IL CINEMA USA NEGLI ANNI `80

Transcript

IL CINEMA USA NEGLI ANNI `80
STORIADELCINEMAUSA
ILCINEMAUSANEGLIANNI‘80
LarinascitadiHollywood
GliStudiosvinserolaloroscommessa.FilmcomeAmericanGraffiti(r.diGeorgeLucas,1973),Il
padrino(TheGodfather,diFrancisFordCoppola,1972),L'esorcista(TheExorcist,diWilliam
Friedkin,1973),giratidagiovaniregistieconinvestimentilimitati,divennerocampionid'incassi.I
filmdeigiovanichecontestavanoHollywoodpermiseroadHollywooddiusciredallacrisi.
Ametàdeglianni'70ilclimapoliticocominciòamutareconl'affievolirsidellacontestazionegiovanile
ealcunidei"moviebrats"("ragazzaccidelcinema")siaffezionaronoalsuccessorealizzandoper
HollywoodfilmchedellaNewHollywoodedelsuospiritoinnovatoreavevanoormaibenpoco.I
recordd'incassicheconseguironoconsolidaronolaripresadiHollywood:Losqualo(Jaws,r.diSteven
Spielberg,1975),Guerrestellari(StarWars,r.diGeorgeLucas,1977),Rocky(r.diJohnAvildsen,
1976)eIncontriravvicinatidelterzotipo(CloseEncountersoftheThirdKind,r.diStevenSpielberg,
1977).AlcuniregistidellaexNewHollywood,così,dimenticandoopportunamenteipropriprecedenti
convincimenti,divenneroinuovileaderdell'industria.Lucasnonsolorilanciòlafantascienzacome
generepopolaremafondòlapiùimportanteagenziadieffettispeciali,laIndustrialLight&Magic.
Spielbergdivennelagallinadalleuovad'oradiHollywoodbattendovarievolteirecordmondialidi
incassiconE.T.theExtra-Terrestrial(1982)eJurassicPark(1993,conduesequel).Aiverticidelle
classificheandòancheIpredatoridell'arcaperduta(RaidersoftheLostArk,diStevenSpielberg,
1981,poitresequel).GliStudiospromosserolapoliticadelsequel,primariservatoaifilmdiserieB:Il
padrino,Rocky,Rambo,StarTrek,Guerrestellari,Terminator,Batmanealtridivennero"franchise",da
cuitrarresequel,prequel,spin-off,serie-tv,fumettiegadgets.GliStudiospuntaronotuttosul
blockbuster:filmagrossoinvestimento(icostimedidiproduzionetriplicarononelcorsodeglianni
'80),che"devono"farguadagnaresoldi,precedutidaenormicampagnepubblicitarie.
Larestaurazionedeglianni'80
Neglianni'80,sottolapresidenzaReagan,gliUSAsuperaronoicomplessidellasconfittainVietname
tornaronoadunapoliticaesteraaggressivarilanciandoanchelaGuerraFreddacontrol'URSS,mentre
sulterrenointernositornavaindietrosulpianodeidiritticivili,ilavoratorivenivanosconfittiinuna
seriedistoriciscioperieglistudentismiserodicontestare.Ilpubblicochiedevadinonpensaree
Hollywood,uscitadallacrisi,sitrovòdeltuttoasuoagionell'accontentarlo.Tornaronol'eroefortee
vincente(compresiisuperuomini:Superman,r.diRichardDonner,1978contresequelneglianni
'80),laseccadivisionetrabuoniecattivi,lepsicologiesemplificate.Neifilmleautoritànonfuronopiù
vistecosìmale:tornaronodimodareearistocrazie,condottieriesoldatibuoni,famiglieluminosee
privedicontraddizioni.Venneroabolitiifinalidrammaticioapertiesiriabilitòl'happyend.Sidiffuse
ilterminehighconcept:èilfilmcostruitointornoadunaideasempliceechepotrebbeessereriassunto
inunoslogan.Lostilediripresatornòadesserequelloclassico,privilegiandoilteatrodiposainvece
dellalocationeivirtuosismideimovimentidimacchinaservivanosoloamagnificareglieffettispeciali
elescenografie,semprepiùcostose.Ilmontaggiosifecepiùveloce,perunpubblicocheormaisiera
abituatoalritmodeglispotpubblicitari.Venneroabolitiitempimortietuttelesceneche"non
spingevanoavanti"ilfilm.Igeneriregredironoaivecchimodelli.Lacommediaromanticaresuscitòla
donnainattesadelprincipeazzurro(PrettyWoman,r.diGarryMarshall,1990),ilwarfilmriabilitòil
militarismo(TopGun,r.diTonyScott,1986),ilnoirritrovòladarklady(Brividocaldo,BodyHeat,r.
diLawrenceKasdan,1981).Nacqueronuovigeneriesenerinnovaronoaltri,sempresottoilsegno
deglialtibudget,dell'evasionedallarealtàedell'assenzadispiritocritico.Aquestanuovafase
corrisposeancheunanuovagenerazionediattorieattrici,riconoscibilipiùperlabellezzaela
prestanzafisicacheperlabravura(anchesealcunidiloro,invecchiando,hannosaputooffrirepoi
provenotevoli).Traivari:TomCruise,DemiMoore,SylvesterStallone,ArnoldSchwarzenegger,
HarrisonFord,BruceWillis,KevinCostner,MichaelDouglas,RichardGere,JuliaRoberts,Kim
Basinger,KathleenTurner.
Lafruizione
Nelcorsodeglianni'80diminuironoseccamenteicinemad'essai,assestandosipoisuunnumero
ininfluente.IfilmstranierisparironodallesaleUSA.Chiuserolesaledisecondaeterzavisione:ifilm
cominciaronoadesserestampaticonungrandenumerodicopieperesseredistribuitiatappetosolo
inprimavisione,raccogliereilmassimoepoilasciarerapidamenteilpostoadun'altrapellicola.Si
diffuseroovunqueimultiplex,complessiavolteindipendenti,altrevolteaggregatiagrandicentri
commercialiecheoffrivanopiùditreschermi.Eranogiàapparsineglianni'60,poieranoaumentati
neglianni'70eneglianni'80occuparonocompletamenteilmercato.Neglianni'90sarebbero
aumentatiimegaplex,edificiconpiùdi15schermi.Sicostituironoenormicatenedisale,
multinazionaliqualil'AMC(piùdi5000schermi),laRegal(quasi7.000),Cinemark(quasi5.000).Gli
stessiStudiosdiHollywoodcominciaronoadacquistarecatenedisalescavalcandoidecretiantimonopoliodel1948,graziealladeregulationdel1985,segnandoilritornoallaconcentrazione
verticaletipicadellavecchiaHollywood.
Daglianni'80gliStudiosdiHollywoodsifuseroconaltrimedia,soprattuttoicolossidelleretitve
dellamusicadandovitaaconglomeratidienormepotenza.Cosìilfilmèdiventatounapedinainuna
piùampiastrategiadimarketingchecoinvolgel'etichettadiscograficadellacompagnia,isuoicanali
televisivieilmerchandising.
Crebberoenormementetuttiqueigenericheoffrivanoevasione,costruitisoprattuttopergli
adolescenti,mentreilfilmd'autore,chefaticosamentesieraaffermatoneldecennio1965-1975,sparì
quasideltutto.
Igeneri
LafinedeglianniSettantasegnaintuttoilmondol’affievolirsidellacontestazioneantisistema,
accompagnatadaunritornodifiammadellaguerrafreddaedellacorsaagliarmamenti.Granpartedel
cinemadifantascienzasmettediessereveicolodicriticasociale,esitrasformanelgeneredimaggior
successocommercialedeglianniOttantainsiemealfantastico,finalizzatoall’evasione.Hollywood
investefiumididenaroinfilmcheoffronounosfoggiosempremaggioredieffettispeciali.Ilfilmche
dàl’avvioaquestafaseèStarWars(Guerrestellari,r.diG.Lucas,1977)cheavràunsuccessoenorme
esaràseguitoda2sequele3prequel.Unaseriedialtrifilmriprendonoitemigiàsviluppatineglianni
Cinquanta.Lasperanzanellapresenzasalvificadipresenzealienenell’universoèespressoinIncontri
ravvicinatidelterzotipo(CloseEncountersoftheThirdKind,r.diS.Spielberg,1978),maancheinET,
l’extraterrestre(E.T.theExtra-Terrestrial,r.diS.Spielberg,1982).Alien(r.diR.Scott,1979)segnail
ritornoingrandestiledell’alienocrudeleeprivodisentimenti,dacuigliumanidevonodifendersi(per
laprimavolta,segnodellarivoluzionefemministacheintantoavevascossolasocietàstatunitense,la
protagonistaèunadonna).Seguirannoquattrosequel.Un’altraseriedicultoèquelladiTerminator
(r.diJ.Cameron,1984)doveuncyborgprovenientedalfuturo,tentadiuccidereunadonna,futura
madredelcapodellaresistenzaallemacchinechedominerannoilmondo.Altreseriedisuccesso:
Robocop(r.diP.Verhoeven,1987)eInterceptor-MadMax(r.diG.Miller,1979).
Ilpubblicocinematograficotipicodaglianni'80volevastaccarsidallarealtà:ilgenerefantastico
facevaalcaso:Tesoro,misisonoristrettiiragazzi(HoneyIShrunktheKids,r.diJoeJohnston,
1989),Ghost(r.diJ.Zucker,1990),Casper(r.diB.Silbering,1985),Poltergeist(r.diTobeHooper,
1982),RitornoalfuturoBacktotheFuture(Ritornoalfuturo,r.diR.Zemeckis,1985).Anchel'horror
puònutrirsidiaspettifantasticieneglianni'80pochecoseritenutenormalinonfuronoutilizzateper
mostrarneillatodemoniaco:sivedalasagadeLabambolaassassina(Child'sPlay,r.diTomHolland,
1988conquattrosequel)oChristinelamacchinainfernale(JohnCarpenter'sChristine,r.diJohn
Carpenter'sChristine,1983).
Altrigeneridisuccessodeglianni'80echesonotrattatiinpaginededicate:Actionmovie,Swordand
sorcery(nelFantasy),SlashereSplatter(nell'Horror).
MicheleCorsi,dicembre2010,www.cinescuola.it