Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
Transcript
Thesaurus politicus, hoc est, selectiores tractatus, monita, acta
84 Relatio litadr’ Tortughefi. (fimelto maggiore f r t t U t j a*taqtttaadeljCe,chehautualeffiechrieperfuo (onto/edaUproprijMmflri,tunfojfefiatogabhato , ma ftpuo ‘ trámentedire, thedaalmrti 'ar.ntinquail Ref i fia piit todo impouerito, ton tutto cht le mercantie fiano‘ tilijfime ; onde ha toncefodparticoUridipoterlefare,conriferharr f i alcuni datit, de' quali m ha trouato fetteceW to mila ducati oltre ogni Jpefa per conto dellt/ m enantit/, StttngonohordireViceRenell'/ndieiVnoin Malaca, l'altro in Binutb Ormue, iltetze in M-.nfabique, accio chehabbino cura.chelejpenarit non pafiino periifino Ptrf¡co,0 nellai,ria, 0perii Aiat rojfo in Aleffandria, come foleuano fa n perla maligniiadt' Miniflri,ehe f i lafeiua aao 'ccrrompertj. Le Aiercantie cht ordinariamente vannoda Lithcna all’ Indie Jono. VinidtCandia, 0 li pannidtjitta ,0 lana, 0 altre merci m tnuttj, InC hm a.ffiaSa Afinapaefede’ Negriftmandano alcuni annelli grojfi , (fi glandi di Lattowt.^ , che‘ engonodi Fiandra, douefi comprano ‘ n r ta ltl' vno , 0 p e i f i ‘ tndoao a ntgritreal ducato. A l Brafilf i mddano vini,panei df lana,moltivejlitifattiditgni/orte,percheinquelluogono ‘ i e arte alcuna, lequali cofenon (truonóptrli natiui dtl paefe, the vfano andar nudi habitar in bofchi, 0 manglar carne humana, maper li tntdefimi Portugheft 0 altri mercanti, che‘ iuono in quelle terre. A li' lnghi/terrafimanda‘ ino,ogho,fficcbero,0 Jpec»eriediogni/one. ¡ n Ftandra L'tjlejfo, 0 grandi/fima quantita dtfale, chefifa nellt/ M m trtdi Por.ugalio ,0 viene affirmato da chi ne hk cognitione,che in Fiandra,(fi Francia‘ ane ogn' anne dei regno di PortughaUotrecente, 0 piii Vrchecari he di fale ,le q u ili fono grande p eri ordinarij di quattrocento botte. Le Nauiltaltanecaricano in LubonaJp;ciapie,0 rt>o'ti zuceheri, (fi m llaC ittk diLagos, 0 Aigtrbit moltt tonnint delle quali aneo f i manda quantita pet tutte Itrtuiere delia cpagna, 0 oltre di qutfte fitrahem di Portugallo rnolte altre mercantie, thttraUfcto. Et tnquel regnofimandan» con mpltt‘ tilitk pannidtfeta , ‘ tluti colorati ,tabbi»i ,raft ,dam afchi,0 broccati,cartadaJctiuere, libriJiampati , feli. inatibiartchi, argento‘ iuo, cinabrio, amhre, m.rcidifontacr,gaU(,rifi,vi'itdiCandia, poluere di artiglioria,atmi,archU bugi,(fi a ltrt/. Entra* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca p e rg u n tu r, multo^ue m a lo tfuiíTet vtilitas Reg i s , cu»n eius intuitu om nia e m erenrar, n ifia fiiism in iftrisfu iirctd cccp tu s;& reu erad icip ot, nonnullis ab hinc an nisrcgcp otiu s pauperiore cffc¿lú cfle, quauis mercatur;i vtiliifim a eflc vid c a tu r: proinde priuatis conceifit, vtcam cxerccaiit,fibiqu a:d am tantum vcdigalia rcfecuand o , cx quibus , qu o ad m erces, fcptingenta aureorum m illia citra om ncm fum ptum colle g it. in prxicns Indiarum Proteges trcs funt : AU tc tin M alacca,altcr in O rm u z, tertius in M onfabique,quorum cura cft.nc arom atapcr linum froregistres, Perficum aut in Syriam , vel per finum Arabicum Alexandriam tranfu ehantu r, quem adm odum anrchac fiebat per m alignitatem m iniftrorum , qu i m u ncribu scorm m pcbantu r. Merces , q u * cx ciuitate V lyflip ponc a d lo d ia sc x p o rta n tu t.fu n t.vin a C ret ca, panni fericci & lin te i,a li*q u cra in u tio res, In C b in a m ,& M nam zEthiopum regionem quidam annufi cx orichalco m agni & crafli m ittu n tu r, qu i in Pittudti? m inim o pretio co :m u n tu r,ab jE th io pibus vero percare emuntur. Ad Brafiliam m ittuntur vin a , lanci panni, & veftim enta pleraque am elabo rata; illice n im nulla penitus ars v iget. Q u * res n o n ad vfu m indigenarum ,qui nudi incedunt, in fyluis habitant, carnem humanam com ed u nt, apportan» tu r , fed proptcr iplos L u fitan o s, aliofque mcrcato rcs,qu iin iIlisterrisvitam d eg u n t. In Angliam m ittuntur v in a , o ’e a , facchara, & omnis generis arom ata: in B clgiu m itidem , fcfalis m -gna c o p ia , qui cx fodinis L u fitani* $ali* (opia,. eruitur .afletuntquc peiitiorcs, in Flandriam ,& in Galliam m itti quotannis ex regno P ortugall i * trccentas& amplius fale oneratas n aucs,q u* m aiorum d olio ;u m quadringentorum vtplutim um capaces cxiflunt. Naues Ita l* L isb o n x aro m ata,iacchari rcci-. p iu n t: in ciuitatc vero L a g o s , & A lg a rb i* pifces T h yn n i,q u ip e t littora to tiu 'F liip a n i e d ftribu u ntu r:pr*ter q u * e x Lufitania extrahun . tur plurim® merces, quas p r* tetm itto . Inillu d autcm regnum m ulta vtilitas e f t , 5 m ittantur opera fcricca , & hololcrica om nis gen en s, papy ru sfcrip to ria, -libri im preffi , folym ata alba argentum v m u m , zi„a b riu m , ambra , g a ll* , o Ú 7 i, v i ia cretica , puluis torm enta. rius, a rm a , fclopcta, & alia. ^ ^edt- D e R é ^ n o L u jt t a n ia . Entrata* y o: Reditus, ’Emrata dd Re di Portugaüo ordinati* , |Rdinarij Portugalliae regum reditus,quos ' .che gli daño í indie Orientali. L i Daex Indiis orientalibus co llig u n t,e x aromat 'tj deüt ffeciere, 0 altrt mercantie , che úen tum 'c d ig a lib u | A ] iifq u c m e r c ib u s , quaefine gono fenza alcuna ffefa di Cefala , Monfafum ptu ' egio a f f ^ i t u r cx Ceplrala, M onfabio u c ,& M ina.cx Regno Pottugalli» & n lg a rb i« , tiq u e, é Mina , del Regno di Portugaüo, 0 Algtrhia , delí I ole di San T hom zj del Ca- ^ I n f u l i s Sa' d acT hom ae,& prom on torio Viri pouerde, Xj” Z tr, Madera; 0 alíteé di ducati di. Z in zibcro , M a d e r a ,& aliundc,afcenduntad ‘ fumm am ducatorum 3 ?6 oo oo . 3660000. I Spefa. Pende il Re ordinat iamente per pagarte n tlí Indi» Orientali , Soldaíi , Capit a ni , guarnigioni di f o r t , armate th efi fanno contra infideli , Vefcoui , Sacerdoti, Vicere , Gouernatori, Mitfiftri , Officiali, 0 molte altre ffefe , the oetorrom aUa gtornata, in Affrica per li paefi di Tánger , Seuta , 0 Maragano ,inCefala .M onfabiqut, neüa Min a , 0 Noü’ Ifoleintorno, perche bifogna tenerui Citta quantitd difoldati per rinfrefcar la Flotta deUe N a u i, quando vengono daU I n d itj, ptrchefeno tanto conquajjati , the nen fornirtbbono tl úiaggie. In N a ui, c ie manda a lí Indie, ptr ritontrare , la Flo/ta, nel Regnodi Fortugaüo , 0 Algtrbt^ , ffendt tutta la fu dettatntrata di di ducati 36 60000. 0 tal volta non S Sumptus. Q V m p tu s m ultos fácit rex in ftipend is mi!iO tum ,ducum ,pr£EÍidiorum ,in arcibus, in d affibu s, qu « con .;ain fid eles com parantur, in fuftentandis Epii'copis , Sacerdotibus , Prorcgib u s, G u bernato rib us, m in iftris, O fficialibus, m ultifque aliis fu m p tibus, qu i in dicm fiunt in Africa pe- reg oncm T a n g c r. S cu tam , & Maraganum, in C c p h a la , M o n fa b iq u c. M in a , & in adiacentibus Infulis , in quibus vbiq u c certus m ilitum numcrus det nencius eft ad clafiesauriferas com m unienda?, cum ex Indiis aducniunt: adco cnjm tun c milites m ari conquaflati fu n t, v t iter cum difficultate c o n fe d u ii effent. In nauibi^s, quas in Indiam m ittit obuiam cartcrisaduenicntibus .exp end itin regno P ortugal- " l i z , & A lg a rb iz om nem reditum , quem d ixi-' m u s , ducatorum j6 6 o o o o .» e q u c aliquando fatis cft. I L FI ? i N J sf- RELAV Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca -------------- R E L*A t i o n e DI C O S T A N T IN o p o L I. de vrbe CONSTANTINO. P O L I , ET I M P E R I O TVRC A R V M P O lc h t perptrmiponedelSignor. B io J ’ Imptrio Oitomctnno ton vn iotfo quafi di foittoritperpetue. s‘ é impadronito dt tante Prouincie, 0 hd foggwgato tanti Regni,é ptrcibjattefi formidabile d tutt’ ilmondo, non fard tnfruuuofo, 0 fuori di ragione il dubitare, che pcJfaanchefacilmenteriduTfidúna Monar chia úniuerfale. Et perche pericolo cofigrande fopraft»ffecialmente d quefto Sereniffimo domi nio,hauendo confini cefi lunghi con gente cofifuptrba, olirele varie cofe che peffono apportar dijparcrr, comedi continni traffichi, chefi fanno nelli p a fi communi, li danni dt’ corfati, 0 il ionuenirfiben ffefjo fitrouar 'tnfieme li Nauilif, 0 1 ’ armatt deli úna, 0 Í altra parte ,m a ftme hora , cht lefo r ztj dei Mare fono venuteJd tantagrande^fa, ehepaicnt folo inllrumento d' aprtrfi la ffiaua dell' Imperio dei Mondo Fer tanto ragmeuolmentenonpub quefta Republic. hauer penfieripiti graui. 0 a quali debba ejfe re pih intenta, é fcUt cita,quantod quelli, da i qualidependonoleattioni Turcheffe ;ptrilche ijfendo 10 ritornato Baioli di CoflantinopoU mttropoLi ditanto Imperio, darb notitia d V. Serenitd di qutllo, cht con ogni mio ftudio in fei anni che vifonoftato ho potuto offeruare, 0 intende re per in feruitiof t o , rtft ingtndo il par lar mio d tl o Capi principali Nelprimo mofirando la grandezza dello Stato, cht pofiedeil Gran Turco , 0 lefo rz t‘ueptrtinenti alla guerra. Nel X diro da chi, 0 tn cht mod;fia gouernato qutfto Ivperio, 0 la natura 0 conditione di quelli.che il teggono, N tl 3. inttndtrd poi la Strtnitd úofira la eonfideratione, cht d quello porta. ,nogli altri Prtmtpi; quiBi poto,cht foffono ejfer confide. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R e l a t i o # V m Impcri'Jm O tto m ano ru m perm ifla d iu in o , t o i , ac tantas prouincias & r e gna perpetuo quodam v id o ria ru m curfum iferit iiib iu gu m , ac debellaucrit, ac proinde cund'S gentibus form idandum fit, non ;erit abs re dubitare, v tid c m m inim o n e g o tio , nifiobfiftatur, ad totius orbis ternarum m onar,chiam peruenircpoifit. Q u on iam vero h u iu f m odi difcrimen im m inet potiifiiiium Setenilfim x h u ic R c ip u b . qu »fines habet dom inij fu i, cum gente adeo fuperba fatis laros (praeter v a rias caufas, vnde queunt difcordi» n a fci, vcluti mercatura oontinua , q u » in com m unibus re gionibus exercetur,cx piratarum damnis, ex ne.ccflitatcjqu anau igia , & claiTesnoftrae cum h o ftilibus nauigiis ,& claftihus faepc conueniunt, prasfcrtim hifce tem poribu s, quibus m aritim a T urcatum potentia in tantas vires exercu it, v t a d o tb s im perium occupandum opportuna cfle videatur.) Idcirco non fine rstioncharc Rcfp. .nullas g auiorcs repetere poteft cog itatio n e s, n ihilqu c magis fo lh c ito an im o debet a'tend er e .q u a m vt T u r ^ r u m a d io n e s d ilig en tero bferuet.ac cxp’ oiatas habeat, Q u am o brem cum e go B izan t o cantiim porij m e tro p o li, nupcr re dierim, v b iB a ilu m e g i coram Serenitatev«ftta eorum om nium , q u » le x c n o io cip lo ra u i,ra tio nem m ihi reddendam c ife, duxi: Ad tria itaque p racipna capita relationem meam redigam P ri m um . Imperij T u rc ici m agnitudinem , A b e lli cam potentiam ob o culos ponam . D einde re- O'®')*® ^ fe ram ,á quibufr?am fc quibus modis tantum rcg atur im periu m , A regentium n aturam , m orcfquc cxpl cabo. Poftrem o narrabo , qu o pa d o fc habeant ad hocipfum im pcr.catteri prin cipes C ^ D e v r h e C d n f im ú m p o lu ¿oftd tm ip trV ittttnffe diqu ejlo Dominio. Dopf e c h e ando cad en d oí imperio R om .n on h a m a i f i h P rem ip z j alcuno ridotio d fu a v b btd ien za fa n ta F reuincii, "e Regni,come hoggift vede h a uer f a m g li O ttom annicon '.aforltja deli’ arm i: fo ilh e cominictando i fu oi confim m aritim i.qu ia tanto de nojlri di D alm atia , 0 ejlendendofi in A lb a n ia 0 circandando tu tta la M orea, la Gr¿tia, conpojfedere U maggiorpartedell’ Ifole di Leuante, arriu m o no ¡alim en te con lojpacie di m il le ó cinquecento miglia aC onfiam inopoli,m a cir io l» g r a n f ua daiU ti dei M ar maggior t , fin o a gli ¿Itim i confini d elí Europa, trafa fia n o anco ntW A fia, 0 girando fotto tl mede m o M erepet h Jp a tio d ia ltre mtUe cinque.ento tn ifiia a rriu a n o n eli Egitto m gli vltim i confini dell’ Afia l l fium» N i'oótuttau iaen trar.o nell’ A ffrica .poffedenaoilSigno' l u n o q u a fit u t t z j quelle m atiru finoaVofiretto di GdiU etra, ecietto quellepoche dom inate dal R ed iS p ag n aedi Portogalio. Tutto q u e fio g m d Ma e, ch eed efc rttio , 0 ch cp o ffied eilT u r.o ed i 0 omHa m ig lia ,m a q u illo diter a chetutto d uo S a ocirton da,noa deue f f i r tr inore,poiche per lam edefi.. tn a fir a d a -i' ornando d cante i fu.oi conffii: ta refiri,ben ih ep tco fra terra ,q u elii itU’ d f r i c a f i dilita n o ,b em h e molte dt quelleM arint,m affime di Tripoli verfo .,ileffcind> i i fia n o tn g >an par t edis • h ab it a te ,m a ta n ta maggtorn.ente il paefe d' E gfito efert ile .0 ccltiuat o,aliar gandofi i fu ot con fin i ia m edo,thegiungofino a l mare Oceano ¿ :r■ ■■ " lotu ttauia¿aperquelle Marine di Adem 0 Ghimon kireuarilfium eEufrate, 0 dila continua all* bottadelTigrisnelfenoFer{ico,Acantoleriuedi - • col■Perfia> quel fium e h...............■ d la*ghiftm i confíi.i cipes, ij m axim e,qui cum ipfo negotium habct. ' P oftqu am Romanum d cclinauit Im perium ,. nullus vnquam Principum tot prouincias ac re gna fui inris efFcc;t,qucmadmodum O /h om ani arm orum virtutc fe ceru n t;nam im pcrij huius finesa D alm aticis Italix conterm inis partibus in cipiendo extendunt fefe in E pyiu m , to tam qu e Peloponcfum & G rxciam circum euntes, & m aiorem in oriente Infulatum partcm amp le d c n tc S jp c r u c c i^ t fpatio mille, & qu in gentorum m illium pafluum Gonftantinopolim v f ~ vfqu( ad vl que , fcd alitrotib u s po n ti■Eux nii vfque tim os E u ro p * term inos in Afiam prolatantur, & fpatio totidem m illiarium m ati in iEgyptum d u d i am pliantur ad N ilu m v fq u e , ad vltim os A fix lim ites: inde itur in A fric a m , cuius om nia fcre Jittora T u r c * poffidcnt vfque ad anguftias freti H c culei ■ , exceptis paucis qu . ib u id am . q u x á Regibus H ifp a n i* & L u fitan i* poificfcntur. O m n is h ic m a ris c tcuitus fpatium cft o- Amplitudo d o m tlliu m m illiarium ; attertarum circuitus^^.^,,¿-j-^^p haud m inor e rit, uam per tantam viam in mcditerraneis focis {quorum tam eo p lcraq ucin c u ’t a , alia angufta iu n t , praiertim v b i, T ripo> & ¿L ry,. lis Alexandriam verfus fita cft j\ vfq u e in Mgy~ ptum fe rtiliflim im regionem T u re a d o m i n a tu r , & indc vfque ad O c ea n u m , vndc c on tin uo tr a d u per nvaie rubrum & littora Adem, & G h im cn ad E u phratem , & indc ad fauces T y g tis in finura Pcrficum exten 'itu r: ad quat litto ra latiifim is finibus adiacct Petfico regno, a d c o v ta m a r i C afpio non multum d iilet, vbi finitim us G corgianis, M in g rcllis,& C ircaflis, aliifq u cn ation ib u s,ad v ltim a m Afiae partem vcrfus T anaim regreditur, & tam enin E uropam c is ,& vltra Danubium dilatat plurim um im pe ta nto chef i acto f i a non m ol ti Iungi dei M ar Ca- rium fuum .cui con tig u i fu n t, actribu tarij B oJ p i o ,0 d iId confinando con Georg'ar.i, Mingrel- g o d a m u i, V alacch u s.& T ran filu an u s : inde in l í , 0 Circa f i , 0 a l ' re nationi ritorna a l í vltim a H ungariam pcrueniens cum Im peratore com p arte d t lí A fia s l fiu m e T a n a i.0 pure n elí E u munes fines habct; dcm um in Croatiam pene ropa entrando di q u d , 0 d ita dal Danubio a l trans, ad nos adeo fefc ap pro xim at, vt non pro ia g a molto i Imperio fuo,hau endo per confinan • cul abfit a f o r o lu 'io . Vniucrfum h c c jm p c riu m diuifum eft fub re* tt 0 irsbutarijn B oghodano,F a lu c h o ,0 T r a n filu a m , 0 d ild rid u cen d cfia i Vnga iaconfina gim ine v ig iu tiB c g lic r b e c tu m .q u ih o d ic B a fl* con ( Impir tt. 0 finalm ente intrasdo nella nu ncupantur, cum a p u d T u rca sctiam ,n e d u m Croatia,vient d i ovfinar tanto quiui ¿tctn d noi, apud C hriftian os , tituloru m m axim at tio habeatu r: Ad hos autem , qu i paulo antea noucm . the poco dal Friulifidicofia. T utto quefio Imperio e dtuifo fotto ilgouerno di dccim cran t, Cyprius Bafla m agno C h riflian o Tum detrim ento additus cft,o m ncfqu c alij per vin ti Begl’erbei,ehe hoggtdif i i h iam anoli B a f a, non ejjendo manco accrefc uti U ti'o lid i’ etd no. inde ac totidem reges , late im perant. T res funt E u ro p a , hoc e lt . G r x c i* B afla, qu i m aio t Jira inChrifiianitd di quello, 'he s’ efa tto m T urchia. A decinoue che erano ¿t fieaggiu nte in fd - cft. & c * :c risp o tc n tio r. B udenfiSjT cm ifuarcnsem ente p tr Chrijhant qutllo dt Cipro , efend^ fis. In Afia tredecim fu n t, ho c cft, N a to li* , th e tu ttig 'ialtfip ofon o e ftr ttnuiiper tanti Re_ C aram an i*,D am a fci,A lep p i,T rip olis in Syria, B a b ylo n i*, B alia r*, C aram achaco nani, E d r* , gni s tredt’ quali fono in E uropa , cioe G recia, 0 quefie etlpiu g ra n d e, 0 piu honorato di tutti. L .uafij,M arafij,C yp ri. InA frica tr esfu n t,C aiM tu s. Buda, /3„ i 4 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca l:,. Relatio I- EHda,ffiTemifusr.Ia Afiave nejcno (redeci.ciee N»tol'a.Cieiretmdia,Dama;co,AUppo,Tripoli di Sorfr.Bahlonia Balfar», Carama ha onan, £dra.LiuOi, Maras... Cipro.ineAfricavene jono t n ',Cairo,TriyOi, t í Algieri. Et a q u fiitu ttis ’ aggiungidZa^ o U Mare, l quaheBelgierbei,me defimaventeri ^relto marine , t í commandaa tutte le i ólt,ottopo/lealí Imperio Oiio nano. lohogiadifcrittoittrm ini,tíhoraer.traroaditealliSerenita V oftra quelio,chtrdatato Imperio H$ cautil iigoor Turcho Í interne:onditioni fue.Sa 'piaaUunq¡VoftraS.rm ta,rhequ>flo Pre tipefupe'aogrialttoPrencipenellapparetchio.che tien paga oin tempo d. guerra t í di fate,intmendo e;t ob qua antacinqut/milct Cauallt,ottanta mila de quali fouoliftrtbuiti, come di iamonoi in guarnigieni ntlla parte de Europa.-gli altri cinqud.amiU in Ajia. Queftifono quell',che/ichiamaeoSpa ht da Tmarroypercht »on‘ tngo:o con dinaripagati annu d-nente mas’ intrat egonofoptaafftgna r enti di terreni, datiglt dal Signore, ct cbliganoneditenertartti Caualhinordtne perocforrenffi della guerra,quanto ineportalo-grandeffi ffidelTtmtrrocheglib ajftgnato: perchtneli’ acquifto cht fece gl’ Ottamanidelftatofuo, s’ inpa* tronironortÓfoloditutioildiretto,m*ingrdpart t ancora deW‘ tilede Terreni,crudelmitedtjlrug gindolaNobilita,tí*ltrichepofedtuanc,0queiiidiftrioutpai djolditiin vitalo operftipendto, di modo tht ftmpre, che hanno acquiftatopaefe, hd 0amo i-rfem-a crefciuted numero degi’ huo tninidaguirra.il benefi io ehe da quefto nertctut V Imperatore dt Tur.hipub afaibenelaStr. K. tompr,ndirlo,foi tht f t n f altra Jpefa dei dinaro pubitco, mandent quel Stg-iore‘ n numero cofi g-ande di Caualli, che apagarli con dinari nobafia'ians quindicimilltoni d’ orol anno. Qpeeft' g u it tanto gran le, t í Jirifioint/atenimento dt idtegtn idigue-ra, non/oloritornaabeotficiodeli’ Er iriopubli o,mdb ancora conpiufodttffattiem, 0 ‘ tilitdde’ fuoi cldati, maggior ficurezza dd fuo St ato,Pen hequddofurono acquifiati lipaefi, tíf a tíig l’ ejlimidedterreninferuato alSignore,’ a'lhoraptrltfonuconfufiont,0 difturbidiguertajuronogl eftimtfattiaffaibafitperdarcommod'tda'lifeld' a’ tntr.mntrfi, 0 refiado pure olli predetti nellt lo'ohbri decruti quafi l. medeftmi eftimi,poicherare‘ oltts’ alterano,cn ejfendo mol t actrefit Itodprezzode’frutti,ho-aS^a chi, 0 Tfmarr otttnetraggonoUmetaffi chial,retantodi ptu dt quello chegi’ bajfignaio ; dtalchechi fttmajf gtufianentelifiuttiapplicatiaquefiiTitnur ,ioc-ederetihetrapaJfaJferoquirtdecimdUoz td ’ orod entrutal’ anno.HoravogliochtV. Sefcmta tntendaancora vnahruvtiUtd , laquale 3 é ^ m o r e ,tídaqueflaificjfidipende-. btantoinfit'. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ru s,T rip o Iis,& Algcrium . Q d b u s om nibus ad -' iu o gitu r maritimus pracfcilus, qui B elgicrbcius d i.itu r , qui ittoribus & infulis O tho raan ico im p e rio fu b ic d is p rx c ft Iam term inos aelineáui: m o d o fcien ifati veftr®,q'ualcs reditus ex tanro Im p crioT u rca coilig a t, ciu fd em qjiu dominando arcana cjp l ca' i bo igiturfcrenitas vcftra nonignorct, huc Principem o m n it .mpore, in apparatu bclli exteros omncs principes longe ant ccicre : equites c- ^ nim ccntum qua ir igm aq u nq; mi le de.ir.ct, quorura o<ftuaginta mille quafi in bybernis per Europam diftributi fu n t, exteri qu i qu aginta m ille perA iiam .H i funt, qui Spachi T im a r io t* vocan tur,quia non annuo ftipend o pecuniario fuftentantur, fed ailignatis agris detinentur co p a d o . vt tot cquos ad bellum alant, quot agrorum aflignatorum proportio poftulat Etenim Timarriqu. cu m O th o m an i hoc im perium o ccu paíícn t,non modo inllit» m »do d iie d u m dom inium fibi alTci uerunt i fed ti. v tile ctiam iuris publici feccxiznt,deftru€ntcsatque exp crcn tesn ob ilita tcm ,cxterofq;p oirciro res qu o slibet; h«c autem bo aa deinde inccr milites partiti fu n tlo co ftipendij, adco vt, qu oties noua rcgna capta funt, m ilitum numerus fimul a u d u sfu crit. C u iu fm o di beneficium ex haere Turearum Im perator capiat ; potcft Seten tas vcftra exfe ip f. coaiiccre.cnm fin ev llo fum ptu, velpublici® arij dim inutionc tam iu g en sequ i • tum numerus detin eatur, vt fi pecunia croganda fo ret, quotannis quindecim aureorum m illioncs nonfufficcient. T o t m ilitum fuftentatio non m odo in em olum entum a:rarij publici r e dundat,fcd ctiam fit m aiore cum vtiiitate & ia-tisfad io n e m ilitum ,m a orcq; to iiu s impcrij fecuritate.nam cum regiones bcHo acq u ift® ,& a-r i occupari fuerunt, eorum que fa d á fuit « ftij m atio ,tu ncpro uterfolitas belli cOnfufiones, ati q u eturb as.m iniroop retio boira*ftim ata fuere, I vtm ilitibus facilio is v id u s facultas con ced ere-• tur:cam q;aj5iid ad ap u M cae?dcm fc re xftiraa-' tiones con eruentur,quia raro va iarifo len t.cu que fru d uu n pretia valde au d a fint. in prxfcns Spachi,& T im araot* lon g e m aiera cm olum enta & p ieiiq u c in d u p lu m au d io ra , e xb e n is fi.n Vtilitam a ttrib u ti' extrahunt: adco vt fi iufto iu d icio fru- ** d u s qu: iftis T m arict s applicati funt,®ftimcn* t u r ,'g o q idem in cam adducor fcntentiam , vt opiner,quindcc m aureorum m illiones fingulis a n n ish o src lu usadaqu are. Iu u atm c,a d h u ca . liam neq. minorem vtilitatcm ab haere dependentem confiderarc T urcicum Imperiu m in fc< liciflim isp op ulis, qui ei fubduntur, adeo graue cft, v. inculta o m nia, & vndequaque d d tr u d a cernantur,-nihilominus n fih x c T im a iio taru m ■ lo .a in ftitu u iu iiftn G c icd c ie m oiam n o,icre.v t, peio ris • De Vrhe Conjínntinopeli. ‘X fp m a lited i peuif i 0t/eliú fu d d it i loro algouer pcioiiseíTent c o n d itio n íí, quía cum bona Tl* Principis bona fin t,co ru m q; vfusfrudus tátum ad m ancipia & milites fuos p e rtin e a t, cam ob caufam in qu iliniA coloni co. um priu Icgio aliferofiatiordinatiquefiiTimati,percheeffedoquei qu o fru un tar.n cqj itaafpera tyrannide p emúAerreniber.iproprijdelSign.0 v ¡ u fir u t tH a t i da tur.ac proinde cum faciliorem, tutiorcm qucvif c h i a u i fu o i fono aliquanto p er c ib ic u lt iu a t o r i d i d u m ha b ean t,ag cijd co fit e ic u ’t io r : cx q u it a s ejfipturijpettati0 non c ofi aframente tiranneg- colonis altera vt htasP rincipircfultat,qucd gtati.ondepoíendefiquefii conminar m a ltin trat dinatios equ ites, a c p tstctca remiges pro claífitenere, refiaanco itpaejeperdom ando debilitato. bus, aliaq; folita Principis emolumenta fubm iD a quefii m iferi riceueanco il Signore ún altro v niftrant. adeo vt dicendum eflc videatur, folam tile.pagddo cofi liC a u a lU o rd in a n j0 d ip iiñ iG a hanc Tim arrorum inífitutionem caufam cíTc, le o t t ip e r ía r m a ta , 0 á l m cÓmoditdfoUtedat- c u r h o c ím ¡ erium tam diu fuftincatur.-quandoel /? peri to jd Prencipi ntototo.toJto.to da to/toto* PopuH-d 1. X talche parmi blr. C to.J (iraerfi quidcm tan tus CI iis f.u d u s exigitur, vtad quin poter d ire,ch eq u efiafola infiitutione di Tim arri quaginta m illiones aureorum qu otannisafcccf i a cagione d tl¡ofitn in eto di quefio lmperio,effm~ dat,fi m odo com putem us m ilitú & col. norum d» che del fru tto che da quefii ne riceue co' l m ate- fuftcntationem .• q u x nifi inftituta fi ¡íTct, méri to credcn um eíTetífoie , vc ob m alam T urca nimento delleg en tid a g w rra ,0 de' C oloni,iht^ . h abitan o ilpaefepub a f endere a cinqata millwni íum gubernationem imperi . m m agna ex par c d' orod’ entrata i’anno,la quale quando nÓfoflen- dcñruerctur. H i T im a rri adeo pa rtid acdiftrit affe,con quefio fondam ento crederet,cheper tl cat- bu ti funt, vt qui militice? num cquum d e b e t, aftiuogouerno Uro in grah parte farebbe difirutta. fig n atu sfitiliia ge r a d xftim tionem triumrr ilSjuefiiT tm atrifono talmSte cSpartiti,che d quel lium a[prorum ,qui fcxaginta ícutos aureos conle,ch eé obligato comparire,con vn cauallo folo alla ficiunt .fcd qui T im arro s opulentiores 1 a b crtd j guerra,gli úitnt affignato vn luego da loro defcri.- tenentur ad bcllum ducerc to t equitcs q u o th ato ¿ i’ ant tea tfiim atione d u r e m ila afpriyhe fono bcñt m illia a'prorum in reditibus fupra quinq; gtufixmente feffan ta fcu d i d’ oro: m a quelli cht li m illc afp o s:& íu is m aucipiisad hoc vti confurJu oi Tirr, a n i d maggior fo m m a afcédonofcno ob u erenoii fine m agna vrilitatcatqu e com m od o , ligati da cinq. m ila a fp ri insíí a condunt tanti quia propter fua? ncccflijtate',& ad com n c .tu s C auaüi alia guerra quanto de cinque m ila afpri fctcn d osco g u n tu rm u lto sfccu m ducere famu piu hanno d’ entrata 3 "efiferuono in q U fio luogo l o s ,A a n irr a lia m u lu . H a d e n u s e n atrau i, q u o p a d o Princeps illc deüi loro prep'iffchiaui,con non poco útdeUro ,0 d quefio rrodofi vanno accomm odando,perehe cÓ- ccntum quadraginta q u ir q u e r r illia equitum , ..utngonocondurrt feco i Turchi aUa guerra perli que s in fuo im perio dcfcriptos habet, detineat; Ii¡<'gntloromolttprouífioni,0 ptrctb fon o coftret- reliquum cft , vt no nnihil d icim de quindecim , 4i d conduuuance i fert*iton ,0 an im ali affai. m illib P o rta (quae dicitur aula Im peratoris) c- m td t a t m p t lo hb neWato fi» qut,com e quel Signare intratqu itu m ,qui fol ex Principis arario (C afn a d i- nes Im per. tiene cento trenta mi'dCauaW. dtüt cento quaran- cu n t)ftip cn d ia m.erentuf duodecim vcl quindetacin q¡,'h e in fo m m a ho detto hauere nel fu o Im - cim c'rcitcra íp ro iú D iu itc qu o tid ie, prout virperio defcritti ,0 hora dt'o.ch: de g í’ altttquindtci tus ipíorum ,fiue potius fauor,quá obfequ ii, & m tlachereflan ofolU eS patíhtdeU aPortajonopa- muncr busa- quirunt cxp orcit.fiq;itu r' ad h clgattdt d .n a ricó tem i del Crafnd del Signore, Con lum viritim ícutoS v ig in t i, loco larg itio n is , haj o 'do di íU d cifin o d quindici a ffr i i'giorno per V- bent eoturii aima funt, hafia i 6 adm odum fo r no/'.ibd» r m eriti b ¿ dirmelgU ifottjort.íheftpt tis fram ea,rciitura,& aliquoium ctiam arcus.'sria rciin o conieiuitij b Ódcnothtt ,0 occcrrtnde d m a v c r o d e f n fiu in u lia h a b e n t, pratter galeam trtdxr'e alia guerra fono noricb-ofiittttdi ricov iníifcudi (et^^ ij páuci; & no nnu lli parte an terioti thora¿ v n j.L 'a rm i dt quefiifon eú aa ¡am ia a ffa id .b i- cati Í u m í H ís equitcs annum erantur, in terqu o s Le.lafcrim ttatra ‘a ■oteUa, 0 aUtini í arco anco p’ctiq; aul ci & P o rt* officiales,itidem q; finguloi Ui'n B aííaru m & alion m m agn atu m ,quos t* r a , 0 ¿ diffe!a non ha.no altro, th t í enpo- hi fo ct 'iata.anior. h : tutti hab bino la cofia difefa d* fuoi dioíiiin cffct referrc,tr ancip a com pu táti r Ad luLpat’li. O ltied iqu tlíí v i fono foldati dcauallo fu m m am , om nes hi mi ices fuo ftipendio pacis ne i quali fi cóputanq molti Cortigiani, 0 ú ffciali S belli tempore detinentur; a fc o vt Imperator drlla Port.',Ufchiaut dt o a f u n o d e i B a [fa ,0 a l- illc ,bellum decernens n ih ilinfoliti fum piusadtri huom im g'ddt,che tíd iífa cofa farebbe il racÓ- augcre neceíTc habeat. tarli. B a fia th e i» fom m a tu ttaqu eflagetebfem M i N iH o s preintrattenutacon i fuot fiiptndij,cofiio tempo di guerra come d :p act:dtalchtoccorren dod q u tlí Lmpt..ral di fa r guer: a,n on h a bifogr.o d¡ aatefcere fftfa alcunafpcr quefio conto. Non .n o d e T u r c h i,c h e t u t t a u ia fi ú a m d i« h a h it ü d o 0 .dijlrugged o tutti li fu o i paefi,li q u a li io crtdtrtithe iu m o h o p eg g icr terminefitrauarreblonofi nof o f - . Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca to.to ..:.to ' R ek th Nonha il Tufct altri m iliti* dapiedi , c h t j qutUadti G h n n izztri.li quali pojfono ejfere da dodicimila,0forfimanco,nonpoteTtdofiancht mai valere di tutti qaeftim vna fola imprefa, poithemctjfariameme fempre nefono compartíti in dtuerfi luoghi. G¡j»t!ii feno ordinariamente te natidiChriftiani.comedirbpot G¡uejlafanteria s ajfomiglia molto alie anticht légiom Romam fcheeilprincipalneruo dellamilitiaTurchefca.perlaferuituche f i f d dtlU perfone loro,come ptrleducatione, ejfendotft fempre effenitatiin diuerféoccupationi,0ejfendotenutifottorlmaggior ordine militare, fono chiamati figliuoli dei Signort. Fanso aneor qutfii corrovpendo ¡aloro v i r t u ,0 antico valore, ejfendo che perfauore f i eintrodotto, che molti figliuoli di Turchi non aluaticon 'a loro educatione fono ammefft d quefio tuogo, onde non tiefionopoi dt quellaperfettione, tfi'ttano-i¿ec(h iG h n n izxeri,cht hanno fatto tefignatate f attioni. lljoldo lero i di quattro fim d noue ajpritl giornoptr cia'cunGiannizzero, 0 fono pagatideldinaro dei Crafnaogni tremefi. %onodi»fiinfquaÍTC,0 hanno tl loro GeneraleA g a ,che e Gemrale dt tu tti,m a i capidi comfagniedicento,edidutento ft chiamanoBalucchihajft. Varmilorofonolarchtbugiohenmancggiato daejfi. §¡uefiidiuengdnopoi$pacchi.0 vanno crefcendo di grado in grado. Vingo horaaUe forze maritime, deüe quali queli imperatore e meglio fornito, che qual f i vogha altro Prencipe, percio che nei fuo Arfenalefi trouano alprefente trocenta Fajfellidaremo computandoui quattordeci-Maone: md pariaro di Dalondrcy ehe fono minori Faffellidatraghettar caualli. Fub fare moltialtricapidi Galere, perthenelMar maggiore doue hdabbondanl{agrandifpmadilegni, fefimandano inqueiluoghi le rnaefiranzedi Confiantinopoli. uefaranno/emfrequantintvoranno,ntglitoflerdiltorpo delle Cahripiu di milleftu dií¿no,(a qual maefiranza fipub dire tutta gente Chriftiana , poiche molti Greci dtl paefeintendenoqueB’ a rte, 0 d i quali vi ft aggiungont multi chiauifianthi, li quali effindo conofciuti permatfiridiqueü arte difficilmentepoJfonopi)ifierartlalorolibtrtd,0 Jie¿ifio\,the quando gli fit datafigranrottaaU’ armata,in feimefi fairhom o centofeffantaGaiere,oltre d q u tlli, the fitrouauanoineff re, Ma tofi tome non gli pofono memcar torpidi Galere, cofi di Marinari,Ffficialf,Bombardieri,0fim il gtnte di proftftonedi mare, ne hanno mantamentogrande, poi che con la rotta chegli dtede la Strenifd Voftra priub quafi a fatto quelí Imperio diUamilitiamaritima laquale nemfi pub cofifa álmentt nmtttert,tomequtlladiurra,eftndo tcht qutflah» bifogno di magfor ttmpo, 0 effe- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca N u llo s habct p e ff tes T urea,jJtaetcrlanizza* ^ , r o s , qui duodecim m illium aut fortaíTc m inori num ero com putaiitur,pr?icrtim qu ianu nqu am om nibus fimul vti poteft ad vnam exped itionem ,cum d .u cifisin locisn cccilario difbribuend ifin t. Ifti vt plurimum cx Chriftianis oriundi funt, yt dicetur inferius. H ic peditatus an tiqu is R om anorum legionibus fimilim us eft. m ilitix que T urearu m praecipuus ncruus: d ilig en tcrcnim edu catu r, & in m ilitaribus occupatur excrcitiis , P xincipifqucfiliidicuntur. A n tiq u a m n ihilom inu svirtu ted efcren es,pau latim corium pi v id entu r: propterea quod pictiquc T u rc a rum fi ii, q u i m ilitariter educati n o a fu n t. ad huiuim od i m ilit'am paifim a d m ittu n tu r, ac proinde ita p e r f ¿ lin ó n euadu nt,vt veteres fuerc la n ;zzari,q u i res admirandas gcffcre. Stipendium fingulorum qu o tid ie eft quatuor vfque dd nouem afpros , foluu ntu rqu e tnbus fiugulis m cnfibus ex xra rio P rincipis In cohortes dtftm gu u n tu r, habcntquepraefcdlum generalem n o m in cA g a , qui om nib j s prxcft, fcd cen turio. nes al iuc p rx fc d iB allu c h ib a flr vocantur. Ipforum atm a fu n t, Sclopeta, quibus dexterrim e v tanntztu n tu r.H id cin d cS p a ch ifiu n t,6 cg rad a:im p ro moucntur^ Ad m aritim as vires d cu cn io , quibus Im perator illc m clius inftru¿lus cft ,q u a m qu ilibet alius princeps : N atn in nauali fuo habct m o do plufquam trecenta nauigia a¿lu aria, com putatis quatuordccim onerariis, quas M aonas v o e a n t: ncque loquar de Dalondris genus n auigii, q u o equi traiiciuntur. M ultas alias triremes n u llo n e g otio xdificare poteft, quiafi ad E u xin i litto ra fuos opifices m iferit, vbi fcilicet nem ora funtdenfa acv afta , q u o tq u o ip la 4 ||> quam citiflim c cxftruct, nequc triremis vna plufquam m ille aureis ci con flab it; hi vero artifices om nes fere C hriftian i fu n t , qua p ictiq u c incolarum G rx co ru m cam ar:em c a lle n t, quibus pleraque ^*rU}m*. Itala m ancipia ad d un tur, q u x fi cognoleantu r illius attis perita , difficilius fuam confequuntur l i b e r t a t e m & com pertum c ft, quo tcm pqr c T u r c a cladem tam. m agnam in m ari accepit, femeftri fpatio centum qu in qu agin ta triremes cxadificatas fu iife , prxter illas, q u x in r c g r x fu pcrfucrant Verum quem adm odum trirem es T u rc is decifc nequeunt, ita rem ig es, nautas, & m ilite s , qu i torm enta e x p lo d a n t, fim ilcfquc n a u tic x rei peritos hom ines affatim no n hab c n t : quandoquidem Serenitas V eftrt,cu m corum claffem difiecit,atque fubm crfit, priuauit ipfós penitus m aritim o m ilite , qui non adco fa c ilc fcftitu i poteft , vcluti tcrrcfttis m ilitia inftauratur, cum maritim a difciplina m aiorem expcricn tiaaijtcm pufqac diuturnius requirat, De Yrhe CenjiantindpBÜ. NtU’ armatt hanno ‘ na f i n t ¿igfntt (he eh amano Alappi de quali nt pongono al ntimtrodt‘ inti per Galera ,0 ferunioptr Pioti , T i monieri, Maefiranza, Patroni, 0 C om iti 0 qutfii per il ptu fono intratíenuti da continoaa paga, 0 o lír e di quefie per huomini difia d a tongono a quanti Gsanizziri,0 Spaccht,cheghpare , focando U o correnze. E t gi’ anni ¡ajatt oltnquefitgentifectro^tnirfinodagieftremiconfini di Ptrfitavnananontth amataChiurdt dellt quaUfijeru roño aü’ armata per huomini difia i i s y» come quefii fono fiimatifirocifiimt tn tír.-a, cofi non ritfcono tn man Degi' huomini da remo ne hannomantamemo, contutto che tllcro Ijw/ier/e/jíee/rjr^^i/ej^/Wreww^Wawie»ti efifiguiti ton grandijüm a diligenza, 0feuerita,nonhannor(fiettoaialíunod«’fuotJi{dditi, ferquefitcofigrmdi,0contmuearma>e.di(he tutte il fuo paefe ejfremamente filamenta, poiche pochi di queüt ehe vanno a feruire ritornano alie loro cafe, effendo queüa gente m a ía tta al tnare, 0 moho mal trattata, 0 l a maggior farte (tmuore, (fi qxel cht pth importa e,che tonutntndo ogni‘ oltathearmanofar prouifione d’ huomini, leloro Galtre fono armate dt gente fiHOua, inefierta, (fi poco atta a patire timare, d'onde procedono lemalatie, che lidtfiruggono. En anco quefia gente abietta, t í ' ‘ fle per effere tenutain gran feruitu , pero di pochffim a confideratione pojfono eJJere le Calere armate dt queftagentet onde poco anche fideue fiimare il numtro di ejfe, mafftme hora che per la graiiad i Dio non (olo e leuata da Turchi quella fuperba imprefiione , che i Chrifiiani non urdinhbono attacarfi, ma p erii contrario gC m im i loro oppreffi dal timore, che non ardifcono affirontarfi con i noflri, cosjejfando ejSi medefimi, the le loro Galere fono in tutte le parti inferiori allaionta deüe nofire , cofi di gentepiuatta.a combature , tome di artigliari/» , 0 altre cofe pertinenti alia nauigatione, 0 ‘ eramente noi non ardiremmo mandare infieno in Ifiria quelli Vajfelli mal conditionati,c h ' effimamiano a tu ttelep iu lontane, (fi maggiori fattioni, talmenta ehe iututta i’ armata ben the numerofa, non vi feno cinquanra buone Galere atte k far f attione, le quali tffindo in gran parte armate delli Jchiaui proprij de Ra» , 0 Capitani, 0 tenendoli ptr fon¿amento dtlle loro ritchezz.e ncn gli ‘ ogliono ptrcih arrifigare : /’ altro e , the efft f i nttrano tanto pih daltombatttre quanto the tonofcortoil ptricolo grande, the foprajlaper il timore, the hanno dellt fotleuMtmi delli loro proprii fchiaui.. T u iu Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca In claffibns vtuntur quodam hommum gcn erc, qui dicunmt A la p p i, quos cu citcr vig m ti fingultAtrirctnibus im po nu nt, vtun.urque 1Usad diucría trucmium m u n e ia, q u rv tp lu ii* mum continua ftipendia m crcn :, & pr® teiea aU q u o t,Ian n izzati,& S p ac h i adhibentur, prout opportunum videtur. Ec píjeictitis annis a b e r tremis vfque Perfi® finibus curaracrun t homines quoídam aduocati , qui Chiurdi nom inantur qu o s claffi, ad m ilitis vfum im pofucre, fed quem adm odum rcrr acos ferociífim os eflc,c o n íta r, ita mari nihili faciendos cfle, compertura fu it. Ecfiin tam vaftoim pcrio,m an data m.rgiftiatuum cxecucioni dem andantur fum m o ftudio, ac ícu crita tc, neque alicuius fubditi ratio vlla habetur : íumm am tamen rcraigum penuriam patiuntur propter numerum ac frcquen iam clafllu m : im o conqueruntur o m n cs, ncquc iniu iia , quoniam pauci ex iis , qu iclaflem afeendun t,dom um íuam vnquam rcucitum ur,quura, gcnus illud hom inum maritim is incom m odis; ineptum f u , ac peifimc tr a d e tu r , ac proinde m aior corum pars cito m oriatur, quodque perm agni in tereft, cum neceflc h a b e an t, quoties. in ftiu u n t c laflcm , rem igum deled u m nouum ag ere, ip forum triremes armantur hom inibus, n o u is , inexpertis, m aritim a v it s minus afluctis, vnde m orbi, qui co sd cftru u nt, proficifcuntur. E ft ctiam gcnus hoc rem gu m a b ie d i, ac vilifsim i animT, quia in perpetua fcruitute h a bcn tur, id coq u e triremes hunc in m odum ioftr u d s paruifac cn d a f u n t , numcrufque ipia-rum tim endus non c f t , prafertim hifce tempo» rib us, quibus fuperba opinio illa , quam T u re a animis fuis im prcffcrant, fe a Ghriftianis oppu gnari, ac vinci non poiTc , ablata & abolita. eft : qu in im o ipforum animi tim ore adeo pcrcu lfifu nt, vtcum n oftratib u sm an u m confeiere n o audeant, fatcntcs, triremes fuas r.oftris infe d o te s ciTc om ni cx p a rte , ncquc m inus proptcr m ilitesp u g n a id o n e o s , quam propter torm ent a . alialquc res nauigacioni neccíTarias; & rcueranos vix in H iftriam auderemus eas triremes m iptcrc, quas ipfi in longinqu as p artes, & ad q u alib e t facinora m ittu n t, adco inermes funr, & n c g ü gc n tcr in fttu d a : pro ndc in to ta claiTc, ctfi valde n u m erofa, vix qu in qu agin ta funt abfo lu ia p c tfcd io n istrirc m c s : q u * cum in ftru d ? fint propiiis Ducum m a n cip iis, q u a fuarum di-uitiarum fundam cntafunt p ra cip u a, ca periculo non libenter e x p o n u n t: alterum in co m m o - ' dum cft,q u od Duces co m agis abhorrent á p r * . j lio c om m itte n d o,q u om aii seftim m in cn sp eri* c u Iu m ,tim o rq u c ,n cfc tu i tum ultuentur, atq u c deficiant.. M i O m nesi ■ ffj. te U ú ó tu tte ít frtuincUdeí Turto fono hahUate da i.ejonidiperfone.NeU'A fia,&nell‘ Africada Turchi,mamoltepiuda Mori,0 queütc habitaüOntW Europaltmaggm partef m talmente tiranneggidti,0íoftdifiructi li paefi loro,(ff ten u i .ntuxiiaúiltd, 0 differatione, che farebbe cofa ptrkoiofaa gl’ Ottomani tl úalerfi dtloro. ilche effendo l gn comftiuto dai Tunhi non tm gono pero conto a k u m d ’ effi. Non pub adunque f i Signore úalerfid’ altra gente dtl ffa ofuo/aluo thedtqurfía, che tuttauia intrattiene pagata, ¡a quale mrncando non f i vede comt potefftrimetitrfí di nuouo effendo tl fuo imptrto,btn chz) .......................... grande, fkholt, da habitato, (ff reuinitoingran parte, effmdilor tommun prouttl to , che doue ,*/ Cauallo dc gíOttomariniponeilpiede. inquel paefi HO» vi nafce p h herba , 0 loro mrdefimi íifefja no effer diminuito C antico lor v dore percieihi m i;uoi prin. ipjj foleu* quefia.natiohitfj e e att.a a patnec gni forte d' ihcommodo, perche rrá g-ntepoue a , 0 vagabonda,(onditioni ,che figUono faregi‘ huommi induftriofi, 0 ardkid ttnta equalfivoglia pericdefaimprefa, mahora che quefi* Porta coní occafione di tanti Regni fitbellati ha lontmtitoin fo tante ritchezztaltrui,»onha pgtutoancor lei fuggkt quella cor,ruttione,chtfoglionotffeportarfeco,effendochfuj ueffun’ altracofamortificapiuqurÜag’oria ,che f i pub acquifiar con l’ armi, quanto le dilitie , 0 commoditd ,■ f f come da molte efferknze ejlato cenofciuto chiaramentf. f i che abhonfcono hora talmente la guerra, cht moUial tempemiopir non andar dqucíli di (fihimentiti 0 diAldbragam,0 di Úiprofacetéanograndijfimivffcii, 0 gratiofijfimi donatiui, ft per fuggtre la ffefit,é ptrkelo , come ptr potergodin le dehtiedelle loro yicchezze, Jperando ancora piu con la prefenza hro adulandoaUa P:,rta onfeguirmaggiorútiU 0 fauore,che con il merito dtfi’ A rm i §utfttfom leforje del Sigmr turco mtratenute, 0 tali fono ‘e qualitd toro, come ho gid defcritto, 0 hofa patUrb dslf trurio publico. La commune opinione "e, theÜ Turto habbia oitomillicni d’ oro o!entrata 0 ihefeifolamente fijptndtno, 0 che due ne úadt fempre aum zando .cofachemi paredegna di poca ftde nonha-' utndoqttel Signore in tuíto il fuo imperio mintre ri’ «Y«y«»í>»dÉ¿fl/ÓÍ?OT<,(^A4«í«flfíiiarey«í/£«». trariodafuei mtniflri Bafla cht d quel Signorzj kon fiaper,mancar ild¡n*ro,faluoehtperUptri ita .’ h 'eg ífa ejfe del fuo Crafna, 0 d< quaLh.e noiabtUd,Jiurhontlí flato fuo che imptdffedríJiuotert i' eniratejue, le quali afiflom por quanio dtcon->,deCararcid/io m<ílkni,0altrt tiB mil lioiti,0c‘ nq:ie ett miUjcudidi dattiíopudandoc* quellt def f affimaU,0altritiríqu{cÍiOm!U di affitti, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca O m nes T urcafu m prouíticíae á tribus hom í, ^ num ,gccedbusÍD C oIuntur:A fia& A frica a T u r - Incolamptl c i s , m ultoque magis aM auris-' qui v ero E u r o - í « « í l p a m h ib itan t.co ru m m aior pars adco tyrannicc habentur corum quc agri adeo dcuaftantur.dem um in tanta ab ie d ion c atqnc rerum om niutn deípe ationc vcrfantur, v t corum opera O th o m aiinis valde pcriculofa futuracíT ct.Q ilpd cura T urcas non la tc a t, ipforum nullaiíi habenctatioacm . Igitur Princeps aliis ho m in ibu s, quam his.,quos dixim us.ftipcndiarios c fle , vti non pdteft: quod fi li dcficc ent q ü o p a d o eos a'iundc reftitucre poíTet , haud exp'oratum habetur: quando jUidem cius im perium, vaftu m iicet,in cultum s f l , & folirarium , om niq uc ex parte de bilitatu m , iuxta T urcicum proucrbium j ’>b iO thom anicus cquuspcdein íig it, in co iplo h e r bam p o flh .c qunquam araplius c n a fc i:& ipíim et fatentur, an tiquam fibivitcuccm lo n g c d im inutam cífc;ab in itio fiquidem h x c natio q u e lib ct in com m oda perferte p o tera t, vtpotc qu » paupérrima e ra t, nequc fatis celtas fedcshabcb a t; q u x d u x r ts in d u ftrio s h o m in s s .& a d q u * cunqne pericula prom ptos efficiunt: verum rnO ■ d o ,c u m i la P orta , to t debellatis r e g n i s ,to tad fcipfam diuitias attra x e rit. c om m in e m im pcrio iu m cond tioncm p a fla c ft, morum ícili cc corruptelam ,cum nihil militarem virtutem , arm orum que glorianá retu n d e t, obfcurctqu* quam d clicix, n im ixqu e com m oditates, quem admodum plu tim iscxp e im cntis cogniturn.eft. H in c fit, vt m odo T u r c x á bellis abhorream ,ita vt plcriq uc, nc ad expeditionem aducrfus G htm cntitam ,A lab ragam , & Cyprum mitterentur, om nem íápidem m o u crint, ingcntiaq ued ona* tiua effu derint, cum vt periculum , & diípcndium cfFugercnt.tum vc qpum fuarum com m od itatcfiacrentu r,rpcrantcsqu oqu e,pcncs Portam fe adulando plura m crituros,quam piocul arm a trad an d o . H » ig itu r funt vires T u rcarum , miíitcfquc, quales dercaptt:dc publico x ra rio n o n nihií fupci eft referendum. G om im inis opinio c ft, T ú rca m qiiotannis Optt Tura." o d o aureorum m illiones cxigcrc , ex quibus fcx tan tum m odo e ro g á r i, dúos vero femper rccon • d i: q u x .c s parum credibilis m ihi vifa eft, qn ia , R cx d ic in to to fuo im perio nidia: habetanr fo d in a s ,& á fuis m inift-is repugnancia i:,tel!cxi. Illud q u ifom credendum eft, P in cipi pecuniam decffc non p o fle, dum m odo xr.itiuT i n o n d iía p id e tu r.au ttu rb x aíiq -iX fX citcu tu r, vnd ; reffitus publicos exigei e non iic e a t: qui rcd itu s, v t a iu n i, confiftun t in duobus miUionibus C arsccio rú,tribu s m illionibu s,& q u in g eatism iílib u s ex porcotiis & v ed ig a lib u s , com pu tatis anim aliu m em olum entis, ítem iu quingentis m iljibus a v ik o . I>í •vrbe CéiíftantinopoU, M 0ít;,0liutaidihm c/t£m hiflim crte,che¿a¡ño alfijcc ¿nmillione. N t qutfio dcutrapanr tnolttaqueüiychecomfcono, cheptttlpiit leñeíheztepriuatefino mptr.one f . ftttte comt dtrb pii. Caua oltre d quefto il Signore cem ofejfanta mila fcudi di tributi ,0 penfioni dt diuerfi Freneipi: maquandequefit foHdametfti mancaffiro, no»sbperqual¿tapoieffequelSignore(au.irdinari. Bene¿ero, chi fe firífolueffero dt procede e, íoímeneÜ altre cofefanno ¿iolent emente,potrebbono m rfim am tnu in Ccnfinníin.poíepreualeifi di molte diñare,douédeft credere the in quel luogo vene fiaridottogran quantitd per hfpogiiefatte daloro ditantiregniycffendofitrouato, the Rofian Bafid lafcib la faculta di quindtíi niiÜioni £ ero, 0 aJlaSul¡a<ia fua mogíéertfib mezt(omilIiene£ enirata íanno Bella commoditd dtUe ¿etiouagUé tofi ed íctnpo della pace tome dcUaguerra qml paefe va íuítauia declinandoper i¿ pocoerdme, 0 p t r i l mal gouerno in generale dt tutto í Imperio, nei quale ñafie per cotraria taufa la tareflia d quila,the nellt noflri paefi procede.cffindo the da noi p e r i acirefcimento de popoli, (ff mamamento diterrcni nonpotendo qucllijupplire alli bfogni, 9iafconeimancamentideüi¿etteuaghe: Manel loropaefequelletuttauiaduhabitandofit,m’ vp. lendo i pocht popolt,che refimo,colt ¡uar e ptu di quello,cheperilprcprio vfolorobtfogna,comfctndoéffi,cheilfopTabonddieperfor:fada Tur chi gli farebbe tolto, mn¿ogltonopero lauorari perit fertili terreni, onde nem fi eii mancamenio. Vereó cheper li bi ognipublici gli fanno con durre qutUaquanittd,che ¿ogUonofino doueptit g lip ia ctj Hauendo fin qutragionato della grandezza deü imperio,d(üsforS{e de danari,0 delle¿ettouaglit,dtrb hora qualche conditione delle contra ' ríe aliafortezza, 0ficurtddtqu/ll‘ imperio, il quale nSefortificatoin parte alcuna in quel modochefi rtchiedeaÜ¿/o dellaguerra. llchefcrfi precede, 0 ptrlapocacognitione, chehmnodel ferticart,0per í auaritta/ua naturale ,m a for fipiuperlaUropropriaáfiimatione,confidandi>ft tnol¡oniUeforze,chepoff>nomettereintdpagna, che fiper fua dono non hauer bifogno d' alirtrip-ni,ondequelbfiatorejlafenzafoitijicattone, laquakfarcbbe tanto pite necejfaña, quanto hp i loropopoligli fono tutti nemici, 0 maffimeirt qutUap,,rte,ch'.tonfinaciniFr»ncipichrifitan i , la quale e habitata dagente della madtfima Religione,0 queUi,chefonoTutchtfonoddlartUgionePerfia»a,0ltM oriham ancor’ efftmolta dsueifitaneUalegge.comequelUdtÜaFcna.Ai ihtaggnigidola miferia,0 vita nella quale fono íejíMi,nbpubilSignmfferaraltrodtioroych,:co [o m : Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca / q aureo u m e xb o n fi locatí*, d em ú rao m íü io n e ex cenfibas bonorum caducoruikj^qu* fifeo iftfcrunter Id vcrónem im nii um eíTcdcbct quicunque Ci nfiderat,oir4nes opes v tplu .im uai, & pr s-cipuasdiuiti. s pri.,atorum h minum apud adueñas repe iri,vt poftmodum explicabo. Prastcr h x c cxigitPrinccps centum fcxagim a m illia aureorum cx tributis & penfiouibus diuerforfi Princ¡pum:fed qu otiefcun qu eh ?c fundam enta' labarent, equidem non fc io , vn Je Princeps ille pecuniam coúquifiturus cíT t. lllu i tamen verá eft,fi T u r c x , v tin c s tC tis , vio'entiam adhibere vellent pofle illos, prxfertim C oiifta itiiiopoli, m ultam pecuniam corradere,fiquidem crcdendam cft, co lo d ingentem vim auri atq, argenti ob ípolia to t regnorum congregaram fuiSlercú nuper co n tig erit, v tR .fta n u s BalTa quindecim m illiones aureorum poft mortcm reliquerit, ci u f q j^ o r Sultana quin genta millia aureptura i n r ^ i b u annuis habuerit. Q u o d pertinet ad aniionam , & com meatus; Im perium illu d p ic is & b e lli tcmpore iisp 'u rimum indiget propccr incuriam & negligentiam im p era n d i: fcd contrariam ibi pcnu rix caufam obfcruare cft, quam in noftris regi vinibus com pe itur ; apudnc s enim proptrrpop«lorú multitu d in e m ,& fo li ang iftiam fit an nonx caritas: Annona tur fed apud T u r c a s , quia latiffim * regiones foli» cataapui tarix fiu n t.& q u ic a s m c b lu n t.p lo s fo lie x co le rc Tur,as. no lu n t, quam q u an tú n cccflitatiíu xfa cisfu tu rum fit,nem pc fcictes, fuperfluum fib iá T u r c is ablatum ir i, fertiles ctiam campi remanent inc u 't i, & vepribus obfiti,vnd canno nxd efe(ftus oritu r. H o c tornen verum cft,co gi cos,q. ocunq -ieiubcDtur.ncccflarios com m eatus afferre. Cúhatftenus dc m agnitudine illius ’tnperii, de viribus,de opibus, d cannona vcrbafcccrim , nonnihil m odo tefcram dc iis. q u x fccutitarr a€ m unim ento eiufdcm officere v iJ c n tu rlm p eiiú cnim illud nulla cx parte ad neceflariüm belli vfiim m u n itu m cñ : quod ideo forfitan euenit, M.senitiopMs qu iam unicndi fcientiam non bene callen t, & nulla Turpcupter innatam genti au an tiá, aut vcrius pro tarum cur: pternim i-im fui xftim atio ncm , nim irum cxct-. cicibus fuis fidentes ad c o , vt aliis propugnacu1 s fe ndigerc non p a tcn t,a cp ro iu d c im perium abfque infigni arcium m unim ento conípicit :r. Q u x res T u rcis co mag^s ncccflaria videtu r, quo populos prxfertim Chriftianis Principibus fin itim o s. hoftes h a b c n t, vrpote qu i partim C hriftian am religionem c o lu n t, & plerique T u re .ru m ad Perficam fuperftitionem defeincrunt, M a u riqu oq u c nter fede rel i j o n e d ifíid ent, vt ii pariter, qu; F c r tx affiftunt : ad quá tem fim iferix atq x r u m n x q u a s p a ric o g n a tu r,ad d an tu r,n o n p o teí' abri.ialiud ' ' 5>ó R ek th h oceafione guidati d* animo diffierato, cht t d cxp cdarc P rin cep s, quam v t aliqúando dcípc: ‘‘ oltafuoltancontgí animi‘ tlt poner í ardiré, racio n e,qu * tim idos qu oqu c audentes perl*pc muoverfiaqMdchtnotahiltpregitiáiciodiqutW effecit,addudiriropcrium cius vehementer eoimperio. Et quefto mihi bafia hauerle tfrofioper cutian t. Id q u cad piim am partcm, q u * potenla pnma parteffiettante alieforze, t í venga ho- tiam T u rcaru m Ipcd ab at,enarrandam fufficiac. ra aquella del Gouerno. A d p o litiam m odo explicandam dcfccndo, l l Gou:rno,0 lofiato deU' Imperis OttomaG ubernatio & rcg im cn Q th o m a n iciIm p críi nobfondato, 0 pofio neüe marti digente tutta to tum cft «pud hom incs C hriftianis ritibus onata neü»fede di Chriftojaqualeperdiuerftmo- lim initiatos ; Diuerfis hi modis in feruitu tem di e fatta fiia u a , t í tramut ata ntüa fuafetta ra p ti,& in fedam M a h u m e tico n u crfifu n t: adM «um etata,tí tutta quefia¿enteb condotto a ducuntur autem C on ftan tin op oü m duob. raoConfiantinopoU indue modi; i ‘ nob, che ejfendo dis; altero,q uod m ittu ntu r quotannis m iniftri Delegue pue il felito diqutüa Perta di mandar quafi ogri an- ad d cled u m facicdum p u e roru m , qui fi ii fint rerum ad m nelloropatftafart‘ nafctltadipicceligioua- Chriftianorum parentum , ¿ quorum m anibus militiam 'nettifigltuolidiChrifiiani,pigliddoha ‘ iuafcr- vi abftrahuntur, & C on ftan tin op olim tr a d iil- cpuotuple». za dimano dé loro Padri, 0 Madri,cendoitia- lafu p crftitio n cim b u u n tu r.op u m q u c fc h o n o Csnfia’ftinopoli (i fanno entrare ntüalororth- rum íp e a llc d a n tu r , quod fihuiufm odi perfuagiooeconperfuafitnedigrandezffi, 0 commo- fio locum non ha bu erit, vis adhibetur: altero, dita , t í quando nonhaluogotalperfuafione.fj^ qiija cum d ttio n c s ,& p io u in c is capiuntur, p e fanolaforzje. L’ altromodo "echenelaequi^T tiq u e in d u c u n tu r,v tT u r c ic a m relig ion e m fufdeüe Prouircie 0 Stati,moltifihi*uiforro indot- cipiant, quorum non n u lli Principi offeruntur. ti afarfiTurchi deüi quali m d i fono apprefen- E x hoc duplici g cneicad olefccn tum d e lc d u s a . tatialSignore. D i qutfit dut¡ortt di gieuanttti Jiu s fit eo rú , qui pulchrioris funt afp c d u s, c o rne‘ eofatta‘ ri altra¡celta di quefíhche fono di porifquc vcnuftiorcm form am h a b c n t: h ip c r piu btUoafr etto, 0 che hanno miglüre dijpofi- diuerfa Principis clauftra diftribuuntur, vbi vatione d iv ita , ffi di piubeUa forma dt torpe ,li riiseducationibus.quasenarrate longum furet, ■qualipoifionopofiiindiuerfi ftrragüdd Signore, innutriuntur. H i pedetentim crefccntes m aiodoueconvariecdu'aioni.chelógofaribbtilnar- rcm dignitatis gtadum o b tin e n t, prout virtu cé . rarlsfononudriti. Quefiiditempointtmpoere- p r * fc fe r u u t,& b o n ? fo r tu n a fa u o tiis a d f(r iia i: fctndoottengonagradi maggiori fecondo ¿ ‘ alo- ii vcro,q ui cxcludunturab hoc vltim o o e !c d u , re.ehedtmofirano , ffi il fauore deüaloyo buona feru iliter& in l.;boiiofis exercitationibus rdufortuna,maqueüichertftano fuori diquell‘ lti- « a n tu r ,& e i veftibus fuiscogñorcútur ab o m n iiwa/cíZínroBí/^af/ííííripwyírw»/#, t í dimag- bus tanquam Principism aiicipia:quum vero ad giorfattica(hnonutritiindiueifieffercitq,ejjen- atatcm duorum & v iginti annorum pcruene* doftmpre p eri habito loro conojeiuti pirfchiaui lint.Iannizzcrotum numero aggregantu r: qui dtlSignort,0 dtquefiiperufnuti a lí tta d i‘ ÍK- vero in R eligion e C hr ftianapetfiftut, iin iíertidueannififafceltadiGiannizzeri, 0 queUi, rimam vitam & arum nis plcnam pcrp ctuo athe perfifiono con confianza neUa Keltgionzj gentes catenati crudeliter ícru iu n t, vcltan qu á Ckriflianatonmifcrrtma vita ripienA di cala- r e m ig e s in c Ia ír c ,v e lin a liis o p ificiis m a g n o c ú mitd, feruono crudelmett con la catena al remo, dom inorum fuorum em olum ento. Aliud gcnus in Armata,b inahrifatticofiejfircitif, con infi- hom inum ,quam h o c,cx C hriftianis parentibus nite vtile delltfuci padrom,ejfendo g í affaticano oriundum adhonorcs & ftipendia adm itti non horaaquefio, horaaqueÜ" ifr citio conmolta folet. H ifcc tamen tcm p onbus m a gn aaa im o ‘ tdita. Altrafortedigentenoneamejfapíríor- rum oftenfione a c m o le ftia irre p itcon feetu d o , dinarioneUthonori,tíftlpendq,che la fopradetta v t Turearum filii fauoris cauíTa adm ittantur: nata Chrtfiiana. Ben"e‘ ero che a quefii tempi, q u a res meo quidcm iudicio haud medio'crc c»ngranfcddtlo,tí dolor; d itu ttifi‘ amtrodu. im perio detrim entum paritura eft; & plcrifque cendoconfaun figHuolidiTurchi, cofa cheper grauc ac m o ’eftum c f t , vt filius aliquis prim i miaopimone fara di non poco maleficio a quelí V ifirii Sangiaccus e lig a tu r , & quanquam nonimptrio.tímoltinonpoffonop9tire,che‘ )ifigli- n u llip o ftc ro sfu o sin h o n o rc relin quunt, tam c uelo d ‘ nprimo Vifirfiafatto Sanfiacce per fa- paulatim ita declinare cernuntur , vt m inim o uort, 0 ton ttettodx alcuni arriuino a queftoji- cciam gradu fpol en tu r: acp roin deap ud T u r gno didtfcsndenti perb vanno talmente declina- cas nulla nobilitas confetuatur , nulla rerum do,cht refiano affatiopriutdiogni mínimo gra- hum anarum cip eric n tia , nulla m agn itudo o” óUUdo: endtnenajce,chemaitta diloto refiane no- pum , qu ia ab aliis magnatibus (ub diuerfo prapereat a«tbilta, nt (ognttienealcunadeüt cefe del mon- tcxcu occupantur. íd circo igitur ad regendam Turc/u. ¿órne ^ Rem - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca "De v r b e Conjlantinopnli do,negrandezza,netiecheXjfo,iJfendolefa oltdloreúfurpate daaltri grandtfitto diuerfi prcu fii.?tr quefta caufa dunqueftmprt úiene intro. detto di quel gouerno gete nata ignobile, iaejperta,abtetta,ferutle,primaper propria natura, poi per no» hauer cognitione di gouerno,di giufiitia, ne di Religione,nudrii i fofamente ton ajfetti rarnali,ripie»i di lujfuria,d‘ auaritia, 0 fopra tut to d arrogan tia, 0 fupet b i a , potendo f i quefto maggiormente ampliare in loro per letanteproJpertid ,rh eg li fenoproteduto. Hora é ícÜHatahoggidé la fu prem a petefid inSultam .Solim , O ttom a»o,e Mehemet B xfid fu o prim o V ifiralla fo m m a dell' vn iu erV egouerno fotto lui. E t in quel gouerno nonú’ é altra oreechia,a 1l aqualeperuenghinotutteltpropofte, lerifpofte d' o rd in i,tu tti/a u u ifi,tu tte le nouitd ,(h e feguono in tanto numero di Regni fogetti dqutll' imperio. Oltre di cib dtfirtbuifce luifilo qu a fttu ttilica ric h i,g ra d i, úfficij, 0 honoridi quellofiat o,il num ero dei h q u ah ft pub dire, tht ein fin ito .S olaafcolta,con fu lta,0 ri(p on dedgl‘ A m bafciator': quafi de tutti dt fu o iR eg n i, filo prouede, 0 O ’ dm a tutte le cofe Et in fom m a p a f fa n o perle fu e m an itu ttele cofe ciu tli,crim inali ,0 d ifla te: nelle quale altro con'^glio nonúie (h e la fu a te fta fo la . Gluefto M ehemet con tutto ch e fa cd a cib che vuole, perb procede con g) a n ti m o T e ,0 r i{p e tto ia o g » im in im a c e ftta ,tem en do la natura m utabile dei Signore, 0 g l’ a ltri B ”f i d emuli fu o i,i qualt nondimeno n onparlano qu a fi m ai a l Signore, fen o n e,qu a n d o eg h ca ualca,'hc chia m era hor 1’ a ltr o ,m a il detto Vifit non filo gh p aria nellepredetteragioni, m a efi ¡endo ordinario fa r f i egni fettim a n a ii pu'heo D iu an g ran d e,cioeau d ien jap u b lica,d ou eafp . f i jnoK on filcg lt altri B a fid ,m a a n 'o r a g li altri principal M inifiri di queli* Porta-effendo nel refi o ú 0anti 0de g h Imperatori O ttom dnidtfia reritiratidalleprattichedegi'huom ini,noncenuerfandoqueU aM aefid,cunaltri,checonEunu(h i, Paggt 0 donne,lequali perfonefin o p r iu tj afiattn deUain-eU'genjadell'iore d e lm d o ,effin d o a llu a t e n fre tte tn quellt fe>agli,dtHe non h tnno m at commercio ,0 p r a t t ic * a lc u n a , cen altreperfonedi fu o ri ,p eiih em a i" ep ttm tlfo, m an 0a lp ’im oB afid Viftr di poter entrare ne fe r rrglio d d Signore,macccorrendo cofa da trattare,n eg etiaatu tcei’ h oT e,contlr»e:jjdt fuepoli:fe ,che lo A rz a d im a n d a n o , a l quale per p e h je é' riSpfio fubito dal ^ ‘ Signore " L ' imperii de T u rchi non ha a ltr i o rd in i, ne a ltrelegfi,chtrrg riiK o la g iu fiitia ,h fia to * religione faluo che ilfu o A Icorano. Per ilcheft to me ’ a rm i, e leforjejono tutte nptfis in mano di . ^ getenat aC hrtfl(ana,cofiquelladíU aleggeétut- 01 1 tafo. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca 97 Rempublicam acccrfuntur h o m in ts ignobiles, inexpetti, a b ic d i. feruilfS,prim um ex n atuu ' pforum.deindc quia nullam habent n o titia re:pu b licx, nullam iu ftitix ,nullam religionis, nu triti 'o lum iu lu iu rio fisa ffc d ib u s, pleni lib id i nis & auaritia:,ac prxfcttim ad d id i arroganti» atquefupcrbi? vitio qu odin ipfis ob tot ac tan tas cucntuum profpcritatcs mifgis ac magis a«i' plificatur. Per h x c tempora poteftas fuprema rnSuItano/Sclim o, O th o m a n o co llo cata t f t , fub quo r e u m fum m x toti atque vniuc f» Rcipublic» guberoand ¡ p rx fed u seft M ehem eth BaiTa,prim u sV firius. In illoim perio alia non eftautis, M iniftriúadquam p r o p o fifio a c s ,r c < p n n 'fio n e s ,& m a n d a - .auterita,nouitates c mncs.c u x c x to treg: is nunciantur,rcfcrantur ipfe folus om nia munera,orrmes gradus,officia crania & honores im pe: i totius, quin ihilom inu sinfiniticíT evi ie n 'u r ,diftr bui c : fo'us a u i i t , folus c o n fu litu r, & le g cis refpondet folus ,o m nibu fqu c regnis p ro u id ct, om niaquc ip f; ordinat : ad polhem u m ab ipfo cu n d a c iu ilia , crim inalia, politica dependent, neque aliud quam capitis eius confilium atten ditur. Attam en in tata au d o ritate cum tim orc, acfu m m o refpedu m inimam quancjuctcm t r a d a t , nempe quia varirbilem P rinci-is n turam , iuofque xm u lo s BaiTas veretur. Q u i orrncs nunquam Priocipem allo q u u n tu r, nifi quo tempore e q u ita t, tunc enim ille m o 'o v nu m , -modo alterum ad fc v o c a t: fedm cm oratus V^g^ius femper & vbiqu c eum alloq u itu r, prxfcrtim in D iu a n o , hoc c ft, audito io publico. in quo affident omnes B flx non m o d o , fe i etiam exteri illius P o rtx m inift i p r x c ip u i: c x rcrum O th o m an n iIm pp confoeucrc ab h o m inum c o m m crcio p 'o cu l ab: fle, & cum nemine v erfari, nifi cum E u nu ch is, pueris acm iilieri-^ bu s: quod gemas h n m inu m om ni rcrum-mun- ‘l ’ztppZTurdanarum im clligcntia caret, cum in iis clau v*'‘t’” fo liftriseducatum neminem vnquam videant, aut ^ cognofcan t.nequ ccn im cuiquam hom inum li- zziodoagant cetclau ftra illain gre ri ; fed fi aliquid agendtacn e f t , per fchedula fingulis m om etis trad ari potcft, qu bus per alias fehcdulas ftatim Princeps refpo nfct. Turcicu m im perium nulla inftituta legeD que habet, quibus iuftitia, & refpu b!i a.acreligio gubernetur , jn x tc .q u a m vnum Alcoranum. Id o ficuti opes & arma in manibus eoiu m p o n u n 'u r,q u iC h r iftia n a r e Iig io n e im b u J^ corani int f e rc :fic le r,e iu rq in ’ c p cratio apud cos rc ‘ zrpretis. p o f t l eft q u ia b o rigine fua Ture - funt H i v e ro filios fuos intcr M o fch xaru m , hoc cft, tcm piorum feruitia cd ucan tjvbiA lcoran i dogm ata d o ccn tu rp o ftcaa d u ltax ta tc r adi.quafi r r ? to N r-s S e la t í ó tafoUméntt iraqueíli, chtfono nati di T u n h iji quiliaileuano i lorofigliuoli nei feruitio dtUzj Mofchee doue imparano í Alcor ane,0 pei ¿tnutid ' eta fono crtati Cadt delleTerrt, che fono ca rne [>odifia,ammin¡firddofiufiitta,béche íeffetutionerefit in mano di dñ mantggiaí armi. Ma per venire a qualt he afra co.ii iouaddU lor religione, dtto , che con tuíto che ‘ enpochtfiano quella,cht teghino intsirameie buona lareligione Mahumetana,0 ch' ellafia anchi diuifi fra lo' ro á' opinione,! 5tutto cib fino gli T urchi cjfe'Ka ■ -tijfiminelletjlrinftchtapp*ré:{e ,poi hepoe'hif fim i fir-o qu‘ lli, theomtttonole lore ordinari, orationi, 0 nijfuno tafcia il fito ordLa'o digmno d‘ vn mefe ogn' anno, hiamito%.omadan,TFgono iMahumetanipir capopriacip l della!oro re ligione tl M fietti, la eiettione del quale efatta dal Signore,ma di perfonaflimat» d’ mtelligéXa, 0 dtbuona¿ita fopra egn'ahra «,». 6¡iue¡to Mofletu e appreffo di loro ingran 9 nerat on;,0 ditantaautiorita.íhequddú e fatta dalui¿'>a decifione,ntanco ilpre, rio Signore la ¿uolrópire, ingeri¡feluiinqualfi¿ogliamatetiaefia Ufo criminale,0 di ftat o ancora. Inmodopirb the da luinons' tntrometti acommandart.ma ó in liberto di ogn' vno,quxndogt occorre qualche dtffiíolta.difarnequefito.tbbrtuenorrationtdal fatto alui fopra ¿na tarta, 0 eglipoi cen breue rtfiofia ne dailgiuditiofue,chefichiamail Zttfa ,ilq u a ' fredottopei daüa parte al Giudice ordinario, eda lui ter min a/a la caufa conformeal Zeifa fe pttb la narratione delfa tofopraHquaU tfondaíocotitnelaverita,Nelle (ofe delíó Statopoi ftruendcfiihignore di li' auttorita di crfiui ptrdimo¡lrarfigiufio,0religio/ogltdomddacon ilpredetto modo lafua opimtne ,fineí delibirart ¿naguerra,comeinaltrtoceafionieppartenenti aW Itr.ptr'o per potere con quefio mizo dellartHgientdifpcneretaniopiu prontkmentelt fudditi aquello,che lipiaet.Bene¿ero,cheilM.fiettiadulandoal Frencipef i comee tl foleto adherifcea qutüaopiniont dout conofct lui in Uñare , mutandoancotal volta Ufinttnztfuefeeond. í ocsafioni-.inmodo che quefto modo farebbe infrut tuefoinftrumentoiniKolttoecafienidedtffon re aneolaiolantadelSignore,piuinv>fa,ch, in ¿ £ altrapartcj. Laleroreligionepoit diuifa in molte variz/ opinioni, nenjclamentefragí Ottomani, Vera fie ni, 0 Arabi.maneÜ Imperio T urchefo ftk ii medefimifuddttifmi Et fipub diré, che quedaopinione che tiene hoggidi in "pparenza la Pona Ottomam fia fohmerte tra¿nafolapaneriftrtttainquelli T u n h i, (hehabita oíEufopa perche nclL’ Afia, 0 in tutta í Arabia adherí, fiono-invinfi ámente aWopinione Per¡¡ana,ben (hete». Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca rescrcantur, iuftitlam qi adm n iííia n t, c t í cxec u tio a f ud ro se ft, penes quos ius aim orum vi get. Ve u m enim ae o vtaü qiii 'ffe ip forum re ligione attingam dico.c tfi pauci funt ii qu iM ahum etanam Religii nem veram «He opinam u r, eadcm que diuerfa? apud iilosintcrp etaiiones r c c íjc . T u r c x n h lom inu sm orJicu sretinen t cerim onias,confaetafq preces'.auciflim i om itJ' tunt, & nem oiciu n um quotannis mcnftruum , Sumtri Anq u o dR cm ad an vccanc,nou obfcruat. R eligio- tiñit'u auto. nis fu x cap u t, & fu m m im interpretem habcnt rita i,0 v i. M offti.q u i í P iinci, e d ilig itu r,v irp r?c ip u x in - neratioqu». tegritatisa tq c fapientix. H ic apud Turcas in íó . tr a iim a c ft veticiatio'ie, taucxquc autor tacis, vr quotiev non nihil deciderit, PrinC' ps ip íc n o lit illu d r-tr’a ftare: hic id cin qu alitate ícfe im m ifc tre¡,(iu cca ciuiiis fit, fiuecrim inalis , f i jc ctiam ad Kcm puhl. adm iiiiftrandam pertineat, ea tamen conditione, vt ex fc ipfo nihil im peret, fcd v n icu iq libe um fit,cum aliqua vertitur d if ficultas a b io r c fp o i fum j etercbreui aliq u afa éli narratione i- papyro exarat,a : fuper qua ipfc iudicium fuum interponit, quod Z etfa appellatur: q u o dab altere 1 rigan tiu m ,fi coram iudice ordinario producatur,caufa peí ipfum term inatur iuxta tenorcm Zecf> , fi m odo fa fli nar atio veritati con gtu at in rebus politicis deindcPiinccpsetu'dcm aiitoriratc v titu r, v tfciu ftu m ,a c rcligiofum oftv rtc : ipfius cnim petit refpófura cum de bcllo hoftibu inferendo, t -m ctiam de cxteris quibufcunque rebus, q u x »d imperiuna fpedlent; quo fc relg io n is medio lubditos-diU ponit promptius ad íua iuíí'a peragenda. Id tt.men non ignorandum tft,hunc M ofttim pcrpct u o ad u lariPrinc p i,& ;d e iu s p la c it opinione fuam accom m odare,fuafque fcntentias ex temporutn opportunitate im mutare : adco vt htc ho m o non irfru d u o fu m futurus fit nftrum cntum a d P .incipis voluntatem quocuno^uclibet, pro rerum ncceifitate difpoBCiidrm. Porro pforum t lig io in varias opiniones di»’ fcrct cft.n o n m o d o in tcrO th o m an o s. Pcifas, & Arabes, íed in ipfo Turcarum im perio inter cofdeai populos fubicélosjpoflum que aíferere, opinionem il am , q u x hodie cerem oniis retincturpencs úrrtam O thom auam , ad eos tantu m m o d o T u rc s rcdigi,qui Europa habitant, qu a in A fia .& in to ta A r a b ajinttinfecu sA ribic x o p i io n ia :hxrcnt,ctfi Mauri Syiiaci, & gyp tia c in o n hilcum PcrfisdiíFeruncffedcum T u rcis vcl máximediíTidcnt Q u a r c s O th o rr.ar.isrr agnum terrorem incutit, ni ’ iru m d u b itár.vtbelli tempo c aduerfus So; hum in par tibus lilis notabilis aliqua d .fc d io d ctcgat'ir. Verum prxter has omnes in illud imp eriu m , a c prx feitim in cam partem E u ro p x , qu a á C h riftiá.3ais> . J-fe I /! .*•«»]¡#*2» ^t>e*vrhe Cenjlántinbpúíu e U con li Mori di Serla, 0 i Egitto vifia quahht diffírtnffi con li Ptrfiani,ma ktne molte dtfcrepanti cen la Turchefca. Il che e dtgrand(fimoffiaut»to a gil Ottemanni > dubitando lore,the in otcafipn t di guerra, con il Soffipotere Uquelleparti nafcttefaulm ente qualihe joUtumt lone.Ma oltre A tutte quefle e entrata in qutU’ imperio , 0 m a fftm tn d laparte d^U’ Europa habitata da C hrifiiani,‘ ri altraperkolola opiuione,la qualeft acioftaajfat al la noflra,po¡chepTedicanoChriflo per ldd to,0 R eáentore.tke hafatta talt impttJfiont,che molti gra di deüa torta fono ntU’ ijl ff* tp tn ie n e 0 molitaU tri,(onmoltaconJla-,zafono mortiptr tffa.talmen; te,chefefraqmüa gente incapace di ragwne entraífe ‘ ngiorno ‘ na¡elltuattonepir quefie tonto, po trebbefaiilmenteprendttgagharMo piede. Etper éfefa d lia loro n lijc n e , dtcono efft ncn la dfputar tnai con ir.fidcU, jaluo ihr conta ffiada, contrai quali infidiltgl’ e conccflo , the fe»pn deíbtnoguitegg.are fin chtlt fotomttttrar.oaüa Utociedunffiyfaiendotí fare Mahurr.ett.trii turrofaitndo fe Itíri. Htarq. GUptohtbiftc anctra a n cniefiiuiyema\luogo, chepnndino con laffiada doue habbi %ofatto leUro Mojckee,0 d tt: iraiieni.voUndiJtJtm/rcquiUinat onetntutul' atticnt Jue dt ta li terM.ntyCon /qw l aggrandt/o oC it»p, no. Ho ra puo ktntcvn!af.ruí>i;nza,uatcKO cert qu tjh E 'lell-n ¡Jftmo Senato, qualipojji r.oejfe'rgf tHtrm fechipenjuri dtcofl ro, adoi- b -a tia alzko d reltgione ptrindurreconqut/io mez» kpoyoL •afoli.ntr' gíi.rrotnmodi deliag) e^ra.Et glto che 11 Se rent.a Vofira intenia,(he quando ¡.tr i ‘ acquifio at tefi gran vf.ioria, che g U fu conctjfa nal signor D k , con. i/tciandcari hora queli’ tn.peri.' a p’tgsrt,l J ur hi mtdéknifilajc.auono mtt,iUtre,chz> fiaeiotnmodatthbor.ovoleniitr.adognt re;oluri ne, Jpcrando hau-. condttioue, fotto tl go Utrnodii.hr fiiatti. Et Ji deue c>edite,the d<l 7*<táeftrr.o arit-íKofianoHMort della So-i.\, t í dek’ Eg lio,poichepur fl'e ‘ Jl,p r< mali per amertiTurcbe chtqutü fí A f a a n ld l >rft, tíq a tllid ' Aflriia ji adhe‘ i/,en-p:uv:l. a Cknfiiani, cht a Turchi 0 pur.; fono tut Mahumutam: tattoe ia cpf orrabilc tl proceder k ro, per- he a l altro non e tn n ie n e , the aüadiJoLtione ae' Regni, 0 dtüe Ir 'u in .iz j. Veto e , cht quefla ferma di gou. rno gli ha an co corta o non poca v t i l z j , ptr aggrandr. loJt0f <>loro , fou'he tjjinlo tutti fchiaui aüeuaii vilmente, hapotu.o meticr titania ‘ 'tcid.cnza, quanto fu fempre gr.-ndifftma , kruendo L fpcranxjidilpttm ii, 0 íltirnort dtüa pena n.ir h:imenttLa luogo f a l ro . ejfendo t t t ii Jchtaui a‘ vn Sgrorz) , dal qual folamente dipende. U faculta, la ‘ ita , t í gl' honcr fuot. Pefo non ffina ido falute alema da adía ¡a r .s, nailtano m to Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ftianis in colkur,alia peciculcíá in d u d a efl: opinio , q u a a o ftt? fitnillim aeft: nam Chriftú D cu m ,ac Redumptorem hom inum pt?dicát; q u a opinio in animis m u'torum tales egit ra dices , vt pleriquc P o ttr magnates eandcm foucant , & nonijulli incredibili conflantia proptc eandcm opinionem mortcm non c- "^Mtaram. fa ge ru n t: ad covtfialiq u a r do interpopulos illos hac dc caufa tum ultu aliquis excitetur, Dííputatio cquidcm haud paruo ícdaretur negotio. V t TurcarSfua veio religionem íuam tu eantu r, aiu n t, folo cnfc l)b difputandum eflc cum infidclibub: contra quos ipfis coDCcditur finc intermiffio ne bcllum g ercte, doñee fu biu gencu r. & do ñee fidem M ..hum cti fu fcipiant, aitt fiant t ti. butarij. Pi'oh bentur ctiam le g c , ne vnquam lo cum hofii ic ftiiu a n t, q u im ferro ceperint, & vb i M o ích aas xdih cauerint > precefquc fuas rccitauciint : qu ib u s, ex religione dcfum pt s , locutionibus illa natio femper vtitu f ad im per um fuum am plificandum. Ex quibus poteft hic Senattis EirellcntiflTin us ope (c x prudenti» in trefp iccrc c o g itatio nes iftcrum hom inum religione abutcntiu m , vt populos ad nnera bcllica patienter luflinendaaudiciH cshabeant N cque tan en pixter.T.itt m Scienitati Vcfliae í gnificare, cum harc Refpublica m emorabilem uu. cr vi¿toiiam obtinuilfet; & imperium illud de. lina iia u im ad u eitc c tu r , T u ic a s ipfos profcfíos triiflc, quam cunquc íc fo i tunam libenter to le ia tu r o s ; videlicet fpcrantcs,m eliori conditione fc C hriflian s parituros : C rcdcndüinquc c f t , in Sy tia, & in oí gyp to M ai ros ciuldcm elle an im i, prxfertim quia cxp crti fumus , ob nimiani T urearum tyraonidcm A fiaticos M auros defcciflT', Africanos ’ Cio libentius C h riftia n is, quam T adhaefiflc , & nihilonrinus M ahum ero a d d (fti om ncs fuot : adco m ores ipforum in tolerandi e ii unt , quum nihil , nifi icg iio iu m , ae prouinciarum cucifioncin , cu ten . H » c tam c regim inis form a ad im p -lii propagaiion- m perm ultum p odeftjquia cu lubditi o in n e sa b ied c , & m a n c piorú m o rccd u ca i& ft tati fi. r,tanta int r eos v i g c di:, icari & in inft plitia & o b c d ic tii, v tu iliilira g is-.iiin iiiú vehrin-.nter mouciuH' piqm ii fpe,&.'pcxn»fo r midine cnni om ncs per «-(iucina cipia fintvI i n D o m in i, á cuius nutu vita p a .rim rn ia, ho n o esipíoiu m dependent Q . ar ; i h .l a liiin t auxi ij T eian tís o.-nces u ascogitutio res a • f raíl.,nd a ü im iiu; ob cquia roo u e r m n t.h ia c quoqi.c^prorjn , obcd: nt am N z .d iu u a t lo o R ilíttio tu ftt illorpenfieroabenferuircilfuQ Signore. A ÍHta,0 fiM orife ancora q u ffa lo ro vbiitt> .za:a g r m d t j/q d / c o f f i J di queW I m p erio ,n d q u d i m n in lHdendofid una partkuU re giuri dnttone.nonpoffonoqueUicheiÓ.net ono errort a lta rfi íofj'a ilm en tty om en /n .ft.- p lei f.n n oU dthn q u e n ti.E to h r e la lo a ta n a ^ za d / onji.m fir.n ie fiu dtfficiledfuggire,ptrcheh Prencipiconfi. a .tt jo :.o d ir d i g i o ;e ,0 a n i m o ffa tn em i ia T n r .h t, d a q u d in o n a ffitta n o l’fuggitiuifig r d d una. 0 per q u eflacatfar.on hd-io liogo t>a Tu ( h i j i homicidtj.Et ion tutto . h t r » rjfi.ben giurijno,0y e g a y a a ü ern a n i, 0 tÓibÁúr)is;oghiño all’hora iprim i m o íid .’lorfid-gni, .idi.-n.Hopajfatoqudpu?ito,nÓ nete’.'gono¡ih J o d u n o .G o ieaa'M oJiito ú n d tro riomtnorbeneficio, 0 f¡ c u r :d . Non U fciano, chefuc'tjfiuam entele fam iglieitgrandireftinoalgm trno-.perilcfotnon hxuefldo dcunonegiutifd u io:,e,n efig u i.o puo quel'Sign.re fiarficuro,che daüi fuot m dn afcerd Jb ü eu a ih n e.n on ú iep rtd operioaaatradfartefia inflmÜeoccafione. O nden er.afce,thiltB a fia ,0 prim i Viftrancora, qu an dop refen to n o efrfia ta fiaSiU tala fen u n ja d eü a fu * m orte,fenza penfarer.m edio di fu g a d a fe medefimi apprefentano alfuodefiinatofuppli.i'.R iceueancoraquslloflatovadtroben eficiod aqu efiadefiratiion e,perche ejfendoherm aitanto i n . u l t o ,0 dishikitato per tantoJpicio a p a ife , farebbedigm ndijftr.om p'.d im é t o d c h ií ajfalijfe, eonejfercitoterrefire,poi th e quafifarebbeirnpojfibdt d fofientarlo fen z a fa r e maggior prouifione di quelle grandijfime.ch eJfi medefimi fan n o quande g í efiirciíi lo-o can,inano.. Et fipub tener ancoper f.rm o,chentJf.ena d tra c o fa ridurehbe.queÜ’imperia ulla t o ía ’.e.,ua tfiirpaikne quanto la coififioneinfe medefimo. PriT/nih:ratempodivemr d d¡red VofiraScreniid m q u d confid-.ratiene pojftno eff red q u i ia Portagíalri Poteníati, 0 :a difiofii;ionedelí animo ¡uo ver bdilo o.Perbfaro principio dal Pótefice,henchtdi qutfiepocoúifiaiher.igtoiarcj, non vt.ejfenio (of<itralor',ned¡ confini,di d’ ahro fSmtrclo ae effendoapprijfoiTurchiinitonfidera1tonelofiato,nehtorzefue,qntorchefapp ano,ch' tgli poffa coní auttontd fuaejfere infirumento di congíHngerocomrodiloromoltialtriPr.ncipi. E t quanto ali’ Imperatore ben conofcono h.forze fue ptrfe file ejfere moUo deboli, 0 non menofono con fiiu ti da’ Turchi, che danoilidijfareri deüe Prou;n: ie di G¡rmania,ifcr.la iiuerfitdtra di lorodcU* Rrligrone,0 al!riintereJfi,ptro nontemoKo dtlui. Ma nonfideue creder anco,the tlgran.Sigrtorefenziú'geníe.o'exfioneúerrddgue raaper-. taconíltnptratcre,fiperqueUtcagioniíh; hbgid. dettedcUofiato,fo’ z e , 0 opinionid,’ Turehi,Ji. fttr hautrequtl Signore difi'Utii di modr li Juoi ffffojü , fi , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca achuuat finium in'pci'ij amplitudo, in quo cum n. lia peculiaris iu.ií'Jidio ncludatur . ij , qur 'clfolum aliquoicom m ittunt, fac le a^ luccm qu?rerr,vti in noftri'. regionibus allolcnt '» deli q ente :quin etiam pix.et fínmm longinquitatem indcqaoque augetur difficul as; quonia.n finitimi Principes rcligione, & anmio a Turcis valdcaheni funt; ac j roinde abi.s n u l-^ la n profugi opem expedarc queunt, ideoque intcr Tut-as penara fiuot homicidia : tamctli cnim iniuria fcie afficmiit, Amutua fibi in.diguntvcrbera, iramqucfuam piimisillis ..riMii motibus fufte expLnt . ramen mom ;n'o lÜo prxtetito omninm obliii efle videntur, Fiuicor qu^^que impei'um altero fecuritatis, atque vtilitatis non minon priui.egio : nequc enim permittunt.vtmagnatum fan ilix in honoribus A, autoricate fucceflioncm obtinc..nt: ideoq; cum A iurifndione A clicntel s carean:, por, ft rile Princep.in vtramque dormiré aurem, quo •núquam fubdici dcfeduii finc: cum omnes defedionum autores remoueantur, Indefic.vtquot csBaflae, A pnmr quoquc Vifirij odoiancur, mortis fuaeXcntentiam ftabilitam eflc.pofthabito.omni fug» remedio, cx fe ipfu dcftmatofuppüciofcfcolferaut. Ex ha imperij fo'i u Jinealiudquoque.bcacficium refultat, quiacumvn- D tjfkultJé’ dequaque.incultum fie. Afolicarium, quifquis muadendi cas regiones tetra inuaderec, magnum cxpc ire- TurcUurn tur incommodum , quodisexcxcicumdifHcilli- ¿mperiam,. mc íuftentare poíTct , niíí commeatus al unde comportare:,longeque maiores, quam ij funt,. quosTurcxprxparant,quories caftramoucnt. llladauic nprocertohabendumeft, nihilmagis eidem imperio aliquando nociturum,quam, lu iin fe ipfo incrcdibi em coafufionem . Iam tempus adeft ,y t qu i pado c:gaca:tero$ . Principes affed i fint T u r c x , a u th iv iciílim crga. id o s , Serenitati Vcftrx refe: am Idcirco a Ponti fice exordium capíam ,ctfi d eh oc pauca dicen • da fine,cum in tcr ipfos nulla cxfinibu.;, aut com , m c cio controucrfía.vertatur,peque opes A im pcrium ipfius apud T u r e s plurim i fiat:, quam u isn o n ig n o .en t,ip fu m potlc au d oritate no,minis fui. cxtexos Principes coniungcre. Q u o a d . Im peratorem . optim e c o g n o ic u n c , iliius vires, m inim um valere; neque enim minus a n obis, quam á T uiuis fciuntur G erm au ixd iífid ia prop te rrelig io is varietatem, a'iiíq; dccaufis,,idco ip fum parm faciunt. Veruntam cn credcndün on cft*Principem hunc aducrfus. Im peratorem arm am oturum * cum proptcr Im p:rij 1 u rciciim h ccillita tcm .A o p in .o n u n o u icare ,tu m c tia m , q u ia reg io n ts Turearum adco deuaftatz funr, vcaggrcdi hoftcm d ifficillim u m fad u fit doccntc experiencia , propter minim am aduerfitatcm cogí De Vrhc C ynJlantinor oU. ptcfi,tropt>ofeglitéde í dfficdeuJfJta’ eilnemt eo,pot cheper ognt mtnimp impedimento, chefe gli f a incontro, fono neiejfitati a ritirarf, come ptu voltefie veduto occorrere a Sultán Solimán conpoc9vtilí,0mto'to danno NcUegu.rredtPt)fia ,0 Vngari*. Delíam uitiapoi, cheil Stgnor Turcor h a co’ l Re Chrifti anijfimo non V» efa tta ^ queSaJlim cychealcunifipetfitadono, ejfendo che nelle honefte cofe nonfo lo no lo cempiacciono , m a nellt giufte ancora con grandiffimo torto í o ffe n dono o ltr e che plum am ente fcoperfe il Signort í anim o fuo ¿etfo tl Re di Francia nell eiettione del . » m fauorire , R e di Polonia , perche non ¿olfe d f r atcllo nei modo chen erat icercato,ajizfrocurb chei Polacchieltgefferein lero Re ¿no di ejfi medefimi. Vero eche intrandopoi ItTurchitne (tremo tim ore.ckeíelettion evenijje a cafcarefo pra la cafa de Auftria fo nei M tfcouita,aühora^ fninorm alefcrtffi in raccomodatione diMóJignor d ‘ A ngiu.m a con maggior m aU fcdufattior.ede’ Rrancefi,chefe fcritto non hauefft, penheoltrele lettere erano ajfai fe eddefurone amo conditionate.ejfortandoliinprima dfar eiettione d’ Pnodife medefimi, 0 cib non fuccedendo raccomandaux Í(altajoilfratcUodel Chriftiahi¡fimo,0 ttatte ntrotMoquefiaJJeditione.thegiderafeguiiaíelettione ddfratello ai Sua Aíaefid.Chnfiianijfimaprimacheg ungeffero le dette lettere. D el Re Catholicofaminor contofiper laprefa diTumfi, fiper lt tum ulti, 0 guerra di Fiandra 0^fapete, cheilReCatthcluo difficilmett glt potrebbe tjferejüperi.red’ Arm ata.IlRe di Polonia hauendo ojpiipoffeti di buona Caualieria em olto ftim ato tia’ Turchi,contutto,ehe ancor ejfiper ilm edeftm o rifiettopoffono danneggtarePclaihfi p er ilch e fintrattcn gon o deftt ám ente con quelSignore,0 tanto magfiprm ente quato che hauendo iT u rch i t o n f in a n t i le cui incurfioni temono m olto, 0 deüe qu ali patifccno affai,poi^cht gli rubbanogran quantitdd'dnim alt, 0 d ’ huom ini,oB de accioche quefto noHÍuccedi,.cercano con iífqu ore de’ T u rthiin trattcn erfid queüa Porta deflramente. l l Mofcouitoepoiapprejfo i Turchi inmaggior cftimattoneper effer Prencipe pm ¡ cten te,on detrattaU cofefa e t ó n gL'Ottorr.ani g a gli :rdamente,conftd*ndofi neüe fu e gen til,ó me nobeU itofe.thsdtg a n n u m e to ,p in ib c h e í i ono hautrei^o.m iia.CauaU i. ( ^ tfle fo z e , 0 L ’ ¿ n iin e .th e k a r o n i Perfiani , fico m e i T a r ia t ií hanno con i.T u r c h i, lo fanno ejfere tn maggiore conjcderatione,pe the la guerra con luiporrtbbe am oin m otoU P crfian i, f i come a l tem pom iofi v id ie c h ia r a m e n te , q uandoi Turthitentai& io d í / a r e , / l a u e r fe n e tfiu m e T a n a i per a p r ífi lenauigattont per sim o d ita d e’traffi.hide'. M ofiou iti,coJain ¿ero (he Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca lop c gi eos icccptui c a 'c r e , qucm adm od m fjcpe Sultano io lim ano acci itm bcl o P eríico, & H u n g arico.Q u o d perti e ta d a m iiit am c.uain cuín R cgc C luiília n .íT u n oT u tcaco leic d iciiu , non ciu ln io d ie ft. cuiulmodi eam eíle qu dam putant,, fíqui.ícm in rcl us honeftispeilxpe non Iblum non ci obfcquuntur, fed in iu ftiílim is c t iam rebus m axim a iniuiia ipfum afficiunt: prxtcrquam qu o d p au loaiitea Princepsil em etem . . fuam crga R e .e m C a ll ? fatis manifcltauit dum CymPtOTc/d e Poionorum ic g e c l sen doagcretuim úquatn lim frarrem R cg seo p. ¿lo. vt regebatur, pro»conm ouerc voiuicjim ocurauic.vt P oloni Rcgcm ex fe ipfiscligereut aliquem . Illud tam cn ccrcum T"''^^' eft, cum tim erent T u r c x , n c c le¿tio in domum Auftrivcam v cig crct.au tad M o fciiu m ; tune m i nus malum eos putauiíie , vt An icgau cn futn D u i e lige retu r. ipfum quc literis tunc fuis com m cndauerc, fcd eum in m odum , vt G alli minus m olcftc la tu rifu e rin t, ficu m n o n com m cndau iflent: nam p rx tcrq u am , quod fatis f ig id a crat com m en datio,fub con ditione adhuc Iciipta crat.fiquidem P olonos hortabatur, vt cx fe ipíis regem e ligeren t, fin v c io m in u s id fic ipoíTct, Chriftiaiaiffim i rcgis fratcr com m en dabatu r. «c huius officij expcditii. nem adeo proc.añinau cru n t,vt iam eius M aieftatis fiatcr cle¿lus fuer t, antequam pcruenirct epiftola Regem C ath olicüm P rincepsil e m inoris fa c it, cum quia Tu.netum receptum c ft, tum propter B clgici s tum ultus.tum etiá quia non ignorat Regem difficilc claíTcm parare poffe, q u * fu x fupcrior fit. Rex P o lo n ix ,q a fatis num crofo pollet equitatu, plurim i fita T urcis, etfi viciífim T u r c x P olonis in f-rrc damr a p o flu n t, id eoqu e F o 'o n i T u rci cum Imperatorem valde v erctu r.eo m a gis, quia cum fincs co m m u n c sh -b c á t, T urearum cxcutfiones p ertim cfcunt, fiquidem cxiis pecudes & arm enia, hom incfqu eabrip íu ntu r.-A d qu a dam naeíFugienda, aduerfus T n r c a s dexteritate vtuncur, & officiofc tra¿lant M ofchus vero spud M .ofthiexiflt T urcas m aiorcm .habct exiftim ationem , qu ia apud potentior princeps eft , vndc cum O th o m an is "Litre, res ü s im pcriofc a g i t : nempe populis fuis coBfid t,q u i& num ero & viriUte plu iim u m valer,t, c m fiq u i'cm 150. cquitum m illiain canspum educcie p o ííe,d icu rt H x M ofchi vites &foedu5, quo ! cum P en a iniu t . quem adm odum T u r c * cu m T artarisin iu ere.ip um val d io ré ,& m a io tc dignum r e f p t¿ l. efficiun t, quia fi at'ueifus ci.m arm j m o u crcntu r.P ctfx qu o qu c accurreren t,& con iu rarent,qu em ad m e um m cd eg c.ite C c n í l nt n opoli corrpcrtum eft-tune n T u r c a te n u i t,v t V 'o lgiafiuaiu per fcííam i c e ittu r ij T a n a m quo c om m ocii.s cum M o fc fis com m crtia ig ita íc n ;u i:q u ? res m axim a iu iile t' ti;¡. N. j taiis;; 1/1 RelatU thefaubhe fití» ü moltofuo v t ilt , mapitt iaitrn* mente efftfimoueuauo per aprire UnauigaücntaU" atmate loro nel mar Cajpto alte |¿ dantggt.%-g-ande<n*ntetutt*la Periia, leuadofiinquefto modoqutUeincÓmodita, chegltjuolt Mpportar tl longhtjjimo ‘ iaggia di térra,cht cenuengonof a re,quando‘ anno centrad Sfffie. Hora no» V» « face,ntguetn tra t Mofcouiti, ffi d Turco, 0 a mio partre non potrebbe ftnong ouan lo intra: te mrft con qualche diflro mo ograto a quel Pren ci pe,attefo che co’ l me ffi íuo.Sipotrtbbe hautr/emprrÍ7XTtt^rCo n f i d t n z a , ( f i c o n il RediPerfta.H qualetratuttii Potentattein msggttreefiifn atiene a q /tila Porte noafolopwch' egltft»tenuto di maggtoriforffi,0per tlunghtconfim, thiha dog.' Ottomani tfi per la ongtant.one dtUffo. ze, the pub fare coniiMafceuito, maper a ltn caufa moltop-ttrmportatt,la¡'ri»ndo d t f x te d raccótarelt d'.ffi,oha,chehdno hoggi di qutüi due Irnp.di g'iorregmrfetnftime.piriagrand/lanffi di’ luog iot,típófgi’ Lfi'd ti deferti per tqañli nonfi poffoao téiurreg' ejferciti, faluo che congra -íd<ifimaprouifitone,venitbdqueüia»antaggi,chepotrebbono h a u /e i Perfianicentrogí Ottomonni. La Serenita Vo/lra sa quanta fer ffi ha la religitntyntgí huomim.EÜ i saancora.chelaleggedi Mahum etfu doppo la fuamorte interpretatad* alcítniJuoidfetp9lt,daüt quali interpretaticmfo ho pot nate dtierfeherefie:ffi la magg’.otefu qutUa d i A li 0fiioi feguati.Quefta opintone d’ AlyeteMHtanbJolo da tutto í Imperio Fe>fiano, ben che tralor»‘ ifiaqual he d f e effi, mafi pub direda q u a fi tuttt le Ptoutcie deü’ Imperio Ottomdao,0 per cío agg'Üóó aüefgrze Perfiano queüo che da co fa tato impo late pottffefuccedere,ejfendo quci Po poli molto fMptrftitioftaotnarebbt molto apro¡ ofita a ‘ Pretipt Chrifttani eh rit ouar mtdo d' hamreibtinuamintebuonaintrUigeza conil .offi,d ffionee dolo inrr odo dt poter lo h tutrepnfio,qiddo octorreffi 0 n d t-r d a re a f ire g í rjfi ij.aü'hora th ed epo.ifiirioliia trtimpedirr.enti non 'afii no ticesi&efrutto altura) Potrei firr ikne e .xUargt; e firnilt eonffdtrationi jnpta xltre Natiohi orne Tar tarifGeorgitni 0 aterí neiia ^iithiet,riJu edoir.i a tR e d 'A ffc a 0 a g í alt-i (ofimdiq .elUrglJfimo Im'erto'.mapoi h q íjJ a ebtirMg onnmrn.0 pii» ed Oo ch: ‘ ulefiol* ctarbd canto f ‘ emrt a dttlei jualiiftdera ion fitiiroutaf'aPortetque ftoSe'cniJf Dg-nimp 0 mqu Im^d. fte o jfa a f<níre,0 accrepere inr putationeNóe l:.bbi«,E ' 4tile, tffi nt S-gror , ch) iragí , 1 . ri tnczffi.ío i quu It ftronfruartggiifrii.Ue ne ’c noli prtnc t l V Su,)} elt forze omtiuo‘ > fódamete,m aí oltro, fhi c lariput.rtiort.hi tanraaut o-ita m e , h-: JpiJf- fi‘ :di (he rramddo Ui,réftano an.lo ef.rffi an.iiáí'a e , 0 incjntre conil J/uorc \Ja tacis.'fed rc u cra T u rc sid eíF cc e rsn t >vt Tu* clafe íc s ia m « ie C a fp iu m ad d u c i, fcco ta P c iíia in fc imfeftari pollet coq; p a d o i:u ii contra Sophum cas tollerent d ifficu lta tes, qu« ex lo a g i, itin eri bus necelTario ierra fufcipicndis patiuntur. Pct hacc témpora inter M o fch o s& T u rcas,n cq ; par, „ », ^ n cquc bcl um r i g c t : m eoquciud icio conduce- p r 7 j tct huic R cip . fl M ofchotum prineipifcfc bene- fv * J® *J uolam e.xhiberet,cum peripfum Rcgis Perfamna am icit.a facilc obtineri poífit. H ic rex in ;ero innes Principes apud P ortam ,hoc eft,aalam Impera.m axim ran h a b .t n o m ioisexiftim atioucm , non folum quia plarim um poíTe c tc d itu r, cum proptcr latitudinem finiú , quos cum O t iom anis com m unes habet,cum proptcr M ofchoiuna auxilia , fedetiam proptcralciorc* caufas:nana cm iffis difficultatibus quas am bo illi Impc a to res in trad an d o bello experiantur o b lo c o u-m difficult-tera ob q u c d c íc it- lo c a in te r ie d a , per q u x ex erc itu s d u c in eq u e u n t, n ifiin g cn ti c o m m eatu pr?parato; id illas explicandas opcs deucn iá ,q u a s Perfseaduerfus O c h o m a n o s in p ip m ptu habcnt. Serenitas vcftra non ig n o ra t.quant? in anim is hom i.ium religionis vires exiítant:fcit etiá,poft M ahum ethism orcem ,le£cm ipfi* a qui líildam d fcipuüs fuis ínterf'retatam tuiíTe:cx quibus in • terp. etacioiiib.harefcs ort? íunt.quarum m aior fu it,qu am A ly c iu fq ja fle c líin d u x e .e H an c'S ly opinioae.m non folum Perl» om ncs fccjauniur, ipfarum q a nquam intcr íc .Hfcrcpant fe i omnes fe icO ^xpf» tho.ma .ici impcrij prouinci® candem recinent; ideoque tanto rerum n jjm e n to Petlis aJd ito , cum po pu 'iil i \aidciinc ad d id i fupcrftitic nibus , C h t.ft anis ''lincip ibu s adprime con.iuccrc-t cum Sophü arta o a t icitiam cófociare eiuf que ¿nimum ita ifponcrc , vt relÜ com m unis neceffiratibusar ■a-p ompt? haborct, cflctq i i an tcipfiím difcr mcn cogitand u m , atque cxfcquen um. Sim ü csd in crt’oncsdilatare poíTciw a d a lia .q u o q u c n a tio n c s , ad T artaro s fcil cet, G co rg'ano s,Scythas dc.iiq; ad reges Afa anos, a lio fq eampUflirno huic im perio finir m o : v e rum quia rnai'.is indc tatdium , quam vtilitas caperircur.hnü! ap i.xtrrm ittam , v td c m u m q u a ia C A i'l.irauo le íit penes Portam hoc Sc cniffijHum D .111'1 n iu m , & q u p p a d o e a frruari & apg r ii ;u at.t. cenlea .s-, N n lum diibium eft, Ex e’ Icntiffim i Patres, du.-. d f pvxcipuafu.idam cnta , quibus imperia , uMoc anear A tc ru m q u id c m o p c s fm ,a c vire t nq .«m eiufdem verum fu. d n-cn ii n ;« ; P 'i' c x í V . ttoiai.c.i.t) ¡n fc h a S . t au d u r tatis ÍT p ta c d r,ipfad-fic e n te , f's q u o q 'ic p a , a.' ;'í>' il la .1 .a b » ftc -c ,fc a d . ihdum re ’g ’ . -C c .u d a e .íb .p o ie a tia a L e iif t im .t io a c .a in ic» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T>e Vrhe COriJlantipopoli. r 'pttfat p n n d o m ffe tanto Ía u g u m 'n to .e h e g /e ffeitifu o i fuperano lepo ten z’ magg-ori. 6^«fiaripM ta ione fim a n t h n t p r i d t altn i nte conii prudente negotiare: perb d quefio mio prooofti» fo n tenuto dt dt,rU ,ih« fiepU/tUTurcht ha *euatioiatonfideratione alcuna qutflo D om inio tnn a n z i nlrompere della Pace, ell* erapiuapfogiata byra q:<a'the 'o o v td e.ch t d riputadonefo co gnitione alcuna drlle fo r z e n oftrt, leq u a li fote- ftate tantum incrementi r r e ip it, v t traiotibu s principatibus cx rebus gcft s xq u if aretur. H x c cxiftim atiofuft'ioctur prxfc tim prudenti nfgo* lio n im trad lationc:iJcoad Iinncrem id adden dum m ihi sidctur.fi quid an-chac Tureas d c h o c D o m in io n o ib o honorifice feniiebant , ante quam bcllum mouf ren t, cam ipfor m fcntentiam innixam fu íTc magis vt htati a'ic-.ii, q u :m cxiftim stio n i, aut n o f tia:, quam haber n viti uano loro parere affat d e b o li, non hauendo gid um nofirarum : quat pro fettoim bccillesi lis vi m o lli annt d eco r fi,v ed u to eo'a della q u a 't effi f i deri p o te ant,dum mulris abhinc annis nihil ex hautfftro potutop rfu a d ire, ch e n o ifo ffm o per perti f'-nt, vn fc nos viriliter fecum aiftaroSjfup! oceder feco úirilmer. t e : 0 quefto g i era ta ¡to fpicari pofleut bx c autem op nio co firmius aconfirmato dal modo dt trattare U nofiri negotii nimis eorum iuicdei t , propterea q u ii noftr* ton tanto rijpetto, ih e d quefio rr.odo rr.ofirando ncg tia incredibili verecundia cum illi' tanm i di fatem aggior f t i - a d?l ú n o dtUe ro 'e loro quam po c n fo r il us ag bam us , qu fi imperii ton po a cognitione dtlle fu- d M e z z e : 0 a l í tn- illiu slabcs & im perfcdis-'nobis la:crc : tu fu i (ont-o ab! affaodo p u della veri d lecofe rofirc, rcs noftras hum iliter agcbamu? , & offcrcbamu«; qu o in ftitu to n at ra' s ipforum (upcrbia ardiuano perb con q u fio m olo dt negotiare, actrefciuto dalla loro natu al fuptrbia , ondefiero- cxcrcfcebat, vti_ e arcaufi fuc: in t , fimplici pcTOtto di ottenere tl R igno dt Cifro con vna femp li titioue fc R 'g n u m C ypri a m bis ©•'-■tciruros: te r ich iffia , la qual cefi g li f u per ua 'a >al tem r- qu m d o qu id cm in rebus agcnd s Turearum r o fo .0 baffo nofiro pro edere ejfendo úeramente il mos e ft, v tc o magis qu cm p iim c o u cu lcrre n i negotiar de’ Tu rchi t a U , rhequ a td o cmofcono ra n tu r, quo fc e ilu p cn o rcscfle, tragis animadhauer tlpied f fopra q u a h h e d u t.o , ptu d’ ogri a l ucrtunt. A t d iu crfom orccu m illis agendo me lior agcntit-m fit con d'rio. In rr.cutcm vc i ', tra nattone lo úogliono r a p efia n : doue tn a t t o modo fico procedendo non m e n o , con ¡oto f i pub fcripfilTc mc nonnunquam c a n T u 'c i s ag tr, auantaggidre, che con a bra 'orte diper one. M i atque tracftare negotia , pc indceftc, ac fi vitrea pila lu datur,ram fi vnus vio fcn c'r illam profici ri'crdo hauer fr iU o th e il negotiar coni T w c h i t f i m i k d t h i g ' 'a ''a co n ú r a p olla d iv e tro . che at , non cft - b altero prr violcnria r "percutien quando tl compagno ’a mando ccnfo z a , non bi da alioquin fiangitu r; fed d ex tcritn c ca, icnda fogna úiolentemente ribatterla pet che nel Juo, 0 eft, & fcitc rcm i' tcnda Si quis iuxta (upcrbiam n e li modo viene d romperla 0 cht perb & arrog)B tÍJm T urcarum rcfp o n d cat, i g 'a d o tra necejfaro d ffra m entt prenderla,0 poi [ap»r- ignem fodicat. R urfus fi qyis ipfoium arrogan la rimandare viuam ente. Rijfiondere conformi tiam indignitate nu triat, agatque dem iflisani mis , id nihil a iud cft quam cundcm igncm li a U a fu p eriia , 0 ig no tan za d e’ T u rch i t pepriag n is , & oleo augere; íé d fia i d aiftctloqliare, il mente foffi ire /opra ilfu cco . l l Jopportar pcicon indignttd l ’ arroganza loro nutrendola con i l ne lud equidem Rcip. vcl m axim e profuturum eft. gotiar fiacco, 0 debole, altro non "e,che acrefierlo V tq u ealiu m T urearum m orem non prartcrmircon legn a ; ma con viu a cttd di cuore degram. n 't tam , ad.do, inter ipfos donatiua adco in vfu ha parlandofieoperareottim am ente. E t perúemre beri vt abiquc illis quicquam obtineri nequeat. ad ú n ’ altro modo di negotiare 'o r iT u r , h i , le di- H o cau tem agendum crit cum d ig n itu c : ideo rb , che tra'oro"e talm ente pofio i» úfo il donare, c rg a q u o s,& q u o m edo ftylu shicfctu uifd us fit, t h t in ú e r o m n fip u b ottenert tofa alcuna fe n z a difting'-am breuibus T res funt-quatuoruc pcnci qu e fio m ejo :m a quefio f i deue Jaretón d g n td -, Porta-Ti ilfcm m iniftri , quibufcum ncceíTario 0 peto difitnguerb con duepxrole dchi 0 tn qual pro qu. lib et negotio agendum . ft H o s lauda modo fi deue úja-t quefta gratitudint. Sono trefo r e m , cxtraord-nariisaliquibusm unufculis de*i* quattro Mmifiri dquella torta, ptr lemam de nrndos cftc , icd o pportunc.ac prudenter. Btqrahfi ha dapajjd' e ben JJeJfo per diuerfi negctii. harcjScrcniffiiTc P rinceps,dc T u r c ic o Im Et quefii lauderei, cht foffeto trattenuti ton qu a l perio Ic 'c n ita ti Veftra habui t h e gentilezza tfira ordinarca ,m a a tempo, 0 referenda,. iongiuditio:0 quefio e quacto, Sertnfftrr « Irmcipe.ntoccerrt aireintorr.e alí Imper.o Turchcfo. 0 ah0 fi li L , E I N E, C U S C O J ^ i. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m D IS C O R S O C OMEL IMPERIO TVRCHESCO. ANGO RCH E v i o l e n t e , TIRAN N ICO .ET S i a p e r o d v r a - bile, & per ragioni naturali inuincibile. T V R C I C V M I MPERI VM, ETSI TYRANNICVM, TAMEN S E hemper la fiopffitione £ Ariftotilt vim detto niuna eofaviolenta ejfere durabtle, Jerondo ta q u a le feguirehbe, ch e i Imperio dei Tureo mn poffa ejfere durabile, tjfmdo, cornebjTsrannUo, 0 vielento:non limeñoJ i ¿ede. 0 con ragione anco na turali Jt pubprouare detto Imperio, non 'o’.o doner ejfe re durabile, ma inuincibile ancora. llchejtvtde chiaramente peri' tjfemp’odeü hijiorieaxtithe , 0 perle moderneJimi/mente: percioche leggeji di Giulio Ge fa re,tl quale ejftndoftperptopneforze, 0 proprio ¿alore d ¿n tratto di Ctttadino fatto Imperatori contra la ¿d o ota dei Senato, 0 Popolo Komano, fe bene dopb da' congiurati fu vc ijo , non ceffa perb, cht t' Imperio, 0 principato 'uo,aneor che tiranntco nonfta per molti Jecoli durato fintanto chelegtttmamenteptruenne i» Conflantino, ilqu ale fu ilprim o Imptratore Chriftiam . Símilmente ¿ m u rodm orteF ilppo FifconteD w a dt Milano fen z a h ered em afchto, lafciata [olaB ianta Ju a figliuola v n c a natu raie, cheju moglie dt Francefco S Jo rfa figliaalo dt Sjotza Attendolo Capitan f a mofo di qaet tem p i, hautndo il Senato dt Milano ptr rr ortedt Fihppo reaffunta la liberta J u a , finalmente d pb moltt dtjjaren p rancefo Sfortia Judetto cb‘l¿ a lor juos impauioni diUo Jlato , 0 henche G t lea z z o M.-. n a fuo figli/olo, 0 fuccejjorefofie vccifo dalla tengiura a ’ alcunt nobtli dt Milano m al contento : nondi meno duro i/printipato fuo fino a nojlri giornifino alia per/onadi F ran cifo Sfior^a, che lalttbper /ejlamento :i( principato: tl qual pri». ipato Jin hoggiJ i mantiene, 0 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca VIDERI INS V P E R A B I L E , acperdurabile» , T fi,te ile A r ifto tclc nihil violentum durabile,vnd: fcqu eretu r.T u rc. rutn Im perium , quia tyran:.icum eft & v io len tu m ,d u rab ilen o n efle tamen experim ento, naturxqu eration ibu s c o m p ro batur. eiufm odi imperium non m o do perdu'am rum .fcd ctiam c xfcip fo in u iffu m fore Q u x res antiquarum hiftoriarum ex em plis,neque minus recentibus teftim oniis cla. ffime apparet : legimus cnim , lu l um Cxfaretn virtute f;a ac m ilitari v iolentia, ia u ito Senatu p o p u loq u eR o m an o , exciu c Imperatorem fe feciilc , qui ctfi poftca á con iuratisin erfcau s tft.n ih ilom iu us im perium ac principatus eius quanquam ab in itio tyrannicus per multa fecuia maniir, quo vfque legitim e in C t nftantinum peruenit : qui primus C hiiftiznus im perato rum fui Pari quoquc ratione h lip p u .V icecom es M edi lani fme liis maribus defumftus Blancam filiam fuam extra m a trim onium fufcepram rcliquit.quam duxit vxorem Francifcus Sfortia S f r tix Actendoli filius,fuorum tem porum celebe rim us D ux.-tun c Senatus M cdiolan nfis ob Pbilippi mortem Iibcrta-em fuam refumpferat, fed poftm ultasdeniquccontrouerfiasFrancifcos sfo rtia,qu cm m em orauim us, v irtu te fua D ucatum illum occu pau it; & q u an . quam E Dux f Dt Imperio Turcko, ' 0 \ptrmAnttmffifinta,nto ,chefara,il beneplácito di quam Galcacius M aría cías lillas & fucccfS. D . Ai. ne refta ch’ inquefii Principati non cifiano for coniurattonc quorundam Mediolafnca» di nobili mal contenti, che continuamente inftdiano, fium Patriciorum interem ptus fuilTet : n i ‘ edendo fifpogliati de i beni, dignita, & honorifuoi, hilom inus pcrmanfit Principatus illc »d 0 cht furon»per molt’ atipi innanzi di fiui maggiori, noftra témpora, quoufquc Francifcus Sfor 0 antecefori. tia dc illo teftatus cft. S;c nihilom inus prin Aía í Imperio, 0 principatodel Turco fe ienetl cipatus adhuc pcrfeucrat ac pcrfcucrabit, Tirannico, 0 violento, non dimeno e apoco apoco per quoúfque diuinae placuerit p co u id cn ti*, molti feceliaccrefciuto principando da Ottomano, da cum tam en in eiufm odi imperiis nunquam cui hebbe il principióla cafit,0 ilprincipato infierne. dccíTcfoleant proceres,Yiriqucprim arii,qui Quefto Ottomano perfuo proprio ‘ a b r e.0 ingegno perpetuo ñruuntÍHfid¡as,Yrdcntcs,fc bonis, fattoficapo, 0 fattofipote»te apoco apoco, 0 digen- d ignitatibus fchoD oribu* fuis, quibuscBCe, 0 dipaefe íanno ijo o . diedeprintipioagutrreg- iim antiquitus m aiores fui fungebantur, gtare,con i foldati del Caire dfiribuendo non folo a ípoliatos efle. Y eru m Im perium & P o n tifica tu sT u rcafoldati tutte leprede inimicht, tome ilgran Ciro f a ’.eu a , magliftatiancoraa/quifiati, allettandoli appref r u m , ctfi tyrannicus & violentus e ft , nihi f o , con‘ n viutre libero: di modo che nen reputando lom inus paulatim plurioBorum fpatio fceu* ■nifelicita di quefta maggiori, li popoli aga- lorum cxcrcuit aufpiciis O th o m a n i, á quo racorreuan a fa feg lifog getti,0 deuoti. Nel chc^ ducc fam ilia Principum & R cgu m fumpfit exordium . CPntitiuando il buono Ottomano mentre che viffe 0 poi di mano in manoglijuccejforifaoi í Imptrio crtbbe H ic O thom anu s virtute atquc in genio atantaaltezza ,comeogri vnosa, 0 ‘ ede. ll qual fin gulari, anno m illefim o tcecentelim o, tantopíke da credere, cht debba durare, quanto cht congregatis viris , opibufquc bella gcrerc M cm phiticis nonha horail Gran Turco nejfuno a fe eguale, ne chi in cepit . ., adiutus praefertim , afriri al Printipato al roche gli figliuoli fuoi, quat m ilitibus , idque morís inftar C yri habcvengono fatti alie volte tanto lontam dalla propria b a t, vt illis hoftium fpolia d iu id cret, ncverum ctiam diciones perjona delí Imperatore, ch‘ e ficuro non douerne tt- que m odo ' praedas, ' mere contrario effetto dituttigli altri Prentipi: alehe ac prouincias partiebatur, iplofquc ad fc !cí'ajgítenge medefimamente, thegli fudditijuoi effen g isad vitam liberiorem ducentis illecebris do tu tti. 0 gli Aíinifiri princtpali nonTurthinatiui, a ttr a h e b a t: adeo v t vicini populi nullam ma Chrifiiani rinegati d' alieno paefe, fenza preten- ha c m aiorcm fe lic ita te m inucniri putand e n z a d ip a r e n t e la ,0 d ip o u e r if a t ti r it c h i,0 p o t e n t i, tc s, ccrtatim ad ipfum concurrerent ,icfc 0 h o n o ra ti appreffo la n a tiojje T u r c h e fc a , c h e quan que eidem libenter fubiiccrent. Q u cm m o do ben v oleffero rito rn a re a lia loro p riflin a religion e f a - rem O thom anu s , quoad v ix it, eiufque rebborto certi non poter mai in loro‘ ita a gran lunga fucccflorcs d dn ccps ^ retin an tes, im perium . conftguiretantobene, fen t (iajicutodiqual fivogha Iuum ad cam quam cernim u s, am plitudi/oJpftto,0diquiauuiene chs mat alit Turchi natiMu nem propagauerc. H o c autcm co diutius pub effer data tal amtorita, 0maneggio preuiftoprt- perftiturum efle ccnlendum c ft, q u iaP rinma da gli anteceffori quali confiituirono quella legge ceps T urearum neminem per haec tem poreaoltre Í altre particulari, chenonanatiuiTurchi, rafib i habct aequalem, qu iu c ad Principamaaquefti fimilirinegati fuffe dato il maneggio delle tu m ad fp irct, exceptis filiis fu is , qu i nonp u b lic h t,0 ptit importanti, 0 aqualli Í auttorita nunquam tam pco culab Im peratoris con dellagiuflitia criminale, 0 ciuile comefi‘ ede, 0 che fp cd u am andantur , vt fibi ab iis caucrc, fempre, 0 hoggidi offeruano, come che fiano ptu atti quodcasrcii omncs Principes fa ciu n t, ncper laltngua ,b lettera Araba de i renegati a tal am- ' ccffc n»n habeat. A d h z c eius fubditi ac minifiratwne , 0 quefti ft chiamano Cadi. Fin qui ptatcipui m in iftri, cum aut Tureae natlui mi pare cht ft fiano det te affai efficaci ragioni,per It/ fin t, fed qui C hrifliaaa m religionem a b iu . quali ciafcuno ehe Itggtra quefto breue difcorfo potra raueruni, alienigenae, abfque confanguimolto bene comprendere s’ epofftbile , the Í Imperio ncorum n o titia , cx paupertate c u c d i ad didelTurio habbia da effere inuintibileb non, potenJo- uitias.opcs & honores eiufm odi, vt fi ptiftif appreffoAggmngere laitbtrta deUavita , the e cofa, nam rc'ig ion cm rcfiimcrc vellent p to certo eht tanto naturalmente allettai huomo, 0 f i fonove- habeant nufquam gen tium ic poflc tantam duti ,0 v eg go nfi moltiqualilafciandoli proprii P a - dignitatis am plitudinem con fcqu i; ideo dri ,m a d r i,h b b a ,0 patria,fene vanno a ‘ iutrtin Princeps ab om ni fufpicionc vacuus dom iTetredi Lutherani, natur; ncquc natiuis T u rc is eiufm odi aud o iita s vnqu am c o n ce d itu r,e x con ftitu Refta O tio n c Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D'tfiurfus tc 6 Rtfia tn 'o di mofirare ,<heñ detto Imperio Jia an to inuinc k le Díte Arijloteíe, che la vettit ¿nita ep:ta maggiormente, 0 ccvpikprejlezza della difunita, tomeJivíde, the pigliandoji vn Tonhio benaccéfo, non edulbioalcune , che faramaggior lume, 0 abbrugiardaltana cofi.cheJtgliac- qfii, conp’kpreJl'Ztf* , 0 con maggior ¿ehemenzz dt queli’fare hit ¿ » ptc'iola candela, 0 di quello fatebl/e anco detto Torthi», quando fujfediutfúin ptiepárti. Se dunque cof i e , feguitache la pottnt(a del Turco ,c h ‘ egratidtjjim a , ^ vn ita, puh operare con maggior preHezz.*. 0 con maggior ¿ehemo’ za di qveíh puo operare la fotenza Chrifiiana ,c h ’ e inferióte, 0 piit picciola, effendo che leforzedel T urco fino p-.k datedifijolo •ueroda vn Jolocapo, ehe da lui d p. nde, con tanta obedienza, 0 timore,cho nonJ ¡ potria dtr piu ■ , aü’ incómro la Chriftiana pcjfanza non effendo ¿nita per npn dependere da vn filo tapo, (ff principale, temo eti Turco, ma dadeuerfi capi, 0 Principi, non púa ejfitt ¿nita , nt operare, 0 con preftezz» . 0 con ¿eheir.enza, ddanni, 0 offefa del Turco, ilquale ejftndo vnito i n f i , 0 opponendo f a’ detti Prencipi \on grojpjpmofferctte e annatafim ile, cenprtftizza, 0 vehcmenzagranderempe,0romperdgliefitrtiti,0 t armate de' Chriftiani, 0 s ' ahunodicefe che queJlaragtonenone concludonte,attefochefie-¿edutod giorninofri ,neüatremenda giornata, the gid fectro pochianni Jo»oíarm ateChtifiiane,0laTurchefia alluogo 'tUeCurfola-e, doue la Chriftiana ancorehe tnferiore di FqfitUiarmati di gente , 0 ingran parte dijunva, con tutto cíofu vittoriofa0 f i peno ¿aloroJámente: Ct.ht laTurchefiach’ na ptu numtrofa di Fafielli, & forte diligentefit non dimeno fion fitta, nt gli gioHoí vnione f u a ,0 tapreJiezzaffegUrfiondt, che qmfío non fu per proprio ¿alor de’ Chtift ani, ma ptr mero dono, e mira.olo del ber edite o D ie, il qualt volfiak’ horamofirareton quefio effettoabjmr na, 0 í altra artra-a, the Im ;o!ee S-gnort de- gli tjfirciti, 0 che dora la vil teña quando, 0 d chi gli piace ftcon 'o ilSantiJfimo bímplacito fuo , 0 chz> «o fia vero, ogn ¿no sd quanta dtff.coltd fuJfi innanzi t h t í armatedtl Papa,delReFtlippo, 0 delli Stgnori Vemtiani s’ vnijfero per eonttoperfi d quella delTurio, 0 i n quante{pauentofiritrauauanoprimagU Chriftiani 0 principalmente la Cittd di Fenetta cafo principale dello Stato Veneto, 0<ona del le principal fronv ere -ontroil Turto, 0doppo ¿nitz> dette armate, quali, quanti furono i dijparerifrd gli Gen;rah£ ejfeptr cagio» dtlla morte di quelli iafoltnti ,d che f Ja mentione d longo nei difiorfofatta fopra le giufte cagioni , th mcjfita gli Signori Ftnetiani ajar lapace oT T un o, non ojiante la Irga, ogn ¿cosadico, chedoppo¿nitei’ armatt, nei Chnfitan a ,n ela Turchefa intendeuano combaitere fenon mn.amntaggio qualche f t atagemrr a, 0 í a l. tra. 0 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tio n e ij fo u m rcgislatoris, qi i C hriftian is abiura tis Rcipub. adm niftrattoncm m aior .qae negotia c o i r m ii it : natiuis autem T U' cis luititiam criminalem arque ciuilem com m en dauit, quig fcilicet ii propter Id iom a , liicrafquc Arabicas huic adminiftrar oni aptiore? cxiftu rt hiquc Cadi nu n cu pant r. H ucu fqu c valida latis argum enta p ^ otuliife m ihi v id eo r,. vnde . qu . ilq uisbrcacm hanc d iíre rratio n cm p cik g tn c, facilc po teritin tel ig c rc :a n Turcicum im perium v 'n c i r o í s it , ncc ne : A d hxc autcm v ic x liber/asaddi jjo .c ft, q. x quidem nim is h a m incm a llú it; vidunuíquc ac quotidie videmus in num r o s , qui rclid is parentibus, patrim oniis & patria adLutherauos d cfcifcunt. Iterum o ften d ip o .eft, iropctifi h o c is fu p etab iieeflc.prop tciea quod in qu it A iifto tc lc s, vittotem vnitam fortius ac citius oj. cra ri, quam dilgregatam •• v c r b ig . ^ ia c ia f--. naleacccnfnm com buret m agis,quam c. ndéla, aut ipíius funalis ig n is , fi diuidatur. C^gadcum ita fe h a b c a t, fc q u itu r, T u r r icam p o ten tiam , q u x vnita 3c m axim a eft, poflc vehementius ac vclo c us op era ri, quam C h iiftia n o n m po tentiam , q u x in ferior & m inor e ft, cam illa ab vno duce, cuius iu íla promptius audiuntur, dcpendca t t G o i tra Chriftianorum p o te n tia , quia difgregata <f t , & diue. fo s habet principes, cadcm cc lc rita tc & veh em entianeqi-itfcfe ad T urcarum ( | ^ n f m expediré: ac proindcab corum exercitibus & clafsibus facili» us fupcramur. Q u o d fi quis o b iic ia t, nuper ad Echinadas ínfulas e o s , qu am qu am plurcí & v n ito s , a ocftris difgrcgatis v iribus debellatos fu iífc, rcfpondetur, id non Chriftianorum virtutem , ftdm erum fuiífc D ci m iracu 'u m ; q .ic o tcmpore fe exercituum dom inum efle, & cu icu n q u c fibi lihip tum eft, v id o ria s elargiri o ft n d erevoluir. Id autem com pertum eft e x e o , quia ncm o 'c it,quanta difficultate cUfles Pon tificia, H ifp a n ic i, & Ven' ta coniunéla fus in t, & in q tto cc rorc veríarccur vrbs Vcnctiarurris; q u x quidcm p rx c puum eíl aducrfus T u rcafs propugna ulum ; & poftquam fociara&. fucrunt claíles,quoc in te, Genera les pra fc¿los d ifco rd i* orcx fuerint ob fceicfto sil, fupplicio ,, los hom ines,. qut affcéli fu n t; cuiu s r c ifu fio r m c s tio habetur in cq difcurfu, quo all gantur iu ftx c a u f* , cur Vcneti ad paccm c ;m T u rris ineundam adduéli funt, n o a obftante fcedcrc,. N cm o etiam ignosutf. De helio Turcis inferent ó. im Ko tia di f u ingannata da i propry eíptoratori 0 portar»( 'o fi l olenJo il gran de D;o ) n u o u a , 0 aW ú , é í altra caufa il numero dt legni minore affai quello i h ' in f a t t i 0 realmente f i trouaua- U7 tat,ex ploratorum v irio fa d u m íu iflc.vtca ualc certamen com m itteretur , ver ufquc cnim partís exploratote' retulerant m iro rcm eííe nauigiorum nutnerum , quam vtrinque habebatur: o m nc' íciun t,C hriftiaao. Og ri vno sa che la Chriftiaoa injpira'a d a lí nam claflem cx A lcxand raop ortu folniííc, A ngelo del gran C o fftg lio f i leub dt notte dal nccam T urcica in uaderct, quo fa d o A v i F o n o dtüa vaüe d' AUJfm dro per noa tffe re a fi d a A d ificda fuiflet , Turcicam a tem ad oum portum conuolaflc , vt eam c«pere«, fa lita dalla Turchefca con dtfa nantaggio 0 m avcl faltcm pcrccr cfaccrct Nem inem de n fe flo pericolo dt reflare in dttto Porto v in ia , 0 nique fu g it, quanto peio erat C hriftian » perfa. clafliscondit o , dum T u ; cica Cipanfi v e O g ri vno sd a ü 'im o ;tr o , che la Turchefca la notte lis , vento p o pitio , fole pcft terga rc lid o , fieffa f i leub da Lepanto doue era perúemre d .ritroaam o o e , v: oculis om nium cernebat r, nu re, 0 a f j a i aü» jp ro u ifla U Chrtfiia na m l detto P er. mero n auium , C h riftian os aggrederetur; t o , oite fa p e u i, che orne f i ura ¡e n e fia u a condifeq i* rcs om nino v id o ria m T u cis a ttu lif gnob dt prendería, o aero dimojlrarlt vnagran brauuic n t, i-iii Chriftiani D co fidentes, A fanra. di/Timo crucis f gno fcfc m uni :n cs, f.b laO gri úna sd fin a lm e n te , the la m attina p o ic h íj to in honorem D e i c la r r o ic , obuiarn iuiff i ficp ítrno í arm ate, 0 ch' erano g 'c t ’ o d term ini fcnt hofti , cui mirandum in m odum ven tanto p ro p in q u i, chene, úna, n e í a ln a peteua fu g tus inucrfus c ft, m alaciaquc fumma fa d a , gire ,m a co n m n ia a combattere per f o r z e , che di (anube iol opcrt JS, qu i prius acicm C hriftia ttamaggio era alia Chrijh a na H venir gl- aloffe la norum laedebat s denique Chriftiani mc* T u rcke p a in maggior qu a n titd di legn i, 0 di g nti m orab lem poftliom inum memoriam <oncom ein effetto f i ú J e u a ionl'oceh io 0 non per reíafecLt funt viftoriam : quam q u a , tan t one , (on profiero vento d ú d e fiie g a te , 0 to n il quam diu inxu s im miffam , non fufccpcSolé, cheoffendeuala v f l a di C h r ifh a n i, i q u ^ i di r u n t. oftcnd t D e u s , n rn vitibus A caufis jauantaggi nonéd-ubíie a 'ca m -* ih 'e ra ro p e r appor naturalibus T u re» obiifti p. ftc ; fcd fo s ta ' ú itto n a a l T u n o anz- v n [cío d'ejji ¡u ffcientiper fup a n a tu r a liu s , quae a D co dependent, fa r lo , non che tu tti tnfiem e, quando glt Chriftiani eundem debellari poíTc> vt dicetur in feri fltbtío ú ed u to il perk olo grande, 0 la perdita m aoius. fe fta r a om m andateít al Sig Dw 0 h a u e n d o in S .D . E r quibus fatis perfpedum cft , num M a efid poft i o g iifid u eia 0 m lí' armt, 0 proprio v a viribus noftris. an coc'cftibus T u ca mii ile e toro f a i t t ¡ i d fig n o della Santijfim t C rece, h u a fte t,A fa g rllu m Dei vinci queat, ro o q u d gra ¡de ron,ore dt gridi a i hono- fe g lo ta d ' Puft adeptam hanc v id otiam C h. iftiani fiífe S'gr.or D io , i l quale mojfo d p ie íd non per glt m e r i fcqucnti snno viribus fuis bellaturi (fc hinc ti n o jir t m aper fu a .oltta bontd, 0 per maggiormen cognofcetur , an vircs vnitae difgrcgatis te n o fira reli ua gran . o t i n z a , mma oloíamentefece fortiores finr, A au vchcmen,tius operen .CrJJ'.re tí Vento fauoreuole a ’ T u rc h i, b o n a zz» rli, d tur J intcr fc conuene ant , vt menfc Mar tn a r e , 0 tn ú n in jia n te venir la nu u o la , che lopetfe tio ad C o cyram omncs C hriftianorum il Solé, checdfuoraggioojfendeua la v ’f ta d e g h C h riclaflcs cong egarcntur , quo T i« cica m ñ ta n t 0 ‘ f r t f i contra rio d Tu rchi. l c h - ifltani Jicrmpefti c iSceflcrm t , idcoquc Vcncti nalrr.fme on eguironolt tanta mernorabil úittoria, 0 .'>alpiuf;ior che quefta fola (come n e íí htftonean ■ ma.\imo cum dam no diu foederatus cxped a u c tu n t; at H ispanica triremes i on m o t.r.h filegg:) "O 'ifu ú i.d u ta bfi n tita v n ’ ad ra fim ile , do ftatuto ten porc non accciferunt . ve i j ifital p i ch’ d dator d' ejfa úiddv che non era fta 'a rum p arfidium illud nauium ac t ircmida,Ch.-ifl¡ant ecfctra ta rcn queUo am ore, 0 carita, um , q iod a 1 C o 'c y ta m miíT m f erat, gj-gutfto zelo da fu a Maeftd ü t u i n a , eomefi doueua. reuocat m cft : ac proiodc claflis VeriCta ú.tol mofi-areche le proprk fo> ze, 0 ragioni natucum Pontii cis cluflc c o n iu n d a , n tg le d o ta lt non fin o queUe , che [offp- o o ftn e , o v inH i panorum fui firiio , obuiam T u rc ic» c e t e il l u r c o ; male fopranaturali ,\che da S D. tl fli p ocedendi Cl nfiliun ccpit in qu m b.otrtfl d p e u d in c , come piit d Lajfo chia am entc.' fi cunn in cidiflert,n -n inen fugit qu an top e dira. re Duccs Gcnci ale Fon fic is , A Vci ctotum inter fc d íTciileri. t q> a fuit ca' fc cur D a q-rejle ragioni adunque thiarámente f i prati o omiflTo.aaera v id o tia dc holribus comprende ottenuta detta úutoria per O z non proprie , , , , , . , ,/«»’ « Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ¡eS Difcurfiu de Imperio Tmico. frtptiefcrffib rntracolofamente, 0 fefip u b ‘ im trtil non reportaretur: q u * quidcm facileo B . Turco minijlro,0fiitgello dd Signore contra gliChri- ucn flet; q u ia T u r c ic a , quam Chriftiana fíuniper lepnprieforze,0 ragioni naturalizo fopra- claíTis co tem pore im becillior erat. Q u an/FU'ali. re igitur ;d ita contigit.’huic interrogationi Dopbottenuta (tladetta‘ ittatiavelendcgHChri- refpondeat,qui caulam fcit.aut qu ifqu is af t u n ií anne feguente gutr eggiare con propriefor ffi A® rci ic te ríu it. I leo pro fcd o con tigir, tontroil TureoQ0quifivedfi-ajela‘ irtu vnitaope- quia C hriftian a claífis non v n iu s c r a t, & r»piuprefto,0c6npiit‘ ehemenza,chelad>fumta,0 quia Deus largito reft vidoriacum . Q U ed f il e proprie forzt danno la vtuorta)hauendoí arma- fi quis forte d ic e ie t: fi tune H ifpana claífis te chr fia n e dato ordine di ritrouarfi tlmefe di Mar- ad fu iflct, fortafle eiufmodi con troue .fias sjokCorfu,eicctb per tempo fipotejfiro tnuiare a’ dd non in terccflu ras, &pr® Iiumconfimiflurá nidel T ureoí armata dell: Signen Venetiani defde- fuiflc; reípondetur,paulo poftiteru m con tfifa di non mancar punto fitrattsnns fuori a lí ordme tig iífe , vc vnitisnoftris claflibus hoftes fcex grxdiffimo fuointertffe. Et í armata Spagnuola rió fe o btu lerin t, cumque fc m ulto inferior-es ‘ ene no folo aldebito tepo, a n zi quelpoco di prefídio, vid erent, fugamcoepiflTe, & ad littora M eche benfit poco di Naui,0 digalíre,ihe hauéainuia- th o n is,derelid a clafle, terg a vcrt fle .Q u id tekCorfiitichiamarono, en d e íarmata Venetiarja ig itu r tunc tem po iis hoftes feruau it, niíi , ‘ nitaconqueUadelPapaf rifolfe,hauedoprefentito, Principum C hriftian orum D u c e s , q u iin che f armata d-lTitreo feneveniuaa danide Chri- ter fe difcordes confilia fu ain diuerfum diffia n i,d ‘ andaréadineóír.,rlafenziaffiett(trealtroa- trahebant: adco v tfi C h riftian a claífis vtuto d(U’ armata Spagnuola, 0incetX^rataL‘ armath nius D u cis fuiflTec , p rz liu m commiíTura Turehefca, 0 ‘ olelela col>ettere,sa ogn’ ‘ no i dijpa- fo rct, ncque cladis T u r d e * nuntius fuperr.ri,chefurono ftd i l Gentrale del P»pa, 0 queüo di fu ifle t, & a d illu d tcm pus fortaífe T urcica ytnetiani,chefurono cagione,cht nof i tÓbatefie,0 nó potentia íinem repeciflet : verum n o ftr * f i hauejfe la fecóda vitíoriatótro i’ armata nemica, la d iíco rd i*.y clp otiu s peccata noftra eripue qualfaálm etefi farebbe configuita ejjendo'jn quelpit- runt nobis tam opportunam v id o iim o c to piu potete,0 forte laChr'tfiiana,ihtla Tur.hefca. caíion cm ,qu ? quidem felicitate ac m agn iSerthi dunq¡ fuccejfe cofiWicalo cht lo s a ,tí chi‘ ifit tudine prroii. v id o r i* locum n o n co n ccft frefentefucceJfepercheíarmataChrifitanaeradi/u- fiflet. n tta ,0 dtpendeuanóda‘ nfole ?rencipe,0capo,ma Q q o d p r o fc d o diuino permiíTu fa d u m tU lu i,0 queüo chepiu importa,ptrcht Dio volfefarfi cft, vt pateat o m n ib u s, T urcicum im periu conofcereper queüo che dona ta ‘ ittoria, quadoda lui no folum viribus fuis, & naturalibus ratio firiteuono.Etfefidiceffe,s’ all’ hora‘ ifcffefiataíar- n ibasp erfcu cratoru m ,fed ctiam ad n o ftia . mataSpagnuoU,nonfarianoforfioccorfiqueidijfate- fcelera expianda in fu pcran d u m fo re, nifi f i , 0 f i farebbe tonhattHto,0 ‘ intofitreípódethe do- cau fzfu p cru cniant coelitus immiíT® , hoc fió poco tempoJi‘ iddequtfto tratto dcpb chei’ armate cft, v c ra n o n fid a C h riflia n o ru m c h a rita s ,, Chrifiianes’ vnirono tÓqueüa del'PapaJel Re Filip- qu i fidc,fpc, & tim o r c D ei in ftr u d i, pro co p o ,^ dei Signori Venetiani, 0 chc andorono di nuo- ius d iu inaM aicftate& exaltation e fu * S fiuo adincotrareíinimica,la quale vedendofiinferiere dei folum m od o pugnare decernant. Q u * vohileffiaüe,0fifalubaüafi>Mggf(tdiModoneceme quidcm res aliq u an d o,D iuina fa u co teC lejnrperfa. Qual tofa adunqugfü caufa deÜafuafal- m c n tia .a íflid * C h riftian o ru m R cip u b lic* utffia, fenortladtfunione, 0 diffiarerfche nacquero cócedetur, v tfu c c cd atE u an gc lic u m illu á: tra li Capitant di Prencipi fud itti eom’ ogri‘ nosa T u n e íict vnum o u ile ,& vnus paftor. chiaramete.Di modo chof t i armata Chrifianafsfr F I N I S , fe ftat a ‘ trámente ‘ nit a, 0 d’ vnptzzofolo quat o alfine 0 nÓ d‘ tffetto cótrario a queüs.choper ragien dé. wtrra jSdoueua,0 iltepo,0 íoceafione richiedeua,non nefuggiuapuré ‘ nfolo de VafctUinemiei. Et qui hautuaforftflnt lapoteza del Turco ancor che ‘ niia,m aia difumone nofira, anffi glipoccat i nofirifupe ?9 f i bcüa eccafioa d’ honsratavitu ria,the ptr femprefarebbefiatafelice,0 memorabile m n meno dtüa pri ma a tutta lapouera ChriftianHa.il chefideue direfiaftatopermeffodal Signor Dio,no per altro certáme te f i nonptr mojhare a tutti cheperprof riaforffi,0ragion naturali í’ Imperio dtl Tuno rio folo ha da efi fir durabile,rnaancoinuincil/ileper maggior noftrofiagello,nt poterfi vincerefe no con le ragioni fopranaturali,tht fono la vera ,0 nofinta ‘ mane di Chriftiani,l’effer armaü difede,ffieraza,0 deltimor di Dio, 0 rifoluirjidicombattere fclametepergloria di S.D. M a efta ,0 effaltaíione deüa Sua Santa Fede, il che permttteraperfua bonta femprt, 0 quando alfuo Santo, 0 Diuino beneplacitoplacera adhpnor, 0 glp-. tia fu a ,0 non Mírimi»te,ac(iht adempifca il detto deÜ’ Euangetiefaatr. Tuncjiet ‘ num ou9,e,& ‘ nm iftfiir. í í; N E . Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca lO ff DISCORSO DEL LO S T A T O P R E S E N T E DEL T V R C O , ET MOdo di fargli vna Guerra Reale. DE B E L L O T V* R C I S INFERENDO, EIVSQVE RENDI RA TI ONE D i s c v R s y s. A H Tm co in quefia guerra diFerfia perduto feicento mtla perfont , cU rzj quelle,che i anno pafato fm o motie di pefiein Conflantinopeli, 0 haperdute legenti da cenfiglio,0 da cemmandoine manca tgnigiorno qualche Chiaus, che úiene con ordini dalla Fortaperfar andar su g tnti, no» hautndo rifietto.a qualfi úoglia luego importante, (h c j nelleguerrepajfate ncn f i leuaronomai le genti delli ¡'r(fidii,0 fino d quefi’ anno dtl 1383. fono fiate rifiruate.fe non cheúinteil cofíumt daUa neccjfitd, il mefe d’ Aptilt pajfato fonoúenuíi Chiatcs dalla Fort a con comandame»ti di man dare al campo ifoldati della VaUonafitllaGiani nina, dtll» Morea,di Dalmatia, 0 diVngaria, fegno manifefio di fingolare máncamete d’ huomtni.nonopante chele Stato Turchefco flatan to amplo, 0 cofiúhbidtente. Et noneperb felo quefio argumento, fi chenon fia confie mato da molti altri,perche douedo C Vcchiali quefto Settmbtepajfato.paffar in Mar negro con úmtidue Galere, leub per armarle ogniJorte digeteinutili ptr etd, 0 p e r complejficne, 0 m olíi Greci anco rafureno tomicen úiolenza. Nelfegncnte.mefe d’ Ottobre inConflaniim-poli furonofatii meltiAramcgliani Giannijf^ri,ben chefujfete di etd prematura d qutü ca rteo , 0 contra la dignitd di quella Franca mili tia formata dt gente al quanto pih efierimentata. L'ijleffe mefef u publicato Ofman Generale d lf i ff m i t o , 0 mandatofubito va bando, che qualm* H Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca GE V R c A RVM Im p eratorfuperioriP eifico bello fe; tur fexcenta hominunr. fliii* lia atriififle,, pratter eos, qui pefte C o n fta n r in o p c li, aliifqu c m orbis c x iín d i funt. Item om nibus fcrc C on G liaiiis, D ucibus ac pratfcdis rci m ilitaris priuatus c ft : & quoú» d i«,velu t a b ic d a harum regionum cura* PrafíJ diarii hinc adPortam (Aulam Im pcratoris}cuocan tar:quod plañe iaufitatum an tca,hoc dem ú, An no 1385. fiet¡c o e p it,q u a rd ó cx P elo p o n efo , D a!m atia.H un garia alio abdüci c.?peiHnr,cum antea ex aliis locis huc fumm ittcrcKtur.Id quod m anifcftum eft indicium , Turearum Sultanum , m ilitaribus copiis iam maJc eíTc inftruéium>, quam uis cius im perium quam latiffim epateat, ac fubditi om nes adnutum p ra fto c fle , ic ad quam cunquc m ilitiam proficifci cogantur. Sed & aliu d no n minus perfpicuum in opi? huius a r gum entum illud eft,quod O cliia lisad armandá.; claflem , quam in M are nigrum (Pontum E uxi» num o lim ) deduxerat, vilillim o s quofquc c o n . fcripíic, & Graecos ctiam m u ltos in ultos fecum . abduxit. M c nfc O d oferi C o n ftátin op oli Azam oglia-' n iin íanizzaro s tran fcrip tilu n t, quam uis nc& a t a t c , nec vfu ad cam m ilitiá adhuc cflcnt apti, Eodem a n n oO ím an D u x vniucríi exercitus cñ r en u n tiatu s, & c d id u m pu blicatu m , vt m u n u s. aliq u od & officium m ilitare petitu ru s, G fm a». nem accederet, ciufque interceíSoncm im per tta r c t: mcc cnitn fllu m cuiufquam libellum m 0 }■, B oiiau T Difcurfos a ad inquef/reteodffe.o ricercaj/fe.vffiiit alcunt. 7 . * J . ^ , t, t ^^ w « Itod;á,la impttrajfi pr.ma d d fudetto Ofmd ulc impo.dm.ntnttalla Porta Honfi.farebbeft¡nata/tpplic* , ‘ he non fiffe prima propofta d* Ui. Sino fia t anco ajfcruu d luogo de i Giaiiiz¡{^ridet Turchi nati Turchicosrra i’ ordinemueuhtato diqu Ua Porta, chcnan htm aivfato fe nanper cfr t?rdin.triofitio/e dr f r Giaauizzero nejf tu‘ altro che rinegato. II meje di Marino pure dei ccrrente millefimo g i Spauht intempo thejipagauanot JpUa.tJi ¡elleua-cm.protefidd» di non¿olere andaraUaguerra /t t Stgnorz/ uon ¿i andaaa in perfona. tumalto ,ih:(icome era degno dt temedso repentino, cofif i dide alia temtriidilpremio dei metito dubnandjjtdipeggi), 0 cedendo il Signore a de‘d ti rispetti la folia jHperbta, onde fit deli trato iheper a lí h gtSpaccbioglafi.cioeqaeliideU iP ortanrnfiJfiroaltrim rn iiobligatidtan lan allagH err*. g j i tigiorm ad iietrogli i r hcdacaiihanno pre.oO iroZ a> tchtT e r a d iC r 3 a t ii,0 la V ig ilia dis G ieaanm g U rjcecihi abbrucciorunoil Borgo d tB oal^Xo, 0 c o m e t h t q u e fi , 0 qu tJi troain opocoion traflo.nen reftanoognigijraodi danneggian, eff n U ov iram tnteaibandonatili esnfintdagliSpacchi, 0 daUi foliti habitatori, Sono m a n ca .ia l Signort pari n en teg i huomini tia configi 0,0 da comm ando,0 cgliü h a p a ffa t t g ! an ai otiofám ente fotto lacu ra dellam ad r e , 0 la m o l l i t i e della m oglte, 0 fe n z a fp e r ien^a dell'vfo delli cofe,noa man ando pere della fo ltta arrogan :{aT urchef,a, 0 imperjeutra-.do taP hotainpreiipitoftrifolutioni,ham r.dofpejfe ¿olte effefotlceruello dal m al caduco, 0 fiu hora d a due¿olte o r/ia ato c h efu Jfero iv » a a m m a :(¡¡¡.atituttig.’ Hebrei d iC o n fid tin o p o li,0 fu d el jy y ^ ./ 'n//»» che foffero am m azx,att tutti li C h r if i i a i i,0 /u d e l is ^ q .ll pri no furore fíjpm f t eoa Pore, ehe fu d a to n lia Sultana m a d r e ,0 a l i Aga d* G ia .n -zztri, commutando f l a fe n tenza ti>¿nalegge¿ana,tioe che in ¿ .c e d iT u r banttdeuejfiroporcare inteflaalcH«tcapeUi,che innanzi eranovfiti f o ’amente daUi mediet Htr Irei. llfeconio furore f tempero lo' l non hauer troueto mile cafi dt' Ghnftiani alcuna forte d' armi, dellequahduHtan.lo voleua atroctmentt Uberarfi dal timore, fegno confufi m queli' anitno agitato di ¡.a ira. 0 di4 emeHtd, 0 a ffe iti (ontr-rijfraloroma moltopecul addiqueliafi Sono f«rri ttforlim fftddCiilo,chtcichU tr.aiod f tua fC id a i dH,ju!jofpettid'¿u nimicosi ñer.-, y s t poteie ilqua'chap--rama-otttol)dihottor-,0^ Llg^íí/ínó^giaí flt chri.it im cofi laptdameme tolti, 0 cofi mi tum eieun.itij3rgedofi cuidé.emete, chep>rno Kcruir Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca P orta tcccptum iri,qu cm ipfe manu fua noa cfi___ . rr _ I,______ J r CgnuiT t. Prxterca ad laaizzato rum ordinem a d fr ip ti funt é Turcis nati , con tra quam ab au tiqu o fici ico nfu eu ic: fiquidem non nifi fing uiari quadam gracia lanizzarus ficri poterat, qui úJ riíti-no patre, & quidcm in Europa non cfictp rognatus M cn fcM artioS p a ch d m iliti m oinaem ctrcdarun t,i.iiiSu !ta ¡u siprevuaprofic fccrctur. Q u am u is autem ca in folcntia infi gni aliquo exem plo m erito fuiflet reprimenda: Sultanus tamen , m ultum de fo lito faftu rem it tens decrecum fieri paflus cft, v tn e pofthacSpacilii O g l .fi,id cft,qui ad Portam ex c u b a u t, fine Irnpccj.orc cip cditio n cm fufcipere cngeccn-Fer id tcm p us Auftiiorum A ch id u cam m ilitcs O ftio /a ach i C r o a tix oppidum coeperunt: V ic.ichi v c ro ip fa D loannis vig ili *B roazziarccm (force D u razzo , q u * olim Dyrrachium ) crem aru n t: dum interim Sultanus ip:e fub matris im perio g y n x c c i volu ptaribu s fefe oble¿lac om nium im perandi arcium pe id a d c flitu tus,m orbo e iá caduco grauiter ve catus H in c vcluc in furotcm a d u s male fa.ia plerunque c o .ifiliaa n p .c ftitu r, v tn u p e rA n n o m d lx x ix . quádo om nes lu d x os,d ein d e A n uo m d lxxxiv . quando omncs C hriftian os C onriancin op oli habitantes interfici iu ife r a t: quorum pd m u m auro pcxlcntario Imperatoris M atri & lanizzarorum A g x n u m crato difcuilum f u it & i n r idicularn legem com m utatam , v t fc ii c e t pofthac lu d a i om ncs lo co fiid aiis ( qucm T u ba t vocu n t) jilc o s flaui coloris , H cb x is M edicis antea rantum vficatos , gcftarcnt A ltc r il. le in C brift anos furor ca'u m agis , vc’ potius D ei a u u lio , quam hom inum c nfilio fu itfc d atu s, quod fa d a inquiiiciunc in C hriftian otum x d ib a s n e lla arm afu iflcnt rep erta.qu orS m etu ille tyrannus hac ratione liberare fc voIcbat.Vnde quibus furiis agitetift, facile i,ilcilig ip o te ft. E t h x c quidcm om uia creJ'b ile c ft , ccrto Dei con filio ita euenifle ad excitandos C hriftianos P.in i es , vt tandem aliquan lo d eiu g o tara im .rau is ty an i q u i& c o tp o r a k a iiim a s m f r im a premit e ru itu tc, excutienda , cog irare ferio incipiant. Licec vero ta n 'x fint T u r carum iu D eu n & religionem u oftra m co M u m elix , vt nihil fieii poflit indignius a' plicm ius tanta cci m d am n a, q?ix C h rift ani q .o i lie ab eis pati near, v t vix qm dqua mhon iu i conti ige c poifi grauius aut acerbiu s, & q m b .s in e ito C r lUa ic u u fq ja d p io flig a a da n tantam pcliem a im usinflaram aiidcb cat; v ixtam e n a n c v ix q u i ero .n iu a n m u sm c fa lI i t , res vnquam e^ d ed u cetu r, vt inter C b riftiau os rrif De heÜQ Turcis hferendo, hüHfr quelgOMfno4 'uno infihutodi f a 'z ; f * thifem pnil Tuno f i úede diputtere di qumto acquiftcí,madeclinando ognigiorno cotantaprteaja pcrcofilungx guerra, ron iú'rre^ealtro, ehevnabucnacoH'ordiadiVrencipt Chrifi-ant, iquaHvniiámente fenfaffio al Santo Sepol ro d tC h ’ ifto dgl’ incommodichertceuonodaTu'0 d queüa f l t e fede di Co¡lantwo¡.oU,ncndimeno fe n z a fo p ra fim te necejfttd (aids io non erro,cofi imptffi Ue il trattare d i f >r vna Legafim iha llap -Jfa ta , come f ir d d defitderrrU h n fto affetto d’ animo pió : Maft porrehhe kI p tno p e n fa n c i hauere dalli Prencipi tfio fii ¡ llod en ei deTunhitanta com m odttdJilgnidigei di iiide, 0 didanari, ihem etiendoinfiernevna modcrataportionediforze, fitotejfejera riqu ii pTogrejfi ne i prefentitrau^gUdel Turco, chan altritempi m nfipotríbhom f re onfo-z'molto rr aggiotf.Eneceffrie adunque achi úuolemucuereúna guerra reale al Turco , hauere treccnfidtrationi printiphli. La t rima deli ahref ir d tlproporfiúna determinata impreja ; laíecorda úedere cen quantiforze fipojfa U n ta rzi, 0 la téí^trouarilm cdcdifaieigidfonjiderati prcparamenti: 0 perche qtteña vltima (onfidnatione hada efferprepria di chi hauerd intrate í arbitrto del negotio ,parUtb per piu breuitd, 0 per mevo ardimento ¡clámente deW ahre due, E t in quanteallaprimadico, che ’amaggiorey 0 ptUgloriofa impreja fard per auentu-a anto la meno dijficile, douendofi piií tifio tintare quella di Cofiantinop4i,chequalunque altra a’ Afri a, d’ Albania,b de Grecia ¡perfuadendoji douer hatterepiu beneficio dallaquc lita deljii o , chenort fiauem o dallagrandezza delfatt o. Epojio CoftdtinopolifrdduefirtttiíúnoverfiOriente,eue ingergailmareEux'tno 0 1 ’ altroúerfoOccidentt,ouesboccailmaredi Mamord (ff per quejlo tvtrane la Primauera,0 1 ’ efiatelenauid’ A/ef findriarariche dirifo,úfato alimento dt Turchi, lequalifcancated Cefiantinopoli vanno fubito in Mar magfiore dcaneare de formenti per ritornarfenedfoccorrerelaCiud,cheviue digior»oingiorno,0d’ herainhora.Tuttavcltaduq¡ thelanefiraatmata f i potejfe tronare frd í úno 0 ialtrofirettopotrebbeimpedire bpndarelefu dettenauireftcndopadronadiquelmareornealiraarmatcjcon efipottdmoílrare)nonltpotrebbefar covtra/h.perchefapendonoi cheíArjénale tn Cojldtinopclté tutto sfornito di Galere, 0 non viepndo¡ailUgnamedapoternefabricare,rÓfi hadadubitare,cheinCojatinopo!ipropriofipo-.. teffefararma'a,0maJfimeinúnJuhito.iS¡uelli; Gahrtpoi,cheJipoteprofar'dTrabifonda,oueii Turcofacilmétepubhauerelegnamihaurehhom tregraniioppofitioKÍ.L’ ú naé,'heliV afillifatti dile„ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca C hriftianos Principes ta’ e ,q u a le p i’ & reiC h v iftian x iuua; d x ftudio flag raes animus cxop t a t , ídcdus percutiatur. ^Mifai quidem p * • íentcm rcrum ftatum confidcranti ita vid etat; fi C hriftian i Principes , ac ij inprimis , quorum ditionibus T ure» proxitni fu n t, m odic»’ pro fuis qu ifqu c viribus eonfcrrent a u x ilia ,fo r e .v tq u i'd m u lto olim maioribus viribus per fici forían non poíTet , m u 'to iam m inoribus pcific atur Q n i VCI o T u rcis bcllum in fcrrew lit eum tria inprii-. isfp e d a ic o p o rre t: Prim um ,yr ccrtrm aliqucm “ocum au tregion cm ; vbia-rma experia tu r, deccr rinatum iibi & conftitutum h..beat. Secundum , vt conam m hunc cu m virib rs fuis com paret n e iism aio aa gg re .ri'a tn r T e tium, vtratio n esin eacp ra parandi e a,qu ibu sad crp editionem opus fucrit. Q u u m vero vltim ' m hoc a d e iu sm u n u sp ertin c at.c u in cg o tij huius fumma com m ittetur : de p iim s il'is duo!'Usran« tu m m od od iílcram . Ad primum qu od a ttin e t. ita ftatuo nuriarn vtiliorem , g lo .io íio em , A fortalfeetiam facíliorcm armorum expeditionem a Chriftianis contra T urca s fufcipi p o lfe , quom fi ipfam Conftantinopolim p o tiu s quam alium qu cm u is in A fr ic a , E p iro ,a u t G racia locum aggredian tur: quum ccrtum fit, conatus huiusdifficulta cs o m n c s fitu sq u a lit:tcfu rcra ri,v e lce rtc. adiuuari, C o n ftar tin op rlis Bizantium oIim]in Thra-cia Europ» rcgionc fita e ft, inter dúo treta, v . num Orientem verfus, vbi Pontus Euxinus, & aferu m verfus O ccidentem , vbi mate qu od M arm ora hodie vocant. Advtbetn cum aliunde, tum m ax me A lcxand riaingensiftateorizar vis conuehi fo ler: hae exonerat» naues in m arcm aius defccndunt, adfrum cnrum in vrbem cumpo ta r d u m : cum C onftantinop oli,qu oad hoc¿ de dicin diem viuatur. H o ' quidem com m eatus in rtc lu d e 'e c’ affis Chriltiana occupatis ü lis faucibus facüepoffet : nec periculum cft , vt iam fe res h a b cn t, nc á T u rcica claíTe opprim atur : quum nauale C onftantinopolitanum nauibus fcrme fit va. uum , ncc lignum aliavc m atcr a fa^ricandis rauibus ibi reperiatur. Trapcznnrij dicat q u is, nu l’o n egotio clallis a T ureis inftaura i: poifit N o n n ^ o . ai h ? c qu o q u c tria grauilfim aim pcdirr.cn taobiiciuntur : Primum, quod nauiüm c ligno recens c»fo fabricatarum cxignus fit ad naaigsn um vfus; Altcrum e ft, rcm igum & nautarum defcétus : qu pauci in ri fia ; fed pie iq ue omncs ab Africa & E u ro pa. T ertiu m metus cft. Q uis en.m cred t mulé: fa b ricatasillas,& p ciu sa rm ata sn au esp .to ccu « , TH/curfud fti leg m m Alí hora , „ knnau gubtU fiaU rath tm quelh m a r h e il Tar, co non ll potrebbt a rm a re , non potendodell' A fi» ta >are huom inida rtm o.fe non qualch’ v n overfopom n tere'Iep artid iN ato i f, m a tutto lo sforz o d e’ G d e o tti, » fino de' fc h iau i di Cofiantino,p e h a 0 d i B a rb iirU fid ei V illm i d’ Europa. L a a tr z a e , chetrouandofi U n ofira ar nata dentro deU ofiretto, quellt G alere nuout, 0 Jifarm ate, nan f i rnitterebhono a voler entrare. Ne per quefia ifie ffa ragione potrehbono ‘ enirsi Leuantini di B a r b a n a , douendofi peío au ertire, che fe i a noftra arm a ta none a d o-dine ,0 innaaigatlone per tuito A prile, 0 M.tggio, chefiperderain gran parte ilbemftcio dell’imprefa. In quefto tem po non ho dubbio , e h e h titea di Cofiantinopoli n onfi potrebbe mantenere, non hauendo altro da mangiare che quello thegli ‘ iene fuori dello ft retto, nesmettinJo in confidtratione quello, che gU pub dare Heraclea,Siliuree,0 RodoftaPaUrmo, 0 toiarmora, ma di Marmora, 0 di Palermo farebbe padrona la -nofira armata , effendo in quilla in infula 0 quefto in Afia. Letre altre terre, cioefom nella Marina d’ Europanoa haurehbeno Í vfi dellt Barcht, 0 fe voleffero man dar il forment 0 noncarrette, quando pur t ‘ t ne fu fer o , farebbe necejfario, che ‘ i fuffe tanta cauaUetia quanta bajlafe a far timaner adittro il noftro efferctto, delquale fipstrlera pitt abaffo, .0 quefia‘ orrebbemangiareartth’ effa, 0 molitt piu di quello , che ponno dare quei t n poueri dpfigh Lés i-ffualimn accade difcorrerne pHt a dituHgo efemio dipoca cenfideratione. Onde quan do Cofiantinopoli hautffe da tutte le parti impe dimento dei‘ imre fenza riparo alcuno, farebbe abbSdonato.Auuertendo appreffo,che trouandofinalla citta iQ o g o o . perfone nemiche,che fono Chtiftiani 0 Hebrsi.iqualifienppurepik‘ odontierifiato Chriftiani, chefotto Turchi, nonfi deue credere, che in vn dtfordine cofi fatu deffero qualche aiuto,0 maffimefe fofferofbccorfid'arme. Et cib fia detto perla f f tranza de gU tuentiproiperi,che dei refto non efauio configlio il eonfidar in altro,cht nelleproprieforze. Hora per maggior dichiaratione dt quanto s’ detto di fopra frefupponiamoqnelh) ilche fara impofftbib ,che ci anuenga.pm che il Turto k quefii tempi poteffe fa r ’ vri effrcito formidabile, che quando anche ciefoffi con vnrimedio non mtno ^ caccicht ftn fato, fitogUeegnipericolo,perche da quella parte j.H .a — ..................................... :-----n . bifeL.r. dellofiretto oue ‘ enifie l ’ tfiercito, in queüa ^narebbe.cri egliviJifrmaffe,nonpotendo ‘ tnif c d ill’ altraptr terra , 0 quando ptnfaffe ditraghettare la Caualleria gli bifognartbbi ‘ ngran f reparamento di Ralandarie, ie quali nonfono m fftre, »1 cofifácilmenteft pojfonofare, 0 quan do‘ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca patasillas 4 noftris fauces ingreflummolitui-as? Idem metus Africanos qu o qu c,qu i funt ad O ricntcm ,nefqppctias fuis ferant,deterrebit. Ad id inprirnis opera danda eft (quo n e g lc d o , vix vlla fpes fit felicis fucccíTus) vtm ature noftra d a lfis p im o vere e d u catu r, fc p rz d id o s aditus A p .ili & M aio m cnfibus obfidf at Q uum enim om nia f etic id vitam neceílaria per fretum illu d , fiac m are im portentur: in m agais p ro fc d o rerum omnium ,fcdannon® maxime anguftiis tam p©p u lo fa c iu ta s v crfa b itu r: ncc eft, vt quis d icat, H c !acIsa ,S ilib rca,R o d o fto ,& M arm o ra, coinroca u sfoíTc fu b u c h i: quum fc pauci ibi fint & M a rm ata , ac Pa'crm us quoque in n oftrx claftis f. tura: fint poteftate/ T r ia illa rei: qua oppidula in Europa; litto rc fita , nauigiorum nui.um h a bebunt vfum Q u o d fitcrtcftri it ncrciu m cntis co quid com portare velint T u r c » , m agno opus eis er t com m eatu ,vt tu tq d ed u cantu r, cui illu d ip fu m , quod in dcap po rtarin t, ad vid u m vixfatisfic futurum. Sed hac dere plura diflcrtrc fupcruacancum videtur. lilu d c e r te c o n fta t, cum hom ines C ham aleo ntes non fin t, corum v ero tot C onftan tin op oli funt m yriades: in r c r o f t s c om m eatib ui incolas vel vltro vrbcm effe dedi turos,»cl dcferturos. PrcEterca cu plus quam duc cntah om inu m m illiaC on ila n tin op oli deganr, pavtim C h riftia n i, qui T urcicu m Imperium canc peius .Sc angue oderunt; partim H e b r z i, qui fub Chriftianorum quam T urearum im perio vioexc m allent; .dubmm n o a e ft, quin in ra n ia rcfum omnium pcrturbationeiidcm m otu ri ali quid fint, prxfertim fistm isadiuu cn tu r. £ th » c quidem ad fpcm pertinent catum reru m , q u » aliunde d ep cn dcni: fed infipicns p r o fc d o fu erit, q u i vlla aiiain re,qu am D ei auxilio & (uis ipfius viribus fpcm ponat. Verutn v t q u » d id a fiunt, m clius incclligantur, fac (quod tamen ho c tem pore vix pefle fieri v idetur) T urcas ingentes c6trad u ros copias,noftrisque occu rfu ros: at quo» m o d o cos traiicient ? equites p rzfercira, cum nec potcntones ib i fint ad vium p a ra ti, nec io n c noftra claifis abfutura fit,qu » facilc con atu m u ncprohiberc queat. E contrario v e 'o n o ftet cxcrcicustam ab vno,quam ab altero latere fcm pcr habebit acccifu m : im o ab illo Afi» vfque ad ip fum vrbi é regione oppofitum latus pcruenire poterit. Sed q u u m , vti d ixim u s, i.mpcdita nauigatiom agn am o m n ia oC o n ftatin op oiita n » yr» birerum om nium penuriam fc famem fitallatu r a ; vcrcnaum to n c f t , ne ad eam defendendam T u r e » cog a n t exercitum , quum vix iis , qui ad C a p h a m ,fc in Perfia funt, neccíTaria Tuppcditari poflint. f Sed,inquis,quom odo claífis noftra in fretum illu d p cn ctrabit, duobus vtrinquc caftellis mun wm ? De hetlo Turcü inferendo: Ío ¿ i fuftro U nofifO «m ata le rmderthie inmiip B aüaltro canto il »a¡iro effercito potrebbe fem pre andaré per queüa riua euenonfofftl’ effercito nimico, haueudo l’ commoditd dalí ¿aa che dalí Altra Marina, 0pctendoftcondwre anco per qutUa d' A fa fine aWincontro di Cofiantinopoli, che non vi ó fe nontrecentopaffadt difianza'. Mafe di 'opta hauemo mofirato em e la cittd non haurtbbe da viuere, quando lefoffe impedita la nauigationíj , tanto meno lo potrebbe fare con ¿a effercito in tompagna, th t come quefio fiaim fcjjthiled quefii tempi, tht il Turco poffefareejjercko diptudt g ! effertiti,themantiene d C a fa , 0 in Perfia. Ma pare difficile cafad darfiadintendert di entrare ndlojlretto per tfferuii dueCafieüi,cht fithiam anoi DardaneUi, benforniti et attigliaria, 0 tutta in pelo d’ acqua. In cht e dafaptrt che tanto fiaranno dpigliarfi quanto flaranno legentidgiungerm, 0 quando ¿i fuffe tauelleria in dtfefa d‘ ¿n o , non pub la medefima ejfere d di fefa delí altro, effsndoui il canale de mezo. Et che il Turco d quefiittmpi habbia gente dafarnetanto in Afia, 0 in Europa, the poffavdtrfi di dut efferti t i , i quali non f i poffono ¿nir mai infiem cj, nono da credere b punto da dubitarz>. Vno dunqué delli DardaneUi, hefiaprefo ei bafta d fufficienzaper po tere far f affare t Armata fuori di tiro delí altro. L a . fcio di díte le inuentioni che di giorno, di 0 dinottt fipotrebbcno trouart, 0 g í effempi che hauemo del le Galtre , 0 Galeoítzi >che hanno menatz/ ¿iagli fciaui, mafolo teferirble.qualiíadeUedueforteftffZ3i Sono i DardaneUi auefabricheantiehe £ ¿nafemplite muraglia non terrapienata, nonfiamheggiata, non groffa, non guardata. fuello £ Afia e di figura quadra nella pianura del Udo , il terreno del paefcj attorno e come mifio di arena, (ff di fango, folido al piede, 0 facile aüa "¡appa. (ffiueüo £ Eu ropa e dtfigura ouato alie radici di vnm ontz>, ehe lofcuopre internamente, 0 che lo domina tutt o. In tima il monte non vt efortezza alcuna, 0 le vuraglit fono lt medefime, ehe queüe delí altro. ll -.nonteintornoetutto díTerra ¿alida finz%parte alcuna di Saffo, di T afo, b di Gtarra, 0 ordinariamente ¿i fono dentro pocbe a'tregenti, che vn Cafieüano,0 qual ehe bombar diero. r if nitum ? H ic fciead u m , tam facile ca capi, quam ñaues eo appelli poílc. Q m im cn itn in m edio fct,ccaaalis illius fiue »luci vttínq u e a d l ttus fita fint,periclitante v n a ,alte ri certe vix potetitfuccurri. A t vno cap to, fa cilisoo ftris erit ttaicd a s. N ih il ¡a m d i cam dc variis m odis & attibus ad intercipi enda ciafm o di ta m n o d u . quam inte l ia loca accom m odatis : fcd fitum tantu^t Sc naturam duarum harura M olium explica bo. E a ,q u * A fia:an num eratur, figura eft quadrata , in planitie ad ipfum littus fita. Terra circa ca foca folida e ft, & velut exlu* to & arena m ífta , id eoqu e facilis fuffoffu. Altera in E u ro p a , ouali figura pofita eft ad rad iccsm o n tis, in cuius U ftig io nulla arx eft,aut m u nitio, vallum ,& m u r¡ nihilo funt m eliores. T erra fub m o n te folida eft,non petrofa aut fabulofa. Prxfidium vtnobique exigu u m , & vix quiíquam p rx ter P rxE :. d um .& bo m b ardariu m . A t illud an te om nia caucndum eft , ne nofttum exercitum in illas iplás necellitates , quas hoftibus im pendere d ixim u s, con iiciam u s. Q u am obrcm magna prias an n o n x , & rerum ad v id u m neceflariarura vis com portanda cft , inprimis pañis bis c o d u s , ifque in illas ipfas naues, qaibu s m ilites vehuntur, c ft im ponendus. Operae pretium igitur e r it, in C reta , q u x Veneiis p a r e t,in lu la ,a n n o n x horream conftitue* r c : fcd m u lto tu tiu s, ac com m odius fuerit, Proponefum Propontidis ( M arm oram ho die) in fulam , aut vicinum aliquem locu m occuparc,quum C reta lotagiusdiftct,quara vtp rx fc n t busftatim ncce/litatibus fubue; ni re poiSt. N o n m inus prudens confilium fu erit, bonam armorum fupcrnum crariorum co piam in om ncm cuentum in prom ptu ha b e re, ad armandos eos , qui tyran n id iso dio fc fortafle co m m o u c b u n t, v t fupclio ri tempore á G rx c s Pe oponncfum in habitantibus f d u m c ft, qui m iflbin Ita liam A rch iep ifcooo , arma flagitarunt. ^ tllo ,ch eim p orta il tunde il¿tdtre dinon en Sed nihil mclius , quam vr inftituta diflitrare neüe medefime infidie, ht f i ten dono al ne ntmi- m ulctur exped itio , cam q u ein Barbariam t-o,lafciando mancare al noÜro ejfercito, 0 aü' A r fiucAfricam adornari,tum or in vulgus fparmat a lt cofe necejfarie, per b inanz.f £ ogn altro ap- g a tu r,ifq u e r u m o r, quibus po teftm o dis, pareohii lifogna fare vnabuona ptonifionzi dt for- confirm et ut. N u n c alterum illud explicem us, quanm en tt, 0 farnt íijcotti, carkaridolisttí ifitffenaui, t' hauer anno di cond arre ltfoldati, 0 quando, thz> t s ad hanc rem opus cft viribijis: q u x q u i la guerra doueffe continuare , farebbe cofaficura, "e d em , v t eft prxfcns rerum ftatu s, fi cum quafi necfffati* valerfi deü granari di Gandía, 0 fufceptx rci m agnitudine con fera tu r, non farnef i non v tn t fino k Tiñe 1fola deüa Signioradi adeo m a gn x requiruntur. A t fi T u re a Venetia in Arcipelago, mapiitfiouropartite farebbzj rum vires non ita , vti nunc fu n t, fuerint fama P exhan- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca -F14 R eU m r nt cxh au ftaf, non m odo m aiotc robore’ vtendum , fcd de dcfcnfione potius,quatn inuafionc cogitare fatius crk. M ihi qm dctn ica videtur , tantam rem exercitu , in quo quadraginta fint peditum , & d u o equitum m il ia perfici p o flc , quem quidem fecun dum littus fub fignis & inftrudla acie du ci , & q u » o ccu rtcrintp r»fidia o ccu pa ri, fuafcrim . illu d qu oqu c non ncgligen dum arb itror, v t , vbi hoftis nullus vifus fu c rit. eo equitatus m ittatur. Claflis ccntum t r i remium (Galcrarum vulgo } fu ffeccnt fed expcd tarum , & q u aiu m quouis tem pore & loco fit vfus. H is iu ngcnd» funt O n e rati» , portandis m ilit bus d ciliuat» . A t earum lo c o cx vna parte Galeazzas fu b ftitu t, non abs r c fu e i it ,q u » ctfi vel ad fu g i endos , vel ad pcrfequendos hoftcs m inus funt expedit», au flatatiam tam cn pugnam , & hoftium im petus fuftinendos m irificam vim ha b e n t, fum ptus om nis in hanc expe ditionem im p e n d e n d u s,q a a tu o ra u ti m illioncs vix e x c e d it; m odo num m i pruden C i rtfia hora d difeomrt con quantt f o r j ^ ter & fideliter trad en tur. N am fi finguÍ imprefa f i potrebbe ttntarzj , cht úeramente Iis m ilitibus quini feutati fingulis m eniieonfiderata la grandejz» deli’ attione hanbus dentur ; vniuerfum ftipendium a n ra da effer pochzj , ma poche rifietto d i tem nuum excurret ad duos m illiones & qu api , tht quande altrim<nti tl Tureo foffzj mtttr centena aureorum m illia : fi equiti de neeshaufto conuerrebbe dipenfart d cofe maggio ni f e n i; fumm a erit ccntum & nonagin ri, 0 forfi d difenderfi, piktofto theprouotarinita duo fcutatorum mi lia. C lallis vniueri a , in fingulas triremes fiuc Galeras tria fcu tatorum m illia com putando , to to anni lo dico dunqut, chein úri effercitd di quaran^ ta mila fa n ti, 0 dutmilacauallr farebbe dapo^ tempocc conftabit duodecies centenis a u ttrficonfida-e, íírquefios’ andarebbt accaminanreorum m illibus. In Onerarias & G a lc nandt in battaglia lunga lungo la marina, úaazzas forte cxpenfa ferentur ter centena ¡tndofi del/orttd Ipaefe, tht hatl coUepcr tutto, vel quinquagena aureorum millia. maper quel cht s’ é detto dtfopra , farebbe fimpre fum roain vniuerfum cflich qu atu o rm illio fiiuro dalla Caualit ia ptr poter andaré dalkparnes ccntum A quadraginta duo anreorum ti tut nonf ffe í effercito nemico. L ’ Armata bamillia. fitrebbt,(hefuffedicento Galere, ma GalereeficE t tanti p r o fr d o ium ptos ad b c llu m , d ittj da poter andar per tutto in tuttt i tempi, quo quidcm vifccra eiu s, A cor petantur, lt quali potrtbbeno reftar accompagnate ctn le T u r e * inferendum requiruntur. A t bclli oN a ui, c haueffero condotti i foldati , ma in luo p.im c gerendi, nifi animus mc fa llit, h » c gt di úna pane dtUza Naui farebbe bene, 0 il orni ino ratio cx om nibus m axitnetuta f»-~ meglio hauere dieci Galeazze mirabtli Fafele tit, v tilis , A glorio fc : Q u o d fi non pof* li da Nauigare, 0 da combattere , tutta úelfirmus quod velim us: 'altim v e lim u s , qu od ta , cht r.on fivcgUa, b fuggire, o figwredncpofium as. Q u d illud.' nu lu m h o fti rcfpimtco , ma tht f i vogliafolamenit fiar ficuri per randi fpatium «oncedamus , fcd cont nuo afitttarlo. ioftem us.vt vircs fuas tripa; titod iu id crc tádem ncceflc h a b e a t: n e m p cfie*tcri.P rin La fpefa di tutta la guerra mportareibe ia cipes C arolu m A u ftri* Archiducem pecu tomo d quattro milliont d’ tro , quando f i ha - • nia A com m eatib usiuu en t, v ti V fcochos utffe auuentnja , cht il dinaro fufft ftdelmencx vn a, A fubditos fuos ex altera parte ad U 0 ecccltamenteamminifirate ,facendo rhoninfeftandos T urearum fiu csim m ittat, qu i contodtifoidatid cinquefcudi i úno il mefe, che num crofioribus q u oti.iic colleóiis copi s, smfortartbbor.o l ’ anne dut miUioni, t quattro iuftum taudcra conlcdluri fu nt exercitum . E tc farm f d ito dentrt deto flttto sk U ifoU di Mar mora , impatrorst»dofi,e fortifoandofi in qutl luogo , em o i» tir o fsto opportuno , epndo che U dtjfanza di Candia, 0 di Tint potrebbe lafciart t effercito, 0 1'armatain quaUhe bifogno. Sarebbeparim enti prout Jo partito pert arfeco delí ar mi fopranumtrarit, perle Jperanje, ih eji potefftro hauere di vn foüeuamento de pepoli Chrifiiaui fudditi di quella Tirannidt, oltre quello , tht f i é ditto, i q u d i perit continue vioknze dtTurc h i, non brammo altro, the hberarfi vn giorno da tante tfiorfioni. Et gidfaptmo, th t nellapaf fato guerra f i foUeuaronoi Grtci dtlla Morta, 0 mandorom illoro Arciuefcouo in Italia d chiedert delli a rm i: 0 pure in quel tempo non {usbartato effercito dalli noRri, 0 ilTurco tra e g liio jftnfort, 0 Í Arbitrio dtlla guerra Sopratuttogiouarrihbt molto ildtffimulare i impt effa mandan do fuo>i qualche úoct di andar in Barbaria, b d irout, mendo wodi apparenti di mgotio, tht lopo ■ ttp te ctmprcbart. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca DeheñoTurcís inferendo^ ktHtc m ía fcud:. Za'ialUria a ragien di/idi • fh'U iudi il mefr , monianbbe L’ anno emtc no4*nta iue mtla/tudi. L ' armata a deci m<iafcudi íanno per Galera farebbe r/iUtont . i dugtnto m ila fiu ii í anno. V Naíííjf 0 d te ci Galeazze potrebbono impor tare trecení* cinquanta mila feudt , cht fa tanao in tutto quattro in mñioni cento , 0 quarantadue mila fcudi d’ oro íanno. Fale 4 iy a o o o . Quefia e tuttt la ffitfa , the ‘ i vorrebh ptr fare ‘ na guerra reale efinfiu» , eht penetra/fe nelle vifctrz/ , 0 ntl cuore dedo State Turthefco , altrimenti s‘ ie non m‘ inganno dt dt molte non f i potrebbe penfarcj ** tófe grandi , o aneffuno acquifio ficuro, e gloriofo. F t V fco choru m iam nane d u o m 'Iíia ,S c o r g i# M efcchio d u d ó te , coiiíTc dicuntur : quorum f n g u lib n isT uicisdoBceíT rrint. In bello q u i dcm . quod intct Aufttiacam fam iliam & SultaBum g c íitu r , operaeprctiumfadum aut d igna m em orara fufccptacxpeditionoo p u tatur, ni fi om nibus copiis con cu rratu r, machinis e t iam in campum p to d a d is ; quemadmodum faperiorc tempore cius p r * lij, in q u o Bafla Budenfisfc m agnus T urearum numetus caefus fait.ad extero s T ureas vix fcnfus peru enit, u ct quicqiiatti eorum fa d u m e ft, qu o d m ag n aa li qua clade ac c e p ta, «lias fieri confucuit. H o c igitur m odo fi diligenter confideratis , q u x fc o biecerin r, im pedim en tis, aut bonis , qu » fc rep.aefsntatint, o ccafio nib us, Chriftianorum exercitus in T urearum fines, ac tandem in in te riora ,& vcluti vifccra introducatur -, vcrifim il e c ft, m ultos T urcis fubditos C hriftianos, (qui plurim i iis in loeis h a b itin t, & n o n m inu sco rporis ro b o re . quam T urearum odio funt infigncsjquoc d iefc aggregaturos. Delrefio quando non f i poffa fa>e quel lo , chefi defidera non fideue rejlar dt far quello , che ei e tonceffo cercando in qualcht modo dt trauagliar il nimico , 0 por In c r e d ib ilc c ft, q u x m iferiilli hom ines ab to in necejpta di diuidere in tre parti li dúo immaniíTim is T orcis perferre c o g a n tu r, á qaiejferciti, ehe mantiene in campagna: 0 tto b u s j T im a riotis prxicrtim c u iu fq u c lo c i, fref i farebbe co’ l fominifirar danari a lí A r quentiffim c vapu lan t, frau d antur, (poliantur, ciduca Corlo , che farebbí/ ottimo injlruncc tam en vel hifcere audent Q u o d fi nihil amento di fare , the g í Vfcetthi da v1 u d p a tic o g rentur: quem , quaefo,animum cis na parte , 0 g í altri fudditi dalí altra inputamus c ilc , quan lo filios fuos e matrum grc • feftajfero quei confini ingrojfando a poce d m iis abripi v icie n t, & eo abduci , vb i n e fa poce le genti , 0 auanxAndo paefe , 0 tut riis tam im p ix f c d x fupcrftitionibus im bu ti, to fotto titilo di priuate contentioni , b d' tandem an m x fcmpiternam fa d u ri fint tu i incurfioni d' Vfcecchi li quali (one ho n a » .' Licet cnim Latinis fa'-crdoiibus gentes il ra al numero di due mila fotto il Capi i s carcant, & v t plurim um G rx co tu m d ogm a tano Giorgio Mefich , 0 ciafcuno di que • ta & ritus feq a an tur; fuam tamen pietatem & re ■ per quattro contra Turchi. ligio ncm etiam publicis exercitiis & proxcifioIn ogni modo fra g í Aufiriai , 0 il T ur nibus ceftaram facere, ad Dei gloriam celebran to ncn non s intende rotta la guerra fe non dam ,audent. f i conduce í Artigliaria in campagna , co E oJcm tempore pars aliqua rri'em iura O me non t’ intefe g í anni puffiti , quando ricntcm verfus em itti polTei. v t quafcunque of s attaccb U Zuffa cel Jiafta di Buda , che fenderint T urea um naues , in tercip eren t, Sc ncn oñante ch’ egli v i r fiaffe morto con m aritim as oras depradarentur ; qua c x r c d u t ntl altn T uich i, non ne ft perb f itto a lplex fequetur v tilita s , nam & hoftes in c o n .tuno di quei rifentimtnti , the comporta tinuo metu ver abuntur & noftri nautx & il cofiume , 0 la fuperior ita dell Imperio clafli rij , qui alias in port :bus e tio & ignaT uuhefco, cofifecondo i tcntrafii, the fitronia torpcfccre & corrum pi fo cnt , ac fxpcnuttajjiro , 0 i progrejfi , che fi andajjtro fam ro plus d a m m , & in co m m o i quam b o n i, ctndofipotreíkepenfare di ‘ ñire infierne, piii a l pro'p crum coníiliorum cucntum afferu nt, nummeto di gente, 0 formare ‘ ne efferctto, in m i..ifteiiis fu isfc armis m cl u i cxetcitabnathe cgni gtorno s’ andaffe intermando püt nel paeje Tur.htfcho , tl quale in tutte qutüe partí l habitato da Chrifiiani fudditi del N c q u c C x fa r , & Sarmatarum Rcx po ftTurco huomini non meno ptr natura robuponendi funt , qu in fuis quifque ftimulis J lt, ehe nemici de Turchi, 0 mdto piu per in cite n tu r, idque ex h u m a n s p r u d e n tis o fla feruitu v i l e , in che ,fono . tenuti ___ , ton P £ ficio, .finuamtttU Jpogliaei, .0 bafionati da i T im m ofti dei luogo, cht fe non faffo altto cht/ iiv e derfi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R ektio derfiognannodúiM forKAioglkmfiglidelfinodeüe ficio, ao n quod aliqua fpes affulgeat v t f i . m itdn,0 faptrt eerto, thefmnturatamentt hanno da tis o p isa d h u iu fm o d icx p cd m o n em alla taviuertin quella religione, thtcomt conofciuta faifa, ri fint. cum vtcrquc diucrfis d ccaufisim p*cefimertalmenteé odiata da loro, i quali per diuina diti alia curare teneantur. miftricordia fono cofi fermi neüa fede Cat holi cheper quelle campagne s’ iñgegnano da per loro di fare Prottffieni,0 direnderepiamentelodeáDio ifacendtptr F I N 1 Ipropria diuotione quello, che permancamentode %aítrdoti Latini non glt pue tjfere infegnato. Inquefto i fitjfo tempo f i potrebbe Jringtrtin Leuante vnxbanda diGaltre,chtpurevene [ono »ioUedeüeotiofe,lequalihauejfero acorfeggiare, 0d»nntgg<arele Marine, cercandoJ t N a ui, thean. dajfero a Cofiantinopoli, 0 tenendole ciarme ejfercitate, le quali per il 'piu f i auuilificeno. nelli Porti, 0 molttvoltt in conferua deüt buont fono piu d’ incommodú a, cht diferuitio. Non reflando parimente diuentarl armi deli’ Imperatore , 0 del Pclacco ¡perfiuadendo ciafcuno ctn i loropropriiJiimoli,0 ctb per úffieio diprudenza huma aa, ma non gia per m o lta jera n jfi,ch e f i po tejfe hauere da gli aiuti di quefio, 0 diquello, 0 hauendo í vno, 0 í altroptr caufe diuerfe eguali impe dimenti, I L F I N E , R E L A T I O N E DELLA REPVBLICA S E R E N I S S I MA Di Venetia,j & ftati fuoL DE SERENISSIMA REPVBLICA V E N E T O R V M , D E Q _ y E I I V S I MPE- rio, &populorum moribus Relatio., S C ripfffti ad m c, V ir Illu ftriíliin c, can» 'Ojlra Sig. Jilaftrlfftmami fcrijfe Ugiorni tibidiuerfas praeeeritis diebus V en eto pajfati, che hauendo eUa riceuute da me mol rum Legatorum R e la tio n es , q u * ad tt belle relationi fatte da gl’ Ambafciatori Venetiani, nelle quali coa marauigliofa eloP rincipes, eorum que ditiones & opes eftttnza diffufament efi difcorre delle qualita de’ pertinebant, Prenm irabili e lo qu io confcriptas, tipi,State loro,deü’ tntratt,dtgíinttre(fi, 0 di molti m iietim , cupere te veh em enter, vt V en eto aitri particolari degni d’ ejfer intefi,0 mancándole folo rum Im perium ob ocu los tibi ponam . di hauere qualche informatione dello Stato di VeneQuam obrem o bfcqu ii caufa hanc tib i detía , V .S , IkufirijS. haueua gran: defiderio di ejfetne fcriptionem huiufce R cip u b lic* m itto , in informata; Onde defiderandoftruirla,hbfatta lapre- triadiuifam capita. P rim u m V c n e ts d itio * fente relatione,qualefiara diuifa in trtparti. La pri nis term inos terram ariqu c,red itu s, cxpenma tratt trd quanto Stato hanno U Stgnori Venetiani, L s,ciu itatu m dotes, pr*fcrtim quas in con tefi terre/lre,cerne maritimo, íentrate,le Jefe,le qua tinenti poffidcnt,.m ores opes,paupertatem litd delle C ittd , che hanno in térra fermapiu impor- populorum explicabit .• A lterum d o c e b it, tant i, li cofiumi, le r ic c h e z ze ,0 pouerta de’ Popoli. q u o t nauium num erum poifint in ftru erc, Neüa feconda quanta armata pojfinometter in Mare, vn d c eas apparent, qu o p a d o triremes ar 0 d’ onde la cauino, reme vadino armate le Galertj, m entu r; A c o m p a ra t* triremibus e ste r o 0 incht perfettione fiano rijetto d quede d; gli altri rum Principum quid przftcn t. P oftrem o , Prencipi. Neüa ítr za .0 última parte, poi vedrd, che quibus legum in ftitutis pr*clariifim i illi v i wdine. tengono quti Signori lUufiriJf. d goutrnxte lo ri Rem publicam fuam g u b e rn en t, po pu los Smí0. iudi* y Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Repuhl. é r Imperio Vemtorum] 117 SúftoUro dgiudicA rin Popoli, la q ualitd de i Confi- iudiccnt. cuiufmodi Cnt C on filia , tr bunag l(,tía ltriT rib H n a lt,tco ftu m tlo to ,0 in frm m aog r,' Ta,m ores,deniquc om nia,quarcunqucrclaa ltra cofa, chef t a degna d gm diúo mío di retaúcne^ tu digna iwihi vifa fu n t, inceUigc». Venetta come e hoto d ciafcuno"^ C ittd pofta fr? ------’ vt omnibus patct, ciuitas cft in Vcnctiac, M are A d riático, non meno b e l l a t maramgUofa di matis Á d riiticia ftu atiis collocata,pulcher quello, c h efia il fuo fito diuerfo da tutte le altre Cittd r im a , ac fingulari fuo fitu admirabilis pras del Mondo ad alcuna delle q u a li quiflanon cede pun catcris ciuitatibus jq uibu s nulli c c d it, fiue to ,fia p e r la ‘ agghe'fffa efterna de’ fuperbijftmi Pafp cd ctu r magnificcniiílim arum ®dium cala z z i) f i a per la JuntHofitd interna fia per le ricchczze iniia pulchritudo , fiuc incolentium fplcnpubltche, 0particolari ,fia per le Chtefefrade quali dor fiue opcs public® ac priuár®, fiuc tem • jafjo///» di fii S. <C Marco Ajf/norei tiene il »1 principatodt hfirtrth/tf/)/ít tutte t fjfec U ni nrII m a «rt ^ >i quella í altre, píbru raotnam :nta,intcr q u * J a n d iM aa ;c fia per la religione della quale i Signori Venetiani non fanum principatum o b tin e t; fiuc religio, fono inferiori d qual f i ‘ oglia altra Natiane, fia per la qu® Venetos ciues fupra esteros exo n a ti' moltitudine de' forajiieri, cofi di Mare, come di Terra fiuc aducnaruín m u ltitu d o , qui tetra m ati-' fiítperle mercantie delle quali quellt Cittd eíopiofilfi- q u e c o n u c n iu n t,fiu c m cicium opulentia, ma fopra ogn altra. Ma fe bene quella Cittd e vaga, quibus ciuitas m irum in moduiri abundat. ricca,pompofa,dtletttuole, 0 delitrofa, nondimeno Veruntam cn ctfi vrbs illa pulchia cft,(Mués, ancor’ effa patifce qualche difetto,de’ quali dirb queflo p o m p qfa.am cen a, nihilom inus ipfa q u o frecialmente, chet Canali aüe volte/ono cofipieni, che qu c fuis v itiis, v t res huihan® fu n cjcarcre rendono vn fettoreinfopportabile. Sonoli Venetiani di non poteft : hoc autcm non pr® term ittam , beÜiffimofangue, (filedonneperlopmgraiiofe, 0 la- canalium illorum alueos aliquaado fordib u s it a rep leri, vt foetentilTimam cxh alm t fciuemolto: amano iforaflieri, 0 éfácil cofa acqueftar la gratia loro, operprezzo, oper feruitu. Vfano le M cphitim . Sunt Vent ti afp cd u fo r m o fi; vedoue, citelle, (fi cortigiane andarfuere di cafa ‘ efli- mulieres lafc'ju® funt , G rattifquc debeiit tedinegro canil‘ ifo coperto ton‘ tli purnegru p lu rim u m ; peregrinis d eled an tur, corum Male Maritate vannofcoperte, 0 9íqu c amorcm pretio ,aut officiis fibiñ ud io fc con ciliant. Solcntvidu® ,virg in es,acmercú ftono decolori,cheler trices per v i . s incedere nigns v eftib u s, fa piace. cie ope ta , item nigris velam inibus : fed vxorat® veñibus coloratis v tu n tu r, apet* tam quefacicm gerunt. D # pm ipuü Venetorum ciuitatibus in continente. Delle principali citta,di Terra Ferma. Adoua cittd mlilifftma ecctde di grandez za tutte í a ltit Cittpi di queflo Serenijf. do minio. E di circuito »oue miglia , fortijfm a , hd haluardt , (fi fortezze conuenienti alia difefa di vna Cittd fimile. Egouernata da due Clariffimi Rettori, quali fono il Podeftd, (fi il Capitano ,c h c j per dignitd hanno ilprim oluogofdtuttigí altri Kettori di queña Republ. e in Padoua nobiUffimo ftu dio , b ptimtpahffimo di tutti g í altri d' Italia, cofi per í ecciUen-fa dt’ Dottori tanto in leggi, quanto i» filofofia, come per il gran coneorfo difiolari c h tj tal hora poffano quattro milis. E abbondantifiimadi biade, ‘ ini , 0 altri fru tti, 0 farebbe maggiormentt , quando Venetia mn gli fuffe cofi ‘ iana. Nel difiretto Padeúano fono molte Caft tila , ma «tjfuno ‘ en’ i in fortezza , mili quali QafteUt fono molti Rettorid gcruernare. Sono Padouani naturalm m t sltitri, 0 alcuni piit nobili ricchi di xxv. mUa fcudi P Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Adua nobiliffim a ciuitas cu n das Seteniffim® huius R eip. ciuitates am plitu dine fua excedit: n o u cm m illium pafluum circuitu am bitu r,p rop ugn aculis, arcibusq u c ,q u * a d cam defendendam icq u iru n tur,raunitiilim a, B ni illam regunt Senato res P r s tu r * ac P rafedur® no m in e,q u i c a reris ciuitatum R c d o rib o s dignitate praccdunt., H abct Padua celeberrimum Gym nafiu m ,& c?tcris in Italia pr?ftantiffim um , cum ob Iu riftarum ,P hilofophoiu m q ue cxc c llc n t'a m , tum etiam ob adolefccntiuMk ftudioforum m u ltitu d in em , qui n o nnu aquam quater m ille numerantur. Frugum, v in i, c ate rotu m q u c fru d u u m affatim fuppetit copia,m aio-rqucfuppereret,nifi Vene t a s vicinas haberet. In agro Parauino caflella perm ulta videntur, ac nullum valdc P munituro, iifquepatricii Veneti gubcrnaaP i dii , 1 /ip R tU m J t A i i ty a r x u ,i^ « '’ñ fono poi pvu-rl aff Ata, , tffnilo i Venetiani inpamcYa-e Padro/ti d k i adouano 0 fenza 1‘ Siolari, ehe fanne ctnert q-aalthidinaro. 0 rtndeno la Ctttxhtnoreuele, Paiouaúxltrebhepoco. Amano peco U Foraftitri, 0 fariam ctnklatiftmifefileitajfe tero Ufiudio, p$i theekrt d gli oltr ;ggi, tht riceutn» gio-naltnente ia S 9'«r.,úi*téno in continuagdofia itUe loro donne, le qua'i,o» >altretamoputciuoii, 0 eortefi verp di thi f i diletta dt úagh ggiarle, quante fono naturalmente di bellaf»>ma 0 maniert. L'entrata he da qufia Ctttd d Signori Veattianie di/cudi i+ o coo . Vinti migUa lontano di Padoua é Vtceza Cittd fi.benpiccelahonefiamtnte beüa.alltgra,0 mol to ricca.abbondante, 0 he.bitata.manonhaf >r ■ tfz z a alcun». Sone i Vicentini me'"o facultefi, f ia idahfi,homitidiarii,0 nen halo Statodi VtK tfa Territor re alcune rhe producá piu diabólica gente di quefia,della quaUneceJfunefipuufidare, 0 ilo‘ 0homuidit , 0 fceleragg nifone maltftma fu m ei, per chtU Retteri quantunque dt ettima vplont^ per lt coft della giufiitia non pojfono giud i[are le caufe criminali fenza la confuirá di al quanti principali Cittadini Vicentini deputati per antico Priuilegie deü* Cittd dgiudicarti ca ft criminali infierne co‘ l Clarijfime Poieftd On de quejlagantefie tanto ajfuefatta dfar male, 0 f i é prefiUftanta lictnza, theé coja ineredibile. D i quefta Cutdtcaua la Signeriad' entrataíanne t^6ooo. fcudi. Verona fontana da V ittnz* trenta miglia é la piit bella C ittd , che habbiano U Signori Vene tiani 0tp oco mengr*nde di Paioua. H d d 'in terne alit Mura larghtfoffe,eontrafcarpt, 0Ba„ luardi grofffoimi 0/ortiJIimi. In mezo dt iit C itt d é il Caftelle moltoferte, 0 fernito di tutte le monitioni, 0artfgUarie»eceffarie. La C ittd é a Uegrifima, 0 nel mezo v i corre l' A dice fiumt grofiifiimo , 0 chianpme. V/ fotio molte antic h i t d ,0 Jicialm entel' Arena,chei comed Co nfie di Roma,ma é quella pii* beüa,0 piit ptrfet» ta. lll territorio di VeronaUn alcuna pa-tefterilt ende nen úié mat molta ahbondanza. E gouernataancor quefta da dueClarifiimi Rettori Podef t d ,0 Capitano ,0 ú i é l a conjulta d e'Cittadi ni temed Vicenta, mata quefta nontfcono giuditii coftpeJStmicome da quella. Hd Verona di utrfiCaJlilli, ma dut Jecialmtnte,tioé Lignageú.rfo d Mantouaiu, 0 Pefchitra, checonfina co'l Brtfciaoo: quello pofto fu ’ l fiume A itc e .j lontano da c'trona ftdicimiglia, 0 queftoJWl f. *gg dt Gard* fortifiimo, 0 pii* Lignano, eh tj éú niraraforttzza , di molta cenfideration p ,0 éa lia difefa non folo dd Verontft, ma dtl f a louano, 0 Victmino, N d í úna, 0 n tU ‘ al~ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca d isp rx fc fti fu * . ’*ara in’ c* « natura fu,-erbl h a b 'B tu tj, & qaitiam cx - obilioribus rcdita» pefTide ta a u ios tntibam aureoruiTi; plurim .dcp aap c a ti.u t qm a (encfiagro sipfo ru m fibi vittdicaucr «t, & a .T q icftud olorum fu bfid ' 0 , qut pecuniam a ffctu ’-t, vtbcm q: exornant, ciu icasil ain co m nodius fefc haberet. P eregri nos odor n t. & fio : G ym nafio libeorius viuc= r n t, eum qu ia a ftudiofis pcrfapc iniurias pati untur,tum potiifim um qu ia perpetuo cogan tu r eflc Zelo typ i vxorum fu aru m , q u * c o m anfuctiore? fu n t,A b cn ig n ? erga ain afiosfuos,qu o n a tura fo rm o fz fu n t, a c p c re lc ^ n tc s . R editus,, quos cx hac vrbe V cncti c o llig u n t, funt aurei i^ o o e o . V ig in ti m illiaribus Patauia diftat V ic c n tia , ciu tas etfi parua, tam en pulchra, iu cu n d a, pr«diucs,foccund. 4,& c iu ib u $ m u !tiscxcu lta,fcd n u l lis munita propugnaculis. Sunt V iccn riai opu lenti, fa d io fi.h o m ic id * , ncquc peiores vfquam h o nineste'lu s vlla in Venetorum d itio n e p ro g c acia t:n alla iis fidcs.ipforum quc fcelcra,atque h o m icidiafcrc im punita rem anent, quia vrbis r e d o re s ,ctfi iu ftiti* affertotcs,nequeunt crim i nales, vt aiunt, cau fa d e cern e re abfque C on fu ltation c quorundam ex praecipuis V in ce n ti* c i uib us,q u i hoc priuilcgio fru»ntur an tiqu itus,vt crim inalia d elid a fim ul cunn m ágiftcatu ipfi q u a q rc diiudiccntrqua dc caufa h * c gens crim i nibus patrandis ad coa flfu efad acft,tan tam q u e fibi arrogauit licen tiam ,vt nihil fupra E x hac ctu itatc c o llig it quotannis R cfp ub lica aureos j 6 o oo . Verona abeft ab vrbe V in cen tia triginta m illibus paflTautn, pulcherrim a om n iu m , qu « cu nqu c in Venetorum d itione q u ic fc u n t, & paulo m inor cftPatauio. C irca mccnial*Hls¡mís cingitur fo ífis, ante m z n ib u s , p opugnaculis am pliflxm is,roIidiífim ifquc. In media v rbeca ftellu n c ft m u n ítu m , & bellicis torm entis inftr ü d u m ; C iu itas iucunde fita c ft,e am q u cp r*tcrfluit Athcfis.m agnus ac limpid* fluuiusrm ul • t * ib i antiquitates cóípiciu ntu r, przlcrtim anap h ith ca trn m ,q u o d R 0 m an o C o lo fl?o perfirailc e ft.fcd ho c pulchrius, ac p c ife d iu s : agcr ftenlis v t pluriroü cft.A d u o h u sg rbcrna ur V cnctis Pa triciis, ad hibito num ero c iu ifi,q u 'inftar Vicentia oru m G o nfu Itation i,iud iciifq iaterfunt, fcd iim a io rc iu d ic a n tin tc g rita re H anctVcroncnfís ager dúo C aftclla prarcipua vid licct Li ri cum , q u o d cum agro M an 'u an o rc rm in o ilia b c r, & Pcfchcriam , q u * cum Br x ie n fi: illud ad ri pam A th tfis pofitum , procuí ab vrbe m illiari bus fcxdccim , h o c ad Benacum la c u m j Liuiacum vero fingularis eft a r x , & propugnaculam non fo lum Veroucnfis t e r r ito r ii, fcd e«r iant B e Republ.é‘Ir»perio Venetorum. h * di quefit fiungeno Froueditori nobili con buen» Compufini» di foldati , 0 Cauaüi Cauala Signorta di quefia Citta ^oooo./eudi a’ entrataí anno. Brefiia Cittanobiliffima di Lombardiaelontana da Ferona ¡t-o.migUa. E t ficome Verenaóla piit beüa.cefi quefia e la piu rica delí altre de’ Venetiani.Giraintornocinqutmiglia,0 ecintad 4groffijfimemuraglie 0 fortifftmiBaluanii.halarghiffime fojfe,0 molto profoudt. Il CafifUo ó intim a di¿ncoUefoprala Citta,0quantunqueperarte^ fiafsrtea'.partdiqualunquealtro,nordimeno certt monti,che ^tfoprafiannopuoefferebatíutocem' ancola Citta,liqualeebellijfimadi cafe, manon ¿ i fono ? alaz% i,n*Chitfetfquifiitt,0 fono liBrefeiani poco curiofi deüa magnifictnza m lletafel'to. ll TerritorioBrefeiano e grandiffimo, 0 e p tu cheilFerentfe, 0 Fadoaaneinfierne. La C itta e habitataquantopojfone tapirelteaft. Vifonoarteficia ffa i,0 molti Armaroli, chefanno armiin íuttaptrfetticne,ihefijpedif(onoinmoltepaitidtl monde. E irrigato il Territorio Brefeiano da moltifium i, ondeperlagrancommodna deli’ acqutt’ lVr/5 »»£//í>•/'«»í anificio, 0 tlpatfe f í rendeftrtilijfm oí HaBrefciadiuirfiCa/itüi grofiicomeSaíbiilcuiTerriUrieecofi grande comt il Ficentino, 0 0 pofiofotto vn monte fopra il lago diGarda,chelorendemolto ameno Cifono Ajela, 0 gliOrtinoui.Quellaptr tjjtrfortezlja diqualcht tonfideratient effendo a csnfinico’ íMantouan*, i é 5 «t/?o£«3 /o 1 /1)1 ttediteri Generali, 0 Gouernatcri con fufficieatcj m ilitia, ma in quefii, 0 i u tuttiglialtri Cafielli, 0Tem groffefonomddatiper Fodeftagentií huomini Brefctani eletti dal Configlio loro , qualigiudicano in eiuile 0 incrimina/t, 0 hanno amor auttorita difar fangue. iono Brtfciani moltoric( h i , 0 molto fuperbi,0 lapompa loro edi tenerclj molti (truiteri, 0disfoggtare ejffi,0 le donne loro, in¿efti, cocihijiuree, 0 b tü 'J ftm iC a u a ü i,0 fo pra tutto di fare fuperbi banchetti: go de quefta Natione di fiar sit í armi piu che a' altra cofa: G í huomini fonobtUffím i, ma le donne ajfai pió , chebeüz}. F i fono come n> ¡1’ alIre nominati due Clariffimi Rettori, 0 le cofe di giufiitia ¿anno ajfai bene non vt ejfendo queUa Confulta dt Verona, 0 di Vteenza. ' aua í lüufir-.ffimo Dominio di quefta Cittá dt Brt ftia d‘ entrata oltre li fuJStdij ftraordirarij , de i qualivengono quei FopoliaJJaiff effo agrauatifcu<fe/ooo4fo. n$'> mm Patauini.ac V iccn tin i. Ia vtroq oc c a íle l- ' lo , tituloProuiforum , patticii figillatim h abcntur cum cq u itu m , pcditum que cohortib. E x hac ciuitatcRcfpubl annuum v e d ig jl ha- ' bet au reos 9 0 0 0 0 . B rixianobiliífim aLom bardi? ciuitas quadraginta m illibus paíTuum diftatVcrona,qtt? ' íic u tip u lc h rio rffich s c d itio rc ft c u n d is Venetorum ciuitatibus. Q u inq ; milliarium citc u itú h a b c t, foiidiffim ism cEnibuSjacpropu-' gnaculis, foíTifquc profundiflimispriatcinda, A rx in colle fita c iu ita 'i im m inet,& quam uis ab arten unit Ifima cíTe videatur, tanncn a vicinis qui p r z d o m in á tu ',m ontibus oppugnar ip o te ñ : Sic ciuitas dom ibus pulchris cxorn a tu r, fed palatiis & fa n k ex q u ifitu m in m o d u m sd ifica tis carct, cum ciues sd iu m fuarúL magnificcnti® p a ru m c x ifta n tcuriofi rBrixicn íisageram pliffim us, & Vcroncnfi ac P ata. uino fimul am plior eñ.C iuitas, quantum do-' mus capaces funt.habitatur; artificibus abúd a r, po tiifim u m , qui acma parant, qu orum ’ cop ia p ci lnultasorbistcrrar^mpartesdift^a< h itu r; a g crp lc ifqu c flü u iisirrigathr, vndc riuis m irabili arte d cdu d is fértil s redditur. O pp id ism agnis in co litu r, v tS a lo d io , cuius territo ium ia tu m eftn on m inu s, quam Vicentinum territorium ; fitum eft oppidum ho cad rip a m Bcnac: fab m onte quodam .vnd c p rsc ip u a loci amoenitas Suntetiam Afil Is .k O r c in o n i arces: illaadfin csM an tu an o ru® vifitur : h x e M cdiolancnfíum agro adiacet: & vtriquc im pofitus cftPatticius Vcnetus nom ine General s P rou iforis, r.liiq;G ubernatorcs cum d eled d m ilitc:Verum h u c ,& ad ália oppida,?c m unicipia,r'ratorum loco , ■ m ittuntur ciues B^ixicnfcs a fuo C o n filio c le d h q u ic iu iü a & c tim in a iia iu d ic ia e x e r c c r , & yit® n eciíqu c poteftatem habcnt. D iuitcs ' fu n t.& fiip erb i.m ulto qu c o b lcd a n tu rfam u Jitio.ipfiqj& m uH crcsluaepom pofc in ccd ú t, ’ equis,curribus, © rnamcntis'vtuntur fplcndi- ' dis , & ante om nia ccnu iu antu r opip are: ar m igcri fu n t: viriform o fi funt:fccmÍD£epudicitia m agis,quam forma ihfigñcs.D úo vrbcm ' gubernant,v ta lia s ,p r ? fc d ije d mclius qu.im ‘ alibi, adm iniftratur iu ftitia’, qu od C onfü l at oriem ciu¡üm ,vt Veronst,ac V in cc n tix ,n c n ’ habrant P ratcr extraordinaria fubfidia pcndit haec vrbsReipublic? aurCos io o p 4 ;o .fu b . fidiis autcm ciufm odi populus illc pcrfiepc %i trou a poco lontans^ d a B reíc ia B e r g a m o C it -' g rau atu r.’ ^ t k m o lt o aüegra,, la q u a le f u fo rtific a n - m c lt ia n Parüm h 'n c d ifta tB e rg rm ú ciuirasgenian i fono in m o d o , c h e b fa r t t ffm a . l l i h e e a n o d i bilis,paucis ab hinc annis permujaita prout ncJ o g n o p er e fferJr on tie ra d i t u t te q u efie a ltre C i t t a , ccílicndo poftulare vid eb atu r,cú ad fines im- ' 0£onfioM%do eon lo f i a t o d i M ila n o ,H a gran n m - p criiV cn cti fita-fit. M agn o in fig ifitu rág ro, ; torto, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Í 29 Relatio tori9-,ma‘ ifommeUtVsÍ€tttfltrili:\lpaeftntn\ fcd fterílibu s In ferftin d o vallibuS : frUgibus mdto abondantedi biade, ptrchenon producefor- m inus abundat, neq; vuc profcm eftri v id u tn mentó ptr fei mefi,onde auuiene, che i Bergamafihi fu p p ed ita t: vnde B ergom atcs per totum tcrptr non hauer d»‘ ÍMtrefono (parfiper tutte lepar- rarum orbem diíp ciíi adeo fua exacuunt intU ei MondopiU.chequalunque altra Nationt, (fi g e n ia , ctfi loquelam rudem h a b c n t, v tq u o fhno talmente acutí d’ ingegno , bencht grojpffimi cu n qu cT ad an c,d iu itiasfibico m p arcn t,& pcc nel parlare y(he doue‘ »nne, ¡ifanno ptr modo tra- h a c tem porain ueniuntur Bergom atcs paláficart,che molti diuetanoricchijítm i,0d Venetia tio ru m , im m en faru m qu copiím poflcírores, fitrouanoBergamafchiJeiquali i padre eranofac- quorum parentes baiulabant. C o n tin etB ercihini, 0 horahan>i9Fa!az:(i.poffiffíoni,0 innu- gom um v iu a c ia fc excitata in g e n ia , prafermerabíltric'hez ffi Sono inBergamo beüijjtmifri- tim in re poética. A b in is pralidrbus regitur, riti,(fivitiacíingegai,0m*ftmeinpoefia. E go- rcdditq; R eipu b l.annuos áureos 6 0 0 0 0 . utrnataU Cittd da d'4eCarifftrniRettori,0 Caua l a F o ro iu lio p o irid en tV cn etice lcb icm v rla Signortadi Venetia da Iti ogn ann. 60000.fcudi. bem V tin um,qu® tam en m unita non cft: adNelFritiíihanno le Signor* Venetiani Ydimu eo vt hoftes ipfam aggredi ex tem pore & ofheUifimaCittd,(finqfttogrande.maneneforte:fi fe n d ere q u c an tab fq ;vlla rep u gn an tia, & rcthepaffono i nemici affaltarla0 danneggiarla a lí d a T aru ifium contendere, qu® ciui tas d u c improuifla feniffi temere alcun contraflo, (fivenir devigint; m illiaribus abeft V en etiis. de qua fentdilungo finodTreuigi ,c h e e ‘ icinodVenetia dicem us no nnih il inferius. Forum iulium fte18 mglia Cittdbenferte, delii qualef i dird piu di rilis c ft,& pauperibus in co lis habitata regio: fotto. Et e il Fiulipaspfteriltffin.o, (fiquafi tu tt z j hi v ero in gen io rudes,natura fordidi,& in h oqueS-genti fono pouerijfime. Sonoli Furlani gtrae ncfti fu n t, & Germ anorum m o rib u s, q u ib u s dt poco ingegno, frorchi per natura,0duhonefii,(fi ad iaceu t.fcrcfim illim i. H aber m ulta caftelquafi inogni loro attione del procedere de Tedefchi la.P o rd o n o ru m , C iu id a lc m , & a lia : regitur con li quali confínano. Hd tl Friulim dti Cafielli, v n o p rsfid c iitu lo L o G u m tc n c n tis: & e x h a c Terdonone, Ciuidah,tí o.ltri,0 ‘ nCl:-riJfimo Rec prouincia co llig it R efpublica qu otannis autore folo con titolo diLuogotenente,(fi caua da que reo S 3 o o o o . fia Prouincia í ¡ÜHjlrifj. Signoria jo o o o fcudi. Taruifium non adm odum m agna cftciu iTreuigi Citta fopradetta non molto grande,m» ta«, fed m unita v a ld c , & in terfines P atauiii forte quantof i pojfa dire,dfrontisra del Padouano, Foriuilii, Venetiarum c o llo c a ta : nobiles alit dtl Friuli,(fidi Ventüa.Eajfai ciuile dt nobiltd 0 c iu c s , fatifque opulentos, quod cius tcrritohonefiamitericcaper hauergrandijfmo territorio, rium latiflim um fit,m ultaque habeat caftel(fi molti cafielli, 0 abbondanti di biade, (fi ‘ ini, l a ; frugibus ab u n d a t, v in o q u c , fed agri pars malamaggiorparte di quel difiretto ede nobili Ve- m aior á ciuibus Venetis poífid ctur.T aru ifini netiani particolati. Sono TreuifaoJ per natura a- natura auari fu n t, & im b e'les, & pigritantur ri, (fi poto atti aliaguerra, t í ^fiffih^ Hdifaggi, lib enter.nu nqu am áp atrionid oabfced entcs, ende non s’ ullontanana mai dal fuo paefefe non ra- vnoqu e Pr?fide reguntur,& pcnduntRcipub. riJfime‘ olte, (fi hanno‘ n Rettore folo con titolo di áureos annuos 9 0 0 0 0 . Todefta t í di Capitano, 0 caua la Signoria di VeH a d e n u íp ra c ip u a s continentis vrbes dc«tjia di Treuigií anno $OQOO.fcudi. fcrip fijop pid o iú , & feparatarum iu rifd id io Ho dettofin qui delle principali Citta di Terra n u m m e n tio n e pofthabita. C r e m a a r x c ft,& ferma di quefii Ilítft.Signori fenza pero hauerfa t- ciuitas m unitiífim a. Polcfinum quoq; prarci:$ mentione de i C i fl m ,0 a llñ lu o g h i,c h e hanno puis caftcllis freqbcn tatu r,vtR h o d ig io,L en ¿í«»•«díííWHe/e;4 ^«í4 £<SOTcCreBJ«,/«5 » 3/ic 9» 4 d enaria,& B ad a: qu o d to tu m territorium A b e llijfim a ,0 principalforte fz a d ' ltalta,ilpaife di thefi irrigatur: prsterm ifi ctiam innúm era aVolefiinehapr:neipaliCafielli, delquale fono Roui- iia c a fte lla ,& m a n ¡c ip ia ,q m b u s P a ttic iiV c g o ,L e n d in a r a ,0 B a d ia ,H q u a lterrito rieerig a to neti im peritant. d a l fiu m e A d ic e, 0 da diuerfifuoiramufcellt, 0 O m u ib u sa rcib u sp rsfíciu d tu r P a tricii,& u U rim finitiCaf)e¡li,0terrtgroffe,douevdno R et- in clu d un tur m ilites ad cuftodiam fufficientori Venetiam Ágoutrnare. Si tengono intuttt le te s,& e x d itionibu shifcc m ilitia terrcftris, ac F ortezze Capitani Venetiani, (fifoldati a baflan- m arítim a nou paruo num ero d eligi potcft. X attr g u a r d ia ,tí da quefii fla ti fipub cauarem ol- Sforcia Palauicinus D u *eft Generalis R eiputag en ted im ih tta -antod» M are, quanto daTer- blic®, qui e xpcriem ia,p rud cntia,v¡rtu repia ra. P allau icinobC apitanoG em - ximum valct, p o ft ipfum habetR cfpublica caraledeU aiau ft,tfR epu b.ilqualeeeJfercitato,giu taphradriu> [o,0‘ aloro,om olto.C ifo»odoppoluiaU nC apitam ,0C oU neU i,concondouodihH om intd-arm c. Iq u d i Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca T>eRefiuhl. dr Imperio Venetorum. j ¡ qua li fe n i alfUii^tro di mile obligati d p refin tm , aliemcjlretre (MaUiper vno. iiti tap hrad o tum D u c e s : illi v éro tresv iritim c qu o sinlu ftrationibu s oftcrtc tenentur. Delle Prouincie di Mare. ldird hara, con brtuitd, deUt Prouincie di Mare pojfidute dalle Sign. Vtnetiam qu d i fono,l’ Ife, lala principal CutadiUa, che ddil nome a lí Ifeia di Dalma;ia,»ella quale fono molte .0 diuerfe Cit td, é ' C afiíB ,mali principalifono C a ta r e,0 Z a ra,fiper g m d e z z a ,0 íeüe7fo.a Ai cafie,0 mbiltd . dt’ CitiaJi/ii, (omeper ejfere Fortez^e di momento. ircon da tutta ifola cinquecentomiglia 0 « o , irxhelaSiga%}ia.vicinod lo o o o o fcudi. Hanno ancora í ifioh^t Candía,0 C erfh , cheéúnajfort e ^ rara. Da quefi' Jjola,0doMa Dalmatia in pot fi cauapoco vtHe deli altre,sn'jifcno piu tofio di JJefia LaJpifia,che hanno que/iiSigncried’ intertenere U conutnieti Vrefiidij neSi luoghi Icrodifortel^f ze fiipendtjdtSoldati, Capitani, Bombardieri, 0 . a k r iProuifionaíi,JalarqdiRfttorí,CaficUani,Camerlenghi.Sopracomiii, Am iafi.iatcti,0 altri mi nifr i, i'ifa lri he ,0riparatiom A rfortcjzt, neli' Armata, 0 mile opere, che diconiinm'jt ti»gono nelf Arjtnale, nelleftudio, 0 a//. i irfihiti, bafia, ihedetrattetuttelejjefieauanza la S’gnoria ogrl anno la metd delí intratefiue, 0 ptu tcfio d’ auan- S C i’ ¡ ___ ■ Farte feconda. Arlara hora dell’ Armata da mare,cht pubfa re la Signoria di V en etta ,0 dicochtdallaCittd.di Venetiajicauacento Galere, dellequaliien. goKO armatt , 0 deflrittituttigi huomini daRemo per ordine di mihtta, 0 fiono diuife in dueper.'i. L ’ .úna, chefiemo cinquania, tice legahre dtlleficuole, , 0 t uti ei’ arti Jono obligati d darglil tgentem,ohe bifogna,i a(t raparte ehiamano ie Galere Palatine, 0 qu fie s armano delle gtnti de’ tragheti j 0 al. iri.A q u fie úanno per Sopraiomiti nobili Venetia ni elettt d d ConfigUo: ma "eúero ehe d quelle Pala tine vanno perfone dt qualche auttoritd, 0 riputationemaggiore.che nelí altye.Cauano la Marinartjza , M etifirdzz*,0 foldati della prifrix Cittd. . Altredsdicigalere,chs chiamojaltlei, r.hearmano fiono armate drile genti dt’ loro luoghi, 0 úillt di Terraferma,0 feno defcritte,con crdine di Mtlitia tanto.legent i di Mare,quantoi foldati,(yci úanno midefimxmfnteJopracomitimhiliVenetiani. A l tre dodeci Galere armano 'n Ijh ia , Dalmatia,, 0 Schiauonii di ordtne di mi.itia, cice la Cittd di ca po a’ ¡fina due. IJoiadi Vtglia vna, Spalatto úna, Trau úna,Curzo!a úna, 0 Cattarv ún’ altra: di quefie úanno per/oprxeomitigetii’ huomini depro prii luoghi eletti dal Co nfiglio de Ue Cittd, 0 Terre 'fuddetie,0oltre di queftiii Proueditore deli’ armaia,ch$ P Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Prouinciis maritimis. A d prouincias maritimas Vcnctis fubi*. d a s deaenio. C ath atu m . A lad ram ar ces m axim i m om enti poflidcnt, & honeftis exornatas.asdificiis , atque ciuibus ; ex tota D alm atia decem m illia aareorum exigunt. PoiTidcntprxterea C orcyram , atque Cretam in fu iis : qu afu m ptu m m aio rem , quam cenfum afferu n t, fiquidcm ibi przfidia m ilitum detinentur, faiatia przfid ibu s, ac miniftris plurim is conftitutá fá n t, s d ific ia , & moenia cd uftruu ntu r, ac reparantur, armamentaria, A n a u a lia fu ília c tíiu r : ob q u * & fim ilia gta. uamina vixd im id ia m fru du u m partem Roipublica inferre poteft £crai rio publico. l.ParsfecundA. P o f t h a e de claiTc Venetorum iiiftituara. C entum Vcnenarum^ciuicas tn rcm cscducere poteft, qu aru m om nium remiges k m defcripti h a b e n tu r; quinquaginta a c o lle g iif* opificum vrbis inftruuntur: a li* v ero , q u * P alatin * trirem es v e c a n tu r , nauicularum vrbanarum tcm igib u s arm an tu r, aliüque. H ifce om nibus P atciciip t*ficiu n tu r, P:«!a:inis tam cn p ra ftan tiores: nautas;operarios, m ilites vrbs ipfa fu pp cditat: duodecim trire m es, q u z fa life * d icu ntor, im plcntarh om in ib u s , q u id e lig u n tu rin o p p id isfc p a g isc 6 tin en ti?,& fiin ilitera Patriciis reguntur. Ite rum duodecim p c rH iftria m , D alm a iam , & Slauoniam arm antur, h.e,luftinopolis duas, Vegla vnam , Spaiatrú v n á,T ragariu m vnam C urzola vn am , & C atharum a'teram : quaru prqfidcs ciucs funt carandem c iu ita tu m ,a b ipfarum C o n fiiio c lc d i Eft qu o qu c P rcuifor claftis -qui fempcr in m ari-verfatu r,cuiusim perium in omnes extenditur, fexque ducit fis cum tr remes liberas, apud C orcyram perpe tuo refidcns . vt O iién te m verfus excurrat, atque cuftodiat. R eliquas decem armat C re ta iofula, & liberis rem igibus implentur,- qu i bus indi g e n * .ciucs pr*ficiuntur. E ft in finu •Adriático m agiftratus alius nom ine C ap ita n e i,c u iin P h are in fu lare fid cn tiq u atu o ríu b - <. funt triremes cum vno duce. H abent qu o qu c gubernatorem vnum cum quatuor trirem iQ_ bus, R e h ilé ta , (h eflk fe m p r tp fí . ilquale ha fotefiadi eomm índare a lut-ele Galere, 0 ionauce fe.o fet galere di liben a, 0 ¡uol fm prefa-e U , ejidéK.a fua i» Ce-fup r c. rrere, (ff guardtre tl maa r, ¿etfo Lcuame. L ' t,o'« 4íi C<*nci ta rm a íaitre dúci, 0 quejie non fono de-tntte ad ordint i i tmlitia, n a quandov'gUono armare tmUono tauo'a,0 t ,OHunogmtideliberta.0 va ’ Koptr fopracon.i i gentil’ h u'm inideü i fl't [ud na. Si ;i>. nepot alf-o Cap"ano di Golfo,th. fa la fua reftdtnza nelí ifoU di Lafina G/lfo della D a lm atia ,i! quale ha fotto difequ tiro Galere (on¿n Capitana. Tengoneancora ¿n Gcu rnaiorf,(onctxoGaUrt sforzate,chef<*refidtHlja in Corfú otto le Stendardodel Ptou/ditore , 0 Í inuerno futrrain Candia,arti» che laprimauera fe e tempo di guerra f i trouin» armate dieci Gal-re. 0 nen tffendo Guerra ntarma quattro file,,con le quali ¿k a congiungerft con il Proueditore in Corfú. D i piu tengimo quafi ne i Urtnini dei Golfo ¿n Capitano d lle fu jie, toncinque fufie, 0 li'tquebarcht lunghe armateperfcipetto di ctrtagtntt chiamati Vfcocchi vafalli dd Re de Romani, the habitano in Segno, 0 fogliono fars molte volte dcUi danni. Le galere di liberta portano huorriini yi (ff lesfort^te altretante, 0 fonoforriiiea artiglta ia, 0 altre munitiori ncC:ffarie, 0 i/opraccmiti hinno difalat i»fiudi i 6 o ilmtfe,(ioe quelli delle sforzóte, 0 qutl li deüe galere di Uberta lyo Si come hb detto tut ti quefii C ipita'ot hanno daüa Sigsor.tonfignatiUluoghideUa loro re(idenza.0dout ha^mo da fccrrere, ne bijogna, ihe efchtnopunto dJ ttrmi ni , 0 iomandamenti. Nauigano molto bene le dtit^gaUre, ma/or o molto timide neUenauigatimilero p rche ft nauigano il di. lafera k buon' horafono inpcrto, 0 non m ai, b dtradonauigano dinotte. ‘ogltono lifepracomUi, 0 ?rout di.oriftarfuort treanni, 0 poiternanokdifarmare, 0 di nuouoftno elettt altri k quefti ¿ffi tij: Aneor (he le dette Galtrevoghino bene;perb fon molto t*r lt nei¿iUeggÍAre,0 fonomolto baffede’ puntali, 0 ogni pccabotafca, chtharmo tentraftamal Mare,0 n¿nponnoattdarinnan z i , ma feno coft benfatte, 0 tofi benfom ite^, cht fono reputate auazart di bonta tutte L‘ altre,0¿cganobacht ¿tntifti. Haquefta Republ. in Venetia ¿nArfenale, ntl quale fone datrecentogalert,0 ef(roite, 0 ptenodituttigL’ armigit . 0 muKvtor.ita'mente, cheda marauigl a k chi lo ved t, 0 in cafo di bifogno peffne armare quante Galere veghone, cioefottili. 0 grojfe, Naui, Fufie, 0 alttilegni,chepia:e l ro, mabtn cht habbino il potere di arma'l , 0 te nerle fuori , (ondofia ehe Armata Marit,ma k hre nonmattca.pt mtnohanao bijognodeda m ri Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca b u s , q u x a b 'n u itis m lütíbus reiríg ao tu r : h'c apud Gorcyra n lb c io n é i i -beciub vcxillo Piouiforis, & 3 j ud C f e . a m !iybernar,vt íí vcruo te pore bellum tn g ru erit, dccem prxfto íint trlrem cs:a tp = cis lem p o rc q u a tu H tantum armantur , qiiib s cum ad Prou.fotem C orcyram verfu srcucititu r, P rr terca in finibus fcrc ficus Adri u ic í Capicaneum Puftarum , hoc e ft, m inorum trire m ium detinent cu n quinque tuflis, totidem qne nauigiis aim tis ad rcpriinenclos iniultus V foccoru m , quargens iig o ia m in co lit, iub di.tio nc Regis R o m ano ru m , plaiim aqu c damna inferre confu uit. Trirem es h b c ra fctunc ho m ines duos & quinq ¡ag in ta: coidae totidem , & v rxq u e bellicis to ment s, a iifqi.e neccHaliis m unim entis in fttu d x fu n t : p ix fe d i vero ialatium habent centum fe.taginta aureos mcn • ftruos. V t dixi,om nes hi P rxfidesD uccfve á Republ. ftatuta loca.vb i rcfideant, & excurr .nt,haben t. ncque o portet cos mandata vel tantillum tranfgrcdi. H x triremes optim e n auigant fedin nau igationibus fuis ciim dx funt, qu a ante vcfperasp ortu m p e tu n t, & nunquam n . d u i t c i fac unt. P rxfides fingularum trire m iu m , & Prouifores triennio a b fu n t, m ox rcuertuntur in pa.' triam m agiftratum d ep ofu u ri, & fucccflorera accip iu n t,ad qu caliaciig u n tu r munia Etfi ben e rem ig a n t, tam en in velificando tard xfu n t, hum i ciquc nim ium , adco v ta b i;a to m ariim pediméturn ha b ean t, qua minus progredi pof fint: fcdatF-brc, ac p c tfc d e x d ific a tx iu n t, habcntque rem igum ordin s fex & viginti. Veneriis v ilitu rn au a lc, in q u o ic c c en tx funt trirem es,om niacjuc arm am enta ad illas inftrucndasneceiTatia: & poftulante ncceifitate V e neti, qu o ti bet tr remes om nis generis armare queunt : fed quanquam id efficere po ffo n t, & p ecu niam , th crauiofqu ead m irand osp oflidec, eas tamen fuftcntarc difficil im um il.is elTct, Annentp»* cum frugem , v ii fu ffcd u ram V cnetiis, in d ui- nuria. onibus luis c o llig a n t, nedum claffium egeftati laiisfad u ram . Vcrum b x c R eipublica e iu finod i p o ’let la p ien tia , vt paccm c o la t , & am icitiam tueatur om nium Principum , prxfertim Chriñianorú : ad e ov t ex S i.ilia , aliifq, partibu% com m eatus d cfu tu rin o n fin t,& m ilite s ob cclebrem ftipcndiorum proraptitudinem libenter aduolatu r i: qua de cauiTa claiTcs eoium form idabiles efle Gportet. De Rep u hl.ér Imperio Tenetorum. m ridi qualfi ‘ ogl'ta Treniite,dT quali ¡ono cofi rit. ih con ll loro rhfjoro .che efiimate fenza pa- i, nonaitme- o non Upofiono mantentre, non hauendo ejfi p u n en IjHoSta'Oy chefi aU fia nza per laC n ta d i Venet’a,nonchet*mantemrivn’ Armatagfojfijfip i'in M a r f. Ma e quefla Rep.<ofiprudente,chefi safempremanter-er inpace ¡orne )t ancor heggi ton tu 'tili ’ nnc'ptdel mondo, típarticoLármente cen U C hnflíJniri -nodo, <he quando aocadijfe non gli mancar- ret<he formmti di Sici'ia ,0 d‘ altre parti, t í medrfimameme non gli mamarehbe genteforefittra,ptrlafama. che hk dipagarli mo te bent. Si ehe quefla Armata loro di MarelmtUo formida bile^. T eiza 6 ¿ vltjm a paite. Vtto ilgouerno di quefia Serer.iJfimaRepubfi pub díte, checonítjla ntüarñarn diquarant* Sebato i f lamente Qutfii ,om: Sei Trocuratori S. Aíarco,ilqualgr)d-.lfu,remo,nefipub peruerira maggtore da Pten<ipeinpoi. Et alruni fino eletti frocuratoi/per hauerfatto fempre buona, (fi dabiUriufc!tatntutiilig 0uerhi.(fic*miriniflr.‘>tunilero,endegiudica'id gnidigrande hono egli cóf r i cono quefio. A l.u n airtpoi omprunoqu.fla dignita peroran fim m ad id >nari. Sguo.opoifii Cenfiglieri dieci Signen del Configlio dtoieti. Tre SauijgrddifTreSauijdtTerreferma.ltquali M tgifirati dai P ’ O unuopiinpoi, chefonop:rpetuifi caml tino di tempo uet,ñopo (fi fihonon fcloipih degne 0 honor,, t ' ,m a fup rlcri d tutti gli aUri‘ f f i ij d lie Repuh.ceme quellt, che hanno ilgouirno, tím aneggridituttolojlaio. ll Seremjjime Pren .pequantSque h-.bbiaquefior.omedt Pren ipi,no , hape-bauit. riidalcuna, perche non pubfare cofafenz.,a i Confgtieei, nepub filo aptiiesma etterafeniffi ‘ no de -‘ etti Corfigieri Ha dt prouifione dalí lUufiriJf. Signorta ogni mircerdictme Zecchini. Not flacón C<rte cerne tt Prtnctpi li-e>i, m* con ¡antier ientefamiglia. Vd ‘ eft to alia Ducaíe , come unco detti Señan n , oc cet o, ch' ghpcr:a»eliab>rctta vn Cantone dgui Jad-. Cerro. ofianan‘ dfuoy;,b per tena,b per bar'nquaíihe oleniidvieae accompagnato da tut' taUSignor-a. laquale e ‘ eramente dtgnadteffer Sí fia p.ril gran dtcoro , 0 riputattone fua. Non pub‘ jcireui Veneti i finffi lictnfa della Stgnoria, Tu reato il primo Duce dt VenenaI' anno dt N S. 7 0 6 . 0 n ftno al prefente fooo fla ti ?,q.Duot. Il Cenj-gio de D iCte dpih fupremo di tu ttig í altri Conjigh , pmchi in quellt f i trattano tutte le^ cofe p k irr p.rta, ti deHo State, 0 tufti li delitt i grauifitr.i , ,ome di faifa moneta, di Maefid ojfefa, homoítdtt d i nohiU, 0 a ltr i atrotij/lmit afi. T tm 'S 'u en g cn oin q u rfto C onfigito o U feü Serentjfim o Ducs Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tl} ?ar$ Tenia 0 vltima. O Eücjuum eft,vt P olitia con fidcr«tar.T o- M-gfflr0m', A .X tam Rcmpublicam quadraginta f rcScnatores trad ant. H i funt : P r o c n r a to r c 'S. M arei fc x , qui gradué, excepto P rincipe, fuprem uscft.E t nonnulli ad bai cdigt itatum elig u n tu r, quod in m iBonbusm ag'iftratibus, & R e p adm iniftr tio. ib u sh i nclte>M: ku d abilitcr fefe gcíTerinE: alii magnam pecuni» fummatn crogauetint. vt hoc gradu ci honcflarcBtur.Sequütur hos C cn lilia iii fex,& D ccem uir : tres fapictes.vt v o c a n t,m agues trcs con tinentis.Q u i omnes m agift atus,eii:cpiis Procuratoribus quipercni es lunt.pallina im m u tatu r,fu n tq u c c x tc ri' om n bu shoi eftiores, vtpcte penes qoos totum r gend® Rcip. pondus recum bit. Princeps autcm cifi id nom in ishabet tamcn om ni caret a u d o r ita te : quia nih 1 finc C onfili.n iis efficere , & nc cpiftol m quidcm apetite valctrquolibct o d id u o .M e ic a ij dic, falariuin crig it ccntum Zccchin oru tr laulam non alit.vt lib cii Principes,fedcoi gruam foi im fam iliam , lild cm fcrc veñibus , q u o ad fo rm am ,vtitur, quibus d id i Senatores, cice pto, qu odp ileu m fcrtab vno latcrc acutum, qU ufiincotnudefinat. Q u o tie s tcr.'am ative p io g e itur. vniucifus eum Sc»atus com itat <r m axim o quidem cum decoro acm aieftare:eg red i é ciui atcabfq; Scnatus v eria n o n 1 c tt Prin us L'ux V cn etiaru n crcat s fu it , „ a \a ~’ CI rirt a n o 'e p tin g e n r a fim o fc ito ,& a d vfqnc tm p . ra f cie D u c c s c d n a g i ;ta ■ ' h s c víq .;. noucnn D e c m u ii i carteris n i g ratibus pr ft i't, q iiaco rati) ijsgrau ora Keipubli c * n c .;o ti- g rantur,& d lid a p c d •. tur,vg fa lla - m n c t I , lafa M a itf ta fs , p rricio iim brm icid ia a '’j<]iiea rociffimi íus Ini c c Decem niroium C o . fili. interucni n c iam Dux , & C on.iliaiij c a te .i tum fuprai umcra.ijs Q u ic i’ n q rc ollcgium conftim nnt , numero íunt fe tem & vi; int 1 o c i f t C oníi lij fex, fapientes magni fex.totid. m fiipie. tes con tinentis, T ria rapita quadrageíim i ordinis & q ' inqwc íapuciuos oi tiinwm, Ve,ura cum aliquid arcai i tra .ia di.m eft . c pita D cccm u ruin v o c a n tu r, qn-r tria l. nt. quia fingulis menfibus cap iia creantur: qu icu m adncnerint , iuben u reg ic itiia c a p i aq nad ra g c íim i. rd n is,& q u in q cap itao dinnm: tu ncqu - r c ibci ant in terfe qui. quia ¡ c cffccíl:. In C on filio R ogatorum , hoc eft,in Sen tu Q^ I «ona-. R e h tio " IftutliCónfiglter¡}0U D‘tcidtlConftglio,cenqutlLi com prehenduntur rth a n ife rc om nes madek'AggiuHta. giñratus , & ncnnu llotu m tancum capfta, e¡u'.fti Signori, ch’ ontram m ColUgiafona alnu- feu lim ia tn s nu m cru s, quorum plenquc TttttodtútMÍfttte,m\¡ti Configlieri ,fei Sauijgmndt, fulfragij iure carent, om nefqj circiter cen» fe/Saui¡diTerraíerma,trecxfidiqua’ a » ta ,0 c ix - tum qu in qu agin ta funt. Leguntur in h oc quoSaxif degl’ or. ini, Ma quando fi hada trattare Seuatu c p ifto l* . qu zcu n qu e ad eum fcii# alcuna cofafegreta,ehiamano i Capi del ConfigUo dt^ buntnr a Principibus totius orbis te¡ rarum, Ditct.quali fono tre,perche d ciafcum déejfi ditcitoc- aLegatis-, áredo vibu svtbiura , al ifqu eíuis ca vn meft di ejfer tapo, 0 venuii,che ¡ono fanno ú/dr m iniftris, & politica negocia q u * lib c ttr a fueri litre capi di quaranta, 0 l i Sauij degí ordini, d a n tu r , bcllutnqueautinduciaedecernun0 tr a ejíi tr*ttano,érifoUono quello che-bifogna. tur. C u ilib e t Senatori licet in m ateria; qua Nel ConfigUo di Pregadi c:oéil Senato entrabo tut- d c a g tu r, d iífcrcre, fuamquc iatcrpsn cre i i ^ ’.i»frafcritti,fono ly d el ConfigUo de X.quaranta fententiam a fedpcr fulífagia concluditur, deputatiperquefio ConfigUo OriUnafi, 0quaranta ftC u tiincattcritC o níiiiis vntatum cft. A d dei quaranta Criminalftre Procuratori di San Mar- h o cC b n filiu m omnes o ír nium preces por10,tre Signori dell’ Arftnale,tre delí Vjjicio delfale, tre rigu ntu r, Dncum , m ilitu m , aiiorum q; ad* fuperimdtU* Cafialdia,'rtfuperioridelleúendite,tre m in iftro ru m , qu i bcn em eritialicuius cauC 4merlenghi,(hefonoTheforieti,tre Signor.dellaCa fa,vcl laudabili aliq u o opere praem u m po ftnera dt Conti, tredeUaragknsnuoua del Datio, tre cu n t,v cl iuda aliqua ratioiie pctunt admicdellaragio!}eúecehia,tre delí vfficio delcantalene, 0 ti ad fc purgandum : A rcu cra in exorandis quejíi tutti tengono V to: Ancora úi entraño tre de X . p r e c ib u sb e n ign u m efth o c C o n íiliu m . Rcúfficij XX.chefidicono U Sauij i tre fepraie pompe, tre ■ferunt m Senatum Sapientes M agn i qu o lidellafanitd, tre g iu d u i,chefono fopraqueüi,chenon • bct o d id u a .d c o m n ib n s ,'q u *a g e n d a funt, hanno pagat oil debito di San Marco tre giudici fopra : fa d ifq iic relationibus cpiftblae tribuuntuc O il Datio,0queftinonhannoúoio.SiUggono inquefto necefíari*. ~ - m n ia C o n íilia fu o s habent cEteellentijfmo ConfigUo le leitere,che vengono alla Si- • piftolarum rtiagiftros, fed ij m aiore funt in gnorta di tutti i Prencipi dtl Mondo, dagl’ Ambafcia ■ ■ cxiñinratione,qui D ecem uitis inferuiunt, lot't, Réttori,0 altri Minifiri fuoi, 0 f i trattanole co hique a Senato: eligu n tu r, A ftipendia m e fe di Stato, 0 prendonfi, b deliberationi dif* r paci,b rent gradibufquem ultisfruuntur. Sunt ctiam diuerfi m agiftratu s, qui cau tregüe- E lectto d tuttt li Senatori di parlare, 0 difcor rere conragionifopra la materia , 'chefitratta ,f i con- fas ciuiles A criminales feparatim dcterm i. ehiudepoiperviadiúoii -,(téomeficjftrua intuttigli n ant, lim itatis iurifdidioB Íbus. H o ru m altri (onfigli.' A quedo ConfigUofauno fupplicationi magiftratuum fen ten ti* d eñ n itiu * fu n t, iuíti quelli, (he defidtrano hauergratie,tofili Capita ncqu c ab iis datur p ro u o c a tio : fu n tq u o ni,foldati.0altrivfficiali,che ptr quaUheferuitio, o- qu em inorcs m ag ftratus, quosenum era e ueroper alcunafegnaUta impreca laudabiíefono degni fupetuacaneum puto Illud tam en nonpratdi qualchegratia, ouero per qualche giujla caufadi- term ittam , folerc qu olibet Solis dic C o n íimandaño diejftrt habilttatid fa -elt fu e d fe jt, 0 é lium con greg ari, in quod dm nes patricij veramentelibtraltjjim» quefto ConfigUo in concedere o m n is aetatis fupra vigefímum» annum in= egmfortedígratia. L i S a u j grandifanno relatione gtcdiuntur : in qu o C on filiá'om «es. térra difetiimanaifettimana alConfiglio de Dieci inSe- m a riq u cm ag iftratu seliguntur .'gradufquc natodituttoqutUa, chefihadatrattare, 0 fa tte li iuxta m crirorum -proportionem diftriburelatieniftfcriuonoleletierejthefqbifcgno. Hanno untur ; ad ciuitates autem regendas virii tuttiliConfigUiliTeSecretarijimaquellidimaggior proueiftaem ittuntur aetatis. Q ^ o d íi lauJUmafonoqueUi dtl ConfigUo di Dieci, 0 fe n o t lu i d abilítcrfc geíTcrint.ad m aiora p ro m o acu queja cULSeMaío,prouifionaii,'0prtf?mtidimolti tu r tfin m inus deprim untur a d c o , v ín u n -? vffictj. ' quam am plius ad Honores emergere qucVifono poiiTttbuhali Ciudiciarij j i Conftgli de’ a n t : quod fiin iqu itates com m ifttin t, feuequarantatre ciuil nauat 0 ciuil vecchid , che fono re puniuntur .'fingulis trienniis i ajit qu in quarantaper Conjiglio',0giudicanoinappekatione'; qucnnijs c o n fu tu irR erp u b licate rra m aritutteit coft di gran fomma.' Viédnco la p a r a n tia - que Syndicos expedire, qu o ru m m u n u seft criminale, che giu dica k caufa criminali. Vie poi il < in a d a o r n a in m R é d o ru m inquirere i quiConfigliode i uentaper lecaufe ciuiUdaxinquanfa . cu nqu e fubditbs g u b c ro a u e ru n t, aut g u duiottfinodtrectnto.- Le fenientit di quefti confegli, . bernant ; cum quc rediucrint Vcnetias in non h ^ no appellationi,magtuditijd'^itiui, v i fono iu s v o a a a t reo s, A caufa tr a d a tu r , doncc poftnolíialtri trUunali di giufiitia inferiori: quali d ciu retc rm io c iu r R eucrahum s-R eipubligiudico' ■ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca BeKepuh, Venetorum. /^5> ¡tudíio fu p etflm n u m ira tlia V . S. llh ftriffim a ,aUa c x Icgcs , q u x tam pnichrum im perium ’ qm len m la/cterop erbd f dire, che quejiiSignonfam io tamdm fcruarunt, fumm is laudibus cffeillorC on figltoognidom en icapirioram xno,nclquale ren dxfutit. Fruuntur V cn ctiin p ixfe n sp a . entra tutta U n eb tlra F en ettan aeo/iv ecchi, come ----■•i»»—— :u... P n rincipibus, . o----cc cum ómnibus & quia tim i giousni d*Ut XX.anni in su. Et fifannt inquefio Condi funt potius, quam militares , tranq u illi fíglio tutu li Fodefia,Capitani, Camerltngh’, So¡ ra- tatcm pacis turbisantcponunt. N u lia m ta ■ eetniii,Pr(Uurittoti,0altri Rettori, chihanno dagcmen á quoquam iniuriam to lerant, & á hc utrnar C i t t a , 0 CafielLadi tutto lo Statoloroienem ine prxter Turcam fc timcre profitentur: fire,0m arittim e. Diftrihuendo¡igradtfecondo leró- qui T u rca,qu ia omnibus Venetorum ditio.................................................. .nibus m aritim is im m in e t, ab iifdcm odttioniloro, 0neUe Citta cercano di mand. rfempre pirfone piu S au ie,0 di confidtraíione. Etf t quefii Ret- m nia, q u x vult, exto rq u et: ftatim eiaim at te r , 0 altri vfficiali goutrnano bene, 0 danno dtfe qu em alu m aliqu ein aífcftum iis oñendir, ’ buottfaggtonei Riggtmenti,0 ¿fftcijlorovtngcnopci illi muneribus ipfum placare conantur. Et a maggiori gradi, 0 fe non f i por tano benefonoabbaf nihilom inus fiab ipfo vex aren tu r,poíTcnt fati talmente,che non poffhno poi fallirép>u a grado al ad iu n d isa ux ilijs Principum , ac prxfertim cuno, 0 >ftanco commtttono trifiitie fonofeueram entt H ifp a n o tu m , a tanto tyranno fatis fc & fu a ’ tafiigati. EfolitaqueftaEccellemiffima Republicadi defendere. Reditus VcnctiaruiB in plur bus confimandare trefindiciogni quattrefe tinque anni, 0 cofi in Terraferma, come in mare i l ¿fficio de’ qnaliein- ftunt : cx vino funt aureorum o d u ag in ta ' qUirtcontratitm lt Rettori,0 Curiali, chefono fono m illia. Ex o le o fex m illia. E x m trc iu m fiati, 0Ji'rittrouanoagouernaTeleCitta,0cafielli, portoriis ccn tu m m illia. E xingrcíTum cr0 n e l uttornoloroaVenetiaintromettono qutlli,(he cium quadraginta m ü lia.E xtricefim aqu ahanno trouati degni dtctnfura.0 fanno contra di loro- draginta m illia. EgrcíTumerciú triginta oI’ vfficio d’ Aurgatorefinoáll eff editione dei Reí. d o m illia. E x tritici portorio v ig in ti m ilE veramente degnaquefiaRepubl.dt effer fomma- lia E x fcrro d e c e m m illia .E x c a rn c ttig in ta ' mentelodataptrlifuoibuoni,0regolauordmi,<oni m illia. Ex fru d ibu s fcx m illia. E x lig n iso q u a li hanno tanto tempo conferuatol Imperio cm fi d o m illia . E xP an ctiis o d o m illia .E x m ogranriputatione,comeffetialmentefitrouahoggidt. Icndinis o d o m illia. H íq u e ferc funt oHannofi Signori Fenetiani al prefente pace eon tut- mnes R cip u blicx rcdiius , prxter eos, quos t i l i Prtncipi del Mondo , 0 per effer effi di natura pik exfingulis ciuitatibus collig i, retulim us. tofio timidi, the altr im enti, defiderano la quietefula, 0 abhorrifcono la guerra: N onfi lafciane pero fa r d F I N I S , traggioda Prencipe alcuno,0 di ono non hauerpaura d’ altri,che del Turco,i quale ptr ejfirt a cauaglitro diíutíilifuoiOatidi Mare, traht da loro tutto qutñe, ' ch’ ti vuole,per ctb che s’ egli tal hora gli dim oftra mn buono aff'etto, effi fubito con prefenti grandijfimi cer cano di placarlo. Nondimeno s’ egli¿oleffemolefia‘r lt, efiicon l ’ aiuto dt g í altri Prtncipi, 0m aff¡m tdi Spagna,fariano baftanti con lepetent ifflmtforije loro d diffenderfi da cofegran Tiranne. L ’ entrat ¿della Citta dt Venetia confifiononel Datio del Vino, che da Ianno tente cuanta mtlafcudi. 21 Datio delí Olio feffdnta mila. t í Ffficio, 0 Datio deüe Mertant ie tentó mila. ll diritto delí intrata delItmertanúe quarantamila. Litrepercentoquarantamila.L’ vfcitadellemereantittrenttottomila. l l D m odtlgrano¿inttm ila. ILDjitiodeüaCarnemntamila. Ilgmffidelgrqfo ¿intimila. llD a tie d tl ‘ ferro dieci mila. Il Datio d’fru ttifá mila.ll datio di tutto illegname otto mtla. Le Panert oito mila. La macinatura otto mila. Et quefiefono tu tteí entróte infierne te ñ í altre, the ( i fono dette dclH Citüpartieolari di quefta Sereniffima República. IL’ FINE, Qf 3 5 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca RELA-T J i6 R E L A I O N E T DE REGNO F R A N C I C O GALLICO,SIVE S A P l E NT l S S IM A o M N i V M Ccorre rtSe Signorie, 0 a e ' Regni qu U lo, cheoc. orremo» ne glihuomii.i, chc U ‘ tgort,0 Up<cfreritd non dura (em pte m vn Stata: mahom e infiriere, ffiotas iuuec: hia, hera manca dei tutto, 0 Vtn UITfulmente tutte le cefe dd mondo, (fi grandi, 0p 'cciolzj fonofat te da D io , quefia infiubilitd, (fi tn ertezza, perche egn' huomo ft humili, 0 rieonofc»egnifuehenedild, 0 ihi ha dageuernar altri, impari d nonfidarfi mri tante del le prpfreritd. chcj abbandoni Í ‘ fo d llaprudenz * ,la qual fola h* quefia vir. u di cenferuare le cefegrandi , 0 d i far grandi lebajfzj. Dt que fia variet d difortunaf i fone ‘ iftt diuerfi cjfempi in ogni temfo, che-> molti antichijpmi molt*petentijjime KepuHithe, chealtuna ‘ ol ta hanno gouernat* il mondo, fone in modo efimte,(henoninrefia dihro altto, ehe lamerr-or a dtlihiflorit, (fi molti Potentati, che alprefente finogiandi, gidpoca tempo non erano ne inriputatione,netnnomzj. Maeon qual maggior e f [empto (i pub mofirartj quefia inftabdttd dell* grandeajffit humana , ehe con quella delR-g' 0 di Francia tl quale pur hiinper for f f i , 0 fortu na fua 'oleua efferefrem «fpiranffi dgl' amni, (fi grandtjfimofp atiento de Ner/, ict, 0 horafefiie. ueiirela venta non opamente none intermine dt poterfofiem at altrt, rra perfe fleffl e in tanto f encolo , che per ogni mirtino firepito, chefi [en te d' appreffo,irema,(fificoifimoHC lutlo. O Douendo io dunque at preiente deficriuere lo Stato deUa Francia 0 quello che h >^otuto in tenderem , 0 vedere intre anni lo.it notii, che mi fon tro-a o m queUa Co le , misforz rb di topprefenta-eqi.anto p ie ft pojfa d -l viuo ta et ra imagine de’l vnx , (fi .dna fortuna di quel Regno , trata cb pantiol rmente non tnfotm ad'hiflona, ma d fimplijfi '.i Commmiaiij t í d t b erifji-no d tfo fo ,le .*• f d i’U ja g -x n dezza, 0 quiU< ac ilenti, che i' hannofetto cajoAtemoHamemeni ptricoli,ne' qualfi troua. PrLci- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D I C I A. F R A N R e l a Q t i o - V o D in horni um vitacerninrAls, v t riuoqtiam x iui.quam eodem valctii* dir.is ftaia fc haocac, idem prurfus ia im peiiiy ac regnis vioerc cft : m o do ctiam profpe itate fruuntnr . m o do aducrfis a fflig u n tu r, alia , d e b ilita n tu r, a liq u a n do confciicrcunt , niox deticiunt : demum fub lun® orbe omn a inftabilia , inccrtaque á D eo creata iu n t, vt a * ipfo om nia pendere nofcam « s,o m n em q u c fuperbi m ib diccm u s: q u if quis vero aliis regnaturus eft , bou® fo rtu n * d fcat non ita cred c .c , vt pst idei ti® vfum mi nus putet ncccflarium i huius enim virtu tis p ro prium c d , magnas res lu fuo ftatu conferuare, & humiles ad m agn tudincm aitod erc. F ortun® autem variationis exem pla nunquam de fuerunt, quibus fc r pedum iit , antiquiifim a pleraque rcg n a, rrultafquc potentiilimas Rcfe pu lica; , q u * latiflim c im per tau eriiu , eutn in modum e x tin d a sfu id c , v ea-rum nihil r e li quum p i* tc r inanem hiftoriarum e m o r i’ in, habeatur: m ultorum quc i nperiorum , q u * ia p r*.cns cfflorc'cim c , paulo ant:» null un >omen , nulla cratex ftim atio ' erum bu r a n * felicita tisv id flic n d o r.u o in a g isa p p o fi o ex c i plo oftcn d i potcft , quam rcguo Fr nci v? hoc iiquiddm nuper a m icis'u is tir.rafpcs acfubfi* d iu m , hoftibus vero terror m axi 1 us fuerat, ob ciu s'cilicctp o te n ria m , atquc fo runa n ; nu ic autem vt verum fateamur; i on m odo alios fuftencare non potcft , fcd ip ummet in tanto verfacu rd iferim ine, vt m iui.no ftrcpitu pauefeat, totum qu e in fc ipfo concutiatur. C a m ig itu r G u l ic iR gui fta u s d e m o r m ihi referendus iir.evplicaaJaq; ea qu® cunquem ii i trirnn ij fp a tio ,q u o i i Aula .lla me ron tinu .ex plorare licu it : vtriu'q; fo tu n * iIlius regni miag io cm ,q u a m v ciiin m c pote o exprime e c o labor, ncquc res tanquum h ilto iic c t adlai o i d eas in íim püccm com m cnitaiioli m • a td i c u ifum redigam ,ciufq. mag: itudi is c a u á * &CuC ia h * c inciderit pciicu U , perueftigabo. H in c B e "Regno G dlusfiue Franctco. Pr'tKc'tpiando dunque da qurfta parte D i o, che ll R gno dt Franctaper úuuerfal cox/erno del mo idofi*fempre riput ■ ■ to ilprírr. o Regno di Ohrifi:aniidptr digmtd, 0 per pe:en:jA,0 piraAtor.tddel Re,;he iogouetna pir.he qUaHtoalia dijyútdfhiempríUbetofi't dal[tiopnn ip o, 0 n n ha mal riconoiiiuto U Chitfa, lomtfect gid í Ingh Ierra , 0 hora tl Rigno dt Napolt, 0 altrt í Imperio tomeh B ;h em ix,0 la Pelonía, ol:radt qutflo feRegno pih antico d' cgn’ altro, chs fta in tjfet aLpre/erite,p¡rchequattroceto,b pacoptii an ni atiinti la Natiuitatd d l rvflr-' Signare lefu Chri:}o,h¡bbsprincipio,0 prima d tuttifi'otraj fe dali' obedienza,0fsruith dtll’ Imperio di Ro raa,al quale foleua effi.refo^geitofeper Confeglio i 0 opera del proprio Re Fmamofdo cominao d jatft leggi, 0 gouB' na fiy é difenderfi da feft. Jo. Baance ilprmo ad act ittarelafedeChrifUana in tempo del Re Clodoueo. quaUhe 8 o. anni doppo Berrán, ondo: d’ onde m fritamente hd nome dt figliuolo primogénito di fanta C hiefa,ptrche deppo il Papa.che fevniucrfalCapo della nofira Relig.one,0 la Signoria di Venetta,che íomeémite, cofi fiéconferuata fempre ChtifU in a , non fe a’cun Prencipe,Potsntato, o Regno al prefente che poffa úantarfi, con voritfidthauereto'w/ciuta U ftde Gatholicaprima del Regno dt Francia. A quefia preregttiua, deüa quale nfifunaé pihnobile,neptulllufire.feneaggiungi ú ,’aitra, theaccreficendofempre quel Regno dt forze, 0 difortuna fuilprim o, cheper i meriti del Re Cario, tl quale per lagra»dez{* deÜe co, efatte fit thiamb Magn f u hon nato del gtade,0dtgn'td deh’ Im perto tl quale duro nella p' offeritd fua longo tem po, 0 del nome, 0de¿titolc> di Chrifiianijftmo, the dura ntüi Re d tF rancia fino a^ prefente. Ne mi pan di lafciare di din ún altraofa,che femefiJain confiétrationedamolti, cheil tofiume deü’ úngert U R« ordinato da Dio nel tempo deüi R o Jiebrei,[ehefivfa da tn,b quattro Re Chrifi-.ani, 0 non p:u, 0 fefegno di vnagran preminenza) hebbe principio in Francia pth di mille anni fono. 0 fitonfirúainReynla facraampcUi finoaldi A’ hoggitenutadaognúnoper cofamitacolofiorfiel liqucre della qualeffvnge ogni Re ditepoin tepe, Per tutti qucflt rrffettitl Re dt Francia ha hauuto fempre fino aqueflittmpi tl criimo luogo di " Chrtfitam fenza " dignitd f i a tutti h' Re f i o. Et ¡e bene il Ke di Spagnapenfa di hauere adtffo raffone di cótendere:pet bmmé alcuno de fuoi Regni,che nepcrfflendos e dimbiUtd,ne perfama di antithitd ne .per^ gloria di titolifi j ípoffa copa) í eil RegnodiFrancia.DeUapoter.zaaAquatenon édadubitar(i'ercheéKcgnoamplfiimo,ptenedi tntn' ad.’ J. ogri aliti -I- Reg. popolo d’ armi.0 ncchczzfptu d’ i ’ Europa 0com p i ende úndictgranProuincic,cc- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i£T Hin« igitur cxordiens.in merHoriam rcuoct^jp^ G a lliz reguum omnium confenfu p im ú C liriftian o r. m legnum ob d g nitaccm , potentiam , a que a -idontaccm regis,a quo gubernat ir, ha bitum femper fuiíTi: nam quo a i digíritaccm, femper ab initio fuo libe tate gauifum tft, ñeque vnqu am E rclcíia:fc cfü biccir,vtolim A n g li» ,& m odo rcgnum N eapolitanum ,& aii.i tegua Im peratoribu s, vt B hcm a & Polonia: pratcrca c?tcris om n ib u s,qu ? m odo habeamus antiqui US cft cgnu m : nam ante aduentum C hiifti qua- Francicired rin g en vfim o frrea n n o in c ep i ,ptim um queí - gni libertae, mnium áR om a tio ra m .q iibü Sparebat,iu g ofe 0 praro^ ftlu b crax it;& o p e atque con filioF e ram undirc tiua. gis leges fua h a b .it,& c x fc ip fo fe fe r c x it a que tut. tum cft: Fuic qu o qu c ppm um in terregna, q. X C hriftijn am fidcm (ufcepcrint, ncm pclub C L 'd o ueo rege o d . a g nta circitcr aun 'S poft Ferramur d im : proi de iurc m erito S a n d z Ecclefix prim ogenitum dicitur nam ( oft P o itifi- . c em ,q u ica p u tcft vni críale noft. * reügt m is,& Rem pub. Venetam ,q u * ab ortu fuo in C hrifti Icg cp crm au fit, n .l us Princeps, Rex vc aut R=fpublíca glorian p o teft, fc ante GaÜ !* regnuin C ath olicam fidcm cogno u iilc. A d hanc pranogatiuam , q ;a n u T a nobilior c ft.a u til uftr o r, alia fu p c ia id ic u r , quod cura rcgnum h o c v ir ib u s ,& fortuna au d u m fuiflct, prim um f u it , quod proprcr CaroÜ cognom cn to M agn i mcrita g ad u , digniratcque lu pcra- Un?»»*»?*»toria cchoncftatuin fuit,d'.uq; mai ft tem hane digniíctt. & h u cu fqu en om ca, ac titulum Chr.ftiani/Iimi rct nuic N cqu cpr*cerm ittend u m m ihividctr r, q u o d á p lc riíq u c o b fcru a tu m c ft, litum vngcndorum rc g u m . diuinitus tem pere Hebraccriitn regura jn ftitutum {quiritusátribus,quatuorque Angendi C /riftianoru m rcgibus vfurpatur , figuHmqne ynospaucoeft ingentis p r* ro g a t:u * ( cepille in Ga lia m illc regum. abhinc annis: & adhuc n o a fíne rniraculovifítur ^ apudRhcm osam pulJa fa cía , cuiús liquorc fin. gul reges inunguntur. H is om nibus dc caufis intcr C hriftianorum reges G alli? Rcx primum dignitatis locum n u llq Gaíüá. aducrfante femper obtin uit, E tqu am qu am fibi pcríuadct Hif¿^ a n i* rcx, iure 'c dc hac przro ga tiua poíTc contendere ; tam en nullum cftilliu s Rcgnum , q u o dcu m Gah'i* rcgoo aut nobi itatis fplendorc, aut antiquitatis fa m a, auc titu lo rum gloria com parari queat D c cuius poten tia dubitandam n c n e ft, quia latiflimum cft, pop lis , armis , d íu u iis fu^ra c*tcra EuroP* ^ r efertu m , & m ag as duo d eám com prehendit p ro u in cas , quafi totidcra m em bra, q u * fimul iu n d a , virium robut m utuo fuppedí ant. In m. diru.I o , petinde atque iu c o id e , iacct Prouincia Franci*t,, q u»: RfUtio ¿ndici m tm h t, che eongimtt, 0 ¿niti inftt, mefi/omminiftranofori{e.,0 ¿ i r í k í ¿ n í altre. N ei m ezzo , comenti cuore, e la Prouincia di Francia che ikilnom eatutta ilR.egno,0\cm taintornodati altredieci, comedavna Corona. ' Duedellequali ,Normandia , 0 Brettagnafono alM*re Oceano,Linguadoca,0Ghtenna aMon ti Pirenei,al M ire Mediterraneo,Prouenffi A i confinidiSauo a ilD elfinato.Lione,0 Autrgn* a queidi Sui-ffi r i , 0 Tede/chi La Borgogna, alia Lore», 0 a paefi bafii. Cia-npagna, 0 Ficetrdia purcou Linguadoca, 0 B olog »a ,0 Francia per fuperiote. ma hora fono incorporate tuttealliCo»)na,thiperfMccfJfione,0chiper»cquifto. ll che ha lU'refiiHto di tempo in tempo la grandezz* ,0 auttorita fut. ^ Tutto quefto halaCorona di F/anciadila da i Monti, ma di quain Italia ha certi rejfi dut dei D elfinato,0dil Contado dt Prouenl{a,0tl Marthtfato di Sduzzo , quafi tutto acqusftata in quei modi, tht ft fogliono vfare daPreneipi grandi , 0 defiderofiJidt dominart, che ia ogni oicaftonegli patregtufta pretenftone di occuparft quello d’ altri. Ha anche nelle nuoue ludie verfoilBraftl alcune cofi i maperchefono incerte, fffdipocomomento,nonbdametterleinconftderatione per altro, che per mantenert qutUanautgationevtua , lo quale perb al prefente fi¿fa cofi poco.chei quafi eftinta dei tutto. fi ll Regno dt Francia come quello che einm cz^0dtlla Chriflianita, e commodo, 0opportune piud' oghaltro.per'pnirt ,0 d iu iderea Jua¿olont ale forI{t de i ptu gran Prtncipi,0 de i Popoli piubeUicofi ¡ptrchehadinanz.ií ¡ta lia ,0 1' In' ghilttrraaUt JpaUe,amandefiralaSpagna ,da finiflra la Germania, 0 dt qua Su izzcri, dila Fiammenght,0 oltra di quefio efra due Mari,il Medttrraneoda¿naparte, 0 i Oceano dall altra: ondeptr Mare,0per Terra ,pub fácilmente fauorire,0 difturiafetutielt imprefe, 0 tutti lt dejfegni di ciafcuno Prencipe, 0 potentato dei Mondo. Et quanto afeeficurijfimo da ogni bani a , 0 p t ’ n *tu ra ,0 per arte,percht dalla Spag n a ,0 d a li' ltaliubd<ffefo dallt Monti,dall’ Inghilterra,0daSi Regni piu lontani ediffefo dal Mare,dallaFiandra,0Alemapade fiu m i,0 in tu ttili paefi piu importanti nt i confini ha Terreforti,0gtandiffimacfpiad’ arm i,a artigl arie, 0 £ aUre cofe ptrvfodella guerra per tutioil Regno , 0 huomtni e.cell nttfftmi nell' ord.narla,neli tntenderla,0 ntl\maneggiarla. Nellefortezzeho notato quefio,chefi dilettanodtfarlepiuchefipubdtterra, 0 dtlegname, nero Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca q u x to ti regno nom en p r * b c t,& ab al.is deeem circum data,quafi coronatur. Q narum d u x , N o tm a n d ia & Britamntatct- Situs ettn}f!im inantur O c c a n o , L a n g u x d o c ia , & G u ie a n a tudo , (ff ^ Pyrcncis m ontibus , Prouincia m editerraneo, iumnUum L'clphinatus A llo b ro g ib u s, Lugdunum , & A- 0nocendun u c m raH e lae tiis, & G erm an is, Burgundia Lo-opportunitha rin g iis,& in ferio ri G erm ania, C am pania, & P icard íaa d ia c cc L a n g u x d o c i* , at B o n o n ia, & C alctum Angliam ic ip ic it. H arum prouincia.rum ilngu l* quondam proprium dom inum habu erc,qui regem Francix fu p criorcm cog n o fce. dctcntim.adauxit H x c om nia traos alpes pofsidet C oro » » F r a n c ix ,fcd cis alpes tenet reliquias quafdam D clp h in a tu s,& C o m itatu s P r o u in c ix , itcm que M arcliionatum Saluti.arum : q u x co fcrein o d o qu xfita fu e r e , quo aíTolcnt magni P rincipes, & .dom inationis c u p id i, qu i aliena occupandi libentct fibi iura prxtcxu n t. H a b c t ctiam in no uis Indiis , Brafiliam v eriu s , lo ca q u x d a m ; fcd quia incerta, paruiquc m o m enti, n u llo alio rcfp ed u conlidcranda funt, nifi vt in eas partes na • uigandi ius retineatur, quod tam en adco^ntcrm iifum c f t , vt penitus ab olitu m ac defertum vi. dcatur. .Rcgnum Fianciae, vtpotc in v m b ilico C h r i. ftianarum rcgfonum c o llo c a tu m , percom m odum cft , ac peropportunum ad potcniiores quoslibet Principes, populofque bcllico fio rcs pro arbitratu fuo vexan d os, a tque affligen dos: nam ab antcriore parte Italiam h a b c t, áte rg o Britanniam Iniu!am ,dcxtrorfum H ifpa n ia m ,fi. , nifirorfum Germ aniam , & hinc H e uctios ,illine B elgas; prxtcrea inter duo maria fitum eft, m editerraneum , & O cea n u m : ac proinde nullo n e g otio ter a m ariqnc poteft onania om nium regum ac Principum confilia interturbare, iifuc fauerc. Et.quod pertinet ad fc ipfum,vndequaqucrtu Francia mutifsim um videtur.a natura & ab arte: nam ab nitur arte, talia atque H fpania m ontibus difterm inatur, 0ndim a. atque defeaditur.ab A n g lia ,& rem otioribus rcgnis mari diuidirur.a B elgio & G ctm ania fluinin ib u s;In om nibufque regionibus & lim itibus regni arces m unitifsim as, atque armorum , & torm entorum .rerum que om nium bellico vfui ncceilariarum to to regno vim ingentem habet, & d u c ib u s ,b c llic s fc ie n tix la u d e p r « c la tis ,a b undat. In arcibus exftruendis id potifsirt};Utnadnota- Arcium isri Gallorum m oris efle, cas ccfpitc,ac ccmcntisy?r«í»<í«'«'” lib en tiu s« d ilic arc , non iblura quia aedificium mos notahm inori lis. Dé Regno GáliicOiltue Francico m n feUm tnu feteheb manco frtfathtnon% il fabricarUdimursi, 0 f i fabricano piu prefio ,( fi fierre meglio contraí artt gUeria,0 f t benefigua jfianofiracconcianoco»pocomterejfie.maancora perthe trouondo ftmpre í induftria degli huomininuouimvdidiofendere,0 bifograKdofi oppe-^ here áqucRi cen nuoua forma diffefafr ptitfácil tofaaggtungirt,0 mMarequelchebefognainvn fa n c o fatto di térra, chein‘ nphe fia tutto di muro, del qualenonfi pub rappezzare‘ na parte fenza difiruggedo tutte-, (fi moltevolte pernon / A mA»JKle f» cofe mja/l» in u tili. 0 im~ venire d1 q u ^J¿oAfi/. lafciano prefette. Quanto o l í artigUaria-, di molte cofe,che poireidire,dttb queftafila che miparedtgna di confideration- grande. S< e attefo in F ansia d ri durre tu ttiI' pezz'a i ‘ ¡r* for‘* a ■ .o.mmune non ttoppo grande .per tifrettod U'impedirr.ente , ne effetto piecioli troppo, perche non fcreb, ~~ .m a mediocri, 0 tutti a d v ra m iur pir.erut f i'n tu tti d' vn m táfim a jorm iui palh, 0 dtv> a medefimaquaoíitddipelue>e,(fid íhm'defim i iafirumentt in mouerle. 0 condurli, ¿y ‘ farli, ilche f i trouamolto vtile,cofi neUe T erre, come r.egí efferciti, perche quando ogni ptUt b huona per Ogni p ezzo, fiileuaU cenfuftone,che najce^ nelíapparecchiarie, 0 n-.l firuirle: 0 quando -vnpezzoeguafio, nonfi perde í ‘ o della/uapalla , 0 nelli fornimem i,quello che¡eruead‘ opezffiferuedtutti,perche fono tguali dipefo ,b poco afferenti, 0 doue pub andar‘ no di efft pezzi, 'iiípíij^íiMecewdMríírjTiivíodiijZíaífiri. Vn’ altra cofa di momento e(lata ritrouata dall' indufiria de Francefi n 4 fatte d d í artigliaria, the nel luogo, douefi dd fuoco al pezffi ,f i mette vn dado dt ferro, per he nen patifce del fuoco, come fa il bronffi, chefi(onfuma in pochi tiri, (fi cemcj ilforo e largo, il fuoco fuenta, 0 il tiro non ha forza reftando il pezzo inutile, 0 nonfi reputa per buono vn pezzo d‘ aríigliaria fe nonferueper cento ,b almeno per ottantatiri invngiorno .E i en vero, che ildado diferrononfarebbtdpropofito per lip izzi.chefi hanno adadoperare in M i re , perche firederia ton Urugine, caufata dal falfideU’arquaMarina, ma tn térra e prouato ‘ tiltffimo, perche conpechi pezzifipoffonofarcj moltefacende, feruendo ogni pezzo per molti tiri. E t tutte quefle cofe aggiunte alia fortezz * »4/«raledel f i o fanno qutl Regno p e ente ,( fi fícuro «ella dffefa d i f i , 0 nelf offefa d‘ altrui, (fi quanto alí offe 'a , ne ha hfciati i fegni in molti luoghi‘ ictnt, (fi lontani, perche non "e alcuna parte del Mondo, che non habbiapreuate í armi di Francia. ,F.tper nonparUredeUt co‘ pfuantiche,quan do quitla Naticrae inuitata dalí appetite del ‘ Lo fcorfi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m in ori fumptu erigí tur,quam fim u fu sficret,citiufquc parantur, m eliuíque belíicis torm cntilí re fiítu a t, & deílru¿la: facilius in ftau taB tu r; fed etiam qa ia cum hominum induftria a o u o s o ffcnfion is m odosicropcr excogitet,quibus necef» fc e ñ n o u o sd e fe n fio n ism o d o so p p o n e rc . fa ciliu s eft eefpititiam m achinam im m uta'C aut augcrc t|uacunque ex parte,quam m uium ad< aptarc, cuius partcm , nifi to to diruto rvcm otcfarcire poteft.- vnde íit fatpenumero, v tin u tilcs & im p e ife 6la: rclinqu antu rm urat*arccs. «vyx-v/J bellica *torm Af rMenta,vnu O.nf^ Vl’MVm m^ fft«i>1I mlQ_qoad cxV multis h i Iecenfcndurn videtur. In G allia illud haélenus magn® cui® f u i t , vt o m nia torm enta ad coram uncm fo im a m , neq; adm odum m agnam redigerentur, nc fcilicet fin t im pedim en to ; tur fes ne in paruam form am con ñ rueren tu r, quia in u tilia u ad ercn t, fed eíTc ca m ediocria v olu cru t, iu fttq u r menfur® o m nia, v tid c m glob us, cadem qur , ulueris quantitas ®<quc Cl^kAís ex pío ,d;s i ionra fit , iifd m q uc in ñrum cn tis p .íTin m nu eii,co.n du ci,& tra da ri q - e a n t : qu® res vtiliílirra com perta eft non m inus in oppid s quam in ipfis exercitibu s, qu ia qu o des g i o b u s id c m c u i.d is to m cn tisaccom m od atu r,to l litu r om nis coi;fufio,qu® in iis prsp aran d is,at q u e tr^dandis exoritur ;& q u « tie s torm entum aliqtiod co. ru m pitu r, eius g lo b i vfes non ad* m itrituí-, & in ftru m enta, qu® vui torm ento defcruivnit, ortinibus adaptantur , quod aqualiafint pondere, v c lp a ru m in t r fe d iíF c r a n t.& e o dem lo co p o ífin tc o n d a c i& fu b ftita i. Aliud n o a contem nendum Gallorum inucntum fu it circa huiufm odi torm enta, quod in c o fo r a m ir e , vnd c ig u is im m it itu r,fcrru m quad ilatcrum apponunt,ne ca país ab igne corrum patur, q u e m adm odum a r c a , q u * paucis íd ib u s faciiius la* b cfad aru r & quia cum foram en latius e ft, ignis exhalar, ncque id u s fit validus rcm anctque to r m entum in u tile ; nCque cnim o ptim i gcncráí torm entum habendum cft , q u o d qu otid ie ad centum , vcl feltcir o d u ag in ra id u s f.c ic n d o s n en fefficic. iW udtam ennotandum ,huiufm odi talum fa ic u m in iis to rm estis qi ®mari ferun tur, njinus opf ortUínum fo rc, qu ia ru b ig p illu m exederet , quam falfcdo msrin® aq u *p a riru ra e fle t : fed tcira vtilillim us com pcrcus e ft.q u ia paucis toi mcntis m aior oppugnatio fieri poteft. Qu® c u n d a indtifíri® inucnra addita fi ui G al1 ®natura m unito, rcgnum illud potentilfinm ni red d u nt, tutum quc cu m in fe ru tan d o,tu m ia hoftclaccíT nd o: cuius rei plurimuna d o m ifo lifq u ce xta n t in d icia, q u ia n u l'aferep arseft or • b -s terrarum , qu® G allicis aim isq uafláta ñor» fucrit. V tqu e ©mittamus an tiqu io ra,qu o tem pore n at’o illa v iiu appetitione a llc d a ,in lta liL am RcUtié /corft popuUrminte Í Italia, 0 mife inpeticola iagra-.áiziade’ Romani,0 ftceiantiahrifatti in ultre bande. Ns ítempt pmnuout f u Cari» Magne tanto potente con la forza dt quel Regno, chevinfelaG erm am a,hS’. Jfonia,0laBauiera.comiattelaSpagna contra i Saraceni,dijlruffe il Regno de' Longobardi, acqui/lb la maggiore, 0 miglior patte d' Italia, 0 laftb nei la ¡uapofieritk quafi meza i Europa. Fu memorabiL í imprefadi Gierufalem , 0 di Terra fanta deltber4tainFrancianelConciliodiChiaramonte , 0 tjfeguita da quei popoli a Jp¿,fi primee con vna V./?__t Aa, 0 Íí4 con ¿na confia, viont di-volontai_-cofi ardente, za 0 ¿irtu cofigrande, che hafuper ata la gloria dt quante altre imprefe, che fin horafono fiat<z> ttUbrate dall' Hiftorie. Froub anthe la Grecia, 0 preub.' Afia íarm i di Francia neü acquifio deü' Imperto dt Conflantinopoli. nei quale la $i~ gno ia di Venetia ejfendo (ompagna guadagnb tanta gloria.0tanto Stato. Leproub la Barbaris, 0 L 'Egittoancoraneltempo delKeLodouico$efio,il quale benche f u p prefo ntl conflicto, fu pero actordatoil Rede Tunifi a pagar ogn'anno di tributo quaranta mila ducatt. Et ncüimedfim i tempt il Re Cario d 'Angiu,uqu fio la Sitilta ,0 il Regnodi Napolitontultaquellafarte d' ¡taita ,thenoneramaip.uflataininpotere.j de' Frante(i,0lajuccefftonefuapaflbin Vngaria,0rtgnoinqutUa Frouincia molti anni, 0 pomel ttmpo de'noflri padri. Cario Ottauo con ¿nt,rribtl (orfo di fortuna , occupb di quada i monti'.n picci lo momento di tempo di gran fia tiedipaefl, chefu ¿uptimipio adinuitar dt nuouoiRe fuoi fuccefforiaü'acqíAjio deü’ Italia, la qual¿olonta, 0 inuito pafib poi anchenelRe Luigi, nei Re Francefeo, 0 n e l Re Henrico eon tante¿ittorie, 0 tante rotte-, Ma quanto alia proptia dtffeja nonfi tro » mai, ehepoi ih. il Re gno d iF anda e Regno libero fia fi»to¿mtoda neffun’ altro, the da Inglefi, lt quali in ¿na Ion, ga, 0 continua guerrafatta neüe ¿ifcere del Re gno ntoccuptrcno vna granpant, ma duro que fta loro Vittoria poce ttmpo, . ..perche non,folam. . 1furono jjoghati di qufUa parte dtl Regno, che haueuano prefo perforza,m a ancor» deüa Ñormandta , 0 dtüa Ghienna patrimonio antico deüi Red’ Inghtlterra.dondehebbeorigineL’ odio tntrta'efra queUedue Nationi, che nen finirá mai. M* perche il fondamento principale deOu grandezza, 0 potenza dti Regnifia negí huomint, ,i l ¿alore, 0 indufiria dt’ qualt opcrap>u neüe oflift,0 d p ó (he nonfanno íartigltarie, 0 í arrr.i trattaro bnuementt delle genti di Franria del numero,0d(Uequa!italoro,deü’ vf f i n (he (entftrue,0deüecondttioni,per le quali quel- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca am populariter ir r u p it, R om anoru m qu c mag nitu d iacm in fumm um adduxit periculum, r iste ff”* to tqu e alibi admiranda geflit : recentiotibus tem poribus C arolus M agnus illius regui r&bb e ‘i*'*' a d io p o ;e n > e x titit,v t Germaniam , Saxoniam , Bauaiiam lubiugauctit,H ilpaniam aduerfus Sarácenos d o m u e rit, Longobardorum rcgnum eu e r tc iit, m aiorem , pulchtiorem que Itali* partem fibi v in d ic a u c rit, & pofteris fuis d midiam pcnc Europam reliquerit M cm orabil sfu itH ierofolym itana cxp ed itioin C o n cilio C laram o n tano fu ic c p .a , & apopulis illij priuato lum ptu C. jC\ - , tanto an morum . i -- pe rfcfta coníénfu Sc con /1 flan tia ,tan taque virtu tc.vt omnium expeditionum , qu íCunqucyí;i/loriisceleb.ant r, gloriam fupcrauerit. Experta quoquc eft G ra c ia , itidcm quc A fia G illa r u m arm a, cum Byzantium captum ' fu it quo in bello fcederata Rcfpublica Veneta ^ ^ plurimam & ^ g lo r ia m , & dominationern adepta cft. Africa qu oqu e & /Egyptus Gallicam virtutcm fe n fit, viucntc L u d ou ico S e x to , qu i ctfiin e o c o n flid u captus c f t , tam en T un etanus Rex tn b u ti quadragenum m illium acre oiu m qr.o tannis folucndi con ditiones a c c e p it: iifdcm que tem poribus R cx C arolu s Andegaucnfis rcgna Siciliae, & N e i p o l is , c u m c a lta lix p a r te ,q u a nunquam ancca in potcftacc G allorum fu crat, acq u ifiu it, ciufquc fu rctfíbres ad H u ngariam trúnfíuerurit,vbim ulcos annos regnauerc. pofth a c auorum noftrorum m em oriaC a o lu s o d a uus terribili fo rtu n ac u rfu , paruoquc tem poris interualJo m sgna terrarum fpatia cis alpes o ccnpai i t : cx qu o principio fucceíTorcs ipfius ille¿fe fuere ad Ital am denuo fubiugandam : q u * illecebra , atque eupi Jitas ad Regem Ludouic u m , Regem Franciícum , & ad Rcgcm Hc'nricum pet tot viéloriarum cíadium qu ecu m alu m peruafit. Q u o d vero p rtm et adfui tutelam atq cde< fen am j nunquam , poftquam F rancia regni li bertas v ig ct.c o n tig it, VI praterqu am ab A ¡g is, vinccretui á qu oqu am . H i fiquidem ¡n regni vifccribus diuturnum , atque perpetuum bellum gerentes,magnam ilü u spa: rcm occupaucrc,fed h a c viéloria cito iis ablaca cft , non m odo rece p t i 'iis,q u a viccper.-nt,í d ctiam debellatis pro» uinciis N o rm an d a , arque G u ie n n a , antiquo rcgum A n g lia patrim onio, vndc odium indelcbi'e inter iLas nationes originem duxir. Verum quia pr*c púa regnorum am plitu d o, atq u cp ote n ia í n ipfis hom inibus collocata c ft, vtpo te in qu oru m v irt te , atque induítria magis c o r fiftunt om ncs im perii o fF cnfe, a iq u c d e f n fa , i quam in arm s, atque t o t í c iv is b r if cis; breuiterd c m o rib u s, num ero, d onb as G allorum . «c cusr B e Rcgno GdllicOjJiue Franeko"» qutU* nnuont i ftMX in tanta ejiimatitne del Mondo. ¡l numero deüi fopolt di Tramia égrandffimo, ptrche quel Rtgmhd ptu di ducento C ittd , cht hanno Vefcoui,0 altre Ttrfe,Cafleü>,0 Ftllaggi infiniti, 0 ogni luogopieno qu/nto pub ip re , 0 i n Parigi fícrede/olamente, che fiano da cinque infieicent o mila anime. Le conditioi)i,0 qualitd delle terfonefono tté, d' ondehd origine ilnome dellitre Stati del Re gno. L ‘ vnoéquello del Clero, íaltro de Nobili l l terzo non ha nomeparterolare : ma perche í compofio di d uerfe qualitd, 0 ptofiejfioni diperfiont,fipub chtamareccnúnnomegtntraleilfla to del Popolo. Il Clerofe ben compnnde moltidel tetzo Sta to , 0 rr,oltiforafturi, chtb perferu¡tiifatti alla Corona,b per particolarfaucre del Re fono admejftalli beneficii del Regno,perb lo sfcrzo "ei No bili , perche It fecond/ 0 terzi geniti de' Principi, 0 Signori,hauendopo a parte nelle faceltddelia cafa,(hefiono peril ptu del primo genito ,fifanno dt Chiefa .p.raequiflarla rkh ezza , 0 la ripu tatione ad ún era tío. Li nobdi s‘ inttrdcno quelli, cht fono liberi, 0 non pagano al Re a ’cuna forte digrauezza, ma folamentekanno obligo di ¡eruirein perfona alla guerra. Fra quefiiJoño li Prent ipi delJangua, che per hauer parte nella Corona, fono di piu eonfideratione degí aliri,fie bene qualih i dunodilo/o ,per ¡a poutrtd nonpubfiare con quel Jplendcre , che fi eenuiene d tan'a grandexfta. ^ u efli Principi del fangue da o ttm t ann iin la'olec a i e ejfere rt. o 'ti, perche trd la cafa d' Orlea n s, ti' A ngulem , a ’ A n g iu, di Bcrgogna, d ’ A ia n t(o n ,0 d Bárbon, che comprende quella di y am iom o , di Monpo ier, 0 deila Rocca Surion, tutte í ah r e , b fot. o perutnute alla Core tea , b m áncete 0 refia[oloalp refen tela C afiadiBorbon, ch 'irn grdi'ú ltim a, 0 adejjo per fu a buona Jo ftu n * e f a t t a la prim a , 0 ptu projfima alla lucceffion-:. onde fecrefiutu in m agg’ot grande fZ» , che rr.ai. Ot quejla, a a a l p r e f nte écapoil R e d i N -n a rta , fie bene con le oppojitiont, cheJi dird «il ¡uo lungo , quando Ji a a; tara dt Pnncipi, 0 deh’a Corte. d fiato del Popolo comprende huomint diUttere , che f i Jeglkni' ehiomr.re di rolla lunga, marca*tt,wttg!a)ii, p!ehei,0g>ntedi v lla . Fra g í hucmini d r:bba tonga , ogn’ vno,che hagrado di Prejidente, o Conjighere, b altro fimile, ¿ intende nohele,0 priuilegiaio, 0 úiene trattato comt Nobtle in vttafua. Li Mercanti per ejfere aquofii tempipatrcni dejlf danari , ¡ono fa u o n si, 0 accareifffuti, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca c a r ad taatam exiftinaaticocm dcuenérir t enar rabo. P o p u li, qui Fraaciam in co lu n t, num crofiílim ifu n t, q u ia d u ccn ta e& fo itcp lu rcs funt tiu itate s.q u a í Epifcopum fi um h abcn t; alia oppi d a , m unicij-ia , v ill* in n jm c r * fu n t, oraniaq u c lo c a frequentantur mirandum in m odum , & Parifiis tantum com m uniter fcxies centena circitcr hom inum m illia cfle putantur. T res funt in G allia potiflimae hom inum con - Sifirí*dFrmd itio n e s, vnde to tid cm ftatus ordines tcfultant. A lter C lero c o n ftat : altcr N o b ilib u s: tertius peculiari nom ine e rr e t, q u ia c x d u c fis h om inum generibus, ac profcffion ibu scom po n itur,id co qu e vocandus v id ctu rg cn tia is pt puli ftatus. C lerus etfi m ultos trrtii ftatu s,m u 'tofqu c ad ueñas , qui vel proptcr obfcquia C o r o c * przftita , vclexp ecu liarireg is priuilcgio ad regni bcneficiaad m ittun tur,com p chend it: ta i en m a io r vis in N o b ilib u s con iifti' ; quia fecundo & Nobilium tertio gen iti idii P rincipu m , & D o m no v.m, prtuilegi»-.0 cum in p a trim o n io , qu o d a d m aiorem natu vt fim m . plurim um fp c d a t, m inim am habeant facu lta tem ,E cckfiafticam vitam ineunt, vt eodem m oir e n to duiicias & cxiftim stionem acquirant. N o b ile s aurem ii in telligunt. r , qui R egi u hil v ed ig a lis pendunt,fcd ¡ant' m m od o fuo c orp o re ad bellum proficifci tenentur Intcr quos ii P rincipes, qui regis confanguinei funt, m aioris m o m cn ii habentu r, quam c a tc r i. ctia m fi n o n nem o illorum ob paupertatem iplendoccm tan ta: fortuna: parem exhibere non poteft H i conianguinei Regis m ulti efle folcbant ab annis od u a g iu ta : etenim Aurelianenfis D o m u s,A nguIc n iis, Andcgau cnfis, B u rg u n d i* , Alanfom a, B orbonia , qu * V an do m iam , M o m p c lic ri,& Surioni com p lc d itu r; om nes vcl icgiam C o io nam o btin uere, vel iam dcfcccrc ; folaque in f r*fcns rem anet domus Borbonia , q u * olim ctac vltim a , (cd m o do bono fi o fito p r im a , & fu c.eflio n i proximior fa d a c ft: proinde in fu m mam crcuit am plitudinem . D om u s huius in przfci-tia colum en capurqiiecfl rtx N a u a rri* , ctfi cos habct d cfcdu s.d c quibus dicem us,vbi ad Principes & Aulam defcribeu d .m pciucnvcimus. Popularis ftatus com prehendit hom ines lite - . , ra t'.s , qu ia longis veflibusdcnortiir,antur, mer cator(.s,artificcs,pIcbeios& rufticos. Inter ho-'^ mines lon g a iu m veftium , quicunque Pra fid en tis, vel C o n filia rii, velfim ilcm locum h abct ,is N o b ilis in tcllig itu r, A p riu ileg iis m unitur, & quoad v ixerit,nob ilita c fiuiiu r. M e rcato res, quia pecuniam p o lfid en t, hifc» tem poribus plurimum gratia valen t, vcrii nulla R Í. gaudeac • E ekth ifi tnitno»hitnn»nijfu)titpnmm»z!t di dignita: ggaudcHt a u dp ixro c Hga tlu t pa ,ac i d » ig,n ita . vti: .quoniam Q - . „a -percht egni ejfertitio diguadttgno (i hd tnquel mnis lu criau id ap ro fcifio n ob ilita tem ia co re g n o m aculat; Ideo hic etiam hom inum ordo RtgneptrpreffuiitiaUall* Nobiltd: Perb an.lee cum plebe ac populo m inuto copulatur, foluit* ^ e fi' ordine d'huomini‘ aco Í reflo dd popolo que grau am ina, ficuti ignobiles ac ruftici coorñinutoytí della plebe, 0 paga lafua grauez.ca iueuercrquorum ordo m a gis, quam c® teii,op. terne farno gJ ignobili, (fi h Viliani,tlfiato dT p rim itu rn o n m in H sáR eg c,q u am á N u bilibu s, . qualib pii* opprtjfo di egit' altro, cofi dal Re,cefo lcb arqu cM axim ilian u s Imperator d id ita re, MaximilU. medaiFranchi, 0 foLua dire MafimigUam Franci® Regem afinorum eircRcgam ,quoniam didum. ImperAtert, che il Redt Francia e Re degli Afipopulus eius om nia onera abfquc vlla refraga uit poiehe il fuo popolofopporta ogni ferte dipefo, tione portaret. O m nes hi tres ftatus ad varios vfenzaredamormai. Tutti quefii tre fiat i /ont fus in rcgni beneficium applicantur. adoperati in ‘ arit ‘ f i d bineficio dei Regno. Et ptr dir prima dellt fiato dilpopolo; que(h V tq u c primum de ftaru populi no nnihil dihd fempre nelle.fue mani quattro importantiffi- camus :h ic quatuor prscip u a officia in m agib. mivjJUqfo fiaper legge, b per antica confuetudi- fuis habet, vcl q u ia lc x , v d antiqua con fsetu d o m,b perche alit Nobtli nonpitrahonoremle di ef- ita p r« fc n b t , vcl quia N o bilib u s h o n cftu m n S * fercitarfi in quefisforte di carichi. llp r tm o eí videtur in huiufm odi im m ifcerc fefencgotiis. ‘ fficto dei Gran Cancelhere, chtva in tttttili Prim um officium cft fupremi C an c e lla rii, qui ojficiapopu. Configli, chttient ilgranftgillo, 0 ftn f a ilp a - ad om nia C on filia adm ittitur,penes qucm ma- larium tere delquale notif i delibera cofa ahunad' im- gnum eft fig illu m , & line cuius fuftragio nihil poitanz,a,0 fefídeliber»,nonfiefJequifce.L'al- ardui d elib eratur,au tdecern itur,qu od fid cccrivob quello delh Secretarii, alii quah (^ciafcuno n itur.execu tioninond em and atu r. A ltcru m cft fecondo tl fuoparticolar carico) edepuiata la cu- Sccretario;u m ,quibu s,iu xtapccu riarc ipforum radell’ efredit one de negotif,cuftodia dellefcdt- m unus,negotiorum expediendorum cura &CQture, b delli fecreti piit importanti.■Il terzo e dell i fto d u fcr ip tu r 3 ru m ,re tu n iq ; arcanarum com m ittitu r T ertium eftPr?fidentum C on filia rioTrefidenti,Configlieri,Ciudici, Auuocati, 0 al v i, . ht hanno ta cu m delle cofe dell* Giuftitia,co-. rum ,Iu d icu m ,A daocatoru m ,alioru .r.q ue,qu ifitrimina'.e,eome ciui'eper tuto il Regno. bus cura per totum rcgnum, iuftit ® icru m q;ta llquario,dt' Theforieri,b fattore,(fi riceuite- ciu iliu m ,qu am crim inalium in iu n d a c ft. ri ^ generali,0 pani olari, per le mani delh quali ^ Q uartum cft T hcia u ra rioru m , cxadrorum , paffa tutta t' amtninifiratione delli dinari dell' & rccup(.rato um gencraliii penes quos om nis entrate, 0 fp tfe della Corie. Onde reflando in eft a J n in iftra tio red itu u m ,a u la q u ec x p c iifa n . mano dei Popclp tutti quefii ‘ ffc ii con chefi ac- Q uam obrem cum in poteftate popu lj h®c offiquifta rtputatient, (fi ricchtzza, (fitoteando eia rem aneant, quibufcum exiftim atio & diuint femprt due d gti huomini di Utttre, 0 dirob- ti® p aran tu r,cu m q ueho iu m d u ofcm pero bu etalunga, che quello delgran CanceÜiiro, 0 il nianc hom inibus Iteratis, hoc eft, nv. ncra M amaneggiodeüagtuftitia,cheeampliffimo, 0 h d gn i Cancellarii, & Iu ftiti® , quodam pliiTim um luoghi infiniii; ogni padre cerca di mettere v b iq u c cft rom ncspai entes ad literarum ftudia qualch'vno dt'fitoi figliuoUptr quefio effetto aJ- filio s fu o s a llic iu n tj& h in c ta n tu se ftfch o la r tiloflu d io,0 di qud nafce tanto numero di Scola- coru m in Gallia n u m e ru s,q u oru fim ilis in nui- Y'ndeStUt ri tn Francia,chenonnefonoaltretantiinalcun 1©regnorum C hriftian oru m rcperitur, & fol® dtojorum ultro Regno di Chrifiiani, (fi Parigi folo nthd, Luteri® Parifiorum qu in decim m illeftu d io fos piit di qnindecimila.Et da certo temp* in qudli h a b e t.Q u in etiam haud pridem P rn cip esin ce Vriniipi ancora mandano in ftudio li loro figli pere filios fuos in literis educare, prafertim fe uoli,t í maffmamenttlifecondi, 0 ter'f¿gentti, cundo & tertio g e n ito s , non v tad h®c exerci non gid ptr metterli d quefti effertitii,maptrfar- tia applicentur, fed vt ad Eccicfiaftica munia elidi Chiefa, pirchtftepurtominciato ad hautr uadant id cnei .-quandoquidem iam aliqua m o qualche riguardo di non dare li Vefeouati dper- do ratio habetur, ne Epilcopatus in rudes, & li font ignoranti, ll cht Dio volefft, chefuffe flato terarum im peritos homines conferantur. Q u a eonfidcrat oprima ptr bene dtUa,Chriftiamtd. res v fn a m antehac eflreifta fu iftc t; m elius T fe l l gouern o e tu tto in m a n o de’ N o b ili, 0 dt’ C h riftian aR cfp ub lica haberet. P reU ti.S eru en o It P relatt dei. C onfig lio, m a n on G u b c r n a tio R c ip u b lic x to ta e ftin m a n u N o - Hafienm ¡ dtW o p e r a , ma ii N o b ili d eli’ ‘ n e , (fi dtU’ altro.. b iliu m , atque Pr®latorum Pr®lati confilium »(• A n ' ^ f t fo n o c c n t e n ta tiiu o lu ‘ e lt e d i la fc ia n u fuum folurnm odo interponunt , fed oneribus glexirJkdM' putto,'honore dtlle deliberationi allí Prdati fa- im munes confuirá m in im e ere q u u atu r: N o b ip v fio , cheieffttutionthk datoccaredlore-.tí les vero in vtroq iíc operam f u a * pra klaatilm o quefio fepe; Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B e Regn» Gdüko¡iue fráneko. qutflo torm ctmmodo a tutti: perche lt Nobtli, the non fino per í trdioario troppo ricchi,¡lando alia Ccrte, doUe ófempre cartJlU grande d'ogtii cofficon quefta occafione per la gran ffefeidejtr uiioriyde’ cauaUi,delmaagiare, 0 del v e f t íz ', 0 altre cofe,fe nttitcrnanoa afa:0 fiando aSi fuoiCafteUi priuatam ente,0 fenza ¡pender ogni cofa gli bafta, nonfi ricercandoin lafa loro hitrea, vefiiti¡ontuefi, ne banchetti,ne manto caualh diprezzo,b altra cofa neceffaria a chif*gue la Corte.Et per quefto eintredotto,the ilfrutiio dal Re fif a a Sjuartieri, 0 chi ftrue non "eoíUgatoperpiu diírem efiiíanno, p<rcheilrfiodel tempo ogn’uno pubfiara cafafu a , 0 reíltingerfi tanto nellaffefa,chepoffafupplire al Jplendcrdel Jpeadere,chefi ricirca in quei tre mefi chefetuz>. M a alli Prelati non f i confidera quefio riípetto deüaJpefa, perche quanto aüafamiglia, 0 all' vefiire,hanno la medefimajpefa in ogni luogo, 0 ieneil viuereepiu raro alia Corte,pero la¡petaz a d ’ acquiflarfempre.riccheTfzemaggiori, 0 riputatione fiando fempre appreffo delRe non li lafciatener conto diqueldanno, 0 molti anco fe ben voleffero andar a fiare alia loro refidenza, tomefono ohhgatiper g í vítim i Decreti,nonja • riano lafciati fiare lungamente lontant daüa Corte per feruitio, che f i ha daloro, 0m afftm e queUi, the hanno feruito per Ambafciatore ap preffo qualche Rremipe. jLproprio effercitio de' Nobili, 0 quello ehe r'ifitlta magffor grandezza d R s ,0 a l Popolo,e la M ilitia , la quale edi dueforti, di Mare, 0 di Terra. D i quella di Mare nonfi pub dtr gran cofe,percheil non hauer gran numtro dilegni.ntdi armiggi,nt áihuomini da Remo, neda coman do , non ha mat lafciatomtttere infiemetanta fo rz a , che baflaffeafareimprefafegnalataptr offefa £ altri, 0 perb bfiato introdotto dal ttmpo del Re Francefco primo in qua il ¿alerfi in guerta delí Armatade’ Turchi. E vero, cheptrdiffendereilRegiipnone flato mai bifegno d‘ aiuti forafiieri,per. he nei Mare Océanofiepotuto ha uere in ¿n corpofino k 0. 00. legn i da F elá , chefi ekitm ano Naui,0 ntl M r e d i Prouinla fie.irmato fino a 4o.Galere,che al prefentefono rilottedfeileqaali Galete hanno feruito alcune vol te anco nei Mare Oceano, mapiu perpafftr gente in icotia,che per metteregelofia kqualche Préñ e le , bper altro affetto. Ma il nerueprincipatcj dtüa M litia di Franciaentüt genti di cerra, 0 piu neUi Cauaüi, ch* neUifanti,per che lactmmo dita,chtfi ha deüi Thtdefcht,0 Suizzeri. 0 ^il nen ¿edere ¿olontieri í armi in mano deüa plebe, 0 deüi Fiüanidel regno, hamtffo in mag gior riputatienela Caualieria. Laquale f i come p a era tutta de N ohili, fefi$radigrantwrt->. m fxpc confenfcrunr, P rxlat's omnem cofultatio» nis honorem cederé gnari, fibi exc« u tio n isp 5dus ingruere. Id autcm om nibus pcrcom m oúc c o n tin g it: quia N o b ile s, qui v tjlu rim u m no n affluunt diu itiis/i in aula com m orentu r,vbi rerum onnnium fumma p c n u ria tft, per hanc o c- * cafioncKi a b f ntes abfiinent a nim io fum ptu, quem alioquin facercntin equ is,fam u lis,vcftibu s,a liifq u cieb iis, d on.um qiicfuam reuei tun- , tur: in fuis autc calicllis piiuataiH vitam ducen tes,paruo c c n ten ti cflc poíTur.t,cum d om ineq; fam ulitij fplendor, i cque con uiuia,n eq e q u o rum precia magna, vcl alia v ita a u licx confucta requiiantur. id c u c o receptum eft, vt quartam anni partcm vnufquiíq; teneatur R egi obfcquia p txftarc reliquum autcm tépoiis quilibet d om i fua: degere pe tc ft, & fumptibus ita p a rc c rc , v t trium m cafinm futuro:um íplcndorcm p ro d igftitate tu tu queat. V ciu m apud P ia la ro s hie rcfpedus d.fpendiorú non attenditur,q u ia ,q u o ad fam iliam fuam , & veftcs eun d cm ,vticun q u c d eg e rin t,fu m p tu m fa ciu n t. & q u a m u is in a n la carior eft au n o n a, tam en fpes opum acquirendarum ,& au £ loritatissu gen da,d um p cn esR cgcm viuunt,non perm itiit, vt ad hoc m inim um damnum animum adu rtan t: & p lc riq j ctiam íi in loco fu a pralatu r* refiderc v c l'c n t,v tc x vlti mis decretis tenentur, cuocantur c ito , nempe quod Aula iplorú praícntia cgeat, ac prafcrtim eorum , qui apud Principem aliquem legatione funifti fint. Proprium N o b iliu m ex rrc k iú , ac pro fcífio, vnde pracipua eft R e g is ,a c populi M aicftas,cft M ilitia ,q n a duplicis e ftg c n c ú s ,m aritim a, tcr- MilitiaTrXrcftris.lllius haud m ulta ratio habenda eft,qnia, (iaqudU. cum nauibus,nautis,nautic?q; rci peritis hom in busdcftituatur, nunquam cas vires n a ¿ lí cft, ^ v t offendendo hofti egregie relponfura eííét ideoq, po ft Regem Francifcum l.in ualu it confiictu d ojvt T u r c ic a claflis opc Galli reges vtantur. Ad regni nihilom inus dcfenfam nunquam pe regrinis auxilijs opus fu it , quia nonnúquara íq m ari O ceano d ucent* naues in v b ú corpus red igi p otu ere, & in m a r i P rou in cia quadraginta triremes al quando fuerunt in ftru ftx : qua* iti prafens folum m odo fcx : h a vero tiircm cs n o nuquam in O ccanam qu o q , tran slata funt, fed ir,jgis v tin Scotiam v ed o rc s tra'jccrétbr.quam ad Principem al quem in officio coatincnd u m , vcl fimili dc caufa. Veru potiffim us G a llic a m i litiae ncruus in tcrrcftiibus copiis c o n fiftit, m agifq; in equitibus,quam in peditibus,quia c o m m oditas confcribcndorum peditum H clu c tio - J k r u m ,a c G crira i o m m equitatui addidit cxiftima io a e m , : raterquam quod plebi,ac i uftici», regni minu» libenter arma tra¿Ianda.c*m m ic. R Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca } tUlKJU- Relatió 0 di gran v irttí: m a hor» é m ifla d" egni condi tione di perfone,0 é dt dtteforti,patíepagat», 0 p a n e d‘ obligo, fu e lla d‘ obligo fi c hiam a eomtn wem ente A rierbando, ehe fono le bande dt^ Nobili ohl gati a feruire il R em perfona, 0 coa tan ti Caualli,fecondo la qu alita lelli loroftudi. E t perche ¡i N obili fono m o lti, quefia genteéin gran numero, 0 f trel be maggiore ,0 m igliortj fe n z a í aua>i:ia de F¿udatarii,p»i.ke a loro b a f i a mofirare tanti C a n a l i , o buoni, o cattiui, , perche Itmtgiiort fo n o m fft fr d ls cornpagnttj ordm a ie p agate, 0 paffonocon quelle, 0 non ton í Arierbando. Ma la fo t ¡{a é negl' hueñi d‘ A r m e , 0 Ar ieri pagat t, the ¡e ben rntflid' ogni to n iiú o n td i huomim fe peto tutta buonagtnte, ie n e arm ata 0 bent a cauallo, percheje oene il Regno nen h a r a z z a dt caualli da guerra, perb n on fip erd o n n sia ll,¡jefa per hauer ttiquellid‘ altrtpxefi. G lth u om in ia’ Arme meftr ano due C a -4aU.'.,0 n tn p tu , li qualt nonfiboUano come filfa da noi. Sono le Compagnie d ’ huomini d’arm e,thi di c in q u a m a ,cli di cento. Sjuell-di ctnto fono go ■ u eritate,0 com m andatt dalh M arefciali, o da q ualche altro Prencipe. T uttt hanno cl reil C a pitano quattro officiali: l l Luegotenente, í tnfieg n *,il Guidone, 0 i l Furi,ro,t quali tutti, oltre la fu a p ia z z .* a huo nini d‘ A rm e, che fu olpagarfi con 4.00.j r anchi, hanno la fu a proufionz» áparte,cioe il Luegotenente 800.j ra n c h i,/In feg n a 600.11 Guidone 4o o . 0 It Capitani, b Conduttieri h ann op;u, 0 meno,m a niffuno m anco d i -LOO.firanchi, oltre dtU* fu a P iazz». Con le Cemptgnie d’ huomini d ‘ A rm e, fono li Arcieri c h ea rm m o a ü a leg g isra , 0 can vnaptftolla a í a i ar. tone, la quale cpiu d’ im pedim ento, cht di fru to. Quefit en tem po4iguerra fono fem pre il t e ffo ptu d eg l’ huom ini d’ a rm e, h a o n rla m eta del fitpendio fopradetto ,m ofiran o ún cauallo (o ■ Ib , 0 d guidortt de g í huom ini d’ arm e gui da a n cog í Arcieri. ll num-ro de g í huomir/i d' arm eno fit mai piu i i c r e m i l a ,0 g í A rchr i qu at tro mila fe cinque ceato, btnche a iejfo fem ancato innúmero per rijpetto della f f e f a ,0 nonéinFrAcia altra caualiin a , cht qu efia, eccetto il corpo d tll* cafa d d R e,ihe úd con la fua C ornetta, 0 pito tfftrt da únquecento caualltla maggior par te gente fo r altera . 'ffjttanto ali' lnf.tattr'i^, feb tn cli guafiatori fono riputate miglton d itu tti,com epikcau ti ,0 ptu att! dIopportarelefatiche ,0 tn/Órnodi della g u erra, 0 chthanno m oho d dSpagnuolo, 0 to quefii fiano a>. numero dictto , b nouem da, tu tP tan ta fi hauen ano anco molte mtgliara dt fa n ti .neW altre partí deí regno,che farehbe buona gente^iemequella,cht da trtn t’anniin qud, feq u .fi fiernpTt Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca luntur.Equitcs vero íicuti quondam omnes nobilitateiníígnicb au tu r itaaudcutiores magnaque cra n ipraediti virtu te: verum in prafcnsornai hom inum genere mixtus, & duplicis g en e ris cft equitatus, altcr ftipcadiarius, a itcrcx de bito. t iic com m uniter appellatur A ierbanda, & com p lc d itu r n obiles, q iiiip íim ct R egí de bent mil tiam , ftatuto equorum num ero,iuxta fcudi proportionem : quoniam vero nobilium frequ en scftm uItitudo,idc reo h ic q u itc sm u lti funt eíTcntquc plures,ac m eliores, nififcudatariorum ob'.taretauaritia, q u ib u s fa tis e ftin lu ftiac'cn ib u sd u o strcsv ccq u o so fte n d erc fiucii bo ni fint, fiue a o n : nam m clio rcscq uiin tcr ftipendiariorum c o llo c a n tu r, n o n in tc rf;u d a ta rioru Tl cqu o s. Verum tota vis militia: oonfiftic in c a ta p h r a d s & fagittariis equitibus (v u lg o A rcieri:) nam etfi om nc genus hom inum raifcctur,tam cn m ilites egrcgij funt,arm is & equis oprim e in ftr u d i: ctfi enim rcgnum equina ad b e llu m n o n a lit,ta m c n a liu d c vcl m a xim o im pendio petuntur. C ata p h ra d i equites duos o ftcndunt e q u o s, qu i non vt n o ft.ates ñigm atc notantur. C aiap h rad oru m copiae a lis conftant num e- Stipendia roq u in q u a gen o , a lis cen teno H s a M a tíc b a l- mtlitum. lo .íiu e á P rin cipealiqu o du cu n tu r.Sin gul? pro cer Ducem qu atuor habcnt O fficiale s, Locum » teucntcm , V ex illiferu m ,G u id o n cm .F o rctiu m : qui om nes, prster quam m e rcn tcatap h rad o rá ftip en d iu m , q u ifo lu itu r quadringentis Fraachis,feparatum habcnt ítipen Jium ,hoc eft. L o cumtenens Fiáehos o d in g en to s , V exillifer fcxccntos,G u id o qu ad rin gen to s: Duccs vero.fiue Forcrii m sq ualia ftipendia e x ig u n t, fcd ncm » m inus,quam zoo.F ran ch os, praeter fuum cata p h ra d i locum . Vna cum cataphradis fagittarii com putantur, qui equires leuis arm a tu rsfu n t, v tu tu rq u c in a n tc .io rc ephippii partefclopeto; q u s quidem res m aiori eft im pedim ento,quam fr u d u i.H i duplo plurcs funt,quam cataphradi, dim idium ftipcnd ij,qu od d ixim u s,m e entur.vnum cquum oftendunt & cataphradorum D ux ctiam hos ducit. C ata p h ra d o ru m numerus nuquam m aior fu it,quam trium millium :fa g ittarij v ero q u a te c m illeq u in g eo tifu n c , ctfim o d o ob nim ium íum ptum m inoi eft numcrus : neq; in tota Gal lia alius cft eq u ita tu s , c>£ceptis auli cis reg iis,qui fuum Ducem hábent,& 5 0 0 0 .fete funt.plurim iq; aduens. Q u o a d ped itatu m , vaftatores od.-,veI nouem m illc funt, gens -.pta lab orib u s, & ir ú n is , & q u s naturam H ifpanorum p/a: íc fc it, h * c q ;« c s tc r is m e l or putatur: iu aliis qu oq, regni par tibus deligi poflent optim i pedites, vtpotc cuín jo .a b hinc annis con t.nu o vexati fuerint E tR ex Lu d o- De Regno Gailicofíue TrauchoP fimfrejlatairaua¿iata. Et il Re Luigi t'nde- L u ’o u icu sx i. leg io a c s c o n fc rip fit, poft quc.n ctmoordtifoUl gioni, 0 doppe lut ú Re Francefi ctiam Francifcus l. qu adraginta vel q u iaqu a co pr mo, Uquale dffegnaua dtfare ‘ na mtla g iu ta m illia m ilitu m c ru d ire c a g ita b a t, ncícm tiadiquaranta,Q cinquantarrdlafanti,per mn p e rF ielu ctioru m quaíi tributarius forct: vctum Ftditatu» fiarfrmpte-) temefld Tributario de' Suizz-ri, cxd ecreto trium itaiuum cog itatio b®c retra- nuUtt» Gaímaogmcofa upcintrattataper deliberatione^ ¿la ta fu it.iie q u c a liis p erm iliu m ,v tm a rm oru m Uctetquart, delítire fla ti , ffi ncnbpetmtfie ad altri, the d tra d a tio n c ieíecxerccaLt,quam no bii.bu s:cau NrbtUL'efienttarfimll armi, 0 le caufe/ono f® mult® red d u ntu r,ínter q u asp otillim aeaeft, m oU e,frdle qualteprincpatffimaquefta. C ht q u o dfi plcbsarm is íeinftrud am c c m c r c t,c o n quando laplebefuffe armata, f i [ Ueuartbhe (oa- tra proceres i.ifu rg erct, cum proptcr iiiuidiara. traigrandi, fiper tnaidia , come p er ‘ endetta tum propter oneca, qi® pacitur , cum quc á delleopprtfitom,chepactfre, ffiufopotendo ejfer m agilíratibus com pefti n equ eat, artes ncglitenutoinfreno da‘ Magiflratuifojctatebiele/ue g e r c t, & agriculturam o m itteret maxim o oari,ffiilUuorart la terra con pregiuditio‘ muer- m niuin d etrim en to. L tro c in a rc tu r, dcnaum faledi utti,attenderebbed tUtrottr.ij , 0 ]bre- rcgnum totum confunJcrct : cum experientia uementemetterebbeinconfufione, ffi difcordtne d o ccat, quoties plebeiUx aliqu s in m ihtiatn ñ Regno, ffi vedcfi per efrerienza, clTe quar.do V- numen d ed it,p ro tin u sc u m in lo lc fc e rc , & d o " tu lit ■ fatto ' ■ ■ ,díutnta ■ ■ m i fu® velle in ife ra ic , ac parentibus , fa tr ino di quefti (oldate infríen te,0 ‘ uel emmandart tacafa al Padie, 0 a bus. & cu n d is dom m ari. SeJ li®c ftatuum d e fratelli , 0 efferpadr one d' cgni cofa. Ma quefla creta locum non h a beten r, fiqm s R e g .m fibi deliberatione de Stati, 0 queflt tifretti non ha - vcllet fatis ace.e. Q ^ a d D u c c s in regno Ga'li® nunquam de» ueriano luogo,nefariano mtfflm confidetai tone, fidcratus cft eo-um numerns proptcr e xcellen quando ‘ n Refit rifelueffe di far dfuo medo. tem inultorum & >iitu tem .fc experientiam, atQuantealli Capitani fie trouatofempre nel qu cfo rtun am : Inter hos m odo ptxcipuus eft Regno di Francia gran copta d‘ huomint tcctU n- L»ux G u ifiu s,qui non folum virtu tc,ac fama c®tifiimiper virtu,per ejperknza, 0 perfortuna, teris an tcit.viuctitibus,fed plcrifque ctiam pr®diquehi íhe alprefente vtuonoeprin.ipaliilDu- teritorum e x c e llit : poft qucm infignio es funt eadi Guija, il quede b non fríam ente‘ aloro- D u x Flumcn® DuxH um aL® ,M arctiioBofij,qui fifpmo fopra tutu ifam oft, che fono inef] re al om ncs ipfum Ducem ícq u u n tu r, v te tia m D u x prefente,ma ancofupramoltt de i paffati, 0 It N am u r,C o m es Sa iign i,tq u e s Humal®, omnes piitfamofi appreffo di lui fono ü Ducadi Fiume- ciu sconfangu inci , & iuucncs exped ationis en a , ll Ducad’ r m a / a ,0 tl Marihefe^al Beaf, g ie g i* : Intei priuatos N o b ilcs cm inct D om if quali tut ti loftguit ano come anco f d t l Duca nus dc Scia ra ,& ü o m in u s S a n d iP o li.& D o m iN a m ur,il Conte di Conté di Saligni, 0 i l C a - nus Vin-fe: qu¡ eundcm vltim o bello fccuti funt. uaglterod'VmaU, tutufuoipar,nti,ffigw uini P roh xu m fo rctc«tero rum qu oqu cm cntioncm . dtgrandiffimaaffettattone: D e gentil’ huomtni facere. parti.o ari Monfteur della Sciatra, Monfitur dt £ x illis,q u ifa¿lio n cm pot u s, quam caufam Saintí P o lo ,0 Monfieur de Vinfefono dtgrand Regis Nauarri®fc¿lantur,pr® cipuus cft Viccoo fiimaappnffodelui-.ffituttii’ hannofegwtetotn mes Turen® diucs vigin tiqu in qu c m illiura ¿n q u e fi‘ Itimaguei rain fiem en, con molti altri rcUitibus,Dux B u lco n is,P rio ccp sC o m itú ,C o diminore tmportanza, che farebbe longo d no- mes SocíTonij filius Piiacipifl® C ontR nfis: qui minarli. fpc duccnd®in vxorem fororis Regis Nauarr® D i quelli, chefeguone hoggidt non d:rb la cau- illaspartcs fccutus c ft.n o a íinc m a xim o m u lto fa,m alafattione de Re dt Nauarrae prinapalfi rum dolorc. Item D o m in u . dc Sciatilioo e.fc fimo Capttane il i ’icoate dt■T urena ruco di D om ini dcAldigheria , audaces viri, fed opibus ticinquemilafcudid'entrata, tlDuradt Buglo- dcftituti. ue.il Principe di C cn tfil Conté dt SoeffontfghInter e o s , qu i neutram partcm adhuc fcquñtur , numerantur fcx M atfcha li , viri omncs uolodilla P-mctpeffa di Conde il quale perfie tanza dtJpofarelafortUadi effo Redt Nauarra fumm® virtu tis, & experienti® : item dom inus deSciapclla V ríinusdux vcccrauus, m agn iquc í ’ tnduffe d dechtatarfi d . quella parte , nonfienffigrandtfiimo dtjf taotredt molti. Vi fono an nominis ob ingcnij fui acum en , fcdiuturnam cora Monfieur dt Sciatigicnt^ , (fi li Signot bcllic® rci cxpeticB tia m : D om inus de Sauigny, d Ha Dightena huomint molto arditt, ma dipo- D o m inu sd eM an deIor,innu m eriqu c alij ínter. che:a.oüd. exim ios D uccsann um craedi. G a l l ^ ‘ íri‘ XfrUtnetrírah.FifonopoiliMatefiialidíFraH o cm ilitu m g e n e re g ra te riti G a l.ia Reges ftte, ' Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca lll ReiAtio tia tu tti huomini digr»n¿ijfm»¿»iert , 0 tfft- n o folum potuere dom inatlenis fu * lim ites dirien za. Vtb Menfieur M a SiittptUa Orfino vtffi lat itc.atq; defendere a Principibus vicinis, atq; th io Capitano, 0 < Ü ¿ randijfim iftm aperlo¿i. loa gin q u is , fcd etiam armorum fuorum vim ua iiddtlfuoiugegHO 0 p trla lo n g a efferitHZ* transfcirc in A fiam ,& Africam,Geronaniam opdtU guiora, Monfieur dt Sauigny, Monfieurdi pngtiarc H ungariam , H ifpaniam ,in Italiam deM andetor,0 ¿ J infinita d 'ah:i,chttu ttipoffo- fccnd cre, totum que o fb tm concutere. N am m fia r a parangone di boniffimi Capitttm. Con G alli natura feri fu n t, atque fuperbi,'& in rebus qutfiu forte dt gente da guerra li Re di Francia te n tan d isa n im o li,in profperis in to le r a n d i,ia pajfati non Joiam ente hanno potuto acquifiare fuis com m odis augendis aflldui, in alienis ne tan to fia t o , 0 di fenderlo d *ll* fo r z a dt tutti li gligentes, & i® re beficafaepc promiiTa fallcaFrencipi¿ictni, 0 lon tani, m aanccrafcrfifett- ces: quandoquidem h ?c apud illos vigu it o pi tirtnelC A fia 0 n tW A fiua,corn batterela Gsr- nio, vbi com m odum adcft,ibi quoque adeflc hom a n ia ,i Fu g aría,0 l a Spagna ¿entre i» Ita lia , neftatem atqu e maieftatem : fo letqu e prouer 0 f a r trem are tutto tl m ondo: pet che i Francefi b io vfiirpari, m uftifq; hiftoiiis traditum cft.H afono ptr natura fie d , 0 ¡uperéi, 0 ’ neliontart L’ b.-a. GaUum am icum,fcd vicinum nequaquam , i ’ im prefeam m ofi,neU t piojp n t a m fipportah- fl ficri poteft; &^vctcres dc m oribu shu ius gentis li,nei loro v ttlea ftd tii, in quel d e g í altri neglL fcribentcs,tcftatú reliquere cos in principio bcl g en ti,0ffejfe¿olteo¡feruantopoco U fede tn m a li plus quam viroscife, in fine minus qaam foeteria dt guerre,perche quefia e commune opinione m inas Idcirco confideraudnm c J c in bello principiahd fra lero, che douet tl commodo fta anco Í honore, principia proípera tanti eife momenti,, v tfz p c in 0 lagrandezza,0 f i fuoldireperprouerbio, 0 iis totum con fiftat. om nifqu e in principio ad- ff,(tgU. f i troHAfcritto tn molte hifiorie: H*bhi t: Eran uerfitas magnas fecum trahat c a la m ita te ';p r o te fe ptr amico,m a nonper¿icinofeepojfibtle, 0 in d c G a llia d co fe r o c e s,a c te r r ib .les habentur, gl' antichi firtuendo dt quefia Nát ene diJfero,che vt ipfos lacclicrc per culo.um fit : adm odum mlprincipio delliguerrejonoptit che huominijfi quoque difficile creditur eife, prim am illum fu neifine manco,che femine: Perb "eda confiderare, rorem , vnde fuperbiun t, & au d en t, detinere, ac the ilprinctptofeltce nelle imprejeedt tanto mo te 1 perare. memo,chemoltevolteimportail tutto , 0 ogni H a tc fu n t, quae d en u m e ro, ac m oribus G alper dita,cht(ijanelprincipio tria fimpregran co- iorum , d cqu evtii.tatc, quam ex tiibu s O rd inida,0cattteeaperde onde i Francefifeno riputati b u , R egn i C oro n a fcntic,explicanda duxi. Por tanto fieri, 0 eerribili,chee cofa molto periculo- ro donec concordes in vn>jm co n fc n f-ru a c , & f a t ajfal t arli: molto difficile bi ogna ancho cht finguli abfquc inuidia com m odum publicum fia il trattenerli, 0 tempoHggtari quel pri pro virili cuffeuerunt , R egem adiuuantes alij mo furore, 0 qutU' impeto, che xifa fuperbi , 0 C o n f il o . alij patrim oniis alij corporibus fuis, etudati. legnum illud inui<ftum,cunclifq; gentibus fo r Q u efio e quanto m’ occorrtdirt dtl numero, m idandum elfecerunt. Vcrum poft quam pcfti0 qualita delle genti di Francia, (ff dtl feruitio, fc ra h *c fe ¿ fa ru m lu c s C lciu m & N o bilitatem Difcordia the finte la corona da tutti tre li fiati. E-finche, d ifgrcgau it.iiobilefq; inter fc d iftraxii in varias magnam fono fla ti ¿nitifacendo ogn ¿ne xlfuo ¿ffieéofen- p a r te s : populum vero vndique d-feordantcm dtlabuntur. zainu id ia rg íaltri, 0 loccorrendo tiafconiptr reddidit: cuntftacucrfa fuere m.-'xim» R sipublilafua p a r t i i commodopublico, 0 aiutandoil c « ,a c pr«fertim R cgis in co m m o d o, vt f i o lo co Re, chi cF T Configlio, thi co» lafaccita, 0 chi dicetur. con la ¿tta , hanno fatto quel Rignoinuitto, 0 H a d e n u s de R cg b i Galliae d o tib u s, deque formidabile al Moado.Ma come quefie maledit- populorum m oribus dirctuim us,reliquam m o tioni delle nuouejitte,hann» cominicato a mette ■ do e f t , v t dc annona ac reditibus aliquid attin re in dijfenfime il Clero con li Nobili,0 li Nobili gam us. fr a loro; 0 il popolo con tu tti, ogni tofafi e mejfa G a ’lia rebus om nibus v it* hom inum nccefen difcordtne conpregiuduio vniuer/aledi tutti, fariisabundare, opum quc ditiffim afem per ha- Fcufwwdd© 0 dei Re in partito'are cerne dtrb al luogofuo. bita cft: nam cum in m edio fere n o bilioris par, Hauendo pariato delle qualitd, dei Regno di tis totius o r b is , Europae fc Iice t, collocata fit, Francia, 0 dcUa conditione de'popoli,refUpar c a l o fiuitu r valde tem perato, b e n ig n o , frigori lar dei ¿iuere,0 de’ dinari,fenza le quali dut to bus nim iis G e r m a n i* , itcm que Hifpaniae ca lo fe,non pub Natione alcuna manttmrfi netla ribus c x p e r t* : aer, etfi vento fiis,tamen faluber guerra. cft. nequc g rau isc ft, & p luftiibus hum oribus Fufempre la Francia riputataricchijflma, 0 in fed u s, v t v icio u i Belgicus: regio a m a n a eft, finna £ ogni commodka, 0 abbondankffima di iucunda afpcd u,flum inibu s irrigu a, iifqu c nauga- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Be Regm Gallicofiue Tranci/d. Aute le eofe Htcef m e x l í vfo humano, perchtefíendo quafi nel mezo deüa pih nobil parte del M onde,cheéí Europa, h dil cielo molt» tempeprato,benigno,Ubero da quei freddigrandi diGer w a n i,0 daüi eiceffmi calda di Spagna. L ' aere benchefiaaliquantoúcntefoéperofalubre 0 n í hadtlgroJfo,r.edd Padulofio,come h a lt Fiandra vicina, llpaefieéamtndpiaceuile pieno difiumi 0 tutti »aaigabílt,(fi non ha monti aff eri fial'40 neü’ eftremúdde'confini,manelmczopertutt» fonopianure,0 coüinetuttefertili, 0 lauorate, 0 fatantacopiadibiaie, ¿>úini,lint,canapé, guado,0altretofi,thenonfielamenttbaftano¿ úfiodel Regno, mafiemoneanco d mandarnein Spagna,in Portugaüo, in Inghilterra, Soria,Danem arca, 0 in altri paefi ancora pih lontani, 0 perbJebene.nonhaMmered' oro, ne-d'argento, comehannola Germania,0laSpagna,íuttaHÍa nonmancano mai dinari in Francia, portati da diuerfe bande,chef i feruono dcUecofie dt quelpaife,perche Portugalloefimpre ftato aperto,0 quel Regno folo mette in Franciaoro, 0rargentoin gran quantitd, 0úe nemette aneóla Spagna becheleprchibitionifianofirettifiime,perchel’ vt:lechefecauaédtqumdirí, 0 úinti per cento ,per manco,0miricotdojiht febineeralagutrra con il Re Caiholko , non cejfauaperb il t aficoconli Fiamenght,con í IngUfi, (fi con Spagnuolt perla neceffit d,che hanno di viuere, 0 per quefto non ,« marauiglia, fe in tempo deü» guerra nofialofuoriin Italia, maanco dmtro nel Regno, iegintie.rano pagate tutted fcudi Sf.a¿nuoli¡0 reali d’ argento. Per queftaabéondan{aúniuerfale di tuttele cofe,chee nel Regno diFraccia ,pftim a jche queüo,cheficauidaüifrHtti d d h terra impor«fno V»’ anno per/altro quindeci millioni d' oro. Ddle quali f ii fiono deüe Chiefe. úno 0 m e ^ dei Dominio particolare dei Re, 0 i l reflo de’ PrentiphB.*roni,0 altri che hannop offJfw m ,0 entrate. D i mod) cheil Clero úiene adhaueredue quinti díü' entrata dei Rtgno. Ala tl Reoltreil fuo O em ino ch eei entrata ordinaria deüa Corona, cheadeffiéúenduta ,b impegnataingran parte.ha tntra'a dt daiij,0 dttaglie.chefionofal.teordinariegid n.olto tempo, 0 detime dei Cieto.chefie ne metatono almeno due aU’ anno quattromi'ion >,0 m e^dicro,inm odocheham tut tofieimiUioni,perordinario,0 haueriaan omolto pih, fefoffe ffUtoaffitiarelidatij , comefifain ltalia,manÓfiiúfia,perche quei dei Regno nonattendono d quefto, 0 liforafiieri.non hanno altriminteardiredipropoireciib,pircbefarianoinpericolo di tffere tagliati d peTfzi dalli popoli, cofi tuttofit rifcodeper coeto de! Re.Ondeoltreltffef a d ’ tuttiThfforieri,dichiRicuote, 0co\padi jhinonpaga,etemmuneopinione,cheilRefi»in¿¡tn- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ^37 u ig ation i o pportunis: aíperltatc m o ntíu m xaret, niíi in extrem itate finium reg n i, fed m e d io . tcnus planicies,& colles fertilitate, atq u e cultura infigncs vifuntur.tantoque fru gu m , vini J in i, -canabis glafti,aliarum quc rerum p r o u c n ta fe ’i,ces,vt n o n m o d o rc g n irfu i fa tisfa cian t,fed e xportentur ctiam in H ifpaniam , in Portugaliam , i n F la n d r ia m ,in A n g lijm , Syriam , D a ñ a r a , inque alias longinqu iores etiam regiones. Idcirco quam uis auri atque argenti fodin s , fe? cus atque G erm an ia, & H ifpania , catear : at* ta m c n in G a llia nunquam d ecftpecu niaru m cop iacx aliis regionibu sa d u t d a : nam P ortugaliian u n q u a m fuum autum & argentum ncgau it G a l l i s : ex Hifpa-nia qu oq; m ultum a luehitur, ctfi cdidta v eta n t, fcd vtilitas & vfu ia quindecim & vig in ti pro centenario e ffic it, vt-afFcra-tur: & m e m o riv c n c o , etfi.cum R ege C a th o lix o bcllum gereretur, tam en com m ercium cum G a llis,itidcm que cum Angl s , A H ifp a n is n o n ceíTauilfe ob eorum popaloru m ncxeífi tatc,qu a cogu nru rind uftria fibi v id u m para-e. Q u a m obrem admirandum non cft, fi bclli tem pore no fo lu m in lta lia fe d c tia m ia ip fo .illo R egn o m iJitum ftipendia no n aliis, qu am m o n ctis H ifpanicis e x fo lu u fuere. O b h a n crc um oranium copiam credunt pleriquc,ex tcrr* fru d ibu s c o l lig i pretium circite/quindecim m ili onam aureorum :quorum fex Ecclefiafticorum fiin tifc r ' qu ialter R c g ij patrim om j reliqui Principum , B aronu m ,álio tu m qu c, qui poíTclfioncs & redi tu s habent-'adco vt clerus duas quin taspartcsrc g n i habcatinfu isrcd itib u sifed R fx p r s tc r fu u m Regqridi. d om iniu m ,qu od cft ordinar usCoronae reditus, tm. g u i m odo m agna ex parte d iftra d u s , aut oppignoratuseft.cK portoiiis,& im p ofi tionibus, q u s la m o id iita ris f a d s fu n t, & c x c lc r i decim is, q u s bis faltem quotannis im po nu ntu r, colligiB quatuor m illiones cum d im id io, ficquc in fumm am illio n csfexord in ario saccipit,lon geq;p lu s accip eret, fi portoria locarentu r,prou tfacim u s in Italia: fcd ibi h s c non feruatur c o n fu etu d o , q u ia in d ig e n s hancrem n e g lig u n t, & a d u c u * verentur id proponere,ne a populis male crad ctu r,ficq ; om nia nom ine regio exiguntur. Q u a rcpracte om nium T hcfaurariorum , & e ta d o ruinfalaria.& practcrfraudcm éoruu:, qu! v c d ig alib u sn on facisfa riu n t.com rau n ise ft o p in io , Rcgem magna cx p a rtc re fitu u fuorum defrau.dari: reliqui cxpcndunturin rebus au licis,& m iniftris lu ftitis fuftcncandis, n e c n o n in ftipendii equitum , A fagittarioru m ,item in p rsfidiis arcium ,ac m unitionibus,in trircm ibu s,catcrif. que nauibus ad regni cuftodiam arm atis, A h * funt Regni cxpsnfar o rd in a ri* , funtquc a K s ia n u m e rse xtra o rd in a ria,fc d c o n tin u s. A d c o v t S aR cge ts 8 Relatio g annato di ‘ nagranparttdtfítfut entratt, il refto Rege Francifco P rim o , qui vnum m illiohcm ' tntto‘ ainfrefa della Cafa, deiferm io ,0 a liribi- a u n r c liq u k ,a d h ® c vfque tcropoia n h ilvn fcgni delRe,deiCenfigltari, Gouernatori, Officiali, quam accum ulari putuerit : T dincxtrao rd iaUriminiftri di Gi ffiitia , 0 d e l Gouerno degli nari s bclli , rerumve a iarum n cellitatibus huomini A" Arme, Ar.teri fo te zz .e, (fi monitioni, femp r n u n ia cftp-.cunia vi*i augcndu tale galere, 0 legnt armatiper cuftodia dei Regno, the as, v Idecim as cleri m u liip:ica n d o,vtIm u tu o fonojpffie ordinarie di quel Regno,(fi altre m jinitzj ai-cipicndoa ciu itatib us, q u * c« te ro q u ia litflraotdinarie , macontinuUn moao che dal Re bcitat fiu u n tu r; adi o v t C o r o n a m prxfeBs Francef(Opr;mo in qud, cht lafcib all'* fua morte debeat quindecim au rim id io n cs, compiataquafi vn milliond’ oro in contante, non fie potuto tis bonis Regij D om inij , q 1* oppignorata maiaccumularniente, mantili bfogni edraordih® ctau faeft,cu !itio do im pcn f® .q uo narijdt guerra b di altro none mai mancato ilmo- ad fieri potcit , fubducantur, & pecunia co n d 9 diprouedere,b lon augumeto ditagliefo con mul- g re g e tu r, vt his oneiibuS Regaum exim atur; tipl’cat ione di decime dei Cltrofecon impronti, che q u * r e s exitum fortitura fp efrtu r, fip ax p erpagane le Tene murate in tempo ot bi, ogno, che dei duraucrit. Mt h * c , quo ad dignitatem atreflo fono Ubere,(fi on ‘ led’ entereffio. intanto chela q u : potentiam R cgni G a lli* , d id a fuffiCorona ha aebito quin lici milltonid'oto, comprefo ciaiir. » quello tht e imptgnato delfroprio Dominio, il che e V cru m en im u c ro , q u o d fp ed at ad c o r u m , taufa,chiad’ffofi'«d refiringendo ptk chefipub la qu i rcgnum ad m iniftrant, autotitatem ( hoc ffiefa, 0 accumulando danartper liberarfida qutau tcm tcrtiu fu it diíTeirationis n o ftis caput) JloptJo.comefipenfa di poter far fi in pochi atni du am pIilT unum hoc, ac potenti/lim um , ournirando tapace. Et quefto bañi quanto alia dignita, bufquc d iu itiis , & opibus affluentillim um re0 quanta aUa potenza dei Regne dt Francia. num totum ab vnius arbitrio R egis dcpcnMa quanto alia auttoritd dt chigeuerna detto et,qui naturalis cft P rin c e p s, cui populi o b Regno , che fu lat etza conditione da ma propofia tem perant, & cuius abfoluta fupcr om ncs cft nelprincipio deimio difcorfo,dico quejloamplffimo auioritas. Regnopieno d'gente,t í abiondatiffimo dt commo E ft autem Galli® R cx naturalis Princcps,anditd, t í di ricchezze,depende tutto dalfupremo ar bitrio dei Re,the e natural Prencipe amato, 0 obe tiq u a ex ftirpc oriundus, & mille a b hinc annis in eo regno iura fucceifiot-is agnofccns: in r c dito da’popoli, 0 di auttoútdajfolwa. E il Redt Francia Prencipeper natura,perche e gnum non f ic c e d itc lc d io n c p o p u lo r u m , id antico,(finon nuouo,0 damiUe, eptuanni in qud eoquc co:um fano: cm non am bit,neq; tyrannonfu mai conofciuta niffun' altraforte di gouerno nidem o cc u p a t, fed natur® ordine, quia filius in quel Kegnorfuccede alia Corona, nonper elettio- cft uatum aior.vc! qui-i coníánguincusei<,gunedipepolt, 0 perb non hada ambire il fauor loro, bern jcu lacap it, exclufis fcmpcr extra matri «eper effer tir anno, maper ordine di natura di Pa m onium n atis,& foeminis: fucccdit cnim pridr efiftgUuoloprimogfnito,0 aquello, ch' \ piu con- m ogenitus.fin m in u s, fa n g u in cco n iu n d io r giunto.efilufifemprelibaftardt,0 !e Donnv.fucce- quia rcgnum diuifioncm non p a titu r , fed vni de ilprimogenito.ffimancando quelloilpmprcjpmo d eb etu r; & hic mos non folum in regno G a l delfangueptrcheil Regno nonpatifcediutfione,ma li®,fed in dom ibus magna- nm receptus cft,vt va fempre in vn folo, 0 queflo e cofiume ordina no prim ogenitus totam capiat h®r®ditatcm, c s in Francia,nonfolamente nella Coi ona,ma in tut teri vero tantum h abeant, quantum vit® fuu le caft grandi f cheil primog/nito heredita ogni ftcntand® f.tis fit,!u x ta eorum m ctita : q u * tofa, 0 gli altri hannofolamente tanto che glt ba- res dignitatem Statu u m ,opcfqj con feru at; aftaper ‘ mere ,fe condo la qualita fua, ilche confer- lio q u in fi pat im o n ia:n ca p ita diuidcrentur, ua lagrandefza delli Stati, 0 ricch tzza delle cafe, qaod fit in Germ ania, citO ad nihilum redige the diuidendoftpertefta, comefi ‘ fa in Germania, rentur. Ideo dixit fand us Bcrnardus, cx tribus vit® human® ftatibuscxpc !irc,vt Principes & ‘ crriano prefio in niente. Per quefto diffe S.Bernardo, t h t j di tre Sta D o m in i per ftirpes & per prim ogcnituram fi t i , thecomprendono tutti gli huomini della vi bi luccedaut;C iues & i j , qui m echanicas non ta cattiua, li Prentipi, (fi signori doueriano fuc exerccnr,per c a p it a p K b c ij vero, & ruftici vt cedere tutti per primegenitura, lilCittadini, ffi in com m une viuant. quelli, the viuonod' entrata, diutdtreper tefta,(fi N aturales tantum filij in G allia nunquam laflebe, (fig*Me da villa hauere in communeognt commune ogni ad puternam fucccffionem a m ittu n tu r, nifi c x g ati- ;im o legr vetitum c ft, ba; a dorum 1 ’ bafiardiin Francia non/one matadmcffi alie a h q u am x aiio n cu ih ab cii (dc maribus in t Hi (ua effiogo) fc.. f Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B e Regftó GaSicofme Pramcff. fuceejffioni del Pudrefaliéd qualche volta pergra. ri». jínzieprohibitoptrieggt iltener conto di iafiardidellt Prencipi [parlo demafchi) ne f t j n ó m a i tenuto conto dopo maniata la Unta di Cario Magno, fe non al prefente di ¿n figUuolo g o ) & nihil ynq u am h abiti funfepoftquam C a roli M agni linea d cfccit,nifi in prarfens, cum in viuis cft baftardus Aureliancnfis fiüus H cnrici R cgis ex focmina Aureliancnfi á qua denom inatu r,s ta tis vigin ti annorum. delReH e»riconatodi¿naD onnadOrliens ch, pubeJferedietadtXX.anm, 0 ftch tam a tlb afiardo d’ Orltens. . „ Leleggikquahperlonga conjuetudme a S ^ ^olte deüe cof, delmondo hanno vigore, 0 fortale dt ejfer chiamateleggt, 0 la le g le SaUca ancora efcludt del tutto le donne daUafuc tejftonem ibem . 0 nd Domtmo Perqueño ilKediFranctaefernpredtnatwneFrancefe.0 »£» pub ejfere dt altra nattonernat: per qutflo nonoccoretnquelfegnoquelo.chefuoleouorre. ---igU altn.cheJpffevcltevtenefattoK evno .1 regno U di natione .Lnra odiofa , 0 nemka c Spagna, che cafcb in pettr di Fiamenghi, Nap o U 0 Sicilia dt SpagnutU, donde nenafce. che non e niunregno al mondo, nei qual ogni Principenontrouiqualcheragionedipretendere^ , 0 combattendo ciafcuno cerPa di foftentare-> la fua prttenfione con í armi, 0 con fauor della parte, in modo che i regni dimdendojt infe fit ffi dtuentaño prede di quejlo, 0 di queüo,ilcheóflato caufa dt mittere tante arme, 0 tanUcoftumi ..................... ........ forafiieri in Italia, ma la Francia e libera da "quefia calamita,perche co n í efclufione delle doneeefclufaog»iragione,chepoteJ}epretendere¿n /orafttero in quelregno. T u ttiq u ffir ffe tti, fom le radici, 0 ilfo n damentodeü amore,0deUaobedienzadet Popolt,perchendo ¿figiatantotempodt effer gouernatidalUKe, non hanno inuidiaantun altra C o n fu etu iin c s lon g o v fu Ic g is h a b e n tv ig o r c m :fc d & h s c , k le x c tia m Salica om nino íce- SalicaUl^ m in a s e x c lu d itcx rc g n iru cc e ffio n c :id e o fit, vt Rex G a lIis fe É ^ e r G allus fit,neque alterius ra efle poffit, nequc enim vnquam i b i a c i d iy q u o d fs p c m r e g n is aliis,vt fcilicct Rex crecj„ Jn odio habita, atque pere,g ¿ „ o d ú H ifp a n is rcgnum ad BeU d cuenit.N eapoIis & Sicilia ad H ifpanos :cx ^ u g.^ gccid it vtnu llu m in to to m u m 'o rcgnum Principes ius non ha b ean t, j bellis . & ftudio partium (u flectaic con- j-ort-e di gouerno, 0 conofcendofi natiin talfor tuna, che hanno daferuire, 0 obedire advn Re, feruono¿olunt»eria quello, ch'enatoper , ________ , . dominarli, 0 cheper afcendereatantaauttoritanon havfai.onefraude,neforze,toadenonhadacercar dt offendere lifuddiie per Joffetto, che habbia ddoro,Tnaconferuarli,0fauorirlifempreperfua r.aggiorigloria Diquanape,! h eilR t diFranetafe tam o domefiico con li Jtiot fudditi,ene gli ha intttperconpagni,0r:on>.matefcluJo,niJ]uno dalia fua pre/enzatn tanto che ancho lt Lacche gente-) vütjftma hanno ardirdi voler penetrar ntli'tntima Camera d e K e ,0 v e d ír tutto quel¡0 .ch e fifa , tyfentirtutso quello, the f i parla, F* Jefl ha da trattare tofa, t he importi, btfogna hauer quejlapatienza d vattarladouefiuatan ta gente, 0 diparUrptu boffo,chefi pub ,pirnon efffre-)fentito, 0 q .fia tanta domefttchizza, /ebeai'falanationein/olente-), 0 prejontuofa, lafape. bpiit amoreuole, deueta, 0 fedele-> verf) fl fue Prencipe. MaqutUe, chepiie d‘ cgni alí»''* Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca pe plu iim oiu m prsd a fiant. Q i ^ fola res ef fecit , vt in Italiam to t arma , totque m orum varietates irr< pfcrint. Verum Francia ab huiuf» m odi calam itate im m u n ise xifiit, quia . cxch ifis foeminis , om nia excluduntur iu r a , q u s ad illud rtgr.um adip fctndum peregrini poflunt obtendere. H i rcfpcd u s radices fu n t, & fundam entum a m o ris, atque o b c d ic u tis p o fu lo iu m , qu ia rcg io im perio afliicfadi nullam aliam curant form am R e ip u b lic s : cum quc fe in ciufm odi fortuna ortos efle cognofcan t , vt om nino vni R egi parcrc debeant, libenter parent ci, qui ad im perandum natus nulla frau d e, r ullaqu s vi im perium occupauctit : proinde fufpicioncsduerfus fubditos illc nunquam ducitur, fcd eos ad fui m aiorem g lo iiam c o n fe ru a t, atque tuctur. H inc ctiam fit, v t Rcx G a llis cum fuis fub» ditis adeo fam iliatis c x ifta t, vt tanquam focios m tum fuffi eos tr a d e t , ñeque á fua prarfentia quifquam ditu. repellatur adco vt ctiam L a c b s i viliflim * gefls, in intimum Regis cubiculum penetrare audeat cundlaquc in tto fp iccrc,& au d irc-Q u o d fi aliquid ai dui agendum c ft, mtcr n.u ltitu d i nem agcrd um , & fubm ifla voce loquendum c ft , ne vulgus audiat ; h s c autem fam iliarita', etfi nationem in 'olcntem , atqu eatrogantem cfficit, cm . t men fídelcm etiam c ig a luum P iincipcm facit,atquc obfequentcm . Sed qu o dm agis fidcm ,am oretrq, populorum co n íc ru a t, cft vtilitatis fpcsm am cum a d R tg cm G u llis p c itineat diftiib utio tot graduum , officiorum , m agiflratn um ,to tqu e EcclcfiaOicorurr. bon tu m , tot penfionum ,tot munerum , tot den.q, hono» rum ,& com m odorum , qui in co regno p io p cm o dú infin iti fu nt,cm uia iutet G allo sp rtitur.» S % ncque : , J46 Relatio ncquc c on tin g it in G allia , quod in caeteris re-tra cofa ctferua, 0 accrtfcequeflaaffettiom itU.' PppoU.e ilp'oprio intertjfeper la f f tranza delv- g n is , praefertim in N eapolitan o accidic , vt po p uli m a lc c o ite n ti, & in omnium r e u m dclpclile.percht hauendo il R« di Francia da dfiribuk ratione viuant, quoniam munera, & honores, re tantigrnndijvffitii, 0 magiflrati, 0 tanti be q u i diftribucndi erant inter R egn icola s, omnes ni dt Chnfatantepenftoniytanti prefenti, 0 tan in peregrinos hom ines conferantur. E t quan ti altn commodi, 0 honori, che (ono infiniti in quel regno, comparte ogni cofafrdlipoptU Fran- quam Rcx G a lli* aliquem Italu m , alteriufquc effi,(fi non occorrein Francia, quello che occerre nationis hom inem bencíiciú afficit , ii tamen ne gli altri Regni, & m a jftm a m ^ m quello di pauci funt, om nifqu sfau or indc o ritu r, quod is Napoli,chelipopolifono tutti m aM tentiediffe- de C orona bcncm critus fit.Idcirco in Galiia inrati,percht gli vfficii, 0 g/ honori,che doHinano au d itaiescfl: populosad alium Principem dcfc- in Gaüiaútffere dtftnbuitijra quellt dd Regnofono dati t u - c ifle ,& rariffimi fuere tum ultus,ncquc fciturali- nicue haSitt dforaflieri,0fe bem il Re dt Fran cia'fauorifet asquam ffiic poftrcm o fa d u s ; pauci G alli p to wutumttlqualche ltaltano,b d’ a'.tranatione,perbfano po fcnbun t U’ : pauci ali s Principibus feruiunc; ve- tuechi, 0 ilfauor tutto depende dalli meriti aequi- rum om nes regem fuum am ant A q u aii adorant, ftati nelferuitio dtlla Corona. ■Per quefta caufa om nes rem v.tam que pro ipfo libenter pacifeun nonf i é rrjai fent ito in Francia, che li popolififior tu r , om nes fuas poltponunt com m oditates la* no ribellati dalfiuoKeptr voler darfi ad altriftzj bo ribus, va'u p tatcs pc ic u lis , quietem m o lcflifqlleuationifonoftaterarififime.di confiegttenza, is, alii vt partibus fatisfaciant fuis, alii vt fuilaunefit sd di ait <a che di quefta última.dt¡£ Vnione, . dabilcpr^ beant exem plu m , alii propter coniepocht Francefifonoforufciti, 0 pochi feruono ad quenda p rsm ia. Q u o c irc a quems dm odum rex altri Prencipi,ma ogn’ vn ama.anáci adora ilfiuo ab om nibus d ilig itu r , coliturque itafuprem am & ab folu tam in regno fuo obtinet « u d oritatem : Rt,ogni únttff ende prontamente la robba , 0 a a ut ntura la vita in loroftruigio, 0 ogni vno poft- Etenim ab eius arbitrio fo lo om nis & b clli & pa pcm la fiua commoditdallefatiehe, Irpiaceri alli cis delibcraticr, omnes grauam inum im pqfitio- Regiipotent pericolf,il ripo/o altrauagUo,chiperfar quello.ch' a e s , ac trib u ta , beneficiorum indulta-, m unc*/^* bfiuo debito, chiper dar ejfempio di fit , 0 chi per ru m , m a giftraiu u m , gubcrnationura d ifttibu Speranza dipremii: onde cofi come tl Ree amato, tioncs in to to rcgno dependent,vtq; fcim onem 0 obedito, 0 fieruito da tu tti, cofi ha fu frm a meum in com pendium redigam , rcx cog n o fciauttoritd, 0 ajfoluta ntl Regno, perche dalla turtanquam verus M o n arch a, folufque o m n i fu a úolontd depende ogni deliberatione dipace, (fi um d om in u s, nullufquc cft tanta; a u d o ritatis di guerra,lt impofitioni digrauezze 0 di tributi, C o n filiu m , aut m agiftratus, qu i c iu s a d io u ilt concefifioni delli beneficii, la diilributiont de gli busm odiitn queat p ra fcrib crc, neque iu to to úfficii, dtlli gouerni, 0 delli Magiftratipertutto '■regno vllus cft Princeps aut d om inus, qui eiuCil Regno,0pir abireuiare ilragionamento.il Rt dcm volu n tati audeat obfiftere : nam om nes e conoficiuto pir úen Mona.rtha,0fblo Signort d' confanguinei reg is, aliiq u cp ro ccres, fi cum re ognicoja,0 non e nijfuno Configito,ne Magiftra- ge com parentur, pauperes adco fu n t, parua;quc toditantaauttoritdche pojfa moderare le attio audoti-ratis, vt fi contra ipfum in fu ltarcn t, nul nifiue,nt niffuno frtncipe, b SignornelRegno edi los afleclas habituri cflen t: funt autcm paupe tama audatia, che ardifica opporfi allafiua volon res, q q iao m n esalicaiu s raom cnti d itio n e s, at- princibtt td,ccmefiuoleoccorrert negli altri Regni,perche li que opes variis tem poribus ad C oronam deuo- confanguinii' Prencipi deifangut, 0 altri grandi fono tanto lutae funt, Ycl ob marium d e fe d u m , v t Prouin poueri, 0 ditantopocaauttoritdd comparatio cia, Andrgauium , B eri.A láa fo n , G h ie n n * , B ri ne dtl Re, cht moatndofi contra di quello non ha- ■ tan nia, aliaequc d itio n e s, vel quia c x dom us ad utrianofeguito: fono poueri-, perche tutti h ftati, tc g n u m v o c a t* fu n t, vt dom us Aurelianenfis, * tutte lericchezze d’ importaba,delle maggior caft A n go lcafis , & ante has Valcfia,vcl iurc fifc i, v t dtl Rcgno, Jono fatte inúarii tempii della Coro d icio B o tb o n ii te m p o fc L u d o u ic iV n d c c im i, Sc na, bptrmancamentodimafct, come fu U ftato / R egis Francifci primi. H abent autcm parum di Prouenza, di Angiu, diBeri Alanfon.di Ghi-- a u d o r ita tb , qu ia nem o Principum in rcgno iutnna, 0 diBretagna,0 altri,bperfuccejftone rifdidion em habet in po pu los, excepto vno re ntl Regno, comtju la Caja d'O rliens,0 dt A n — g e : quam quam audimus nom in a D úcis A u re golem, 0 primaquelladi Valoys,b ptrconftfia- lianenfis, vel D ucis Andegaucnfis: nihilom inus tiont, comef u lo fiato di Borbone intempo delRt titu lo ta n tu m , A rcd itib u s fruuntur: oxtcrum di Luigi X I. 0 dtlReFrancefcoprimo. Hanno folus rex im perat. Q u o d pertinet ad arcanum quefii Prencipi poca auttorita, perche nonentfC o n filiu m , ad id pauci ad m ittu ntu r, iiqu c cx Jtf^Prtntipedtl Regno, cht habbiagiurifdtiiene charioribu s, m agifquc in tim is: aliquando er— ianRi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Regne GdllkoftueTritmicoi i Popoli, ecectto tTRe fo h , 0 fe bene fi nomi na, ‘ nfratetio dei Duca di Oriiens, 0 H Duca di Angioytuttauianon hanr.o altro,che il t-toh, 0 Í entrata,percheil Rc comrranda, 0 n o n a liri. Quanto alio ConfiHo d’ Ajfari,nel qualeflfoghcnotrattarelemateriedi Jiat obdi poche te/le, 0 delli piit inttmi, (fi p'ltcarial Re ,0 q u a lc h t j volta dt ‘ n Jolo,comefit il Conteflabilealtempo dei Ré Henrico, (fi dei Re Francefco il Cardinal di Lot ena. Queflo ConfegUo b nuouo, 0 inno ■ dottodal Re Francefcoprimo, il quale hau- uain odio il Configlio di molti, 0 f u it primo delii R t j di Ftancia. ( he faceffeledeliberationi grandidi fua tefia, 0 f i chtama de gli Affari perche intan to , che quel Re fiieuauadi letto, 0intantoche Jlaua alie fm commoditd, che con honefio ‘ ocabolofifuoi dire d gli Affari, hautua appreffo dife quelh,di thi piu fi confidaua, ffi quel luogo doue trattaua tuttele cofe importanti ha dato tl no me al Configlio, il quale pot anco hd continuato nellifuctejfiori, 0 febene b variato iltnodo , per che bfatto ConfegUo ordinati», nel qualefi ¡ogltonointrodum ftmpre perfoneptincipaliffime, 0 al ConfegUopriuato ,nel qualefifoleuanatrottar U materiegrandi, the adeffbfionoridotte in Affatiffirimettono Jotamente quelle cofe, che hanno da effere regolatt fecondo leconftitutienidel Rcgnooutro qutlio di cheil Re fidifcarica per fuggireilfaftidio. Cofiil ConfegUo de gli Affari e quel lo, doue il Re v,'a la poteftd affoluta, 0 il priua to, b quello doue ‘ fa Í ordinaria, ffi per quefto oteorrequalche volta, che Ifparlamenti, li quali hannofuprema auttoritdneUagiuftitia,ffi nelle hggi,(fi majfime quello di ?atigi,moderano, 0 intirprttano, (fi reprobana aitfO dei tutto ledeliberatieni dei Configlio priuato, ma in quello de gli affari nonb niffuno, che ardifca di metter mai le mani. Ma fe alcuna auttoritd in Francia pub moderarla psteftd affoluta delRe, e quella deh' Affdmblea delh treftati , tht rapprefenta tutto il torpo dilKegno, eomeb in Inghilterra, 0 i n Scetra , il Parlamento generale j(fiin Germania la D ieta, (fififoleua congregare gid quafi ogn' an no,quando f i haueua oatrattar qualche materia d’ importanza, (fi ilmodo era quefi». In ogni Prouinci», 0 in cgni Pallaggio fieleggeuavn certo numtro di deputati per tutti Utre ordini dei Regno,chiptr il Clero,chi perli Nobili, chiperil Popolo, liquali conutniuano tutti infiemealla pre/enffi dei R e, doue come in ‘ naauditnzapublica,t í libera, 0 i n ‘ n fupremo Confli gio f i afcoltauanoligrauami dei Popolo ,lecentrcuerfie dt i Prencipi,(fi bifogni dtl Regno, 0 f i dei beraua fecondo leoctafioni ,diproueder di da nari, b digent t daguerra, di accrejcere, e difmi-jiturt li carichi, 0 legrauezze, di regulare dt abufi. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca iam v,nus tantum pro ficitu r, v tte m p o rc R c g is' H c n iic i Com es fta b u li, & tem pore Francifci Prim i Cardinalis Lotharingius H o c C on filiu m a R ege Francifco Primo inceptum eft, quod is k pluribus Confilisriis abhorrerct,pr]m ufquefuit Rcgum G alü® , qui ex aia fentcntia R cm p ub li cam adm iniftrarct: hoc autcm C onfilium tunc ab co c5 u o cabatu r,cum aut mane furgcret,aliauc ad corpus fac cntia curaret, fiquidem interim cum iis p: r o tiofas illas horas de negotiis arduis d eliberabat: q u cd C onfilium continuaucr?fuc- ConfiiU' ceiTorcs, quam quam m u tato fty lo ,& o rd irari- ¡h^gipfiqual um C onfilium fadlum eft,in quod pracipu i tan tum viri adm ittuntur: Ad priuatum autcm C o n filium ,in quo ardua tantum agitabantur,ca tan tum rciiciu n tu r, qu® iu ita rcgni con ftitu tion rs m odificanda fune,rci ca, quibus R c x vitandi t®dii caufa fcfe exonerat. Illud igitur C onfiliu m (degli Aftari d id u m ) au ftoritatis eft abfolui® , • ho cau tcm priuatum C onfiliu m ordinari® : Id circo accidit interdum , vt P aiU m cn ta, qu® in rebus iu ftiti® ,atqu c legum fupremam habent a u fto rita tcm p ro ie itim P a rifien fe.C o filiiP iiu a ti decreta m oderen tur, in terpreten tur, & non numquam penitus rep rob en t: at in altero arca niore C on filio nem o audet quidquam innouaie. Q u o d fi vlla in G allia audroti a sp o ’ cft. ti regi® m odum po teft im p o n ere, ea quidem eft o• m nium trium ftatuum A ficm b lca, qu® totum ^ rcgnicorp u s rcp rafcn tat, vt c ftin A n glia, & in Scotia Generale P arlam cn tum , & in Germ ania D ie ta : Solebat autcm quotannis con greg ari, ^ cum aliqu d arduum tia d a a d u m io r e c , & h o e m odo congregabatur. , Q u a lib e t Prouincia atquc ciuitas certos dc-putabat hom ines, qui tres Rcgni ordines refer ren t, alii Clerum , alii N o bilitatem , a liiP o p u lum ; H i omncs coram R cg cco n u cn ie b a n t, vbi tanquam in publico,ac libero au d ito rio ,& in fu premo quodam C on filio populorum giauam ina audiebantur, prínc’pum c o n tro u e r li* , regni nccefliraccs, & pro rerum occafionibus deccrnebatucdepecuniaparanda, dem ilicibus conferíb c n d is, dc augendis fiue m inuendis oneribus , ac grau am inib u s, dc m ilitum abufibui c orri gendis,dc iu fti’ i® & m orum rcfo rm atran c, fra tribus ac filiis regis p itre aíTtgnanda, d cfcflibu s Reipublic® emendandis j dc nouo rege dcfignan do, quando R cx cft m in or, d cm u m d co mnibus rcbus neccflariis ad regni a o n fc ru a tio ncm , atque ranquill tatcm : E t q u id q u id in e o C onuentu d ecc'nebatu r , legis habebat vigorc m ,r c q u e m o d o r o p a 'o s o b lig ab at, fed iplum rc g cm ; hoc autcm C onfilium ( ilfa ie d c g h StaS ti) . , ' 1 -n Relatíé .a b u fiM a m ilitiít,d i reform an lagÍHjiit¡a ,0 li ti) vocabatur. Q u * res ab antiquis Regibus faJ «ofiumi, ajTtgnar la parte aU> figliuoli, ^ fr a t t lli c ilc tolerabatur,quo tcm pore nondum mundus déi R(,ccrrcggert íi d ift t t i del G m e r n o ,0 depu in am bitione atque fupcrbia im m cifus erat, s tare il nuouo, quundo il Re e m inore. 0 breueftim abaturqucrege digniu s,artibu s m odcfti», mente di tutte li cofe necejfarie alia conferuatione, & *q u ic atis p o p u losregcre, quam vi,vtD u n c, 0 quiete dtl Regno,0 quanto fi rifolueua in quel rcgnum atrpüficerc. Conuento haueua ¿igort dt legge, ( ff ohdgaua Verum vbi rara illa Rcgum virtus defecit, «c non folam ente i Popoli, m a il Re m edefim o, 0 cuique fua 1 bido im p crau it. hatc confuetudo quiño (i c h ta m a u a ilfar e deüi fia t i, laq u alcofa con g egandorum ftatuum abolita eft, vt paulafifopport aua fácilm en te dalli Rt Antichi, quan t!r a h o c m g u m fe m o u c r e tu r ,& tf guante L u d o do il monde non era anco fommer'o neüe am bitio uico Vndccim o perduellionis reus h abebatu r, n i ,0 neüafuperha, 0 che fifiin auapiit atto da q u ifq u isd c c o C o n filio rc ftitu e n d o verbum feRe gouernare i Popoli con modiftt a , 0 con tquiciflet: folcb atq uc R e x illc vfu rparc, fecx ephe tk,ch en o n e adeffol'am pliareli R egniconlaforbis iam cxceflifle, nequc tutoris egere : & ab eo z a . M apoi chemantocputüa rara¿irtit nelli R e, tempore nunquam ftatus congrega i faerc fe ehe ciafcuno f . mife a valere piU queüo, che non cundum veterem m o d u m , nifi b is : p rim o , cum douer ia ¿olere,fí ando dimenticando í ¿fo d ifa re anno m illcfim o qu ad iingcntcfim o Not» fitil it liati.perleuarfi a poro apoco quelgtogo dal eol m o tertio C arolus O d a u u sin C oro n am fucccf- ptur» hum io,¡¡ir-intempo del Re Luigi Fndictm ofi haueua fit, nam cum m inor e flc t, regni gubernatio or- tempera, p er rib tilo,chi par b ú a dt reflituirlo-,0 foleua d i dinanda e r a t : iterum qu oqu c anno prxterito ré quel Re, che era ¿fcito di p a g g io ,0 dt tutela,ne m illcfim o quingcntefim o fexagcfim o prim o piit trapupiUo , 0 daqu el tempo in qu a nonfi Joño con uo cati fucrc ftatus viuentc K cgc Francifco m ai pii* fa t t i li fia t i in quel modo, fe non due vol Secundo ex C on filio Cardinalis Lo tbarin gii o b te , I'v n a del 14 SJ. quando il Re Cario Ottauo eas caufas,quas deinde n a rra b o ; m ortu o aHcenx fu cctffeaU aC orona, cheper ejfer minore, btfogno co R cgc fucceflit hic qucm h a bem u s, tenera * daré ordtne a l gouerno del R egno, í altra í anno rate, & - iufm odi Aflcm bica repetita « ft: Ex qu a paffato del 1361. che furono chiam ati in v ita del tc , quoniam tanta con fufio em an a u it, quantas R e Francefco Secondo, per Configlio del Cardina olim folcbat o rd o , & com m odum publicum in le d i L oreno, per le cau fe, che dirbpoi, 0 morto duci , ideo credendum e ft, fo r c , v t o m n in oh ie qu el Re fuccejfe il prefente in eta te n ir a ,0 fu con mos obfolefcat, & Rcgis au d oritas qu o tid ie ad tinuato il fa r li, 0 perche n efeguitto tanto diforaugeatur. d in e,quanto fbleu a g ia e/fere í ordine, 0 la rego H x c fu n t fundam enta, & columnae, quibu* la, che con ta l m ezo era mejfa vel Regno,perb e da credere, che fid tfm ettor a finalm ente del tutto el hadenu s m achina tcgni F ran cix in cu b u it, at f a r e lifia t iji ía u t t o r it a del Re fifardfem prep.i* que innixa eft : nam im perii la titu d o , v ib iu m frequ en tia, prouinciarum num erus, fitus natu grande. Cquefli fo n o li fo n d a m en ti, quefie le Colonne, ra munitus , lim itum fccu ritas, p o p u loru m , ac m ilitum m u ltitu d o, fuprcma rcgum a u d o r i co n ch efiófojien tata fin qu a la gran m a.h in a del Regno di Francia ¡ perche la grandezza dello f l a tas, p rx cip u x cau fx f u n t , cur R cgnum illu d tamdiu pcrftitcrit, to t bella tanta fua gloria per to ,tl numero deüe C i t t a ,0 delle Proumcie la forte z z a del fito, 0 de i confini la m ollitudine, I' 9 - fecerit tantam nom inis exiftim ationem & im perium pa rau crit, am icos feraau erit, hoftes nion e,(ff la gt d d tz z a de i Popoli, 0 genti la guer r a , ! auttorita fupremadel Re ,0 ilg o u e r n o ri- perterruerit, & per h x c noftra tem pora habitum fu crit o pprcflorunyiom inum refu g iu m ; poflet foluto fono caufe pttncipaltjfime per le quali quel la Corona h a regnato tanto ttmpo h a fa tto con autem adhuc c iu fm o d iie s, ac m aiora efficere, nifica con tig iflen tin co m m o d a.d c quibus poft tan tafu agloria tante guerre,ha acquiflata tanta riputatione, 0 tanto im perio, h a conferuat!gli m odum fcrmo in ftitu itu r: q u x quid m in com m oda eam virtutem d ebilitan t , in qua om nis am ici,impauritogli nemici, 0 efia ta riputatain g loria atque am plitudo im perii illius fita atque quefii v ltim i tempi ¿nico rifugio deüioppreffi,0 ftauilita trat. potria f a r ancora di q u efli, 0 di maggior fjfetti, f e non fufferofegviti quei accidenti ,0 queidtforIgitur de d cfcd ib u s atqus turbis G a llix á'-Mutatie fl d ni di che ho da parlare liq u a h hanno ind boli ecad ma m ihi eft,d crcb u s, inquam , gv^uiñim i', gnt* perica' ta quefta vtrtu ,n ela qua e e ra fo n Ja io , 0 ftab i rnom entique m axim i : Etenim fi , q u o d ra tio lofa. Uto omni dtffignodtlla gloria , 0 g> an d ezza d i & experientia oftendit, vcrum e ft, om ncm muquel Regno. Hb da trattare deüi d tjfetti,0 delli tati m e m in regnisatq; im periis femper efle pcrifiifcordtrft deUaFrattagrauiJfimi m to , 0 im p o r, culofam ,ccrteinap criuiIlud nu nq uam inm aiorc Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca j i , T>e Regno Gallico,fiue Framice. 1, chene in mor a » / ;;^ » ;/ A « fir* U r a g io n e ,if fe r ie n ja jh e ogm mutatie,yeb altiraiione, nelle Signor ie , 0 ne’ Regni fe fempr/pericolofa, quelftato nonfu mai t» maggterperic lo dt queilo duue fe. che in ún medefimo terr.po 0 qu >fi ie ún memem o medefimo,fi feÚi fto aheratiene ne: Capo,0 m ’ membri pr, nctpalt,0 t » tutto il corpo. Nel cupoijf -ndo morio il Re,chehaueua*uttorita,diRe, 0 fuccejfe ilpre fente, che non ha di Re altro, theilnome ,ntlli memlri effendo cajcato in Gouerno di va tanto regno nelle mani dt donni, 0 huomini ineipati, 0 mal d’ -tcordofra loro, intuito it corpo ejfen do introdotta quefta maledinioue dt nuo iejette,che ha confufo la religione per tutto, qua fiola tiene l:popolt vniii 0 obedienti aljuo í’rencipt'. Btpernonejfernjpettato d qmfto pajfo della religtone,pailaroprima di quejio, 0 ncn dtjputaro,delle opinioni,0 dt’ dogmi,che quejlo no feluo go , ma confiderando fiolamente donde ha fatto tanto progreffo,0 li maa tffetit,ihepartort\ct. l l principio d’ ogni malee [tmpre debele 0 tnifio con qual, ht appare), za dt bene,cht ingan vagi’ huomim,cofi come il útneno ne i ciit dtlicattinginnailgiufto. Etper quefto éú/rtjfimo quel detto, chebi/ognaaprir molto beneglt occht ne i Prencipi,ptr,he quando U male debole nonfi (orfidera,il pericolo foprauiene, 0 quande éfa t to grande,nonj i sd trouar rtm edio, ^ a n tofojje debole il prinriptodi quel male, non credo,t he mt bifogni farg anfatica per mofir arlo peri he ogn’ úno sd,rhe d primo,che fufcii b i ’ herefia 0 f u ortgtne delle nuoui fette de’ mftrí tempi,fit ún huomofolo , 0 di priuatijjlma for tuna,0 purehd infette tante parti d l mondo in pochianni, 0 nonfolamente hafa '0cambiare Germania, douefu!a fua propria la religioni Dammarca inSu etia,0 m P ru fongtm ,m t fia,-n ?o,onia, 0 intuUtlipaefifettemnonal ha quefto i’ inghilterra, 0 la Scotia corotta,la Erancta, 0 la Fiandra,mejp tu confufione h /■ talia, 0 la Spagna, 0 pajjd fino ntlí’ Indie, in modo,che noneparte alcuna dell* Ckrifttamtd, (ht fta Itbtra da quefiapefie, 0 ben che di tre ramt,chehaprodottaqueftamala radice, únode Lutteram, vno de’ Sacram entarq, 0 1 ’ ali ro d’ AnabattijH, nondimeno ft cont ano 0 p ‘U /ttte lequali perb tutte hano hauuto ertgi-"-' dalla prima. flitanto pa l’ apparmza, 0 quello che ferut per mafchera allafalfitd , 0 da oicafione d’ tndiboltrela úeritd amicha, il tutt ofia in duepun ti aichefannosrofejionetutiilt autt ridmuotte dottrine'.úneta’ tnftgnarela pur td ritlíEu oHtgglh, 0 c’ altrt diprtdtcar la ltb trtd ciri(Itana. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca i^ r vcrfatum eft periculo, quam m o do rerfatur, cu codem pene temporis mom cnco m u tatio confp c d a fucrit m agn a,noa iulum in cap itc fed ct iam in m cm brispr Í cipuis inque to to corpore. In cap ite,q u ia rex ob iic q .i regiam obtin ebat an d o ru « tem , cu ifu cccilith ic.q u i nom in e, ac titulotcnus rcx eft : in membris autcm , quia ad foeminas tanti regni gubernatio red ad a c ft, & ad lio m incsreru m pa.um peritos, a q ;in te rfc m inim um concorde : in to to deindc co; porc, quia nouaium fedarum p c ftis itiu a iit,q u * v n diquaque religionem c o rru p it: con ftat autcm,^ huius o p efo liu sp o p u lo sin pace,atq;ergaP r ncipem iuum bene a iftd o s retineri. N e v e r o in h o c tr a d a u de religione r e b tio mea diutius dcfiderctur, de hae n onnih il d i cendum c r it, neqo etam cn dc opinionibus a t qur dogm atibus difputaturus iu m . im portuna cnim res cflct,fed m -li ©riginem, ciuidcm progrcflus , c ffe d u iq u c , quos p cp eric, peifimos rccirabo. • O m n c m ali publici principium debile cft obtc g itu rq u cip ccic boni a ’icuius, q u * hom ines d e c ip it, perinde vt veneno in dei catiscibis guftus decipitur Id circo venílrm ú illud eft,Prin cipes vcl m.ixime cu ftod ien d os,& vig later ob^ fcruandos e fle : nam, cum m alum ob fuam im bécil it tcm non attendit U' , fuperucnit peri culum ; quod cura c t e u i t , nullus c c remedio lo cu s. Q u antu m a u f m foret initio fuo malum hoc im becillum , m inim o labore oftcndcre qu eo: nem o fiquidem ignorat, primum haerefium ( u citatorcm , A c a la m ita tu m n o ftri lem porisau . d o re m fuifle vnum hom inem priuatiffim? fortuna: qui nihilom inus non folum inG erm ania, vtrel gi.* mutaretur caufam d ed it, fcd ctiam in D ania.in Succia,iu Pru(Iia,m P o lo n ia ,denique om nibus ad Scpt ntiion es poiitis rcgion ib. hicid rm Scotiam , & Angliam corru p it, Fran& Flandriam in fecit,tu rbau it Italiam atq; FI fpaniam, & v fq u cin Indias p cn etrau it: adeo vt nulla C hrift anorum pars fit ab hac peftc im m unis; Aqu am q uam tics tantum videnturcffc rami ab hac m ala radice p r o d u d i, alter Lutheranorum , altcr Sacram entariorum , ter tius Anabaptiftarum ; tam en triginta A plurts numerantur f e d * , q u * abcr dem origine m a. naucrunt. Q u o d aurem fp cd a t ad caufTas hu nfm odi Duopratexii turbarum , qu x quafi larux fu n t, antiquam ve- tutharefiii ritatcm obicurantes otc nes ad iluo capita r. diguntur, ad q u x nouarorum dr d iii.a redig po teft: al.ciu m cft E u angc'ij pu itarem docere, ahctum C hnftian am libctcatcm p ra dicaic.ifo tita.» - ReUtid ftianet Cenpreteflo deüapuritd delt Euangelio, lita tis E u aag e llcxp rastcitu s'io c a u fa e ft.v t.c » ' ‘ oiedo ogn’ ‘ no interpretarlodfuo modo ,figua- v n u fqu ifqu e fuo m odo illud interpretetur, fcri, ' fia il ‘ e'ofenfo dellafcrittma,(ileuaÍ auttoritd ptur® germ ana in tellig cn tia corrumpatur,fandeüa doctrina diSanti Padri , ffi f i difiruggoaoi ¿lorum Patrum d od lrinx au<3oiitas exploda, decreti de i Ponttfi, i , ffi dei Concilii, chefecon. tu r ,decreta P on tificu m , atqu c C onciliorG to l. do coloro non hanno auttoritd effejf* neUefcrit- lantur,qu® ,vt illi aiun t,in fcripturis nullam exture. Et coi nome deUalibertd, cheenomepopo- prciTe o btin ent audloritatcm . Libertatis aiucm lare,0 grato aU'orecchie,iiaUargala mano alh nom ine, q u o d popularibus auribus pergratum appetito, ffi alfenfo, 0 feintioducefácilmente il cxifti t appetitus,ac fc ufus inuaiefcit,licentia vi‘ iuer licentiefo,che corrompe li coftumi, 0 erdi- t® facileiu d u citu r,vn dc antiqui ciuitatum atq; m antichi deüe Cittd, 0 deSe Prouincie,s’ inde- prouinciarum m ores,fcinftituta corrum pútur, holifcei auttoritd deUe leggi, ffií'sblttdienza legum au d oritas, & erga m agiftratus riu croadelli Magiflrati prima deüi Ecclefiafiici, 0 cen- tia d e b ilitatu r, prim o quidcm EcclefiafticorCi, feguintemente anco delli c iuilt,0 con quefio v a ie d co n fe q u cn te retia m ciu iliu m ;& p c rh a n c o riare di opiooe nellafede ogni ‘ nof i ‘ uofabrica- p inionis de rebus facris variand® licentiam vredfiuomodo, & cofifibienead inirodurre‘ na nufq uirqu cpro captu fuo con ftru it , dcfttu iiambiguitdyffiirrefolutiane neUi meti deg íh u o- q u e ,it jq u e in mentibus hom inum q u sd am re mini. Et effendo in certo qual fia la religione ‘ e- rum am bigu itas,atq ue m iferandagignitu r per ra, 0 nonpiacendo, nt quefia, nt queUa. nonf i plexitas. D u m q u cflu d u an tcsam big u n t,qu aecr didntffuno, ffi quefi* elipuritd deli’ Euan nam vera fit r e lig io , & nullam penitus probat> gelio,0 quefi* laUbertd Chrtfiiana, chefi‘ an fcqu itur, vt n u lli c red an tj& b ac cft ipforum nono vantando dipredicare,(fiinfegnar al mondo, uatorum puritas,h® clibcrtas C h riftian a,q u a m F u introdotta qutffapefle in Franci* nelprimi- fc m undo predicare ia d ita n t. In G alliam peftis Qrigohtnfit pi»gid . _ trtnt’ anni, b .poco . ptu . per modo dt burla. h s c in u a fit triginta ab h in c an n is, q u afip crio con certe carteper li cantoni, in forrna dtprocla- cum qu cnd am , nam per an gulos platearum a f • m e, bpiuprefiodi fcommunichefatte contraía fix® fuere fchedul®, fiuc m o n ito ria p otiu s cum — rr. ^ ^ — ''-lacofaptr quefio modo didere- excom m u nication e Mifl®: qu®res ita io c u la fione in moltt parti dei Regno,0 piacendo ptr la tttcr a d a , per totum regnum difpc fa e f t , cu m nouitd, diede oceafione d diuerfi di fcriuerUbri, que o b n o u itatcm p la c e r e t, diuerfis occafionc 0 mandat lifecretamente in mano diquefio, ffi .libros f.rib e n d ip r® ftitit, quos clam legendos di queüo in modo, che inpoco tempof i empi tutto am icism ittitaban t , donec paulatim totum ijs j l Regno. Ma queüo,cht fete rnaggiore , 0 piu vi- rcgnum repletum fu it. V eru m , qu od in h a e re BeUum nu ,uaimpreJfioneinquefiofattofuiaprattica delle m in is ac m agis n o cuit,fu it c 6 ucrfatio cum pc- fyixharefii» rcgtinisn atio nib u s q u a iF ra n c ifc u sP iim u sc o nationiforaftiere , ffimaffimedi Tedefchi, 0 Su k fjtri condotti Í anno dal Re Francefco duxerat ad regniira defendendum aduer:iis Im Primo,perdiffefa dei Regno t ontr a i’ Imperatore peratorem G aro lu m Q u in tu m á qu o im pete Cario Quinto, ht iaffaltaua, liquali perla li batur, H® fiquidé nationes ob libertatem ,quá berta,che ‘ ogliono h»utre,c)fi di ‘ luere, 0 par & in viucndo, & in loq uend o vfu rp an t, totam iare, comedi credere dfuo modo, contaminorono fcrepio u in cia m & vicinas regiones c o llo q u io sen laptrfuafionede iragtonamenti, ffi coi effe- rum pcrfuafione,vit® quc exem plo contam inapio deüa‘ ita,quafitutta la ProHÍneia,0 ilpae- uerunt, neque m odo mftjtares h o m in es, fed ctfe d ’ intorno , ffi nen fa'ament ei foldati ffi iam po pu !os,integrafqu e ciuitatcs infecere: addiguerra,ma i popoli, 0 l t Cittd intiere, in mo- e o vt R ex ille cum cerneret populorum fuo um do,ehe quel R t‘ edend» i diferdinideifuoipopo- p e r u rfio n e m ,c o a d u s fu ciitfeu e riflim ised id is li,fuconfiretto dptouedere eongrandiffimiDe- atq u c fuppliciis eos reprim ere, m ultifquepoecreti, 0 (oneffecutionifeuerifftme farne morir nam m ortis in d ixit,alio s,q u i effu geran t, patritnelti, 0 mpiti,chenonpuotehautr neUeforffi, m o n io m u ltá u it, & q u ad am oppida funditus priuo de beni, 0 difiiuffe fino da li fondamenti e u e rtit, in colafq ue ad n o u a i fcdcs quxreuda? cune alterre,mandando li habitatori ram enghi .abegit. fer il mondo. H o c tim ore tranquillitas regno rcftitu ta vi- QuopaSt Stette con quefla paura il Regno quietofino d ebatur vfque ad H enticu m R egem , q u i, cum inua'uerint a l tempo dei Rt Henrico, il qual effendo occupate b e llo quodam diftiingcrctur, & p ra tere a o b tu harefis, in vnaguerra,ffi oltre diquefio di fecofririeo, 0 fioris ellct in genii, & plufquam tantum R cgeir dedito aUi p:a'erip'u dt qutlio f i conuemuaad d ec e re t, v oluptatem íéq a creru r, rem neglexit, vntanto Re,rt(gleff ' vntantoRe,n(glejJelaco/d, 0 non mifit quella n e q u c cim ,q u am pater adhibuerat,diligcm iam fiura, 0 diligertz» »c haueuameffoilPadre, in a d h ib u it, v t h o c m o rbo rcgnum purgaretur: pro- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B e Regnú Galliceyjiue Tr anche. ü41 tenerpu fgá teq uelR ígno da qu efio morbo,dache p ro in d cfa d u tn eífe VtfeTpentc clam veneno,in aulam paiitergraflatum fu c r it: a d e o v t , cum nefegui.cheferpendo tl ¿tnmo oceultamente, irb ancora nella corte, 0 tnfetto moltigrandt,i» deprehcnfum fuit,iam altas cgeritradices,ipr»ftanto, ohequando f i [copn haueua gia faita al que cxciipare,opus arduum fie r it. Q u am o brcm R e í ille fuum periculum , ctfi tra radice.th'eradtffi. i'.tmolto íefiirparla. Onde conofcendo quel Reil fuo pericolo [ben tardc,tandcm intclligens, cum quc populus ille, ch) ta rdt') 0 quel populo, che foleua ejfr obedi- qu i olim obfcquentiífim us erat,ad ciufm odi ineatijpmo, en¿enutoatanta infolenzathtnon íolentiam d,cueniíTct, vt non m odo non ob fcifehmenteaonopruaua i fuoi decreti, nt temt- uarct decreta re g ia , neque minas cxtim cfcerec, ua lefut minaccie,ma quafi infuo diffettofipre- fed vcl in uito rege vndequaquc nouatorcs po dicauaptrtuttoj 0 fifaceuanole A jfe m b lie,0 pulum doceLcnt,& ficrentA írem blcx,& conueU ridottt ing' an lencorfo di qualtta di perfone di tic u la , m ig n o o m n is fo r tu n x , xtatis & fcxus ogm eta, 0 di ogni [efo ,fu cofirettoper non per hom inum con curfu: c o a d u s fu itre x .n e a u d o der del tutto í auttorita, 0 C obeditnza, far la ritatem fu am & p o p u lo ru m obedicntiam peniparecol Re Catholico, ancor che congrauiftme tus am itteret, cum icge C a th o lic o pacem inirc, cenditioni permittere tutto ilfuopenftero ad es- ctfi giauibus ab co acceptis con ditionib us, vt o-a gran fuoco , che ardeua da cgni nm cs animi fui cogitationes ad hunc c u n d a dctinguer quefto Jiorrtutum .igncm extingucndum conucrterct. banda. Ma ntl principio dtlí effecutione Verum hic R ex m ipfms exccut onis principio iucceJfeilRe Francefco , il quale tffendof. ___ ^ptr la^poca ............ cum morte f^f zzato etk, 0 vitam po offirttofepei od*c o m m u ta u t. Su cccílitin reatoptr h a u r meffo dgoutrno dtfffieffofedi tut- gau m Francifcus, qui ó bpu crilcm xtatem , into ilregno inmano della cafa díGhifaeJilufi tut- g cn ijq ; im becillitatem cum piim ' contcm neti gl* altrigrand’,diede occafione a quefto humor retu r, drinde odio haberetur, propterca, q a o d ,pert,he _ fu _ fauorito dalli fui ipíius totiufq, regni g u b a n a c u la com m ififdtcrefctrefit al colmo _ ’ ■ , I • fecfam ilix G u iíix , cxc'ufis m agnatibus om nib. maggiori dtl Regno,chi perfdegno, chtptrltgg* caufam dedit vndi- h c morbus perniciofioi fie rtzza, 0 moltt anco per pttmto, 0 vniuerfal nunte ogni mal comento f i accofib a quella par. ret,quia prxcipui proceres huic parti faueb-nt. te.fferanJi Vquefie pretefio della religicne di ali ira alii Icuita e, p'criq. ptxm iorum fpe add u d ,dcm um omnes icrum noiiar. m cuprdi ilhauerfegi ' o, 0 fauore per poterfare,alter, ne a modo loro neigouerno,0 nei regno. Diqua lu ctc n d c b a n t,c r e d e n te s ,h o c tc lig io a is p x ten acquelccong u ra d i A m ío fia , lim oti diO rlt- xtu , fe validiores fu tu r o s , & in regno adm inicns,di Liont, 0 di P rouenza , 0 quellt di Ñor- ftrandopa tem aliquam h ibituros. H in c o tú tn a n d ia , di G hienn a, 0 P otien , 0 di a ltrz j habuit con iuratio Am bofíana , hinc tu rbx Auparti delRtgr o, 0lifo¡leuatQri gia fa tti tant o re'iancnfes L u g d u n i,& P ro u in cix,N o rm á d ix , arrcg *nti, per tl fau or, che haueuano , chzj ■ Guicnnx.Pidauix.aliarum q; rcgni.pait um: & dimundiuano Itberamente tempii, 0 luoghi qu i nouas res concrtauerant, in fo'cntesadeo c- líugom tteí publi I , douef i potejfero fare le loro Ajfemblee, uaferant ob fauorem ,q .em n a d i erant, v t libe- rum infoleninpla -ctercnt, & loca publica, vbi fuas Al- tia. minatíia -do di prend-rfene per fo>za fe non gli erano dati, 0 non haueuano r¿ffettoadire, fe m bl? as con gregaren t,& fe vi ea occupaturos, íheil Re non haueua auttorita d‘ impediré, ehe minabantur,nifi (ponte con ced eren tu r: illudq; ogni ¿no rtop fegua quilla fede, 0 quella religio addercnon vcrcb an tn r, Rcgcm m inim c im pe ne,cht gli pia*e, chenon £ Signor delle loroeon- dire poíTe, quin vnufquifq eam fid é a c religio fcieuze, c-tne fetlR tper -ppstito d’ ogni huomo ne m ,quam m aütjfequerctur, ncq; ipfiim fuarú foffe obigat o ad alterarle leggi , 0 li ordini nei confcicntiarum d ominum cíTe,quafi Rex ex cu iuslibet ho.i in isap pctitu r.'gn iiu raatqu ciQ ftifuo Regno. Da qu fie tante irfolenze moffo quel Rt-), tu ta murare teneatur. E x his loc ac tá infolcntib. turbis cammotUS che era fdegncto, 0 feueroper natur a. f u sforzato di ifentirfi, 0 col config 'io di thigouerna- rcx qu iiracundus& natura fcueruscrat c o a d u s fu itd e v in d id a c o g ita re , a d h ib ito q ;in tim o ri ua tale deliberatone fece, che fe haueua tem po dt metterla in effetto, purgaua quel Regno confilio re decrcuit.quam fi c ftc d ífe - , rcgnum di vna forte, che han tri» dato mcmcrrabil tf- fuú talcm in modum purgaíTct,vt orbiccrraruna fempiodi ftnelmondopcr fmpre'. Poicheferi- memorabile fui cxcplum fu iflet in pcrpctuú refolue di volt arfi tutto contra li Capi principali lid u tu s . N am dccreucrat p rx cip u o u u m u ltu ú delli tum ulct , 0 ta(lig ,.rlifenza riffetto, che ó au d o rcs aggredi, & abfq; vllo refpedu caftiga c: quel folo rimedie, thijmorza tuíto tlfuoco in vn q u x fola rcspr?fcntancu m eftrcm rdium ad to tratto, rum incendium vno m om ento reftingucndum . T VcruaMa Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Bf&> M xfe-cíh Ht n afcíu m ) due difficolid ú na the quei Capi trane perfcne di g'an i iffetto , 0 di g ia » e o t/(q u e fi^ , cefi ¡tr e jf re delli majgipri de! R ; g w ,0 Prencipe dei fangue comepcr hauer granjegüite di gent. ia moU> p a n i / u ir a chca jfua Maefta non haueua f.rijA m ejfer e da ccr.tr*Jlare,ne denatidapTeual rftn e, nefapeua di th ifid -rf,h a u e n d o m clto fu ffette dtlli jucipitt in tim i, de quali m olti erano dtl C orfg 'io, come l' A m m kagl'.o,il C ardinali SdatigU one,/ A r tia t f tuo dt V ienna,cht mori Mor. l íeVtfiot'O d i V altnTa, 0 M otitrapatre deli’ A m lajciato'e, th eerm n R o m a , 0 altri: piropenso che bifagn/iua tenere, quella d,liberatione /eereta , fin the tgli ptoaedejfe di gtnte, 0 che fi trouana m ode di diu.r: irt le fo rz e, 0 iljegu itod'gliau u trjarii, perpettrli mettsrpiit faeilm en teia difiordint-). Et perche í humor, che era mojfo haueua due finiprincipali, i <«nc di mutare lare l gione, tht era il piu commune, 0 ilpiuúni»(rjale í altra dijcacciar la saja di Guija, (ht era ilpih fecrtto, per qutflo hauendo riipette d tutti due furono conclufi due cofe,forfe non tanto per úolontd, cht i'haueffe d’ ejfeqwrU, quanto per addortruntan ll[oUeuati,0 pe*guadagnartempe, comefijece, l ’ únajudirtdurre laAjfembkadtl itreftati dei Regne di td ad vnmeft. í altra di Id ad ún’ altro meje difareil Concilio n>tionale nel regno,0 la deliberatione delConaliofu trattata/enzacommunicarla co í Popa, 0 fu rifoluta contrai* úolontddifua Saetitd: 0 perche rte delí úno, ni delí altro fi fapeua ilfetreit,fí venne d darpafto d chi cercaua di far mutatio lie nella Fede, 0 con queüa del fare li jia ti fi úenm d dar intentionem dimettere nuouo ordint delgouerm, perche, co me hb detto.gid in quelle Ajftmblee, 0 conaentt deSi tre Stati,cgr.túne pub hauere auttoritd dipreponeteli ¡uoigrauamt, 0 procurar rimtdij,ti qualifono dtltberatt, co» confenjo úniucrf a l t , perli voti dtlla maggiorparte,ía jptranza dunque dtlli tre Stati, 0 quella deí Concilio feterog andiffimo'ffeitoptrcheacquietornoinún momentoogni cofia, 0 fecerodeporre l’ arme d tutti quelli, che erano foütUAti, cofiper la cofia dtüa Rel'gione, tomeper quella delgouerno , 0 ftruirono mirabilmtnie aldiftgne de! R e, 0 di chiloconfigliaua.tantopiu, cheperd rmaggior colore alla ofa,fuprrgatoil CStejlaMe [ptr canJa del qualepareua,che tut Ioquello h¡ mote fuffe m op )d rtjlar w Corte,0tnirar nell, . Ófigh,cimefei'haueptúolutorefiit uirlo nella prirnag<ddt-fza, 0 m tto quejio era opera del Caidmal di LortT.o,tht in átfifimuUrenon haparial mondo. Ma tutto quefio furore del Contejlabile gli dhrtpot,o,pe’ cheintanto,che(itrattaua diqw Jljcofe, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ReUth VcruntatBcn d u» oriebantur d iffic u lta m r altera quod au d ores illi vtri crant m axuti* c iiftim atio nis, ciinr q u ia in rc g c o p lu tiin u m p o te r-n r , & c o n 'a n g ' Í!:itatercgem attingcb at, tum qu ia p'cril'que in partibus n 6 ademar uecePfatiam ilitú copra : alteia difficultas era t, quod eiuS M aicftati v ire -deerant ad oppi gnandura, necpecum a fuppctcbai ñeque conffabat,cui í¡. bi fidetidiiin ellet, nempe aliquos cx fuis magis iutim is fufpeitos habcbar , quorum plcriquc C ou í.liariicran t, vcIu£ÍA m m i¡alius,C ardina- Confíl lisd c S c iatilio n e , Archiepifcopus Vienncnfis, reiiirn'^j Epifcopus Valenti», A d o m in u s M etiera pater dijhtrd(„j O rato ris,qui R om a r. lidebat.aliique; :deo co” g ir a u it, h c c c ÍTc c ffe , vt illa deliberatio filcntio in uü lu erctu r, doñee milites con lcriberec, mo> dum quc ac rationem inucnirct.qua aduerfariorum vires diminueretMur, vt facilius profligari poflent. Q u on iam vero ifti, qui con iuraueran t, dupláci hnc potiifim um duc b a u tu r: altero muta* d» relig io n is, qui com m u nior e ra t, m agifque vniuci alisralio G u ifi* familia: cxp ellcn d» ,qu i arcaniffimus e ra t; idcirco ad vtrum que habito refpcd u, dúo decreta fu ete, fortaflc non vt cie cu tio n i demaadsreiitur.fed vt tum ultuantes fedarentur,& tota res differreturin lo n g u m : pri mum fjit,v tA flc m b lc a trium R egn i ftatuü poft vnum mentcra fierct : alterum , vt poft alium m cnfcm C oncilium nacíonalc in regno celebra retur,& C o n cilii decretum fa d u m fu it incófulto ,& in u ito Pontífice. Q u on iam v triu fqu erei arcauum latebat,íj q u iF id e im u tation em quasc rcban t, ladabantur; nam per Aflcm bkam inic» d a fu it fpes mutanda:, atque emendm da: g u bernationis publica:, uam in buiufm odt locis, v td ix i, vnufquifque fua po teft grauam ina prop o n crc,& rem ed iaíib pro cu ra re, q u x v n iu cr láli confenfu & m aioris partis fuffragiis del berantur : Ig tur k c s trium fta tu um , & C o n c ilii plurimum valuit, quia m om ento om niapacata icddica fu ete, & arma ab ijs om nibus depofita, qui tu m u 'tu -bantu r,non m odo religionis, quá K e ip u b iic xc au fla, & m irum in modum Regís confilium folidacum c ft , coque m a g is , quia, vt rcirpcci fu sco lo r adderetur, rogatus fu it C o mes ílab u li ( qui fons totius tu rb* videbatur) vt in aula rem aneret, & in C onfilia ngrcderetur, quafi ad p iftinam m agnitudinem ,r<.ftitucndus eíl'cr:h»c autem omni.. á L o harin gio C aid in ali dirigebantur,qucm in diffim ulando nem o fa cile aH xquaucrit. Verum totus hic C r m itisftabuli furor non diu kTauir:ctc;.i.m dum h» c ti. darentur. R c x ' cqu itcs regni con grcgau ic, quatuor millc Lanzicliin ech ,& to tid em H clu etios cófcripfit, vri j i Parifta De Regno Gallicoefiue Trankco. f i t coftfll Refect m ittere tnjieme le genti a arm e del regno,m m db d fa r e quattro rmU L a n z k h i.« tc h , 0 altri tan ti S u iz z eri, commando all» cittd d¡ Parigi ‘ n’ imprejitto di o m il» f r anchi ptrpagarU , hthhe prom f f a di aiuio di Spagn» di Francia,0 dt Lertno.bm che nort fe n e ¡eruiff i , t í come ¡i troub p otente, cffit á' arm e, come di a b r e , 0 U ¡Uoi A u u erfrriid iu ih . 0 difatm ati tanto,che n onhxuiuapiu da temere ,firifolfe di Jeo p ra fi , 0 t u t t e a i ‘ n tempo publi o la guerra to n tra h tib elíi. f n z » pero publicare il nomt ffi •atcuttidí eft,e(prejfam tn tem ddb M m f.dtTherm t ic o n ‘ agioJficorpo di tjf-rcitt ‘ er/oGhienx a p .r la fofriiion e,che haueua da queda banda feceriten ere k V id a m ed t L hiartrtsprin cipalffim o per fangue, eper feg m to , 0 i . B.<i o d ‘ Oriiens huomo d ig'an au tton td ,(fi Capo deüaneu itdin qu ella Cittd. te:e decapitare in effigie M aliues,‘ .o d e i Capi di ¡la Cengtura di Ambofia, 0 MembrunCapo dtVrouenza. Mandad citar il Re dtN au ,.rra, ffi il Prencipe dt Conde fuo fr a te ü >,prim i Prencipi del fangue dgiuftifita f i alia fu a prefenffi delle ceje, che gli erano ep~ pofle, 0 í u h t o comparfii fece prenderen Prencip e , t í a ' Recomma tctOfChe n n fip a r ijfe. 5 Q uefla rifolutione ffi .uenJb in taim ado tu tt i che que i pochi d i, h e i lR i v jf e in quel regno, che tanto innan ffi era tn conquajfe f i r .d u ffin ‘ .■tatraqwlhtd m ira bili,neítJen, t u a n ^ t u fo lhuaticni^ne tu m u lti,n e p .h Vgonotti fiche cofifi thiam a queflaJetta di h e teik i, he negano il Sa tiffimo S a ira m tn to) non piu Predi.atori, n em im fin inf.niti the erano m Fran cía poco a u d ti ‘ ev u í i p a tlpm d iG en eu ta ,thi « la Mmera dt que fi a for e di A Pitallotnifu niffuao th animo cofi ftturo chenoncercaffeUi fa lu a rfifu er áellicer.fini ( U r g n o.ll Re di Nai4arra,che era im putate in fierne conil Prencipe fuo f a t i ü o , fautore d iqu elt a fe tta .fieq u -n ta a a la M ejfa , ér-perdimoflrar d iffie r v rame tte C a th o lu o , marido d Rema fi f Tifiare obedtenffi d Sua SantirH 0 f e c e tiiuetfi oltrifffi a i d quefie fi n e , 0 fin a lm trt:e tu tt/ g 'i hm n . w i.íH ttele d cn n e,iu tti l ip ffo t i, 0 f u di Ogn' abro quellt ihe eranofia t ifo ipeca f a euano n tüicfirinieio cgni dirr-ofi atton-. dt tffi. r alieni da quefie opn.Lni noue : ta rto im forta u a a pprijjoq -ti pppóUtlriip.tio del Re,P. qm .le f i ‘ iuerta vnpocoptu, nustfolan em eh a u r U riprffio, ma eftitttode' tutto qu'lloincendio,ihe adeffo iSfu m a 'tl regno, p<r,hi ft ‘ /de, cht e di quefia na tura , chefilfa maggtore fom in tr) , quana ha piit, o mancofom tnio d d Pren cipi,0d a g ra nd i, endojenon haueffi me tante a ltre eertez,zc, che q u 'fia c f a í v n a ‘ a n k d , 0 the non b da D ioi bafieria quefto fo to fg t,o pet fir lo conofie>e ,p ifd i t nonpub tjftr da D io quello, che col ffiuor deglt Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca H fj Parificnfi quinquaginta m iilia feanckoran có m o dato im p c ta u ii, fuppetias prom iferani H ifpacia,Francia, L o tharingia, ctfi i; s no cft vfus, c u m q u e a rm ii, catterifquc r c b u s le in ftr u d a n fatis u jim ad ucitiflct, fuofqucaduerfarios diuifo s, & inermes ad e o , Tt nihil fibi tim endum efe fe t,'a e c a n p liu s n o 'u it,& v n o co n te xtu có tra rebelles bellum pu b licau it, plurimorum nom in bus tacitis.dom inum dcTherm<-s Guicnnam verfus cum validis copiis m ifit,quod ab illa par te m otum fufp caretur,iuffitretiDcriVidam ium d eC hiattres,vi:u m & fa « g u in e & a u to r ita tc ia fignem , &BaiUim Aureli®, virum in ¡eg n o p o tentcm , & in e a c iu it tc nouarum rerum au torcm .M alines capite plexit,qui autor fucrat Am bofia; ®con uratioi.is,& M em biunurnProuinci® primatem: citauitN auarri® R e g e , & Prin cipem C ondenícm cius f atré,prim es feos cotifanguincas, v c fe c o ra m p u rg ren ca b ii c rim i n ib u s ,qu® illis obi cieb an tu r, & ft.tim a tq u e com pa ucre.Princcps capcus fuic, R exqj iuíliis, n cillin c diícedcrct H®c anim ofa deliberatio om ncs adco perttuÜ*tc r r a it,v tp a a c o s ilI o s d cs, q u ib u spofthauvi- yu»t. ' xit Rex fum m * il) reg n o , q u o l antea conquaffatum erac , cxcitctÍ!: tranquillitas , neque am plius tu m u ltu s, & d efe d io iie s, non am plius Vg o n o ttiaudiebantur (h o c e n im nom ineappellantu li®r t ci.raadiíTimum Sacrarr entum ne gantes, nonam plm s c o n cio n a to re s,& innum e ri m iniftri v iíc b a n u r , qui paule ante in Franciam adueneraut ex Geneuenfi ciuitatc , q u a m inera cft h u iu fce m o d im e talli,& n c m o adco fecuru an im iscxtit t , q u iú itia fin esrcg n ia u d cretfefccontinere. R cx autcm Nauarri®, qu i fimul cum l’ rincipc f a tie , fed® itlius fautor p u ta b atu r, MiíT m frequentabat atq ’ vtfcverc •• ( a th o lic im cffc profiteretur , m ifit legatum R cm am ad obcdicntiam Pontifici pi®ftaad am ,& ad hunc íinem plcraq ie txfequutu. eft, denique omnes m ares, omncs fcem n® , o m nes popul , ac potiflimum ij , qu fiifp cdi h a bebantur , om nia o ftcntabant ; vt fc ab hiícc Bouis opinion ibus alíenos tcP aientur : ad co permagni in icrcft apud Hos populos Regís refpedus : q u ip r o fe d o fi paulo dmtius viiiíTcc, non folum m inuiflet , íc I p e n itu scxtinxiflct totum iHud incendium ,'^qiio Rcgnum in pr®fens confum itur: cius cnim eflc natur® incendium illud conf) ic itu r, v tm a iu s,m i; ufe v c fiic , prout in ten d itu r, aut rem ittitur fauor Principum , atque magnatum : ac proinde nifi alijs argum entis nobis con fia ct , hanc di d i mam m endacijs in n iti, nequc áDuO efe* f« , e xl oc v n o d c p rc h tn d ip c te íl eius vaniras, q u o d h o m nú fauore c re lcit,& fin e illo dcfieit. T i H xc J4 Í dég'ihuominicrefctj, tifin g a qutÜo¿a mancando, 0 qutflo ó quantofipub dire deü origine d i !ofigran male. Madprogreffo,ththafatto Jopo ¡a morte del Re Francefco queftafett a , egrandiffl mo, pe cht quei’ im dij,che non haueua fini te luiperlabte uita deUavita,nonhapotutoteníareil Re e.rln, chepercjjireinteneraeta, conuiene gouernarfi^ ñ volere di altri,ond’ efeguito maggior d if ordine, 0 maggior confufione, cffe mai, per che in tanto ■the fifi aua adifputare,thi hauejfe da effer Capo nelgouerno,! humort che eragta moffo ,ri:orno nelpritr. o 9 gort, non hauendo chi lo rep i veffe, 0 poi cht fu dechiarato il Re di Nauarr o or.bbe tanto diforza ,che in pocht mefi e afctfo ol tolmo, ptr.htquelReper ce*tifuoidiffegni,chedirb,f a uorifce tutta la nouita , 0 la Regina madre del Re,perpaura difefttfa, non ha ardire di contend J r e,0 il Cancíü'tre, theefcoperto nemico deüa RegincCattoliiafummiñifira ccl fuo ingegno tut ti queimtlfi,chepojfono ejfe atti a rouinarla, 0 altrigrandt delregno, non hxnno tanta auttorita tutti infiérne quanti hail Red* Nauarra. D i hfono nati diuerfi trrori,chi comeperg adi harno condono il regrto nelLi mali termim, chefiriiroua. Etper ilprimofuvn decreto publico, per il q u ilfi per dono generalmente a tu ttig í imputa ti per conto di religione , elche nen fidóueuafar m ü , per(heoltre,thefufattodal»ioi, chenon hanno auttorita deüe cofe Ecclefiaftiche diqueUa natura,non era bine retirare in vnfubito tutte le eofe fa n e daüi Re p a f ati, 0 far con queftofegno Á'impunitaglihuominili en'iofi, 0 daré cam • po ad ogn ¿n» di mettere in difcoi diñe tl Regro, comefifece, perche quefta deliberatione f u fatta per caufa difar ritornare a cafa tutti h forafiieri vfciñ, 0 per vno che erafuggito, ne ritorno dieci, 0 comenonbaflafeto quelli del paefia corromi pere il Regno nepafsb 4’ Inghiltera, di Fiandra, dalli %uiü{ziri,0 d’ Italia molti Luthefi,0Fio • tentini, 0 anco qualchefuddito deüa Signoria di Venetia,0 ognt vno f i m ife d predicar , chiqud, 0 chila peril Regno, 0 ben che Upiieparte f u f fero ignoranti, che predicafero neUepialfe, nondimtno Ogn' ¿no haueua Üfuo feguito. Vn‘ altro j more toUerare, chefiparlafeliberameníecontra UReligione Catholica,nillifiáti,0neüiconuena tipubiici, 0 ntüa prefenza dtl R e, 0 del confi- gUo .M alefie ildtminuirt í auttorita della Chicf a , 0 mohopeggtofu íactettare: Pñma non ha ueuano ardire difcoprkfi, 0 cofiquello cht f i parUua ¡iberamententüa Corte, 0 inprefenza del RCa, fiefequiua poi con manco riff etto in altri. luoght,onde inogni parte dtl Regno. in ogni Cit • ta.m ogni ¿iüaggies incomincib agettareper ter ttü'magtncdt N . Siguer Giefu Chrifio, 0deUi Sa nti,, Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R elath H x c fu n t, q u x dc huius m o rbio rig in e expl', canda habui. Verum m axim os poft mortcm Fran ifc iR e - Gaüiar • gis h x c fcd a progrclTus fccit:quia q u x remedia ditin ip fem orreprxu cntu sab folu crcneq uiuit. Caro- priorem * lus R c x tentare non p o tu it,cum obim becillam xtatem ah cnonuturcgeretur,quam obrem m a iores prioribus tu r b x cx o r t* funt; Etcnim dum d.fpucabatut, quis regno guberaádo prxficienduseíTec, ia m com m otu sram orin u a lu it. quia nem oipfiim reprim ebat:cum vero primus ínter re g ’os tutores dcc'aratus fu ifi'ctR exN a u arrix , adco morbus crcuit, vt nihil deterius: qu an do quidem Rex ille propter arrana quxdam fua eonfíliares nouas fo u et, & Regina ma ter R egis fibi timcns non audct obfiftcre:& Cancellarius, q u iR e g in x C a th o lic x aperte adiie. fatur, ca me dia cu n d a in genio fuo fuppeditat, q u x ipfam petdere valent, aliiqu c proceres, fimul lu n d i om n cs, Nauarriae R e g sa ¡toritati non x q u ip a rantar, H in c d iu cifi m anarunt errores , per quos quafi gradatim Reguum ad hafce miferias d cclin au it. Prim us error fu it c d id u m quoddam , qu o generaliter parcebatur om nib as,q ui.-“ '^ cu nqu e caufa religionis im p u tan tu r; quod q u ú dem nunquam prom ulgandum fuerat , cuín qu ia ad la ic o sid n o n p c r tin c b a t, quibus fuper huiufm odi rebus deccrnercnon lic e t, tum ct iam quia n o n con d u ceb atR cip u l i e * , v t q u * Reges p rx tc riti fanxerun t, m o m ento reuocaren tur, coq u e im punitat s argum ento lic e n tiam augere, anfam que prxbere c u n d is , vt pro Ib itu fuo R egnum cu artant, quem adm odum , fa d u m cft ; N am ho c c d id u m publicatum fu erat, vt quicunque peregrini hac dc caufa p ro fugerant, rcucrtcrcntur. Itaque vicc vnius deccm red iu c ra n t, & quafi in digen x aut v icin i non fatis eíTcnr ad regnum cotium pendum ,plcriq u c h u c aducnereex A n g lia , c xF lan d ria , cx H c lu ctiis , ctiam cx Italia Lucenfcs , & F lo ren tin i, & nonnem o cx fubditis Serenitatis V cftrx .• & c u n d i per d'ucr'ás regni partes con cionabantur. Q u am q uam autcm litcrarum ig n a ri era n t, & p c r vicos & p 'accasp rx d icaba n t, ta men finguli fuos habebant afleclas. Alter fuit erro t, quia tolerabatur, v tc o n tr a C ath olicam R eligion em loqui vn icu iq u eliccret, n o n fo lu m in Aífem blxis, & conuentibus publicis^ fcd ct iam coram R e ge , & Gonfíliariis, E qu id cm de terrimum fu ií;a u to rita tc m E c c lc fix dim inue re, fcd v tc a abufum adm fe rjt, ideo vero lo n g c dé.criusputandum cft. Antea latebant, fedpoftquam coram Rege & in aula qu x cu n q u e eíFutire lic u it, in cxtcris Jocis m aiori licen tia diíTcm inabantu riquarcin ciuitate qualibet, in villis, in o jtm i R c g n ip a r tc fa c i* D e m in i noftri lefii C h r ifti.. B e Regtio GaHicofiue Irdncicü. 14 P ' Sant! ,0 d ftegUarle chiefe, dviolarli Sactrdó-- C h rifti & Sandorum irragtncs d ir u i, E ccle fi* t i ,0 U Prelatf Jorzarleprigionipulliche 0 \t- fp olia ri, Sacerdotes, ac Praslati v io la r i, pu b li reaffn n tia ü im inifiri,0 Lucgotenenti Rtgij, ci carceres aperiri, & Regiis m in iftris , a c L o 0 jmelmenteancoaUii Regina 0 dimoltinedi- ciim tcncntibus , demum R c g in * in iu ii* ficii rbúnfolou heoocorfe d SanGcrmano in ccnffet. cepere. E x m s i is autem vnam rcfcram iu fo io dt molte g' nn gid alcuni me f ú r a ; Deue»; 'of len tiara, q u * ad D. Germanum coram m u ltitu mand r' ún edtttoptr publicarlo d Roano in ma ■ dine nonnullis ab hiuc mcnfibus patrata cft. teria di quefle cofe dtlla Religione,andb vno delli Cu m Rochom agu m m ittendum fu ifllt cdicapi Vgonctti dalla Regina dperfuaderla d mn d u m ,q u o d ad R eligionem pertinebat, vc pu b li rr andarlo , 0 per chefua Maeftd nonfi mutaua caretur,quidam ex fc d a tiis praecipuus R e gin am ’ di opinione perlefu t patole, venne d tanta arte- a d iu it,f a d e n s ,n c ed id u m mitteret : A q u ia c ganza, ihe mettende lam am sie la/pada dtfe; ius M aieft s iftius fuafionibu? nihil m ouebaModarra,fiefi úortd publi a ' í edttto, quefta tur , ill tantam confccndit il'e arrog m ia m , vt ffadalo impedird,eon molte altrepan-le , 0 fi sd enfem manu cap eret, diceretqiic, R e g in a , fi cbtn cht chi mette la mano sii la Jpada infaccia d id u m publicandum ftie i t , h iccn h s publicadi rrtncipi,fifolfar mori e immediate, pero rcn tfoncm im p e d iet, ad diditqucplura : A, nih ilo fiolamente colui non helbe pina, m a i editto non m inus n em inem latcc, qui coram P iin cipibu S’ f i i publicate , 0 la Regina refib con queli' af- cnfi manum a d m o u e iit, extem plo eum mor-tc afficiendum cife : at ille non m o do 'm * frcnte. Siagg’onge d qreflierrori, cheúedtndofig'd pune abiuit , fcd cd id um m inim e publicatum nel Regr.oladiuifione manifefta, 0 bifognando fu it, A R eg in a illam deuoratc iniuriam vecefrimediare alli difordini,cheoc(crreuaro ogni gior fe duxit, H ifcc erroribus addendum eft , quod cur» noyfifecero ditempo in tempo diuerfieditti ,ma peril piie, bfopeperimpruderlja, b malignitd, in R c g n o iam mamfefta diuifio confpiciatur, trano ambigui, 0 irrefelutt , & cont rarql'úno cum que pub’icis incom m odis , qu » qu otid ie aW altro: il chef u caufa dt dare piit animo allift - m ultiplicaban ur, aliqu od rcm cdium eifet affe ditiofi, 0 ft>relimagift-atipiufreddi, 0 negl- rendum , diucifa prom ulgata funt e d id a , q u a gtntiincaftigarli, 0 multipli'ando ogr.ig orno t m c n v tp lu tim u m vc lo b im pru détiam ,vcl eb nuoui editti, 0 nonfe n‘ epequendo niffunof i m alignitatem , am biguis , ac perplexis verbi» ptr deua l' obedie»l(a, 0 ctrcaua la confufione n d c o n ce p ta , im o fibi inuieem contraria fuerant. Regno,nou mancaua altro alla rouina d' ogni co Q u » rcs feditiofis hom inibus animos addidit, fa , faluo chefuffe concepo tlpredicare publicarr. e- A a d c o s puniendos m agifttatus red d id it.fcre te dentro dtlla cittd, comef u molte úolttpropofte, n e g ligcn tio rcs, cnm qoc qu otid ie m u ltip lica 0 f i farebbe obtenutofin daprincipioft non era d rentur c d id a , nequc v llu m c tc c u tio n i deman tijpe/to de Re Catholico , 0 della Signoria dt Ve daretur, obcdicntia am ittebatu r, A r c g n i auge netia, 0 forfe piit quello di quefta , peril modo batur confufiom cquc ad vltim um exterm inium diuerfio difare U V p c ij,ptrche quellidei Re Ca requirebatur aliu d , q u am vtin tra ipfas ciuita tholico tranof att t con hrauaria, 0 con minae- tes conciones haberentur, quemadme dum pafeit,m a quelli detta Signoria conptrfuafwni, 0 fim petitio fie b a t, q u * fane obtenta fu ific t, nifi eon prieghi, 0 quanto quel modo tra pi it odiofo, rcfped us impediuiftct Regis C a th o lic i, A R cip . tanto quefio era gratopiit. E t quefio feúerifiimo, V en ctx. A fortaíTe magis h u iu s , quam illiu s rcche la Regina Madre nonpoteua tolerar I’ afferi- fp e d u , quiadiucrfim odc agebam us: nam C a td, 0fimtftrezI{adelVeficeuo di Vittrbo N untk tholici offis'a fimul cum m in is e ia n t, atque ter dd Fontefice,ma a lí ineontro laudaua publica riculam entis : fcd Veneta m onita crant pcrfuamente gli Vffic’j delí Ambaficiator di Venetia, (fi fionibus ac precibus m ixta, A quo modus illc moflraua difemar li, 0 tenerferma ddileratic- in u ifio rfcera t.co tu ith ica cce p tio r. Id quoque nt di mn lafciar predicar publicamente dentro com pertum e ft, Reginam matrem xgctrim c tud Ue Terre. Et quel Regno ha da ricomfcer del lifle afperos ac finiftros agendi m o d o s, quibus “ vteb atu rEpifcopus V itctbi P on tificisN u n tiu s, la Signoria di Venetia quefto beneficio, the con í autoriid fuafiépuretrattenutoquel corfo, chelo fed contra Inudabat vehementer officia O rato t 'traudpreüpitofamenttalla rouina. M dft bene ris Veneti,caque m ultifaciebat, firmair que ani per quefto fuceipo pare, che-acjlto Signort Dio mi fententiam pr» fc fereb at, n olle, vt intra op úoglia darequalcht f f e r a ^ d i aiuto dquel Re pida pu b liccp rxd icarctu r. Illud autem R cgnu m gno, pero le eojefono ancora in catttuo termine, R cipub.Vcnct» id faltem beneficium acceptum ptrdoe quefto humore hdtrtppo gran fomento, referre debebit,quod c iu ía u to rita rep ix c ip ic lü , 0 troppo gyan rtfifltnM , 0 chi potrebbe mn quo penitus corruebat,am otum fit. Vexum ctfi ? T J ho»vuole Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca /?('© R cU ú q t'w <«.'« rep rim erla , 0 eht ‘ e n t i b e , m u p u s ,f a r f i j . 0 q u efia i he cau fa , ch c^ h d fa p to t a n to jg ati p ro g n ff} in poce tem p o , 0 h d p a tt o t iio ^quei p ig g ie ri effetti , c h z j f i f i a to m a i p r e eea .i in a i.r i r e g n i: d elli q u a lt p a r la t o a d e f f o , non g id d i t u t t i , ch e f a r e b b c j co a lo n g e , t í j a f i t d i o f a . M a d i tre p r in c ip a li, 0 d. p tu tm fo r t a n t i. l l p r i m o , c b e le u a U r i ffii t t o d e lt im o r d t D io , i l q u a h d eu e ft m p r e tjftrp rep efio d t u e n li a ltr i r i f r e t t i : p erc h e in q u eflo confifte la regola deüa v t t a ¡ U c on cord ia d e g li h u o m in t , 0 la cen feru a t to m d eü i f i a t i , 0 d' ogni g r a n d e ffia : t í c om p e pub ejfer tim a r d i D ie , d eu e^ non b efier« x n f f i delii leggi d t u é n e ,n e h u m a n e , d eu e nen b o b id t t n z a d t m íg t ft r a t i, nt E c .h f ia f h c i.n e c iu i l i , t í d o u e^ ogn- v n e h d a rd tre d i fin g er v n D to d fu o m o d o , in terp retan d o la S c ritiu ra fa n t a , non fecon d o la d o ttrin a a o t tc h a deü a c b te f a , n t de i S a n ti P a d i , w a fe .o n d o tl proprio ¡ tu fo di cia fcu n o , com e f e cht h a l a ‘ i fta lung x ‘ n p a l m o , ‘ olejfe m tfu rare It cefe lo n t a m m il* neig la ? L' altto mal ffetto, thefaqutfta aheratieno deüa religione, e¡he dtftruggelapolitia, 0 Í or dene d.lgouerno, perche da quella nafce la muta tione dt íofiumi. t í del mo lo confueto di ‘ iuer e , da qu -fia ild jpreggio d,üt leggi, t í delt aut toritd de’ Magifirati, 0 finalmente-) anco del Prencipe-). Et gid in alcune parti di Fran.ia, fono Stati fiacíiaii It lusduenti fuori deüe Ter re.) , t í mejfidt nutui a i arbitrio deüi feditio( i , in altro ncn fi ( ‘ eluto lafctar , che.) glt tditti Regij fujfer» publuati. In eltre f i b cominciato d dtifeminare p eti.‘ elgo ,che il Ri-> non ha auttoritd d' imponere grauezffij , ne tributo fen zt confenfo de ipopeli , e chetl fuddiiononeohligatoitdobediredPrencipe , quan do cemmanda cofa , che.» non ftd ejhreffa neW Euangelio , cofi f i vd aü* ‘ i* dt ridurre.) quella proui» ia d flato populare cerne It Suizztri , 0 dfiruggeie la noailitd , 0 tl regno tutto. A q u efti due d ijo r d in ifi aggiunge tl t e r z o , c h e e la d iu ifo te de i popolt , le / e d it io n i , 0 le g u .r re in teftin e , le q u a li fo n o fo ln e o a ' c e re ft m p r e d * ü a confufione d eü a f e d e , t í *” <>1t i poffono riío rd a rji d tü a fo U tu ation e d e i V ill n i in G erm -n ia c on tra li N o b ili, n e ll* q u ..le fu ro n o rnejji d fil di fp a d * piit dt lin q fta n t * m il p er j o n e , ogn' v n o sd ilt u m u l o de li A n a b a p i j l i , l a g u erra deüi B ro t.fta n ti ag g iu n ia a t a n te a lirc c a U m itd d i qu ella p ro u in cia , c h ; fo n o p iu fie f ih e . O g n i‘ 4 0f a com í ft d í F -g itih err a 0 q u an to fa n g u e b ji.tto f f i a f o d eü a retig ien e in Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ho c íucceíTu vidctur D eus laborantibus rcbu» aliquatenus fubuc aire , tamen a-.huc res m alefc habcnt, quia uiotbus hic m ulta habct alimenta, ntuitafqiie d ifficu ltates, ac lepugnantias: qu .s qui potcft reprim ere, ille noo v u lt: qui vcro libe itct Ycllct.is poteftatedcftituitur;h® cqucratio cft , ctsr tam pa uo tcmpore m ultosfecerit prog cfl'as, illofq ip c p c rc ritc ffc A a s.q u a ’i peio res nufquam alias in c s te t is icgnis vnquá praduzit. De quibus c ftc d ib u s, non tam en om ni bus,v t t«diam fugiatur, cdiftc am , tre que p re cipuos,raagifquc ojcitiofos rcceiifcbo Primas malus ¡.ffcdus c ft, quia to llit tim o- Effeñm^etr c m ü e i cuius rcfpeódus cu n d ís aliis preponen - uerfauüm. duscíTet : n a m ia co c o n fiñ itre g u la vic®, coacordia hom inam . conferuatio Statuum , a ; do m inationum . Q u om od o autem U cicim or ad fe fc poterit, vbi non adoft legum diuinaium & h u . manaram obferuantia, vbi defideratur obcdicntia erga M agiftratus fc c iu ilc s , & cccle fia fti e o s , vbi qu i ibct íibi Dcum ex capitc fuo fíugc.e auder, aeinpc facram Scripturam i.raerpretand» non fecundum antiquam E cclefix, fa n d o tu m qj Patrum d od rin am .fcd fecundum ptopt.um vniufcuiufquc lenfum ,perinde,v t ft qui vnam fpicamam ncquc am plius procul cern it,v c 'lc t ca m c . tiri, qu® m i Icm illiaribus abfunt. Altee m alus e ffcd us , qaem religionis h®c m u ta tio g ig u it, illc e ft, quod P o litia m . & g u b e .nationis ordinem d cftru it.v n d c oritur m o rum , opriinatum quc viu eadi coafuetudinum variatio, hincctiam legum Si magiffracuum auth o rra tis , deoíque Principis contem ptus profic ifc ic jr: lam q u e in quibufdam Franai® par.tibus expulíl funt cx oppidis , qu i iura nom ine regio d iccba n t, in qu c eorum vicem fuffcdli alij ié ic oforum arbitrio : a l ib i, c d id a regia nc pu blicarentur,vetitum cft. P tetcreaap u d vulg* difleminatum c f t , R egem non pofle grauam ina im ponere, aut tributa m pirarc xbfquc populo rum con fen fu , neque tcneri fubditum obedire P rin c ip i, quoties rcm iu b et, qu® in Euangeho non exprimitur. Itaquc paulatim ea pro-inicia ad ftatum p o pu larem , vt H clu ct j , & ad n o b ili tatem to tum qu c rcgnum cu crccnd .m inclinare Videtur. D u o bu s hifce incomiyiodis tertium additur, q u o d e ftp o p u lo ru m d iu ifio ,fcdit o es, in tcftina b ella,qu ® fe m p c rc x fi-ei confufio c pruficifci fol ta funt : & poflunt plerique ad hu : mcin inifle illius te m p o ris, quo ia Germ ania ruftici Si plcbcij a d u erfu s^ o b ile s ínftirrexere, quo tum ultu plu'quam c jl^ q u a g la ti ho.ninu m illia trucidata fu cicn o m B cícitu r ctiam \nabaptiItarum tu m u ltu s, & bellum Pro.tcft.ntium top aliis adiwnftum calarpitac b u s, quatum ia 'Z p ouiu- De Rfigno GaSico, fme Framico^ minqtfel & *» S'o'm ¿Uimammte ¡a «. l. . hauuta gran nuj»*» difficultk a‘ ti* nfti.vx»9P Rfgtnaha ottenert-j* dalli fnoi Judditi dt poter ¿iuere ferondo ti ri. tc-CaihoUco, tanta efatta grande i‘ info/erza di quefii ftdttioft . the corf nde a«ce í erdinzj deUanatura, (hedout líCape fuole dar rtgo'a d i merr.bii, ¿u o U th e i m tm hU a diano al eapo. E tfehene f i fonoveduti atetara t f e t ti gran di in T r a n d a , f i fin te pttb ogni giorr.o noue di f e riti, 0 m o rti, 0 altre ¿le/enzt di qu-fia na'ur a : inogni parte dtl Regno f i vede queda f t t a ¿ nita 0 che h a 'o n ifo n d e n z a in Fiandra, in !nghilttrra in Scoiia,nelpaefe dt Suizzeri 0 in al» tri luoghi. Si s a , che (pende a f a i , 0 che trattiene non folam en te i fuoi predicatori, 0 m in iftri, tna m olti Principi, 0 altri grandi, ehe la ft u o r ifconoe ceficrefce ogni giorno ptit la infilen zain quelligenti, E t p e r che i l m o to ó tu tto d i p le b e , ch ep er , f , r e in u td io /a , 0 p o u t r a a jp ir a a l le fa t o lt a , 0 g ra n d e z z e d t ir i t c h i, o g n iv n o fla c ó n /o jp e t t o ,c if* i l t r a f i c o , m a n t a la f e d e de i con trae ti , 0 n e n e n ifu n o m erca n te in P a r ig i, ne in L i o n e , ne m a ltr e p a ñ i d l R eg n o , c h t (¡ten g a fitcuto a q u efii tem p i in t a f a C u a , 0 f e f i n o a d f o p er q u e llo , c h t f i v e d m e lie fed ittio n i f a t t e , non ecorro rta la det im a p a rte d el R r g n o , ogni co(a e in ta n to con q u a fo ,( h e fip u b <onfidirarequ > ü o, c h e r e jía , con qu ejlo g ra u iíp m o a cc id en te n a to d a d eb o li(fim i principi» , 0 a'creCciuto d a lla n e g lig en tia , 0 p o c a v ir iu d i c h i h a g o u e r n a to q u d R e g n o , F a p ro d ottt t u t ti qu eftt m a li e jfe tt i , í o ffe fa d ella 'M a e fia di D to , i l d etr m en tó d t l í a u t to r it a d e l R e , la d i u i f i ^ t d e i popo i , q ui tee dittM i. 0 tl difiurbo della E in qui h» trattato d elí o»diñe deüa religio ne, che ha m efo in difordine confufione tutto il corpo dt quel regno. P a rhrb adefo d ’ altrt di- 0 irfíeffetttdm on m a n to ,m p c rta n z a cc cc rfitu u /5V prouincia tcceascftm em orra N o n ig n o rarrn s,' n n r*rvtrv/’v1%fc habcat U U a»&• Atjglia.&qu.-Htuno AL f Or ^ 1’n eo « -j».. ' quomodí» ro-' gno fanguinis religión s caufa clFufus fu crit; & in Scotia poílrcm is temporibus Regina m agna paíTa ctl di íficultatem in obtinendo á íuis fe b d itis,vt iccretíib i cath olicev iu c ic : tantum c r e u if feditioíorum in fo lc n tia , v tn itu r x ordinem inu c tta t, vt fcilicct vbi caput membra tcgcrc confucu r,ibi m cm bra im perent capin. Sed hujufcerci cffcd u s terribiles in Francia con'pi d i fuere: nam qu otid ie audiuntur plcriquc vulneribus aflpcdi, plunm o c c ifi, alix qu e ciulccniodi v io lr n c iz : in q u a iib c t rcpni parte h x c í d a con lp ’r a t, & fcedeiatos habet pluri m o in B elg io ,in Anglia,in Sco tia, apud Hclne* t io s ,& a l isin locis. Scitur qu o q u c, candcm fcd am m ultos fumptus face te , nequc m odo m in iftro s, & con cionacercs fuos falariisdctincrc, fcd etiam P rinci pes, aliofq ueP roceresíibi fauent-s colere : Ita que in iis hom inibus quotid e m agis rc m agis crefcit infolcntia. Q¿ioniam vcro om n is com m ot o á plebefwfcitatacft j q u x propterca qaod in uidix íubiacetj& in o p scfl. adope= atqidel cia diui um adfpirat,om ncs viuunt in fufpicione,mercatura interm ittitu r.crn tra d u u m fidcs perit, & ncmo eft m ercatorum aut Parifiis.aut Lugduni,; liifu ere gni partibu s, qui dom i fux tutum íc atbitrct' t. Q u o d fi hadenu s CI iis , q u x v id im u ., décima regni pars corrupta non e ft, om nia ccrte adeo qu aílatafun t , vt quod reliquum c ft, ex hoc in com m odo ádebiliífim is principiisorro & pro pter incuriam, & im becillitatem gubernatorum audlo.íim ul periturum cíTc videatur, conípirantibus to t malis afFcdibus,quos d ixim ts.h oc cft. Ix la D iu in a M aicftate, detrim ento autt*ritatis reg ix,d iu ifio n cp o p u loru m , & com mnnis ttanquiflitatis iadura. H a d e n u s egi de rclig'onis tnrbis q u x totum regnum eucrterk n r, L quar m odo de diuerfis ibufdam cffe d ib u s qui non minoris f«nt m o ^ '»«="íb<=°‘íem q uetem porecon tigeru n-:aIttreft che fono capite, quod R cx eft, alter in mt mbris prxciqueU,, che hannofupenon^^^^^^ puis, c u iu ín o d i funt i i , qui n regni adm ií,iftratuttt t mal, donde fuole nafcere la d e f i r u t ^ peiind?ac fiad dcftru d ti, Regnt haue(ferocong,urato erfieme aüa rc^ ^ n e l M t r o n e ü t r n e m b r .p n n n ^ ^ ^ ^ umadt Franca. 6 ^ iura.iílen t. Q c o a d p im um omnes fciuiat, Regum m#taticHes in rcg n ’s p'urim arum rerum viciffitttdiñes gignere ldlcrc:raro enim accidn v tn oifu s R cxca'd cm habeat cog itatio n es, quas ¡ rior habcb a ,& in Francia com pertum cñ filium patcrn< mores fccutum nócíTc.vrdc publicc fit eonfufio,priua i.m\c o p rau ?fu b d iio ú oluntates. eiuanto Q p ta d -l ¡uanto al primo o gn '¿n o s a , che la mutationt dell. Re fuole fem pre produrrt alt rationi neUi R eg n i, p e n h e r a re ¿ o lt f oc o rre , c h e v n R e n u o uo ha bbialim ed efim ip en fisri,cheha ueua ilv ecthio in Fra n cia fie¿ 'fi),(h ed fig liu o lo n o n tegH iiail/í,le a d Padre o n d m e nalce la confufione publico , la m sla cent e n tcz z a nei priuato. 0 0 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca $ R ehúo g a r i t o a lp u b lic a , qu tü o c h e é f a t t e f i f f ' f d , 0 qu etts c h e e p r m ip e a t e n o n f i f i n i / ' e , 0 q -eile t h e é d t íib t r M o in 9» m o m t n t o , Ji tfie q ,t ifie tn ú n ' mnna. M a q u a n fia lp r iu e it e qu efio j i e p i U a , 0 queli’ altro fiaubaffa, quefiof i premia. 0 qulllo fiptr Jtguita quefio per de le jue Jp^ranze , 0 quene acqufiadt nuouo, 0 últimamente ihi Jperu, chi attende al fuo v t ilt , 0 chi teme,cerca di afjicurarfi. Et q tanto manco auttoritd, 0 virtíc hail Re nuouo, tantoí alteratiineé maggiore,0 q -ello cht occorre nelli altri Re ,ptrff oca prudenza é occorfo al prefente Re per latcmra etd, perchecomeún agnello innocente conuientj ftare.alladi¡cretionedichtlogouerna,0 f e f u riputata fempre gran calamitd d’ ognt Regno í .hauirtlRe putto ( 0 l o proua quel detto ; Va tibittrra, luirte Rexputr e ñ , the é detto dacht .non pub mentir mai) molto pii* fih d danputar fntrabtíeinvnregnopitnedidifordini,0dicompctentte, opprefo da debiti , 0 da pouertd , 0 Jian.o da úna longhifjlma , 0 dtffendiofiiffima guerra, 0 dpueé ¡uccefo non vn putto ma dae pHíti, 0 nipundt loro per la breuitd delia úita Padrehapotutoimpararedallaluuinfiruttione, 0 dalfue epmpio il modo dtl gottetnarfi. Percheil KeFrameJcoquundo fucctffe nel regno non haueuad pena quindeti anni, 0 i l prtfienteRe Cario nthaueun dieci,- 0 adtffo nthaúndiíiyé meófo. E benúert ,che"e dt bello, 0 nobiliffmo f f i ' rite,mofira nelltattieni fuegrauitd, 0 modefia ,n e lle parole dofiezza , 0 hum anitd,nelútfiograda, 0 gieconditd, non gli mantanifjuna p a rte d iR e ,0 fip u b hauer granf f tranza dt fua M atfid, fieútue , 0 non pmut» , 0 fe fardia ífftre d tamo tempo ,chenontrJui le cofe dfirutte, 0 Touinate in modo, che fia sfo, zato diaccommodarfi dqueüo,che foffefiaíoin úfo dellt .ntgltgenfa,bmalignitdd' altri. lio detto feútue , 0 nonfi mucapercheépericolo deU’ úna cofia, 0 delí altra. ¿uanto al viuere é opinione di jn o lti, che non fia per úiuere longamente, fipercheé di complejfiom debole, 0 delicata, f i ancoraperchenon énotritocon quella regó!a , che biffgnanbíí. Ma quedo the maggior ¡offetto fopra ttbmtaccrefe, éche il Nofiradamue Afirologo, li da wí«/íia»u¿, inqudha predetto fiempre ilúeio di mohtcalamita otcorfe allaPrancia, con che filrm acquiflato fede appreffo molti, ha detto alia Regina, che íUaúedtrd Rt tutti li fuoifigliuoU, du» di qualinthagid úifio Ftanttfio , 0 Cario. Refiano due alirt , Htnrico Ducadi A n g i,, 0 Franctfeo Duca dt Otliens, í vno dt diíci anni ,\0 i‘ altro di due, liqu a li feella hadavedereRe, bifogna che quefio muoyaprtfie,thefardlafotaldefiruttioni delRegno, ptr- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Q o o ad pu b licum , n ecct m a ta tib ; q u ia fa d a fi. ui,t iiifocta.inccptu non abíolu .ntur & qu* vno rnomcnvO dcccru-untur,anno perficiuntur: quo adpri-.acos, quia altcr ex.dtatur, deprimitur al. tc r : ilJc afficitur p ix m io , hic pcrfccutioncm patitu r: üle Ipe íua dcltituicur, hic vero noua ipc la d a .u r , demum alius fperat, aüus vtiliafequitu r. aliu stinjcc, & lui tutclam , ac fccurii-atcm quarrit. E tq u o m aiorem nouus Rex virtutem h abet, au co m atem qu c, tanto mai-or cft rcrum mucatio quod vero catcris regibus o b d cfc d u m prudentia: folituni eft accid ere, id huic R e gic uenit proptcr xtatis im bccillicaccm , quia tanq :am innocens agnus cogitur tutoribus fuis aireatiri. Q io d fi m agna f:m p :r habita eft cala m itas,q u o tie sR ex iiip u e .ili atatcconftitu cus cft(id autcm probatur ore.quod nunquam mcn - PaerRexcctitur,lis v c ib is ; V » tibi térra,cuius Rcx pucr cft) lamitofm m u lto m aior crit in reg n o . qu od am bitiofuA C rtgno, turbuientis hom inibus refertum fit, »rc alieno obftrid lu m , dcftllum d iuuirno, ac difpcndiofiffim o b e llo : in quo deimim rcgno fucceffit jnoa vuus, fed dúo p u c r i, quorum neutet ob patcrn * vitJebrcuicatem pocu t d o c u m e n tis,autcxcna. pío fatis doceri difciplinam regcnda: rtip. E tcnim Rcx Francifcus, cum regni ccpit gubernac u la , vix quintum dccimucgreíTuserac annum . eiquc C arolu s decim um agens h atcs c x th it, n u ocq ac anaos habct vndecim cum dim idio. Id tam cn ve u m cft,ad olcfccn tem iIlu m altiffim a: indolis cfle, in fuis a d .o n ib u g r a u u a t c m p r s fc ferré,atque m odcñiam .in vcrbis fuauitatcm at« que hum anitatem , jfp c d u iu cu n d ita tcm , atque gratiam : n ih il Rege dignara illi decft : qu od fiv iic r ic , nequc m u ce.ur, aut fitu rb * publicae non adeo regnum d cftiu xcrtnt, v t ^ fuccurrcndis tem pcftiuuí c xiftat, neque cog % u riisab u fibus cedcrc, quos aliena aut n cgligcntia.au t m alig n ita s in a c x e rit, p ro fe d o om nia dc illo bona /petare licct. D i x i ,f i vixerit, nequem ut&tur; qu ia vtriufquerei inftat periculum. Q u o ad vitam , com m unis cft m ultorum o p in io ,illi vitam h a u d lo n g c u m fo r c . c u ríiq u ii temperamenti tenuis eft, ac d e .ic a ti, tum quia non qu o m od o educandus c lic t, educatur. Verum quod m ihi m aiotcm ingenerat fu fp ieion cm , eft, quod N o ftradamus n ft r o lo g u s .q u im u lis ab h in c annis ,calam itates G a llix vcrc vaticinatus eft qu aartc apud mul,tos egrcg'a.m fibi fidcm q u afiu ir, p t* dixit R cgin » , omnes eam filios fuos R ege vifu xa m cífe. quorum duosFraac fcum & C arolum i iam v id it, dúo rem an en t, H enricus D u x And cgauenfium . & Francifcus D ux Aurcliantnfi* u m ,a ltc r d c ce m a n n o ru m ,altetb im u s: quosfi illaR c g e s vifura c f t , ncccíT; cft, v th ic c ito m o riattit ; q u * p ro fcélo vlcim a crit regni defolatte: De Regno Gallkofiue Fr amico. ^mhz continuando tanto tempoñnputti, _ ‘aÜ’ etd perftta fiano, hifoona, che Jianogouernatt di tMteri, fardera troppo d hauer v n R z j con auttoritd fuprema, che fo fe ft imato da tut ti , t í con qualche attione fegnalata rendejfe la riputatione, t í grandezffi d queüa corte. Quan to almutarfifu tentatogid di diputare algouernodi Sua Maefid Chnfitanijf. Monf. í Am m iraglio, ch‘ e prin:ipalfautore di heretici, t í per che la Regina non vi vo'fe confientire non ne feguí alti 0. Mafe vna ‘ olta fuccedejfe vna cofia di queftafrrte,Jarebbe granpericolo , che cenv na nuoua inftruttione fua Maefid cumbiajfs ‘ olontd in pochi giorni. Quefia imperfittwne del R í fe ber.eedt tante pregiuditio alia fi.lute del Regno mentó perofcufa, perche non eper fua col p a , ma non auutene cofi nei difetti di chi gouer na ¡perche fonodiffetü‘ olontarih 0 caufitidal proprio intereffe. Ma pnm a, che io vmga dnarrargli e necejfario fare vnpoco dt dtfcorfo del co fiume di Fran ia , 0 dire fino d che etd il R c j j ’ intende tninore, 0 comefigouerna il Regno in quel cajo. Quanto al prirno ,e decifo perleleggi,che ha da fiar fempre fottootte tutori, fta che entra in anni qutndtii. ^ a n to al fecondo, f i trouano tre caft dt minoritd di R e, doppo che rrgna 'a de fice ndenz* di Vgo Capetta, 0 quefia delprefiente Reeilquario. llprimo fu .del Re Luigi S.inte, che per non hauer parenti del fangue tn Francia, o per ejfer cofiordtnato dal Re fuo Padre , refib ficto il goue no della Regina fua Madrefino alia etd legi tima. lljccondo fu di Cario "Sefto, <he fiettefibite la tutela dcfratrelli difuo padre, (perche erano tre, iltitolo di Regentefu dato al D u ia d Angiu, che ei-ail piu vecchio, 0 ilgouerno al DuiaUiBor gogna , rhe era ptu giouane, t í Ú tri f f i , theju il Duca dtB ri nonhtbbe altro canco. Jltcrffi cafodt Cario Ottauo , tl qualefehcne haueua. parenti del fangue, tl gouerno perb f u mcjfo i» m.,no di dodeci Prencipi, con tUonfenfo deliífiatt, 0 benche intu iii qutfit c fit vi fia diueríuct, pero 'a.prima opinionefondata fopra le.) dispute dt huemini Eccellentijfimi b, che ilgoutrKofiel Regno tocca d Prencipi del fangue, 0 fe guitar aüt piu pr-ffimiallí Corona, 0 ilgouer no dtüa per,b na del Rs ,toc:aallt madre,0 quel the fegui nel cafo di íanto Luigi, t í di Cario Sefio ‘ tea Metió, che feguiper tefiet memo del pa dre: Ma fl Re di Nuuarra, ik i ma lageuolmentt refiauafenzaauttentd, cerco d’ intenompetequeli ordine, 0 perguadagnarfiH fiauor dt grandt ha admejfo nel gouerno tutti i Pienapi del Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m tio : quod fi enim tam diu á puetis regetirr d o nec hi ad perfedlam m aturefcant ® tatem , cum o p o rte at, vea tutoribus g u bern entu r, regnura nim io tc m p o rc c a tc b itR e g c , qui faprcm am ex erceat au to ritatem , qu i ab om nibus tim ea tu r. & aliqua fui aftio n e illius aul® e xiílim atiou e m atque maieftatem redintegret. D ixi, nifi m utctu r, gu ia iam adtum cftd eA m iralio depurando ad eius m a'eftatis rutelam : hic vero prscipuu* cft h®recicorum fauror ; & quoniam R egina eonfcn tirc n o lu it, ca d crc nihii cffcdtum cft. At fi aliquando fim ilcq u ¡d cu cm rct,íu m m u m im mineret p:riculu m ,n c R egia M a eftas nouis in» ílru fta d ocu m en tis, paucis diebus voluntatem im m utaret.H ® cRcgis acctbitas atque im peifc¿ l io , etfi regno plurimum n o c e t, tamen cxcufatio n cm m eretu r, quoniam idculp® adíe ibondum n o n eftivcru ra non ea cxc.iíá tio tu toribu s d eb etu r, q u u crimina ipforum voluntaria funt, prop i®que vtilitatis ergo patrantur, V cruatamen antequam corum crim ina acq ied;fc(ftus en arrem , ncceilc c f t , vt dc m ore G allorum ad lian c rcm cdifleram , cxpliccm que, ad qu am vsqu e x ta tcm Rex in m inori con ftitu iu s a ta tc ia tcllig raur, & q u o p a fto regnum per id tempus gu b-roetur. Q 3 0 ad primum ; legibus d ete r m inatum e ft, v t fub o«fto virorum cútela viu at, minO' d on ec addccim u m q uiniu m annum pcruencrir. r« quoti» Q u o ad alterum : rcgnum ter (olu m m o d olegi,t ur fub m inoribus Regibus fu iflc, cx quoten»pcre H u g o n is Ciapet® poftciitas reg n a t: & hic R cx quartus m inor habetur. Prim us m inoris ® u tisR ex Ludouicus fu itco gnom incS am ftus, q u i proptcrea, qu o dco nfenguincis in Francia crreb at, v d q u o d a rege parente fuo ica iuíTjm fu e ra t, fub Rcgin® m atris fu® tutela a i leg iti mam v!'que®tatcmpcrmanfit. A lte r fuit C aro I rs V I. q u ifu b tu tcla p a tru o ru m fuorum vixit, fc q u ia tres c r a n t, R egentis titulus D uci Andcgaucnfium tributus eft, q u iftn io r e r a t; G u b e r n atio vero D u ci Burgundi® , qui iu n io t, de'ata f u it : tertio,qu i fuit D u x B critu m , nulla parsiegim inis com m iflaeft. T crtiu s m inor fu it Carolus V llf.q u i ttfi con ■ fanguincos ha b eb at, gubernatio ta ncn regis ac regni duod/cim Princip bux com m endata eft» ad hibito ftatuum conlenfu. Ec quanquam o mnibus h iic c cafib u saliq u a in e ftd iu ei fitai j ni hilom inus receptior o p in io , qu® difputationi^ bus hom inum fapicntiflim orum fundatur,cft,vt rcgni gubernatio ad con la n g u in to s Principes, & Coron® proxim iores pertineat,tcg 's vero tu tela ad matrem fp cd ct. Q u o d vero in cafu L u d ou ici S a n d i & C aro li Sexti faftum cft, id ex paterno teft im ento eucniflc aiunt. Verum N a u a r tiz R cx,qu i tanquam primus confanguincus V ®gw) TJ4 Rdatio átlRegno fuot dtlla tihfrat'me dd P rm ipi di Conde " ' ^moflrb amico del Comeftabile, 0 non manco con lt Prencipi, che conla cafa di Gutfa, 0 fe benef i haueua riferuaie;»fe il primo luogo, í h lueuxptrb fatto ton il conjenfo dt tu tti, ondzo ogni cofapoteua pajftrquietxmenti^feogn' vno fifojfecontentato della luaparte,fenza te. car da oc,upare quella d’ aliri. Mapercheí ambttwne dtgli huomini non ha termtii. 0 cht haueua gca certato dt leuxr <’ auttorita alia cafa di Gui fa non era cent ent o, f i non la priuaua del tut o, 0 friuarla non f i poteua fenza ahbaffare la Regina f u determinato nellifia ti, che il gou,rno del Re gno, che haue rebbe da efiere del primo Preneipc-> delfangue non ftaua bene in mano dt Donne, 0 furono fatti grandiffimi moti fopra di q u ff i on de la Reginaf i inuiít d’ animo, 0 f i ia/cib perfuadtrt dt metter f i tutta nelle mani del Re di Nauarra, 0 confenti di farlo LuogonnenteGenerale d J R ’gno, rnaaccora di oblig irfi a m n trattare, nedi obl-garnijfunacofajenzafuafaputa.0 coYenfo, Et Jebene pareua, che quefto non fu fie altro, theadmetterlo in parte delí auttorita ,perb s’ accorgeogni di pii* di hauer ce duío il tutto, 0 di fiare alia dijcrettione fua in cgni cofa, 0 quefta «anta auttorita in quel Re haefclu/o,apoco apo to del gouerno tuttt gli altri. 0 digiail Duca di Cuifa fi e ritirati) a tafa conltfratelli, non gia perche non potejfe fiar aüa Corte, perche emolio rtÁettaco per la auttorita, che h a , 0 ptr valore, 0 ptril feguito, maptrchtvtdtua, cheilfuo ftatu i era con indignita, 0 ha detto adalcunt, che 1 hanno peirejerito, cht molte cofe, chefideltbtrauano ntl Configito ad vn modo, erano pa fa t te publicare al contra- io , perauttoi ita del Re dt Nauarra,0 cheperb ha ¿oluta abjimarfiper non fa r ere di acconjtntire a cojtfatti errori. .fi Li dui Marefciaüt, Bdfach, 0 Santo Andrea hannofatto il medefimo, quelloper tjfer mdiffo f i o , 0 quefio perche non tra ben vifto dal Re di Nauarra,ll Cardinal di Toruone ¡tbene fia alia Corte epetbfolo, 0 fe n l^ ftgptito. I l l Conteflabile f i vede in bafiefiza , fi¡_, htnenon ha piu contraria la cafa di Guifa, 0 vede che ptr L‘ auttorita, cht ha il Re di N a varra ii Regno ¿a in rouina, f i troua mal ctntentó, 0 dilperato, 0 cofi la difcordia deüi , Trtniipi ha mtfio in pericolofalute di qutl Regno. Ma ptr venire aüi fatti particolari di chi ha il principal cari coch‘ e la Regina del!a quale haflarebht d dire, che b Donna. Ma f i ggiunfft apprejfo, th'eforaftiera, 0 dirb anco di pih, .^tjffej, orentina, 0 nata in fortuna priuata, 0. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca a g r e anim o hac au d o iita te carchar, huncmo*" tcm atq; ordinem intcrtum pendum curauiCjVtq; proccru f uorem acq iirctct. omites regai Pri;.cipcí,cxcepioP rincipeCondenfi,ad régimen adm ifu:am icm n í« C om eftabilis profellus cft ,nc • que minus Piincipum quam fam ili?G uifiorum : & quanquam fibi prim um locum rcferuauerat, id tamen vnaaim i cm nium confcnfu cffcccrar, ac pioiflde om nia tranquille tranfigi potcranc fi om iK sfua parte coutenti a iena occupa: c aoluiíTent. Vcrum quia humana am bitio nullis ter m inis circum fciibitur , & qui fa m ilix Guifixa u d o iitatem fu ftu erat, haud fatis conté tus crat,nifi cam penituspriuarct, n q ic p riu are p o terat,nifi Reg' nx potentia deprim eretur, in fla tibus determinatum fuit, regni g absrn a ionem, quae ad prim um coufauguincum legis Principcm pcrtincbat,in manu foemiuaram minus rcd e h a ó c r i: m a gn xq u c fuper hac rc tutbationcs f a d x fuere, qu * ib.u , cerrita Regina -o iperfuafaft -----vt fe totam R tg i N au a rtix com m itteret p 'x bui q 'C aíTcnfum, vt GencraJis Locum tenens crearetur, ob lig au itq u efefe nihil trad atn ra m , aut gefturam illo in f;io ,atq u e in uito, E t quam uis ab inicio videretur admiiTus taatum in p ar tcm audoritatis,tam en quotid.c mag s an im a d ucrtit, fe om nia cefli íTe, & ab illo c u n d a pendere : h a c autcm in il o R ge tanta au d oritas paulatim om ncs al o sc z c l-íit iam que Dux G uiíiu sfim ulcum fractibus dom um fuam difceífit, non quia in aula verfari non p o fle t, in qua illius m u 'ta ratio habetur cum o b a u d o tit-te m , tura ob v iftu tc m , opefquc fu as; fed quod animadu crterct, faluadignicate, ib ifc diutius efle non poffe, & dixit qu ib u fd am , q u u d pofiearcnunciaucic M u lt 1 q j * in C on filio decernebantur vno m o d o , contrario fx p : pub i ata fuiflccx.. a ..d o r iia tc rcgis N au arrixrid cofem aluiíT eabfciuem <fle, nc huiufm odi erroribus adflipulari videretur. D u o M atfch alli B riflach , & S, Andrcx idcm effeceru nt, ilic q u ia x g ro ta b a t, hic q u ia R e g i N auarr X inuifus; Cardinalis T uro on iu s aulam fequitur folus ta m e n ,& fin c a u d o a ta tc . Com cftab dis fortuna a b ie d a c ft, ctfi dom us G uifiorum ei non am plius aduerfatur, v.detquc o b h a n c regis N au. r iix a u d oritatcm regnum p e flu m irc; id e o fo ite fu a m inim e contentus & in rerum om nium d cípciatione viu it : ficquc Principum difcordia falutcm regni illius ad m a gnum rcdeglc pe iculum . V crum v t adpcculiares m ores macris R cgid x , in cuius m anu prxcipu a regis cura e ft, ve* n ia m , fatis cft d ic c re, cam fccminam efle: fcd hu ic rei ad d itu r, eam peregrinam , ad h u cad . dam , c a m F lo c .n ü a a m , & in d om o piiu ata.ad : Be Regno Gallicofiue Vfáncicoi 0 molt» diffaft “ üa grandezza del regno di Francia. Per quefto hanon quel endito, ne quella auttoritdjchehauerebbe fe forfe foffenatanelregno odifonguepih Illufire, nonfipub gtd negare,tht lanonfia Donnad gran úalore, 0 di gran Sfirito, 0 fie hauejfe grande effeienzadelle cofe diftale, di j«eíí» cAe é,fa'tbheatta a fargrandijftmi efftttt, Ma in tempo delRe Henrico fuo marito, f k tenutabaffa i 0 fe bene doppo che fucctfifeil Re Francefio, pareua chehaaejfe auttoritd fiprem a, perb tutra erainapparenza,perche il Qardmaledi Lorenofa'.eua ogni cofa luifolo. P er quefio queUe Maefla hanno bifignodichi Ueonfigli, 0 hauendofoffettitantíper quefti difipareri della religione, 0 per la difccrdta delli Prencipi,non hanno dt chifidarft. Habenein gran flema tl Cardinale di Tornone , ehe fepteno di bontd, 0 ejperienza,ma nelle cofe della religione, 0 perla difcordia de Frencipi, í hanno per troppo affettionato al Fapa. Credeajfaila Regina madre al granCancelUíre,ch’ ehuorr,»dtfpirito,0fuoferuitorvtcthio 0 forfequeüo,cheí hafattarifoluíredmetttr ft ndle mani del Re di Nauarra, col Juo ejfempio, eonte ami o di fortuna, fe ben f u creatura dtlla cafadiGuifa. pero/ha akbandonata peraccoftarfi d quel Re. Si tiene Madama obligata a lí Ammiraglto, 0 al Cardinale Sciatigl.one , perche forro ftati grandi infrementi per far acquifiare li fta tt, 0 tonfint iré che ella hauejfe parce nel Gouerro,fe beneficrede da molti, che lorofiano ftati ¡Iprimi autoridellediffenfionidiqmlRegno. AÍDucadiGuífaportagranriffetto, 0 per quello, che egli medefimo hd detto, gli dd conto d’ ognicofaconletterefcrittedifuamano,quand‘ tglté abfents dalla Corte, 0 vuol hauer dfuo parere in egni cofia, ben che quel Duca ciedí,’, che tutto (ia fatto adarteptr trattenerlopiril ¡offetto, che fi ha di lui doppo the abfintb dalla Corte. D elí animo the fua M afia habbia aUe eofe della Reltgronefiparla diuerfamente. GU dd qua’cht nótala gran auttoritd, chehe.uua cen ejja il Marefcial StroTffi , il quale faceua proffjfionedir on hauer re fede, ne rehgione úeruna. %i ¡dant h e , che alcune donne, con lequali ellahamaggior domeflichezza, fono fifittte di h ertfta,0 di mala vita. Si sd, cheil Camtlhne d (hi (rede molto e nemico del Papa., é della Chicfa Romana,0 perbfiúede, che non fié mofirata tantocalda,quan(ofactuabifognofi»fauorde Castolici. Ma Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ij f m odum quc fo rtu n * regni G a lli* dífi ate rat»jn Ideo illam exiñimationenn & au ílo tita tc m a o n habet, quam fo r tc h a b tr e t, íía u tin r e g ; o , aut cxtlluftriori fanguinc oí ta fo r c t: non ¡bo ¡nfic ia s, e m maximae v u tu tis, m agtijquc ¡ngenii fa m ir a m cífc,q u o d fi R cipublic» regend» pau lo m aiorcm h a í e ict experientiam , m agnis rebus agendis idoneam forc : at H cnrici regis viri fui tem pere hum ilicci h a b ita tft, A q u am q u a m regnantc Francifco Rege videretur fuprcm am Tortita audc ritatem , tam cn fuis ca viribus n o a nitcbatuiyquia Cardinalis Lotharingiu s folns o* m n iap o:c¡at. Id c irc o ill» M aieftatcs C onfiliariis indiger.t, cu m qu c o b h a sd c religione difcor d ias, acP rin cipum diflidia in íufpicionibus pcipctuisviuant, vix habcnt,cui fidcm adhibeanr. C a dinalem Turtioniu m in m agi a habcnt exiftim atione,qui virprot ita te,re ru m q u c c ip cricntiain fignis eft, c»tcrum in reb u sa d rclig ionem pcttinenribus , fc ob diflcnfic nes Principum , Pontificis p. rtibus cum plus n;rnio addi¿ lu m p u tart, Plurimum crcuit R egina M agno C anccllario ,qu i vir f oHet ngcnio , A a n tiq u i'us ab t a dilig tur, A f a f a o h ic i!le c ft,q u iR c g ín » fu .f it.v t fccpn crcd e c tR e gi N au arri», vidcl cet fuo ipfi# u scxcm p lo , qui c fi D om us G u ifi» familiaris, tam cn fo rtu n » am icus,eam defert it,v j Regi adh»refceret. Putar Regina, feplurim.um deberé A m iia lio , A Cardinali d cSci. tiiio n c , quod i apudStatus efteciíT u t , v te a in tegim ine cc n fiftc r e t, nequc penitus excluderetur, quam quam pleriqu eau tu m an t, diíTenfionumregai ipfos fu iflcp rim o s concitatores. D ucis G u ifi»m ultam rationem habet, vtqu e ilieferturdixiíTe, o m n ia litciisfu a m an u fcrip tis adiilum ,q u o tic s abeft ab aula, fc r itit, ciufqae de om nibus opinioncrh rim a u r, ctfi D ux ille h » c a te fic r i,fc c im p u ta to b fuf| icionem . q u * d cipfüh ab ctu r,p oñ q u am aulam dereliq u t. D ean im o illius M aicftatis crga leligioncna diuetfim odc loquuntur. Vcrfatur iu a 'iq u o (ufpicionis genere apud hom incs propter m :gn am , quam penes ipíám habebat g .aiia m atque aurdoritatcm M arfchallus Stri zz iu s, v ir, qni nu'li fc fidri ac i c l g i c n i add (duro eflc, prohtcbatur. Scicur cti. m , quafotm m ulieres quibufcum familiarius vci Ijtui,ftípe(da5 t ftc h arcfis.eam qucm alam viiam notaii,fcitur p:»t tea C anccllai¡um ,ciii plutim um fidir,P o..:ific¡,R omanatquc F c clcfi* hoftem cíft :id c i;co in fauorcm C ath olico ru m non adco piopcnfsm fc fc , quem adm odum oportuifict, exhibuit. V z Vcr.n» Z5^ Relatio de Regr.o GallicoJlue FraHcice. Ma feben i» no» sb queüo, thefua M*e/fd hahh iantli animo quanto alUReUgt ont, pojfo affttmere ctrtijfmo compirfgni tutdenti,cheelÍA mn fente‘ cloniienqm[litumultintl Regno,0 cht fe noniiemofiratacoficaldainreprimerhfome fidefideraua,ejltitopcrlapaura,chedouedo‘ farfo)ffi, bifognaua‘ emr a li armi neltevifurt dei Regno. So anche quefto chefua Maeftd ha hauuto femprecarigli ‘ fficij che fono fia ti fattiin propofito di religione, &ffiecialmente queüo, chefaceua laSignoria di Venetia gUhameJf in tali covftrutii, eht nonfom ftati mfruttuofhér io che arca di con-, ftruaretutti lifigUuolimU* fede Catholica, t í i cojtumi Chrtfliim,tí.pur¡adiqu(Jloconmolíeparocle,piene di efficacia,t í prib credo, che ft poffa piii f refto penfar btm di fua M aejid,, che altrimente, bft nonfi‘ ede con effetto tutto queüo chefi vorrebela caufa e,percheeüa non ha tutta queUa autto>ita,ne queüa effierienffii, che bifognarebbe. E t quefiobquantobreuementepoffbdire dellaRtgina madre. Quefioiadhnquelofiatoinchefiirouala Francia alprefente, ií Re ghuanetto fenz.a effierienza t í ft»z,a autteritd,il Configlio pieno di dtfordini,la fuprema poteftd ein man odeUa Regina,eh’ bDonna,0febeneefauia,eperbtimido,tíirrefolu ta ,tí ii Re dt Nauarra Prencipecertonobile, t í gratiofo, mapococonfiante, 0pocoeffircitatoml gouerno.Il popolo in difordine,t í in diuifitone maniftfta , 0 piena difeditioni,(ffinfolenc,efotto preteflo di Religiem.Hanno turbatalaquitte‘ niuerfale.corott i li coftumi, gliordini confueti ftel‘ iuere, guafl ala difciplina, oppreffdh giuftitia, ‘ iolatii Maffiftrati, 0 finalmente meffa in dubio Í auttoritddel Re, (ff lafalute di tu tti, t í ehi‘ uole com. parare lojiato prefente dtl Regno d queüo deüi tem. pipajfati,che foleua effer tato formidabile d imag. giori Re, t í Imperatori dei mondo, lo troua tanto debolt, 0 tanto infermo, cht Monhdniffuna parte inft, ILPINE,. Verum tanr,etfi ipfc ig n o ro ,q u ’ dilliu s Maieftas,quoad relig io n e ,in -n im o foueat,poffum p io le com pei tiíTima tamen - ircrcrc.bof. ce tumuitus ®geriiino anim o ab ip(a ferti: quod fi in ijs reprimendis fciuenter non egit id Iiacde caulla faitu iu eft, ne in vifcerib rcg n i,vi ad b ib ita,b clL m excitaretur. Scio e tia m . Regi uichanlT im a fuiflc offi. cia, qu®. unque in beneficium r c ig io n is fiebant praefertim ca,qu®RefpubI. V cnetafacicnda curauittiilios quoq,, in fide C ath olica Sc in Chriftianis in oribi seducat: qua de rc efficacia f®pc verba loquitui rideo de ipfa om nia bona fenticnda p u to : qu o dfi reiplk non cern u n tu r,id cx au d oritatis & cxpeiicnti® dcfcd u procedere,cenfendum eft.Et h a c d eR eg ina matre. H ic eft igitur pr®fens Galli® ftatus; R ex ad o lefcen tulu s, & abfquc experientia & au~ d o tita tc ; C onfiliu m turbarum plenum :fu prcm a p o tcftasin m an a R egin® , q u sfo em ina c ft, fcq u a n q u am fapiens, tam en tim ida eft, & perplexa : R exN auarri® nobilis qu idem Princeps fcgratiofu s; fed parG con ftans, fc in R ep u b lic a gubernanda parum exercitatus: populus m anifeftc d iu ifu s, fcditionibus a g ita tu s ,& in io lc n s r e lig io n is pr® textu.Trá. qu illitatem ig itu r publicam G a lli hoc tem porc turba uerunt,m orcs,viucndiquc confuctu d in c 5,acdifciplinam corruperGt, iuftitiam opprcflTerunr, m agiftratus v iolaucru nt. deniqucR cgis au d oritatcm omnium que falutem in am biguo p o fu c ru t: & quifquis pr®ientem rcgni ftatum p rs tc rito , qu i m aioribus to tiu s orbis tcrrarum Rcgibus & Im p eratoiibu s fo r m idandus crat , com paraucrit, nunc ipfum, adeo in firm u m , ac im becillum repcricr, vt nullam fui partem in colum em fcructyac tueatur. F I N I s;. RELA- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R E L A T I O N E l e d i v i s i o n DELi d i Francia. 1589* D I V I S F R A N C 1 aE R L L A T I O. L a Francia e hoggid) diuifa in duefa tk eni. L ' ¿nae de’ pepoLri Cat. oli t ¿niti, 0 ajfoiiati conqua!,hen<<bilia,che rico- nejce Cario Cardinalt dtBorloneptr Re, 0 il Signer Duca d’ V m fm a' Luogetenentt.j Generale Dello Stato Rtals, 0 Corona di Fran cia durante la detentione, 0 ¡ rig onia dei detto Signcre. V a ltr* ede' Realijli, compo/}ape> la maggiorparte de’ Nobili CatttoUci,0 a’ Vgonctti,hauendo ptr loro R e , 0 Capo Hernico dt BorbeneRedi Nauarra.Inqttejls duefattto) i [i pub diteejje» diuifa tut tala Francia, tanto tn gene rale, quantoinpartieolaretuttele Frouincie.,', Citta, Cafielli, Borghi, 0 Villaggi: tutto il C le rof a Nobilta, 0 ilpopolo,eccetto petb a liu n tj Cittk, che conlaneutralitaflimanodi faremigliore la condittioneloro, dicendo chefifometterannoaliobedienlJadelRe, chefara Católico, 0 tale riconofciuto, 0 riputato dalli Stati. V i fono alcuni Signori, 0 G entiíhuomim, che in quefta gemraleriuolxtione, ejfendo incerti d tlí *uuenimento,0 fuceefio degi’affari ,viuonotitirati nelle loro cafe, fen^a intentare aLuna cofa in difauantaggio deü¿na 0 deU' altra partea, alpettandodivedera chila fortuna fimojlrara piufauoreuole,pfr metterfi da qutUaparte. Uora¿olendo rapprefentare leforze, 0 adherenze deli vna, 0 í altrafatt ione, e neceffario prima, th ' io entri nella panicolardeduttione de Preneipi,Signori, Gentil’ huomini, Arciuefcoui, Ve fcoui,Citta, Communita, Cafielli, 0 Borghi, eheaffetionanoV¿na,b í altraparte, attefo the ladtcijtoae dequcjlo negotio ira confequenzaa tuttala Ch'iftiariia. Vrtmetttrb h Potentatiforafiieri, ohe aiutano,(fffofltngono i ¿na,b i altra fattione. E t primii ramente hanno abbractiata laprotettione,0 difefa dtlla caufa deli’ Vnione.U Pa pa,il Re Cattolico,il Ducadi Sauo'a, il Duc* di ZorenOyil Duca di Ferrara,il Duca di Parma, il Ducad’ Vrbino, il Duca d i Bauitra ¡fíE lettcr i diCo^ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca R a n c i a m per h x c tempora in duas di H ^ cd iu ifio ftradam cerni i us fe d io n cs . A cera t fl: popiilariuir. C acnolicorum q u ic u m a li- ^%^,i.um q u j portione r,ob lii.m aflo c:an tiir, qtii Henricu.IV. regem recognofcunt C srolu m ( ardinaléE or gUriofiffibo irium , Duccrn v eio H u m e n x L o c u m tc n e n Rexextem G e n eia k m Sta us R egalis, & C o to n x F r á - ^ c i* , durante d etentione, atq u ein carccratio nc regn o a b V ipfius C ard in a lii Altera cftR egaliftarun ,q u x nievtCathom a io ii exparte N o b ilib u s CathoHc s , & H u- Ucorum. g o n o ttis c o n fta t, cuius Dux cft H ciiricns Borb o n iu s, N au a rrix R e x . In has dt:a' fa d ion cs tota pene G allia diuifa eft, tam gcneratim , quá per partes P rou in cix fcilicct,ciu it ucs, caftella, pa g i,& v illx ,to tu s cleru s, tota nobilitas & po pulus . exceptis nihilom inus nonnullis ciu ita ti b u s, q u x neutram fcq u cn tcsp aite m , fuam fc c cn d itio rem meliorem cfF cd u ro sp u ran t, inquicntes.fc ci regi prxftituras obfcquium , qui C ath olicu s e rit,& q u cm ftatus C ath olicu m de. clarau erin t.N o n d cfu n tD o m in i,n o bilcfq ;n o n n ul!i,qui in generali hac rcuolutionc rerum fu turarum ignari,dom i fc con tincnt,ncque in de trim entum alterutrius partis quidquam intentan t.cxp cd a n tes, cui fauor fo rtu n x afSauerir, v te o ip S qu oqu e inclinarcpoflint. Igitur v tri ufque fadion is v ires, & am icitias dcfcriptutus, prim o neccfle eil.v t cos om ncs reccnfcam Prin cip es,D o m in o s,N o b i les, Archicprfcopos,E pifco pos,C iuitatcs,Com rriunitatcs, C aftclla,P agos,qu i alterutram partem fequunrur.cnm pr?fcrtim h u iu srcid eclar:tio a d totiu sR eip. C hriftian x falutcm ip ed ct. P rxm itram itaque peregrinos PrÍDCipcs,qui alterutram figillatim adiuuant fa d ion cm . P rim o cau flam V nionis s m p le x ifu n t,atque VnioCathoi) F tutantur Pontifex, C ath olicu s R cx,D u x Sabau-/,Vjy,^CT,^ dix, D u x L oth arin g ix, D u xF errarix, D u x Par- Regalijiarii'. m x , D u x V rbin i, D ux B au arix, E lcd o res C o - fnaio, lonicnfis, M oguntinus, & T rcu cro n iis,H clu ctiorum pagi C ath olici. Q u i Principes & D o V i, min»; R ehúo diCoUnii , di MagantaJ iT r t u 'í , li Cantoni m ini finitim i fiiiit Francia?, ípfamque proteguc) ac defendunt ab incurfione eitcrcru m PrinciCatcUci de'Sw zz ri. Liquali Pren ipi, 0 Si. pum . gnorifonov tinideüa Francia, 0 1 a couprono, N au arri»regis fa ftio flifa u cthom inibus, & fJ dijffndon* dalle incurfioni degli altri Prtncipecunia,regina A n g ü » , Rcx Sco ti» ,D u x Saxo piforaftie i. n i» , D u x C afim iru s, D u x W irtei» b c rg » , D o Alaparte delRe di Nauarra fauorifct d’ huomus B ou ifon ia, pagi Heluet orum proteftantn in i,0 dinariU Reginad' Inghilterra, il Re di tium ,Refp. Véneta, vt que multi opinantur,MaScotia, il Du'adiSaJJonixiilDu aCxfimtre il gnus D ux E tru ri» ,& D u x M antu». Ducadi Virtemhergo,lacafa diBouilon,liCaaQ u o d pertinet ad Principes G a lli» bifariam toni-di Suizzeri Proteftanti, la Rep. di Venetia, d iu id u n tu r: vid clicctin eos, qu' confanguinei 0 come molti credone il Gran Duca di TofcaP iincipcs vocan tur.qu iá Regibus oii^incm dun a ,0 ú D u r a d i Aíantoa. c u n t, & continua aliqua ncquc vnquam inter Quanto a Prencipi di Francia f i diuidono in iu e.C u éin q u tü i, the f i ehiamano Prencipi del rupta m arium fu cccílioncab aliquo rege dcfccdunt , & fu ccclfionisin C oronam Franci» ca.fianguífi quali hanno la loro origine dadi R e , 0 per úna continua, 0 non interr 'tta fmceffione paccs cxiftu n t, d cfu n ílis iis , qui ad ipfam pro dimafchi m mafchi fon» v f i t i d Uaperfona u xim iores accedunt. ún' Re, 0 fono capaddifucced re *ütLorona i i Item in exteros Principcs,hoc eft in eo s, qu i Francia, úenendo la morte dt quellt, chefono piu ex dom o aü qu a illuftri Principis exteri oriundi, prtfihni di loro. in G allia fcdem ac d om icilium fixere, & á regi Et ne i Prencipifrrajíieri.cioéin qutlli, chz> bus tanquam in digen» d eclarati,& in pr»rogatiu istcn cn t gradum fa m ili» , vndc ortum du úfciti di qualche caft tílujlred' aUunprimiptj Jiraniero, efourano fono nati, 0 habituatiin cunt , veluti D o m iai d cV ad cm ontc A G u ifij; Francia,0naturalizati da i Ré, 0 nelleprece- Q u i ctfi ex ftirpe Lo th an n gio rum nati fu n t, ta drízt tengono il grado della a ja d ' onde [ono v/ci- men quia maiores eorum n a ti, & ipfi qu o que ti,come (ono li Signeri dt Vaudemont, 0 dt Gui- nutriti fuerunt in G allia femper in R cgum ob* fa. Iqualibenchefiano rrati della cafa di Lere- fe q u iis , quorum fubditi habentur , quippe qui no,nondimeno,attefo che fovo nati di padre in f i in regno b o n a & ditiones poiTident.credantur, glio,0 fono fla ti nudriti,0 aüeuati in Francia, ac reputantur in tcr G a lli» P rincipes, gradum f acendo fempr¡ feruitio alli Re, 0 dicendofi, 0 quc retinent apud Principes confanguineosriputandofi lero fugetti, cerne quelli,che nel Re D om inus autem dc Nem ours ctii exftirpeS agno poffedono molti flati,0 beni, fon» tenuti, 0 b a u d i» d cffen d itjo b eafdcm cauiTas G a llu scxriputati Prencipi Francefi , tenendo grado ap iftim atu r, & huius domus prim ogenitus s p jd prtjfo li Pren 'ipe dd fangue. M onf de Nemours prim ogenitum dom us L o th a tin g i» in cedit, & btn cheúfcito deUa cafa dtSauoia,perle tofe, 0 ante om nes ciufdem D om us. D o m in u sv e ro ragionifu d ttttéripHtato Francefe, 0ilprim o- dc • "N iuers tanquam is, • qui Gonzagam d om um genito di quefta cafa, mar, hia apprejfo Aprimo rcpr»'entat, fuam quc N iu crnienfiu m D om u m , genito deka cafa d* Loren», 0 prima di tutti gl’ propter quam mter F ranci»parcs connum era altri d' effa cafa. M onf dt Niuers come reprtfen- tu r, itcm G allus habetur : nec non D om us Butante la cafa Gonz»ga, 0 Mantoua, 0 la cafa Ico n ia, quar ad vnicam filiam hsrcd cm redadla di Niuers per occafione dell* quale egli é Pari d e ft, neque marem habet vllum , qui eam rcpi?Francia. La ca 'a dt Buglione, che hoggi fecaduta fentct excepto C o m ite de M onleuricr,qui port in únafigliuolafola herede, 0 mnhdm»fchio ea natus eft. alcuno,che la rapprefentife non tl Conte di ,}ion. Principes confanguinei o d o num ero funt, Rtgtt eciUIturier theeil Poft-nato. C a r o lu s C a rd in .B o rb o n iu s ,q u ia b Vnione rex mati. Li Prencipe dei fangue feno otto in numero, acilam atu r. Flenricus B orbonius rex N au ar cioe CarloCardindedi Borbone,ricenofiiuto per r i» , qui rex falutaturab om nibus Principibus, Reda qutlli dcli Vnione. Henrico dc Borbone Re & ab vniucrfa fcre nobilitate,P i in ccp sCond endi Nauarra.riconofciuto per Re dagi altri Frm fis , Francifcus B orbonius M a chio d c C o n ty , cipi , fe quafi da tutta la Nobiltd.... di Borben C arolu s C ardin. V a n d o m i, Ludouicus B o tb o Prencipe di Cendi.Fran'efco di BorbonMirche ■ nius C om esSuilT .ini,F rancifcus B o rb o n .D u x fe di Coniy. Cario di Borbon Catdmale di l ’an- cfe M o n tp en fier, C aro lu s B orbon,Princeps dc ftomo. Ludouico di Borbone Conte di Seejfon D u m b s. P r»terh os funt D u c e sL o n g a u ilI» ,& Fratictfco di Borbon Duca di Montpefier. Cario C o m e rS P auli corum frater,qui exregum linea di Borbon Prencipe di Dumis. Apprtjfo quefiiji- dcfccndunt vt cogno m é A u rciÍ 3nenfium ,quod ¡ttita li Duca di Longamll» , 0 i l Conte de San pr»fe fé tu at,attcftatu r. Bol C om - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D'íuifdi Trancu. f o 'fu o fm tillo fr fc iti deüa cafa de i R e , com ene f . i fed eiin o m z d’ Orleans the portano. Vt e tutta la ¡afa dt Loreno, deüa quals erano viatidue ma a. him nanzi la morte del Duca, t í CardmalediGuifa , am azza.l d Bies , t í del Cardinali di Vaademont, chem m qualche gtornoprima 0 nertftaantcrhoggidid.cimue, che quafi tut tl portano ía r m i, cke Cario Duca diLoreno. Ftancefco Marchefe del Ponte. Car io VefcoHO di M etz ,fuoiftgUuoh. Monfignor di Vaademont, th.amato Htntitc, 0 lifm ifffiuoli.Emanuel Duca di Mer(uno,thefd la guer ra tn Brettag/a contra il Pnncipe di DumbsCado Conte di Saligny. Framsjco Ma chefe di Síiojfm Ludeaico , the b ‘ n giouenetto ,0 b d i Chtefa : tutti Jeüa cafa di Vauslemont. ll St^ r D u c a di Gui/aprig OKterodTours. Monf. di Gianuitta. ‘Monf. di Ceurtufe. Lodouko de. fimata->üa chiefa.Fran'.eJco nato doppo la mor te dtl Ducadi Guifa fuo Padre Cario Ducad’ Vmtna Henrico fuo primogénito , t í Emanuel fuo fecondogenito.Cario Duca d’ Vmala. Clau dio Caualier d’ Vmala. l l Duca da B eu ffítio prigioneaUt Stati di Bles, rktnuio Jempre a Locaa. ll Duca di Numours. ti Marcheje dt San Sorlmfuofrateüo. Tutti quefii fono detiaparte dtW Vnione. Re DeUa parte d d d i Nxuarrá fo no i l picco lo Principe dt Condb di etd di due anni. U Si gnor Marcheje di Conty. ¡l Stgnor Cardinal di Vaniom o. l l Stgnor Com e di Soejpn. U S i gnor D u ca dt Monípenfier. l l Principe di D um bs fu o fig kuelo tu tti Principi del fa ng u e. U gran Prior bajiardo del Cario Nono, l l Stgnor D u ca diLangautüa l l Conte di San Polo, l l Conté dt M oaleuthr. l l Signor D uca dt N iu crs, benche non fia in m o d o ahuno deüe parte dell' Vnione, nendtm tnoper effer Principe m d to C atólica, noref ie per ancora trouato aW A r m ata del Re dt Nauarr a. A l quale peto non f i ed,che habbia in conto alcuno dufauorito : m a h en t, cht habbi procurato, ch e fi rtduca aüa fede Católica. M e : De gl’ ‘ fficiíli principali deüa Corona, co mefono ¿ifei Marefciaüi di Francia, ciú'e Mon fignor di Memorar,fi Gouernatore dt Lt 'gua docha. Monfignor di GtOíOfa. l l Stgnor Duca di liaitz. Monfignor dt Bircn Monfignor di Malignen. Monfignor di A ulim ont; quattro fono duhtaratt per il Re dt Nauarra. Vno per í Vnione che e G io io fa ,0 il Signor DucadiBaitz fippreffo da vna grauijfima infirmitdfib ritiratod cafafua rodijpiaieredt nopotei effe tciiar in qfttoccafioniil valore,0 la ‘ iuacitddeljuo ffiitito .L ’ Ammiragito di F, acia ‘ fficio del quale dop ¿olatnoT(ed.lDH(adiCmoja f u prouifio ilDu- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Com prehenditur qiioquc tota. L o t h iv n g 'í oom iu d o m u s .in q u a vig in tid u o m arcs, viucbauc,an- th a rin ffa . tcquam D u x , & Cardinabs Guifius Bicfij tcrficercntur, & C ard ia-lis Vaudem ont paulo ante vita concederet : ptoindc fuperñites íunt n oucn dtcin a, qui omncs eodem in figni v tu n tu r , h o c e ft, Carolus Dux Lothariogi® , Francifeu sM arch io Pontis, C arolus Epi copus M ctenfíseiusfil j : Dom inus dc Vaudem ont n o m i ne H enricus, eiufque filij Emanuel Dux Mcrcurij, qui bcllum g crit iu Britannia adurafus P r in cipem de D ou m bs ; C arolus Com es dc Salig n y , Francifcus M archio Scioíiini, Ludouicus, qui adolefcentulus c ft, additurquc Ecciífi® om n e sex D o in o V aadvm ont S .q u itu rD u x G uiÍ!® captiuusinciu¡tacc T o u r s : D om inas de l a ñ a d la , Dom inus de C e u ic u fc , Luduuicus Ecclefiaftic® v K zd u fig n a tu s, Francifcus pofthumu D ucis G u ifix p a tiis f u i , C aio lu s D u x H u men®,Henricus eius natu maior , & Ema nuel fecundo g en itu , : C aiolu s DiixH um a'® , C la u d iu s e q u e sH u m ,l* ,D u x d e B c u f.c a p iuus fa d u s B efij & Locci® detentus D ux dc N e m o urs, M atu hioS.Sorlini eius F iatcr. O m n .s h i Vnioncm fequuntur. E xp artereg is Ñ au ar,fu ntP rincip esC o ndcnfis bimus , M archio dc C o n t y .C a id . V aoJom u s , C om es SucíTionius, D u x M ontpc«Iier. Princeps D u m b seius fi iu s ,o m n e s c o n fa i guin- i Principes ; M a g n u , Prior C aro li IX. natui a lis filius,D uxL ongauill® ,C om es S .P oli,C o m cs dc M onleurier : D u x autcm Niucrncnfium ctfi V m oni nequaquam adh®rct, tam en quia valdc C ath olicu s c ft, nunquam intcr exercitus Regis Nauarri® vifus cñ:cu i tamen n- fcitur, quod v n quam aduerfatus fu e rit, fed tantum o p n am d cdilTc.ví fc declararet C ath olicu m . E x pracipu s C o r o n a O ific ia lib u s, & admin iftr is , cuiufm odi funt fex Franci® M arfcballi, h o c e f t , D o m iau s Mem otanfius Gubntnator Langueducci® , D om iau s de lo u io fa , D u x dc R a itz , D o m in u sd c B iro n , D o m nus de M atig n o n , Dom inus dc A u lim on t, q u a tu o rñ a n tá paitibusrcgis Nauarii® . Vnus tantum fayct V nioni,qu i D u x tft lo io fa ,D u x au tcm R aitz m o r bo g a u ilíim o correptus dom um rep etiit, maX mo animi fui moerore, quod hifce trm p otibu s virtutem fuam jingcniiquc fui alacritatem exer cere nequeat. A m iraliusF rancia : Q u o munere poft o b i tum Ducis lo.of® C u x E pcrnonij honcftatus f u i t , qui dcindc illud con ccflit D om ino de Valletra f f it ii fuo Gubernatori Prouinci® ; hic pro Rege Nauarri® arma gcrit -• ctfi dignitas h a c d iíp u tatio n cn o n carctjcu m H cnricu sR cx illam D o m ia o d cBcauuez N an gy conccíTcrat. q u ii films Relatio ta d’ Epernen, ñ qual d tf oi h conftri a M onf dtUValettaruofratello Gouernatttedi Prom»I * , th t j i» tal qualtta porta í armi per tl Re ai Nauarra : ancor che eib non fia fenza difJtuta , attefo che il Re Henrico mortt-) í haue ua dato a Monfignor di Btauutz Nangy , il quali al prefente fie ntiratoa caa fuantl Berry, fenza pórtate! armt per! vna, nepet l ’ altraparte. ll Cancelltt o,che\¿ffi io dtüa Corona,^co me capo deüa Giufiitia, 0 primo del Confeglio e pojfedutoda Monfig.Huralto VicontediSaautr n t : Heritiratod cafa fua ajpettando í efito di quefii affari. De gli ottoparlamenti di Francia, cioe Parigi,Rouano,Digiitn, Renes, Gramble,Tolofa, A rles, Bordeas. Sitfono aper ámente p.chiar ati p t r ! Vnione*, 0 ilfe tíim o , chte Bordeas hadiihiarato, chefaraptr il R e , the fara riconofciuto Catholico daüiflati.L' ottauo, ch’ e Renes eptr il Re d‘ Nauarra. 6¡uanto alie Prouincie, 0 Gouernalori di ef fe,che antieamente erano limitate a dodici,0 che hoggi ¡ono ripartiteintantipez7¿, che non v i e f i piccolo Capitano d' ¿na C itta, che non voglia víurparfinome, titolo 0 qualita di Gouernatore, ¿Jando ognifranihigia,giurifdtttione&prtrogatiua attribuita a i gouernatori deÜt Prouintif, fono ancor hoggi li principali Gouerni. D E L ’ IS O L A L'fola di Francia. L a Normandta. La Brtttagna. La Picardia. La Cim npagna,0 Bric. La Borgogna. l l Lionefe,B.ogio(tfe,0 Tcrf i t . llNtutrnefe. llB crg . S I G N O R I DcIP V nione. . M onf di Ceureufe della cafa di Guifa, il Conte di Belin. il Conte di Csrny. il Conte di Natueil. il Signor di Migli. monf.de Vifíequitr. m onfdiSauigni. D E L l l Duca dt Memorancy. llCoHte di Don-Martin. il Conte di Monleurier, ilD u ca d ’ Ejpernon. D E L’ Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D I F R A N C IA . íl gouerno di quefia Prouincia era prima commejfo k Monf dt Viüequitr. Hoggi a M onf di Nemours, (ff ptr la parte del Re dt Nauarra a M onf Do. l l Goutrnatoreó honoratijfimo, fiper la quantitadeUe Citta, che comprende, 0 f r a ! altre Parigi capo delregno di Francia, comeptr ilnumero de’ Signori, che vi fono. I ptin cfali de quali theaffettionano l’ vno, o í altro partitofono. L a BíoJf4,Turena , 0 ilBltffm. l l PafiduM ayae. D 'Angiíf. D ’ Angumou, 0 Santonges. D iP otíu . D i Guienna. D i Ptrigord, D i Crt y . D i V,rgnia. D i Guafcona. Delfinato, Prouenza. Vngu*do:a. h qui dom i fe c o a tin c t, ncutram fcqncas faíHonem. Cancellarius quoq; neutralis eíTc m auult:hic autcm á C oro na o fliciu m h ab ct, cftquc caput Iu ftiti« ,& C onfiliariorum prim us, & Dom inus HuraltBS Vicecam csd cSciauerny nuncupatur, rcrum quc e iitu m e x p c d a t. E x o d o F r a ic ix Parlamcntis h x c funt Pariíienrc,R oth om agfnr«.D iu nenfe,R en :nfc,G ra- , tianopolitanum , T o lo fa n u m , Arclatenfe, Buxd eg alcn íe, fcx pro vnione palam fe dcclaraucrunt & feptim um , quod cft Burdegalcnfc declarauit ,fe ei faututEm , q u ia ftatibus C ath olicu s reco g n ofcetu r;od au u m ,q u od R en cn feeft, N a uarr x fa u e t. S u p crfu a tp ro u in cix, ipfarum que G u berna to re;, q u x antiquitus i i . numero fiierunt, nunc v e ro m u ltip lic a rx fu n t, quia vixT liu scft vnius ciuStatis C ap itan cus,qui fibi nom cn,titu lu ra & prxrogatiuas Gubernatorum non a r r o g e t, Sc im m u nitatem , ac iu rifdidioncm propriam gu bernatorum P rouinciarum n o n fio i adfcribat. H x fim llte r P ro u in cix diuerfas fa d io n e s fc quuntur ; N o b ile s vero, qui easin co lu n t,m ife randum in m odum d iu ifi, alij Regem N au ar t ix , alij Vnionem fcquuntur Q u oru m om nium d iftin d a n o m in a c o n fu ltiu s e ft, vt petas ab lta lico. fatemur enim ,non adeo nobis facile cílc (& fo rte fu petu ican cu m eftjilla Latina reddere. R E. B i m f i V rm cM ^ -monf.diTeré. 0 MtrufrattUi. ilViconted' Aujfy. il Vicente di Sdo/y. ü Barón di Palesb. i/BarondelaBofta. L i Signori cí Antragues. M onf J e la SciapeUa Orfin». mon/.di Lamet. monf.dt Surdy. L i Signori de RambegUette. monf. d" Egreuiüt Gomrnam di Seeffon, monf di GribouaU monf. di Vtllarsé. il Barón diTorcy. monfdt Roflin. monf Do. 0 di Mano»fuefraíel. monf.diSemereb. C I T C 1 T T A. D E L L ' v n i o n e T A. V N 1 O N E. Tarffi. San Dionigi. Pontofatt Beaumont.Cretldermont. lAante. Vtrnon. Sicartrts. Montlery. Corl/etl.M elun. Mtes.SotJfoa.N oyon V tlit. . Roana Arduefc. 0 Parlamente. Hamo di gratiaporto dtmart. Fecan. Codibeq. Seres. O ranee. Goutan. Sauleu. Drcux.Geurnay» Monte San Michel. Lifiiux. Pontbdemer. D E L monf.dePro'ffy. monfdeRo/riyBettu». i l Signor de ta Bona.. D E L L ' H i ilD u fá d i Zóngguiffa. il Conte di SanPolo fuofrxtlU», Conté di Mongomcry. monfdt Cariegt. il Conte dt Torrignj. monfdiBaqueuille. mcnfdi Rubampñ. RE. Diepa porta di mare. * Can porto di mare. Falefa.Alenzon.il Ponte dell Archt. Eureux.B -yeux. Verneul. Gizors, P I C A R D I A . G¡uef!a Prouinciaémoltogrande,0ftejlende longo il .Mare,che riguarda í Inghtl térra. Ha trt buoniporti di mare,0 molte C htd, Sigriori, 0 gentrl' huomini, che úi habitano. S IG N O R I. L a tn . D E L RE. •CompUgno.SanlU. Creppi Valeys. Couiy-Scionny, E jla m pís. M eaulan . Poyffy. N O R M A N D I A . Gjuejla Prouin cia é molt opopdata, 0 di gran de¡tefa. nmeffa, fotto il Goutrno di Monf. di Monpenfitr, 0 fi diHide nelí alta , 0 bajfa Normandia. 1 princi. pali Signori della qualefono. S I G N O R I . D E L L ' F N I ONE. ilD u c a e i Vm ola. il D u ca D el-beu f. monf. d éla Mailiezes. m on fdiB nJfa c. monf.de Vi:, i l Marche D a n tu a l. moni.de Fillars. d e l RE. llD .tia di Monpenfer Goutrn. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca D E L L ' V N I ONE. il Ducad' FmalaGoutrnaiort. monf.dt Broffi. monf.de Saucour. il Marchefe de Magnalay Gouernaton dtüa Ferafigltuolo del Duca di Piena. ilPrendpe di Crequi. monf.di Piquigny. monf. de Saueufe. menfdtBalagny Gouernatoredi Camhraj. monf. di Rambury. monf.de Heudam. monfDefiriomelGouernatorediPtrona, ¡ monf di Scioqutjft. monfdt Ronchtroües. monf.dt Vignancoutt. mertf.di Beaufort. monf.dtBethaucottrt. monf du Moulin Marefcial de Boulontf, il Barón di Boufcian. m onf di Bornonuiüe. monf.di Magnav. | nonf.dt Courlay, monfd'ApUncourt, monf. dc Bcra iaglife. \ X m»»f. taz RiUtfé mtnf.di Vtrly. monf- di Ottroptátttduri. D E L S I G N O R I . D E L L ’ RE. l l Baca di Longauiüa Goutrmt. il Duca di Piena. ii Conte di Sciona, (ff monf. de Lorgeriafuo figli uolo monf di Humhra. mcnC.de Crtut u u r , 0 di Rmluct fm figliuolo. m onf.d'E¡he. monf. d« Rumery,0 de Mallyfuof ta t ello. monf.de Mouy. I 4onf.de BerangueuiUt, monf de Gamafte. monf.d» Barty. m onf de Batbafo». m enf de Cante. monf.de Monotry. m onfd’ Harancourt, monf. d’ A liancourt, monf.de Rantigny. monfdeTreiry. it Barón de GiumeUe. il BaiondiCourcy. il Barón dé Broutlty. H Barón di Salancy. et Barón di Morny. il Barón dt la Boua. tl Barón di Iriquan. tl Barón di Stilly. il Bat on di Riantcourt. D E L C I T T A . V N I O N S. C IA M P A G N A D EL • , E T B R IA : Gluejlaó Vita Frouincia molto grande, 0 fornita tUgran numtro dt Signori, 0 QtraÜ huomtni, 0 di kuone Citta.Per Uparte delí Vnione ríe Gouernatore ilDucadt GuifaprtgionieroaTours, 0 ttt/uaabftn. za Monf.di Ceureufefuo {ratelle, lldcfumo Re Hentico ne haueua dato il gouerno al Duca di Neutrs, nt ffeintefo,cheil Reprefenttnehabbiafatta rtuocatiom.ffiuna. SJ- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V N IO NE. RE, Sciall->n. Sciatieteiry. Effernay. Lar,gres. RE. BohgnaponodiM ari, San. t i n t i n o . U Capella. il Sdatelet. Cataysporto di mare e neutro. D E L L ’ Troya.Preui». Nogianfopra la Sena. Montreb Meos.Collumier. Rtú, Vttry, San-defr. Verdun. Am itns capo della Ptouiocia. Abeuiüt Sainñ Vaílety. Montereb Dourlan.Guifa. La Fera.Marle.Perona. SainSt.Moneuee. Cambray. D E L RE. Monf.di Luxembourg. mortf. dt Tinttuillt. monf.dt Sautour, monf di Pranlin. m enf de Giury. m onfd’ Efietnay, monf de Policy. monf.di Eprunthx. m onf de Roftin. monf. de la Nue. monJ.delrtjViutüe. monf.de Tourteren. il Vitante Nojlradamai M onf de Longeual. monf.de San-Fale. monf.de Granpre. C I T T A . * D E L L V N IO N E . Monf.de Ceureufe. monf di San Pol. monf di Vitry. ü Vicente d’ Eflauge. ^ monf di Marciament. monf.d'. Fontaine. monf de Flamere-court. m onf de Cangeay. HBarón di MtupOt: il Barondt Tallemay. B O R G O G N A . Q w fla Prouincia e abbondatiffima di lenfornita di Citta, 0 nobtlua, iprincipaU do’ qualifono, S I G N O R I D E L L ’ V N IO N E Il Duca d' Vmena Geuerfiatore. it VicontediTauana. il Barón di Senefse. tl Conte di CUrmont. il Barón di Lijhnet talard. ilBarcisi Biuifi FrAmiaj U-BmMduStllt. monfdt Smnuüüon. il Barón diTtntfe. il Barón diTiangt. il Baron d i Bartn de BrouiüOí., d Barón di Lux. monf. de Granmont. ilB aron d iF U eb. il Baron de la Clayttt. monf dt ScUJfy. monf.de Tremon. d Commendator Deou. D EL ^ D E L R E . Monf.de Beauuoys la Node, monf.de Maligni fuo figliutlo. m enf.de Auantigni. m o n fd t Ptjfelitrt. m o n fdelaN ocle.] m o n f de Clampliuauult. monf.de De/peugle. D IM O P Q S . Monf.di Scialem i.m onfdi Lunay. morij.dt Sciattiglionmonf.di Sciatelue. monf.de la R iu ttra.m en fde Qiry. monf. de Groffure. m o n f de Deffigneux. m o n f de Poyfetu. m o n f de Bettri.monf.de Pernai. monJ.de D tlntau Courtenai. monJ.de Boulw uillier. m onf.dt U Grange. morif.DanteUfi monf.de M.auco. R E lt Conte di Tauana. monf.di Brion. :ti Marchefedi Miraitb. mortf.di Rotefortla Crofetts. • monf.di Spier. monf.de ViUarnon. m onf de la Ftfi„ monf.de Vouy. il Conte de Sciarnf. monf.de Ragny. monJ.di Reuillon. C Í T T C I T T A . A. - D E L L ' V N IO N E . Digiunpr.rlavtnto,^ capo della Prou. Mafcon.Sialion fopra la jcna. Beorut.S h ttiglionfprala Sena. Ojfona.Auttun.Turnui.Sans Aujfera. D E L D Í fíE V E R S S I G ii O R L R*E. St>n Gio .dt Lona. Flautg-y. ieutre. N iuers. San Pier le Moiitrer. D ecizi, lAolms Engilbcrt. Entrin. Clamecy. D ou zi. Cofne. L aS ciariii. Tremeri. B E O SS A , B L E P S IN . T V R E N A . Pcrfcc. N IV E R N E S I. fjueílaévna Prouincia moltef(rtile,0 ajfai grande , la quali dei Signor Ducadi N iu rs per occafione della Duchejfafua mogl e. S¡uefa Prouincia éfa ta conferuata intattaper molta prudtnzad.l Signor Ducaflqual- ha faputo nonfoi lo reprim ere quelli che tendeuam d rebeIliont,ma ucquiferf g-ancitdito,i¡i feguits ndle Cittdctramiictne,che inferne con U Kobdtta dd Paefef dtcono effere milaprotettione,0 faluocondcHe di fua Eccelienza,0 Uprincipali, on». S IG N O R I. D E L L ' V N IO N E . M o a fd t Tiange. M cnf.de Neuuy Bart oye. monf.dt Vtlie men..»;. monf.de Cbtvenon. m eoj.du Meuble. DEL Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Sono quattro Prouincie,. he ordinariamente fegli», no ejfere ¡otto v » m edefm o Gou •rnatore, m a h ggi onomolto diuifeiciafium pigliandoperfor'pj qutUo ihe n e p u o h a u e ie ,0 n e r a Geuci-natoreil V ic.ntedi SceHtrny Cancelitero di Francia,0 fono h principáis. S I G N O R I D E IU V N IO N E . \l Conte B ufagt, m en fd t Fieupont. m o n f. e Bordefiera, monj.defarjt E*an. monf.de B/Ut.Sig de Ccruid». m o /.de Ltg trió., . mohj.de Cicogn». m> nf. tt Giliin. m o n fd Leuuillt. mon/.de Niueioles. monJ.de M ognautUt. X t monj.dt M aÚ 4 t (^4 monfJeGonntliM,. monf. de Brefole. monf.Deffrmtfttu. D E L RE. Monf. de de Siatiglion Coligny. monfd’ Andtlotfm fra t ello. L i Signori d’ Antragutf. monf. di Siiatiglion tn Beauct: monf. delaFerte iig. iMIldfeau, monf. Dangean. monf. de TignonuiUt. merif Dalliert. monf. Dapuipty. monfdtSauillars. monf.de Ramplk. monfle Viconte deT om ., monf defaint Cierque,. monf. de Cray. menf.de Montoifon. monf. dt Faugeres. monf. defaient Fleier. m onf dtla Rocbt. C I T T A . D E L L ' r m o N E ., Oriiens.. \cianres.. monf de la RofceharitaultT monf. de Vefins. monf. de la Mete ferrant. monf.de Treuts. D E L RE Monf. dt laRofcePaufay. monf. dt Sciatiobriant. munf. dt Beaumcmfig. du Plt/fis. monf. Dtjpault. monf. du Bellay.. monf.dtSciambelTe. monf. de ia Motteftlon. menf.deGoulafme. monfdtMombren. monf. de Paffay. monf.dtClermontd’ A m h ift. N E M A Y N E. D E L L ’ V N IO N E . Monf. d'e la Rojce du May ne. monf d’ Harcourt. monf de Meuteiam. m onf de Beodaufin. monf.deLanfal.. m onf de Vojh. monf de faint Mars, m onf de Teuallt monf de Clincamp.. D E L V u rd a » , NtgendeRoutrou. D E L RE Qianuilla. Fluuiers Giorgio. Meun. Btigiancy Clery. Vaniomo. Sciattodun. Verneul, Blts.Ambofa. Tours. A N G I 7. M A YN E , Qyeflt dat Prouincie a»(feamente erano m n fffeai‘ nmedefimo Goutmatere, hoggifeguendole corrui tione dei tempefono, diuife in due Gou.rai. DeU* Frottinciadu Maynee Gouirnat Monfi. di Faigy. dtlla Gafa. di. Ramho-. glietio, t í dell’ An^tubGouernaioreMonf.deU, Roche Paujay. Nell’ vna , 0 t altra Prouine a fono delle C itta, (fi Signori. di f attioni diHfrfa. S I G N O R I . N d l ’ Angiu. DELL' V N IO N E , Monf. de Scenillt. monf. Ticrcelin Saueufii ilBarondiSciateb. monfidelaPaier,. RE. M onf de lurray. ii Viconte de la Huffaye. monf de Milefft. m onfdtlaVarftin.. ^ monf. dt Mtry.. C I T T A . D E L L ’. V N I O N E . Il Ponte di %ay Kocefort.. D E L RE. U M onf Angitrs. Ingrande. Saumuf. B R E T T A G N A . Quefia e vna prouincia quafi tutta mariti im a,, nella qualtfono moltt, 0 buoniporti dt m a re ,(f infi nite buone C itta , 0 gran numero di Signori, 0 *gentil huomini, 0 li principalifono. S I G N O R I . D E L L ’ V N IO N E . IlP u ca di Mercurio Goutrn. M o n f. .. .f u e Loget enent e. m on f d i Gue Viconte d t ... monfdeTeyilac. m o n f.R m dt Brettagne,. D E IL Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Diuifi Francid^ d e l r e . l l Pr'm iptdeBum h Cemrmtore. monf deRohan. M o a f déla F d . monf Dauoncourt. monf déla Mufe. monf.DaJferac mons. déla Henodayo. monf de Monbarot. il Conte di Monbáfon. Vi e il Duca di R a itz , & U Marthefe Btlisla íuo figliuolo potentiffim't Signori in quefta Pro ' wncia, 0 che hanno diffefi aloroftati coníro chi ha voluta offendirli, 0 ilfimtli hafatto il Mmr. chefe d’ Effinay,0 il Prencipe dt Qimnay. mons. de Gamajfes. mons de Montigny. mons.dePerneray. mons. de Pefftliere. mons. dt Biouieu. mons.deTauenay. mons.de la Louete. C I T T A . D E L L ' V N IO N E . Surges. Duu le-Roy Remorandiu. Vierfon. Montrieciard. C I T T A . D E L L ' V N IO N E . N dntís porto di mare. Vannes. CernudUe.fanMalbfanBrieu. Dol León. Treguer. Gjuinpercorantm. Ploermtl. Binan. Fugeres. Rtdon.MorUy. Guygnan. D E L R E. Renes Tarlamento,(ff C itta principale deUa. Trouincia. Vttray conmoltealtrepitcoleterre. ' T utti quefii Gouernifinodilal» Riuieradi Z ora ,0 di quafono lefeguente. BERRY. SOLOGNA. Gjiuefla Trouincia e contigua a h Beojfa, 0 di 'affaigran circuito, 0 fono li principali. S I G N O R I . d e l ^ v n io n e , Mons, déla Sciatra. ll Barón de la Sciatra fuofigUmU.. tnons.de Vitry. mons, dt Nau/áy. mons. de Maupas. il Barón de Sciatíontuf. mons.de la Fortfi. tnons. de Beogy. mons. de San-Fleurem. mons. dtlars. tnons. de ViUt-ntue. L>E L RE. Iffodun. Samerre. Argentan. BO RBO N ESE. E vna Prouincia efffaipicciola, 0 hapocheTerrt, 0 pochi Signori! per ¡aparte delí Vnione n'eG outr«atore Monf. de N euuy, 0 peril RtMonf. de Sciaff. t o n ,0 fone i principal!. S I G N O R I . ¡D E L L ' V N IO N E . Mons. de Neuuy. il Mar chefe d’ Vrfay. mons.deiciatibneuf. mons.deSciarlsM. mons. dePoncena, d e l r e . Mons.de Sciafero». mons.delaGhiJfe. mons. de Sciatibmorant. mons. de GuUan. mons. de Gondttu. mons deFontanay.llBaronduPeau.. mons. de Genfac. mons. de la Curte, mons, de San Qiorgio. C I T T A . D E L L ' V N IO N E . Sau Porfatn. Muluffon. Molins Citta principale de la Prouincia 0 altre Terre, 0 Cafltlli. V V E R N I A. 11Marefciaiid' Aumont. llContediSancerri, m ns,ffiD igny. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca £ vna Prouincia moho grande , m ontu: fa ., 0 di difficile amejfe : ha molte Citta for‘ ‘ X i ti, 0 - Relaík itt, 0 grita nitmm di Signori, 0 Gentil hutfíJMt. monf de Sc'tafeul. menf. ct Anberteux. SIGNORI. D E IV F N IO N E , LiSignoti di R m d in t. monf.de San Vidale. il Marchefe dt Caniglite. il Marchefedi Sti». monf. de Sciomcnt„ Monf. de ’a Faiettt, rnonf.de Magnac: monf. def a t Suplice. monf. de Montagnat, m onf de fuygmllon. D E L R \. Llene Arciuefopato. Maccon. MenbriCon. Villa franca. Kouanne. R E delfinato , ^ e f l a é vna picciela Frouinctacheha pochi Si gnori, 0 gentil’ huemini ma ha molte buent Citta 0 Terre. D i ejfaf dice Gomrnatore it Colonello Alfonfo Corfo , come quelle chene f u prouifio dtrl defunte Rt. S I G N O R I . V N IO N E , Rion.Mont-feran. Cujfaylffoirt. Aftrillac. San.flour. D E L L ’ V N IO N E . Mons. dt Gordes. mons di Chidue. mons. deRebarac. RE Clermont. Codeges. Marenges. ilONESE.foB EOGIOLESE. | reftc. fu e lle tre Prouincie btn cht fiano per fe (leffe fftigrand;, nondimtnof n o ¡tmpr¡ fiate mntfft ad vn mtdtfmo goaerm, hoggidd pojjeduto dal Sjgn. Duca di Nemours,0 fono lipnncipali. SIGNORI. D ELL' CITTA. Sciarly. Eslizy. Btegiíu. CITTA. D E L RE. D E L L ’ V N IO N E . D E L liVicentediTurena. monfdtScttfercn. monf. de Curton. il Marchefe i t Altegre. monf d' Allegre MtUio. monf.di fan Germano, monf. di Rellana ie. menf. dt Sciamgntac. D ELL' ■ D E L M onf deBomion Sentfial. m onf de BeoregardfuofrattBe. monj. de fan Forgeux. mons. defan Marcel Deurft, mons. de¡ant' Andre. mons. de Ribes. mons. de ta Batyt. Mtns.deGenlys. F N IO N E . l l Ducadi Nemours Gouernat. il Ma¡<.heft S. SoiltnfiofrateUo. anonf de Scoffiere, ilBa>on. di Cujan. monf d: Rofcthone. ■ ' iiBa oadeliCiayetct. L ¡A Baran d' Lpinac. D E L RE. ll Colonello Corfo Gouernat ort. tnons.de Tournone. mons. des Diguieres. mons. de Mongimn. H CITTA. D E L L ' V N IO N E . Cranoble Cittd principale, 0 Parlamente. VaUnza Komans. D E L RE. Liueron. La Meufe. Toarnon. P R O V E N Z A . ^ e f l a é vnagran Prouincia benfornita di Signeri.0 bnont Ctttd, n,a come í altre diui a n It vna, 0 l ’ altra /amone , 0 dt ptu in Ú n a te:¿ (amone, iheé qutUedrl S g. Duca dt Saueta, che vt hagrandffim* inttÜigen'ga. S\- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B íuí/ £ FrancU. SIGNORI. DELL' G V I E N N A. t í Marchefe di ViUm. monf di Cars, mom dt Saui. monf.dt Vins. monf.di MauUon. D E L CI TTA, D E L L ' V N IO N E . A f i Citta principale. 0 Parlamente. MarfigUa Ayx.Tolon. Arles.Carpentroi. D E L RE, S IG N O R I. Tarafton. La Baulme. PontedifanSpirit». Seucarie. DELL’ , fcogna. l i n g v a d o c a e t GVA. E ‘ na Prouinciagrandifjtma, 0 il Gouerno di effa efru ttu efjfm o, 0 molto ricco, cofi per efere il paefe fertile , fernito di buone Citta. 0 ben fopolato , come percheil Gouernatore di effa, cheb monf.dt Mtmoranty-, tira il prefino 0 emolu mento deüe faline d'Egutmone. L i principali Si gner ifono. s i g n o r i DELL' . V N IO N E . l l Marefetal di Gioiofa. il Duca 0 Cardinal Gioiofafuoi figliuoli. monf. de Monluc, l l Conté Clermont deLed t u í j. menf.de Penttmllet. menf.de Montberaulí, D E L RE. Monfi.de Mtmeranty Gouern. H Viconte Bourniquet. Il Viconte Lauedan. CITTA. D E L L ’ V N IO N E . Tolofa. Narbona. Befiers. Cajlelnaudery. Rodee. Nifmes. Agen. d e l Quefi ab‘ ngrandiffima Prouincia, f f i - b i gior gouerno di Francia, perche contiene fotto dtf e ■ quattro al rigouerni,cioe,ilfoitu,Santcnges, Perigerdttí Limefin, dtlla qualt era Gouerna. ore il Re di Nauarra, 0 fuo Luogotentrue il Marefiial di Matigmn. In quefle quattro Prouincie f i troua grannumero di nebiltd,buoni Cittd,ikhe, 0 fort i , ilche rende ilgouerno cofi homrato come e. la quefto gouerno fono lefattioni comene g í altri. ll Vijíonte Dobiterre pretende efftr Gouernatort di Poiiu contra monf. di M alkcrnt, che pretende haMerlo dal Re. M off.de Pompadon pretende ilgeutrno di Limofin. centra monf. dt Van tador, ll Conte di Clermont di Lo deuepretende ilgouerno di Quercy cheeinPirigerd. D iqueflt Prouinciefone liprincipali. , RE. Monf.dt la Valetta Couernator. ilBarond’ Ars. , U r Pefenat. Ahys. Marfas. V N IO N E . r e . Mont-ptUier. Mont-auban. Suguemorte Carcaffpnt.Tarafcon. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca V N IO N E . ll Vifionte Dsbeíerre. il Vifconte la Fuierfct, monf di Rofcetouan. monf.di Piedufurt m onf di Sciatignere. monf.de Pompado», monf di Sen'ac. ntonf.de Seffac. monf di lours. m on fd iílsle. monf.di Vigem. il Viconte ¡ie Brefieül. ü Barón diMefnac. D E L RE. l l Marefcial di Matrigntn Gou. il Matefetal di Biron. ^ il Beron diBiro»fuofigliuolo. monf.de la T remoglia. il Duca di Vantaior. ilComedilaRofcefueo. menfdi Nermotier. monfd’ Efcars Sig.di la Voghion. monfd’ Abins. monf di Gernac. il Marchefe di Pifany drlla eafadt Bucchidi ' Brettagna. monf.deüa ViUt-Dieu. il Barón di Stuuerach. il Barón di la Frenejl. monf de Skint Solaints. monf di Saint Gelays. monf.di Dura*. monf.dtPerf^. , imnfi ■ Rekm Diulft FrancU. lls s monfdt Trtjfat. mmfMViraor Ü Sig.de PeriigU»n. 1^% :/ Lihorne. D E L C I T T A . DELL' V N IO N E . pttiers.StiatcUerey. BortdePillts. Lufignan. PerigUfttr. IL P IN E RE. Bárdeos La Rofcella.i.Gio.d’ Angely. Muran. Niort. Fontenay.Partemy, Lodun.Chinon. Touars. Angolemi, Limoges. D E L LA R E L A T IO N E u ifio n id i Francia. R E L A T I O N E DELLE D I- D ’ I N- GILTERRA. DE R E G N O B R I T A N N I C O Relatio, * Ifola d’ Inghilterra Serenijfimo Frenci pe (t>er toccare alcuni ¿niuerfalt delltj qualtta di quella, non inutili ad efftrtj rammtmorati anco a quelli, chtgl’ hauejferoper auanti conofciuti) defcrirta dagl’ nntichipcr laprim a,0 la tnaggtjre diquantt altre hauejfero cognitione, e pojla come ogn vn sa nei Mare Oceano allaparte Occidentale d'Europa in cinquant' vno gradi di me^zo dt i oppofla da Leuante a ilid td i G>rmania inferiori. Da Petsenteali ![ola,0 regnod'Irlanda.DaTramontana alí Ifole Orchaai Da mczzo dt alit Pr:uinciadiNormandia, 0 Bnttagna, oh’amata da Lat:ni Armorica: nominata veriamentepri ma Albion ,0 di poi Brettagm, 0 vltimamentc-j Anglia,COI) diuerfa etymologit, 0 parerzj dellifcrittori,che hora none luogo ne tempo dt re ferire. Cerre d» mezzo dl inTramomanacon efleitderfiptrlughezzaoUocentomiglia, 0 » e lla maggiori larghezza trecento vinti migha, ejfendo di forma fimile ad vn triangolo ineguale, 0 volgo di circuito comprefa la 'Scotia milefett ecento vinti migha ; ducento cttanta tnan.o di quelle che computata Cefare. Comrrteda in ogni porte di Piumt,Porti, 0 fp r a tutto d" aere temperatijfima , non in tutto p ia m : ma dtflir.ta m coUtyCoftpiaieuoli, chefefiguariano dalen. L Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca B R i t a n n i a lu fu la , Setcniifim ePritt-’ c e p s ( v t q u x m vniucrfum ad illam per* cin 't , e. iam cius rci peritos admoneam) o m n ju m .q u asan tiq u ico g n o u e ri it.am pliilim a , in m ari O c e a n o , qu od n cm o n efcit, collocatur ad partem O ccid entalis E u r o p x ia grada poli primo fupea quinq 'agefitr um : ab O rien te littoribus m ferio iis G erm anix o bicd a : ab O ccid ente In fu lx a c r c g n o H ib c r n ix :» Septentrionibus infulis O rc h ad ib u s: ab auftro P ro u in cix N o rm a n d ix & B ric a n n ix , olim A rm o ricis ciu itatib us: va'riis nom inibus vocitata.prim o A lb io n , m o x Britannia, dcmum An glia,diuerfis tam en ethym is, & fcriptorum fcnte n tiis, quas nequc tem pus, ncque locus pcrm ttant,vcdefcrib:.ra. Ab auftro ad aquilonem cius longitud o eft c d in g e n ta m illia paiTiium, latiendo vero m aior, tteccnta vigin ti m illia paffu u m ; cum ipfinsform a tr quetra fit, & Sco tix regno c om p reh en fo, m ille feptJ igcn tism illib. pafliium in circuitu co n tin e atu r, paucioribus; quam C a íá r c o m p u tau e ra t, ducentis o d u a g in ta : abundat flu u iis, ac portu bu s, acns eft temperatkrris , folum non vbiqueplanum ,fed Icuitcr alTurgens coi ibus afpcd up criu cund is, cu n d is necelfariis r. bus in ftr u d a ; «c quacjuam qu xdam m agis a d co m m cd itate m , ac delicias facicu-l B e Regué "Britinmci. tm oafatho-fi conofcem dal piano fort'tle, 0 r i ffe tto d gl’ habitauri ,abbondadt tuttele cojz{ , ^ ieindcune,che feruono piit d, tommoditd í3> delitie,che d neceJfndVproHifi» da Forafiierijpero i» luogo di quelle da molto piit delfuo. Le cofe che dd , fono, Jieóeé noto dcia/cuMOyle' ’ tanejipannid'ogni forte d( tanta importanl^a, ptr la qualitd, 0 quantitd. lifiagni, ipiombt.i coramiyi carboni Je carni, 0 alcuneúolte liformenú, 0 ogniforte di biade, oltra la Eirra Trd jwefiíjC^ífricewej^eíiíi/wííMiíyíwí/ej^ííiariV, *’ zuccari,0 tutte lefortidifrutti , che úengono di Francia, 0 di Spagna ,liúini,g íolij, 0 quelli, thechiamanoohloni,(icéHfiorede’ luppolt,0 di BrufcandolimceJJorij nd farel-aBírra, Itpanni d'oro,0 iifeta,lamaggioreparíedell!telarie,0 tutteleforiidtmercerie, oltreliguadi,leru{ze, cioé,lerobbie,0 jim tl cofe per tinture. PerqueJ li, 0 dtTÍtmperíantitraffiihi, 0 ptrlac)mmoiitddelfuoefrequentatadatuttele nationi d’ Europa,dalU Polonia in qud,0 ú'.timarnentedaflarAloiouia, 0 Kudiafe dalí Indit Occidentali,dalla M u f ia,dalBreftl, 0 co(ia della Ghiena , onde é fiimata fop ra tu tteí¡file del Mondo commoda,ddniofa,0 ricca: E diuifa tn dueparti ch’ abbracciano dui regni. Separala montagna,0 ligumiSolueo, 0 Tuedoüregno d’ Inghilterradaquello diScotia,reftandolap*rteSettrenínonalealliScoiJzefiyperlonghezzadi quattrecentoottantamiglta, 0 lameridionale d gl’ Inglefi,per ducento trenta: ^ellachepojfedono g í Inglefié diuifa in tre, 0 fecondo alcuni in quattro principali Prouincie,rtpartitetnúintidue G ittd , di Vefcouadi, 0 dt dui A n iu efouadfinomideki quali, 0 cefi delle Proutncte cÓ le proprietd per fuggire í ofientattone dellamemoria.md molto piu per attendere alla breuitd rimeítcro dgliHifioriíi, 0 Geographi'.daltiquali fono dijferentementefcritti.Et diro folaméte,che come leprouinsie f i fono differenti di cofiumifrd loro,cofifonodilingua-.pirchediuerfamcKteparlaño i i'uállefi daüi Gornouallefi, 0 diuerfametegí vni, 0 gíaltri da Inglefi. Si aggtungenod quefe dueforii di liague, perche müapar.e última deü* Scotiaparlam gli hab.tator ' , 0 qnridiyCheúiuonoaUtfaluatra,/úna conforme congí Inglef. 0 L’ altrato!alme»tediuer/a,che élalingua h'ibirnica,(ofarara,0adm‘. rabilzj allí fcrittondt úedere, in vna Ifola cinquediuerfita di tingue Sarta ancora úfficio d’ Hiflorice,0 Geographoys’ !o úohffl dure conto deluoghtmar it jA , 0 mediterranei delí ¡fola piitnotabtli: mdbaflerd folammte.ch’ io dtdeúnaparola della CittddiLondra Metropolidelregno, 0 regia úeramente tenuta con ragione trd li principali d’ Eu- Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca lé p facien tia á petcgrinís com po ft o ftantu r, tamcn I©ge .plura ad alias nationes tran) ^ ;s tranfmitcit. E xp ortan iu rin d e.vto m n ei fcim u s, la n a ,a c g « 4 impotlanificia om nis generis, ftanna p h im h i,c o ii» ,ja -jth r, 0 carbones,carnes, & nonnúa[uam fcugum om ne quaexpor^^cnus,pra:tercrreuifíá, Interea, quibus im por tantur. tatis vtitur,numerantur p r?fsrtm arom ata,facc h a ra , fcu d uu m o inncgen us, quod aduchicuc ex G a liia,& ex H ifp a n ia ,v in a ,d e a , & lupulorú florcs,quibus adparandum cereuiíiam vtuntur, panni au rci,& fe r iccijC e lx j& íím lia , príetercolores, A fu cco s p r o in fcd ó rib u s. O b has,aliafq; preciofiorcs merces, A proprcr frtus com m odttatem ab om nibus E u ro p» nationibus frequetatu rcitta Poloniam , A p o ftrcm is temporibus etiam á M ofcou a, A R u ífia , A a b ín d its O c c identalibus,* M e n ic o , á Brafilia, A a lictoribus Guiena»yi,proiudc fuper esteras orbis Infulas com m d a creditur,A deIiciis, opib ufqu eaíflu enciffima.In duaspartes diuiditur, qu » d u o c ó prehendunt regna. M ons A flu m in a fo luen s, A T ued us regnum A n g li» á regno Sco ti» d ilcri- ^ ' m inat,rem anctque Scotis Septentrionalis pars in longitud ine quadringentorun» o d u ag in ta m illiariu m ,m erid ionalis vero Angl s duccntorum triginta An glorum po rtio tripartita eft, A fecundum alios quadripartita: Q u aru or autem e » p r o iiin c i» in v ig in ti duas ciuitatestotidem que Epifcopatus cum duobus Archiepifcopatibus d iftribuuntur, quarum nom ina A p rop rictates ad vitádam m cm ori»oftcntationem m ulto q u e m agis vt b re u iu tí confulam , h iñoricis, a c g e o g r a p h is , á quibus diuerfe fcribuntur,rem ictam .D icam folum,qutmadmodumProuin-f'^w'»'*/-^ c i» inrcr fe in mor bus difcrepant,ita lingua d if Infula diferre:nam Vallcnfesalitcrjquam C oriiou allen. ««>■/«• fes loq uu n tu r, A v tr iq ja b Anglorum idiom ate diflentiunt. A d h » c dúo linguarum genera, additur,quod in Scotia diucrfim odc loquuntur agrcftes hom incs á cultií:h ¡ fiquidcm Britannic » ,illi H ibern ic» lingu » fimilcm linguam in vfu h a b c n t: qu » p ro fe d o res m irabilis c ft, vna in Infula quinqué linguarum cíTc diuerfitatem . Forct quoquc hiftorici ac geographi m u n u s, íi d clocis m aritim is, ac mediterraneis referrem: fcd tantum id fu fficiet, vc n en n ih il referam , dc V íb eL on d in o ,rcgn im etro po li,ac regia vere ciu itste , iurc ínter primarias E u ro p x vrbcs celeberrim a, vclfi fertilitas, o m nkim quercrum ad vfum vit» hum an» facientium com m oditas, vcl incolarum frequentia fpedetur, nam fuburbiis.A o p p id o G lm e !irio co m p u titis,trecen tis quinquaginta hom inum m illibus eam conflare p u a n t; Pulcherrima quidcm cft,cum obvias A Bulchritusd ificia,tu ne proptcr pótem , qu: nouem dccim Ao 0 Bcrtm fornicib.ex íolid o m arm ore fa brcfad is vtrani- Londtni, Y que k ff 9 R e íitlé 4 ’ Eu>opitfi»fí*htvdaffi,(fcom sditaditutio que tipam T a m e fisiu n g it, tum etiatn obC a~ queUo che pt, bferuire ell’ cfo humano , 0 itapcr thcdralcm E c c L fu m S. Paulo d icata m : vctura Ufteq»eaz.a deglrhabitateri, ftimataordma- !onge pulchrior eft o b fitum ad ripam Tam ciis, tiamentf,comprfJit Berghi,0 la ierra di Ofme- á quo ilu u io pratcr iiicunditatcm maxim um " Jlre,(he li trueper B^'ghodt ue en>ocinqnanta accipit e m olan ,e n ,im ex f eque, ti nauigio. m>li anim e, btllaper te firade, t í póitu m con cu rfu , qu.t trecenta & quadringenta t í per ll ponteprincipalrnente; the non di<inoue d olia cx noftratihus ferre idonea cfleiu: confluiht tutti dipietra Joiida attrauerfa U Riuiera, unt autcm vndequaque , adiuuante fluxu mat í per U Chiefa Cat hed'ale dis,Paulo: mdptU ris atquc reflu x u , eili ciuitasprocul am ari febell 1poi per d fito , p-fiofehurpente alia ripa dei xagio ta & am plius diftat m illiaiibu s: fedprae fiume Tamtfii,dal quale oltre h belleffia.iceue c a te iis diues cft ao n modo proptcr comraergra decommodita,perilgrandtie» crfodeNa~ tia & negotiar oncs, ve ura etiam ob multa ptiutlii di porto da fino trteento tn quattrocento u ileg ia, quibus incol® fruuntur finecxcepciob otte delle nofitt, the d’ ognipartevi omorrcoo n c . an populares iin t, an mercatores , fc a ttifi. aiuteti dal flufio , 0 refiuffo,the riceuunodal ces: á quorum v n o , qui ex vigintiquinqueA U Mare,ancora.(helaCittafiapiudtfefidntami dcrm annis nuncupat s e lig itu r , d itio r e , ac glialontana daqueCo: md/opratutto ricchiffi- num m atiore te g itu r , & quafi in form am Rcfmanonfolopiritraffithi, típ er il grande com- publica gubern atur, exempta ab om ni regis,ac mtrico,Thaisgi’ al,r patfi,maper Umoltiprk regiorum D om inatu. Populares nom inaui, ml(gii,chegodonogiihabitatoTÍmed fim i fenza quia N o b ile s fecundum m orem Gallorum ac al. una ec tettione d’ huomini p,>pulan, mercan- G erm anorum otimcs procul á ciuitatibus vi r i , t a m degunt, V tqu c decorum diuitiis nonnih il opes'men. mati dalcro Aldtrmanni eletto deUi piitricchi, atting rm , creduntur in duabus focictatibus t í denarefi ,th e‘ ifone, quafi informa di repu- c o ru m , qu i vcrn aculaA uen turieri appellantur, blita in ‘ Itima pedefld ella e gouernata, fenza (funt autcm i t , quifpectali priuilegio ioli pofe the ne ilR e, ne i Mtniftri Rtgij s’ impactinoin iiant ex B elgio in A n gliam m ere,m on iain uch e(ofaakuna. Hb detto huemini populari,perchei rc viciilim ex A n g lia in Belgium : quibus Nobilifecondoí‘ fi)diFmncia¡ 0 diGermarJa y c ro la n ifid a cxpoitare lic e t, ii Stapolicrid ivmonotuUinelpaefelenta.no dalle Cittd. Sifti- cuntur) m ulcieflcdiuites ad co, vt quin quagin ma(perdirealcunacofadtllericchezz.elorp)che ta , & iexaginta millia illarum librarum Stcrlinelledue compagnie di Auumturieti ( quelli tho n oiu m pc flideantfing¡ Ii,& m aiori parte in n u perJpecialepriuilegio folipcjfano mandarenbbe merata pecunia: h sc a u te m fumma plufquam di Fiandra in Inghilterra , 0 di la in Fi- d uceota m illia au rco ru m n o ft sm onctastran fandra , Stapolieri quelli d quali e lonieffo Í e£ndit;q>r®teritmumeros mercatores aliarum eftretUonedellelane]‘ ifianomolUrtethtdicin- focietatum , v tfu n tm crcato r-s Stanni, & a ro quanta,b fefjanta mtla di quelle Ure di (ierlini m atum , aliarum que mercium grauium , vnde tuttiblamaggiorpanedidonaritontanti,(hzj G rofllcri d cu ntu r, qu odq ue vix credibile vi* perilecrfoprefente della moneta importanomt- d c b itu r , Sulitm cntorum m ercatores aJ cani glio dt ducento m ilafiudid’ ero, oltreinfinitial- dem & m aiorcm fummam pertingere folent; tri di diuerfe compagnio,fi come mertant! dt fia- f i c , vt pro re explorata fit habendum , cam g n i, 0 difpeUarie, 0 altreeofegroffechiamati vrbem cuilib et.vrbi E u ro p s rctSc compararL grojfieri, 0 quello the parra incredibile dipefci po ile falatirkhifiraordinamentedi quefie, 0 magVerum h o c argum ento , vti eund is cogiorfomme,talmente,ihefipubdirepercerte,(he g n ito , m iuufquc ncceíT-rio p'XtctmiíTo , ad pub fiare quella Cittdftn-ffi dubbio alfaragant alia veniam m aiora , & cogn itio n e huius Ex« dellepiuricched' Europa. ccllentilTimi Seuatus d ig n io r a ,.& ratequam Aia lafciataquefiaparte come neta diutti , 0 referam denatuta prvnc pum , & corum , qui temepoconeceffaria,0‘ enendod qutUa , che rcgnum guberna, t > prsm itcam in vniucrfmimpcrt»,0fiéonuteneallacognitionedique. fum aliquid de natura rcgiii , piafertim de flo eccelienttfftmo Senato prima th’ ioentrtddi- eius opibus , ac viribus : vt n o f atur , an credellequalitdde’ Fren ipi , t í di quellichega- iu s fic validitatis , aut im becillitatis , quam uernam,tofiinfomma,alcune cofe vtilf,típóó- quifquam anim o co n ce fit : vtqu c tcnipoic tinenti alia natura det-Regno, ffiecialmente fo- n e a b u ta r .d ic o ie fi lioiPUus regni patentia, pra ie forze t h a : acciothefia conofciute,foedi atque dom ir.iua' duplo m a i u s , latiufquecenfequ'lla maggiore b minore debihtd b fortez-za,. batut, cum fpatio trecen' orum annorum N o tÁ h td a altrtecreduto.: ffiptrnonperdtrt tempo. m andiam , B r it.n n ia m , Guiennam , G u af.qdk*. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Refino RrUmnic». d fczC h e 9 beneperilpoffato Upoténza 0 domlniodiqutlRegnobJlatoildoppio pin grande, 0 pi;imporra»ti, chenon e : haueudo ptr ¡retentó annipíff'duto U Normanaia, 0 Bretegna, U Ghienna, 0 la Guafcogna priniipal* frouincte deü» Francia,0 fattcjiirihutariaper ¿ y granttmpo la Scetia 0 per;edeci,0 ptuanKt commandato ahfolutamtnte tutto tl Regn* di Francia con ijfrno fiato coronato publical»e«fe in Parigi H nrico Sefio nei mile quattrocento cinquant' otto, cht ft pub direl' altro giorno, thetutto eptrsó nonglirefiandoa'pttféme,eccettoititpli,0alcknete!recir<onui(me, Jfole tutte di pota importanza, 0 ¿napartzj deü' I/ola. 0 Rrgno d' irlanda,nondtmtno eiimafio tant<' potente tllcr Regno, che ftritroua, thenon habi ogttod’ altriperla pTcpriadiffefa, anzinenloloe difficile,m afi pub direimpofiíéile ( (enonb diuthone nei Regno ,) cheper via d i forze pofia effere conquifiato, ficome aparte nei progrifi" del mío parlare ¿oftra Serenita intenitr L Perche a parlareprima deüaforlemariti m e, effendo il Regno infulare hanno principalmmtedaefflreconfiderate ,febenequtfteancotafoKOgrandetnente maniate da quello che foleuano tffere,nen dirb per í ¿¡cit a,dtü' armata di ducento, 0 piit Waui grojje, che faeeuano quei Jl; a danni di loro nem tci, 0 partícola~mente, the fece Henriio ^ i n t o con Cario Sefio Redi Trancianelmilequattrocentodn'otto, pcrtion tonliderare cofe troppo lontane dalla ncftramemoria, ma p rlando de g í¿ltim i cento, 0 p i k naud', chemumpodtl Retienrico ‘ etttrr.o , 0 Ottaaoychtpofi deua la Corouatiitti arman 0 in ordine ton gl’ vffiiiali del continuo pagau per pot ere in ognifatttene¿fcire'Ü tmpr ut/o,hora nonfeneirouanoinefi rkfatricaquarjirta,che b fia ftato per nefiigenza o per neceffita per auanzare la ¡pefa,pprte ne ¡on j»tii I venduti. partéfattiinnauigabdi, contuito CIO, qu'üipechi, thereftono , ion queUt pocht de' pa*ti oLari fudd ü i,do’ qualtdRe (i frtíeinogni oicafiontcome p oprti p ’ eanroli, firimequ ndot.biog-,o firinge , fa ahietanto de' fo aft’ r i. there- olo fuppltfono alia nifi. a: v a tartaño w ogni bifogno confiderabth p<r I' ¡fija ’■per he e nom e , che fe ne tro-ino fp i'fi in diuerfe pa-ti deü lfolatragronJi.0 cuítele ,ortiatiipeib a feruire, ér andaré coni a l neme o, innumero ceftgrande che.es ¿ n fir o inl>'(me:ffi‘ omea te npo di bifogno ad ¿ y commandamento del Re factlm-nte fipoinafart) arriuano ad¿»a quantita, ftraordi naria, di molte centmaia, 0 tniglio dt quatt orento dicone g í Inglefi: ma di hiamo,chefufferovn numero mediocre,tanti (enzadubbio farebbono, chearmandojene ¿na parte Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca tyt n iam .prxeipuasF raací* prouincías.poffc 'c it, & lo n g o tcm potc íibi iribatariann íc o tia m fc c e r it, & per annos Icxdccirn, & am plius totum G a lli* rcgnum pcnitus fu b ic r it, cuius C o ro nam publicc Parifiis accepit Hen iuus Sextus, kaud iraprid cm ,fa o c e ñ , anno m llcfim o q u ad iin gcn tcfim o quinquagefim o ( ¿ la u o . q u « q i’ idem o rrn ia a m ifla fu n t, nih ilqu crth q u u m c f t p r x tc r titu io s ,& q ’ xdam v cin a lo ca, inriila que p»iu m o m e n ti, & a teram p rcem infu\x ac regni H ib c rn ix : tam ea tegnum illud validum adeo rcrnaaílt adhuc, v tn u lius cgeat a d lu iiu te la m : qu in im o n o n m odo difficile & arduum opus eft, (cd ctiam pcn itu sim p oílibilc ( nifi regnum diffidia n u triat) vi illud cxpugnarc,quem adm o Uim feorfim Serenitas V cftia ex relationis n ftr x progrcííu percipiet. N am prius de viribus maritim is fermonem inftitucndo , c x p r x c ip u c , cu m R cg n u m in fularcfit, coefideranox vid entu r, c tfih x qi o qu e valdc d im inutx funt ab co nufr.ero , qu o olim fucr u n t: quippc ducentx aliquando ñaues m aiorcsílliR e ge sad u crfu sh o ft:slu o s in ftru icruot, prafertim H tn ricus v .a lucifus C atolu m S«xtum R egem Ftanci.* a m o m illcfim o quadiingentefim o decim o o ¿ la u o , fed a e reslonginquas nim ium atten d am u s, íoquem ur de ccntenis , & am plias nauigiis, q ix R e g e s H c n ricus Septimus & O clau us r m ab an t, in ftru da o.im ia cum fuis adminiftris [erpctuo ftipcnd io aftcdis , qu o poíTcnt ad omnem cccafionem cx tcmpore pía fto efte: modo, vix quadraginca ffiperfunt ñaues fiq idera vcl ob negltgeatiam , & propter cgeftatem a 1fumpnus c o n . irahend ) s a lix d iu e iid itx fu i)t,a l!x fa d x in am gab .lcs: & nihilom inus c x p a ic x , q u x rcliq i x f u n t 'u m a liis , q u x iuris priuatorum cxiftunt, A quas numero ingenti Rcx con g egarc poteft, no a n o d o a d legní .leícnlam íufficiunt, ied cc a' fi cooiungcrentur, a 1 tantum num cruin atque cxtraordinar um afcédunt, vtm u lta ce reb a n a , viqu einq uiun t A n g'i, quin gentorum tmmerum expleant. Verum eas adm ediocrcm quem 'ibet numerum redigam us, to t nih lom inus tflei t,v t fi eas m ilitibus, term entis, a m is.om nique m unitionum genere exornceer m es . ce te fi non aggrederentur ; at faltcm obftftereot cuique aggreílori : quandoquidem nullum rcgnum x q u c tlaflcs fuas ptrmunirc v a le t , vt Imc Rcgnum Brit. nnix. E t h x c fp cd a n i ad cius nauigia , opefqu maritimas. Q u o d pet tinet ad tcrrcft es cop ia?, ac pedí- Militia ttrtes, in ume ab ilisp ro fcd * cíTethom inüm u!- tefltit. titudo.fi ad eos omncs reíp.xciim u s, qui in pcticu lo p u b lico a rm au co n fift re te n c n tu '. nam Y 4 cuna ^172 w Relatio partt di foldati,d a rtiglm ie,0 dituttelt forti di cum noucm & sriginta fin tpo rtio n cs, in qua* mttnitient, 0 armn(ficomequandoocc0-rtJftfi rcgnum diftribuitur nuncupatas P orch ihai, potriafare fm'fa fatiiaptrihtd’ arUglitrit , 0 di fam a cft, conferiptos efle ad hanc rem feptuatuttelefortdtmunitioni,0armeperlap>ouifio- ginta m illc hom ines , quamuis vulgus cenne;checo»ognidiligenza dei continuo fifd : no hei tum m ille praedicet; verumhis o m iflis, fim iqutlregno inuidia ad alcuno altro, dellimegliepr» lites voluucarios conflderaucrimus , hi qu oHtduti,)fenonfopponejfero, almeno non teme- que plurim i eifent , quibufcum rcgcs illi £x. rijmomettendofiiu U diffefa,qualfvojiaforza pcm are traiccure, & intcr rccentiorcs Herui0 quefio é infomma quanto d Nauilif 0 forfiB cus O d a u u s an no m illciim o quingcntefim o mari m u i vig cfim o fexto traiecit proptcr Tcrracinen^ a n t o aüe terre ft i pariando prima dellzj .fem expeditionem , itemque proptcr Bononi# f antarie , 0 genti dapiedt, fariano quefte vera- enfem anno m illcfim o, quingcntefim o quamente innumtrabilife figuardajfed tutti quel- d ragefim oqu arto q u o , tempore qu ad ta gin tt h , cheperdifftfadtlregno Jnvabtfogno vfciffe- aut circitcr quin quagin ta m illia B ritauno ro , come fono tenuti perche ia vn folo detrenta- rum fccum d u x it, m ultoque plurcs conduxifnoue Crofadi ne qualie diuifo il rtgno chiamata fc t, nifi fumptibus parcere , faciendis e x r a rcP ro:hshai,e nome, chevifiano dt->fcritti per gnum iu u m : nccclfc habuillct : exhu iu fm oqueñe occafionifettantamilx , 0 p !U huomini,, di hom inum genere vfo poftulante viginti benche il volgo dica cento mila, mdnonparlan- aut viginti quinque m illia prasfto cflent , ododiqutfli m a di huomini da fattione, cht úo- m ncsfcrrcis loricis in d u ti; lo q u o r dc is , quos luntariamtnte, 0 non per obligo voltffero come rcx inftruerc v a le t: nam fi etiam fubditi Bafoldati feruire nel regno, 0 f u c r i , 'ariano anco ronibus ac D om inis connum erarentur, lon ge co quefi a fa i, effendoftojferuato, che i tffercito plureseifent : illo tu m cn im .n em o eft', e tfitC ' d’ huomini volontarq, con i quali hanno pm nu iifim ascon d irion is.qu ifu a ru m o p u m , faúolte paffato il mare queUi R e, Qr pariando dt cultatum quc proportione plurim os armare g i vltim i, con iquali Henrico Ottau»pafo aW nequ eat, vfqu e ad millcHu.n numerum , & imprefadiTeracinaiann.ipz6. 0.aWacquiflo a m p liu s c u iu fm o d i fun; C om ites A r b y , C ediBologna í .anno 15-^4, drriub d numero Ii rosbery VVcftm erlaud , & p r* c»teris C o q m r m ta , 0 cinquantamila Inglefi, 0 farix- mes de Pcm burch : quorum m il tes etfi «on «0 flati molto piu, fcnon fi fuffe hauuto riguaromnes experientia in fig n cs, & exercitati ef doaU» ffefamenanddi fuori dei rrgno:dtjimde fe n t, qui quidcm pauci funt militaribus m eforte digenieégiudicato dachisd, chequando f i di am entis a flu cti, tamen p r o b is , & cxpcrúen ffeinproua, 0 a d v a o sforzogeneraltfitro- tis m ilitibus m ixti ( m ulti fiquidem externa ueria da armare úna banda di úinti, 0 vinti- bella frequentant) equidem egregiam fui fpcfinquemila, tuttidi corfaleti, é a^me bianche, , cim cn prcb cren t, plurim um quc ad defcnfam pari) quanto d quelli, cha pub armare laeortt-o:. valere n t, prafcrcim proptcrindolem , atq u e. che fe f i aggiungeffero anco queUi deüi Signori, 0 aptitudincm ipforum ad exercitamenta m ilid particolari Baroni: perchenonb alunco di loro taria , & propter difciplinam , quam in certa rer chefi fla, che d proportione dei feui- m ine o bferuan t: aJij qu o q u c, ctfi inerm es, & 1 0 ,0 deUifacoltd, chahd,non habbia prouifio-- parum exercitati, nonnihil valeren t, proptcr»e d' armare vn ’ numero bengrande, connome ea quod nulla e ft;.vt,n em o ig n o r a t, in to to alcunid.Utprincipalidarmarnelemigliara,co-- orbe n a tio , q u * m ortis periculum m a gis, meliConti d i 4 rby ,diCerofbery,de.Vyeflmif ’ quam B ritanni, contem nat ; E th a ecfp cd a n t ¡and fopra tutti queUodi Pemburch : quefli ad peditatum . Iprorutn arm a confueta arancor thearmatinon /uferotutti foldatid’ effe- c u s ,& f a g i t t * ; qu otum arm orum tantus eft risnza, 0 d’ eftrieitio ,tffendoni pochifrd loroi numerus ptopter com m unem om nium in fathefapeffe>obfufftroatti d maneggiarfi armati, gittan d o exercitationem nullá gradus , * t a 0faperevfaralapiccabaltrafom darm e : per» , -tis,p ro fc ifio n ise ic c p tio n c .v tin c re d ib ilis cxaccompagnaticen deüiptatichi,0deüieffmita- iftat: q u o d fit.n o n m odo eorum ^ o n te , fcd ti de loro medefimi [úfcendonemoltifuori, com*. , etiam .P arlam enti lé g e , qu *riubct;patribus- ^rmaBriiY dell’ altre nationi dquefia, 0 d quella guerra)', fam ilias, vt pueros ctiam ,c u m a d noucm aneffm fariano in ogni cafo gran proua, 0grandiffefa nos d c u e n c rin t, .cA ia a itc exerceant, idquc periattitudine, 0 genetaleincUnatione, c h tj vtcaetcra otij mala rem oueantur.. Verum id mouralmentevihanno,ficompeperlemedefime m editam enti in q a o v ir c s. & fp cso m nesR cieefe.-mamoltopiuperlamaniera: 0 p e r l ’:ordi-. p u b lic * c o llo c a t* eife videntur , ita prom om i' hanno ntl combatttre '.fariano oltre d quefi u eant,taataque cft cius exiftim atio, vt cundlis Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca De Regno b, ,Mmogí altri dá quefia fomma in s u , benche fuffere difarmati.Kon effendo, come ogri vn' su. ratw nzj del Mondo, iheiombatti ronfitmaro manco el peri. (do della morte degí Inglefi, 0 qu flo e quanto alia fant aria. l l / roprio, 0 naturale ‘ ;o loro e í arco , (¡f le freffie, delli qualiecfi grande il numero per ileom* muñe efferatio, che in efftJifa da tutte le ¡orti di per fone, fenza dJlintione di grado, ne d’ etd.ne diproftffione, ch'eccedono tl verifimile. ll he nafce oltre 1 elettione per obligo, chegeneralmente per attto di par lamento hanno tutti i capi di cafa, etiandio hputti piccoli come ariuano d noue anni, tutto dfíne dt rimouere tutti gl'altri ejjerritij: ma per accrefcere queflo congr,rndeddigenza effendo in quefto ripofío tutta la fo tz a , t í tutta laf f ranza degí Inglefi atttfflmi (per dire il vero ad‘ Jarli) fiche non cederiano a qualfi ‘ oglia altri piit pratichi, 0 p it effercit ati ei effife ta n ta Iafiima,0optniont,chenehanno, che fenffidub' bfo Uprepongono d tutte leforti d‘ arme etiam a g í ar chibugi, ( J piit f i confidaño, 0 fitenganoficuri in quelli,<he in queüt con dtuerfoparete de’ Capitani, 0 fo l dati d’ altri nationi. Tirano contanta forza 0 defirelfga infíeme,c hanno nome alcuni dipaffare li cor • faletti.tí í armature intiere, & pochi di lorofono deüi mediocremente efferc ita ti, cheper ogni tiro non fiobtighino in ‘ na conueniente diftanza, o tirina addfiefofo communernentefoglianopet ti are piit lontam m: aria, darfemprcj ‘ amez^zopalmo appnjjoilíegno, 0 in quefii confifione per lo piit le loro armi offenifue. Ntüe difeofiue non hanno cofad’ impertanza, o ptrchenon vipenfinofo ‘ ero perche nonleflimano.perjth t qtpando combattono trd loro, fia d piedi, bdcauallo. fteggono p iitoflo d’ effireffiediti, 0 agili deüa perfonA, per potere andar inanzi, 0indietro, lorrire, 0ialtare,che circonddti d' arme, ancor che s’ ajfiiuraffemeglto la perfona refiare mpediti.ptr cht non ‘ fa no eommunementtaltro, cheper la diffefa deüa tefia alcunt ctlate Uggieriadvfo di mezze tefie erdinarie fiitprefto che dt morioni o tofa di maggiore importan za. Btperlaperfonaoueroqualchefetto dicorfalettOjChe armi laparte dinanzi,benchemefchinamtnte, ouero piit‘ olentierimaffme quelli c’ hanno ú modo, qualchegiacco b CamiOia dim) glia,ma í ‘ fo piitfre quento ed' altunigiupponidt cannouatcioimhottiti d moUtdoppi.altidueditaepiit, riparo tenuto fteuriffimo contra lafuria deüefreciie, 0 foprale braccia al(uneltfle dimagliaper illungo 0 non altro. Dtüa caueUeriaJlimatanon manco neceffaria per V offefa , cheper la diffefa parlando deüa Itggiera, queftafefuffe buonaJar eble infinita .perche ptitgran de numero di cauaUi produce queW Ifola', che qual f i voglia altra Prouincia d' Europa, ma effendo taualhdtboU,0dipocaUnanodritifolamented' herbtj, ^imndoíomoUpecore, 0 tutti g í altri animali, per íq. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca m agi(q¿am fclopetti* a rc u m p rip o n a n t, cquidcm t'o-ac tato s putent x quam illis, ducum que cstexiritiflim o ru m m it tum nem : tanta vi exp!oi«ationum o p in to gittas tantaque fimul dcxtoneranrac firaces transfigere quidam poíTe « , v t thonem o ip forum e lt, qui vcl r e d a , v r , & fum la g itta n s, longius , quam palm o vn . ab erretá fco p o . E t in h o c p ®cipue cofnfiftu n teoru m arm a oífenfiua. In dcfeufiuis armis vix vllam adhibent Dtfenfiu, d iü g en ’ iam , vel ob in cu ria m , vcl quia ea nihil faciunt, malu t fiquidem leues & ex pediti poíTc pr®uenirc h o íic m , cú rre te , re trogradi & falcare , quam armis circum d a ti, etfi tutiores , im pediri nam nam com m uniter alio armorum genere non vtuntur, quam ád capitis defcnfam qu ib u f dam IcuibHSgalcis, qu® vix m cdium o b te gunt caput: lorie® autcm lo c o vtu ntu rann u lla to fe ric o in d u fio , fcd frcqu en tio r eft vfus thoracum quorundam cx tela craílá m u ltotics duplicata , quiadraerfus fagittas vfita tu s, & tutus cft , & brachiis laminas quafdam ferrcasapponunt. iQ u p d 'p c rtin e t ad v c litc s . innum erabi- Equitant les fu n t. fedm inus apti ; nam prouincia nulla in tota Europa magis abandat equis: at cum im becilles fin t, eo q u ia , vt e s t e ra om nia an irr alia ob aeris temperiem, fub d io v iu u n t,h c rb a q u c fo la n u triu ntor, ni hili fiun t: fed cum audaces fin t, & gcncrofi : pr®fcrt m , fi ex Prou in cia V allia ortum d ucan t, ad explorandos atque infeñandos hoftes putantur fatis v a le re , & longe plus valerent, fi nutrircntuF m cliu s,. Q a o ad cataphrados, cum ínfula cqu os non producat a p to s, nifi forte aliq u os in prouincia V allia,au t ex equitiis R e g iis ,R c gnum c®rum copiam habere nequit. Cun» tam'en eorum reeeílítas indies m agis eogaofcatur 5 & proptcrea qu a D o m in i, & B aro n es, & P r« lafi tenentur certum co rum numcrum alére ad R cg n i & Regis dcfenfam , om ncs) qu i per h®c tem pora pofe fu n t, cu ran t, v t equ itia nutriant. E qu i igitur , qu i illic, confpiciuntur , im portati funt exEIandria . cum Scrcnilfima R egina iulTerit, vt omnes fu® fatisfaciant o b lig a tio n i, nc ob d cfciiu m eq u o rum boni publici cura in dcfuetudincra proced eret.. Y 3 E tt; ■a temperie deñ' une da tutti i tempi m r.mp»gna,Konp6jfo»ofuregranprp»'dÍ!Í0 teraginfiima.nondimeie ejfendo corro delli Prouincia Vg'oji.majfimefejiabbatfy'f’o , quandofie in campaetalU\per quel poco^lrte, 0 d. lie co>riere 0 trauagnipe-faredeVanne nomiche f,r u m honífiamcngltare t mo mtgUo fef fiero meglio nodrui. te.f^CauaUeria gr fia buena per gente d' arme non asproducende d' IJola ,eCiettoqt*»Uio'¿na delle Prou iiiied i Vuallia . 0 alcuni pocht d< tertem zzech' fía la Corona nt nepub hauere Hregno cofa cofid.rabi le, E t vero ch' ejfendo ctjciuto di giorno ingiorns H bifo gno,0 í ¿ He maggiore, per il pa ttcol .re obligo .thiD tia fu m dt Signori, deB treni, 0 de Ptdatt hanno per Udiffefa del regno, 0 feruitio dtl Re di tenerr.e vn tanto numeri: tutti quelli tht alprefente hanno commoditaprocuraro di hauerne razza. Quelli adunque, the f i vedoao (oneforafiierifatti v mredt fiandra hauendo la Sertnifitma rtgioavoluto , rhe 'lafcunoprouegga alfuo obligo ,acüoche per mancamcntodtcauall'.li cofa non andajfe, lomt andaU4,in difuttudine. B i quefii adunque, chefano in ejfere e opinióntJ , thefe f i metejfiro tnfiemt, 0 f e ¿enifii ad ¿na mojira generalcj , ch' aecompagnandofi con ejfi quel li deüipenfiona'if , delli gentil' huomini, the chia mano feruenti, 0 de g í Arcieri della Cort za , tut tl con obligo] di jeruire a cauallo armatt fariano 9 nabanda dimeg'io didue m ila, che faria ¿na grande banda tutti armad d' huomini d' arme ptr eceetlenlfa iem ff!m i,0 molti con caualli bardati da poteteftr uH re inegntfattione. T>i quefta firte ihfomma fbnoleforzzj degí In glefi atte come fi¿ede fempre che nei regno fia ¿nioneapodere refiriereáqualfi vogli i impeto ejlerno , alIz j quale f i potria aggiuagere anco quel nume ro, chefi ¿oltjfe di foldati aufiha'ij del regno d \randa huoikini feluaggi faddi i di quella Co>onr, c h zj fen^aimpedimento con nanigatione fo'amentt d’ vn giorno, 0 in altri luoghi dtditceotte horo filam en te fi fa'iano paff -z j nelí ifoU , effendo anto al te p/jfate per feruitio del Regio, neme d' hauere f a t to honeffámente bona proua. Saria qut luogo fuo , th z j h tuendo ie refaito la quantitd, 0 quali a delle forze maritime , 0 terreflrt , io refertjfi tnfiemzj la Jpefa il modo , 0 f oidnza , con (he intempo di guerra eü zj foro éntertenute affin che foffzj cónofiuta , cofi in ter ra, comz) in Marzj , la diuerfita delí ¿ f diquel Regno da queüo della Serentia Voffr* : 0 e g í altn Principt : h a perche fari no cofe di troppo Un go ttmpo , 0 che-, r.certauane vna particolar z j rel.tionzj , la rimetttrb ahre Oícaj one-/ per feguitare di date como , come oUtf quejie Jorzt- , e tl Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca E x h i, igim r equis addkis eti pcuííonarii ,.-’’ aul cis oiiiniburque qv o q u o ta í m ili iam eqecftrem obli. ari funt, op nanturpl liq u '.fi a ira iio g cn cta! sfierct pof. (eio m p in iexcicu uin d -orum circitcrm il lium equorum CI d rtis b onitatis, qui ad uerfus qiicmlibq,l'hoftiiem *">pctum cuc* obiiccrentur. E t I x fu n t A n glic* m iliti» vires, aptas quidcm ,m odo inRegnO adfit concordia,ad externo hoftesrcpcllcndosrquibu* vitibus fíftrniffl. ad i quoq; poflent auxi iarcs cop i» ex Hy- uejlres. bcrnia,hominunn fylueftrivim, qui C oron» pareut H i fiquidem vnius d ic i, & aliunde b rru 'o ri nauigatione , abfque v llo im pedi m ento m i fu lam tra iiciu n t, vt quondam ttaieciílc diciintui non fine regni plurimo tru d u atq u ead iu m ento. C um hadenu s opcs & multi tudinem tot. reft ium ac mar tim orum mil eum csplícau erim ,none(rctincongru u m , vt qu o or dine quo ve f .m ptuin bello n c tiie n tu r , cna rarcm : vt illiu s Regni m o s , d ucifusah c o , quem térra ma iq; feruat Serenitas Veftra , di*piciatur; vcrum quia h x c res nimi um tem por sab fu m c ;c t,& particu atim r e ferenda cíTeCjin aliam occafioncm reiiciam, v t regni fitum dcfcribam , & qu o p a d o na Sitmlnfdt, tura m unitum h e b e atu r' nam in ínfula col- 0 muro locatum eft Rcgnum , & ciufm odi mari ir- mará. cum datur. q u o d a cxte rism a x m c diffcrt, cum in O rien te & nufquam mare fluxum atq; refluxum tam ingentem habcat, q -od fub increm ento , ac decrem ento altit dincm y ao pro 'u nd itaicm d uod ecim , vfque ad quindecim paíFuum ex leat rem cum totum R cg um quxdann arx efte v id ea tu r, R eges illi peculiares arcc^ q aíi fupcru caneas non minus aduerlus do i-eftic o s , quam externos, n c g eeetU' t : nan* aduerfus dom efticos,q ui potior virib s cít, & in cam po v id o r co fiftit, is Regni Dam inu seft,fcm pcrqucetit,l)oftennque,q.iirc in a ic e a liq u a co i'd id c n t acrite- obfidebii, & fa u ie a b fq u v ilo te m e d io c o n íiim c t Ad jf^ngeíi, uetfus externos ve o tutum eft icgnum , q u ia , cum mfula e f u , laffibnseo n g an- oy^giur, dum cft.itac j Reges curaucre.vt hoftes portut u scarercn t ncq;ad cosap peIlc-eabfq ; íuimmis difficultati us ac pcricul >liceiet: ' idcirc xq u oncsad u eu tu ru hoft sd ed itu r, ¡ ci c -m littora n a «cnt excubitores in h cis c m ip cn tio r.b n s.vtm ore in O iie o ia b.par ti! U' aíT eti» diu fu m is,n o d i igriibus indie cn to aium a u e n tu tn .q io in d ic io lo fa lates ftatim accurrant, que..iadmodum ft b pan* T>€Regno 'Brttinnico^ ~ iilR ig n o fo r t i d » f t in q u eU o , rh e U r.a iu ra út ¿ ro u iflo h a u en d ole m t jfe m v n Ifola c cl M are a i tnt o r n o , 0 m a r e dt qu eU a q u a i t a d ife r m t t jf im e d a t u t ti t m a r i , non f trou an d o t h t f i fa ¡ ¿ i a tn a lcu n a ltr a p a r te n o r . t t t m a d i L e u a n t e , v n f i m i l corfo d i a eq u e (on ú n a t i n j t i m m t e "e d t fr e jc t m e n t o fn o t a b t lt d i do d eci tn q u in d e c ip o jf d ’ a ltta ^ z ao rd in a ria d a lc r e Jc t r e a h ta ia r e , I lc h e h d cau f o t o , t h ’ t fe n d o ii R egn o v n a f o r t e z z a .g en erale , non f if ia n o c u ra ti q u elli Re dt fo r t t z z e p a r t ic e la r i, h a u en d o h h a u u te p e r [ u p e fi it e , cofi con tra i i d o m efti i com e con tra-gli e ft e r n i: p erc h e o r a r a t do~ m e f i i c i i l f - t i o t u t to f t a u a , 0 t u t t a u i a / I d n el g u a d a g n a r e la c a m p a g n a , d ella q u a le cht é p a d ron e é f t a t o , 0 " e, 0 f a r d fem p re pad rón e d e i R c g n o , 0 rtd u rr d l ’ t n im ic o , q u an d o f i in t r a fe i n a lcu n a f o r t e z z a d t on fu m jtrfi d a f e , t a le e la n a tu ra d e i R e g n o , 0 a f f d m a r fi fe n z a rim ed io ; con tra g í efiern t non potendo^ q u efti m o u erft effendo tl R egn o I n fu la r e f o non c o n í a r m a t a , la m ir a é f l a t a , 0 d che non-pofftno a cc o f i a f i a d a l c u n p o rtod eW I fo la fe m .n c o n g ra n c on tra f t e , 0 p eric o lo , 0 p ercio p tr qu efto effetto ne tem p i d ifo jp etto f i tengono le g u a rd ie a h ’ in torn o d eli’ i f d a , d iff o fl t p e r U c o fto n e i lu og h i ptu e m in e n ti, accioch e c on form e a ll’ v ¡ o d i L e u a n te nel (ojpetto a i c o r fa r ic o » U fu m i l U i . 0 la n o tte c o n it f u o c h i, d ia n o , c o m c j da n n o feg n o.d tu tto tl R egno d elli N a u t lii, ch e a l í i m proutfo f i m o u effiro , p erch e d a qu eftt feg n i a u u e r tt t ili . p a e fa n t cerrino im m e d a te ] ji c om e fo n o ten u ti tn p e n a d e ll a ú it a , t u t ti i c a p id i t a / a c a n t a n t i M a r in a t i .a p p r e ffo a r m a t i, 0 con p ro u ifion e d i v iu ere pe> q u a t it o g torn i a lm en e , a lla dtjfefo d iq u e i lu og h i d o u e jt ttn u to p iu il p erico lo, 0 i m u afion e, Oa quefti adunque inftem» eon h guardie, 0 con leprouifioni d’ arme, dt artiglierie, 0 di munitteni »on li qualt fiteugeno ordinariamente muniti paffi, 0 ajficurata la drffe(a, ptrche r.on pojfono effer mai, Tte cofipochi numero, necofideboh q-ellt che vi con corrono , cht non fitno a tti, ad apporft d qual fi vogliatmpeto, 0 cht con gli a m ti.ched ho>a in hora rinfre/cano d fauor loro, non rtnfotTj amorpm la diff e f a ,0 s’ ajftcurifemprepiu il pe>icolo tanto maggior mente , quanto , che dalla parte ntmica toi.uiene / aggreffote fiare d dtfiretUent de’ úenti, 0 dei cerjO delleacque peraccofla,fia‘porti, nonpetentofi entra re in ejjtfe non «on le crefcentt, ouero con il úento tan toprofpero chefuperi í im; tío delí acquenon ejfendo alcuno Ioft ardite, che c en í effempio deü’ ArmattM Cejare, 0 altre anda-1 d V autifo fíalfi.utaffe dtftar fuori per ejfere lefftaggk periculofijfime, 0 1úentidt■^oftijfimi d far¿ mutuwni. In mo.ie , che perla del Mare non pub il Regno , in aUun modo tn^tmtfo effer ttntato , ne finfiff. gran diffe¡ft Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca n r potiia vit* oinncs parrcsram ilias,£Um ÍL.tü io u a ü ta u m aim aioru m n u m c io ,A c o r a m catu , pro quatriduo raltem tcnentut ac* cutiere ad ca 'oca defendenda, vbi maiu» eftiniiafionis pericuiunn. H o c igitur p.^¿lo littora defenduntur ab cxtctni hoftis im pe tu : ounquam cnim dcfcnfoies tam pancí eíTepoflunt, vt, cum iccentia fubíid a adfu* tura fio t,n c q u c arm a, A to rm en ta dtfi t, claflem quam cuaque árcete nequeant,praefcrtim cum hoftcs maris v icilfr'-d m es ex tim cfccrcd cbcanc: ncqucfaciie fit tcpciite C » ra ’ cs,aut alios D u ces,qu ip u ent in n u dislittorib: s nauescxponcndas yen orum arb itrio , q u ic rcb en im cn iu tan citr, A p cii» culofiífiinas cient tcm ptílaces. íg r ur Regnú hoc mari nnnquam ex tem pore offendi poteft J T m a vero nulia f^ars cft,nifi qua: fi-ptentrioralis, nempe Sco oa: á qua parte pratfidiaxii crilitcs detinendi funt, alioquin Spot' cxcui-fíonc' f-c c rcp o ffent, non folum prcedailpe addutfti, cum in fyluis h abitcn c, A pauperrimam vit.am de g a n t, fed etiam i.Qcitati o d i o , quo nati ra rioglos pro fequ un tur, a u d o cx continuis bcíiis ,praetcr querim onias veteres, A d e finibus c o n tio u c ilía - H ic R c g n ilitn c sp ia fid -o m ilc q u in g in to tu m m a itu m , q u iin quacuor loca o iítiib u itu r,d efenditur: ah er^nnilitum parsinfidct B aru ich ii, quod o p pidum ad O rieotcm íicum cft in faucibus fluui' M cd i,ficqu ens m ercim oniis,pifcium prafcrtim Salmonum vfuipatum olim bel lo , nequc vnquam tedditum Scotis. Ahud pt-opugnaculum á pa t i Occ.afus X a r le durn d ic it'ir : rcliqu a m ilitia n duobus aliis locis det netut: quanquam vrbs Duram en tis cclcbctrim a intcr Anglps pr?cipuum aduerfii.s Scotos propugnaculum habetur . A quiafrcquentiflim a cft, m ilitibus ftípcndi» c ifo lu it. D c ftudiis Scctorum e ig t R e gi nam ciit íuus diccndi 'o c u s , cum de (Xtetis. Priacipibus fict m cntio. ‘ t E x h s ig ít u r arcibus, arque prarfidiis Re- Eedittec 0 ] gnuro tutum cft: vcnim h a c fruftran caef- "VtAtgnlUk. k poíTunt, ji com m eatus A pecunia defint, fine quibus R egaa ab ho ftium inuafionibus, A a fubditorum d c fe d io n ib u s, quaeia eo R cgno haud rara: (u n t, ag* e fc iueri poffu n t: idr o dc his ctiam bicuitcr dicam ali.q u id : dupliciter igitur res pecuniaria confidctatur, vel cum iam accum ulata c ft, vel cum indies e xig itu r, fc paulatim coaccruaitut. . Rehúo f .i . 0 ¡ontrafio, 0 pmcolo da chi í ajftcuraffe. Per U v n di Ttrranonreftaaliro.chelaparte Satentrionale verfo ta Scotia c’ habbia bifogna di prtftdii, aliram entepot riano t Scozze fia tutte í hore fare dellefconere, (fi ^ópredatiom inuitandoli nonfolo ¡afreranza Áell* preda ‘ iutndo eJft paefi faluatico, (fi conf luentemente pouero, wa í o.iio, che naturalmente-) hanno tutti i ‘ uini accrefciuto fraloio con le guerre continué, oltre le qu.rele antirhe, 0pretenfonie de’ confini. Quefia frontiera eajficurata con ‘ nprefidio dtmile tinquecento foldati dtftrihwti in quattro luo ghi , ‘ na paite nella ter/a dt Bartfih .frontiera deüa parte di Liuante,pofia aüabocca delfiume Medo, tér raforte. (fi di gran trafico per lapefcafione difulmcni, ‘ jurpsuianticamente alli Scozzefi per oceafione di guerra ntmai piu r.fiuuita e da loro recuperata. Vn’ altra nella Cittd di CarUdo frontiera della parte di Ponente, ll refto io dui altri. luoghi: ma dim inorzj importanza,pofle trdquefli che í vndetto Orcha.L’ altro Vuarch, oltre che di gid . ben che piu difiofto la C tttdd i Duramfamofiffimadgl' Inghtfi. ntllaquale.ben che nonfi ttnganofoldati ordinariamente paga ti,pero effendo populatiflma eftata fempre reputata vna dtUi principalt oftacoli alí incurfione de’ Scozzefi, del animo deüi qualt ‘ srfo L Reginaprefenttyquando parleropiu adentro di queüo degí altri Princptfard ¡l fuoluogho. Da quefiefortezz,e adunque oltre leforze, ch’ io hb narrato e ajficurato il Regno: maperche non bafteriano n e í ‘ no n e í altro fe mancajfero queüe, ehe fono n putateil fondamento,chefino leprouifioni, il modo di ritrouare danari fenza quali non pojfono i Regni per ■arjiir, forti chefiar ni de’ ntm ici, nt dalle foüeuationi ae i medefimt, le quali tn quel >egno d pumo pare, che fia cofafa t ale, pe rb fommariamente chro anche diquejli: mduimodi f l confiderano quefie prouifioni, ouero de danari accu» muíate, ouero di queüt, che aüa giornat a deüe entrate ordinariamentef i accumulanti. Quanto al num tro deüe entrate ordinarie deriuano,jecondo,che io mtendo quefle da cinque bfei princi pali capi, i quali perche fono differenttffimi da qutüi de g í altn Principe (fi Re, perb non mi pare dilafciare di dechiar arnc alcuni :frd quefti e la tutela de’pupiUi, prerogatiua,0 jfeciakdtquéfio,0 delRegnodtScotia , non rjfendo da altri Principi Chrifliemb Infedeli (onfideratabpojlain‘ fo,grauízffipercolorodchitocea ‘ eramente molí o Jlr ana, Id quale (onfi/lein quanto, che tutti queUi, che tmangano doppo la morte dtl padre b fia ,o mafichi ,bfiano femmeminori devint ‘ m anno intendendo deprimogeniti,che quefii foli heredítano nelli beni: delli quali, fitroue terreno e mem bro di forte alcuna.per piccolo 0debolt chefia , cheper ‘ ia difeudo, b d’ altri riconofca la Corona ,fia quanto f i ‘ uole debele la recognitionefefoffe per dir e cofiper vn paro deguamifo di ffieroni, refiano con tutti i lor beni, ifi Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Q u o ad ordinarios rcditus,vt audiui,coiligu iitur qu in qu e aut fcx m odis regno ilü peculiaribus, & nem ini Rcgum ,Principum que c o g n itis,& vlitatis. Ideo quofdam dcsíatabo.Incer hos p r s c if ua cíe tutela pupilloram : quat efthUiUS regni, & Scoti® ípccialispr®rogaci.<a. cuma c®teris Principi bus vcl C h iilh a n is .v e lin fid c lib u s n u llo ia vfuhafceatur: cquidcm grauamen cft m a ximum : nam omnes fiuc m ares, fiuc foemin® patenti fuo fupeiftites m inores vno & viginti annis fub tutela Regís v iu u n t, qui Rcx om nia illorum bona,qu? C oro nam reCQguofcant quantum cunquc cxili tributo (íunt autem infinita) íim ulquc alia, qu® li bera funt,o cc u p a t, fruiturque lis, ac diñrah it,largitur, v clfib i,p ro u tlib e t,ie iin tre po tcft , quoadufq; pupilli vnutn & vigcíim um attigerint a in um .H i reditus maxim i eíTcnt, niíi Regís confuctudo eíTet illa bona paflim rum, (¿muál'.iscon cedere: quorum p lu rin iah u ico b - trimoniolig atio n i fubiacent , vt R egi aliqoid pea- rumdmid an t.Q u o d niíim e tcmpus dcficcret,ofteu dcrem in co m m o d a, qu® ex hu iufm odi tu telis em an a n t, cum quia bona pupillorum n c g lig u n tu cjtu m qu ia ip fiq u o q u cp u p illi m aletraó lan tu r, cum vt plurimum tu tore i m ercenarii fin t, qu i tutelas lucri cau facm u n t, fuam quctantum vtilitatcm refpiciunt, affínitatcfquc quafi vi contrahunt, fili. os fuos filiafu c, aut nepotes, aut proxim os cum pupillis m atrim onio fraude con iu ngentes; ñeque o bííat,q uo d á parte tu toru m nulla fit ad pupillos proportio vcl in diuiti* is ,v e lin nobilitate: b ili ibilitate: vnde coniun¿lis n o obilibus atqué ig n o b ilib u s , pr®tcrquam ftitpcs d egeneran t,grauiín m aproficilcun turodia, acd iu o rtíafrcq uentiífim a. Simul cum tutelis ctiam m atrim onia intclligun tur non m odo pu p illo ru m , fed om nium coru m , q u ib o n ap o ílid e n t aliquo m o d o obligata .Coron®, etfi m aiores fint: h oc autcm priuilcgium rcgni huius, & Sco ti® fpc cialc cft: nequcquií'quam eiufm odi bonorum poflcflor potcft m atrim onium con trahere,atquc concludere,nifi priusRcg 'S beneplacitum im pciraucrit, v íp o tc q "' ' om in u s, hoc e ft, ' dotis ‘ m atrim oniorum d ttadend® c f t : ftd in hae qu o qu c rc libcralita tcm fo le tcxcrccre . E xh uiu fm o di rcdicu antea decem ,aut duodccim m iilia libiaruin ftcrlínqrum colligeban tur , at in przfens propter occupata eccicfiaftica bona laicis bonis aggregat a , cx quibus priuati reditus adautfti Iu n t, in tellexi, pr«terlargitiones, quasR cgina fa cit,in d cp au lo m in u s, quatn lib ra ru ra ju o o o . deduci. Pr«- t De Regno Rritannico^ '0 autH che fino UMfoUtpoJli eomepupilli in guar- ¡177 Prxterca aliad rcdítuuffl genus cft, quod» dia e tutela del R t, ilquale/atto fruttuario di tutto c u m p u p illi,c x m m o tix ta tc cg rc ífi,h *ied i(ib , chepoffedono, eccettofolamente quelh>,ch(appartatem adcunt, C o r o n x fo lu u n t, quod vnitient a nutrirgli, nei re/lo finche i pupilli etcedinol» us anni frudus exhaurit: aliud q u o q u c , dittaeta d iv in i ¿noanno ne dtffoni, come di cofa *q u o dR clu ffu m v o c an t, q u o d in recognopropria,bco donargU,o vendergli,b tenerliperfe.S¡uejla .íccndis fcudis con fiftit ; fcudorum autcm Feudortm tntrata importtria ajfai, fe non vfajfero U Re farnt ta n ta c ft m u ltitu d o , vt qui iiaivrrunodo.tnMUi$ud»., tante gratie, quantefanno, perchefipub dire, che tut- .m ilitares v o can tu r, ii numero fint vltrafcxti i heni non folo de nobili, madi tutta í /fila fiano .aginta m illia : .& recognofcuntur in aio ii fattopoftia quefio obligo di riconofcere ,b di poco,bdi 'm in o riu c R eg is v tilita te , v tfcu d o ru m diajfat la Corona, 0 feiltempo lo comportafe direidi ígn itas requ irit :Jhi autem reditus tanquam grandijfimi intonuenientichefucctdoHodaqutfietu- exttao rd inariicom pu tantur/fico m p ten* tele, ctfi per la-mala tura; che mn folo e hauunta tur ordinariis, qu i cx patrim onio Goronae M i beni deldpupilli, madSipupiüi medefimi, ejfendo accipiuntur, k antiqui reditus nuncupaaperíordinario i tutmiperfont mercenarie, tht com etu r, qui cxplent fexaginta m illia libra u m : ptano perguadagno le tutele, 0 guardanofolojíl loro C u i patrim onio n u n c additus cft D u atus ¿tile y d t‘ quale contraheno párentele fi pub diré, per Lincaft -i x , ex quo trigin a m i 'lia libroí um forza con lipupilii accompagnandolt cen inganno con ^co llig u n tu r, cum quc o n craqu xd am amc^ ■ilorofigliucli_0 nepoti, a altri pikproffimi,non ojian- ta fu erint, fumma h x c plurim um au geb it te chefia fempre dalla parte dd tutore gmndifima tur. V craroxntc om nia regius -cft PToucnJj) pportiom ,b quantoaüt ricchez'Je,b quanto alia tus diguus eonfideratione cx p o n o riis 'r c ’ ■a' , onde ■ne feguitano " ■ oltrt iibafla/darfi (angui ^ rum o m n iu m , q u x e xp o rtan tu r,& im p c i. nobilt: tantur-tam ab A n g lis, quam á peregrim s; A ccom p ag n an d cfi per il f tit i ignobili con i nobili graled n o n fine aliqua differentia, nam in ali ttijfim to d ii. 0 f r e q a e n t i j] j m e feparaticni, 0d.uersii dalle rnogjf,0 manti. Con quefie tuteh f i compren- quibus quadruplo magis aggrauantur pe dono an,o li marit ggi, nen filo detti pupilli: ma di regrini, quam B rita n n i: in quibufdam aliis tutti quelli, che riconof a n o aneor che fiano di piena om nis exceditur proportio. H ic vero protta , beni della Corona ¿fo aneor quefio 'Jpeciale di uentus maguus c ile t, quia plurima exporqHeilo, 0 delR^gno di Scotta, non potendo alcune, tantur , & im portantu r,fi peculiares publichi hahbta quefi" ferttdebeni, quando fie in fiatadi cani iuxta cxt"ro rú Principum "'o rem adtnantarfifailofenonhaaciordato , 0 compojloprima m iniftiarcnt, fed cum Principis nom ine j cel Re padrone dellt maritaggi, di tutto quello ciob, ig a tu r , m aior.pais con fum iturin largitiocheper doteloie puo affettare,ma anco di queftifoglio ■ n ib u s, & fu r tis : nam cxduceniis & am J i . noli Re ejfere gratiffimi. Non fieauaua prima piu us m illibus libraram , qui pu-ancur inde diqutfia f ne di entrata, che diece b dodteimilahrt p rc u e n ire ,v ix quarta pars C o r o n x ftxperdifirrlini, horaper rijpetto delli beni ecclefidftici ¿niti eftjcxtera m iniftroru m ,& cxadoru m fu m « . a i laici effendo tanto pt» crefciute Í entrate de parti ptibusabfurauntur. culari, int endo che non ojiante tuttele gratie, cht f^e H ifu eiu n t.a n tiq u itu s, '& in pr*fcns ha la Regina , fene caua poco manco dt trema mila U- bentur C oro n xrcd itu s; prxter quoscom » putandum cft em olum entum , quod cx fer ■Vi b oUre a quefiavñ’ altru fortt d' entrata, ihe r i , plu m b i, & flan ni prxcipuc fodinis ex -chiamano la liurea dell’ entrate, ctoed' ¿nanno ,che trah itu r, cum vbt vlla in fiilx pars ho c napagans medefimamente tutti quelli^che ticonofcano tu rx munere carear, potiffim um vero P ro beni della Corona quando vtngar.c ali' hertdita, 0 uincia C orn o u állix mineris aBundat. Sunt de liberi, (ff d'¿n altra che (hiamenoiíRelufio, quoquc reditus E pifcopatuum , & Abbatia the fia nella recognitione dehifeudi, quali e ¿a nume rum vacantium : &*quo tempore Abbat * ro coft grande, 0 di tante forti ,che filamente quelli, fuo lure fiu cb an tu r(cra n t autem innum ctht chiamano mtlitari eccedonoilnumetodi feffart:» rx ) plurimus crat proucntus , carum quc m ila, cenmaggiore0 minore vtile de Re,quando (i diftiibutio .q uem adm o d um & Ep fcopaticonofiano,fecondo 1' irnportanza, 0 qumlita.deili tu « m ,sd R e g csp ertin et, qu id u m plusm ifeu d t, 0 quefieficontmoperenttateftraordinarieri- nufuc differunt eas con ferre, ita ipfarum ffett»alordinaue,cheoitoilpatrimoniodUiaCorona fru d us fibi acquirunt. H abentetiam exrechiamatoitntratavecchh,conrendttadi'6o.mileli- g n o 20000.librarum. Adfcribunt fibi rc* .re,allaquah al pref me evnita quella della Du.ea bcllium b o n a ,p r x te r poenas pecuniarias, diLinc/firo,therende 30 miUliretmaquandefa- q u a se x m u liisc x gitjribu nalibu s.cu m fci.t anno leuate dtuerfe ajjignaiiom, ehe vthk fopra tre- licct d elid a aut N o b iliu m , autE eclcfiaftifctra Z corum , Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca >7 / Rdáúo fotrd afai. Mafopra tutto ú iéF intrata dtUagaitl- corum \ aut pnbllcoriim o ffic u íim » ; aij^ lachiamatalacoftuma.folamenttdiqueüo ih' t»ua, 0 e / c t dei Regno pagato indiferente d a cta/cunocofi forafiierecom e ínglefe, m acón gran d ifie r e n z a e ftn d oinalcune cofe piu del quadruplo aggrauat/ li fo ra f i ie r i , che g í Inghfi :in al. une altre fe n { a propon ione: rtn d eria q u efia a fa i ,r iffttto a lg ra n tra tto diquefio the en tra, 0 efce fu o ri delR egno, fe fo jft gouernat a , 0 r i f c c f a akrim en ti ptr conto cioé de particolari D atieri,com ev fan og í aliriP rim ipi,m drifc 0ttndofi per il Frincipe comef if d , lamaggior pane fe neúd^ndenahdaomedirendere ogn anno ordinariamente, noa rtftaallaCoronadfatitaUquarimpant,tutteilrefioé mangiato daffefe, (ff dallimmifiri0 úfficiati, chevi fcmofipra. €¡uefie erano anticamente, 0 fon aneoraí entrate piu importanti della Corona, oUre lequalivi tíú tH e theficaua dalle minen dtl ferro, del pwmbo 0 d ello fiagno principalmtnít, non ejfendo f i puo dirt parte dtW Ifola, chenonvi fta fottopefia per efere iterrcni quafi tutti minerali.mdfotratuttoméabiondantiffima ¡a Prouincia di Corntuaglia,doueJicauaordinariamente. Fiera , 0 vié ancoi a í entrata de Vefiouadi ,0 delle Radie, cheúacano, 0 quando ¿e Radie eranoin efere, thtfonoún numero infinito ifíipertauaaff a i, la dfiributiont dellt quali f i come deüiVefceuadt affettaancora d il Re liquaii fecondo / importanza delle vacanze, cofi eoldiferiredi prouedert, s accommodanodellijrutiipiubmanco lungamente. Hdúenl i «j/fo//>«rfíl Hdlatonfifcaúontdtüi bonide rtbelli, oltre leptnepecuniarte, thehd in molti tribunali,mdin quelloparticolarmente,che ehiamano della úraccherabbéfifanno pagare dmbilicecUfiafiictinfok n ti, 0 dalli úfficiali, 0 miniftri publici perrubberié, 0 altrieccejfi che habbiano commeffi oltre d quelh,cheaUagiornata ficonianmnoper fellonia, Tuttele quaii entrate cofi ordinarie ccme efiraordinarie alttmpo dei fcifma haueuano nome di afcendereúm anno ptr í altro aliafcmmadicentoécinquantamilalirt, cht fono fei cento mila ducati d’ oro. ^uefiiconl'vfurpationedeliibeniecclefiafiicicommejfacon tanto fcandalo dal Re Henrico a lí hora, che f i alieno daUaChtefa,furonoraddoppiatt ancor che-) tonmolta negligenzafiudiofamente eglipfocedeffi lafciando,(htogn’ vnoinqutUaruinafiaccommodafe. * ■^ " . — . . "■ , '■ 'ato la Cotonariccaditrecentodiecimilalire, 0 piit íanno,che inqueltempo importauamtglio,cheúnmill.one, 0 ducento mila ducati d‘ oro. Nea é alcun che dubiti, ehe quando il Kegno non é tnguerra nonhamndo per t ordinario btfogno per laficurezza f u a , d' alcuna di queUtffefe, che piuimportano ,ficomedí caualieria, ^ fa nttria , 0 diprouifionedi armate per tferecomt hojoojirato fic u rffm o d a ft, non folo habbia d b a. Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca quorum cunqj hom inum indies puuiuntui>. Om nes huiuím odi rcditus tam ordinatii quam extraordinarii credebantur tempore íchil'matis quotannis afccndcrc adfummam librarum ccntum quinquaginta millium , quae lunt feiics centena m illia aureorum diicatorum .H i fim ulcum bonis Ecclcfiaftí- Summa ' c is , q u » Rcx H e n m u s fcandalo occupauit , cum ab Ecclcfia fcfc alicn auit.duplo a u d io r cs fa d i u isd acaopcra fummam adhibucritiu eate ncglig cn tia m , nempe perm ittens, vt vnuf. q u ilq -c e x iis occupationibus ficrec o puIcntiot. C u m h o eig itar in crem entó crcdcbatur Coro n? rcditum annuurn clíc trccentarum dcccm m illium librarum , hoc eft, p crcatem p oram illion cm v n ü ,& ¿ o o o o o . aurcotum . N e m o am bigit , cum rcgnum Sumpttu, occafione difpcndioruni c a r e a t, v id elicet in detinendis ad fui tutclam claftibus, pedi. tatú , e q u itatu , quia cx fcipfo fccurum cft, qu in poflit regiis ncecflitacibus n o n m o d o cundafuppctcrc.fcd etiam ca fatis fuperque fubminiSl-arc, q a » Rcgum libido pcftu lat: nam exceptis,q u ?d ix im u s,S coti? pr?fidiis, q u » rem oto belli peticu lop ro dim idio ftipendió á ciuibus cuílodiuntur.item qi excepta trecentorum fagittariorum c o h o rte , & quinquaginta N ohiliu m ,qu iftipen d ia m e tcn tvtriq ue quotannis libras v ig in tiq u in que, itcm exceptis portuum & nauium íllarum prxfidiariarum , quas dim inutas efle dixim us, rcparatioac,torm cntoram ,arm orum , om nium que m unitioniím renouationc, pa latio rum , dom uum que regiarum infta u ra tio n e, quarum numerus toto rcgn o magnus e ft,p r» ter falaria o ratoru m , iudic u m , aliorum quc publicorum m iniftrorum, q u x o m n cs cxpenf» proculdubio o idinari» funtconferuandoque rcgno ncccffari» :d c tra d is his fu m p tibus, qui non n i. m i funt,reliqua pecunia tota ingenti fuperflu ita te, ac prodigentia confum itur in aul a , menfis fcilicet. ftabulis,arm am entariis, cap ellis, penuariis , aJiifq ue m uneribusad o r J.n..' I R c g in * fcruiriadcftitiatis, m axim;__ o, a c v a lde fupetfluo officiariorum numero , quos C lerchi v o c a n t: fiquidem nulla toro orbe gens eft, q u » Brirtannos cxfupcret in fplcndore d om cftico,fam ulitii m ultitudine,officiorum ,ac graduum d iftin d io n e. Adco vt, ne id reticeam , vndc c»tcra con iici poíTunt, fola cib o ru m , acq ucp otionu m cxpcnfafcxaginta librarum fterlinorura m illia abfu- ._ ^ De Regno Rritannicoa. 0aat.it di prcuidert largttmtaU alia tonferuatunzj nt»purt dtüa grm d ezzt, 0 dignita del Rb, ma di fuppltre abbondanttmeme, d tutte le fue ‘ o ¿ te, perfhe cauato laffiefa de'preftdii di Scotia iettid i fopra, (i quali puré quando non bguerra, (fi gran foff ettofoToguardati da g í huomtni dellt terre medefime con 4a meta d. lla paga , 0 cauata la prouijiene della guardia del Re di trecento Arcttti, (fi delli cinquanta genttí huomini feruentigí vn i, (fi altri con ‘ m i «tnque Ure di prouijione í anno, (fi detii cinquanta penjionaritcon iire cinquanta í anno , 0 cauata la riparatione de’ porti, 0 di quelli pochi nauilii, the fono in effere, il piouedere ar/egherie, rinouare arme, (fituttele forttmunitioni, col raffcttare ca fe ,0 p a l a z z i . delle qualt per dire la v e n ta , bgrande il nume ro per il Regno, oltreiltrattenimento d’ Ambafciater i, Giudici, (fialtrt prouifionati, 0 mimftripubltat, tutte fenza dubbto Jpefe ordiñarte, 0 netejfarie alia conferuatione d’ ‘ n Regno , cauate tutte quefle ie quali ancor che affai, non importuno pero gran co fa , tutto tlrefio fe ne ‘ /¿con molta fuperflutta, (fidifórdine nei bi,ogni della Camera, deüa tauola, della fiaUt.d’ armana, della Capella, della guar darobba, 0 altn ‘ jficii per laperfona ddla Regina, con ‘ n numero d’ vfficiali, 0 come effi chiamano di Cletchi, di cono con molta fupeffiaita risfetto a m n effere natio ne alcuna, che nel vtuere', 0 ne g í aitrifft ordmarii ffendipm d d í Inglsfe, con intraitenere maggior nu» mere difruiton con maggior dijiintione d’ ‘ fjicti, (fi gradf. Intanto che fita laffiefa dtlla Corte, ptr riferire folo quefioparticolare, perche fino comprefi g ’ altri di ptit tmportanza, nel mangiaie , ffi nel beuete, 0 quello che dtptndefilamente nella tauola importa Jef(mtamtlahre di fierlmt í anno, chefino da ctna duunto c nquanta m ilafcudt: tofa certo monftruofaa thi Vídeffila quantitd dellt viuande, che ordinaria menteJi con, umano, (fi puré nonfi fd luquana parte di qufllo, chefi faceua in tempo dtlU Re Henrtco, 0 Odoardo, predeceffori della Regina, hauendo ella cor. ■reiti ‘ Itimamentemolttabuíi, 0 Uuate moltefuperfluttd,nonfalo con íhauer nfirato.ma lolto‘ ia molte Tauole. Da quefii capi det mano, 0 per quefle vie ft Jf en dono í emrate della Corona, tejianao nelli bijogniefiraordinarii ,b dt guerra , b dt debiti, b dt altre oocorvenft publiche , le p vutjioni, (fi modi eflracrdtnant, che fariano di ptit Jorti, (fi iitilifftmi per i l Principe , quando egli ‘ Aejfe tntrodurre parte di quelle grauezze, cht ne g í altri Regmfi‘ Jatio, 0 finofatte ordinar.e, n:de vttav.cnterara ,(fi marauigltofitmqueJiaparttlaUbmd diqucl Regne, ntffuri altro nel monde effendo al m.o giudttto manee grauato. Nonhadunque quel Regne altre prouifioni Jlraorp n m ie, -ehe U/uffidit felamtnt£, che cen í intet tanto de Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca , i ;v m at ÍIngBlis*anis, h o c cft, dncentos quinqu ag in tam illca u rco s;res quidcm admitabilis , cuieunquc con tingit aípicerc cupediatum , quae fingulis dicbus parantur, m u l titudinem ; & nihilom inus vix quarta par* fumptuum ii t , qui regnantibus H c n tic o & O d oard o huius Regin® pr®cei!oribus fie bant , cum ipíá m ultos abufus, m ultafquc fupcrfluitatcs fu ftu lctit, non toium m ode rando , fed penitus tollendo mcnias plcral* que. Ex h isig itu rc o llig u n ra r, & in h * c in fu muntur regii reditus : Pro cxtraordiiiatiis autem occafio nib us, v tb e lli, « risalicni, & fiinilium , fuperiuot extraordinarii m odi prouidcnd® pecu nia : qu i profcifto m odi plurim i cflc n t, ac Principi pcru: ilc s , fi m o do vellet partcm aliquam illorirm grauarnin uiii, q u a i n a ü ís regnis vfu rpam ut, fa¿laque funt ordinaria, in trod ucere: verum h a c p jr tc reuera m irabilis efl , & perrara il lius icg n i :ibcrtas,qiij3 nuKum rcgnum m i. nus oneratum cft. Igitur Regnum illud ex traordinarios reditus nullos habet, quam iola fu bfid ia, qu® Parlam cntorum intc»uentu in publicis ncceilitatiSusdecernun tur; ad q u a fubfidia in differcrter con tri buunt B ritanni,acpcr-griniiíéd tam en plu rim is dilationibus penduntur ad p o rtio nem bo n o ru m , qu® quifquepoiEdet, q u * bona minus rigide zftim an tu r, & cxadtionum tempora diutduncuc ,^ac plus m i nufue diitcrom ur , prout vrget ncceifitudo. C um fatisdc viribus,acm ttnim en,tisre- BolitUr»* g n id ix crim . reliquum fo r e t, v t dc P olitia g»i> n o nnihil referrem , vt quam fita czic ris diucifiim appareat: icd brcuitatis caufa fuffi • c ie t, vt lignificcm , iuftitiam ibi non, v tin C*teiis reg n is, & C brlilianisprouinciis adm iniftrari.' iion enim ciuilibus & im periali bus legibus gubraxnatur, (ed munfeipalibus v t h a c Refpublica q u e cum á Gulielm o N o rm and o Baftardo , q u |. C o n q u e ftc r , Conquefier quod perinde cft ac tyrannus, vtp o ic quam quidinAmvi totum rcgnum o ccu pau it, in ftitu ta fucrint:admirandum non cft,q u od folaniPiincipis vtil tatem refpiciant, fubditorum ve to bonum defcrtum efle vidcatiy:,plcnaquc fint tricatum , am biguitatum , fibiquc contraria ; fuerunt fiquidem excog itat* , ac fancita á N o rm an d is, quibus nulla gens magis licig io fa, atquc in controucrfiis m a chinandis , fc proferendis fallacior xcpcriri po ttft. H * leges in illis judiciis inuiolabi- Ne>manii itc i.a c ligid e obfirruancur, fc in Gvm na- cumtinauMZ z fiisZ*. * • J3f#« R ekúó Ae i Fatlkmenü in ttmpé dei hifognipuhlicifono dtli- fus Londini publice idom ate N orm au na heratifaBqualirnnc&zimdiffinntemente tiafcuno praeleguntur, qu o idiom atc paucis ante cefiforaftierecome Ingltft,ma(tnco quejli f i pagano co annis litigia agitabantu r.A omnes iudiciagrancommoditdpagddofifempre dut termini alpaga r iia d u s , & publica; fcrip tu r* confcrib?mentopagando fiper fiim adt quello che ciafcuno pofi- bantur; quodquc nouum videbi/ur , confiede con obligo di p ih , mamo grojji per lirafecondo il fertur gradus D o d o r is in ea facultate,v tin bifogno,0 íirfia n z a maggiore,b minoreyfhe nefa il Italia , aliifque cmitatibus conferri fo lct Trencipe-.Maí eftimefono poiragioneuoH,nonfiolo ri- grad asin lu rc C iu ili & C ano nico . Q u od Jettodquello,theciafcunopoJfede,martJJet4o aquel- b tem poris anguíliaconccderct,poírem dilo,chefi vfa neg í altri laoghtiPerbnonfeno mai cofi uetfitatesquaídaro, A v e r e notabiles abuAeboli, che non rendino ordinariamente vnmillí» fu s, qui in fo rm a iudiciorum frequencanm d:. orea Emendo dem a fujficienz» deüz» tu r ,referre , piaefcrtim in iis iudiciis ,q u * fer jK j , 0 fortezz-e del Regno , refhria th’ In q u eft* d icu ntu r, in quibus tam ciu ili, te- dicejfi della forma dtl gouerno , perchtj fu f- bus, quam crim inalibus m agna íubfequuf« conoficiuta la moltadiuerftta di quellokgl’ altri "tu rin cem m o d a . H o c iu d ic iu m c o n ftatex Regni,ma bafterdfioloperbreuita,ch'iodica,ihe nel duodecim yiris qui á ludicc congregantur, le teje di giufiitia non é come g í altri Regni 0 Fre- v t ab iis fententiam fuam e xq u ira t, fupet mncii Chrifiianegeutrnato da leggitiuili, 0 Impt- rcjde qua controuertitur: A omnes conueniant.ncccflc e ft, alias ncquit iudex ad fe a. ti»li,ma da municipali come quefta republtca,leqw h éjf ñdo fiate inftituit.e da Guglielmo di Normandi» tentiam procedere Sed ne tatdium a ffe r a m ,, il Boftardo,chiamateper cognomeil Conque/fore,ehe Iroc totum . argum entum pp ftp uao , ad* équafiadir Tirannoeemeqüello, cheperforzactn- dcns tantum ,in to to fc g n o atque in omni* quefibiuiteál regno,, non é marauiglia, chtfiiano cofi bus con fu ltatio n ib usregiam lolam vt.lunvd te comefono al vantaggio d tlR t, ¿peteaquello tatem attendi,' cum Reges ib fo lu ti Dom ide’fudditi, 0 fiano eofiptene d' intrirchi, di contra- ni fin t, atque Monarchae Q u am o brem rUtk. 0 di dubij,ptr-hefurono inftituite daúnafla- n c fo lie S c vide.ntur in re g im in c.au pro* tiene , della quale non é al mondo «Uunapih in- ptcr ----------------------------; ---------cem m od tainertiam , A m aiorem firutta neüe f a l l a c i z i 0 nelle longhezze delli. lem i ve lo b fuperbiam iacpom pam , in flai hti,chefia/a Notmandía.Si offcruano quefiene i loro T u rc ici iin p e n i, induxere C onfilium prae giiéditqtontuttoiliigerlcriinuiolabilmentefilegge- cipuorum officialium *, ac m iniífrorum . nopubUcamenteneüiCoUegtjdiLodratnltBguaNor-wpublicamenteneüiCoUegqdt LodrainlinguaNor- - qu iinltacB i inflar Bairarum allaru m congregantur, A PrinPriu' manda,neIlaqualepochi anni joño f i trattauanole eipcm ,vb iq uc fcqucnces, h a b cn ta d h u n c Uti, 0 f i faceuano anco tutti g í atti gUtdieiarii 0 - cffe d u m A,m enfam , A proprium in au la tHtteleficritturípuíliche,0 queSocheparerhdiftra- diuerforium y'ac fam aliñ a fplendida, m anoifi da il grado di Dottorein quelle, teme ordinaria-, gnaquc d ignitatercgios labores m inu un t, mente fid a nelle Cittd d' Italia, 0 fu e r i, quello di íiquidcm .ad eos con fugiunt pleriquc fubragion ciuile, 0 canónica, 0 ftiltempola conetdejfe d iti, acm iniftri publici, A Principum qu opotreiriferirtaltu»ediu:rJitd,0 abuf¡úeramtnteno- qu eO ratorcs. Adeo T liiP ¡in c ip is a u rc s ,A tabiltnelU refiegiuditiofe, 0 nella form ad/ iuditii, perfona dici poflint y cum per to tum Refopra queüo chepartuelarmente ehiamano dell’ In- gnum potentiam exerceant, A im pcriutn queftavfocommuneaiutíoilregno,0mtuttelefor-. in m in iftros', quos m agn a aa toritatctrati ni g'Mditii cofi cluili,come criminali pafieitiin gran d a n t , illiq u c viciflim o bcdicntiam praeAifordine.^tftoédidodiHhuominicogregatimfieme fta n t,d c n iq u e v cR cx jita ip fi,q u íe c u n q u e dal giudice doppofinit o iíjcejfo per háuer il párete lores- lib e t,iu b c rc ,a c d e c c rn c re q u c u n t. In h u fopratlpunto di¡hefil:tfga,ne¡qmalt«necejjar¡0iihe. iu fm od i C onfilium , q u o d rcg iu m d icitur, ieúighino tutti dtdtci,0/inM.di quelli no puo ilgiu- vtplurim um adm ittuncurtriavcl q u a tu o i dtetinulíümedoprocedere-aüaftmez», maperntap- prscip u a R egni oflScia, h o c e ft, C an ccllafortartedio,lafet<rtuttdquefte parte con direfiolame- lius,,T hcfaurarius, A quem vocan tB ro u ilequefto,'theéfuort delle tefe di giufiitia nelgeuerno zcliu m (cuftosp riu atifígiM i) A A m ira liú , del regno,0 dí quello AtMfiato,an cerche tutte dipen-;prastct de da'Iavehntddí Refatti, ficomt fono,padr)nii0 Sig:apluti.Te>o}erchefienfioli,e fiaper inirtia,ocam oditd, 0per maggiorgrandezza,imitando in queftdparte í vjo delgran Turco,éftata da loro introdotta úna forma di ConfigitofitmiltdqueUade’ Bajfa dtlli pihprincipali,cioéconfidentiminifirí,ciehabbiano» iq - ali conp' ta differtnza delíúfo dtUt Bajía tongregandofiimfieme, 0 fieguendo-m ogni luego laperfon» M ret, t>pe,hauendoper quefio effetto, 0 la Tauola, 0 laftanj(a nella Cortefitruiti ten gran dignitd, 0 ni^etihleuane-al Re lefatiehe, 0 g í incommodi dtlgousmarefatende capo d lore aicuni/udditi d ehc- iW .C - Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ... Be Regno EritAnnict, iS t' g n t , f i ti mhtfiripublici, f i anco g í Amhafciatori p^xtcr pr*ftantl«rcs A u l* . d om nfqac Redt Principi. In modo t he fipub dire, chejiano i’ oree- g i * officiales , v e lu t i Stuardu m .qai íim iU thie,la perfona, 0 la cofa ifiíjffa del Re, hautndotffi lim us eft M agno M a g iftro in G a llia , & in potere per ilregno, f i commandandj i miniftri con Aula C xfarea M aior D om inus nnaior; ogrande auttoritd, f i obtditnÁfa, firijoluendo cío che roñes vtp larii» u m D om in os,n ob ilefq u c& occerrenon altrimenti,chtfa(cialaperfonadilRt. !n cxianios viros Q g o lo c o n o n erit abs re, vt q u íft a forte di Configlio chiamato il Configlio Rtggjo, V .í crcnitas non ignoret,qui ij fint,qui hofogliono ejfere arr>meffi ordinariamente li iré ouer» dic C onfilium h o cR cg iu m c x p lc n tfa b E quattroprincipali vffiíii del regno, c oó CanctUúrtj, lifabctli^ r*fen te R egina. Theforim, f i qutÜe.the chiamano Brouiztllo, cufiode del priuatoftgillo, 0 Í AmmtragUo , oltreli principali vfficiali dtüa Certte, 0 cafa dtl R e, ficome il Stuardo,vjfic;o,ihiTÍlJ>onde d queüo dtl gran Mafiro in Branda, 0 Maggior domo magg ere nell* Cortz/ deW Imperatore,tutti per i’ ordinar.o Signori, 0 perfone nohili, 0 deüiprinctpali, 0 tn quefto luogo fard forfidpropopto thel* Strtaitd VoJl.ra, fappia, thifono quelli, chtheggiditntranoinquefto Configliofttto ■ la prefente Regina Elifaietta. V Arciuefcouo di Canttrhtry Metropolita», llgran CanctUiero. Chrifio f i r o Hatton Caualiero. Iggran Thejoriero. Barón de Bourgley. Jigra» Muftro. Conté de Leycefift. llgrand' Ammiraglt*. Barón Cario Harrade. l l Marefcial. Conté di Ctrotiery. II Conte di Darby. Re di Man. ■ l l Barón díHufdun GoutrHatero diBaruichfrontirte di Scotia, i l Barón di Cobham GoutrnUort ieUd tin q u tj Porti: Jl Barón di Bucherfl. f í Sig. Francefi o KnoUit Theforitro dtUa cafa dtUa Regina. íl SHg.lacomo Crofttls Caualiero. l l Sign. Thomafo Honiggt Cauatiero, VictCameriere della Regina, l l Sign. Gualterio Mylmty Cau» Uer». l l Sign. Francefco Paulet Couer»atori dtlt /ola di Garftq.. Li Segretariidi Statofono 21Sig Francefco VValfmgham Caualiero. Jl Sign Gultelmo Dauifon. JlSig.ThomoíVVelley. Trd quefti come per í ordinario auuiem fra CenfigUtri dt Trmeipi fono le fattioni, 0 intertffiparticolari, de’ quali dtrb írtuemente alcuna teja.. llgran Thejoriero huomo dottijfime,0 grauzj ulbraocia f i fauor ffi V antica nohUtd. f i altri nebi.i Catelici G í art. i hi Signori, per hautremari ja, od fuefigliucle neUarazU loro,(ff g t altri Catolinp.kpe, rngHntdiftare. cheper altro, fiper mdoredt effitreptrcib i» q u ffi ttmpo ptit far* ofi. Ha Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Archrcpifcopus Cantuaricnfis Metropoli.» tan. M agnus Cancellarius. C hriñophiórus H atton «ques. M agnus Thcfaurar. B aro B o u rgley. M agnus M agiftct. C ernes Leyceftre. M agnus Am iralius. Baro C arolu s Harrade; M arfchallus. C om es C cio sb cry. C om es D arby. B a ro H n fd u n iG u b ern a torB aíu ich iiin fin ib . S c o ti* . B aro C obhiun Gubernacot quÍDq;ue por tuum . B aroBuchcrft. D om inus Francifcus KnoWis Thcfaurarios R e gin *. D o m .laco bu s C roftcls cq-ucs. D om . T h o m as H o n ig g e cquc$,Vicccam erárius R egin *. D om .G ualtcrins M ylm cy eques. D o m FrancifcusPaulctusG ubcrnator infulas Garfcq.: Secretarii vero ftatus funt hi, videlicet D o m Francifcus VValfingham eques. D om .G u lielm u sD a u ifon . D orn.T hom as V V ollcy. Inter hos. v ta flb lc t ficri ínter principum ' C onfiliarios vrgcnt fe d io n cs , & p r iu a t* íim u ltates.d c quibus n onnih il a. tingam brc u itcr.M ígn u s T hcfauraríus virgrau s , & d o d llirpus antiquam f o u c t , am plcditu rq u e nobilit tcm , aliofquc n obilei C ath olicos: artiuu o s nobiles, qu iapcr filium fuum cum illis affinitatem c< n tta x it: alios Cavhul eos, . quia dom inationis id intci eílc pu ta c , & hinc 2 3, g lon a m » Relatio j i d il fau iri ■intrinfico M * Rtgm» , tfi frd g loriam Iioc tempore aucupari fpcrat. Ftuitur .gi a tri Ctnfiglieri frm dell* fattione fu», ll Reginae fauore intimo, intcrq;caeteiosems faVefcouo di Ctntebefj, B»fo, Cobham, 0 Bu¿lionemfequuntur, Epifcopus Cantuaricnfis, Barones Cobham,8cBuchc[li cherfr. ll Cente di Lyceflretutto il ctntrxrio, ahbafComes autcm Lcyccftrc genio penitus coa- FaSionit fkn iog l' antichtSignori, 0f»uorendoiatutte, trario antiquos nobiles deprimit, fouetq; dete- miniftrori (fipettuttolamiledetMopinione di Calui;.e(fi ftabilcm C alu in i opinionem , quodq; magisin^ _ ^noduerfe altrefette,che feno trd .t c r c ft, alias plurimas fc¿las prom ouec, qu * ibi dihro: com lafamiglia d’ Amore,0 It Buritani vigcnc,vtaraorisfam iliam ,P uritanos,quiranto liquali fono crefctuti in tanto numero, che eco,'a n u m c ro a u d i fu nt, vt res incredibilis videatur, .inrtdibU,effndofríam entefofenutid»lui, uedeftptrferuirfene‘ngio-no: quefiifonoion.trariialliantiche, (fim odernehgfrdelRegno, 0 con:ranifftmialiiCatholici,0 ilnumtrodiitienegrandtffttnop ir ilfauere,chehannodeifudettoQoreto.chedilorefiftruegrandem ente. A JuinelConfiglisadherffeilSegretarhVv.*lfingfiamhuomodiflato,0 intell'geniiffim ePauUt Knollii, yiylmey (fi altun altriajfittronatifftmi alLtfetta Paritam- Tutti gl'altri fono.huomini j>:uprefroperornaro Ucompagni», iheptr altre, nen hauendo ardire diparUre contragl’ altriper paura delli fratiUro. Da quefii dunque egtuernato ilRegne in tu>to quello cheooeorre: MdperiJee occorrono alcune fi/ohe materiepubliehe.ejn concernono egualmeti,cofiil beneficio tomeil maleficio dt’fuddi i , 0 d tl Regne ,f i comefariail oorifiituire dinuoHO aleuna legge,il riuederne,(fi riprouarne alcunafa ttaperlo innanzi, ilfareprouiftone di danari per alcuna guerra deliberata, bper alribiognipublici.l» quefii, fim ili cafrjoglionp i Re per modefiia continuare nell' ‘ fo antico di chiamare i Tarlamenti,conuo tando in effi It tre St ati,0 ordine defRegncyll clero ciet, (fi Ktbtli, (fi Popolariyflccioche daquefip effahinaie, (fi rtfolute le materie,(he occorronofiane pei dailoro Rtbcbfirmate b riprobate.Etfe bent antica mente quefti parlamenté haueuano tole auttoritd ,0 Ubertd ,che t Re tranopihprefro cqpi Politici 0 Ciui fi,th t Sig.0 Mpnarchi,nondimtno da Eduardo terl^otnqud, 1‘auttoritdde Refietalmetemu»ita,cht hoggtipatlameiinenfiruono per altre, cheper cvpnri conqutfta appartnl(aU‘ oglie appetitiloro,(fi perfuggire nelle co/ultatfoni deile cofe d u bb iel*fa tica ,0 i incommodo,0neUe pericotefr ildanno, ch t per rtmettere punto della poteftachehdno.perihemffana cofacheintfpfi determinie‘ afidafii aon e confírmala dal Re, nonpojfono ne :parlamtii,n» cht rifoluere ilu lor.odetreto,tíattoal:.unp,mttHtanco,bgreg fifis non cogrtgatidai R t.‘ jando e.cluder, d quelli, (fiiuctuderui chi piit lor piace , ejfndp fa ttia l prefente cofi formidabit peten,ti,,chentJfuno in parlamentos?f uor ardffie dt opponerfi, nt anpbtfop'hn minimo ceno alia‘ oi»nta loro,fenea (fi ,(fi tí / t (fi C09 Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca q liab illo tantum fuftinencur,vt aliquando eorum opera vtatur, quemadmodum ccnibntplcrique. Hi antiquisfcptaefentibus rcgni legibus, maxime que Catholicis aducrfantur, augentur autcm ptoptcrgta.iam, quam apud Comitem hunchabent- Ipfi quoquc in Confilio adh®rct Secretar us WalfingKam vit Reipublic® fcicntiifimus.Paulettus Knollis.Mylmey,aliiq; non nulli Puritanae Scdae addidiflimi. Catcri ma gis ornamento funt, quam feriis rebus tradaod is, cum aducrfus illos ne hifcere quidem audeanr. Ab his igitur regaum omnino gubernatur Verum quoniam aliquando materiae qusdam public® accidunt,qu? ad bonum,fiuc ct an» dctrimentum regni ae fubditorum fpedant, verbi gratia, legem nouam conftitucre, alias cxaminare, vel reprobare, pecuniam ad bellum aliquod iam ftatutum imperare. vcl fimilia ad Rcpubi pertinente prouiderc. tunc & in fimilibus cafibus confucuerunt Rcgci modeftiai-^iati* antiquam confuctudincra leruare,Tt fcilic,Parlamenta conuoccnt, in quibus Rcgni ilatbs & j ordines tres congregantur,hoc cft,clerus,nobile s ,& p o p u la rcs,v ta b h ifcee xa m in a to n cg o tio , . quo dc agitur, a Regibus deinde corum decreta * confirm entur,aut reprobentur. E t quanquam an tiquitus h a c P atlam cta au d oritate ac liber- ParUmtH/ rate po ticb antar,vt Rcgcs potius p o litic a ,& c i- torum quauilia capita fu e rin t, quam D o m in i, & M onar- LauSetim ch®; tam en ab Eduardo T e r tio ad h®c vfque tem pora Regum au d oriras adco munita cft, vt . Jp hodie Parlamenta regiarum magis cupiditatum laiu® qu?dam fint,quibus in rcrumiubiarum confultationibuslaoorcm,& incommoda, in pcriculofis autetu rcbus damnum fubtcrfagiút,quam vt per ea poteftatem fuam raodcraa vclint; nam inijsquicquidconfulit,ut,aatdcccxnitur,nihil validum cft,nifi jrgi acccdatcófirmatio: Q uia etiam non modo quifquam decernere, aut quemcunque adum facere nequeunt, fed ne cougreguiquidem poflunt, nifi »uturcgio,folentqucRege? ad ca quoslibet admittcr.C. atquc ab iifdem rcmoufrc, nem^etta formidabiles cudis fedi runt,vt nemo i . Parlamctisiautcxtraipfa.audcaticicnominimo quidem ' ÉeRegnó Britdnnicú. iS f «eng'ítue danno. f i vltima ruinafita. In w odo dem v c íb o tc g i* Tofanfati oppoBcre^, Uifi tathe come ftrui, f iju b dui fino quelli chev' inter- íte n íibi damnum , ac rainam v r lit a c ccrlcUengono.tefiftrue, 0 fubdrtifinohattíoni, ihe rc. A d co vc quemadmodum ferai & fubdt- SiruitueCe»’ t i f u n t i j , qu i b a ilam en tiiin tcifu n t, itA ^ ñ io fiHartorum. fiirattanemeffi. ncs & confilia in dc p iod cu n tiarctu iliacíre, neSaria qut il luoghofuo di referire il modo, f i Informa d tlí habito antiquo, f i ve* ámente bel- cefle fit. P o flcm b icfo rm am antiquarum vcflium chftm o, ton ti quali i R e , f i li Baroni Mamen q u id cm p u lch cftim *m dcfcribcre , quibus Ra^ tte»mparifono,lad»fttitticnedtüa Cafa, t h í j g e s & B arcnertaníu m m od o vtu ñtu r, aulaáde• hanno í¿ n a per li Nobili, f i Prelati chiamatala Cafa A lta ,í aliroper li Borgheft, detta co Jincaro, quas C ou fi iorum éauía frequentant, f i per Homcj, anchor che in effcttofiane perla alteram liquidem pro n o b iiilu ; , ac P r z la maggiorparte Cauallitri, fip er fin a di qualitd, tis domum altam v o c a n t, alteram pro Burgcndelli megliori ingegni del regno, thiamati la C a- fib u s, ctfi IC ipfa ma o ii cx parte cqni es íur.t, fa Baffa. Il modo del conjultare , la maniera eii e xim isq u c conditionis & in geníj v iii , quam date i fuffragij, neüe quale ritengonoí ¿fi an dom um humilem v ocan t: polfcm qu oqu e af tiquo de’ Romani: & finalmente iaforma del ferre in mcd um m orcm confuirán i : & li ffrale parole, chentlfinedeiparlamentifd¿fart la g i a ferendi, in q u o Rom anorum pnícam conregina nell’ approborefe reprobare le mattrie,cht lu etu d inem retin en t, dcoique íormam verbofipropongono fecondo (onofiatt prima ntüe due runa, quasinPatlam entis R e g in a iu b c ta d h ib c i l i in approbandis, aut reprobandis reb u s, quae Caferifilute. Saria medefimamenteluego, che doppo intefa proponuntur, p to u t.n d id is dom ibus ante de Jaforma del gouerno del regno,io riferijji il medo creta: fuerant. del feruitio della ptrfona della regina, fidella CaPartes quoquc m caeeflcnt, v t , poftquam re fafua,ctfi negí vfi publiii,comtpriuati differen • gni pol tiam dccUraui. morem feruitióruin R e ti dalliferuitij, 0 vft degí altri Principi, 0 the ginae, ciufdcmquc A u lx tam in p u b lic is , quam io rifferiffi apprejfo il FriuilegioJpeciate, che ¡oh in priu atisvfibu srereirem , cum potiílim um á trd iRe Chrifitanigodeño queUt Rt infierne coa fe ru itiis,m o rib u fq u com nium Principum dife qutllo di Francia, cyilRede' Romanidtcenfe- fcran t,itidcm qu e.-6fcrté fpcc ale priuilegium, trarli,fi engerfi quandof i coronam. Ch’ io di - q u o Reges im fimul <um Rege G a llix , & R c g c Vnclio Rttharaffiappreffo le caufe de titoli, perche fíthia- R om anorum vtuntur in le ipfis con ccrandis, gum. mano Redt Francia, d’ lbtrna,poid' Ir.ghilter atqne vngcndis.cum coronantunfim ui explica ra. Et finalmente ch' teparlajfidt’ Caualteri del- rem caufas titulo ru m ,car vocentur G a llix , H i^ U Giareitierafieciale liq u e í Regno,come quel b c r n ix , & poftea A n g h x R e g e s : d c n iq u c v tlo . lo di S. Mithelei» Francia, f i queüodiSanto querer de equitibus G artcrix, qu i ordo regni il Andrea altrimente detto il Tofiae dell» Cafa di lius peculiariscft, vt S, M ichatlis ordo F ran ci* ’&orgognaMd perche fariano io¡o anchor the bel- cft, & S A n d r c x , qu i abas dicitur Aurei vcUcrií, le di troppa curiofitd 0 longo tempo, fiper auea- B u rg u n d ic*D o m u s. Vcrum q u ia h a c,c tfífp e tura note:pero perfuggirt ilfaffidio le lafcierb del c io ía,nimium curiofa, ac forfitan non ir c o g n i tutío,venende, all’ ¿Itimaparte di referire le in- ta lu n t, ideo t* d tj am oucndi caula po ftbabcbo ttll^tn-je, f i amicitie, che la regina hd ton altri o m a ia ,& a d vltim am partem deucniam, qua Toe Printipi. dera & am icitias R cg in x cum cxtcris Pr ncipibus enarrabo. ^ a n to -a lí intelUgenza della regina con g í odírt Principiconfiderarbprima come piu¿tciP rim um confidcrabo S c o ti* rcgcm tanquam »0 il Redi Scetia: dqualemcorche habbia ton viciniorem : qui ctfi eum Regina A n g li* im pla lare^na d’ Inghütirra, ¿no irreconciltaiiltj cabilem cxcrceatinim icitiam , cx matris fu x a e rancore caufatu dalla morte della madre fegui- c e p r o fc d a m , q u * qurdcm ncx c u n d is Princi ta colfcandalo di quafi tu ttili Principi, nondi- pibus difpKcuit; tamen ncccfle c ft, v t Princeps meno bifogna, che quel Principe ancor gicaene ille adhuc iuuenis,ctfi exim ia eapedationis, fuo fe bene dtgrandiffima tfiettatione.fi accommo rum fubditorum ftudiis fefc accom m odet : qu i di in parte aüe inclinationi dt Juoi juggeiti, i prxtcrquam quod cum A n glis propter ipforum qualt oltre, che hanno cong í Inglefi vn Ugamt religionem oprime conueniunt, prim aífe illius tnjrangibile di quella loro religione, fono i prtn- regni ftipendiarij funt R e gin * , apud quam Scotipali dt qutl regnofiiptndiaú daUa regina d'ing t ix Rcx Oratorem haber. hilterra , apprejfo della quale il Redi Scotia tiene G u m D an ixR cg ccolic R e gin ao ftim am am i vn ambafciatore. citiam ; fuper qua articulos nuper quofdam ad GelRe diDdem»rth,hdla regina buona amici mutuas opporiunitatcs couclulere. tffifi Guíig:-» Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ru s ReUtiú ia , 0 intelüg'nz*,fepra la quale hanne aneo Paffato infierne dcuniarticoliper i btfegni, 0 che PÓteffe hauere / vno delí alt ro. Cenli Vrin ipi Fretefiati d‘ Alemagnafia regi na hd na»folo buona inteliigtnza,m* cen molta awtoritd ,U qtfole Tía mantmdo con prefenti, 0 J e ffe Ambaciarie,chtft mandanoí úse i* altro, 0 frd quefti itCafimiroéfiipenduto da lei ColMofouitaper ejferemcl o nmotodalfuo ■ regne0ocíorrende folo f l aloro regni, ilntgotio delle merca3t e ell» tiene preffo di lui per quefto . effettovn A gente,fi come anco appreffbilTurco, per la medefima oecafiont, 0 foffi ancho per qualche negetio dtfiate. In Francia ell* hd fempre hauuto ettima inttUigenJaeonil R.e, 0 tutiidue haueuanopofto gran J er a n z*, 0 ficurtd d i proprif tegninella mutua amiftd, 0 buona corrjo n d t n z a , 0 la R eg in a per úia di Francia centtnua tl mffico di SpAgnei 0 í altre fue inteüigenze. Col Redi Nauarra, 0 lOngí altri Protefian ti dt fram ic hd ottima inteüigmza. E t quanto tdl»gutrra,ch' tUa ttene eól Rt Ca tólico inFi*ndra,tllapltre l'auer qualchefortezj * in quella Prouincia,tiene nelí olanda 0 ZeUnda,tit luoghifortijftmi, 0 tali che mai quelle due Prouincie potrannoft.nza il confienJo di lei , reneUrfial Re CatoUto. Ella tteneprejfo dt fe con honorata pefione, Don Antonio di PortugaUo, tol me Jo del qualt úd ttdagnando fe non altro í ammo d i Portug- C u m Proreftantlbus Principib-us Regina ami citiam , im o au d o iitatem retinet: quam muncncrib ujcrcb rifq ticlcgatio nib as excolit.& ínter illos Dux CaCm irus ipfius cft ftipendiarius. Apud M ofchum occafione mcreium habct procuratorem fuum, itidcm que cadem q;caufa, A fo rre quiaR cipub.intercfta'pudT urcam . Cum Rege Galüac optimam fcmpct volunta tem profcíla e ft, A a m b o in m u tu o focdcrcma gnam fpem colloca ucran t: A R egina per regem G a lli* com m ercium cum H ifpaniscontinu at, aliaque trad at negotia. C um R c g eN a u a rri*, c *te rifq ;F ran cí* Pro* reflantibus egregie cbnfentit. Q u o d att.netad bcllu m cu m R e gc H ifp a n i* in B clgio,p r*tcrqu am quod in ca Prouincia ar ces aliq u ot poflidet. in H ollandia A Selandia triafu ñen tat m unit flim a lo c a , A eiufm odi, vt nunquam c * P rou in cix C a th o lic o R e g iíe fe d e , dcrcpo/Tiütabfque R e g in * confenfu. A p u d fcm o ra tu rh o n c ft* pcnfionis largitionc D o n A ntonius P o r tu g a líi* , cuius ope Lufitanorum ftudia fibieon ciü at. Dicam m odo brcuibus de fucceíToribus iá De fucce¡¡in eam C oronam . Adquam prim o cunfideratur S c o ti* R c x , vt qui natus cft cx filio natu m aiore H cn rici VII. q u * S c o ti* R egi nupta fu e ra t: ve rum d u o ilIio b iic iu n iu r,p rim u m , quod in re g n o natus non fit, A confcqucnter excludatur iu xta leges á fu cceílion e: alte ru m , quod eius m a ter nuper in Parlam ento in capax declarata fu c rit ad fucceflioncm A confcqucnter ipfe q u o Diré hora Ireuemente d i fuccéffori d quetla quc. V crum illep ru d cn terfcfcgcrit, A b o n a o Corona.alla quale viene prima confiderato ilR e p in io a c fa m a , q u xdcip fius.virtu te c u n d is in . dimcotia, come nato dtUtprmaftglioU delRt-j , n o tu it,ems cau f-m cg rcgiep rom o u éb it. .F oft ipfum rcccnfetur adolcfccntúla q u xdam Henrico Settimo maritata al Re di Scotia/. Ma duod c im an n o ru m , / p cie iim i* , A n a ta c ft cx ton dut eppofitionij V úna che nonfia natojtel re gno, 0 p e r confequínzaefclufo dalltíuccejfwnt cadcm filia H eniici Septim i, fed iu fecundo ma tonformea'le leggi, 0 í cltra chela Ju» madre trim onio, A Arabella vocatur. Am bo igitur cx dre fua vUimamente fiata nel parlamento di- cadcm matre proueniunt,fcd co differunt quod . ehiarata incapacedefia fmcejjione,0 cenfequtn- S c o ti* rcx extra regnum in prim o m atrim onio tementtlui ancora: M deg’ifigouerna con affai íO a tu f.e ft, illa in r c g n o , fcd in fecundo m atíiprudenz», 0 í ppinione chefihd del úalorfue .m onio. . aiutera grandemente la fua caufa. 'S eq u itu rD o m u sS u fto Ik , ínqira altera ciuPVi é doppo lui vnagiouenedt dodici anni, di d c m H cn rici Scp tim ifi'ia nupta eft: ex quo m a .grandifflma Jeranza, 0 fenatadcüa medefima trim onio d u * filis o rt* fu n t, quarum prima figlioU di Eenrico Settimo, main fecondo ma M nrchioni D o rccftn n u p fit, cuius fa m iü * cau trimonio,chiamata Arabella. D i modo,che tutti fa d u x fili* C om itis H arifotdij regnum am bidue úengono da ún* medefima madre con quefi a .une. A lian u p tu ico n ccfta fuit C om ici de Camdiffirenz*,che ll Re di Scotiaé natofuori delre- b r ig e , c x q u o D o m u s C om itis A iby deriuatur, gno in pñ^ o matrimonio, 0 í altra nata nel re ncc non p e titio , quam ad C oronam inftituegno infecondo matrimonio. ru B tciu s fi ü j, qui tres fu n t ; quo cafu Domus Vt époi la cafa di Sujfolk.nel quale fupur ma- L incaftra, A lorik-píoxim iores habentur;ex haC . rit ata vna ftgUa di Henrico VlLdclla quale nac- m o d o v ig e tC o r a c s d e H u n tin g n o n : ex alfare qutto duefigltolt, laprimafu maritoia al Mar- ro Portugallenfcs om n es, vt R cx H ifp a n i* , & ,shtftdiDorcefirt,peroccafionedtUa cui cafataé filij D ucisP arm enfiscum al is plurimis. Verum úenutM Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ¡ i | i ! De Germania in feriore , f u e Belgicis prouinciu, iTf ^tnHtaUpreUnfiemdtUedutffriMohdel Cont$ com m unis cft o p in io , fi cafus hic coertigeiit, M Hartford. L ’ altrafu maritata al Conte di C o m ite m dcH u n tin g n o a C o ro nam occupatuCam hige, da cui e ‘ enutalaeafatadelCentt ru m , quod iscum rcgni prim oribus plurimas Darby. (fi Corona, chefanno li contraxerit affinitates, tum ctiam p rop tereiu s fuoifigliuoU chefono tre. E t í obiettiom,chevien v irtu te m , Principum que am icitias. -Et dc Bcifattadquefiifrchef dubita,chenenfam legiti- *tannialnfula tot d id a fufficiant. m i:0 in talcafo. Vtenein (onfideraitoneU cafa di Lyncaflro, 0 F I N I S , quella lortk.della quale e horain ejfere il Conte di Huntington, (fi p eri altra tutti quellt dei Regno di PortugaUo,come il re di Spagna, 0 VtfigUoli dtl Duca di Parma conmoltrialiri. M a fi crede ,cht ‘ enendofiria quefii accidenti il Conte Huntington eccuperaU Corenaper caufa dimclte parentelle conttmttcon i grandi dtl Regno, 0 ptr tlfuo ‘ alore ,pmicolariinttlligenffi the ha. E t q u if accio. I L F I N E. R E L A T I O N E ST A T I , ET F DE I DE GOVERNI A N D GERMANIA GLI D I IL A,- I N F E R I O R E , S I VE BELGICIS P R O V I N C I I S . ET Rcbuipublicis. k Fonaparte dtüa Germania inferiore,aiw t riment i chiamati patfi baffi, vtene comFprefit fotto il nome dt Ftandra perleragiozii chef i diranno. Gliflati dt Ftandra fono i j .i n effetto, 0 ‘ no in titolofolo, cioequatro Ducati,(hefi>no il Ducato di Brabantia, di Limbwg, di Lutemburgh, (fi dt Ghddri:fette ' Contadi, chefono H Contado di Fiandra,di A r tou, di Hainault,di Holandia,diZe!ddi t,di Na mur, 0 di Zutfen. Vn Marchefato chiamato il Marihefato ddfacro Imperio, cinq¡ Signorie, che feno le Signorie dt Frtfia,di Malines, di VUrech,. di Queriffel,0 dt Gruninghen.QutUo cheb tito lofolo eil Ducato di Lottieur, chehalo Stato in Loret'o. Quefiipaefifono chiamati bafii, per la hafffffa grande, t he hano verfo il Mar maggieD ifuttileS tatifop rad en ip ren d etitoloilerin cipe, (fi tutti ancora vanno fotto iln o ru ed iF iadra Perche Ludouice di Ma 'a fuoftgliuoloprimo genito con Marghcrita vnicafgVuola dt Giouani Ul.Duca dt Brabantia Daquefibduenacq}‘ ria fola figUuola chiamata Margherita ancora effa herede dd Contado d: Fandra,del Ducato diBra hante, di Lucem burg. (fi di molte Signorie dt la dalla Mofa. Quefla M .trghi,ita f it moglie di Fi. lippo A udice D ucadiBorgogna, latuifiuccefftone.parte per r.aggicueciuile‘ enne alia fucet ffione, ffi poffeffiont delli predetti Siati,eccstto la S<gnenadé Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca Ni O nnu lla inferioris Germani® pars com unitcc fub nom ine Flandri® com pre henditur. H u iu s ia fcrio ri; G erm an i*, fiue Belgij Scptem decim funt P rou iaci® ,quanquam Iub vno titulo teguntur:hoc eft, D ucatus quatuoT,BrabaHti® ,Limbuigi,Luxem b u rgi, & Gcldri® , com itatusicptem Flandri® , Artefi®, Hannoni®, Hollandi® , Sclandi®, N a- Treuintial n ^ rci,& Zutpliani® :M arehionatus Sacri Impe- rum numtrij Q u in q ue etiam D om inia, Frifi® O ccidenta- rue. lis,M cch lin'® ,V Itraicd i,T ran cifaIan*, & Gronio|® .Regiones om nescultiffim ® , qu® omnes ab vno-P rincipe p c ttlcn t, & fu b v n o F landri* nom ine continentur; In vnum autem corpus hoc p a d o coalu erun t,N am Ludouicus da M ala Com es Flandri* vxorem dux t Margaritam filiara vnicam loannis terti}; Q a o c o n iu g io D u x etiam Bt-bauti® ,Liixcm bu.gi, m ultorum q; fta tuum virra M ofam fa d u s cft. H a c M a r g a i t a nupfit Philippo Audaci Duci Burgundi® , cuius b x rc d ita sa d pr®didos ftatus iurc fiiccefi;o ¡is obucnit, excepto dom inio V ltra ic d i. T raofifalan® & Groning® qu® Carolo Q u in to Lmperatoriob tigeru nt. D cfecitlin ca Ducum Burgundi® cum eo C a r o lo , qui apud N anceiú ab H cluctiis anno m illefim o quadringcntcfim o fcptuagcfim ofcptim o c®fuseft:cx quo vnica tantum filia fu k fupetftcs M aria omnium fupradid o ru m Reldth ria di Vtreth, Outriffel0 di Grunmghen fiabilitt dalí Imperatore Cario V, Manco la linea de Duchido Borgogna in qud Cario, che m orífotto Nanp, nella terza battaglia ,c h t j hebbe con li Sui^zcri íanno 1477 hfciando va a figim la fola chiamata Maria hertdt de tutti li fiati fopradetti, daquiUi in fuora, c h tj ftabüi Cario e¡uinto,U qualefigliuola maritata in Majfimiliano figliuolo delí Imperatore Federico d’ A u fid a , f i poco di poi Imperatore anco tffo porto la Signoria di tanti fiati nella cafa £ Auftria Da Maftmtliano vennero d Fihppofuo figliuolo da que/lo d Cario fluinto, 0 da lui alprejente Rt-> Catíolico. llfito di quefii paefi eda Settentrione Hollandia, f i Frigia, 0 Hainault, quello confina cen Lorena 0 quefio con la Ciampagna,e ccn la Pi sardia:da.Oriente, f i Gheldri, chefi congionge, col Rene 0 Brabante,thefiauuicina alio Mofa: da Octidentíe la Fiandra, che termina col M a re,0 ton quella parle d' Artoü, chetifguarda la Ficardta. SichiuionotuttiifopradettiStatifrd lo ffaÍK di ¿n clima, f i mezzo, che dalla mttd dt jettimo ptr tutte í ottauo.Di Lucemburchyfonofitttgradi,0 m tzio d a i z . f i mt'^xj) d j o. di lati tudine fono tinque gradigiufii, da 48. e mezzofihodi^ .bm tzze, chejd chca¿nhoradidifftrenza nei giorno naturale. Tuttoilpaefe gira da mila miglia £ Italia nei qualtTttritoriofono 11%. Terremurate , f i d i quefie in i6 . fole fitengono prefidij,la maggter parte ptr lefontiere ¿ifone di piit 150. altre Ttrrt,tht hanno priuilegio,comefe fuffero murate, ¿ifono f i i m ila, 0 trecento Vilhgi concampanilli, f i infinite altre ViÜt mineri, tofi del Prin<ipe,comt Signoriparticolari. llpaefe tutto ópiano conpochi coUi, ficonpcthifiimi monti, eccetto nei Ducato di Luctmhurch.ncl Contado di N a m ur,fi in alcuneparti . di Hainault fidiLiege. ll Terrino in molte partió arenofo come in qualche luogo dt Fiand'a,0 di B rabdte,m d vni uerfalmentt ó buono, fiftrii'e,principalmente di frumento come neSaparte diFiandra,detta GalRcante di Artois,di A ina u li,fidi Liego. Uft omentof i femina al piit allamttfídi SetMmbre acete nafta prima the crefconole pieggie, fiig ia cci,fi(m oraJentfemina molto allafínt di Marzo , í orzo aüa fin t£ Aprtlt, delegumi nonhannochefme, fip ifelli,le v tti¿ip e p n o 'tber mqui che£ interno a Ltuam\d Ñamar, nelpaefedi qualifanno qualchepoco divino,ma brujee, per éfier I' vua mal matura. llT m i m i f i t m e Ófeprmedt aibondante ' ' '■ d ib t' Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca ao tu m fta tu u rah attcs.excep tisiisjq ao sC a ro i. .. Ius Q líiuus fibi pepigerat: q u * M in a,cu m nupfiífet Maxi i iliano filio Imperatoris Fededci A a ft n * , qui paulo poft íu itlm p e ra to r, omnia illad om in ia indoinum Auftriicam intulit ; ex M axim iliano nempe deuoluta funt ad Philippú eius filium , cx hoc ad Ca olum Q u in tu m ,ex qu o ad p rsfe n tem regem C atholicum . Aer in h is regionibus hum idior e ft, fed ta-v m c n , qui incolarum fan ita ticon d u cat: «ftatcs iu c u u d * , peiamoe»*, & temperato calore tolerabiles,nonfcrucntaeftu,non abundant mufcaiu m ,eulicum que exaSiraibus.non tonitra qua tiuntur: tcrr*m otu s vero rariíllmi H iem es Ionge v en to f*. Spirantc A q u ilon e , vel Euro fubitum cxcitatar & ardum gclu : Auftro vero & Zcph iro tcpcfcit a c r, frigufquc in pluuias conucrtitur. A gerplaouseft paucis collibus afiúrgens.cx- Natura tre-: ^ ccptis regionibus Luxem burgi,, N a m u r c i, & ' j patte quadam H a n n e n i* . M u ltis ct am locis ' fabu lofu seft, prxfertim qua F lan d rix , Sclanj d ix , H o lla n d ix lito r a O c c a n o pulíantar; h ice, nim aduerfus flu du u m im petum natura colles fábulofos inftar obicum p rx ten d it:m rabili 3c [ nunquam fatis prxdicanda prouidcntia So' lum ipfum pingueeft & fc r tile , fed alibi pingui us , alibi ftcrilius. G ign it frumentum , h o r deum , filigincm , lin u m , can abin , pyra, m a la , nuces, auelianaSj cerala, pruna : qu x tam en ' abunde quoquc maxime in H o lland iam m a ¡ gna copia importan tur. i Arbórea materies ad | cotidianos víu s,ftru d u ra fq u e xd ific io ru m ali| quibus prouinciis n o a dceífe H olland i tam en ligna ferc om nia exftruendis n a u ib u s, é Ñ o rI uegia aliifque regionibus Septentrionalibus petunt. V itc s p a u c x ,n ififo rtc L o u a n ij , & i a ' traílu L u ie m b u ig ic o , é quibus vinum premi tur non infípidum : reliquis locis vuas habent menfis fecundis , quam vino aptiores B oucs, c q u i, o u c s , p e c o ra , arm entaque nufquam ter rarum felicius nafcuntut.aut aluntur. E qui in primis grandes, r o b u fti, bello ap ri, Boaes o' ptim i, prxfertim in H oUandia & Frifia, qui1 bus vnus bos pondere íx p iílim c 1 1 o o. libras í exccdit.LudouicusG uicciardinus quiB elgicam vcriílim e accuratiíri-mcqucdcfcripfit,rcfcri C o m iti H o c h ft'ata n o M ech h n ix b o u cm dono da. 'I tu m , cuius pondus fucrit bis mille quingenta‘ I rum vigin ti o d o librarum : quem is propterca in p j a t io fuo depingi cu au t. O uium la n * paulo duriores funt H üpaniais & A n glicisí ' quod c t pratorum pa‘cuorumqu.e hunnditate ficri cxiitim anr. Rubia tin do rum abunde hic colli j t u r , & p er o tn n esE .u o px ocas m a g n o cum lu cto diftuiiiEutf F o d in * m cta llic* ""