammontare in media tra i 5 e i 12 euro,
pari a oltre 150 euro al mese.
Il matrimonio diventa “low cost” il 15% degli sposi
sceglie il “FAI-DA-TE”
40
Morgen richting uiterste Zuiden, naar de Adriatische
kust.
Na een laatste ontbijt van Beatrice nemen wij
afscheid van de Riposo del Vento en haar eigenares
Francesca.
We opteren voor rustige baantjes langs afwisselend
olijfboomgaarden en wijngaarden richting Lecce om
dan de provinciale weg naar het uiterste Zuidpunt
(Leuca) te volgen. Voorbij Maglie slaan we af richting
kust naar Castro waar onze tweede verblijfplaats op
ons wacht (Hotel Piccolo Mondo in Castro di Lecce).
Na enig zoeken installeren we ons in dit hotel waarvan de verschillende onderdelen zoals restaurant,
zwembad, tennisbanen, parking en kamers verspreid
tegen de rotswand aanliggen, onderling verbonden
door veelvuldige trappen.
De kamers zijn ruim, proper maar kunnen zeker een
grondige vernieuwingsoperatie gebruiken.
De kleine mankementen (slecht sluitende deuren,
ontbrekende knop van kastdeur…) zijn snel vergeten
als je onder de felblauwe lucht, dito zon, met uitzicht
over zee, aan het zwembad (met gefilterd zeewater)
zit.
De temperatuur bereikt inmiddels gemakkelijk meer
dan dertig graden, maar blijft dankzij de zeebries heel
aangenaam.
13
VIAGGIARE
ATTUALITÀ
We nemen rustig de tijd om ons te installeren en het
zwembad te gebruiken. Vermits we langs de oostkust verblijven is de zon vrij snel achter de rotsen en
bomen verdwenen (rond 18 uur).
LA CRISI CAMBIA LE ABITUDINI DEGLI ITALIANI
’s Avonds stappen we, via steile trappen, naar het
kleine dorp Castro dat in de onmiddellijke nabijheid
van ons hotel ligt.
Vanop een uitkijkpost kijkt de plaatselijke bevolking
naar de toeristen die zich zwoegend langs de trappen
omhoog hijsen tot in het klein historisch centrum.
Kinderen lopen voetballend op het dorpsplein en
in de kleine straatjes, die op verschillende plaatsen
uitzicht bieden op de Marina van Castro.
Voor het avondmaal kiezen wij voor het plaatselijke
Ristorante Vecchie Maniere (‘oude manieren’) waar
we eerst lekkere, eenvoudige antipasti della casa met overwegend vis - geserveerd krijgen; gevolgd
door verse vis en/of een pastaschotel (orecchiette alla
leccese = schelpvormige pasta met saus op basis
van tomaten, ricotta en basilicum). Bij dit lekkers
hoort de plaatselijke witte wijn aan 6 euro de liter!
Ondertussen is het restaurant aardig vol gelopen en
wordt de dagelijks met de handgeschreven menukaart doorgegeven van de ene naar de andere tafel.
Een beter bewijs van het werken met dagverse
producten kun je moeilijk vinden. De ‘oude manieren’
bevallen ons uitstekend.
Daarna is het tijd voor een heerlijke espresso (1
euro!) in het enige café met terras dat dit historisch
centrum rijk is. Meer dan voldaan dalen wij langs
dezelfde weg terug naar het hotel.
De volgende dag staan Lecce (hoofdstad van de
gelijknamige provincie) en Otranto op het programma.
’s Morgens vertrekken wij langs de kustweg richting
Otranto. Wij passeren langs Santa Cesarea Terme
waar een indrukwekkende Moorse Villa (Villa Tacchi)
onze aandacht trekt. Verderop is de kust rotsachtig en
kaal.
Van bij de aankomst in Otranto is het overduidelijk
dat de burcht de alles overheersende aantrekkingspool vormt. Wij zijn dan ook zeer verrast wanneer
wij achter de burcht een immens plein met zelfs een
klein park ontdekken dat uitziet over een uitgestrekte
baai.
Aan de ene kant liggen boten aangemeerd aan betonnen steigers terwijl er aan de andere kant een uitgestrekt zandstrand ligt omringd door kleedhokjes. Het
gaat er druk en levendig aan toe.
We slenteren terug door de oude stad in de schaduw
van de burcht, langs mooie winkels en restaurants.
De historische gebouwen zijn fraai gerestaureerd.
Op onze terugweg naar de auto lopen wij nog langs
een plaatselijke markt waar wij wat fruit kopen.
Dan langs de provinciale weg naar Lecce ongeveer
45 km.
De buitenring van Lecce bereiken is kinderspel maar
daarna het historisch centrum naderen blijkt heel wat
14
Il 70,7% degli italiani ha modificato i propri comportamenti d’acquisto rispetto al passato.
È quanto rileva un’indagine condotta da Eurispes e
Focus realizzata attraverso un questionario online
compilato da 2.696 persone
Dall’indagine emergono due profili molto caratterizzati: il campione si divide tra chi mette al primo
posto il fattore economico e quindi il costo (46,5%)
del prodotto e chi la qualità (44,4%). A sorpresa la
marca è un fattore determinante negli acquisti solo
nel 3,3% dei casi. Più attente all’aspetto economico
nelle scelte di acquisto sono le donne (49,4% contro
il 42,3% degli uomini), mentre gli uomini tendono a
privilegiare il fattore “qualità” (47,4% contro 42,4%).
Tra i consumatori con un’età compresa tra 18 e i 29
anni c’è una maggiore attenzione al prezzo.
Per gli adulti tra i 45 ed i 64 anni invece conta soprattutto la qualità (50,8%) rispetto al costo (38,5%).
Per gli ‘over’ 65 è più importante la facile reperibilità
dei prodotti (per il 13,2% è il fattore determinante), la
qualità (40,5%) e la marca (8,3%).
La qualità del prodotto è invece indicata con maggior
frequenza dalle coppie con figli (47,4%). In generale,
rispetto al passato, si presta maggiore attenzione alle
offerte, agli sconti e alle promozioni sui prodotti pubblicizzati nei supermercati e nelle attività commerciali
(92,8%).
Rispetto alla tipologia dei prodotti a disposizione
del consumatore il 59,9% preferisce prodotti non di
marca; il 47,6% fa la spesa rivolgendosi direttamente
al produttore; il 37,5% sceglie di acquistare beni solo
nei punti vendita di fiducia e solo il 27,6% usa come
canale preferenziale d’acquisto le bancarelle o i mercatini.
Nonostante la difficile situazione di crisi economica,
gli italiani continuano a prestare attenzione alla selezione dei prodotti alimentari (53,5%), ulteriore segno
di una cultura e di una tradizione dell’alimentazione
radicata e irrinunciabile.
SI TAGLIA SU VACANZE, SPESE ALIMENTARI E
MEDICHE
Sempre più italiani sono costretti a stringere la cinghia a causa della crisi economica. A farne le spese
sono soprattutto vacanze (89%) e abbigliamento
(88%), ma si risparmia anche sugli acquisti per la
casa (82%). È quanto emerge da un sondaggio realizzato dall’Istituto Swg in esclusiva per Agorà, su Rai
Tre. Una delle conseguenze più gravi della crisi è che,
oltre a ridurre al minimo ogni lusso, gli italiani sono
costretti a risparmiare sempre più su spese alimentari (65%) e cure mediche (43%). “C’è una razionalizzazione dei consumi - ha osservato Roberto Weber,
presidente Swg -. Questo dato due anni fa sarebbe
stato molto diverso”.
39
BELLE ITALIENNE
VIAGGIARE
Zal het weer boven water komen vooraleer de
wereld rond november 2014 de negentigste verjaardag van het overlijden van Puccini herdenkt?
moeilijker. Wij kunnen parkeren naast het kasteel van
Karel V dat evenwel gesloten is voor bezoek. Daarna
wandelen wij door de oude stad waar we overweldigd worden door de talloze historische gebouwen,
kerken, Palazzo’s, een anfiteatro, imposante herenhuizen met inrijpoorten en binnenpatio’s, pleintjes
omringd door barokke gevels, met als hoogtepunt de
Piazza del Duomo. Het is kort na de middag en de
straatstenen weerkaatsen de zon en de warmte: het
is meer dan 35°.
We lopen nog de kunstacademie binnen waar de
studenten hun eindwerken hebben gepresenteerd
rondom de binnenplaats.
Aan het einde van deze wandeling aan het handje
van ‘La belle Italienne’ nog dit… Hildegard Coupé
vond in de waanzinnig gedetailleerde dagboeken van
haar heeroom dat hij op 28 augustus 1978 gedichten
op thema ‘L’inconnue de la Seine’ opzocht en overtikte. En dat hij daarrond op 6 januari 1979 een tekst
kneedde voor Schooltelevisie; afgewerkt en wel
bezorgde hij die aan de Sint-Niklase leraar esthetica
en regisseur Jo Daems. De tekst is zo te zien niet
bewaard gebleven.
Met dat alles blijven toch enkele vragen hangen.
Eén: hoe kwam het gipsen beeldje in Moerbeke
tegen de muur bij Anton van Wilderode en op de
Plezantstraat in Sint-Niklaas bij Achiel Cole, mijn
grootvader? Twéé: waarom noemde Amerika haar zo
nodig ‘La belle Italienne’ ? En tot slot Drié: wie van
de lezers van Notizie heeft weet van nòg zo’n exemplaar?
Antwoorden zijn welkom op
[email protected]
PS Op 13 november 2013 kopte www.loschermo.
it: ‘Recuperata la maschera funebre di Puccini.
Denunciati 5 antiquari, si indaga per scoprire l'autore
del furto: gli inquirenti sospettano l'esistenza di un
complice 'interno' a Palazzo Ducale.’ Ruw vertaald:
‘Masker van Puccini teruggevonden. 5 antiquairs
aangeklaagd. Men speurt naar de dader van de roof:
het gerecht vermoedt het bestaan van een ‘interne’
medeplichtige.’ (Wordt ongetwijfeld vervolgd.)
Na een verfrissende pint keren wij terug naar ons
hotel om nog even te verpozen aan het zwembad.
’s Avonds gaan wij eten in de Marina, aan de andere
kant van de heuvel van Castro.
We kiezen voor een vrij groot restaurant met terras
aan zee. Het is er rustig, de visbereidingen lekker
maar de bediening amateuristisch. Toen wij op het
etiket van de door ons bestelde Chardonnay geen
verwijzing vonden naar de Chardonnay druif, probeerde Igor – de kelner met wellicht Oost-Europese
roots – ons ervan te overtuigen dat de wijn afkomstig
was van het huis Chardonnay, maar dat dit niet op
het etiket stond!
Dan maar koffie gedronken en ijs gegeten op een
ander terras.
Dag 6 – Bezoek aan Gallipoli.
Eerst volgen we via zuidelijke richting de kustweg tot
in het havenstadje Tricase Porto waarna wij het binnenland inrijden, heuvelachtig en bochtrijk.
Tricase zelf (4 km binnenwaarts) is een merkwaardig
mooi dorp met een dorpsplein en een wirwar van
kleine straatjes, waarin wij al snel bij gebrek aan
wegwijzers het spoor bijster raken. Dan maar aan
een groep ouderen de weg gevraagd naar de provinciale weg richting Gallipoli. Vijf personen antwoorden
tegelijk, vriendelijk maar verwarrend. Gelukkig schrijft
de enige vrouw uit het gezelschap het voor ons op
een briefje. Onderweg naar Gallipoli doorkruisen we
velden waar door middel van zonnepanelen elektriciteit wordt gegenereerd.
Gallipoli blijkt een grote havenstad te zijn met de
oude stad op de uiterste landtong.
Wij parkeren op een enorm plein (gratis) naast het
kasteel en stappen dan de oude stad in.
Hier is de godsdienst nog alomtegenwoordig: in
nagenoeg elke straat staat een kapel of kerk, terwijl
er zich ook nog een klooster binnen de stadmuren
handhaaft.
Toch zit ook duidelijk het toerisme in de lift, getuige
hiervan het aantal B & B’s in de binnenstad.
Wij kiezen één van de vele terrasjes (Bar a mare) met
zicht op zee en genieten van witte frizzante wijn die
ons wordt opgediend samen met 5 bordjes/mandjes
met nootjes, chips, koekjes, bruschetta en grote olij-
38
15
VIAGGIARE
BELLE ITALIENNE
ven. De wijn van de tap kost hier de helft van bier.
De prijs van een halve liter bier is gelijk aan 1 liter
wijn!
We wandelen nogmaals de binnenstad in en stappen
Blanc binnen, een op het eerste zicht kleine witte
winkel met designartikelen en interieurvoorwerpen.
In deze oude, zeer smaakvol ingerichte olijfolieopslagplaats wisselen mooie meubelstukken, keramiek, kleding en decoratieartikelen elkaar af, onder
de verschillende laaggewelven. Van een adembenemende schoonheid is tevens een oosters ingerichte
binnentuin, met op lange banken sierlijk geborduurde
kussens.
ander YouTube-filmpje toe geleid en verdronk
in ... The Legend of l’Inconnue. (Ga eens kijken
op www.youtube.com/watch?feature=player_
embedded&v=VJVqykKMvTk en www.thelegendoflinconnue.com )
Op de terugweg langs de kustweg via de Baia Verde
merken we een opeenvolging van zandstranden,
afgeboord met ofwel metershoge bamboestruiken
of dennenbomen. Overal heerst een uitgelaten sfeer
met luide opwekkende muziek. Verderop rijden we
langs meestal gesloten vakantiehuizen en enkele
terracottarode masseria’s, langs wegen afgeboord
met kleurrijke oleanders. Sommige stranden hebben
suggestieve namen zoals Maldive Salentine.
Zelf houden we halt aan een klein goed uitgerust
zandstrand met ligzetels, bar, kinderzwembad, waar
na een uur een DJ voor een ware Club Medsfeer
zorgde.
We volgen deze kustweg tot aan het uiterste Zuidpunt (Santa Maria di Leuca) om dan terug te rijden
naar ons hotel. Mede door de toch lange autorit
besluiten we het avondmaal in het hotel te gebruiken.
Een volledig menu (antipasti misti, primi piatti en
secondi piatti + dessert) voor 35 euro per persoon
wordt aangeboden. Een prima keuze zo bleek.
Wordt vervolgd.
Toeval bestaat niet
….. Net na het tikken van de laatste lijntjes van dit
artikel op 6 oktober 2013 ontdekte ik dat uit een
gang (!) van het Hertogelijk Paleis op de Piazza
Napoleone in Lucca het bronzen dodenmasker van
componist Giacomo Puccini werd ontvreemd. Het
was toevertrouwd aan de Accademia Lucchese di
Scienze, Lettere e Arti, die daar een onderkomen
heeft. Opgericht in 1584 is de Academie één van de
oudste en eerbiedwaardigste van Italië. Met haar
onschatbare collectie munten, boeken, meubelen,
schilderijen en andere documenten rond belangrijke
Lucchesi en andere Italianen was dat instituut al vele
jaren vragende partij voor een veilig en representatief
onderdak.
Raoul Verschueren en Linda Crivits (Lid van de Unie
van de Belgische Filmpers en de Vlaamse Journalisten Vereniging)
Het dodenmasker is van de hand van de Belgische
beeldhouwer Jules Berchmans die na de dood van de
componist in 1924 in Brussel diens gelaatstrekken in
gips ving; dat eerste afgietsel kreeg een plaats in het
huis van Puccini op de oever van het meer van Torre
del Lago. Het bronzen exemplaar ontstond een jaar
later: Puccini’s zoon Antonio liet door de beeldhouwer
een bronzen exemplaar vervaardigen en schonk het
aan de toenmalige Italiaanse ambassadeur in België
Orsini Baroni. Als dankbetuiging voor de aandacht
die hij had geschonken aan zijn lijdende vader. Dat
masker kwam in 1938 in handen van de Accademia,
waarvan Sor Giacomo een eminent lid was geweest.
16
37
BELLE ITALIENNE
VIAGGIARE
het Museo della Figurina di gesso e dell’Emigrazione in
Ferrara.
het stadje Coreglia Antelminelli valt over dit ambacht
en zijn beoefenaars veel op te steken.
De meest gekuste vrouw van de wereld
Wat verder in de uitzending van Sean Cole werd ik
naar het einde van onze jaren zestig gekatapulteerd.
Een Oostenrijkse arts had de eerste technieken van
reanimatie ontwikkeld en was op zoek naar een
manier om die bij de mensen over te brengen. Zijn
pad kruiste toen dat van een Noorse poppen- en
speelgoedmaker. Nadat Peter Safar en Åsmund
Lærdal samen een levensgrote pop hadden ontwikkeld, moesten ze ook nog op zoek naar het passende
gezicht. Een mannengelaat wilden ze liever niet
gebruiken. En zeker niet één met een snor! Maar
welke vroùw dan? In de Noorse nevelen dook toen
de ‘Inconnue’ op. En zo werd in 1960 ‘Resusci Anne’
geboren met de trekken van het meisje van de Seine.
Van het werkwoord ‘rescuscitare’ d.i. ‘tot leven
wekken’.
Een half uur later zat ik op de site van een Noors
bedrijf dat -hou je goed vast- zo een beetje marktleider is op het vlak van benodigdheden in de
medische sector. En ik las (in het Nederlands): ‘De
‘Resusci Anne SkillReporter™‘ is een volwassen
reanimatie-oefenpop die de prestaties van de studenten weergeeft in gedrukte rapporten met daarin de
beoordeling van de beademing en de compressies.
Bovendien kunt u oefeningen van eerstehulpverlening en verplaatsing opnemen in het leerproces door
optioneel eerstehulp- en reddingsledematen toe te
voegen…’ Kostprijs 3.304 euro voor de torso, de
koffer en daarbij gratis SkillReporter-software. Een
beetje grappend noemen ze de ‘Belle Italienne’ bij
Lærdal de ‘moeder van de reanimatie’ en ‘de meest
gekuste vrouw van de wereld’. Ze staven hun bewering met cijfers: naar schatting vierhonderd miljoen
verzorgenden hebben hun lippen op die van ‘Resusci
Anne’ gedrukt bij het trainen van die levensreddende
vaardigheid. Dat heeft wellicht méér dan een miljoen
mensenlevens gered.
Toen het bedrijf begin 2013 het jubileum van zijn
uitvinding met enige luister wilde vieren, zette het
de ‘Inconnue’ letterlijk en figuurlijk in de spots. Het
gaf aan Dennis en Lesley Chopin (!) de opdracht tot
het schrijven van een mini-musical. En zo stond het
meisje van de Seine in januari op de scène van het
concerthuis van Stavanger. In juli 2013 mocht Parijs
haar verwelkomen en in oktober-november 2013
stond ze frêle en wel op de planken in Groot-Brittannië.
…Her death gives life to many her face could save us all
The girl the Seine rejected could still knock on your door
She of a thousand kisses her lips could give you life
And this may be the reason why she smiles her knowing smile.
Aan mijn rondspringen door de virtuele ruimte
kwam alweer geen einde: ik werd naar nog een
36
De oorsprong van Ferrara gaat terug tot de 7de-8ste
eeuw: de stad stamt niet eens uit de oudheid!
Na een eeuwenlange strijd tussen verschillende hertogelijke families
waren het uiteindelijk de schatrijke Marchesi d’Este
die de macht naar zich toetrokken. Op de troon volgden Markiezen en Graven gedurende drie eeuwen
elkaar op, allen begeesterd door kunst en wetenschappen.
Ferrara was één van de meest opmerkelijke culturele
centra van Europa.
Wat toen werd gebouwd is tot op heden bijna ongeschonden bewaard gebleven.
Reeds in 1391 werd de universiteit gesticht.
Het monumentale waterslot Castello Estense, in het
historisch centrum van Ferrara met zijn vele torens en
ophaalbruggen, opgetrokken in rode baksteen, heeft
ruime kamers en zalen met de nog originele plafondschilderingen. Bijzonder sinister zijn de ondergrondse
kerkers.
Het huidige Palazzo Municipale, vlak tegenover de
kathedraal,
dateert van 1243 en was oorspronkelijk bedoeld als
residentie van de familie Estense, tot zij in de zestiende eeuw verhuisden naar het Castello.
De bouw van de kathedraal werd reeds aangevangen in de 12de eeuw.
Tot in de 18de eeuw werd er bijgebouwd en veranderd.
Men vindt er dus verschillende bouwstijlen in terug.
Langs de zijkant, aan de Piazza delle Erbe, werden
er zelfs woonhuizen tegenaan gebouwd, die dienst
deden als “winkels” tijdens de marktdagen.
Opmerkelijk zijn de vele mooie beelden op de voorgevel.
Palazzo Schifanoia is de plek iets buiten het centrum
17
VIAGGIARE
BELLE ITALIENNE
van Ferrara, waar de hertogelijke familie niet alleen
naar toe trok om zich te ontspannen, maar waar
ze ook politieke bijeenkomsten organiseerde. Het
buitengoed “per schivar la noia” (tegen de verveling)
was volgestouwd met kunstwerken en in de tuinen
kweekte men zeldzame planten.
De legende vertelt van een verdronken jonge vrouw die op
een dag in 1880 uit de Seine werd opgevist nabij de
Parijse morgue, het openbare mortuarium in de buurt van
de Notre-Dame.
Misdaad? Zelfdoding?
Toen ze ter identificatie werd tentoon
gesteld kwam een
medewerker van dat
dodenhuisje zo onder
de indruk dat hij er een
afgietsel van liet
maken. Onder de
naam van ‘Inconnue
de la Seine’, ‘Vierge
inconnue du canal de
l’Ourcq’ of ‘Belle
Noyée’ kreeg ze niet
alleen een plaats in
artistieke kringen,
maar ook tegen de
muren van honderden
Parijse herenhuizen.
Gauw namen ook gipsateliers in de Verenigde Staten haar in
hun catalogus op. Dat
gebeurde vreemd
genoeg onder de naam ‘La Belle Italienne’!
Tijdens de 15de en 16de eeuw stelde Ferrara zijn
poorten open voor de joden, die verjaagd werden uit
Spanje, Portugal en (toen ook al...) het toenmalige
Duitsland. Ze vormen een sterke, hechte gemeenschap die zich vooral toelegde op de handel. De wijk
vormt nog steeds een “ghetto” en ook de oude Sinagoga bleef bewaard.
Het Palazzo dei Diamanti biedt onderdak aan de Pinacoteca Nazionale.
De gevels van het gebouw zijn bedekt met zo’n
10.000 kleine piramiden
in marmer, wat een zéér speciaal effect geeft. In Rusland heeft men ze laten namaken om in het Kremlin
te gebruiken!
Van de oude stadswallen zijn nog zo’n 9 km bewaard
gebleven. Een ideale plek om te wandelen of te fietsen in het groen. Doet ons sterk denken aan Lucca…
Ferrara is uitgegroeid tot dè fietsstad van Italie: 85
km fietspaden werden aangelegd. Een kwart van alle
verplaatsingen in de stad gebeurt met de tweewieler:
er zijn er zo’n 120.000 in omloop! En dat is er te zien
en te horen: belgerinkel alom.
Een ideale manier dus om het autovrije historische
centrum van de stad te bezoeken!
De meeste hotels stellen dan ook (dikwijls gratis)
fietsen ter beschikking van de gasten.
Ondanks de rijke cultuurschatten (Werelderfgoed)
wordt Ferrara nog
niet overspoeld door toeristenhorden zoals Firenze
en Venetië. Het is een rustige, vriendelijke stad op
mensenmaat.
Voor de liefhebbers: ook de zee met zijn brede zandstranden is niet ver (50km) weg…
Voor de fietsfanaten: een fietsroute volgt de laatste
132 km. van Italië’s grootste rivier (Po) tot aan zee…
Er zijn ook een tiental lussen, te vergelijken met
degene die wij ook in Vlaanderen kennen, tussen 30
en 95 km. lang.
www.ferrarabike.com
Eten:
De zee op tafel: dicht bij de kust. Voorgerechten met
mosselen, venusschelpen, sint-jakobschelpen en
garnalen, schotels met gegrilde vis, pasta met kreeft
en schaaldieren, vissoep.
Niet te vergeten... de paling van Comacchio. En wij
die denken dat paling in ’t groen een specialiteit
18
Van Rome naar Parijs
Ik tolde nog wat verder door de virtuele ruimte en vond
opnames van een Amerikaanse radio-uitzending uit 2011
waarin de maker Sean Cole -géén verwant!- ook groef
naar het geheim www.radiolab.org/story/172693-deathmask. Cole’s verhaal eindigde met een verwijzing naar
een BBC Radio 4-uitzending uit 2009 waarin radioproducer
Jeremy Grange en reporter-auteur Louise Welsh gezamenlijk op speurtocht trokken naar Parijs om meer te weten
over ‘The Unknown Face’. Ze belandden in het atelier
van de familie Lorenzi, waar ooit het eerste beeldje zou
zijn gemaakt ….. www.lorenzi.fr/statues/Inconnue-DeLa-Seine-21.html Het gipsen beeldje is er -onder referentienummer 943- nog steeds te koop tegen 112 euro, alle
taksen inbegrepen.
Alweer een Italiaanse naam in het verhaal. Zouden die
Felice’s of die Lorenzi’s misschien een band hebben met
de beroemde figurinai uit Lucca? Het gonsde daar in de
Serchio-vallei immers van makers van gipsen beeldjes.
Van het einde van de negentiende eeuw tot het midden
van de twintigste eeuw zijn daar honderden emigranten
met hun producten over heel Europa weggetrokken. Ik
ontmoette er ooit één tussen de bladzijden van Naar waar
de appelsienen groeien van Felix Timmermans. En in het
schooltijdschrift Ic Hou van het Sint-Jozef Klein Seminarie
te Sint-Niklaas las ik ooit hoe een pauselijke nuntius daar
op bezoek kwam en als geschenk een gipsen beeldje
overhandigde vervaardigd in zijn geboortestad Lucca. In
35
BELLE ITALIENNE
VIAGGIARE
schouwblad in de woonkamer vond ik ll messaggero
senza parole, met gedichten van Van Wilderode die
Luisa van Wassenaer-Crocini in 1996 naar het Italiaans vertaalde. En op de hoek van een tafeltje las ik
Van Wilderode’s wondermooie gedicht over het beeld
van het Etruskische echtpaar in het museum van Villa
Giulia in Rome.
is van onze Scheldeboorden…Zij hebben daar 48
geregistreerde manieren om paling te bereiden!!! En
vlees van de allerbeste kwaliteit: we zijn immers in
Emilia-Romagna!
…‘Houden haar vingers vogels vast, sieraden
of offerschaaltjes in doorschijnend glas,
zijn rechterhand een groen juweel van jade?’
…
Tezamen ingescheept en onder zeil
om op een verdere oever te belanden
voor eeuwen slaap en onverliesbaar heil.
Bij het buitengaan viel mijn dwalende oog op een
gipsen meisjeshoofd met een mysterieuze glimlach.
Net zo één als er jarenlang bij mijn grootouders in
de woonkamer hing. Net zo één als er nu thuis in
het schuurtje hangt te verkommeren. Foei, Herman.
‘L’inconnue de la Seine’, verklaarde Hildegard zonder
te hoeven nadenken. Thuisgekomen sloeg ik de weg
naar Wikipedia in en las hoe dat beeldje in Amerika
soms ‘La belle Italienne’ wordt genoemd. De kiemen
voor een Notizie-artikel waren gelegd.
Slachtoffer van de Seine ?
Enkele muisklikken brachten me op www.felicecalchi.com en op de blog http://felicecalchi.blogspot.
be/2012/05/la-belle-italienne.html. Vanuit Ciampino bij
Rome onthulden gipsmeesters Romolo en Andrea
Felice hoe het (doden-)masker van een mooi jong
meisje tegen het einde van de negentiende eeuw in
Parijs en ver daarbuiten populair werd. En hoe het dat
blééf tot omstreeks WO II. Ze vertelden hoe dat kopje tot
de verbeelding sprak van beeldende kunstenaars, auteurs
en fotografen. En ze riepen namen op als Rilke en Céline,
als Man Ray en Anais Nin, als Nabokov en Aragon, als
Alberto Giacometti en Albert Camus. Albert Camus
noemde het mysterieus glimlachende beeldje zelfs ‘een
verdronken Monna Lisa’. Jules Supervielle schreef in 1929
dat op dit magnetische
engelengezicht ‘…. een
glimlach trilt die meer
aantrekt dan de glimlach
van een levende.‘ De
Engelse dichter Al
Alvarez poneerde aan
het begin van de jaren
zeventig hoe ze ooit een
erotisch ideaal was,
zoals Brigitte Bardot dat
werd in de jaren zeventig. In recente tijden trok
iemand de lijn helemaal
door naar 2001 en de
expressie van Audrey
Tatou als Amélie Poulain.
34
Wij kozen voor ons “avondaperitief” dikwijls de
“Leon d‘Oro”, een typische gelegenheid vlak tegenover de kathedraal. Een (groot) glas wijn kost er
5€, maar ze serveren je er een grote schotel geraffineerde hapjes bij om “U” tegen te zeggen. Op
zichzelf al een serieuze “antipasto”!
www.ferrarainfo.com
Uitstappen vanuit Ferrara:
Cento (35 km)
Dit kleine stadje werd erg getroffen tijdens de aardbeving in 2012.
De Piazza del Guercino, la Loggiata dei Cappuccini,
het Palazzo del Monte di Pièta: het moet allemaal
de moeite waard zijn, maar alles wordt gestut en is
gesloten voor het publiek. Er wordt wèl hard gewerkt
aan de restauratie…
Codigoro (50 km): Abbazia di Pomposa, een hoogtepunt van de romaanse bouwkunst.
De hoge toren rijst op als een baken uit de vlakte, ver
weg van de bewoonde wereld... een oase van rust!
Ze werd waarschijnlijk al in de 7de eeuw gesticht
door de Benedictijnen en verwisselde vaak van
eigenaar. Ze werd onder Napoleon geseculariseerd
maar kreeg tegen het einde van de 19de eeuw haar
gewijde karakter terug.
Zoals meestal in Noord-Italië werd de ganse site
zorgvuldig gerestaureerd , niet alleen de gebouwen
maar ook de omliggende tuinen.
Emilia – Romagna blijft nog steeds een aanrader
voor zij die houden van cultuur èn lekker eten. Er zijn
de meren… en ook de zee met fijne zandstranden is
niet ver weg.
Wij gebruikten Ferrara als een 4-daagse tussenstop,
om daarna verder te trekken naar de Marche.
Brussel-Ferrara is 1.175 km,(autostrada) over Luxemburg, Basel en Milaan. Vignet te kopen voor Zwitserland en tol te betalen op de Franse en Italiaanse
autostrades.
Via Duitsland en de Brennerpas is het 100 km verder:
tol aan de Brenner en de Italiaanse autostrades.
Je kunt via deze laatste route momenteel ( augustus
2013) geen 100 km. rijden zonder hinder en omleidingen wegens wegenwerken.
Deze oplossing is goedkoper dan de eerste, maar je
krijgt er gegarandeerd nagelbijten en andere stress
gratis bij....
Kris Werts.
19
VIAGGIARE
BELLE ITALIENNE
TRIËST : VROEGER EN NU
‘LA BELLE ITALIENNE’
THUIS BIJ VAN WILDERODE
“Ik zou er een schat
voor geven
om jullie terug te zien,
maar het kan niet.
Mijn blinde noodlot wil
niet.”
Adolfo Ferrero (1917).
Dit schrijnend gedicht
geeft een beeld van de
gruwel van WOI.
Een oorlog die Triëst ook
onderging.
In 1914 staat Italië aan de kant van Oostenrijk-Hongarije en Duitsland.
In 1915 lopen ze over naar Groot-Brittannië, Frankrijk
en Rusland.
Op het verlanglijstje van de Italianen staat o.m. de
hele Adriatische kuststreek waaronder de havenstad
Triëst.
“Van alle soldaten aan het front zijn de Italianen er
misschien wel het ergst aan toe.
Ze zijn slecht uitgerust, slecht opgeleid, slecht
betaald, krijgen amper steun van de artillerie en
worden gereduceerd tot slachtvee.” (Uit :” Ten
oorlog”).
Na de oorlog annexeerde Italië de stad Triëst, Istrië
en gebieden in het westen van het hedendaagse
Slovenië.
In 1947 werd de oprichting van de later te creëren
Territorio Libero di Trieste vastgelegd om een oplossing te vinden voor de Italiaanse en Joegoslavische
aanspraken op de stad. De Vrije Zone bleek onbestuurbaar en werd in 1954 in het verdrag van Londen
tussen de twee buurlanden verdeeld. Triëst werd Italiaans.De uiteindelijke bezegeling hiervan gebeurde
echter pas In 1975.
In ons hoofd was Triëst al lang een vakantiedoel van
mijn man en mezelf. En dit jaar, samen met een
bevriend koppel, zou het lukken.
Was het als een grap bedoeld dat we onwetend na
twee dagen reizen onze auto parkeerden 50m van
ons hotel James Joyce om daarna twee uur naar het
hotel te zoeken?
Geen enkele Italiaan scheen het nederige maar leuke
hotelletje te kennen. Ze stuurden ons van hot naar
her.
Tot ik een wat simpele mens aansprak, die zijn sigaret liet vallen en alleen zei :”Volg me.”Iets wat we
sceptisch deden.
Inderdaad, in een smal, onooglijk straatje, volgestouwd met steigers….daar was het!
De straatnaam was niet te zien en we hadden over
het bordje gekeken met de vermelding van ons hotel.
Niet afgeschrikt maar hongerig om meer van de stad
te zien , gingen we, nauwelijks het stof van de reis
afgeborsteld, op stap.
Dank zij een vriendin hadden we een uitgebreid
20
Met wijd opengesperde ogen
Op initiatief van het Reynaertgenootschap en in het
raam van het literaire project ‘Dichter en verder’ van
de stad Sint-Niklaas kon ik op 29 september jl. samen
met een dertigtal andere mensen in Moerbeke-Waas
een rondgang maken in het huis waar de Vlaamse
priester-dichter Anton van Wilderode tot enkele maanden voor zijn dood in 1998 heeft geleefd. De blikken
van een oud-lesgever Italiaans bleven daar natuurlijk het snelst haperen aan objecten met Italiaanse
haken.
In de rekken op de stoffige boekenzolder van Anton/
Cyriel Coupé stonden grijpensklaar Dante’s Vita
Nuova en Manzoni’s Promessi Sposi naast werk
van Ignazio Silone en Nobelprijswinnares Grazia
Deledda ... In de slaapkamer haalde gids-archivaris
Hildegard Coupé -’s dichters nichtje- het fotoboek
van zijn eerste Rome- en Italiëreis uit de kast: heerlijke zwart-wit kiekjes met gekartelde randen tussen
bladvullende schilderingen van de hand van zijn
tweelingbroer Filemon Coupé. (Ja, de broertjes Cyriel
en Filemon … En dan te bedenken dat ze -naar de
heiligen van hun geboortedag 29 juni- respectievelijk
Petrus en Paulus hadden moeten heten!) Op het
33
CAMILLERI
VIAGGIARE
lijk – maar dit blijkt soms nuttig in de loop van een onderzoek! Fazio is al even hondstrouw en plichtbewust, maar
hij werkt de commissaris vaak op de zenuwen door zijn
mania anagrafica, d.w.z. bij ieder onderzoek heeft hij de
neiging om alle mogelijke biografische – en meestal onnodige - gegevens van al dan niet vermoedelijke dader(s) en
hun familieleden luidop van A tot Z voor te lezen. En dan
is er nog Catarella, de meest komische en volgens mij
meest geslaagde figuur uit de Montalbano-reeks. Hij is de
telefonist van het commissariaat, maar helaas net geen
analfabeet, wat uiteraard een nadeel is telkens als hij iets
belangrijks aan de commissaris moet meedelen, want hij
verhaspelt steevast namen, adressen en functies van wie
het commissariaat opbelt. Zijn taal is altijd komisch, want
enerzijds bevat ze veel Siciliaanse woorden en zinswendingen (zoals mi scusasse voor mi scusi), en anderzijds
onnodige bureaucratische termen (la suddetta inchiesta).
Desondanks heeft Catarella af en toe een idee dat nuttig
blijkt bij het oplossen van een misdaad, en, vooral, deze
cultuurbarbaar blijkt alles te weten over… computers, en
dit terwijl Montalbano zelf absoluut niets van computers
snapt!
stadsplan. Piazza dell’Unità d’Italia was ons eerste
doel. Dan gingen we links (Riva del Mandracchio)
verder langs de zee.
Al snel snakten we naar iets om onze smaakpapillen
Buiten de reeks over commissaris Montalbano heeft
Camilleri ook nog tal van andere boeken geschreven,
meestal over Sicilië, waarvan een paar historische romans.
Hij is op literair vlak een laatbloeier, want werkte eerst een
hele carrière lang als regisseur van televisieprogramma’s
– met een voorliefde voor romans van Simenon! Ook
publiceert hij werken in het Algemeen Beschaafd Italiaans
waarin hij bepaalde persoonlijke gezichtspunten toelicht
(het laatste en m.i. meest interessante is Come la penso,
dat een paar maanden geleden verscheen).
Sinds enkele jaren bestaat er over de avonturen van
commissaris Montalbano een filmreeks, die eigenaardig
genoeg eerst op onze Vlaamse televisie en slechts later
op RAI Uno werd uitgezonden. Ze kreeg in Italië nogal wat
kritiek omdat de hoofdvertolker, Luca Zingaretti, op het
scherm veel jonger overkomt dan de Montalbano uit de
romans, die wordt afgebeeld als een vijftiger die steeds
meer worstelt met het stilaan ouder worden.
te testen. Een onooglijk cafeetje trok onze aandacht omdat
het er zo rustig was. Wel, we hebben daar de heerlijkste
prosciutto geproefd en de lekkerste prosecco gedronken
van heel ons verblijf.
De tweede dag hebben we gewandeld, geklommen en
gekeken naar al het moois dat er in Triëst was:
Castello di San Giusto, Cattedrale di San Giusto, Basilica
Romana e Foro (resti), Teatro Romano, Santa Maria Maggiore, Arco di Ricarro enz.enz. Doodmoe waren we maar
onder de indruk van al dat moois.
Triëste is ook een “koffiestad”. Je vindt er de fijnste koffie
in de meest luxueuze koffiehuizen. We hebben Caffè degli
Specchi en Caffè Tommaseo bezocht. Maar we prefereren
een goed glaasje prosecco.
’s Anderendaags zouden we Miramare bezoeken. We
zagen het witte kasteel liggen in een pikzwarte lucht. Terwijl de regendruppels op de auto daverden en het donker
als de nacht was, vertrokken we toch naar dit kasteel.
Helaas misten we de juiste afslag en kwamen we in Duino
terecht. Daar schenen zeven zonnen en was er een licht
bewolkte lucht!
De familie Thurn und Taxis of Torre e Tasso woont nog in
het kasteel. Er is een kleine maar mooie tuin met prachtige
vergezichten. In de sierlijke kamers kwamen Maximiliaan
van Habsburg en Charlotte uit Miramare op de thee.
Dan moesten we terug naar de donkere luchten die eigenlijk al heel dichtbij waren.
Inderdaad, in de regen moesten we van de parking te voet
naar slot Miramare en tuin stappen.
We vonden het interieur mooier, de tuin groter en imposanter dan Duino en weer hadden we geluk : het weer
was ons gunstig gezind; weg was de regen!
En Italië zat er voor ons op.
De volgende dagen was Kroatië aan de beurt.
In de romans gebruikt Andrea Camilleri een mengtaal, half
Algemeen Beschaafd Italiaans en half Siciliaans. Dit kan
voor Nederlandstalige lezers een probleem vormen, maar
na enige oefening herken je bepaalde patronen: zo staat
bijvoorbeeld spiare systematisch voor chiedere, acchianare
voor salire, taliare voor guardare, travagliare voor lavorare
(denk aan het Franse travailler !)… Voor wie het toch te
moeilijk is verwijs ik naar de uitstekende Nederlandse vertalingen die bij de Libreria Bonardi in Amsterdam te koop
zijn. De originele versies verschenen en verschijnen nog
steeds bij de Palermitaanse uitgeverij Sellerio.
Monique Jacqmain
Voor de geschiedenis met dank aan Wikipedia.
NVDR:
De scènes zijn gedraaid in Modica, Scicli, Ragusa, Punta
Secca... etc. etc.
Het huis van Montalbano kan voor een vakantie gehuurd
worden. http://www.sicilytravel.net/Montalbano_visita_
guidata.htm http://www.sottocoperta.net/itinerari/italia/
ragusa.htm
www.lacasadimontalbano.com
Magda van den Bosch.
32
Noot van een Italiaans lid van de redactie: “Wel zou ik willen
zeggen dat ik zware bedenkingen heb over het historisch voorwoord. Door te willen vereenvoudigen is veel verloren gegaan en
het is onnauwkeurig geworden. een delicate en gevoelige zaak
voor Italianen.”, maar dat maken we in 2014-2018 ruimschoots
goed.
21
VIAGGIARE
CAMILLERI
Ook “in” voor een Trio?
Andrea Camilleri
Vorig jaar wijdde ik een artikel aan de (inmiddels overleden) Italiaanse Nobelprijswinnares Rita Levi-Montalcini,
die ondanks het feit dat zij 103 jaar oud was nog altijd elke
dag in haar laboratorium werkte; maar er leven in Italië nog
andere bedrijvige, hoogbejaarde mensen.
Voor alle duidelijkheid, we hebben het over Slow
Food, Witte Alba Truffel & Piemontese topwijnen
Barolo en Barbaresco. Tot 17 november 2013 blijft
de stroom van levensgenieters - passionele wijnliefhebbers die hun persoonlijke wijnkennis een niveau
hoger willen tillen tot professionele inkopers – die
de Witte Alba Truffelbeurs bezoeken, steeds in een
stijgende lijn. Trouwens ook de prijs van het “Witte
Goud van Alba” – dit jaar uitzonderlijke kwaliteit – op
heden genoteerd 250 à 300 euro voor zo’n 100 gram,
maar tegen het eind van de truffelevents wordt zoals
elk jaar 600 euro neergeteld voor diezelfde 100
gram.
Overduidelijk, de Witte Alba Truffel is er voor “the happy few”
en we pakken liever uit met
iets wat beslist toegankelijker
is. Voor iemand die 6 maand
geleden met 35 m3 “bagage” in
de verhuiswagen de vaste stek
in Belgenland voor Barbaresco
inruilde, lijkt de keuze dus evident. De Langhe,
deel uitmakend van provincie Cuneo in het prachtige
Piemonte, rechts van de Tanaro rivier: daar is net het
theater waar de Barbaresco wijn heerst en leeft. Met
een hoogte van 250 tot 400 meter boven de zeespiegel kan je echt wel spreken van zachtglooiende
heuvels die elkaar op zo’n manier afwisselen dat je
er écht stil van wordt.
Barbaresco, DOCG wijn sinds 1980, telt zo’n
4.367.027 flessen die jaarlijks geproduceerd worden
of omgerekend per hectare 6.221 flessen, wat
neerkomt op zo’n slordige 113.542.702 euro die
gefactureerd werd in 2012. Wijn staat dus wel
degelijk n°1 als exportproduct van Italië.
Deze Piemontese topper van het bijzonder liefelijk
ogende, gelijknamige dorpje bestaat voor de volle
100% uit Nebbiolo, moet minstens 26 maanden
gerijpt worden waarvan 9 maanden in houten vaten.
Een Barbaresco Cru “slaapt” wat langer in “cantina”,
22
De schrijver Andrea Camilleri is 88 jaar oud, en hij publiceert nog elk jaar een aantal boeken, waaronder vooral de
bijzonder succesvolle reeks gialli over de Siciliaanse politiecommissaris Salvo Montalbano. De plot varieert uiteraard van boek tot boek, maar de structuur van de verhalen
blijft steeds dezelfde, met vaste elementen die de lezer
telkens meteen een vertrouwd gevoel geven; ook de locaties en de belangrijkste personages variëren niet. Camilleri situeert de verhalen in het denkbeeldige Siciliaanse
stadje Vigata – waarvoor Porto Empedocle model staat, de
geboorteplaats van zowel Pirandello als van Camilleri zelf,
en in de iets grotere stad Montelusa, die in werkelijkheid
het naburige Agrigento is. Commissaris Montalbano heeft
vaste gewoontes; hij leeft alleen, eet ’s middags dag na
dag vis in het restaurant van ene Enzo, maakt daarna een
wandeling naar de pier (Vigata ligt aan zee) en gaat daar
een uurtje zitten nadenken over mogelijke aanwijzingen
over de misdaad die hij op dat ogenblik probeert op te
lossen. Ook doet hij, om mogelijke aanvullende informatie
in te winnen, telkens beroep op dezelfde reporter van een
lokaal televisiestation. Hij kent de praktijken en de geschiedenis van de maffia door en door, maar vreest ze niet en
onderhoudt zelfs op het eerste gezicht bijna vriendschappelijke betrekkingen met haar leiders – die zich erover
verbazen dat hij ongewapend naar afspraken met hen
komt. Hij kan zelfs bewerkstelligen dat er een formele verzoening gebeurt tussen de twee machtigste clans, die van
de families Cuffaro en Sinagra – tussen haakjes, de echte
familienaam van zanger Frank Sinatra luidde SinaGra, wat
zijn dubieuze reputatie misschien wel verklaart…
Andere steeds weerkerende personages zijn wetsdokter
Pasquano - altijd uiterst slechtgezind als hij na een moord
wordt “gestoord”, d.w.z. als hij een autopsie moet uitvoeren, en bijgevolg altijd met de mond vol toespelingen op
een vermeende, snel groeiende seniliteit van Montalbano
– en uiteraard de vrouwen in het leven van de commissaris. De belangrijkste is zijn eeuwige “verloofde” Livia,
die in Genua woont en werkt en met wie hij bijna dagelijks
door de telefoon ruziet. Af en toe verblijft zij kort in Vigata
en ook dan stapelen de aan achterdocht te wijten misverstanden zich op tussen de wel heel zuidelijke commissaris
en zijn wel zeer noordelijke geliefde, die zijn trouwe huishoudster Adelina niet kan luchten (de antipathie is wederzijds) en hem steevast van ontrouw verdenkt – soms ten
onrechte, soms niet… Salvo Montalbano is dan ook een
ladies man, die bijna in ieder boek een vluchtige relatie
heeft met een of ander vrouwelijk personage. Niet bij
een enquête betrokken vrouwen komen sporadisch voor,
zoals de Zweedse Ingrid, getrouwd maar niet erg gelukkig
getrouwd…
Uiteraard heeft Montalbano de meeste contacten met zijn
ondergeschikten op het politiecommissariaat van Vigata.
Drie van zijn vaste medewerkers komen in ieder boek
voor: Mimi’ Augello, Fazio en Catarella. De eerste is hem
het meest dierbaar, hoewel hij door de jaren heen een
onverbeterlijk rokkenjager blijkt te zijn, ook na zijn huwe-
31
VIAGGIARE
VIAGGIARE
ad andare velocemente verso chi grida aiuto o chi
agita le braccia in acqua. Partiamo dalla spiaggia o ci
lanciamo da un’imbarcazione per raggiungere un malcapitato e successivamente trasportarlo sottobordo.
Grazie alla speciale imbragatura galleggiante dotata
di maniglie, costituiamo una specie di salvagente
intelligente! Spesso le persone salvate rimangono
sorprese dalle capacità e dalla professionalità dei loro
soccorritori a quattro zampe e soprattutto nei casi di
salvataggio di bambini, la presenza del cane contribuisce anche a minimizzare il trauma subito. L’Italia
è veramente un punto di riferimento mondiale nel
campo della cinofilia da salvataggio.’
zo’n 50 maanden. Zo’n 8000 kilo druiven wordt
geplukt, handmatig, in de wijnheuvels van Barbaresco, Treiso, Neive en in het gehucht San Rocco
Seno d’Elvio, meestal omstreeks de 2de week van
oktober, wat garant staat voor 5.440 liter aan wijn.
Barbaresco heeft een rode granaat kleur, met een
complex geurenpalet van fruit, kruiden, droge en
volle afdronk, zeer intens.
Sfogliamo l’album UN.CI.S delle foto e salutiamo
Tequila, Taro,Emi, Luna , Grace,Rufus, Sweety, Bijou,
Cesare, Olivia , Snafutz, Lasko e tanti altri salvatori.
Loro sembrano reagire con un simpatico ‘bau’. Continua una dei volontari: ‘La nostra presenza è fondamentale su tratti di spiagge libere, dove i nostri cani
sono i beniamini di adulti e bambini. Oltre a queste
attività organizziamo progetti di Pet Approachment
e Pet Therapy presso scuole e centri di cura come
ospedali e case di riposo.’
Op dit moment hangen nog steeds kleine trosjes
druiven wat hier de Saint Martins genoemd wordt.
Dat zijn de druiven die net iets hoger hangen op de
wijnrank en die rond de feestdag van Sint- Maarten
(11 november) geplukt worden.
Alcuni siti e filmini
www.uncis.org
https://www.facebook.com/uncis.
unitacinofilesoccorso?fref=ts
30
Nebbiolo en nebbia: het vormt blijkbaar een paar.
De mist – “nebbia” in het Italiaans - hangt hier ‘s
ochtends in het herfstseizoen op dergelijke magische
wijze over de wijngaarden dat het niet anders kan
of er moet een hemelse, quasi betoverende wijn
uit ontstaan. Een spektakel van formaat waarbij je
soms geen hand voor ogen ziet en een uur daarna in
een met zon overgoten landschap kan genieten van
de schittering over de wijngaarden. Zintuiglijk proeven van het herfstlandschap met een mix van rood,
goud, groen in een landschap van marrone getinte
aarde, het blijft een spektakel waar iedereen enorm
van geniet. De evolutie zien van de wijngaarden
van lente tot late herfst, alles opnemen van wat ik
in mijn dagelijkse wandeling tussen de wijngaarden
links en rechts meekrijg van het werkvolk, zélf de
proef op de som nemen hoe moeilijk het is in de
steile wijngaarden het werk te doen, waarvan wij
het eindresultaat in het glas met alle zintuigen in ons
opnemen én ervan genieten: het is toch een beleving waarin ik op 6 maand tijd gegroeid ben én die
kennis ook doorgeef.
Talrijke kleine producenten dragen bij tot de bekendheid van Barbaresco wijn maar wie voor het leeuwenaandeel gezorgd heeft wereldwijd is natuurlijk
23
VIAGGIARE
VIAGGIARE
Angelo Gaja. Hoeveel wijn- en slow food toeristen
staan niet elke dag het uitgangsbord bij de cantine te
fotograferen? Hoeveel van hen pogen niet een glimp
op te vangen van wat zich in het kasteel van Barbaresco afspeelt, dé plek waar Gaja z’n professionele
inkopers ontvangt? Uiteindelijk, één van de plekken
waar zijn grootse wijnen “groeien” ligt op amper een
paar stappen van mijn voordeur. Is er écht zoveel
verschil tussen de wijnen van de doorsnee Barbaresco producent en de toch wel behoorlijk geprijsde
wijnen van Mr. Gaja? Proefondervindelijk even toch
– nét voor de pluk overigens – een druifje meepikken
in z’n Pajoré wijngaard en ook bij een paar andere
wijnboeren een plukje gedaan. Verschil? Je proeft
het, én je ziet het overigens ook aan de manier
waarop de wijngaard evolueert van mei tot oktober.
Het is overigens ook één van de weinige wijngaarden
waar een compleet weerstation neergepoot werd
en ook zijn wijngaarden worden beschermd door
de kanonnen die bij het minste aan hagelpotentieel
de wolken een eindje verderop in andere regio’s
verdrijven. De eerste keer leek het wel alsof een
onweer losbarstte, geluid zonder licht, en strategisch staan ze zo perfect opgesteld dat Noord tot
Zuid Barbaresco, Oost tot West Barbaresco wijnteelt beschermd wordt. Memorabel moment: onze
tuinman, nota bene viceburgemeester van Barbaresco, zet alle kanonnen in werking met slechts één
toets op z’n gsm toestel. “Bibi” had dus de eer om
de Barbaresco wijnteelt te beschermen… Push that
key !
lessi con cura il regolamento che vige sul ‘Lido di
Fido’. Eccone alcuni elementi .... ‘Ogni cane potrà
accedere alla spiaggia solo se identificato con microchip, o se tatuato, e in regola con la vaccinazione
antirabbica. Si sconsiglia di portare in spiaggia cani
ammalati, con particolare riguardo per le patologie
di natura cardiovascolare.’ Tocca al bagnino stabilire
quale ombrellone assegnare al cliente; ha la facoltà
di effettuare qualsivoglia spostamento dovesse
ritenere opportuno per la buona erogazione del servizio e il mantenimento della quiete. Con la sicurezza
sulla spiaggia non si scherza nemmeno: ‘Il cane
sarà tenuto al guinzaglio, lungo almeno 1,5 metri e
stabilmente fissato alla piantana dell’ombrellone, in
modo da impedirne lo sfilamento. Si sconsiglia l’uso
di guinzagli estensibili. Si raccomanda, in particolare
per i cani a rischio di aggressività, di tenere sempre a
disposizione la museruola e il guinzaglio.’
Non si scherza neppure con l’igiene: ‘Eventuali
deiezioni solide dovranno essere rimosse con gli
appositi sacchetti igienici e depositate nel relativo
contenitore dedicato. Le deiezioni liquide dovranno
essere asperse e dilavate con abbondante acqua di
mare dal proprietario dell’animale.’ L’ accesso al mare
è consentito a non più di cinque cani per volta, che
dovranno essere mantenuti sempre al guinzaglio.
E se il cane dovesse abbaiare? ‘Il proprietario dovrà
evitare latrati prolungati e comportamenti eccessivamente vivaci del proprio cane. Viceversa sarà invitato
ad allontanarsi dalla spiaggia. L’accesso è comunque
proibito ad animali con sindrome aggressiva e femmine in calore.’ I cani non devono mai essere lasciati incustoditi e liberi di vagare. La responsabilità
per i danni causati dall’animale a cose e persone è
esclusivamente del proprietario. Ogni due ore circa il
proprietario è tenuto a condurre il cane nell’apposita
area ombreggiata di retrospiaggia per una sgambatura.
Tal van lokale events zorgen ervoor dat Barbaresco
wijn alsmaar meer bekendheid geniet. Nét achter
de rug en een succes van formaat : “ Piacere Barbaresco”, een tweedaagse waarbij alle wijnboeren
hun creaties 2008 -2009-2010 voorstellen. Maar ook
“Barbaresco a Tavolo”, waarbij je enkel je diner betaalt
en kan kiezen uit 50 Barbaresco wijnen in degustatie. Beslist reden genoeg om Barbaresco bij uw volgende Piemonte-trip in geuren, kleuren en smaken te
ontdekken…
Meer info : website www.madeinitalytravel.com –
mail: [email protected]
Karina Imschoot
24
AIUTO!
A due passi dal ‘Lido di Fido’, mi colpì lo stand dell’UN.CI.S con due bei Golden Retriever; i loro padroni
simpaticissimi -volontari dell’onlus Unità Cinofile Soccorso Nautico- si davano da fare per promuovere tra
il pubblico dei bagnanti la loro associazione, basata
sulla collaborazione tra l’uomo ed il cane. ‘Svolgiamo
le nostre attività di volontariato nell’ambito della
Protezione Civile, settore ‘soccorso in acqua’. Con il
nostro compagno -generalmente di tipo Terranova,
Labrador o Golden Retriever- dividiamo la passione
per il mare e la gioia di sentirci utili al prossimo.
Questi nostri cani dalle zampe palmate hanno caratteristiche molto particolari, sia per ciò che riguarda
le capacità natatorie e la loro estrema attitudine
al lavoro in acqua, sia per l'indole particolarmente
socievole, adatta al lavoro sulle spiagge. La potenza
di traino del cane permette all'operatore di effettuare
interventi impossibili da realizzare per il solo bagnino,
come ad esempio, trainare a riva fino a tre persone
contemporaneamente. I nostri cani sono addestrati
29
VIAGGIARE
VIAGGIARE
Lido di Fido
Il Barbaresco
Era sullo stand del Friuli Venezia Giulia alla borsa del
Turismo BIT di Milano Edizione 2012 che ne sentii
parlare per la prima volta…. Sotto il titolo ‘Benvenuti
Quattrozampe’ vi venne presentato il ‘Lido di Fido’,
un’intera zona della spiaggia di Grado attrezzata per
cani e proprietari. Non potevo quasi credere ai miei
occhi, ma invece .....
BENVENUTI AL LIDO DI FIDO, UNA SPIAGGIA... A
MISURA DI CANE
CANI AL GUINZAGLIO
Quest’estate mi recai a Grado per vedere. E vidi ...
un intero settore sull’arenile ad est, presso l’ingresso
n° 8, l’ultimo prima della spiaggia libera, dedicato ai
quattrozampe ed i loro padroni. Il ‘Lido di Fido’ offre
-a pagamento- una settantina di postazioni dotate
di ombrelloni, sedie a sdraio, brandine da spiaggia
in formato ridotto per i cani (!) e lettini classici per i
loro accompagnatori. Subito dietro a questa spiaggia,
notai una zona alberata, adibita a parcheggio e a zona
di sgambatura, dove i cani ed i loro padroni godevano di un po' di refrigerio. C’era pure una fontanella
di acqua corrente che dava la possibilità agli amici
quattrozampe di essere ripuliti e lavati dopo la loro
giornata di attività sulla spiaggia. Il bagnino di servizio
mi spiegò: ‘All’ospite utente viene fornito il fermaguinzaglio, un sacchetto raccolta per le defecazioni
-le cacche, se vuole- e una ciotola per abbeverare il
cane. Gli amici Lulù o Tarzan potranno fare il bagno
sullo specchio acqueo antistante il settore. La vede,
quell’attrezzatura galleggiante che ne delimita il confine? Dimenticavo, c’è anche una doccetta. Così nella
nostra Isola del Sole anche i cani possono godere di
spazi a loro dedicati e accompagnare i propri padroni
in vacanza.’
Storia, progresso e attualità
Il Barbaresco dove nasce
In Italia
In Piemonte
In provincia di Cuneo
Nelle Langhe, alla destra del fiume Tanaro
Il Barbaresco dove nasce
Siamo nella parte meridionale del Piemonte, a sudest della città di Alba, a immediato ridosso della
Provincia di Asti.
Il Barbaresco nasce in una piccola culla: tre paesi,
Barbaresco, Treiso e Neive e la frazione di San Rocco
Seno d’Elvio del Comune di Alba
Il Barbaresco è la collina
Il territorio del Barbaresco è costituito da una grande
intelaiatura di colline, alternate da valli profonde. Tra
di loro le colline sono affiancate, incrociate, convergenti.
Spesso le colline sono interrotte da improvvisi calanchi a strapiombo.
Il più eclatante è quello delle Rocche dei Sette
Fratelli, a Treiso, nella parte più a sud della zona di
origine.
L’altitudine delle colline è compresa tra 150 e 500
metri sul livello del mare, con prevalenza della fascia
tra i 250 e i 400 metri, ideale per coltivare il vitigno
Nebbiolo.
Il Barbaresco e la sua struttura geologica
Dal punto di vista geologico, questa zona appartiene
all’Era Terziaria o Cenozoico (da 65 a 1,8 milioni di
anni fa), in particolare al Miocene, periodo assai
antico (da 23 a 5,3 milioni di anni fa)
Dal punto di vista pedologico, la zona del Barbaresco
è piuttosto omogenea, anche se si può dividere in
due sub-aree.
Il clima del Barbaresco
Dal punto di vista climatico, la zona del Barbaresco
risente di un clima “freddo – temperato”, con inverni
rigidi ed estati calde e luminose
Le nebbie sono frequenti, soprattutto nella parte più
ovest della zona, dove il fiume Tanaro fa sentire forte
la sua presenza.
Anche per questa ragione si pensa che il Nebbiolo
abbia questo nome.
Il vitigno del Barbaresco
Protagonista delle vigne del Barbaresco è il Nebbiolo, un vitigno aristocratico, che pretende cure
meticolose e in collina seleziona solo i terreni meglio
esposti, con preferenza per sud, est e ovest
I caratteri del Nebbiolo che lo differenziano sono:
•
la foglia grande e trilobata
•
il grappolo grande, piramidale e con ala laterale
•
l’acino tondo, violaceo scuro e molto pruinoso.
Essendomi fermato presso l’ingresso della zona,
28
25
VIAGGIARE
VIAGGIARE
Il Barbaresco nel calice
Colore rosso granato intenso
Profumo complesso, etereo, fruttato e speziato
Sapore secco, pieno, intenso e persistente
Il Barbaresco in tavola
A tavola, il Barbaresco ama i piatti importanti, le carni
rosse, brasate e stufate, ma anche i formaggi stagionati e molto sapidi.
Eleganza e armonia lo fanno anche vino da un intero
pasto.
Il Barbaresco nella legge
Il Barbaresco è diventato Doc il 23 aprile 1966
Il Barbaresco è diventato Docg il 3 ottobre 1980
Il Disciplinare di produzione è stato aggiornato il 21
febbraio 2007 e 16 aprile 2010.
Questo Disciplinare ha ufficializzato le “Menzioni
geografiche aggiuntive”, parti più piccole della zona di
origine i cui nomi possono essere riportati in etichetta
per qualificare i vini ottenuti in modo specifico da
questi piccoli territori
Le Menzioni ufficiali sono 66, mentre 6 – finora non
usate – restano in attesa di riconoscimento.
Il Barbaresco, le caratteristiche produttive in vigneto
Vitigno: Nebbiolo 100%
Solo vigneti collinari, sui versanti sud, est e ovest
Escluso il versante nord
Numero minimo di ceppi per ettaro: 3.500
Forma di allevamento: controspalliera
Sistema di potatura: Guyot con modificazione ad
archetto
Produzione massima per ettaro: 8.000 kg di uva
5.440 litri di vino
7.253 bottiglie
Il Barbaresco, le caratteristiche produttive in cantina
Vinificazione in rosso con macerazione
Invecchiamento minimo: 26 mesi
Maturazione minima in legno: 9 mesi
Riserva: indicata in etichetta se il vino ha trascorso
almeno 50 mesi in cantina
Resa massima uva-vino: 70% al primo travaso – 68%
a fine invecchiamento
Gradazione alcolica minima: 12,5% Vol
Acidità totale minima: 4,5 per mille
Il Barbaresco, i dati economici (2012):
Superficie vitata ufficiale: 702 ettari
Produzione effettiva: 4.367.027 bottiglie
Produzione media a ettaro: 6.221 bottiglie
Prezzo indicativo medio: 13-26 euro a bottiglia
Fatturato indicativo
medio a ettaro: da 80.873 a 161.746 euro a ettaro
Fatturato indicativo medio
dell’annata 2012: da 56.771.351 euro a 113.542.702
euro
precedenti, ma il padre putativo del Barbaresco è
stato il prof. Domizio Cavazza da Concordia sulla Secchia
Cavazza arrivò a Barbaresco nel 1882 dopo che era
diventato il primo direttore della Scuola Enologica di
Alba fondata nel 1881. Acquistò il castello e alcune
vigne come residuo dei poderi dei Conti Galleani in
Barbaresco
Nel 1894 fondò la Cantina Sociale di Barbaresco e
diede così avvio alla produzione organizzata di questo
vino
Morì a Barbaresco – dov’è tuttora sepolto – il 9
agosto 1913
Il suo posto venne preso dal figlio Luigi, anch’egli
agronomo
Il Barbaresco, alcune date importanti
18 ottobre 1908: viene costituita in Barbaresco
l’associazione “Pro Barbaresco” per la difesa del vero
Barbaresco
1933: il Barbaresco viene riconosciuto “vino tipico di
pregio”
1934: viene fondato in Alba il Consorzio per la difesa
dei vini tipici di pregio Barolo e Barbaresco
23 aprile 1966: il Barbaresco è Doc
3 ottobre 1980: il Barbaresco è Docg
21 febbraio 2007: il Barbaresco ha i suoi crus
Karina Imschoot
Il Barbaresco, il Prof. Domizio Cavazza
Ci sono stati senz’altro fatti e personaggi in epoche
26
27