saeklesio samarTali kanonebi
Transcript
saeklesio samarTali kanonebi
1 saeklesio samarTali, kanonebi saqarTvelos sapat riarqos m an gl is - wa l k is ep ar qi a stu-s Teo l ogiis saswavlo-samecniero centri mitropoliti anania jafariZe saeklesio samarTali kanonebi `Zegliswera~, `Zeglisdadeba~, `bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi~, `mcnebaA sasjuloA~, `samarTali kaTalikozTa~, `ganCineba~, `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~, `kanonni~, `xeliTwerili~, `eklesiis marTva-gamgeobis dadgenilebebi~, bargat mefis sigeli, `wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~, `sigeli giorgi mefisa~, anisis `dawerili~, SiomRvimis `ganCineba~, saeklesio krebis `moxseneba mefisadmi~, `konstituciuri SeTanxmeba~ damtkicebulia sax elmZRvanelod stu-is saredaqcio-sagamomcemlo sabWos mier. 09.03.2012, oqmi #1 Tb ilis i 2 012 2 mitropoliti anania jafariZe dRemde saeklesio samarTlis Zeglebi erTad Sekrebili ar gamocemula, rac uxerxulobas uqmnis saeklesio samarTlis Semswavlel samecniero wreebsa da studentebs. amitomac, amJamad, pirvelad qveyndeba erTad Sekrebili saqarTvelos eklesiis kanonebi, samarTlebrivi dadgenilebebi da eklesiis marTvagamgeobis debulebebi. isini amoRebulia mitropolit anania jafariZis monografiidan `saqarTvelos saeklesio kanonebis krebuli~, Tb. 2010. redaqtori prof. i. gorgiZe © mitropoliti anania jafariZe, 2012 ISBN 978-9941-20-050-2 http://www.gtu.ge/publishinghouse/ yvela ufleba daculia. am wigni s nebism ieri nawi lis (teqsti, foto, ilustracia Tu sxva) gam oy eneba a rc erTi form i Ta d a sa Su a lebiT ( eleqt ronu li Tu m eqa ni ku ri) a r Sei Zleba a vt oris werilobiTi neba rTvi s ga reSe. sa avtoro uflebebi s darRveva i sjeba kanoni T. saeklesio samarTali, kanonebi saqarTvelos wmida eklesiis kanonebi da samarTlebrivi Zeglebi 3 4 mitropoliti anania jafariZe Sesavali $ 5 saeklesio samarTali, kanonebi `Zegliswera~ ruis-urbnisis saeklesio kreba (1103-1104) ruis-urbnisis cnobil saeklesio krebas mravali gamokvleva miuZRvnes gamoCenilma qarTvelma mecnierebma. ivane javaxiSvilis azriT, igi `Cveulebrivi, morigi kreba ki ara, aramed sagangebo da gansakuTrebuli yriloba yofila~. 476 unda aRiniSnos, rom e. gabiZaSvili krebis mowvevis TariRad miiCnevs 1105 wels. 477 tradiciuli TvalsazrisiT, es kreba 1103 wels moiwvia daviT aRmaSenebelma. r. metrevelis mixedviT, kreba mowveul iqna 1104 wels. 478 1103 wliT krebis daTariRebas xels TiTqosda is uSlis, rom krebis Zegliswera asea dasaTaurebuli: `Zegliswera wmidisa da RmrTivSekrebulisa krebisa~, romeli Semokrba brZanebiTa keTilad msaxurisa da RmrTiv dacvulisa mefisa Cuenisa daviT afxazTa da qarTvelTa, ranTa da kaxTa mefisa YTa, pirTaT Ks, romelni quemo mo Psenebul arian~. 479 miRebuli TvalsazrisiT ki, 1103 wlisaTvis kaxeT-hereTi mefes mierTebuli ar hqonda, maSasadame, arc Sesabamisi tituli gaaCnda, magram am Zeglisweris dasaTaureba SeiZleba gviani periodis iyos. saerTod ki, k. kekeliZis azriT, `Zegliswera~ metad sayuradRebo naSTia qarTuli iuridiuli mwerlobisa da ara marto qarTulis, aramed sazogadoisac, ramdenadac imaSi aRibeWda sazogado saeklesio-iuridiuli normebi~.480 Zegliswera iwyeba saRvTismetyvelo vrceli SesavliT. saqarTveloSi qristianobis gavrcelebis Sesaxeb masSi gadmocemulia fundamenturi Tvalsazrisi, rom andria mociqulma mxolod dasav- leT, anda samxreT saqarTveloSi ki ar iqadaga, aramed `mTel saqarTveloSi~ da mis dros ara qarTvelTa erTma jgufma miiRo qristianoba qveynis romelime kuTxeSi _ aramed mTeli qarTveli eris umetesobam. II-III ss-Si qristianoba idevneboda da qristianTa ricxvic Semcirda, amitomac saWiro Seiqna wmida ninos qadageba, samefo saxlis moqceva. Zegliswera yuradRebas miapyrobs, rom wm. ninom mxolod aRmosavleT saqarTvelo ki ar gaanaTla, aramed sruliad saqarTvelo, mTeli qarTveli eri. Tu raoden didmniSvnelovania aseTi Tvalsazrisi, iqidanac Cans, rom dResac ki wm. ninos aRmosavleT saqarTveloSi moRvawed da mefe mirians aRmosavleT saqarTvelos mefed miiCneven, Zeglisweris mixedviT ki mefe miriani sruliad saqarTvelos mefe iyo da mis dros rogorc dasavleTma, ise aRmosavleT saqarTvelom erTdroulad miiRo qristianoba. ase rom, XI-XII ssTa saqarTveloSi erovnuli TviTSemecneba, erisa da qveynis sulieri mTlianobis Segneba gacilebiT ufro maRal doneze idga, vidre Semdgom, dRevandel dRemde. Sesabamisi teqsti aseTia: `...pirvelwodebuli andria, Zma Tavisa mociqulTa Ysa petresi, vidre Cvendamdeca moiwia da qadaga sacxorebeli qadageba saxarebisa yovelsa qveyanasa saqarTvelo Ysasa da uricxvni simravleni erTani ganaSora sacdurisagan... umravlesman erman qarTlisaman simravlesa Sina Jamisasa daiviwya qadageba Y igi mociqulTa Y da sacTurisave mimarT kerpTa Y sa miaqcia~. 481 iv. javax iSvili, Txzul ebani, t. VI, 1982, gv. 54; 47 7 e. gabiZaSvili, ruis-urbnisis saekl esio kreb a, jvari vazisa, 19 89, #1, gv. 58; 47 8 qse , 8, g v. 468; 47 9 `didi sjul iskanon i~, 197 5, gv. 543; 480 k. kekeliZe, Zv eli qar Tuli l iteraturis is toria, 1980, t. 1, gv. 57 1; 481 `didi sjul iskano ni~, 1975, gv. 545. 47 6 6 mitropoliti anania jafariZe amitomac, RmerTma mogvivlina wmida nino, romelmac `sarwmunoebasa mimarT T Ksisa miizida yoveli savseba Y yovlisa qarTvelTa naTesavisa Y~. 482 mis qadagebaTa Semdgom qarTvelTa mefem mirianma konstantine didis nebiT mcxeTaSi Camoiyvana antioqieli patriarqi evstaTi: `wmidaTa mier xelTa misTa naTel-iRo man da yovelman erman qarTlisaman~. 482 rogorc aRvniSneT, teqstSi xazgasmulia mTeli qarTveli erisa da mTeli saqarTvelos erTdrouli gaqristianeba Savi zRvidan somxeTalbaneTamde. aRsaniSnavia, rom es wyaro `saqarTvelos~ uwodebs mTel qarTvelTa qveyanas, rogorc mociqulTa, ise wm. ninos dros. amJamad ki zogierTi mkvlevari krZalavs sityva `saqarTvelos~ moxseniebas XI s-mde. maTi mtkicebiT, es termini TiTqosda mxolod XI s-Si gaCnda da amitomac mxolod mis Semdeg unda iqnes gamoyenebuli istoriuli faqtebis gadmocemisas. rogorc aRiniSna, ruis-urbnisis Zegliswera mociqulTa da wm. ninos droindel qarTvelTa qveyanas rogorc dasavleT, ise aRmosavleT nawilebs `saqarTvelos~ uwodebs. amitomac CvenTvis swored Zeglisweris midgoma unda iyos arsebiTi da ara aRniSnuli mkvlevarebisa, amitomac `saqarTvelo~ unda vuwodoT qarTvelTa qveyanas XI s-mdec. aRsaniSnavia meore terminologiuri midgomac. amJamad miCneulia, rom qarTuli eklesiis meTaurs `kaTolikosi~ ewodeba V s-is Semdeg da am sityvasTan akavSireben qarTuli eklesiis avtokefaliis mopovebas, magram ruis-urbnisis krebis Zegliswera `kaTalikoss~ uwodebs qarTuli eklesiis pirvelive meTaurs IV s-Si. antioqielma evstaTim pirveli qarTuli eklesiis aSenebis Semdeg, `xe`didi sjuliskan oni~, 1975, gv. 54 6; ekle siis k alendar i, 1987 , gv. 466. 482 483 ldasxmul-yo mas Sina maTTvis episkoposi-kaTolikosi~. 483 aseve efrem mcirec `kaTalikoss~ uwodebs qarTuli eklesiis pirvel meTaurs IV s-Si. marTlac, IV s-Si qristianobis saxelmwifoebrivi aRiareba da mTeli qveynis momcveli qarTuli eklesiis organizeba, misi mkacri ierarqiuli struqturidan gamomdinare, swored imas gulisxmobda, rom mefis qalaqSi mjdomi episkoposi iqca qveynis sayovelTao ierarqad, sayovelTao episkoposad, romelsac unda daqvemdebarebodnen qveynis provinciaTa episkoposebi. `kaTalikosi~ swored sayovelTao episkoposs erqva berZnulad, amitomac Tuki qristianoba namdvilad saerTo-saxalxo sarwmunoebad iqca IV s-Si da imave dros organizebul iqna qarTuli eklesia, mis pirvel mRvdelmTavars sayovelTao sasuliero Zalaufleba unda gaevrcelebina kidec mTel qveyanaze. qarTuli eklesiis meTauris dadgenis cnobis mowodebis Semdeg, `Zegliswera~ exeba msoflio krebaTa kanonebs, gadmoscems maT da agreTve eklesiis wmida mamaTa mier gamocemul kanonebsac. kerZod, ruis-urbnisis kreba aRiarebs Svidi msoflio krebis, adgilobrivi krebebisa da mamaTa mier mocemul kanonebs, `es aris wmida da saeklesio kanonTa krebuli, dabeWdili da Senaxuli yovelgvari Sematebisa da moklebis gareSe. amaTi codna, miyola da mtkiced pyroba marTebs yvela qristianul madideblobis winamZRvar mRvdelmTavars, mRvdlebsa da diakvnebs, Cven Soris moZRvrad saxeldebul monazvnebs da mTlianad da sruliad marTlmadidebelT eklesias~. 484 amis Semdeg `Zegliswera~ gadmoscems macxovris qveynad mosvlis mizezebsa da iqve , gv. 54 6; 484 `didi sjuliskan oni, s aqarTv elos 7 saeklesio samarTali, kanonebi mniSvnelobas, Tu rogor `mogveca pirvelad bunebiTi da merme dawerili rjuli~. aRwers, Tu ra didi mniSvneloba aqvs `qristesmoyvare eris sasuliero dasTan erTxmobas~, rom `amisTvis iqna qristesmoyvare da RvTivdaculi mefeebis mier RvTismoyvare episkoposebis da RvTis saTnomyofeli mamebis krebebis mowveva drodadro, rom saqmiT srulyofili sarwmunoebiT RmerTTan SeaerTon qristianebi~, 385 rom maTi magaliTisamebr daviT aRmaSenebelma gadawyvita moewvia saeklesio kreba. iqve kidev erTxel xazgasmiT aRiniSna, rom kreba sarwmunoebrivi sakiTxebis ganxilvas ar eZRvneboda, radganac qarTvelTa sarwmunoeba ubiwo iyo warsulSi da arc arasodes raime biwi ar Sexebia. maSasadame, kreba Sedga saeklesio tradiciis Sesabamisad, rogorc warsulSi RvTismoyvare mefeebi iwvevdnen krebebs. `amitom Seikriba RvTismoyvare episkoposTa, patiosan mRvdelTa, Rirs diakvanTa, qristesmoyvare monazonTa, dayudebulTa da meudabnoeTa kreba qarTlis midamoebSi, or axlos mdebare saepiskoposoSi ruissa da urbnisSi. qarTvelTa ubiwo sarwmunoebas raime biwi ar Sexebia, es RmerTma nu qnas! ar gecruvnebiT Sen, Cveni siwmidiT mSobelo wmida kaTolike eklesiav, arca gagcemT Sen Cveno siamayev – marTlmadideblobav, romlisaTvisac arasodes gviRalatia, rac misi Secnobis Rirsni gavxdiT, da risi mowmec WeSmaritebaa. es Sekreba moxda sxva, saeklesio, samRvdelo da saqristiano sakiTxebis ZiebisaTvis~. 485 `ara gecruvnebiT Sen, siwmidiT mSobelo Cveno kaTolike eklesiao, arca gangceT Sen, siqadulo Cveno marTlmadideblobao~. 486 krebas Tavmjdomareobda `yovlisa saqarTvelo Ysa didi mamamTavari (e.i. patriarqi) yovlad Rirsi mTavarepiskoposi-kaTalikosi~ ioane, e.i. ioane iyo patriarqi (mamamTavari), kaTalikosi da mTavarepiskoposi. krebam Tavis mier gamocemuli kanonebis 1-li muxliT gankveTa uRirsi episkop os eb i, ro ml eb ic `R ir se u la d ve r atarebdnen mRvdelmTavris pativs~. isini krebas arc wyevliT `Seukravs~ da arc SeuCvenebia, aramed misca eriskacebTan erTad ziarebis neba. isini unda yofiliyvnen mefis mowinaaRmdege episkoposebi. maT nacvlad SeirCnen sxvebi _ `asakiTac da saqmiTac sarwmunoni~. krebis kanonebis me-2 muxlic episkoposTa asaks Seexeba, rom araa saWiro maTi kurTxevis dros sulmokleoba da aCqareba. dadginda: episko posi xeldasxmul iqnes 35 wlisa, mRvdeli 30 wlisa, diakvani 25 wlisa, wignismkiTxveli 8 wlisa (e. gabiZaSvilis mixedviT ara 8, aramed 18 wlisa). me-3 muxliT aikrZala uwesoba, roca vinme erTsa da imave dRes iRebda xeldasxmas wignismkiTxvelad, ipodiakvnad, diakvnad da episkoposadac. Tu raime saWiro mizezi ar aris asaCqareblad, kandidatebma `weli da wlebi unda dayon TiToeul xarisxSi, ufro metad diakvnobaSi~.* me-4 muxliT eklesiebSi gamosayeneblad dakanonda giorgi mTawmidelis mier Targmnili `didi kurTxevani~. me-5 muxliT aikrZala meqrTameoba xeldasxmisas (simonia). damnaSave ganikveTeboda. * SeniSvna: muxlebs vixilavT e. gabiZaSvilis dayofis mixedviT `didi sjul iskanon i, saq arTvelo s ekles iis kal endari, 1987, gv. 467; 1975, gv. 549. 485 486 `didi sjul iskano ni~, 8 mitropoliti anania jafariZe me-6 muxliT aikrZala nivTebis, siw- isaTvis, aramed yvela qristianisaTvis. mideTa WurWlis, eklesiis qonebisa da oqro-vercxlis moxmareba raime saqmisaTvis, `tyveTa gamosaxsneladac ki~. me-7 muxliT aikrZala eklesiis gareT naTliscema, qorwineba, monazvnad erTi kacisaTvis (cocxlis an micvalebulisaTvis) wirvis dayeneba SeiZleboda mx olo d p ata ra sam kve Tlo Si an egvterSi (eklesiis StoSi). me-15 muxliT dadginda marTlmadide- aRkveca da sxv. me-8 muxliT gvirgvinis pirvelad da meored kurTxevis Jams nefe-dedoflis ziarebis neba gaica. blobaSi Sesuli yofili monofizitis (ZvelqarTuliT `xaCecaris~) monaTvla. me-16 muxliT aikrZala marTlmadideblebis qorwineba aramarTlmadideblebTan. me-9 muxliT ganisazRvra, rom meored gvirgvinis kurTxevis Semdeg mRvdeli ar unda misuliyo qorwilis sufraze. meored jvriswera nebadarTuli iyo, magram eklesiisaTvis ar iyo saTno. me-10 muxliT dadginda akrZalva Cvili bavSvebis jvriswerisa, magram maT mSoblebs neba miecaT Cvili qal-vaJis daniSvnisa. srulwlovanebis miRebis Semdeg ki neba eZleodaT jvriswerisa, am dros qali ar unda yofiliyo 12 welze umcrosi. me-11 muxli exeboda qorepiskoposebs. isini sjulis da wignis mcodneni da me-17 muxlSi aRniSnulia, rom didkacobaSi Sesula Cveva `kidis-kide~ jvriswerisa, roca jvrisweris dros siZe sxva adgilas iyo, dedofali ki sxva sofelsa Tu qalaqSi. maT jvars werdnen aseTi saxiT: siZesTan dgeboda dedoflis warmomadgeneli mamakaci, qalTan ki siZis warmomadgeneli mamakaci, romelTac jvars werdnen. jvrisweris aseTi saxe, ivane javaxiSvilis Tanaxmad, im droisaTvis miRebuli yofila dasavleT evropaSi. qarTulma eklesiam igi akrZala gankanonebiT. me-18 muxlSi naTqvamia, rom sodomelTa uangaroni unda yofiliyvnen. me-12 muxliT Semcirda monastrebSi e.w. `moZRvrebis~ ricxvi (eseni iyvnen `rjulis mcodneni~, `merCuleni~), maTi simravle iyo `mravali SfoTisa da ganxeTqilebis mizezi~ monasterSi mxolod erTi moZRvari (didSi ki SeiZleba oric) codvam daamxo sparsTa, midielTa, somexTa da sxva samefoebi. `ar viciT rogor SemoaRwia am ukeTurebam qristes moRvawed saxeldebul erSi~, e.i. saqarTveloSi. muxlSi aRiniSna, rom am codvis mqnelni `ar daimkvidreben kurTxevas~. me-19 mu xli mimarTulia xatebis unda yofiliyo (iqamde erT monasterSi 5-dan 30-mde iyvnen). me-13 muxliT aikrZala monastrebSi vaWroba, e.i. eris savaWro Sekreba. m e -1 4 m ux l i T d a d g i nd a : `e r T sakurTxevelTan erTi da imave Sesawiravis SewirviT mravali sulisaTvis mravali mRvdlis mier Jamiswirva wesi ar aris da ukugdebulia~. 487 dadginda, rom wirva dayenebuliyo ara erTi romelime pir- Tayvaniscemis uarmyofelTa winaaRmdeg: `cxadia, RvTis xatis Tayvanismcemeli RmerTs scems Tayvans misi saSualebiT da RvTis xatis maginebeli RmerTs aginebs ueWvelad, rogorc wers amas wmidaTa Soris didi basili~. 488 xatmebrZoli gankveTiT daisjeboda. krebis mdivani yofila `mefe daviTis monazoni arseni~, romelmac, Cans, krebis oqmi miarTva mefes Sesabamisi miZRvniT, 487 `didi sjul iskanon i~, saq arTvelo s ekle siis kalendari, 1987, gv. 47 1; 488 iqv e, gv. 474. 9 saeklesio samarTali, kanonebi rac Tan axlavs `Zeglisweras~. krebam ocdaoTxni~; 48 9 `meore neokesarias, dam- mravalJamieri sicocxle usurva mefe-dedoflebsa da eklesiis meTaurebs, saukuno xseneba usurva Rirs saeklesio moRvaweebs. ruis-urbnisis kreba gvaZlevs msoflio da adgilobriv krebaTa Semdeg CamonaTvals: sxmeli kanonTa aToTxmetTa Y . 48 9 I msoflio krebis Semdeg `adgilobiTi krebani~: _ `Rangrisa Y, romlisa kanonni arian oc~; 489 `antioqiisa Y, damsxmeli kanonTa ocdaxuTTa~; 4 89 `laodikiisa Y , I. `mefeman kostantine Sekriba pirveli da msoflio Y wmida Y kreba Y nikeas samas aT rva metTa wmidaTa mamaTani, romelTa dasxnes kanonni ricx KT ocni~. 489 frigvisa Y da kanonni misni ocdaerTni~. 489 IV msoflio krebis Semdeg `adgilobiTi kreba~: _ `karTagenisa Y da kanonni misni asocdaaTrvametni~. 48 9 II. `meore wmida Y da msoflio kreba Y kostantinopolis asergasisTa wmidaTa mamaTa Y , romelTa kanonni arian ricx KT Svid~. 489 III. `mesame efesoYsa wmidaY da msoflioY kreba mcirisa Tevdosis mefisa mier Sekrebuli, romelman dasxna kanonni rvani~. 489 IV. `meoTxe xalkidons eqvsas ocdaaTTa wmidaTa mamaTa Y msoflio Y kreba Y keTilad msaxurisa markiane mefisa mier Semokrebuli da ganmawesebeli kanonTa ricx KT ocdarvaTa Y~. 489 V. `mexuTeman wmidaman da msoflioman `gumbadis~ (trulis) krebis Semdeg: _ `arian sxuanica orni masve sameufosa qalaqsa eklesiasa Sina wmidaTa da yovlad qebulTa mociqulTasa Sekrebulni krebani, romelTa ganuCenian kanonni ricx KT aTSvidmetni~. 491 msoflio krebaTa kanonebis Semdeg ruis-urbnisis kreba CamoTvlis `mamaTa mier ganwesebul~ kanonebs: 1. `dion Ksios aleqsandriel mTavarepiskoposisa kanonni oTxni~; 491 2. `petre aleqsandrielTa mRvdelTmTavrisa da mowamisa kanonni aTxuT metni~; kostantinopolis Sekrebulman krebaman mcired izruna saeklesioTa kanonTa ganwesebisaT K s~. 48 9 VI. `meequseman wmidaman da msoflioman krebaman iustinianes ze keTilad msaxurisa mefisa gumbadsa Sina sameufo Ysa palatisasa Sekrebulman aRavso dakle- 3. `grigoli episkoposisa neokesarielisa sakvirvelTmoqmedisa epistole kanoniani~; 4. ` d i d i s a basilis kanon ni oTxmeocdaxuTni~, misive `kanoniani epistoleebi~: diodores, grigol xucis, `xorepiskoposTa~, `mis queSeTa episko- buli misi... dasxna kanonni ricx KT as da orni, kualad nikiisa meoreman wmidaman krebaman dasxna kanonni aT rva metni~. 489 VII. `wmidasa da meSvidesa wmidaTa xatTaTvis Sekrebulsa msofliosa krebasa ganuwesebian kanonni ricx KT samni oden. 490 ruis-urbnisis kreba aRniSnulTa gard a C a mo T v li s Se m de g `a d g il o b iT ~ krebebs I msoflio krebamde: _ `pirveli ank K rias, romelsa daesxnes kanonni posTa~, `amfiloqes mimarT~; 5. `grigoli noselisa kanonni rvani~; 6. timoTe aleqsandrielisa kanonni aTxuTmetni; 7. filoTeos aleqsandrielis sityva, 10 kanoni, 3 epistole; 8. kirile aleqsandrieli mTavarepiskoposis 7 kanoni; 9. wm. genadi konstantinopoleli patriarqis epistole. 491 489 `didi sjuliskan oni~, 1975, gv. 54 6; 49 0 iqve , gv. 54 7; 49 1 iqv e, gv. 547. 10 mitropoliti anania jafariZe `Zegliswera~ _ ruis-urbnisis krebis kanonebi [ZeglisweraQ ruis-urbnisis krebisaQ] [1103 w.] ZeglisweraQ wmidisa da RmrTiv Sekrebulisa krebisaQ, romeli Semokrba brZanebiTa keTilad msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa daviT afxazTa da qarTvelTa, ranTa da kaxTa mefisasa, pirTaTDs romelni quemo moHsenebul arian. [sruli teqsti] yovlisave xilulisa da uxilavisa soflisa da yovelTave sacnaurTa da grZnobadTa bunebaTa araarsisagan arsebad momyvanebelman RmerTman uxilavTa maT da zesTa soflisaTa ZalTa bunebaQ ukudavebiTa da uxrwnelebiTa Seamko; xolo quenaQsa amis soflisaganni yovelni qmnisa da xrwnilebisa Soris ganawesna. amissa Semdgomad moigona axali raQme da ucxoQ dabadebuli, romelsa TDT mis Tavadisaca dambadebelisa, da sityDerisa da pirutyDsa da yovlisave agebulisa bunebisa ziarebaQ Tavsa Soris TDssa moaqundes. da mis mier, viTarca sazogadoQsa sakrvelisa mier, SeerTebad RmrTisa Semokrbebodin yovelni dabadebulni; da Tanad xuTnive saxeni yovelTa arsTa ganyofilebisani daiHsnebodin; romeli viTarca meore raQme sofeli mcire didsa Sina, anu didi mciresa Sina, daadgina queyanasa zeda, RmrTiv Suenieri igi da didebuli samoTxe daasxa aRmosavalsa edemisasa. garna vinaQTgan man nivTad TDTmflobelisa micemuli misda sjuli winaukumod saRmrToQsa nebisa iHumia, da SuriTa eSmakisaQTa da ganmcdelobiTa dedakacisaQTa cdomili Zelisa misgan cxorebisa da samoTxisa da RmrTisa siborotisaTDs eqsoria iqmna da sikudiliTa da xrwnilebiTa dasjili, bevreulTa vnebaTa da ZDrTa mier uflebul iqmna. rameTu pirvelad sisxlTa mier ZmisaTa mewamul myofelman HelTaman kain kualad meorisa RmrTisa mierisa wyevisa Tanamdeb yo queyanaQ. merme siboroteman gmirTaman SenanebaQ arwmuna dambadebelsa ucxoQsa mis cxovelisa kacisa esoden sakvirvelebiT dabadebisaQ; da wyliTa rRunisaQTa aRHocaQ yovlisa aRmdgomisaQ pirisagan miwisa. amissa Semdgomad, silaRiTman Helyofaman godlis maSenebelTaman, SerevniTa enaTaQTa da mimodayofiTa naTesavTaQTa, meoTxed dasaja naTesavi kacTaQ. xolo gamoCinebaman kerpTa siborgilisaman da nacvalad dambadebelisa msaxurebaman dabadebulisaman sruliad ganaSora da ucxo yo kaci Semoqmedisa RmrTisagan. saeklesio samarTali, kanonebi 11 merme RaRadebaman sodomelTa sibilwiT slvisaman wunwubasa Tana aRreuliTa cecxliTa mowuvad aiZula soflebi xuTqalaqisaQ. kuala d gulficxelobasa fa raoQsasa da usaxurebasa megDptelTasa ucxoTa mZlavrebaTaTDs ucxoQ miego misagebeli, da guamTa maTTa _ ucxod dammarxveli saflavebi. amissa Semdgomad didi mose, Sjuli, mRdelobaQ, msxuerplni, salxinebelni TiTo saxeni, msajulni, mefobaQ, winaQswarmetyuelebaQ, yofadTa winaQswari cnobaQ, saxis SecvalebiTni RmrTis gamocxadebani. mermeca kualad kerpTmsaxurebaQ, TDT mis moses mier egDptiT gamoyvanebulisa da sjuldebulisa, da esodenTa pativTa Rirs-qmnulisa, da pirmSod Zed aRsarebulisa erisaQ. amissa Semdgomad kualad mZlavrebaQ, kualad tyueobaQ mravalgzis mravalTa naTesavTa, da ukuanaQsknel babilovnelTa mieri, romelTa mefisa RmrTis wina-aRmdgomsa mogonebasa saqmiT amxiles samTa maT WabukTa israitelTa, raJams sakrvelTa rkinisaTa ganmlevelman saHumilman Seuxeblad daicvna maTni advilad gansalevnelni Tmani da Sesamoselni, mermeca kualad qalaqi da taZari, kualad sjuli da mRdelobaQ. da raodenni raQ iyvnes sjulisani, da sakDrvelisa mis sjulierisa msaxurebisani, garna verca erTi raQ pirvel TqumulTa amaTgani SemZlebel iqmna kurnebad bunebisa, ginaTu mtanjvelobiTa da saSinelebaTa, anu qvelis-moqmedebiTTa sitkboebaTagani, romelTa Tana sjulnica uqm iyvnes, bunebiTsa vityD da dawerilsa, da uZlieresi saHmar iyo wamali salmobaTaTDs uborotesTa. amisTDs, TDT guamovani igi sibrZne da Zali da Tana-arsi RmrTisa mamisa sityuaQ, romeli dasabamad iyo, da RmrTisa Tana iyo, da maradis iyo, movida xatisa TDsisa da uxrwnelTa maTgan da yovlad ubiwoTa sisxlTa WeSmaritebiT, da sakuTrad RmrTis-mSobelisa maradis qalwulisaTa Horcni Seimosna HorcTaTDs, da sulsa goniersa da sityDersa Seezava, sulisaTDs Cemisa msgavsiTa msgavssa ganwmedad, rameTu miuRebeli ukurnebelca ars. da TDsisa qmnulisa wil TDT miiTuala brZolaQ. da esreT, yovelive HorcTa mieri gangebulebaQ, juarisa Tana vnebaTa, saflavsa da RmrTiv-Sueniersa aRdgomasa, srul yo raQ, queyanasa zeda didebiT aRmavalman zecad, waravlinna aTormetni mowafeni TDsni, romelTaca mociqulad uwoda, raQTa RmrTis mecnierebisa naTliTa, yovliT kerZo soflisaQT ganHadon bneli uRmrToebisaQ, da, saxelisa mimarT wmidisa samebisa naTlis-cemiTa, aswaon Ta yua niscem aQ Tana-a rsi sa erT Rm rTeebi saQ, da, dam arxviT a sacxorebelTa mcnebaTaQTa, kualad agnen kacni pirvelsave netarebiTsa didebasa. eseni, viTarca Saravandedni mzisa mis simarTlisani, ganefinnes raQ kideTa queyanisaTa, yoveli nivTi kerpborgneulisa uRmrToebisaQ maxDliTa sulisaQTa moWres da cecxliTa sarwmuneobisaQTa mowues; da erquniTa juarisaQTa moiornatnes gulni SemwynarebelTa kacTani. 12 mitropoliti anania jafariZe da dasTeses maT Soris Tesli keTilad msaxurisa sarwmunoebisaQ da mxoloQsa da WeSmaritisa RmrTisa msaxurebiTi TayuaniscemaQ; mravalTa da sicruviT mopovnebulTa RmerTTa wil RmrTiv-SuenierebiT aswaves; da sakerpoTa maT wil taZarTa da b omonTa, simravleni eklesiaTa da sakurTxevelTani aRumarTnes RmerTsa, yovliT kerZo queyanisaQT. da siZulili soflisaQ da mterobaQ HorcTaQ rwmunebiT aswaves maT, romelTa-igi RmrTad Seeracxa sofeli da HorcielTa gemoTa mZlavrebisada monad miecnes Tavni; da gancofebuli igi sibrZne ellenebrisa siCqurisa vieTisaQme, simartiviTa RmrTiv-swavlulisa maTda sibrZnisaQTa, romlisaTDs igi pavles hbasrobdes aTinelni, yovlad sibrZniT mxilebulyves, da arca erTisa sityDsa, Rirsad gamoaCinnes maTni igi zRaparT-mwerlobiTni Helovnebani. da didisa klimintosis mier dasxnes kanonni saeklesioni, ricxDT oTxmeocdaxuTni. romelTagani erTi, pirvel-wodebuli andria, ZmaQ Tavisa mociqulTaQsa petresi, vidre Cuendamdeca moiwia da qadaga sacxorebeli qadagebaQ saxarebisaQ yovelsa queyanasa saqarTveloQsasa; da uricxuni simravleni erTani ganaSorna sacTurisagan mrCobl eSmakeulebisa; da erTisa RmrTisa da qristes misisa TanaarsiT maTiT suliTurT rwmunebiT TayuaniscemaQ aswava; daRaTu umravlesman erman qarTlisaman simravlesa Sina Jamisasa daiviwya qadagebaQ igi mociqulisaQ. da sacTurisave mimarT kerpTaQsa miaqcia. amaTisa qadagebisa nayofad aRmoecennes yovliT kerZo yovlisa soflisaQT simravleni Ruawlisa damdebelisa qristes sikudilsa mimsgavsebulTa wmidaTa mowameTani; vinaQTgan samasni, mciredTa sxuaTa Tana, vidre mefed qadagebadmde didisa kostantinessa Soris gardaHdes weliwadni, romeli-igi pirvelad qristiane iqmna mefeTa Soris da TDT mociqul da qadag sacxorebelisa qadagebisa, da naTelsa Tavisuflebisasa mimfenel qristeaneTa RmrTiv-Suenerisa moqalaqobisa. amisTave ukue JamTa sruliad momxedna Cuenca aRmosavalman maRliT da dedakacisa visme mier tyueqmnulisa, romelsa-igi nunnad kappadukielad aqa sadme povnilnica qadageben wignni saeklesioTa moTxrobaTani; sarwmunoebisa mimarT TDsisa miizida yoveli savsebaQ yovlisa qarTvelTa naTesavisaQ, sakDrvelT-moqmedebiTa niSebSemosilTa saswaulTaQTa; raJams igi qarTvelTa mefeman mirian, mefeTa Soris didisa kostantinessa mivlinebiTa da misgan gamoTxoQTa mefobisa TDsisa, qalaqad mcxeTad STamoiyvana evstaTi didi _ saydris mpyrobeli antioqelTa eklesiisaQ. da wmidaTa mier HelTa misTa naTel-iRo man da yovelman erman qarTlisaman, da TDT patriaqTa Soris saxelganTqmulman evstaTi HeliTa TDsiTa STadva safuZveli maSin sadme mcxeTas aRSenebulisa eklesisaQ, romelica friadisa Tana gulsmodginebisa ganasrules raQ maT ganwmedaQ igi, da HelTdasxmul yo mas Sina maTTDs episkoposi-kaTolikosi. saeklesio samarTali, kanonebi 13 aman saukunod Hsenebulman mefeman kostantine Sekriba pirveli da msoflioQ wmidaQ krebaQ nikeas samas aTrvametTa wmidaTa mamaTaQ, romelTa dasxnes kanonni ricxDT ocni; romlisa pirvelad qmnil iyvnes sxuanica adgilobiTni krebani : pirveli ankDrias, romelsa daesxnes kanonni ocdaoTxni; meore neokesarias, damsxmeli kanonTa aToTxmetTaQ. xolo Semdgomad didisa mis da msoflioQsa krebisa sxuanica iqmnnes adgilobiTni krebani, viTar-igi RangrisaQ, romlisa kanonni arian oc; da kualad antioqiisaQ, damsxmeli kanonTa ocdaxuTTa; amaTTana laodokiisaQ, frigDisaQ, da kanonni misni _ ocdaerTni. amaTsa Semdgom meore wmidaQ da msoflioQ krebaQ _ kostantinopolis, asergasisTa wmidaTa mamaTaQ, romelTa kanonni arian ricxDT SDd. merme mesame _ efesoQsa wmidaQ da msoflioQ krebaQ, mcirisa Tevdosis mefisa mier Sekrebuli, romelman dasxna kanonni rvani. meoTxe _ xalkidons, equsas ocdaaTTa wmidaTa mamaTa msoflioQ krebaQ, keTilad msaxurisa markiane mefisa mier Semokrebuli da ganmawesebeli kanonTa ricxDT ocdarvaTaQ. merme _ adgilobiTi krebaQ karTagenisaQ, da kanonni misni as ocdaaTvrametni. xolo mexuTeman wmidaman da msoflioman kostantinopolis Sekrebulman krebaman mcired izruna saeklesioTa kanonTa ganwesebisaTDs. aramed meequseman wmidaman da msoflioman krebaman, iustinianesze, keTilad msaxurisa mefisa, gumbadsa Sina sameufoQsa palatisasa Sekrebulman, aRavso daklebuli misi, rameTu dasxna kanonni ricxDT as da orni. kualad nikiisa meoreman wmidaman krebaman dasxna kanonni aTrvametni. amissa Semdgomad arian sxuanica orni masve sameufosa qalaqsa eklesiasa Sina wmidaTa da yovlad qebulTa mociqulTasa Sekrebulni krebani, romelTa ganuCenian kanonni, ricxDT aTSDdmetni. xolo wmidasa da meSDdesa wmidaTa xatTaTDis Sekrebulsa msofliosa krebasa ganuwesebian kanonni, ricxDT samni oden. amaTa wmidaTa krebaTa mier ganCinebulTa kanonTa Tana arian sxuanica TiToeulTa mamaTa mier ganwesebulni da Tana aRracxulni kanonni : dDonDsios aleqsandriel mTavar-episkoposisa kanonni oTxni; petre aleqsandrielTa mRdelT-mTavrisa da mowamisa kanonni aTxuTmetni; grigoli episkoposisa neokesarielisa sakDrvelT-moqmedisa epistole kanoniani; didisa basilis kanonni oTxmeocdaxuTni; misive epistole kanoniani, diodores mimarT; misive epistole kanoniani, grigolis mimarT xucisa; misive epistole kanoniani, xorepiskoposTa mimarT; 14 mitropoliti anania jafariZe misive epistole kanoniani mis queSeTa episkoposTa mimarT; misive, amfiloqes mimarT sulisa wmidisaTDs miwerilTa maT TavTagan; grigoli noselisa kanonni rvani; timoTe aleqsandrielisa kanonni aTxuTmetni; filoTeos aleqsandrielisa kanonni, RmrTis gamocxadebisaTDs Tqumulisagan; misnive sxuani kanonni aTni; misive epistole, afigionis mimarT episkoposisa; misive epistole, agaTonis mimarT episkoposisa; misive epistole minaQs mimarT episkoposisa; kDrile aleqsandrielTa mTavar-episkoposisa kanonni SDdni, gennadi wmidisa patriarqisa kostantinepolelisa da misTana wmidisa krebisa epistole, mitropolitTa mimarT garemoTa samTavroTaQsa. ese arian Sekrebani wmidaTa da saeklesioTa kanonTani, dabeWdulni da damarxulni, TDnier yovlisa Sematebisa da moklebisa, da amaTi mecnierebaQ da SedgomaQ da mtkiced pyrobaQ uHms yovelTa winamZRuarTa qristeanobiTisa madideblobisaTa : mRdelT-mTavarTa, da mRvdelTa, da diakonTa, da Cuen Soris moZRurad saxeldebulTa maTca monazonTa, da erTbamad yovelsa savsebasa marTlmadidebelTa eklesiisasa. xolo Cuen ese am i sT Ds m ov i Hseneni T, raT a p irveli T ga n pi ri si tyDsa Cuenisa Q ganvhmarto T. vinaQTgan dahbada RmerTman dasabamsa xatebad da msgavsebad TDssa kaci, viTarca pirvel vityodeT, raTa mis mier, viTarca sazogadoQsa sakrvelisa mier, xilulTa da uxilavTaQsa, Tavsa TDssa SeaerTnes yovelni sacnaurni da grZnobadni dabadebulni saTnoebiT raQ, sakuTar eqmnas igi Semoqmedsa TDssa. xolo igi egeviTarisa mis madlTa simdidrisgan ganSiSulda cTomisa mis mier da gandgomilTa da risxveulTa monaTa monebaQ moatyua Tavsa, aramed ara saxiermanca dambadebelman misman, rameTu viTarmca Tavs-idva ugulebelsyofaQ esodenisa HelTa misTa saqmisaQ, romel ars kaci. aramed uHrwnelsa Sina saSosa yovlad wmidisa RmrTis mSobelisa da maradis qalwulisasa arRara pirvelisaebr iWDsa madliT, aramed guamovnebiT SeaerTa igi Tavsa TDssa da zesTa bunebisa ganaRmrTo mis mier miRebuli igi da misTana erTguamqmnili kaci. da romeli-igi iyo pirmSoQ yovlisa agebulisaQ, Tavs idva pirmSo mravalTa ZmaTa Soris yofaQ, raQTa saxelisa misisa mimarT wodebulni da madliT Zmad missa aRsaarebulni, romeli-igi yrmaTaca eziara HorciTa da sisxliTa da guamad erTisa mis yovelTa Tavisa gamoCinebulni, mun aRmiyvannes kualad ganHorcielebiTa TDsiTa, sada igi TDT ars Tavi sasoebisa CuenisaQ; da Tana-moqalaqe myvnes wmidaTa da saxleul RmrTisa, da samkDdrebelad missa gamomaCinnes suliTa, raJams saeklesio samarTali, kanonebi 15 Tavisa mimarT Semokrbes TiToeulebaQ asoTa ganyofilebisaQ da Tbisa mimarT gardainivTos viTarebaQ yovlisa aRsuarulisaQ. vinaQca amisTDs moguecnes pirvelad bunebiTi da merme dawerili sjuli; amisTDs iqmna gankacebaQ RmrTisaQ; amisTDs qalwulisagan SobaQ, bagaQ, wargragnaQ, angelozni madidebelni, varskulavisa srbaQ, moguTa ZRunis-momrTumelobaQ, winadacueTaQ, naTlis-RebaQ, zeciT wamebaQ, gancdaQ, qolvaQ CuenTDs da vnebani uvnebelisani, gancemaQ, SemsWvalvaQ, daflvaQ, aRdgomaQ, aRslvaQ zecad; amisTDs _ qadagebani mociqulTani, sisxlni mowameTani, swavlani moZRuarTani, oflni RirsTa mamaTani, guls-modginebani keTilad msaxurTa da morwmuneTa mefeTani, wadierebani RmrTis-moyuareTa mTavarTani, kadnierebani RmrTis-saxisa mRdelT-mTavrobisa rwmunebulTani, winambrZolisa TDsisa Tana simHniT Tana-mbrZolebani mRdelTa da samRdeloTani, codvisa mimarT simHniT winaganwyobani, nivTagan ganSiSulebulisa monazonTa dasisani da maTTana erTHmobani qristes moyuarisa erisani. amisTDs iqmnnes qristes-moyuareTa da RmrTiv-dacvulTa mefeTa mier Jamad-Jamadni krebani, RmrTis-moyuareTa episkoposTa da RmrTisa saTno-yofilTa mamaTani, raQTa saqmeTa mier gansrulebuliTa sarwmunoebiTa SeaerTnes RmerTsa qristeaneni. romelTasa keTilad ebaZva Sursa Cuenica ese gDrgDnosani, mrCobl-marjuene da Seyuarebuli, gDrgDni TavisaQ da sasurveli <Ze daviT; romeli-ese erTbamad mHneca ars da brZen, marTal da wmida, igive myudroca da mSDd, saxier da tkbil, mowyale da ZDruHsenebel da misgavsebul saxierebasa RmrTisasa, romeli aRmoubrwyinvebs mzesa keTilTa da borotTa, da zrdis yovelTa wDmiTa sworebiT. ese vinaQTgan gareSeTa brZolaTa Sina winadaudgromelobiT ubrZolel da gareSisa saxisa qmnulebiTa sxuaTa kacTagan Sesworebad SeuZlebel iyo, rameTu keTil did ars viTarca gmiri, Suenier ars viTarca siZe, brwyinvale ars viTarca ciskari, nayofier ars keTilTa mier viTarca aRmosavali, yuavilovan warmatebaTa mier viTarca samoTxe RmrTisaQ, ara Tavs-idva, raQTa ara umetes moRuawe iqmnes ganbrwyinvebad SinaganTaca sikeTeTa sulisaTa; vinaQTgan igini warmdinar, xolo eseni dausrulebelobasa Tana RmrTisasa-Tana dausrulebel arian. amisTDs Semokriba krebaQ RmrTis-moyuareTa episkoposTa, patiosanTa mRdelTa da RirsTa diakonTaQ, qristes-moyuareTa monazonTa, dayudebulTa da meudabnoeTaQ, sanaxebTa qarTlisaTa, maxlobelad orTa saepiskoposoTa ruisa da urbnisisa; garna ara Tu ubiwoebasa qarTvelTa sarwmunoebisasa biwi raQme Sehxeboda, nu iyofin ese, ara gecruvneT Sen, siwmidiT mSobelo Cueno kaTolike eklesiao, arca gangceT Sen, siqadulo Cueno marTlmadideblobao, romlisa arca ganmcemel qmnil varT, vinaQTgan Semecnebasa Sensa Rirs qmnul varT, mowame ars WeSmaritebaQ; aramed sxuaTa saeklesioTa da samRdeloTa, da saqristianoTa ZiebaTaTDs, romelTa Tav, da winamZRuar, da pirwmidisa mis krebisa iyo, RmrTisa mimarTisa sakuTrebisaTana simSDdiTaca sulisaTa mimsgavsebuli mosesi, da msgavsad didisa samoelisa 16 mitropoliti anania jafariZe winamlocveli erisaQ da mcxebeli madliT srulyofadTaQ iovane _ yovlad Rirsi mTavarepiskoposi, kaTolikosi da yovlisa saqarTveloQsa didi mamaT-mTavari, da mis Tana simravle pirvel HsenebulTa maT savsebisaQ. [kanonTa teqsti] [1]. da pirvelad episkoposni vinme ver-RirsebiT Semosrulni pativsa mRdelT-mTavrobisasa da uRirsni qristes, pirvelisa mis mwyemsTmTavrisani, ganvkueTeniT da ucxo-vyveniT mRdelobisagan, vinaQTgan arawmidisa SexebaQ siwmideTaQ ara-ucTomeloba ars da maxlobeli RmrTisaQ, maxlobel cecxlisa ars, da uHms, raQTa yovliTurT oqro iyos; xolo ara krul vyveniT da arca SevaCueneniT, nu iyofin, aramed litonTa eriskacTa-Tana ziarebad flobil vyveniT, ukueTu oden amieriTgan mmarxvel iyvnen siwmidisa. da nacvlad maTda sxuani davadgineniT, romlisa hasakisaganca da saqmeTagan aqunda wamebaQ da keTilad ganewuarTnes Horcni damorCileblad sulisa. [2]. amas-Tana sul-moklebaQca HelT-dasxmaTaQ, viTarca uwesoQ da ukanonoQ, davhHseniT. da ganvaweseT, raQTa amieriTgan arRara-vin ikadros qmnad, TDnier viTar-igi ganawesebs kanoni : rameTu episkoposi ocdaaTxuTmetisa wlisaQ, mRdeli ocdaaTisa wlisaQ, diakoni ocdaxuTisa wlisaQ da wignis mkiTxveli rvisa wlisaQ HelTdasxmul iqmnebodin. [3] amas Tana sxuaQca uwesoQ wesi HelT-dasxmaTaQ daHsnad ganvaCineT : viTarmca masve da erTsa dResa Helni daesxnes visme wignis-mkiTxvelad, kerZo-diakonad, diakonad da mRdelad, anu Tu episkoposadca. romeli-ese ukueTu iqmnas-Ra sada amieriTgan, HelT-damsxmeli da HelT-dasxmuli erTbamad ganikueTnen mRdelobisagan, rameTu pirvelad wignis-mkiTxvelad da kerZo-diakonad oden jer-ars HelTdasxmaQ, da orisave amisa erTsa dResa SesaZlebel ars qmnaQ da merme diakonad; da viTarca dayvnes dReni diakonobasa Sina da hmsaxuros mRdelTa ara mciredTa dReTa, mermeRa moiyvanon mRdelobad. xolo ukueTu episkoposobad momaval iyos, Semdgomad SDdTa dReTa Jamiswirvisa moiyvanon HelT-dasxmad episkoposobisa. da amas vityDT maTTDs, romelTa saWiroQ raQme mizezi aswrafebdes, xolo romelTa arca erTi-raQ aqundes saTanadoQ mizezi maswrafobelad, maT weliwadi da weliwadni dayvnen TDToeulsa xarisxsa Sina da ufroQs-Ra diakonobisasa, vinaQTgan TDnier diakonTa simravlisa, veraQ miiRebs Suenierebasa saeklesioTa wesTagani. amisTDs vamcnebT yovelTa episkoposTa, raQTa ufroQs-Ra diakonTa ganmravlebisaTDs moRuawe iyvnen eklesiaTa Sina maTTa. xolo monazonTa, romelni mRdelobad da episkoposobad momaval iyvnen, pirvelad sruliad monazunad didiTa sqemiTa ubrZanebT gansrulebasa, da egreTRa mRdelobad moslvasa. saeklesio samarTali, kanonebi 17 [4]. xolo wesi HelT-dasxmadTa srulebisaQ egreT aResruleboded, viTarca axalTa Sina kurTxevaTa netarebiT moHsenebulisa mamisa giorgi mTawmidelisaTa daweril ars. egreTve _ kurTxevaQ eklesiisaQ, da damyarebaQ sakurTxevelisaQ, da wmida-yofaQ RmerT-myofelisa mihronisaQ, egreT srul iqmneboded, viTarca munSina moHsenebul ars. [5]. xolo qrTamisaTDs da safasisa, romelsa miiReben HelT-damsxmelni, HelTdasxmadTagan, zemoQTganisa wmidaTa mociqulTa da mamaTa mocemisaebr, ganCinebad vikadrebT Cuenca, raTa moispos egeviTari-igi eklesiisagan da aRiHocos mRdelobisagan, makurTxevelisa TDsisa Tana, romlisa qmnaQ amieriTgan nuRaramca-vis ukadrebies, raQTa ara-igica SevsZinoT, viTarmed SeiCuenos viTarca sDmon mogD petre mociqulisagan da numca miiReben raTurTiT nu-ra-ras, nu odes : nuca pirvel HelT-dasxmisa, nuca TDT mas HelT-dasxmasa Sina, nuca Semdgomad HelTdasxmisa, nuca qrTamsa, nuca ZRuensa, nuca evlogiasa, nuca kaTolikosi episkoposTagan, gina xuces-diakonTa da xorebiskoposTa, nuca episkoposni diakonTagan da mRdelTa da xorepiskoposTa, nucaraT sxuaTa samRdeloQsa dasisaganTa anu romelTave saeklesioTa mneTagan. [6]. mermeca samRdeloTa WurWelTa da RmrTisada SewirulTa siwmideTaTDs, romel arian : barZim-feSxuem, samwerobelni da yovelive eklesiaTada Sewiruli da erTgzis RmrTisada micemuli, oqroQ, vecxli, Tuali, margaliti, WiqaQ, stavraQ, naqsovi, sini, rvali, rkinaQ, Zeli, keci, qvaQ, amas ganvawesebT SedgomiTa wmidaTa kanonTaQTa, raQTa ara-vis Helewifos Hmarebad missa ara-rad, arca tyueTasaHsrad, daRaTu cudadca da uHmrad mdebare iyvnen da ferHiTa dasaTrgunvelad isxnen eklesiasa Sina da saWurWlesa missa. xolo ukeTu vinme ikadros amaTganisa racsaca garegniT mis eklesiisa, da TDnier missa viTar-igi ganwesebul iyos, da viTar saxedca samsaxurad eklesiisa, anu sakurTxevelisa Seqmnil iyos, sxuad radca Hmarebad, moeloded aqa ukue babilovnelTa mefisa baltasaris da ananiaQs da sapfiraQs sasjelsa; xolo muncecxlsa saukunesa, ganmzadebulsa eSmakTaTDs da angelosTa misTaTDs. [7]. amasTana eseca moviHseneT, viTarmed TDnier eklesiisa da sakurTxevelisa arca naTlis-cema SesaZlebel ars, arca gDrgDnTa kurTxevaQ, arca monazunisa epistoliTa gina sqemiTa kurTxevaQ, da arca monazonsa xucessa gDrgDnTa kurTxevad Hel-ewifebis, arca erisgansa mRdelsa monazonisa kurTxevad. [8] xolo Semdgomad gDrgDnTa kurTxevisa pirvelTa da meoreTa col-qmarTa wmidaTa saidumloTa ziarebaQ uHms mas dResa, romelsa ikurTxnen ueWuelad, ara Tu gardareuliTa raQTme bilwebiTa SebRalul iyvnen, daRaTu uziareblobiTaca gankanonebul iyvnen. da merme aRsruleba kanonisa uziareblobisa maTisasa. [9] xolo meoreTa gDrgDnTa makurTxeveli xucesi samxrobad nu mivals maT Tana, nucamca meoreTa col-qmarTa pirvelni gDrgDnni ekurTxevian. 18 mitropoliti anania jafariZe xolo sxuebr da ara esreT moqmedi amaTi xucesi ukue gankueTisa, xolo eriskaci uziareblobisa Tanamdeb iyos. [10] kualad amasca ganvasazRvrebT, raQTa amieriTgan arRara ekurTxeodin gDrgDnni CCDlTa qal-ymaTa, aramed ukueTu saWirod radme iyos, mSobelTa maTTa diad dauwindnen igini urTierTas, da raJams hasakad moviden ornive, maSin iqorwinnen. da qali aTorm etisa wli sasa umcro Qsi numca Seyofil a rs qo rwinebiT meuRlisada. xolo amis ganCinebisa damHsneli, Tanamdeb iyavn zemoHsenebulisa mis ganCinebisa. [11] kaTolikosisa da episkoposTagan xorebiskoposi sjulisa da saRmrToTa wignTa mecnieri gamoirCeoded mRdeli anu diakoni da SiSiTa RmrTisaQTa emcneboded mas ubiwod dacvaQ yovelTave saqristeanoTa wesTaQ raQTa ara raQ maTgani gansces qrTamisaTDs, arca raQ ganyidos vecxlad, viTarca iuda ufali; raQTa ara SiSTvilica misi daimkDdros. [12] Semdgomad amaTsa amisica saTanadod vhgoneT moHsenebaQ, vinaQTgan moZRurad wodebulTa maT monazonTaQ friadi da aRuricxuveli ars simravle, da erTsa monastersa Sina xuTni da aTni, mravalgzis ocnica da ocdaaTni ipoebian, didi Tu iyos monasteri da mravlisa SfoTisa da ganxeTqilebisa mizezsa SemoiRebs simravle maTi, amisaTDs ganvaCinebT, raQTa amieriTgan dascxres eseviTari ese uwesobaQ. da pirvelad amas ganvasaRzRvrebT, raQTa umRdelosa ara Hel-ewifebodis ganmkiTxvelobad sulTa, ara Tu episkoposi iyos, anu mRdeli, anu diakoni, rameTu pirvelad Sekrvisa da ganHsnisa Helmwifebasa uHms qonebad, da egreT-Ra gankiTxvisa sulTaQsa Hel-yofad; amas Tana, raQTa didTa monasterTa Sina or-ori, xolo mcireTa Sina TiToQ xolo kma iyos moZRuari. da ukueTu vinme amas ganCinebasa gardahxdes, ueWuelad esmes mas, viTarmed xolo HdomisaganTa maT da urCTa WeSmaritebisaTa da morCilTa sicruQsaTa risxvaQ da guliswyromaQ, Wiri da iwroebaQ da Semdgomi. [13] wesi igi, romelsa krebulTa dasxmad uwesen, nuRaramca kadrebul ars qmnad amieriTgan, nuca monasterTa Sina SeqmnaQ savaWroTa eris krebaTaQ, nucamca-raQ sxuaQ samoqalaqoQ da soflioQ wesi qmnil ars monasterTa Sina odesca, raQTa ara salocvelTa maT adgilTa quab-avazakTa SeqmniTa, sulTaca TquenTa safardulebi saRmrToQsa sityDsa mier daiqces, viTarca mekermeTa maT tablebi, da wmidaTa mamaTa da krebaTa mier gankanonebisa Tanamdeb iqmnneT. [14] xolo erTsa sakurTxevelsa da masve da erTsa winadagebasa zeda wmidisa Sesawiravisasa mravalTa sulTaTDs mravalTa mRdelTa mier qmnaQ wmidisa JamiswirvisaQ uweso ars da gangdebul, romeli-ese nuRaramca sada qmnil ars. ufroQsRa Tavad sakurTxevelsa zeda didisa eklesiisasa, saepiskoposoQsa gina monastrisasa, erTisa aravisTDs wes-ars Jamis wirvad araodes, arca cocxlisa, saeklesio samarTali, kanonebi 19 arca micvalebulisaTDs, TDnier aRapTa da sulisa saHsenebelad ganCinebulTa dReTaQsa, aramed mis eklesiisa maSenebelTa da SemomwirvelTa. da erTbamad yovelTa sulTa qristeaneTa cocxalTa da micvalebulTaTDs jer-ars Jamis-wirvaQ, xolo erTisa kacisaTDs, anu erTisa sulisaTDs eguterTa sadme Sina, anu StoTa eklesiisaTa jer-ars TiToeulisa xucisagan Jamis-wirvaQ. [15] romelnica RmrTis mavnebelobiTisa mis wvalebisagan xaCecarTaQsa, romel arian somexni, marTalsa da uzakuvelsa sarwmunoebasa mouHdebodin, da wmidasa kaTolike eklesiasa SeerTebodin, da biwsa mas wvalebasa erT-bunebianTa, da erTisa nebisa da erTisa moqmedebisa RmrTeebisagan da kacebisa Sezavebulisa, da arca saRmrToQsa, arca kacobrivisa, aramed Sereulisa raQsme da ucxoQsa, qristes, WeSmaritisa RmrTisa Cuenisa, zeda siCquriT metyuelTasa SeaCuenebden. esreT ganvawesebT maTTDs, raTa sruliad naTel-scemden, viTarca warmarTsa, vinaQTgan sxuaTaca didTa eklesiaTa vhpoebT moqmedad amissa, viTar igi ars sapatriaqo saydari antioqiisaQ, da yovelni mimdgomni misni eklesiani yovlisa aRmosavalisani. [16] kualad ganvawesebT, raQTa arca marTlmadidebeli mamakaci mwvalebelsa gina warmarTsa dedakacsa, anu dedakaci mamakacsa SeeuRlnen. vinaQTgan yoveli marTlmadidebeli taZari ars RmrTisaQ, damkDdrebulisa mis mier sulisa misisa Cuen Soris; xolo yoveli borotad madidebeli, anu yovlad ara-madidebeli taZari ars eSmakisaQ; xolo viTarmed arca erTi ziarebaQ ars taZrisa RmrTisaQ kerpTa Tana, viTar-igi bnelisaQ naTlisa Tana _ mowame ars saRmrToQ mociquli. xolo romelman amieriTgan ikadros-Ra qmnaQ amaTi, ganikanonos igi pirvel TqumuliTa miT kanoniTa. [17] vinaQTgan eseca uwesoebaQ mravalTa mier aRsrulebulad guesma, ufroQsRa didTa vieTme da warCinebulTa da ara litonad kacTagan qmnilad, romel ars kides-kide da erTgan kurTxevaQ gDrgDnTaQ qorwinebiT erT-Horc qmnadTa meuRleTaQ, viTar-igi hyofen usjuloebiT dedakacisasa ukue sxDsa visme ucxoQsa mamakacisa Tana kurTxevasa; xolo mamakacisasa mamakacisave sxDsa Tana, romlisasa raQmca iyo sxuaQ uuwesoesi da usacinelesi; anu ara yovliTurT msgavs arsa, markionis mwvalebelTa mier mkudrisa-wil naTliscemasa cocxalisasa! rameTu ese erTgan kurTxeulni mamakaci da dedakaci nuukue Seiracxnen naxevar-memruSed colqmrad, vinaQTgan sxDsaQ iHsenebis saxeli, da sxuaQ warmodgomil ars mun; xolo orTa maT erTagan kurTxeulTa mamakacTaTDs raQ vin moigonos saxeli, garna Tu vinme vrceliTa siciliTa ganbasros eseviTari ese sjulisa, da keTilisa wesierebisa Cuenisa, da kacobrivisa qcevisa, da Cueulebisa garegani usjuloebaQ. romlisaTDs amas ganvasazRvrebT : romelnica moaqamde esreT kurTxeulni yofil arian da gardasrul arian, igini Sendobil arian umecrebisaTDis; xolo ukueTu aw sadme ipovnen vinme egeviTarni, igini sjulierad col-qmrad numca Seracxil arian. 20 mitropoliti anania jafariZe amieriTgan kula nuRaramca visganmca kadrebul ars qmnaQ amisi. da ukueTu iqmnas sada, oTxni igi kurTxeulni da orni makurTxevelni maTni xucesni, _ equesnive ganikanonnen. [18] mermeca RmrTis-moZagebulisa mis da RmrTis-ganmamwarebelisa, codvaTaubilwesisa saZagelebisa sodomelTaQsa, romlisaQ ara uwyiT, Tu viTar SeeTDsa igi ubadruksa amas naTesavsa da sruliad ganaSorna da ucxo-yvna RmrTisagan, vieTTanaca poa Tavisa misadrekeli. amas ganvasazRvrebT sityDTa RmrTisaQTa da samociquloQTa HmiTa da mamobriviTa ganCinebiTa : daRaTu mravalgzis qmnil arian mravalTa naTesavTa mier mravalni da ricxDsa mZleni codvani, viTar igi : mterobani, Surni, siZulilni, kacisklvani, mruSebani, cru-ficebani da ukuanaQskneli da Tavi yovelTa borotTaQ _ kerpTmsaxurebaQ, da Tayuaniscemisa SecvalebaQ dambadebelisagan dabadebulTa mimarT. garna, arca-erTisa maTganisaTDs aRZrul ars aRuZrveli igi, viTarca TDT ityoda abrahamis mimarT, viTarmed RaRadebaQ sodomisa da gomorisaQ moiwia Cemda da gardamovHed xilvad, ukueTu RaRadebisaebr maTisa arian saqmeni maTni; romlisa Semdgomad ixileT Tu raQ iqmnebis, da Tu viTar nivTni ese samsaxurod kacTaTDs dabadebulni RmrTisagan, winaukumo bunebisa TDsisa, Sescvaleben bunebiTsa Zalsa TDssa, da ucxoQsa codvisa aRsaHocelad ucxosa moipoeben moqmedebasa. rameTu maradis aRmarT moZravi da subuqi bunebaQ eTerisa cecxlisaQ, viTarca zrqeli raQme da mZime, daRmarT hyofs damodinebasa da, saxed mZafrisa wDmisa, saSinelebiT mCqefroQs aRreuli wunwubasa Tana, mrisxaned gansalevnelad ukeTurTa maT sibilweTa mravliTa kacTa. xolo wulili da Txeli uferuli bunebaQ haerisaQ, mizezi cxovelTa aRmofSDnvisaQ da sicocxlisaQ, sizrqed almurisa HSirisa, da ferad HeliT saZiebelisa bnelisad, da SemaSTobelad kuamlad, saswaulad risxvisad, Sescvalebs Tavsa TDssa maT zeda. amaT Tana queyanaQ, myari da mtkice damtDrTveli simZimesa mas zeda mdebareTa guamTasa, verRara itDrTavs simedgresa bilwebaTa maTTasa, aramed pirvelad SesZravs safuZvelTa TDsTa da siRrmiT iatakTa TDsTaQT aRmomduRare, haerad aRmoixuams siRrmeTa safuZvelisa maTisa simtkiceTasa; da miwad gardamoixuams simaRleTa godol-taZrebisa maTisa simagreTasa. merme ganaRebs vidre mun-Jamadmde ganuRebelsa pirsa da Tanad-qalaqebiTurT da saxlebiT STanTqams arRara kacebsa, aramed damwurebsa rasme Zualebsa, da odesme yofilTa kacTa sawyalobelsa neStebsa. xolo wyali igica ucxod ixilvebis Secvalebulad maTTDs da arRara saSuebelad da saHmrad, aramed, sxuaTa nivTTagan daSTomilisa neStisa maTisa aRsaHocelad pirsa zeda maTeulisa queyanisa, ufroQsRa saflav maTda qmnilisa jojoxeTisa, ixilvebis modinebulad, egoden Secvalebuli sxuaTa wyalTagan bunebiTa, raoden igini sxuaTa kacTa hmatdes bilwebisa gardareulebiTa. saeklesio samarTali, kanonebi 21 aman usjuloebaman asurastanelTa igi umravlesTa nawilTa queyanisaTa dampyrobeli mefobaQ tyued waruqcia sparsTa da midTa da sruliad aRmohfxura queyaniT saHsenebeli, ara xolo mefe da mZlavri, aramed kac-yofisaca maTisaQ. aman codvaman didi igi da yovliT-kerZo yovlisa queyanisaQT Hma-gansmenili naTesavi somexTaQ, mefobiTurT da mTavrobiT maTiT, ara oden daamdabla da daamHua, aramed sruliad aRiRo kacTagan saxeli maTi, romelTaQ vervin poos dRes erTica mefe anu mTavari, mqonebeli daumonebelisa TavisuflebisaQ, daRaTu yovelnica vin piri miwisaQ moixilos. aman bilwebaman sparsTa igi maRali, da maradis hromTa mefobisa mHdomaflobaQ, mHecis bunebaTa vieTme kacTa avazakuriTa zeda-moslviTa, miwadmde damdablebulyo, da vidre moaqamde mZlavrebisa maTisa morCil yo. ese ara uywiT, Tu vinaQ ukeTurebiT Semoexrwna moqalaqobasa qristes mosaxelisaca erisasa, rameTu raQ ziarebaQ iyo beliarisi qristes-Tana da, Helsa ucxo TeslTasa micemiT dasasrul maxDlisa maTisa qmniTa, neStni odenRa damitevna isra Hlisani, romelni ukueTu vegneT-Ra masve ukeTurebasa zeda, oQ Cemda, davidumo Znel-sityuaQ, romeli yovelTada cxad ars, daRacaTu Cuen vhridoT. amisTDs vamcnebT yovelsa didsa da mciresa, mdidarsa da glaxaksa, mefesa da mTavarsa, aznaursa da mdabiorsa, mRdelTa da umRdeloTa, moweseTa da eriskacTa, berTa da WabukTa, da Sua-kacTa yovelsa pativsa da yovelsa wessa da yovelsa hasaksa ganyenebad amis vnebisa ufroQs-Ra saZagelisa bilwebisa. da esreT daumticebT, saxeliTa uflisa Cuenisa iesu qristesiTa : yovelman sulman qristeaneman marTlmadidebelman, amaT sityuaTa msmenelman, romelman Semdgomad amis Zeglisa warkiTxvisa, ara ijmnas bilwisa mis sodomurisa codvisagan da, ara xolo saqmiT qmnisa misisa, aramed reca laRobiT ferebisa da sityDT Tqumisa, raTaca samisoTa da misTa damsaxvelTa sityuaTa da saqmeTagan, ueWuelad moiwios mis zeda amas ukue sawuTosa saSineli raQme da cocxliv jojoxeTad STamHdeli risxvaQ, msgavsad wunwubasa-Tana aRreulisaQ mis sodomelTa cecxlisaQ. xolo mun-igi mimTualvel eqmnes mas, romeli vals winaSe pirsa uflisasa da Seswuvavs garemoQs missa mterTa misTa, vinaQTgan siyuaruli HorcTaQ mterobaQ ars RmrTisaQ. da romelman ganxrwnas taZari RmrTisaQ, ganxrwnes igica RmerTman, da amas Tana da Cuengan, uRirsTa monaTa saRmrToQsa monebisa Rirs-qmnulTaQsa, Ki Cuenda, arRara kurTxevaQ, aramed kdemaQ da mxilebaQ daimkDdros saukunoQ. [19] xolo vinaQTgan mizezad urTierTas pativiT Tayuanis-cemisa Cuen Soris myofi xatebaQ RmrTisaQ aRsaarebul da qadagebul ars didTa moZRuarTa da mamaTa CuenTagan, cxad ars, viTarmed Tayuanis mcemeli xatisa RmrTisaQ RmerTsa Tayvanis-scems mis mier, maginebelica sadme xatisa RmrTisaQ RmerTsa aginebs ueWuelad, viTarca wmidaTa Soris didi basili esreT daswers amas. 22 mitropoliti anania jafariZe amisTDs ganvasazRvrebT, raQTa eseca RmrTis-Semawuxebeli da RmrTisa Seuracxismyofeli codvaQ sruliad moispos yovlisagan enisa da naTesavisa Cuenisa. da romelman amieriTgan Seaginos-Ra suli, gonebaQ da piri TDsi usaxuriTa ginebiTa, zemowerilisa amis Tanamdeb iyos igica gankanonebisa. mefesa daviTs monazoni arseni amaTda momarT rasa ityD, romelsa hsibrZnis hmoyuareb Sen ufroQsad brwyinvaleo Tualo yovlisa soflisa mefeTa erTguamobisao! romeli ege haerovan xar, viTarca samyaroQ xilulisa soflisa Soris; saCino, viTarca mze varskulavTa Soris; brwyinvale, viTarca eTeri nivTTa Soris; naTlis-fer, viTarca elvaQ RrubelTa Soris; ciskrovan, viTarca aRmosavali kerZoTa Soris; tkbil, viTarca are JamTa Soris; RmrTis saxe, viTarca siyuaruli saTnoebaTa Soris; gulis saTqumel, viTarca oqroQ miwaTa Soris; elvare, viTarca DakinTi qvaTa Soris; maRal, viTarca finiki nergTa Soris; Suenier, viTarca vardi yuavilTa Soris; aRmatebul, viTarca samoTxe queyanisa Soris; Zlier, viTarca lomi mHecTa Soris; mtkice, viTarca andamati ganukueTelTa Soris; saxelganTqmul, viTarca nebroT gmirTa Soris; axovan, viTarca iso wina mbrZolTa Soris; moSurne viTarca finez mRdelTa Soris; mHne, viTarca samfson msajulTa Soris; ubrZolel, viTarca aqillev ellenTa Soris; brZen, viTarca solomon mefeTa Soris; mSDd, viTarca daviT cxebulTa Soris; Suris-meZiebel, viTarca iosia SaravandedTa Soris; uzaro, viTarca makedoneli mflobelTa Soris; ganmadidebel flobisa, viTarca avRDstos keisarTa Soris; kacTmoyuare, viTarca Cemi iesu RmerTTa Soris; bunebiT RmerTi, madliT RmerT-qmnulTa Soris; mHurvale, viTarca petre mowafeTa Soris; saeklesio samarTali, kanonebi 23 sayuarel, viTarca iovane megobarTa Soris; mkDrcxl, viTarca pavle mociqulTa Soris; saxis-dasabam ucTomelisa qristeanobisa, viTarca didi kostantine TDTmpyrobelTa Soris; simtkice keTilad msaxurebisa, viTarca Tevdosi skiptris mpyrobelTa Soris; saTno uCanan eseni myudroebasa Sensa; gansuenebul arsa amaT zeda siborotisa sulTaQ mdevneli daviTiani suli Seni, romelni ese aw ZRunad mogarTuna Sen mwyobrman SenTa amaT nazirevelTa simravlisaman, raQTa Sen miarTune eseni RmerTsa da mowyale hyo amaT mier wyalobis moyuare ufali, romel moswrafebiT SemokrebaQ ubrZane Sen, da didisa amis da RmrTisa saTnoQsa warmarTebisa Tana Suamdgomelad RmrTisa mimarT moigen, viTarca sakuTarni monani, raQTa romelime RmrTisa saxisa mRdelT-mTavrobisa mier maxlobel eqmnebodis SenTDs RmerTsa; xolo romelime mRdelT-SuenieriTa meoxebiTa SeesakuTrebodis dambadebelsa; sxuasa sulTqumani moaqunden, sxuasa gandnobaQ cremliTa, sxuasa Rame-yovelobiTni mRDZarebani, sxuasa Hmel-sareclobaQ, sxuasa raQTurTiT araras qonebaQ keisrisasa yovelsave RmrTisasa, mxolod HorcTa oden da maTca marxviTa ganleulTaQ; sxuasa sityuaQ, daRaTu mdabali da undoQ, garna arave uermoQ, arca umusikeloQ momzidvel yofad smenisa, amis Tana Semsgavsebulica ZalisaQ, yovelTa litaniobaQ, yovelTa vedrebaQ, yovelTa erTHmobaQ; viTarmed daviT keTilad msaxurisa da RmrTivdacvulisa mefisa Cuenisa mravalmca arian weliwadni. [mosaHsenebelni] keTilad msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa giorgi mefeTa mefisa da yovlisa aRmosavalisa da dasavalisa kesarosisa, mravalmca arian welni. keTilad msaxurisa da RmrTis-moyuarisa dedoflisa Cuenisa marTa avRDstinaisni, mravalmca arian welni. daviT RmrTis-msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa afxazTa da qarTvelTa, ranTa da kaxTa TDTmpyrobelisa, mravalmca arian welni. wmidisa dedoflisa da RmrTiv-sulierisa dedisa Cuenisa, mariam monazonisa, saukunomca ars HsenebaQ. iovane wmidisa mTavarepiskoposisa, Cuenisa kaTolikosisa da yovlisa saqarTveloQsa yovlad Rirsisa mamaTmTavrisa, mravalmca arian welni. wmidisa berisa da sulierisa mamis Cuenisa evstrati monazonisa, mravalmca... Rirsisa meufisa Cuenisa da Tualad wmidisa amis krebisa cnobilisa giorgi monazonisa da mwignobarTa uxucesisa, mravalmca... yovlad RirsTa krebisa amis yovelTa mamaTa mRdelTmTavarTa, mRdelTa da monazonTa, mravalmcaa... 24 mitropoliti anania jafariZe sjulierisa moRuawisa arseni monazonisa kaliposelisa, mravalmca... yov elni mca ma rT lm adideb elni kurT xeul a ri an, yo velni mwva lebelni SeCuenebul arian. keTilad msaxurTa da marTlmadidbelTa pirvel aRsrulebulTa sanatrelTa mefeTa CuenTa, saukunomca ars HsenebaQ da kurTxevaQ maTi. sanetrelTa da wmidaTa kaTolikosTa da netarTa mRdelTmTavarTa da mRdelTa, saukunomca... saukunoQsa netarebisa RirsTa da didTa mnaTobTa CuenTa efTDmi da giorgi mTawmidelTaQ, saukonomca... RirsTa mamaTa CuenTa daviT tbelisa da stefane sananoQs ZisaQ, saukunomca... dausrulebelisa netarebisa mkDdrTa, berTa CuenTa, saba sulaQs Zisa da antoni tbelisa da efrem mciraQsaQ [da arseni monazonisa iyalTelisaQ] saukunoQ... RirsebiT moxsenebulTa mamaTa, efTDmi grZelisa, iovane rexues ZisaQ SviliTurT, miqel WuaisaQ da giorgi berisaQ saukunomca... kualadca vityDT: : yovelnimca mwvalebelni SeCuenebul arian. yovelnimca marTlmadidebelni kurTxeul arian. yovelTa marTlmadidebelTa welnimca mraval arian. yovelTa marTlmadidebelTa saukunomca ars HsenebaQ. yovelni mwvalebelni saukunodmca SeCuenebul arian. yovelTa mwvalebelTa, saukunomca ars wyevaQ da dausrulebeli SeCuenebaQ. 49 2 q ar Tuli s amar T lis Ze gl eb i, t. III, 19 70 , g v. 106-127. sjul iskanon is (197 5) Zegl isweris teqst Tan - g v. 543-559. 49 2 t eq st i Se j er eb ul ia didi 25 saeklesio samarTali, kanonebi `Zeglisdadeba~ sakanonmdeblo kreba giorgi brwyinvales dros (1335 w.) 1335 w. mefe giorgi brwyinvalem moi- krebam ganixila Semdegi sakiTxi: imis wvia sakanonmdeblo kreba, romelSic mefis Semdeg upirvelesi piri, rogorc TviTon mefe brZanebs – iyo `wmida meufe da qarTlis kaTalikozi evfTvime~. episkoposebTan erTad sakanonmdeblo saqmianoba- Semdeg, rac mefe dimitris Zem, giorgi Si monawileobdnen vezirebi, mouravebi, Temisa da Temis erisTavebi, xevisTavebi, xevisberebi da `herovanni~. mefis, umaRlesi ierarqebisa da mTavrobis umaRlesi pirebis monawileobiT es kreba miagavs moCnda, rom rogorc i. doliZe wers _ `CamorCenil mTiulebs esaWiroebodaT saxelmwifo darbazobas, romelmac ganixila Seqmnili viTareba da gamosca Sesabamisi kanonebi, rogorc TviTon krebis oqmi brZanebs. am kanonebSi gadmocemuli iyo `sasjulo saqme da saeklesio, risic ginda sasaqmosa – kacis mkvlelTa, eklesiis mkrexvelTa, colis damgdebelTa ubralosaTa, anu wamgvrelTa~. 493 krebis mier gamocemuli samarTali, romelic cnobilia saxelwodebiT `samarTali mefisa giorgisa~, Seicavs eklesiisadmi miZRvnil zogierT muxls, magram mTlianobaSi igi warmoadgens ara saeklesio, aramed saero, anu `msoflio~ samarTals, amitomac aRniSnavs kidec kreba _ `Cven msofliosa misi sisxli da pativi da sasaqmo gagviCenia~, 494 magram kreba iqve brZanebs, Tuki raime sxva samarTlebrivi sakiTxi wamoiWreba, misi gadaWra eklesiis meTaurebs SeuZliaT _ `sxva rac sasjulo sakiTxavi iyos, igi kaTalikozman da maT ganaCenTa maT zeda episkoposTa maT hkiTxon~. 494 kreba, i. doliZis gamokvlevis Tanaxmad, Sedga 1335 wels. 495 49 3 49 5 brwyinvalem Tavisi taxtisa da skiptris ganmtkicebis mizniT Semoiara Tavisi sabrZaneblis mTiani mxare Jinvalidan darialamde da ukan _ muxranamde, aR- adgilobrivi xasiaTis sakanonmdeblo Zegli~. marTalia, gaerTianebuli saqarTvelos samefosaTvis XI-XIII ss-Si arsebobda samarTlis wignebi, samefo sjulmdebloba, magram `isini Seusabamoni da gamousadegarni iyvnen CamorCenili, ganviTarebis patriarqalur safexurze mdgomi mTiuli mosaxleobisaTvis~. 496 amitomac krebam giorgi brwyinvales nebiT ganizraxa Seedgina adgilobrivi mniSvnelobis samarTlis wigni. misi erTerTi wyaro yofila beqa mandaturTuxucesis kanonebi, `giorgi brwyinvalis sakanonmdeblo krebam gamoiyena saaTabagos samarTlis saTanado normebi mTiulTa sjulmdeblobisaTvis~. 497 `Zeglis dadeba Sedgeba Sesavlisa da 46 muxlisagan. igi sisxlis samarTlis kanonmdeblobis _ `sisxlis ganaCens~ warmoadgens, samoqalaqo samarTlis sakiTxebs mxolod oriode muxli exeba~. 497 samarTali, Tavdapirvelad, muxlebad dayofili ar yofila. Cans, muxlebad vaxtang VIis komisias dauyvia. es kreba `Tbilis qalaqsa~ Catarebula, rogorc `Zeglis dadebis~ Sesavlidan Cans. Zeg lis dadeba me feT mef is gior gis mier, Ses avali, q.s.Z. , 1963, t. I, gv. 40 2; 49 4 q.s .Z. I. gv. 4 02; iqve , gv. 616; 49 6 i. doliZe , Zeglis dadeb a, q.s .Z. I. gv. 615; 49 7 iqv e, gv. 617. 26 mitropoliti anania jafariZe aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi gamoy- Zleba `aTsa TeTrs zeda ori TeTri miec- enebul sjulmdeblobas am Zeglis mixedviT `qarTvelT sjuli~ erqva. valis, anu fu- es~. 499 marTlac, vaxSis aReba ikrZaleba saeklesio samarTliT. zogadad, ra Tqma lis sesxad aRebis Semdeg, misacemi procenti, anu `sargebeli arc qarTvelT sjulsa Sigan Ze wesad rome aiRon da arc sxvaTa sjulTa uweria da sargebeli aris uweso~ (muxli 46-e, samarTali unda, gansaxilveli samarTali saeklesio samarTals efuZneboda. rogorc i. doliZe aRniSnavs, Sua saukuneebis ganmavlobaSi `saqarTvelo mWidro kulturul da saxelmwifoebriv urTierTobaSi mefis giorgisa). 498 `sxva sjulSi~ Cans, igulisxmeba bizantiuri samarTali. maSas- imyofeboda bizantiasTan. qarTulma samarTalma Taviseburad daamuSava da gam- adame, arc qarTuli da arc berZnuli samarTliT valis `sargeblis~ aReba ar SeiZleba, anda ukidures SemTxvevaSi Sei- oiyena bizantiuri samarTlis zogierTi instituti da moxdenilad Seufarda isini Cveni cxovrebis sinamdviles~. 500 `Zeglis dadeba mefeTmefis giorgis mier~ [amokrefili muxlebi] Cuen, mefeTmefeman giorgim, Zeman yovelTa Soris warCinebulisa mefeTmefis dimitrisaman, davdeviT Zegli-ganaCeni ese mas Jamsa, odes SevediT mTiulTa Sigan mosavlelad RmrTis mowyalebiTa yovlgniT ucileblad qonebasa Sina samefosa Cuenisasa da ucileblad pyrobasa taxtisa da skiptrisasa. warvediT taxtiT CueniT qalaqiT da SevediT sasaxlesa Cuensa Jinvansa. da muniT mivediT Hada-cxaots da movasxeniT yovelni muneburni xevisberni da herovanni, da gavigoneT maTni saqmeni, davsxediT maTsa sasaqmosa. da mivediT darielamdis da vscaniT ese, romel RmrTiv gDrgDnosanTa da sanatrelTa CuenTa CamomavalTa mefeTagan amad ar gasCenoda ZegliTa gaCeniTa da dadebiTa sisxlisa da sxuaTa mravalTa uwesoTa mimZlavrebulTa saqmeTa: romelTame saqmisa romlisaTDsme hprianebodaT aRreviT yofa erTmaneTsa Sigan, da romelTame sxDs Jamisa SemosrulobisaTDs ukue gaCena ver swreboda-Ra srulad mTiulTa saqmis moklebasa da gaCenasa. da Jam-guces, mowyalebiTa RmrTisaTa darieliT mobrunvebulTa viloceT lomisis mTavarmowamis winaSe da CamoviareT cxrazmis xevi da movikuliveT muneburi sasaqmo. 49 8 i. doliZe , Zeglis dadeb a, q.s .Z. I, gv. 420; 49 9 iqve , gv. 421; 500 iqv e, gv. 678. saeklesio samarTali, kanonebi 27 movediT muxrans, sazamTrosa Cuensa davdegiT, da SemovediT qalaqsa da SemovitaneT Temisa da Temis erisTavni da HevisTavni da Hevisberni da herovanni. davsxediT da davsHT wmida meufe da qarTlisa kaTalikozi evfTvime, davsxiT vezirni da ebiskopozni da mouravni, da gavigoneT, romel didi usamarTlo da mZlavrebuli qmniliyo erTmaneTsa zeda, da sisxlis msubuqobisaTDs advil Cnda erTmaneTis Ralatad dasxma da daqceva cixeTa, sikudili, colis wagura da ubralod dagdeba, da mravalferni ulusoba da yol samarTali aRar iyo-Ra. da dReisiT winaT-Ra erTmaneTis sayofTa saqmeTa amad aRar SemoviReT, _ erTmaneTis amosula ar iqneboda, ganaCen-daudebloba eqmnaT. da aw yuela gavaCineT, ra rigad vis ra eyos erTmaneTis avi, sisxli dges anu sxua sasaqmo ra ginda ra iyos _ gardaHdes. juarTa yels aqeT, Hada-cxaots, zandukis Hevs, kibeT queSeT da menesos zemoT es ganaCeni davdeviT. sasjulo saqme da saeklesio, risac ginda sasaqmosa, _ kacis mkulelTa, eklesiis mkrexvelTa, colis damgdebelTa ubralosaTa, anu wamgurelTa, _ sxua rac sasjulo sakiTxavi iyos, igi kaTalikozman da maT, ganaCenTa maT zeda ebiskopozTa, maT hkiTxon. Cuen msofliosaa misi sisxli, pativi da sasaqmo gagDCenia. dReisiTgan waRma esreT iqmnas. [lomisisa glexisa asre iyos] 42. lomisisa vinc glexi moklas, Tu mefeTagan Sewirulia, gina sxuaTa visganme, aTasxuTasi TeTri daeurvos. TaviT ZueliTgan gaCenili aris lomisis samZRvarsa zeda, _ amieri Hada-cxaotis mimdgomi aris, _ da agreve gaCeniT iyos. valis saqme asre gavaCineT 46. sargebeli arc qarTvelT sjulTa Sigan Zes wesad, rome aRiRon, da arc sxuaTa sjulTa uweria. da sargebeli aris uweso. da Tu radme mimcemi kaci esre avi iyos, rome sargebeli aRiRos, ra ginda ra xani gamosuliyos, aTsa TeTrs zeda ori TeTri mieces, _ razomi didi xani daeyos, amis mets nuras miscems da arc samarTalia misacemlad. da Tu dia raTme avi kaci ar aris, arc amisi aReba marTebs. samarTali esreT yon yovelTa. 50 1 501 qar Tuli s amarTl is Zegl ebi, t . I, 19 63, gv . 401-421. 28 mitropoliti anania jafariZe `bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi~ Wulevis sakanonmdeblo kreba (1381-1386 ww.) XIV s-is 80-ian wlebSi mesxeTSi, los saxelmwifos aTabag-amirspasalari- Wulevis monasterSi, (Tanamedrove adigenis raionSi) Sedga saeklesio sakanon- aRbuRa da sxva adgilobrivi umaRlesi mdeblo kreba, romelic moiwvia aTabagamirsp asalarma aR buRam. i. d oliZis azriT, es kreba unda Catarebuliyo 1381- ic amave dros safaris moZRvari iyo). 1386 wlebSi. `me aTabag-amirspasalarman aRbuRa, movaxseneT patiosansa mawyverelsa da biZaTa CemTa, SaSiasa da missa Zmas safaris moZRvarsa pafnutis, xuTsave Temsa samcxisasa, taovelTa, SavSTa da klarjTa da maT Sina myofTa episkoposTa da meudabnoeTa, moweseTa mowmobiTa, mindobilni RmrTisani da yovlad wmidisa RvTismSobelisani~. 502 am krebis mier gamocemuli samarTali gavrcelda mTel saqarTveloSi, rogorc saeklesio da saqveyno moqmedi samarTali. Cven adre vwerdiT, rom saeklesio kreba saqarTveloSi warmoadgenda amave dros saxelmwifo darbazis sxdomas, maSasadame, krebas episkoposebsa da sasuliero warmomadgenlebTan erTad eswrebodnen darbaiselnic – darbazis wevrebic xelisufalni (SaSia da misi Zma, romelra warmoadgenda krebis ganxilvis sagans? xelnaweris saxiT Semonaxuli krebis oqmidan Cans, rom krebam ganixila da uklebliv daamtkica 70-80 wliT adre, daaxloebiT 1295-1304 wlebSi Sedgenili beqa mandaturTuxucesis samarTali. krebam am samarTals daurTo Tavis mier SemuSavebuli axali kanonebi, romelTa amoqmedebis mizezi Seiqna droTa viTarebaSi `Semosuli uweso sa qm ee bi ~, g ar da a mi sa , ga ni sa zR vr a saqarTveloSi SemoRebuli axali fulis erTeulis nominalic da misi moqmedebis areali gaavrceles mesxeTSi. saeklesio krebam beqas kanonebs daumata 33 muxli, romelic aRbuRa aTabagamirspasalaris samarTlis saxeliTaa amJamad cnobili, radganac swored igi iyo meTauri da iniciatori axali kanon- mefis meTaurobiT, anu ukeT rom vTqvaT, darbazoba saeklesio sakiTxTa ganxilvis dros saeklesio krebas warmoadgen- ebis SemoRebisa Tavis sabrZanebelSi (sam- da. Wulevis krebasac eswrebodnen mesxeTis episkoposebi, kerZod, TviT samcxidan mowveulni taoeli, SavSeli, klarjeli episkoposebi, gansakuTrebuli adgili eWiraT awyurisa da safaris sa- iyo, ewyina sapatioTa kacTa da mis winaSe suliero pirebs, sxva `moweseebs~ da meudabnoe mamebs. saero pirTagan ki gamoirCeodnen samTavro saxlis meTauri, romelic amave dros iyo sruliad saqarTve- Ras `sapatio kacebisaTvis~ ucnobebia, 502 cx eSi ). Se qmn il i v iTa re bis ga mo _ `laSqarTa Sina cxenis parva SeqmnilsapatioTa msxdomTa kacTa... esreT gaaCines. 503 maSasadme, kanonebi SemuSavda `sapatio msxdomTa kacTa~ mier. iqamde ki Seqmnili mdgomareobis Sesaxeb aRbumaT ki Tavis mxriv sxdoma, anu Sekreba mouwveviaT, es iyo swored Wulevis saeklesio kreba. qar Tuli samarTlis Zegleb i, t. I. 1963. gv. 425; 503 iqv e, gv. 450. 29 saeklesio samarTali, kanonebi krebam, rogorc aRvniSneT, Tavdapirve- gadascemoda. Tu erTi mxare gadaixvewe- lad ganixila beqa mandaturTuxucesis kanonebi da aRiara igi qmediTunarianad (sul 65 muxli), Semdgom ki mas axali muxlebi daumata (e.w. aRbuRas kanonebi). Tavdapirvelad, kanonebi muxlad day- boda, `mamuli patronsa aqundes jayelsa da mawyverelsa~, e.i. mamuli damnaSaves CamoerTmeoda da jayelsa da mawyverels gadaecemoda. aseve iyo, agreTve, roca aznauri aznaurs moklavda. ofili ar yofila, aramed dayofili iyo mTavar nawilebad sakiTxebis mixedviT. sabolood ki krebam aRniSnul (beqasa da aRbuRas) kanonebs daurTo ZvelTa- 22-e muxlis Tanaxmad, Tu Zma Zmas moklavda, damnaSaves unda gadaexada `patronis~ (jayelis) da `laSqris~ sasargeblod da, agreTve, mawyverelis an sxva ganve arsebuli e.w. `bagrat kurapalatis samarTlis~ muxlebi da agreTve kanonikuri samarTlis muxlebi Sedgenili TviT Wulevis k rebis mier. e.i. gamocemul iqna samarTlis axali krebuli, romelic Tavis mxriv Setanil iqna vaxtangis `samarTlis wignebis krebulSi~. i. doliZis gamocemis mixedviT, Zegli Seicavs sul 170 muxls, aqedan beqas samarTals miekuTvneba 1-65 muxli, aRbuRas _ 66-98, bagrat kurapalats – 99-160, kanonikur samarTls – 161-170, kanonTa bolos SecdomiT, ganmeorebiT adgilobrivi episkoposis sasargeblod: `episkoposman misi wesi icis, raca marTebs, man uyos~. 50 5 33-e muxlSi naxsenebia `patroni mawyvereli~. `patrons~, sxva muxlis Tanaxmad, SeeZlo damnaSavis `morbeva, mamulis waReba, gaZeveba~ da sxv. (muxli 40). saerTod, samarTali ixilavs sasjelebs mkvlelobis, sxeulis dazianebis, Seuracxyofis, ciliswamebis, sqesobrivi danaSaulis, qalis motacebis, colis an qmris dagdebis, gaZarcvis, qurdobis, meqrTameobis, Ralatis, TviTnebobis dros. agreTve, miuweriaT ramdenime kanoni. 504 beq a-aRbu Ras sa marTl is wig nis umTavres nawils sisxlis samarTlis normebi Seadgens. saTanado adgili aqvs daTmobili saeklesio da samoqalaqo samarTalsac. magaliTad, mawyvereli episkoposis adgili sasamarTlo warmoebisas Seicavs samoqalaqo samarTlis muxlebs, romlebic ganixilaven sakuTrebis uflebas, giravnobas, nasyidobas, mibarebas, sesxs, Cuqebas, Tavdebobas, Txovebas, saojaxo samarTals, memkvidreobas. sasamarTlo wyobilebasa da sasamarTlo warmoebas eZRvneba muxlebi, romlebic ganix- gaTanabrebulia patron-aTabagTan, muxlebSi 1, 4, 18, 22, 25, 33, 40. pirveli muxlis Tanaxmad, patronad iwodeba mawyvereli, iseve, rogorc aTabagi. `sisxlis ganaCenis~ aRniSnuli muxliT, Tu didebuli didebuls moklavda, adgilze unda misuliyo `aTabagis kaci~ da `mawyverelis xati~, Semdeg moSuRar mxareTa Soris mtroba unda Sewyvetiliyo da saqme sasamarTlos unda ilavs – bWisa da bWobis, Suakacis, ficis da moficaris, mowmis, werilobiT sabuTebis sakiTxebs. 506 beqasa da aRbuRas samarTlis wignis boloSi darTulia kanonebi bagrat kurapalatisa da saeklesio dadgenilebebi. i. doliZis TvalsazrisiT, am kanonebis sjulmdebeli unda iyos mefe bagrat IV (1027-1072) da mas unda mieweros beqasa da aRbuRas samarTlis wignis 99-160 504 q.s .Z., t . I. g v. 621; 505 iqve , gv. 433; 506 iqv e, gv. 622. 30 mitropoliti anania jafariZe kanonebi. sxva mecnierTa azriT, rogorc SeuZlia misi Sepyroba im SemTxvevaSic, ganvixileT, es kanonebi ekuTvnis bagrat kurapalats (IX s.). es kanonebi `episkoposTa, didebulTa da aznaurTa da WkuianTa kacTa mefeTa winaSe erTbamad~ SeumuSavebiaT, anu `gauCeniaT~ `gangebiTa Tuki mefe piradad miiCnevs episkoposs arasasurvel pirad. kanonmdebloba sasuliero da saero umaRles xelisufalT (am SemTxvevaSi, mefesa da episkoposs) aTanabrebs. es principi, i. doliZis azriT, RmrTisaTa~. 507 maSasadame, kanonebis SemuSavebaSi eklesiis ierarqebs _ episkoposebs didebulebTan erTad miuRiaT monawileoba. muxlebis erTi nawili saek- momdinareobs bizantiuri samarTlidan. 509 es principi asaxulia vaxtangis samarTlis wignis 25-e muxlSic _ `mefisa da kaTalikozis saqme... orisave swori aris, lesio saqmeebs awesrigebs, amitomac es samarTali saeklesio samarTlis wyaroa. p ir v e li v e m u x li mo u w od e b s m o sa marTleebs `marTali samarTali unda gaaCinoT RvTis SiSiT, qrTamisa da Tnebis gareSe~. sasurvelad miiCnevda mosamarTle momrigeblad daadginon `moZRvari~ an sxva sapatio piri. 103-e muxliT, Tu episkoposi damnaSavea mefis winaSe, mefes ar SeuZlia misi Sepyroba, aramed episkoposs evaleba `Sexvewa, Sekazmva mefisa~. gansakuTrebiT sainteresoa da cnobilia bagrat kurapalatis samarTlis 102-e amitom rom erTi xorcis xelmwifea da meore sulisa~. mefisa da episkoposis uflebrivad gaTanabrebis principi aseve gatarebulia bagratis samarTlis 103-e muxlSic, romlis Tanaxmad sjulis, eklesiis, episkoposisa da mefis winaSe damnaSave mRvdeli, moZRvari an monazoni ar e qve md eba re bod a S ep yro ba s. mi si qmedeba unda gamoeZiaT da Tanxis gadaxdiT daesajaT. ufro meti, 105-e muxlis Tanaxmad, didebulis Tu sxvaTa mier sasuliero muxli, romelSic naTqvamia _ `meore mefe episkoposi ars~. mTlianad es muxli aseTia _ `Tu mefe episkopozsa gauwyres, gina usamarTlod, gina samarTliT, xelTa Sepyroba Y arca maSin moxdebis, amisaTvis ra Yme meore mefe episkopozi ars da qristianeTa sjulisa damamtki- piris SepyrobisaTvis sasjeli Sempyrobs daedeboda. aseve isjeba Semdegi muxliT mRvdlis meuRlis `momyinvebeli~. 106-e muxliT didebuli, romelic episkoposs Seaginebda, didi xvewnis Semdeg 40.000 TeTrs gadaixdida. xolo imave qmedebisaTvis aznauri 20.000 TeTriT daisje- cebeli da ra Yca mefesa sjulisa saqme aqvs, agre Seiwynaren~. 508 maSasadame, episkoposisa da mefis iuridiuli wona samarTlis samsjavros winaSe Tanabaria, amitomac Tuki episkoposi damnaSavea kanonis winaSe, igi iseve unda daisajos, ra sasjelsac kanonmdebloba iTvaliswinebs mefisaTvis mocemuli danaSaulis SemTxvevaSi. mefes damnaSave episkoposis Sepyroba ar SeuZlia, ar boda, sazogadod, momdevno muxlebi umetesad eklesias, anda sasuliero pirebs Seexeba, ase rom, bagrat kurapalatis samarTalic saeklesio samarTlis wyaroa. sainteresoa 121-e muxli, romlidanac vigebT, rom eklesiaSi `qveynis samlocvelod~ dasvenebul macxovris xatisaTvis qveyana valdebuli iyo Seewira 30 glexi, e.i. maTgan Semosavali u nd a mo x m ar e b od a xa t i s m o vl a - pa - 507 q.s .Z., t . I. g v. 464 ; 508 iqv e, gv 464; 509 iqv e, gv. 641. 31 saeklesio samarTali, kanonebi tronobas, dacvasa da mis winaSe locvis sio sasjelis garda). kreba 165-e, 168- saqmes. yovladwmida RvTismSoblis xatisaTvis 12 glexi unda SeewiraT, am- 170-e muxlebis dasasruls iTvaliswinebs sanqcias, rom damnaSave `kanonsameca qveSe denive glexi iyo dadgenili sxva xatebisTvisac. amiT iyo gamowveuli is, rom udidesi ganZi, Zvirfasi xatebi da saeklesio nivTebi eklesia-monastrebSi saukuneTa manZilze SesaniSnavad iyo daculi. iqnebis wmidaca mociqulTaca~ _ rac kanonikuri samarTlis formulas warmoadgens. 510 amitomac, aseTi muxlebis, anu sakanonos dadeba SeeZlo swored saeklesio krebas da asec moqceula Wu- zemoT moyvanili muxlebi episkoposTa xelSeuxeblobis Sesaxeb saqarTveloSi levis kreba. kanonebSi moxseniebuli `sapiro da sanaxSiro~ unda niSnavdes, imdenad gaTavisebuli iyo, rom mxolod ucxoelebma _ sparselebma da rusebma gabedes misi darRveva _ magaliTad, samomrigeblos, samosalaparakeblos, anu mxareTa Soris molaparakebisa da morigebis miRwevisaTvis gankuTvnil gasamrje- rodesac rostom-xanma evdemoz kaTali- los. `sanaxSo~ salaparako adgils erq- kosi moakvlevina da rusma xelisuflebma ki cemiT mokles dosiTeos quTaTeli mitropoliti, imereTis kaTalikosis adgilze mjdomi. va. samarTali, ZiriTadad, msoflio saeklesio krebaTa kanonebs eyrdnoba. i. doliZe wers: `samcxe-saaTabagos samTavros saSinao marTva-gamgeoba mTli- Wulevis saeklesio krebas, rogorc aRvniSneT, mouZiebia da daurTavs aRbuRas kanonebisaTvis beqa mandaturTuxucesis da, agreTve, bagrat kurapalatis anad patron _ aTabagis mier damoukideblad xorcieldeboda. `imxanad saqarTvelos mTlianoba imdenad daSlili iyo, rom mefes TiTqmis aRaraviTari Zala aRar kanonebi. Wulevis krebas unda daematebina mTeli am samarTlis krebulisaTvis e.w. `kanonikuri samarTlis~ muxlebi. krebas am kanonebiT surda RalatiT Zmis hqonda~. 51 1 sakanonmdeblo xelisufleba saaTabagoSi patron aTabags ekuTvnis da igi am uflebas saqarTvelos mefisagan damoukideblad axorcielebs, igi aRWur- Tu sxva kacis mkvlelis, asoTa moWris, brZolaSi moklulis gaZarcvis, usamarTlod saxelgatexili kacis mokvlis, kanonieri colis wagvris, sasuliero piris RalatiT mokvlis da sxva msgavsi vilia uzenaesi sasamarTlo xelisuflebiTac~. 512 magram sagangebod unda aRiniSnos, rom patroni aTabagi araa TviTmpyrobeli xelisufali, mis samTavroSi zogierTi gansakuTrebuli saxelisuflo da uzneo qmedebis aRmofxvra. amitomac yovel muxls axlavs damarRvevlis wyevlis formula. sazogadod, qurdobis, ek- sasamarTlo ufleba miniWebuli aqvs eklesias, kerZod ki - awyuris episkoposs (mawyverels). `awyuris episkoposis sasa- lesiis gatexis, venaxis aWris, saydris saqonlis motacebis, cecxlis wakidebasa da sxva danaSaulSi mxilebuli damnaSaveebi wyevliTac isjebodnen da, marTlo iurisdiqcias eqvemdebareboda mTeli rigi mniSvnelovani sisxlisa da samoqalaqo samarTlis saqmeebi (beqa-aRbuRas samarTlis mixedviT). mawyvereli agreTve, Sesabamisi kanoniTac (saekle- aTabagTan erTad axorcielebs umaRles q.s .Z. t. I. gv. 630; 511 iv. javaxiSvili, qarTve li eris istor ia, IV, 1941, gv. 14 3; Zvel i qarT uli samarTal i, 1953, gv. 32. 510 512 i. doliZe, 32 mitropoliti anania jafariZe sasamarTlo xelisuflebas. saaTabagos veviTa da SemTxveviT miumates am sa- saqarTvelos samefosagan gandgomam didi kanonmdeblo Zegls~. 51 5 es Camateba i. doliZis TvalsazrisiT, Seusrulebia gavlena moaxdina mawyverelis damoukideblobaze da misi sasamarTlo iurisdiqciis zrdaze. saaTabagoSi mawyvereli iseTive umaRlesi saeklesio Tanamdebobis piri iyo, rogorc kaTalikosi saqarTveloSi. Tu aTabagi saqarTvelos mefes arafers ekiTxeboda, mawyverelic damoukidebeli iyo mcxeTis saeklesio kaTedrisagan. samcxe-saaTabagoSi igi damoukideblad axorcielebda umaRles saeklesio xelisuflebas da sjulmdeblobas~. 513 magram xazgasmiTaa aRsaniSnavi, rom `Tu sasuliero saqmeebSi mawyvereli uzenaesi piria, saero samarTlis saqmeebSi is aTabagis Tanasworia, masTan erTad axorcielebs umaRles marTlmsajulebas~. 514 amiT (e.i. samarTlis sferoSi aTabagisa da mawyverelis TanasworobiT) aris gamowveuli beqa-aRbuRas samarTlad cnobili wignebis Sedgeniloba. i. doliZis TvalsazrisiT, beqasa da aRbuRas samarTali Tav dapirvelad 98 mu xlisagan Sedgeboda (eyrdnoba 1672 wlis xelnawers), e.i. igi Sedgeboda mxolod beqa mandaturTuxucesis da aRbuRa aTabagamirspasalaris samarTlisagan. mxolod Semdgom saukuneebSi `sxva muxlebi SemTx- 513 `vaxtang mefis sakodifikacio komisias~. Cveni Tvalsazrisi gansxvavdeba am mxriv. Cveni fiqriT, WulevSi Sedga sakanonmdeblo saeklesio kreba, romelmac sabolood gamosca mTliani saxiT erTiani sakanonmdeblo Zegli, romelic imTaviTve Sedgeboda rogorc beqasa da aRbuRas samarTlisagan, agreTve Seicavda 99160 (e.i. bagrat kurapalatis samarTals) da rac umTavresia, krebis mier gamocemul 161-170 muxlebs (e.i. kanonikur samarTals). es gamowveuli unda yofiliyo zemoaRniSnuli garemoebiT, kerZod, imiT rom, marTalia patroni aTabagi saTaveSi edga samTavros sakanonmdeblo xelisuflebas, magram igi am udides uflebas iziarebda mawyverelTan erTad. eklesiis es uflebamosileba (samarTlis sferoSi) kargad Canda uZveles adgilobriv (yofil tao-klarjeTSi) SemuSavebul ZeglSi, romelic bagrat kurapalatis samarTlis saxeliT iyo cnobili (IX s-is Zeglia). am Zeglis CarTviT Wulevis krebam eklesiis uzenaesi sasamarTlo da saxelisuflo uflebani kidev erTxel gaxada TvalsaCino da kanonmdeblobis saxiT daamtkica. i. diliZe , Zveli qarTuli samarTali, 1953, gv. 116; 514 iqve , gv. 117; 515 iqv e, gv. 42. saeklesio samarTali, kanonebi 33 `bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi~, `kanonikuri samarTali~ [amokrefili muxlebi] [Sesavali, beqa mandaturTuxucesis samarTlidan]. SeviyareniT WulevTa, mindobilni RmrTisani da awyuris RmrTismSoblisani, da... davideviT wina patronisa papiCemisa mandaturTuxucesis beqas ganaCeni da igi agreve srulobiT da ukleblad davswereT. da raca JamTa siaviTa sxvani uwesoni saqmeni Semosuliyvnen, maTi samarTalica zeda daurTeT, asre rome, _ rac sisxlisa da gerSisa, dasxmisa da Ralatisa da rasa ginda ferisa dasaurvebeli saqme iyos. patronisa papisCemisagan ganaCeni yazanuri TeTri iyo da ama JamT-Siga yazanuroba aR-sadme-moklebuliyo (//). da didis warCinebulis mefis giorgis Jamisa TeTri gavaCineT; oriani xuTi dangi wminda vercxli da rogoraca aw Jamisa TeTri iyos, angariSiT ama wesiT aRiRebden. amad ara CamovamcreviT, rome avi saqme nu visganme gaadvildebis. awyurisa da safarisa, viTa ZveliTgan yofiliyo, arca didsa mefesa moeSala da Cven ganaRamca agreTve davamtkiceT . wigni samarTlisa kacTa Secodebisa yovlisave saxeliTa RmrTisaQTa dausabamoQsa mamisa, Zisa da wmidisa sulisaQTa, meoxebiTa yovladwmidisa RmrTismSobelisaQTa da yovelTa wmidaTa zecisa da queyanisaQTa, me, aTabagamilspasalarman aRbuRa, movaHseneT patiosansa... mawyuerelsa da biZaZeTa CemTa, SaSiasa da missa Zmas safaris moZRuarsa pafnutis; xuTsave Temsa samcxisasa, taovelTa, SavSTa da klarjTa, da maT Sina myofTa episkopozTa da meudabnoveTa, moweseTa mowmobiTa. mindobilni RmrTisani da yovlad wmidisa RmrTismSobelisani, dav[i]deviT winaSe patronisa papisCemisa beqaQs ganaCeni; igi srulobiT da ukleblad davwereT; da raQca JamTa siaDTa sxuani uwesoni saqmeni Semosrul iyvnes, maTi samarTali zeda daurTeT, ase rome, _ raQca sisxlisa, gerSisa dasxmisa, Ralatisa da raQsa ginda TeTrisa sauraDsa saqme iyos. patonis papisCemisagan ganaCeni yazanuri TeTri iyo. ama Jamsa Sina yazanuroba arRara iyo. didisa mefisa giorgis Jamisa TeTri gavaCineT: oriani xuTi dangi wmida vecxli. da rogorca TeTri iyos, angariSad ima wesiTa aiRebodes. amad ara CamovamcreviT, rome avi saqme nu visgan gaadvildebis. awyurisa da safarisa viTa ZveliTgan yofiliyo, arca didsa patonsa moeSala, Cuen ganaRamca egreTve davamtkiceT. [bagrat kurapalatis samarTlidan] 100. vinca moZRuari iyos, anu mefeTa winaSe zrdili da namyofi kaci iyos, anu kargi did-vaWari, anu kargi soflisa 34 mitropoliti anania jafariZe mamasaxlisi iyos, ageTi kaci dasvi bWed, Wkuiani iqnebis da kargad ecodinebis bWobaQ, da usamarTlos aras ityDs. 101. Tu ebiskopozman mefesa Sescodos, mefisagan Helad SepyrobaQ ara egebis, amad rome misda muqafad sasjelisa damamtkicebeli ars. SexuewaQ, SekazmaQ marTebs ebiskopozsa mefisaQ. 102. Tu mefe ebiskopozsa gauwyres, gina usamarTlod, gina samarTliTa, HelTa SepyrobaQ arca maSin moHdebis, amisTDis rome meore mefe ebiskopozi ars da qristianeTa sjulisa damamtkicebeli. da raQca mefesa sjulisa saqme aqus, agre Seiwynaren. 103. Tu moZRuarman anu mRdelman, anu monazonman mefesa anu ebiskopozsa Sescodos, anu sjulsa, anu eklesiasa Sescodos, HelTa aravisgan Seipyrobis. ga kiT xvaQ unda, da raQca mizezi daswam on, ma s m izezsa unda gamonaxv aQ ga rdaHdevi neba Q. 104. vinca, anu didebulman, anu aznaurman, anu sxuaman vinme, monazoni anu mRdeli mZlavrebiT HelTa Seipyras, raQsaca guarisa iyos, mis sisxlsa xuTi aTasi sxuaQ ematos. da Tu gua riani iyos anu Helismq onebeli, mi ssa si sxlsa naxev ari si sxli ema to s. 105. Tu kacman xucisa coli moayivnos, gina uzesTaesman, gina uquemoesman, missa sisxlsa samoci aTasi TeTri sxuaQ ematos. 106. Tu ebiskopozsa didebulman aginos, ormoci aTasi TeTri dauurvos da didad Seexuewis. 1 07 . Tu [eb isko po zsa] azna urma n aginos, di di T a SexuewiT a oci aT asi TeTri dauurvo s. 108. Tu aznaurman anu didebulman mRdelsa aginos, anu uquemoesman, mesamedi sixlisaQ dauurvos da didad Seexuewos. 109. Tu kacman kaci guemos da eklesiaQ gautexos, raQsaca guarisa iyos, sruli sisxli dauurvos. 112. Tu igi eklesiaQ sanaxevro iyos, anu samesamedo, anu sameoTxedo, anu samrevlo, angariSi qnan da agre dauurvos, raQca wili edvas. visiTaca mizeziTa damarTebodes, sapiro man dauurvos. da ima eklesiisa moziareni gverca udgenda rome maTca ara gamoyon, ara emarTlebian. 113. Tu eklesiaQ mekobreTa gatexon patronisa ukiTxavad da ese daswamon, Sen icodio, patronman mis mekobrisaman ucodneloba ficos ocdaoTxisa kaciTa da daejerebis. mekobre HelTa misces, raQ ginda uyon, nu daemdurebis. alafica ukleblad Seaqcion, gina maT gamoiRon. saeklesio samarTali, kanonebi 35 115. Tu eklesiasa daesxnen, xuTi aTasi TeTri dauurvon saupatiod. 121. sadaca macxovrisa xati esuenos samcvelod queyanisa, saupatiod ocdaaTi glexi marTebs, Tormeti _ yovlad wmidisa, Tormeti _ mTavarangelozTa, Tormeti _ sxuaTa wmidaTa mRvdelT-moZRvarTa, mociqulTa, wmidis giorgisa, naTlismcemelisa da sxuaTa wmidaTa. [kanonikuri samarTali] 161. romelmanca, vinca ginda didman, anu mcireman kacman, RalatiT ZmaQ moklas da anu RalatiT sxuaQ kaci, krul da wyeul, SeCuenebul iyavn dausabamoQsa RmrTisa piriTa. da viTarisaca guarisa iyos kaci igi, orkeci sisxli dauurvos. da vinca uSuelos da Seiwynaros, krul da wyeul, SeCuenebul iyavn. 162. vinca qristianeman kacman Zmas Tualni daswunes cxadad anu Ralatad, anu mohkueTos raQme asoTagani, sisxli sruli da sanaxSiro dauurvos. krul da wyeul, SeCuenebul iyavn, da cudmca ars mosaHsenebeli sicocxle da sikudili misi. 163. brZolaTa Sina romelica kaci mokudes, abjrisagan kide tansacmelsa da nifxav-perangsa nu vin moHdis. krul, wyeul da SeCuenebul iyavn RmrTisa piriTa. 164. vinca mekobre, mejurmuce da mparavi kaci moklas, cxadad gamoCndes, rome usamarTlo yofiliyos, _ vinca misman naTesavman da saSualTa misi sisxli ikiTxon, krul da SeCuenebul da wyeul iyavn. 165. romelman kacman vis ginda misi gDrgDn nakurTxi coli wauRos da mostacos, sruli sisxli dauurvos, rasaca guarisa iyos. krul da wyeul da SeCuenebul [iyavn] piriTa RmrTisaQTa. da kanonsamca queSe iqmnebis wmidaTa mociqulTasa. 166. romelmanca, vin ginda guarman kacman, xucesi, monazoni anu diakoni malviT, RalatiT moklas, Seipyras da gaZarcos, ori keci sisxli dauurvos. krul da wyeul da SeCuenebul [iyavn] suli da Horci misi. 167. romelmanca kacman ra ginda ra moiparos da gamoCndes, ornive Tualni daewunen da anu Hel-ferHi daeWras. Tu sapatiJosa adgilsa ara moeparos, vin iyiddes, viTaca daafason, egre mihyidon, da naparevi dauklebliv missa patronsa misces. da krul, wyeul da SeCuenebul iyavn. 168. romelmanca kacman, didman anu mcireman, raQsa ginda nivTianisa saqmisaTDs da mterobisaTDs, sisxlisa da valisa gardaHdisaTDis eklesiaQ gatexos anu cecxli Seudvas da dawuas, anu cxadad anu idumal, kanonsamca queSe ars wmidaTa mociqulTasa da wmidaTa krebaTasa. 36 mitropoliti anania jafariZe krul da wyeul da SeCvenebul iyavn. mcire ese dasaurvebeli gangDiCenia, _ raQca amisa eklesiisa dasaurvebeli patiJi eweros da gaCenil iyos, orkeci dauurvos, da alafi raQca waeRos, uzRos. amave kanonsa queSe iyos kaci igi. 169. romelmanca kacman, ginda sisxlisa da gulis tkivilisaTDis, venaHi daWras anu xeni nayofierni, anu yanaQ daTibos, cxadad anu idumal, krul da wyeul da SeCuenebul iyavn kaci igi caTa Sina da queyanasa zeda. [1691]. vinca saydrisa saqonebelTa senakTa, agaraTa, saxlTa, beRelTa, maranTa da vis ginda sxuaTa kacisa mosaHmarebelTa RamiT cecxli Seudvas, raQsa ginda sisxlisa [da] mterobisaTDs, raQsaca gulis tkivilisaTDs anu movalebisaTDs, krul, wyeul da SeCueneul iyavn igi kaci caTa Sina da queyanasa zeda. da romlisaca saqmisaTDis qnas igi saqme, gardaHdes. da viTarca adgili iyos, sisxli da patiJi gardaiHados da kanonsa queSe iyos. da danaklebi uzRos. 170. vin ginda kacman raQsa ginda saqmisa da mterobisaTDs saydarsa da saydrisa saqonebelsa malviTa anu cxadad cecxli Seudvas, dawuas ra ginda ra, cxadad gamoCndes, saydris patiJad ocdaTormeti aTasisa TeTrisa dauurvos. da krul da wyeul da SeCuenebul iyavn, da cudmca ars mosaHsenebeli suli da Horci misi amas sofelsa da mas saukunosa dausabamoQsa RmrTisa madliTa da kanonsa queSe ars wmidaTa mociqulTasa. 51 6 516 qar Tuli s amarTlis Zegl ebi, t. I., 1963, gv . 425-473. 37 saeklesio samarTali, kanonebi `mcnebaA sasjuloA~ caiS-bediis Sekreba (1470-1474 ww.) XV s-is bolos saqarTveloSi Camo- va-locvis, RvTismsaxurebis erTaderTi sula antioqia-ierusalimis patriarqi mixeili, misTvis umaspinZlia bedielcaiSel episkopos ioakimes, mefe bagrats, dadia n-guriel S amadavlas, sxva erisTavebs, didebulebs, aznaurebs. say- ena iyo qarTuli ena. afxazeTis kaTalikosebi mudam qarTvelebi iyvnen iseve, rogorc episkoposebi da cxadia, mrevlic. sabuTebi, sigelebi, gujrebi, warwerebi mxolod da mxolod qarTulad ovelTao, saqveyno saWiroebisaTvis antioqiel patriarqs Zegliswerac dautovebia, romelsac boloSi `biWvintis RvTismSoblisa saWeTmpyrobeli kaTalikozis~ beWedi azis. amitomac unda iyo Sedgenili. Cvenamde moRweulia gvarebi afxazeTis kaTalikosebisa, romelnic zeobdnen antioqieli patriarqis mixeilis Semdeg, yvelas gvari qarTulia, yvelani qarTu- vifiqroT, rom antioqia-ierusalimis patriarqis mixeilis Camosvlisas moxda Sekreba episkoposebisa, miT umetes, rom am dros axali kaTalikosic ukurTxebiaT, rac, cxadia, episkoposTa Sekrebis gareSe ar moxdeboda, amitomac maT TavSeyras SeiZleba `kreba~ uwodiT. li eklesiis cnobili moRvaweni arian, maT Sesaxeb da maTi xeliT Sedgenili mravali dokumentia moRweuli, esenia: malaqia abaSiZe (1519-1532), evdemon CxetiZe (1557-1578), eqvTime I sayvareliZe (1578-1605), malaqia gurieli (1616-1639), maqsime maWutaZe (1639-1657), zaqaria zogierTi istorikosis TvalsazrisiT, antioqielma patriarqma xeli daasxa afxazeTis kaTalikoss, akurTxa igi da amiT TiTqosda qarTuli eklesiis wiaRidan gamoyo lixT-imereTis (afxazeTis) sakaTalikoso. am Tvalsazrisis gaziareba ar SeiZleba. saqme isaa, rom rogorc qvariani (1657-1660), simon CxetiZe (16601666), evdemon II sayvareliZe (1666-1669), eqvTime II sayvareliZe (1669-1673), daviT nemsaZe (1673-1696), grigol lorTqifaniZe (1696-1742), germane wulukiZe, besarion erisTavi (1742-1769), ioseb bagrationi, maqsime abaSiZe (1776-1795) antioqieli patriarqis XV s-Si saqarTveloSi Camosvlamde, ise mas Semdegac, afxazeTis, anu dasavleT saqarTvelos da sxvebi. arc erTi maTgani ar kurTxeula ucxo patriarqis mier, ase rom, antioqieli patriarqis mixeilis mier sakaTalikoso yovelTvis iyo qarTuli eklesiis erT-erTi cocxali da Zlieri nawili. mis mrevls warmoadgendnen dasavleT saqarTveloSi mcxovrebi qarTvelebi, romelnic mterTagan SedarebiT daculobis gamo, mtkiced inarCunebdnen Zvel-qarTul adaTebs, wesebsa da Cveulebebs. am sakaTalikosoSi mudam, vidre XIX s-mde, ruseTis mier saqarTvelos afxazeTis kaTalikos ioakimes kurTxevas, Tu es namdvilad ase moxda, ar SeuzRudavs dasavleT saqarTvelos sakaTalikosos TavisTavadoba _ avtokefalia, sxva, romelime ucxo eklesiis sasargeblod, araviTari zegavlena ar mouxdenia am mxriv mis kanonikur mdgomareobaze. SesaZlebelia ucxo patriarqma mixeilma monawileoba miiRo bedi- eklesiis avtokefaliis gauqmebamde, wir- eli episkoposis (ioakimes) kaTalikosad 38 kurTxevaSi, anda xeli Seuwyo mas, raTa daeWira sakaTalikoso taxti. cxadia, yovelive es ar amcirebs ucxo patriarqis mier saqarTvelos eklesiis sawinaaRmdegod mimarTul qmedebas, romelic kargad aqvs gamokvleuli iv. javaxiSvils. igi wers: `saqarTvelos swvevia antioqiisa da ierusalimis patriarqi mixeili, Cveni qveyana Cveuli iyo am ucxoqveynel mRvdelmTavarTa stumrobasa da kalmasobas, Tavis mogzaurobis gasamarTleblad da fulebis datyuebis gasaadvileblad, Tanac saqarTvelos Tavisi mudmiv Semosavlis wyarod qcevisaTvis ierusalimel-antioqieli patriarqebi cdilobdnen mTeli TavianTi yofaqcevisaTvis kanonieri safuZveli moeZebnaT. gankerZoebis momxre mefe-mTavrebi saqarTveloSi sargeblo bdnen am mRvdelmTavrebis mogzaurobiT TavianTi miznebis gansaxorcieleblad~. 517 CamosvlisTanave mixeili Tavis saqmes Sesdgomia: `iqna gamoZieba da mokiTxva gujarTa, davTarTa da iadgarTa, viTar igi pirvelad qarTlisa da afxazeTisa kaTalikozni antioqiisa patriarqisagan ikurTxebodian~, _ wers antioqieli patriarqi. 518 maSasadame, am ucxoel patriarqs dauwyia qarTul saeklesio sabuTebSi masalis moZieba imis dasamtkiceblad, rom uZveles dros, qarTveli kaTalikosebi antioqiis patriarqisagan ikurTxebodnen. ratom ar moZebna man amis Sesaxeb berZnuli sabuTebi TviT antioqiasa da sxvagan? Cans, Zebna kidec, magram veraferisaTvis miugnia, marTlac, cnobilia, rom pirdapiri ucxouri wyaroebi qarTuli eklesiis ucxour eklesiaze damokidebulebis Sesaxeb ar arsebobs, 519 ami- mitropoliti anania jafariZe tomac antioqieli patriarqi iZulebuli gamxdara TviT qarTul sabuTebSi moeZebna raime masala. rogorc cnobilia, qarTul wyaroebSi moipoveba nawyvetebi efrem mcires naSromidan qarTuli eklesiis odesRac antioqia-ierusalimze damokidebulebis Sesaxeb. efrem mcirem Tavis naSromSi `uwyeba mizezsa qarTvelTa moqcevisasa~ gamoiyena berZnuli wyaroebi, magram, rogorc gamokvleuli gvaqvs, efrems ucxouri cnobebi, romelnic exeboda `qvemo iberiis~ eklesias, miuCnevia zogadad qarTul, anu `iberiis~ eklesiis Sesaxeb daweril cnobad. saqme isaa, rom ucxoelebi `qvemo iberiis saarqiepiskoposos~ uwodebdnen dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) eklesias, xolo zemo iberiis saarqiepiskoposos aRmosavleT saqarTvelos (qarTlis) sakaTalikosos. efremis am naSromidan nawyvetebi Sesuli iyo sxvadasxva saeklesio sabuTSi, swored maTTvis miugnia patriarq mixeils da ucdia gamoeyenebina Tavis sasargeblod. `cxadia, Tu risTvis dasWirdeboda es cnoba mixeil patriarqs. mas undoda am Zveli damokidebulebiT esargebla, igi antioqiis mRvdelmTavarTa saqarTvelos eklesiaze batonobis ganaxleba-aRdgenaze ocnebobda ukve, rodesac mas cnoba xelT eqneboda, maSin gulubryvilo xalxs ufro advilad daarwmunebda, rom saqarTvelos eklesiis Sinaur saqmeebSi Carevis ufleba hqonda da rogorc `JamTa siZvelisagan da soflisa siveragisagan iyvnes mravalni wesni SeSliT da gardaqceviT. 520 viTomc amgvaradve qarTuli eklesiis TviTmwyemsoba da damoukidebloba ukanono da `SeSlil~ wesad undoda gamoecxadebina~. 521 iv. javax iSvili, Txzule bani, t. III, 1982, gv. 337; 518 `mc nebai s asjulo~, qarTul i samar Tlis Zegl ebi, III, gv. 222; 519 a. jafariZe, saqarTvel os samociqulo ekles iis is toria, t. I, 1996, 315325; 520 samarTlis Zegl., III, gv. 222; 521 iv. javax iSvili, III, gv. 337. 517 39 saeklesio samarTali, kanonebi `vakurTxeT kaTalikozi iovakim, mar- ara separatizms, am sityvis klasikuri jvena ierusalimisa afxazeTis kaTalikozi da kurTxeulmca ars, davayeneT da davsviT yovelTa qristianeTa lixT-amerisa, odiSisa, guriisa da afxazeTisa... vakurTxeT~, 520 wers mixeil patriarqi. gagebiT, aramed, piriqiT, surdaT centraluri xelisufleba maT xelSi gadasuliyo, TavianT Tavs `imereTis~ an `kaxeTis~ mefeebs ki ar uwodebdnen, aramed sruliad saqarTvelos kanonier mefee- araa SemTxveviTi, rom igi mravlobiT ricxvSi laparakobs, maSasadame, iovakime afxazeTis, anu dasavleT saqarTvelos kaTalikosad akurTxa ara marto man, bad warmoaCendnen Sesabamisi sruli titulaturiT: `mefe afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa~ da a.S. kuTxur-regionalur politikur erTeulTa meTau- aramed sxvebmac. vis hqonda ufleba kaTalikosis kurTxevisa? avtokefalur eklesiaSi, rogorc aucilebeli wesi, kaTalikoss (e.i. meTaurs) akurTxebs episkoposTa kreba mocemuli eklesiisa, swored amiT gamoixateba am eklesiis avtokefalia. rogorc Cans, dasavleT saqarTvelo s e pis kop ose bi Se kre bil an da gamourCeviaT meTauri, patriarq mixeils ki kurTxevaSi monawileoba miuRia. rogorc Cans, ufro adre dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) kaTalikosis kurTxevaSi aqtiur monawileobas iReb- rebi TavianT Tavs miiCnevdnen sruliad saqarTvelos mefeebis kanonier memkvidreebad, maSasadame, maTSi arsebobda survili saqarTvelos erTianobisa, oRond TavianTi meTaurobiT. msgavsi procesi yofila dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) sakaTalikosoSic. afxazeTis kaTalikoss ara gamoyofa surda saqarTvelos eklesiidan, aramed miiswrafoda, rom mas mikuTvneboda `sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqis~ tituli, es Cans 1712 wels Sedgenil Sewirulobis wignSi `kaTalikos grigol lorTqifaniZ- da q ar Tl is k aT ali ko si , ro me ls ac agreTve hqonda tituli `saqarTvelos patriarqisa~. axla ki igi axali kaTalikosis kurTxevaze ar miuwveviaT, anda ver Casula. maSasadame, mixeilis dros afxazeTis sakaTalikosom TavisTavadoba ki ar dakarga antioqiis sasargeblod, isa biWvinTisadmi~, am sabuTSi afxazeTis kaTalikosi Tavis Tavs `sruliad saqarTvelos kaTalikoss~ uwodebs, kerZod, sabuTs boloSi azis beWedi aseTi warweriT: `grigol mwyemsi qristes mier yovlisa saqarTvelosa kaTalikozi~. 522 aqedan aSkarad Cans, rom afxazeTis ar am ed man u fro ai ma Rla Ta vi si damoukidebloba qarTlis kaTalikosis mimarT. afxazeTis erTi kaTalikosis sabuTi, romelsac qvemoT moviyvanT, uCvenebs, rom im dros qarTul eklesiaSic dawyebula igive procesi, romelic ukve dawyebuli iyo qveyan aSi _ danawevreba damoukidebel administraciul erTeulebad. aRsaniSnavia, rom garkveul dromde imereTisa da kaxeTis mefeebi iCendnen (dasavleT saqarTvelos) eklesia ara Tu gamoeyo qarTul eklesias, piriqiT, swored mas miaCnda WeSmarit qarTul eklesiad Tavisi Tavi, xolo misi saWeTmpyrobeli `yoveli saqarTvelos kaTalikozad~. marTalia, administraciuli TvalsazrisiT qarTlisa da afxazeTis sakaTalikosoebi TavisTavadni iyvnen, magram ar unda daviviwyoT analogiuri SemTxvevebi msoflio eklesiaSi. magaliTad, 522 qar Tuli s amarTl is Zeg lebi, III, gv . 1970 , gv. 675. 40 mitropoliti anania jafariZe berZnul eklesiaSi arsebobs erTmane- romelic afxazeTis sakaTalikosodanaa Tis mima rT sr uliad avto kefal uri berZnuli sapatriarqoebi (konstantinopolis, aleqsandriis, ierusalimis), saarqiepiskoposoebi (eladis, kviprosis), da maT garda arsebobs agreTve avtonomi- gamosuli, anda mas exeba, niSanwyalsac ki ar Seicavs imisa, rom es sakaTalikoso ierusalim-antioqiis sapatriarqosadmia daqvemdebarebuli. erTaderTi wyaro, romelic TiTqosda aseTi mosazrebis uri berZnuli saeklesio erTeulebi (Tesalonikis, aTonis) da sxv. analogiuri md gom ar eob aa som xu r e kle si aSi c. sulieri TvalsazrisiT erTian da mTlian gamoTqmis nebas iZleva, aris Cveni gansaxilveli `mcneba Y sasjulo Y~, romelic, rogorc Cans, Zvel saqarTveloSi ganixileboda ara viTarca iuridiuli, somxur eklesiaSi arsebobdnen erTmaneTis mimarT avtokefaluri sapatriarqoebi da sakaTalikosoebi (magaliTad, aRvanqis, anu albaneTis sakaTalikoso, daarsda VI-VIII ss-Si, iarseba 1813 wlamde), ieru salimi s sapat riarqo (somxu ri), daarsda VI s-Si, gamoeyo centralur somxur sakaTalikosos 1311 wels, arsebobs amJamadac, aRTamaris sakaTalikoso (1113-18 95), kilikiis sakaTalikoso (arsebobs 1446 wlidan dRemde), konstantinopolis sapatriarqo (somxuri, arsebobs 1461 wlidan), Tu ra Tqma aramed istoriuli xasiaTis dokumenti. ase, magaliTad, Tuki e.w. `kaTalikozTa samarTals~ samoqmedo iuridiuli xasiaTis dokumentad miiCnevdnen Semdgomi drois kaTalikosebi da mas `ganaaxlebdnen~ kidec, e.i. mis Zalmosilebas TavianTi xelis moweriT da kvlav xelaxla amtkicebdnen, `mcneba Y sasjulo Ys~ xels arc erTi imdroindeli episkoposi da arc erTi Semdegi drois kaTalikosi ar awers. am dokuments erTi xelismowerabeWedi azis, albaT, kaTalikosad axalnakurTxi iovakimesi. unda, aRaras vityviT eCmiaZinis sapatriarqoze. ze moT moyv anil ida n ga momd inar e, yovelgvar safuZvelsaa moklebuli gancxadeba imisa, TiTqosda antioqiis patriarqis mixeilis qmedebaTa Sedegad `afxazeTis qarTuli eklesiis TviTmwysobis zemoT moyvanilidan gamomdinare, arc aseTi gancxadebaa swori: `am saqcieliT patriarqma mixeilma, bagrat mefem da dadian-gurielma Samadavlam qarTveli eris saukeTeso SvilTa da mTeli xalxis mier saukuneTa brZoliT monapovari, qarTuli eklesiis Tavisufleba mospes ufleba Seilaxa, damoukidebloba moispo da ierusalim-antioqiis patriarqis xelqveiTi Seiqmna~. 523 es araswori mosazrebaa. antioqieli patriarqis mixeilis Camosvlis Semdeg, rogorc iTqva, dasavleT saqarTvelos sakaTalikoso ar damorCilebia ierusalim-antioqiis sapatriarqos, misi TavisTavadoba da TviTmwysobis ufleba ar SezRudula. XVXVIII ss-is uamravi dokumenti da masala, da gaanadgures~. 52 4 qarTuli eklesiis Tavisufleba marTlac qarTveli eris saukeTeso SvilTa saukunovani brZoliT miRweuli monapovaria, magram misi SebRalva, sabednierod, ver SeZlo antioqielma patriarqma mixeilma, Tumca ki, rogorc Cans, mas didi survili da mizanswrafvac hqonia, rac gamomJRavnebulia imave dokumentSi _ `mcneba Y sasjulo YSi~. ker- 523 iv. javax iSvili, Txzul ebani, III, gv. 338; 524 iqv e, gv. 338. 41 saeklesio samarTali, kanonebi Zod, mixeils SeuTxzavs Teoria saqarTvelos eklesiis mTlianobis dasarRvevad. sxvaTa Soris, am Teorias amJamadac siamovnebiT imeorebs qarTuli eklesiis istoriis gadmocemisas ara erTi piri, Tumca ki, cxadia, yovelgvari winaswarganzraxvis gareSe. es Teoria SemdgomSi mdgomareobs – TiTqosda wm. andria mociquli ganmanaTlebelia ara sruliad saqarTvelosi, aramed mxolod misi dasavleTi nawilisa, amgvaradve wm. nino ganmanaTlebelia ara sruliad saqarTvelosi, aramed mxolod misi aRmosavleTi nawilisa (qarTlisa). es Teoria, rogorc aRiniSna, XV s-Si SeTxza patriarqma mixeilma, Zvel saqarTveloSi ki amis Sesaxeb sxvagvari mosazreba hqondaT. iv. javaxiSvili wers: `...giorgi mTawmideli da gansakuTrebiT efrem mcire, ruisurbnisis 1103 wlis saeklesio krebis yvela sulisCamdgmeli da nikoloz kaTalikosi amtkicebdnen, rom andria mociq ulma iqad aga `y ovelsa queya nasa saqarTvelo Ysasa~, xolo SemdegSi daviwyebuli qristianoba kvlav aRadgina wm. ninom, romlis saswaulmoqmedebam da qadagebam `miizida yoveli savseba yovlisa qarTvelTa naTesavisa~. 525 nikoloz kaTalikosic wm. ninos saerTo mociqulad da ganmanaTleblad miiCnevda `Cuen qarTvelTa Ysa~. 526 erTi sityviT, andria mociqulica da wm. ninoc saerTo qarTuli eklesiis damaarseblad da mTeli qarTveli eris ganmanaTleblad iyvnen cnobilni. saqarTvelos sxvadasxva nawilisaTvis calke mqadageblebis arsebobis azri da gamoZebnis survili ara hqoniaT, radgan isini mTliani da ganuyofeli saqarTvelos ganmtkicebisa da aRorZinebisaTvis iRvwodnen. antioqiel-ierusalimeli paruis-urbn isis Z eglis wera, q ronikeb i, II, gv. 58; 69; 527 iv. javax iSvili, t. III, gv. 340. 525 triarqi mixeili swored am qarTvel saxelovan mecnierTa mier Seqmnilsa da mTeli qarTveli erisagan Sesisxlxorcebul Semecnebas spobda~. 527 qarTvelTa fsiqikuri erTobis am erTerTi gamoxatulebisaTvis safuZvlis gamoclas Turme patriarq mixeilTan erTad qarTveli didebulebic uwyobdnen xels, rogorc aRniSnavs iv. javaxiSvili, es mas gasaocar saqmed miaCnia. masve gamorkveuli aqvs T. Jordaniasa da s. kakabaZis Sromebze dayrdnobiT, rom `mcneba Y sasjulo Y~ dawerili unda iyos 1470-1474 wlebSi. amis safuZvels iZleva is, rom ZeglSi moxseniebuli Samadavla `bediani~ gaxda 1470 wels da 1474 wels ki gardaicvala. im droisaTvis dasavleT saqarTveloSi arsebobda samTavro `sabedianos~ saxelwodebiT, mis mTavars `bediani~ erqva. `mcneba Y sasjulo Ydan~ Cans, rom bediani didi erisTavT-erisTavi Samadavla `dadian-gurieli~ yofila, maSasadame, mas samegrelos garda, guriac sWeria. SeiZleba vifiqroT, rom am samTavros dedaqalaqi bediaSi iyo. Cans, episkoposTa Soris dedaqalaqis, e.i. bediis episkoposi yvelaze metad gandidebula da mas pretenzia ganucxadebia dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) sakaTalikoso taxtze. am saqmeSi mas, rogorc aRvniSneT, antioqieli mixeili daxmarebia, caiSelbedieli iovakime kaTalikosi gamxdara. Cans, kaTalikosobis drosac misi ZiriTadi samyofeli ara biWvinTaSi, aramed samTavros karze, e.i. bediaSi iyo. TviTon `mcneba Y sasjulo Y ~ miuTiTebs, rom namdvili afxazeTi, sadac biWvinTa mdebareobs, im droisaTvis sarwmunoebriv kriziss ganicdida. patriarqi 526 sas waulni sveticx ovelisa, iqve, gv. 40 -43, 42 mitropoliti anania jafariZe mixeili amitomac miuTiTebda: `afxazebi lebi: 1. `uxvedri an ukanono qorwine- qristi anobisagan sruliad mi drekil iyvnes, qristes mcnebaTagan ganSorebul ba~... 2. `mruSoba~... 3. `marxvis Sereva~... 4. `uqmeTa darRveva an axlis SemoRe- iyvnes~. 52 8 aRniSnulTa gamo unda vifiqroT, rom mixeili miiRes ara biWvinTaSi, aramed mterTagan ufro dacul qalaqSi, Cans, bediaSi. albaT, aqve aiyvanes sakaTalikoso taxtze iovakime, ba~... 5. `mRvdelmsaxurTa zneobrivi Tvisebani da movaleobani~... 6. `adamianis mkvleloba~... 7. `samonastro da saeklesio krebac aqve unda Catarebuliyo. cxadia, afxazeTis sakaTalikoso mxolod sabe- TviTon antioqieli patriarqi `mcneba Y sasjulo YSi~ aRniSnul kanonikur muxlebis CamoTvlas iwyebs mimarTviT mrevlisadmi: `ese qarta-werili TqvenTvis dianos ar moicavda, aramed srul dasavleT saqarTvelos, `mcneba Y sasjulo YSi~ gadmocemulia misi iurisdiqciis sazRvrebi: `lixTa amerisa, Woroxs aqaT, ovseTsa aqaT, zRva Y ponto Ysa aqaT, sada didi biWuintisa sazRvari miawevs~. 52 9 maSasadame, afxazeTis sakaTalikoso farglavda teritorias Savi zRvidan lixis mTamde, Woroxidan kavkasiis qedamde. es iyo sruliad dasavleTi saqarTvelo. `lixTa-ameri, odiSi, guria, afxazeTi~ _ rogorc es Zeglidan Cans. am droisaTvis, rogorc aRniSnuli iyo, saqarTvelos daSla-danawevrebas, politikur urCobas, Tan daerTo xalxis zneobrivi dacema. aseT dros rogorc sasuliero, ise saxelmwifo moRvaweebs esaWiroebodaT msoflio qristianobis burjTagan Semweoba da daxmareba. amitomac, cxadia, siamovnebiTa da sixaruliT miiRes antioqiel-ierusalimeli patriarqi, romelmac `mcneba Y sasjulo Y~ misca maT. ierusalim-antioqiis avtoriteti xalxs zneobriv daxmarebas uwevda. `kanonikuri epistoles xasiaTi aqvs im `sasjulTa mcnebas~, romelic XV sSi miucia afxazeTis sakaTalikososTvis antioqia-ierusalimis patriarqs mixeils... mcnebaSi gaTvalisiwinebulia Semdegi mux- mamulebis mitaceba~... 8. `saeklesio kanonebisa da samRvdeloebisadmi morCileba~. 530 aRvwere~. imdroindeli saqarTvelos sazogadoeba daavadebuli iyo urCobis seniT. urCoba iyo ZiriTadi mizezi qveyanaSi arsebuli politikur-zneobrivi qaosisa. amitomac `qarta-werilis~ muxl e b S i , S e i Z l e b a i T q v a s , Z ir i T a d i yuradReba eTmoba morCilebas. magaliTad, i. doliZis dayofiT, me-8 muxli aseTia: `aw Svilno Zmano da mamano gauwyebT da gamcnebT: vinca da ramanca kacman qristianeman anu didman da anu mcireman patronsa uRalatos, anu usamarTlod uorgulos, qriste RmerTi da sjuli uaruyvies. egreTve usamarTlo Y orguli meoreman nu Seiwynaros~. 531 sxva mravali m ux l i e Z R vn e b a p a tr o n is , qv e y ni s , mRvdelmTavrisadmi morCilebas. am mxriv, uTuod Tavis droisaTvis didad sasargeblo kanonikuri xasiaTis Semcvelia gansaxilveli Zegli, romelic, Cans, drodadro ivseboda an icvleboda kidec. magaliTad, masSi uqme dRis darRvevadaa miCneuli paraskevs `miwis areva~, `es ukanaskneli SeniSvna unda iyos Semdegi drois interpretacia, osmalTa zegavleniT Cadenili~. 532 aqve `marxvis Serevadaa~ miCneuli `alajoris~ marxvis qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 222; 529 iqve , gv. 223; 530 k. kekeliZe, Zve li qar Tuli lite raturis istor ia, I, gv. 568; 531 q.s .Z., III, gv. 225; 532 k. kekeliZ e, dasax. naSr ., gv. 568. 528 43 saeklesio samarTali, kanonebi darRveva, `alajori~ somxuri eklesiis moupovebia qarTlis (mcxeTis) sapatri- praqtikaSi miRebuli marxva iyo, amitom misi moxvedra `mcneba Y sasjulo YSi~ gao- arqosagan. magram sabolood antioqiel patriarqs miznisaTvis ver miuRwevia. cebas iwvevs da aRZravs fiqrs, natyuar anda saxecvlil ZeglTan xom ar gvaqvs saqme? yovel SemTxvevaSi, Zegli erT raimes ueWvelad gviCvenebs, XV s-is 70-ian wlebSi qarTul saeklesio cen- marTalia, SesaZloa, amis Semdeg dasavleT saqarTvelos kaTolikosis kurTxevaSi mcxeTeli patriarqis neba Sesustda, magram saeklesio-zneobrivi urTierTdamokidebuleba or qarTul sakaTa- tralizebul erTobas bzari Seepara. antioqiel patriarqs ki amisaTvis xeli likosos Soris ar darRveula. amas miuTiTebs e.w. `kaTalikosTa samarTali~, Seuwyia, dasavleT saqarTvelos eklesias administraciuli damoukidebloba romlis SemuSavebaSic saqarTvelos orive kaTalikosi monawileobda. `mcnebai sasjuloi~ [1470-1474 ww.] mcnebaQ ese sasjuloQ, urwmunoTa momaqceveli da morwmuneTa ganmamtkicebeli da ganmamHnobeli, yovelTa qristianeTaTvis movlenili zecisa qalaqisa ierusalimisagan da caTa mobaZvisa antioqiisa [c]is mbadisagan arsTa yovelTa RmrTisa mamisa, Zisa da sulisa wmidisaTa, romeli Cuenisa xsnisaTvis caTa kamaraTagan ganzraxDTa mamisaTa Hsnisa CuenisaTDs gardamoxda. da saSoQ qalwulisa daimkDdra da iSva uqcevelad da iHsnna qmnilni xatad pirisa misisani qalwulisagan uqorwinebulisa iSva da daiTminna mizezni da yuedrebaQ, kicxevaQ, basrobaQ, jvarcmaQ da daflvaQ. guerca laxuriTa mowylulman aRmogDcena ukvdavebaQ, romelsa Suenis didebaQ da pativi dausabamoQT Tana mamiT, ZiT da suliT wmidiTurT. [da] viTar ineba da igulsmodgina man, arsebiT miuwdomelman, da RmrTaebiT mmarTebelman sjulisa qristeanobisaman, da uxrwnelad da ubiwod mSobelman misman, da madlman zecisa qalaqisa ierusalimisaman da caTa mobaZvisa antioqiisaman, da movivline RmrTisa mier me, yovelTa narCevi, ierusalimisa da antioqiisa patriarqi mixael, moviwie didsa mas qristes samwysosa, mazebelsa ierusalimisasa, saqarTvelosa. 44 mitropoliti anania jafariZe viTa saTanado ars mefeTa, dadianTa, aTabagTa, erisTavTa, amilaxorTa, didebulTa, aznaurTa da yovelTa qristes sjulisa mosavTa morwmuneTagan mokiTxuaQ, ganages mokiTxua sjulisa, saydarTa, monasterTa, omforisa da kaTalikoz-ebiskoposTa. da moikiTxes, ZueliT vidre axladmde, RmrTivgDrgDnosanman bagrat da didman erisTavTerisTavman dadian-gurielman Samadavla, misTa TavadTa TanadgomiTa da didad RmrTisagan saTnod gamorCeulisa, pativ sarveiTanisa (/) RmerT-Semosilisa [caiSel] - bedielisa iovakimisa. iqmna gamoZiebaQ da mokiTxvaQ guarTa, davTarTa, da iadgarTa, da viTar-igi pi rvelad qa rTlisa da a fxa zeT isa ka Taliko zni antio qi isa pa tri arxTagan ikur[T]xeodian, da JamTa siZuelisagan da s[o]flisa siverageTagan iyunes mravalni wesni SeSliT da gardaqceviT, vnaxeT da SevemTxDen madlsa, viTarca meufisa, caiSel-bediel mTavarebiskopozisa iovakimisTa. nebiTa da SewevniTa RmrTisaTa, da didisa da caTa mobaZavisa ierusalimisa madliTa, da caTamdis maRlisa kaTolike saydrisa antioqiisa RmrTismSobelisa meoxebiTa, vakurTxeT kaTalikozi iovakim, marjuenaQ ierusalimisa, afxazeTisa kaTalikozi da kurTxeulmca aris, davayene[T] da davsviT afxazeTs, saydarTa maT andria mociqulisaTa, yovelTa qristianeTa lixT-amersa, odiSisa, guri[i]sa da a fxazeTi sa . yov elTa urCT a da Rm rT isa ara neb ismyo fela d m yo fT aT Ds momaqc[e]velad vakurTxeT. da urCqmnil iyunes yovelni, da viTa saTnoebani ugulebels-eyunes ebiskopozTa da moZRuarTa, mRdelTa da diakonTa, berTa da erTa, didad eSroma mas, marj[ue]nasa ierusalimisasa, kacsa RmrTisasa iovakims. da afxazeTi qristeanobisagan sruliad midrekil iyunes, qristes mcnebaTagan ganSorebul iyunes. aw gamovnaxeniT Zuelini Sromani wmidaTa nikelTa mamaTagani da, viTarca [saT]noQ ars sjuli RmrTisa, egreT morCil eqmeniT saTnod RmrTisagan gamorCeulsa, viTarca mociqulsa pavles da andrias damorCildiT, ismneT, moiqeciT da SeinaneT. da saTno eyveniT RmerTsa mefeni simarTliTa mefobisaTa, siwmidiT, mowyalebiTa, mSvidobiTa siyuarulisaTa. Tavadni simarTlesa bWobdiT, siwmidiT daicveniT Tavni Tquenni, obolni da qurivni SeiwyaleniT, viTarca ityDs winaswarmetyueli daviT - “oboli da qurivi Seiwyale da gzaQ codvisa ara iyos Sen Tana”. da viTarca gamcnos [m]qadagebelTaman wmidaTa mociqulTaman, egreT ga nmxndiT. da ebiskopozi lixTa amerisa, Woroxsa aqaT, ovseTsa aqaT, zRuaQ pontoQsa aqaT, sada didisa biWuintisa samzRvari miawevs, ebiskopozni ama ierusalimisa marjuenisagan kaTalikozisagan ikurTxeodin, [da miiRebdiT] kurTxevasa; da qadagebasa missa [ismen]diT; jer-iyveniT da nu urC-eqmnebiT, raTa ikurTxneT marjuenisagan RmrTisa. saeklesio samarTali, kanonebi 45 aw mamano, Zmano da Svilno! qristes saflavisa marjuena, lixT-amerisa da afxazeTisa kaTalikozi iovakim qristeanobis sjulisa mamagrebelad da damamtkicebelad vakurTxeT, sjulisa da merjuleTa ufros da uxucesad vakurTxeT me, didisa da caTa mobaZvisa antioqiisa da ierusalimisa patriarqman mixail. da ese qarta-werili TquenTDs aRvwere. 1. qristes moyuareno, mamano da Zmano, visca qriste RmerTi giyuars da sjulsa qristeanobissa morCilebT, kaTalikozisagan kurTxevas miiRebdeT. da vinca guliTa morCiliTa miiRoT kurTxevaQ kaTalikozisagan da morCil eqmneT, didisa mis dausabamoQsa mamisa, Zisa da sulisa da didisa mis sapatriarqosa, caTa mobaZavi ierusalimisa da antioqiisa madliTa kurTxeul iyveniT ama sofelsa xorciTa da saukunosa _ suliTa; da maT sjulisa damamtkicebelTa SDdTa krebaTa madliTa, da oTxTa mqadagebelTa maxarebelTa madliTa, suliTa da xorciTa TaviTa da SvilTa SviliTi Svilamde, vidre ukunisamde amin iyavn. 2. vinca sjulisa msajulisa qristessa da qadagebulsa mona[Ta mi]sTasa urC eqmnaT, kurTxevisa wil moDdis Tquenda wyeva igi sodomisa da gomorisa; iyavn danTqma daTan da abironisi; segrs ( sic) numc Seeswrebi dawvasa; zari daeces Tquen zeda guelboQs ( sic) maTaebr; iyveniT wyeul, SeCuenebul caTa Sina, queyanasa zeda; krul Tquen da sacxovari Tqueni, saxli, yana, venaxi; sayofelTa TquenTa numca ipoebis mkDdri; caQ risxviT, queyana mwuxarebiT TquenTDs, romelTa ara irwmunoT sityuaQ qartad dawerili ese; daiwyeos nayofi Tqueni, viTarca unayofoQ igi leRD; SeiCueneniT viTarca simon mogD, viTarca arioz, romelman ganxia kuarTi uflisa iDQsi; da wyeul viTarca makedonis sulisa wmidisa mgmobari, da evTibios da apolonios. 3. da vinca saydarTa, monasterTa da eklesiaTa mamcrobelni da meuhveni iyvneT da kaTalikozisa brZanebasa urC eqmnaT, viTarca-igi pirvelni xelmwifebani zeciT gardamoiTxines da RmrTisa risxDTa quesknels STaiyarnes, nawili maTi iyos maT Tana; iqmnebismca nawilad maTda bneli gareskneli, matli uZili, cecxli uSreti, RrWenaQ kbilTa, tirili, unugeSinicemoQ; sada ars bneli gareskneli aris-mca samkDdrebelad maTda gamouxsnelad suliTa da xorciTa ukuniTi ukunisamde, amin. 4. anu mefeTa, anu mTavarTa, anu aznaurTa, anu aznauris SvilTa, anu msaxurTa, anu glexTa, anu mTavardiakonTa, anu diak[o]nTa, anu saxarebaQ diakonTa, anu kerZoQ diakonTa, anu moxeleTa, anu xelis mqonebelTa, anu didTa, anu mcireTa yovelive urCqmnili wyeul, SeCuenebulmca aris suliTa da xorciTa. 5. morCilni sjulisani da Tanamdgomni sarwmunoebisani kurTxeul iyavn ukunisamde. 6. Zmano da mamano amisTDs gamcneb da gauwyeb, raTa romeli juars-ecua, daefla, aR[s]dga, igi mxoloQ ufali ieso qriste SeiyuaroT yovliTa guliTa TqueniTa, romelman sisxliTa TDsiTa moiy[i]da adam, naTesaviTurT misiT; da 46 mitropoliti anania jafariZe ganhbrwyindeT viTarca mze, naTliTa qristesiTa; saukunod sufevde winaSe RmrTisa; ese sofeli warmaval ars da saukunoQ waruval. aw yovelTa SeiyuareT qristes sjuli da qristeman Tquen Segiyuarnes yovelni. moiqeciT brZanebasa da qadagebulsa qristes marjuenis, lixTa amerisa RmrTisa meorisa mociqulis pavles Tanamosagris iovakimisi. 7. da vinaiTgan igulsmodgina RmerTman, da jer-iCina Cuenisa xsnisaTDs da sjulisa qristeanobisa damkDdrebisTDs da damtkicebisaTDs, RmrTisa brZanebiTa Cuen, didisa caTa mobaZavisa saydrisa antioqiisa da ierusalimisa patriarqman mixail, nebiTa RmrTisaTa, viTarca ufalman Cuenman ieso qristeman andrias mociqulsa TDTa saufloQTa xeliTa Semosa TDsi sameufoQ bisoni, da akurTxa, aw Semdgomad missa vakurTxeT kaTalikozi iovakim da sjulisa da merjuleTa Tavad da uxucesad dagDmtkicebies. da aRiwera qarta ese Cem mier. aw Svilno, Zmano da mamano! gauwyebT da gamcnebT: 8. vinca da ramanca kacman qristianeman, anu didman da anu mcireman, patronsa uRalatos, anu usamarTlod uorgulos, qriste RmerTi da sjuli uaruyofies; egreTve usamarTloQ orguli meoreman nu Seiwynaros. 9. vinca da romelman sjulisa da kaTalikozisa urCad uxuedri coli SeirTos, anu svinaQ, anu meyvisi, anu rZali, anu biZis coli, anu xucis colsa codos, anu diakonisa colsa Tana codos, anu mTavar-diakvanisa colsa Tana codos, anu swavlulisa kacisa colsa Tana codos da Seginebulsa sawolsa zeda daawDnos, amaT yovelTa usjuloebaTa moqmedi krul, wyeul da SeCuenebulmca ars suliTa da xorciTa, amin. 10. da Tu ar RmrTisa uarismyofelni xarT, mekobresa xucessa moarCobdiT. 11. vinca anu dedis-nacualsa, anu dedobilsa Tana codos, wyeul, krul da SeCuenebulmca aw da ukunisamde. 12. vinca Zma moklas, qriste RmerTi uaruyofies da nawili maTi aRixocnen ukunisamde. 13. anu Tvisi da anu sxuaQ moklas, krul, wyeul da SeCuenebulmca ars. 14. da ro melmanca ikadros m oci qulTa ma rxvaT a oTxSa baT -pa ra skevT a, romelica xsnili ar iyos da Serios, anu micvalebisa marxva, martvilTa kide vin Wkuianman Serios wueliTa anu xorciTa xsnilTagan kide, krulmca ars caTa Sina da queyanasa zeda. 15. da romelmanca weliwadTa Sina romelnic uqmni ganuwesebies wmidaTa krebaTa da ara isminos da TDsiTa nebiTa uqmobdes, wyeulimca ars wmdaTa krebaTagan. 16. vinca Seundoblad dabeWdili kaTalikozisgan da qorebiskopozisagan eklesia gaxsnas, Seundoblad krul, wyeul da SeCuenebulmca ars maTi xucesi da eri maTi. saeklesio samarTali, kanonebi 47 17. romelmanca wmidaTa krebaTgan ganaCeni da ganawesi sjuli magrad ara daiWiros da Secodeba dauwyos, RmerTman wyeviT miagos saqmeTa maTaebr; wyeulimca ars sjulisa uarismyofelTa Tana. 18. vinca sjulisa Semcode patronman ar misces ebiskopossa da qorebiskopozsa sasjulod ar mianebos da sasjulod mosakiTxavad sofeli ar daanebos, da Zali ar misces, ima soflisa codva man gardaiHados da Seundobelmca ars. 19. vinca ama mcnebaTa ar dasjerdeT da kaTalikozsa da qristes sjulsa urCeqmnaT, krul, wyeul da SeCuenebul iyaviT RmrTisa dausabamoQsa madliTa, mamisa, Zisa da sulisa wmidisa madliTa, ierusalimisa madliTa, antioqiis madliTa, amin, TaviTa, SviliTa, vidre SviliT Svilamde. 20. damm amtkicebelni da sjulisa m ama grebelni, da ieso q ristes erTgulni, eb iskoposTa, moZRva rTa, mRdelTa da m onazonTa pativiscemelni da rjulisa mamagrebelni, obolTa da qurivTa, glaxakTa da davrdomilTa mowyaleni da Semweni da Semwynarebelni kurTxeulmca arian caTa Sina da queyanasa zeda , suli Ta da xo rcTa T av iT a da Svi li Ta , vi dre ukunisam de, Rm rT isa dausabamoQsa piriTa, amin. 21. da amasca gamcneb da gauwyebT Svilno da Zmano Cemno: vinaTgan RmrTismoyuareni, da erTgulni, RmrTisa marTlmadidebel[n]i, da ZrwoliT da SiSiT Tayuanismcemelni WeSmaritad da marTlmadideblobiT aRiarebT da TayuanisscemT saxelsa mis mosamarTlisa gare Semouwerelsa [da] tkbilsa da mravalmowyalesa RmerTsa dausabamoQsa, mamasa, Zesa da wmi dasa [sulsa], nu Tanamzraxvel eqmnebiT ama ukanasknelisa sicrueTa da siverageTa, aramed morCil eqmneniT brZanebasa RmrTisasa. 22. viTarca andria mociqulman urwmunoni sarwmunoebad moaqcina da sjulsa da sarwmunoebasa zeda daamtkica, mas Jamsa odes qristeman RmerTman Cuenman xsnisa Cuenisa da moqcevisaTDs moavlina TDsiTa sameufoTa Sesamosli[Ta], porfirbison-oqrovaniTa, samosliTa el[variT]a da SuqmiuaCrdilebeliTa Semosa da, saxed da [sa]muqfod mociqul, naTlisa maxarobelad kaTalikozad daayena, rameTu misisa brZanebisa qadagebiTa moiqces Temni, qalaqni da queyanani ese CrdiloeTisani, vidre nino qarT[lisa] dedaman moaqcina qarTli, misTa samzRvarTa aqaT wm idam an a n[dria m ociq ulma n] naT li Ta m iuCrdi lebeli Ta gananaT ln[a da ganas]unnela yovelni morCilni sjulisani. aw, msgavsad missa, vakurTxeT da davamtkiceT sjulisa Tavad kaTalikozi iovakim, [viTarca] qriste RmerTi Tavi ars eklesiaTa. 23. aw, Svilno, Zmano da mamano Cem[no mo]rCil eqmeniT mwyemsisa mis saxieris nacvlad [RmrTisa mier] mov lenilsa, raTa marad pirmetyuel[ad sam]wysod 48 mitropoliti anania jafariZe gam[o]sCndeT, da SeikribneT baksa zecisa [arvi]zsasa, da ara iqmneT [Se]saWmel mgelTa mZDn[vareTa], da ara SegemTxDos gan[sacde]li, viTarca-igi maSin, romelni u[rC eq]mnnes andria mociqulsa, [romelmanca mouv]lina RmrTisagan mrisx[ane] angelozi da Secvalna [yovelTav]e maT urCTa saxli s[ac]xovari, kaciTgan mipirutyuTamde, vidre moiqceodes. da Semdgomad sarwmu[noebad] moyuanebisa maT[Ta mo]avlina RmerTman angelozi [mSvidob]iTa da wyalobiTa, [da yoveli] naTesavi kacTa naTl[iTa gamouTqmeliTa a]Rivso, saxlni d[a sayofe]lni maTni, keTiliTa mo[uk]lebeliTa. sacxovarn[i simravliTa aR]ivsnes da saukune keTilad [w]ar[e]marTnes, naTliTa aRs[a]v[se]d. 24. aw Tq uenca gulsm [odgi ne]biT a, si mSDdiT [a da krZaluleb]iTa gulsmodginebiT[a aRmsrulebe]l eqmeniT b[Zanebasa] RmrTisasa da RmrTisa mociqul[isa] meor[is]a, aw, axl[isa ierusalim]isa mamag[rebe]lsa da qristes safl[avisa, da sruliad] lixTa ameris[a da afx]azeTisa kaTalikozs iova]kims. 25. da yovelTa Sendoba [da wirv]aQ mi[i]ReT, raTa aqaca [kurTxeul] iyvneT da saukunesca [kurT]xeul giwodos ufalman Cuenman ieso qristeman, dResa mas gankiTxvisa da zaris asaxdel[sa, raTa] gamosCnde Zed naTlisad da gangaZliern[es Tque]n sarwmunoebasa amas da [mtki]cesa zeda mazebel[isa], aRmasrulebelni da da[m]amtkicebelni, [raTa ara mi]gigos Tualuxavman man, dResa mas didsa zaris asaxdelsa, viTarmed warvediT[T Ce]mgan wyeulno bnelsa [ga]resknelsa da cecxl[sa] uSretsa wyudiadi[sasa]; aramed daiceviT ese mcneba. 26. [da romelman a]ra irwmunos da [ar]a gulsmodgined daicva[s] mcneba ese, iyos wyeul da SeCuenebul mamisagan, Zisagan da sulisa wmidisagan, viTarca zemoT weril ars, amin meameneTa, da iyavn wmidaTa angelozTa [mier] ukunusamde da ukuniTi ukunisamde. 27. aw kualad ismineT ebiskopozTa [da qor]ebiskopozTa viTarca wmidTa krebaTa ganaCines, [egreT] uTnevarad dadegiT, nu vis aTnev, samwysoQ Seni swavliT da magrad daiWireT, raTa meored mosvlvasa TquenTgan ar iTxoos sityDs migeba. 28. egr[eTve moZ]RuarTa: wesierebiT, qristes siyuaruliTa Tquen, [sam]wysod m[o]wafiT[u]rT, SeiyuareT sjuli qristesi da Tavi TDsi dadev cxovarTa TDsTaTDs, viTarca mwyemsman saxierman, raTa ara yovelTa codva xelTagan SenTa iZios, da ukanasknelTa maT Zrwola da aRmofSDnvasa da daisajo. 29. mRdelTa: marTalTa nebis-myofelad nu cru-winaswarmetyuel, [aramed] daicevi Tavi Seni siZvisagan, tacebisagan, sixarbisagan, didis sicilisagan, mTuralobisagan da gardarevisagan, romeli ara jer-ars moweseTagan. 30. miec ersa umecarsa marxvaQ, raQca wmidaTa krebaTa gaaCines marxvad, mi ec m tki ced da gautexelad uqm i uqmad, v iTa sweria gaCeni T sa eklesio Ta davTarTa Sigan. saeklesio samarTali, kanonebi 49 31. da romelmanca ebiskopozman, gina qorebiskopozman, anu moZRuarman, gina xucesman ara guliTa marTliTa daicvas mcnebaQ ese da ersa ara uqadagos sarwmunoeba da kaT[a]likozisa brZanebasa zeda momWirned da ZalmicemiT ar idges, krul wyeul da SeCuebulmca ars aw da ukunisamde; krulmca ars RmrTisa dausabamoQsagan T [a]viTa, SviliTa da yovli Ta misiT a, raodenica raQ ars sofliTgan saukunodmde ukunisamde. 32. da ukeTu vinca mefeTa, TavadTa, aznaurTa da aznaurisSvilTa, moxeleTa, mouravTa, xelisufalTa, didTa da mcireTa, mdidarTa da glaxakTa, yovelTa, [romelTa] ese mcneba, RmrTisa mier wmidaTa krebaTagan ganaCeni, qristes RmrTisa mier marTlmadidebelTa sasurveli simtkice da sawadeli, da mwvalebelTaTDs sakdemeli sjuli ara aRiaros, ara irwmunos, da mtkiced ar gulsmodginos, da magrad ar ipyras, da sxuaTaca ar uqadagos, krul, wyeul da SeCuenebulmca ars risxDTa RmrTisa dausabamoQsa mamisa, Zisa da wmidisa sulisaQTa. 33. romeli xucesi cudad zRaprobdes, anu cudad metyuelebdes, anu wessa a kleb des sam wyso Ta so felT a da queyanaT a , da m isi sa sam revlo Qsa co dv a kaTaliko[z]sa da qorebiskopo[z]sa ar gamoucxados, anu natacebsa col-qmarTa gDrgDni ukurTxos, anu iparos, anu uxvedrTa col-qmrTa Sendoba misces, anu misTa samrevloTa marxDsa revaQ uqmisa revaQ Seundos da raQca mRdelobisa saqme SecodebiT daiWiros, _ wirvisagan aRixocos da wirva misi Seuwiravi iyos, sadamdis kaTalikozisa moxsenebiTa da gagonebiTa ar ganikanonos. 34. egreTve, vinca da ramanca kacman monasterTa da saydarTa mamuli moigos, iurvos, anu vin mouravad da mosaqmed Semovides,_krul, wyeul da SeCuenebu[l] RmrTis dausabamoQsa piriTa, SDdTa krebaTa madliTa; numca ixssnebis suliTa jojoxeTisagan, nuca wirviTa, nuca glaxakTa micemiTa, nuca ierusalims warslviTa, itanjebodes gamouxsnelad ukunisamde. 35. vinca uxuedri coli SeirTos, anu svinasa, anu meyDssa Se[e]xos, anu Zmis colsa, anu SeirTos, anu biZis coli SeirTos, anu ra ginda uxuedri coli SeirTos kaTalikozisa a[R]uareblad, qristes uarismyofelTa Tanamca ars nawili misi, aw da ukuniTi ukunisamde, amin. 36. vinca uqmTa weliwadissa da SabaTsa, cxra JamiTgan orSabaTsa ganTenebadmde, scodebdes, da paraskevsa miwas revdes, da wmidaTa krebaTagan ganaCeni uqmni dReni krZalviT da magrad ar Seinaxnes, misTDs ganwesebul ars risxuaQ RmrTisa, matli uZili, cecxli uSreti, RrWena kbilTa, mrisxaneni angelozni mas zeda; da ara aqus naSromsa missa baraqaQ; nayofi misi misTDs urgeb. 37. kualad vinca Sescodos wmidaTa marxuaTa da xelyos Secodeba, gina oTxSabaT-paraskevTa, gina qristes Sobis marxuaTa, anu RmrTis-mSoblisa micvalebisa marxuaTa, vin ginda Sescodos, gina petres da pavles, romel ars petre-pavlobis marxvaQ, martDlTa reguenTa kide; 50 mitropoliti anania jafariZe 38. da vin uxuedri coli SeirTos Seundobeli da kaTalikozisa brZanebiTa ar gaeyaros da urCad daudges, gina sasjulosa saqmesa zeda Zali ar misces, da usjuloTa Semwe eqmnas, gina meyvisobisaTDs, gina qrTamisaTDs anu SexvewisaTDs; anu marxua[sa] revdes, raQca wmidaTa krebaTa ga[a]Cines amas zeda, magrad ar imarxvides marTlad, anu uqmTa revdes, anu marTlad ar Seinaxos da wmidaTa krebaTgan gaCenili Seuracxyos, da kaTalikozisa brZanebasa ara morCilebdes; gina monasterTa damcrobasa moiWirvos TavisTDs gina sxuaTaTDs iurvos, anu sxuaTa uurvos, anu mterobisaTDs, anu meorisa moyurobisaTDs, gina qrTamisa aRebisaTvis ra ginda ra gamoaxos gina glexi mosaxle gina saWurWle, gina kaci, gina jogi, gina didi, gina cotaQ, da ar miRma Sematebdes; kaTalikozisa sityuasa da brZanebasa ar damorCildeT, da ese, cneba ara daicvad, da ara guliTa wmidiTa aRiaroT da ZalmicemiT ar daiWirvoT da ara irwmunoT, _ gina mefeTa, gina TavadTa, gina didebulTa, gina aznaurTa, gina ebiskoposTa, gina qorebiskopozTa gina moZRuarTa, gina mRdelTa, gina diakonTa, gina msaxurTa, gina glexTa, gina mamaTa, gina dedaTa, gina didTa, gina mcireTa, vin ginda vin es mcneba ar irwmunoT, da kaTalikozsa ar damorCil eqmnas, da viTa ese aRwerili mogviTxrobs marxvaTa ganaCensa da esreT ara imarxos; 39. weliwadTa Sina oTxSabaT-paraskevi esreT ganixsnebis: yovelTa oTxSabaTparaskevTa, viTarca didTa marxv[a]Ta, jer-ars marxvaQ, ukeTu saufloQ dResaswauli ara daxudes, anu saCinoTa wmidaTa, romelsa taZarsa Sina Sekrebulni erni dResaswauloben; qristes Soba msgefsamde xsnili ars; migebeba xsnili ars; zadikTa ganzogeba xsnil ars; amaRlebisa wina dRe xsnili ars, oTxSabaT-paraskevi ara; axal kDriake xsnili ars msgefs[a]mde; sulis wmidisa moslvisa msgefsamde xsnili ars; alajorT kviriake da yuelierisa kviriake xsnili ars monozonTaTDs da eriskacTaTDs. amaT gareT oTxSabaT-paraskevi ara ganixsnebis. da romelman ganxsnas, saSineli satanjuelni ganmzadebul arian maTTDs RmrTisagan, da kanonsa queSe iqmnebian uziarebelni, da eklesias ar SeiSvebis viTarca urCi RmrTisa. egreTve wmidisa giorgisi Tavadi dResaswauli aprilsa ocdasamsa maTTDs xsnili ars, vin eklesias mividen. vin ar mivides, ver ganxsnis noenbersa i. da uqmni, werilsa Sina, viTarca saeklesioTa wignTa krebaTgan ganCenilman amcnos, egreT. 40. da vin ori coli erTad SeirTos, gina deda-Svili mama-SvilTa SeirTos, gina ori dani orTa ZmaTa SeirTon, anu vis coli moukudes, colisa asuli SeirTos, anu vin colisa deda, romel ars sidedri, SeirTos, anu meyDsi SeirTos, anu vin coli uxuedri SeirTos, anu vin rZali SeirTos, gina Se[e]xos, gina dobili anu dedobili SeirTos, didman gina mcireman, gina xucesi, bilwi iyos da Seaginos xorcni TDsni sxuasa diacsa Tana, gina mxevali isvas da Jamis-wirvad ikadros, _ saeklesio samarTali, kanonebi 51 vin ese mcnebani da swavlani, sasuliero da saxorcielo, yovliTa gulsmodginebiTa da guliTa uyalboQTa da utyuvariTa ara aRiaros, ar daicvas da ara Seinaxos, da urC eqmnas ama swavlasa wmidaTa krebaTagan ganaCensa da damtkicebulsa, da kaTalikozsa urC-eqmnas: mefeni, gina Tavadni, aznaurni, gina aznaurisSvilni, msaxurni, gina glexni, ebiskopozni, gina qorebiskopozni, moZRuarni, gina mRdelni, gina diakon[n]i, moxeleni xelisufalni, didni gina mcireni, yovelni urCqmnilni wyeul da SeCuenebulmca arian RmrTisa dausabamoQsa piriTa, romelman Seqmna saukuneni; krulmca ars samkDdrebeli maTi, suli da xorci misi; krul, wyeul da SeCuenebulmca ars saxli samyofi misi; krul, wyeul da SeCuenebulmca ars patiosnisa da cxovelsmyofelisa juarisagan, romelsa zeda ganipyrna uxrwnelni xelni TDsni xsnisaTDs Cuenisa qristeman RmerTman Cuenman; wyeulmca ars wmidaTa zecisa ZalTagan; wyeulmca ars wmidisa iovane naTlismcemelisgan; krul, wyeulmca ars wmidaTa da yovladqebulTa mociqulTagan; krulmca ars SvidTa krebaTgan; wyeulmca ars yovelTa RmrTisa wmidaTagan, romelni saukuniTgan saTno-eyunes ufalsa Cuensa ieso qristesa, da awca saTno yofad arian. 41. ama mcnebaTa urCqmnilni da Seuracxis-myofelni krul da SeCuenebulmca arian caTa da queyanisagan, xorciTa da suliTa, TviTa da coliTa, SviliTa da Svilis SviliTa, misiTa erdguliTa; arismca misTDs ese sofeli mokle da usargeblo; arismca coli misi quriv da mwuxare, Svilni misni obol, Seryeul da dacvivnebul, viTarca marTueni yornisani; unayofomca ars yana, saTesvi ara ars Teslisa gamomRebel, mamuli misi unayofomca da nu Seikrebs misgan nayofsa; wyeulimca aris misi cxeni, zroxa da yoveli sacxovari; numca epoebis saxlisa misisagan sanugeSinismcemo. krulmca ars Tavi misi mxarTa misTa zeda; krulmca ars, mxarni misni welTa misTa zeda; krulmca ars welni misni TeZoTa misTa zeda; krulmca ars TeZoni wyDlTa misTa zeda; krulmca ars wyDlni misni muxlTa misTa zeda; krulmca ars muxlni misni koWTa misTa zeda: krulmca ars koWni misni ferxTa misTa zeda; krulia ferxi misi miwaTa, adgilTa da samyofTa zeda; krul ars igi adgili misTDs, sada dadgen ferxni misni; krul ars Tualni misni saxedvelad da mxedvelad; krulmca ars piri misi purisa mWamelad, ena metyuelad, xelni saqnelad, ferxni savlelad, guli saqmisa gasagoneblad; krulmca ars igi da misi gasagis[i], misi gasagebeli sxvaman miiRos; kruli ars misi sicocxle, kruli ars misi sik[u]dili; krul ars misi saflavi, sada daeflvis. 52 mitropoliti anania jafariZe numca ixsnebis suliTa da xorciTa, TaviTa da coliTa da SviliTa da yovliTa misiTa gasagebeliTa; numca ixsnebis wirviTa ebiskoposTa da mRvdelTaTa; numca ixsnebis ierusalems waslviTa, nuca locviTa molozonTaQTa, nuca glaxakTa micemiTa, nuca mSierTa ganZRomiTa; ara ra quelis saqme ergos mas; yovelivemca usargebloQ ars misTDs. 42. vinca ese mcnebaQ da swavlaQ ara aRiaros, ara irwmunos da ara WeSmaritebiT aRasrulos, iyos nawilad misad, sad ars tanjviT samyofi, qristes uarismyofelTa, bneli wyudiadi, ganunaTlebeli, vaebiT aRsavse, cecxli uSreti, matli uZili, tartarozi, glovaQ unugeSiniscemoQ, da RrWenaQ kbilTa, nisli wyudiadi, saburveli TualTa myofTa fskerTa jojoxeTisaTa; numca ars xsna da gamoxsna maT mier vidre ukuniTi ukunisamde, amin, amin, amin. 43. qristianeni marTlmadidebelni, rjulisa mamtkicebelni RmerTman akurTxnes. beWedi : biWvintisa RuTis-mSoblisa saWeT-mpyrobeli k ~ zi. 53 3 533 qar Tuli s amarTlis Zegle bi, 19 70, t. III, gv . 221-233. 53 saeklesio samarTali, kanonebi `samarTali kaTalikozTa~ biWvinTis saeklesio kreba (1543-1549) Cveni didi mematiane batoniSvili vax- ara Segvimatebia ra. da sjulis kanoni- uSti wers XVI s-is bolosa da XVII sis dasawyisSi Seqmnili viTarebis Sesax- ca asre brZanebs~. 535 am dadgenilebaSi sjulis samarTlis eb: `JamTa amaT Sina iqmna ganteveba colTa, kvla kacTa da idumal tyvis yidva da ujeroni sjulsa zeda mravalni muxlebi damtkicebulia saeklesio krebis mier. krebam daloca yoveli aRmsrulebeli am kanonebisa: `vinc es mo- imereTsa Sina. am isaTvis Sekrbnen qarTlisa kaTalikosi malaqia, afxazTa ciqulTa da wmidaTa krebaTagan ganwesebuli da Cven mier damtkicebuli sjuli kaTalikosi evdemon da yovelni episkoposni imereT-odiSisani. xolo episkoposni eseni iyvnen: quTaTeli svimon, genaTeli antoni, Wyondideli, bedieli, moqveli, drandeli filipe, cagereli kozman, xoneli zaqaria, nikorwmindeli ioakim, CaiSeli kvirile, amaT ganaCines da wigni gaaTaos kurTxeva RvTisa, ubiwod mSobelisa misisa da wmidaTa krebulTagan da wmidaTa mociqulTa da yovlad wmidaTagan~... 536 krebam iqve dakrula araRmsrulebeli krebis dadgenilebebisa: `vinca am wmida krebaTa mociqulTagan ganwesebu- moqmedTa maTTvis jerovani Serisxvani, dawernes da SeaCvenes moqmedni misni, viTarca gauwyebs aRwerili maTi~. 534 marTlac, Cvenamde moRweulia qarTu- li da Cven mier damtkicebuli ar Seiwynaros da kaTolikes saydarzed dasmulsa winaaRudges da Cveni mcneba ar daimarxos, krulmca aris caTa Sina da qveya- li saeklesio samarTlis Zegli, cnobili `kaTalikosTa samarTlis~ saxeliT, romelSic gadmocemulia XVI s-Si Semdgari saeklesio krebis dadgenileba: `samarTali kaTalikosTa. q. saxeliTa RvTi- nasa zeda wmidaTa krebulTagan, wmidaTa mociqulTagan da yovelTa wmidaTagan~. 537 kaTalikosTa samarTali, rogorc es Zeglis Sesavalidanac Cans, Sedgenilia ara erTi kaTalikosis, aramed sruliad saTa me, qristes mier kurTxeulman yovlisa saqarTvelo Ysa patriarqman malaqia, me, qristes mier kurTxeulman afxa- saqarTvelos kaTalikos-patriarqisa da afxazeTis kaTalikosis mier, aseve damtkiceba biWvinTis iadgarisa, romelic zeTis kaTalikosman mamaT-mTavarman evdemon, davsxediT da SevkribeniT yovelni episkoposni afxazeTisani. da didi siymili movida codvaTa CvenTagan, mravalni uwesoba da ujero saqme Semovida: kacis `kaTalikosTa samarTlis~ damatebad miiCneva, evaleboda qarTlis kaTalikoss afxazeTis kaTalikosTan erTad, aqedan Cans, rom qarTuli eklesia miuxedavad urTulesi politikuri viTarebisa XVI- kvla, kacis syidva, eklesiis krexva da uxvedroba. davideviT sjulis kanoni da Cvenica imisagan gamoviReT da raca imisagan ar gamoviReviT, Cven Cveni magieri XVIII ss-Si, sulierad mTliani iyo. antioqieli patriarqis mixeilisa da sxvaTa mcdelobas, gaeyoT saqarTvelos eklesia, mosalodneli Sedegi ar mohyo- 534 qarTlis cxovreba, IV, 1973, gv. 824; 535 q.s.Z., I, 1963, gv. 393; 536 iqve, gv. 396; 537 iqve, gv. 397. 54 mitropoliti anania jafariZe lia. kvlavindeburad mcxeTeli patri- lesiis kanonier mamamTavrad warmoaCend- arqis avtoriteti dasavleT saqarTveloSi maRalia, rasac miuTiTebs Cvengan ganxiluli krebis mier gamocemuli dokumenti. Tumca, isic unda aRiniSnos, rom XVI s-is dasawyisidan dasavleT saqarTve- nen, iseve, rogorc vTqvaT, imereTis mefeebi sruliad saqarTvelos mefeebad warmoaCendnen TavianT Tavs. imereTis mefe bagrati 1545 wlis sigelSi Tavis Tavs `mefeTamefes~ uwodebs da `lixT-amer- los kaTalikosebi ukve iTavisebdnen patriarqis tituls. iqamde, rogorc cnobilia, saqarTveloSi kaTalikos-patriarqi mxolod erTi iyo, rezidenciiT mcx- isa da lixT-imeris~ cixisTavebs ubrZanebs, daamtkicon mis mier gacemuli sigeli. 539 `mefeTamefis~ titulis miniWebiT imereTis mefeebi TavianT Tavs warmoad- eTaSi. XVI s-is Semdeg, saqarTvelos politikur daqucmacebulobas Tavisi asaxva mohyva saeklesio cxovrebaSic. cnobi-lia, rom daSlis Semdeg, qarTlis, kaxeTis, imereTis mefeebi TavianT Tavs `sruliad saqarTvelos mefeebs~ uwodebdnen (garkveul dromde). amiT isini mianiSnebdnen, rom ar cnobdnen saqarTvelos saxelmwifos daSlas, cdilobdnen mis gaerTianebas piradi meTaurobiT. msgavsadve, dasavleT saqarTvelos kaTalikosebi patriarqis tituliT TavianT Tavs sruliad saqarTvelos uzenaes suli- gendnen sruliad saqarTvelos kanonier mefeebad, aseTive politikuri Sinaarsi edo dasavleT saqarTvelos kaTalikosTa mier patriarqis titulis miniWebas. SemdgomSi, maT titulaturaSi bolomde rCeba es wodeba. magram mainc qarTlis kaTalikosebi uzenaes sasuliero avtoritetebad da upirveles mamtkicebel rjulmdeblebad miiCneodnen dasavleT saqarTveloSic. magaliTad, biWvinTis iadgarSi, romelsac xeli moaweres da TandaTanobiT daamtkices dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) kaTalikosebma: malaqia er pirvel ierarqad miiCnevdnen, rogorc es afxazeTis kaTalikos grigol lorTqifaniZis biWvinTisadmi miZRvnil Sewirulebis wignis damamtkicebeli beWdis w a r we r i d a n Ca n s : ` g ri g o l m w ye m s i qristesmier yovlisa saqarTvelos kaTalikozi~ (1712 w.). igive kaTalikosi bi- abaSiZem (1519-1532), evdemon CxetiZem (1543-1575), efTvimi I sayvareliZem (15781605), malaqia II gurielma (1605-1639), maqsime I maWutaZem (1628-1657), zaqaria qvarianma (1657-1659), svimon I CxetiZem (1659-1666), daviT nemsaZem (1667-1682), nabrZanebia imis Sesaxeb, rom, rogorc WvinTisadmi sxva Sewirulobis wignSi Tavis Tavs `CrdiloeTisa da afxazeTis kaTalikozs~ uwodebs. 538 cnobilia, rom ZvelqarTul saistorio geografiaSi termini `CrdiloeTi~ da termini `saqarTvelo~ identuri terminebi iyo. `CrdiloeTs~ (zogjer `aRmosavleTs~) saqarTvelos uwodebdnen. patriarqis titulis miniWebiT, Cans, dasavleT saqarTvelos kaTalikoss sruliad saqarTvelos ek- aRiniSna, es dokumenti unda daamtkicos qarTlis kaTalikosmac: `da Tqven wmidano mefeno, mRvdelT-mTavarno, afxazeTisa da qarTlis kaTalikosno, Tqvenca asreT daumtkiceT~. 540 Tumca, zogierTi ucxouri wyaro `qvemo iberiis arqiepiskoposs~ (ase uwodeben isini afxazeTis kaTalikoss) ufros, uxuces pirvelierarqad miiCnevs `zemo iberiis arqiepiskoposTan~ SedarebiT. 538 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 769; 539 samarTlis Zegleb i, II, gv. 189; 540 iqv e, gv. 182. saeklesio samarTali, kanonebi 55 biWvinTis saeklesio krebis mier varSi. masSi moxseniebuli imerTa kaTa- gamocemuli `kaTalikosTa samarTlis~ kanonTa teqsti i. doliZis dayofiT Se- likosi evdemoz unda iyos evdemos I (1549-1578) da ara evdemos II (1666- icavs 23 muxls, dalagebulia garkveuli TanamimdevrobiT: 1-li muxli kacis yidva-gayidvas exeba, me-2_6 muxlebi 1669). `kaTalikosTa samarTlis~ xelrTvaSi aRniSnuli quTaTeli mitropoliti svimoni aRsaydrebula 1529 wels, eklesiis gatexas, qurdobasa da kacis kvlas, me-7_15 muxlebi episkoposis mier igi ukurTxebiaT biWvinTis taZarSi. 54 3 krebis xelis momweri caiSeli (CiSeli) da episkoposis winaaRmdeg Cadenil danaSauls, me-16 muxli _ mefis Ralats, me-17_18 muxlebi _ kaTalikosisa da episkoposis Seuracxyofas da uRirsi mRvdlis kurTxevas, me-19 muxli _ saq- episkoposi kvirile moRvaweobda leon dadianis dros (1533-1571), misi gvari yofila JvaniZe. 544 k. kekeliZis azriT, kreba Catarebula 1543-1549 wlebSi. 545 pirveli TariRi (1543) afxazeTis kaTa- mis mrudad gamoZiebasa da damnaSavis gasamarTlebas, me-20 muxli saeklesio likosis evdemon I CxetiZis aRzevebis welia, xolo meore (1549) qarTlis kaTa- mamul ebis dat acebas, 21-e mux li _ sjuldebis Sesrulebas, 22-e muxli _ rZlis SerTvas da ukanaskneli 23-e muxli _ colis ubralod dagdebas~. 541 prof. i. doliZe aRniSnavs _ `kaTalikosTa samarTlis~ mTavari wyaro aris, rogorc es samarTlis wignis Sesavlidan Cans, `sjulis kanoni~... akad. k. kekeliZem gamoikvlia, rom kaTalikosTa kanonebi damyarebulia `didi sjulis kanonze~ da ara eqvTime mTawmidelis mier naTargmn `mcire sjulis kanonze~... likosis malaqias gardacvalebisa. `amrigad, kaTalikosTa samarTali Sedgenilia XVI s-is 40-ian wlebSi imereTis mefis bagratis dros (1510-1565). 546 maSasadame, kaTalikosTa samarTali Sedgenilia im dros, rodesac afxazeTis (imereTis) kaTalikosTa taxti idga biWvinTaSi, ufro gvian (1657 w.) taxti Crdilokav kasiel (afsar-aba z-Cerqez) tomTa Semosevebisa da osmalTa mZlavrobis gamo gadatanil iqna gelaTSi. maSasadame, Tu zemoaRniSnul krebis mowvevis `kaTalikozTa samarTali~ ar warmoadgens sjulis kanonis ubralo gamokrebas. igi qarTuli saeklesio samarTlis originaluri Zeglia, romlis dadgenilebani qveynis maSindeli yofa-cxovrebis sinamdviles asaxaven~. 54 2 kaTalikosTa samarTali mTel saqarTveloSi moqmedi sjuli iyo. masSi araa aRniSnuli saeklesio krebis mowvevis adgili. T. Jordanias azriT, romelic TariRs daveTanxmebiT, kreba Catarda biWvinTaSi, sakaTalikoso centrSi, magram arsebobs sxva Tvalsazrisic. vaxuSti batoniSvils aRniSnuli kreba XVII s-Si Catarebulad miaCnda (daaxl. 1605 w.). Cven veTanxmebiT pirvel daTariRebas, radgan Zeglidanac Cans, rom krebis mowvevis droisaTvis `kacis syidvas~ jer kidev ar hqonia farTo, Ria, daufaravi xasiaTi miRebuli, jer igi ar yofila gada- amJamad aRiarebulia, `kaTalikozTa kanonebi~ dawerilia XVI s-is pirvel naxe- qceuli `tyveTa syidvad~, romelsac XVII s-Si ukve daufaravad misdevdnen. vax- qar Tuli s amarTlis Zegle bi, I, 1963, gv. 60 8; 542 iqve , gv. 60 8; 543 qro nikebi, II, gv. 37 2; 544 iq ve, gv. 4 14; 545 k. kekeliZ e, Zvel i qarT uli lit eraturis istor ia, II, 1960, gv. 57 1; 546 qar Tuli samarTlis Zegleb i, II, gv. 605. 541 56 mitropoliti anania jafariZe uStis da sxva mematianeebs miaCndaT, is mowvevis epoqaSi) saeklesio samarT- rom tyveTa syidvam CvenSi daufaravi saxe miiRo rostom mefe-xanis da levan II lis iurisdiqcias eqvemdebareboda ara marto sasuliero saeklesio saqmeebi, dadianis dros. unda iTqvas, rom adamianTa gayidvis faqtebis gamomJRavnebisTanave (e.i. XVI s-Si) Cvens wmida eklesias miuRia zomebi, cdila ZirSive aRmoefxvra es mavne codva, magram, qveyanaSi Seqmni- aramed, zogierT SemTxvevaSi, sisxlis samarTlis danaSaulebanic. 54 7 marTalia, im droisaTvis biWvinTaSi krebis mowveva saSiSi iyo (e.i. XVI s-is SuawlebSi), magram is mainc warmoad- li viTarebis gamo, mis cdas obieqturi, mosalodneli Sedegebi ar mohyolia. am genda udides saeklesio centrs da, rogorc Cans, aq, saeklesio dedaqalaq- Zeglidan Cans, rom saqarTveloSi (kreb- Si, Sedga ganxiluli kreba. `samarTali kaTalikozTa~ [sruli teqsti] q. saxeliTa da R ~TisaTa me, qristes mier kurTxeulman yovlisa saqarTvelosa kaTalikozman patriaqman malaqia, me, qristes mier kurTxeulman afxazeTis kaTalikozman mamaT-mTavarman evdemon, davsxediT da SevkribeniT yovelni ebiskopozni afxazeTisani. da didi siymili movida codvaTa CuenTagan, mravali uwesoba da ujero saqme Semovida: kacis klva, kacis syidva, eklesiis krexva da uxvedroba. davideviT sjulis kanoni da Cuenca imisgan gamoviReviT; da raca imisagan ar gamoviReviT, Cuen Cueni magieri ara SegDimatebia ra. da sjulis kanonica asre bZanebs. [kacis syidvisa ese gavaCineT] 1. q. ramanc kacman kaci gayidos, anu didman, anu mcireman, anu Tavadman, anu aznaurman da an glexman, wmidaTa krebulTagan SeCuenebul iyos da ganHdili. rasac kacs marTliT gankiTxviTa da gamoZiebiTa kacis syidva gamoaCndes, Tu is kaci daiHsnas da moiyuanos, missa saydarsa da ebiskoposs dauurvos, ra erTic Zaledvas, damklebis ufalsaca dauurvos. da Tu ver moiyuanos, vin ginda vin iyos, TavadisSvili unda aznaurSvili, unda glexi, maSinc veram saqmem ver iHsnas, ukanonodca ars, - Zelsa mieces. 547 k. kekeliZe, qar Tuli literaturis ist oria, I, gv. 571. saeklesio samarTali, kanonebi 57 da vinc qrTami aiRos da ar CamoarCos, SeCuenebul iyos wmidaTa krebulTagan da kanonsamca queSe aris wmidaTa mociqulTasa. q. eklesiis mkrexvelTaTvis ese gangwesebia 2. q. vinc eklesia gatexos da xati ganZarcos ukanonod Zelsa mieces. 3. q. vinca eklesias Sigan Sevides da saqoneli gamoitanos, eklesiasa misi saqoneli miezRos da kaci daSavdes. 4. q. vinca Zma moklas anu mama, Heli moekueTos da mamulisagan ganvardes. 5. q. vinca ubralo kaci moklas anu mgzavri, anu mcveli risame qurdobiT, ganipatijos. 6. q. vinca qurdoba qnas, rarigadac pirvelad wesi yofiliyos, isre gardaaHdevinon. q. ebiskopozis saqme ese gagDCenia 7. q. romelic ebiskopozi missa saydarsa ganeSoros TDnier ocis dRisa, Tu ar patronisa mizezisa da saqmisaTDs da anu samwysosa Sigan siarulisagan Tavi HelT ara hqondes da anu avad ar iyos, anu missa samwysosa Sigan qorebiskopozsa gauwyuetlad ar aroninebdes da sjulis saqmesa da mRdel-monaznis saqmes da missa samwysosa eklesiebis saqmesa marTlad ar mwysobdes, ara marTebdes da ar amagrebdes, raca Zal-edvas, mis saydars ar aSenebdes da ar kazmevdes, anu saydris mamuls ar amagrebdes, da romelmanca ebiskopozman, raca sjulis kanonsa Sigan ar eweros, imas gareT anu uxvedrobisa da sDnaobisa saqmesa zeda neba darTos da anu sakanono aarTvas, _ SeCuenebul iyos wmidaTa krebulTagan da kanonsamca queS aris wmidaTa mociqulTasa, da misisa saydrisagan eqsoria iqmnas. 8. q. romelmanca ebiskopozman diakoni da mRdeli asre akurTxos, rome marTalze ar ganikiTxos da anu daviTnisa da msgebsisa da kurTxevanisa kiTxva ar SeeZlos, da anu umoZRuro iyos da moZRuari ar ganikiTxos, SeCuenebuli iyos. 9. q. romelmanca ebiskopozman sxvis ebiskopozisa Seundobelsa Sendoba misces, anu diakoni da mRvdeli ukurTxos, SeCuenebuli iyos. 10. q. romlisac ebiskopozis samwysos Sigan ese iqnebodes, umRdlod da, Tu Rone ar iyos, umTavardiakunod, eris kacis HeliTa anu ziareba gaegzavnos da anu eziaros, xucesi wirvisagan daayenos. 11. q. romelman ebiskopozman missa samwysosa Sina ese ikadros da ar moikiTxos, SeCuenebuli iyos. 12. q. romlisac ebiskopozisa qorebiskopozi soflis soflamdis da eklesiis eklesiamdis ar mividodes da im eklesiis Sesavalsa kacebsa ar Sehyrides, uqmobasa, naTesaobasa, avgzisobasa, sDnaobasa, marxvis Wamasa marTliT saqmiT ar gamoikiTxvides da ar marTebdes, SeCuenebuli iyos. 13. q. romelica, anu didi anu Tavadi, anu aznauri, anu glexi, ebiskopozsa winaaRudges da marTliTa samarTliTa da gankiTxviT qorebiskopozs sarjulo ar moakiTxvinos, SeCuenebuli iyos. 58 mitropoliti anania jafariZe 14. q. vincavin ebiskopozsa da missa qorebiskopozsa winaaRmdegoba hkadros, marTliTa gankiTxviTa da gamoZiebiT rjuli ar mohkiTxos patronman, mefeman misad sisxlad da Secodebad moikiTxos. 15. q. romelica ebiskopozi, didi anu mcire, kaTalikozsa samRTosa da sasjulosa saqmezeda, anu saydrisa, anu sjulisa saqme rame daeSaos, marTliTa gankiTxviTa da gamowulilviTa raca kaTalikozman swuarTos, ewuarTos da marTalsa weszeda daadges, ara da ar gaugonos da arca iwuarTos, wirvisagan ganikueTos da mefem saydrisagan eqsoria qmnas. [mefis Ralatisa asre iqnas] 16. q. visac patronis mefis Ralati gamoaCndes, anu didsa, anu Tavadsa, anu aznaursa, anu visac, marTaliT gankiTxviT da gamowulilviTa, rarigadac wmidaTa krebaTa da wmidaTa mociqulTagan gaCenili iyos da sjulisa kanonsa Sigan eweros, sikudiliT ganipatiJos. [kaTalikozisa da ebiskopozis ginebisaTvis] 17. q. vinc kaTalikozsa da ebiskopozsa aginos da upatiuroba hkadros, rarigadac sjulis kanonSi eweros, imrigad ganipatiJos. [uRirsi mRdlis kurTxevisaTvis] 18. q. romelmanca ebiskopozman uRirsi mRdeli anu diakoni akurTxos, da anu icodes misi uRirsoba, da anu wirva daanebos, da anu qrTami aarTvas, SeCuenebulimca aris, viTarca sDmon mogD. nurc ebiskopozi, nurc moZRuari da winamZRuari qrTamiT nu daidginebis. amisTDs sjulis kanoni asre brZanebs: Seundobeli iyos makurTxevelica da kurTxeulica. [mrudad gamokvlevisa da gamarTlebisaTvis]. 19. q. romelmanc kacis msyidveli da eklesiis mtexeli, marTali mrudad gamoikulios da mrudi ganamarTlos, SeuCerebeli iyos. [saydris mamulis gamoxumisaTvis] 20. q. vincavin, didman anu mcireman, saydarsa da monastersa mamuli gamoaxuas, anu sofeli, anu venaHi, anu miwa da agari, vincavin [iyos], didi da mcire, SeCuenebuli iyos. [sjulis gamTavebelTa da gardamavalTaTvis] 21. q. vinca es, mociqulTa da wmidaTa krebaTagan ganwesebuli da Cuen mier damtkicebuli sjuli da wigni gaaTaos, kurTxeva R ~ Tisa, ubiwod mSobelisa misisa da wmidiTa krebulTagan, da wmidaTa mociqulTa, da yovelTa wmidaTagan. vinca es daamtkicos, locva-kurTxeviT da SendobiT iyos TaviTa, coliTa da SviliTa, saxliT, mamuliT da agarakiT, rac R~ Tsa kacisaTDs keTili daebados, yovliTa keTiliTa aRsavse iqmnas, locvakurTxeviT da SendobiT amyofos. vinc am wmidaTa krebaTa mociqulTagan ganwesebuli da Cuen mier damtkicebuli ar Seiwynaros da kaTolikes saydarzed dasmulsa winaaRudges da Cueni mcneba ar daimarxos, krulmca aris caTa Sina da queyanasa zeda wmidaTa krebulTagan, wmidaTa mociqulTagan da yovelTa wmidaTagan, Se-mca-eqmnebis Zrwola kaenisa, SiSTD- saeklesio samarTali, kanonebi 59 li iudasi, mexis-texa deoskoresi, moSToba gmirTa, dawva sodomelTa, keTri geezisa, danTqma daTan da abironisi, sircxDli kriskenti da Tabinesi, da yovelTa qristes uaris myofelTa Tanamca aris nawili misi. [rZlis SerTvisaTvis] 22. q. vinca anu didman, anu Tavadman, anu aznaurman, anu glexman, rZali SeirTos, SeCvenebulimc aris R ~ Tisagan da misTa wmidaTagan da SDdTa krebaTa, wmidaTa mociqulTagan. kacica da dedakacica gaRma-gamoRma dakiron, da mkiravni Cuengan dalocvil da kurTxeulni iyon. me, me, me, me, me, me, me, me, me, me, me, afxazeTis kaTalikozi [evdemon], kanoniTa vamtkiceb. quTaTel mitrapoliti sDmion, kanoniTa vamtkiceb. genaTel mTavar-ebiskopozi antoni, kanoniTa vamtkiceb. mama Wyondideli, kanoniTa vamtkiceb. bediel mitropoliti, kanoniTa vamtkiceb. moquel mTavar-ebiskopozi, kanoniTa vamtkiceb. drandel mitrapoliti filipe, kanoniTa vamtkiceb. cagerel mamaT-mTavari kozman, kanoniTa vamtkiceb. xonel mTavar-ebiskopozi zaqaria, kanoniTa vamtkiceb. nikorwmideli ebiskopozi iovakim, kanoniTa vamtkiceb. CiSel mamaT-mTavari kDrile, kanoniTa vamtkiceb. [colis ubralod dagdebisaTvis] 23. q. romelman ubralod coli daagdos, SeCuenebulimca aris wmidaTa mociqulTagan da sikudiliTa ganipatiJos. 54 8 548 qar Tuli s amarTl is Zegl ebi, t . I, 19 63, gv . 393-397. 60 mitropoliti anania jafariZe `ganCineba~ daviT-garejis saeklesio kreba (1702 w.) 1702 wels mowveul iqna saeklesio kreba, romelmac gamosca dadgenileba _ `ganCineba saeklesio krebisa samonastro wesisa da rigis Taobaze~. 549 marTalia, ganCineba sazogadod samonastro cxovrebas Seexeba, magram masSi kerZoobiTi saubaria daviT-garejis monastris Sesaxeb. am dadgenilebiT kreba Seecada, moewesrigebina daviT-garejis samonastro cxovreba. ufro sworad, krebas surda axlad daewyo da rogorme aeRorZinebina samonastro cxovreba. saqme is iyo, rom CrdilokavkasielTa (lekTa) gamudmebulma TareSma daaZabuna daviTgarejis monastrebi XVII s-Si. monasterTa sisxlsavse cxovreba gansakuTrebiT daamcro 6000 beris amowyvetam. Zvel saqarTveloSi berobis msurveli mravali qristiani iyo, didi survilic hqondaT daviT-garejSi moRvaweobisa, magram aoxrebul monasterSi mudmivi SiSianobis gamo, Cans, darCena eZnelebodaT. am da sxva mizezTa gamo 1702 wels mowveul saeklesio krebis ganCinebaSi naTqvamia: `Cven ama krebis brZanebiTa ese wigni, piri da brZaneba davsdeviT, ase, rome: 1. r omeli be ri daviT garejas , Tu naTlismcemels, Tu dodos, Tu berTubans mivides metaniad da dasadgomad da aRTqma yos mun monastersa Sina samyofad da mere kualad ukun iqces da dauteos Tvisi metania monasteri da sxvad monastrad mivides ...Tavisi nebiT.... wyeul iyos da SeCvenebul RmrTisa da oTxis patriarqisagan, svetis cxovelisagan da wmidis giorgisa, wmidis ninosa da ama wmidis daviTis da dodosagan~. 550 549 aRsaniSnavia, rom Zveli qarTuli dokumentebi XIII s-mde asaxelebdnen xuT msofli o patriarq s, maT Sor is igulisxmeboda romis eklesiis meTauric (papic), am droisaTvis misi xseneba amovardnilia da mxolod oTxi marTlmadidebeli patriarqi moixsenieba (konstantinopolis, aleqsandriis, antioqiisa da ierusalimis patriarqebi). am sabuTidan kidev erTxel Cans, rom daviT-garejis monastrebi mTlian qarTul eklesiasTan erTad XVIII s-is dasawyisSi marTlmadidebluri orientaciisani iyvnen. amis aRniSvna imisTvisaa saWiro, rom am monasterSi berad Sevida sulxan-saba orbeliani, TiTqosda kaTolike. cxadia, marTlmadideblur monasterSi kaTolike ver dadgeboda, sulxan-sabas `kaTolikoba~ mxolod politikuri da ara sarwmunoebrivi orientacia iyo. krebis ganCinebis me-2 muxlic SemoklebiT imasve imeorebs, rac 1-el muxlSia gadmocemuli. me-3 muxli krZalavs unebarTvod berebis erTi monastridan meoreSi gadasvlas. me-4 muxliT monastris datovebis Sendoba eZleva im bers, romelsac `mefeTagan, kaTalikozTagan, episkopozTa da darbazis erTagan gamovides episkoposad an winamZRvrad, anu romelisame wessa zeda mdgomared. amas Sendoba da madli hqondes~. 551 me-5 muxliT ekrZalebaT qveynis saero da sa suli ero me Tau reb s (T ava deb s, episkoposebs) Sewynareba monastridan unebarTvod gamosuli berisa. Zve li qar Tuli s amarTlis Zegl ebi, t. III, gv. 633; 550 iqve , gv. 634; 551 iqv e, gv. 634. saeklesio samarTali, kanonebi me-6 muxliT kreba wyevas da SeCvenebas uTvlis krebis ganCinebis damrRvevT. krebis ganCinebas xels awers 11 episkoposi: bodbeli, Tbileli, mangleli, samebeli, mroveli, Weremeli, wilkneli, xarWaSneli, dmaneli, bovneli, walkeli da erTi arqimandriti. ganCinebas brZanebis saxe misca kaTalikosma Tavisi beWdis dasmiT. kaTalikosis brZaneba daadastures amba alaverdelma nikolozma, ninowmindelma iosebma, bodbelma mitropolitma zaqariam da mTavarepiskoposma qristeforem. radganac krebis ganCineba uSualod daviT-garejis monastrebs exeba, unda vifiqroT, rom kreba iqve Catarda. amas miuTiTebs krebis mier moxseniebul wmidaTa CamoTvlac. sazogadod, romelime eklesiaSi, anda eklesiis sanaxebSi saRvTo msaxurebis damaboloebeli Camolocvis dros, rogorc wesi, uTuod moixsenieba wmidani, romlis saxelzec aSenebulia eklesia an monasteri. 1702 wlis krebis ganCineba saerTo saeklesio siwmideebis (sveticxovlis, sauflo kvarTis, sveticxovlisadmi mimadlebuli sauflo mironis) CamoTvlis Semdeg, pirvel rigSi, ixseniebs kaxeTis mxaris siwmideebs: giorgi alaverdels, wmida ninos (e.i. bodbis saydars) da aboloebs ase: `madliTa mama daviT garejiTa da wmidisa dodosiTa~ es ukanaskneli CamonaTvali unda miuTiTebdes, rom kreba daviT garejSi, anda mis mamulSi Catarda. erTi sabuTidan Cans, rom krebis Catarebis Semdeg daviT-garejis monasterTa mdgomareoba ramdenadme gaumjobesebula. 1704 wels daviT-garejis winamZRvarma onofrem, dodos winamZRvarma zaqariam da naTlismcemlis winamZRvarma xaritonma Txovna miarTves kaxe552 qar Tuli s amarTl is Zeg lebi, t. III, gv. 660. 61 Tis mefe erekle I-s da sTxoves monastrisaTvis daebrunebinaT sagarejos mamulebi, ris sanacvlodac monastrebi iRebdnen valdebulebas, yovelwliurad, yvelieris xuTSabaTs, sagangebod ewiraT mefe-dedoflisaTvis, xolo xorcielis kviras maTi SvilebisaTvis. 1709 wels gamocemuli Sewirulobis sigelidan Cans, rom dav iT-g arej is m onas treb i, e .w. stavropigiulni ki ar iyvnen, aramed ninowmideli mTavarepiskoposis samwysos Seadgendnen, yovel SemTxvevaSi, aseTi pretenzia ganucxadebia ioseb ninowmidels: `aReSennes monasterni ege udabnosani, vidremdis Seiqmnes adgilsa magas monasterni aTormeti Tavis-Tavad winamZRvriTurT, da eseni yovelni iyvnes samwyso da morCil RmrTisa mier kurTxeulisa mTavarepiskopozisa ninowmidelisa, da romelnica uflebdes da ganagebdes sagarejos wmidis ninos monastersa, maTica jer ars pyroba da kurTxeva amaTi~. mahmadianebis SemosevaTa droso, _ wers ninowmideli episkoposi, _ `udabnonica ese garejisani aoxrdes da mravalJam da mravalwel daSTa umkvidrod kacTagan da arRaravin iyo berTagani adgilsa magas wmidasa, vidremde yofad Cvendamde da iyo umkvidro kacTagan~. 552 ninowmideli mTavarepiskopos ioseb vaCnaZis dros berebs aRudgeniaT dodos monasteri, misTvis episkoposs mamulebi Seuwiravs. garda amisa, rac aRsaniSnavia, am episkoposs berebisaTvis dauweria saqarTvelos eklesiis mokle istoria, wmida ninos moRvaweoba, asureli mamebis Camosvla, gansakuTrebiT ki daviTis, dodos da lukianes cxovreba. episkoposis survili yofila, berebs hqonodaT Sesabamisi codnac. 62 mitropoliti anania jafariZe rogorc zemoaRniSnulidan Cans, 1702 Tavs ase moixseniebs: `Cven, meufisa wels mowveuli saeklesio krebis Semdeg daviT-garejis monasterTa cxovre- mier, samociqulosa kaTolike ekles ia s a z ed a d ad g in e bu l i pa t ri a rq i ba SesamCnevad aRorZinebula. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos eklesias krebis mamebi uwodeben `samociqulo eklesias~. patriarqi Tavis kaTalikozi evdemozi~. 5 53 saqarTvelos eklesiis am saxelwodebas gausva xazi Semdgomma, 1748 wels mowveulma saeklesio krebamac. daviT-garejis krebis `ganCineba~ [ganCineba saeklesio krebisa samonastro wesisa da rigis Taobaze] [1702 w.] q. saxeliTa saxierisa, arseba daubadebelisa RmrTisa mamisa, Zisa da sulisa wmidisaTa, SewevniTa da madliTa yovlad ubiwosa umetesad kurTxeulisa, uxrwnelisa qalwulisa mariamisaTa, SewevniTa da ZaliTa cxovels myofelisa jvarisaTa, ZaliTa da madlisaTa wmidaTa zecisa ZalTa angelozTa da mTavar angelozTa, madliTa da SewevniTa wmidaTa udabnos maSvenebelTa mamaTa, madliTa da SewevniTa svetis cxovlisa kvarTisa sauflosa mironisa wmidisaTa, madliTa da TanamdgomlobiTa wmidisa giorgi alaverdisaTa da SewevniTa meaTcametisa mociqulisa ninosiTa, madliTa mama daviT garejelisaTa da wmidisa dodosiTa; Cven, meufisa mier samociqulosa kaTolike eklesiasa zedan dadginebulman patronman kaTalikozman evdemoz, amba alaverdelman patronman nikoloz, mTavarefiskopozman qristeforem, ninowmindelman ioseb, sula qarTvelTa da kaxT efiskopozTa, winamZRvarTa, mRdelTa da samRdeloT dasTa ese wigni, piri da fici davsdeviT da Sekrva gaxsnis brZaneba, viTarca brZanebs piri RmrTisa: “romeli ganxsnaT, xsnil iyos da romeli SekraT, krul iyos”. Cven ama krebisa brZanebiTa ese wigni, piri da brZaneba davsdeviT, ase rome : 1. romelic beri daviT-garejas, Tu naTlismcemels, Tu dodos, Tu berTubans mivides metaniad da dasadgomad da aRTqma yos mun monastersa Sina samyofad, da merme kualad ukuniqces da dauteos Tvisi metania monasteri da sxvad monastrad mivides, Cvenad uSendobod da eris gamourCevlad, daupatijeblad, Tavis nebiT da wadiliT da guliswyromiT, ampartavnobiT, dauTminobiT gamovardes, an sityuiT 553 qar Tuli s amarTl is Zeg lebi, t. III, gv. 633. saeklesio samarTali, kanonebi 63 visiTme moRordes da wavides, wyeul iyos da SeCvenebul RmrTisa da yovelT misTa wmidaTagan, Svidis krebisagan da oTxis patriarqisgan, svetis cxovelisgan da wmidis giorgisa, wmidis ninosa da am wmidis mama daviTisa da dodosagan. 2. romelic Sevides, metania qnas dasadgomad, mamasa da krebuls piri da aRTqma daudvas da aRar aRasrulos es Tavisi aRnaTqvami, wyeuli iyos da SeCvenebuli. 3. kvalad, romelmanc erTmanerTis SurobiT da qiSpobiT erTis monastridam meoreSi sadgomad beri miiyuanos an TviTan mivides mamasa da krebulisagan uSendobod, isimc wyeuli da SeCvenebul iyos. 4. Tu mefeTagan, kaTalikozTagan, efiskopozTa da darbazis erTagan gamorCeviT gamovides efiskopozad anu winamZRuarad anu romelsame wessa zeda mdgomlad, amas Sendoba da madli qondes. 5. romelmac Tavadma, gina efiskopozman anu didman anu mcireman iqidam mamisa krebisa Seundobari da gamovardnili da am wyevas qveS danarCunebuli beri miuSvas da Seiwynaros, isic imisi monawile da Tanaziari iyos. es ase gavarigeT da davamtkiceT. 6. vinc amas urC eqmnas, wyevasa da SeCvenebasa qveSe iyos da daTan da abironTana da iudas monawile da moziaremc iqmnebis, wyeul iyos suliTa da HorciTa aqa da mermesa mas didsa dResa, amin. amin. amin. amisi mowame da damamtkicebelni: bodbeli zaqaria, Tbileli domenti, mangleli ioseb, samebeli nikoloz, mroveli, Weremeli, wilkneli, xarWaSneli parTeni, dmaneli elise, bovneli ivane, walkeli nikoloz, maRalaZe arqimanditi nikoloz, sula qarTvelni da kaxni efiskopozni. vinca am garigebisa da brZanebis damamtkicebeli iyos, madli da kurTxeva qondes. vinca vin urC eqmnas, wyevasamca qveSe ars aw da maradis ukuniT ukunisamdis, amin. qoronikons tJ. beWedi: kaTalikozi evdemoz vamtkiceb brZanebas amas kaTalikozis evdemosisasa amba alaverdeli. xelrTva : alaverdeli nikoloz vamtkiceb ninowmideli ioseb. beWedi: mona RvTisa ninowmideli ioseb vamtkiceb bodbeli mitrapoliti zaqaria am wigns. beWedi: bodbeli zaqaria q. batoni mTavarefiskopozi vamtkiceb am sigels. 55 4 beWedi : mTavarepiskoposi qristefore. 554 qar Tuli samarTlis Zegleb i, t. III, 197 0, gv. 633. 64 mitropoliti anania jafariZe `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~ sakanonmdeblo Sekrebani vaxtang VI-is karze (1706-1709 ww.) saqarTvelos saeklesio samarTlis vlaTa samarTalni mosesmieri, romeli erT-erTi mniSvnelovani wyaroa vaxtang VI-is samarTlis wignTa krebuli. `mar- TviT RmerTman mosca da amcno... meorisa Zieba hyo saberZneTiT, oTxTa patriarq- Tlmadideblobis mxne mxedarma, uflis mier Zlierma moRvawem, sionis rjulmt- Ta mier qenebiTa wigni sasamarTloni, JamTa keisrisaTa... mesame moaRebina didisa kicebiTa Seuryevelma svetma, marTlmadideblobiT da RvTis siyvaruliT Seuorgulebelma batoniSvilma vaxtangma~ somxeTisa mwyemsisa grigol ganmanaTlebelisa samarxos eCmiaZiniT somexT mefeTa wigni samarTlisani... meoTxe, wmidaTa Tavis garSemo Semoikriba qarTuli ek- da marTlmadidebelTa qarTlis da afx- lesiis, sityvisa da kulturis didi moam- azeTis kaTalikozTa RirsTa episkoposTa- ageni, Seakrebina maT qarTveli xalxis mravali saukunis namuSevari wmida werilis, `qarTlis cxovrebis~ Tu `vefx- gan ganwesebuli samarTali, mexuTe, didis mefeT-mefis giorgis mier Tqmulni samarTalni mopovnebul-yo, romliTa istyaosnis~ dafantuli furclebi, Seaswavlina isini da gamoacemina. vaxtangma agreTve Seagrova qarTuli samarTlis Zveli naSTebi da Zeglebi, Seadgina sjiden samnive ese samefoni qarTlisani. meeqvse, aRbuRa jayel-cixisjvarelisa Tqmulni ganaCenni da samarTalni, meSvide, amaT yovelTa Semdgomad aRwera axali, daamtkicebina krebas isini da gamosca mTliani `samarTlis wignTa krebulis~ saxiT. rogorc vaxtang VI-is samarTlis wignTa krebulis SesavalSia naTqvami, TviT sibrZniT da gulisxmobiTa TvisiTa, damowmebiT da nebadarTviT TvisTa kaTalikoz-episkopoz da didebul-darbaiselTa, romeli aRwera TviToeulad yovelnive samarTalni, ufros saxmar da am epoqis qarTlis WeSmariti ganmanaTlebeli, e.i. yoveli axali erovnuli ideis momwodebeli iyo mefe giorgi XI _ `mze simarTlisa~, romelmac `qveyanaTa amaT qarTlisaTa mohfina naTeli~. 55 5 mefe sargebel qarTlsa Sina amaT sxvaTaca~. 556 sagulisxmoa, rom saqarTvelos samefoebs anu imJamindeli qarTlis, kaxeTisa da imereTis samefoebs, es Zegli, samives erTad _ `qarTls~, `qarTlis samefoebs~ giorgim ineba da `mosca Tavis wilad taxtsa zeda gamgeblad qarTlisad~ batoniSvili vaxtangi, romelmac `igula da igulismodgina da Semokribna yovelni uwodebs, 557 esaa areali, sadac am samarTlis iurisdiqcia vrceldeboda. CvenTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania is, rom vaxtangma Tavisi Semoqmedeb- wignni samarTlisani, romelni JamTa vi- iTi samuSao Seafasebina da miaRebina TarebiTa TviToeulad mimodabneuli iyo. es yoveli moiZia, ipova da moiSova, mravliTa iZulebiTa da friadiTa SromiTa moiRo pirvel dabadebisa da gamos- krebas, romelic Sedgeboda – kaTalikosisa da episkoposebisagan. am krebas, iseve, rogorc saxelmwifo darbazis sxdomas, mefesa da umaRles ierarqebTan erTad 555 Zve li qarT uli samarTlis Zegleb i, 1963, t. I. gv. 9 9; 556 iqve . gv. 10 1; 557 iqv e, gv. 100. 65 saeklesio samarTali, kanonebi eswrebodnen – didebulni da darbaiselni, sis TanadgomiT moamzada kanonebi, e.i. vaxtangs maTi `damowmeba da nebadarTva~ esaWiroeboda. am krebas, ramdenime Seamzada e.w. `samarTali batoniSvilis vaxtangisa~. amis Semdgom maT da sa- sxdomisagan Semdgars unebebia damtkiceba da amoqmedeba samarTlis Zveli da axali normebisa - `damowmebiTa da nebadarTviT TvisTa kaTalikoz-episkopoz da didebul-darbaiselTa~, 556 rogorc wya- gangebod Seqmnilma komisiam moiZies sxva qristiani erebis samarTlis wignebi. gansakuTrebuli yuradReba daeTmo bizantiuri samarTlis wignebs. Semdeg ki mTeli krebuli krebam daamtkica. ro aRniSnavs, am samarTlis kanonebis moZieba-SemuSavebis dros vaxtangs gver- komisiam upirvelesad saeklesio samarTlis erT-erTi umTavre si wyaro diT edga cnobili mecnieri, kaTalikospatriarqi domenti IV, agreTve mTavarepiskoposi grigoli, sxva mitropolit- `friadi SromiT moiRo~. esaa e.w. `moses samarTali~. komisiisaTvis gansakuTrebuli interesis sagans warmoadgenda episkopos-winamZRvarni da sasuliero pirebi. imperatorTa droindeli bizantiuri sa- vaxtangi wers Tavisi Se sa va lS i: ` nu ra vi n mxolod TaviT TvisTa ar am ed T ana yo li Ta samarTlis wignis hg on eb T, T vi T rasame vyofdeT, d a m ow mo bi Ta marTali, romelic Tavis droze ara mxolod saqveyno, aramed upirvelesad saeklesio samarTlis kodeqss warmoadgenda. bizantiis imperiis damxobis Sem- mRvdelmTavrisa da didis dedaqalaqisa mcxeTisa da kvarTsa zedan sauflosa svetisa RvTiv aRmarTebulisa da mironaRmocenebulis, saWed-mpyroblisa da degac, `igi moqmed samarTlad iTvleboda bizantiuri civilizaciis qveynebSi (saberZneTi, bulgareTi, moldaveTi, ruseTi, saqarTvelo, somxeTi da xarisxisa zedan mtkiced mdgomelisa Zmisa Cvenisa, batoniSvilis kaTalikosis domentisiTa, agreTve TanadgomiTa aragvis erisTviSvilis mTavarepiskopozis sxva), _ wers i. doliZe 56 0 – moqmed sama rTalSi igulis xmeba bizant ieli nomofilaqsis konstantine armenopulos naSromi - `eqvsi wigni~. 56 1 grigoliTi da sxvaTa mitropolit-episkopoz-winamZRvarTa da saRmrToTaganTa~. 558 Tavisi samarTlis bolosityvaSic vaxtangi Seaxsenebs momaval kaTalikosebs, episkoposebs, mitropolitebs, winam- vaxtangis mier gamocemuli bizantiuri sam arTli s mi xedv iT Se dgen ili `berZnuli samarTlis~ qarTuli versiis umTavres nawils Seadgens armenopulos `eqvsi wignidan~ amokrebili kanonebi. mis ZRvrebs, mRvdlebs, sxva s asuliero pirebs Semdegi droisa, rom mis naRvaw samarTals `mowmoba darTes erTa CvenTa meore nawils Seadgens Targmanebi maTeos blastaris sintagmidan. Tavis mxriv, armenopulo aRniSnavs, rom mis wyaros srulebiT saRmrToTa da gina samxedroT aman... yovelmanve erTbaSad da ese esreT ars Semzadebuli~. 559 safiqrebelia, rom vaxtangma domen- sxvasTan erTad warmoadgenda imperatorebis: basilis, konstantines da leonis proxironebi, sakanonmdeblo aqtebidan amonakrebi, agreTve mefeTa wignis (basi- ti kaTalikosisa da grigoli episkopo- likis) Semokleba (sinopsisi) da sasa- qar Tuli samarTlis Zegleb i, 1963, t. I, gv. 47 8; 559 iqve , gv. 532; 560 iqve , gv. 581; Ñîêîëüñêèé, Ãðåêî-ðèìñêîå ïðàâî â óëîæåíèè Ãðóçèíñêîãî öàðÿ Âàõòàíãà VI. 558 561 Â. 66 mitropoliti anania jafariZe marTlo praqtika, imperatorebis dadge- ulos `eqvsi wignis~ mokle kompilacia. nilebebi, leon brZenis novelebis krebuli, leonisa da konstantines 18 tit- bi za nt iis i mp eri is da ce mi s S em de g, rogorc aRiniSna, saeklesio iurisdiq- ulov ani ek loga, c xadia, umTav resi wyaroa mociqulTa da saeklesio krebaTa kanonebi, sasinodo da sapatriarqos dadgenilebebi. 56 2 alfabeturi sintagmis avtoric, ma- cia gavrcelda marTlmadidebeli mosaxleobis saero saqmeebzedac, radganac eklesiis xelSi moeqca marTlmadidebeli mosaxleobis samoqalaqo iurisdiqcia, 566 amitomac erT mTlian korpusad gaer- Teos blastari Tavisi naSromis wyarod iyenebs saeklesio krebebis dadgenile- Tianebuli iuridiuli krebulebi, romelSic saeklesio da saero samarTali Se- be bs d a k anon ebs, ro mis sam arTl is wyaroebs leon brZenis bazilikamde. 56 3 qarTuli `samarTali berZnulis~ Sesav- dioda – didi upiratesobiT sargeblobda. swored aseTi krebuli mouZiebia vaxtangis komisias yofil bizantiaSi, alSic asevea naTqvami: `leon brZnisa da anu imdroindel osmaleTSi. ramden- konstantinesi da sxvaTa xelmwifeTa mier Tqmuli~. 564 es Sesavali da misi 1-li muxli warmoadgens armenopulos `eqvsi wignis~ Sesavals. 565 i. doliZe eyrdnoba imewliani Ziebis Semdeg, samarTlis wigni berZnulidan gadmouTargmnia kvipriane samTavnel episkoposs. `berZnuli samarTlis~ mkvlevaris, T. bregaZis azriT, mis vl. sokolskis daskvnebs, rom berZnuli kanonebis qarTuli Targmani warmoadgens blastaris sintagmisa da armenopulos `eqvsi wignis~ kompilacias. es uka- wyaros warmoadgens blastaris sintagma, armenopulos wignebidan CanamatebiT. am xelnaweris qarTuli Targmani atarebs gamokrebil xasiaTs. Targmani kvipriane nasknelni berZnul-romauli samarTlis mTavari krebulebi iyo da iyenebdnen bizantiis gviandel epoqaSi. blastaris sintagmas sasuliero, xolo armenopulos samTavnels unda Seesrulebina, am episkoposma domenti kaTalikosis brZanebiT Targmna `kurTxeva eklesiisa~, imave kaTalikosis brZanebiT samarTlis zogierT naSroms _ saero sasamarTloebSi. rogorc cnobilia, miuxedavad Turqebis mier bizantiis dapyrobisa, mainc osmaleTis imperiaSi berZnuli da, sabolood, marTlmadidebluri mosaxleobis saeklesio muxls gaukeTa minaweri. 567 aqedan Cans, rom vaxtang VI-sTan erTad aqtiurad muSaobda samarTlis wignebze kaTalikos-patriarqi domenti IV, episkoposi grigoli aragvis erisTavis da samoqalaqo saqmeebis iurisdiqcia mTlianad konstantinopolis sapatriarqosa da berZen sasuliero xelisu- Svili da agreTve episkoposi kvipriane samTavneli. kaTalikos-episkoposebis aqtiuri muSaoba berZnul-bizantiuri saek- falTa xelSi moeqca, amitomac praqtikuli saWiroebisaTvis osmaleTSi marTlmadidebluri saeklesio xelisuflebis mier gakeTda yoveldRiuri xmarebisaTvis lesio-samoqalaqo samarTlis wyaroebis Zieba-Targmnisas miuTiTebs, Tu ra aqtiurad iRvwoda saqarTvelos eklesia samarTlis sferoSi XVII s-is bolos da saWiro blastaris sintagmisa da armenop- XVIII s-is dasawyisSi. qar Tuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 580; 563 qar Tuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 582; 129 ; 565 iqve , gv. 582; 566 iqve , gv. 584; 567 iqv e, gv. 592. 562 564 iqve , gv. 67 saeklesio samarTali, kanonebi komisiam ineba da agreTve moiZia e.w. vaxtangis k rebulSi? b. aru Tinianis `siriul-romauli samarTali~, romelic im droisaTvis arsebobda somxur enaze azriT, samarTlis wigns `naxevrad sakanonmdeblo, naxevrad moZRvruli xas- da daculi iyo eCmiaZinis sakaTalikoso wignTsacavSi. igi am droisaTvis gaer- iaTi hqonda da modave mxareTa da mosamarTleTa neba-survilze iyo damokidebuli eRiarebinaT da gamoeyenebinaT igi Tu ara~. 570 i. doliZis azriT, samarTlis wignSi Setanili normebi da wesebi Tianebuli yofila erT samarTlis krebulad, mxiTar goSis samarTlis wignTan erTad. ori weli Targmnidnen `somxuri samarTlis wigns~ da mis safuZvelze Seqmnes e.w. `somxuri samarTlis qarTuli versia~. igi, rogorc iTqva, ori nawilisagan Sedgeba, esaa siriulromauli samarTlis qarTuli versia da mxiTar goSis samarTlis qarTuli versia. masSi sul 431 muxlia. siriulromauli samarTali, vl. sokolskis kvlevis Tanaxmad, Sedgenili yofila V s-Si da es iuridiuli krebuli Zveli droidan moqmedebda ara mxolod somxeTSi, aramed saqarTveloSic. 568 igi VVI ss-Si mcire aziis saxelmwifoebSic yofila gavrcelebuli, viTarca bizantiis gavlenis qveS myof qveynebSi. siriul-romaul kanonebs gavlena mouxdenia mxiTar goSis samarTlis wignze (prof. s. samuelianis azriT), mas `Zlevamosil qristian mefeTa konstantines, Teodosis da leonis kanonebs~ uwodebdnen. 569 i. doliZis azriT, SesaZloa es siriulromauli kanonebi Zvelad qarTuladac iyo naTargmni. magram igi dakargula da amitomac vaxtangis komisias xelmeored uTargmnia mxiTar goSis samarTlis wignTan erTad. 569 cxadia, marTlmadidebeli bizantiis saxelmwifosa da misi imperatorebis kanonebi gamosayenebeli iyo saeklesio sferoSi ZvelTaganve. riT unda yofiliyo gamowveuli mxiTar goSis samarTlis wignis CarTva 568 qar Tuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 59 4; 569 moqmed samarTals warmoadgenda, Tumca isicaa aRsaniSnavi, rom TviTon vaxtang VI miuTiTebda da urCevda mosamarTleebsa da msajulebs gamoeyenebinaT ara ucxouri samarTali, aramed qarTuli, anu vaxtangis samarTali. amis mizezad vaxtangi asa xelebs im garemo ebas, rom qarTvelebis `wesi da qceva~ gansxvavdeba sxva qveynebis `rigisa da qceulobisagan~. amitomac ucxouri samarTali `Cvenda uxmar ars~, Tumca ki samarTlis wignSi isini `SemoklebiT moipovebian~. vaxtangi wers, rom Cveni qveynisaTvis sasargebloa da umjobesia mis mier SemuSavebuli da krebis mier damtkicebuli samarTlis gamoyeneba. 571 osm aleT is ka none bis Sesab amis ad, sxvadasxva religiuri Temis wevrebi osmaleTSi rogorc samoqalaqo, ise saeklesio sferoSic eqvemdebarebodnen sakuTar samarTals. amiT iyo gamowveuli, rom yirimsa da osmaleTSi arsebul sxva somxur koloniebSi mxiTar goSis samarTali moqmed samarTals warmoadgenda, cxadia, somxebisaTvis. sakuTari samarTlis moqmedebis es sfero somxebma gaavrceles sxva qveynebSi mcxovreb somxebzec, magaliTad, poloneTSi. i. doliZis azriT, mxiTar goSis samarTliT xelmZRvanelobda saqarTveloSi mcxovrebi somexi mosaxleoba, gansakuTrebiT _ vaWarTa fena. 570 iqve , gv. 59 5; 57 0 iqv e, gv. 602. 68 mitropoliti anania jafariZe Tu es mosazreba misaRebia, maSin vams imave azrs, rom biWvinTis gujari saqarTvelos saeklesio krebis mier somxuri samarTlis kanonebis ganxilva gamo- (iad gari) warmoad gens `k aTalik ozTa kanonebis~ damatebas. Tavis mxriv, es wveuli unda yofiliyo qarTuli eklesiis samarTlebrivi iurisdiqciis sferoSi sxvadasxva aRmsareblobis mqone mTeli qveynis mosaxleobis moqceviT. qarTuli saxelmwifo udgenda Tavis moqalaqe gujari dgeboda TandaTanobiT, oTxi saukunis ganmavlobaSi da Tavisi axlandeli saxe miiRo ara uadres XVIII s-is pirveli meoTxedisa. aRsaniSnavia, rom biWvinTis iadgaris mixedviT, biWvinTis araqarTvelebs TavianTi eTnikur-aRmsareblobiTi niSnis Sesabamis kanonebs. saydari mefeTa (imereTis) sakuTrebadaa miCneuli _ `saydari maTi ars~. 575 me-2 vaxt ang VI -m da komisi am kre bas warudgines saqarTvelos saeklesio sakanonmdeblo krebis kanonebi, cnobili muxli icavs taZars `didebulis, Tavadis an aznauris~ ymis mier gatexisagan. gamtexis qoneba saydars unda darCeno- `kaTalikozTa samarTlis~ saxeliT. `kaTa- da. mekobre da misi mebatone ki Zelze likozTa samarTali mTel saqarTveloSi moqmedi saeklesio sjuli iyo, radgan igi damyarebuli iyo `sjulis kanonze~, r om e li c Zv e lT a ga n ve mo q m ed e bd a unda gaesvaT. sul 27 muxlia, romlebic icavs sakaTalikosos qonebas, glexebs, ymebs da mamuls, pirutyvs, jogs, `saydris Svilebs~, saydris `moxeleebs~, saqarTveloSi. es kargad icoda vaxtangis sakodifikacio komisiam, romelmac komisiis wevris saeklesio sjulmdeblobis didi mcodnis kaTalikoz domentis `kaTalikosis kacs~, `zurgiT mzidav xars, sefe xars~, `moxeleTa kacs~, `kaTalikozis yma-msaxurs~, `saydris moinales~, `biWvinTis garSemo sofelsa da dasturiT es Zegli samarTlis wignTa krebulSi Seitana, riTac kvlav daadast ur a mi si m oq me de ba a Rm os av le T saqarTveloSi, marTalia, kaTalikozTa glexebs~, `agarakebs~, sxva soflebs, `metoq monastrebs~, qalaqebs, imaTSi mcxovreb glexebs, msaxurebs, moinaleebs, `soflis kacebs~, `cols~, `qals~, ve- sam arTal i Sed genili iyo dasav leT saqarTveloSi, magram igi mTeli saqarTvelos saeklesio weswyobisaTvis damaxasiaTebeli Zeglia. 572 i. doliZe wers _ `specialur lit- naxs, `saydris ymebs~, ymis mejinibes, mesadiles, mwyemss, krZalavs `biWvinTis wyalSi~ nadirobas (Tevzaobas). ramdenime muxlSi ganxilulia didebulis, Tavadis an aznauris mier `kaTalikosis eraturaSi kaTalikozTa kanonebs biWvinTis saydris iadgars adareben da mas xsenebuli kanonebis damatebad Tvlian. gineba~, `episkoposis cema, xelT Sepyroba, avad gineba, upativoba~ da sxv. bolos, aRniSnulia `viTarca sxvaTa say- es azri ekuTvnis prof. al. xaxanaSvils~. 573 is al. xaxanaSvilma gamoTqva Tavis `gujrebSi~ (18 91, gv. 124-125) da werilSi - (Ljgjkytybt r uhepbycrbv darTa uCinebulesi ars biWvinTis saydari, agreTve umetesi iadgari davdeviT da davamtkiceT mtkice brZanebiT ese~. biWvinTis iadgari, anu gujari, Sesa- rfnfkbrjcjdsv pfrjyjv). 574 maTSi gamoTq- Zloa marTlac damateba iyos `kaTalikoz- q.s .Z., I. , gv. 532, vaxtangis bolos ityvaob a; 57 2 q.s .Z., I., gv. 60 7; 57 3 i. doliZe. `kaTalik ozTa samarTali~, q.s. Z. I. gv. 610; 57 4 Þðèä è÷åñêè é âåñòí èê, Ò- XI. 18 82. c. 568-57 1; 57 5 q.s .Z., I. , gv. 611. 57 1 saeklesio samarTali, kanonebi 69 Ta samarTlisa~, radganac zogierTi mux- samarTali~ ixilavs mefis moRalateTa, uR- li, romlebic am ukanasknelSi bundovnadaa ganmartebuli, biWvinTis iadgarSi naTladaa gadmocemuli. magaliTad, kaTalikosTa samarTlis me-17 muxlis Tanaxmad, kaTalikosisa da episko- irsi mRvdlis makurTxevelTa, cud mosamarTleTa sasjelebs. agreTve debs sasjelebs `saydris mamulis gamoxumisaTvis~, `sjulis gamTavebelTa da gardamavalTaTvis~, `rZlis SerTvisaTvis~ da sxv. posTa ginebisaTvis sasjeli asea micemuli _ `vinca kaTalikozsa da episkopozs aginos da upatiuroba hkadros, ra rigadac sjulis kanonSi eweros, imrigad rogorc aRiniSna, radganac `kaTalikozTa samarTali~ saqarTveloSi moqmedi saeklesio sjuli iyo, igi ganixila vaxtangis komisiam da gadasca krebas ganipatiJos~, 576 magram moZebna imisa, Tu ra ewera `sjulis kanonSi~, moiTxovda Ziebasa da Sromas, amitomac biWvinTis iadgarSi imave danaSaulisaTvis sasjelis zoma pirdapiraa naCvenebi _ `vinca kaTalikozsa aginos anu sacemrad waizidos, 50 glexi saydars daeurvos da kaTalikozsa ori sisxli daeurvos didisa SexvewiTa~. 577 maSasadame, damnaSaves 50 glexi saydris sasargeblod unda CamorTmeoda, piradad kaTalikosis sasargeblod ki `ori sisxli~ unda gadaexada. aseve qorepiskoposis ginebisa da upa- dasamtkiceblad, amitomac igi Sevida vaxtangis samarTlis wignTa krebulSi. vaxtangis komisiam moiZia da sjuldebiT krebas gansaxilvelad gadasca meore sakanonmdeblo Zegli, romelic beqasa da aRbuRas samarTliTaa cnobili. Cveni azriT, rogorc `kaTalikozTa samarTali~ warmoadgenda XVI s-Si Catarebuli saeklesio krebis mier gamocemul kanonebs, aseve `beqasa da aRbuRas~ samarTali warmoadgens Wulevis eklesiaSi Semdgar saeklesio-sakanonmdeblo krebis mier Sedgenil samarTals, ukanaskneli tivcemulo mopyrobisaTvis damnaSaves 12 glexi unda CamorTmeoda saydris sasargeblod, 300.000 TeTri ki TviTon dazaralebuls unda gadascemoda. aseve ganmartebulia sxva muxlebic. Tumca isic unda iTqvas, rom kaTalikosTa samarTlis sfero ufro zogad-yovlismomcve- ufro farTo moculobisaa da, Tavis mxriv, Seicavs beqasa da aRbuRas samarTlis garda, agreTve `bagrat kurapalatis samarTlis~ da TviTon Wulevis krebis mier gamocemul e.w. `kanonikur samarTals~. maSasadame, Cveni fiqriT, aRbuRa aTabag-amirspasalaris dros Wu- lia, magaliTad, igi ganixilavs da debs sasjels tyveTa syidvis da eklesiis mkrexelTa winaaRmdeg. udebs kanonsa da sasjelebs episkoposebs, magaliTad, me14 muxliT episkoposis mowinaaRmdege damnaSavis gasamarTlebis Semdeg mefes evaleboda misi dasja. me-15 muxliT kaTalikosis mowinaaRmdege episkoposs, darigebaTa Semdgomac gamousworebels, mefe sayd ars Ca moarTme vda. `k aTalik ozTa levis taZarSi Semdgarma saeklesio-sakanonmdeblo kreba-darbazobam, daaxloebiT 1295-1304 wlebSi, moiZia da ganixila misTvis saWiro Semdegi samarTlis wignebi: 1. bagrat kurapalatis samarTali; 2. beqa mandaturTuxucesis samarTali; 3. aRbuRa aTabag-amirspasalaris samarTali; isini daamtkica da erT samarTlis wignad Sekra, bolos ki daurTo TviT krebis mier gamocemuli `kanoni- 57 6 q.s .Z., I., gv. 39 6; 57 7 iqv e, gv. 612. 70 kuri samarTali~. es samarTlis wignebi Wulevis krebam ara qronologiuri wesis mixedviT, aramed, Cans, moqmedi samarTlebrivi sicocxlisunarianobis Sesabamisad daalaga. rogorc aRiniSna, vaxtangis komisiam moiZia es krebuli, romelic `beqasa da aRbuRas samarTlis~ saxeliT da ara Wulevis krebis samarTliT iyo cnobili da gadasca vaxtang mefis karze moqmed krebas da vaxtangis samarTlis wignTa krebulSi CarTo. vaxtangis samarTlis wignTa krebuli, agreTve, Seicavs gaerTianebuli saqarTvelos samefos RvTivgvirgvinosan mefeTa mier Sedgenil samarTlis wignTagan SemorCenil giorgi brwyinvales `Zeglis dadebas~. es iyo saqarTvelos mTianeTisaTvis sagangebod Sedgenili sjulmdebloba. igi adgilobrivi xasiaT i s s a k a n o n md e b l o Z eg l i a , m ag r a m saqarTvelos daSlis Semdeg erT dros barisaTvis Seuferebeli da Seusabamo kanonebi, daqveiTebuli da danawevrebuli saqarTvelos kuTxeebisaTvis moqmed samarTlad iqca _ `romliTa sjidnen samnive ese samefoni qarTlisani~. vaxtangis komisiam, rogorc aRiniSna, igi CarTo Tavis samarTlis krebulSi. gansakuTrebuli mniSvnelobisaa am krebulSi CarTuli `samarTali batoniSvilis vaxtangisa~. mkvlevarTa erTi nawilis azriT, am krebulSi marTalia Setanilia sxvadasxva erovnuli da ucxo Zegli, magram savaldebulo Zala mxolod sakuTriv vaxtangis kanonebs hqondaT. krebulSi Sesuli moses, berZnul da somxur samarTals mxolod damxmare samarTlis funqcia hqonda. TviTon vaxtangis samarTalze didi gavlena mouxdenia bizantiur samarTals. 578 mitropoliti anania jafariZe bizantiuri samarTlis gavlena rogorc qarTul, ise sxva marTlmadidebeli qveynebis samarTalze, Turqebis mier konstantinopolis dapyrobis Semdegac ar Sewyvetila, `piriqiT, SeiZleba iTqvas, rom is erTgvarad kidec gaZlierda. saqarTveloSi gavrcelda da gamoiyeneboda rogorc yvelaze Zveli (siriulromauli), ise berZnul-romauli samarTlis erT-erTi gviandeli Zegli, rac mowmobs saukuneTa ganmavlobaSi berZnulromauli samarTlis mudmivsa da uwyvet gavlenas saqarTvelos samarTlebriv wyobilebaze. am mxriv, saqarTveloSi ganmeorda yvela is movlena, romelsac adgili hqonda aRmosavleTis sxva marTlmadidebel qveynebSi~. 57 8 sokolskis msgavsad, prof. al. xaxanaSvilis azriT, saqarTveloSi moqmedebda berZnuli (e.i. bizantiuri) samarTali da didi gavlena hqonda qarTul samarTalze, maT Soris, vaxtangis kanonebzec. al. xaxanaSvilis azriT, qarTul `sigelebSi xSirad naxavT miTiTebebs berZenTa kanonebze~. 57 9 rogorc al. xaxanaSvili aRniSnavs, vaxtangis samarTlis krebulSi CarTuli berZnuli samarTlis 153, 166 da 172-e muxlebidan momdinareobs batonymobis mkacri xasiaTi vaxtangis samarTlis wignis 235-e, 258-e da 259-e muxlebSi, romlebic ymis uuflebo mdgomareobas akanonebs. al. xaxanaSvils miaCnia, rom bizantiis samarTlis didi gavlena qarTul kulturasa da kanonmdeblobaze aisaxa vaxtangis kanonebSi, magaliTad, misi samarTlis wignis 25-e muxlSi dakanonebuli principi _ `mefisa da kaTalikosis saqme orisave swori ars da aRbuRas kanonebis 102-e muxlis norma Â. Cîêîëüñêèé, Ãðåêî-ðèìñêîå ïðàâî â óëîæåíèè ãðóçèíñêîãî öàðÿ Âàõòàíãà VI, Æóðí. ìèí. ïðîñâ. 1897, c. 56-93, q.s.Z. I. gv. 639; 579 al. xaxanaSvili, `batonymoba saqarTvelosi~, 1910. meore gamocema, gv. 50-51. saeklesio samarTali, kanonebi `meore mefe episkopozi ars~ bizantiuri samarTlis normebia. bizantiam kidev ufro meti gavlena daaCnia saqarTveloSi qorwinebis, col-qmrobis kavSirisa da ojaxis safuZvlebis ganmtkicebas~. 580 rusi mecnieris m. kovalevskis azriT, `qarTuli saojaxo da saqorwilo samarTali mTlianad nasesxebia bizantiuri kanonikuri samarTlidan. romisa da bizantiis samarTalma didi gavlena moaxdina qalis uflebriv mdgomareobaze qarTul samarTalSi. beqasa da aRbuRas kanonebiT, qurdobisaTvis dasaxelebuli ormagi sazRauri nasesxebia romis samarTlidan~. 58 1 vaxtangis samarTlis wignTa krebulSi SesulTagan savaldebulo Zala mxolod vaxtangis kanonebs hqondaT. germaneli mkvlevaris d. holdakis azriT, ufro adre igive azri gamoTqva haqsthauzenma. 582 al. vaCeiSvilis azriT, `vaxtangis krebulSi Sesuli sxva iuridiuli Zeglebi dad ebiTi samarTlis damxmare wyaros warmoadgendnen. moqmedi samarTali mxolod da mxolod vaxtangis debulebiT ar amoiwureboda, vaxtangis debuleba sargeblobda upiratesobiT, magram sasamarTlos hqonda kompilaciis sxva normebis Sefardebis ufleba, Tu amas saWiroeba moiTxovda~. 583 iv. surgulaZe ki miiCnevda, rom `vaxtangis samarTlis wigni Sedgenili qarTlis samefo darbazis monawileobiT moqmedebda mTel saqarTveloSi~. 584 isidore doliZis azriT, XVIII da XIX ss-is sasamarTlo aqtebi metyvelebs, rom 71 vaxtangis samarTlis wigni moqmedi samarTali iyo, romelsac kanonis Zala hqonda.585 vaxtangis samarTalze gavlena mouxdenia Zvel saqarTveloSi arsebul sakanonmdeblo Zeglebs, amitomac igi qarTuli erovnuli samarTlis yvelaze srulyofili Zegli da marTlmsajulebis ZiriTadi saxelmZRvanelo wigni iyo gvianfeodalur saqarTveloSi. 586 iv. javaxiSvilis azriT, Zvel saqarTveloSi vaxtangamdec arsebobda ucxo qveynebis sakanonmdeblo Zeglebis qarTuli Targmanebi, maT Zveladac aerTianebdnen sxva qarTul ZeglebTan erT krebulSi. 587 berZnuli da somxuri samarTlis wignebi ueWvelad winaTac iqneboda, maTi arseboba vaxtangs ar scodnia da xelaxla gadmouqarTulebia. 588 d. furcelaZe sigel-gujrebis Seswavlis Semdeg mivida daskvnamde, rom qarTveli mosamarTleebi saqmis ganxilvisa da gadawyvetilebis gamotanisas sargeblobdnen vaxtangis krebulSi Setanili berZnuli da somxuri kanonebiT. 589 amasve werda daviT batoniSvilic, giorgi XIII-is Ze, qarTul i s a m a r T l i s i st o r i i s s a u k e T e s o mcodne. 59 0 `samarTali vaxtang batoniSvilisa~ rogorc Cans, Tavdapirvelad, mTavrdeboda 204-e muxliT, romelsac mosdevda bolosityvaoba. SesavalSi vaxtangi aRniSnavs, rom igi umciresi iyo ZmaTa Soris, ineba `Tavad man ufalman gamoavlina piriTa utyueliTa brZaneba codvilTa mowyaleba da myo me msajulad da gamged RvTismSoblis wilxvdomili qveynisa~. 59 1 vaxtangi, rogorc aRiniSna, werda, rom al. xaxan aSvili, `bizan tiis g avlena saqarT velozed~, gaz . `moambe~ 190 1. #XII; 581 Ì. Êîâàëåâñ êèé, Çàêîí è îáû÷àé íà Êàâêàçå, T. I, c. 110-134. q.s.Z. I. gv. 639; 582 Holldak, Zwei Grandsteine… 1907, p. 97102, Haxthausen, Trans caucasia, II, 1856, p. 28 2. q.s. Z. I. gv. 638; 583 al. vaCeiSvili, narkve vebi qarT uli samarTlis istoriidan I, 1946, gv. 18; 584 iv. surgul aZe, saqarTvel os saxe lmwifos a da samarTlis istoriisaTvis, 1952, gv. 113; 585 q. s.Z. g v. 641; 586 i. doliZe , vaxt angis samarT lis wignTa kr ebulis Sedgen ilob a da wyaro ebi, q .s.Z . I. g v. 650; 58 7 iv. jav axiSvili, qar Tul i s amarTl is istoria, I. gv. 118-119; 588 iqve, gv. 119; 589 Ä. Ïóðöåëàäçå, Êðåñòúÿíñêèå ãðàìîòû, 1880, c. 20; 59 0 q.s.Z. I. g v. 652; 59 1 iqv e, gv. 477. 580 72 mitropoliti anania jafariZe samarTlis wignebi Seadgina `Tanayoli- gardaexdevineba~ da sxv. mTeli Tavi aqvs Ta da mowmobiTa~ domenti IV kaTalikosisa. aseve, aragvis erisTavis Svilis mTavarepiskoposis grigolisa da sxva mitropolitis, episkoposebis, winamZRvrebis, sasuliero pirebis TanadgomiT. saer- daTmobili episkoposis sakiTxs, magaliT a d , 1 7 5 - e m u x l Si n a T qv a m i a , r o m saqarTveloSi episkoposebis Semosavali mcirea da isini ar arian didi qonebis patronebi, radganac `saqarTvelo Rari- Tod ara marto sasuliero ierarqiis, aramed saxelmwifo darbazis TanamonawileobiTa da damtkicebiT _ `mowmobiTa da TanazraxviTa yovelTa darbazis bi da usaqonlo qveyana aris, agre rigad arc xelmwifis Semosavali aris, verc amas episkoposis Zma da saxlis kaci episkoposisagan iSoebs rasme misgan~. 595 erTa CvenTaTa~. 59 2 ma Sasa dam e, saxe lmw ifo dar baz is sxdomebze ixileboda vaxtangis kanonebi, romelmac sabolood miiRo igi. saxelmwifo darbazi, rogorc aRiniSna, rodesac saeklesio sakiTxebs ixilavda da darbazobaSi monawileobda umaRlesi ierarqia, imavdroulad warmoadgenda saeklesio krebas kaTalikosis meTaurobiT. maSasadame, vaxtangis kanonebi miiRo saeklesio krebamac, es kanonebi imave dros saeklesio samarTlis normebia, radganac misi mravali muxli swored aseve sagangebo Tavi eZRvneba sasjels `qveynisa da rjulis RalatisTvis~. magaliTad, muxli 222-e ambobs _ `vinc kacman qveyanas da qristes rjuls uorgulos RvTisa da batonis orisav mesisxle iqnebis~. 596 gansakuTrebiT mniSvnelovania vaxtangis samarTalSi mocemuli pativis normebi, romliTac saeklesio pirebi mikuTvnebulni arian qveynis sxvadasxva ierarqiul fenas. magaliTad, 25-e muxlis Tanaxmad _`mefisa da kaTalikozis saqme, ukadrisi Tu rac ram feri, orisave swori saeklesio sakiTxebs eZRvneba. sazogadod, samarTlis dadgenis procesSi kaTalikosisa da episkoposebis monawileoba iuridiuli normaa. magaliTad, zogierTi muxli pirdapir miuTiTebs maT Carevas, 64-e muxliT gansazRvrulia colis mtanjveli kacis mefis mier dasja da aris, imitom rome erTi xorcis xelmwife aris da meore sulisa, kurTxeva da pativic RvTisagan da kacTagan swore aqvT maTi saqme Cven swored dagviweria~. 26-e muxliT mTavarepiskoposi pativiT gaTanabrebulia didebul TavadTan, 27-e muxliT episkoposi pativiT miTiTebulia: `da kaTalikozmac asre uyos~. 59 3 iqve miTiTebulia `is kaTalikozman icis~, muxli 65-e _ `tanjva hyos kaTalikozman~, muxli 66-e _ `kaTalikozman wurTniT unda Searigos~, muxli 79-e _ `kaTal ikozman da mefem gardaaxdevinos~, `moZRvarman icis misi sakanoni~. 594 muxli 96-e `es saqme kaTalikozma da mefem didad unda moikiTxo n~ , m u xl i 9 7- e ` k aT a li ko z is a ga n gaTanabrebulia Sua TavadTan; 28-e muxliT arqimandritis pativi gaTanabrebulia mesame xarisxis TavadTan; winamZRvaris pativi tolia gadidebuli aznaurisa, mRvdel-monazvnis pativi Sua aznaurTan aris gaTanabrebuli, mRvdlis pativi _ calmogvi aznauris pativis tolia (mesame xarisxis aznauri, romelic utoldeba meore xarisxis vaWars). mTavardiakvnis pativi msaxuris pativis 59 2 q.s .Z., I., gv. 47 8; 59 3 iqve , gv. 428; 59 4 iqve , gv. 50 1; 59 5 iqve , gv. 525; 59 6 iqv e, gv. 439. 73 saeklesio samarTali, kanonebi t o li a , r o m el i c u t o ld e b a m e sa m e na mari brosem XIX s-is 30-ian wlebSi. xarisxis vaWars. (mitropolitis sisxli mTavarepiskoposis sisxlis mexuT- 1887 wels meore rusuli gamocema ganaxorciela d. baqraZem q. TbilisSi. eds Seadgens). 597 vaxtangis kanonebi XIX s-is dasawyisSic ki gamoiyeneboda saqarTveloSi rusuli mmarTvelobis nebiT, amitomac mis, rogorc imperiis erT kuTxeSi moqmedi frangi rodolf darestis TqmiT, vaxtangis kanonebi `erT-erTi yvelaze saintereso Zeglia samarTlis istoriaSi~. 598 igi warmoadgens ara mxolod samoqalaqo, aramed saeklesio samarTlis erT-erT samarTlis mimarT xelisufleba interess iCenda. igi iTargmna rusulad da wyaros, amitomac misi Seqmna-SemuSavebis droidan dRemde saqarTvelos ek- 1828 wels gamoica peterburgSi mmarTveli senatis mier. frangulad igi Targm- lesiis istoriis mkvlevarTa Seswavlis obieqts warmoadgens. `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~ [amokrefili muxlebi] q. myofisa umyofisa, arsisa da uarsisa damaarsisa, mqebi, araTu Rirsad da SeZlebisa Cemisaebr mqebeli da mmonebeli, udebad mqone mpovnel viqmen. viTarca mefeni, dRiTi-dRe mrevelni HelTa margalitTa Sina, da hpoeben mZivTa raTame, da uxilvelobisaTvis aRiReben da STasdeben saunjed, patiosanTa SemkobiT upatiosned margalitTa hyofen, egreTve ufalman Cvenman, mbadman yovelTaman da sibrZniT gamgebelman, mpova margalitTa Sina mravalTa da aRmiRo msgavsad Hmisa amis meca egreTve, _ umcires viyav me ZmaTa CemTa Soris da umrwmes saxlisa Cemisa, da vmwysidi Tavsa Cemsa ugunurad da TavHedad, Helni Cemni iyvnen moqmed araris keTilisa, da TiTni Cemni vera romelsa iSromebden nebasa uflisasa, aramed iyvnen uqm. vinme miuTxra esodeni borotni Cemni ufalsa Cemsa. xolo Tavadman ufalman gamoavlina piriTa utyueliTa bZaneba, codvilTa mowyaleba, da aRmiRo me unarCevesobasa saxlisa Cemisagan da myo me msajulad da ganmged wilHdomilTa queyanaTa ubiwod mSobelisa dedisa Tvisisa araTu qmnilebaTa raTame keTilTa CemTaTvis, aramed unarCevesobisa CemisaTvis, amisTvismca, raTa scnan yovelTa, raTa uswavlelTa da umecarTagan sTnavs da nebavs srulmyofelsa R ~Tsa maradis gonebakeTilisa. 59 7 q.s .Z., I., gv. 481; 59 8 iqv e, gv. 673. 74 mitropoliti anania jafariZe i yo q ueya na ese q arTlisa yo vliT urT keTi li Ta Sem kul da Sezav eb ul, xo lo cvaleb iT a dReTa da v iT areb iTa J am TaT a Tv iT si brZniT da T av iT TvisiT sjiden da ganagebden, vieTnime moyusobiT, vieTnime megobrobiT, vieTnime moridebiT, vieTnime R ~ Tis uridvelobiT da vieTnime miRebiTa qrTamiTa, _ viTarca enebaT, sjiden. xolo Cven, nebiTa R ~TisaTa da wyalobiTa didis HelmwifisaTa, pirveliTganve zeciT saqarTvelos mefed gankuTnilisa da aw sasufevel caTa Sina sulbrwyinulad manaTobelisa, pirvel vaxtang wodebulisa, xolo Semdgomad sparsTa eniTa Sahnavaz Hmobilisa, Zisa misisa, sruliad qeba-SemsgavsebiT Zniad misaTxrobelisa qarTvelTa mefisa da eranelTa sfadar-spasalarisa, amilbar-spaspetisa, uTvalavisa da uamravis spisa da laSqris mewinaved Cenilisa, uvneblad da mterze ZleviT maarebelisa, yandaarisa da qirmanis beglarbegisa, giriSqisa da hailaTis mWiravisa, Zlierisa da uZlevelisa, pirvel giorgi wodebulisa da aw maRlis Helmwifisagan wyalobiT meore SahnavazobiT Hmobilisa, magierad myofman, Zeman eranis mdivanbegis levan Hmobilisa, aw Sahyulixan wodebulisaman, saqarTvelos janiSinman da gamgebelman batoniSvilman patronman vaxtang, winaTqmulTa amisTvis viwadeT sasamarTlosa wignisa aRwera. pirvel “dabadebisa”, moses mier qmnili samarTalni, da kvalad berZenTa da somexTa wignTagan gardmoTargmnebuli, egreTve kaTalikozisa, mefis giorgisa da beqas ganCinebuli samarTlebi SevkribeT da ese yoveli zemore werebulman gamcnosT. xolo eseca scanT, iguleT da igulismodgineT, da romelic genebosT da umjobes giCndesT, miT sjideT da samarTalsa iqmodeT. aw viwyoT ganaCenisa amis, Cven mier aRwerilisaTvis. romelni ixilavT da ismenT, nuravin hgonebT, TviT mxolod TaviT TvisiT rasame vyofdeT, aramed TanayoliTa da mowmeobiTa mRdel-mTavrisa da didis dedaqalaqisa mcxeTisa da kvarTsa zedan sauflosa svetisa RmrTiv aRmarTebulisa da miron-aRmocenebulis, saWed-mpyrobelisa da HarisHsa zedan mtkiced mdgomelisa, Zmisa Cvenisa, batoniSvilis kaTalikozis domentisiTa, egreTve TanadgomiTa aragvis erisTviSvilis mTavarebiskopozis grigoliTi da sxvaTa mitrapolit-ebiskopoz-winamZRvarTa da samRrToganTaTa, da mowmeobiTa da TanazraxviTa muxranis batonis erekleTi, aragvis erisTavis giorgiTa, qsnis erisTvis daviTisiTa, orbeliZe sardris luarsab iTa, amila xo ris av Ta ndi li Ta, m div anb egis erastiT a da sxv aTa yovelT a darb azis erTa Cv enTaTa, da kiTxviTa WkuaTa myofelTa da moxucebulTa kacTaTa gavaCineT da davwereT, romelsa mivwvdiT da anu gonebani Cvenni samarTalTa mixudnen. saeklesio samarTali, kanonebi 75 amiT ufro viqmeniT mizez wignisa amis, rameTu aRaravin gandrikos sasworsa samarTlisasa qrTamiT, gina moyusobiT anu sxvefriv riTme midgomiTa, aramed pirvel ganaCenni ixilon, da axali eseca, da romelic enebos mosamarTlesa, miT iqmodes samarTalsa. me es wigni asre ar damiweria da arca viCemeb, rome ara akldes ra. bevri aseTi saCivrebi aris da mova, rome zogi ver movigoneT da arc miswudebis kacis goneba. vinc mixudes rasme da moigonos, CaurTos da Casweros, kargsa da marTebuls iqs. 25. mefisa da kaTalikozis saqme, ukadrisi Tu rac ram feri, orisave swori aris, amitom rome erTi Horcis Helmwife aris da meore - sulisa, kurTxeva da pativic RuTisagan da kacTagan swore aqvT. dastur, mefes ufross pativs scemen, magrame Horcielis SiSiT iqmonen. amitom maTi saqme Cven swored dagviweria. Tu ara sjobdes, vinc ukeT icodes, Cven nuras gvabralebs, iman daweros. numca vin ikadrebs da numca vis SeemTxveDs eseviTari, romeli avnebs Horcsa da umetesad sulsa, nuca samRTo kacisa da nuca sxvaTa ZeTa adamisaTa, _ romelsa me vHmob, eseviTari. nu Tu pirveliTganve samoTxidam pirvelisa mamis, adamis, gamomZebelman, dauZinebelman, maradis mbrZolman da mterman, uxilavman eSmakman TvisiTa manqanebiTa da sabrHe-gebiTa aRZras bunebani kacTani Surad da kulad kacisad, gina saRmToganTa zedan, gina Tu didebulTa da Tavadsa zedan anu Tu aznaurTa da glexTa zedan, anu Tu mama Zesa da Ze mamazeda, gina Zma Zmazeda da moyuasi moyuaszeda, - eseviTars saqmes SeemTxvios, mas ukan amis meti aRara gaewyobis ra, rogorc dagveweros, asre unda iqnas. 26. didebulis Tavadis mTeli sikudilis sisxli - aTas xuTas ocdaTequsmeti Tumani. am didebulis Tavadis tolad - mTavarebiskopozis sisxli. am mTavarebiskopozis sisxlze mexuTed naklebad - mitropolitis sisxli. 27 . dideb uls quemo Tis, Suas Tav adis si sxli - Svi das sa mocdarv a T um a ni. a m a sT a n, asre - di deb uli s saxli s ka ci s si sxli . a m a sTa n, a sre ebi sko p ozi s sisxli . 28. amas quemoTs, mesames Tavadis sisxli - samas oTxmocdaoTxi Tumani. amasTan, asre - arqimandritis sisxli. 29. ga didebulis a znauris sisxli - as oTxmocdaTormeti Tumani. a masTan asre - winamZRvris si sxli. 30. amas quemoTis, Suas aznauris sisxli - oTxmocdaTequsmeti Tumani. amasTan, asre - mRdel-monoznis sisxli. amasTanve, amis mexuTed sisxl-daklebiT, _ mwiris monoznisa. am Suas aznauris mTelis sisxlis toladve - didebulis didvaWris moqalaqis sisxli. 76 mitropoliti anania jafariZe 31. calmogvis, mesames aznauris sisxli - ormocdarva Tumani, amasTan, asre mRvdlis sisxli. amasTan - didebulis vaWris quemoTis, meores vaWris sisxli. 32. amasTan, asre daklebiT, msaxuris sisxli - ocdaoTxi Tumani. amasTan mTavardiakvnis sisxli. amasTan - Suas vaWris quemoT, mesames vaWris sisxli. 64. magram kaci rom cols stanjDdes da upatiurad epyrobodes, da urigos uSureb o des, mefem i s kaci daa b as, datuqsos, a va d m iep yra s da ka Ta likozmac asre uyos. sxva amas garda Tu ram col-qrmobaSi urigo ram moHdes, is kaTalikozman icis. 65. Tu colman qmari moklas anu wamliT anu, sxva riTme, gasinjeT, risTvis mouklavs. Tu aseTi ram eqnas, rom emarTlebodes, Tqven iciT; da Tu ubralo mokla, egec Tqven iciT. R ~Tn nu qnas, da Tu Cvens JamSi moHda, Cven viciT. Tu colman qmars an sces, an daWras, didi gvema da tanjva uyos kaTalikozman. 66. coli da qmari ragind sZulden erTmaneTsa, ubralod gayra ar iqnebis, kaTalikozma wurTniT unda Searigos. 79. agreve moHdeba, ded-mamaSi sxvac ram umarTebulo moHdes. Tu gamoCndes, kaTalikozma da mefem gardaaHdevinos; Tu ar gamoCndes, moZRvarma icis misi sakanono. 106. sasaflao, xati, jvari, saydris mamuli erTia. Tu ar gahyofen, isi sjobs, saydris ymasa. [ebiskopozis beiTalmalisa asre iqnas] 175. ebiskopozis beiTalmali Cvens mixdomaSi srulobiT saydrisa unda iyos, magrame viTac saqarTvelo Raribi da usaqonlo queyana aris, agre rigad arc Helmwifis Semosavali aris, verc aras ebiskopozis Zma da saxlis kaci ebiskopozisagan iSoebs rasme m isgan, rome ebiskopozis damarxva SeiZlos, amitom uwinac ase yofila garigebuli da aRarc Cven movSaleT. asre iqnebodes. romelic saydris rigi da iaraRi ebizkopozs iq daxudomia, imas gardais kidev Tu TviTon Tavis JamSi an Tavis kondakiT da an saydris mamulidam saydrisaTvis gaukeTebia ram da Seuwiravs, is saydars ar moeSlebis. da imaT gareTad Tu ram darCebis TeTri, farCa, vercxli, puri, Rvino da pirutyui, imisgan erTi wili saHelmwifo aris, erTi wili saydrisa, erTi wili ebiskopozis Zmebisa, rom ebiskopozi damarxon. [bolosityvaoba]. q. TviT, TaviT TvisiT aRmometyueli wignisa amis samsajulosa da momRebeli winaSe yovelTa myofTa da yofadTa, Ze mefeTa da ganmgebeli qarTvelTa erTa, batoniSvili vaxtang, kualad vityvi Tquenda. eha, warCinebulno da R ~ Tisa erTuflebisa da samTviTebis gulmHurvlad madidebelno da Seuorgulebulno sakuTarno mamano, kaTalikozno, ebiskopozno, saeklesio samarTali, kanonebi 77 mitrapolitno, winamZRvarno, mRdelno da sxvano samRrToganno, da Semdgomad Cvenda mefeno, ufliswulno, didebulno, Tavadno, aznaurno da yovelno myofno qarTlisano, romelni hgiebT da kvalad sxvani egebodeT, da ixilevdeT naRvawTa da werebulTa wignTa amaT sasamarTloTa, Cven mier TqmulTa da Tqvenda momarT moRebulsa, pirvelve dasawyisman wignisa amisamanve gamcnosT da munve mogiTxrasT, Tu viTar mizez veqmeniT aRwerad TviToeulad samarTalTa. friadiTa SromiTa da mravlisa gamomeZieblobiTa TviT vigulismodgineT. romelsa zedan m owmoba da rTes erTa CvenTa srulobiT sa mRrToTa da gina samHedroTaman, brZenman da monaxulman, yovelmanve erTbamad. da ese esreT ars Semzadebuli. xolo sxvanic zemore xsenebulni wignebi sasamarTloni didTa samefoTani, moviZieT da moviReviT, da mravlis sasjeliTa vidre welTa meoredmde gardmovTargmneT. da iginica uklebelad aRgviweries da ars Semkobili yovlisa samarTliTa. aramed, vinaTgan qarTvelTa wesni da qcevani sxva rame ars da ara mihgavs sxvaTa queyanisa rigTa da qceulebaTa, sxva ars didebuli da Tavadi, sxva ars sisxli da sikudili, sxva ars Ralati da ukadrisi, amad eseviTarisa samarTalni sxvaTa ganaCenTa Sina moklebiT ipoebis da maTi wigni ufros Cvenda uHmar ars. nu siqadulad SemiracxavT, da vgonebT umjobesad yovelTasa wignsa amas, sasargeblod queyanisa amisad. amad nuravin sZulobs da iundovebs. aw viajebi yoelTa da isminon ese. romelman brZenman da gulisHmismyovelman msajulman da mosamarTleman aRmokveTisaTvin qrTamTa da miudgomlobisTvin moyuasTa da Tvaluxvavad sjaTa wvrTilebisaTvin imZulvaroT wigni ese da moiZagoT, da ineboT Secvla samarTalTa sxvebr raTme, amas nu hyofT, nuca garyvniT werilTa CvenTa, romeli aRgveweros. aramed romelman umjobesi sibrZniT TvisiT hpoos, igi CarTviT, Tvisve Tqmulad, sad enebos, mun daweros da igic egos. xolo romelman ara isminos vedreba ese da moSalos samarTlebi Cveni, sxvebr Secvalnes, codvaTa CvenTa mier igimca daisjebis. 222. q. vinc kacma queyanas da qristes rjuls uorgulos, kidec xedevdes, imiT rjuli waHdebodes, imas miyues, _ R ~Tisa da batonisa orisav mesisxle iqnebis da yoveli avi imaze marTebuli aris. 59 9 59 9 qar Tuli s amarTlis Zegl lebi, t . I, 1963, gv . 477-539. 78 mitropoliti anania jafariZe `kanonni~ Tbilisis III saeklesio kreba (16.XI.1748 w.) 1748 wlis 16 noembers mefe Teimu- Tvelos `gamoxsnisa da aRdgomisa~, yve- r a z is Z i s e r e k l e I I - i s b r Z a ne b i T mowveul iqna saeklesio kreba. es kreba laze mowinave Zalebi Cveni qveynisa `gamoxsnis~ qveS gulisxmobdnen mahma- warmoadgenda cdas, aRdgeniliyo Zveli qarTuli saeklesio-saxelmwifoebrivi dianuri saxelmwifoebis uRlisagan saqarTvelos gaTavisuflebas da erovnul- wesrigi. saqme is iyo, rom 1632 wlidan vidre 1744 wlamde sparsTa mier gauqmebuli iyo qarTuli saxelmwifoebriobis qristianuli saxelmwifoebriobis aRdgenas, xolo `aRdgomis~ qveS igulisxmeboda didi saqarTvelos aRdgena `daru- erovnuli saxe, qarTl-kaxeTs marTavd- bandidan nikofsiamde~ (e.i. gamahmadi- nen mahmadiani mmarTvelebi. erovnul- anebuli mesxeTis, saingilosa da afx- qristianuli saeklesio-samoqalaqo erToba, romelsac ZvelqarTuli saxelmwifoebrioba efuZneboda, moispo. qarT- azeTis _ dedasamSoblos wiaRSi dabruneba). marTlac, aswlovanma moRvaweobam Tavisi Sedegi gamoiRo. 1744 wlis lis mahmadiani mmarTvelebi `mSvidobiani cxovrebis~ niRbiT faravdnen erovnul-qarTuli suliskveTebis daTrgunvasa da Cakvlas. `SeeriaT qarTvelTa 1-el oqtombers akurTxes qarTlis qristiani mefe Teimurazi sveticxovelSi. esaa ubednieresi TariRi qarTuli erisa da eklesiis aTaswlovan cxovrebaSi. gancxroma, sma-Wama yizilbaSuri, siZva, mruSoba, tyuvili, xorcTa gansveneba, abano, keklucoba ugvani, meCange, mgosani. rameTu ama saqmeTa moqmedTagan kide aravis scemdnen pativsa~ yiz- rogorc iTqva, mahmadianTa mmarTvelobisas yovelmxriv (sulierad da ekonomikurad) dauZlurda qarTuli eklesia. saWiro iyo saqmis swrafi gamosworeba, risTvisac didad uRvawia Cvens ilbaSnio, _ wers vaxuSti batoniSvili. erovnuli tradiciebis Sinagani rRveva _ represiebze ufro metad saSiS movlenas warmoadgenda qarTvelebisaTvis. 600 qarT veloba g adagvar da, ekle siam udides patriarqs anton I kaTalikoss. Cans, igi ramdenime wlis manZilze amzadebda saeklesio krebas. 1748 wels, qristian mefeTa taxtis aRdgenidan sul male, Sedga saeklesio kreba qalaq TbilisSi. dakarga Zveli saxelmwifoebrivi funqciebi da xalxis zneobazec gavlenas veRar axdenda. qveyana gairyvna, erovnuloba Seirya. qarTvelebma icodnen, rom krebis mizani Cans gamocemul kanonebSi, krebam aRniSna: `vinaidgan pirvel amaTsa warmarTni mefeni flobdes qarTvelTa, ranTa, kaxTa da yovlobiTad ersa mironcxebuli (e.i. qristiani) mefis RmrTisasa da qristes cxovarTa ara taxtze asvla yvela am ubedurebas bolos mouRebda imiT, rom qarTuli saxelmwifo erovnul xasiaTs daibrunebda. SemuSavda sagangebo programa saqar- avlendes wrfelad mwvanilovansa, aramed aZovebdes ekalTa da kurosTavTa zeda da amaT mizezTa mier naTlad sja da sjulis xedva mifarul iyo da umecar- 600 l. menabde, qarT lis kaTalikos i evde moz I, saRvTis metyve lo kreb uli, 1986, #1, gv. 101. 79 saeklesio samarTali, kanonebi Ta werilisaTa ganryvnil iyo da daknineb601 Svidi saeklesio krebis damowmeba qarTu- ul kanuni da wesi eklesiisa~. e.i. aqamde `warmarTi~ (igulisxmeba mahmadiani) mefeebi flobdnen qarTl-kaxeTs, isini `qristes cxovarT~ (e.i. qristianebs, qarTvelebs) mwvane saZovars ki li eklesiis wmida, marTlmadideblur tradiciul mimarTulebaze miuTiTebda. miuxedavad Sinagani marTlmadidebluri bunebisa, kreba qarTul eklesias `samociqulos~ uwodebs. saqme isaa, rom ar aZovebdnen, aramed nar-ekals, amis gamo gairyvna kanoni da saeklesio wesi, gonebac dabnelebuli iyo (`naTlad sja~) saRmrTo werilis arcodnis gamoo. sityva `samociqulo~ Tavis TavSi Seicavs Rrma saeklesio-iuridiul datvirTvas. Zvelad samociqulo eklesia Tavisi iurisdiqciis qveS myofi teritoriis `maSin RmrTis msaxurman mefeman, yovlad sanatrelman patriarqman, wmidaTa mitropolitTa, arqiepiskoposTa, arqimandritTa da mRvdelTa sulisa mxurvalebiTa moiRes pirvelad mtkice brZaneba wmidis saxarebisa da samociqulosa kanunisa da wmidaTa SvidTa msoflioTa krebaTa da wamebiTa maTiTa aRavses nakluvaneba eklesiisa, daamtkices da daaweses kanuni ese 27~. 602 aRsaniSnavia, rom es kreba saqarTvelos eklesias xazgasmiT uwodebs `samociqulo eklesias~. erekle mefemo, nabr- mTel mkvidr mosaxleobas Tavis samwysod ganixilavda, e.i. miaCnda, rom nebismieri moqalaqe, mis samwysoSi Semavali, unda SeerTeboda im sarwmunoebriv aRmsareblobas, romelsac mociqulis mier naqadagebad Tvlida. saqarTvelos magaliTze es aseT saxes iRebda: saqarTveloSi mociqulTa da mociqulTa swor wm. ninos mier marTlmadidebluri sarwmunoeba miiRo mTelma mosaxleobam, anu qarTvelma erma, SemdgomSi JamTa viTarebisa da mterTa Semosevebis gamo saqarTvelos eklesiis am samwysoSi, anu qarTu- Zanebia am ZeglSi, `Semokribna mwyemsni sityvierTa kravTani mtkicesa Sina qalaqsa tfilisisa, saRmrToTa samsjelmmarTebelsa palatsa Sina yovelTa Txemisa samociqulosa eklesiisaY~. eklesiam aRniSna Tavisi marTlmadidebluri mimarTuleba imiT, rom aRiara li mosaxleobis erT nawilSi ucxo eklesiebma gaavrceles ucxo sarwmunoebani (magaliTad, monofizitoba, kaTolikoba, mahmadianoba), mosaxleobis am ukv e ara marTl madide blur nawil sac qarTuli eklesia Tavis samwysod miiCnevda Tavisi samociquloobis gamo da mxolod Svidi msoflio krebis avtoriteti, kaTolikuri eklesia aRiarebs ara Svid, aramed gacilebiT ufro meti krebis avtoritets, radganac X-XVII ssSi, erTobis droindeli Svidi msoflio krebis Semdeg kaTolikur samyaroSi Catarda mravali gaerTianebuli kreba, romelTac kaTolikeni `msoflio~ krebad moixsenieben. 1748 wlis saeklesio krebis mier, rogorc aRiniSna, mxolod Tvlida, rom mas ufleba hqonda emuSava qarTvel kaTolikeebTan, mahmadianebTan, grigorianebTan, warmarTebTan, raTa isini dabrunebodnen mociqulTa mier naqadageb sarwmunoebas, Tavis dedaeklesias. maSasadame, marTlmadideblobas. es termini (`samociqulo~) saeklesio-iuridiul datvirTvas Seicavda da `samociqulod~ wodebiT saqarTvelos eklesia mTel mkvidr mosaxleobas, anu mTel ers sar- 601 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 79 8; 602 iqv e, gv. 799. 80 mitropoliti anania jafariZe wmunoebrivi orien taciis miuxedavad muxli Seexeba saekles io mamul ebis Tavis kanonier samwysod Tvlida. 1748 wlis krebis kanonSi `patriarqi antoni~ Tavis Tavs `sruliad saqarTvelos msajulvels~ uwodebs. 603 marTlac, qarTlis kaTalikosi, rogorc wina saek- saqmes, 27-e muxli Seexeba zvarakis (cxvris, pirutyvis) dakvlis akrZalvas eklesiis SemogarenSi. saerTod, aRsaniSnavia, rom es kanonebi SemuSavebulia rusul eklesiaSi miRebuli Targis Se- lesio krebebis (magaliTad, `samarTali kaTalikosTa~) ganxilvidan Cans, sruliad saqarTvelos eklesiis upirvelesi sasuliero msajuli, kanonmdebeli iyo. xe- sabamisad. magaliTad, me-4 muxli krZalavs trapezis `kedelsa zeda aRkvras~, maSin roca ZvelqarTul patara zomis eklesiebSi sakurTxevlis simciris gamo lrTvebSic antoni Tavis Tavs aRmosavleT saqarTvelos kuTxeebTan erTad `samcxe-saaTabagosa da yovlisa qvemo saqarTvelosa~ patriarqs uwodebs. 604 ucxour (berZnul) wyaroebSi afxazeTis, anu dasavleT saqarTvelos sakaTalikosos `qvemo iberiis saarqiepiskoposo~ ewodeba, msgavsadve qarTul sabuTebSic dasavleT saqarTvelos `qvemo iveria~, anda `qvemo saqarTvelo~ ewodeba, aRmosavleT saqarTvelos ki `zemo~. antoni Tavis Tavs aRmosavleT da dasavleT saqarTvelosa da rac yuradsaRebia, im dros mouxerxebeli iyo trapezis Sua adgilas (`saSualos zeda~) dafuZneba da pirdapir adgamdnen aRmosavleT kedels. rusul eklesiaSi msgavsi praqtika ar arsebobda, amitomac krebam qarTul eklesiaSic akrZala. 27-e muxliT aikrZala zvarakis dakvla eklesiis ezoSi, maSin roca aRmosavleTis qristianul eklesiebSi miRebuli iyo cxovelis dakvla, Sesabamisi locvac ki arsebobda, saqme isaa, rom es zvaraki miiCneoda ara RvTisadmi Sesawirad, aramed eklesiisadmi da RvTisadmi pativiscemis gamosaxatavad da ukve gamahmadianebuli samcxe-saaTabagos patriarqs uwodebs. mizezi amisa iyo is, rom `samociqulo~ qarTuli eklesiis meTauri Tavis samwysod Tvlida gamahmadianebul qarTvelebsac da iRvwoda maTi dedaeklesiis wiaRSi dabrunebisaTvis. Senawirad (iseve rogorc, vTqvaT, Senawiri iyo fuli, sanTeli, naWeri da sxv.). msoflio eklesiisa da am SemTxvevaSi rusuli praqtikisaTvis ucxo iyo es uZvelesi eklesiis qristianuli gadmonaSTi _ 1748 wels krebamac akrZala. amis msgavsi sxva magaliTebic aris. krebis mier gamocemul kanonTa 1eli _ me-6 muxlebi exeba eklesiis mowyobasa da wirva-locvis momzadebis wesrigis dacvas. me-7 _ 16-e muxlebi Seexeba mRvdelTa garegnuli da zneobrivi saxis dacvas. me-17 _ 19-e muxlebi miTiTebaa episkoposebisadmi saeklesio wesrigis dacvis Sesaxeb, me-20 _ 24-e muxlebi exeba qorwinebis sakiTxebs, 25-e muxli exeba naTlobis sakiTxs, 26-e krebis m ier gamocemul k anonebs, romelTac TavianTi mniSvneloba dResac ar daukargavs, xels aweren erekle mefe kaxeTisa da `mmarTveli qarTlisa~, anton kaTalikosi, amba alaverdeli episkoposi, mcxeTeli (samTavroeli) episkoposi da goris mitropoliti, tfileli, xornabujeli (qiziyeli), ninowmideli, mroveli, nekres-gremeli, wilkneli, kawa reli, urbneli , xarg isTval eli, 603 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 79 8; 604 iqv e, gv. 803. 81 saeklesio samarTali, kanonebi samTavneli, Werem-qalaqeli episkopose- va. krebam didi Sroma gaswia im stambis bi, qvaTaxevis arqimandriti, kaxTa mefis karis winamZRvari, qarTlis mefis mosaZieblad, romelic vaxtang VI-m Camoa ta ni n a vl a xe Ti d an (1 70 9 ), m a gr am , karis winamZRvari, `didi eklesiis~ (albaT, sveticxovlis) ikonomosi, xeli romelic droTa ganmavlobaSi saqarTvelodan ruseTSi aRmoCnda. gansakuTrebiT gaisarja kaTalikosi, mas mefec daexma- moaweres patriarqis moZRvarma da mefis xucesma, kaxTa mefis dekanozma, alaverdis eklesiis dekanozma. saerTod, 1748 wlis kreba es iyo r a, s t am b a ga m ar Te s d a d ab e Wd il i wignebiT `aivso qarTlio~, wers mema- romelic Rrma Seswavlas moiTxovs. es kreba cdilobda ruis-urbnisisa da Zveli qarTuli krebebis kanonSemoqmedebi- tiane. aq daibeWda yvela saRvTismetyvelo wigni, garda Tvenisa da sadResaswaulosa. am stambidan gamosul zogierT wigns saeklesio wirva-locvebis dros vxmarobdiT Cven XX s-is 70-80-ian wleb- sa da sisavsis restavracia-aRdgenas, amasTanave, cdilobda rusul eklesiaSi Sic. stamba arsebobda 1795 wlamde. vidre sparseTis Sahma aRa-mahmad-xanma ar samagaliTo, saCvenebeli, didi kreba, danergili praqtikis gadmoRebasac. Tedo Jordania am krebis Sesaxeb wers: `kreba gaixsna anton kaTalikosis palatebSi, damswreTa Soris iyo erekle II, krebis dros magidaze esvena cxovelmyofeli jvarpatiosani, wmida saxareba da sjuliskanoni. krebis Sedegs memati an e mo kl ed , ma gr am n aT la d ga dmogvcems, rom `ganarCives da aRmofxvres yovelive uwesod qcevani da daudves mociqulT da mRvdelmTavarT kanoni sjuli mtkice da Seuryeveli qristianobisa, romelsa mogiTxrobT wmida kanoni maTi~... mematiane miuTiTebs agreTve eparqiaTa raodenobasa (15 yofila, 8 qarTlSi da 7 kaxeTSi) da maTi sazRvrebis dadgenaze, rogorc Cans, Znelbedobis Jams daqvrivebuli eparqiebi ganaxlda da krebis mere ar darCa arc erTi, Tavisi episkoposi rom ar hyoloda. RvTismsaxurebis gaumjobesebisa da sxvadasxva naklovanebaTa aRmofxvrisaTvis brZolaSi saukeTeso saSualebad miiCnies stambis gaxsna da saRvTismetyvelo wignebis beWd605 daangria Tbilisis dapyrobis dros. am krebis erTgvar gagrZelebas warmoadgens meore kreba, romelic kaTalikosma moiwvia mcxeTaSi 1749 wlis dekemberSi, rogorc Cans, kreba moulodne lad Catard a da mo iwv ies is mRvdelmTavrebi, vinc erekles meuRlis, dedofal anas dakrZalvas eswrebodnen. amjerad, Tavyrilobis mizezi iyo is qristianuli wesCveulebani, ramac Tavi iCina dedoflis datirebisa da dasaflavebis dros da Seavso pirveli krebis dadgenilebani. mematiane mokled SeniSnavs: ` i qm n a w m i d a k r eb a da a R mo f x vr e s qarTlisa qveyanisagan saqme yoveli ujero, wmidaman patriarqman antonim ganmarTna gandrekile ba da winaaRmdegi sjulisa, tirili da ujero kerpuri glova yovelive daayenes~. aRniSnul krebaze gansakuTrebuli yuradReba mieqca xalxis zne-Cveulebebis ganwmendas, garda amisa, Zveli qarTuli saeklesio kanonebis Tanaxmad kvlav daaweses didi jarima imaT winaaRmdeg, vinc miRebul wesdebas uaryofda~. 605 T. Jordan ia, `an ton I~, saRvT ismetyv elo kr ebuli, #1, 199 1, gv. 66. 82 mitropoliti anania jafariZe `kanonni~ _ 1748 wlis saeklesio krebisa [sruli teqsti] [1] saTnoyofiTa RmrTisa yovelTa mbadisaTaQ iqvelgulsmodgina rtoman daviTisaman, RmrTiv-cxebulis Teimuraz mefis Zeman irakli pankrationman, kaxTa mefeman, ganmgebelman qarTlisaman, xolo TDT vidreme RmrTiTa pinaqsul sjulebTa marTl-meaRsareman aRaxuna gonebis cis naTlis bWeni da wadierebis RrubliTa Semokribna mwyemsni sityvierTa kravTani mtkicesa Sina qalaqsa tfilisisaQ, saRmrToTa samsjelm-marTebelosa palatsa Sina, yovelTa Txemisa samociqulos eklesiisaTa, Tan-Tnebo-zraxva-jer-CinebiTa yovlad sanatrelsa, TDT misve sadaviTos sqesiTisa mefis Zis antoni patriarqisaTa, sruliad saqarTvelos msajulvelisaTaQ, romelTa saukunomca arian kurTxevani; vinaQdgan pirvel amaTsa warmarTni mefeni flobdes qarTvelTa, ranTa, kaxTa da yovlobiTad ersa RmrTisasa da qristes cxovarTa ara avlendes wrfelad mwvanvilovansa, aramed aZovebdes ekalTa da kurosTavTa zeda; da amaT mizezTa mier naTlad sja da sjuls-xedva mifarul iyo da umecrebiTa werilisaTa ganryunil iyo da dakninebul kanuni da wesi eklesiisaQ. maSin RmrTis msaxurman mefeman, yovlad sanatrelman patriaqman, wmidaTa mitropolitTa, arqiepiskoposTa, arqimanditTa da mRdelTa sulisa mxurvalebiTa, miiRes pirvelad mtkice brZanebaQ wmidisa saxarebisa da samociqulos kanunisaQ da wmidaTa SvidTa msoflioTa krebaTa, da wamebiTa maTiTa aRavses naklulevaneba eklesiisa, daamtkicnes da dawernes kanuni ese kz Tav-Taveoanad, Tvesa noenmbersa ig, dResa kviriakesa, qristes aqeT aTas SDdas ormocdarva: [2]1. uflis qristes sZalsa, eklesiis Sina wmida trapezsa zeda, TDnier saxarebisa, samkveTlosa, odikisa da juaris, nuravin xel-yofs Jamis-wirvad. 2. ityvis wmida ese RmrTiv kreba, raTa aqundes sakurTxevelsa kankels, samni karni: saSual, imier da amier, romel ese friad jer-ars. da kulad simciris da iwroebisaTDs eklesiisa, orni oden qmnan karni. xolo erTisa karisa qmnas nuravin ikadrebs, rameTu ujero ars da uSver saqme ese. xolo kankeli SeZlebisaebr, romlisaca risme qmnan nivTisaQ. 3. odes iqmnes JamTagan daZvelebuli da daglejili wmidaQ odiki, gina damwvari cecxliTa saSual anu kerZo misi, gina gardaufareblad da SiSvlad iyos wmidaQ trapezi, amaT mizezTa mier wmidaQ msxverplis Sewirva dagviyenebia. saeklesio samarTali, kanonebi 83 4. ama krebisa Semdgomad vamcnebT yovelTa marTlmorwmuneTa qristianeTa: ukueTu vi nme ineb on gulsm odgineb iT aRSeneba RmrT isa eklesi isa , jer-a rs maTda, raTa wmidaQ trapezi sakurTxevels saSuals zeda daafuZnon, raTa gare Semouvliden mRdelni, xolo kedelsa zeda aRkrva wmidis trapezisa ujero ars da nuravin ikadrebs. 5. vamcnebT episkoposTa sityvierTa cxovarTasa, raTa umecarni werilisani sadiakonni da samRdeloni, romelTa ara uwyoden wakiTxva keTilad wmidisa saxarebisa, samociqulos ebistolisa, kurTxevnisa da kondakisa, ara miiRon maT zeda kurTxeva da niWi sulisa wmidisa, romel-ese sruliad gangvigdies, rameTu viTar egebis umecarTagan msaxureba wmidisa trapezisaQ. 6. Jamsa wmidisa Jamis-wirvisasa, ukeTu oden ara aqvndes mRdelsa sanTeli aRsanTebelad da sakmeveli kmevad, nu ikadreben wirvad, aramed daecados. [3] 7. ukeTu oden ipovnen mRdelni eklesiisani, saeriskacoTa mokliTa samosliTa mosilni aRkvarTulad, ganiwvarTnen episkoposisagan, rameTu friad uSvereba ars maTda da Rirs arian kicxevisa. 8. qalaqTa Sina, gina sofelTa Sina, anu simravlesa Sina erisasa ukeTu oden ipovnen mRdelni samxedroTa saWurveliTa aRWurvilni, vamcnebT uSverebaTa maTTa: anu dadvan saWurveli da maxDli maTi, da ukeTu kula ara isminon, gardaeyenen mRdelobisa gan. 9. vamcnebT monazonTa memxoloeTa: ukeTu, Tvinier nebisa da Sendobisa TDsis mamis da winamZRvrisa, gamovides monastriT, yovladve nuravin Seiwynarebs mas, aramed ganaZon, viTarca urCi WeSmaritisa kanunisaQ da morCilebis damwixneli. 10. xuces-monazonsa, romelsa ara rwmunebul iyos winamZRroba sawinamZRrosa eklesi[i]sa, jer-ars misa, raTa anu Tana-yvebodes episkopos[s]a, anu iyos monastersa Sina ZmaTa Tana. xolo ukeTu ara, da iqceodes eriskacTa Tana gina mamulsa da saxlsa Sina iyofebodes, eseviTarisa mis qcva uweso ars da gangebul, da nuRara ikadrebs. 11. vamcnebT mRdelTa eklesiisaTa: ukeTu inebon moZRvrebad erisa anu aRsarebis Sewynarebad sityvierTa samwysoTa, [jer-ars], raTa pirvelad miiRon brZaneba da Sendoba Tavisis episkoposisagan, da ukeTu kula ara miiRon Sendoba da brZaneba episkoposisa nu odes ikadreben moZRvrebad erisa, rameTu uweso aris. 12. ukeTu odesme mivides samRvdeloTagani sxvisa episkoposisa samrevlosa Sina, TDnier Tana-jer-Cinebisa da Sendobisa mis episkoposisa, nu ikadrebs Jamiswirvad, gina samRvdlosa saidumlosa aRsrulebad. xolo eseca jer-ars misa, raTa TDsisaca episkoposisa Sendobis wigni aqvndes; egreTve xuces-monazon[n]ica yofden amas. 13. amasca kanons vamcnebT mRdelTa: romelTa enebosT usisxlos msxverplis Sewirva, raTa miiRon sakurTxevlad sefiskverni xuTni rCeulisa ifqlisani, da 84 mitropoliti anania jafariZe ukeTu ar aqvndes. iSviaTad sadme samni miiRon, da amaTs kide nametnavsa da naklebsa zeda nu ikadreben Jamis-wirvad. 14. xucesni da yovloba samarTlmadideblosa qristeanobisa viTarca uyofdes pativsa wmidasa trapezsa. egreTve msgavsad pativscemdnen wmidasa embazsa. 15. ukeTu vieTnime mRdelni bralsa, gina risaTDsme mizezisa mRdelobisagan dayenebul iyvnen, nurvin ikadrebs episkoposTagani micemad misa samRdelosa olarisa, rameTu arca erTi romelime saidumlo ara aResrulebis mis mier, aramed sruliad dayenebul ars. 16. romelsaca visme mRdelTagansa eklesia qristesi arwmunebdes, makurTxevelisagan ara jer-ars misa, TDnier didisa Wirisa, raTa daaklos raime saeklesio wesis aRsruleba locvisa da wmida Jamis-wirvisaQ. 17. ukeTu kula sadme gamoCndes samre[v]losa episkoposisagan kerpTa mier mopovnebuli saqme grZnebaQ, meqereoba, gina beWis-mxedveloba, anu Tayvanis-cema xisa, gina sxvis nivTisa, miumcnebT episkoposTa, raTa TviToeulman TDssa samwysosa Sina sruliad aRmoagdon da ganmarglon saqme ese. 18. qristes sZlisa da dedoflis eklesiasa Sina ara wes ars kanun noagobaTa da tablaTa miReba, gina Sinagan damarxva xilisa, da noagobaTa nivTisa, da Wama mas Sina, rameTu saxli aris salocveli RmrTisaQ. 19. episkoposi da ufrosad mRdelni ganekrZalnen, raTa wmidasa Sina kDriakesa, anu sauflosa dResaswaulsa ara daaklden erni misni locvisa da wmidisa Jamisa wirvisa mosmenad, rameTu yovlad Tanamdeb arian mislvad. 20. vamcnebT episkoposTa, mRdelTa da eklesi[i]s mourneTa, raTa ganekrZalnen [S]julTa RmrTisa da ara Serion naTesaoba uwesoTa qorwinebiTa, aramed esreT yofden: iyavn dasabam pirvel mama da misgan raQ gamoekveTnen oTxni erT kerZo da kulad oTxni erTkerZo, xolo es iqms Tvinier dasabamisa mis, ricxvsa rvasa da srul iqmnes orsave kerZosa ricxvi rva, _ mexuTe erT kerZosa da mexuTe meorisa kerZosa _ ese mexuTeni SeiuRvlian urTierTas. da ama mexuTeTa naklebs aravis ganuCinebT qmnad qorwinebisa. 21. ganvakrZalebT zogad yovelTa marTlmadidebelTa qristeaneTa, raTa aravin miiyvanos colad, uwesoTa qorwinebiTa, dedakaci gantevebuli qmrisagan, rameTu cxadad mruSebisa bralsa Sina STaeflDs, viTarca mogDRebies wmidisagan saxarebisa qristes naTqvami saRmTo brZaneba, viTarmed: “romelman gantevebuli SeirTos, manca imruSao”; da amas Tana ewamebian samociqulonica kanuni da erTxmobiT wmidani SDdni msoflioni krebani da ufrosRa didi basili. amisTDs Cvenca erTxmobiT Tana-miuxmaebT da davamtkicebT Tqmulsa maTsa, raTa romelTaca esxnen usjulod Seyofilni, qmrisagan gantevebulni, memruSeni dedakacni, myis daixsnas da dairRDos uweso da usjulo qorwineba maTi, da am- saeklesio samarTali, kanonebi 85 ieridgan aravis Hel-ewifos qmnad eseviTarisa cTomilis bWobisa, xolo eseviTarni memruSeTa Tana gardaisebian ( sic) kanunsa da uZDressaca, rameTu cxad ars brali codvisa maTisa. 22. xolo ukeTu enebos visme qorwineba wignis mkiTxvelsa mgalobelsa [da] aRslva xarisxsa mRdelobisasa, pirvel kerZo diakonad kurTxevisa miiyvanos colad qalwuli, viTar aTormetisa wlisa, gina aTsametisa da qorwinebis ziarebiTa akurTxos mRdelman SeerTxorcva maTi, da Semdgomad SeerTebisa aRvides xarisxsa kerZo diaknobisasa, da merme mRdelobisasa. xolo ukeTu ara yon esreT, aramed iqorwinon qalisa Tana uasakosa, gina Cvilisa, da xelTdasxmul iqmnen diakvnad da xucad da maSinRa gaxrwnan colni maTni, romel-ese sruliad ugulisxmoebisa saqme ars da gansagdebel da dayenebul Cven yovelTa mier. 23. meoTxes da mexuTes, gina uwesosa mraval qorwinebas sruliad aRfxuris da ganaZebs eklesi[i]T msoflio ese RmrTiv kreba. 24. eseca dayenebul ars Cven yovelTa mier, raTa amieridgan arRara eqorwinos marTlmadidebeli kaci mwvalebelsa, gina sxva sarwmunoebiansa dedakacsa, gina marTlmadidebeli dedakaci mwvalebels mamakacs, rameTu ara jer-ars erTisa baksa Sina slva cxvrisa da mglisaQ. 25. nu odes nuca aRiqmen Svilsa mwvalebelTasa naTlisRebisa mier marTlmadidebelni, da nuca svinad daiyeneben mwvalebelsa marTlmorwmuneni. ukeTu kula ara Tavs idvan esreT, wmidisa ziarebisgan ganiyenebian, ara naTlad slvisa Semwynarebelni igi. 26. amasca vikadrebT RmrTismsaxurebisa TqvenisaTDs, keTilmorwmuneno mefeno: raTa saepiskoposni eklesiaTa agarakni da dabani, anu sa[a]rqimandritoTa da winamZRvarTa monasterTani eriskacTa ar Hel-ewifebodes damZlavrebad, mamulad TDsad mitaceba da damkDdreba. amas wmindaQ ese kreba rjul-gidebT, gevedrebiT da gamcnebT eseviTarisa ganyenebisa erisagan. 27. sruliad ganCinebiTa ganagdebs saRmrTo kreba amas, raTa amieriTgan aravin ikadros Seyvaneba zvarakisa, gina cxvrisa, anu sxvisa pirutyvisa karisbWesa Sina eklesiisasa da daklva mas Sina, gina sisxlis cxeba karTa da zRurblTa eklesiisaTa, rameTu kerpmsaxurTa ars saqme ese da ara wes-ars qristeaneTaQ. ukeTu kula vinme gamoCndes eseviTarisa cdomilisa saqmisa moqmedi, vamcnebT episkoposTa, raTa ganaZon eklesiiT, viTarca Seuracxis-myofeli qristes SjulisaQ. [xelrTvebi] 1. erakle, wyalobiTa RmrTisaTa, RmrTis msaxurman mefeman kaxTaman da mmarTvelman qarTlisaman, Zeman mefis Teimurazisaman warvwe[ren]. 2. antoni, wyalobiTa RmrTisaTa, uRirsman kaTalikozman didisa sameufo sa qalaqi s mcxeTi s, qarTli s, kaxeT is, sa mcxe-sa[a ]Ta bagosa da yovlis 86 mitropoliti anania jafariZe q vemo sa qa rTv elo sa da a Rm o sa vleTi sa sa pa tri arqo sam an ga nv sazRuren da wa rvsweren. antoni. 3. nikoloz uRirsman amba alaverdelman ganvsazRuren da warvsweren. nikoloz. 4. arseni, uRirsman mTavarepiskoposman samTavrosa da goris samitrapolitosaman ganvsazRuren da warvsweren. arseni. 5. aTanasi, uRirsman episkoposman axlis sameufosa qalaqisa tfilisisa samitrapolitosaman ganvsazRuren da wavsweren. aTanasi. 6. onofri, uRirsman episkoposman xornabujis da sruliad qiziyis samitrapolitosaman ganvsazRuren da warvsweren. onofri. 7. saba, uRirsman episkoposman ninowmidisaman ganvsazRvren da warvsweren. saba. 8. ioseb, uRirsman episkoposman ruisisa da sruliad qarTlisaman ganvsazRuren da warvsweren. ioseb. 9. ioane, uRirsman episkoposman nekres-qalaqisa da qalaqis gremisaman da arqimandritman garejis didis lavrisaman ganvsazRuren da warvsweren. ioane. 10. qristefore, uRirsman episkopozman wilknisaman warvsweren. qristefore. 11. ioane, uRirsman episkopozman kawarisaman ganvsazRuren da warvsweren. ioane. 12. filipe, uRirsman episkoposman urbnisisaman warvsweren. filipe. 13. zosime, uRirsman episkoposman xargiTvalisaman da moZRvarT-moZRvarman warvsweren. 14. benediqte, uRirsman episkoposman samTavisisaman warvswren. benediqte. 15. daniel, uRirsman episkoposman Werem-qalaqisaman warvsweren. daniel. 16. ioane, uRirsman arqimandritman upirvelesisa monastrisa qvabTa-xevisa vlaqernisa RmrTismSoblisaman warvsweren. 17. ambakom, uRirsmman winamZRvarman kaxTa mefis karisaman warvsweren. 18. ioseb, uRirsman winamZRvarman qarTvelTa mefisa karisaman warvsweren. 19. ioane, uRirsman didis eklesiis ikonomosman warvsweren. 20. zaqaria, uRirsman xucesman mefeTa da patriarqis moZRvarman warvsweren. 21. gabriel, uRirsman kaxTa mefisa dekanozman, mefeTa moZRvarman warvswere. 22. abram, uRirsman dekanozman alaverdisa eklesiisaman warvswere. 60 6 606 qar Tuli samarTlis Zegleb i, t. III, 197 0, gv. 805. 87 saeklesio samarTali, kanonebi `xeliTwerili~ imereTis saeklesio kreba (1759) imereTis mefe 1752-1784 wlebSi so- krebam ineba aRdgeniliyo saquTaTelo lomon I, `didis~ saxeliT moixsenieba STamomavalTa mier, man ganamtkica same- kaTedra, anu quTaisis eparqia da aRdgenil kaTedraze ganaCines quTaTeli fo xelisufleba, TiTqmis gaaerTiana dasavleTi saqarTvelo, mospo tyveebiT vaWroba. 1760-63 wlebSi samjer daamarcxa osmalebi, 1779 wels ruxis omSi sZlia osmalebs, magram 1784 wels qvemo gur iaSi dam arcx da, rama c es mxa re gaamahmadiana, asi wlis Semdeg ruseTis imperiasTan SemoerTebul am kuTxeSi aWareli begebi mmarTvelobdnen. qarTuli eklesia gansakuTrebiT uWerda mxars qveynisa da erisaTvis Tavdadebuli mefis moRvaweobas, mefec grZnobda eklesiis Zalas, amitomac xelsayreli drois dadgomisTanave solomon I-ma, episkoposi. quTaisis eparqias gadaeca misi yofili Zveli mamuli, romelsac igi adre flobda da eriskacebs hqondaT mitacebuli. cxadia, saepiskoposos aRdgena ekonomikuri safuZvlebis gareSe _ formaloba iqneboda. mefes da qveyanas esaWiroeboda moqmedi da Zlieri eklesia. rogorc S. burjanaZe aRniSnavs, eklesia, tradiciulad, mefis xelisuflebis ganmtkicebas uwyobda xels, saxelmwifos aZlevda mebrZolebs. 607 krebam saqmeebis mowesrigebisaTvis ineba da: 1. eriskacTagan mitacebuli yma-mamulebi daumtkica eklesias; 1759 wels, moiwvia didi da gansakuTrebuli saeklesio kreba. krebam saeklesio da zneobriv reformebs daudo safuZve- 2. saeklesio ymebi gaaTavisufla zedmeti gadasaxadebisagan da daakanona saeklesio gadasaxadebi; li dasavleT saqarTveloSi. qristianobasa da qveyanas gansakuTrebiT asustebda tyveTa syidva da saepiskoposo kaTedraTa gauqmeba. Turqebs quTaisSi 120-wliani batonobis dros daungreviaT saepiskoposo (bagratis) taZari da gauuqmebiaT quTaTelis saepiskoposo kaTedra. amitomac, 1759 wlis saeklesio krebis 4 de- 3. er iska cebs auk rZal a ek lesi is sameurneo saqmianobaSi Careva; 4. saeklesio Tanamdebobebze miiwvia Rirseuli pirebi, uRirsni ki gadaayena; 5. Seamko da aago eklesia-monastrebi.608 aRsaniSnavia, rom maleve amis Semdeg mefe solomons unebebia saerTod gaeTavisuflebina eklesia saxelmwifo kembris sxdomaze solomon mefes aRuniSnavs, rom quTaisis eklesia `xelT egdo mZvinvares agarians da mizeziTa amiT gadasaxadebisagan, kerZod, mefes 1761 wels mouwvevia morigi saeklesio kreba, romelsac daudgenia saeklesio yme- saquTaTlo mamuli da samrevlo mimobneuliyo, da romelime daSTomiliyo, saerod gamxdariyo da quTaTeli aRar ijda~. mefis am moxsenebis Sesabamisad, bis yovelgvari samefo gadasaxadebisagan gaTavisufleba, agreTve saxelmwifo samsaxurisagan gaTavisufleba, garda laSqroba-nadirobisa. 60 9 S. burjanaZe, so lomon I-is mef obis p irveli periodi, Tsu Sromebi, t. 41, 1950 , gv. 7 1; 608 m. rexv iaSvil i, imer eTi XVIII saukuneSi, 1982, gv, 65; 609 s. kakabaZe, saeklesio refor mebisaTvis solo mon I-is dro s, 1914, gv. 5. 607 88 rogorc aRiniSna, 1759 wlis kreba gansakuTrebuli mniSvnelobisa iyo, mas quTaTelis garda, xonis saepiskoposo kaTedrac aRudgenia, 6 10 magram krebam saxeli gaiTqva tyveTa syidvis gadaWriTi akrZalviT. solomon mefes mouxerxebia da saeklesio krebaze Semoukrebia samegrelosa da guriis mTavrebi (dadiani da gurieli), TavianTi batoniSvilebiTa da TavadaznaurobiT, aq iyvnen imereTis batoniSvilebi da Tavadaznauroba da, cxadia, m ef e, k aT al ik os i, m Te li d as av le T saqarTvelos maRali samRvdeloeba. kreba mTel Tves (dekemberSi) gagrZelebula. saeklesio krebis meore sxdoma 5 dekembers Catarebula saero xelisuflebis monawileobiT. q. CxataraiSvils es saeklesio kreba imavdroulad Catarebul saxelmwifo darbazis sxdomad miaCnia. am sxdomaze imereTis, samegrelosa da guriis saero da sasuliero gamgeblebma imereTis mefis morCilebisa da `tyveTa syidvis~ akrZalvis piroba dades. 608 saeklesio krebam tyvis gamyidvelni SeaCvena, saero xelisufleba ki maT sikvdiliT dasjiT daemuqra. krebis dadgenilebaSi naTqvami iyo: `axalcixis faSam aseTi saSineli da sazareli sityva SemogviTvala... tyves Tu ar gayidiT, ar iqnebao... RvTis SuamdgomlobiT, rom sanamdis suli gvedgas, es saqme Cvengan ar iqnes... am saqmeze Cveni Tavi ar daviSuroT~. 611 mitropoliti anania jafariZe `1759 wlis krebis dadgenilebebma dasabami misca axal periods dasavleT saqarTvelos politikursa da socialur-ekonomikur cxovrebaSi. 612 eklesias krebis Semdeg aRudgenia saxelmwifoze mZlavri zemoqmedebis funqcia. 612 krebam sagangebo dadgenilebiT daadastura `afxaz-imerTa~ kaTalikosis uflebebi mis kuTvnil 42 mamulze. 613 n. berZeniSvili am krebasTan dakavSirebiT wers: `XVIII s-is meore naxevarSi axalcixis faSam araerTgzis SemouTvala imereTis mefe solomons, raTa tyvis syidva imereTSi Zveleburad nebadarTuli yofiliyo. solomonma es moTxovna ar Seasrula da tyvis syidva saero da saeklesio sasjeliT sastikad akrZala... 1759 wlis dekemberSi solomonma Semokriba `samRvdeloni dasni da marTlmadidebelni erni~ da lixT-imereTis saeklesio da saero feodalebis sagangebo kreba moiwvia. masSi monawileobda mefe, kaTalikosi da mTeli lixT-imereTis maRali samRvdeloeba, imereTis, odiSis, guriis Tavadaznauroba. krebam ganixila saeklesio saqmeTa mowesrigebis sakiTxi, akrZala tyvis syidva, krebam miiRo gadawyvetileba sakaTalikoso eklesiisaTvis mitacebuli yma-mamulebis dabrunebisa, gauqmebuli saepiskoposo kaTedrebis da monastrebis aRdgena-ganaxlebis, maTi ymamamulebis ukan dabrunebisa, gadasaxadebisagan saeklesio ymebis ganTavisuflebisa da saeklesio mflobelobaSi saero xelisuflebis Caurevlobisa~. 614 s. kakabaZe, sae klesio reformebisaTv is sol omon I-is dro s, 1914 , gv. 7; 611 Frns^ Cj,hfyyst Rfdr fpcrjq fh[tjkjubxtcr jq rjvbccbtq^ 1866^ n& I^ c& 56$ 612 saq arTvel os isto riis n arkveve bi, t. IV, gv. 641; 613 s. kakabaZe, dasavleT saqarT velos s aekles io sab uTebi, II, gv . 11-12; 614 n. b erZeniSv ili, saqarTvelo s istor iis sak iTxebi, t. VI, gv. 412. 610 saeklesio samarTali, kanonebi 89 `xeliTwerili~ _ imereTis saeklesio krebisa (1759 w. 30.XII) [nawili aRdgenili teqstisa] “q. ese mtkice, Seucvalebeli da dReTa cxovrebisa CvenisaTa aRsrulebis xeliT werili, msajulisa mis mxsnelisa Cvenisa iesos qristes win misatani wigni da piroba mogarTviT TavaT dausabamos samebiT didebuls RmerTs, cxovels myofels Zels, xsnisa Cvenisa Suamdgomels maradis qalwuls mariams, winamorbeds, naTlis mcemels iovanes, angelozTa da mTavarangelozTa, winaswarmetyvelTa da mociqulTa, mRudelT moZRvarTa da mowameTa, mamaTa da mamamTavarTa, RirsTa da qalwulTa da yovelTa RuTisa saTno yofilTa, zecisaTa da qveyanisaTa SvidTa krebaTa, oTxTa patriarxTa SuamdgomlobiTa da Cvens mwyems mTavris, yovlad sanatrelis ufalis kaTalikozis besarionis damtkicebiT, Wyondidel mitropolitis gabrielis, genaTelis iosebis, Semoqmedelis nikolozis... cagarelis grigolis, mTavarepiskopozis iosebis, nikorwmindelis germanes, mitropolitis daskalis (didaskalioQ) danielis, xinowmidelis maqsimes, mitropolitis bedielis maqsimes da yovelTa imerTa, odiSarTa, gurielTa, samRvdelo, samonazno mwyobrTa RmerTsa da yovelTa saRmTo dasTa SvilobiT mogarTvi Sen, mefe solomon, me dadianma kaciam, me gurielma mamiam, batoniSvilma giorgim, batoniSvilma Teimuraz, erisTavma rostom, dadianis Ze manuCar, nikoloz, giorgim, gurielis Zem giorgim, wulukiZem, erTobiT wereTelman, erTobiT miqelaZem, erTobiT abaSiZem, erTobiT niJaraZem, agiasSvilman, iasSvilman, lorTqifaniZem, mxeiZem, RoRoberiZem, maWavarianman, mesxman, avalian, ioselianman da giorgi Ciquanman, erTobiT imerman didman da mcireman, odiSarT, leCxumT, CiCuam, faRavam, axledian, asaTian, afaqiZe, mxeiZem da Ciquanman, dgebuaZe, CijavaZe, jaian, qoCaqiZe, miqaZe, joliam, Selia, qarTvelisSvil, sajaiam da erTobiT odiSarman didman da mcireman, gurielT, erisTav, maWutaZe, nakaSiZem da malvaSvilebma, erTobiT Jordania, gegenava da erTobiT naseliSvilma, gurielman didman da mcireman, ese im soflis msajulisa winaSe misatani da am sofels yovelTa marTlmadidebelT saxilveli wigni mogarTviT: ase, rom axalcixis faSam aseTi saSineli da sazarveli sityva SemogviTvala, rom adamis tomsa arc pirvel smenia da arc Semdgomad ismineba, amisTana saSineli sasmenelad sazaro sityva: “tyves Tu ar gayidiT ar iqnebao”. axla amaze ase erTpirobiT dagvimtkicebia RvTis SuamdgomlobiT, rom sanamdis suli gvedgas ar iqnes, arc amaSid erTmaneTs usustoT, 90 mitropoliti anania jafariZe vidrec erTmaneTs miudgeT kidec mefe solomonis morCili da brZanebis aRmasrulebeli viqneTY da gulis wmidiT erTmaneTs moudgeT amaze da aras Sewuxebisa da gaWirvebisaTvis Cven erTmaneTs ar umtyunoT, da am saqmezed Cveni Tavi ar daviSuroT da am saqmeSid Cven xelmwifes mefe solomons ar usustoT da arc amisTana saSineli codva Cvengan iqnes ase piroba da sityva mogvirTmevia RvTisa da kacisaTvis. aw vinc da ramac Zeman kacisaman es SeSalos didman an mcireman, isemc SeiZlebis sjulisagan usjulosa mecnierebisagan, masmca risxavs Tavad dausabamo RmerTi da yovelni amaT zemo werilni wmidani zecisani da qveyanisani xorcielni da uxorconi masca edebis keTri gezisa, SiSTvili iudasi, Zrwola kaenisa, mextexiloba deoskoresi da maT zemowerilTa madlTagan SeCvenebuli viyoT Tu es SevSaloT da amaSid SeZlebisaebr ar mivudgeT SeCvenilni viyoT, suliT da xorciT aw da ukunisamde SvidTa krebaTagan da yovelTa eklesiaTagan, xolo damamtkicebeli amisi kurTxeul iyos suliT da xorciT aw da ukunisamde amin. me arqimandrits silibistros damiweria yovelTa mowmobiT da erTxmobiT brZanebuli ese qristes aqeT CRnT qristes Sobis Tves l dResa e : aw amis damtkicebis muSaki kaTalikozi besarion da misi krebuli erTobiT amas vamtkicebT, rom ramanc xelmwifem an dedofalman an Tavadman an aznaurman didman an mcireman am sarwmunoebazed vinc mokdes an am sarwmunoebis mimdegi da mefis erTgulebiT Tavisi dRiT mokdes maSinc da usamarTloT mis Svili da momavali gaRaribos da wasaxdenaT moindomos usamarTloT amaTSi werilTagan SeCvenebuli iyos suliT da xorciT amin. aw ramanc Zeman kacisaman amaT Sina werili moSalos da mefes usustos an am xeliT werils gardaxdes da usjuloeba qmnas da erTmaneTs ar miudges, vinc imas miudges am momxmareT da SemweT eqmnes an Seiwynaros, an uwiros da _ lels an mokvdes da miwa aRirsos, SeCvenebul iyos suliT da xorciT ganuxrwnelad am sofels mowyvediT da im sofels iudasTan krulebiT, vinc es aR(as)rulos da daamtkicos saukunomca arc xseneba misi suliT da xorciT aw da ukunisamde amin, mamSleli wyeul, damamtkicebeli kurTxeul amin”. 61 5 qro nikebi Sekreb ili T. Jordanias mier, III, 1967 , gv. 262-264 , kreb is gan Cineba aRdgen ilia Cve ns mier. 615 91 saeklesio samarTali, kanonebi 1762, 1768, 1793 wlis krebaTa dadgenilebani saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb, mcnebani, episkoposTa da mRvdelTa mimarT mas Semdeg, rac XVIII s-is meore naxevarSi aRdga qarTul-erovnuli saxelmwifoebrioba samefo taxtze qristian kvlav daibrunes mahmadianTa mmarTvelobis dros dakninebuli uflebani da gamosces Sesabamisi zneobrivi saxis dad- mefeTa asvlis Semdeg, saeklesio krebebma genilebani: a. [dadgenileba saeklesio krebisa saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb] [1762 w. 20 dekemberi] welsa qristes aqaT CRQb, qristeSobis k. q. wmidaTa da yovlad samRudeloTa episkoposTa esreT euwyosT, romelnica CvenTan - wmidas patriarq Tan da RirsTa Tqven ep iskoposebT an kreba Si piroba daidva. pirveli ese, rom : episkoposman Tavis samwysoSi uaRsarebo aravin daagdos. meored, ese : sauflos dResaswauls da kviras wirvis mousmenlad nuravis gauSvebT da uqme dRisa yadaRa uyoT, rom kargad daicvan da aravin gatexos. mesamed: Tu wmidaT episkoposT TqvenTa samwysoTa Sina urCi vinme gyvandesT, Cven mogvaxsenoT; da egeviTarTa Cven davsjiT. meoTxed: xucesTa yadaRa uyoT, romelic wmidas mRudelobas ar ekadrebodes, isre ar moiqcnen SesamosliTa Tu tanisamosiTa; da nurc TavianT samwysoSi usamarTlozed miuSveben xucebsa. mexuTed: wmidas eklesiaSi an daZvelebuli ram iyos, an damwvari, an wamxdari, _ unda ganswmidoT, galesoT, ganaaxloT da wmidad SeinaxoT wmida eklesia; da ukadrisad nuravis aCvenebT wmidas eklesiasa. agreTve Tu gaSavebuli ram iyos, unda galeson da gaaTeTron. meeqvsed: wmidas trapezzed Casacmeli unda yuTnisa iyos; da Tu ukeTesi ram aris, isi sjobs. da Tu ara, suraTis CiTi unda iyos; da amas garda sxva aRara iqneba ra. romelic wmida trapezi kedelzed iyos mikruli, Camoafaron; da romelnica saSual sakurTxevelisa iyos, Caacvan. meSvided: xisa da an Tu gatexili ram iyos, wmidad barZimad anu feSxumad nu iyofin da numca saxeledebin. 92 mitropoliti anania jafariZe merved: Tu visme samRudeloTagansa siberiTa Tu sxvisa romlisame mizeziTa wmidis trapezis msaxureba da wirva aRar SeeZlos, Tavisman episkoposman ganagoT misi. da Tu Tqven ver usajoT, wmidas patriarqs moaxsenoT da sxvaT episkopozT; igini saqmes gangimarTaven, erTs gzas mogcemen da ganuweseben rasme. mecxred: Tu samRudelod wvrTili vinme ar iyos, uswavleli da ucodinari nu vin mouxdebin mRudelobad da kurTxevad, rom aRsarebis Tqmevineba ar SeeZlos; da an wmidas trapezzed idges da wmidas saxarebaSi tyuilebs ambobdes. meaTed : romelic rom Cven ver movigoneT, episkoposT marTebsT maradis mRviZare yofad. meaTerTmeted: wmidaT episkoposT TaveTs ersa da samwysosa wmidas eklesiaSi Seslva, dgoma da pirs jvaris dawera aswavlon. irakli mefisagan da yovlisa saqarTvelosa kaTalikoz-patriarqisa iosebisagan esreT siyvaruliT euwyos miss siwmides yovlad samRdelos arqiepiskoposs amba alaverdels zenons, wmidasa da yovlad samRudelos nekresel episkoposs dosiTeoss da wmidasa da yovlad samRudelos samebel episkoposs ioanes. Jamsa rodesac krebaSi saqarTveloT wmidaT episkoposT mouwodeT, maSin esreT gamorCeviT da pirobiT aRvTqviT, romelic zemore siiT aRwerila, rom RmrTis nebiT, yo[v]els saepiskoposoebSi esreT ganegos yovlad samRudeloT episkoposTagan. da imav krebaSic esreT ganisaja, rom Cvengan esreTiTa aRweriliTa Tqven - yovlad samRudeloTa gauwyoT. da aha, gviuwyebies Tqvenis siwmidisaTvis Jamadme, uflisa qristes aRdgomamdis, rom es unakluloT aRasruloT da aRasrulebinoTca, Tvarem icodes Tqvenma siwmidem, Cveni kaci Camoivlis im Jamzed da romelsac xucess esreT ar gaumarTavs Tavisi samwyso da Tavisi Tavic, imasac samarTliT ganvsjiT da Tqvenc dagemdurebiT. romelnic am saepiskoposoSi an Tavadni brZandebiT, an sabatios kacis Svilni, an aznauriSvilni xarT, da an moxeleni - es rom mogviweria, amazed mRviZare unda iyvneT da Tqvenni morCilnic ganaRviZoT. da wmidis eklesiis samsaxurzed da rac mogviweria amaebzed, gafrTxilebulni iyvneT da Tqveni morCilni kacnic amyofoT. da romelic episkoposman da mRudelman gamcnosT, imazeda daadgreT da daayenoT: Semwe eqmeniT episkopossa da mRudelsa am saqmezed; Cvens ukan rom Tqveni vali gaqvsT da rom unda Semwe eqmnneT, amisTvis gvicnobebia. beWedi: me fexTganbanilTa mier eklesia vadide erekle Cven, yovlisa saqarTvelos kaTalikoz-patriarxi ioseb warvwerT. mi na weri: ioseb kaTalikozisagan episkoposTa mimarT miwerili, Tqveni samwysoni ase daarigeTo. 61 6 616 qar Tuli s amarTlis Zegle bi, III, 1970 , gv. 848. saeklesio samarTali, kanonebi 93 b. [mcneba mRudelTaTvis] [1768] episkoposTa mimarT maTi umaRlesoba da ukeTilmsaxuresoba mefe irakli da maTi uwmindesoba da unetaresoba patriarxi mefis Ze antoni esreT ganvasazRvrebT, vamcnebT, movaxsenebT, da ubrZanebT yovelTa saqarTveloQsa mRudelTmTavarTa da mwyemsTa WeSmaritTa, esreT: 1. episkoposni miiyuandnen Tavisis samwysosa mRudelTa, dadgenilTa, gina axlad dasadgenTa, da keTilad ganixilviden maTsa cxovrebasa da mecnierebasa, ukeTu SemZlebel iyvnen swavlad da swavlul iyvnen SvidTa amaT saidumloTa WeSmaritad aRsrulebad. Svidni saidumloni wmidisa aRmosavleTisa ekklesiisani eseni arian : a. naTlva, b. cxeba mironisa, g. saRmrTo wirva, d. mRudlis kurTxeva da micualebulis wesT-ageba da damarxua, e. aRsarebis Tqmevineba, v. patiosani qorwineba, z. zeTis kurTxeva. amaTi srulebiT aRsruleba Tu SeeZlosT, keTil da kurTxeviT miabaron eklesia da samwyso qristesi, da waravlinon gankrZalviT mRudelobad, locviT da kurTxeviT. 2. da romelTaca ar SeeZlosT am saidumloebisa aRsrulebad, ubrZanon: an TviTon Tavis ekklesiaSi miiyvanon is mRudeli episkoposTa, an romelsame monasterSi miabaron mecnierTa da egoden guls-modgined ecadnen, rom iswaon. da vinemdis iswavliden, episkoposma im samwysos sxva mRudeli ganuCinos. ukeTu iswaos am saidumloebis aRsruleba, merme samwysoc miabaros da imRudel-moqmedos. Tu ar inebos da verc iswavlos, samwyso CamoarTvan. TviTan saca undes, warvides. sxva mRudel-moqmedebas nuras ikadrebs, Tvinier wirvisa, sadac enebos wiros Tvinier sxvaTa mRudel-moqmedebaTa Sendoba aqvs, moZRvrisa Tvisisa wamebiTa. 3. romelTaca ekklesiisaganTa, samRudelod ganwesebadTasa, saekklesio wignni, romelnic damWirno arian, romel amaebis ucodnelad mRudeloba ara jer-ars: daviTi, Jamnoba srulad, saxareba, samociqulo, paraklitoni, kurTxevani da kondaki _ eseni Tu icoden kargad, akurTxen. da eseni Tu ar icoden srulad, ganvakrZalebT episkoposTa: eseviTarTa nu akurTxeben. 4. da romelnic episkoposni eseviTarTa umecarTa akurTxeben, uwyoden: makurTxevlica da kurTxeulica Zlierad imxilebian. 94 mitropoliti anania jafariZe 5. episkoposni mRudelT - amcnebden, rom TavTavis samwysoT, eriskacTa gina qalTa, pirjvaris daweras aswavebdnen marTlad. da romelTac aRsarebis Tqma SeeZlos, uaRsarebod nu daayeneben Svidis weliwadisas. da yovels suls “wmidao RmerTs” Tavisis muxlebiT, da “mamao Cuenos”, “miwyales”. da “mrwams” zepiriT Tqmas aswavliden da marTlmadideblobis sarwmuno[e]bis aRmsareblobasa WeSmaritsa. 6. da romelTac ar iswaon da udeb iqmnen, mRudeli nuRar umRudlobs; da episkoposs Seasminos da episkoposmac sitkboebiT swrTvnas; da SiSiTaca ecadnen, rom aswavlon. Tavis nebazed nurvis Tavis samwysos nu miuSueben, nurc episkoposni da nurc mRudelni. 7. sofelSi, romelic Tavi da pirveli da upatiosnesi ekklesia iyos, ganwmedilni hqondesT da dagvili, da kedelni, sarkmelni, yureni gareT da SinaT _ mowmedilni; siwmidis iaraRi da wmida sakurTxeveli da trapezi _ uzeSTaesad patiosnad, trapezi _ Semosili; siwmidis samsaxurebeli: barZimi, feSxumi, kovzi da kamara _ an vecxlisa an kalisa, sxvas nivTisa ar imsaxureba; pereqlebi da dafarna _ farCisa, wmida da uCirqo; trapezi _ Semosili, raoden Zal-eduas uCirqos samosliTa; odiki _ axali, kargi da uCirqo, da am odiks sudari hqondes uCirqo, rom Sig Sexvevdes. 8. mRudlis Sesamoselic, risac SemZlebel iyos, uCirqo da daukerebeli. dabebkili da Cirqiani ar ikadros msaxurebad; wmida wmidaTasa zeda sefiskueri _ rCeuli da zedaSe _ ferovani, wmida, uWango da uprkeo, sunisa da gemosi arasi sxvisa mqonebeli; kretsabmeli _ uCirqo da gasworebuli. 9. agreve wignni : daviTi, Jamni, paraklitoni, Tormetis sauflos sadResaswaulo aTormetebi, dResaswaulisa da vnebisa, saxareba, samociqulo, kurTxevani da kondaki, eseni unda hqondes. 10. sadac SeeZlos, brwyinuales kars karebi Seasxan da ise imRudelon, da swirevden, da samwysoc amisTanas mRudelTa da ekklesiaT hqondesT, sxvaTi ar iqneba, arc vbrZanebT. 11. da ragvaradac episkoposTaTvis gvimcnia, egreT mRudelT amcnon da ganakrZalon, Torem episkoposnic kanons queS iqnebian da mRudelTac samwysoze xeli aiRon. 12. Tu sxva saydaric iyos im sofelSi an siaxloes eris salocavad dResaswauli sadme icoden, da im ekklesias es ganwyobileba da samsaxurebeli ar hqondes, romlisac samwysosi iyos, im mRudelma am samudamos ekklesi[i]s samsaxurebeli wariRos yovliferi, da imiTi Seamkos is ekklesia, da ise wiros, da iqav moitanos. 13. Cuen vgonebT, rom yovelTa uwyiT, garna amisi umecreba aravin qmnas, rom im dRis msaxurebeli siwmidis samsaxurebeli WurWelni, gina Sesamoseli da odiki, Tvinier wignisa, olarisa da sacecxluris meti, im dRes meored ixmaros. _ sasikvdined scodavs da ganipatiJos didad episkoposisagan. saeklesio samarTali, kanonebi 95 14. amasac asre gamcnebT: erTs ekklesiaSi jer-ars, raTa wmidani xatni esvenen: erTi jvarcmisa, erTi TviT macxovrisa, erTi yovlad wmidisa da erTi im ekklesiis wmidisa, romlisac saxelzed aRSenebuli aris is ekklesia da erTi saxiani jvaric wirvazed trapezzed unda idvas. umisod wmida wirva diaR Znelad iqnebis. 15. da episkoposni amas ganakrZalebdeT mRudelTa: saydars Tu xatsa Tofi hqondes usjuloTa kacTagan nasroli, an xlmiT gina daniT nabrZvili hqondes da SeSlili iyos dakortnili, da raoden SemZlebel iyunen _ ganaaxlon, an axalni daaxatvinon. da Tu miZuelebulni da mifarlebulni _ kargad ganswmedden, da egreT daisuenon da Tayuaniscemden. 16. amasac esreT vamcnebT da ganvakrZalebT, mRudelTa da episkoposTa mogaxsenebT, rom ganixilvideT: numca vin mRvdeli nu ikadrebs sasmlisa da saWmlis daWarbebasa da uZRebad smasa da Wamasa. 17. ukueTu vinme es mcneba ar daimarxos, episkoposman amxilos, da kualadaca ar SeiSinos, ganikueTos, samwysoc CamoerTvas; amisTvis, rameTu ara jer-ars uZRebTa da memTrvaleTa mRudelobad. 18. da aw naTlis-RebisaTvis esreT gamcnebT: ymawvils rodesac undodes, monaTlevdes. magram Tu daWireba ar iyos, Jamisad monaTlos. da Tu wirvamdis monaTlos, aziaros. da Tu wirvas mermeT _ im dRes nu aziarebs, Tu didaT ar uWirdes, da meores an mesames dRes aziaros wirvazed. 19. Tu vin icis, mRudels romlisame mizeziT goneba xelad ar hqondes an uZlurebiT, an saWmlis da sasmlis wyeniT riTme, sanamdis gonebad ar movides, nu ikadrebs am saidumlos aRsrulebasa da nu naTel-scems. 20. Tu daWireba iyos, da ymawvilisa da im mosanaTlavis sikvdilis SiSi iyos, da arc sxua mRudeli iSoebodes siaxloes, didis sifrTxiliT maSin naTel-sces im mRudelma. da Tu momakvdavi iyos, kidec aziaros, diaR, didis sifrTxiliT da krZalviT Seaxos xeli wmida-wmidaTasa, da moZRvarsac aRuaros, da episkoposisaganac Sendoba miiRos. 21. amad vafrTxilebT mRudelTa da vakrZalebT: nuraodes nu daiTrobian, Torem mRudeloba CamoerTmevaT WeSmaritad. 22. romelnic an misanni an mwamvlelni arian, siyvarulisa, gina siZulilis wamlis moqmedni, anu maTni meZiebelni da mimyolni, gina meqereobisa da melobiobisa mkiTxvelni da maTni mrwmunebelni, unda Seinanon. 23. da dReis iqiT Tu vinme ikadros, icoden romel maTTa episkoposTa samRudelos msjavriT ganpatiJon. da mRudels nuRar miscemen, nurc qristianed-Ra saxel-sdeben, nurc ekklesiasSi SeuSveben da nurc saflavs aRirseben. 96 mitropoliti anania jafariZe da merme maTis simaRlis mefis samSjavroSi moiyvanon da vgonebT, rom maTis keTilmorwmuneobis msjavrma sikuidiladca dasajos, rom maTzec ars samarTali ese mipyrobili. da romeli maTni morwmuneni da Semwynarebelni iqmnebian, isini xorcielad jarimiT ganipatiJebian da sulierad mRudeli aRar miecemaT. 24. egreTve romelic xeTa da ZelTa, gina saddme niSTa da ZeglTa, da adgilTa raTme uekklesioTa Tayvani-scemen, maTac ase es sasjeli miecemaT, viTar-igi misanTa da mwamvlelTa. 25. episkoposma saca an xe, an Zeli, an niSi da Zeglni da uekklesiod amgvarebi naxos, ZiriTurT aRmofxvras, da sawvavi dawos, da es sacduri daadumos da ga[a]qarvos. 26. kviras da uqmes vakrZalebT yovelTa qristianeTa Zvelisa da axlis sjuliTa da aRqmiTa; numca vin ikadrebs kvirisa da uqmis texad, kviriakesa sruliad yoveli uqmoba jer-ars, Tvinier locvisa da wirvisa da ekklesiad misvlisa, kacTagan mipirutyvTamde; egreTve TormetTa saufloTa dReTa, da dResaswaulsa yovlad wmidisa RmrTis-mSobelisasa da saCinoTa wmidaTasa. 27. amaTi wesi da rigi mRudels episkoposisagan ganewesos da mRudelma Tavis samwysos ganuwesos da Seatyobinos, rom dRes uqmi ariso. 28. Tu vinme urC eqmnas da ar iuqmos, misi namoqmedi cecxliT dawvan; im kacs ormoci joxi dahkran, Tu glexi iyos. da Tu maRali vinme iyos, maTs simaRles mefes moaxsenos da iman sajos, viTa wes ars. 29. aseve vamcnebT; numca vin ikadrebs pirutyvis borotis sityviT Seginebasa. amcnos mRudelma, da Tu ar daiSalos, episkopo sT SeaSinon, nuRar ityvian magvars uSversa. da Tu ar daiSalon, ormoci joxi dahkran, Tu biWi iyos; da Tu kaci iyos _ mcired daarbion. 30. yovelTa mRvdelT-mTavarTaTvis gvimcnia da mogvixsenebia, rom ekklesiis mamuls, nurc saxelos, nurca didsa da nuca mciresa, ase rom erTis dRis miwa iyos, gina sabostne, anu mcire saxlis alagi. ara xelewifebis micemad visdame. gina misyidvad. nurc erTs glexs, nurc saganZurs da nurc Semosavals, rac Tavisis kondakiT ar iSovos, da TviTan saxmarad ar miscemdes damWirneobisda, maTs simaRles keTil msaxurs mefes moaxsenos da miss uwmidesobas patriarxs; da maTis jerCinebiT, Tu rigiani aris, nebas daurTven da miacemineben; da Tu arada, TviT TaviT TvisiT veraras SemZlebel ars. 31. da Tu dReis waRmarT romelic episkoposi amgvarebs iqs da TavisTavad gascems an saxelosa, an miwa-alags, rogorc gvimcnia, an saganZurs da Semosavals, saeklesio samarTali, kanonebi 97 da ekklesias gaaRaribebs an saganZurisagan, an xatisa jvarisa Sesamoslisgan, an mamulisagan _ Tavs ar davanebebT, sarwmuno brZandeboden. ar dauTmobT. vinc Sematebas ecdeba da Semkobas, didad mmadlobelni viqnebiT. 32. ekklesiis xatTaTvis, nebiTa RmrTisaTa, mxatvrebi arian da wignTaTvis stanba aris. da sxva saxmaric xom yovelive iSoveba amave Cuens sabrZanebelSi, fasiT sasyidelni. romliTame episkoposnic Seewivnen, romliTame mRudelni TviT daixarjnen da romliTame im ekklesiis Semavalni erni. da isre ganawyon ekklesiani. da nu imizezeben uqonlobasa, raTa yovelni ekklesiani nebisaebr RmrTisa da wmidaTa mamaTa mocemulisa kanunisaebr da wmidaTa oTxTa patriarxTagan damtkicebulisa, da viTarca ars yovelsa samarTlmadideblosa queyanasa Sina saberZneTisa da ruseTisasa, egreT jer-ars CuenTaca ekklesiaTa yofa, raTa Sewirul iqmnas winaSe RmrTisa msxuerpli da locva da vedreba Cveni. 33. da mogvetevnen Secodebani Cvenni, da vixsnneT xilulTa da uxilavTa mterTagan mefeni, da mTavarnica, da mRudelT-mTavarni, da mRudelni, da ernica da yovelni sulni marTlmadidebelni qristianeni. yovlisa gansacdelisagan erTbaSad dacul viqmnneT uflisa da RmrTisa da macxovrisa Cuenisa ieso qristes mier, romelsa hSuenis yoveli didebaQ, pativi da Tayuanis-cema, TanadausabamoT mamiT da yovladwmidiT suliTurT, aw da maradis, da ukuniTi ukunisamde, amin. daibeWda sameufosa qalaqsa tfiliss, palatsa samefosa, qristes aqeT CRQz. wyalobiTa RmrTisaTa, irakli meore, qristes mier mefe qarTlisa, kaxeTisa, da mflobeli borCalisa, SamSadinlosa da yazaxisa, brZanebiT davamtkicebT. wyalobiTa RmrTisaTa antoni, mdabali arxiepiskoposi mcxeTisa da yovlisa zemoQsa saqarTveloQsa, brZanebiT davamtkiceb. qristes aqeT CRiHY. Semdgomad amissa kidev davmeteT amas zeda : Cuen, irakli mefeman, mpyrobelman qarTlisa da kaxeTisaman, Tana-neba-myofobiTa srul erTianad Cuenis queynebis TavadTa, aznaurTa, didvaWarTa da glexTaTa, RmrTis mowyalebiT amas zeda, di[a]R, guldajerebuli varT, rom Cuens qveyanaSi arc yofila da arc aris amisTana avi RmrTis ganmarisxebeli saqmeni. magram Cuens xalxs vafrTxilebT : 34. Tu vinme amisTanas saqmis mqneli gamoCndes an momwamlvelni, an kacis Semkruelni, an siyu[a]rulisa da simZulvaris wamlis mimcemelni, an jadoobisa da mkiTxaobis moqmedni, an RmrTis didad ganmarisxebelisa da miutevebelis finTisa, 98 mitropoliti anania jafariZe da myralisa, da cecxliT saukunod mwuelisa mamaTmavlobis mqnelni mamalni anu dedalni _ eseni unda Zaliani da saanadzos jajaebiT daiHocnen. 35. da es ganCineba unda yovelma episkoposma Tavis samwysos saydrebSi Tavis xalxs waukiTxon da gaafrTxilon. 61 7 [mcnebani maqsime kaTalikozisa mama iobisa da winamZRvar besarionisadmi] [1777 w.] afxaz-imerTa kaTolikosi maqsime Cuens suliers Svils udabnos mamas iobs da kualad erkeTis winamZRvars besarions uflisa Cuenisa ieso qristes mier locvakurTxeviT gikiTxav; da Semdgomad amisa garwmuneb samwyosa Cemsa sakaTalikosa. 1. da viTa Sendobisa Cvenisa morCil iyvneT, egreT keTilad moZRurideT, aswavlideT da zedas-zeda sulieriTa swavliTa amxilebdeT da ganamtkicebdeT. 2. da ukeTu vinme samRudelo kaci uwesod iqceodes, anu nayrovanebiTa, anu mTvralobiTa da sxviTa romliTame borotiTa, amxileT, SerisxeT. da ukeTu ara Seikdimos da arca ganiSoros uweso igi qceva dascxerin mRudelobisagan. 3. da kualad romelsaca mRudels wirvisa da naTvlis srulebiT aRsruleba ar Zal-edvas, Tqven aswaveT gulsmodgineT. da ukeTu keTilad ver iswa[v]os, igica daayeneT mRudelobisagan. 4. da romelsaca mRudelsa mecniereba da SiSi RmrTisa aqundes da SeeZlos saidumloebis aRsruleba, man imRudelmoqmedos; xolo umecari da uSiSi RmrTisa da ukrZalveli gonebiTa yovladve nu ikadrebn msaxurebad wmidisa mis wmidaTasa. 5. da egreTve, romelsaca Zal-edvas swavlad da moZRurebad, moZRurides, da romelsaca ara _ nu imoZRurebs. 6. kualad amas gamcneb da gaswaveb, rom: eklesiebs ganixilvideT da mas zeda dadginebulTa mRudelTa ganakrZalebded da aswavebdeT, rom eklesia wmidad da sufTad Seinaxon; barZim-feSxumi da maTi dafarnaebi da wmidis trapezis gadasafarebeli sadac hpovoT, rom Zveli iyos, an damwvari, an daxeuli, gamoacvlevineT da ganaaxlebineT. 7. da im eklesiazed mimavals ersac auwyT, rom eklesiis samsaxurebels saqmezed mRudels Seeweoden da morCil eqmneboden. 8. da eseca amceniT: romelic sayovelTao uqmi dRe iyos, keTilad daimarxevden da eri srulebiT yrmiT da dedebiTurT eklesiad miiswrafiden da wirva-locvas ar daakldeboden. 617 q.s .Z., III, 19 70, gv . 871-877. saeklesio samarTali, kanonebi 99 9. da kualad amasac ganakrZalebdeT, rom mkiTxavi ar Seiwynaron, _ SeCvenebuli aris. da vinca mkiTxavi saxlad miiyvanos da akiTxvinos, mkiTxavi igi da saxlad mimyvanebelica da Semwynarebeli misi, ornive erTbamad gankveTeT da ganayeneT yovlisave qristianeTa wesisagan, ziarebisa da eklesiad mislvisagan. da nurc mkudars damarxven mkiTxavs, aramed viTarca ZaRli gancofebuli, egreT Seracxon. 10. ese mcnebani yovelnive keTilad auwyeT da ganamtkiceT, da dRiTi-dRe nu daiyo[v]nebT swavlad erisa, Torem sasjelsa didsa Tanamdeb xarT. daiwera welTa qristes aqeT CRoz. beWedi : Crdilo afxaz-imerTa kaTalikosi maqsime. 61 8 g. [kanonTa ganweseba codvilTaTvis anton II-is mier] [1793 w. 13 agvisto] 1. Svid wel nu eziarebian wmidaTa saidumloTa. da Tu sadme sikudilad miiwios SvidTa maT weliwadTa Sina, romliTame mizeziTa aziaros sulierman mamaman. da Tu mokudes anderZi aRugos da damarxos. da Tu morCes, isev SvidTa weliwadTa Sesrulebamde nu iqmnebian miaxleba misi wmidaTa saidumloTa. 2. nu Sevals eklesiasa Sina vidre samTa weliwadTa srulyofadmde, aramed hsdges gare karsa eklesiisasa wiruasa anu locvasa zeda da SemavalTa da ganmavalTagan didiTa vedrebiTa iTxovdes da Tavsa Tvissa moidrekdes maTdami da ityodes: “SemindeviT me, codvilsa”. 3. da Sedgomad samisa wlisa Sevides eklesiasa Sina da sefiskveri miecemodes. 4. oTxTave marxvaTa, ese igi, wmidaTa didTa ormeocTa marxvaTa Sina wmidaTa mociqulTa da RmrTismSoblis micualebisa da qristes-SobisaTa ityodes aRsarebasa da daufarvelad aRuarebdes coduaTa TvisTa da cremliT suliTa SemusrviliTa da guliTa SemusrviliTa inandes. da romelnica kanonni sulierman mamaman Tvisman misces dafarulTaTvis coduaTa, romelnica aRuarna mas, dauklebelad gardaixdides. 5. wmidaTa maT didTa ormeoceTa da RmrTismSoblis marxuaTa Sina Tvinier SabaT-kvirisa nu hsuaman Rvinosa da qristes-Sobis marxvaTa da mociqulTa marxvaTa Sina oTxSabaT-paraskevsa esreTve nu suamn da xsnilsa SvideulTa samTa weliwadTa orSabaTsa xorcsa nu sWamen da oTxSabaT-paraskevsa Tevzsa, Tvinier sauflosa dResaswaulisa da ganwesebulisa tibikonisa. 618 q.s .Z., III, 197 0, gv. 914. 100 mitropoliti anania jafariZe 6. mouklebelad Tvissa ganwesebulsa saidumlosa locuasa ilocvides da wirvasa da locvasa eklesiisasa nu daakldebin da TDToeulsa dResa Sina hyofdes metaniasa assa: ormeocsa didsa metaniasa da sameocsa xelis metaniasa da ityodes TiToeulsa zeda: “RmerTo, milxine me codDlsa amas da Semiwyale me”. 7. samsa weliwadsa vidre Seslvadmde eklesiasa Sina nu moiparsavn Tmasa da nurca wversa da Seimosos kvarTi da sarvari samoslisa. 8. Semdgomad amaTsa ukeTu SemZlebel iyos, daixsnas tyve; da ukeTu ara, SeZlebisaebr Tvisisa sxvasa damxsnelsa visme Seewios. 9. erTsa weliwadsa suliersa mamasa TDssa ormeocdaaTsa awirvinebdes codvis mitevebisaTvis Tavisa TDsisa da gansvenebisaTvis mis mier moklulisa. 10. romelic mRudelmTavris misarTmevi sakanonos debuleba iyos, SeZlebisaebri dauyovneblad miarTvas da esreT srulhyos ganwesebulni ese kanonni. welsa CRJg, TTuesa agvistosa ig. xelrTva : kaTalikozi. mdabali mitropoliti mixail. 61 9 619 q.s .Z., III, 1970 , gv. 1018. 101 saeklesio samarTali, kanonebi `eklesiis marTva-gamgeobis dadgenilebebi~ saqarTvelos I saeklesio kreba (9-17.09.1917) saqarTvelos eklesiis avtokefaliis saqarTvelos eklesiaSi Sedioda sul 13 gamocxadebis Semdeg (12.03.1917) ruseTis eparqia. saqarTvelos eklesias mTlianad droebiTma mTavrobam 1917 wlis 27 marts scno saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgena da uwoda mas `qarTuli ek- ganagebdnen saeklesio krebebi (sruliad lesiis TviTgamorkvevis udidesi aqti~. beli organo iyo sabWo (sakaTalikoso, saqarTvelos ekl esiis droebiTma mmarTvelobam 1917 wlis agvistoSi gadaw- saolqo, samrevlo). saqarTvelos ekle- yvita moewvia sruliad saqarTvelos saeklesio kreba. agvistos damlevsa da seqtem- ad saqarTvelos saeklesio kreba, romelic bris dasawyisSi mTel saqarTveloSi mimdinareobda am krebis delegatTa arCevnebi. sruliad saqarTvelos I saeklesio kreba (avtokefaliis aRdgenis Semdeg) saero warmomadgenlobisagan. sruliad gaixsna 1917 wlis 9 seqtembers dRis 12 saaTze sionis taZarSi. krebas Tavmjdomareobda mitropoliti leonide, prezidiumSi arCeul iyvnen: giorgi Juruli, trifon jafariZe da spiridon kedia. krebis dRis wesrigis umTavresi sakiTxi iyo saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis debulebis proeqtis ganxilva, saqarTvelos sasuliero saswavleblebis keTilmowyoba-uzrunvelyofis sakiTxebi, soxumis eparqiis sakiTxi da saqarTvelos eklesiisa, saeparqio, saolqo da samrevlo), romelTa aRmasrule- sias, wesdebis mixedviT, ganagebda sruliSedgeboda samRvdeloTa, monazonTa da saqarTvelos eklesiis krebis Tavmjdomared unda yofiliyo kaTalikosi, misi aryofnis dros ki misi mosaydre. sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetenciaSi Sedioda: adgilobrivi sa ek le si o sa ma rTa li , ka Ta li ko si s, sakaTalikoso sabWosa da sakaTalikoso sasamarTlos wevrebisa da kandidatebis arCeva, axali eparqiebis gaxsna an arsebul eparqiaTa sazRvrebis gadamijvna da kaTedrebis aRdgena an daarseba, zrunva sasuliero saswavlebelTa daarsebisa an nivTierad uzrunvelyofisaTvis. saekle- kaTalikos-patriarqis arCevnebi. sio krebis aRmasrulebeli mudmivi or- sruliad saqarTvelos I-ma saeklesio krebam miiRo `saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis debuleba~. am debulebiT saqarTvelos eklesia aerTianebda gano iyo sakaTalikoso sabWo. sruliad yvela marTlmadidebel qarTvels da agreTve araqarTvel marTlmadidebleb- da sruliad saqarTvelos saeklesio kreba, sac, romlebic cxovrobdnen saqarTvelos Zveli sakaTalikosos sazRvrebSi. pirebisagan. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia iyofoda eparqiebad, eparqiebi - kaTalikos-patriarqad wmida kirioni olqebad, xolo olqebi - samrevloebad. Tvis debuleba. s a q a r Tv e l o s k a T al i k o s - p a t ri a r q i , saWeTmpyrobeli eklesiisa, imave dros iyo mTavarepiskoposi mcxeTisa. mas irCevSemdgari rogorc sasuliero, aseve saero krebam airCia sruliad saqarTvelos (saZagliSvili) da mogvca eklesiis mar- 102 mitropoliti anania jafariZe saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba debulebani miRebuli sruliad saqarTvelos 1917 wlis saeklesio krebaze $1. marTva-gamgeobis mxriT saqarTvelos eklesia ganiyofa eparqiebad da eparqiebi _ olqebad, xolo olqebi _ samrevloebad. $2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia: a) mcxeT isa, romlis mwyemsmTavari aris “mTavarepiskopozi mcxeTisa da sruliad saqarTveloQs kaTolikoz-patriarqi”. samwyso: saqarTvelos eklesiis wm. dedaqalaqi mcxeTa, orisave aragvisa da qsan-lexuris xeobani (teritoria Zveli eparqiebis: mcxeTisa, wilknisa da samTavisis), rasac Seicavs exlandeli duSeTis mazra Semdegis cvlilebiT: dasavleTiT emateba qsan-lexuris xeobaTa qvemo-nawili vidre wlevis mTamde, xolo aRmosavleTiT akldeba aragvis aRmosavleTi sanapiro, romlis erTi nawili, - nokornis qedis qvemod, Sedis tfilelis eparqiaSi (saguramos ubani), xolo zemo-nawili (xarWiSos ubani), - Seadgens alaverdelis samwysos. kaTedra eparqiisa aris mcxeTa (sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia _ tfilisSi. SeniSvna: kaTolikoz-patriarqis pirdapir samwysos Seadgens agreTve saqarTvelos gared mcxovrebi qarTveloba. b) tfilisisa. samwyso: gare-qarTli da gare-kaxeTi (teritoria Zveli epar- qiebisa: tfilisis, manglisis, walkis, dmanisis, bolnisis, winwyarosi, agarakis, rusTavis, kawareTisa da ninowmidis), rasac Seadgens exlandeli tfilisis da borCalos mazrebi da amaT garda saguramos ubani da bambakis xeoba. kaTedra mwyemsTmTavarisa - tfilisSi (sionSi), rezidencia _ iqve. pativi mwyemsTmTavrisa: “tfileli mitropoliti”. SeniSvna: tfileli, rogorc kaTolikozis uaxloesi adgilobrivi mRvdelmTavari, aris mosaydre kaTolikozisa. g) alaverdisa. samwyso: Sida-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: alaverdisa, nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavisa da TianeTis mazrebi xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra mRvdelmTavrisa _ alaverdSi, rezidencia _ q. TelavSi. pativi mRv delmTav risa: “ala verdeli epi sko pozi” (a nu “ab ba a la v erdeli ”) . d) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wuqeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xoranabujis), rasac Seadgens exlandeli mazrebi saeklesio samarTali, kanonebi 103 da olqebi _ siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazaxisa. kaTedra mRvdelmTavrisa - bodbeSi, rezidencia _ q. siRnaRSi. pativi mRvdelmTavris: “bodbeli episkopozi”. e) urbnisisa. samwyso: Sida-qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis, ruisis, niqozisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli goris mazra, garda borjomis xeobisa da samTavisis ubnisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis mxareze. kaTedra mRvdelmTavrisa _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelmTavris pativi: “urbneli episkopozi”. v) awyurisa. samwyso: samcxe, javaxeTi da zemo-somxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: awyuris, wurwyabis, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis, anisis, karisa da alaSkertis), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra _ borjomis xeobis mimatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi, yaRzevanis olqi, gumbris mazra da amaT garda ori olqi osmaleTis sazRvrebSi _ basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _ awyverSi (droebiT zarzmaSi), rezidencia _ q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi: “mawyvereli episkopozi”. z) quTaisisa. samwyso: qvemo-imereTi (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa da xoni s), - exlandeli q uTai sis mazra md. wya lwiT elas qvem od. kaTedra mRvdelmTavrisa _ q. quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsmTavris pativi: “quTaTeli mitropoliti”. H ) genaTisa. samwyso: zemo-imereTi (teritoria genaTis Zveli eparqiisa), exla ndeli So ra p ni s m a zra da o kri b a m d. wya lwi T ela s zem o d. ka T edra mRvdelmTavrisa _ gelaTSi, rezidencia _ q. zestafonSi. mRvdelmTavris pativi: “genaTeli episkopozi”. T) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), exlandeli raWis mazra. kaTedra mRvdelmTavrisa _ nikorwmidaSi, rezidencia _ q. onSi. pativi mRvdelmTavrisa: “nikorwmideli episkopozi”. i) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa), exlandeli leCxumis mazra. kaTedra _ cagerSi , rezidencia _ i qve. pativi mRvdelmTavrisa: “cagereli episkopozi”. ia) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: Wyondidis, caiSisa da walenjixasi) , exlandeli senakisa da zugdidis mazreb i. kaT edra mRvdelmTavrisa _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa : “Wyondideli mitropoliti”. ib) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria Zveli eparqiebisa: xinowmidisa _ imave baTomis, Semoqmedis, jumaTis, satrapelasi, tbeTis, anCis, iSxanisa da banis), rasac Seicavs: ruseTis sazRvrebSi _ exlandeli ozurgeTis mazra, baTomis, arTvinis da olTisis olqebi, xolo osmaleTis 104 mitropoliti anania jafariZe sazRvrebSi _ olqebi: TorTomi, kiskimi, ispiri, rize, aTina da xofa. kaTedra mRvdelmTavrisa _ q. baTomSi, rezidencia iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “baTomelSemoqmedeli episkopozi”. ig) cxum-bediisa (teritoria Zveli eparqiebis: drandisa _ imave cxumis, bediisa, moqvisa da biWvinTisa). exlandeli soxumis olqi gagris ubnis mimatebiT. kaTedra mRvdelmTavrisa cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelmTavris pativi: “cxumel-bedieli episkopozi”. SeniSvna 1. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. samitropolito kaTedrebi ierarqiulad Tanasworni arian, agreTve saepiskopozo kaTedrebi. mwyemsmTavarni pativdebul iqmnebian xeldasxmis (qirotoniis) uxucesobis mixedviT. gamonaklisia mxolod tfileli mitropoliti, rodesac igi faqtiurad kaTolikozis mosaydreobas asrulebs. SeniSvna 2. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias ekuTvnis. $3. saqarTvelos eklesias mTlianad da nawilobriv (eparqias, olqsa da samrevlos) ganageben krebebi (sruliad saqarTvelos eklesiisa, saeparqio, saolqo da samrevlo), romelTac aRmasrulebel organoebad hyavs sabWoebi (sakaTolikozo, saeparqio, saolqo da samrevlo). $4. saqarTvelos eklesias ganagebs sruliad saqarTvelos saeklesio kreba, romZelsac Seadgens eklesiis srulwlovan wevrTa warmomadgenlebi, ganurCevlad sqesisa, Tanamdebobisa da xarisxisa, TiToeul olqidan oTxoTxi kaci, amaT garda saeklesio krebis aucilebel wevrebad iTvlebian yvela mmarTveli mRvdelmTavrebi. $5. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo, roca igi ar aris, misi mosaydre, da Tu mosaydrec ar aris, erT-erTi mRvdelmTavari krebis arCeviT. krebave airCevs prezidiumis danarCen wevrebsa da mdivnebs. kreba aris Cveulebrivi _ xuT weliwadSi erTxel, da araCveulebrivi _ roca saWiroeba moiTxovs, Cveulebriv krebas iwvevs kaTolikozi, xolo araCveulebrivs an kaTolikozi, an sakaTolikozo sabWo, saeparqio sabWoTa umravlesobis TanxmobiT. kreba kanonieria, Tu mowveulTa erTi mesamedi mainc gamocxaddeba. $6. sruli ad saqa rTvelos saeklesio kreb is komp etencia s eqvem deb areb a : a) adgilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTolikozo sabWo warmoudgens; d) arCeva sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasamarTlos wevrebisa da maTi kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis; z) mTavari marTva-gamgeobis organoTa Statebis damtkiceba. mTavari gamgeoba saeklesio samarTali, kanonebi 105 $7. saeklesio krebis mudmivi aRmasrulebeli organo aris sruliad saqarTvelos sakaTolikozos sabWo (anu SemoklebiT “sakaTolikozo sabWo”). sakaTolikozo sabWo Sesdgeba Tormet wevrisagan. sabWos wevrad SeiZleba arCeul iqmnes qalica da kacic, rogorc krebis delegatTa, ise aradelegatTagan. sabWos wevrni, agreTve oTxi maTi kandidati, aRirCevian saeklesio krebis mier xuTis wlis vadiT da SeuZlianT xelaxla arCeul iqmnen. sabWos Tavmjdomareobs kaTolikoz-patriarqi, xolo roca is avad aris an sxvagan sadme, misi mosaydre. dasaxelebul Tormet wevrTa garda sabWoSi gadamwyvetis xmiT monawileobas iRebs or-ori mRvdelmTavari, romelnic gamoiwvevian eparqiebidan rigrigobiT ori Tvis vadiT, agreTve TiTo warmomadgeneli saeparqio sabWoTa, Tu ukanasknelni saWirod da TavisaTvis SesaZleblad dainaxaven maT warmogzavnas. sabWos sxdomis dReebisa da saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare. sxdoma kviraSi orjer mainc unda moxdes da is kanonieria, Tu rva wevri mainc daeswreba TavmjdomariTurT. sabWoSi sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. $8. sakaTolikozo sabWos samsaxuris mxriT eqvemdebarebian rogorc mRvdelmTavarni da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi mosamsaxureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli wevrni saqarTvelos eklesiisa. sabWos dadgenilebani savaldebuloa yvela saeklesio dawesebulebaTa da eklesiis wevrTaTvis; imaTi Secvla SeuZlia mxolod sabWos da saeklesio krebas. sakaTolikozo sabWo Tavis funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobriv (maT Soris saqarTvelos eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi momqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo sabWos aqvs damxmare organoebi: kancelaria, samoswavlo komiteti, sameurneo gamgeoba da samonastro gamgeoba: amaT garda sabWos hyavs iuriskonsulti. $9. sakaTolikozo sabWos eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva saeklesio swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seuryvnelad dacvisaTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebisaTvis; g) saeklesio kanonTa da saqarTvelos saeklesio krebis dadgenilebaTa ganmarteba; roca saWiroeba moiTxovs, axali kanon-proeqtis SemuSaveba da saeparqio sabWoebTan SeTanxmebiT, droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi gatareba; krebas ufleba aqvs daadasturos an uarhyos am wesiTY cxovrebaSi gatarebuli kanoni; d) Tvalyuris devneba mis qveiT mdgom pirTa da dawesebulebaTa moqmedebisa; e) zrunva monasterTa, taZarTa, saqvelmoqmedo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTil-mowyobisa da warmatebisaTvis; v) winaswari ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe Suamdgomlobis aRZvra monasterTa, eklesiaTa, saqvelmoqmedo da samoswavlosaganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawesebulebaTa da Tanamdebobis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis 106 mitropoliti anania jafariZe aRZvra; H ) zrunva samRvdeloebis qonebrivad uzrunvel-yofisaTvis; T) zrunva samsaxuridan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio moxeleTa da samRvdeloebis qvriv-obolTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sedgenisa, Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis Txovnisa, samsaxuridan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjTaRricxvis ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio da sxvadasxva saeklesio dawesebulebaTa wliuri angariSebis ganxilva da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis Sedgena krebisaTvis warsadgenad; ie) saeklesio uZrav qonebaTa SeZena-ganTvisebis damtkiceba; iv) sabolood garCeva da damtkiceba saeparqio sabWoTagan Semosul saqmeTa; iz) nebarTva sakaTolikozoSi nebayoflobiTi Sewirulebis saqvelmoqmedo mi zniT Sekrebi sa; i H ) sxva av tokefalur eklesieb Tan urT ierTobi s daWera; iT) winaswari muSaoba sruliad saqarTvelos saeklesio krebis mowvevisaTvis da agreTve am krebaze gansaxilvel sakiTxTa damuSaveba da masalebis Sekreba; k) xelmZRvaneloba kaTolikozis arCevnebisa; ka) micema droebiTis Tavisuflebisa, erT Tveze metis vadiT, episkopozebisa, sakaTolikozo sabWoQsa da sakaTolikozo sasamarTloQs wevrebisa da sabWoQs damxmare organoTa gamgeTaTvis; kb) ganxilva da gadawyveta im saqmeebisa, romelnic saeparqio sabWoebidan gadmoecema; kg) zrunva galobis aRdgena-gamSvenebisaTvis; kd) zrunva saarqeologio naSTTa dacvisaTvis. $10. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba mTavarepiskopozi mcxeTisa da sruliad saqarTveloQs kaTolikoz-patriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis yvela srulwlovani wevri pirdapiris, sayovelTao, Tanasworis da farulis xmis micemiT. SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo araa. fizikurisa da zneobrivis mxriT igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba. $11. kaTolikoz-patriarqi aris “pirveli TanasworTa Soris” (mociq. kan. 34) da misi kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad saqarTvelos saeklesio krebas, sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasamarTlos; b) mwyemsmTavrulad mimoixilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkopozebs saeparqio mTavar-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozoQs mRvdelmTavarni da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiTs Tavisuflebas: episkopozebs, sakaTolikozo sabWoQsa da sasamarTloQs wevrebs da sabWoQs damxmare organoTa gamgeebs ara umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio marTva-gamgeobis organoTa da sasamarTlos Tavmjdomareebs da wevrebs ori Tvidan da mets; e) agreTve aZlevs daTxovniTs sigelebs im episkopozebs, romelnic eparqiidan droebiT sxvagan sadme midian; v) rogorc Tavmjdomare sakaTolikozo sasamarTlosi, igi iRebs saCivars episkopozTa, sakaTolikozo sabWos da sasa- saeklesio samarTali, kanonebi 107 marTlos wevrTa, saeparqio krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa (sabWos da sasamarTlos) Sesaxeb da aZlevs am saCivars kanonier msvlelobas; z) rogorc Tavmjdomare sakaTolikozo sabWosi, is zrunavs uepiskoposod darCenil eparqiebisaTvi s; H ) sa Wiro Sem TxvevaSi , sabWo s mindob ilobiT, is aZlevs rCeva s da mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da saeparqio marTva-gamgeobis organoTa da sasamarTloQs Tavmjdomareebsa da wevrebs; T) sabWosave mondobilobiT imas miwer-mowera aqvs sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawesebulebebTan; i) moiwvevs Cveulebriv saeklesio krebas da araCveulebrivs saeparqio sabWoTa umravlesobis TanxmobiT. $12. saeparqio mmarTvelobis mTavari organo aris saeparqio kreba, romelzedac TviToeuli olqi hgzavnis oTxs warmomadgenels. kreba orgvaria: Cveulebrivi, weliwadSi erTxel, da araCveulebrivi _ saWiroebisdagvarad. krebas Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari; roca mRvdelmTavari ar aris, kreba TiTon irCevs Tavmjdomares samRvdelo pirTa Soris. krebave irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebsac. kreba kanonieria, Tu masze gamocxadda ara umcires mowveulTa naxevrisa. $13. saeparqio krebis uflebas Seadgens: a) saeparqio sabWoQs da saeparqio sasamarTloQs wevrTa da maTi kandidatebis arCeva; b) Tvalyuris devneba saeparqio cxovrebisa da saeparqio dawesebulebaTa moqmedebisa; g) eparqiis danawileba olqebad, an arsebul olqTa gadamijvna; d) zrunva saeklesio, samoswavlo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSualebaTa gamonaxvisaTvis eparqiaSi; e) adgilobrivi sabWos mier SemuSavebul wesebis da instruqciebis damtkiceba; v) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis da agreTve zrunva siZveleTa dacvisaTvis. $14. saeparqio krebis aRmasrulebeli organo aris saeparqio sabWo. sabWos Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari, xolo, roca igi araa, maSin sabWos wevrebi Tvis Soris airCeven Tavmjdomares samRvdelo pirTagan. sabWo Sesdgeba eqvsi wevrisagan, romelTac irCevs kreba rogorc sasuliero, ise saero pirTagan. sabWos wevrebi irCevian saeparqio krebis mier sami wlis vadiT. amaT garda sabWos hyavs mdivani, romelsac TviT sabWo moiwvevs. $15. saeparqio sabWos kompetencias eqvemdebareba: a) sarwmunoebis da zneobis dacva-ganmtkicebisaTvis zrunva eparqiaSi; b) Tvalyuris devneba samonastro da saeklesio qonebaTa marTva-gamgeobisa eparqiaSi; g) ganxilva im saqmeebisa, romelTac mas saolqo krebebi an saolqo sabWoebi warmoudgenen; d) Tvalyuris devneba yvela saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa moqmedebisa eparqiaSi; e) ganxilva sakiTxisa axali olqebis gaxsnis an arsebul olqTa Semcirebisa gind gayofisa da gadamijvnisa eparqiis farglebSi; v) saeparqio krebaze gansaxilvel saeparqio marTva-gamgeoba 108 mitropoliti anania jafariZe sakiTxTa winaswari damuSaveba; z) gacema iseTi dokumentebisa, romelnic morwmuneTa moqalaqeobriv mdgomareobas Seexebian; H) saeparqio wliur angariSis Sedgena saeparqio krebisa da sakaTolikozo sabWosaTvis warsadgenad; T) berobisa da sasuliero wodebidan ganTavisufleba. SeniSvna : saqmeebi wydeba ubralo xmis umetesobiT; magram, roca sabWosa da mRvdelmTavars Soris uTanxmoebaa, maSin sadavo saqme gadaecema sakaTolikozo sabWos. $16. episkopozi. episkopozi aris eparqiis sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis xelmZRvaneli da ganagebs eparqias saeparqio sabWosTan erTad. saepiskopozo kandidati aRirCevis sayovelTao, pirdapiri, Tanaswori da faruli xmis micemiT, xolo xeldaasxams mas kaTolikozi episkopozTa krebiTurT. saepiskopozo kandidats unda hqondes miRebuli umaRlesio ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires saSualo saRvTismetyvelo ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas. SeniSvna : saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. $17. episkopozis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTels eparqiaSi swavla-moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmuneni saRs saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs ufleba axsnas qorwinebis dros zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesauri kavSiridan gamomdinareoben; e) sarwmunoebriv saqmeebSi masze damokidebuli arian epaqriis yvela wevrebi; v) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; z) is aZlevs droebiTs Tavisuflebas, ara umetes erTi Tvisa, saeparqio dawesebulebebSi mosamsaxureT, episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saeklesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemuls dadgenilebaTa, xolo roca ama Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daibadeba, gansamarteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi daemorCilos sruliad saqarTvelos saeklesio krebas da, roca sakaTolikozo sabWo miiwvevs, aRniSnul krebaze gamocxaddes; d) mTavari saeklesio mTavrobis nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirvalocvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs, saeparqio sabWoebsa da saeparqio gadawyvetilebas. _ rogorc saeparqio sasamarTlos Tavmjdomares, episkopozs ufleba aqvs, am sasamarTlos ganaCenis Tanaxmad, damnaSave mRvdeli mRvdelmoqmedebidan gankveTos, epitemia daados, anu moxsnas da sxv. saolqo mmarTveloba umetes 15-is samrevloQsa. $18. saeklesio olqSi Sedis ara umcires 10-isa da ara saeklesio samarTali, kanonebi 109 $19. olqs ganagebs saolqo kreba, romelSiac monawileobas iRebs olqis TviTeuli samrevlodan ori-ori warmomadgeneli. krebas Tavmjdomareobs samRvdelo piri krebisave arCeviT. saolqo krebas iwvevs saolqo sabWo da igi kanonieria, Tu masze gamocxaddeba ara umcires yvela wevrTa naxevrisa. saolqo kreba aris: Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da araCveulebrivi _ saWiroebisadagvarad. $20. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis: a) saolqo sabWosi da saolqo sasamarTlos wevrTa da maTi kandidatebis arCeva, agreTve arCeva delegatebisa saeparqio da sruliad saqarTvelos saeklesio krebisaTvis; b) zrunva samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; g) zrunva qvriv-obolgaWivrebulTaTvis, da sazogadod saqvelmoqmedo saqmis moywoba olqSi; d) saolqo sabWos moqmedebis angariSTa ganxilva; e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazrebaTa wardgena Sesaxeb axalis samrevloebis daarsebisa, arsebul samrevloTa gayofisa da Semcirebisa; v) sasyidlis daniSvna saolqo sabWoQs da saolqo sasamarTloQs mdivnisa da saqmis mwarmoebelisaTvis. $21. saolqo krebis aRmasrulebeli organo aris saolqo sabWo, romelic Sesdgeba Tavmjdomarisa (usaTuod mRvdeli unda iyos) da eqvsi wevrisagan, romelsac irCevs saolqo kreba sami wlis vadiT, rogorc saero, agreTve sasuliero pirTagan. sabWos hyavs mdivani, romelsac iwvevs TviT sabWo. $22. saolqo sabWo: a) adgens saolqo wliur angariSs, romelsac warudgens saolqo krebasa da saeparqio sabWos; b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romelic saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) iwvevs saolqo krebas da xelmZRvanelobas uwevs samrevlo krebebs wevrTa arCevaSi; d) iZleva saWiro cnobebs olqis dawesebulebaTa da mosamsaxure pirTa Sesaxeb, roca amas umaRlesi saeklesio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo saqmeebis gamo, agreTve amave xasiaTis uTanxmoebani krebulis wevrTa da samrevlo sabWoebs Soris da sxv. SeniSvna: dawvrilebiTs instruqcias saolqo sabWoebisaTvis SeimuSavebs sakaTolikozo sabWo. $23. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT, urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZRvanelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damokidebuli morwmuneTa sazogadoeba. samrevlo SeniSvna: samrevlo iuridiul pirs warmoadgens. $24. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea, rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio mTavrobis nebarTviT. SeniSvna: qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris. 110 mitropoliti anania jafariZe $25. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos ekuTvnis, Setanilia samrevlo wignSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi, rasac samrevlo eweva. SeniSvna: rodesac morwmunes erTi samrevlos teritoriidan meoresaSi uxdeba gadasvla (mag: qalaqebSi), mas SeuZlia, Tu moisurvebs, winandeli samrevlos wevrad darCes. $26. yovel samrevlos aqvs Tav isi sakuTreb a, rasac Seadgenen sxva dasxva saxelwodebisa da daniSnulebis Tanxebi da maTi Semosavali, sanTlis mogeba, taZarSi, samrevloSi an sxvagan Segrovili Semowiruloba, sasaflaos Semosavali, samrevlo da sakrebulo adgilmam uli da misi Semosav ali, yovelgvari saganmanaTleblo da saqvelmoqmedo xasiaTis Semowiruleba, sakrebulo saxlebi, taZari da misi samkauli, sasaflao da sxva. am sakuTrebas samrevlo ganagebs Sesafer organoTa saSualebiT. SeniSvna 1. taZari aris morwmuneTa samlocvelo Senoba, samrevlo, saeklesio, saxelmwifo anu kerZo qvelmoqmedTa xarjiT agebuli. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos zedmiwerili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba. SeniSvna 2. micvalebulTa dasamarxad samrevlos miCenili aqvs sagangebo adgili-sasaflao. samrevlos SeuZlia saflavebisaTvis gansazRvruli fasi daawesos, mxolod Raribebi ufasod unda imarxeboden. $27. rodesac samrevlo sabolood ixureba, misi qoneba gadadis saqarTvelos eklesiis kuTvnilebad: Tu is sxva samrevlos miewera, imisi qoneba ukanasknelis kuTvnilebad iqceva; xolo rodesac samrevlos romelime nawili damoukidebel samrevlod gamoiyofa, imas saerTo qonebidan miecema dakmayofileba ZiriTadis samrevlos gadawyvetilebisameber. $28. samrevlos ganagebs samrevlo kreba, romelsac Seadgens yvela marTlmadidebeli qali da kaci (ara umcires 20-is wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc wevrni samrevloQsa. kreba aris Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da ara-Cveulebrivi _ saWiroebisamebr, samrevlo krebas iwvevs samrevlo sabWo. kreba unda mowveul iqnas im SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara umcires samrevloQs 20-is srulwlovanis wevrisa. kreba TiTon irCevs Tavmjdomares da, Tu saWiroa, mdivansac. kreba kanonieria, ukeTu masze samrevloQs yvela srulwlovan wevrTa mesamedi mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel mowvevaze ar Sesdga, meored igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes. $29. samrevlos krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo sabWoQs wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa (uwindeli “mnaTisa”); b) eklesiisa da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema samrevlo sabWoQs wevrebisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da borotmoqmedebisaTvis; d) aRZrva saqmisa saolqo anu saeparqio sasamarTloebis winaSe krebulis wevrTa Sesaxeb maTi uTanado moqmedebisa da cudi yofaqcevisaTvis; saeklesio samarTali, kanonebi 111 e) zrunva eklesiis ganSvenebisa da keTilmowyobisaTvis; v) zrunva samrevlos sarwmunoebriv-zneobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo dawesebulebaTaTvis; z) zrunva sakrebulo saxlisa da sasaflaosaTvis; H ) daniSvna sarevizio komisiis wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxilvelad; T) arsebul samrevlos gayofis Sesaxeb Suamdgomlobis aRZvra; i) Suamdgomlobis aRZvra uZrav-moZravi qonebis SeZenisa da ganTvisebis Sesaxeb; ia) aReba iseTis sesxisa, romelinic samrevlos Tviur Semosavals aRemateba; ib) Suamdgomlobis aRZvra taZris kapitalurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis aSlaa saWiro; ig) arCeva delegatebisa saolqo krebisaTvis. $30. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic Sedgeba ara umcires eqvsisa da ara umetes Tormetis wevrisa, romelTac irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu saWiroeba moiTxovs, ufro xSirad, saqmeebi wydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upitaresobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. SeniSvna : sabWos wevrad, agreTve molared irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci. $31. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis uZrav-moZravi qonebis marTva-gamgeoba; b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrevlos marTva-gamgeobisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa saeklesio gadasaxadisa mrevlSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTil-mowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da morwmuneTa sarwmunoebrivs grZnobas Selaxaven; H ) mowveva samrevlo krebisa da winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic krebam unda ganixilos; T) gamgeoba samrevlo sasaflaosi; i) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; ia) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena saolqo sabWosa da samrevlo krebisaTvis warsadgenad. SeniSvna : samrevlo sabWos aucilebeli wevria samrevlo molare (uwindeli “mnaTe), romelic awarmoebs wmida sanTlis operacias, iRebs samrevlo Tanxmebs da inaxavs sakredito dawesebulebebSi, awarmoebs Semosaval-gasavlis wignsa da adgens samrevlois Semosaval-gasavlis wliur angariSs. molares irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT. $32. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignismkiTxveli, xolo, sadac SeZlebaa, iq samrevlos diakonica (mTavari) hyavs. SeniSvna 1. diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod TanaSemweni mRvdlisa da uimisod araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi. SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi ori mRvdlis yofna sasurveli ar aris; magram, Tu amas moiTxovs samrevlos sidide da aucilebeli saWiroeba, samrevlos SeuZlia Tavis winamZRvars TanaSemwed meore mRvdeli misces. 112 mitropoliti anania jafariZe $33. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tvalyurs adevnebdes sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos taZrisa da saRvTismsaxuro sagnebis sisufTavesa da keTilSvenierebas; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis saolqo an saeparqio sabWos mihmarTos; H) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; T) mRvdeli movalea RvTismsaxurebis dros kaTolikozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) agreTve movalea krebulis sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos; ia) Tavis samrevloSi mRvdels ufleba aqvs sxvis mRvdels romlisame mRvdelmoqmedebis Sesrulebis neba ar misces. $34. krebulis wevrebs irCevs samrevlo kreba, romelsac am SemTxvevaSi xelmZRvanelobas uwevs saolqo sabWo Tavisi warmomadgenlis SemweobiT. arCevis Semdeg saolqo sabWos warmomadgeneli Seadgens saarCevno sigels, romelsac warudgens saolqo sabWos, xolo es ukanaskneli Tavisi daskvniTurT saeparqio sabWos _ dasamtkiceblad. saeparqio sabWos ufleba aqvs samrevlos dasabuTebuli uari uTxras da axali kandidatis arCeva mosTxovos. krebis mier meored arCeuli kandidati unda damtkicebul iqmnas sabWos mier. $35. samRvdelo da sadiakvno kandidati unda iyos moqalaqeobrivad srulwlovani, xolo wignis mkiTxvelad SeiZleba ufro axalgazrdac airCes. fizikurad samRvdelo da sadiakvno kandidati unda akmayofilebdes saeklesio kanonebis moTxovnilebas. rac Seexeba maT zneobriv TvisebaTa gamorkvevas, es mTlianad amomrCevelTa ndobisa da sindisis saqmea; samRvdelo kandidats unda hqondes miRebuli saSualo sazogado ganaTleba da yovel SemTxvevaSi ara umcires sruli progimnaziuli ganaTlebisa. amave moTxovnilebas unda akmayofilebden, SeZlebisdagvarad, sadiakvno kandidatebi da wignis mkiTxvelnic, romelTac unda icodnen RvTismsaxurebis wesebi da saeklesio sabuTebis warmoeba, rac windawinve (arCevamde) unda iyos Semowmebuli romelsame saeparqio sabWosagan. SeniSvna : wignis-mkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes rogorc mamakaci, ise dedakaci. $36. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba am eklesiis yvela wevri iseT saqmeSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevisa da gasworebisa. saeklesio samarTali saeklesio samarTali, kanonebi 113 $37. saeklesio samarTali gancalkevebulia saeklesio gamgeobisagan, e.i. aqvs sakuTari organoebi, garda sruliad saqarTvelos saeklesio krebisa, romelic uzenaesi organoa rogorc gamgeobisa, ise samarTlisa eklesiaSi. am krebis garda saeklesio samarTals aqvs kidev Semdegi organoebi: sakaTolikozo, saeparqio da saolqo sasamarTloebi. $38. gansakuTrebuli instituti saqmis gamomZieblisa ar arsebobs, aramed sasamarTlo TviTon irCevs gamomZiebels Tavis wevrTagan TviToeul SemTxvevaSi. ar arsebobs arc prokuroris Tanamdeboba, aramed sasamarTlos erT-erT wevrs miendoba sabraldebo oqmis Sedgena da moxseneba; es wevri Semdeg monawileobas aRar iRebs ganaCenis gamotanaSi. SeniSvna: braldebuls neba aqvs sasamarTloSi damcveli (veqili) daixmaros, magram TviT sasamarTlosTan damcvelis instituti ar arsebobs. $39. saeklesi o samarT ali daxuruli ar a ris, saqm is garCevas gareSenic eswrebian. ganaCens sasamarTlos wevrebi daadgenen Tavisi Sinaganis darwmunebis Tanaxmad, da mxolod mas Semdeg, roca Semowmebul iqneba sasamarTloSi warmodgenili sabuTebi. $40. yoveli saqme arsebiTad gadawydeba ors instanciaSi da mesame instancia iqneba sakasacio. sruliad saqarTvelos saeklesio krebis ganaCeni ki sabolovoa, Tundac iq saqme pirvelis instanciiT wydebodes. saolqo sasamarTlo $41. yovel saeklesio olqs aqvs erTi saolqo sasamarTlo, romlis Semadgenloba aseTia: Tavmjdomare _ usaTuod mRvdeli da oTxi wevri, romelTac irCevs saolqo kreba sami wlis vadiT. igive kreba irCevs sasamarTlos wevrTa kandidatebsac. SeniSvna: sasamarTlos wevrebi ganmeorebiTac SeiZleba arCeul iqmnen. $42. saolqo sasamarTlos eqvemdebareba iseTi saqmeebi ($36), romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia SeniSvna da datuqsva. $43. saeparqio sasamarTlos hyavs Tavmjdomare _ adgilobrivi mRvdelmTavari _ da eqvsi wevri, romelTac irCevs saeparqio kreba sami wlis vadiT. saeparqio sasamarTlo SeniSvna 1. roca mRvdelmTavari ar aris, maSin sasamarTloSi Tavmjdomareobs erTi wevri mRvdelTagani TviT sasamarTlos arCeviT. SeniSvna 2. sasamarTlodan gasuli wevri SeiZleba xelmeored arCeul iqmnes. sasamarTlos wevrebTan erTad saeparqio kreba irCevs maT kandidatebsac. $44. saeparqio sasamarTlos eqvemdebarebian: a) danaSaulobani, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia umZimesi zomebi: mRvdelmoqmedebis Sesrulebis akrZalva, samsaxuridan gadayeneba; b) agreTve saolqo sabWoebis wevrTa danaSaulobani samsaxuris aRsrulebis dros; g) gasaCivrebuli saqmeebi saolqo sasamarTloebidan; d) ganqorwinebis saqme. 114 mitropoliti anania jafariZe $45. sakaTolikozo sasamarTlos hyavs Tavmjdomare _ kaTolikozi da rva wevri, arCeulni sruliad saqarTvelos saeklesio krebis mier xuTi wlis vadiT. roca saqme romelsame episkopozs Seexeba, maSin saq mi s ga rCev a Si m onawileo ba s i Reben ga da m wyveti s xm iT yv ela sa ep arqi o mRvdelmTavrebic. sakaTolikozo sasamarTlo SeniSvna 1. roca kaTolikozi ar aris, maSin sakaTolikozo sasamarTlos Tavmjdomareobs kaTolikozis mosaydre. SeniSvna 2. wevrebTan erTad saeklesio krebis mier airCeva maTi oTxi kandidatic. $46. sakaTolikozo sasamarTlos eqvemdebareba: a) danaSaulobani, romelTaTvisac saeklesio kanoniT daniSnulia eklesiis wevrobidan gamoricxva; b) saeparqio sabWoebis wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi; g) gansaCivrebuli saqmeebi saeparqio sasamarTloebidan apelaciis wesiT da saolqo sasamarTloebidan kasaciis wesiT. $47. uzenaesi saeklesio samarTali sruliad saqarTvelos saeklesio krebis xelSia ($6 da $40), romelic aris pirveli da saboloo msjavris damdebi organo sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasamarTlos wevrebisa. mas eqvemdebareba: a) kaTolikozisa da sakaTolikozo sabWos da sasamarTlos wevrTa uTanado moqmedebani da danaSaulobani samsaxurSi. b) gansaCivrebuli saqmeebi sakaTolikozo sasamarTlodan apelaciis wesiT, xolo saeparqio sasamarTloebidan kasaciis wesiT. uzenaesi saeklesio samarTali gadmobeWdilia wignidan - “debulebani, miRebuli saqarTvelos 1917 wlis saeklesio krebaze”, tfilisi, stamba “cxovreba”, gabaanT Sesaxvevi, N4, 1917 w. 115 saeklesio samarTali, kanonebi saqarTvelos II saeklesio kreba (27.06.1920) 19 18 wli s 2 6 ma iss ga moc xad da saqarTvelos saxelmwifoebriobis aRdgena, warmoiSva damoukidebeli `saqarTvelos respublika~. pirvel msoflio omSi ruseTis imperiis marcxis Semdeg germaniisa da osmaleTis mxarem saqarTvelos gavlenian partiebsa da erovnul sabWos wauyena moTxovna-ultimatumi gamoecxadebinaT saqarTvelos damoukidebeli saxelmwifos daarseba, winaaRmdeg SemTxvevaSi osmaleTi moaxdenda amierkavkasiis okupirebas (rusis jarma am droisaTvis datova amierkavkasia). amis gamo, amierkavkasiis samma xalxma (qarTvelebma, azerbaijanelebma da somxebma) gamoacxades TavianTi saxelmwifo damoukideblo ba. saqa rTve loSi sax elmw ifo mmarTveloba Tavis xelSi aiRo im droisaTvis xalxSi popularulma socialdemokratiulma partiam, misma `menSevikurma~ frTam. es partia iqamde mudam ibrZoda saqarTvelos damoukideblobis winaaRmdeg, TavgamodebiT icavda `erTiani, ganuyofeli ruseTis~ ideas, SemTxve- vis wyalobiT, menSevikuri partia moeqca im saxelmwifos saTaveSi, romlis w a rm o S o b is w i n a a R m d e g a c i b r Z o d a aTwleulebis manZilze. aman asaxva hpova mis damokidebulebaSi qarTuli eklesiisadmi. cxadia, maT ver Seafases qarTuli eklesiis mniSvneloba. amitomac, 1920 wlis 27 ivniss gamar Tulm a sa ekle sio kreb am i msje la mTavrobis mier eklesiis mimarT gamotanili gadawyvetilebaTa Sesaxeb da aRniSna, rom didad ilaxeboda eklesiis da morwmune eris interesebi. II kreba Seexo eklesiis marTvagamge obis deb ulebas. k rebam ga auqma T bi li s is s a mi tr o po li t o ka T ed ra , gaaerTiana mcxeTisa da Tbilisis eparqiebi, romelic Sevida kaTolikos-patriarqis iurisdiqciaSi. kre bam Seimu Sava marT va-ga mgeo bis ax al i de bu le ba ; ka To li ko z- pa tr ia rq a d d a am t k ic a u w mi d e si da u ne tar esi l eoni de. 116 mitropoliti anania jafariZe saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba debulebani miRebuli sruliad saqarTvelos 1920 wlis saeklesio krebis mier $1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, eparqiebi _ olqebad, xolo olqebi _ samrevloebad. $2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia: a) mcxeTisa da tfilisisa, romlis mwyemsTmTavari aris “mTavarepiskopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi”. samwyso: saqarTvelos eklesiis wm. dedaqalaqi mcxeTa, orisave aragvisa da qsanlexuris xeobani, gare-qarTli da gare-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: mcxeTisa, wilknisa, nawili samTavisisa da samTavrosi, tfilisisa, manglisisa, walkisa, dmanisisa, bolnisisa, winwyarosi, agarakisa, rusTavisa, kawareTisa da ninowmidisa), rasac Seicavs exlandeli duSeTis mazra Semdegis cvlilebiT: dasavleTiT emateba qsan-lexuris xeobaTa qvemo-nawili vidre wlevis mTamde, tfilisis da borCalos mazrebi da bambakis xeoba. kaTedra eparqiisa aris mcxeTa (sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia - tfilisSi. SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcxovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris, da saqarTvelos mxedroba. SeniSvna 2. kaTolikozis gardacvalebis Semdeg gamoiwveva erT-erTi mRvdelmTavari da igi iwodeba kaTolikozis mosaydred, kaTolikozis arCevamde. b) alaverdisa. samwyso: Sida-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: alaverdisa, nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavisa da TianeTis mazrebi xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia mRvdelmTavrisa q. TelavSi. pativi mRvdelmTavrisa aris - “alaverdeli episkopozi” (anu “abba alaverdeli”). g) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wuqeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xoranabujisa), rasac Seadgens exlandeli mazrebi da olqebi _ siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazaxisa. kaTedra - bodbeSi, rezidencia mRvdelmTa vrisa _ q. siRnaRSi. pativi mRvdelmTavris: “bodbeli episkopozi”. d) urbnisisa. samwyso: Sida-qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis, ruisis, niqozisa, nawili samTavisisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli saeklesio samarTali, kanonebi 117 goris mazra, garda borjomis xeobisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia mRvdelmTavrisa _ q. gorSi. mRvdelmTavris pativi: “urbneli episkopozi”. e) awyurisa. samwyso: samcxe, javaxeTi da zemo-somxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: awyuris, wurwyabis, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis, anisis, karisa da alaSkertis), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra _ borjomis xeobis mimatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi, yaRzevanis olqi, gumbris mazra da amaT garda ori olqi osmaleTis samzRvrebSi _ basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _ awyverSi (droebiT zarzmaSi), rezidencia q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi - “mawyvereli episkopozi”. v) quTaisisa. samwyso: qvemo-imereTi (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa da xonis), - exlandeli quTaisis mazra md. wyalwiTelas qvemod. kaTedra _ quTaisSi da mwyemsmTavris rezidencia iqve. mwyemsmTavris pativi aris - “quTaTeli mitropoliti”. z) genaTisa. samwyso: zemo-imereTi (teritoria genaTis Zveli eparqiisa), exla ndeli So ra p ni s m a zra da o kri b a m d. wya lwi T ela s zem o d. ka T edra mRvdelmTavrisa _ gelaTSi, rezidencia _ q. zestafonSi. mRvdelmTavris pativi: “genaTeli episkopozi”. H ) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), exlandeli raWis mazra. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia mRvdelmTavrisa _ onSi. pativi mRvdelmTavrisa: “nikorwmideli episkopozi”. T) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa), - exlandeli leCxumis mazra. kaTedra _ cagerSi. mRvdelmTavris rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “cagereli episkopozi”. i) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: Wyondidis, caiSisa da walenjixisa) , exlandeli senakisa da zugdidis mazreb i. kaT edra mwyemsmTavrisa _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa aris - “Wyondideli mitropoliti”. ia) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria Zveli eparqiebisa: xinowmidisa _ imave baTomisa, Semoqmedisa, jumaTisa, satrapelasi, tbeTisa, anCisa, iSxanisa da banisa), rasac Seicavs saqarTvelos respublikis sazRvrebSi _ exlandeli ozurgeTis mazra, baTomis, arTvinis da olTisis olqebi, xolo osmaleTis sazRvrebSi _ olqebi: TorTomi, kiskimi, ispiri, rize, aTina da xofa. kaTedra mRvdelmTavrisa _ q. baTomSi da rezidencia iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “baTomel-Semoqmedeli episkopozi”. SeniSvna: sanam guriis eparqiaSi sakuTari mRvdelmTavari dainiSnebodes exlandel guriasamegrelos episkoposs ewodos Wyondidel-Semoqmedeli. 118 mitropoliti anania jafariZe ib) cxum-afxazeTisa (teritoria Zveli eparqiebis: drandisa _ imave cxumis, bediisa, moqvisa da biWvinTisa). exlandeli soxumis olqi gagris ubnis mimatebiT. kaTedra mRvdelmTavrisa cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelmTavris pativi aris - “cxumel-afxazeli mitropoliti”. SeniSvna 1. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. samitropolito kaTedrebi ierarqiulad Tanasworni arian, agreTve saepiskopozo kaTedrebi. mwyemsmTavarni pativdebul iqmnebian xeldasxmis (qirotoniis) uxucesobis mixedviT. SeniSvna 2. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias ekuTvnis. $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saqarTvelos saeklesio kreba, romelsac Seadgens or-ori warmomadgeneli TiTo olqisagan. amaTgan erTi ueWvelad samRvdelo pirTagani unda iyves, xolo meore eklesiis srulwlovan wevrTagan, ganurCevlad sqesisa, Tanamdebobisa da xarisxisa (SeiZleba sasuliero piri iyves). amaT garda saeklesio krebis aucilebel wevrebad iTvlebian yvela mmarTveli mRvdelTmTavrebi, sakaTolikozo sabWos wevrebi, TviTeul eparqiiTgan TiTo warmomadgeneli dedaTa da mamaTa monastrebisa, da TiTo warmomadgeneli sasuliero umaRles da saSualo saswavlebelTagan da tfilisis saxelmwifo universitetisagan. mTavari gamgeoba SeniSvna 1. avadmyofobis dros mRvdelTmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi warmomadgeneli. SeniSvna 2. delegatad arCeul unda iqmnas saeroTagan iseTi piri, romelic sam ukanasknel weliwadSi erTxel mainc ziarebula, xolo samRvdeloTagan, romelic weliwadSi orjer ityvis aRsarebas Tavis moZRvarTan, da romelTac sasamarTlos mier ar aqvT CamorTmeuli anu SezRuduli sazogado krebaze daswrebis ufleba. SeniSvna 3. delegats saolqo krebis wevrni irCeven Tvis Soris. SeniSvna 4. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnas mRvdlis xarisxisagan gandgomili an gankveTili. $4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo, roca igi ar aris, misi mosaydre, da Tu mosaydrec ar aris, erT-erTi mRvdelmTavari krebis arCeviT. krebave airCevs prezidiumis danarCen wevrebsa da mdivnebs. kreba aris perioduli, weliwadSi erTxel, da mudmivi _ sakaTolikozo sabWos saxeliT. periodul krebas iwvevs kaTolikozi, an misi mosaydre. kreba kanonieria, Tu mowveulTa naxevari mainc gamocxaddeba. $5. saqarTvelos eklesiis periodul krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adgilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTalikozo sabWo warmoudgens; d) arCeva sakaTolikozo sabWos, anu mudmivi krebis wevrebisa da maTi kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis. saeklesio samarTali, kanonebi 119 $6. mudmivi kreba anu sakaTalikozo sabWo Sesdgeba yvela mmarTvel mRvdelTmTavarTagan da eqvsi wevrisagan. sabWos wevrebi da maTi eqvsi kandidati aRirCevian saeklesio krebis mier, rogorc delegatTa, ise ara delegatTagan. naxevari arCeuli wevrebisa da maTi kandidatebisa uTuod samRvdelo pirni unda iyvnen. SeniSvna: kaTalikoz-patriarqi da sabWos wevrebi pasuxismgebelni arian periodul krebis winaSe. $7. sabWos wevrni, agreTve maTi kandidatebi aRirCevian saeklesio krebis mier sami wlis vadiT da SeuZlianT xel-axla arCeul iqmnan. sabWos Tavmjdomareobs kaTolikoz-patriarqi, xolo roca is avad aris an sxvagan sadmea uxucesi samRvdelo piri. SeniSvna: periodul krebas aqvs sabWos arCeuli wevri ganaTavisuflos samsaxuriTgan vadis gaTavebamdec. $8. sabWos sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da tfilisSi myof wevrTa naxevari. SeniSvna: mmarTvelni mRvdelmTavarni sabWos sxdomebze gamoiwvevian saWiroebisdagvarad. $9. sabWoSi sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. $10. sabWos wevrT ar aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan. $11. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas igi TviT sxdomazed, da ara ugvianes sami dRisa warudginos werilobiT sxdomis Tavmjdomares, JurnalSi Sesatanad, anu dasarTvelad. SeniSvna: kerZo azri ver SeaCerebs miRebuli ganCinebis sisruleSi moyvanas. $12. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare. $13. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sabWos yvela wevrs, am uflebis gansaxorcieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis saSualebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces gansaxilvelad sabWos umaxlobels krebas. $14. kaTolikoz-patriarqs ar aqvs ufleba, moxsnas Tavis gankargulebiT sakiTxi rigisagan, xeli SeuSalos ganCinebis gamotanas dasmul sakiTxze, an SeaCeros ganCinebis sisruleSi moyvana. $15. kaTolikoz-patriarqi, Tu dainaxavs, rom sabWos mier gamotanili ganCineba mavnebeli da sazianoa sarwmunoebriv-zneobrivi mxriT eklesiis keTildReobisaTvis, - SeuZlia ganacxados protesti da samis dRis ganmavlobaSi Seitanos sabWoSi werilobiTi winadadeba sakiTxis gadasinjvisaTvis. es winadadeba sabWom unda ganixilos ara ugvianes Svidi dRisa (sxdomas unda daeswros tfilisSi myof wevrTa ori mesamedi mainc) da Tu am sxdomaze gamotanili ganCinebac ver gaiziara kaTolikozma, ukanasknels SeuZlia an SeaCeros saqmis warmoeba, an gadasces igi gansaxilvelad umaxlobeles periodul krebas, an sisruleSi moiyvanos Tavisi winadadeba perioduli krebis winaSe piradis pasuxismgeblobiT. SeniSvna: am gvari protestis ufleba aqvs mxolod kaTolikoz-patriarqs. 120 mitropoliti anania jafariZe $16. roca sabWoSi irCeva saCivari Tavmjdomaris anu sabWos wevris ukanono moqmedebaTa gamo, dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis dros da miawodos sabWos saWiro ganmarteba, magram, roca sabWo Seudgeba ganCinebis gamotanas, ueWvelad unda dastovos darbazi. SeniSvna: roca saCivari exeba Tavmjdomaris (kaTolikozis) ukanono moqmedebas, sabWos Tavmjdomareobs uxucesi damswre mRvdelTmTavarTagan. $17. sabWos ganCinebas xels awers yvelazed uwin Tavmjdomare da mas ukan yvela im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxma iyo igi gamotanili ganCinebisa, Tu ara. $18. sabWos wevrTa Soris saqmeTa ganawileba da maTi warmoebis wesi xdeba sabWosve ganCinebiT. Tu romelime wevri ar asrulebs Tavis movaleobas da xels uSlis saqmis normalurad warmoebas, sakaTolikozo sabWos eZleva ufleba misi gadayenebisa da mis adgilzed kandidatis mowvevisa. amis Sesaxeb sakaTolikozo sabWo valdebulia, moaxsenos morig saeklesio krebas, msjavris dasadebad. $19. sakaTalikozo sabWos samsaxuris mxriT eqvemdebarebian rogorc mRvdelmTavarni da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi mosamsaxureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli wevri saqarTvelos eklesiisa. sabWos dadgenilebani savaldebuloa yvela saeklesio dawesebulebaTa da eklesiis wevrTaTvis; imaTi Secvla SeuZlia mxolod sabWos da periodul krebas. sakaTolikozo sabWo Tavisi funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobrivi (maT Soris saqarTvelos eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi moqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo sabWos aqvs damxmare organoebi, kancelaria da sxva. $20. sakaTolikozo sabWos anu mudmiv krebas eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva saeklesio swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seuryvnelad dacvisaTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebisaTvis; g) saWiroebaTa mixedviT arsebul kanonTa farglebSi gankargulebis gamocema da droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi misi gatareba; d) Tvalyuris devneba mis qveviT mdgom pirTa da dawesebulebaTa moqmedebisa; e) zrunva monasterTa, taZarTa, saqvelmoqmedo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyobisaTvis; v) ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe Suamdgomlobis aRZvra monasterTa, eklesiaTa, saqvelmoqmedo da samoswavlo-saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawesebulebaTa da Tanamdebobis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis aRZvra; H) zrunva samRvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofisaTvis; T) zrunva samsaxuriTgan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio dawesebulebaTa moxeleTa da samRvdelobis qvriv-obolTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sedgenisa, saeklesio samarTali, kanonebi 121 Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis moTxovnisa, samsaxuriTgan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjTaRricxvis ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio dawesebulebaTa wliuri angariSebis ganxilva da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis Sedgena perioduli krebisaTvis warsadgenad; ie) saeklesio uZrav qonebaTa SeZena-ganTvisebis damtkiceba; iv) sabolood garCeva apelaciis da kasaciis wesiT saeparqio sasamarTloTagan Semosul saqmeTa; iz) nebarTva sakaTolikozos eklesiebSi nebayoflobiTi Sewirulebis saqvelmoqmedo mizniT Sekrebisa; i H) sxva avtokefalur eklesiebTan urTierTobis daWera; iT) winaswari muSaoba periodul krebis mowvevisaTvis da agreTve am krebaze gansaxilvel sakiTxTa damuSaveba da masalebis Sekreba; k) xelmZRvaneloba kaTolikozis arCevnebisa; ka) micema droebiTis Tavisuflebisa, erT Tveze metis vadiT, episkopozebisa, sakaTalikozo sabWos wevrebis da sabWoQs damxmare organoTa gamgeTaTvis; kb) zrunva galob is aRdgena-gamSv enebisaT vis; kg) zrunva saarqeologio naSTTa dacvisaTvis; kd) zrunva uepiskoposod darCenil eparqiaTaTvis; ke) danaSaulobani, romelTaTvis saeklesio kanoniT daniSnulia eklesiis wevrTagan gamoricxva da mRvdlis xarisxiTgan gankveTa; kv) saeparqio sasamarTlos wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi. $21. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba mTava repiskop ozi mcxeTisa da tfilisisa da sruli ad saqarTveloQs kaTolikoz-patriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis perioduli kreba, faruli xmis micemiT. SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa da zneobrivis mxriT, igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba. $22. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad saqarTvelos saeklesio periodul da mudmiv krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoixilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkopozebs saeparqio marTva-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos mRvdelmTavarni da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiTs Tavisuflebas episkopozebs, sakaTalikozo sabWos wevrebs da sabWos damxmare organoTa gamgeebs ara umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio marTva-gamgeobis meTaurebs organoTa da sasamarTlos wevrebs ori Tvidan da mets; e) agreTve aZlevs daTxovnis sigelebs im episkopozebs, romelnic droebiT eparqiiTgan sxvagan sadme midian; v) iRebs saCivars episkopozTa, sakaTolikozo sabWos wevrTa, saeparqio krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa (sasamarTlos) Sesaxeb da aZlevs am saCivrebs kanonier msvlelobas; z) saWiro SemTxvevaSi, sabWos mindobilobiT, is aZlevs 122 mitropoliti anania jafariZe rCevas da mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da saeparqio sasamarTloQs Tavmjdomareebsa da wevrebs; H) sabWosave mindobilobiT imas miwer-mowera aqvs sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawesebulebebTan; i) moiwvevs saeklesio periodul krebas. $23. episkopozi. saeparqio mmarTvelobaSi saeklesio krebis funqciebis ganmasaxierebeli ari s misi wevri, - adgilobrivi mRvdelmTavari, romelsac marTva-gamgeobaSi daxmarebas uwevs saeparqio kreba. $24. saepiskopozo kandidati aRirCevis saeparqio krebis mier. saepiskopozo kandidats unda hqondes miRebuli umaRlesi ganaTleba da Sesaferisi saRvTismetyvelo momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires saSualo saRvTismetyvelo ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas. saeparqio marTva-gamgeoba SeniSvna 1. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. SeniSvna 2. saepiskopozo kandidatis arCeva xdeba Semdegi wesiT: kandidatis dasaxeleba SeuZlia daqvrivebuli eparqiis yovelsave wevrs. eparqiis daqvrivebisagan sami Tvis gadasvlamdis, dasaxelebul kandidatTa sias eparqiis droebiTi mmarTveli mRvdelTmTavari warudgens saTanado cnobebis TandarTviT kaTolikoz-patriarqs. kandidatTa sias ixilavs mmarTvel episkopozTa krebuli (sami unda ueWvelad daeswros piradad, xolo danarCenTagan gamoiTxovebis saTanado gramata). episkopozTa krebulisagan ganxiluli sia waregzavneba eparqiis droebiT mmarTvel episkopozs krebisaTvis gadasacemad. yvela kandidats kenWi eyreba calcalke. arCeulad iTvleba is, vinc yvelaze mets kenWs miiRebs, magram ara umcires delegatTa naxevrisa, arCeul kandidats amtkicebs sakaTolikozo sabWo. SeniSvna 3. Tu saeparqio krebam saepiskozo kandidati ar airCia, maSin mRvdelTmTavari iniSneba sakaTolikozo sabWos mier. $25. episkopozis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTels eparqiaSi swavla-moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmuneni saRs saeklesio swavlebas icavdnen da ganmtkicebuliyvnen keTil zneobaSi; d) Tvalyuris devneba samonastro saeklesio qonebaTa marTva-gamgeobisa eparqiaSi; e) ganxilva saolqo krebebis ganCinebaTa; v) Tvalyuris devneba yvela saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa moqmedebisa eparqiaSi; z) sabolood ganxilva da gadaWra sakiTxisa axali olqebis gaxsnis an arsebul olqTa Semcirebisa, gind gayofisa da gadamijvnisa eparqiis farglebSi; H) ufleba krebulis wevrTa adgilzed arCeul kandidatis damtkicebisa; T) sarwmunoebriv saqmeSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi; i) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; ia) is aZlevs droebiTs Tavisuflebas, ara umetes oris Tvisa, saeparqio dawesebulebebSi mosamsaxureT da krebulis wevrTa; ib) berobisa da sasuliero wodebiTgan ganTavisufleba. saeklesio samarTali, kanonebi 123 episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saeklesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemul dadgenilebaTa, xolo roca ama Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansamarteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi daemorCilos periodul da mudmiv saeklesio krebas; d) mTavari saeklesio mTavrobis nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirvalocvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs; H ) saeparqio krebaze gansaxilveli sakiTxebi winaswar gadaugzavnos saolqo krebis Tavmjdomares; T) gasces iseTi dokumentebi, romelnic morwmuneTa moqalaqeobriv mdgomareobas Seexebian; i) Seadginos wliuri angariSebi saeparqio krebisa da sakaTolikozo sabWosaTvis warsadgenad. $26. saeparqio kreba. eparqiis mRvdelmTavars marTva-gamgeobaSi daxmarebas uwevs saeparqio kreba. $27. saeparqio kreba orgvaria, - Cveulebrivi weliwadSi erTxel, da araCveulebrivi, saWiroebisdagvarad. $28. saeparqio kreba Sesdgeba TviTeuli or-oris warmomadgenlisagan, romelTagan erTi ueWvelad samRvdelo piri unda iyves. SeniSvna 1. delegatad arCeva SeiZleba mxolod iseTi pirisa, romelic sam ukanasknel weliwadSi erTxel mainc ziarebula da romelsac sasamarTlos mier ar aqvs CamorTmeuli anu SezRuduli sazogado krebaze daswrebis ufleba. samRvdeloTagan delegatad airCeva iseTi piri, romelic weliwadSi orjer mainc ityvis aRsarebas Tavis moZRvarTan. SeniSvna 2. warmomadgenelad ar SeiZleba arCeva mRvdlis xarisxiTgan gandgomilisa, an gankveTilisa. SeniSvna 3. warmomadgenels olqis krebis wevrni irCeven Tvis Soris. SeniSvna 4. krebis ueWvelni wevrni arian saeparqio sasamarTlos wevrni da TiTo warmomadgenelni eparqiis berTa da monazonTa. $29. krebas Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari. Tu is ar aris, kreba TviTon irCevs Tavmjdomares samRvdelo pirTa Soris. krebave irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebs. kreba kanonieria, Tu masze gamocxadda ara umcires mowveulTa naxevrisa. $30. saeparqio krebis uflebas Seadgens a) saeparqio sasamarTlos wevrTa da maTi kandidatebis arCeva; b) Tval-yuris devneba saeparqio cxovrebisa da saeparqio dawesebulebaTa moqmedebisa; g) zrunva saeklesio, samoswavlo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSualebaTa gamonaxvisaTvis eparqiaSi; d) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis da agreTve zrunva siZveleTa dacvisaTvis. SeniSvna: saepiskoposo krebis ganCineba Sedis ZalaSi, Tu mas emxroba adgilobrivi mRvdelmTavari, winaaRmdeg SemTxvevaSi, sakiTxi gadaecema sakaTolikozo sabWos. 124 mitropoliti anania jafariZe $31. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT ganagebs olqis mTavaruxucesi, romelic aRirCevis olqis krebis mier samRvdelo pirTagan samis wlis vadiT, damtkiceba ki damokidebulia saeparqio mTavrobaze. saolqo mmarTveloba SeniSvna: mTavaruxucess hyavs TanaSemwe, Tu amas saWirod dainaxavs saolqo kreba. TanaSemwe aRirCevis krebis mier imave wesiT, rogorc mTavaruxucesi. $32. mTavaruxucesi adgens : a) saolqos wliur angariSs, romelsac warudgens saolqo krebasa da saeparqio mTavrobas b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romelic saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) xelmZRvanelobas uwevs sam revlo krebebs krebulis wev rT a arCev nebSi; d) i Zlev a sa Wiro cnob eb s olq is da weseb uleba Ta da mosa msaxure p irTa Sesaxeb, roca a mas umaRlesi saeklesio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo saq m eeb is ga mo , a greT ve am a ve xa sia Ti s uT anxmo eba ni kreb ulis wev rT a da samrevlo sabWoebs Soris da sxva; v) aZlevs krebulis wevrTa Tavisuflebas ara umetes oris kvirisa. $33. saeklesio olqSi Sedis aTidan ocda xuT samrevlomde, adgilobrivis pirobebis mixedviT. $34. olqis kreba Sesdgeba olqis krebulTa yvela wevrisagan da TviTeul samrevlo sabWos imodena warmomadgenelTagan, ramdenic wevria krebulSi. $35. saolqo kreba kanonieria, Tu maszed gamocxadda olqis samrevloTa umravlesobis warmomadgenelni. $36. krebas Tavmjdomareobs olqis mTavaruxucesi, an misi TanaSemwe. $37. saolqo kreba aris Cveulebrivi, weliwadSi erTxel da araCveulebrivi _ saWiroebisadagvarad. $38. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis a) arCeva delegatebisa saeparqio da periodul saeklesio krebisaTvis, da mTavaruxucesisa da misi TanaSemwisa; b) zrunva samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; g) zrunva qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis, da sazogadod saqvelmoqmedo saqmis mowyoba olqSi; d) mTavaruxucesis angariSis ganxilva; e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazrebaTa wardgena Sesaxeb axlis samrevloebis daarsebisa, arsebul samrevloTa gayofisa da Semcirebisa; v) sasyidlis daniSvna mTavaruxucesisaTvis. SeniSvna: saolqo krebis ganCinebani waredgineba saeparqio mTavrobas, romelzedac damokidebulia maTi damtkiceba. $39. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT, urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris moZRvris xelmZRvsamrevlo saeklesio samarTali, kanonebi 125 anelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damokidebuli morwmuneTa sazogadoeba. SeniSvna: samrevlo iuridiul pirs warmoadgens. $40. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea, rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeparqio mTavrobis nebarTviT. SeniSvna 1. qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris. SeniSvna 2. rodesac morwmunes erTi samrevlos teritoriidan meoresaSi uxdeba gadasvla (mag: qalaqebSi), mas SeuZlia, Tu moisurvebs, winandeli samrevlos wevrad darCes. $41. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos ekuTvnis, Setanilia samrevlo davTarSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi, rasac samrevlo eweva. $42. yovel samrevlos aqvs Tavisi sakuTreba, rasac Seadgenen sxvadasxva saxelwodebisa da daniSnulebis Tanxebi da maTi Semosavali, sanTlis mogeba, taZarSi, samrevloSi an sxvagan Segrovili Semowiruloba, sasaflaos Semosavali, samrevlo da sakrebulo adgilmamuli da misi Semosavali, yovelgvari saganmanaTleblo da saqvelmoqmedo xasiaTis Semowiruloba, sakrebulo saxlebi, taZari da misi samkauli, sasaflao da sxva. am sakuTrebas samrevlo ganagebs Sesafer organoTa saSualebiT. SeniSvna 1. samrevlos Semosavali unda moxmardes mxolod saeklesio-sarwmunoebriv saWiroebas, adgilobrivi mRvdelmTavris nebarTviT. SeniSvna 2. taZari aris morwmuneTa samlocvelo Senoba, samrevlo, saeklesio, saxelmwifo anu kerZo qvelmoqmedTa xarjiT agebuli. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos zedmiwerili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqmneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba. SeniSvna 3. micvalebulTa dasamarxad samrevlos miCenili aqvs sagangebo adgili - sasaflao. samrevlos SeuZlia saflavebisaTvis gansazRvruli fasi daawesos, mxolod Raribebi ufasod unda imarxeboden. SeniSvna 4. qalaqebis sazogado sasaflaoebis marTva-gamgeoba eqvemdebareba saeparqio mTavrobas, romelsac ekuTvnis sasaflaoebis gasyidvisagan Semosuli fulis gamgeblobac. $43. rodesac samrevlo sabolood ixureba, misi qoneba gadadis saqarTvelos eklesiis kuTvnilebad; Tu is sxva samrevlos miewera, imisi qoneba ukanasknelis kuTvnilebad iqceva; xolo rodesac samrevlos romelime nawili damoukidebel samrevlod gamoiyofa, imas saerTo qonebidan miecema dakmayofileba ZiriTadis samrevlos gadawyvetilebisamebr. $44. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobis qveSe eklesiis winamZRvari, samrevlo krebis da samrevlo sabWos daxmarebiT. $45. samrevlo krebas Seadgens yevla marTlmadidebeli qali da kaci (ara umcires 20-is wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni rogorc wevrni samrevloQsa. 126 mitropoliti anania jafariZe $46. ufleba samrevlo krebaSi monawileobis miRebisa gadamwyvetis xmiT aqvT a) krebulis wevrT da b) yvela srulwlovan marTlmadidebel qalsa da kacs (ara umcires ocis wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc wevrni samrevloQsa, gamonaklisi aRniSnulia qvemore muxlSi. $47. samrevlo krebaze monawileobis miRebis ufleba ar aqvT im pirT a) romelnic daarRveven wesierebas taZarSi, agreTve samrevlo krebaze, b) romelTac ar SemoaqvT samrevlo gadasaxadebi (Tu isini samrevlo krebis mier ganTavisuflebulni ar arian, rogorc Raribebi, gadasaxadisagan), g) romelnic sams ukanasknel weliwadSi arc erTxel ar ziarebulan, d) romelnic javrdauwerelad scxovroben meuRleebTan da e) romelTac samis wlisaze metis xnis Svili hyavT mounaTlavi. $48 kreba aris Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da araCveulebrivi _ saWiroebisamebr. samrevlo krebas iwvevs da Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari. kreba unda mowveul iqnas im SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara umcires samrevloQs 20-is srulwlovanis wevrisa; kreba kanonieria, ukeTu masze samrevlos mekomurTa warmomadgenelTa 2 / 3 mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel mowvevaze ar Sesdga, meored igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes. SeniSvna: sxdomis mdivans kreba TviTon irCevs. $49. samrevlo krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo sabWos wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa (uwindeli “mnaTisa”); b) eklesiisa da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema samrevlo sabWoQs wevrebisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da borotmoqmedebisaTvis; d) aRZvra saqmisa saeparqio sasamarTloebis winaSe krebulis wevrTa Sesaxeb maTi uTanado moqmedebisa da cudi yofaqcevisaTvis; e) zrunva eklesiis ganSvenebisa da keTilmowyobisaTvis; v) zrunva samrevlos sarwmunoebrivzneobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo dawesebulebaTaTvis; z) zrunva sakrebulo saxlisa da sasaflaosaTvis; H) daniSvna sarevizio komisiis wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxilvelad; T) arsebul samrevlos gayofis Sesaxeb Suamdgomlobis aRZvra; i) Suamdgomlobis aRZvra uZravmoZravi qonebis SeZenisa da ganTvisebis Sesaxeb; ia) aReba iseTis sesxisa, romelnic samrevlos Tviur Semosavals aRemateba; ib) Suamdgomlobis aRZvra taZris kapitalurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis aSlaa saWiro. $50. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires eqvsisa da ara umetes Tormetis wevrisa, romelTac irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, saeklesio samarTali, kanonebi 127 xolo, Tu saWiroeba moiTxovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia saqmis sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTavarTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve. SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci. SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili, an gankveTili. $51. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis uZrav-moZravi qonebis marTva-gamgeoba; b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrevlos marTva-gamgeobisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa saeklesio gadasaxadisa mrevlSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTilmowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da morwmuneTa sarwmunoebrivs grZnobas Selaxaven; H) winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic krebam unda ganixilos; T) gamgeoba samrevlo sasaflaosi; i) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; ia) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena mTavarxucesisa da samrevlo krebisaTvis warsadgenad. SeniSvna 1. samrevlo sabWos aucilebeli wevria samrevlos molare, romelic awarmoebs wmida sanTlis operacias, iRebs samrevlo Tanxebs da inaxavs sakredito dawesebulebebSi, awarmoebs Semosaval-gasavlis wignsa da adgens samrevlois Semosaval-gasavlis wliur angariSs. molares irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT. SeniSvna 2. samrevlos molared unda arCeul iqmnas ueWvelad mamakaci da masTanve werakiTxvis mcodne. $52. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignismkiTxveli, xolo, sadac SeiZleba, iq samrevlos diakonica (mTavari) hyavs. SeniSvna 1. diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi. SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi ori mRvdlis yofna sasurveli ar aris; magram, Tu amas moiTxovs samrevlos sidide da aucilebeli saWiroeba, samrevlos SeuZlia Tavis winamZRvars TanaSemwed meore mRvdeli misces. $53. arCevnebi krebulis wevrTa xdeba Semdegi wesiT: a) roca romelsame samrevloSi ganTavisufldeba krebulis wevris adgili, pirni, romelTac surT daiWiron es adgili, erTis Tvis ganmavlobaSi mis ganTavisuflebiTgan, wargzavnian Txovnebs saeparqio mTavrobasTan yvela saWiro mowmobaTa darTviT; b) saeparqio mTavroba hkrebs cnobebs yvela im pirTa Sesaxeb, romelTac Seitanes Txovna da aqvs msjeloba warmodgenil kandidatebze; g) mRvdelmTavris mier Rirseul kandidatebad cnobil pirTa sia, yvela cnobebis darTviT TviTeul kandidatze, waregzavneba samrevlo 128 mitropoliti anania jafariZe sabWos kenWis sayrelad samrevlo krebaze; d) samrevlo kreba moiwveva ara ugvianes oris kvirisa kandidatTa siis miRebiTgan. dro samrevlo krebis daniSvnisa ecnobeba saolqos mTavaruxucess, romelic an piradad eswreba krebas, an wargzavnis Tavis warmomadgenels; e) arCevnebi xdeba farulis xmis micemiT; g) TviTeul kandidats kenWi eyreba cal-calke; z) arCevnebis dasrulebisas sdgeba aqti, Sesaferi damowmebiT; H) eparqiis mRvdelmTavari amtkicebs im kandidats, romelmac miiRo xmebis umetesoba, magram ara umcires damswreTa naxevrisa. SeniSvna: im piris saxeli, romelic ikadrebs samrevloSi agitaciis gawevas, moxsnili iqmneba kandidatTa siiTgan. $54. samrevlo, romelic ori Tvis ganmavlobaSi dRiTgan kandidatTa siis miRebisa ar airCevs krebulis Tavisufal adgilze kandidats, hkargavs saarCevno uflebas, da im adgilze krebulis wevri dainiSneba saeparqio mTavrobis mier. $55. Tu samrevlos surs, rom gaxsnil vakansiaze krebulis wevri daniSnos saeparqio sabWos mTavrobam, amis Taobaze samrevlos dadgenileba ecnobeba eparqiis mRvdelTmTavars erTis Tvis ganmavlobaSi dRiTgan vakansiis gaxsnisa. SeniSvna: Tu samrevlo aravin iTxova, krebulis wevri iniSneba eparqiis mRvdelTmTavris mier. $56. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tvalyurs adevnebdes sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos taZrisa da saRvTismsaxuro sagnebis sisufTavesa da keTilSvenierebas; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da saeparqio mTavrobas mihmarTos; H ) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; T) mRvdeli movalea RvTismsaxurebis dros kaTolikozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) agreTve movalea krebulis sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos; ia) Tavis samrevloSi mRvdels ufleba aqvs sxa mRvdels romlisame mRvdelmoqmedebis Sesrulebis neba ar misces. $57. samRvdelo da sadiakvno kandidati unda iyos kanoniurad srulwlovani, xolo wignismkiTxvelad SeiZleba ufro axalgazrdac airCes. fizikurad samRvdelo da sadiakvno kandidati unda akmayofilebdes saeklesio kanonebis moTxovnilebas. samRvdelo kandidats unda hqondes miRebuli saSualo sazogado ganaTleba da yovel SemTxvevaSi ara umcires sruli progimnaziuli ganaTlebisa. amave moTxovnilebas unda akmayofilebden, SeZlebisdagvarad, sadiakvno kandi- saeklesio samarTali, kanonebi 129 datebi da wignismkiTxvelnic, romelTac unda icodnen RvTismsaxurebis wesebi da saeklesio sabuTebis warmoeba, rac windawinve (arCevamde) unda iyos Semowmebuli romelsame saeparqio mTavrobisagan. SeniSvna: wignismkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes mxolod mamakaci. $58. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevisa da gasworebisa. $59. saeklesio samarTali eparqiaSi gancalkevebulia saeklesio marTva-gamgeobisagan da Sesdgeba saeparqio sasamarTlosagan. $60. gansakuTrebuli instituti saqmis gamomZieblisa ar arsebobs, aramed sasamarTlo TviTon irCevs gamomZiebels TviTeul SemTxvevaSi. ar arsebobs arc bralmdeblis Tanamdeboba, aramed sasamarTlos erT-erT wevrs miendoba sabraldebo oqmis Sedgena da moxseneba; es wevri Semdeg monawileobas aRar iRebs ganaCenis gamotanaSi. saeklesio samarTali SeniSvna 1. braldebuls neba aqvs sasamarTloSi damcveli (veqili) daixmaros, magram TviT sasamarTlosTan damcvelis instituti ar arsebobs. SeniSvna 2. mxareebi gamoiwvevian sagangebo uwyebebiT, romlebic egzavneba maT adgilobriv (sadac scxovroben) da unda Cabardes ara ugvianes erTis kvirisa sxdomisaTvis daniSnul dReze. uwyebaSi naCvenebi unda iyves sasamarTlos misamarTic. $61. saeklesio sasamarTlo daxuruli ar aris, saqmis garCevas gareSenic eswrebian. ganCinebas sasamarTlos wevrebi daadgenen Tavisi Sinaganis darwmunebis Tanaxmad, mxolod mas Semdeg, roca Semowmebul iqmneba sasamarTloSi warmodgenili sabuTebi. $62. yoveli saqme arsebiTad gadawydeba ors instanciaSi da mesame instancia iqneba sakasacio. perioduli saeklesio krebis ganCinebani ki sabolovoa, Tundac iq saqme pirvelis instanciiT wydebodes. $63. saeparqio sasamarTlo Sesdgeba xuTi wevrisagan, romelTac irCevs saeparqio kreba sami wlis vadiT. saeparqio sasamarTlo SeniSvna 1. Tavmjdomare ueWvelad samRvdelo piri unda iyves; danarCen wevrTa da kandidatTa naxevari samRvdelo pirni unda iyvnen. Tavmjdomare aRirCevis sasamarTlos wevrTa mier Tvis Soris. SeniSvna 2. sasamarTlos wevrebad ar SeiZleba arCeul iqmnen mRvdlis xarisxiTgan gandgomilni, an gankveTilni da arc iseTi pirni, romelTac sasamarTlos mier SezRuduli an CamorTmeuli aqvs sazogado krebaze daswrebis ufleba, an ar ziarebulan ukanaskneli samis wlis ganmavlobaSi erTxel mainc. SeniSvna 3. sasamarTlodan gasuli wevri SeiZleba xelmeored arCeul iqmnes. - sasamarTlos wevrebTan erTad saeparqio kreba irCevs maT kandidatebsac. 130 mitropoliti anania jafariZe $64. saeparqio sasamarTlos eqvemdebarebian: a) danaSaulobani, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia umZimesi zomebi: mRvdelmoqmedebis Sesrulebis akrZalva, samsaxuridan gadayeneba; b) ganqorwinebis saqme. $65. sasamarTlos ganCineba waredgineba eparqiis mRvdelmTavars, romelzedac damokidebulia misi damtkiceba. SeniSvna: saeparqio sasamarTlos ganCinebiT ukmayofiloT SeuZliaT ganasaCivron saqme sakaTalikozo sabWoSi. $66. mudmiv krebas, anu sakaTolikozo sabWos SeuZlia zogierTi saqme, saboloo msjavris dasadastureblad, gamonaklisis saxed, warudginos periodul saeklesio krebas. $67. kaTolikoz-patriarqis gasamarTleba Sedis periodul saeklesio krebis kompetenciaSi. $68. sakaTolikozo sabWos ganCinebiT ukmayofilos SeuZlia gadaitanos kasaciis wesiT saqme periodul saeklesio krebaSi. uzenaesi saeklesio samarTali SeniSvna: ganqorwinebis saqmeebs sabolood swyvets mudmivi kreba - sakaTolikozo sabWo. gadmobeWdilia wignidan _ “saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba”, 1920. 131 saeklesio samarTali, kanonebi saqarTvelos IV saeklesio kreba (21-27.06.1927) patriarq wmida ambrosi xelaias gar- posi _ varlami. yvelam amaT xeli moaw- dacvalebis Semdeg komunisturi xelisu- eres IV saeklesio krebis mier 24 iv- flebis mimarT loialurad ganwyobil samRvdeloebas saSualeba mieca ganexorcielebina mkveTri Semobruneba sax- niss miRebul dadgenilebas - `saqarTvelos marTlmadideblur eklesiaSi axali stilis kalendris SemoRebis Sesaxeb~, elmwifosTan damokidebulebaSi. mitro- romelSic kerZod naTqvamia - `vacxadeb politma qristefore cicqiSvilma, `revoluciurad~ ganwyobili frTis lider- samRvdeloebisa da morwmune eris sayuradRebod: axali stilis kalendari SemoRe- ma eklesias Seucvala komunistur saxelmwifosTan damokidebulebis kursi. jer bul iqnas saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi ama 1927 wlis noembris 27- kidev ruseTis pirveli revoluciis wlebSi mRvdeli qristefore cicqiSvili moiTxovda eklesiaSi `reformis gatarebas da mis daaxloebas cxovrebasTan~. dan (Zveli stilis 14-dan). yvela uZravi dResaswaulebi da wmidaTa xseneba gadaxdil iqnas axali stilis kalendriT, an u swo re d i m ric xv ebS i, ro go rc magaliTad, 1905-06 wlebSi igi moiTx- uCveneben saeklesio wignebi~. aRdgomisa ovda ufleba miscemodaT mRvdlebs eklesiis gareT etarebinaT saero tanisamosi, miscemodaT qvriv mRvdlebs colis da masze damokidebuli moZravi dReebis xsenebani unda darCeniliyo iseve, rogorc iqamde dResaswaulobda marTlmadidebe- SerTvis neba da ar yofiliyo savaldeb- li eklesia. kreba avalebda yvela saek- ulo kurTxevamde colis SerTva1 da sxv. eklesiam ar miiRo aseTi reforma. 1927 wels, rogorc adre, saqarTve- lesio pirs SeesrulebinaT es gankarg ul eb a. I V kr eb is e s da dg en il eb a gamocemulia 1927 wlis 12 oqtombers. los sapatriarqo Sedgeboda 15 eparqi- aRniSnul dadgenilebas krebam safuZv- isagan: eparqiebs marTavda 9 mRvdelmTavari, xolo Tavisufali iyo 6, maT Soris lad daudo konstantinopolis patriarqis basilisa da misi wmida sinodis kaTolikos-patriarqi qristefore iyo 1927 wlis 17 Tebervlis epistole, rom- imavdroulad droebiTi mmarTveli baTom-Semoqmedisa, quTaTel-genaTeli mitropoliti daviTi _ Wyondidis eparqiis, ninowmideli episkoposi efremi droebiT liTac msoflio sapatriarqo acxadebda msoflio marTlmadidebeli eklesiis gadasvlas axal stilze. 1923 wels konstantinopolSi sinodikonis darbazSi marTavda cxum-afxazeTis eparqias. maT garda eparqiebs marTavdnen: mangleli mowveul `yvela marTlmadidebeli eklesiis~ krebis ZaliT, romlis mierac `1924 mitropoliti _ kalistrate, urbneli episkoposi _ simeoni, wilkneli episko- wels SemoRebul iqna Sesworebuli kalendari yovel-mxriv kanonikurad~. `ara- posi _ pavle jafariZe, alaverdeli epi skopos i _ m elqis edeki, bodb eli sodes, arc erT krebas, msoflios Tu adgilobrivs, ar miuCnevia kalendari episkoposi _ stefane, margveli episko- dogmatur da ZiriTad saeklesio kanon- 132 mitropoliti anania jafariZe ikur dadgenilebaTa xasiaTisa~. rogorc saWirod miiCnia gamoZebniliyo saSuale- cnobilia, mTelma eklesiam da saerTod xalxma ar miiRo eklesiaSi axali sti- bebi 1923 wlis 18 ianvris mTavrobis dadgenilebis (`eklesiis saxelmwifodan lis kalendari. 1928 wlis saeklesio kalendarSi aris ganmarteba, Tu ra iyo kalendaruli cvlilebis mizezebi - paragrafSi - `Zvelisa da axali stilis Sesaxeb~. miuxe- gamoyofies~ Sesaxeb) cxovrebaSi gasatareblad. krebam airCia axali kaTalikoz-patriarqi uwmidesi da unetaresi qristefore III (cicqiSvili). krebam uaryofiTad Seafasa sakaTalikozo sab- davad amisa, rogorc iTqva, morwmune mrevlma da mTelma eklesiam ar miiRo Wos muSaoba. miiCnia, rom misi roli ganuzomlad iyo gazrdili, kerZod ki aseTi kalendari. IV saeklesio kreba muSaobas Seudga 1927 wlis 21 ivniss. sxdomebi sionSi mmarTvel mRvdelmT avarTa ukiTxavad wyvetda umTavres saeklesio sakiTxebs, daigmo misi antisabWoTa politika. Se- tardeboda da dasrulda 27 ivniss. kre- sabamisad axalma debulebam asaxa kreb- bam ganixila saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis debuleba, miiRo deklaracia sabWoTa xelisuflebisadmi. krebam moiTxova eklesias gamoenaxa `masTan saer- is suliskveTeba, sakaTalikozo sabWo gauqmda da mis nacvlad SemoRebul iqna `sakaTalikozo sinodi~, yvela mmarTveli mRvdelmTavris da eqvsi sxva piris To ena, raTa Tavidan iqnes acilebuli yovelgvari gaugebroba~. amasTanave, krebam wevrobiT. krebam daamtkica eklesiis marTva-gamgeobis axali debuleba. 133 saeklesio samarTali, kanonebi debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis debuleba ese miRebulia da damtkicebuli sruliad saqarTvelos saeklesio IV krebis mier 1927 wlis, ivnisis 21-27 $1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, eparqiebi - olqebad, xolo olqebi - samrevloebad. $2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia: a) mcxeTa-tfilisisa, romlis mwyemsTmTavari aris mTavarepiskopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi. samwyso: saqarTvelos eklesiis wm. deda qalaqi mcxeTa, tfilisi da gare kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: mcxeTisa, tfilisisa, rusTavisa, kawareTisa da ninowmidisa), rasac Seicavs exlandeli mcxeTa da nawili tfilisis mazrisa. kaTedra eparqiisa aris mcxeTaSi (sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia - tfilisSi. SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcxovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris. SeniSvna 2. rodesac kaTolikoz-patriarqi gardaicvleba, an mZime avadmyofobisa da sxva mizezTa gamo moklebuli iqneba saSvalebas, gauwios xelmZRvaneloba saeklesio marTva-gamgeobas, sinodi gamoiwvevs erT-erT mRvdelTmTavars, daniSnavs mas kaTolikoz-patriarqis Tanamosaydred; mosaydreoba uqmdeba, rodesac kaTolikoz-patriarqi Tavis adgilzea. SeniSvna 3. qorepiskopozi SeiZleba hyavdes mxolod kaTolikoz-patriarqs. qorepiskopozis kandidaturas wamoayenebs kaTolikoz-patriarqi, xolo misi wodeba damokidebulia mRvdelT-mTavarTa krebulze, qorepiskopozi wevria sinodisa. b) wilknisa. samwyso: orisave aragvis, qsan-lexuris xeoba, gare qarTli, saguramo da fSav-xevsureTi (teritoria Zveli eparqiebisa wilknisa, nawili samTavisisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli duSeTis mazra da nawili samxreT oseTis avtonomiuri olqisa. kaTedra mRvdelTmTavrisa wilkanSi, rezidencia droebiT sveticxovelTan; pativi mRvdelTmTavrisa “wilkneli episkopozi”. g) manglisisa. samwyso: sabaraTiano (teritoria Zveli eparqiebisa: manglisisa da winwyarosi), rasac Seicavs exlandeli tfilisis mazris dasavleTis nawili: wyneTi-TeleTis xazidan _ TeTriwyaro-manglisis xazamde. kaTedra _ manglisSi, rezidencia _ tfilisSi. pativi mwyemsT-mTavrisa - “mangleli episkoposi”. d) agarak-walkisa, anu axtala-penteliTarisa (beStaSenis) (teritoria Zveli eparqiebisa: walkisa, dmanisisa, bolnisisa da agarakisa), rasac Seicavs exlandeli tfilisis mazris dasavleTis nawili, TeTriwyaro-manglisis xazidan. borCa- 134 mitropoliti anania jafariZe los da lori-bambakis mazrebi. kaTedra _ axtalaSi (agaraki), rezidencia _ tfilisSi, pativi mRvdelmTavrisa: “axtala-penteliTaris (beStaSenis) episkopozi”. e) alaverdisa. samwyso: Sida kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: alaverdisa, nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavis mazra da yofili TianeTis mazris nawili xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia _ q. TelavSi, pativi mRvdelmTavrisa: “alaverdeli episkopozi” (anu abba alaverdeli). v) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wukeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xornabujisa), rasac Seicavs exlandeli mazrebi da olqebi - siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazaxisa. kaTedra _ bodbeSi. rezidencia mRvdelmTavrisa _ q . siRnaRSi, pativi mRvdelmTavris: “bodbeli episkopozi”. z) urbnisisa. samwyso: Sida qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis, ruisis, niqozisa, nawili samTavisisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli goris mazra, garda borjomis xeobisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelmTavris pativi : “urbneli episkopozi”. H ) awyurisa. samwyso: samcxe-javaxeTi da zemo somxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: awyurisa, wurwyabisa, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis, anisis, karisa da alaSkertisa), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra borjomis xeobis momatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi, yaRzevanis olqi, gumbris mazra, basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _ awyverSi (droebiT zarzmaSi), rezidencia - q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi: “mawyvereli episkopozi”. T) margveTisa. samwyso: zemo imereTi (teritoria _ nawili gaenaTis Zveli eparqiisa), - exlandeli Sorapnis mazra. kaTedra mRvdelT-mTavrisa _ argveTSi, rezidencia _ saCxereSi. mRvdelmTavris pativi: “margveli episkoposi”. i) quTais-genaTisa. samwyso: qvemo-imereTi da okriba (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa, xonisa da nawili gaenaTisa), rasac Seadgens exlandeli quTaisis mazra. kaTedra _ quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsT-mTavris pativi: “quTaTel-genaTeli episkopozi”. ia) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), exlandeli raWis mazra. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia _ onSi. pativi mRvdelmTavrisa: “nikorwmindeli episkopozi”. ib) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa), - exlandeli leCxumis mazra, kaTedra _ cagerSi. rezidencia _ iqve. pativi mRvdelT-mTavrisa: “cagereli episkopozi”. saeklesio samarTali, kanonebi 135 ig) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: Wyondidisa, caiSisa da walenjixisa), - exlandeli senakisa da zugdidis mazrebi. kaTedra _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa: “Wyondideli episkopozi”. id) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria Zveli eparqiebis: xinowmidisa _ imave baTumis, Semoqmedisa, jumaTisa, satrapelasi, tbeTisa, anCisa, iSxanisa da banisa), rasac Seicavs saqarTvelos respublikis samzRvrebSi _ exlandeli ozurgeTis mazra da aWaristanis avtonomiuri sabWoTa respublika, xolo osmaleTis sazRvrebSi olqebi: arTvinisa, olTisisa, TorTomisa, kiskimisa, ispiri, rizesi, aTinasi da xofasi. kaTedra _ q. baTomSi, rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “baTomel-Semoqmedeli episkopozi”. ie) cxum-afxazeTisasa (teritoria Zveli eparqiebisa: drandisa _ imave cxumisa, bediisa, moqvisa da biWvinTisa), exlandeli afxazeTis sabWoTa avtonomiuri respublika da zugdidis mazris nawili mdinare inguris dasavleTiT. kaTedra _ cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelT-mTavris pativi: “cxum-afxazeTis episkopozi”. SeniSvna 4. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. mwyemsmTavarni pativdebul iqmnebian qirotoniis uxucesobis mixedviT. SeniSvna 5. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias ekuTvnis. $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saeklesio kreba, romelzedac warmoigzavnebian warmomadgeneli TiToeuli eparqiidan oTx-oTxi; amas garda qalaqebi warmogzavnian: tfilisi _ Tormets, quTaisi, cxumi, baTomi, foTi, gori, Telavi, siRnaRi, axalcixe, ozurgeTi, liuqsemburgi _ or-ors, cxum-afxazeTi, walkis da baTom-Semoqmedis eparqiebis berZenTa eklesiebi da rusTa _ or-ors. saeklesio krebis wevrebad iTvlebian yvela mmarTveli mRvdelmTavarni, kaTolikoz-patriarqis qorepiskopozi da saqarTvelos sakaTalikozo sinodis wevrebi. mTavari gamgeoba SeniSvna 1. eparqiebisagan da qalaqebisagan warmogzavnil warmomadgenelTagan naxevari aucileblad sasuliero pirni unda iyvnen. SeniSvna 2. avadmyofobis dros mRvdelmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi warmomadgeneli. SeniSvna 3. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnes mRvdlis xarisxisagan gandgomil an gankveTili. $4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo, roca igi ar aris, misi mosaydre. kreba irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebs. kreba aris perioduli sam weliwadSi erTxel, - da mudmivi sakaTolikozo sinodis saxiT. periodul krebas iwvevs sakaTolikozo sinodi. kreba kanonieria, Tu mowveulTa mesamedi mainc gamocxaddeba. SeniSvna: ara Cveulebrivi kreba moiwveva saWiroebis mixedviT. $5. saqarTvelos eklesiis perioduli krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adgilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood 136 mitropoliti anania jafariZe garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTolikozo sinodi warudgens; d) arCeva sakaTolikozo sinodisa, anu mudmivi krebis wevrebisa da maTi kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis. $6. mudmivi kreba, sakaTolikozo sinodi Sesdgeba yvela mmarTvel mRvdelmTavarTagan, kaTolikos-patriarqis qorepiskopozisa da eqvsi wevrisagan. sinodis wevrebi da maTi eqvsi kandidati aRirCevian saeklesio krebis mier, rogorc delegatTa, ise ara delegatTagan. naxevari arCeuli wevrebisa da maTi kandidatebisa uTuod samRvdelo pirni unda iyvnen. SeniSvna: sinodi pasuxismgebelia saeklesio krebis winaSe. $7. sinodis wevrni, agreTve maTi kandidatebi aRirCevian saeklesio krebis mier samis wlis vadiT da SeuZlianT xel-axala arCeul iqmnen. sinods Tavmjdomareobs kaTolikoz-patriarqi, xolo roca ar aris, misi mosaydre da Tu mosaydrec ar aris damswre uxucesi mRvdelT-mTavari. sakaTolikozo sinodis krebebze weliwadSi orjel: didmarxvis mesame kviraSi da Semodgomaze moiwvevian yvela mRvdelmTavrebi (mmarTvelni da qorepiskopozni), romelTa TanamonawileobiT swydeba sayuradRebo sakiTxebi. SeniSvna 1. aseT krebebs SeuZlianT gadasinjos sakaTolikozo sinodis Cveulebrivi Semadgenlobis mier gadawyvetili saqmeni axali dadgenilebis gamosatanad, Tu isini gansaCivrebuli iqmnebian. SeniSvna 2. mRvdelmTavris dauswreblad sakaTolikozo sinodis kreba ar xdeba. SeniSvna 3. adgilobriv mRvdelTmTavars SeuZlia wamoiyvanos sinodis sxdo-maze saTanadod momzadebuli piri Tavis eparqiis saWirboroto da mniSvnelovan sakiTxebis garCevis dros monawileobis misaRebad saTaTbiro xmiT. SeniSvna 4. Tu raime mizezisa gamo sinodis wevrma Tavi gaaneba samsaxurs da kandidatebic uars ityvian wevrobaze, sinodis plenums an Cveulebriv Semadgenlobas eZleva neba moiwvios saTanadod momzadebuli piri, kooptaciis wesiT. $8. sinodis sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da tfilisSi mcxovreb wevrTa naxevari. $9. sinodSi sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. $10. sabWos wevrT ara aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan. $11. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas igi TviT sxdomazed, da ara ugvianes samis dRisa warudginos werilobiT sxdomis Tavmjdomares, JurnalSi Sesatanad, anu dasarTvelad. $12. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare. $13. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sinodis yvela wevrs; am uflebis gansaxorcieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis saSualebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces gansaxilvelad sinodis uaxloes krebas. saeklesio samarTali, kanonebi 137 $14. kaTolikoz-patriarqs ar aqvs ufleba moxsnas Tavis gankargulebiT sakiTxi rigisagan, xeli SeuSalos ganCinebis gamotanas dasmul sakiTxze, an SeaCeros ganCinebis sisruleSi moyvana, Tu Tavis droze ar ganucxadebia protesti. $14a. kaTolikoz-patriarqs, Tu dainaxavs, rom sinodis mier gamotanili ganCineba mavnebeli da sazianoa sarwmunoebriv-zneobrivi mxriT eklesiis keTildReobisaTvis, - SeuZlia ganacxados protesti da samis dRis ganmavlobaSi Seitanos sinodSi werilobiTi winadadeba sakiTxis gadasinjvisaTvis. $15. rodesac sinodSi irCeva saqme Tavmjdomaris anu sinodis wevris ukanono moqmedebaTa gamo, dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis dros da miawodos sinods saWiro ganmarteba, magram, roca sinodi Seudgeba ganCinebis gamotanas, ueWvelad unda dastovos darbazi. SeniSvna: roca saCivari exeba Tavmjdomaris (kaTolikozis) ukanono moqmedebas, sinods Tavmjdomareobs uxucesi damswre mRvdelmTavarTagan. $16. sinodis ganCinebas xels awers yvelaze uwin Tavmjdomare da mis Semdeg yvela im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxma iyo igi gamotanili ganCinebisa, Tu ara. $17. sinodis wevrTa Soris saqmeTa ganawileba da maTi warmoebis wesi xdeba sinodisve ganCinebiT. Tu romelime wevri ar asrulebs Tavis movaleobas da xels uSlis saqmis normalurad warmoebas, sakaTolikozo sinods eZleva ufleba misi gadayenebisa da mis adgilze kandidatis mowvevisa. amis Sesaxeb sakaTolikozo sinodi valdebulia, moaxsenos morig plenums, anu saeklesio krebas, saboloo msjavris dasadebad. $ 18. sa ka T oliko zo si nods sa msa xuri s m xri T eq vem deb areb i an ro gorc mRvdelmTavrebi da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi mosamsaxureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli wevri saqarTvelos eklesiisa. sinodis dadgenilebani savaldebuloa yvela saeklesio dawesebulebaTa da eklesiis wevrTaTvis; amaTi Secvla SeuZlia mxolod sinods, plenums, periodul an araCveulebriv krebas. sakaTolikozo sinodi Tavisi funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs saRmrTo weriliT; msoflio da adgilobrivi (maT Soris saqarTvelos eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi moqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo sinods hyavs damxmare organoebi: kontroli, sameurneo gamgeoba, kancelaria da sxva. $19. sakaTolikozo sinods anu mudmiv krebas eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva saeklesio swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seuryvnelad dacvisaTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebisaTvis; g) saWiroebaTa mixedviT arsebul kanonTa farglebSi gankargulebis gamocema da droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi misi gatareba; d) Tvalyuris devneba mis qvemdebare pirTa da dawesebulebebis moqmedebaTaTvis; e) zrunva taZar- 138 mitropoliti anania jafariZe Ta, saqvelmoqmedo da sasuliero saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyobisaTvis; v) ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe Suamdgomlobis aRZvra eklesiaTa, saqvelmoqme-do da sasuliero samoswavlo-saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawesebulebaTa da Tanamdebobis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis aRZvra; H) zrunva samRvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofisaTvis; T) zrunva samsaxuridan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio dawesebulebaTa moxeleTa da samRvdelobis qvriv-obolTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sedgenisa, Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis Txovnisa, samsaxuriTgan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjT-aRricxvis ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio dawesebulebaTa wliuri angariSebis ganxilva da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis Sedgena perioduli krebisaTvis warsadgenad; ie) sabolood garCeva apelaciis da kasaciis wesiT saeparqio mmarTvelobaTagan Semosul saqmeTa; iv) nebarTva sakaTolikozos eklesiebSi nebayoflobiTi Sewirulebis saqvelmoqmedo mizniT Sekrebisa; iz) sxva avtokefalur eklesiebTan urTierTobis daWera; i H ) perioduli krebis mowveva da im krebaze gansaxilvel sakiTxTa winaswari damuSaveba da masalebis Sekreba; iT) xelmZRvaneloba kaTolikozis arCevnebisa; k) micema droebiT Tavisuflebisa, erT Tveze metis vadiT, episkopozebisa, sakaTalikozo sinodis wevrebis da sinodis damxmare organoTa gamgeTaTvis; ka) zrunva galobis aRdgena-gamSvenebisaTvis; kb) zrunva uepiskoposod darCenil eparqiaTaTvis; kg) danaSaulobani, romelTaTvis saeklesio kanoniT daniSnulia eklesiis wevrobidan gamoricxva da mRvdlis xarisxidan gankveTa; kd) saeparqio sabWos wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi. $20. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba mTavar-episkopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikozpatriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis perioduli kreba, faruli xmis micemiT. arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic umravles amomrCev xmas miiRebs, magram damswre amomrCevelT xmebis naxevarze mets. SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa da zneobrivis mxriv, igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba. $21. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad saqarTvelos saeklesio periodul da mudmiv krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoixilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkoposebs saeparqio marTva-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos mRvdelmTavrebi da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiT Tavisuflebas episkopozebs, sakaTolikozo sinodis wevrebs da sinodis damxmare organoTa gamgeebs ara saeklesio samarTali, kanonebi 139 umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio marTva-gamgeobis organoTa meTaurebs - ori TviTgan da mets; e) agreTve aZlevs daTxovnis sigelebs im episkopozebs, romelnic droebiT eparqiidan sxvagan sadme midian; v) iRebs saCivars episkopozTa, sakaTolikozo sinodis wevrTa, saeparqio krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa Sesaxeb da aZlevs am saCivrebs kanonier msvlelobas; z) saWiro SemTxvevaSi, sinodis mindobilobiT, is aZlevs rCevas da mwyemsTmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da saeparqio sabWoebis wevrebs; H) sinodisve mindobilobiT imas miwer-mowera aqvs sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawesebulebebTan. $22. saeparqio mmarTvelovbis mTavari organo aris saeparqio kreba, romelzedac TviTeuli olqi gzavnis or warmomadgenels, romelTagan erTi ueWvelad samRvdeloa. kreba orgvaria Cveulebrivi, weliwadSi erTxel da ara Cveulebrivi _ saWiroebisdagvarad. krebas Tavmjdom areo bs a dgilobri vi m RvdelmTa vari, rodesac mRv delm Tava ri a r aris, kreba T iTon irCevs T avmjdomares sa mRvdelo pirTa Soris: kreba ve irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebsac. kreba kanonieria, Tu masze gamocxadda ara umcires mowveulTa mesamedisa. saeparqio marTva-gamgeoba SeniSvna 1. saeparqio krebas iwvevs saeparqio mmarTveloba. SeniSvna 2. saeparqio krebis wevrebad iTvlebian saeparqio sabWos wevrebi. SeniSvna 3. warmomadgenlad ar SeiZleba arCeva mRvdlis xarisxidan gandgomilisa, an gankveTilisa. $23. saeparqio krebis uflebas Seadgens: a) saeparqio sabWos wevrTa da maTi kandidatebis arCeva; b) Tvalyuris devneba saeparqio cxovrebisa da saeparqio dawesebulebaTa moqmedebisa; g) arCeva delegatebisa sruliad saqarTvelos saeklesio krebisaTvis; d) zrunva saeklesio, samoswavlo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSualebaTa gamonaxvisaTvis eparqiaSi; e) adgilobrivi sabWos mier SemuSavebuli wesebis da instruqciebis damtkiceba; v) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis. SeniSvna: saeparqio krebis ganCineba Sedis ZalaSi, Tu mas emxroba adgilobrivi mRvdelmTavari, winaaRmdeg SemTxvevaSi, sakiTxi gadaecema sakaTolikozo sinods. $24. saeparqio krebis aRmasrulebeli organo aris saeparqio sabWo. sabWos Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari, xolo, roca igi araa, maSin sabWos wevrebi, TavianT Soris irCeven Tavmjdomares samRvdelo pirTagan; sabWo Sesdgeba oTxis wevrisagan, romelTagan ori samRvdeloa. sabWos wevrebi irCevian saeparqio krebis mier, samis wlis vadiT. amaT garda sabWos hyavs mdivani, romelsac TviT sabWo moiwvevs. sabWos wevris samsaxuri ufasoa. $25. saeparqio sabWos kompetencias eqvemdebareba: a) sarwmunoebis da zneobis dacva-ganmtkicebisaTvis zrunva eparqiaSi; b) ganxilva im saqmeebisa, romelTac mas saolqo krebebi an saolqo sabWoebi warmoudgenen; g) Tvalyuris devneba yvela 140 mitropoliti anania jafariZe saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa moqmedebisa eparqiaSi, d) ufleba kreb ulis wev rTa adgileb zed arCeul kandidatebis dam tkicebisa; e) ganxilva sakiTxisa axali olqebis gaxsnisa, an arsebul olqTa Semcirebisa, gind gayofisa da gadamijvnisa, eparqiis farglebSi; v) saeparqio krebaze gansaxilvel sakiTxTa winaswari damuSaveba; z) saeparqio wliuri angariSis Sedgena saeparqio krebisa da sakaTolikozo sinodisaTvis warsadgenad; H) berobisa da sasuliero wodebidan ganTavisufleba. SeniSvna: sabWoSi saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, magram rodesac sabWos da mRvdelmTavars Soris uTanxmoebaa, maSin sadavo saqme gadaecema sakaTolikozo sinods. $26. episkopozi aris eparqiis sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis xelmZRvaneli da ganagebs eparqias saeparqio sabWosTan erTad. saepiskopozo kandidati aRirCevis faruli xmis micemiT, xeldaasxams mas kaTolikozi episkopozTa krebiTurT. saepiskopozo kandidats unda hqondes miRebuli umaRlesi ganaTleba da Sesaferisi saRvTismetyvelo momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires saSualo saRvTismetyvelo ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas. SeniSvna 1. uzenaes saeklesio mmarTvelobas, garemoebis mixedviT, SeuZlia daniSnos episkopozi ama Tu im eparqiaSi, ukeTu arCevnebis moxdenis normaluri pirobebi ar iqmneba. SeniSvna 2. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. magram igi ar SeiZleba iyos coliani an ganqorwinebuli. SeniSvna 3. saepiskopozo kandidatis arCeva xdeba Semdegi wesiT: kandidatis dasaxeleba SeuZlia daqvrivebuli eparqiis yovelsave wevrs, eparqiis daqvrivebiTgan erTi Tvis gasvlamde kandidatTa saxelebi waredgineba saTanado cnobebis TandarTviT kaTolikoz-patriarqs. kandidatTa sias ixilavs mmarTvel episkopozTa krebuli (sami unda ueWvelad daeswros piradad, xolo danarCenTagan gamoiTxovebis saTanado gramata). episkopozTa krebulisagan mowonebuli saepiskopozo kandidatTa sia waregzavneba eparqiis droebiT mmarTvel episkopozs krebisaTvis gadasacemad. yvela kandidats kenWi eyreba cal-calke. arCeulad iTvleba is, vinc yvelaze mets kenWs miiRebs, magram ara umcires delegatTa naxevrisa, arCeul kandidats amtkicebs sakaTolikozo sinodi. $27. episkopozi aris sakaTedro taZris winamZRvari. mis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTel eparqiaSi swavla-moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmuneni saR saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs ufleba moxsnas qorwinebis dros zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesavur kavSiridan gamomdinareoben; e) sarwmunoebriv saqmeebSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi; d) Tvalyuris devneba samo nastro saeklesi o qonebaTa marTv a-gam geobi sa ep arqia Si; v) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; z) is a Zlevs droeb iTs T avisuflebas, ara umetes erT is Tv isa, saeparqio dawesebulebebSi mosamsaxureT; H) episkopozs neba aqvs Svebulebis auReblad, ganSordes Tavis eparqias, weliwadSi ara umetes or gzisa, sam-samis kviriT, razedac moaxsenebs sakaTolikozo sinods. saeklesio samarTali, kanonebi 141 episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saeklesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemuls dadgenilebaTa, xolo roca ama Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansamarteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi daemorCilos sruliad saqarTvelos saeklesio krebas da, roca sakaTolikozo sinodi moiwvevs, aRniSnul krebaze gamocxaddes; d) mTavari saeklesio mTavrobis nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirvalocvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs, saeparqio sabWoebs da saeparqio krebis gadawyvetilebas; H) ufleba aqvs damnaSave mRvdels aukrZalos administraciuli wesiT mRvdelmoqmedeba, epitemia daados ara umetes erTis Tvisa, anu moxsnas, da amas acnobebs saeparqio sabWos. SeniSvna: episkopozi, Tu igi eparqiis mmarTveli ar aris, anu qorepiskoposobas ar asrulebs da adgilobriv saeparqio da sakaTolikozo sinodis nebarTviT asrulebs mxolod samrevlo mRvdlis movaleobas, swiravs filonSi da panaRias, gareSe wirva-locvisa, ar atarebs; wirva-locvaSi mis eklesiaSi moixsenieba kaTolikoz-patriarqis da adgilobriv mRvdelTmTavris saxelebi. $28. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT ganagebs saolqo kreba, romelSiac monawileobas iRebs olqis TviTeuli samrevlodan or-ori warmomadgeneli, romelTagan erTi aucileblad samRvdelo a; kreba s T avm jdo ma reo bs mTa varxucesi. sao lqo kreb as iwv evs saolqo sabWo da igi kanonieria, Tu ma sze gamocxa ddeba ara um cires yvela wevrTa naxevarisa. saolqo kreba aris Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da ara Cveulebrivi _ saWiroebisadagvarad. $29. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis a) saolqo sabWos wevrTa, maTi kandidatebis da mTavarxucesis arCeva sami wliT, agreTve arCeva delegatebisa saeparqio krebisaTvis; b) zrunva samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; g) zrunva qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis, da sazogadod saqvelmoqmedo saqmis mowyoba olqSi; d) saolqo sabWos moqmedebis angariSis ganxilva; e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazrebaTa wardgena Sesaxeb axlis samrevloebis daarsebisa, arsebul samrevloTa gayofisa da Semcirebisa. $30. saolqo krebis aRmasrulebeli organo aris saolqo sabWo, romelsac Tavmjdomareobs mTavarxucesi. saolqo sabWo Sesdgeba samis wevrisagan, romelTagan ori sasuliero piria. saolqo mmarTveloba SeniSvna: saolqo krebis arCevnebs amtkicebs saeparqio sabWo. $31. saolqo sabWo: a) adgens saolqos wliur angariSs, romelsac warudgens saolqo krebasa da saeparqio sabWos b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romelic 142 mitropoliti anania jafariZe saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) iwvevs saolqo krebas da xelmZRvanelobas uwevs samrevlo krebebs krebulis wevrTa arCevnebSi; d) iZleva saWiro cnobebs olqis dawesebulebaTa da mosamsaxure pirTa Sesaxeb, roca amas umaRlesi saeklesio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo saqmeebis gamo, agreTve amave xasiaTis uTanxmoebani krebulis wevrTa da samrevlo sabWoebs Soris; v) aZlevs krebulis wevrTa Tavisuflebas ara umetes oris kvirisa. $32. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT, urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZRvanelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damokidebuli morwmuneTa sazogadoeba. $33. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea, rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio mTavrobis nebarTviT. samrevlo SeniSvna: qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris. $34. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos ekuTvnis, Setanilia samrevlo davTarSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi, rasac samrevlo eweva. $35. samrevlos qonebas Seadgens sanTlis Semosavali da taZarSi, an mrevlSi Segrovili Semowiruloba. am qonebas samrevlo ganagebs Sesafer organoT a sa Sua lebi T. SeniSvna: erTsa da iamve samrevloSi SeiZleba iyos zed miwerili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba. $36. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobis qveSe samrevlo kreba da mis mier arCeuli samrevlo sabWo. $37. samrevlo krebas Seadgens yevla marTlmadidebeli qali da kaci (ara umcires 18 wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni rogorc wevrni samrevloQsa. $38. ufleba samrevlo krebaSi monawileobis miRebisa gadamwyvetis xmiT aqvT a) krebulis wevrT da b) yvela srulwlovan marTlmadidebel qalsa da kacs (ara umcires 18 wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc wevrni samrevloQsa. gamonaklisi aRniSnulia qvemore muxlSi. $39. samrevlo krebaze monawileobis miRebis ufleba ar aqvT im pirT a) romelnic daarRveven wesierebas taZarSi, agreTve samrevlo krebaze, b) romelTac ar SemoaqvT samrevlo gadasaxadebi Tu isini samrevlo krebis mier ganTavisuflebulni ar arian, rogorc Raribebi, gadasaxadisagan. saeklesio samarTali, kanonebi 143 $40. kreba aris Cveulebrivi weliwadSi erTxel da ara Cveulebrivi _ saWiroebisamebr. samrevlo krebas iwvevs samrevlo sabWo. kreba unda mowveul iqnas im SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara umcires samrevloQs 20-is srulwlovanis wevrisa; kreba kanonieria, ukeTu masze samrevlos mekomurTa warmomadgenelTa naxevari mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel mowvevaze ar Sesdga, meored igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes. $41. samrevlos krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo sabWos wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa; b) eklesiisa da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema samrevlo sabWos wevrebisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da borotmoqmedebisaTvis; d) zrunva eklesiis gamSvenierebisa da keTilmowyobisaTvis; e) zrunva samrevlos sarwmunoebriv-zneobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo dawesebulebaTaTvis; z) zrunva sakrebulo binisaTvis; z) daniSvna sarevizio komisiis wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxilvelad; H ) Suamdgomlobis aRZvra taZris kapitalurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis aSlaa saWiro. $42. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires eqvsis wevrisa, romelTac irCevs samrevlo kreba, sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu saWiroeba moiTxovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upitaresobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia eklesiis sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTavarTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve. SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci. SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili, an gankveTili. $43. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis qonebis marTva-gamgeoba; b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrevlos marTva-gamgeobisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa keTilmneblobiTi Sewirulebisa mrevlSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTilmowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da morwmuneTa sarwmunoebriv grZnobas Selaxaven; H ) winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic krebam unda ganixilos; T) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; i) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena mTavarxucesisa da samrevlo krebi- 144 mitropoliti anania jafariZe saTvis warsadgenad; ia) igi avalebs erT-erT wevrs sameurneo nawilis gamgeobas, xolo erT-erT wevrs _ xazindarobas da ib) sabWos davalebiT krebulis wevrs SeuZlia orive Tanamdebobis asruleba. SeniSvna: sameurneo nawilis gamged da xazindrad SeiZleba daniSnul iqmnas samrevlo sabWos mier qalic. $44. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignismkiTxveli, xolo, sadac aris, iq samrevlos diakonic (mTavari). SeniSvna: diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi. $45. eklesiis krebulis wevrs mRvdels, diakons da wignis-mkiTxvels irCevs samrevlo kreba im pirTagan, romelTac, aqvT dasturi arCevnebze daSvebisa saolqo da saeparqio sabWoTagan. samrevlos Tu ar hyavs Tavisi kandidatebi krebulis wevrisa, mimarTavs mRvdelmTavars aseTi wevrebis daniSvnisaTvis. $46. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tval-yurs adevnebdes sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da saeparqio mTavrobas mimarTos; H) eklesiaSi qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; T) RvTismsaxurebis dros kaTolikozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) krebulis sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmovos; ia) sxva samrevloSi mRvdelmoqmedebis SesrulebisaTvis gamoiTxovos adgilobrivi mRvdlis nebarTva. $47. samRvdelo da sadiakvno kandidats unda hqondesT sakmao sazogado ganviTareba, icoden saeklesio tibikoni da kiTxva-galoba, rac windawinve unda iqmnes Semowmebuli saeparqio mTavrobis mier. SeniSvna 1. meored jvardawerils, an qvrivze jvardawerils eris kacs neba eZleva mTavardiakvnobis da mRvdlobis xarisxis miRebisa. SeniSvna 2. mRvdels neba aqvs Seasrulos RvTis msaxurebis dros diakonis samsaxuri diakonisave SesamoselSi, xolo ipodiakons neba eZleva kvereqsis warmoTqmisa. SeniSvna 3. wignis-mkiTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes qalic. $48. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevisa da gasworebisa. $49. sakaTolikozo sinodi asrulebs uzenaes sasuliero sasamarTlo funqciebs. yovelive danaSauloba eklesiur-sarwmunoebriv TvalsazrisiT, romelic saeklesio samarTali saeklesio samarTali, kanonebi 145 Seexeba morwmuneTa da samRvdelo pirTa, garda episkopozisa, irCeva saeparqio sabWos mier, saeparqio sabWos ganCinebiT ukmayofilo pirs SeuZlia ganasaCivros aseTi ganCineba sakaTolikozo sinodSi. ukeTu saqme gadawyvetilia sakaTolikozo sinodis Cveulebriv Semadgenlobisagan, aseTi gadawyvetileba SeiZleba gansaCivrebul iqmnas imave sinodis gaZlierebul SemadgenlobaSi, romlis dadgenileba sabolovoa. $50. saeparqio sabWos samarTals eqvemdebareba: danaSaulobani, romelTaTvisac saeklesio kanonebiT dadgenilia zomebi: mRvdelmoqmedebis aRkveTa, samsaxuridan gadayeneba, eklesiis wevrobidan gamoricxva; saeklesio epitimiis dadeba morwmuneebze da samRvdelo pirebze; jvrisweris gauqmebis saqme. $51. mRvdelmTavarTa Sesaxeb saCivrebs ixilavs sinodi da Rebulobs droebiT zomebs, xolo sabolovo msjavri gamoaqvs sakaTolikozo sinodis gaZlierebul Semadgenlobas (ix. $7). mRvdelmTavarTa ara kanonier moqmedebaTa gamo TviT sakaTolikozo sinodsac aqvs ufleba saqmis aRZvrisa. gadmobeWdilia wignidan _ “debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis”, tfilisi, 1928. 146 mitropoliti anania jafariZe saqarTvelos VIII saeklesio krebis (1937 w.) saxeliT gamocemuli `debuleba~ 1945 wlis 28 marts saqarTvelos eklesiis wmida sinodma miiRo `debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis~, romelic SeTanxmebuli iyo IV da VIII saeklesio krebaTa mier damtkicebul `debulebebTan~, amasTanave, igi SeTanxmebuli iyo imJamindel sabWoTa kavSirSi moqmed samoqalaqo kanonebTan. am debulebaTa ZaliT mTlianad gauqmebul iqna ara mxolod adrindeli `sakaTolikozo sabWo~, romelsac imdenad didi uflebebi gaaCnda, rom krebaTa Soris periodSi igi xelmZRvanelobda eklesias, aramed 1927 wels dadgenili `sakaTalikozo sinodic~. axali debulebis mixedviT, krebaTa Soris periodSi, amJamad, ukve sruli mmarTveli iyo kaTolikozpatriarqi, romelTanac arsebobda `kaTalikoz-patriarqis Tana sinodi~. misi wevrebi mxolod mRvdelmTavrebi iyvnen. 1937 wels VIII saeklesio krebaze moxda wm. sinodis reorganizacia, SemoRebul iqna erTpirovnuli marTva-gamgeoba, sinods ewoda kaTalikosisTanaA. 1945 wlis 28 martis debulebas aqvs rezolucia - `miRebul iqnas: kaTalikozpatriarqi kalistrate, urbneli mitropoliti melqisedeki, quTaTel-genaTelWyondideli episkopozi efremi, wilkneli episkopozi tarasi, ninowmideli episkoposi dimitri~. debulebis mixedviT saqarTvelos eklesiaSi iyo 15 eparqia, romelTagan mravali umRvdelmTavrod iyo darCenili. eklesia da misi saWeTmpyrobeli debulebis mixedviT xelmZRvanelobda `saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobrivi (maT Soris saqarTvelos) krebaTa dadgenilebebiT da saxelmwifoSi momqmedi kanonmdeblobiT~. saeklesio samarTali, kanonebi 147 debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis (SeTanxmeba IV da VIII saeklesio krebaTa mier damtkicebul “debulebaTa” ssr kavSirSi momqmed samoqalaqo kanonebTan) $1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, eparqiebi - olqebad, xolo olqebi - samrevloebad. $2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia: a) mcxeTa-Tbilisisa, romlis mwyemsT-mTavari aris mTavarepiskopozi mcxeTisa da Tbilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi. samwyso: saqarTvelos eklesiis wmida dedaqalaqi mcxeTa, Tbilisi da gare kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: kawareTisa, mcxeTisa, ninowmidisa, rusTavisa da Tbilisisa), rasac Seicavs exlandeli raionebi TianeTisa, mcxeTisa, sagarejosi da yaraiazisa da nawili Tbilisisa. kaTedra eparqiisa aris mcxeTaSi (sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia _ TbilisSi. SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcxovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris. SeniSvna 2. rodesac kaTolikoz-patriarqi gardaicvleba, an mZime avadmyofobisa da sxva mizezTa gamo moklebuli iqmneba saSualebas gauwios xelmZRvaneloba saeklesio marTva-gamgeobas, mis adgils iWers is mRvdelmTavari, mosaydris wodebiT, romlis Sesaxeb kaTolikozpatriarqis mdivanTan inaxeba misi uwmindesobis da unetaresobis werilobiTi gankarguleba; mosaydreoba uqmdeba, rodesac kaTolikoz-patriarqi Tavis adgilzea. kaTolikozis gardacvalebis Semdeg kreba unda iyos mowveuli ara ugvianes sami Tvisa. SeniSvna 3. qorepiskopozi SeiZleba hyavdes mxolod kaTolikoz-patriarqs. b) agarak-walkisa, anu axtala penteliTarisa (beStaSenis) (teritoria Zveli eparqiebisa: agarakisa, bolnisisa, dmanisisa da walkisa), rasac Seicavs raionebi baSkiCeTisa, bolnisisa, borCalosi da walkisa, da lori-bambakis mxare. kaTedra _ axtalaSi (agaraki), rezidencia _ TbilisSi, pativi mRvdelmTavrisa “axtalapenteliTaris (beStaSenis) episkopozi”. g) alaverdisa. samwyso: Sida kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: alaverdisa, nekresisa da xarWaSenisa), rasac Seicavs Telavisa da yvarlis raionebi da TianeTis raionis nawili xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia _ q. TelavSi, pativi mRvdelmTavrisa: “alaverdeli episkopozi” (anu abba alaverdeli). d) awyurisa. samwyso: samcxe-javaxeTi da zemo somxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: alaSkertisa, anisisa, awyurisa, dadaSenisa, eruSeTisa, karisa, ku- 148 mitropoliti anania jafariZe murdosi, wurwyabisa da wyarosTavisa), rasac Seadgens raionebi adigenisa, aspinZisa da axalqalaqisa, axalcixisa da bogdanovkasi, da alaSkerti, artaanis olqi, basiani, gumbris mxare, yarsis olqi da yaRzevanis olqi. kaTedra _ awyverSi, rezidencia _ q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi - “mawyvereli episkopozi”. e) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria Zveli eparqiebisa: anCisa, banisa, iSxanisa, satrapelasi, tbeTisa, jumaTisa, xinowmidisa _ imave baTumis, Semoqmedisa), rasac Seicavs saqarTvelos respublikis sazRvrebSi _ exlandeli raionebi baTomisa, maxaraZisa, qedisa, qobuleTisa, Coxataurisa da xulosi, xolo osmaleTis sazRvrebSi olqebi: aTinasi, arTvinisa, T orT om isa , kiskim i sa , i sp i ri sa, olTi sisa , rizesi , da xofa si . kaT edra mRvdelmTavrisa baTomSi, rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “baTomelSemoqmedeli episkopozi”. v) bodbisa. samwyso: rani, Saqi, wukeTi da hereTi (teritoria Zveli eparqiebisa: bodbisa, giSisa, Weremisa da xornabujisa), rasac Seicavs raionebi gurjaanisa, kaWreTisa, lagodexisa, siRnaRisa da wiTelwyarosi, da olqebi areSisa, ganjisa, zaqaTlisa, nuxisa, samurisa da yazaxisa. kaTedra _ bodbeSi. rezidencia _ q. siRnaRSi, pativi mRvdelmTavris: “bodbeli episkopozi”. z) margveTisa. samwyso: zemo imereTi (teritoria _ nawili gaenaTis Zveli eparqiisa), - exlandeli raionebi zestafonisa, orjonikiZisa, saCxerisa, Cxarisa da WiaTurisa. kaTedra _ argveTSi, rezidencia _ saCxereSi. mRvdelmTavris pativi: “margveli episkoposi”. H ) manglisisa. samwyso: sabaraTiano (teritoria Zveli eparqiebisa: manglisisa da winwyarosi), rasac Seicavs exlandeli Tbilisis raionis dasavleTis nawili: wyneTi-TeleTis xazidan _ TeTriwyaros raioni. kaTedra _ manglisSi, rezidencia _ TbilisSi. pativi mwyemsmTavrisa: “mangleli episkoposi”. T) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), exlandeli raionebi ambrolaurisa da onisa. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia _ onSi. pativi mRvdelmTavrisa: “nikorwmindeli episkopozi”. i) urbnisisa. samwyso: Sida qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: nawili samTavisisa, niqozisa, ruisisa, samTavrosi da urbnisisa), rasac Seicavs exlandeli raionebi borjomisa, gorisa, znaurisa, kaspisa, leningorisa, stalinirisa, qarelisa, xaSurisa da javasi da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelTmTavris pativi : “urbneli episkopozi”. ia) quTais-gaenaTisa. samwyso: qvemo-imereTi da okriba (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa, xonisa da nawili gaenaTisa), rasac Seadgens raionebi vanisa, maiakovskisa (baRdaTisa), samtrediisa, tyibulisa, quTaisisa, wulukiZisa saeklesio samarTali, kanonebi 149 (xonisa) da wyaltubosi. kaTedra _ quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsmTavris pativi: “quTaTel-genaTeli episkopozi”. ib) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa), - exlandeli raionebi zemo svaneTisa, qvemo svaneTisa da cagerisa. kaTedra _ cagerSi, rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: “cagereli episkopozi”. ig) cxum-afxazeTisasa (teritoria Zveli eparqiebisa: drandisa _ imave cxumisa, bediisa, biWvinTisa da moqvisa), exlandeli afxazeTis sabWoTa avtonomiuri respublikis raionebi gagrisa, galisa, gudauTisa, gulripSisa, oCamCiresi, qluxorisa da cxumisa da zugdidis raionis nawili mdinare inguris dasavleTiT. kaTedra _ cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve, mRvdelTmTavris pativi: “cxum-afxazeTis episkopozi”. id) wilknisa. samwyso: orisave aragvis, qsan-lexuris xeoba, gare qarTli, saguramo da fSav-xevsureTi (teritoria Zveli eparqiebisa samTavrosi, nawili samTavisisa da wilknisa), rasac Seicavs raionebi duSeTisa da yazbegisa da nawili samxreT oseTis avtonomiuri olqisa. kaTedra _ wilkanSi, rezidencia _ (droebiT) sveticxovelTan, pativi mRvdelmTavrisa: “wilkneli episkopozi”. ie) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: caiSisa, walenjixisa da Wyondidisa), exlandeli raionebi abaSisa, gegeWkorisa, zugdidisa, foTisa, CxorowyuQsa, cxakaiasi, walenjixisa da xobisa. kaTedra _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa: “Wyondideli episkopozi”. SeniSvna: am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias ekuTvnis. $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saeklesio kreba, romelic Sesdgeba mmarTvel mRvdelmTavrebisa da kaTolikoz-patriarqis qorepiskopozisagan; mRvdelmTavarTa mier momqmed eparqiebidan mowveul TiTo sasuliero da saero pirTagan da mcxeTa-Tbilisis eparqiidan imden sasuliero da saero warmomadgenelTagan, ramdenic gamowveul iqmneba danarCen eparqiebidan. mTavari gamgeoba SeniSvna 1. avadmyofobis dros mRvdelmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi warmomadgeneli sasuliero piri. SeniSvna 2. moqmed eparqiad iTvleba, sadac msaxurobs ori mRvdeli mainc. SeniSvna 3. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnes mRvdlis xarisxisagan gandgomili an gankveTili. $4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas iwvevs da Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo, roca igi ar aris, misi mosaydre. kreba irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebs. kreba moiwveva saWiroebis mixedviT, mTavrobis nebarTviT. kreba kanonieria, Tu mowveulTa naxevarze meti gamocxaddeba. $5. saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adgilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas kaTolikozi an misi mosaydre warud- 150 mitropoliti anania jafariZe gens; d) arCeva kaTolikozisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis. $6. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar winamZRvrad) eklesiisa iTvleba mTavarepiskopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikozpatriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis kreba, faruli xmis micemiT. arCeulad CaiTvleba kandidati, romelic umravles amomrCev xmas miiRebs, magram damswre amomrCevelT xmebis naxevarze mets. SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqi pasuxismgebelia mxolod krebis winaSe. SeniSvna 2. sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa da zneobrivis mxriv igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da sasurvelia hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba. $7. sakrebaTaSoriso periodSi sruliad saqarTvelos eklesiis uzenaes uflebaTa ganmaxorcielebelia kaTolikoz-patriarqi. $8. kaTolikoz-patriarqi Tavis movaleobaTa aRsrulebis dros xelmZRvanelobs saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobriv (maT Soris saqarTvelos eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi momqmedi kanonmdeblobiT. $9. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad saqarTvelos saeklesio krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoixilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkoposebs saeparqio marTva-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos mRvdelmTavrebi da samRvdeloeba; d) zrunva saeklesio swavla-moZRvrebisa, qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seuryvnelad dacvisaTvis; e) zrunavs samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebisaTvis; v) zrunavs taZarTa, saqvelmoqmedo da sasuliero saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyobisaTvis; z) Suamdgomlobs saTanado dawesebulebaTa winaSe saqvelmoqmedo da sasuliero samoswavlo saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebis Sesaxeb; H ) zrunavs samRvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofisaTvis; T) zrunavs samsaxuridan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio dawesebulebaTa moxeleTa da samRvdeloebis qvriv-obolTaTvis; i) zrunavs saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) anTavisuflebs mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis Txovnisa, samsaxuridan; ib) niSnavs revizias sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo; ig) ganixilavs saeparqio da sakaTolikozos wliur angariSebs; id) zrunavs krebaze gansaxilvel sakiTxTa damuSavebisa da masalebis SekrebisaTvis; ie) zrunavs galobis aRdgena-gamSvenebisaTvis; iv) zrunavs uepiskopozod darCenil eparqiaTaTvis; iz) aZlevs droebiT Tavisuflebas episkopozebs da daTxovnis sigelebs im episkopozebs, romelnic droebiT eparqiidan sxvagan sadme midian; i H) iRebs saCivrebs episkopozTa Sesaxeb da aZlevs am saCivrebs kanonier msvlelobas; iT) saWiro SemTxvevaSi, aZlevs rCevas saeklesio samarTali, kanonebi 151 da mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebs; k) miwer-mowera aqvs sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifo umaRles dawesebulebebTan. $10. kaTolikozs yvanan TanamSromlebi: rwmunebuli (samoqalaqo dawesebulebebTan urTierTobisaTvis), mdivani da sameurneo nawilis gamge. $11. kaTolikoz-patriarqis da eparqiaTa mRvdelmTavrebis Sesanaxi xarjebi unda gaRebul iqmnas winandeburad: mRvdelmTavarTaTvis samrevloebidan, xolo kaTolikoz-patriarqisaTvis sameurneo gamgeobis Tanxidan. SeniSvna: sameurneo gamgeobis Tanxa Sedgeba: kaTolikoz-patriarqis eparqiebis eklesiebisa da zedmiweril mRvdelTa Semosavlis, da mRvdelmTavarTa saeparqio Semosavlis gansazRvrul %-dan. $12. kaTolikoz-patriarqTan arsebobs saeklesio sinodi, romlis wevreba d i Tv leb ian m marTveli mRvdelm Tav rebi da ka Toliko z- patria rq is qorepiskopozi. $13. kaTolikoz-patriarqi, mociqulTa 34-e kanonis Tanaxmad, saWiroebis mixedviT iwvevs kaTolikoz-patriarqis TanaQ saeklesio sinods da mimarTavs samwysos saxelmZRvanelo epistoleebiT. $14. kaTolikoz-patriarqi uflebamosilia miuboZos mRvdelmTavarT sapatio titulebi da jildoebi. sinodi SeniSvna: kaTolikos-patriarqs, mRvdelmTavrebs da eklesiebis winamZRvrebs aqvT Tqvifarebi da beWdebi saTanado mTavrobis mier registrirebuli. $15. sinodis sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da mowveul wevrTa naxevari. $16. sinodis wevrT ar aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan. $17. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas igi sxdomazed da ara ugvianes sami dRisa warudginos werilobiT sxdomis Tavmjdomares, JurnalSi Sesatanad, an dasarTvelad. $18. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare. $19. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sinodis yvela wevrs, am uflebis gansaxorcieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis an misi mosaydris saSvalebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces gansaxilvelad sinodis uaxloes krebas. $20. rodesac sinodSi irCeva saqme sinodis wevris ukanono moqmedebaTa gamo, dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis dros da miawodos sinods saWiro ganmarteba, magram, rodesac sinodi Seudgeba ganCinebis gamotanas, ueWvelad unda dastovos darbazi. $21. sinodis ganCinebas xels awers yvelaze uwin Tavmjdomare da mas ukan yvela im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxmad iyo igi gamotanil ganCinebisa Tu ara. 152 mitropoliti anania jafariZe $22. sakaTolikozoSi arsebuli monastrebi xelmZRvaneloben kaTolikoz-patriarqis mier damtkicebul wesdebiT. $23. episkopozi. eparqiaSi kaTolikoz-patriarqis TanaSemwe da sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis xelmZRvaneli aris episkopozi. fizikurad, zneobrivad da gonebrivad saepiskopozo kandidati unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas. saeparqio marTva-gamgeoba SeniSvna 1. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. magram igi ar SeiZleba iyos coliani. SeniSvna 2. mitropolitebi pativiT episkoposebze maRla dganan; mwyemsmTavarni pativdebul iqmnebian qirotoniis uxucesobis mixedviT. SeniSvna 3. mRvdelmTavars hyavs mdivani, romelic xazinadrobasac asrulebs. $24. eparqiis mRvdelmTavars da qorepiskopozs niSnavs kaTolikoz-patriarqi im pirTagan, romelTa saepiskopozo kandidatura mowonebulia mRvdelmTavarTa mier. $25. episkopozi (mitropoliti) aris sakaTedro taZris winamZRvari. mis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTel eparqiaSi moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvar mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmuneni saR saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs ufleba axsnas qorwinebis dros zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesavur kavSiridan gamomdinareoben; e) sarwmunoebriv saqmeebSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi; v) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; z)episkopozs ufleba aqvs damnaSave mRvdels mRvdelmoqmedeba aukrZalos, epitemia daados, anu moxsnas, da saWiroebis mixedviT Tavis eparqiisaTvis gamosces werilobiTi gankarguleba ni. episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da kaTolikozpatriarqis mier gamocemul dadgenilebaTa, xolo roca ama Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansamarteblad kaTolikoz-patriarqs mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi daemorCilos sruliad saqarTvelos saeklesio krebas; d) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara daiwyos ra; e) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs. $26. eparqiis eklesiaTa saWiroebaTa dasakmayofileblad sanTliT, sakmeveliT, SesamoseliT, jvrebiT, gvirgvinakebiT da sxva nivTebiT mRvdelmTavars SeuZlian gamoiTxovos saTanado xelisuflebisagan nebarTva xsenebul nivTebis damamzadebel saxelosnos gaxsnisaTvis. $27. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT ganagebs mTavarxucesi, romelsac niSnavs eparqiis mRvdelmTavari. saolqo mmarTveloba saeklesio samarTali, kanonebi 153 $28. mTavarxucesi: a) zrunavs samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; b) qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis; g) zrunavs moawesrigos krebulis wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani da d) aZlevs krebulis wevrT Tavisuflebas ara umetes ori kvirisa. $29. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobrivi mizniT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZRvanelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damokidebuli morwmuneTa sazogadoeba, romelic gatarebulia registraciaSi saTanado samoqalaqo xelisuflebis mier, Tanaxmad morwmuneTagan eparqiis mRvdelmTavris meSveobiT Setanil gancxadebisa. gancxadebas xels unda awerdnen ara umcires 20 srulwlovan morwmunisa. $30. registraciaSi gatarebis Semdeg samrevlo Rebulobs saTanado xelisuflebisagan gansakuTrebul xelSekrulebiT uvado da ufaso sargeblobisaTvis taZars an samlocvelo Senobas da RvTismsaxurebisaTvis saWiro sagnebs, da movalea daicvas misdami gadacemuli qoneba xelSekrulebis Tanaxmad. $31. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea, rom sakuTari taZrisa da krebuli s Senaxv a ar SeuZliaT; Tu registra ciaSi gatarebulma samrevlom da mRvdelmsaxurebma mxvedri gadasaxadi ar (an ver) Seitanes. samrevlo, ssr kavSiris saxkomsabWosTan arsebul marTlmadidebel eklesiis sabWos rwmunebulTan SeTanxmebiT, ixureba da mRvdels ekrZaleba RvTismsaxurebis Sesruleba. $32 TviTeul samrevlos uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio da samoqalaqo mTavrobis nebarTviT. samrevlo SeniSvna 1. qalaqSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris. SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos zedmiwerili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqmneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba. $33. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis zedamxedvelobis qveSe samrevlo sabWo, romelic Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires samis wevrisa, romelTac irCevs samrevlo kreba, sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu saWiroeba moiTxovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba. SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia eklesiis sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTavarTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve. SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci. 154 mitropoliti anania jafariZe SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili, an gankveTili. $34. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis qonebis marTva-gamgeoba; b) misdami gacemul qonebis movla-patronoba da samoqalaqo mTavrobis winaSe pasuxismgebloba; g) miReba keTilmneblobiTi Sewirulebisa da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTilmowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da mis qonebas zians miayeneben; eparqialuri mTavrobis mier gamoZiebis moxdenis Semdeg damnaSave, mRvdelmTavris ssr kavSiris saxkomsabWosTan arsebul marTlmadidebel eklesiis sabWos rwmunebulTan SeTanxmebiT, moixsneba adgilidan da mis magier arCeul iqneba sxva piri; H) winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic samrevlo krebam unda ganixilos; T) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; i) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena mTavarxucesisa da samrevlo krebisaTvis warsadgenad; ia) igi avalebs erT-erT wevrs sameurneo nawilis gamgeobas, xolo erT-erT wevrs _ xazindarobas da ib) sabWos davalebiT krebulis wevrs SeuZlia orive Tanamdebobis asruleba. SeniSvna 1. sameurneo nawilis gamged da xazinadrad SeiZleba arCeul iqmnes qalic. SeniSvna 2. samrevlo krebis mier sami kacisagan arCeul sarevizio komisias evaleba kvartalSi erTxel gaukeTos revizia samrevlo qonebas. $35. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignismkiTxveli, xolo, sadac SesaZlebelia - samrevlos diakonic (mTavari). SeniSvna: diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT. $36. eklesiis krebulis wevrs mRvdels, diakons da wignis mkiTxvels niSnavs eparqiis mRvdelmTavari. $37. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis samrevloSi scxovrobdes da samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tval-yurs adevnebdes sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros, sofelSi ki iseT saaTebSi, romelic ar SeuSlis xels sasoflo sameurneo muSaobaTa warmoebas; d) mrevlis moTxovnilebisamebr aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos mrevlSi saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; v) roca samsaxuris dros ama Tu im sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da saeparqio mTavrobas mimarTos; z) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; H ) mRvdeli movalea krebulis sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos. saeklesio samarTali, kanonebi 155 $38. samRvdelo da sadiakvno kandidatebs unda hqondesT sakmao sazogado ganviTareba, icoden saeklesio tibikoni da kiTxva-galoba, rac windawinve unda iqmnes Semowmebuli saeparqio mTavrobis mier. SeniSvna 1. mRvdels neba aqvs Seasrulos RvTismsaxurebis dros diakonis samsaxuri diakonisave SesamoselSi, xolo ipodiakons neba eZleva kvereqsis warmoTqmisa. SeniSvna 2. wignis-mkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes qalic. $39. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelTaTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevisa da gasworebisa; mRvdelmoqmedebis aRkveTa, samsaxuridan gadayeneba, eklesiis wevrobidan garicxva, saeklesio epitimiis dadeba morwmuneebze da samRvdelo pirebze; jvris weris gauqmebis saqme. $49. kaTolikozi asrulebs uzenaes sasuliero sasamarTlo funqciebs sakrebaTaSoriso periodSi. yovelive danaSauloba eklesiur-sarwmunoebriv TvalsazrisiT, romelic Seexeba morwmuneTa da samRvdelo pirTa, eqvemdebareba mas. $51. mRvdelmTavarTa Sesaxeb saCivrebs ixilavs da maT Sesaxeb sabolovo msjavri gamoaqvs kaTolikozisTanaQ saeklesio sinods. mRvdelmTavarTa arakanonier moqmedebaTa gamo TviT kaTolikozisTanaQ sinodsac aqvs ufleba saqmis aRZvrisa. saeklesio samarTali gadmobeWdilia wignidan - “debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis”, 1945 w. 156 mitropoliti anania jafariZe saqarTvelos eklesiis XIII gafarToebuli kreba (18-19.09.1995) 1995 wlis 18-19 seqtembers svet- wmida mRvdelmTavrebi gabriel qiqoZe, icxovlis taZarSi Sedga saqarTvelos eklesiis gafarToebuli kreba. aleqsandre oqropiriZe, wmida mRvdelmowame grigol feraZe, Rirsi mama aleq- krebam 19 seqtembers ganixila da daamtkica debulebis proeqti. wina dRiT kreba gaxsna da Sesavali sityva warmo- si SuSania. krebam g azarda eparqiaT a ricxvi 15-is nacvlad Seiqmna 27 eparqia. ek- Tqva sruliad saqarTvelos kaTalikospatriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia lesiis mowyobis safuZvlad gamocxadebulia wmida werili da saRmrTo gad- II-m. eparqiaTa mmarTvelma mRvdelmTavrebma krebas movaxseneT eparqiaTa mdgomareobis Sesaxeb, dRis wesrigi ganisazRvra ramdenime sakiTxiT, romelnic Seexebodnen sasuliero ganaTlebis mdgomareobas da misi gaumjobesebis gzebs, sapatriarqos misionerul programas, axali wmidaneb- mocema, wmida mociqulTa, msoflio, adgilobriv da wmida mamaTa kanonebi da wesdebebi. saqarTvelos eklesiis adgilobriv krebaTa dadgenilebani (krebis mier gamocemuli debuleba), saqarTvelos konstitucia da Sesabamisi kanonebi. saeklesio xelisuflebisa da mmarTve- is kanonizirebas. krebam Tavisi gansakuTrebuli yuradReba miapyro momaval RvTismsaxurTa ganaTlebis sakiTxsa da axali debulebis SemoRebis saWiroebas. lobis umaRles organod gamocxadebulia `adgilobrivi saeklesio kreba – saqarTvelos eklesiis wmida sinodi, xolo krebebs Soris periodSi umaRle- debulebis proeqti krebaze warmoadgina Tbilisis sasuliero akademiis proreqtorma. krebam wmidanTa dasSi Seracxa wmida patriarqi aRmsarebeli ambrosi xelaia, wmida mowameni mitropoliti si saeklesio xelisufali da mmarTveli aris sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi~. wmida sinodis erT-erT movaleobas me-2 Tavis me-20 muxlis Tanaxmad, warmoadgens `saeklesio kanonebis nazari krebuliTurT (mRvdlebi germane jajaniZe, ieroTeoz nikolaZe, simon mWedliZe, diakoni besarion kuxianiZe), krebulis~ gamocema. am mxriv qvemdebare naSromi warmoadgens am muxlis aRsasruleblad Sesrulebul samuSaos. saeklesio samarTali, kanonebi 157 saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba (miRebulia saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gafarToebuli adgilobrivi krebis mier 1995 wlis 18-19 seqtembers, mcxeTa, sveticxoveli) $1. saqarTvelos sapatriarqo - saqarTvelos marT lmadidebeli eklesi a aris mrava lerova ni adgilobri vi avtokefaluri (damoukidebeli) marTlmadidebeli eklesia, romlis did umravlesobas qarTveli mosaxleoba Seadgens. igi imyofeba dogmatur-sarwmunoebriv-liturgikul erTianobasa da locviT-kanonikur urTierTobaSi yvela sxva adgilobriv avtokefalur marTlmadidebel eklesiebTan. $2. saqarTvelos adgilobirivi avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis (Semdgom - saqarTvelos eklesiis) iurisdiqciaSi Sedian: 1. saqarTveloSi mcxovrebi yvela marTlmadidebeli qristiani. 2 . sa q a r T v el o s sa z Rv re b s ga re T m cx o v r eb i i s m a r T l m a di d eb el i qa rT veleb i, romleb zedac a r vrceldeba sxva a dgi lo brivi m arTlm adideb eli eklesi i s i uri sdiq cia . 3. somxeTis respublikaSi mcxovrebi marTlmadidebeli qristianebi. 4. saqarTvelos sazRvrebs gareT mcxovrebi is marTlmadidebeli qristianebi, romlebic ar Sedian sxva adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiebis iurisdiqciaSi da aqvT survili iyvnen saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis iurisdiqciaSi. $3. saqarTvelos eklesia iyofa eparqiebad, samTavarxucesoebad da samrevloebad. $4. saqarTvelos eklesiaSi Sedis 27 (ocdaSvidi) eparqia maTSi Semavali qalaqebiTa da raionebiT: 1. mcxeTa-Tbilisis eparqia - q. Tbilisi Tavis raionebiT, q. mcxeTa, mcxeTisa da gardabnis raionebi. sof. wilknis, muxranisa da saguramos gamoklebiT. kaTedra da rezidencia _ mcxeTasa da TbilisSi; 2. alaverdis eparqia - q. Telavi, q. axmeta, Telavisa da axmetis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi abba alaverdeli”. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia _ TelavSi. 3. axalcixis eparqia - q. axalcixe, axalcixis, aspinZisa da adigenis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi axalcixeli”. kaTedra da rezidencia _ axalcixesa da safaraSi; Tavi I. zogadi d ebulebani 158 mitropoliti anania jafariZe 4. ba Tumisa da sxal Tis ep arqia - q. baTumi, q. qobuleTi, qobuleTis, xelvaCauris, qedas, Suaxevis da xulos raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkopozi baTumisa da sxalTisa”. kaTedra _ baTumsa da sxalTaSi, rezidencia _ baTumsa da qobuleTSi; 5. bodbis eparqia - q. siRnaRi, siRnaRisa da dedofliswyaros raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi bodbeli”. kaTedra _ bodbeSi, rezidencia _ bodbesa da siRnaRSi. 6. bolnisisa da dmanisis eparqia - q. bolnisi, q. dmanisi, bolnisisa da dmanisis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi bolnisisa da dmanisisa”. kaTedra da rezidencia _ bolnissa da dmanisSi; 7. borjomisa da axalqalaqis eparqia - q. borjomi, q. axalqalaqi, borjomisa, axalqalaqisa da ninowmindis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi borjomisa da axalqalaqisa”. kaTedra _ borjomSi, rezidencia _ borjomSi, axalqalaqsa da ninowmidaSi; 8. va nis a da ba Rda Tis epa rqia - q. vani, vanisa da baRdaTis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi vanisa da baRdaTisa”. kaTedra _ baRdaTSi, rezidencia _ vansa da baRdaTSi; 9. zugdidisa da caiSis eparqia - q. zugdidi, q. walenjixa, zugdidisa da walenjixis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi zugdidisa da caiSisa”. kaTedra _ zudgidsa da caiSSi, rezidencia _ zugdidsa da walenjixaSi. 10. manglisisa da walkis eparqia - q. TeTriwyaro, q. walka, TeTriwyarosa da walkis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi manglisisa da walkisa”, kaTedra da rezidencia _ manglissa da walkaSi; 11. margveTis eparqia - q. zestafoni, q. Terjola, zestafonis, Terjolisa da xaragaulis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi margveli”. kaTedra _ zestafonSi, rezidencia _ zestafonSi, Terjolasa da xaragaulSi; 12. nekresis eparqia - q. yvareli, q. lagodexi, yvarelisa da lagodexis raionebi, masSi aseve Sedian saingilos eklesiebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi nekreseli”. kaTedra _ nekressa da yvarelSi, rezidencia _ yvarelsa da lagodexSi; 13. nikorwmindis eparqia - q. ambrolauri, q. oni, ambrolaurisa da onis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi nikorwmindeli”. kaTedra _ nikorwmindaSi, rezidnecia _ ambrolaursa da onSi; 14. niqozisa da cxinvalis eparqia - q. cxinvali, cxinvalisa da axalgoris, javisa da znauris raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi niqozisa da cxinvalisa”. kaTedra da rezidencia _ niqozsa da cxinvalSi; 15. rusTavis eparqia - q. rusTavi, q. marneuli, marneulis raioni. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi rusTavisa”. kaTedra _ rusTavSi, rezidencia _ rusTavsa da marneulSi; saeklesio samarTali, kanonebi 159 16. samTavisisa da goris eparqia - q. gori, q. kaspi, gorisa da kaspis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi samTavisisa da gorisa”. kaTedra da rezidencia _ samTavissa da gorSi; 17. sagarejosa da gurjaanis eparqia - q. sagarejo, q. gurjaani, sagarejosa da gurjaanis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi sagarejosa da gurjaanisa”. kaTedra _ sagarejosa da gurjaanSi, rezidencia _ gurjaansa da ninowmidaSi. 18. urbnisisa da ruisis eparqia - q. xaSuri, q. qareli, xaSurisa da qarelis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi urbnisisa da ruisisa”. kaTedra _ urbnisSi, ruissa da xaSurSi, rezidencia _ xaSurSi; 19 foTis eparqia - q. foTi, q. xobi, q. senaki, foTis, xobisa da senakis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi foTisa”. kaTedra _ foTSi, rezidencia _ foTSi, xobsa da senakSi; 20 quTais-gaenaTis eparqia - q. quTaisi, wyaltubosa da tyibulis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi quTaTel-gaenaTeli”. kaTedra da rezidencia _ quTaissa da gelaTSi. 21. Semoqmedis eparqia - q. ozugeTi, q. lanCxuTi, ozurgeTis, lanCxuTisa da Coxatauris raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi Semoqmedeli” kaTedra _ Semoqmedsa da ozurgeTSi, rezidencia _ ozurgeTSi, lanCxuTsa da CoxataurSi; 22. cagerisa da svaneTis eparqia - q. cageri, cageris, mestiis da lentexis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi cagerisa da svaneTisa”. kaTedra _ cagersa da mestiaSi, rezidencia _ cagerSi, mestiasa da lentexSi; 23. cxum-afxazeTis eparqia - q. soxumi, q. oCamCire, q. gali, q. gudauTa, q. gagra, soxumis, gulrifSis, galis, oCamCiris, gagrisa da gudauTis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi cxum-afxazeTis”. kaTedra _ soxumSi da axal aTonze, rezidencia _ soxumSi, gudauTasa da gagraSi; 24 wilknis eparqia - q. duSeTi, sof. wilkani, muxrani da saguramo, duSeTis, yazbegisa da TianeTis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi wilkneli”. kaTedra _ wilkanSi, rezidencia _ wilkanSi, duSeTsa da TianeTSi; 25. WiaTuris eparqia - WiaTuris da saCxeris raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi WiaTurisa”. kaTedra _ WiaTuraSi, rezidencia _ WiaTurasa da saCxereSi; 26. Wyo ndid is e parq ia - q. abaSa, q. ma rtvili, aba Sis, martvilisa da Cxorowyus raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi Wyondideli”. kaTedra _ martvilSi, rezidencia _ martvilSi, abaSisa da CxorowyuSi; 27. xonis eparqia - q. samtredia, q. xoni, samtrediis da xonis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: “episkoposi xoneli”. kaTedra _ xonSi, rezidencia _ xonsa da samtrediaSi. $5. saqarTvelos eklesia Tavis moRvaweobas axorcielebs Semdeg safuZvelze: 1. wmida werili da saRmrTo gadmocema; 160 mitropoliti anania jafariZe 2. wmidaTa mociqulTa, wmidaTa msoflio da adgilobriv krebaTa da wmidaTa mamaTa kanonebi da wesdebebi; 3. saqarTvelos eklesiis adgilobriv krebaTa dadgenilebani; 4. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba, saqarTvelos konstitucia da Sesabamisi kanonebi. $6. saqarTvelos eklesia gamoyofilia saxelmwifosagan, damoukidebelia da axorcielebs masTan urTierTobas saeklesio kanonebis, saxelmwifo konstituciisa da Sesabamisi kanonmdeblobis safuZvelze. $7. saeklesio xelisuflebisa da mmarTvelobis umaRles organos warmoadgens saqarTvelos eklesiis adgilobrivi saeklesio kreba _ saqarTvelos eklesiis wmida sinodi, xolo krebebs Soris periodSi umaRlesi saeklesio xelisufali da mmarTveli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. SeniSvna: `saqarTvelos eklesiis wmida sinodi~ aris saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis adgilobrivi saeklesio krebis meore oficialuri dasaxeleba. $8. saeklesio sasamarTlos ufleba aqvT: saqarTvelos eklesiis adgilobriv saeklesio krebas - saqarTvelos eklesiis wmida sinods, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs da eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars. $9. saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi, dawesebulebebi, eparqiebi, samrevloebi, monastrebi, sasuliero saswavleblebi da sazRvargareT arsebuli samrevloebi da dawesebulebebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT. Tavi II. saqarTvelos adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiis saek- $1. saqarTvelos eklesiaSi umaRlesi xelisufleba moZRvrebis, saeklesio mmarTvelobisa da saeklesio sasamarTlos sferoebSi, anu - sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo xelisufleba ekuTvnis saqarTvelos eklesiis saeklesio krebas - saqarTvelos eklesiis wmida sinods. $2. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinods iwvevs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an misi mosaydre) saWiroebis mixedviT, weliwadSi aranakleb orjer da Tavmjdomareobs mas. $3. saqarTvelos eklesiis wmida sinodis wevrebi arian saqarTvelos eklesiis eparqiaTa mmarTveli mRvdelmTavrebi da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis qorepiskoposebi. $4. saqarTvelos eklesiis wmida sinodi: 1. ganmartavs wmida werilisa da wmida gardamocemis safuZvelze marTlmadidebeli eklesiis swavlebas. zrunavs sxva adgilobriv avtokefalur marTlmadidebel eklesiebTan dogmatur-sarwmunoebrivsa da kanonikur erTianobaze. 2. ixilavs da wyvets kanonikur, saRvTismsaxuro, samoZRvro da sxva sakiTxebs, romlebic exebian eklesiis saSinao da sagareo moRvaweobas. lesio kreba - saqarTvelos eklesiis wmida sinodi saeklesio samarTali, kanonebi 161 3. uzrunvelyofs saqarTvelos eklesiis erTianobas. icavs marTlmadidebeli sarwmunoebis siwmidesa da qristianul zneobas. 4. adgens axal wmidanTa aRiarebas (kanonzomierebas) da Sesabamis RvTismsaxurebas. 5. zrunavs eklesiasa da saxelmwifos Soris samarTlebriv urTierTobebze, eklesiis kanonebis, saeklesio krebebis dadgenilebebis, saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebis, saxelmwifos konstituciisa da kanonebis Sesabamisad. 6. iRebs principul gadawyvetilebebs sxva avtokefalur marTlmadidebel eklesiebTan urTierTobis Sesaxeb. 7. Sesabamisi saSualebebiT gamoxatavs Tavis damokidebulebas saxelmwifoSi da mTel msoflioSi momxdari movlenebisa da wamoWrili problemebis Sesaxeb. 8. qmnis an auqmebs eparqiebs, cvlis maT teritoriul sazRvrebsa da saxelwodebebs. 9. irCevs saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebs da axdens maT xeldasxmas. 10. saWiroebis SemTxvevaSi, kaTolikos-patriarqis winadadebiT, gadahyavs mRvdelmTavrebi erTi eparqiidan meoreSi. 11. saWiroebis SemTxvevaSi iRebs gadawyvetilebas mmarTveli mRvdelmTavrebis pensiaSi gasvlis Sesaxeb. 12. ismens mmarTveli mRvdelmTavrebis moxsenebebs eparqiis mdgomareobis Sesaxeb. 13. adgens proceduras yvela saeklesio sasamarTlosaTvis. 14. ganawesebs saeklesio jildoebs. 15. amtkicebs, cvlis, auqmebs da ganmartavs Tavis dadgenilebas, romlebic Seexebian saeklesio cxovrebas. 16. sxvadasxva sakiTxis Sesaswavlad qmnis specialur komisiebs. wm. sinodi zrunavs: 17. saqarTvelos eklesiis saSinao da sagareo moRvaweobis mniSvnelovani saRvTismetyvelo problemebis gadaWrisaTvis. 18. wm. werilis teqstis dacvisa, Targmnisa da gamocemisaTvis. 19. saRvTismsaxuro wignebis teqstebis dacvis, gasworebisa da gamocemisaTvis. 20. saeklesio kanonebis krebuli s, sa suli ero da saero saswavleblebis Sesabamisi saxelmZRvaneloebis, saRvTismetyvelo literaturisa da periodikis ga mocemisaTvi s. 21. sasuliero ganaTlebis srulyofisaTvis. 22. sasuliero pirTa da eklesiis saero TanamSromelTa pensiiT uzrunvelyofisaTvis. 23. saeklesio saganZuris aRricxvis, dacvisa da SevsebisaTvis. $5. saqarTvelos eklesiis wmida sinodis Tavmjdomare aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi an mis mier daniSnuli sapatriarqo taxtis mosaydre. $6. wmida marTlmadidebeli eklesiis kanonebis Tanaxmad, is saeklesio kreba, romelic ar aris mowveuli kaTolikos-patriarqis an mosaydris mier, ukanonoa. 162 mitropoliti anania jafariZe $7. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi aris pirveli da ukanaskneli instancia saqarTvelos eklesiaSi, romelic uflebamosilia gaasamarTlos mRvdelmTavari, ganixilos misi moRvaweobis dogmaturi da kanonikuri cdomileba. $8. saqarTvelos eklesiis saeklesio kreba aris pirveli da ukanaskneli instancia saqarTvelos eklesiaSi, romelic sasamarTlo wesiT ganixilavs konfliqtebs mRvdelmTavrebs Soris SeniSvna: yovelgvari saCivris gareSe saqarTvelos eklesiis saeklesio kreba uflebamosilia pasuxi agebinos im mRvdelmTavars, romelic cxadad arRvevs saeklesio kanonebsa da wesdebebs. $9. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi aris ukanaskneli instancia im sasuliero da saero pirebisaTvis, romlebsac eparqiis mmarTvelma mRvdelmTavarma miusaja mRvdelmsaxurebis akrZalva, samRvdelo xarisxidan gankveTa, sikvdilamde uziarebloba an eklesiidan gankveTa (anaTema); agreTve im sasuliero da saero pirebisaT vis, romlebsac aqvT sakma risi safuZveli Tavi anTi eparq iis m marTv eli mRvdelmTavris ganaCenis gasaCivrebisaTvis. $10. saqarTvelos eklesiis wm. sinodze gadawyvetilebis miReba xdeba xmebis umravlesobiT. xmebis Tanabrad gayofis SemTxvevaSi miRebuli iqneba is gadawyvetileba, romlebsac emxroba krebis Tavmjdomare _ sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an mosaydre). $11. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi amtkicebs Tavisi sxdomebis Catarebis dRis wesrigs, programasa da reglaments. $12. saq arTvelos eklesi is wm . sino dze daswreba sa qarTv elos eklesiis mRvdelmTavrebis kanonikuri valdebulebaa. mRvdelmTavars SeuZlia ar daeswros wm. sinodis sxdomas avadmyofobis an sxva iseTi mniSvnelovani mizezis gamo, romelsac wm. sinodi sapatiod cnobs. Tu mRvdelmTavari arasapatio mizezis gamo ar gamocxaddeba wm. sinodze, maSin es eqvemdebareba mTeli krebisagan Zmur Segonebas an mRvdelmoqmedebisagan droebiT ganyenebas. $13. Tu mRvdelmTavari mniSvnelovani mizezis gamo ver daeswreba wm. sinodis sxdomas, maSin is valdebulia wm. sinods werilobiT moaxsenos Tavisi Sexeduleba gansaxilvel sakiTxebze. $14. wm. sinodis arc erT wevrs ar SeuZlia xmis micemisagan Tavis Sekaveba. Tu mRvdelmTavari ar eTanxmeba miRebul dadgenilebas, man es imave sxdomaze unda ganacxados, xolo sxdomidan sami (3) dRis ganmavlobaSi werilobiT unda waradginos Tavisi mosazreba, romelic daerTveba saeklesio krebis oqmebs. $15. saqarTvelos eklesiis wm. sinodis dadgenilebebi savaldebuloa saqarTvelos eklesiis yoveli wevrisaTvis. $16. saqarTvelos eklesiis wm. sinodis dadgenilebebs pirvelad xels awers krebis Tavmjdomare - sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an mosaydre), saeklesio samarTali, kanonebi 163 Semdeg krebis wevrebi upiratesobis mixedviT, miuxedavad imisa, eTanxmebian Tu ara ganxilul sakiTxebze miRebul gadawyvetilebas. $17. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wm. sinodis dadgenilebebi ZalaSi Sedian miRebisTanave, Tu dadgenileba ar iTvaliswinebs sxva vadebs. $18. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wm. sinodis sxdomis mowvevis adgils irCevs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an mosaydre). $1. saqarTvelos eklesiis gafarToebul saeklesio krebas iwvevs sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqi an sapatriarqo taxtis mosaydre. $2. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis mowveva xdeba mxolod or SemTxvevaSi: 1. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCevisas. 2. saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis axali debulebis damtkicebisas. $3. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis SemadgenlobaSi Sedian: a) wm. sinodis yvela wevri. b) yoveli eparqiidan mowveuli ori sasuliero da erTi saero piri, TiToeuli monastridan, aseve sasuliero akademiebidan da seminariebidan warmodgenili 2-2 delegati, gelaTis mecnierebaTa akademiidan - 4 delegati da mcxeTa-Tbilisis eparqiidan imdenive warmomadgeneli, ramdenic iqneba mowveuli yvela danarCeni eparqiidan. $4. msoflio saeklesio krebaTa dadgenilebebis Tanaxmad, mRvdelmTavarni gafarToebul saeklesio krebaze monawileoben xmis uflebiT, xolo samRvdelo da samonazvno dasi, aseve saeroni monawileoben saTaTbiro xmis uflebiT. $5. saqarTvelos eklesiis gafarToebul krebaze sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis brZanebiT SeiZleba mowveulni iyvnen mecnier-eqspertebi. Tavi III. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli kreba $1. saqarTvelos eklesiis saWeTmpyrobeli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposi. $2. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqobis kandidati unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs: - erovnebiT unda iyos qarTveli, - unda iyos saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mRvdelmTavari, - unda hqondes saRvTismetyvelo ganaTleba da saeklesio mmarTvelobis sakmarisi gamocdileba, - asakiT unda iyos aranakleb ormoci wlisa da araumetes samocdaaTi wlisa, - unda iyos beri. Tavi IV. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi 164 mitropoliti anania jafariZe $3. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs irCevs saqarTvelos eklesiis gafarToebuli kreba. $4. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi gardacvalebis, gadadgomis an sxva iseTi mizezis gamo, romelic SeuZlebels xdis kaTolikos-patriarqisaTvis Tavis movaleobis Sesrulebas, kaTolikos-patriarqis mier dadgenili sapatriarqo taxtis mosaydre marTavs eklesias axali kaTolikos-patriarqis arCevamde. $5. im SemTxvevaSi, roca sapatriarqo taxtis mosaydre dadgenili ar aris, qirotoniiT upiratesi mRvdelmTavari avtomaturad xdeba mosaydre. $6. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis gardacvalebis Semdeg qirotoniiT upiratesi mRvdelmTavari wm. sinodis wevrTa umravlesobis TandaswrebiT xsnis kaTolikos-patriarqis mier datovebul anderZs da acxadebs sapatriarqo taxtis mosaydris vinaobas. $7. sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqis anderZiT dadgenili sapatriarqo taxtis mosaydrisadmi kanonikuri morCileba saqarTvelos eklesiis yoveli wevris movaleobaa. $8. sapatriarqo taxtis daqvrivebidan 40 dRis Semdeg, magram ara ugvianes ori Tvisa, sapatriarqo taxtis mosaydre iwvevs saqarTvelos eklesiis gafarToebul krebas, romelzedac moxdeba sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCeva. $9. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis win mosaydre iwvevs wm. sinods, sapatriarqo kandidatebis SesarCevad. $10. wm. sinodi irCevs gafarToebul krebaze warsadgen sam kandidats. $11. wm. sinodis yvela wevrs aqvs ufleba warmoadginos erTi sapatriarqo kandidati, maT Soris Tavisi Tavic. $12. sami sapatriarqo kandidati, romlebic miiReben xmaTa umravlesobas, kenWs iyrian gafarToebul krebaze, rogorc patriarqobis kandidatebi. $13. gafarToebuli krebis yvela monawiles aqvs ufleba gamoTqvas azri kandidatis Sesaxeb. $14. kaTolikos-patriarqis arCevis kenWisyraSi monawileobas iReben mxolod mRvdelmTavrebi. $15. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic miiRebs krebis monawile mRvdelmTavarTa xmebis naxevarze mets. $16. Tu verc erTi kandidati ver miiRebs xmaTa naxevarze mets, tardeba xelmeore kenWisyra, romelSic monawileobas miiRebs is ori kandidati, romelic pirvel kenWisyraSi miiRebs xmaTa umravlesobas. $17. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis aRsaydreba (intronizacia) xdeba mcxeTis sveticxovlis wm. aTormet mociqulTa saxelobis sapatriarqo taZarSi. $18. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCeva, marTlmadidebluri tradiciis Tanaxmad, xdeba samudamod (kaTolikos-patriarqis gardacvalebamde). saeklesio samarTali, kanonebi 165 $19. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis sruli titulia: uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposi didi meufe, mamaQ Cveni... $20. yvela sasuliero piri movalea RvTismsaxurebis dros moixsenos sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis saxeli saqarTvelos eklesiis iurisdiqciaSi Semaval yvela taZarSi, rogorc saqarTveloSi, aseve mis sazRvrebs gareT, Semdegi formuliT: “uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposi didi meufe, mamaQ Cveni (saxeli)”. $21. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis pativis niSnebia: Zowisferi mantia, Savi sapatriarqo kunkul-bartyuli jvriTa da frTebze gamosaxuli serafimebiT, ori panaRia da jvari, didi paramani da jvris win gaZRolis ufleba. $22. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs aqvs Tavisi tvifri da beWedi. $23. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi aris mcxeTa-Tbilisis eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $24. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uSualo iurisdiqciaSi imyofebian rogorc Tbilisis sionis, mcxeTis sveticxovlis, gelaTis, moqvis da gonios sakaTedro taZrebi, aseve yvela stavropigialuri monasteri. $25. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi iwvevs da Tavmjdomareobs saqarTvelos wm. sinods da gafarToebul krebas. $26. krebaTa Soris periodSi saqarTvelos eklesiis umaRlesi saeklesio xelisufali da mmarTveli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. $27. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi Tavis moRvaweobas axorcielebs Semdeg safuZvlebze: 1. wmida werili da saRmrTo gadmocema; 2. wmidaTa mociqulTa, wmidaTa msoflio da adgilobriv krebaTa da wmida mamaTa kanonebi da wesdebebi; 3. saqarTvelos eklesiis adgilobriv krebaTa dadgenilebebi; 4. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba, saqarTvelos konstitucia da Sesabamisi kanonebi. $28. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi axorcielebs pirveli instanciis sasamarTlos funqciebs mcxeTa-Tbilisis eparqiis marTlmadidebeli qristianebisaTvis, xolo meore instanciis sasamarTlos funqciebs saqarTvelos eklesiis danarCeni eparqiebis marTlmadidebeli qristianebisaTvis, romelTac sakmarisi safuZveli aqvT gaasaCivron TavianTi mmarTveli mRvdelmTavris ganaCeni. $29. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uflebamosilia mamamTavruli SeniSvna misces an saeklesio sasjeli Seufardos saqarTvelos eklesiis iurisdiqciaSi Semaval samRvdeloebas, ber-monozvnebsa da eriskacebs da Seatyobinos amis Sesaxeb eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars. 166 mitropoliti anania jafariZe $30. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi: 1. zrunavs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saeklesio dadgenilebebis ganxorcielebisaTvis. 2. zrunavs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis ierarqiis erTianobaze. 3. xels awers saqarTvelos eklesiis wmida sinodis dadgenilebebsa da sxva saerTo-saeklesio dokumentebs. 4. urTierTobas amyarebs sxva avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis saWeTmpyrobelebTan, agreTve sxva aRmsareblobis xelmZRvanelobasTan, rogorc saqarTvelos avtokefaluri eklesiis saxeliT, aseve Tavisi piradi saxeliTac. 5. aris saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sruluflebiani warmomadgeneli saxelmwifos xelisuflebis winaSe. 6. axorcielebs umaRles zedamxedvelobasa da kontrols yvela saeklesio saqmeze. 7. zrunavs Tavisufal samRvdelmTavro kaTedrebze, maT Sevsebaze. 8. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs axali mRvdelmTavris arCevas. sxva mRvdelmTavarTan erTad axdens axali mRvdelmTavris xeldasxmas. aZlevs mas “dadginebis sigels”. 9. zedamxedvelobas uwevs mRvdelmTavrebs saeparqio marTva-gamgeobaSi. mwyemsmTavrulad mimoixilavs saqarTvelos eklesiis iurisdiqciaSi Semaval eparqiebs. 10. saWiroebis SemTxvevaSi avalebs mRvdelmTavrebs, sxva kanonebiT gaTvaliswinebuli mizezebis gamo, Tavisufali eparqiis droebiT mmarTvelobas. 11. aZlevs mRvdelmTavrebs Zmur rCevebsa da mwyemsmTavrul SeniSvnebs, rogorc maTi piradi cxovrebis, aseve samRvdelmTavro movaleobis Sesrulebis Sesaxeb. maTi mxridan uyuradRebobis SemTxvevaSi mimarTavs saqarTvelos eklesiis wmida sinods. 12. iRebs gansaxilvelad saqmeebs mRvdelmTavrebs Soris warmoSobili gaugebrobebis Sesaxeb. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis gadawyvetileba orive mxarisaTvis savaldebuloa. 13. iRebs saCivrebs mRvdelmTavrebze da aZlevs maT kanonier msvlelobas. 14. nebarTvas aZlevs mRvdelmTavrebs samsaxurebrivi saqmeebis gamo sazRvargareT gamgzavrebaze. 15. amtkicebs eparqiebis mmarTveli mRvdelmTavrebis yvela zogadsaeklesio mniSvnelobis gadawyvetilebas. 16. aRyavs mRvdelmTavrebi dadgenil saeklesio wodebebSi da aZlevs maT saeklesio jildoebs. 17. ganixilavs mRvdelmTavarTa angariSgebas eparqiis mdgomareobis Sesaxeb, aZlevs maT Sefasebas da iRebs saWiro zomebs. 18. niSnavs revizias sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo. 19 aqvs stavropigiebis daarsebis ufleba. saeklesio samarTali, kanonebi 167 20. amtkicebs, xolo gansakuTrebul SemTxvevaSi TviTon niSnavs monastrebis winamZRvrebs. 21. zrunavs marTlmadidebeli RvTismetyvelebis gavrcelebisaTvis, zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs qristianul swavla-ganaTlebas. 22. niSnavs da amtkicebs sasuliero saswavleblebis reqtorebsa da proreqtorebs. amtkicebs samecniero-saRvTismetyvelo wodebebisa da xarisxebis miniWebas, zedamxedvelobas uwevs saswavlo komitets. 23. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs qristianul ganaTlebas saero saswavlo dawesebulebebSi. 24. eklesiis saWiroebisamebr niSnavs samRvdelo an saero pirebs saqarTvelos sazRvrebs gareT samsaxurisaTvis. 25. samRvdelo da saero pirebs aniWebs dadgenil saeklesio jildoebs. 26. zrunavs wmida mironis droulad momzadebisaTvis da akurTxebs mas. 27. saqarTvelos sapatriarqosTan qmnis da auqmebs sameurneo-sawarmoo ganyofilebebs, organizaciebsa da dawesebulebebs, romlebic saqmianobas axorcieleben TavianTi wesdebebisa da saxelmwifos Sesabamisi kanonmdeblobis Tanaxmad. 28. zrunavs wmidanTa saflavebis dacvisa da gamSvenebisaTvis. 29. zrunavs eklesiebis aRdgena-restavraciaze da axali taZrebis mSeneblobaze. $1. “sruliad saqarTvelos sapatriarqo” agreTve ewodeba im dawesebulebaTa erTobliobas, romlebic uSualod sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs eqvemdebarebian. $2. sruliad saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi da samsaxurebi mowodebulni arian daexmaron kaTolikos-patriarqs aRmasrulebeli xelisuflebis ganxorcielebaSi da angariSvaldebulni arian mis winaSe. $3. sruli ad sa qa rTv elos sa pa tri arqo s ganyofileb ebsa da sa msaxurebs qm ni s, m aT xelm ZRv aneleb s niSna vs da a Ta vi suflebs srulia d saq arTv elos kaT o li kos- p atria rqi . $4. sruliad saqarTvelos sapatriarqos ganyofilebebisa da samsaxurebis moRvaweobas aregulireben Sesabamisi wesdebebi, romlebsac amtkicebs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. $5. sruliad saqarTvelos sapatriarqos ganyofilebebi da samsaxurebi arian zedamxedveli da makoordinirebeli organoebi eparqiebSi moqmedi analogiuri da wesebuleb eb isa. $6. saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi, dawesebulebebi, eparqiebi, samrevloebi, monastrebi, sasuliero saswavleblebi da sazRvargareT myofi samrevloebi da dawesebulebebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT. Tavi V. sruliad saqarTvelos sapatriarqo 168 mitropoliti anania jafariZe $1. saqarTvelos eklesia iyofa eparqiebad, romlebsac marTaven mRvdelmTavrebi. eparqia Sedgeba olqebSi (samTavarxucesoebSi) gaerTianebuli samrevloebisagan da am eparqiis teritoriaze ganlagebuli monastrebisagan. $2. “eparqia” ewodeba saqarTvelos eklesiis im nawils, romelsac kanonikurad marTavs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da wm. sinodis mier dadgenili eparqiis mRvdelmTavari. $3. eparqiebis sazRvrebs saqarTvelos teritoriaze adgens saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wm. sinodi saxelmwifos administraciul-teritoriuli dayofis gaTvaliswinebiT. saqarTvelos sazRvrebs gareT eparqiebis sazRvrebi dgindeba saqarTvelos eklesiis wm. sinodis gadawyvetilebiT. $4. yovel eparqiaSi arseboben saeparqio mmarTvelobis organoebi, romlebic moqmedeben saeklesio kanonebiTa da saqaraTvelos avtokefaluri marTlmadidebluri marTva-gamgeobis debulebiT. $5. saeklesio saWiroebebisaTvis eparqiebSi SeiZleba Seiqmnas saTanado dawesebulebani, romelTa moRvaweobac ganisazRvreba sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis locva-kurTxeviT, saqarTvelos eklesiis wmida sinodis dadgenilebiT. $6. saqarTvelos eklesiis wm. sinods ufleba aqvs aRadginos Zveli da gaxsnas axali eparqiebi, gaauqmos romelime arsebuli, Seucvalos dasaxeleba da teritoriuli sazRvrebi. Tavi VI. eparqia $1. eparqiis mRvdelmTavari, wmida mociqulebidan momdinare uwyveti ierarqiuli xeldasxmis madliT, aris eparqiis saWeTmpyrobeli da misi kanonikuri mmarTveli. $2. eparqiis mRvdelmTavris arCeva da dadgineba xdeba saqarTvelos eklesiis wmida sinodis mier. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi aZlevs eparqiis mRvdelmTavars “dadginebis sigels”. $3. eparqiis mRvdelmTavrebi atareben wodebas, romelSic Sedis eparqiis saxelwodeba. mRvdelmTavarTa wodebebi ganisazRvreba saqarTvelos eklesiis wm. sinodis krebis mier. $4. samRvdelmTavro kandidati unda akmayofilebdes Semdeg pirobebs: 1. asakiT unda iyos aranakleb ocdaTxuTmeti (35) wlisa. 2. unda gamoirCeodes sarwmunoebrivi da zneobrivi siwmidiT. 3. unda hqondes Sesaferisi saRvTismetyvelo da saero ganaTleba. 4. unda iyos beri. $5. eparqiis mRvdelmTavars aqvs sarwmunoebrivi da zneobrivi swavlebis, mRvdelmoqmedebisa da moZRvrebis sruli ierarqiuli uflebamosileba. Tavi VII. mRvdelmTavari saeklesio samarTali, kanonebi 169 $6. eparqiis mRvdelmTavari sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT asrulebs sasuliero pirebis xeldasxmas, iZleva locva-kurTxevas berad da monozvnad aRkvecaze da niSnavs maT msaxurebis adgilebze, agreTve niSnavs eparqiis dawesebulebebis yvela TanamSromels. $7. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT miiRos Tavis eparqiaSi samsaxurisaTvis sxva eparqiidan gadmosuli sasuliero piri, Tu mas aqvs Tavisi episkoposisagan “gantevebis sigeli”. agreTve mRvdelmTavars ufleba aqvs gauSvas Tavisi eparqiidan sxva eparqiebSi sasuliero pirebi da misces maT “gantevebis sigelebi”. $8. eparqiis mRvdelmTavari aris umaRlesi zedamxedveli eparqiaSi Semaval monastrebze da dawesebulebebze, garda stavropigialurisa, romelic uSualod kaTolikos-patriarqs eqvemdebareba. $9. eparqiis mRvdelmTavris Tanxmobis gareSe saeparqio mmarTvelobis organoebis verc erTi gadawyvetileba ver ganxorcieldeba. $10. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs mimarTos eparqiis mrevls samRvdelmTavro epistoleTi. $11. eparqiis yvela taZarSi RvTismsaxurebis dros saqarTvelos kaTolikospatriarqis saxelis Semdeg aRevlineba eparqiis mRvdelmTavris saxeli. $12. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia sruliad saqarTvelos kaTolikospa triarqs wa rudgi nos dadgenili form iT yo velwliuri angariSi eparqi is cxovrebisa da Tavisi moRvaweobis Sesaxeb. $13. eparqiis mRvdelmTavari: 1. icavs sarwmunoebriv da zneobriv siwmides. 2. pasuxismgebelia saqarTvelos eklesiis saeklesio krebebis dadgenilebebisa da sxva saeklesio wesdebebis Sesrulebaze Tavis eparqiaSi. 3. zedamxedvelobs saeklesio wesrigs da RvTismsaxurebis swor aRsrulebas. 4. saeklesio kanonebis Sesabamisad mogzaurobs Tavis eparqiaSi, mimoixilavs eparqiis samrevloebs da akontrolebs maT an uSualod, an Tavisi uflebamosili warmomadgenlebis meSveobiT. 5. zedamxedvelobs eparqiis samRvdeloebis moRvaweobas. 6. aZlevs sasuliero pirebsa da momsaxure personals Svebulebas erTi Tvis vadiT. 7. zrunavs sasuliero pirTa ganaTlebis donis asamaRleblad. 8. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs samRvdelo kandidatebis saRvTismetyvelo momzadebas. 9. ebrZvis eparqiaSi gavrcelebul yvela borot da mwvaleblur swavlebas. 10. zrunavs, rom samRvdeloebis qadageba Seesabamebodes wmida marTlmadidebeli eklesiis swavlebas. 11. zrunavs mrevlis sulieri da zneobrivi donis asamaRleblad. 170 mitropoliti anania jafariZe 12. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis winaSe Suamdgomlobs Rirseuli sasuliero pirebisa da eriskacebis dasajildoeblad. 13. kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT akurTxebs eparqiaSi Semaval taZrebs da xels asxams sadiakvno da samRvdelo kandidatebs. 14. zrunavs mowyalebisa da qvelmoqmedebis saqmeebze. 15. aarsebs misiisa da evangelizaciis centrebsa da misionerul skolebs. $14. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia hqondes eparqiis sasuliero pirTa sruli sia da monacemebi. $15. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia, mosTxovos eparqiaSi Semavali monastrebis winamZRvrebsa da olqebis mTavarxucesebs maTdami daqvemdebarebuli monastrebisa da olqebSi moRvaweobis yovelwliuri angariSi. $16. eparqiis mRvdelmTavris nebarTvis gareSe eparqiaSi RvTismsaxurebis aRsruleba aravis ar SeuZlia. $17. eparqiis mRvdelmTavari aris eparqiaSi umaRlesi sasamarTlo xelisufali. saeklesio kanonebis mixedviT mas ufleba aqvs: 1. mwyemsmTavruli SeniSvna misces sasuliero pirebs, gamoucxados maT sayveduri, gadaayenos Tanamdebobidan, daados epitimia da aukrZalos mRvdelmoqmedeba. 2. mwyemsmTavruli SeniSvna misces eriskacebs, daados epitimia da dasajos isini uziareblobiT. 3. Seamsubuqos sasjeli. 4. saeklesio kanonebis Sesabamisad gadawyvitos saeklesio qorwinebisa da ganqorwinebis sakiTxebi. $18. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia, RvTismsaxurebis dros aRavlinos sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis saxeli. $19. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia daemorCilos umaRles saeklesio xelisuflebas (saqarTvelos eklesiis wm. sinods da kaTolikos-patriarqs), Seatyobinos mas eparqiaSi yvela mniSvnelovani movlena da ar moimoqmedos iseTi ram, rac mis uflebas aRemateba. $20. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia mudmivad imyofebodes Tavis eparqiaSi. mas eparqiidan wasvla mxolod kaTolikos-patriarqis nebarTviT SeuZlia. $21. eparqiis mRvdelmTavars ar eqvemdebarebian eparqiis teritoriaze ganlagebuli stavropigialuri monastrebi, saswavleblebi da dawesebulebani. $22. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs sapatriarqosTan SeTanxmebiT Seqmnas da daamtkicos saeklesio-saqvelmoqmedo sazogadoebani, samrevloebTan arsebuli Zmobebi da maTi wesdebebi. $23. eparqiis mRvdelmTavars unda hyavdes saeparqio sabWo da daniSnos misi wevrebi da TanamSromlebi. saeklesio samarTali, kanonebi 171 $24. eparqiis mRvdelmTavari aris Tavisi eparqiis saeklesio qonebis umaRlesi zedamxedveli, da igi pasuxismgebelia am qonebaze wmida sinodisa da kaTolikospatriarqis winaSe. $25. daqvrivebul eparqias droebiT marTavs kaTolikos-patriarqis mier daniSnuli mRvdelmTavari. am dros ar tardeba araviTari RonisZiebani saeparqio cxo v rebi s reorganiza ci i sa T vi s da a r xdeba ara vi T ari cvli leb ani wina mRvdelmTavris mmarTvelobis periodSi dawyebul samuSaoebSi. $26. eparqiis daqvrivebisas saeparqio sabWo daluqavs saeparqio daxls da yvela dawesebulebas; xolo saqarTvelos sapatriarqo gamoyofs komisias, romelic revizias gaukeTebs eparqiis qonebas da Seadgens Sesabamis aqts axlad daniSnuli mRvdelmTavrisaTvis gadasacemad. $27. saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebis xeldasxma sruldeba mcxeTis sveticxovlis wmida aTormetTa mociqulTa saxelobis sapatriarqo taZarSi. $28. eparqiis mRvdelmTavars aqvs Tavisi tvifri da beWedi. $29. samocdaTxuTmeti (75) wlis asakis miRwevisas eparqiis mRvdelmTavari valdebulia sTxovos kaTolikos-patriarqs pensiaSi gasvlis nebarTva. $30. eparqiis mRvdelmTavars ufleba ara aqvs TviTneburad Sevides da unebarTvod aRasrulos mRvdelmoqmedeba sxvis eparqiaSi. $1. saeparqio sabWo aris saTaTbiro, kolegialuri organo, romelic eparqiis mRvdelmTavars exmareba eparqiis mmarTvelobaSi da uSualod mas eqvemdebareba. $2. saeparqio sabWos daniSnulebaa mRvdelmTavarTan erTad ganixilos eparqiis mmarTvelobasTan dakavSirebuli sakiTxebi. $3. saeparqio sabWos wevrebsa da mis TanamSromlebs niSnavs da aTavisuflebs mmarTveli mRvdelmTavari. $4. saeparqio sabWos Tavmjdomare aris eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $5. saeparqio sabWos wevrebi arian: mRvdelmTavari, oTxi sasuliero da ori saero piri. isini unda gamoirCeodnen maRali zneobiT, sulierebiT, Sesabamisi saRvTismetyvelo ganaTlebiT da cxovrebiseuli gamocdilebiT. $6. saeparqio sabWos sxdomebi imarTeba regularulad, kvartalSi erTxel da saWiroebisamebr. $7. saeparqio sabWos hyavs Tavisi mdivani, romelsac niSnavs eparqiis mRvdelmTavari sabWos wevrTagan. mdivani pasuxismgebelia sxdomebisaTvis saWiro masalebis momzadebasa da saTanado oqmebisa da dokumentaciis Sedgenaze. $8. saeparqio sabWos sxdomebis oqmebze xels awers sabWos yvela wevri. $9. mmarTveli mRvdelmTavari aris eparqiis umaRlesi sasamarTlo xelisufali. saeparqio sabWo rCevebiTa da mosazrebebiT exmareba eparqiis mRvdelmTavars sasamarTlo xelisuflebis ganxorcielebaSi. Tavi VIII. saeparqio sabWo 172 mitropoliti anania jafariZe $ 1 0. s a e p a r q i o sa b Wo s a T a n a do g a n xi l v i s Se m de g, s a T a T b i r o xm i s ufleb iT warudgens ep arq ii s mRv delm Ta v a rs sasa ma rT lo saq m es. mm a rTv el m Rv del m T a v a r s ga m o a q v s g a na Cen i , ro go rc e p a rq i i s um a R les sa sa m a rT l o xeli su fa ls. $11. saeparqio sabWos is wevri, romelsac raime piradi interesi akavSirebs mocemul sasamarTlo saqmesTan, mis ganxilvaSi ar monawileobs. $12. saeparqio sabWo kompetenturia ganixilos Semdegi saxis sasamarTlo saqmeebi: 1. sasuliero pirTa da eriskacTa mier sarwmunoebisagan gandgoma; 2. maT mier saeklesio da zneobrivi kanonebis darRveva; 3. saeklesio qorwineba da ganqorwineba; 4. da sxva sakiTxebi, romlebic exebian saeklesio marTlwesrigs. $13. saeparqio sabWos sasamarTlo saqmeebs ixilavs “saqarTvelos eklesiis saeklesio sasamarTlos Sesaxeb wesdebis” Sesabamisad. Tavi IX. olqebi (samTavarxucesoebi) $1. saqarTvelos eklesiis eparqiebi iyofa olqebad (samTavarxucesoebad). $2. olqebis xelmZRvanelebi arian mTavarxucesebi, romlebsac niSnavs da aTavisuflebs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $3. mTavarxucesi aris eparqiis mRvdelmTavris mier daniSnuli zedamxedveli, romlis movaleobaSi Sedis olqis farglebSi saeklesio marTlwesrigis dacva. $4. olqSi gaerTianebuli samrevloebis raodenobas gansazRvravs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $5. olqis mTavarxucess ufleba aqvs misdami daqvemdebarebul olqSi moagvaros uTanxmoebebi sasuliero pirTa, eklesiis TanamSromelTa da, agreTve, sasuliero pirTa da eklesiis TanamSromelTa Soris. $6. olqis mTavarxucesi SeiZleba iyos saeparqio sabWos wevri. $7. olqis mTavarxucesi yovel weliwads eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars warudgens angariSs dadgenili formiT olqis mdgomareobasa da Tavisi moRvaweobis Sesaxeb. $8. yovel olqSi samRvdeloeba Tavisi wridan irCevs moZRvarTmoZRvars, romelsac amtkicebs eparqiis mRvdelmTavari. $9. moZRvarTmoZRvars sasuliero pirebma regularulad unda Caabaron aRsareba. $1. saqarTvelos eklesiis eparqiebi iyofa olqebad, xolo olqebi _ samrevloebad. $2. samrevlo _ es aris taZarTan gaerTianebuli marTlmadidebel qristianTa sazogadoeba, romelic Sedgeba samRvdelo da saero pirTagan, samrevlo _ es aris eparqiis nawili, romelic imyofeba eparqiis mRvdelmTavris kanonikuri mmarTvelobis qveS. Tavi X. samrevlo saeklesio samarTali, kanonebi 173 $3. samrevlos xelmZRvanelobs eparqiis mRvdelmTavris mier daniSnuli winamZRvari, romelsac marTa-gamgeobaSi samrevlo sabWo exmareba. $4. axali samrevloebis daarseba an samrevlos gauqmeba xdeba eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris locva-kurTxeviT. $5. samrevlos aucileblad unda hqondes erTi taZari an samlocvelo saxli. samrevlo taZrebis, samlocvelo saxlebisa da saydrebis aSeneba, gamSveneba da SekeTeba xdeba eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris nebarTviT. $6. samrevloSi samRvdelo pirs niSnavs da aTavisuflebs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $7. samrevlos samRvdelo piri _ winamZRvari 1. sasurvelia mudmivad cxovrobdes samrevlos teritoriaze; igi valdebulia TviTneburad ar miatovos Tavisi mrevli, gansakuTrebiT maSin, rodesac samrevloSi gavrcelebulia epidemia an sxva raime safrTxe emuqreba mas. 2. mudmivad unda ataros sasuliero wodebis Sesabamisi samoseli. 3. ar unda iyos dakavebuli iseTi saqmeebiT, romlebic ar Seesabameba sasuliero wodebas. 4. ar unda eswrebodes sasuliero wodebisaTvis Seuferebel gasarTob sanaxaobebs. 5. mudam unda kiTxulobdes wmida werilsa da wm. mamaTa Sromebs, ecnobodes saRvTismetyvelo literaturas, qadagebdes. 6. saTanadod unda aRasrulos saeklesio RvTismsaxureba da mRvdelmoqmedeba. 7. unda izrunos taZarsa da saeklesio Senobis garemontebasa da gamSvenebaze. 8. unda izrunos RvTismsaxurebisaTvis saWiro nivTebis SeZenaze, Senaxvasa da dacvaze. 9. unda izrunos saeklesio disciplinasa da zneobaze, SeniSvnebi da darigebebi misces damnaSaveebs. 10. zustad unda Seasrulos eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris gankargulebani da miTiTebani. 11. unda izrunos avadmyofebze, qvriv-oblebsa da glaxakebze. 12. unda awarmoos saeklesio sabuTebi; weros samrevlo matiane, izrunos arqivis Sevsebaze. 13. unda izrunos samrevlo biblioTekis mowyobaze. 14. yvela mniSvnelovani sakiTxis gadawyvetisas unda mimarTos eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars an olqis mTavarxucess. 15. unda ebrZolos samrevloSi gavrcelebul crurwmenasa da mwvaleblobas. 16. zedamxedveloba unda gauwios saeklesio TanamSromlebis mier TavianTi movaleobis saTanadod aRsrulebas. 17. unda izrunos saeklesio qonebaze, awarmoos sainventarizacio wigni. igi pasuxismgebelia eparqiis mRvdelmTavris, kaTolikos-patriarqisa da wm. sinodis winaSe saeklesio qonebaze. 174 mitropoliti anania jafariZe 18. unda moiwvios samrevlo sabWos sxdomebi TveSi erTxel. 19. unda moiwvios samrevlos kreba weliwadSi erTxel, romelsac TviTon Tavmjdomareobs. 20. unda warudginos olqis mmarTvelsa da eparqiis mRvdelmTavars yovelwliuri angariSi samrevlos mdgomareobisa da Tavisi moRvaweobis Sesaxeb. $8. samrevlos samRvdelo pirs - winamZRvars SeuZlia Svebuleba aiRos da datovos Tavisi samrevlo erTi TviT, eparqiis mRvdelmTavris locva-kurTxeviT. $9. mrevlis yoveli wevri unda iyos marTlmadidebeli aRmsareblobis piri, romelsac cocxali kavSiri aqvs Tavis samrevlo taZarTan. $10. mrevlis yoveli wevri valdebulia daeswros RvTismsaxurebas, regularulad Caabaros aRsareba da eziaros, daicvas saeklesio kanonebi, iswrafodes sulier-zneobrivi srulyofisaken da iRvwodes samrevlos keTildReobisaTvis. $11. samrevlos krebis wevrebi arian am samrevlos wevri sasuliero da saero pirebi. $12. samrevlo kreba, erTi (1) wlis vadiT irCevs samrevlo sabWos wevrebs, romlebsac amtkicebs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari. $13. samrevlo sabWo Sedegeba eklesiaSi momsaxure yvela sasuliero da sami saero pirisagan. $14. samrevlo sabWos Tavmjdomare aris samrevlos winamZRvari. $15. mRvdelmTavarTan SeTanxmebiT samrevlo sabWo saero pirTagan erTi wlis vadiT niSnavs mnes, romelic aRricxavs eklesiis Semosaval-gasavals, risTvisac iqmneba specialuri wigni. yovelTviurad samrevlo sabWo akontrolebs samrevlos fulad da materialur saxsrebs. darRvevis SemTxvevaSi damnaSaves winamZRvris wardginebiT mRvdelmTavari adebs sasjels an aTavisuflebs mas. $16. winamZRvris gardacvalebis an sxvagan gadayvanis SemTxvevaSi samrevlo sabWo amowmebs samrevlos qonebas; aRwers da Seadgens Sesabamis aqts, romelsac gadascems eparqiis mRvdelmTavarsa da mis mier daniSnul winamZRvars. $17. samrevlo sabWo angariSvaldebulia eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris winaSe. $18. yovel samrevlos ukavia gansazRvruli teritoria (qalaqebis samrevloebis garda), romlis sazRvrebis Secvlis ufleba mxolod eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars aqvs. $19. samrevlos gauqmebis SemTxvevaSi misi kuTvnili qoneba gadadis eparqiis mflobelobaSi. $20. samrevlos winamZRvars aqvs Sesabamisi tvifri da beWedi. $1. monasteri aris savane, romelSic cxovrobs da moRvaweobs berebis an monozvnebisagan Semdgari krebuli. am krebulis berebi an monozvnebi gaerTianebulni arian upovrebis, uqorwineblobisa da morCilebis aRTqmiT da Tavisi cxovreba miZRvnili aqvT ubiwoebisa da locvisadmi. Tavi XI. monastrebi saeklesio samarTali, kanonebi 175 $2. monastrebis daarsebis nebarTvas iZleva sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, an wm. sinodi eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris wardginebiT da kanonikuri proceduris dacviT. $3. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs aqvs ufleba stavropigialuri monastrebis daarsebisa saqarTvelos sapatriarqos iurisdiqciaSi Semaval mTel teritoriaze. $4. stavropigialuri monastrebi Sedian uSualod sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis iurisdiqciaSi. $5. eparqiis teritoriaze arsebuli sxva monastrebi eqvemdebarebian mmarTveli mRvdelmTavris iurisdiqcias. $6. monastrebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT, aqvT beWedi da tvifri. $ 7 . sa q a rT v elo s eklesi i s yv ela m o na stri s Sevseb a xdeb a m m a rTv eli mRvdelmTavris locva-kurTxevis Tanaxmad marTlmadidebeli aRmsareblobis pirebiT, romelTac ber-monozvnuri cxovrebis survili aqvT. $8. monastrebi Tavis moRvaweobas a xorcieleben “saqarTvelos eklesiis monastrebisa da ber-monozvnobis Sesaxeb debulebis” Tanaxmad. yovel monasters SeiZleba hqondes Tavisi specifikuri tibikoni, magram igi unda Seesabameb odes “debuleb as” da da mtki ceb uli unda iyos ka Toliko s-p atri arq is an wmida sinodis mier. $9. monastrebs ufleba aqvT hqondeT metoqebi, romelTa daarsebis nebarTvas iZleva kaTolikos-patriarqi an wm. sinodi. metoqi ewodeba taZars, Tavisi kuTvnili Senoba-nagebobiT, romelic imyofeba monastris gamgeblobaSi, magram mdebareobs mis sazRvrebs gareT (SesaZlebelia sxva eparqiis teritoriaze). metoqis moRvaweoba regulirdeba “saqarTvelos eklesiis monastrebisa da ber-monoznobis Sesaxeb debulebiT”, agreTve im monastris tibikoniT, romlis kuTvnilebasac es metoqi warmoadgens. metoqi Sedis im mRvdelmTavris iurisdiuqciaSi, romeli eparqiis teritoriazec igi mdebareobs. $1. saqarTvelos eklesia uzrunvelyofs Tavis materialur moTxovnilebebs TviTdafinansebis safuZvelze. $2. misi finansebi iqmneba: morwmuneTa nebayoflobiTi SemowirulobiT, saeklesio wesebis aRsrulebis SemowirulobiT, saeklesio sawarmoebis mier gamoSvebuli produqciis realizaciiT da sxva saeklesio-sameurneo saqmianobiT. $3. centraluri saeklesio biujeti sapatriarqoSi iqmneba eparqiebis, stavropigialuri monastrebisa da sxva saeklesio-sameurneo dawesebulebebis mier gadaricxuli fuladi saxsrebiT, romlis procentul raodenobas gansazRvravs wm. sinodi. $4. saerTo-saeklesio finansebis ganmkargavni arian sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da wm. sinodi. Tavi XII. saeklesio finansebi da qoneba 176 mitropoliti anania jafariZe $5. sapatriarqos ganyofilebebis dawesebulebebis dafinanseba xdeba saerTosaeklesio saxsrebidan, garda im ganyofilebebisa, romlebsac SeswevT TviTdafinansebis unari. $6. eparqiis bi ujeti iqmneba samrev loebis, m onastrebisa da saepa rqiosameurneo dawesebulebebis Semosavlidan wm. sinodis mier dadgenili procentis gada ricxv iT. $7. saerTo-saeparqio fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis farglebSi aris mmarTveli mRvdelmTavari, romelic awarmoebs saeklesio daniSnulebiT gacemuli Tanxis aRricxvas. $8. samrevloebis fuladi saxsrebi iqmneba: morwmuneTa nebayoflobiTi Semowirulobebis da sapatriarqodan gacemuli sanTlis, saeklesio literaturis da sxva nivTiebis realizaciiT miRebuli Semosavlisagan. $9. samrevlos fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis farglebSi aris samrevlo winamZRvari da samrevlo sabWo. $10. monastrebis fuladi saxsrebi iqmneba iseve, rogorc samrevloebisa. maTi ganmkargavi biujetis farglebSi aris monastris winamZRvari. $11. sasuliero saswavleblebis dafinanseba xdeba im eparqiis saerTo-saeklesio fuladi saxsrebidan, sadac mdebareobs es saswavlebeli da saswavleblis daqvemdebarebaSi myofi sameurneo dawesebulebebis Semosavlidan. $12. sasuliero saswavleblebis xarjTaRricxvas amticebs eparqiis mRvdelmTavari sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT. $13. sasuliero saswavleblis fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis farglebSi aris reqtori da pedsabWo. $14. saeklesio Tanxebi inaxeba bankSi Sesabamisi saeklesio dawesebulebis saxelze. $15. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da wmida sinodi axdenen saerTo-saeklesio da saeparqio fuladi saxsrebisa da qonebis revizias. aseTi reviziis ganxorcielebisaTvis maT mier iqmneba specialuri sinodaluri komisia. $16. saqarTvelos sapatriarqosa da stavropigialuri monastrebis fuladi saxsrebisa da qonebis revizias axdens sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mier daniSnuli komisia. $17. eparqiis samrevloebis, monastrebisa da dawesebulebebis fuladi saxsrebisa da qonebis revizias axdens kaTolikos-patriarqis an eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris mier daniSnuli sarevizio komisia. $18. saqarTvelos eklesiis eparqiebs, monastrebs, samrevloebs, saeklesio dawesebulebebs, sasuliero saswavleblebs, saeklesio-sameurneo dawesebulebebs ufleba aqvT flobdnen uZrav-moZrav qonebas, miwis nakveTs, aiRon arendiT, aaSenon da SeiZinon Senoba-nagebobebi da sxv. kaTolikos-patriarqis kurTxeviT aqvT ufleba qadagebisaTvis isargeblon masobrivi informaciis saSualebebiT da sxv. saeklesio samarTali, kanonebi 177 $19. saeklesio qonebis marTva da gankargva xdeba saeklesio kanonebis, saxelmwifoSi moqmedi kanonmdeblobis da “saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebis” Tanaxmad. $20. saqarTvelos sapatriarqosa da eparqiebis biujetSi Semosavlebidan gadasaricx procents adgens saqarTvelos eklesiis wmida sinodi. $21. eparqiebis, monastrebis, samrevloebisa da sxva saeklesio dawesebulebebis fuladi saxsrebi mRvdelmTavrebisa da winamZRvrebis mier mxolod saeklesio miznebisaTvis unda iqnes gamoyenebuli. $22. eklesiaSi akrZalulia iseTi sanTlebisa, an sxva saeklesio nivTebis gayidva , rom leb ic a r ari s da mza debuli sa pa tri arqo s sa m eurneo da wesebulebebis mier. $23. saqarTvelos eklesiis mTel kanonikur teritoriaze sanTlebis, saeklesio literaturisa Tu sxva nivTebis realizacia xdeba sapatriarqos mier dadgenili fasebis mixedviT. $1. saqarTvelos eklesiis sasuliero saswavleblebi warmoadgenen umaRles da saSualo specialur saswavlo dawesebulebebs, romlebic amzadeben: 1. RvTismsaxurTa kadrebs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisaTvis. 2. samecniero da pedagogiur kadrebs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saWiroebisaTvis. 3. saRvTismetyvelo sagnebis kvalificiur pedagogiur kadrebs umaRlesi da saSualo saero saswavleblebisaTvis. $2. saqarTvelos eklesiis saeklesio saswavleblebi : gimnaziebi, liceumebi, skolebi, sabavSvo baRebi da sxv. warmoadgenen saSualo da dawyebiT saswavlo dawesebulebebs, romlebic emsaxurebian momavali Taobis marTlmadidebeli sarwmunoebiT aRzrdas. $3. sasuliero da saeklesio saswavleblebi eqvemdebarebian sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis umaRles mmarTvelobas. $4. sasuliero da saeklesio saswavleblebi kanonikurad Sedian im mmarTveli mRvdelmTavris iurisdiqciaSi, romlis eparqiis teritoriazec isini arian ganlageb uli. $5. sasuliero da saeklesio saswavleblebis daarseba da gauqmeba xdeba sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis brZanebiT. $6. sasuliero da saeklesio saswavleblebis marTva da moRvaweoba xdeba “saqa rTvelos ma rTlmadideb eli eklesi is sasuliero saswavleblebis Sesaxeb debulebis” safuZvelze. Tavi XIII. sasu liero d a saeklesio saswavleblebi 178 mitropoliti anania jafariZe $7. sasuliero da saeklesio saswavleblebisaTvis saswavlo programas adgens sapatriarqosTan arsebuli saswavlo komiteti. $8. sapatriarqosTan arsebuli saswavlo komiteti valdebulia Seamowmos saswavlo procesis mimdinareoba sasuliero da saeklesio saswavleblebSi da zedamxedveloba gauwios programebis ganxorcielebas. $1. saqarTvelos eklesia sasuliero pirebisa da TanamSromlebis sapensio anazRaurebas awarmoebs “saeklesio pensiis Sesaxeb debulebis” safuZvelze. Tavi XIV. sapensio anazR au rebis Sesaxeb Tavi XV. “saqarTvelos avt okefalu ri marTlmad id ebeli eklesiis $1. “saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba” ZalaSia saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gafarToebuli krebis mier misi miRebisTanave. $2. adre arsebuli “debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis Sesaxeb” gauqmebulia. $3. “saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebaSi” cvlilebebis Setanis ufleba aqvs mxolod saqarTvelos eklesiis wmida sinods. marTva-gamgeobis debulebaSi” cvlilebebis Setanis Sesaxeb gadmobeWdilia wignidan - “saqarTvelos avtokefaluri, marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba”, mcxeTa, sveticxoveli, 1995. 2002 wlis 17 oqtombris wmida sinodis dadgenilebiT zemoaRniSnul eparqiebs daemata ramdenime axali eparqia da kanonizebul iqna axali wmidanebi, maT Soris wmida kirion kaTalikosi, klarjeli mamebi, eqvTime TayaiSvili da sxv. 179 saeklesio samarTali, kanonebi `bargat mefis sigeli~ quTaisis saeklesio kreba (daaxl. 1058 w.) saqarTvelos mefis bagrat IV-is dros samefos dedaqalaq quTaisSi Sedga kreba. masze Sekrebilma eklesiis umaRlesma ierarqebma ganixiles erTi saek- ivane javaxiSvili wers, rom `xelmwifis karis garigebis cnobiTac saxelmwifo darbazis sxdomebs eswrebodnen vazirebi TavianTi TanaSemweebiTurT, lesio sadavo sakiTxi, amitomac SesaZlebelia am krebas saeklesio vuwodoT, Tumca ki igi Sedga samefo sasaxleSi `darbazis karze~. bagrat IV werda: `Sevkriben karsa darbazisa Cuenisasa mRvdel-moZRvarni, erisTavT-erisTavni, erisTavni da yovelTa xevTa zemoTa da quemoTa aznaurni, mec- umaRlesi samRvdeloeba kaTalikozisa da moZRvarT-moZRvris meTaurobiT, mniSvnelovani monastrebis winamZRvarni, saqveynod gamrigeTagan _ ki ufrosi moxeleebi~. 22 6 `darbazis kars~ araTu ufleba hqonia gaerCia saeklesio sakiTxebi, aramed, rogorc Tamaris istorikosi wers: `mon- nierni sabWoTa saqmeTani da davsxeniT winaSe Cuensa~. 223 darbazs eZaxdnen samefo sasaxlis im oTaxs, sadac saxelmwifoebrivi mniSvnelobis saqmeTa gamo mefis Tandaswre- asterni da saepiskoposoni da yovelni eklesiani wessa da rigsa locvisa da yovlisa saeklesioAsa gansagebelsa darbazis kariT miiRebdian, viTarca kanonsa ucdomelsa da yovlad Sueniersa da biT sxdoma imarTeboda xolme, amitomac `darbazi~ Semdgom ewoda saqarTvelos saxelmwifos uzenaes organos. 224 samefo darbazis wevrebad yofilan umaRlesi samRvdeloebisa da saero xelisufalTa warmomadgenlebi iurist aznaurebTan erTad. 225 am ukanasknelT `mec- dawyobilsa keTilwesierebasa locvisa da marxvisasa~. 22 7 saxelmwifo mmarTvelobis uzenaesi organo `darbazis kari~ kanonmdebeli yofila eklesiisTvisac, ivane javaxiSvils `qarTlis cxovrebis~ aRniSnuli cnoba gazviadebulad miaCnia, radganac nierni sabWoTa saqmeTani~ ewodebodaT. samRvdeloeba Tavis sferoSi damoukide- qar Tuli istoriul i sabuTebis k orpusi, 1984, gv. 33; 224 iv. javaxiSvili, T xzulebani, t. VII, 1984 , gv. 17 9; 225 iqve , gv. 181; 226 iqve , gv. 182; 227 qar Tlis cx ovreba, II, gv. 40. 223 180 mitropoliti anania jafariZe blad moqmedebda, magram radganac `dar- Tlmsajuleba Seadgenda, magram marto bazis karze~ saero saqmeTaTvisac ki uzenaesi kanonmdebeli mefesTan erTad ek- TviTon mefes saqarTveloSi aras dros axa li k anon i ar daud via, ara med lesiis umaRlesi ierarqia _ `saeklesio mTavroba~ iyo, amitomac am cnobas SeiZleba vendoT da ar miviCnioT romelime kerZo SemTxvevad. saerTod, saeklesio krebas mefe iwvev- yovelTvis darbazis erTa TanamSromlob i T a d a g a n C i n eb i T ~ . 2 3 2 m a S a s a d a m e , saqarTveloSi kanonmdebelni iyvnen `darbazis erni~, anu darbaiselni. maT Soris Tanamdebobrivad upirvelesni iyvnen `kaTa- da. ase moqceula guaram mamfali, daviT aRmaSenebeli, Tamar mefe, Tumca iyo likozni, Wyondideli, moZRvarT-moZRvari~ da sxva sasuliero, agreTve, cxadia, gamonaklisic, saeklesio krebis gamarTva `qarTvel samRvdeloebas mefis daukiTxavadac SeeZlo, swored TviT mefis saero pirebi `xelosanni~ da `uxeloni~. maSasadame, saqarTvelos eklesiis umaRlesi wodebis mqone mRvdelmTavre- winaaRmdegac Sekrebiliyo. aseTi Tvise- bi, maT Soris qarTlisa da afxazeTis bis iyo, magaliTad, saeklesio kreba giorgi III-is dros. 228 mefis winaaRmdegve iyo mimarTuli 1263 w. axali drois saeklesio krebis dadgenileba da ueWvelia kaTalikosebi, Wyondideli da moZRvarTmoZRvari saqarTvelos saxelmwifos kanonmdebelni iyvnen da sxva darbaislebTan erTad, cxadia, mefis xelisuflebis qveS. mefis nebadaurTvelad iqneboda Seyrili. 229 Cveulebriv ki, roca eklesiasa da mTavrobas Soris uTanxmoeba ar arsebobda, saeklesio krebis Seyris brZa- amitomac araa gasakviri mematianis sityva imis Sesaxeb, rom eklesia `saeklesio gansagebelsa darbazis kariT miiRebdin~, darbazis karis mowvevis dros nebis gamcemi mefe iyo xolme~. 230 marTalia, krebas mefe iwvevda da igi krebas eswreboda sxva saero xelisuflebTan erTad, magram saeklesio iq mudam imyofeboda qarTuli eklesiis sinodi _ kaTalikozebi da umaRlesi mRvdelmTavrebi. amitomac SeiZleba vTqvaT, rom darbazi saeklesio sakiTxTa gada- sakiTxTa garCevis dros `mefes ukve araviTari ufleba ar hqonda sja-baasSi monawileobis miRebisa~. 231 kreba iRebda dadgenilebas _ gadawyvetilebas, mas gadascemdnen mefes da mefe valdebuli Wris dros warmoadgenda sinods, anu eklesiis kanonmdebels, xolo saero, saqveyno saqmis gadaWris dros Cveulebriv saxelmwifo sakanonmdeblo organos. mefes Sesabamis aparatTan erTad aRmasrulebe- iyo igi aesrulebina. `amgvarad saeklesio krebas gangebis xelisufleba hqonda, mefes kidev aRmasrulebeli~. 228 li funqciebi ekisreboda. mefe erT SemTxvevaSi kanonmdebels warmoadgenda darbazTan erTad, meore SemTxvevaSi ki _ aR- saqarTvelos mefes piradad, erTpirovnulad neba ar hqonda kanonis gamocemisa, marTalia, `saqarTvelos mefis uzenaes uflebas samarTlis dadeba da masrulebels mTavrobis wevrebTan erTad. amgvari mdgomareobis gamo samxreT saqarTveloSi mdebare opizisa da mijnaZoris monasterTa Soris sadavo sakiTx- qmna, anu kanonmdebloba da uzenaesi mar- ebis gadasaWrelad mefe bagrat IV-s mou- qro nikebi, I, g v. 265; 229 iv. javaxiSvili, Txzuleb ani, t VI, gv . 58-61, qronikebi, II, gv. 164166; 230 iqve , gv. 167; 231 iqve , gv. 168; 232 iqv e, gv. 169. 228 saeklesio samarTali, kanonebi 181 wvevia darbazi. rogorc aRiniSna, saek- falTa mier gacemuli wyalobis (Sewir- lesio sakiTxTa gadaWris dros darbazi warmoadgenda saeklesio krebas. opizisa ulobis) darRvevas, Cans, erqva `gatexa~. darbazsa da mefes ar unebebiaT maTi da mijnaZoris monastrebi erTmaneTs miwawylis sazRvars edavebodnen. orive mxares hqonda Tavisi simarTlis damamtkicebeli sabuTebi, arqanjelo lambertis Cauweria samxreT saqarTveloSi gadmoce- `gatexa~, radganac miiCneoda, rom es Zveli, aw ukve gardacvlili mwyaloblebis `suls daamZimebda~. maSasadame, mijnaZorelebs darbazobaze gaumarjviaT, xolo opizelebi damarcxebulan. mefe wers, ma, romlis mixedviTac iSxanis taZari barTlome mociqulis mier daarsebulad ar gvindoda, rom `opizarni unugeSiniscemod gagveSvnes, igini Sewuxdeboden miiCneoda, maSasadame, mxarec mis mier iqneboda moqceuli. mijnaZorelebs bagrat mefis karze wmida barTlome mociqulis da Cven bralad SevinaxeT~. maTi `gulsavsobisaTvis~ mefes gadauwyvetia mieca damarcxebuli monastrisaTvis sakuTari nawilebi CausvenebiaT wmida petresa da sofeli birevani. Cans, am soflis Semo- pavles xatebTan erTad. TavianTi simarTlis dasamtkiceblad miutaniaT gurgen erisTavTa erisTavis, gurgen mefeT mefis, bagrat kurapalatisa da bagrat sa va li x ma rde bo da m efi s er T- er Ti `samamasaxloAsosa samsaxurebelsa~, e.i. samamasaxlisos xarjebs. amis Semdeg am soflis Semosavali moxmardeboda opi- IV-is mamis mefe giorgis mier gacemuli sigelebi, damowmebulni kaTalikosTa da mRvdelmTavarTa mier. opizel berebs mxolod guaram mamfalis mier dawerili zeli berebis trapezs. mieca maT `satrapezod~. es brZaneba mefisa unda daemtkicebina qar Tlis ka Tal ikoz s, mRvdelmTavrebs, saerodan ki Semdgomi sabuTi hqoniaT. rogorc aRiniSna, ori monasteri erTmaneTs `ebrZoda~ `tyeTa da zRvarTaTvis~. mefe wers, _ `Cuen ese SfoTi maTi gvimZimda, ravden igini Taobis mefeebs, erisTavT erisTavebs, `taoAsa da klarjeTis tanuterebs~ da sxvebs. aRsaniSnavia, rom taosa da klarjeTSi Zveli droidan SemorCenila somx- wmidani udabnoni mSvidobisa da dawynarebisa da Cuen mefeTa locvisaTvis aRSenebulni arian~. 233 darbazze, romelTa wevrebis Sesaxeb zemoT visaubreT, mousmeniaT orive mo- uri samoxeleo termini, magaliTad, `tanuteri~ da sxva, magram tao-klarjeTSi mdebare aRniSnuli monastris sadavo miwaze arsebuli toponimebi sruliad qarTulia: `samwyuris wyali, SavSeTis n as t ri s s a bu T eb i _ ` da w er i le b i~ , Semdgom mousmines TiToeuli mxaris warmomadgenels. mijnaZorelebs mravali wyali, tixaris klde, eJvanTa qedi, didubis xerTvisi, saqaTmis kari, erTkari, salesvelTa~. aqedan unda vifiqroT, mefis da xelisuflis mier damtkicebuli sabuTi hqondaT _ `xelni amaTni mravalni da mtkiceni iyvnen~, xolo opizrebs mxolod erTi _ guaram mam- rom toponimebi Zvel dros somxurenovani rom yofiliyo, Seucvlelad Zveleburadve darCeboda sigelis daweris droisaTvis, iseve rogorc ucvleli darCa falisa. gardasul mefeTa da xelisu- somxurenovani samoxeleo termini _ sig eli bagrat IV-isa o pizarT a da mijnaZor elTa samamule davis gamo, 1027-1072 w.w., qar Tuli samarTlis Zegleb i, t. II, 19 65, gv . 8. 233 182 mitropoliti anania jafariZe tanuteri. es ukanaskneli, Cans, taosa axlad gaerTianebuli saqarTvelo XI da mimdebare qarTuli mxareebis somxeTis saxelmwifoSi yofnis droidan Semor- s-Si Sedgeboda ori samefosagan. eseni iyvnen `afxazTa samefo~ da `qarTvelTa Cenila (VI-VII ss.). qarTulenovani toponimebi mxareTa mosaxleobis eTnikur samefo~. bagrat III am ori samefos xelmwife iyo, xolo dedaqalaqi quTaisSi qarTvelobaze miuTiTebs im drosac, roca isini saqarTvelosTan jer kidev ar iyvnen gaerTianebulni. bagrat IV-is aRniSnul sigelSi naTq- imyofeboda. siadvilisaTvis erT samefos `qvemo mamuls~ uwodebdnen, meores ki `zemos~ _ `zeda~s kerZs~, quTaisis eklesiis kurTxevis dros `Semoikrib- vamia, rom darbazis krebaze Seikribnen na... yovelni didebulni zemoni da qve- `yovelTa xevTa zemoTa da qvemoTa aznaurni~. 23 4 `zemo saqarTvelo~ _ zemo qveyana aRmosavleT saqarTvelos erqva. moni mamulisa da samefosa missa myofni~. 239 liparit baRvaSma berZenTa daxmarebiT bagrat IV-s waarTva aRmosav- 1786 wlis wyalobis wignSi anton I kaTalikosi Tavis Tavs `zemoAsa saqarTve- leT saqarTvelos yvela mTavari cixesimagre _ artanuji, yveli, ufliscixe, los~ kaTalikos-patriarqs uwodebs. 235 dasavleT saqarTvelos `qvemo~ er- birTvisi, kldekari. mematianis azriT, lipariti aRmosavleT saqarTvelos mflo- qva, xolo erTad orive saqarTvelos ( e. i. z em os a da q v em os ) _ `o rT av e belad iqca _ `moirWuna liparit zemosa q ve yan as a da aR ix un a c ix en i~ ; 2 4 0 saqarTvelo~ - 178 6 wlis wyalobis wigns amtkicebs `orTave saqarTvelos `liparit moirWuna zemosa kerZsa dauflebad~, 241 Tu mTel aRmosavleT saqarTve- ufliswuli mefis Ze giorgi~. 23 6 17 90 w el s S ed ge ni l ` er To bi s~ traqtatSi `qvemo iveria~ ewodeba dasav- los, anu `zemo qveyanas~ daeufla lipariti, raRa darCa mefes? mematiane pasuxobs, _ `xolo bagrats aqunda qvemoTi leT saqarTvelos `garwmunebT yovlisa dawyobiT~241 maSasadame, lixs qvemoTi saimereTosa mefesa... mTavarsa odiSisa... mTavarsa... guriisa da erTobiT TavadTa, aznaurTa da erTa qvemoAsa iveriisaTa~. 237 a m a v e do k u m e n t S i a R mo s a v l e T qveyana, anu `qvemo saqarTvelo~ mefes darCa imJamad, magram Semdgom lipariti damarcxda, amitomac bagrat IV `eufla zemosa da qvemosa Tavis mamulsa~, 24 2 saqarTvelos `zemo iveria~ ewodeba _ `garwmunebT umaRlessa mefesa qarTlisa, amitomac, rodesac bagrat IV opizisa da mijnaZoris monasterTa Soris davis kaxeTisa da sxvaTa... TavadTa keTilSobilTa erTa zemoAsa iveriisaTa~. 238 gadaWris Semdeg, wers - `Sevkriben... yovelTa xevTa zemoTa da qvemoTa azn- saerTod, saukuneTa manZilze saqarTvelos or geografiul `zemo da aurni~, aq `zemos~ qveS, rogorc aRiniSna, aRmosavleT saqarTveloSi mdebare qvemo~ nawilebad yofdnen _ `zemos~ XII s-is Semdgom Seesabameboda `ameri~, `qve- mamulebi, anu xevebi igulisxmeba, xolo `qvemoTas~ qveS dasavleT saqarTveloSi mos~ ki _ `imeri~. _ lixis qedis qvemoT mdebare xevebis Zeg l, II, gv. 8; 235 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, 1970, gv. 965; 236 iqve , gv. 963; 237 qar Tli samarTlis Z eglebi, t. II, 1965, gv. 50 2; 238 iqve , gv. 50 3; 239 mat iane qarTlisa, qarTlis cxovr eba, I, gv. 28; 240 qar Tlis c xovreb a, I, gv. 30 3; 241 iqve , gv. 30 4; 242 iqv e, gv. 296. 234 183 saeklesio samarTali, kanonebi mamulebi. daviT aRmaSenebelma uanderZa Tavis Svils demetres saganZurni `mivec saWurWleni Cemni zemoni da qvemoni~. 243 e.i. mefes ori `saWurWle~, anu saganZuri hqonia, erTi `zemo~, anu aRmosavleT saqarTveloSi, meore `qvemo~ _ dasavleT saqarTveloSi. `zemo da qvemo~, `imeri da ameri~ mraval dokumentSi gvxvdeba, es eklesiis istoriisaTvis imiTaa saintereso, rom qarTlis sakaTalikosos ucxoelebi `zemo iveriis saarqiepiskoposos~ uwodebdnen, afxazeTis sakaTalikosos ki `qvemo iveriis saarqiepiskoposos~. 244 saqarTvelos nawilebs `zemo~ da `qvemo~ unda darqmeoda ara gaerTianeb- is epoqaSi, aramed uZveles drosve, magaliTad, n. berZeniSvili qarTlis cxovrebaSi daculi VII s-is Sesabamisi cnobis _ `SeiTqves yovelni erisTavni qarTlisani zemoni da qvemoni, 245 wers: `gvaqvs sabuTi vifiqroT `zemoni~-Si igulisxmeboda qarTlis erisTavebi, `qvemoni~-Si egrisis, aragveTis da egriswyals qvemoTi~. 246 quTaisis saeklesio krebam, romelsac aRmosavleT-dasavleT saqarTvelodan mowveuli iuristebi (`mecnierni sabWoTa saqmeTani~) da sasuliero pirebi eswrebodnen, miukerZoeblad gadaWra dasmuli saeklesio sakiTxi. [1054/1072]. sigeli bagrat mefisa opizar da mijnaZorel mamebisadmi [teqsti] [mo]vides C[ue]n w[inaS]e quTaTis, saxlsa samkuidrebelsa C[ue]nsa, ese mamani mijnaZorelni da mamani opizarni. da moiyvanes mijnaZorelTa xatni w[m i]daT a mociqulTa p[e]tr[e]si da p[a]vl[e]si da nawilni w[mi]disa barTlome mociqulisani, da moixunes sigelni gurgen e[risTavT]-e[risTav]isa, gurgen mefeTa-mefisaQ, papaQsa Cemisa b[a]g[ra]t kurapalatisaQ da mamisa Cemisa g[iorg]i mefisaQ, r[om]liTa igi tyeni da zRvarni mijnaZorisaTuis daemtkicnes da krulobiTa mowmobani kaTalikozTa da mRvdelTmoZRuarTani. da moiRes opizarTa dawerili guaram mamflisaQ, r[om]liTa mas tyesa da zRvarsa mijnaZorelTa erCodes da amaT mijnaZoroQsa sigelTa Sina guaram mamflisa dawerili, r[ome]l opizarTaTuis dauweria, ara Hsenebul iyo arca damtkicebulad da arca gardagdebulad. da C[ue]n ese SfoTi maTi guimZimda, ravden igi w[mi]dani udabnoni mSuidobisa da dawynarebisa da C[ue]n mefeTa locvisaTuis aRSenebulni arian. qar Tuli istoriul i sabuTebis k orpusi, 1984, gv. 62; 244 a. jafariZ e, saqarTvelos samociqulo e kl es iis ist o ria, t . II, gv . 89 -96; 24 5 qarT lis c xo v re ba, I, gv . 217 ; 24 6 n. b e rZ e niSv ili, saqarTvelos istor iis sak iTxebi, masale bi ist oriuli geograf iisaTvis, 199 0, gv. 632. 243 184 mitropoliti anania jafariZe da guls-midgina R[merTma]n da madlman maT w[mi]d[a]Ta man da Helvyav xarkebiT sauravsa maTsa: Sevkriben karsa darbazisa C[ue]nisasa mRdelT-moZRuarni, e[risTavT]-e[risTav]ni, erisTavni da y[ove]lTa HevTa zemoTa da quemoTa aznaurni, mecnierni sabWoTa saqmeTani da davsxeniT w[inaS]e C[ue]nsa. da wavikiTxeniT maTnica da maTnica dawerilni da r[ome]li sityuis gebaQ iyo maT Soris, movismineT. da samarTlad ese gavigoneT, r[ome]l Helni amaTni mr[a]v[a]lni da mtkiceni iyunes da C[ue]ngan maTi gatexaQ ara jer-iyo, da sulsa maT pirvelTa mefeTasa ara davamZimebdiT. da Tumca opizarni unugeSiniscemod gagueSnes, igini Sewuxdebodes, da ese C[ue]n bralad SevinaxeT. da aw salocvelad mefobisa Cemisa da Svilisa Cemisa g[iorg]i kurapalatisa da salocvelad sulsa maT pirvelTa mefeTasa esreT ganvage da davamtkice saqme maTi: tyeni da zRvarni amaTni, viTa maT pirvelTa mefeTa dawerilTa sigelTa Sigan uwerian, niSniT zRvarni; samxriT-samwyrisa wyali, viTa SavSeTisa wyalsa CaerTvis, da tixaris klde da qed-qedi viTa wavals; dasavliT _ eJuanTa qedi; da CrdiloQT _ didubisa xerTvisi da saqaTmis kari, viTa qed-qedi wavals, didi qedi erTkari. ese zRvarni mtkiceni arian mijnaZoroelTa zeda da qedsa ameriT araQ uc saqme da sasarCloQ opizarTa, salesvelTa saTibisagan kide. da amisda nacvlad, r[aQTa]mca opizarnica gulsavse vyven, salocvelad sulisa Cemisa Tavsave Cemsa davaTmine: aviRe samamasaxlisoQsa samsaxureblisa C[ue]nisagan barevani sofeli da mivec opizarTa satrapezod. da gardavswyuide maT Soris sazidi da sarCeveli, r[aQT]a ese ornive w[mi]dani udabnoni mSuidobiT da uSfoTvelad iyunen da mefobasa Cemsa da Zesa Cemsa g[iorg]i kurapalatsa guilocviden da maT pirvelTa mefeTa maSenebelTa da SemwirvelTaca ulocviden, r[aQT]a R[merTma]n, meoxebiTa maT w[mi]daTa mociqulTaQTa da maTda mimarT vedrebiTa maT w[mi]daTa mamaTaTa, dResa mas gankiTxvisasa, ulxinos codvilsa sulsa Cemsa, miHsnas s{a }s jelTagan saukuneTa. aw, vinca hnaxoT brZanebaQ da sigeli ese C[ue]ni: SemdgomTa C[ue]nTa momavalTa mefeTa, e[risTavT]-e[risTav]Ta, taoQsa da klarjeTisa tanuterTa da y[ove]lTa HelisufalTa da saqmis moqmedTa, daumtkiceT da nuvin Hel-hyofT Slasa da Secvalebasa amissa! da ukueTu vinme, rasaca Jamsa, raQca guari kaci, didi gina mcire, adges da amas naqmarsa C[ue]nsa aqcevdes, ga-mca-urisxdebis mamaQ, Ze da suli w[mi]daQ. da esemca w[mi]dani mociqulni arian mosajulni sulisa misisani dResa mas gankiTxvisasa. da Cemni bralni misgan iZien R[merTma]n! da Tq[ue]n, w[mi]d[a]o meufeo qarTlisa k[aTalikozo], da w[mi]dano mRvdelTmoZRuarno, ujuaro[biTa daumtkiceT]... 24 7 247 qar Tuli istoriul i sabuT ebis k orpusi, 1984, gv. 32-34. 185 saeklesio samarTali, kanonebi `wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~, `sigeli giorgi mefisa~ Tbilisis I saeklesio kreba (1178 w.) Cvenamde moRweulia `sigeli giorgi mefisa saqarTvelos eklesiisadmi~ (daTariRebulia 1177-1178 wlebiT). sigelSi nabrZanebia, rom afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa da somexTa mefes giorgi III-s, romelsac agreTve hqonda titulebi `SirvanSa~ da `SahanSa~, gaxelmwifebidan 21-e wels aujanyda Zmiswuli. SeTqmuleba seriozuli iyo, magram igi CaaxSo: `cud qmna da daxsna~ man, romelic `mravalmowyalea da ar aviwydeba Tavisi qmnileba~, e.i. ufalma RmerTma. uflisadmi madlobis niSnad mefem gadawyvita raRac didi sikeTe mieniWebina saqarTvelos eklesiisaTvis, `samadlobeli raA mca miemadleboda RmrTeebasa missa~. mefem brZana `sadideblad Rmr- nes da mogvaxsenes daWirvebuloba eklesiaTaA da ganryvnaA sasjulTa saqmeTaA~, 248 amitomac mefem RmerTis samadloblad krebis ganCineba aRasrula. Cvens istoriografiaSi gamoTqmulia mosazreba TiTqosda gasaWiris Jams, im dros, roca mefes aujanyda Zmiswuli, batoniSvili demna, saqarTvelos saeklesio moRvaweebma moiwvies kreba. `es faqtobrivad sasuliero pirTa seriozuli gamosvla iyo samefo xelisuflebis winaaRmdeg... samRvdeloeba Tavisi Zalauflebis gazrdas moiTxovda. saqarTvelos mefes sxva gamosavali ar hqonda, iZulebuli gaxda daeTmo da krebis moTxovna Seuvalobis (ZiriTadad unda vigulisxmoT sagadasaxado imuniteti) Teebisa misisad da keTilad dacvisaTvis mefobisa Cuenisa da sulierad xsnisaTvis satanjulTaAsa, movigoneT eklesiaTa samefoAsa CuenisaTa yovlisa begarisa us- aRdgenis Taobaze daekmayofilebina~. 249 sigeli ar iZleva aseTi gancxadebis safuZvels. kreba Sedga ara ajanyebis dros, aramed ajanyebis CaxSobis Sem- amarTloAsa da daWirebulisagan xsnaA da ganTavisuflebaA~. 248 radganac mefes surda RmrTisadmi Sesawiravi gaeRo ara romelime erTi an ori eklesiis sasargeblod, aramed sazogadod saqarTvelos mTeli eklesiis samomavlo saWiroebis dasakmayofileblad, amitomac gadauwyvetia moewvia saeklesio kreba, romelic daadgenda imJamad, Tu ra saWiroebas iTxovda eklesia. mar- deg. marTalia, SesaZlebelia romelime kerZo sasuliero pirs monawileobac mieRo ajanyebaSi, magram zogadad mTlian eklesias ar SeeZlo da arc inebebda mefis mterTa mxares dgomas, pretenziebis gacxadebas mefis gasaWirSi yofnis Jams. mefe TviT eklesiis mier iyo nakurTxi da, maSasadame, dalocvil-dadgenilic. mefes gamefebis Jams mirons cxebdnen, igi mironcxebuli iyo eklesi- Tlac, aRniSnul wels Semdgara saeklesio kreba, romelsac gadauwyvetia eTxova is mier, anu Tavisi mmarTvelobisas warmoadgenda RvTis madlis matarebels. mefisaTvis eklesiaTa usamarTlo begarisagan gaTavisufleba. mefe krebis saxeliT ambobs: sasuliero pirebma `gvibrZa- mefes sulieri mowiwebiT epyrobodnen ara mxolod misi politikuri zedamdgomlobis, aramed misi cxebulobis, madlis- 248 qarTuli ist. sabuTebis korpusi, 1984, gv. 72; 249 iv. javaxiSvili, Txzulebani, t. VII, 1984, 110. 186 mitropoliti anania jafariZe matareblobis gamo. mefisadmi episkoposTa `imerTa da amerTa~ Sekreba sulieri mowiweba emsgavseboda kaTalikosis mimarT gamoxat- did iSviaTobas warmoadgenda saqarTvelos eklesiis da, saerTod, saqarTvelos ul sulier krZalulobas. rogorc iTqva, mefem gama- istoriaSi. msgavsi Sekreba xdeboda erTiani saqarTvelos saxelmwifos arsebo- rjvebis Semdeg ineba samadloblad RvTisadmi wyalobis gaReba eklesiis sasargeblod. amis gamo moiwvia saeklesio bisas didmniSvnelovani saxelmwifo, anda saeklesio movlenis dros. magaliTad, mironis kurTxevisas, mefis kurTxevisas. msgavsi saeklesio krebis dros yoveli kreba, sigelSi ar aris pirda- eparqiis (samRvdelTmoZRvros) episkoposs piri miTiTeba amisa, magram sigelidan Cans, rom kreba mefis mier aris mowveuli. kre- mikuTvneb uli hqonda Tavis i adgili `jdomisa da dgomis~ wesis Sesabamisad. eklesiaSi wirva-locvis, liturgia- ba unda Semdgariyo samefo karze da es unda yofiliyo RvTismsaxurebis, SekrebaTa da oficialuri purobis drosac ki episkoposebsa darbazi gafarToebuli saxiT, `d idi wes iT~ , r omel zed ac da samRvdelo pirebs erTmaneTis mimarT nebismier adgilas dgomisa da jdomis mowveulma saeklesio pirebma ganixiles saeklesio sakiTxi, u fl e ba ar a a qv T . a mJ a ma d p ir v el i mRvdelmTavris, anu kaTalikos-patriar- amitomac SeiZleba vuwodoT saeklesio kreba. samefo kari qis, marjvena pirvel adgilas unda dadges mis Semdeg eklesiaSi pirveli upirate- am droisaTvis TbilisSi iyo, amitomac unda vifiqroT, rom kreba TbilisSi Catarda. mas si piri, es upiratesoba ganisazRvreba wodebiTa (mitropoliti, mTavarepiskoposi da a.S.) da qirotoniiT (episkopos- SeiZleba pirobiTad vuwodoT Ta Soris is dadgeba pirvel adgilas, `Tbilisis I saeklesio kreba~, radganac TbilisSi Semdgomac iqna mowveuli sxva krebebi, xolo iqamde TbilisSi Catare- romelsac ufro adre aqvs es wodeba miniWebuli). Zvel dros upiratesoba saqarTvelos eklesiaSi ganisazRvreboda ara piradi wodebriobis upirateso- bul krebaTa Sesaxeb cnobebi ara gvaqvs. biT, aramed kaTedris pativis upiratesobiT. magaliTad, SesaZloa manglelsa sigelS i nabrZanebia: `Sekrbes yovelni samefo A sa da walkel episkoposebs Tanabari wodeba hqonodaT, magram mangleli upirates Cuenisani monazonni da ebiskoposni imerni da amerni, kaTa- adgi las un da damd gariyo misi kaTedrisadmi ZvelTaganve miniWebuli upi- likozni, moZRvarni, da yovelni meudabnoeni~... 25 0 ratesobis ZaliT. es asaxuli iyo Sesabamis dokumentebSi, romlis mixedviTac sazo gadod u nda iTq vas, rom sru liad saqa rTve los isazRvreboda mRvdelmTavarTa Tu moweseTa adgili Sekrebebis dros. 250 qar Tuli istoriuli sab uTebis korpus i, 1984, gv. 72. 187 saeklesio samarTali, kanonebi msgavsadve isazRvreboda adgili dgo- da mTav arep isko posi (e. i. misa da jdomisa samefo karze moxeleTa Soris. `darbazobis dros mxolod mwuxris locvas mTavarepiskoposi aRasrulebda). mTavar- gansazRvruls didebul moxeleTa jgufs SeeZlo mefis winaSe mjdariyo, sxvebi u n da m d ga r i y v ne n . am a s ga r d a am a T Sorisac, visac jdomis ufleba hqonda, zogs sasTaulis ufleba hqonda, zogni episkoposi Zvel saqarTveloSi e rqva mxo lo d im mRvdelmTavars, romelic ijda samTavros kaTedraze mcxeTaSi. mwuxrisas Semosili mTa- usasTaulod unda msxdariyvnen, amis Sesaxeb garkveuli, mtkice debuleba ar- varepiskoposi Sesabamisi galobiTa da wesiT gaemarTebo- sebobda, romelsac erqva `wesi jdomisa da dgomisa~. 251 ivane javaxiSvili wers, rom jdomis da mefis sasaxlisaken. sasaxleSi mTavarepiskoposi miiRebda mefis gvirgvins, skiptras, uflebis mqone xelisufalni, Tavis mxriv, porfirsa da bisons (es ori ramdenime jgufad iyofodnen: `vazirebi oqroWedil selebze isxdnen, danarCeni didi xelisufalni Cveulebriv sajdomebze, magram ufrosi maTgani `sasTau- ukanaskneli iyo mefis Sesamoseli). yovelive amas feSxumze dawyobilT miitandnen eklesiaSi da daasvenebdnen tra- liT~, e.i. baliSze, umcrosni, albaT, usasTaulod msxdaran. TavisTavad igulisxmeba, rom umaRlesi samRvdeloebis warmomadgenelni Tamaris droindel pezze. samefo kandidati, didebulebi da sxvebi Rames sasaxleSi locviT gaaTenebdnen. meore dRes, diliT, Sesabamisi darbazobaSiac monawileobas iRebdnen~. 252 `xelmwifis karis garigebis~ cnobiT, nebismieri saxelmwifoebrivi sakiTxis garkvevisa da gadaWris dros darbazobas wesiT sasaxleSi eklesiidan mividoda jvrism tvirTv eli, romelic wesisamebr miesalmeboda samefo kandidats. es iyo eswrebodnen `umaRlesi samRvdeloeba, kaTalikozisa da moZRvarTmoZRvris meTaurobiT da mniSvnelovani monastrebis winamZRvarni~. 25 3 saqarTvelos mefisa da qarTuli ek- niSani, romlis Semdegac es ukanaskneli unda wasuliyo eklesiaSi, samefo kandidats win miuZRoda zari, droSa, Subi, Semdeg mihyvebodnen mTavard- lesiis ierarqiis urTierTdamokidebuleba sasuliero TvalsazrisiT kargad Cans XIII s-iT daTariRebul dokumentSi, iakoni, jvrismtvirTveli da mandaturTuxucesi, ukan edgnen ezoTuxucesi, CuxCeraxi, me- romelsac ewodeba `wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~. romelime Sesabamisi pirovnebis mefed kurTxeva xdeboda wirvisas. mefis kurTx- abjreTuxucesi, mas eWira mefis fari, laxti da qarqaSi, ukan modioda laSqari. mefis marjvniv idga amirspasalari, evis wina dRiT, mwuxrisas, Seimosebo- mas samefo xmali orive xe- 251 252 ist oriani da azmani, g v. 470. iv. j avaxiSv ili, T xzulebani, t VI, 1982, gv. 34; iv. javax iSvili, Txzule bani, t. VII, 1984, gv. 181; 253 iqv e, gv. 182. 188 mitropoliti anania jafariZe lze hqonda dasvenebuli. mis siaxloves Sesabamis dros bisons aiRebdnen, gam- idgnen amilaxori da meabjreTuxucesi. m ef is ma r cx ni v i dg n en W y on d id el i oitandnen sakurTxevlidan da miutandnen samefo kandidats taZarSi, sadac episkoposi da aTabagi. eklesiis karebTan mefes miegebebod- igi ijda Tavis adgilas. mas orive muxlze dausvenebdnen bisons. igi adgeboda nen kaTalikosebi (qarTlisa da afxazeTisa) da episkoposebi. afxazeTisa da da bisoniT xelSi mividoda `sakaTalikoso taxtTan~ (es taxti, anu saydari qarTlis kaTalikosTa Soris upiratesi iyo es ukanaskneli, radganac igi qarTlis kaTalikosobasTan erTad agreTve iyo sveticxovelSi amJamadac dgas). e.i. samefo kandidati mividoda kaTalikosTan da etyoda _ `makurTxe, meufeo~, kaTali- sruliad saqarTvelos patriarqic, amitomac igi miesalmeboda samefo kandi- kosi dalocavda mas, gamoarTmevda bisons da Tavis xeliT Caacmevda. Semdeg kan- dats Sesabamisi sityvebiT. kandidati mdablad Tayvans scemda kaTalikoss, amis didats miiyvandnen isev Tavis adgils. wirvisas saxarebis wakiTxvis mom- Semdeg kandidatis marjvena xels daiWerda qarTlis kaTalikosi, marcxena devno kvereqsis Semdeg sakurTxevlidan gamovidodnen afxazeTis kaTalikosi (anda xels ki afxazeTis kaTalikosi, Seiy- iSxneli) da mTavarepiskoposi. mohkidebd- vandnen eklesiaSi da daayenebdnen Sesa- nen mefes xels, rogorc zemoT iyo aRniS- bamis adgilze, romelsac `samefo adgili~ erqva (sveticxovelSi es adgili nuli, da daayenebdnen Sua eklesiaSi, aq mefes samjer unda eca Tayvani sakurTx- iyo samxreTis kedelTan, sakaTalikoso saydris siaxloves. bolo wlebamde aq evlisaTvis, Semdeg Seiyvandnen aRsavlis kariT sakurTxevelSi, daayenebdnen id ga marm ari los sv ete bian i s ame fo trapezis win. aq mefe muxls moiyrida, Cardaxi, romelic moSales restavratorebma XX s-is 70-8 0-ian wlebSi). Tu anu daiCoqebda qarTlis kaTalikosis, e.i. saqarTvelos patriarqis win, romelic raime mizezis gamo wirvas ver eswreboda afxazeTis kaTalikosi, misi adgili aseve am droisaTvis Sesuli iyo sakurTxevelSi. trapezis win daCoqil mefes unda daeWira iSxnel an Wyondidel episkoposs, anda mTavarepiskoposs. kan- yvela episkoposi Tavze daafarebda Tavis omfors, jvars dawerda kaTalikosi da didatis eklesiaSi Sesvlis Semdeg iw- iwyebda umTavres locvas, romlis war- yeboda wirva. jer, cxadia, kveTa iwye- moTqmis Semdegac samefo kandidati ukve boda: `iwyon aRmokveTa sefesa~. 254 kveTa sruldeboda patara trapezze, romelsac samkveTlo ewodeba, kveTis Semdeg nakurTxi mefe iyo. kaTalikosi ambobda locvas: `saRmrTo madli, romeli yovladve uZlurebaTa CuenTa hkurnebs da Sesawiri nakveTi sefiskveri _ feSxumiT da Rvino _ barZimiT unda gadaesvenebi- naklulebasa Cuensa aRavsebs ganaCinebs RmrTis moSiSsa [aq iTqmoda kandidatis naT did trapezze, romelzec, rogorc saxeli] ersa da samefosa amas zeda aRiniSna, dasvenebuli iyo samefo Sesa- mefed-mefed da gareSeartyams saRmrTosa moseli bisoni, amitomac kveTis Semdeg Zalsa missa, vilocoT yovelTa, raTa 254 wes i da gangeba mefeTa kurTxev isa, qarTuli s amarTlis Zegle bi, t. II, 19 65, gv. 51. 189 saeklesio samarTali, kanonebi daimkvidros mis Tana madlman yovlad 255 msaxurTuxucesi, `Semdgomad xelosanTa wmidisa sulisaman~, xalxi pasuxobda `kirie leison~ sam gzis, kaTal ikosic da uxeloTa, darbaiserTa sruliadTa~ marTebda Tayvaniscema. 256 ase, samefo sa- aRniSnul locvas samjer waikiTxavda. amis Semdeg kaTalikosi aiRebda samefo gvirgvins da daadgamda Tavze mefes Sesabamisi locviT, Semdeg aiRebda porfirs da Caacmevda (Semoaxuravda) mefes, mosliT Semosili mefe 3 dRis manZilze unda mjdariyo taxtze (e.i. gvirgviniT da porfiriT). aqedan Cans, rom ZvelqarTuli wesis Tanaxmad, romelic mtkiced iyo daculi Semdeg aiRebda skiptras da miscemda mefes marjvena xelSi, amis Semdeg mefes saq arTvel oSi, vidre luars ab II -is Semdgom rostom-xanamde, eklesiis kurTx- daayenebdnen trapezis marjvniv. gundi ityoda axali mefis mravalJamiers. ziarebisas jer mRvdelmTavrebi eziarebod- ev is miu Reb lad saq arT vel oSi me fe taxtze ver avidoda da `mefis~ wodebas ver miiRebda. samefos didebulTa Soris nen, Semdeg mRvdlebze win mefes aziarebd- upirvelesad iTvlebodnen afxazeTisa da nen, wirva ase mTavrdeboda. sakurTxevlidan gamosvlis Semdeg mefes xmals Seartyamda amirspasalari. eklesiidan sa saxl emd e me fes mia cil ebdn en qarTlis kaTalikosebi, Wyondideli da, albaT, moZRvarT-moZRvaric, rogorc es zemomoyvanili sabuTidan da `xelmwifis karis garigebidan~ Cans. aseTi viTarebis mRvdelmTavrebi, marjvena xeli mefisa eWira qarTlis kaTalikoss, marcxena ki afxazeTis kaTalikoss (an Wyondidels, an iSxnels), aseve Sehyvebodnen samefo gamo ar migvaCnia sworad gancxadeba i mi sa , T i Tq os d a m ef e g io r gi I I I- s gasaWiris dros aujanyda eklesia. eklesia yovelTvis mefis erTguli, mefesTan palataSi, miiyvandnen samefo taxtTan da dasvamdnen taxtze. taxtze ayvanis Semdeg axal mefes pirvelad Tayvans scemda dedofali, Semdeg kaTalikosebi, erTad TanammarTveli iyo saqarTvelos saxelmwifosi. amiT madlierma mefem TbilisSi mowveuli ganxiluli krebis daxmarebiT udidesi sikeTe mianiWa saqarTve- Wyondideli, aTabagi, mandaturTuxucesi, amirspasalari, meWurWleTuxucesi, los eklesias, kerZod ki, gaaTavisufla usamarTlo begarisagan. 255 qar Tuli s amarTl is Zeg lebi, t . II, 1965, gv.. 52; 256 iqv e, gv. 53. 190 mitropoliti anania jafariZe 1177. sigeli giorgi mefisa saqarTvelos eklesiisadmi [teqsti] q. saxeliTa R[mr]TisaQTa, gi[orgi]sagan, bagratunianisa nebiTa R[mr]TisaQTa afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa da somexTa [mefisa, Sar]vanSaQ [da SahanSaQ da yovli]sa aRmosavleTisa da dasavleTisa [flobiT]mpyro[be]lisa. welsa mefobisa Cuenisa ka -sa. odes birebiTa da gan[Zra]xviTa eSmakeulTa, SeiTqunes vieTnime mefo[b]isa Cuenisa didebulni da aznaurni orgulobisa CuenisaT[uis] da Zmiswuli Cueni gaguiyenes da mravali Wiri da [ga]nsacdeli aRguidgines, gina mravalmowyalebaman [da] ardaviwyebulebaman qmnulebisa misisaman cudqmna amaTi ganZraxvaQ da SeTqmulebaQ maTi da dahHsna [yo]velni Roneni maTni da ganabnivna yovelnive, zogni sp[arse]Ts Sina sikudiliT da gar[dax]uewiTa da r[ome]lnime Cue[nsa] samefosa Sina ferHTa queSe CuenTa dascna; Cuengan amisa k[ual] msgavsi samadlobeli raQmca miemadleboda R[mr]Teebasa missa. gana, sadidebelad R[mr]Teebisa misisad da keTilad dac[vi]saTuis mefobisa Cuenisa da sulierad HsnisaTuis satan[j]velTaQsa, movigoneT eklesiaTa samefoQsa Cue[nisaTa] yovlisa begrisa usamarTloQsa da daWirebulisagan HsnaQ da ganTavisuflebaQ. da amisve mizezisaTuis Sekrbes yovelni samefoQsa Cuenisa monazonni da ebiskoposni : imerni da amerni, k[aTaliko]zi, moZRuari da yovelni meudabnoeni da maTca guibrZanes da moguaHsenes daWirebulobaQ eklesiaTaQ da ganryunaQ sasjuloTa saqmeTaQ. amisTuis ganvaCineniT kacni yovelgan da ganvageT gulsmodgined SekazmvaQ da ganTavisuflebaQ w[mi]daTa R[mr]Tisa eklesiaTaQ da glaxakTaQ, r[ome]li TuiT dawer[ili][...] I-II kefebis marcxena kideze gaswvriv teqstis xeliT miwerilia: [q . Cu enisa sulisagan R[mr]TisaA saqme] esre gaguiwesebia, viTa aqa sweria da viTa monastrisa wessa hmarTebs, egre daguiWiravs da yoveli u samarTloA b egari agiu K[snia]. 2 5 7 257 qar Tuli istoriul i sabuT ebis k orpusi, 1984, gv. 71-72. 191 saeklesio samarTali, kanonebi anisis `dawerili~ anisis Sekreba (1218 w.) erTi saeklesio Sekreba mowveul iqna bazarTan saqarTvelosa da somxeTze gav- qalaq anisSi, saqarTvelos mefis brZanebiT. somxeTSi daviT aRmaSeneblamdec liT. mxolod monRolebis dros, Crdilo eT is `o qro s urd os aga n~ da cv is arsebobda qarTuli eklesiis mrevli, mizniT, samxreTis urdos es gzebi jer es mrevli iseTi mravalricxovani da Zlieri iyo, rom maT TavianTi saepisko- Cauketavs, Semdgom ki ufro samxreTiT gadauwevia. somxeTi monRolebamde ze- pos oebic m oa R n iS n u l d a s x va m iz e z Ta hqond aT. es ukan asknel ni, g am o cxadia, Sediodnen qarTuli eklesiis iurisdiqciaSi. Cvens Zvel sabuTebSi Se- ekonomikurad Zlier, ayvavebul qveyanas warmoadgenda. mis savaWro da adminis- monaxulia somxeTis zogierTi qarTve- traciul centrebSi qarTvelebic cxov- li episkoposis saxeli samwysos Sesa- robdnen. Crdilo somxeTis periferieb- bamisad. esenia: `mitropoliti somxeTi- Si ki qarTvelebi mkvidr mosaxleobas sa~, `aneli~, `kareli~, `valaSkerte- warmoadgendnen. saqme is iyo, rom IX- li~, `dadaSneli~, amaT garda, arsebobda CvenTvis ucnobi saepiskoposoebic. X ss-Si gaZlierda da aRdga somxeTis erTiani samefo, romelmac SeZlo im rogor moxvda qarTuli mosaxleoba droisaTvis daSlili saqarTvelos mrava- so mx eTS i? so mxe Ti sa erT aSo ri so savaWro gzebze mdebareobda. monRolebis li mxaris Tavis SemadgenlobaSi Seyvana, cxadia, qarTuli mosaxleobiT. ma- Semosevamde es savaWro gzebi bizan- galiTad, yarsis, anu karis, dadaSnisa tiasa da evropas aerTebda aRmosavlur da valaSkertis qarTuli saepiskopo- 192 mitropoliti anania jafariZe soebi qarTuli mosaxleobiT dasaxle- nen, amitomac unda vifiqroT, rom 1218 bul miwebze mdebareobdnen. es qarTu- wels anisSi Catarda saeklesio Sekre- li mosaxleoba VI-X ss-Si jer sparsTa, Semdgom bizantielTa da arabTa mier ba, romlis ganaCeni Tavis xelmoweriT daamtkica saqarTvelos patriarqma da somxuri eklesiis uzomod gaZlierebis Tavis saxeliT sajarod gamoaqveyna igi, gamo gadaiqca mrevlad somxuri eklesiisa. es procesi qarTul eklesias uyura- amoakveTina erT-erTi qarTuli eklesiis kedelze. dRebod ar dautovebia, Sesaferisi mo- 1910 wlis zafxulSi anisis gaTxre- mentis dadgomisTanave daaarsa am mxareSi qarTuli saepiskoposoebi, riTac bis dros niko mars upovia, qvebze amoWrili qarTuli asomTavruli didi war- mkvidri qarTuli mosaxleobis nawili wera. `mkvidrno amis qalaqisano qarTvel- gadaarCina gasomxebis aSkara safrTxes. amito mac unda iTqvas, rom sam xreT no!~ _ mimarTavs patriarqi anisis qarTul samwysos, n. marisa da sxva zogierTi saqarTveloSi ara somxuri mosaxleoba mecnieris azriT, es `qarTvelebi~ Tur- `qarTveldeboda~ qalkedonitobis miRebiT da qarTuli eklesiis mrevlad gada- me sinamdvileSi qarTvelebi ar yofilan, aramed somxebi, oRond marTlmadide- qceviT, aramed ZvelqarTuli mosaxle- blebi. rogorc sxvaganac mravalgzis oba, iqamde nawilobriv armenizebuli somxuri eklesiis mrevlad gadaqcevis aRiniSna, aseTi midgoma araTu arasworia, aramed araeTikuricaa, radganac Seu- g a mo , Se c v - racxyofs imJamindeli aniseli qarTve- lisTanave daubrunda mSobliur qarTu- li qristianebis sulebsa da xsovnas. li eklesiis wiaRs. es `qarTvelebi~ iyvnen ara `qalkedoni- p o li t i k u ri k l i ma t i s anisSic mravalricxovani qarTveli ti somxebi~, anda `qalkedoniani somxe- mosaxleoba cxovrobda Tavisi qarTuli eklesiebiTa da saepiskoposoTi. mraval bi~, aramed namdvili qarTvelebi, rogorc e Tn ik u ra d , is e k u lt ur u li Tv al - axal eklesiasac aSenebdnen XIII s-is sazrisiT. isini qarTvelebi rom ar yo- d as a wyi s Si . a m a x a li ek l es i e bi s sakurTxeblad da aniseli morwmuneeb- filiyvnen eTnikurad da mxolod konfesiuri kuTvnilebis TvalsazrisiT yo- is saqmeTa Sesaswavlad mcxeTidan somx- filiyvnen qarTuli eklesiis wevrebi, e Ti s yo fi l de da q al aq Si C as ul a saqarTvelos kaTalikos-patriarqi eti- maT Sesaxeb aRniSnavdnen kidec, rom isini arian `sarwmunoebiT qarTvelebi~, fane. mas 1218 wels ganuxilavs anisis Tumca ki aseTi termini xelovnuria da samRvdeloTa da mrevls Soris wamoWrili sadavo sakiTxi. radganac es sa- arc gvxvdeba Zvel ZeglebSi, maSin, roca termini `sarwmunoebiT somexi~ mraval- kiTxi saeklesio iyo da uSualod exe- gzis gvxvdeba. boda sasuliero pirebs, unda vifiqroT, rom Sedga sagangebo kreba samRvde- 1218 wlamde odnav adre, rogorc iv. javaxiS vilma g amoikv lia, an isis loebisa, romelSic patriarqTan erTad qarTvel xucesebs gaudidebiaT is mis- misi Tanmxlebi da adgilobrivi, agreTve sxva sasuliero pirebi, monawileobd- acemeli, rac maT ekuTvnodaT saeklesio wesebis Sesrulebis Semdeg. isini 193 saeklesio samarTali, kanonebi gvirgvinis kurTxevisa da micvalebu- res – mrevls: `mkuidrno amis qala- lis wesis agebisaTvis 100 dramas Txoulobdnen. gaudidebiaT sxva misacemel- qisano qarTvelno, romelica ... igi pirvelad didad pativ cemdiT, mRvdelTagan ic. amas gaumwvavebia urTierToba samwysosa da samRvdeloTa Soris. 1218 wels, gixms locvaA da wirvaA, nu gewyinebis maTTvis Zalisaebri misacemeli. ufro- roca etifane kaTalikosi anisSi CabrZanebula, qarTuli eklesiebis sakurTx- sad mxiarulebiT miscemdiT, Tvinier daWirvebisa, `rameTu mxiarulebiT mis- evlad `safiqrebelia, rom piradad TviT kaTalikoss anisSi Casvlis miznad imdenad axali eklesiebis kurTxeva ar acemeli uyvars ufalsa~ da Tqven giyvarden viTarca mamani sulierni da maT uyvardiT viTarca Svilni sulierni. hqonia, ramdenadac am atexili uTanxmoebis garCeva da mogvareba~. 300 locvasa nurc Tqven daakldebiT da nuca Tqven, yovelsa zeda ufrosad saRmr- etifane kaTalikoss, rogorc aRiniSna, gamoukvlevia sakiTxi da ganCine- ToA igi siyvaruli erTmaneTisaA moigeT, da amiT mieciT sasurvo saRmrTo- bac miuRia: `ityvis xmaA saRmrToA: usasyidlod migiRebies, usasyidloT mis- Ta mcnebaTa~. 301 etifane kaTalikoss da masTan er- cemdiT~, mimarTavs igi anel xucesebs. Tad saeklesio krebasac daudgeniaT mis- `ara getyviT ukvdavi RmerTi: ra mome- acemelis odenobis samjer Semcireba. 302 ciT me im madlis safasurad, rac Cemgan miiReT? Tu Cemgan usasyidloT mi- es 33 tfilur dramaze cota meti yofila. gardacvlilis ojaxidan xucess See- iReT, arc Tqven unda gayidoT locva eris mimarT~. Zlo kidev waeRo erTi Solti Zroxis tyavi. es misacemeli mTel saqarTvelo- `aw, sasono Cemno anelno xucesno, Si wesad yofila dadgenili. 303 nu iqnebiT dasabrkolebel sityuaT da nuca gardaxdebiT mociqulT mcenebasa, etifane netar kaTalikoss anisel qarTvelTa saqme keTilad mougvarebia cudisa da warmavalisaTvis~ 301 _ daariga patrirqma erTi mxare _ samRvde- da, cxadia, axal qarTul eklesiaTa kurTxeviT saRmrTo madls gadascemda loeba, magram iqve mimarTa meore mxa- qarTul savaneebs somxeTSi. 300 302 iv. javaxiSvili, Txzule bani, g v. VI, gv. 34 8; 301 qar Tuli s amarTlis Zegle bi, III, 1970 , gv. 154; iv. javax iSvili, VI, gv. 380; 303 iqv e, gv. 351. 194 mitropoliti anania jafariZe [dawerili etifane kaTalikozisa anel xucesTa sargos ganwesebis Sesaxeb] [1218 w.] [sruli teqsti] ityuis HmaQ saRmrToQ: “usasyidlod migiRies, usasyidlod miscemdiT”. ese igi ars, getyus RmerTi ukvdavi: Cemda raQme gicemies madlisa misTuis, romeli Cemgan miiReT/ Tquenca hyiddiT didsa madlsa Cemgan usyidulsa ukeTu me usasyidlod momicemies, arca Tquengan jer-ars syidaQ locvaTa erisa mimarT. aw, sasono Cemo anelno xucesno, nu iqnebiT dasabrkolebel sityuaT da nuca gardaHdebiT mociqulT mcnebasa, cudisa da warmavalisaTu[i]s. yovlad uwys[o] ars aRebaQ Tquenganca gu[i]rgu[i]nTa kurTxevisaTu[i]s asisa dramisa... [a]rsT Zali edvas, puri aWamos. egreTve mkudrisaTu[i]s, romeli Wirs... ufro SesWirdebis misisa sulisaQ. egdenive asissa tfilurisa mieces da... puri aWamos da sxuaQ waRebaQ Zalisaebrad. yovelive misacemeli mR[delTa ubrkol]ebeli iyvn Tquenda mosacemelad. mku[i]drno amis qalaqisano qarTvelno, r...ca... [igi] pirvelad didad pativ -cemdiT, mRdelTa gan giHms locvaQ da wirvaQ. nu gewyinebis m aTTu[i]s Za[li]saebri misacemeli. ufrosad mxiarulebiT miscemdiT, Tuinier daWirebisa, rameTu “mxia[r]ulebiT misacemeli uy[u]ars ufalsa”. da Tquen giyuarden viTarca mamani sulierni da maT uyuardiT v[iTarca] Svilni sulierni. locvasa nuca Tquen daakldebiT da nuca Tquen. yovelsa zeda ufrosad saRmrToQ [igi] siyuaruli erTmeneTisaQ moigeT da amiT mieciT sasurvo saRmrToTa mcnebaTaQ. ese me, etifanes kaTolikozsa CemiTa HeliTa damiweria, odes anis[s] eklesiani vakurTxen. tfiluri asi drama igi iyos: dangi erTi g mieces da zroxis tyavi, romel erTob wagiRia aqamdis, aw sawiravadve miscemdiT Tu[i]To Solts. da Cuen saeklesioTa wesTagan rad SevicvalebiT/ vinca ese Cemi ga[ge]buli Secvalos, ar... brZanebaQ RmrTisagan da misTa wmidaTagan qoronikonsa Dlh. 30 4 304 qar Tuli s amarTlis Zegle bi, III, 1970 , gv. 154. 195 saeklesio samarTali, kanonebi SiomRvimis `ganCineba~ SiomRvimis saeklesio kreba (XIII s-is 40-iani wlebi) XIII s-is 40-ian wlebSi Semdgara saeklesio kreba, romelsac ganuxilavs SiomRvimis sakiTxi, amitomac SeiZleba pirobiTad am krebas `SiomRvimisa~ vuwodoT. mTavarepiskoposi saba moixseniebs am krebas da amtkicebs krebis ganCinebas, igi wers: `viTa wmidasa krebasa da wmidasa mamamTavarsa Cuensa arsenis qristes mier qarTlisa kaTalikossa ganuCenia bWobiTa da didiTa mamamTavarTa da moZRuarTa CuenTa xeliT-werilni... daumtkicebian, meca glaxaki: qarTlis mTavarepiskoposi saba xelis weriT vamtkiceb~. 305 krebis gadawyvetileba ganCinebis saxiT Camouyalibebia arsen kaTalikozs, romelsac kanonis Zala miecemoda sxvadasxva saero da sasuliero pirTa `damtkicebis~ Semdeg. SiomRvimes saqarTvelos monasterTa Soris gansakuTrebuli adgili eWira imiT, rom misi sameurneo sistema damoukidebuli iyo qarTlis sakaTalikososagan. amiT gamoixateboda misi gansakuTrebuloba, sulierad ki, cxadia, qarTuli eklesiis nawils warmoadgenda da mis yovel `sulier saqmes~ ganagebda saqarTvelos sapatriarqos mRvdelmTavari, romelsac agreTve mwignobarTuxucesi vaziris wodeba hqonda xelmwifis karze. arseni kaTalikosi krebis xsenebul ganCinebaSi wers: `viTa didsa da mefeTa Soris sanatrelsa daviTs eneba... mwignobarTuxucesi vaziri monazoni jdes da mamaA memRime sulierTa saqmeTa maTTda ganagebdes... ar uc saqme mRuimesa Tana arca qarTlisa kaTalikozTa, Tvinier locvisa da kurTxevisagan, arca episkoposTa, arca vis sxvasa episkopozTa, arca mTavarTa visme~. 306 305 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, 1970, gv. 161; yovel monastersa Tu sofels evaleboda raime gamosaRebis gaReba sakaTalikosos sasargeblod. aseTi valdebulebisagan SiomRvimis monasteri gaTavisuflebuli iyo daviT aRmaSeneblis anderZis Tanaxmad, valdebuleba am monasters mxolod mefeTa mimarT hqonda, kerZod, es yofila Semdegi movaleoba: `odes muxrans viyvneT, wmidisa SioAs xatsa SegvamTxvivnen, sami sefiskveri, erTi filas sazedaSe da farCiTa kapari gvievlogion, mTavarmamaman memRvimeman moiRos juari misi, mas gvaamboron~. 307 e.i. rodesac mefe mividoda muxranis sasaxleSi, SiomRvimis berebi valdebulni iyvnen miebrZanebinaT mefesTan wmida Sios xati, romelsac igi emTxveoda, aseve unda mierTmiaT sami sefiskveri da filiT (Cans, fialiT) sazedaSe Rvino, kaparTan erTad, Semdeg monastris winamZRvars mTavarmRvimels, mefisaTvis saamborod unda miewodebina jvari. sul es iyo monastris movaleoba. am movaleobis garda, mas aravis mimarT araviTari valdebuleba ar gaaCnda, arc kaTalikosTa, arc episkoposTa da sxva mTavarTa mimarT. monastris am ekonomiur-materialuri valdebulebis ucvleloba daadastura gansaxilvelma saeklesio krebam, magram amasTanave aRiniSna monastris sxva movaleobac _ es iyo sulieri movaleoba. es iyo `locva mefeTaTvis~ da kaTalikos-patriarqis saxelis moxsenieba liturgiis dros da, cxadia, mefeTaTvis wirva-locvebis Catareba: `locvaA wmi daTa mefe TaA z eda- ac d a Ja mniswirobani, viTa ZuelTagan... ukueTu Cven maTni moRvaweni viyvneT, saxelsa 306 iqv e, gv. 160. 196 Cuensa moixsenebdnen pirvelad~, 308 _ wers arsen kaTalikosi krebis ganCinebaSi. Tavis anderZSi daviT aRmaSenebeli SiomRvimisadmi werda: `mefeTaTvis locva aRasrulon viTa TviT werilni wmidani umoZRvreben~. 30 7 marTalia, daviT aRmaSenebeli Tavis anderZSi wers: `arca qarTlisa kaTalikozisa saqme ars mRvimesa zeda, arca vis sxvisa episkoposisa, arca zveri, arca mefeTa, arca muxranisa mgeTa~, 307 magram iqve sazRvravs, rom saqarTvelos sapatriarqos episkoposi, im dros bediel-alaverdeli da mwignobarTuxucesi svimoni, unda yofiliyo SiomRvim is m on as tr i s sa qm eT a m eu rv e, e .i . zedamxedveli. svimonis Semdeg ki es saqmeni momdevno mwignobarTuxucesebs evalebodaT: `aw svimon bediel-alaverdelsa iyos Sevedrebul raca saqme da sauravi maTi iyos, igi iyvofidis, romelsa Cuen ver miviwineT da Semdgomad missa Tu missa adgilsa amiTve wesiT sxvaA mwignobarTuxucesi iyos, igi iurvides~. 307 maSasadame, eklesiis administracia marTavda SiomRvimes, oRondac mwignobarTuxucesis xeliT. SiomRvimes samefo ojaxis gansakuTrebuli pativiscema imiT daumsaxurebia, rom es monasteri misi erTguli yofila tradiciulad, kerZod ki, daviT aRmaSeneblisaTvis didi samsaxuri gauwevia Sinaur mterTan omis dros. rogorc iTqva, SiomRvimis monastris marTva mwignobarTuxuces episkopossa da lavris mamasaxliss evalebodaT. es mamasaxlisi monastris berebis mier wmida Sios saflavze wilisyriT unda yofiliyo gamorCeuli. `daviT aRmaSenebeli SiomRvimis monastrisadmi 1123 w. boZebul anderZSi wers: Tu mamasaxlisi da winamZRvari, mitropoliti anania jafariZe `miicvalos, viTa TviT wesi ars mis winamZRvrisa Sios saflavsa zeda wilgdebaA, amiT sxuaA ganaCinon, Cuensa darbazsa moiyvanon da Cven argani movaxsenoT da SevvedroT monasteri~. 309 aTonis qarTvelTa monasterSi winamZRvris gamorCeva scodniaT Sua wirvis dros sakurTxevelSi, trapezze, gamosarCev kandidatTa Soris wilgdebiT, SiomRvimeSi ki sakurTxevlis magier Sio mRvimelis saflavi yofila wilgdebis adgilad miCneuli. `cxadia, wilgdebis mosawyobad winaswar erTad Seyril ZmaTa `ganzraxva~ da kandidatebis dasaxelebis dros mTeli krebulis `erTneboba~ iqneboda saWiro. aseTi nebiT dayenebuli mamasaxlisi kanonierad `gamorCeuli~ winamZRvari iyo da sikvdilamde `ucvalebelad~, e.i. Seucvlelad unda yofiliyo. misi gadayeneba da Secvla mxolod im gansakuTrebul SemTxvevaSi SeiZleboda, Tu is mwvalebeli, e.i. eretikosi gamodgeboda, anda `monastris orguloba, anu mefeTa Ralati da rjulis Secodeba~ aRmoaCndeboda~, 310 _ wers iv. javaxiSvili SiomRvimis monastris tipikonis patara nawyvetze dayrdnobiT, romelic T. Jordaniam gamoaqveyna `SiomRvimis sabuTebSi~. saqarTvelos patriarqi, anu qarTlis kaTalikosi movale iyo yofiliyo `aRmsrulebeli~ SiomRvimis monastris mimarT arsebuli dadgenilebebisa, amitomac werda saeklesio krebis ganCinebaSi SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb arseni kaTalikozi: `me, glaxaki arseni qarTlisa kaTalikozi maTi... aRmsrulebeli var~. 311 saeklesio krebam XIII s-is 40-ian wlebSi kidev erTxel daamtkica daviT aRmaSeneblis anderZi SiomRvimis monastris mimarT. qar Tuli istoriul i sabuT ebis k orpusi, 1984, I, gv. 58, an derZi daviT mefisa mRvimisadmi, 1123/ 1124 wlebi; 308 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 160; 309 iv. javax iSvili, VII, 1984, gv. 7 3; 310 iqve , gv. 7 4; 311 Zeg l., III, gv. 160; 307 saeklesio samarTali, kanonebi 197 [ganCineba saeklesio krebisa SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb] [XIII s-is 40-iani w.] ...[ese viTa] zemoT daguiweria, me glaxaksa arsen qarTlisa kaTalikozsa wame[biTa]... [qar]Tli[sa] ebiskopozTaTa wmidisa udabnoQsa mRDmisaTDs... da ubrZanebia Cuen yovelTa Semdgomad maTsa... RuwaQ da zrunvaQ mamaTa memRuimeTa maTTa, ...[dawer]ili da dawyevaQ... me, glaxaki arseni qarTlisa kaTalikozi maT[i]... aRmasrulebeli var... yovliTa zemoT daguiweria ara... viTa didsa da mefeTa Soris sanatrelsa daviTs eneba... kma ars wmidisa amis udabnoQsaTuis, da maTni RmrTiv-gDirgDnosani mefeni da mouravad, viTa igi masve Sina sweria gaCeniTave ni... [mwignoba]rTuxucesi vaziri monazoni jdes, da mamaQ memRuime sulierTa saqmeTa maTTa [ganagebdes]... ar uc saqme mRuimesa Tana arca qarTlisa kaTalikozTa, Tuinier locvisa da kurxevisagan, [arca] ebiskopozTa, arca vis sxuasa ebiskopozsa, arca mTavarsa visme. da ars... mwer locvaQ wmidaTa mefeTaQ zeda-ac; da Jamisawirobani, viTa ZueliTgan... ukueTu Cuen maTni moRuaweni viyuneT, saxelsa Cuenisa moiHsenebden pirvelad... [moiH]senebden. da vinc es dawerili da gagebuli wmidasa udabnosa mRuimisasa Seucvalos... [uw]indeli wmidisa mamamTavrisa iovanesi qarTlisa kaTalikozisa, anu oqropiri qarTlisa kaTalikozisa, anu gabriel... [da rao]denni sxuani SemdgomiTi-Semdgomad sxenan, HeliT-werilni sanatrelTa... wmidisa mamamTavrisa meliqizedekisi vin Seicvalos, amas yovelsa Sen... maT sanatreliTa HeliTa damtkicebuli, gina didisa daviTis anderZ[i da] siglebi maTi... Secvalebul yos, hqrisxavs RmerTi... krulia qristes RmrTisa mier... amen. me, arsen qarTlisa kaTalikozman CemiTa HeliTa davwere yoveli ese simtkice. da saxeni mtkice myofelni [akurTx]nes RmerTman da wmidaman deda-qalaqman. sxva xeliT mxedrulad: [ese], viTa wmidasa k rebasa da wmidasa mamaTamTavarsa Cuensa arsenis qristes mier qarTlisa kaTalikozsa ganuCenia bWob iTa da didTa mamamTavarTa da moZRuarTa CuenTa KeliT-werilni... daumtk icebian, meca glaxaki: qarTlis mTavarep isk op ozi sab a Kelis-weriT davamtk iceb... 3 1 2 312 qar Tuli samarTlis Zegleb i, t. III, 197 0, gv. 160. 198 mitropoliti anania jafariZe saeklesio krebis `moxseneba mefisadmi~ mcxeTis saeklesio kreba (1263 w.) 1925 wels g. gozaliSvils aRmouCe- _ sasuliero pirTa Rirsebis Sesabamisi nia odesRac saqarTvelos sapatriarqos (sakaTalikosos) arqivSi daculi piri saeklesio krebis dadgenilebisa, romelic ivane javaxiSvilis varaudiT, SeiZleba XIII s-isac iyos. 313 pativiscemiT mopyrobis sakiTxs. monRolTa usastikesi batonobis dros winaT Rirsebisa da pativiscemis sagani axla mtris veragobis da siuxeSis wyalobiT Rirsebaayrili da dacemuli iyo. saqarTvelos sakaTalikosos arqivi Zvelad Cvens saeklesio dedaqalaq mcxeTaSi unda yofiliyo, patriarqis karze. aRniSnuli sabuTi warmoadgens 1263 wlis axlo drois saeklesio krebis moxsene- dapyrobil qveyanaSi sarwmunoebas da sasuliero pirebs ukve RirsebiT aRarc mTavroba da aRarc dabeCavebuli, usasod da ulukmapurod darCenili xalxi epyroboda. amas damatebia mefe ulu ba-dadgenilebas saqarTvelos mefis laSas Ze daviTisadmi. am sabuTSi naxsenebia mcxeTa, viTarca guli da centri qarTuli eklesiisa: `pirveli aris Tavi sjulisa da eklesiaTaA mcxeTa~. 314 amitomac unda vivaraudoT, rom 1263 wlis kreba mcxeTaSi Catarda da mas `mcxeTis saekle- daviTis `sibereSi~ dawyebuli qmedeba, mas saeklesio mamulebis sxva pirebze ga da ce ma d au wy ia , ra sa c, c xa di a, `saepiskoposoTa~, monasterTa da eklesiaTa `rRveva~ _ e.i. maTi ekonomikuri safuZvlis gamocla mohyolia. eklesias araTu saqarTvelos samefo sio kreba~ vuwodeT. rogorc aRniSnuli iyo, kanonier saeklesio krebebs saqarTveloSi (rogorc bizantiaSi) mefe iwvevda. da igi mis karze, ufro metad, TbilisSi an sxva Sesabamisi drois mefis sadgom-samyofelSi tardeboda. aRniSnuli kreba mefes ar xelisufleba, monRolebic ki sifrTxiliT epyrobodnen, saerTod, RvTismsaxurebs monRolebi SeRavaTs uwevdnen. `ukve 1254 wlis sayovelTao aRwerisas, rogorc wyaroebi erTxmad miuTiTeben, monRolebs eklesia da misi msaxurni sagadasaxado davTarSic ar SeutaniaT, qarTveli Jam- mouwvevia, Cans, igi TviT saeklesio xel mZ R v an e lo b a s m ou w ve v i a e kl e s ii s gasaWiris gamo `Jamsa Znelbedobasa da Ta aRmwereli wers: `xolo xucesTa da monazonTa da saeklesioTa ganwesebaTa ara Seagdo sazRavi, arca yalani, egreTve saWiroebasa~. 315 amitomac, rogorc aRiniS na, v fiq rob T, kr eba sa ek les io dedaqalaq mcxeTaSi Catarda. krebas u msjelia da dad genileba gamoutania sam sakiTxze, pirveli da umTavresi iyo saeklesio mamulebis sakiTxi, meore Seexeboda eklesiis mier `dakrulvili~ piris sakiTxs, mesame ki SixTa da davriSTa da yovlisa sjulisa kacni saRmrTod gaCenilni ganaTavisuflna~. 316 `mcxeTis sakaTalikoso eklesia 1254 wlidanve iyo gaTavisuflebuli samonRolo valdebulebisagan~. 317 eklesiis wevrTa samonRolo valdebulebisagan gaTavisufleba ar niSnavs imas, rom eklesia dalxinebuli iyo. ekle- iv. javaxiSvili, Txzuleb ani, VI, gv. 59; 314 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, 1970, gv. 161; 315 iqve , gv. 162; 316 qar Tlis c xovreba, II, Gg. 224; 317 saq arTvel is isto riis narkveve bi, III, gv. 591. 313 199 saeklesio samarTali, kanonebi sias iseve uWirda, rogorc mis samwy- mebi. mefes ki sigelebiT ukve gacemuli sos da igi eris beds iziarebda, rogorc am as a Rni Snul i kr ebi s da dge nile ba hqonda saeklesio miwebis didi odenoba, kreba swers kidec mefes: SegiZliaT uCvenebs: eklesiis wevrebi sweren mefes: `gevedrebiT da vrekT karsa mowyalebisa Tqvenisasa, moiwyineT Wrtvinva Cveni da si glax ake da u qon ebel i... obl ad dasxmulni eklesiani RmrTisani Seiwy- faqtebiT darwmundeT, Tu am sigelebs gasinjavTo, `moaRebineT sigelebi da niSnebi yvelaA yvelas, visTvisca giboZebia~. am sigelebis gacemiT mefem daarRvia `RvTisadmi aRnaTqvami~. aleniT, ganSiSvlebulni samarTliT SemoseniT, ixseniT dawunebulni~... 318 ekle- krebam icis, rom monRolTa batonobis gamo qveynis Seryeuli ekonomikuri sia monRolTa batonobis dros Tavis Tavs uwodebda: uqonebels, glaxaks, oblad dasxmuls (datovebuls), ganSiSvlebuls, mdgomareobis gamosasworeblad mefes urCevdnen gamoeyenebina saeklesio qoneba, magram saqarTvelos amaze ufro meti dawunebulsa da mwuxarebisagan mkvnesares Znelbedobis xanac hqonia, Zveli mefeebi (`mWrtinavs~). misi gasaWirSi yofna kidev ufro gaumZafrebia mefis qmedebas, rogorc zemoT vaxseneT, igi odesRac eklesiisaTvis (e.i. RmrTisadmi) Sewirul miwebs ki eklesiebs pativs scemdnen. TviTon qv eyni s mpyro bel i ar aqa rTve li mmarTvelebic ki ar kadrulobdnen eklesiis qonebis xelis xlebaso. `viciT, arTmevda eklesias da aZlevda sxva, saero, kerZo pirebs. amitomac swerdnen mefes wmida mamebi: `aRuTqvi da aRusrule ufalsa yoveli aRnaTqvami Seni~ da `um- rome mravalni kadreben Jamsa Znelbedobasa da saWiroebasa, magra amis uZnelbedesnic yofilan maSin Jamni, odes didi kaTolike eklesiaA Senebula, hasre, rome jobes ars ara aRTqmaA, vidre aRTqmaA da ara aRsrulebaA~. 319 qonebas, romelic odesRac saRmrT o d d a i w e r a , `s a R m r T o d v e x a m s jafar amirad jdomila Tfiliss da qalaqi sparsTa hqonebia da TuiT raA mca mizezi aravin kadra saydarTa qveynis qonebisa da darRvevis mnebebelman~. 321 qonebaA~. 320 agreTve Seaxsenebdnen, rom eklesiis qoneba igive samefo qoneba iyo `saydarTa qonebaA ufro Tqveni qonebaAa~. Tuki vinme gabedavda da mefisaTvis odesRac saCuqrad mirTmeul amJ amad, miCn eulia , rom `sae rTo gaWirvebis Jams eklesias SedarebiT ukeTesi materialuri mdgomareoba hqonda... saqarTvelos kaTolikos-patriarqi nikolozi (1247/1248 _ 1282) urdoSi gamg- (s aWur Wle -sal aroS i m deba re) niv Ts aiRebda da an mefes kvlav saCuqrad miarTmevda, anda Tavis saWiroebisaTvis zavrebula, romelsac yaenisagan eklesiis dacvis iarliyi (sigeli) miuRia. `dacva~ gulisxmobda arsebuli saeklesio ga mo iye ne bda , cxa dia , ar as cde bo da sasjeli. aseve imsaxurebda dasjas is mrCeveli (veziri Tu sxva vinme), romelic mefes urCevda saeklesio miwebis gasx- Seuvalobisa da privilegiebis damtkicebas yaenis mier. yaenis es sigeli exeboda `mcxeTas~ (sapatriarqos), `saydrebs~ (saepiskoposoebs) da `monastrebs~ Tavi- visebas, Seaxsenebdnen mefes krebis ma- anTi yma-mamuliTurT~. 322 qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 161; 319 iqve , gv. 116; 320 iqve , gv. 162; 321 iqve , gv. 162; qarT lis cx ovreba, II, g v. 224 , saqarTvelos istor iis narkveveb i, III, gv. 590. 318 322 200 mitropoliti anania jafariZe miuxedavad amisa, 1263 wlis saek- guarTani~ igulisxmeba bagrationTa sag- lesio krebis dadgenilebis teqstidan ar Cans, rom `am saerTo gaWirvebis Jams vareulo, aRiniSneba, rom laSas Ze mefe daviTi ar SeiZleboda yofiliyo 75-e eklesias SedarebiT ukeTesi mdgomareoba hq ond a~, pi riq iT, ek les ia maS in yovelmxriv, maT Soris, materialuradac Tavis samwysos bedSia _ ukiduresad gaWirvebulia. unda vifiqroT, rom mefe bagrationTa dinastiisa, magram krebis mier igulisxmeboda ara bagrationTa sagvareulo, aramed, rogorc wmida ninos cxovrebaze darTuli arsen beris (monazonis) saqarTvelos mokle im materialur SeRavaTebs, romelsac monRolTa xelisufleba eklesias aZlevda, istoriidan 324 Cans, saqarTvelos ekles ia S i m ii C ne o da , r om ba g ra t io n eb i es ukanaskneli iyenebda xalxis saWiroebis dasakmayofileblad. eklesia, Cans, gascemda mravals, magram misgan kidev `Svilni iyvnen arian-qarTvelTa mefeTa~, rom dinastiuri aTvla iwyeba azon-farnavaz mefeebidan da ara, vTqvaT, aSot ufro mets iTxovdnen, risi gacemis sa- anda bagrat bagrationidan. vaxuSti ba- Sualebac mas ukve obieqturad aRar hqonda, es ki eklesiis msaxurTa mimarT kritikulad ganawyobda mosaxleobis erT nawils (rasac qvemoT ganvixilavT). ek- toniSvilis gamoTvliT, laSas Ze e.w. ulu daviTi iyo 65-e mefe farnavazidan. kreba ki Tvlida, rom igi iyo 75-e mefe, wyarod miuTiTebda `qarTlis cxovre- lesiis aseTi krizisis dros mas saxelmwifo xelisuflebisagan mxardaWera esaWiroeboda, amis nacvlad, mefem saeklesio mamulebis gacema daiwyo, riTac bas~. Cans, XIII s-is Cvenamde armoRweul `qarTlis cxovrebaSi~ aseTi aTvla arsebobda. krebis meore sakiTxi, rogorc aRin- kidev ufro Searyia eklesiis ekonomikuri safuZvlebi. `samocdameaTxuTmetni Svilni xarT TquenTa guarTani da romeli mefe TqvenTa iSna, Seexo eklesiis mier Serisxuli piris sakiTxs. igi, cxadia, agrZelebda pirvel sakiTxs da exeboda gacemul saeklesio mamulebs. `saeklesio kreba odenTa WirTa, RuawlTa da gansacdelTagan ara xsnila, viTa RmerTsa, Tquensa mx sne lsa, Tq uen uxs nix arT ... da am samocdaaTxuTmetTa TquenTa gardasulTa mefobasa Siga... romelsa didebulsa, mefe ulu-daviTs agonebda agreTve, rom mis da saqarTvelos vazirebisagan darRvevulia qarTuli saxelmwifo samarTlis is ZiriTadi debuleba (`wesi saxlisa da palatisa TquenisaA), romlis anu aznaursa, anu darbazis ersa, anu glexsa aqvs sigeli Tquenda guarisagan boZebuli... rome saydarTa sofeli vis mixedviTac `vinca vin~ eklesiisagan `dakrulvila~, saqarTvelos mTavrobis mierac mizezis ganuxilvelad `Serisxu- zeda gacemul-iyos da eweros, Tvinier amisa, rome Tquen gagicemian da gagiboZebian sigeliTa~ 323 - mimarTa krebam mefes. zogierTi specialistis azriT, wi- la: mamuli dasWirvia da laSqarTa Sigan ar SeSvebula~. 325 imJamad ki eklesiis mier dakrulvili piri samefo karis (`vazirTa~) daxmarebiT aiZulebda eklesi- nadadebaSi `75-e Svilni xarT TquenTa is msaxurebs moexsnaT `dakrulva~. q ar Tuli s amarT lis Zeg le bi, III, gv . 162; 324 Z ve li q ar Tuli agiogr af iuli l it er at ur is Zegl ebi, III, gv. 4 7; 325 iv. javax iSvili, t. VI, 1982, gv. 367. 323 saeklesio samarTali, kanonebi 201 `ese uweso~ wesi nuRarodes iqnebis, rogorc aRiniSna, Cvenamde moRweulia nuc dagvemarTebis, visac davkrulvideT, Tquenc SerisxvideT~, wers kreba mefes. ara 1263 wlis krebis mefisTvis gadacemuli dadgenilebis dedani, aramed Savi, mesame _ sasuliero pirTa Rirsebis S eu r a cx y of i s s a ki T x ic _ k v la v pirvelTan iyo dakavSirebuli. `arRaravis- samuSao piri dadgenilebis proeqtisa, amitomac ar SegviZlia vTqvaT, krebam marTla miiRo Tu ara gadawyvetileba agan gvaqvs pativi, arc sjulsa da arc ebiskoposTa, arc monazonTa, arc xuces- saqarTvelos eklesiaTa `dabeWdvisa~, mironis gaucemlobisa da sxv., iv. jav- Ta, arc mRvdelTa, arc mihronsa, arc qorepiskoposTa, yvelaA yvelasa upatiod, Seuracxad, ginebiT da basrobiT vhyavT~. 326 `romeli mefe iqnebis upatiomyofeli, Seuracxad mxsenebeli ebiskoposTa axiSvilis azriT, kreba `muqaris ganxorcielebas ar Sesdgomia~, 33 0 da ukiduresi nabiji ar gadaudgams. krebis dadgenilebaSi ramdenjerme gvxvdeba sityva `vazirni~, `vaziri~. maT da monazonTa?... da Tu Tqven upatiod gyavT, vinmca ara Seuracx-gvyvna, vinmca braldebaT mefisaTvis eklesiis sawinaaRmdego rCevebis micema saeklesio mamul- ara gvagina, vinmca ara upatiod da havad dagvxadna?~ _ Sestiroda kreba mefes. z em o a Rn i S nu l i s g a rd a , r o g or c garkveuli aqvs ivane javaxiSvils _ `saqarTvelos eklesia mefeTagan Sewiruli miwebis Seuvalobaze uars ambobda da sagadasaxado tvirTis zidvasac kisrulobda, oRondac Sewiruli miwebi gaucemeli SeenarCunebina da gacemuli ukan daebrunebina~. 32 7 `ezomis kadnierebisa da wyena-kadrebisaTvis~, rogorc kreba daemuqra mefes, Ta gacemis dros. iv. javaxiSvili da sxvani fiqroben, rom aq igulisxmeba uwinaresad imJamindeli mwignobarTuxucesi Wyondideli basili. Cveni azriT, `vaziris~ qveS igulisxmeba ara basili, aramed amirspasalari, radganac krebis dadgenilebaSi `mamulis gacemazea~ ZiriTadad saubari, `dakrulvil~ pirs mefem mamuli unda dauWiros: `vinca vin dakrulvila... mamuli dasWirvia da laSqarTa Sigan ara SeSvebula~. 331 es Zveli kanoni axla `vazirTa~ nebiT moSlila, magram amis `mqmnelni varT: arca mihronsa gavxsniT, saqarTvelos eklesiaTa davbeWdavT, xucesTa davayenebT wirvisa da naTlvisa da samkudroTa ziarebisagan~. 328 kreba ar apirebda daSlas, sanam mefe Se sab ami s g ada wyve til eba s m iiR ebd a. `saeklesio krebis monawileT surdaT mefeca da sxvebic daerwmunebinaT, rom angareba da piradi sargeblobis interesi ki ar alaparakebdaT, aramed saRmr- `xelmwifis karis garigebis~ Tanaxmad, swored es ufleba mamulis gacemisa da laSqris ufrosobisa ekuTvnis amirspasalars. `karis garigeba~ wers: `amirspasalari sabatio veziri aris da Tavadi laSqarTa da uamisod qveyana ar gaicemis, arca vin samamulod Seiwyalebis~. 332 `karis garigebis~ es cnoba mniSvnelovani momentia da xsnis Tu vis, romel vezirs an vezirTa jgufs gulisx- To sjulis darRveuli kanonebis aRdgenis wadili~. 329 mobda saeklesio kreba Tavis kritikis adresatad, roca werda: `aw Tu vis davh- qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, gv. 163; 327 iv. javax iSvili, VI, gv. 368; 328 Zeg l., III, gv. 164; iv. javax iSvili, VI, gv. 369; 330 iqve , gv. 37 0; 331 Zeg l., III, gv. 163; 332 `garigeba xelmwifis karisa~, iv. javaxiSvil is redaqciiT T xzuleb ani, VI, gv. 403. 326 329 202 mitropoliti anania jafariZe krulavT gamoaWenebs Tqvensa darbazsa risa da mxargrZelis mimarT wers Tama- da TqvenTa vazirTa mohmarTebs~, da isinic eklesiis mier `dakrulvils~ arc `mamuls uWeren~ da `laSqarSic uSvebden~. am ukanasknelTa aRsrulebis ufleba mxolod, rogorc iTqva, amirspasalars ekuTvnoda. amirspasalaris zem-dgomobis qveS myof vezirTa jgufSi unda ig- ris mematianec. rogorc wina TavebSi aRiniSna, Wyondidelis aRmatebuli saxelo da xelisufleba daemcro Tamar mefis dros, mizezi amisa iyo miqael kaTalikosis mtacebloba Tamaris mefo- ulisxmebodes mandaturTuxucesi, radgan `xelmwifis karis garigebaSi~ es ori saxelo erTad ixsenieba. amirspasalaris pativi `mandaturTuxucesis swori aris da esec iqnebis, rome orive erTsa hqondes da ufro SanSeTa saxlisa aris eseve orive xeli erTsa aqvs Tu orTa~... 332 amirspasalaroba da mandaturTuxucesoba SanSe mxargrZelis saxleulis xelSi iyo Tavmoyrili. amirspasalaris vezirTa jgufSi unda Sediodes `amilaxori~. `amilaxori veziri aris amirspasalarisa da amis xelsaa meabjreTuxucesoba~. 33 3 maSasadame, rogorc SeiZleba gavigoT, amilaxori veziri, mrCevelia ara mefisa, aramed amirspasalarisa. yovel SemTxvevaSi, isini erT jgufs qmnian meabjreTuxucesTan da laSqris sxva meTaurebTan erTad. `mamulis daWera da laSqarSi ar SeSveba~ swored maTi saqmea. isini arian mefis `vezirebi~ am saqmeSi, Cans, maTkenaa krebis risxva mimarTuli da ara Wyondidelisaken. Wyondideli iyo eklesiis erT-erTi meTauri da amitomac SeuZleblad migvaCnia , rom mas w aremarTa ek lesiis winaaRmdeg iseTi RonisZieba, romelic krebam ganixila da romlis aRsakveTad kreba mzad iyo saqarTvelos eklesiebSi RvTismsaxureba Seewyvita. saqarTvelos eklesiis meTaurTa Zlier cud damokidebulebaze amirspasala333 iv. javax iSvili, VI, gv. 39 2; 334 iqve , gv. 40 0; bis dasawyisSi, roca man Tavis xelSi aiRo Wyondideloba da amiT, rogorc iv. javaxiSvils garkveuli aqvs, mefeze ufro meti xelisuflebis mpyrobelad iqca. miqaelis gardacvalebisTanave Tamarma mTavrobaSi Seiyvana amirspasalari, aqcia igi vezirad, amiT, SeiZleba vTqva T, daa mcr o W yond ide lis fu nqc ia mTavrobaSi. Wyondidelisa da amirspasalaris funqciebi gaTanabrda, xelisufleba gaiyo. `erisTavni da xelis mqonebelni didisa Tamar mefisa... brZana damtkicebad Wyondidlad, mwignobarT-uxucesad da vezirad... antone glonisTavisZe... ganaCina amirspasalarad sargis mxargrZ e li , k ac i g va r i a ni d a a R z r di l i laSqrobasa Sina~... 334 saqarTvelos mTavroba, Cans, Sedgeboda 7 ZiriTadi wevrisagan _ eseni iyvnen `oTxi monazoni~ da `sami veziri~. oTx monazonTa jgufSi Sediodnen qarTlis kaTalikosi, afxazeTis kaTalikosi, moZRvarTmoZRvari da Wyondideli mwignobarTuxucesi. sami veziris jgufSi Sediodnen aTabagi, amirspasalari da mandaturTuxucesi. `darbazs aTqs oTxTave: moZRvarT-moZRvarsa, kaTalikozTa, Wyondidelsa da samTa vazirTa: aTabagsa, amirspasalarsa da mandaturT-uxucessa~, 33 5 anda `amirejibs marTebso oTxTa monazonTa da samTa vezirTa wvevao~. 336 amaTgan darbazobis dros umetesi pativiscemiT mefe xvdeboda pirvel rigSi moZRvarTmoZRvars, Semdeg kaTalikosebs da 335 iqve , gv. 39 6; 336 iqv e, gv. 397. 203 saeklesio samarTali, kanonebi Wyondidels. miuxedavad mTavrobaSi ganx- Tuxucesis, xelqveiTs `sawolis mwi- orcielebuli cvlilebebisa, Wyondideli sami veziris da, saerTod, savaziros gnobars~ ekuTvnis `saeklesiaoni dasni~, garda gelaTisa (gelaTi Cans moZRvarT- ufrosi Cans, `vezirobis~ dros pirvel rigSi Wyondidels moiwveven, Semdeg sxva vezirebs _ aRniSnuli sami veziris garda, savaziroSi sxva vezirebic Sedian _ `Tu veziroba iyos maT moaxsenon Wyon- moZRvars ekuTvnis): `gelaTisagan kide saydarni da sxvani monasterni da eklesiani, xucesni da monazonni da rac saeklesio dasni arian yvela Wyondidelis da sawolis mwignobaris saxelosa~ ari- didelsa da aTabagsa. amirspasalarsa (mandaturTuxucessa), meWurWleTuxucessa, an. 34 2 aq SeiZleba gavixsenoT Tamaris istorikosis sityvebi: `monasterni da ms axu rTu xuc ess a da am ila xor sa~ . 3 3 7 `didi ars meWurWleTuxucesi, aTabagobis dawyebamdi meoTxe veziri iyo~... 338 saebiskoposoni yovelni eklesianni wessa da rigsa locvisasa da yovlisa saeklesiosa gangebasa darbazis kariT mi- pirvelxarisxovan vezirad iTvleboda iRebdian, viTarc kanonsa ucdomelsa da zemoT CamoTvlili sami veziri, maT garda iyvnen `didi~ vezirebi, am sami veziris qvemoT mdgomni (magaliTad, `didi ars meWurWleTuxucesi~), amaT garda, kidev yovlad Sueniersa da dawyobissa keTilwesierebasa locvisa da marxvisa~. rogorc zemoT moyvanilidan Cans, `laSqarSi ar SeSvebis~ da `mamulis daW- iyvnen sxva SedarebiT wvrili vezirebi da `mouravebi~. termini `vezirni da mouravni~, `karis garigebaSi~ orjer ixsenieba. 339 wvril vezirTa jgufSi unda eris~ Tu gacemis ufleba ganekuTvneboda amirspasalars da mis mimdgom sxva vezirebs da ara Wyondidels. amitomac 1263 wlis kreba `vezirTa~ qveS maT Sediodnen, magaliTad, molareTuxucesi, monadireTuxucesi, fareSTuxucesi, mesawoleTuxucesi, amirejibi, mestumre, meRvineTuxucesi, ganmgeTauxucesi da unda gulisxmobdes. safiqrebelia, rom 1263 wlis kreba mimarTuli iyo ara `s aq ar Tv el os m Tav ro bi s~ q me de ba Ta winaaRmdeg, rogorc iv. javaxiSvili sxva `uxucesebi~. vazirTagan, rogorc iTqva, mxolod sami iyo gamorCeuli da mTavrobis wevrebad iTvlebodnen, oTx monazonTan erTad, Tumca ki, vTqvaT, `meWurWleTuxucesi Zveli veziri aris fiqrobda, aramed asaxavda saqarTvelos mTavrobis SigniT arsebul winaaRmdegobas `oTx monazonsa~ da vazirTa, anu ufro sworad, Wyondidelsa da amirspasalars Soris. iv. javaxiSvili werda: da sabatio~, 340 aseve msaxurTuxucesi. mTavrobis am wevrTagan, magaliTad, `laSqroba~ da laSqrobis veziroba amir- `saqarTvelos maSindeli mTavroba saeklesiod Sewiruli miwebis gacemis aucileblobas amarTlebda~. 343 unda vifiqroT, spasalaris xelT aris~, 338 xolo sasamarTlo xelisufleba Wyondidelisa: `Wyondideli orSabaT dRes saajo karsa Sigan dajdebis~. 341 oTx monazonTagan Wy- rom ara `saqarTvelos mTavroba~, aramed `vazirni~, kerZod, amirspasalari da maTi mimdevarni, romelTa xelSi iyo `mamulTa gacemis~ saqme, amarTlebdnen Sewir- ondidels da mis, viTarca mwignobar- uli miwebis gacemis aucileblobas. 337 342 iv. javax iSvili, VI, gv. 40 2; 338 iqve , gv. 39 2; iqve , gv. 387; 343 iqv e, gv. 368. 339 iqve , gv. 39 5; 340 iqve , gv. 40 3; 341 iqv e, gv. 387; 204 mitropoliti anania jafariZe JamTaaRmwereli wers Wyondidel ba- boda. amis nacvlad, man SeZlo `mTavro- silis Sesaxeb, rom samefos aRmosavle- bis mitaceba~ da am `mTavrobiT~ marTavda, `awyenda sefe qveyanaTa~. e.i. samefo Tis sazRvrebis dacvis gamo mefis mouclelobis Jams `gandidna Wyondideli basili da ujarmeli, da iwyo sauravTaca qmnad Tvinier mefisa kiTxvisa da mefis imeriT yofasa Sina diad awyina sefeTa qveyanaTa, rameTu viTar TvisTa xedvida~, 344 basili `...moakvdina mefeman uwesobisaTvis, rameTu Tana eyo basili esuqnis da ara rida sawolsa patronisa mefisasa da Coxanica aRixada da mTavroba miitaca, amis uwesoebisaTvis moikla basili~. 345 basilis mtrebs xma daugdiaT, rom igi mefis sawolis Semaginebeli iyo. `amisaTvis Sesmenil iqmna basili winaSe mefisa, romelman mswrafl moiyvana da brZana Zelsa damokideba. damohkides Zelsa Sua-qalaqsa, rameTu iyo mefe mswraflmorwmune da litonica~. 346 monRolTa batonobis dros Seryeula qveynis marTvis kolegialuri wesi, roca mefesTan erTad saxelmwifo marTvis sadaveebTan idga `oTxi monazoni da sami veziri~. mefe erTpirovnuli mmarTveli gamxdara. Zveli wesebis areva domenebis faqtobrivi mmarTveli gamxdara. eWviani da malemrwmeni mefec daurwmunebiaT, TiTqosda igi dedofalTan cxovrobda. magram mis mier saeklesio m a m ul i s g a c em i s S e s ax e b m e m at i a n e arafers aRniSnavs. amitomac, SeiZleba vifiqroT, rom basili Wyondideli ar iyo gareuli saeklesio mamulebis gacemis sakiTxSi. SeiZleba esec vifiqroT, rom mas cili daswames imaTve, romelTac Tavis droze saxeli gautexes laSagiorgis, roca man moindoma laSqris xe lmZ Rva nel obi sa da sa xel mwi fo mmarTvelobis sadaveebis xelSi mtkiced daWera. laSa-giorgi, mama ulu daviTisa, damarcxda mxargrZelTa Zlier ojaxTan dapirispirebisas, aseve unda vifiqroT, rom basili Wyondideli damar cx da am i rs pa s al ar s a da sx v a mi s mimdgom vezirebTan samTavrobo omisas. yovelive zemoaRwerili kidev erTxel amtkicebs, Tu ra saSiSroebas uqadda saqarTvelos saxelmwifos, eklesi- berobaze (monaznobaze), maSasadame, igi isa da Cveni xalxis zneobas monRolTa batonoba. am dros yovelgvari zneobrivekonomikuri safuZvlebi Seryeula. amis anarekls warmoadgens, rogorc ivane javaxiSvili fiqrobda, 1263 wels mowveu- `oTx monazonTa~ jgufSi veRar darCe- li saeklesio krebis dadgenileba. da misdami upativcemuloba Cans basili Wyondidel-ujarmelis moqmedebaSic, roca man `Coxani aRixadna~, e.i. uari Tqva 344 qar Tlis c xovreba, II, gv. 253; 345 iqve , gv. 268; 346 iqv e, gv. 253. saeklesio samarTali, kanonebi 205 [1263]. moxseneba saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi [...] gevedrebi da vrekT karsa mowyalebisa Tquenisasa, moiwyineT Wrtin]va Cueni da siglaxake da uqonebl[oba] [qurivad da o]blad dasxmulni eklesiani R[mr]Tisani SeiwyaleniT, ganSiSul[ebulni simarT]liT SemoseniT, iHseniT dawunebulni, usajeT samarTali marT[a]li, raQTa marTalTa Tana daewesn[eT, gamoiyvaneT upatio]ebisagan mwarisa, viTarca ityuis [wi]naQswarmetyuelisa piriTa uf[a]li sabaoT R[mer]Ti w[mi]daQ israilisaQ: “romelman gam[oiy]v[a]nos patiosani upatioebisagan viT[a]rca piri Cemi iyosa”. romelTa pirveli aris T[a]vi sjulisa da eklesiaTaQ mcx[eTaQ]. da ukueTu Tavsa, jereTca nedlsa, esreT iyos Hel-ferxTi T-m wuerv[a]leb[a]m an, ra Qmca Ra ina yofes/ ku[ala]d ityui s: “aRuT qu da a[R]usrule uf[a]lsa y[ov]eli aRnaTquemi”-o, da “umjobes ars ara aRTqumaQ, vidre aRTqumaQ da ara aRsrulebaQ”-o. srul-yavT w[mi]dao da q[ris]te-mosilo mefeo b[rZane]buli ese, Tq[ue]ni sityuani saqmiT srul-yveni: moaRebineT siglebi da niSnebi yuelaQ yuelas, visTuisca giboZebia. [a]r[a]Tu C[u]enTuis rasa me da C[u]eni sa SeZenisaTuis v iwyinebiT , ma gra saR[mr]Tod werilisa saR[mr]Todve Hams qonebaQ da miyenebaQ, da TuiT saydarTa qonebaQ d[i]d[a]d ufro Tqu[e]ni qonebaQa. aw, Tu erTxel saWurWlesa Tqu[e]nsa Sina SemoRebuli, da erTgzis Tqu[e]nTuis SemoZRunebuli, TualTa da margalitTa da WurWelTa oqroQsa da vercxlisaTa T[a]naQ raQme mcire, anu gina didi saWurWlesa Sina Tqu[e]nsa mdebare gamoiRos vinme, anu Tqu[e]nve Semogwiros, anu waragos sadme - niWnimc[a] mianiWeniT/ anu pativni da qebani aRuvareniT/ aramca ufrosi risxveul da patiJneul hyaviT/ R[mr]TisaTuis SewirulTa adgilTa gacemisa vaziri, - mawyvereli, maqneveli da mnebebeli gacemisaQ, viTamca ara R[mr]Tisagan risxveul iqmna/ vinca ikadrebs da gaqnevs, - viTa keTilisa mamoqmedebelsa, keTili niWi mieniWebis R[mr]Tisa mier; egreTve borotisa mizezi - borotsa moisTulebs. viciT, rome mrav[a]lni kadreben Jamisa Znelbedobasa da saWiroobasa; magra amisa uZnelbedesnica yofilan maSin Jamni, odes didi kaTolike eklesiaQ Senebula, hasre, rome jafar amir[a]d jdomila Tfili[s]s da qalaqi sparsTa hqonebi[a]. da TuiT raQmca mizezi aravin kadra saydarTa, queyanisa qonebisa da darRuevisa mnebebelman/ “yo[ve]li drkud mav[a]li mizezobad mza[a]”-o; magra nu miscemT gzasa metyuelTa eseviTarisa metyuelebisaTa! 206 mitropoliti anania jafariZe samocdameaTxuTmeteni Svilni xarT Tqu[e]nTa guarTani da, romeli mefe TqvenodenTa WirTa, RuawlTa da gansacdelTagan ara xsnila viTa RmerTsa Tqu[e]nsa mHsnelsa, Tqu[e]n uHsnixarT, da arca romelsa mefesa Tq[u]engan ufro R[mr]Tisa gzisa daWirvaQ hmarTebia. da am samoc da[a]TxuTmetTa Tq[u]enTa gardasulTa mefobasa Siga ufroisi da umravlesi Jami amisgan uZnelesi da uborotesi yofila, viTa “qarTlisa cxovrebaQ” gamoaCens. romelsa didebulsa, anu aznaursa, anu darbazis ersa, anu glexsa aqu[s] sigeli Tqu[e]nTa guarTagan boZeb[u]li, - da Tu vis aqus aravin dahmalavs, - rad aravin gamoaCina, rome saydarTa sofeli vis zeda gamocemul-iyos da eweros, Tuinier amissa, rome Tqu(e)n gagicemian da gagiboZebian sigliTa/ eseca iuwyos w[midama]n mefobaman Tqu[e]nman aw Sekrebulisa amis krebisagan, wesi saxlisa da palatisa Tqu[e]nisaQ ese yofila: vinca vin dakrulvila, raiTaca mizeziTa da saqmiTa, Tqu[e]n mierca Serisxula, mamuli dasWirvia da laSqarTa Sigan ar SeSuebula. aw, Tu vis davhkrulavT, gamoaWenebs Tqu[e]nsa darbazsa da Tqu[e]nTa vazirTa mohmarTebs, b[rZane]basa da kacsa uboZebT - juari daswereo, gawyromisa da h[a]vad gaHdisa nacvlad. ese uwesoQ wesi nuRarodes iqnebis, nuca daguemarTebis visca davhkrulvideT, Tqu[e]nca SehrisxevdiT da HrmliTa Tana-udegiT sjulTa da wesTa samRdeloTa saR[mr]ToTa werilTa moZRurebisaebr! Tu Tquensa mefobasa Siga ar SehkazmavT saydarTa da monasterTa da ar uboZebT HelTa maTTa saqonebelTa, vinmcaRa dauurva, anu vinmcaRa [ara] hkadra Tqu(e)nTa sigleb-niSnebTa gatexaQ/ codvaQ egre brali da codvaQ ar aris, viTa codvisaQ saxed da igavad dadebaQ m[o]mav[a]lTa da yofadTa JamTa da kacTaTuis mosaTxrobel-mosaHsenebl[a]d. araRaravisgan guaqus pativi, arca sjulsa da arca ebiskoposTa. arca monazonTa, arca xucesTa, arca mRdelTa, arca mihronsa, arca qorebiskoposTa! yuelaQ yuelasa upatiod, Seuracxad, ginebiT da basrobiT vhyavT! rad dahHsniT wessa saqebelsa, rad upatiod hyofT patiosnobasa da sakrZalvobasa amis saxisa da saqmisasa/ romeli mefe iqebis upatio myofeli, Seuracxad maHsenebeli ebiskopozTa da monazonTaQ/ Tquen siyrmiTgan R[mr]Tiv-swavlulni xarT da saR[mr]Toni werilni zepiriT uwyniT: romelTa saqmeTa moqmedi mefe iqebis, anu romelTaQ - iyuedrebis! ranica pativni Tqu[e]nTa guarTagan zedsxmian ebiskoposTa da monazonTa, masve Tqu[e]ngan viRirsebodeT. da Tu Tqu[e]n upatiod g[u]yav[i]T, vinmca ara Seuracxguyvna, vinmca ara guaginna, vinmca ara upatiod da havad daguHadna/ TuiT pir[a]d da zedaQT daRma amas gueubnebian mqonebelni da mnebebelni saydarTa da monasterTa saqonebelTa qonebisani: “patroni ar daguadebinebs, da saeklesio samarTali, kanonebi 207 arca waguiRebs, - romelsa sigliTa uboZebia, da Tqu[e]n ar dagidebT da arca guemarTlebiT dadebinebasa, qrTamsa mogcemTo”. ama saqmesa Tqu[e]nve swamleT da da[s]deviT emblastroQ sakurnebeli! nuca vin yalnobisa mizezsa SemoiRebs: raQca saydarTa saqonebelTa yalani hmarTebs, misnica mzRvelni varT da aras uku-vadgebiT. da Tqu[e]nsa Tqu[e]nni Tqu[e]nTagan ganaRamca gmsaxurebdiT, Zalisaebr da SeZlebisa C[u]enisa! ese amis krebisa, aw Sekrebulisa Zali yovelTa Soris sacnaur-yavn w[midi]sa da TuiTmpyrobelisa mefeT-mefobisa Tqu[e]nisa w[inaS]e, romel, Tu R[mer]Ti gurisxavs da miudrekeli da w[mi]daQ gonebaQ Tqu[e]ni codvaTa C[u]enTa simravlisagan midrkebis, da ese raQca guikadrebia da moguixsenebia ar dagueurvebis CuenTa wesTa raQca guikadrebia da moguiHsenebia ar daguervebis, C[u]eniTa wesiTa raQca daguipirebia misni mqnelni varT: arcaRa mihronsa gavHsniT, saqarTveloQsa eklesiaTa davhbeWdavT, xucesTa davayenebT wirvisa da naTvlisa da samkudroTa ziarebisagan. Tuinier amisisa qmnis, sxuisa Ronisa yo[v]lisagan uRono varT! da nuTu amisiTa qniTa, sxua sjulTa da sxua sacoTagan mefobasa Tquensa sawyin[o]Q raQme Semouvides, da sjulica C[u]eni daknindes/ ezomis kadnierebisa da wyena-kadrebisaTuis, viTa saSinelisa R[mr]Tisa saSinelebaTagan vZrwiT da viSiSviT! garna saR[mr]Toni sjulni mefeTaca zeda mTavrobad b[rZane]bulan da, sada R[mer]Ti daguWirdebis, mun yovelsave Seuracx-vhyofT! da “maunebeli kacTaQ q[ris]tesmca mona ar viyo”-vo, - w[mi]daQ mociquli pavle b[rZane]bs. aw aqa Seyrilni da gauyrelni da momlodeni amisisa daurvebisani, y[ov]elnive aqa varT da ulocavT w[mid]asa mefeT-mefobasa Tqu[e]nsa. 34 7 q ar T ul i is t o r i ul i s ab uT e b is k o r p u s i, t . I, Se adg in e s da g amo s a c e mad mo am z ade s T. e nuqiZem, v. s ilogavam, n. SoSiaSv ilma, 1984, gv . 169-174. 3 47 208 mitropoliti anania jafariZe mcxeTa-Tbilisis (1755-1756 ww.) kreba Teimuraz II-isa da erekle II-is karze Semdgar saeklesio krebaTa Soris gansakuTrebiT mniSvnelovania 1755-1756 wels Semdgari kreba, romelmac ganixila an- tiani da morwmune kaci, udidesi pasuxismgeblobis mqone istorikosi sikvdilis win sicrues ar Cawerda Tavis naSromSi. miT umetes, rom vaxuStim sa- ton I-is e.w. `gakaTolikebis~ sakiTxi. aRsaniSnavia, rom mraval gamoCenil mecnier-istorikoss aeWvebda antonis e.w. gangebod gamoikvlia antonis e.w. `gakaTolikebis~ saqme, risTvisac piradad Sexvda moskovSi Casul antons 1757 wels. `gakaTolikeba~ da mas miiCnevda legitimur niadagze warmoSobil ciliswamebad. am mecnierTa Soris upirvelesad vaxuStis cnoba mniSvnelovania imiT, rom igi Tanamedrove iyo movlenisa. aRsaniSnavia, movlenasTan axlomdgom unda davasaxeloT gamoCenili istorikosi vaxuSti batoniSvili. man saqarTvelos istoriis kvlevas miudgomeli da obieqturi TvalsazrisiT miuZRvna mTeli Tavisi sicocxle. bolo informacia misi uzarmazari monografiisa eZRvneba swored anton kaTalikoss, romelSic udides istorikosebs m. broses, d. CubiniSvilsa da a. cagarels hqondaT vaxuStis msgavsi mosazreba, `rom antoni laTinur unias ar Seucdenia da saqarTvelodan misi gaZeveba aixsneba mxolod eWvebiT, romelic samRvdeloebaSi gaCnda antonis da italieli misionerebis naTqvamia: `SeuTqves kaxT antons frangoba mterobiT~, esaa, rogorc aRvniSneT, misi istoriis bolo winadadeba qronologiur daaxloebis gamo (a. cagarelisa da d. CubiniSvilis azriT), anu ubralod raRac mizeziT mefesa da antons Soris urT- nawilSi (damatebis saxiT erTvis ZiriTa d Sr oma s), amis Se mdeg va xuSt is aRaraferi dauweria da male gardaicvala kidec (1758 wlis 4 Tebervali). qris- ierTobis gamwvavebis gamo (m. broses azriT). antonis `gaZevebis namdvili mizezi srulad ar aris gamorkveuli, rac SeiZleba iTqvas amis Sesaxeb isaa, saeklesio samarTali, kanonebi 209 rom kaTolikosma dakarga mefeebis ndo- cemT, swerda igi mefes _ `maSin sjo- ba raRac mizezis gamo, rac istorikosebs jer ver gaurkveviaT~. 379 bia momklaT~. 383 platon ioselianis Canaweridan Sei- ai, rogor warimarTa antonis e.w. gakaTolikebis saqme: yvelasaTvis, maT Soris, antonisaTvis moulodnelad, 1755 Zleba vifiqroT, rom jer daapatimres antoni da mxolod Semdgom Seudgnen im sababis moZiebas, rac safuZvlad daede- wlis miwuruls, kaTalikosi daapatimres, d il eg Si C as ve s, g a kr iW es , `s is xl i boda antonis gamtyunebas. Tavdapirvelad, zaqaria gabaSvilze ufro adre, adines~, rogorc Cans, cemiT an upatio mopyrobiT. dilegSi, anu sakanSi yofnisas antonTan agzavnidnen misadmi mtrulad ganwyobil sasuliero pirebs daki Tx vi s m iz ni T , ro me l Ta p a su xe bz e dapatimrebul antonTan SeugzavniaT ori arq imand riti . maT mier ant onisa dmi micemuli kiTxvebidan SeiZleba vifiqroT, rom antons jer kidev ar debdnen bralad `gakaTolikebas~, aramed cdilobdnen dafuZnebiTac mefem da saeklesio krebam gadawyvita kaTalikosis umkacresi das- misTvis urwmunoeba daebralebinaT: `wargzavnil arqimandritebs kaTolikosisaTvis ja ise, rom braldebuli arc naxes da arc mousmines. rogorc aRiniSna, antoni `gakriWes da sapyrobiles misces. gakriWes yvela misi Tanaziaric~. 380 dapatimrebis win antoni seriozulad iyo avad. `mzametyvelebis~ werisas `TavauRebelma muSaobam antoni daasneula. Tavad kaTalikosis gadmocemiT, naTesavebi, mefis Svilebi urCevdnen mas xeli aeRo mZime Sromaze, eqimebic ukrZalavdnen, vinaidan zurgis marjvena mxares, RviZlis siaxloves tkivilebi daewyo~. 381 ukiTxavT, swams Tu ara mas RmerTi. kaTalikoss pasuxi ar gaucia, rac arqimandritebs krebisaTvis mouxsenebiaT. es orjer da samjer ganmeorebula, mesamed, icoda ra, rom eklesiis kanonebiT samgzis dakiTxvis Semdeg braldebuls asamarTleben, Tuki igi Tavs ver imarTlebs, kaTalikoss fsalmunis sityvebiT upasuxnia: `Tqva ugunurma gulsa Sina Tvissa: ara ars RmerTi~, saerTod, Tavidan kaTolikosi mtkiced idga da ar surda moenaniebina~. 384 dapatimrebulma antonma gadawyvita mefisaTvis TxovniT miemarTa: `mefisadmi wardgenil TxovnaSi Cans, rom antoni sapy robil eSia. mis i urT ierT oba mefesTan zaqaria gabaSvilis, kaTalikosis Seurigebeli mtris, meSveobiT xorcieldeba~. 38 2 aseT mdgomareobaSi myofma antonma, romelmac ar icoda ra xdeboda mis gare samyaroSi da eloda sikvdils, mefes krebam 1755 wlis 16 dekembers gankveTa antoni, aukrZala RvTismsaxureba. Sedga Tu ara namdvilad krebebi? dilegSi damwyvdeulma antonma Semdeg gadawyvita `monanieba~, ris sanacvlodac mefes mosTxova sagangebo sabuTi ruseTSi warsadgenad. am sabuTis dedani antonma TviTonve dawera da mefes gaugzavna xelmosawerad. mefem am sabuTs xeli ar moawera, magram sanacvlod gadasca saek- mimarTa TxovniT, miecaT qveynis datovebis neba, Tu amis nebasac ar mom- lesio krebebis ganCinebebidan amonaweri. SeiZleba vifiqroT, rom sinamdvileSi T. Jordian ia, an ton I, saRvTis metyve lo kreb uli, #1, 1991, gv. 9 9; 380 egr i, ant on I, kaTalikosi saqarTvelo si, saRvTisme tyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 32; 381 T. Jordan ia, an ton I, iqve, gv. 80; 382 iqve , gv. 88; 383 iqv e, gv. 88; 384 iqv e, gv. 84. 37 9 210 mitropoliti anania jafariZe Sedga Sekrebani, sadac Tavis droze vamia, rom dasjidan ramdenime dRis Semdeg dokumentebi ar Seqmnila, magram radganac antoni iTxovda dokumentebs sagange- antoni `kualad cnobad movida, sinanulad iwyo da agreTve qarTvelTa sarw- bod misTvis gadasacemad, ukana ricxviT Seadgines krebebis aqtebi da gadasces antons. yovel SemTxvevaSi, CvenTvis xelmisawvdom ambrosi nekreselis krebulSi 1755-56 wlebis saeklesio krebaTa aqtebs munoebisa aRsareba, fici da aRTqma daudva~. 387 krebam aseTi sakanono daado antons: `radgan aTvrameti Tve hqonda wvalebasa Sina sxvasa sinanulisa gareT, aTvrametive Tve wirvisagan daayenes. xelmowerebi ar aqvs. 385 1755 wlis 16 dekembers mowveul saek- mereRa Semdgomac aTvrametis Tvis Seiwynares da wirva misces~... 387 iqve, kreba lesio krebas gamoucia ori aqti, pirvel Si n aTqv ami a: ` q. C ven cxe bulm an saqarTvelosaman Teimuraz da Zeman Cvenman iTxovs monaniebis Semdegac antoni aRar aiyvanon sakaTalikoso taxtze. ufleba misces darCeniliyo saqarTveloSive, anda mefeman kaxeTisaman iraklim ese aRTqma wasuliyo romelime marTlmadideblur da piri davamtkiceT da ucvaleblad davdeviT krebasa Sina. vpoveT antoni kaTalikozi romaelTa sarwmunoebaTa aRmsareblad da CvenTa sarwmunoebaTa Seu- qveyanaSi. krebis am gadawyvetilebis safuZveli iyo antonis mier micemuli Txovna `xelwerili~, masSi naTqvamia igive, rac krebam gaimeora. TxovnaSi racxmqmnelad. amas zeda SevikribeniT sabrZanebelTa Sina CvenTa qarTlisa da kaxeTisa mitropolitni da episkoposni, arqimandritni da winamZRvarni, agre antoni `aRiarebda~, rom igi Secda da cxadad aRiara `laTinTa sarwmunoeba~, risTvisac samarTlianad daisaja, `xolo ukanasknel cnobad ra moved da vcan orTave samefoTa mTavarni da darbazis erni. mouvlineT mociqulni, vkiTxeT da vamxileT misi boroti cTomileba. xolo man saanjmnoda aRiara Cvenisa sarwmu- WeSmariti sarwmunoeba, viwye tirilad, godebad da sinanulad da amasTan uarvyav borotad madidebloba laTinTa~. 387 igi umorCilesad iTxovs Tvrameti Tvis Sem- noebisagan midreka da laTinTa sarwmunoebisa aRsareba daamtkica. ese aw Sekrebulman wmidaman krebaman ugulebel hyo da antoni kaTalikozi samociqulosa saydarisa da kaTolike eklesiisagan je- deg miscen wirvis aRsrulebis neba, radganac amdeni xani TiTqosda igi `kaTolike~ iyo. Tu wirvis nebas miscemdnen, amiT, antoni mRvdlobis madls daibrunebda. `xelwerilSi~ amitomac debda pi- rovnad aRmovfxvariT da kaTalikozobisagan ganvayeneT~... 386 iqve fics deben mefeni _ Teimurazi da erekle, ar Secva- robas, SeCvenebuli viyo Tu `Semdgomad mRvdlobisa SurisgebisaTvis mefe, anu episkoposi, anu mRvdeli vswyevlo saqar- lon es gadawyvetileba. rogorc iTqva, imave 1755 wlis 16 dekembers Semdgarma krebam gamosca e.w. `sinanulad gankanoneba~, romelSic me- Tvelosa da krebam mxurvale da, rom ordeba aRniSnuli teqsti. Semdgom naTq- mTavrad miiRebdnen, aramed, SesaZloa Sina~. 388 rogorc iTqva, mefem antonis Txovna daakmayofiles Txovnis Semdgom. antonma icoruseTSi mas araTu mRvdel- m. q av Tar ia, XVIII s . q arT uli s azo gadoeb riv i azr ovn ebis ist oriidan, 19 77, saRv Tismet yvelo krebul i, #1, 1991, gv. 11; 387 iqv e, gv. 12; 388 iqv e, gv. 12. 385 gv . 17-19; 38 6 saeklesio samarTali, kanonebi 211 arc ki SeeSvaT, Tu xelT ar eqneboda am cnobiTa da mRvdelmTavris wodebiT mefeTa mier gacemuli damadasturebeli werilebi. amitom gulmxurvaled iTxova aRWurvili antoni wardga ruseTis wmi- daebrunebinaT misTvis mRvdelmTavris wodeba da miecaT Sesabamisi cnoba. am cnobis misaRebad antoni mzad iyo yovelgvari saxis `monaniebis~ sabuTi mieca mefeTa da krebisaTvis. igi werda gulisa- da sinodis winaSe, sadac mtkiced ganacxada, rom mefe Teimurazma `cili dawama da gaamtyuna udanaSaulod~. 39 0 antoni acxadebda, rom igi arasodes yofila `gakaTolikebuli~ da rom mas codva marTlmadideblobis winaSe ar maCuyebel Txovna-werilebs mefe Teimurazs. marTlac, 1756 wlis 4 aprils miuZRoda. maS, riT iyo ciliswameba gamowveuli? Teimuraz mefes surda Cemi gamoica `ganCineba~. igi gamocemulia mefeTa mier da, faqtobrivad, warmoadgens antonisadmi gacemul cnoba-werils. damxoba sakaTalikoso taxtidan, radga- igi rom mefeTa mieraa gacemuli da ara ambobs is, magram ara iseTi, romelic krebis mier, iqidanac Cans, rom masSi mefeebi pirveli piriT laparakoben, antons sweren: `garna saydarsave aRsvla Seni cxovrebasa Sina Sensa arRara iqmneboda, orTave mefeTa krebasa ficiT esreT dagvemtkica~. 389 antonisadmi micemul am cnoba-`ganCinebaSi~ naTqvamia: `friad wadier iqmen yovliTurT keTilmsaxursa da yovliTurT marTlmadidebelsa imperiasa ruseTisasa warsvlad, romelica umetes gulsavse gvyofda marTlmadideblobasa Sensa. amas zeda yovelTave erTobiT mefeTa da krebaman SevamokleT kanonni, romelnica gangvewesnes, raTa Rirs iqmne usisxloAsa msxverplsa Sewirvad... da esreT pativiTa mRvdelmTavrobisaATa warggzavnes da Rirs ars SewynarebaA Seni mRvdelmTavrad marTlmadideblad da sadaca mixvide dauyovneblad xelyofad saRmrTosaA liturgiisa yovlisa samRvdelmTavroAsa moqmedebisa, viTarc mRvdelmTavari~. 389 an ton i aR adg ine s m Rvd elmT avr is xarisxSi 18 Tvis nacvlad, 3 Tvis Semdeg, misces liturgiis aRsrulebis neba. nac eSinoda Cemi, viTarca politikuri mowinaaRmdegisao. `Tumca me viyav beri, mudam cxovrobs monasterSi~. 391 maSasadame, antons SeeZlo qarTlis samefo taxtze asvla, Tuki igi amas Seecdeboda. magram hqonda Tu ara bers amis ufleba? rogorc antonis zemoT moyvanili sityvidan Cans, antons amis ufleba hqonda, saqarTvelos istoriaSi aris magaliTebi, roca kaTalikosebic saero Tanamdebobebs iWerdnen, anda mTavrobis aqtiuri wevrebi da saero-saqveyno cxovrebis warmmarTvelebi iyvnen, esaa cnobili faqtebi (mag.: Wyondidelis mier saqarTvelos mTavrobis marTva da sxv.). magram aris aseve ufro cxoveli magaliTebi. magaliTad, gurielTa samTavro saxlis Svili svimoni berad iyo aRkvecili daaxloebiT 1657-1660 wlebSi, miuxedavad amisa, mas imereTis mefe aleqsandrem uboZa guriis mTavris tituli, berma simonma gaixada beris Coxa da avida guriis mTavris taxtze, gaxda mTavari guriisa. eklesiis mxridan am yofil bers daades sakanono _ beris Coxis gaxdis sanacvlod, mTavarma eklesias Seswira gan Cineba 1756 wlis 4 aprilis krebisa, iqve , gv. 13; 39 0 n. mTvare liSvil i, anto n I, s aqarTv elos kaTalikozi, saRvTismetyve lo kre buli, # 1, 1991, gv. 22; 39 1 iqv e, gv. 28. 389 212 mitropoliti anania jafariZe erTi sofeli, romlis Sesabamisi sabu392 Tic moRweulia Cvenamde. arsebobs meore magaliTic, roca erTma kaTalikosma Tavis xelSi aiRo saqarTvelos erT-erTi kuTxis mTavroba: afxazeTis (dasavleT saqarTvelos) kaTalikosi malaqia amave dros iyo guriis mTavaric. misi tituli iyo `gurielkaTalikosi patroni malaqia~, cxovrobda XVII s-is dasawyisSi. 393 saqarTvelos istoriidanac aris mag al iT e bi , ro c a be r ad S em d ga rm a pirovnebam gaixada sabero Coxa da avida samefo taxtze. magaliTad, daviT aRmaSeneblis Ze demetre I aiZula Svilma daviT V-m mietovebina samefo taxti, igi berad aRikveca, Svilis sikvdilis Semdgom ki gaixada beris Coxa da kvlav dajda mefis taxtze, aseve kaxeTis mefem aleqsandrem miatova mefoba, aRikveca berad, Semdeg ki gaixada beris Coxa da avida samefo taxtze. m sg a v si mo v l en e bi c no b il i iy o saqarTveloSi da ar qmnida iseTi saxis ux erx ulo bas , r ogo ric Se iZl ebo da m sg a v si m ov l e ni s a s w a rm o S ob i l iy o ruseTSi, radganac ruseTisagan gansxvavebiT saqarTvelos eklesias hqonda farTo saxelmwifo-mmarTvelobiTi uflebebi. TviTon anton kaTalikosis wina kaTalikosi domenti IV-c, rogorc misi Tanamedroveni fiqroben, cdilobda beris Coxis gaxdas da qarTlis samefo taxtis daWeras orjer sxvadasxva wels, qarTlSi rogorc sparsTa, ise osmalTa mbrZaneblobis dros. magaliTad, sparsTa mbrZaneblobis dros, vaxuStis cnobiT, qarTlis droebiTma gamgebelma svimonma daapatimra kaTalikosi domenti da wauyena saxelmwifo taxtis mitacebis braldeba. `dapatimrebuli domenti ganaCenis aRsasruleblad gadasces vaxtangis ufros Svils baqars, romelic im dros sisxlis samarTlis saadministracio uwyebas ganagebda~. vaxuStis cnobiT, `domenti namdvilad imitom midioda Suris cixeSi, rom iq Tavi mefed gamoecxadebina~. 394 qarTlSi osmalTa Semosevis Semdeg stambolSi Casuli domentis Sesaxeb arsebobda mosazreba, `TiTqos domenti kaTalikosi konstantinopolSi gaemgzavra im mizniT, raTa qarTlis mefoba Caegdo xelSi~. 395 maSasadame, antonis winamorbedi domenti kaTalikozis Sesaxeb samefo saxlsa da imdroindel sazogadoebaSi arsebobda myari Tvalsazrisi, rom igi cdilobda sabero Coxis gaxdas da qarTlis samefo taxtis daWeras. es azri didad awuxebda samefo saxlis wevrebs da isini iRebdnen Sesabamis zomebs amis aRsakveTad (sxvaa is, namdvilad surda Tu ara domentis samefo taxtze asvla). aseTi viTarebis dros, roca kaTalikoss SeeZlo samefo taxtze asvla, Teimurazis SeSfoTeba bunebrivia. qarTlis Tavadebi da maTi momxre mosaxleoba uaryo fda Teimurazis l egitimur uflebas qarTlis taxtze. antons ki am dros taxtze asvlis kanonieri ufleba hqonda (sxva sakiTxia is, rom antonma piradad uari ganacxada am taxtze). ze moT moyv anil ida n ga momd inar e, ruseTis sinodis winaSe gamosvlisas antoni ar tyuoda. Tuki isurvebda, antons SeeZlo monastridan gamosvla da qarTlis taxtis daWera, swored amis gamo damwama cili SeSfoTebulma Te- s ak ano no s mir Tmevis wig ni s vimon da dimitr i gur ie lis a kaT al ik os zaqar iasadmi, qar Tuli samarTlis Zegleb i, III, 1970, gv. 536; 393 iqve, gv. 498; 394 l. menabde, qarTlis kaTalikosi domenti IV, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1986, gv, 136; 39 5 iqv e, gv. 148. 39 2 213 saeklesio samarTali, kanonebi imurazma da saqarTvelodan gamomaZevao, traluri samRvdelmTavro kaTedra. maSas- ambobda antoni sinodis winaSe. antonma msgavsadve mimarTa imperatricas. 396 kerZod, antoni werda, rom qarTlSi didi areulobaa, `...Tumca amis gamo RvTiT boZebuli samwyso ar unda mimetovebina, adame, antonis e.w. `gakaTolikeba~ ciliswamebad miiCnies da irwmunes antonisa, rom igi udanaSaulod iyo gamoZevebuli saqarTvelodan. `imperatricam 1757 wlis 8 agvistos sinods ubrZana antonisaTvis magram roca Tavadebs codvebis monaniebas movuwodebdi da vurCevdi, ukeTurebaze xeli aeRoT, es ver aitanes da moiwadines Cemi damxoba, rasac mizezis CaebarebinaT eparqia moskovis maxloblad. wm. sinodma 1757 wlis 1 dekembris gankargulebiT antons SesTavaza vladimirisa da iaropolis saepiskoposo kaTedra~. 398 gareSe ver miaRwevdnen, amitomac damadanaSaul es da gamomicxad es, sadac gnebavs wadio. vinc axla saqarTveloSi mefoben, taxtis memkvidreni ar arian. saqarTvelo ekuTvnis papaCems da Cemi gvaris samemkvidroa. marTalia, beri viyavi, magram sul monasterSi ar micxovria. yvela Tavadi da pativdebuli adamianebi, vinc biZaCemis (vaxtang VI) da mamaCemis (ieses) aRzrdilebi iyvnen, ganawyenebis Jams me mommarTavdnen da mec yovelTvis vamSvidebdi, ris uflebasac Tanamdeboba maZlevda. amas mefe ver iqamde ki antoni wmida sinodis StatSi iyo Caricxuli. antoni rom ar cruobda da namdvilad ciliswamebad miaCnda misTvis `gakaTolikebis~ dabraleba, Cans antonis piradi werilebidan masTan erTad dasjili pirebisadmi. am ukanasknelebma, cxadia, kargad icodnen, Tu risTvis iyvnen dasjilni da amitomac antonis mier maTdami gagzavnil werilebSi mxolod simarTle unda Tqmuliyo. werilebi gamiznuli iyo ara gamosaqveyneblad, aramed, albaT, konspiraciulad gada- itanda da erTxelac gadawyvita Cemi damxoba. moigona mizezi, cili damwama, damadanaSaula, davkarge xarisxi da wamovedi~... 397 yoveli sityva simarTlis Semcvelia. antonma daasaxela saqarTvelos is moxeleebi, romelnic uwesobas sCadiodnen da aviwroebdnen mosaxleobas, ecemoda adresats, romelsac SeeZlo maTi ganadgureba, anda dawva. Cven mxedvelobaSi gvaqvs antonis werilebi protopresviter aleqsi mesxiSvilisadmi, romelic Tavis droze antonis Tanamzraxvelobis gamo sastikad iyo dasjili. 1758 wels dasjidan arcTu ise didi amitomac amxelda maT kaTalikosi: `me gamoveqomage Cagrulebs, risTvisac Tavadebma da TviT mefemac SemiZules, kaTolikoba damwames da gamaZeves, es rom marTali yofiliyo, romSi wavidodi da ara ruseTSio~. 397 WeSmariti marTlmadidebluri rwmenis aRiarebis safuZvelze ruseTis sinodma antoni gaamarTla, xolo imperatricam mianiWa ruseTis erT-erTi cen- xnis gavlis Semdeg antoni saqarTveloSi darCenil aleqsis swerda, rom maT orTaves, cili daswames da usamarTlod dasajes. cxadia, antonis Tanamzraxvelebma da TanamoRvaweebma kargad icodnen, cili daswames Tu ara maT da sasjeli kanonieri iyo Tu ukanono. cili rom ar daewamebinaT maTTvis, antoni megobars amis Sesaxeb arafers miswerda. kerZod, antoni swers aleqsis: `adamianebma, rom- 39 6 T. Jordania, anton I, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 92; 39 7 iqve, gv. 94; 39 8 iqve, gv. 98. 214 l eb ic mitropoliti anania jafariZe Ta v is i sax e li T m ov i dn en , ukan, saqarTveloSi, miiwvia antoni da dagvglijes da dagvfantes Cven _ uflis saxeliT mosulni da im dRes sisx- dasva sakaTalikoso taxtze. rogorc aRiniSna, antonma ruseTis sinodisa da lma Senma viTarca marTali abelisa da zaqarias sisxlma RmerTs SehRaRada~. 399 antoni, romelic Tavis Tavs uwodebs `uflis saxeliT mosuls~, sicrues ar miswerda ambis TviTmxilvel da monaw- imperatoris winaSe Tavis udanaSaulod ciliswameba-dasjaSi daadanaSaula Teimuraz II da qarTlis Tavadebi, werilebSi adanaSaulebda zogierT samRvdelo pirsac. amitomac ganvixiloT es sakiTx- ile sasuliero pirs. am pirs iseve marTlad miiCnevs, rogorc bibliur abels. ebi cal-calke da agreTve antonis damokidebuleba laTin patrebTan. rogorc abelis sisxlma SehRaRada RmerTs, aseve SehRaRada marTali aleqsi mesxiSvilis sisxlma, romelic ucemiaT dapatimrebis Jams. igi iseve udanaSaulo yofila, rogorc winaswarmetyveli zaqaria, romelic aseve udanaSaulod dasajes. sxva werilSi antoni erTgulebisaTvis dasjil aleqsis ase amxnevebda weriliT: `Sen aRdgebi da amxel mas, vinc borotad cili gwama winaSe uzenaesi msajulisa, romelsac Sexvdebi caTa Sina, raTa masTan moipovo saukuno sasufeveli~. 39 9 ufro naTlad gamoTqma SeuZlebelia, rom antons cildawamebul pirovnebad miaCnia Tavisi Tavi, maSasadame, igi miiCnevda, rom marTali iyo marTlmadideblobis winaSe, mas kaTolikoba arasodes miuRia. aRsaniSnavia, rom, rogorc Cans, erekle mefes ar sjeroda antonis `gakaTolikeba~, sindisi qenjnida misi udanaS a u lo d d a s ji s g a m o d a a m i to m a c saqarTvelodan gadasaxlebul antons gzaSive miadevna aseTi Sinaarsis werili 1756 wlis 26 noembers: `me uSenod ver viqnebi, Torem bolos gamoCndeba, me uSenod ara meameba ra~. 400 marTlac, Teimuraz mefis gardacvalebisTanave ereklem 39 9 a) antonis urTierTdamokidebuleba Teimuraz II-sa da TavadebTan antonis mama iyo qarTlis kanonieri mefe iese levanis Ze. sparsuli kanonebis Tanaxmad, qarTlis mefobis legitimuri ufleba gadadioda ufrosi Zmidan momdevnoze. levan muxranel-bagrationis Semdeg sparselebma qarTlis mefeebad daadgines erTmaneTis Semdeg misi vaJebi, maT Soris vaxtang VI da iese. amitomac vaxtang VI-isa da ieses STamomavlebi (baqar mefe, aleqsandre, abdula-arCili) ibrZodnen kidec qarTlis samefo taxtis xelSi Casagdebad. qarTlis mefeebs im dros sparseTis Sahi niSnavda. qarTlisaTvis erTmaneTs edavebodnen osmaleTi da sparseTi. osmalTa Semotevisas (1723 w.) proosmaluri orientaciisaTvis iese mefes sparselebma osmalTa gandevnis Semdeg aRar misces qarTlis taxti, xolo vaxtang VI-is prorusuli orientaciiT sastikad gaRizianebulma sparseTma saerTod CamoarTva muxranel bagrationebs qarTlis taxti, romelic Semdgom gadaeca kaxel bagrationebs, rasac ar urigdebodnen rogorc vaxtang VI-is STamomavlebi, aseve qarTlis zogierTi Tavadi. T. Jordan ia, ant on I, s aRvTis metyvel o kreb uli, #1, 1991, gv. 86; 400 iqv e, gv. 24. 215 saeklesio samarTali, kanonebi anton kaTalikosis genealogia aseTia: vaxtang VI mefe qarTlis mefeebi kaxeTis mefeebi levan muxranbatoni erekle I bagrationi domenti kaTalikosi iese mefe baqar mefe + elene elisabedi Teimuraz II anton I kaTalikosi rogorc iTqva, sparseTis Sahma qarTlis mefeTa taxti CamoarTva qarTlis bagrationebs da gadasca kaxel bagra- laxvris qalze. SesaZloa, es iyo niSnoba, radganac mTavarepiskopos timoTes cnobiT, Teimurazma uari Tqva qor- tion Teimuraz II-s. anton I-is deda, daA Teimurazisa, qarTlis taxtis erTaderT kanonier memkvidred miiCnevda winebaze, radganac surda monazvnoba da `sZulda amqveyniuri wuTieri cxovreba~. rogorc cnobilia, male ise warima- Tavis Svils, momaval kaTalikoss. `antonis RvTismoSiSi deda, romelic cdilobda SvilisaTvis epoqis Sesaferisi, yovelmxrivi ganaTleba mieca, sakaTali- rTa qarTlisa da antonis ojaxis saqme, rom antonma faqtobrivad uari Tqva taxtze. 18 wlisa 1739 wlis 2 Tebervals berad aRikveca gelaTis monaster- koso wodebisaTvis ki ar amzadebda mas, Si, 3 Tebervals diakvnad akurTxes, 1740 aramed samefo taxtis dasabruneblad (saRvTismetyvelo mecnierebaTa Seswav- wlis 27 seqtembers akurTxes quTaTel mitropolitad. antonis es qmedeba dedisaTvis iyo umZimesi dartyma, deda swerda antons: `rad dahkarge samefo da imedi mefobisa~. dedis azriT, `moatyues ymawvili, las da, saerTod, saRvTo werilis codnas mefeTa yvelaze Rirseul samkaulad miiCnevdnen im dros)~. 401 Tavisi miznis misaRwevad 1734 Tu 1735 wels dedam saswrafod gamoiyvana monastridan iq saswavleblad Sesuli Teimurazi (ase erqva anton I-s berad aRkvecamde) da 14 wlis ymawvili daaqorwina _ am droisaTvis qarTlis faqtobrivad, mpyrobeli Tavadis _ givi ami401 episkoposad dasves~. 402 `mxolod Sen unda gezruna Cvens dakargul taxtze~, _ swers elene sxva werilSi antons, _ `mxolod Sen xar erTaderTi memkvidre sawyalob el i, R vT is pi ri da n g ad av ar dn il i mamisa~. 403 gamahmadianebul qarTlis mefe T. Jordania, anton I, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 39; 402 iqve, gv. 131; 403 iqve, gv. 40. 216 mitropoliti anania jafariZe ieses antonis (Teimurazis) garda sxva mimarTavs. amitomac Sahi mas, winare Svilic hyavda, naxevarZma antonisa arCili (igive abdul-begi), magram igi elenes kaTalikosTa msgavsad 1000 Tumans (e.i. 10.000 man.) uniSnavs da usurvebs, Cveu- ar miaCnda kanonier memkvidred, radganac ukanono Svili iyo (misi deda iyo li wesiTa da rigiT gauZRves Tavis samwysos. Semdgomma Sahebmac daadas- coli erTi Tavadisa. iesem mas waarTva da Tavad SeirTo). tures es gankarguleba, magaliTad, ismailma 1747 wels, ibrahimma _ 1748 qarTlis taxtisTvis daucxromlad ibrZodnen vaxtang VI-is STamomavlebi, da agreTve, Teimuraz II, abdul-begi da ax- wels kaTalikoss gamougzavnes samosi da anafora. samagierod ki orive ubrZanebda, ar Careuliyo saeklesio mam- algazrda Teimurazi (momavali antoni). Teimuraz II-s seriozul metoqed miuCnevia ulebis saqmeSi~. 405 1747 wels Teimuraz II iZulebuli axalgazrda Teimurazi, gansakuTrebiT daufrTxia mis damoyvrebas givi amilaxvarTan, gaxda irans gamgzavrebuliyo, rac iyo Tavganwirva eris gadasarCenad. qarTlSi amitomac fiqrobs T. Jordania, rom 14 wlis ufliswuls sacole Sahma waarTva ufro metad gaRvivda dinastiuri omi, mas saTaveSi edga anton I-is Zma abdul- Teimuraz II-is intrigebiT.404 beg ieses Ze. amis gamo Teimurazma am- Teimuraz II (1700-1762), Rrmad mor- jobina kompromisi da iranSi gamgzavre- wmune qristiani, saxelovani poeti da qarTuli kulturis Tavdadebuli moam- bis win qarTlis gamgebloba ereklesa da abdul-begs Caabara. abdul-begi qarT- age, iranis Sahma qarTlis mefed daamtkica 1744 wels. Teimurazma axalmok- lis taxtis kanonier memkvidred miiCnevda Tavs, Tumca ufleba Teimurazsac luli kaTalikosis adgili uboZa an- hqonda, radganac misi meuRle Tamari tons. sxvaTa Soris, qarTlSi didi gavlenis mqone abdul-begsa da Teimurazs vaxtang VI-is asuli iyo. abdul-begi e re k le s ag a n m oi T xo v da xe l i a eR o Soris urTierTSeTanxmebiT momxdara antonis ayvana sakaTalikoso taxtze qarTlze. antoni cdilobda abdul-begis Serigebas mefesTan. iqamde ki, ded- 1744 wels. jer kidev 1742 wlis krebam antons sakaTalikoso taxti SesTava- ofal Tamaris gardacvalebis Semdeg, Teimurazi abdul-begis naTesavze, ana- za. 1744 wels antonma kaTalikosad xanumze daqorwinda, xolo abdul-begs kurTxevamde miiRo nadir-Sahis dasturi. SerTo erekle I-is qaliSvili begumi. es `Sahis sigelSi, sxvaTa Soris, naTqvami iyo: misTvis cnobili gaxda saeklesio krebis mier Teimuraz II-is disSvili iyo Teimurazis iranSi gamgzavrebamde, magram damoyvrebam dinastiuri omi ar daacxro. am omSi antonma, Tanaxmad zo- maRalyovladusamRvdeles antonis qristianuli religiis dogmatebSi ganswav- gierTi cnobisa, mxari dauWira abdulbegs. abdul-begi damarcxda. Teimuraz lulisa da mRvdelmTavarTa Soris upi- II-s aseve mosvenebas ar aZlevda fiqri ratesis arCeva, ris gamoc yvela kmay- ruseTSi gadaxvewili qarTlis taxti- ofilia da Sahs yvela SuamdgomlobiT saTvis mebrZol vaxtang VI-is STamomav- 404 T. Jordania, dasax . naSr. , gv. 4 1; 405 iqv e, gv. 53. 217 saeklesio samarTali, kanonebi lobaze, antonis biZaSvilebze. vaxtang Ta gaZliereba... SemdgomSi swored am VI-is SviliSvili, baqaris vaJi, aleqsandre batoniSvili dauaxlovda da daume- partiis daxmarebiT SeiWra aleqsandre saqarTveloSi, erekles winaaRmdeg brZo- gobrda imperator petre III-s, misi daxmarebiT apirebda qarTlis taxtze asv- laSi miimxro kaxeTis Tavadebi, imereTis mefe, axalcixisa da daRestnis xane- las. am imperatoris gardacvalebis Semdeg SeZlo daaxloeba imperatrica elisa- bi, agreTve sparselebi da mTielebi~. 1754 wlis elCobis CaSlam (aleqsandres bedTanac da samefo karze fexi moikida. igi ruseTSi gadaxvewil qarTvelTa Soris xlarTavda intrigebis bades Teimurazisa xelSewyobiT) gaamZvinvara Teimuraz II da kidev ufro ganawyo anton I-is winaaRmdeg. mas mZulvareba gamoumJRavnebia an- da erekles winaaRmdeg. 1751 wlis 15 Tebervals Teimuraz- tonis, viTarca politikuri mowinaaRmdegis mimarT. erekles vaJi giorgi an- erekles laSqari WarSi sastikad damarcxda, 1752 wels aseve damarcxdnen tons uyurebda viTarca Teimuraz II-is mier SeZulebul pirovnebas. igi `kaTa- qarTvelebi ganjis omSi. saqarTvelos mtrebi aiSalnen. mefeebi sagangebod emza- likossa antons pirvelsa ara wyalobda siyrmidanve, viTarca kacsa papisagan mis- debodnen mozRvavebuli mtris Sesakave- isa Teimurazisa SeZulebulsa~. 407 blad da Setevaze gadasasvlelad. Te- zemoaRniSnul politikur-dinastiur imurazma da ereklem ruseTis saxelmwifos mimarTes da jariT daxmareba mizezebs unda Seemzadebina niadagi anton kaTalikosis sastiki dasjisaTvis, sTxoves. aTanase Tbileli episkoposisa da simon mayaSvilis elCoba ruseTSi gansakuTrebiT 1754 wlis Semdeg, rac muxranel bagrationTa intrigebis gamo (1752-1754) unayofo gamodga, ruseTma ru seTi sag an uari ganacxada. ru seT is maR al myo fi saqarTvelos samefo karma. amgvar viTarebaSi antoni mZevlis rolSi aRmoCn- aleqsandre batoniSvili cdilobda Teimurazis elCebi gadaebirebina, ruseTis da. muxraneli bagrationebis gulis mogeba da Sekaveba ver SeZlo Teimurazma samefo karsa da did moxeleebze gavlenis ZaliT igi axerxebda CaeSala qarTv- verc maTi samefo saxlis Svilis anton I-is sakaTalikoso taxtze ayvaniT, xolo el mefeTa elCobis miznebi. 406 `misi ini- 1754 wlis Semdeg, rac muxranelma bagra- ciativiT CaiSala 1754 wels Teimurazis tionebma ukiduresi mtroba gamoamJRavnes elCebis molaparakeba ruseTis xelmwifesTan. uSedegod damTavrda sxva iseTi elCobebic, romlebic Tavidan warmateb- Teimurazis mimarT ruseTis samefo karze, an to ni s, vi Tar ca g ark ve uli T va lsazrisiT mZevlis dasjas unda gaemware- isaken ixreboda. batoniSvilis gavlena saqarTvelos politikur saqmeebze gan- bina qarTleli bagrationebi. 1755 wlis miwuruls antoni daapatimres, Semdeg pirobebuli iyo imiT, rom mas mxars ki ruseTSi gadaasaxles. wr eeb Si daxm are ba ver mii Ro uWerda ruseTis samefo karis didi par- ruseTSi antonma, rogorc cnobilia, tia, romelsac ar surda qarTvel mefe- Tavis devnaSi agreTve daadanaSaula qarT- 406 T. Jordania, dasax . naSr. , gv. 9 2; 407 p. ioseliani, c xovreb a giorg i mecametisa, 1936, gv. 181. 218 mitropoliti anania jafariZe lis Tavadebi. ismis kiTxva, ratom unda gamwvavebuliyo misi urTierToba TavadebTan, xom ar icavda maTgan antoni saeklesio qonebas? marTlac, rogorc sabuTebi uCvenebs, qarTl-kaxeTSi mahmadian mefexa nT a m mar Tv elo bi s d ro s T ava de bs miutacniaT saeklesio mamulebi da Sahis imediT surdaT am mamulebis SenarCuneba. amis dasturia 1744 wels antonisadmi gagzavnili nadir-Sahis, 1747 wlis Sah-ismailisa da 1748 wlis Sahibrahimis sigelebi, romlebSic isini ubrZaneben antons ar Careuliyo saeklesio mamulebis saqmeebSi. 408 `is sasuliero pirebi, vinc TavadTa mamulebSi moRvaweobdnen, xSirad ver icavdnen eklesiisa da saxelmwifos interesebs~. 409 `aucileblad unda aRiniSnos, rom antonma moawesriga saeklesio mamulebis marTva... SemorCenilia ramdenime dokumenti, romlebSic antoni cdilobs Tavidan aicilos qarTlis Zlieri Tavadebis (amilaxvrebisa da erisTavebis) Careva saeklesio mamulebis saqmeebSi. am TavadebTan kamaTi imiT dasrulda, rom kaTalikosma maT CamoarTva werilobiTi valdebuleba, rom isini amieridan aRar Seexebian saeklesio mamulebs~. 410 marTalia, es moxda antonis dabrunebis Semdeg, magram vinc icnobs antonis mizanmimarTul moqmedebas, ganWvrets, rom aseve iyo adrec da es warmoadgenda namdvil mizezs konfliqtisa antonsa da Tavadebs Soris. al. xaxanaSvili wers: `mefeTa brZolam TavadebTan, politikurma daqucmacebulobam wvril damoukidebel samTavroebad, gamoiwvia saeklesio Zalauflebis erTianobis daSla~, 411 rasac antoni ver Seurigdeboda. T. Jordania, dasax. naSr . gv. 53; 36; 413 iqv e, gv. 55. 408 409 b) antonis urTierToba somxebsa da laTinebTan XVII s-is da XVIII s-is pirvel naxevarSi e.w. `somxebi~ da `laTinebi~ saqarTveloSi mniSvnelovan Zalas warmoadgendnen. spars-osmalTa mier gatarebuli sagangebo politikis Sedegad daiTrguna `qarTvelTa sarwmunoeba~ (ase ewodeboda marTlmadideblobas saqarTveloSi, rogorc amas XVIII s-is saeklesio sabuTebi uCveneben), sanacvlod ki dampyroblebma gaaZlieres somxur-monofizituri da kaTolikuri eklesiebi. saqarTvelos mosaxleobis erTi nawili, eTnikuri warmomavlobiT qarTveli, iRebda grigorianul da kaTolikur sarwmunoebas. amis gamo icvleboda maTi erovnuli cnobiereba, qarTvelebi `somxdebodnen~ da `frangdebodnen~. `qarTvelTa sarwmunoebis~ devnis naTeli magaliTia XVII-XVIII ss-Si saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebis ruseTSi iZulebiTi gadasaxleba saqarTveloSi darCenis SeuZleblobis gamo. kaTalikoss domenti IV-s ukanonod CamoarTves taxti da 1725 wels osmaleTis kunZul tenedosze gadaasaxles. gapartaxda bevri eparqia mahmadianTa, gansakuTrebiT lekebis, SemosevaTa gamo, daitaces saeklesio qoneba. saqarTvelo datoves da ruseTSi vaxtang VI-s gahyvnen Semdegi episkoposebi: qristefore samTavneli, pavle Tbileli, nikoloz mroveli, arsen mangleli, nikoloz urbneli da episkoposi iona, male saqarTvelo iZulebiT miatoves da ruseTSi gadasaxldnen mTavarepiskopos ioseb samebeli, romanoz samTavneli da ioane mangleli. Seirya eklesiaSi wesrigi da disciplina. 412 iqv e, gv. 56; 410 iqv e, gv. 68; 411 iqve , gv. 10 6; 412 iqve , gv. 219 saeklesio samarTali, kanonebi bevri gaCanagebuli eparqia gauqmda. ydnen aseT sqolastikur kamaTs, romel- swored amis gamo, faqtobrivad umrevlod da ueparqiod darCenili episkoposebi gadasaxldnen ruseTSi, sadac maT megobrulad xvdebodnen. 413 zemoaRniSnuli 9 episkoposis ruseTSi ic adamianur logikas ar eqvemdebareboda. somxebma da kaTolike propagandistebma es iaraRi erTdroulad mimarTes qarTuli eklesiis winaaRmdeg~. 416 qvemo qarTli da saingilo avsebula monofiz- gadasaxlebis magaliTiT kargad Cans, Tu ra saSineli gasaWiri adga qarTul eklesias XVIII s-is pirvel naxevarSi. swored aseTi gasaWiris dros mdidari itebis gaSmagebuli mqadageblebiT. `isin i cd i lo bd n en q v ey ni s p ol i ti ku r gasaWirze religiuri daSlac daerToT. mTavarepiskopos timoTes gadmocemiT, es `somxuri eklesia, romelic XVIII s-Si mxiTaristebis SromebiT gamdidrda, sqolastikuri literaturiT SeiaraRebuli, kaTalikos lazaris meTaurobiT aRdga qarTuli eklesiis winaaRmdeg da daiwyo CvenSi sxvadasxva eretikuli mosazrebebisa da monofizitobis gavrceleba~. 413 aRmoCnda, rom sasuliero ganaTlebis doniT somxuri eklesia qarTul eklesiaze ufro maRla idga. italiaSi Camoyali bebu lma s omex kaTo like Ta (mxiTaristTa) sazogadoebam somxuri eklesia gaamdidra axali Targmnili da orig- cbieri da moxerxebuli mqadageblebi mglebiviT Semosevian saqarTvelos, raTa qristes samwyso daetacebinaT~. 417 iseT did warmatebas miaRwia somxuri sarwmunoebis gavrcelebis donem saqarTveloSi da ise didi raodenobis qarTveloba iRebda monofizitobas, rom yofili qarTvel-marTlmadidebeli mrevli T avisi saekle sio Se nobebi TurT monofiziti mRvd lis samwysod da samkvidrod xdeboda. somexTa kaTalikosma lazare Waukelma gadawyvita TviT saqarTvelos kaTalikosis karze eqada- inaluri literaturiT. maTi daxmarebiT somxe bi saqar TveloSi avrceleb dnen somxur da kaTolikur eress. T. Jordanias da Cveni sxva mkvlevarebis azriT, qarTveli mRvdelmTavrebi uZlurni aRmoCndnen mxiTaristebis sqolastikisa da samecniero moZRvrebis winaSe. 414 daiwyo gna monofizitoba da qarTvelTa kaTalikosi somxuri eklesiis simarTleSi daerwmunebina. `eretikosebi TviTon anton kaTalikossac ki ekamaTebodnen, zemo qarTlis erTma somexma mRvdelma mas xangrZlivi kamaTi gaumarTa. am moZraobis sulisCamdgmeli iyo somexTa kaTa- qarTvelTa gasomxeba grigorianuli rwmenis da somxuri enis gavrcelebiT. 41 5 `mxiTaristebis mier Targmnili evropel avtorTa sqolastikuri Txzulebebi warmoadgenda religiuri kamaTis axal, CvenSic da somxeTSic ucnob saxelmZRvanelos. somxebma am sqolastikuri iaraRis meSveobiT (igi umTavresad aristoteles logikas emyareboda) SesamCnevad gaaswres qarTvelebs, romlebic pirvelad waaw- likosi lazare (Waukeli) _ antonis Tanamedr ove, sqo lastikur moZRvre baze aRzrdili, Tavgamodebuli monofiziti. igi dauaxlovda antons da, rogorc Cans, cdilobda mis gadabirebas~. 417 ` mo n o fi z i to b i s p r op a g an d i st T a winaaRmdeg brZolaSi antonma mimarTa sityvas _ mecnierul sityvas. magram sqolastikur mqadageblebTa sityvisgebaSi imave sqolastikis ena unda gamoey- 414 T. Jordania, dasax. naSr., gv. 69; 415 iqve, gv. 76; 416 iqve, gv. 77; 417 iqve, gv. 78; 418 iqve, gv. 80. 220 mitropoliti anania jafariZe enebina. amisaTvis winawar unda gascno- da sxva SromaTa gamoqveynebisas zogi- boda am movlenebis wyaroebs laTinur da somxur enebze~. 418 ai, ratom dauax- erTi qarTveli samRvdelo piris reaqcias: `ese sazRvardeba ars kacTa vieT- lovda antoni saqarTveloSi myof kaTolike mecnierebs. maTgan surda Seeswavla laTinuri ena da moepovebina laTinur enaze arsebuli is mecnieruli masala, rac gamoadgeboda marTlmadidebluri me samRvdeloTa Tav-xedTa da yovlad umecarTa Cvens Soris, rameTu visaca mecnierebis mimarT (midrekilebas) gamoaCenen _ qarsa borbalsa aRadgenen mas zeda da saWesa cxovrebisasa ganu- sarwmunoebis dasacavad monofizit da kaTolike sqolastikosTagan. marTlac, texen da miscemen RelvaTa warmtacebad ufskrulTadmi~. 420 mizanmimarTulma antonma iRvawa Tavdauzogavad da Seqmna monofizitTa da laTinTa ganmaqiqebeli uzarmazari Txzu- rogorc aRvniSneT, `mzametyvelebis~ gamoqveynebis Semdeg antonis winaaRmdeg monofizitebis mqadageblebTan erTad aRd- leba `mzametyveleba~. iseTi Tavganwir- ga zogierTi qarT veli samRvdeloc, viT iRvwoda am Sromis Sesaqmnelad, rom igi dasneulda, eqimebisa da naTesavebisaTvis es SemaSfoTebeli yofila. `1752 wlis dasawyisSi, Seupovari romelTac `gakaTolikeba~ daswames kaTalikoss. sinamdvileSi ki antoni laTin patrebTan daaaxlova somex propagandistTa winaaRmdeg gamocxadebulma brZolam. 421 Sromis Sedegad antonma daasrula Tavisi farTo Txzuleba `mzametyveleba~, romelic warmoadgens seriozul, safuZvlian mecnierul uaryofas monofizi- rogorc T. Jordania aRniSnavs, amas naTlad miuTiTebs qronologiac, antons brali dasdes `gakaTolikebaSi~ da eWvis safuZvlad aqcies misi daaxloeba tur moZRvrebaTa sistemisa, gansakuTrebiT somex monofizitTa moZRvrebis. Txzuleba adasturebs avtoris nakiTxobas, gamWriax, cincxal gonebasa da farTo patrebTan _ misionerebTan _ 1753 wlisaTvis. sinamdvileSi ki antons 1752 wels dau sruleb ia Ta vis `m zamet yveleb a~, xolo 1753 wels gamosca Tavis pirveli erudicias. eklesiis moZRvars SeeZlo am SromaSi epova mza sityva, anu mza pasuxi monofizitebTan sityvisgebaSi~. 419 am Txzulebis gamoqveynebam saqarTvelos mdidari somxoba ganawyo antonis gramatika _ `am ukanasknel or Txzulebazed marto TviTon ar umuSavnia antons. mas Svelodnen somexTa moZRvari filipe yaiTmazaSvili da kaTolikebis misionerebi. isini uTargmnidnen somx- winaaRmdeg, antonis winaaRmdeg TviT is qarTveli marTlmadidebeli samRvdeloebac ganewyo, romelTac SeSurdaT antonis uri da laTinuri enebidan~. 422 aRsaniSnavia, rom ara mxolod antoni iyenebda kaTolike misionerebs anti- mecnieruli siRrme, Tavdadeba da Sromismoyvareoba, am bolo moments antonic aRniSnavs Tavis SromebSi. ruseTSi gadasaxlebuli antoni `Tvenis~ winasity- kaTolikuri, marTlmadideblobis ganmamtkicebeli Txzulebebis SedgenisaTvis, aramed misi win myofi kaTalikosebic, magaliTad kaTalikosma besarionma (1724- vaobaSi gadmogvcems: `mzametyvelebisa~ 1739) Seadgina Tavisi antikaTolikuri T. J ordania, das ax. naSr., gv. 80; 420 iqve, gv. 80, k. kekeliZe, IV, 1957, gv. 179; n. mTvareliSvili, anton I, iqve , gv. 20; 423 T. Jordania, dasax. naSr., gv. 73. 419 421 iqve, gv. 81; 422 221 saeklesio samarTali, kanonebi Txzuleba `grdemli~ kaTolike mision- toni ruseTSi agrZelebda laTinuri eris, kapucineli beris franCesko bolonielis daxmarebiT. `aRsaniSnavia, rom enidan wignebis Targmnas. ruseTSi igi, al. xaxanaSvilis TqmiT, `iTvisebda laT- es Txzuleba kaTolicizms ganaqiqebs~. 423 es iyo mecnieruli urTierToba. am urTierTobis Semdeg arc franCesko bolonieli gamxdara marTlmadidebeli da arc kaTalikosi besarioni gamxdara kaTolike, inur enas, romlis Seswavlas jer kidev saqarTveloSi Seudga~. 426 saqarTveloSi, swored gaZevebis win gamoqveynebul naSromSi `mzametyveleba~ akritikebda antoni laTinebs imiT, rom wignSi amxel- piriqiT, maTi urTierToba swored marTlmadideblobis sasargeblod yofila da maT, vinc wmida usisxlo msxverplis Sewirvisas ar azavebda Rvinos wyliT. 427 gamoyenebuli. rogorc ukve aRiniSna, patriarqis saydarze asvlisTanave antoni Cveulebrivi mas ar dascalda laTinuri enis kargad Seswavla, amitom al. xaxanaSvilis cnobiT, `metafizikuri darigebani~ antonma enTuziazmiT Seudga brZolas somxuri ar a uS ua lo d la Ti nu ri da n, propagandis winaaRmdeg. am maRali miznis misaRwevad kaTalikoss upirveles yovlisa TviTon unda Seeswavla sqolastikuri mwerloba. `amitom patriarqo- rusulidan Targmna, radganac `antonma ka rgad ar ic oda laT inu ri e na~ . 4 2 8 saqarTveloSic laTinuri enis ucodinarobis gamo `gramatikis~ Sedgenisas iZu- bis pirvelive wlebSi antoni gaecno kaTolike berebs da maTi moZRvrebis Seswavlas Seudga, radgan laTinuri ena sustad icoda Tavdapirvelad man somx- lebuli gaxda daxmarebisaTvis miemarTa laTini mecnierebisaTvis. 429 qarTuli eklesiis gasaWirma, saRvTismetyvelo wignebis naklebobam aiZula an- ur wyaroebs mimarTa~. 424 T. Jordania wers: `antonis daaxloeba kaTolike misionerebTan, rogorc davinaxeT, saswavlo da samecniero miznebiT iyo ganpirobebuli. samec- toni emuSava laTin da somex mecnierebTan erTad, naklovaneba qarTuli sasuliero literaturisa, antonis azriT, ukuRmarTi droebiT iyo gamowveuli. `Tum- niero mizani imaSi mdgomareobda, rogorc p. ioseliani varaudobs, rom antoni apirebda qarTul enaze daewera kaTolikobis ganmaqiqebeli wigni, radgan mas ar akmayofilebda am Temaze qarTulad ca Cven, qarTvelebs, ambobs is, ZvelTaganve gvqonda yovelive gadmoRebuli `Tvinier daklebisa~, magram vinaidgan `mravalni garyvnes da uxmar-iqmnnes pirad-piradiTa vnebaTa jer iyo gaswore- arsebuli Txzulebani besarion kaTalikosisa da evkrati nikeelisa~. 425 antons marTlac samecniero mizniT bad da ganmarTvad wmidisa eklesiisa aRmosavalisa~. 430 ruseTSi moRvaweobisa da rusuli literaturis gacnobis Sem- da marTlmadideblobis gansamtkiceblad rom esaWiroeboda daaxloeba kaTolike misionerebTan da laTinuri enis Seswavla, es Cans iqidan, rom `gakaTolikebis~ deg antonma ara `dasavleTis eklesiis~, aramed `aRmosavleTis eklesiis~, kerZod, slavuri wignebis mixedviT gaaswora mravali sasuliero wigni, rogorc mizeziT saqarTvelodan gaZevebuli an- TviTon aRniSnavda. 431 424 T. Jordania, dasax . naSr. , gv. 7 4; 425 iqv e, gv. 7 5; 426 iqve , gv. 111; 123; 429 iqve , gv. 124; 430 iqve , gv. 128; 431 iqv e, gv. 24. 424 427 iqve , gv. 120; 428 a ra me d iqve , gv. 222 mitropoliti anania jafariZe g) antonis urTierToba urC samRvdeloebasTan T. Jordania wers, rom antonis upirvelesi saqme misi mmarTvelobis pirvel wlebSi iyo eklesiaSi administraciuli wesrigis damyareba da im ukeTurobis aRmofxvra, rac winare epoqaSi gaCeniliyo. saqarTvelos erTianobis daSlam samefo-samTavroebad xeli Seuwyo saeklesio gankerZoebis niSnebis gaCenas. ukve XV s-is bolos alaverdel episkoposs gamoumJRavnebia garkveuli ganwyobileba, mas mcxeTisagan damoukideblad surda kaxeTis saepiskoposoebis marTva. Tavisi gavlena gauvrcelebia kidec maTze, kaxeli m efeebi v iwro politikuri mosazrebiT xels uwyobdnen saeklesio separatizms. ukve XVIII s-dan alaverdeli episkoposebi kaxeTis eklesiaTa TiTqmis damoukidebeli mmarTvelebi iyvnen. 43 2 eklesiaSi Seqmnili es mankieri viTareba mouTmeneli iyo antonisaTvis, antoni ar cnobda alaverdeli episkoposis ukanonod mitacebul uflebebs. ganawyenebuli alaverdelebic protests acxadebdnen da TavianTi mdgomareobis dasamowmeblad iSveliebdnen zogierT sabuTs. sabolood, alaverdeli episkoposi, saqarTvelos sapatriarqoSi Tavisi mdgomareobiT TiTqmis meore ierarqi, mtrad moekida antons, cdilobda antonis sakaTalikoso taxtidan Camogdebas. marTlac, antonis ruseTSi gandevnis Semdeg alaverdelebma aRidgines TavianTi uflebebi, ruseTidan antonis dabrunebis Semdeg ki alaverdel episkopos zenons CamoarTves kaTedra da garejis udabnoSi gadaasaxles. aqedan Cans, rom T. Jordania, dasax . naSr. , gv. 63; Jordania, dasax. naSr. , gv. 56. 432 433 antons mtrebi hyavda umaRles saeklesio ierarqiaSic, gansakuTrebiT kaxeTis episkoposTa Soris, radganac isini ukve alaverdeli episkoposis maTze gamgeblobas kanonierad miiCnevdnen. gansakuTrebiT mravali mowinaaRmdege gaiCina antonma ara mxolod episkoposebSi, aramed samRvdeloTa Sorisac mTel qarTl-kaxeTSi. saqme is iyo, rom antoni Seecada Seryeuli saeklesio wesrigis aRdgenas, miaRebina saeklesio krebebs sagangebo dadgenilebebi samRvdeloTa mier saeklesio wesrigis dasacavad. iqamde TviTneba samRvdeloni axla ukve SeizRudnen, Semdeg wlebSi antonma jarimebic ki daawesa, romelTa gadaxda im mRvdlebs ekisrebodaT, romelnic saeklesio kanonebs daarRvevdnen. imdenad didi jarimebi ikribeboda samRvdeloebidan, rom saeklesio Semosavlis erT-erT wyarodac ki iqca. amas mohyolia SezRudul samRvdeloTa mxridan udidesi protesti, antons aseTi mRvdlebi `sisxlis msmels~ uwodebdnen, romelsac TiTqosda samRvdeloebis TandaTanobiT mospoba surda. es mdgomareoba kargad Cans antonis moZule zaqaria gabaSvilis poemaSi `katis omi~. aq antoni katadaa gamoyvanili. samRvdeloeba ki Tagvad. kata (antoni) TiTqosda eubneba Tagvebs (mRvdlebs) _ me movedio `Tqvenda msrvelad, sisxlisa msmelad, STagyare xvrelad da gmusrne nelad~. 433 z og i e rT m a s a m Rv d e lo m `s o r oS i Cayrad~ miiCnia is, rom antonma `aRwera saeklesio qoneba da saimedod daicva borot gamtacebelTagan, daadgina saeklesio samarTali, Camoayaliba axali dawesebuleba _ `dikasteria~, 434 marTa- n. mTvare liSvili, anton I kaT alikozi, iqve, gv. 22; 434 T. saeklesio samarTali, kanonebi 223 lia, am RonisZiebaTagan umetesi nawili agan dasacavad _ daadgina saeklesio Catarda antonis ruseTidan dabrunebis Semdeg, magram kaTalikosis saydarze as- sasamarTlo rusuli wesis mixedviT: `dikasteria~. 437 z. gabaSvilis zemonax- vlisTanave, mowinaaRmdegeni grZnobdnen antonis udides mizandasaxulobasa da swrafvas eklesiaSi wesrigis damyarebisa, amitomac aTqmevinebda zaqaria gabaSvili antons: `lomi var Zvelad, abjarTm- senebi `poemidan~ Cans, rom Tavdapirvelad samRvdeloeba, anu rogorc igi cv elad , c ecxl Si dam wvel ad, gar na mbnevelad~. saeklesio disciplinis aRdgena, centraluri saeklesio xelisuflebis ganmtkiceba zRudavda samRvdeloebas, gansakuTrebiT SeizRudnen is sasuliero pirebi, romlebic TavadTa mamulebSi moRvaweobdnen da Tavadebis centridanuli miswrafebebis gamo ver icavdnen eklesiisa da saxelmwifos interesebs. `aucileblad unda aRiniSnos, rom antonma moawesriga saeklesio mamulebis marTva. miwebi patriarqis xelSi moaqcia da eparqiaTa mRvdelmTavrebs da bermonazvnebs mkacrad SeuzRuda saeklesio Tu samonastro qonebiT TviTneburi, ukontrolod sargeblobis ufleba, am ga da wy vet il eb is ga mo u kma yo fi le ba gamoTqva dekanozma zaqaria gabaSvilma Tavis satirul TxzulebaSi (`katis omi~), romelic gamoqveynda antonis saqarTvelodan gaZevebis Semdeg~. 435 zaqaria gabaSvilis `poemis~ ganxilvis Semdeg askvnian, rom samRvdeloeba antons emduroda, radgan `man SezRuda eparqiaTa meTaurebisa da monasterTa winamZRvrebis ufleba saeklesio qonebaze~. 436 al. xaxanaSvili wers: `man Tavi mouyara mefeebis yvela sigels naboZebi mamulebis Sesaxeb da mefes miarTva dasamtkiceblad. saeklesio avladidebis gamorkvevis Semdeg man miiRo zomebi am qonebis borotad xelmyofelT- uwodebs, `Tagvebi~ `bednierad da laRad cxovrobdnen TavianT soroebSi, mZimed SeiaraRebuli kata amayad SeiWreba Tagvebis samefoSi da daiwyebs umowyalo Jletas. pirveli gamarjvebiT gaTamamebuli kata gadawyvets, sruliad amowyvitos Tagvebis saxsenebeli da maT qonebas daepatronos. rogorc vnaxeT, kaTalikosi cdilobda SeezRuda saeklesio pirTa TviTneboba, rasac isini iCendnen saeklesio qonebis moxmarebaSi, gam ouva l mdg omare obaS i Cav ardn ili Tagvebi saSvelad virTxebs, ciyvebs da kvernebs mouxmoben da sisxlismRvrel brZolaSi gamarjvebas aRweven~. 438 Cans, samRvdeloebas (poemis mixedviT `Tagvebs~) pirvelad wamouwyia omi antonis winaaRmdeg (maT ricxvSi T. Jordania gulisxmobs ber-monazvnebsac, `romlebic uangariSod iyenebdnen saeklesio simdidres~, dasaxmareblad mouwveviaT TavianTi jiSis sxva ufro didi warmomadgenlebi (`ciyvebi, kvernebi~), albaT, igulisxmeba antonis mowinaaRmdege arqimandritebi, episkoposebi da mitropolitebi. erTiani ZaliT dausaxiCrebiaT kata, ucemiaT, tyved SeupyriaT, sadac lanZRaven da dascinian, isev zogierTi Tagvis, e.w. `plaSiani Tagvis~ daxmarebiT gakreWili kata Tagvebs gaeqceva ruseTSi. `plaSiani Tagvi~ ganaTlebul samRvdeloebas unda niSnavdes. rogorc cnobilia, samRvdeloebis krebam antoni kaTolikuri aRmsareblobis T. Jordania, dasax . naSr. , gv. 68; 436 iqv e, gv. 9 1; 437 al. xaxanaSvili, `kaTalikos ant on pirv elis cxov reba da moRvaweoba~, iqve, gv. 10 8; 438 T. Jordania, dasax. naSr., gv. 90. 435 224 miRebaSi daadanaSaula. magram erTi werilidan Cans, rom ganawyenebuli samRvdeloeba mzad iyo sxva mravali episkoposi da mefe ereklec ki kaTolikeebad moexseniebina antonisadmi TanagrZnobis gamo. cxadia, arc episkoposebi da arc mefe kaTolikeni ar iyvnen. antonis taxtidan Camogdebis Semdeg Cans, taxtze asasvlelad emzadeboda alaverdeli, anda kaxeTSi misi gavlenis sferoSi Semavali romelime mRvde lmTavari. magram sakaTalikoso taxtze avida mroveli episkoposi ioseb jandieri. aman gaanawyena alaverdeli da misi momxreebi, romelTac maSinve ukve axali kaTalikosis dasustebis mizniT cilismwamebloba wamouwyiaT. ioseb jandiersac maSinve `frangebad~, e.i. kaTolikeebad gamoucxadebia ramdenime episkoposi, maT Soris gulisxmobdnen alaverdels, ninowmidels, bodbels (iqamde isini antonis dasamxobad iRvwodnen, damxobis Semdeg ki axali kaTalikosisaTvis mxari aRar dauWeriaT). axal kaTalikos iosebs ubrZanebia maT Sesaxeb: `arca vwirav episkoposTa da arca vendobi frangTao~, saqme imdenad gamwvavebula, rom mefec Careula. mefes iosebis braldeba usamarTlod miuCnevia. saubris Semdeg mefe kaTalikoss ganawyenebuli daSorebia. 439 aqedan Cans, rom `kaTolikes~ im droisaTvis avadsaxsenebel `wodebas~ aniWebdnen politikur mowinaaRmdegeebs (yovlad dausabuTeblad). am mosazrebas adasturebs isic, rom TviT ruseTis uwmidesi sinodis `StatSi~ Caricxul, mitropoliti anania jafariZe vladimiris arqiepiskopos antons saqarTveloSi zemomoyvanil wreebSi kvlav `kaTolikes~ uwodeben da ruseTis samRvdelmTavro kaTedraze daweril mis Txzulebebs wvaven, viTarca `kaTolikurs~, aseTebad miuCneviaT misi `apoloRia~ (da `miwyale~). ruseTSi kaTolikuri aRmsareblobis mimarT Seuwynarebeli garemo sufevda, amitomac sruliad ueWvelia, ruseTis samRvdelmTavro kaTedraze kaTolikobisadmi midrekil pirs aravin aiyvanda. saqme is iyo, rom ruseTSi SedarebiT obieqturobiT iZiebdnen saeklesio saqmeebs, imdroindel saqarTveloSi ki mikerZoebiT. zaqaria gabaSvili saqarTvelos mefis winaSe brals debda antons, rom man vladimiris kaTedraze yofnisas SeTxza `miwyales~ Targmaneba~ (e.i. ganmarteba), romelic TiTqosda `Tavidan bolomdi wvalebis RvarZliT aris savse~. 440 vinc ruseTis saeklesio cxovrebas icnobs, ver daijerebs, rom ruseTis eklesiis mRvdelmTavarma kaTolikuri `wvalebiT savse~ Txzuleba Seqmna. saqarTvelos `sasuliero cenzuram masSi dainaxa marTlmadideblobis winaa Rm de g i a dg il e bi d a a mi s m i ze zi T aRukrZala misi ganvrceleba xalxSi~. 441 es momxdara Teimuraz II-is dros 1760 wlamde, amitomac werda ruseTis eklesiis arqiepiskoposad yofnis dros gulnatkeni antoni saqarTvelos samRvdeloTa Sesaxeb: `aRracxil var meca ZmaTa CemTa Tana aqaur samRvdeloTa yovelsa Sina saqmesa da ara aRracxil var mandiTgan mosrulTa aqa, CvenTa episkoposTa Tana~. 442 m. guguSv ili, l. Zowen iZe, an ton pirvelis cxovre bisa da moRvaweobis zogier Ti sakiTxi, iqve, gv. 132; 440 n. mTvarel iSvili, anton I, saq arTvelo s kaTalikosi, dasax. naSr. , gv. 24; 441 iqve , gv. 28; 442 iqv e, gv. 153. 439 225 saeklesio samarTali, kanonebi 1755-1756 wlis krebaTa Sedegebi amgvarma qmedebebma Seuwyo xeli. es iyo 1755-1756 wlebSi mowveuli saekle- ara imdenad anton I-is brali, ramdenadac cilismwameblebisa, romelTac Ta- sio krebebi miznad isaxavda mwvaleblobaSi dadanaSaulebuli anton I-isaTvis s a k aT a l i k o s o t a x t i s C a m o r T m ev a s . ruseTidan dabrunebuli antoni kvlav avida sakaTalikoso taxtze, miuxedavad vianTi ugunuri qmedebiT sinamdvileSi danaSauli Caidines qarTuli eklesiis mimarT, radganac antons, romelic Rirse ul ad u ZR ve bo da m ar Tl ma di de be l qarTul eklesias, figuralurad rom vTq- kreb ebis aR kveTa-wy evisa. maSasad ame, krebebma Tavis mizans ver miaRwies. am vaT, imdeni uyiJines `memarcxeneoba~ _ kaTolikoba, rom gadaixara marjvniv da krebebis gadawyvetilebebma ki Secvales s aq a rT v el o s s am o ci q ul o e k le s ii s Semdgomi bedi. imdeni uyiJines antons ruseTis sinodi miuSva qarTuli eklesiis marTvis saWesTan. marTlmadideblobis uaryofis Sesaxeb, rom man gadawyvita savsebiT daaxloeboda ruseTis marTlmadideblur eklesias. ai, ras wers Tedo Jordania antonis Sesaxeb: `man moamzada niadagi qarTu- ambrosi nekreselis krebulSi ( H1334, furc. 201 r-v) daculia sami li da rusuli eklesiebis SeerTebisaTvis da 1783 wlis traqtatiT ganaxorciela Tavisi mizani _ qarTuli eklesia daumorCila ruseTis eklesias~. 443 1783 wels dokumenti: 1. saeklesio krebis gadawyvetileba antonis damxobis Sesaxeb; 2. Teimuraz II-isa da erekle II-is, wardgineba antonis kaTalikosobidan gaday- anton I dainiSna ruseTis uwmidesi sinodis wevrad. avtokefaliuri eklesiis meTauri ar SeiZleba iyos sxva eklesiis sinodis wevri da es aqti iyo SezRudva enebis Sesaxeb da 3. TviT antonis `monanieba~. pirveli ori 1755 wlis 16 dekembriTaa daTariRebuli, mesame ki cota mogvianebiT Seiqmna. samive es dokumen- qarTuli eklesiis avtokefaliisa. XIX s-Si ruseTis mier qarTuli eklesiis avtokefaliis Cum da upasuxo gauqmebas ti, rogorc winaswari monacemebi, aisaxa Semdgom 1756 wlis 4 aprilis saeklesio krebis `ganCinebaSi~. 443 1755-1756 wlebis krebaTa aqtebi T. Jordan ia, ant on I, saRvTismetyve lo kre buli, # 1, 199 1, gv. 56. 226 mitropoliti anania jafariZe 1755-56 wlis krebebis ganCinebani antonsa zeda 1. “qristes aqeT CRne (1755) dekenbers iv (16) q. Cven cxebulman mefeman saqarTveloQsaman Teimuraz da Zeman Cvenman mefeman kaxeTisaman iraklim ese aRTqma da piri davamtkiceT da ucvalebelad davdeviT krebasa Sina. vpoeT antoni kaTalikozi romaelTa sarwmunoebaTa aRmsarebelad da CvenTa sarwmunoebaTa Seuracx mqmnelad, amas zeda SevikribeniT sabrZanebelTa Sina CvenTa qarTlisa da kaxeTisa mitropolitni da episkoposni. arqimandritni da winamZRvarni, agre orTave samefoTa mTavarni da darbazis erni. miuvlineT mociqulni, vkiTxeT da vamxileT misi boroti cTomilebaQ. xolo man saanjmnoda aRiara Cvenisa sarwmunoebisagan midreka da laTinTa sarwmunoebisa aRsareba daamtkica. ese aw Sekrebulman wmidaman krebaman ugulebel hyo da antoni kaTalikozi samociquloQsa saydarsa da kaTolike eklesiisagan jerovnad aRvfxvarT da kaTalikozobisagan ganvayeneT. aw ese piri davamtkiceT, ukeTu sameoxoTa sityvaTa romelmanme Cven mefem Teimuraz, anu Zeman Cvenman mefem iraklim da yovelTa saqarTveloTagan anu mTavarman qenebiTa anu romliTame mizeziTa ese aRTqmuli SevcvaloT da kualad misi kaTalikozad dadginebaQ movindomoT, risxvasamca SevcvlviT wmidasa da erT arsisa samebisasa da yovelTa mgmobarTa Tana daiwesebis cxovrebaQ Cveni da wmidaTa didTa msoflioTa krebaTagan Hvebulad SeCvenebiTamc aRviHocebiT”. 2. “qristes aqeT CRne (1755) dekenbers iv (16) cxad iqmna saqarTvelosa Sina antoni kaTalikozisa qarTvelTa sarwmunoebaTagan gandgoma da laTinTa sarwmunoebisad midreka. amas zeda didad aRZrnes mefeni da srulni saqarTveloQsa samRvdelo da saeroni erni. amasve Jamsa mefeman saqarTveloQsaman, RmrTiv cxebulman Teimuraz da Zeman misman mefeman kaxeTisaman iraklim, Sekribnes orTave samefoTa mitropolitni, episkoposni, arqimandritni da winamZRvarni. agreTve mTavarni da darbazis erni. mociqulni miuvlines kaTalikozsa da SeWmariti sarwmunoeba hkiTxes. xolo man mtkiced aRiara qarTvelTa sarwmuneobisagan gasvla da laTinTa mimarT midreka. masve Jamsa warmoadginna Tavisni aRzrdilni xuTni vinme samRvdeloni da maT ufrosad Hma amaRlebiT aRiares aRmosavleTTa eklesiisagan ganyeneba da laTinTa sarwmunoebisa Sewynareba. ra mefeTa ese daimtkices, romel SescTes, ese antoni masve Jamsa kaTalikozobisagan ganayenes da wirvisaganmca gankveTes. agreTve TanaaRmsarebelni misni miiyvanes winaSe mefeTa da krebisa. dasajes, Tmani da wverni aRkveces. Semdgomad dReTa saeklesio samarTali, kanonebi 227 raodenTame kualad cnobad movida, sinanulad iwyo da agreTve qarTvelTa sarwmunoebis aRsarebaQ, fici da aRTqmaQ daudva. maSin srulad warmoTqva, romel aTvrameti Tve, daeyo maTsa wvalebasa Sina aRsarebiTa da ziarebiTa, radgan moiqca da egreTve sinanulad movida, moZRvari uCvenes da sinanulad ganakanones: radgan aTvrameti Tve hqonda wvalebasa Sina sxvasa sinanulisa gareT, aTvrametive Tve wirvisagan daayenes. mermeRa Semdgomac aTvrametisa Tvis Seiwynares da wirva misces da ese aRTqmaQ, fici da SeCvenebaQ wigniT daamtkices, romel ars romelTame mizeziTa da sinanuliT amisi kaTalikozoba aRar iqnas. garna esreT Seiwynares, romel Tu undes aqave dadges, Tu ara romelsame marTlmadidebelTa samTavroQsa Sina movides. Semdgomad ama ricxulTa aRsarebisa wirvisagan nuRaravin daayeneben, Seiwynaron da Jami awirvinon: radgan kaTalikozobisa micema wignTa da SeCvenebiT daamtkices, oris sasjeliT aRar dasajes, amisTvis wirvaQ misca krebaman”. 3. “q. ese mtkices Seuryeveli da Seucvalebeli wigni didis ficiTa da aRTqmis dadebiT mogarTvi me yovlad uRirsman antoni Tqven RmrTiv cxebulsa qarTvelTa mefesa Teimurazs da kaxTa mefes iraklis da orTave samefoTa wmidaTa mitropolitTa da didebulTa mTavarTa. ama pirsa zeda, [ama]codvaTa CemTa simravleTa ugunurebiT Secdomil viqmen da laTinTa borotad madideblobaQ piriTa CemiTa y[ovlad] cxadad aRviare. amis ZaliT Tqvenis mwyemsobisa da kaTalikozobisagan samarTlad gardamayeneT, WeSmaritis brW... xolo ukanasknel cnobad ra movel da vcan WeSmariti sarwmunoeba, viwye tirilad, godebad da sinanulad da amasTan u[ar] vyav borotad madidebelTa laTinTa da aRviare WeSmariti marTlmadidebloba aRmosavleTisa. amas zeda... iqmneniT Cem zeda da raodenni Tveni da Jamni dameyvnes laTinTa mwvalebelTa Tana, egoden Jamni ganmiweseT cTomaTa CemTa Senanebad. da aTvrametisa Tvisa ricxvisa Semdgomad Rvdelmoqmedebis Helyofa mibrZaneT ZmebriTa TanalmobiTa. awiTgan meca ama Helwerilsa davsdeb winaSe keTilmsaxurTa mefeTa da winaSe wmidisa krebisa: SemcaCvenebel viyo da Sekrul mamisa da Zisa da yovlad wmidisa sulisagan da wmidaTa SvidTa msoflioTa krebaTagan, Tumca kidev me laTinTa sarwmunoebisa mimarT miveqce, anu farulad gulsa Sina vipyra da zakviT saxesa viCemebde, anu papa hromisa yovlisa soflisa mwyemsad da ufrosad mwamdes, anu suli wmida mamisa da Zisagan aRviRo da ara mxolod mamisagan gamomavali, gina sulTa codvilTa cecxliTa [ganwmeda] mrwamdes, anu Semdgoma d mRvdlobisa SurisgebisaTvis mefe anu episkoposi, anu mRvdeli vswyeo saqarTveloQsa Sina, krulmca viyo aTormetTa mociqulTa madlisagan da nawili Cemi damcadebul ars orgulTa Tana”. 228 mitropoliti anania jafariZe 1756 wlis 4 aprilis saeklesio krebam daadgina: “ganCineba kaTalikozs antonis zeda - damxobad, gandevnad da wirvisagan dayenebad da kualad Sendoba da miteveba da ruseTs gagzavna misi. welsa ganxorcielebidan sityvisa RvTisa 1755 w. Tvesa dekenbersa 16. Cven mefeman qarTvelTaman Teimuraz da Zeman Cuenman mefeman kaxTaman ereklem da orTave amis samefoQsa episkoposTa mogivlineniT arximandriti orni Sen _ antonis kaTalikozsa Cvensa, gamokiTxvad, Tu romlisa sarwmunoebisa xar. amisaTvis, romel gvesmoda da WeSmaritca iyo laTinTa sarwmunoebisa mimarT midreka Seni da iRvwidica Sewonebad maTda idumal erisa. maSin movlinebulTa Cuen mier arximandritTa arRara daufare da saanjnod aRiare wvalebaQ laTinTa da sauwyebod Cvenda gamoucxade; da viTarca ese vscaniT, myis dagamxeviT saydrisagan Senisa da SenTana erTxmani samRvdeloni davsajeniT da eriskacni uziarebel hyveniT. xolo Semdgomad raodenTame dReTa moege gonebasa cnobad WeSmaritebisa sarwmunoebisa da iwye godeba da tirili da Sevrdoma da Txovad Sendobisa da uar hyav boroti cTomileba Seni da ganhHme sidrkue da sarwmunoeba laTinTa, romelica Segewynara da aRTqmiTa da ficiTa da SeCvenebiTa dagvakeren arRara midrekad gmobaTa mimarT laTinTa. amas zeda viTar Svenoda pirvelsa maxlobelsa da Cven mier siyvarulsa Sensa, friad sayvareli Cvenda iqmnen, garna saydarsave aRsvla Seni cxovrebisa Sina Sensa arRara iqmneboda, orTave mefeTa krebisa ficiT esreT dagvemtkica. xolo gangiweseT kanonad dacadeba, Sewirvisagan usisxloQsa msxverplsa TveTa aTvrametTa da memreRa Sewirvad saRmrTo liturRiisa. eseodeni Tveni dageyvnes gandrekilebasa Sina laTinTa mimarTsa da kualad Semdgomad TveTa samTa gancxadna friadi sinanuli Seni da yovliTurT ucxo yofa wvalebisagan papis mosavTa laTinTasa da sruliad aRmosavleTis ekklesiis sarwmunoeba ipoveboda SenTana, Tvinier yovlisa iWvisa. da friad wadier iqmen yovliTurT keTilmsaxursa da yovliTurT marTlmadidebelsa imperiasa ruseTisasa warsvlad, romelica umetes gulsavse gDyofda marTlmadideblobasa Sensa. amas zeda yovelTave erTobiT mefeTa da krebaman SevamokleT kanonni, romelnicaa gangvewesnes, raTa Rirs iqmne usisxloQsa msxverplsa Sewirvad. yovlad wmidasa sauflosa dResa aRvsebisasa, romelsa dResa aRsdga ufali Cveni ieso qriste, da esreT pativiTa mRvdelmTavrobisaTa wargzavnes da Rirs ars Sewynareba Seni mRvdelmTavrad marTlmadideblad da sadaca mixvide dauyovnebelad xelyofad saRmrTosa liturRiisa yovlisa samRvdelmTavroQsa moqmedebisa, viTarca mRvdelmTavari. aqave aRgisrulebies saRmrTo Jamis wirva, samTavrosa Cvenisa da mSvidobiT warxvel. xolo samRvdeloni kacni, romelnica SenTana erTxma iyvnes laTinTa cTomasa zeda, maTca ganmarTnes midrekilebani Tvisni da SenTanve aRiares marTlmadidebloba da maTca SeundeviT mRvdelobad da msaxurebad saRmrTosa saidumlosa dResa sauflosa aRdgomisasa”. aRniSnul krebas zogierTi Zveli avtori `goris krebas~ uwodebs.444 444 g. qavTar ia, XVIII sauk unis q arTuli sazogadoebriv i azris istor iidan, gv. 15-17. 229 saeklesio samarTali, kanonebi Tbilisis IV kreba (2-8 oqtomberi 1764) (zaqaria gabaSvilis gankveTa) erekle mefes miaCnda, rom antoni saqarTvelos sakaTalikoso taxtidan saqarTveloSi da kvlav asuliyo sakaTalikoso taxtze. cxadia, erekle mefesTan politikuri motiviT Camoagdo mamamisma, amitomac mudamJams eloda xelsayrel moments antonis ruseTidan ukan dasabruneblad, amasTanave, rogorc didebuli saeklesio istorikosi polievktos karbelaSvili wers: `amis gamo erekle mefes mamasTan didi usiamovneba hqonda da niadag ayvedrida antonis gaZevebasa~. 445 erTad wmida eklesiis ierarqiam kargad icoda, rom antoni dasjili iyo Teimuraz mefis mier politikuri mizezebis gamo. winaaRmdeg SemTxvevaSi, erekles cxadia gauWirdeboda `mwvaleblobaSi~ dadanaSaulebuli piris sakaTalikoso taxtze ayvana. WeSmariteba da simarTle yvelam icoda, yvela ierarqma da TviTon Teimurazsac, istorikosis sityviT, ugrZvnia Tavisi Secdoma antonis gaZevebis gamo da 1760 wels ruseTSi misi gamgzavrebis erT-erTi mizezi antonis saqmis mogvarebac yofila, magram samRvdelom, erTi kacis garda _ es iyo zaqaria gabaSvili, romelic didad ewinaaRmdegeboda am saqmes. Tuki mRvdlis xarisxSi myofma, Raribma da sakmaod dabali warmoSobis kacma aseTi didi rogorc cnobilia, Teimuraz II ruseTSi gardaicvala. didad sayuradReboa is garemoeba, rom mamis sikvdilis ambis winaaRmdegobis gaweva SeZlo mefisa da patriarqis mimarT , cxadia, mRvdelmTavrebs gacilebiT didi winaaRmdego- gagebisTanave erekle mefem da samefo saxlis gavlenianma wrem `maSinve kaci afrines antonTan da daibares~. es imas niSnavs, rom ereklem kategoriulad bis gaweva da saqmis CaSlac SeeZloT, magram yvela dadumda, radganac, rogorc vTqviT, yvelam icoda simarTle _ antoni ciliswamebis gamo daisaja. amito- mosTxova antons ukanve dabrunebuliyo mac, saqarTvelos eklesiam xelsayreli 445 p. karbel aSvili ierarqia saqarTvelos eklesiisa, k aTaliko sni da mRvdel mTavarn i, 1900 , gv. 165. 230 mo men ti s d adg omi sT ana ve mitropoliti anania jafariZe gad aw yvi ta adre ciliswamebad miiCnia antonis ka- moewvia kreba, romelic dasjida wina kreba ze gamar jvebul c ilismwam ebel Tolikur sarwmunoebaze midreka, aRiara misi sruli marTlmadidebloba da mRvdel zaqaria gabaSvils. misi dasjiT sabolood gauqmda wina 1755-56 wlis krebaTa mier antonis mimarT miRebuli gadawyvetilebebi, 1764 wlis krebam wina krebaTa mimarTeba Zaladakargulad cno. daniSna vladimiris eparqiis mmarTvel arqiepiskoposad. roca Teimurazis gardacvalebis Semdeg antoni daeTxova uwmides sinods ruseTisas da wamovida saqarTveloSi sinodma samgzavrod misca aRiara Secdoma daSvebuli antonis mimarT da ufro meti, sastikad dasaja 1500 maneTi. antoni saqarTveloSi mosula 1764 wlis damdegs. saqarTvelos isini, romelTac SecdomaSi Seiyvanes wina 1755 wlis kreba. rogorc aRiniSna, 2-18 oqtombers 1764 wlisa Sedga saqarTve- wmida eklesias antoni umtkivneulod auyvania sakaTalikoso taxtze. am taxtis droebiT mpyrobeli iosebi ki xar- los eklesiis kreba, romelsac daeswrnen: WaSneli episkoposis kaTedraze gadaiy- mefe erekle, anton kaTalikosi, mTavarepiskoposi kirile, besarion episkoposi, tfileli qristefore, mroveli germane, saba ninowmideli, mangleli nikolozi, vana. krebam antonis `miwyale~ marTlmadideblur Txzulebad gamoacxada. p. karbelaSvils Tavis wignSi mohyavs 1764 wlis krebis ganCineba: `an- ioseb rusTaveli (im dromde kaTalikosi). kreba gacilebiT ufro warmomadgenlobiTi iyo, vidre 1755 wlis kreba, romelsac albaT ufro Sekreba unda vu- ton I 1764 wlis damdegs saqarTveloSi movida. am dros erekle mefe kaxeTSi i y o , ma S i n v e C a mo v i d n e n T b il i s S i . moaxdines kreba 1764 w. 2-18 oqtomb- wodoT, vidre kreba. krebam ganixila anton kaTalikosis mimarT ciliswamebis sakiTxi, gamoikvlia cilismwameblis vinaoba, moismina misi braldeba, romlis ers, krebazed daeswrnen: mefe erekle, anton kaTalikozi, mTavarepiskopo si ki ri le, b esa ri on ep is kop oz i, tfileli qristefore, mroveli ger- ganxilvis Semdegac saeklesio sasjeli daado cilismwamebels. krebisaTvis naTeli iyo, rom antons kaTolikobaSi brals debda mRvdeli zaqaria gabaSvili da masTan daaxloebuli piri, misi Svili mane, saba ninowmideli, mangleli nikoloz, ioseb rusTaveli (am dromde kaTalikozi), antonis mosvlis Semdeg iosebs misces xarWaSneloba, da vinc an to ns das wa ma ci li da `m iwy al es diakoni iosebi _ oriveni `gankanondnen~, CamoerTvaT sasuliero wodeba. krebas zurgs umagrebda isic, rom Targmani~ uarhyves, yvelani ganhkanones. zaqaria mRvdeli gabaSvili ganhkveTes mRvdelobidan: `weliwad naxevars aR- ruseTis eklesiis wmida sinodma ufro sareba aravin aTqmevinoso~. 44 6 446 p. karbel aSvili, ierar qia saqarTve los ek lesiisa, 1900 , gv. 166. saeklesio samarTali, kanonebi 231 1764 wlis krebis ganCineba zaqariaze [sruli teqsti] ganCineba da msjavri samociquloQ zemosa saqarTveloQsa mamad mTavrisa antonis mier da episkoposTa, samefosa qalaqsa tfiliss. palatsa sakaTalikozosa SekrebulTagan zaqariasTvis xucisa da vieTTame mimdgomTa misTa, cxadad damrTgunvelTa sjulTa saRvToTa da mamaTa kanonisaTa. macxovari Cveni da ufali metyveli gvaswavebs kualad “ ukeTu krebulisa ara isminos iyven igi Senda viTarca mezvere da warmarTi”. gamoCnda ukve Cvensa eparxiasa Sina kaci gamryvneli qristes savenaxisa zaqaria ukve xucesi “amaRlebuli mecnierebasa zeda RvTisasa” _ goneba igi asuristanel RmerT ocnebuli Tavisagan Tvisa, romeli nebsiT huriaebriTa “SuriTa tyveqmnuli” . siZulviliTa moyvasTaTa, sruliad damviwyebeli sjulTa siyvarulisaTa, romeli moeca mowafeTa qristesTa da mTavrobiTaca romeli weril ars “ mTavrisaTvis erisa Senissa ara ityode Zvirsa ”. aRdga ciliswamebad keTil msaxursa zeda mefesa Cvensa da mamadmTavarsa zeda Cvensa, da yovlad samRvdeloTa mRudelT mTavarTa da yovelsa zeda savsebasa eklesiisasa, da mTavarTa zeda da, udidesi vTqva, eklesiasa zeda saqarTveloQsa, viTarca mwvalebelTa zeda, da sjulsa, cxadad damTrgunveli nebsiT, ara moxune, iqmna. “ ara cili swamo moyvassa Sensa wamebiTa cru Q TaTa ” da daiviwya kualad Tqmuli igi eklesiastesa Sina (ciliswamebulTaTvis) “vixile yoveli cili wameba qmnili mzesa qveSe, da aha cremli cilisa cilis wamebisani da ara ars nugeSinis mcemeli maTi ”. vinaca simaRleman misman mefeman Cvenman da wmidaman krebulman Seundo da mraval gzis miuSva igi aRdgomad da hyo dagebaQ misTana ese viTari, viTarmed romelTaca marTlmadideblobiTa zeda werilTa wvalebad aRmoCenda ukeTuri igi (zemoxsenebuli zaqaria), werili ese keTil msaxurman mefeman da wmidaman krebulman aRiRo Soris da daiduma misTvis sityvis gebaQ ara Tu amisaTvis, viTarmed wvalebisa raQme wadiereba iyomca werilTa maT Sina, romelnica yovliTurT aRmosavlisa eklesiisa Seudgebodes doRmatTaca Sina da saqmeTa, aramed siyvarulisaTvis, raTa wina aRmdgomni igi CvenTana aso iyvnen windisa eklesiisa, _ yovelive simaRleman misman mefeman Cvenman da krebulman yves enkeniebri sixaruli eklesiisa ganxeTqilebisa SeerTebisaTvis da mouwodeT CvenTana mRvdelmoqmedebad ukeTursa zaqarias saRmrToTa zeda liturgiisa, romelsaca, da eziara zaqaria xeliTa mamaT mTvarisaTa saRmrTosa saidumlosa patiosnisa sisxliTa misiTa: “mucladeRo salmoba igi mware” ese igi 232 mitropoliti anania jafariZe ganxeTqaQ kvlavad eklesiisa qristesisa, Sekrebulisa WeSmaritad ganmaorebelman man saqmeTa iudasTaman, mowafeman mzakvaman da mociqulman warwymedilman, zakviT ziarebiTare uxrwnelisa saidumlosaTa, viTar igi monaman misman iuda Wur eSmakisa-hyo Tavi Tvisi, rameTu Sevida misa eSmaki da, gansrulman krebulisagan samociquloQsa wmidisa ekklesiisa, mwvalebel uwoda mamad mTavarsa antons da ara moixsenebda eSmakeuli igi viTarmed “mRudelmTavarTa TvisTaTvis borotis mzraxvelTa marTl msajul ars RmerTi”. viTar igi odesme aronisa zeda aRdgomilTa mimarT saja “ganpeba qveynisa da cocxliv danTqmaQ jojoxeTsa Sina da cecxlis aRrtexileba”. a) vinaca mamad mTavari Cveni antoni mravalgzis qadagebasa Sina ambionsa zeda winaSe mefisa da winaSe Cvensa, da winaSe yovlisa erisa aRiarebdis aRmosavleTisa ekklesiisasa aRsarebasa, da laTinTa sarwmunoebisa aRmsarebelTa saSiniliTare SeaCvenebdis sityvebiTa; b) garna eSmakeulman man da ar Semwynarebelman mRudelT mTavrobisa misiman, raQveca muclad eRo, Sva _ usjuloeba igi siZulvilisa moyvasTa da ZmaTa TvisTa _ ganipara samefoQT saqarTvelosaTa sxvad samefod ese gvariTare siveragiTa, viTarmed ityoda urcxvinod reca mefisagan gantevebisa Tvissa. g) warvida sxvad samefod amisaTvis, raTa eklesia saqarTveloQsa keTil msaxuriT mefiTurT mwvaleblad, ese igi Semwynarebelad laTinT sarwmunoebisa, da arawmidisa papisa, romelTaca gamoaCinos da saRrmToTa patriarqTagan saberZneTisaTa SeCveneba moatyvas ekklesiasa zeda saqarTveloQsasa, ver gulis xmis myofelman, viTarmed muneburni mefeca da mRvdelmTavarni Tvinier WeSmaritisa cnobisa ara ewamebian; d) odes, SevkribT ra palatad sakaTalikozod da miuvlineT mas mociqulni orni xucesni,_ porfiri xuces monazoni da giorgi proTopopi tfilisis sakaTalikozoQsa eklesiisa _ SevsTvaleniT sityvani ese gvarni, raTa moviyvaneTca sinanulad, magra Wuri igi eSmakisa uqvemoes eSmakTa daadginebda Tavsa Tvissa da, mwvaleblad mwodebeli Cveni _ wina aRmdgomTa mogvigebda; e) meremeRa moviyvaneT krebad pyrobilni da zvaobiT da daumdableblad mogvigebda. vinaca moiRo omfori, Semmosvelman petraxeliTurT da samklaviT mamamTavarman Cvenman antoni, moidrikna muxlni da ityoda maRliTare xmiTa: “sulo yovlad wmidao da cxovels myofelo TviTebao, mxoloQsagan mamisa gamosrulo, mxoloo romelica sions cecxlisa enebisa saxed gardamoxed mociqulTa zeda! ukeTu me winaaRmdgomsa rasame aRmosavleTisa ekklesiisa, anu Targmanebasa Sina meergasisa fsalmunebisasa, ese igi miwyalesa anu apoloRiasa Sina Cemsa laTinTa sarwmunoebisa raQme _ anu gonebiT, anu mogonebiT, anu hazriT, anu sityviT warmoCeniliT damedvasca, anu dameweros, _ myav me wyeul, krul SeCvenebul suliT da xorciT da saflaviT ama sofelsa da meremesa mas; da ukeTu cilis wamebiT mabralebdes me zaqaria xucesi _ hyav ese wyeul, krul, SeCvenebul suliT da xorciT da saflaviT ama sofelsa da saeklesio samarTali, kanonebi 233 meremesaca mas”. xolo Cven yovelTa mun mdgomTa mitropolitTa da episkopozTa, ZrwoliT msmenelTa, vrquT erTobiT “amin”. 3) garna eSmakeulman man warmosTxia kvlavd simyraleQ Tvisi metyvelelman _ “SemiCvenebies TargmanebacaQ” miwyalesi, da yovelni Semwynarebelni misni”. amisaTvis Cven SekrebulT yovlad samRvdeloTa mTavarTa vsajeT usjuloT gamoyvanebad da SeCvenebad yovlad ukeTuri xucesi igi _ zaqaria daRaTuara mwvalebeli, aramed viTarca garadamavali mamaTa kanonisa zemo werilTa maT ricxvT ganyofil bralTa misTaTvis. pirvelisaTvis bralisa, ese igi ar SewynarebisaTvis umsjavrod Tvisisa mRvdelmTavrisa vyofT gankveTasa missa mRvdelobisagan l`v kanonTamebr wmidaTaTa mociqulTa miT, ro kanoniTa miT wmidaTa mociqulTaTa ocdameTeqvsmetiTa ara Tu xolod ar Semwynarebelni mRvdelmTavarTani ganikveTebian mRvdelobisagan, aramed iginica, romelni ara mwrTvel arian mRudelmTavrisa mimarT daumorCilebelisa erisa damorCilebad; kvalad amisTvisve bralisa ganvkveTT mas mRvdelobisagan nu kanoniTa wmidaTave mociqulTaTa, miT romel udidesi gineba ara raQme ars, viTar mwvalebelad wodebaQ; meorisaTvis bralisa misisa gankveTT mas mRvdelobisagan kanoniTa wmidaTa mociqulTaTa ie kanoniTa, da krebisa antioqisaTa g da ia, romlisaTvis ganvaqiqebTaca da sruliad ganvxdiT da pativsa miuRebT da laodikiisa ma-mg da xalkidonisa ig da konstantinopolisa g krebisa iz da meored nikis i kanoniTa; da mesamisaTvis muxlisa da meeqvsisa SevaCvenebT, da uqvemoes eSmakisa davadginebT, viTarca mwvalebelsa saxlisa RvTisa, ese igi saqarTveloQsa wmidisa eklesiisa da mas Sina qmnilisa wmidisa krebisa advilad Seuracxismyofelobisasa, kanoniTa v da v wmidisa krebisa RangrisaTa; mwvalebelad wodebisaTvis keTilmsaxurisa mefisa Cvenisa, miuRebT Sesaxebsa pativsa mRvdelobisasa, viTarca ars Cveuloba wmidisa da didisa eklesiisa ruseTis maginebelTa zeda mefisaTa; amasaTana miuRebT saxelsaca, romeli ewodeboda mRvdelobasa Sina, miT romel ara naTlisRebasa Sina wodebuliyo saxeli igi mis zeda, aramed mRvdelobasa Sina da romliTa saxeliTa iwodeboda eris kacobasa Sina, vbrZanebT raTa igive saxeli edebodes amieridgan. meoTxisaTvis bralisa vyofT, viTarca mezveresa da warmarTsa sityvisaebr uflisa Cvenisa ieso qristesa (maT. 18,17) da vswrTviT mas Zrielad, viTarca urCsa da winaaRdgomsa krebisasa; xolo yovelTa bralTa misTa zemo werilTa _ umorCilebaTa da aRmaSfoTebelTa da ganxeTqaTa eklesiisaTa, mis ZliT sxva da sxvad erad yofaTaTvis CvenTa da, udidesi vTqvaT, dedasa Tvissa wmidasa saqarTveloQsa eklesiasa zeda aRdgomisaTvis da mwvaleblad wodebisaTvis misisa da mravalTa maT ukeTurebaTa misTa Tvis yovlad ukeTursa mas da usjulosa zaqaria xuces yofilsa 234 mitropoliti anania jafariZe gankveTil vyofT wmidasagan mRvdelobisa: SevaCvenebT, vswyevT, SevkravT Cvenda mocemulTa mRvdelmTavrobiTaTa xelmwifebiTa, miT ukve romeli igi rqva xelmwifeman sikvdilisa da cxovrebisaman saRmrToTa da samRvdeloTa mowafeTa TvisTa “romeli SekraT qveyanasa zeda, iyvnen Sekrul caTa Sina”, da kvalad “romeli SeipyraT Sepyrobil iyvnen”, da yovelTa meoxTa da SuamdgomelTa misTasa vyoT SeCveneba, da misTa misrulTa yovelTa SevaCvenebT miT, romel weril ars esreT viTarmed “romeli Seexos Tvissa gaSavdes”, da yovelTa SemweTa misTa SevaCvenebT. ganvkveTeT diaknobisagan da SevaCvenebT Svilsaca missa iosebs, viTa mamisa Tvisisa Semwesa, da Tana mwvalebelad mwodebelsa wmidisa saqarTveloQsa eklesiisa; SevaCvenebT Wursaca mas eSmakisasa mowafesa missa isaks viTarca yovelsave Sina ziarsa moZRvrisa Tvisisa. xolo ukeTu movidnen sinanulad, da didiTare sinanuliTa uku Tqvnen yovelive warTqmulni Tvisni, da Seurden wmidasa mamamTavarsa Cvensa da wmidasa krebasa sruliTa guliTa _ SeviwynarebT da mouwodebT sinanulad, da ara sruliad warwymedil vyofT, viTarca monanulTa; garna Svilsa missa iosebs mosrulsa sinanulad da orTaganve umolxinesad SeviwynarebT. welsa 1764 Tvesa okdombersa 18”. 447 magram zaqaria mainc gakerpda da saqarTvelodan ruseTSi wasvla arCia 1767 wels. amitom mefe ereklem Semdegi gramota miswera yizlaris cixis Tavs (rjvtylfyn]) general-maiors potapovs: “xucesi vinme saxeliT zaqaria. naTesaviT gabaSvili Cvenisa samefoQsagan borot gamsjeli da ukeTuressa gzasa zeda dadgomili, misman uwmidesobaman mamamTavarman Cvenman da episkoposTa samefoQsa CvenisaTa SekrebiT SeaCvenes da yovlisagan madlisa ganaSiSvles weliwadsa CRQd, welsa, Tvesa okdombersa i H Y. qalaqsa tfilisisasa. da odes igi SeiCvena, mieriTgan uukeTuresTa saqmeTa moqmedi weliwadsa amas CRQz ganvagdeT samefoT CveniT da gvesmis romel yizlar qalaqad misrul ars, romlisa WeSmariti uwyeba mogarTviT Tqvensa zeaRmavlobasa, nu SeiwynarebT amas viTarca qristianesa amad, romel yovlisagan qristianeTa madlisa SiSvel ars”. erekle 447 p. karbel aSvili, ierar qia saqarTve los ek lesiisa, 1900 , gv. 166. saeklesio samarTali, kanonebi 235 Tavis mxriv anton kaTalikozma miswera: “suliersa pravleniesa yizlar qalaqisasa antoni kaTalikozi yovlisa zemoQsa saqarTveloQsa uflisa mier locva kurTxeviT movikiTxav! mizezi ese ars Cven mier Tqvenda momarT awindelisa epistolisa, romel uwyeba gvnebavs Tqvenda momarT, viTarmed xucesi vinme iyo saxeliT zaqaria, naTesaviT gabaSvili, eparxiisa Cvenisagani, romelica Rirsad da samarTlad ganikveTa mRvdelobisagan da SeiCvena da anaTema iqmna Cvengan da episkoposTa CvenTa didTa siboroteTa misTaTvis weliwadsa, 1764, okdobersa i HY, xolo brali ukeTurisa mis ese iyo, rameTu Sescoda _ umaRlessa mefobasa keTilmsaxurisa da mwyemsmTavrobasa Cvensa, romlisaTvis uwyeba ese imasTvis mogviweries Tqvenda: ukeTu mand zakviT da veragobiT samRvdelo moqmedeba raQme moindomos _ nu miuSvebT samRvdelosa mimarT moqmedebisa. madli uflisa Cvenisa ieso qristesi amin. daiwera samefosa qalaqsa tfiliss. wels 1767 TTvesa oktombersa 20 dResa “antoni kaTalikozi yovlisa zemoQsa saqarTveloQsa”. 1764 wlis saqarTvelos saeklesio krebam Tavisi samarTliT safuZveli daudo qarTuli eklesiis winsvla-ayvavebis saqmes XVIII s-is meore naxevarSi. 236 mitropoliti anania jafariZe sxvadasxva samarTlebrivi Zeglebi XX saukune `Zegliswera wmidisa da RvTivganbrZnobilisa krebisa, romeli Semoikriba qalaqsa Tfiliss 1917 welsa, seqtembris mervesa dResa~ `Semokrebilni sulisa mier wmidisa da Sedgomilni moZRvrebasa uflisa Cvenisa da macxovrisa iesu qriste Q ssa, wmidaTa misTa mociqulTa da mowafeTa, RirsTa RmerTSemosilTa mamaTa, wmidaTa da RvTivganbrZnobilTa msoflioTa da adgilobiTTa krebaTa, vRaRadebT da vityviT `gvrwams erTi RmerTi (mrwamsi sruliad) ~, xolo iqmna Sekreba Cveni ara Tu biwisaTvis ra Q same qarTvelTa sarwmunoebisa, nu iyofin ese, ara gecruvnen Sen siwmidiT mSobelo Cveno kaTolike eklesiao, arca gangceT Sen siqaduli Cveno marTlmadideblobao, romlisa arca ganmcemelqmnil varT, aramed sxvaTa saeklesioTa ZiebaTaTvis: dasawyissa meaTcxrametisa saukunisasa dayenebul iqmna TviT Tavoba eklesiisa Cvenisa, waritaces Cvengan mama makurTxeveli (e.i. kaTalikosi) da dagvamorCiles Cven saydarsa ucxosa. amis gamo Seirya trapezi Cveni da mooxrdnen savaneni Cveni... garna ara mokvda erTi qarTveli, romeli ficiTa warTqvamda: `ukueTu dagiviwyo Sen, sion, daviwyebul iyavn marjvena Cemi~ , mravalTa RirsTa mwyemsTa da mwyemsmTavarTa suli dasdves zrunvasa Sina da vaebasa aRSenebisa da keTilwarmatebisaTvis eklesiisa Cvenisa, mravalni moaqamomde iRwvian, viTarca mwyemsni keTilni, da aha, aRmobrwyinda `dRe, romeli qmna ufalman, vixarebdeT da viSvebdeT mas Sina, aRmobrwyinda dRe aRdgomisa Cvenisa da Cven viqmeniT Tvisad eklesiisa Cvenisa. SemovkrbiT dRes, raTa ganvamtkicoT gvami eklesiisa Cvenisa, STavberoT mas Sina suli cxoveli, SemovzRudoT igi moZRvarTa marTlisa sarwmunoebisa Q Ta da SevmosoT igi kvarTisa jerovanisa marTva-gamgeobisa Q Ta. ese ars zrunva Cveni. ese ars saqme Cveni, romelsa Sina wargvimarTos Cven sulman RmrTisaman meoxebiTa wmidaTa da RmerTSemosilTa mamaTa da moRvaweTa iveriis eklesiaTa~. saeklesio samarTali, kanonebi 237 aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobisa ruseTis marTlmadidebel eklesiis samRvdelo sinodis wevrTa saerTo krebam, romelic Sesdga 30 ianvridan 5 Tebervlamde 1927 welSi Semdeg pirTagan: Tavmjdomare samRvdelo sinodisa beniamini, mitropoliti leningradisa da CrdilodasavleTis mxrisa, prezidiumis wevrebi: serafime, mitropoliti moskovisa, mitropoliti aleqsandre, apologeti-keTilmauwyebeli, nikolozi _ mTavarepiskoposi gdovisa, protopresviteri p. n. krasotini da profesori s. m. zarini; warmomadgeneli msoflio patriarqisa da sinael mTavarepiskopozisa arqimandriti basil dimopulo; warmomadgeneli aleqsandriis patriarqisa arqimandriti pavle katapodisi; wevri samRvdelo sinodisa: warmomadgeneli beloruseTis sinodisa mogiliovisa da beloruseTis mitropoliti iosebi, aleqsi _ mitropoliti yirimisa, petre _ mitropoliti novosibirskisa, petre _ mitropoliti baqosi da amierkavkasiisa, konstantine _ mitropoliti rostovisa da Crdilo kavkasiisa, basili _ mitropoliti vladivastokisa da Soreul-aRmosavleTis mxarisa, sergi _ mitropoliti sverdlovskisa da uralis mxarisa, kornili _ mitropoliti voroneJisa, anatoli _ mitropoliti astraxanisa, vitali _ mitropoliti tulisa, nikolozi _ mitropoliti taSkentisa, mixeili _ mitropoliti yubanSavizRvispirisa, ioane _ mTavarepiskoposi stalingradisa, giorgi _ mTavarepiskoposi kalugisa, mixeili _ mTavarepiskoposi lugisa, protopresviteri a. i. boiarski, dekanozi n. g. popovi, dekanozi p. v. raevski, dekanozi t. d. popovi, dekanozi d. a. adamovi, dekanozi m. a. knizavski, dekanozi a. p. endeka da prof. b. v. titlinovi. komisiam, moskovis mitropolit serafimes TavmjdomareobiT da Semdeg pirTa SemadgenlobiT: petre _ mitropoliti Crdilo kavkasiisa, mixeili _ mitropoliti yubani-SavizRvispirisa, petre _ mTavarepiskoposi kavkasiisa da Tergis eparqiis dek. m. a. knizavskisa, ganixila Semdegi dokumentebi: epistole sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqis uwmides leonidisa (tfilisi 1920 w.), werili saqarTvelos kaTalikos-patriarqis moadgilesi urbnel mitropolit qristeforesi, 1925 wlis 28 ianvars; pasuxi samRvdelo sinodisa mitropolit qristefores, 1925 wlis 6 aprilis, samRvdelo sinodisagan; saqarTvelos patriarqs, 1925 wlis 2 noembris; werili kaTalikos-patriarqis ambrosisa, 1925 wlis 12 noembris; moxseneba sinodisadmi imierkavkasiis samitropolito mmarTvelobisagan, 1927 wlis 4 ianvris; dadgenileba samRvdelo sinodisa, 1927 wlis 11 ianvris; angariSi imierkavkasiis mitropolitis mdgomareobaze, 1927 wlis 19 ianvris; telegrama mitropolit qristeforesi, 1927 wlis 1 Tebervlis; pasuxi samRvdelo sinodis kaTalikos-patriarqis moadgilesi; soxumis 238 mitropoliti anania jafariZe mitropolit qristeforesi, 1927 w. 1 Tebervlis da daaskvna: yurad viRebT ra saqarTvelos eklesiis siZveles (I V s-is dasawyisi), mis simtkices ucxo sarwmunoebaTa winaaRmdeg brZolaSi mis mravalricxovnebas (2 milion wevramde) mis avtokefalobas warsulSi (1053 wlidan 1810 wlamde), ukve gamocxadebul gadawyvetilebas samRvdelo sinodisas `mieniWos s.s.r.k. xalxebs Tavisufleba Tavis eklesiur cxovrebis mowyobaSi da vscnobT saqarTvelos eklesiis udavo uflebas avtokefalobaze da warvudgenT samRvdelo sinodis wevrTa krebas dasamtkiceblad Semdeg dadgenilebas: `cnobil iqmnes saqarTvelos eklesiis avtokefaloba. tfilisisa da soxumis eparqiebi aRar iTvlebodes samRvdelo sinodis uwyebaSi. sakiTxi maTis gacemis Sesaxeb gadawydes saqarTvelos sakaTalikososTan momarTvis Semdeg ise, rom rusTa marTlmadidebel samrevloebs SeenaxoT saeklesio cxovrebis rusuli elferi~. aRniSnuli daskvna komisiisa samRvdelo sinodis wevrTa saerTo krebam miiRo erTxmad. aRsasruleblad amisa samRvdelo sinodma 8 Tebervals 1927 wlisas daadgina: Sesdges calke aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobis saqmeze da waredginos igi aRmosavleTis marTlmadidebel patriarqebs da saqarTvelos eklesias. inebos RmerTman, raTa hyvaodes ukunisamde uZvelesi qristianuli saqarTvelos avtokefaluri eklesia SekavSirebuli marTlmadidebeli qristes mTel eklesiasTan mSvidobianobiTa da siyvaruliTa. samRvdelo sinodis Tavmjdomare mitropoliti leningradisa da yovlisa CrdiloeT-dasavleTis mxarisa - beniamini. wevrni sinodisa: serafime - mitropoliti moskovisa. RvTismetyvelebis doqtori mitropoliti al. evelenski apologet-keTilmauwyebeli. protoprosviteri p. krasotini , mdivani - wevri sinodisa prof. zarini . 263 263 saq arTvelo s sakaT alikoso sinodis uwye baTa kr ebuli, 1927 w. gv. 25-27. saeklesio samarTali, kanonebi 239 ruseTis uwmidesi sinodis ganCineba saqarTvelos eklesiasTan urTierTobis aRdgenis Sesaxeb miiReba ra mxedvelobaSi, rom saqarTvelos uwmidesma kaTalikos-patriarqma qarTvel ierarqTa, samRvdelo dasisa da samwysos saxeliT daamtkica qarTuli eklesiis ucvleli gadawyvetileba, rogorc warsulSi, aseve awmyoSi da momavalSic darCes wmida mociqulTa da wmida mamaTa mier gadmocemul marTlmadidebel sarwmunoebaSi, SeinarCunos da daicvas eklesiis kanonebi, aRiarebuli iqnes: a) yovladusamRvdloes stavropolis mTavarepiskoposis antonis moqmedeba kanonierad, romelmac 1943 wlis 31 oqtombers uwmides kaTalikosTan da misdami daqvemdebarebul samRvdeloebasTan erTad aRavlina locva da eqvaristia, riTac ar daarRvia moskovis uwmides patriarqis mier yovlad usamRvdloes mTavarepiskoposisadmi miniWebuli uflebamosileba. amgvarad: b) Cvenda sasixarulod aRdgenilia locviTi da evqaristuli urTierToba qarTul da rusul or avtokefaliur eklesiebs Soris: g) ecnobos momxdaris Sesaxeb saqarTvelos ssr-s farglebSi myof marTlmadidebel samwysos da ganvumartoT maT, rom amieridan maTi valia RvTismsaxurebisas moixsenion ierarqiuli TanmimdevrobiT saqarTvelos uwmidesi kaTalikosis da sxva ierarqebis saxelebi da ueWvelad saidumloTa aRsrulebisaTvis mimarTon qarTvel mRvdelmsaxurebs, rogorc marTlmadideblebs: d) eTxovos saqarTvelos uwmides kaTalikos-patriarqs miiRos saqarTveloSi ssr-Si mcxovrebi marTlmadidebeli rusi mrevli Tavis samRvdelmTavro saWeTmpyrobelobaSi da mieces maT ufleba SeinarCunon TavianT mRvdelmsaxurebaSi da samrevlo praqtikaSi is wesebi da Cvevebi, rac miiRes maT rusuli eklesiisagan memkvidreobiT; e) eTxovos saqarTvelos uwmides patriarqs miiRos Tavis gamgeblobaSi rusi mrevli, romlebic, marTalia, ar imyofebian saqarTvelos ssr-s farglebSi, magram manZilis siSoris a n sxva msgavsi siSoris gamo uWirT mimarTon rusul saeklesio mmarTvelobas, ris Sesaxebac ecnobos agreTve saqarTvelos uwmides kaTalikos-patriarqs, gansakuTrebuli sapatriarqo miwerilobiT, asli gaegzavnos saqarTvelos ssr-s farglebSi myof rus marTlmad idebel mrevls da agreTve euwyos werilobiTi brZaneba yovladuwmides aleutis mitropolits. 270 1943 w, noemberi. 27 0 saq . uaxl esi ist oriis central uri saistorio arqivi, f. 1879, aR w. 1., saqme 2, gv. 15. 240 mitropoliti anania jafariZe saqarTvelos uwmidesi marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis cnobisa da mtkicebis sigeli dimitriosi, wyalobiTa RmrTisaTa mTavarepiskoposi konstantinopolisa, axlisa romisa da msoflio patriarqi saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa. `WeSmarit viyvneT siyuarulsa zeda da aRvaorZinebdeT misa mimarT yovelsa, romel ars Tav misa qriste, romlisagan yoveli guami Senawevrebul da Semtkicebul ars yovliTa SeaxlebiTa uxuebisaQ Ta Sewevnisaebr sazomisa TviTeulisa asoQsa; siorZilsa mas guamisasa hyofdiT aRsaSeneblad Tavisa Tquenisa siyuaruliT~ (efes. 4, 15-16). ambobs mociquli erTa pavle, da marTlac erTi samwysoa da qristes erTi sxeulia, da aseve iwodeba RvTismieri qveyanasa zeda eklesia misi sulieri erTianobis gamo, da ra Tqma unda, aranairi gziT ar SeuSlia xeli amas, arc pirvel da arc mis Semdgom saukuneebSi, struqturisaTvis adgilobirivi da sxvadasxva qveynebis eklesiebisa, romelnic erTmaneTisagan damoukidebelni, Sinaganad TviTmmarTvelni, TavianTive mwyemsmTavarTagan da moZRvarTagan da qristes saxarebis msaxurTagan marTulni arian da Seadgenen erT wmida kaTolike da samociqulo eklesias. aseTivea kavkasiis kurTxeul miwaze, amJamad saqarTvelos respublikis sazRvrebSi Semavali wmida da marTlmadidebeli eklesia, romelmac uZvelesi droidan miiRo TviTmmarTveli da Tavisufali ganmgebloba da Sesabamisad, saeklesio mmarTvelobiTi organizaciac. rwmenaSi simtkicisa da eklesiuri cxovrebiT mravali da SesaniSnavi magaliTis maCvenebli. igi dResac Seuneleblad da ucvlelad icavda da icavs Cveni marTlmadidebeli eklesiis moZRvrebas da mis mier aRiarebul WeSmaritebebs. amJamad ki, Tavis ganmgeblobaSi kanonierebis msurveli, yvela wmida msgavsi aRmsareblobis eklesiebTan megobrul da siyvaruliT savse urTierTobaSi da samsaxurSi myofi mimarTavs, yoveli xelsayreli SemTxvevisas, Cvens ekumenur sapatriarqo taxts da iTxovs kurTxevasa da mtkicebas Tavisi TviTmmarTvelobiTi struqturisa. rameTu ase SeTanxmebulma, viTarca vazma ganuyofeli RvTis venaxisa, adgilobriv marTlmadidebel eklesiaTa kanonier pleadaSi myofma, ganagrZos ayvaveba qristes sxeulisa. es RirsebiT savse mimarTva da Txovna siyvaruliT miviReT Cven da Cvenma wmida da kurTxeulma sinodma, vinaidan Cveni ekumenuri taxti valdebulia daxmareba aRmouCinos samarTliani uflebebisa da statusis momTxovn wmida marTlmadidebel eklesiebs; xeli CasWidos maT da daexmaros drois aucileblobiT gamowveuli cxovrebiseuli problemebis gadaWraSi, rameTu, Tanaxmad mravalsaukunovani saek- saeklesio samarTali, kanonebi 241 lesio cxovrebisa da wesisa, Rirseulad mopovebulma misma avtoritetma aRavso avtokefaluri mmarTvelobis miniWebis uflebis upiratesobiT da Camoyalibda garkveuli administraciuli uflebebi. amdenad, Cveni umdablesoba da Cveni kurTxeuli mitropolitebi, yovladpativdebulTa Tana suliwmidis mier Cvens ZmebTan da TanamwirvelebTan erTad ganimsWvala azriT da siamovnebiT iwonebs, rom patakad momavali wmida da didi msoflio krebisa, Cvenma upirvelesma taxtma, konstantinopolis eklesiam akurTxos, cnos da daamtkicos saqarTvelos wmida eklesiis avtokefalia da damoukidebeli struqtura. igi mudam garantirebuli da xelSeuxebi iqneba Cveni wmida rwmenisa da saeklesio kanonikuri wesis Tanaxmad, marTmadidebeli eklesiis erTobaSi. sinodis gadawyvetilebiTa da suliwmidiT ganaTlebulni vacxadebT saqarTvelos uwmides eklesias imave TviTmmarTveli struqturiTa da organizmebiT, rac uZvelesi droidan gaaCnda da rac damowmebulia agreTve balsamonis mier, romelic wers: `...amboben, rom dReTa maT Sina uwmidesisa patriarqisa RvTaebrivi qalaqisa didisa antioqiisa ufali petresi, gamotanil iqna sinoduri dadgenileba, rom iqmnes Tavisufali da avtokefaluri eklesia iberiisa~. 27 7 miviCnevT, rom igi CarTulia da aris Zmur marTlmadidebel eklesiaTa pleadaSi da vadasturebT, amasTanave, imas, rom igi saxeldebulia rogorc `wmida avtokefaluri eklesia sruliad saqarTvelo Q sa~. vcnobT mas rogorc Cvens sulier das, romelic uflebamosilia marTos da awarmoos saqmeni damoukideblad da avtokefalurad, Tanaxmad wesisa. sxva adgilobriv wmida marTlmadidebel eklesiaTa Soris kanonieri uflebebiT moqmedebs, meTaurad hyavs ufali RmerTi da macxovari Cveni ieso qriste, da kanonikuri da saeklesio wesis Tanaxmad, aRiarebs da pativs cems Cveni msoflio sapatriarqo taxtis pirveladobas, da viTarca Tavis umaRles mmarTvelobiT organos, scnobs saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavarTagan Semdgar sinods, romlis Tavmjdomarec aris mTavarepiskoposi mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosi sruliad saqarTvelo Q sa. Cvens uwmides samociqulo da msoflio sapatriarqo taxtTan, aseve, yovel marTlmadidebel avtokefalur eklesiasTan sulieri da kanonikuri erTianobis dacvis mizniT, marTlmadidebeli eklesiis kanonikuri wesis Tanaxmad, yoveli mTavarepiskoposi mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosi sruliad saqarTvelo Q sa movalea maT meTaurebs acnobos misi arCeva da aRsaydreba samSvidobo saintronizacio epistoleebiT. warmoaCinos, amasTanave, aRmsarebloba da dasturi misi da misadmi rwmunebuli wmida marTlmadidebeli eklesiisa, rom SeubRalavad daicavs marTlmadideblur sarwmunoebasa da RvTismosaobas, da amasTanave, marTlmadidebeli eklesiis saRmrTo da wmida kanonebsa da wesebs; rigis mixedviT moixseniebs 27 7 G.A. Pallh M. Potlh, Sun eagma twn Jeiwn ¢Ierwn kan own, ¢A Jhnhsin 1852, tom. B . sel. 172. 242 mitropoliti anania jafariZe wmida diptixSi saxels yoveli msoflio patriarqisa da sxva uwmides patriarqTa da wmida marTlmadidebeli avtokefaluri eklesiebis unetares ganmgebelTa. rac Seexeba mironis sakiTxs, daculi iqneba amasTan dakavSirebiT dadgenili saeklesio wesi, raTa xilulad da uxilavad Sedges da gancxaddes Sinagani da garegani ganuyofeli erTianoba marTlmadidebeli eklesiisa. amasTanave, vurCevT, rom zogadi xasiaTis saeklesio problemebisa Tu dabrkolebaTa dros, romelnic avtokefaluri eklesiebis saganmgeblo sazRvrebSi iCenen Tavs, xolo sayovelTao gansjasa da kenWisyras eqvemdebarebian, mTavarepiskoposma mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosma sruliad saqarTvelo Q sa mimarTos Cvens uwmides msoflio sapatriarqo taxts, romlis mierac daukavSirdeba yovel marTlmadidebel saepiskoposos, WeSmariti sityvis marTlmkveTelT da, Tavissave Txovnis Sesabamisad, miiRebs misgan sarwmuno azrsa da Sexedulebas misas da Zmuri eklesiebisas. amrigad, Cvens mudmiv, sruli Semadgenlobis, wmida da kurTxeuli sinodis 1990 wlis 23 ianvris sxdomaze nafiqrs, gansjils da sinodalurad Cvens mier damtkicebuls, rom mtkiced davicavT, vadasturebT am sapatriarqo da sinodaluri sigeliT, romelic Sedgenili da xelmowerilia Cveni wmida da qristes didi eklesiis wesdebis Tanaxmad, zustad da ucvlelad, vauwyebT da vugzavniT mTavarepiskoposs mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikoss sruliad saqarTvelo Q sa , qristes mier Cvens sayvarel Zmasa da Tanamwirvels ufal ilias, sruliad saqarTvelos wmida marTlmadidebeli avtokefaluri eklesiis kurTxeuli sinodis Tavmjdomares da rogorc wesia, agreTve eklesiuri kanonikis mixedviT moqmed da gamocxadebul moZme marTlmadidebel avtokefalur eklesiebs, dasacavad da gansamtkiceblad sruliad marTlmadidebeli eklesiis erTianobisa. ufali RmerTi Cveni, madliTa da wyalobiTa pirvelisa, didisa da umaRlesisa mRvdelmTavrisa qriste RmerTisa Cvenisa, meoxebiTa yovladuxrwnelisa dedisa m is is a , ma r ad qa l wu lis a Rv T is mS o bl is a m a riam isa , p at io s nisa dide b ul is a winaswarmetyvelisa da naTlismcemlisa ioanesi, wmidaTa da didebulTa da yovladqebulTa mociqulTa, wmida mociqulTa sworisa ninosi da RirsTa da RvTivdacul mamaTa CvenTa, ganamtkicebs da daicavs wiaRsa erTi wmida da kaTolike eklesiisasa, Zmur avtokefalur eklesiisa sruliad saqarTvelo Q sa, da waruZRveba da aayvavebs mas sadideblad wmidisa saxelisa Tvisisa, nugeSad morwmune mrevlisa misisa da sixarulad Cveni wmida samociqulo msoflio taxtisa da yovelTa moZme marTlmadidebel avtokefalur eklesiaTa. macxovrismiersa welsa 1990, Tvesa ianvarsa 25. 27 8 27 8 `jv ari vaz isa~, 1990, # 3, gv. 8-9. saeklesio samarTali, kanonebi 243 saqarTvelos uwmidesi eklesiis meTauris sapatriarqo titulis cnobis da boZebis sapatriarqo sinoduri ganCineba dimitriosi, wyalobiTa RmrTisaTa mTavarepiskoposi konstantinopolisa, axlisa romisa da msoflio patriarqi ramdenadac, mravalsaukunovani wesis Tanaxmad, Cveni uwmidesi samociqulo da msoflio sapatriarqo taxti inarCunebs kanonier uflebas Caerios RvTis wmida eklesiaTa moTxovnilebebSi, gamoiCinos garkveuli mzrunveloba da daakmayofilos isini, amitom Cveni umdablesoba, Cvens kurTxeul da yovladpativdebul mitropolitebTan msjelobis Sedegad, saeklesio kanonmdeblobidan gamomdinare, ganimsWvala azriT, rom saqarTvelos uwmides marTlmadidebel eklesias, viTarca avtokefalursa da damoukidebels, marTlmadidebel eklesiaTa sistemaSi Semavalsa da TviTmmarTvels, mieces Zmuri Tanxmoba da aRiareba Cveni uwmidesi konstantinopolis eklesiisagan maszed, rom saqarTvelos uwmidesi eklesia pativdebul iqnes sapatriarqo RirsebiTa da adgiliT. rogorc adridanve ixsenieboda uZveles qronikebsa da sxva saeklesio wyaroebSi misi tituli _ `mTavarepiskoposi mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelo Q sa~, aseve ixseniebodes amieriTganac marTlmadideblur saRmrTo da wmida gangebebSi. Rrmad darwmunebulni varT imaSi, rom Cveni wmida da qristes didi eklesiis gasjis da misi wmida sinodis dadgenilebas gaiziareben da mxarSi daudgebian unetaresni patriarqni da ganmgebelni RvTis yoveli wmida eklesiisa da miRebuli iqneba erTsulovani Tanxmoba saqarTvelos moZme eklesiis sapatriarqo Rirsebis aRiarebis Sesaxeb. gamovTqvamT WeSmarit imeds, rom yovelive es xels Seuwyobs Cveni wmida marTlmadidebeli eklesiis erTianobis Senebas, eklesiis siZlieres da winsvlas. sixaruliT vauwyebT yovelive amas CvenTvis Zalze sayvarel da yovladRirseul Tqvens unetaresobas, Tqvens yovladsamRvdelo mRvdelmTavrebs, morwmune wmida samRvdeloebas, saqarTvelos sapatriarqos RvTismosav da morwmune marTlmadidebel xalxs. veamborebi Tqvens sayvarel unetaresobas Zmuri amboriT, mivmarTavT Tqvens qristesmoyvare mrevls Cveni pirvel-mRvdelmTavruli locva-kurTxeviT da viTxovT yovelTaTvis madlsa da usazRvro wyalobas uflisas. 279 27 9 `jv ari vazisa~, 1990, #3 244 mitropoliti anania jafariZe SeTanxmeba 2002 w. 17 oqtombers daamtkica sinodma, xolo 22 oqtombers parlamentma. amis Semdeg Sevida ZalaSi. konstituciuri SeTanxmeba saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris - saqarTvelom msoflio civilizebul samyaroSi aRidgina istoriuli adgili, rogorc damoukidebelma da demokratiulma saxelmwifom; - saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia warmoadgens samociqulo saydars da msoflio marTlmadidebeli eklesiis ganuyofel nawils. igi V s-dan avtokefaluria da misi sasuliero-administraciuli centri da kaTedraa mcxeTa, sapatriarqo kaTedrebia, agreTve, Tbilisi da biWvinTa; - marTlmadidebloba, evropis erT -erTi tradiciuli aRmsarebloba, saqarTveloSi istoriulad saxelmwifo religia iyo, romelmac Camoayaliba mravalsaukunovani qarTuli kultura, erovnuli msoflmxedveloba da faseulobebi; - saqarTvelos mosaxleobis didi umravlesoba marTlmadidebeli qristiania; - saqarTvelos konstituciiT aRiarebulia saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebuli roli qveynis istoriaSi da misi damoukidebloba saxelmwifosagan. saqarTvelos konstituciis me-9 muxlis Sesabamisad saqarTvelos saxelmwifo (SemdgomSi saxelmwifo), warmodgenili saqarTvelos prezidentiT da saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia (SemdgomSi eklesia), warmodgenili sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqiT, deben konstituciur SeTanxmebas (SemdgomSi SeTanxmeba): muxli 1. 1. saxelmwifo da eklesia adastureben mzadyofnas iTanamSromlon urTierTdamoukideblobis principis dacviT, qveynis mosaxleobis sakeTildReod. 2. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian dadon SeTanxmebebi erToblivi interesebis sxvadasxva sferoSi, romelTa ganxorcielebis mizniTac mxareTa mier miiReba Sesabamisi aqtebi. 3. eklesia warmoadgens istoriulad Camoyalibebul sajaro samarTlis iuridiul pirs, romelic Tavis saqmianobas warmarTavs saeklesio (kanonikuri) samarTlis normebiT, saqarTvelos konstituciis, am SeTanxmebisa da saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad. saeklesio samarTali, kanonebi 245 4. eklesias specialuri uflebamosilebis gareSe warmoadgenen: saeklesio kreba, saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, wmida sinodi da saqarTvelos sapatriarqo (qorepiskoposisa da mdivnis saxiT); xolo samarTlebriv urTierTobebSi uflebamosilebas aniWebs kaTolikos-patriarqi. 5. saqarTvelos kaTolikos-patriarqi xelSeuvalia. 6. rogorc wesi, didi saeklesio dResaswaulebi da kvira dasvenebis dReebad cxaddeba. muxli 2. saxelmwifo mxars uWers aRsarebisa da saklesio saidumlos dacvas. sasuliero piri valdebulia, ar gasces informacia, romelic mas, rogorc sulier moZRvars, gaandes an misTvis, rogorc sasuliero pirisaTvis, gaxda cnobili. muxli 3. saxelmwifo aRiarebs eklesiis mier Sesrulebul jvrisweras kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. samarTlebriv urTierTobebSi gamoiyeneba qorwinebis saxelmwifo registraciis monacemebi. muxli 4. 1. sasuliero piri Tavisufldeba samxedro valdebulebisagan. 2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT uzrunvelyofs samxedro-sajariso formirebebSi, sapatimroebsa da Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi moZRvris institutis Seqmnas da amasTan dakavSirebiT Sesabamisi samarTlebrivi aqtebis miRebas. 3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaxorcielon mosaxleobis socialuri dacvis erToblivi programebi. muxli 5. 1. saganmanaTleblo dawesebulebebSi marTlmadidebeli sarwmunoebis Sesaxeb sagnis swavleba nebayoflobiTia. saswavlo programebis dadgena, Secvla, pedagogTa daniSvna da gaTavisufleba xdeba eklesiis wardginebiT. 2. saxelmwifo da eklesia kanonmdeblobiT gansazRvruli wesiT ormxrivad da gaTanabrebulad aRiareben Sesabamisi saswavlo dawesebulebebis mier gacemul ganaTlebis damadasturebel dokumentebs, samecniero xarisxebsa da wodebebs. 3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaTlebis sistemaSi ganaxorcielon erToblivi programebi. saxelmwifo xels uwyobs eklesiis saganmanaTleblo dawesebulebebis funqcionirebas. muxli 6. 1. eklesiis sakuTreba da sxva qonebrivi uflebebi daculia kanoniT. eklesiis sakuTrebaSi SeiZleba iyos nebismieri qoneba, romelic ar aris akrZaluli saqarTvelos kanonmdeblobiT. 246 mitropoliti anania jafariZe 2. eklesia Tavis arasaRvTismsaxuro qonebis flobas, sargeblobasa da gankargvas axorcielebs saeklesio samarTlebrivi normebiTa da saqarTvelos moqmedi kanonmdeblobiT. 3. eklesia uSualod ar axorcielebs samewarmeo saqmianobas. 4. eklesiis dafinansebis wyaros warmoadgens: nebayoflobiTi Semowirulobani, samewarmeo Semosavlebi, investiciebi, grantebi, daxmarebebi, moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad miRebuli sxva Semosavlebi. 5. eklesiis mier saRvTismsaxuro produqcia – misi damzadeba, Semotana, miwodeba da Semowiruloba, aseve araekonomikuri mizniT arsebuli qoneba da miwa ganTavisuflebulia gadasaxadisagan. 6. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT iZleva nebarTvas an licenzias eklesiis oficialuri terminologiisa da simbolikis gamoyenebaze, agreTve, saRvTismsaxuro produqciis damzadebaze, Semotanasa da miwodebaze. muxli 7. 1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saqarTvelos mTel teritoriaze arsebul marTlmadideblur taZrebs, monastrebs (moqmeds da aramoqmeds), maT nangrevebs, agreTve, miwis nakveTebs, romlebzec isinia ganlagebuli. 2. zemoaRniSnul nagebobaTa dacvis zonebi, maTi movla-patronobisa da sargeblobis wesebi ganisazRvreba Sesabamisi saxelmwifo samsaxuris mier moqmedi kanonmdeblobiT da eklesiasTan SeTanxmebiT. muxli 8. 1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saxelmwifo dacvaSi (muzeumebSi, sacavebSi) myof saeklesio saganZurs (kerZo sakuTrebaSi arsebuli nawilis garda). 2. zemoaRniSnuli saeklesio saganZuri, rogorc saerTo-erovnuli saganZuris nawili, aris saxelmwifosa da eklesiis erTobliv mfarvelobaSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad (wmida nawilebisa da wmida reliqviebis garda). muxli 9. 1. saxelmwifo da eklesia erToblivad zrunaven istoriul-kulturuli da arqeologiur-arqiteqturuli faseulobebis mqone saeklesio nagebobebisa da saeklesio saganZuris saTanado dacvisa da movla-patronobisaTvis. 2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT, moqmedi kanonmdeblobis Tanaxmad, amtkicebs damatebiT wesebs muzeumebsa da sacavebSi daculi saeklesio saganZuris sargeblobis Sesaxeb, aseve kulturul-istoriuli Rirebulebebis mqone taZrebis aRdgenis, restavracia-konservaciis an moxatvis proeqtebs. muxli 10. saxelmwifo iRebs valdebulebas, awarmoos molaparakeba Sesabamis saxelmwifoebTan maT teritoriaze arsebuli yvela qarTuli marTlmadidebluri taZris, monastris, maTi nivTebis dacvis, movla-patronobisa da sakuTrebis Taobaze. 247 saeklesio samarTali, kanonebi muxli 11. 1. saxelmwifo adasturebs XIX-XX ss-Si (gansakuTrebiT 1921-90 wlebSi), saxelmwifoebrivi damoukideblobis dakargvis periodSi, eklesiisaTvis materialuri da moraluri zianis miyenebis faqts. rogorc CamorTmeuli qonebis nawilis faqtobrivi mflobeli, iRebs valdebulebas materialuri zianis nawilobriv kompensaciaze (saqarTvelos ssr ministrTa sabWos dadgenileba 183; 12.04.90). 2. aRniSnuli sakiTxis Seswavlis, kompensaciis formebis, raodenobis, vadebis, qonebis an miwis gadacemisa da sxva detalebis dasadgenad paritetul sawyisebze iqmneba komisia (am SeTanxmebis xelismoweridan erTi Tvis vadaSi), romelic moamzadebs Sesabamisi normatiuli aqtebis proeqtebs. muxli 12. 1. SeTanxmeba Sedgeba winamdebare teqstisa da terminTa ganmartebisagan. 2. SeTanxmebaSi cvlilebebisa da damatebebis Setana SesaZlebelia mxolod mxareTa urTierTSeTanxmebis safuZvelze, orive mxaris xelmoweriTa da parlamentisa da wmida sinodis damtkicebiT. 3. SeTanxmebas xels aweren saqarTvelos prezidenti da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. 4. SeTanxmeba ZalaSi Sedis parlamentisa da wmida sinodis mier damtkicebisTanave. saqarTvelos saxelmwifos saxeliT saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis saxeliT saqarTvelos prezidenti sruliad saqarTvelos e. SevardnaZe kaTolikos-patriarqi ilia II sveticxovlis sapatriarqo taZari 14 oqtomberi 2002 w. 248 mitropoliti anania jafariZe VI msoflio saeklesio krebis (680 w.) mier saqarTvelos eklesiis uflebaTa aRiareba 680 wels konstantinopolSi Sedga msoflio saeklesio kreba. igi moiwvia imperatorma konstantine poRonatma (66868 5), raTa emxilebina monoTelitebis crumoZRvreba. monoTelitebi, marTalia, cnobdnen qristeSi or - RvTaebriv da kacobriv bunebas, magram aRiarebdnen masSi mxolod RvTaebriv nebisyofas. imperatori herakle, romlis drosac suli Caedga am eress, fiqrobda, rom am axali moZRvrebis daxmarebiT SesaZlebeli iqneboda monofizitebisa d a d i o f iz i t e b i s S e r i g e ba . a m o r uzarmazar sarwmunoebriv banaks Soris mtroba imperias ganxeTqilebiT emuqreboda. monoTelitobis eress Tavidanve ebrZodnen sofron ierusalimeli da konstantinopoleli beri maqsime aRmsarebeli (mas ena da xelic ki mokveTes amis gamo, sabolood ki lazikaSi gadmoasaxles). VI msoflio krebam 170 episkoposis monawileobiT dagmo monoTelitobis eresi. ganisazRvra qristeSi ori buneba RvTaebrivi da kacobrivi. am or bunebas ori nebisyofa aqvs, magram ise, rom kacuri nebisyofa ar ewinaaRmdegeba da emorCileba RvTaebrivs. VI msoflio krebas kanonebi ar gamoutania, magram zogierTi qarTuli xelnaweris Tanaxmad, miuRia dadgenilebani, maT Soris, qarTuli eklesiis sapatriarqo eklesiad aRiarebis Sesaxebac. ganusazRvravs misi iurisdiqciis sazRvrebi. `qarTlis cxovrebis~ CanarTi wers: `iqmna kreba meeqvse, wmidaTa mamaTa konstantinopolis Sina, meaTsametesa welsa poRonati konstantines mefobisasa, romeli iyo mama iusti nian esi, roml isa winamZRvar iyvnes Teodore da giorgi xucesni da ioane diakoni, adgilismcvelni aRaTon romis papisani da giorgi konstantinopoleli, Teofane antioqieli. amis krebisa mier brZanes esreT wmidisa eklesiisa saqarTvelosaTvis, romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos swor pativiTa viTarca wmidani samociqulo kaTolike eklesiani, sapatriaqoni da iyos kaTalikosi qarTlisa swori patriarqTa Tana, da akurTxevdes da mwysides da ganagebdes samarTliT mTavarepiskoposTa, mitropolitTa da episkoposTa samwysosa Tvissa qarTlisa, gamoRma-gaRma kaxeTsa, Saqsa, Sirvansa da midgmiT wamovliT mTisa adgilisaTa, suaneTisa da Cerqezis sazRvramdis, sruliad oseTsa da yovelsa zemo qarTlsa, samcxe-saaTabagosa. misTvis migviTvlia saqarTvelos eklesiani. mas hmonebdnen da mis xel queSe iyvnen da sjulsa missa erCden da misgan imwysebodnen. da migvicemia xelmwifeba Sekvrisa da ganxsnisa... xolo pirveliTgan antioqiisa krebisa mier ganpatiosnebuli iyo. da am krebis mier dagvimtkicebia patriarqad, rameTu nu iqnebin mitropolitni, nuca episkoposi kaTalikosisa Seundobrad. xolo ukeTu vinme ikadros kaTalikosisa winaaRdgoma, mTavarepiskoposman, gina mitropolitman, anu episkoposman, anu daipyras xarisxi da eklesia ZaliTa, kaTalikosisa ukiTxavad da Seundobelad, anu ikurTxos mefe, gina mTavarni, anu mTavarepiskoposni da mitropolit-episkoposni, ganikueTen. xolo odesa enebos Semzadeba da kurTxeva mironisa, akurTxos Tvissa eklesiasa~. 48 rogorc iTqva, VI msoflio krebas kanonebi ar gamoucia, magram krebis mier dadgenili da imperatoris mier damtki- saeklesio samarTali, kanonebi cebuli saboloo teqsti 681 wlis 16 seqtembers gadaeca saimperatoro kars sagangebod dasacavad. 4 9 safiqrebelia, rom swored es saboloo teqsti unda dadeboda safuZvlad `qarTlis cxovrebis~ zemoT moyvanil CanarTs msoflio krebis mier qarTuli eklesiisa Tvis sapatriarqo Rirsebis miniWebis Sesaxeb. v. goilaZis azriT, am Tvalsazrisis gamoTqmis uflebas iZleva `martvilur xelnawerebSi~ arsebuli msgavsi cnoba. es cnoba aseTia: `rameTu esreT Sesaswavebel ars taxtikonsa Sina konstantinopolisasa, viTarmed mas Jamsa wmida meeqvsesa krebasa konstantine poRon atis asa da aRaT on romT a p apis a, giorgi konstantinopolelisasa da Teofane antioqielisasa da maT-Tana asocdaaTTa mamaTagan gapatiosnda kaTalikozi qarTlisa da yves mamamTavrad da Tavisuflad da uflad yovelsa zeda saqarTvelosa: da mere kvaladve krebasa Sina antioqiisasa ganTavisuflda da gapatiosnda, rameTu arRaravisagan xel qveS ars, aramed Tavisufal da mamamTavari ars~. 50 `martvil ur xelnawerSi~ wyarod d as ax el e bu li ` ko n st an ti n op ol ur i taqtikoni~, SesaZloa, iyos is dokumenti, romelic 681 wlis 16 seqtembers gadaeca Sesanaxad samefo karis sa md iv no s. marTalia, aTi wlis, Semdeg 691 wels mowveul iqna e.w. trulis kreba, romelmac iRvawa kanonSemoqmedebiTi TvalsazrisiT. Sekriba da gamosca wina msoflio krebaTa kanonebi, magram maTSi ar Sesula mravali kanoni da dadgenileba wina krebebisa, albaT, masSi ar moxvda aseve VI krebis dadgenileba qarTuli eklesiis Sesaxeb. 51 249 v. goilaZem gamoikvlia, rom `qarTlis cxovrebis~ zemoaRniSnuli cnoba sandoa, radganac masSi sworadaa asaxuli krebis mimdinareobis istoriuli viTareba, kerZod, krebaze damswreTa Soris moxseniebulia ara antioqieli patriarqi makariosi, romelic krebam monoTelitmwvaleblad aRiara da gaaZeva, aramed mis adgilze arCeuli axali patriarqi antioqiisa Teofane, romelic bolomde iyo krebaze. maSasadame, Zvel qarTul saeklesio istoriografias samarTlianad miaCnda, rom qarTulma eklesiam sapatriarqo Rirseba moipova VI msoflio krebaze, 68 1 wels. iqamde patriarqis wodebas atarebda amierkavkasiis orive mezobeli eklesiis meTaurebi - somxeTisa da albaneTisa. rogorc es kargad Cans movses kalankatuacis Txzulebidan. amitomac araa gasakviri is, rom qarTuli eklesiis meTaurs eZia patriarqis w od eb a d a m oe p ov eb i na e s u d id es i Rirseba msoflio eklesiis dasturiT. amis Semdeg qarTuli eklesiis pativi gauTanabrdeboda msoflios sxva sapatriarqoTa pativs. amas sagangebod aRniSnavs cnoba: `amis krebis mier brZanes esreT wmidisa eklesiisa saqarTvelosaTvis, romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos swor pativiTa viTarca wmidani samociqulo kaTolike eklesiani, sapa tr i ar q o n i da i yo s k a T a li k o si qarTlisa swori patriarqTa Tana~. 5 2 aqve a ganxil uli qarT uli ekle siis samwyso. masSi eTnikuri qarTuli terit ori ebis ga rda , S evi da a lba neT is yofil sapatriarqoSi Semavali qarTuli eTno siT da saxleb uli te ritori ebi: Saqi da Sirvani, maT garda, kavkasiis qar Tlis c xovreb a, I, gv. 232; 49 Kt,tltd F& G&^ Dctktycrbt Cj,j hs VI, VII b VIII dtr jd^ V& 1 897$ mar tvilis xelnawerebi, Zveli s aqarTve lo, t. III, 1913-1914; 51 v. goilaZe , qarTuli ekle siis saTaveebTan, 1991, gv. 195. 48 50 250 mitropoliti anania jafariZe mTianeTi `midgmiT - warmovliT mTisa adgiln i~ - esenia dRevandel i daRestani, CeCneT-inguSeTi vidre `suaneTisa da Cerqezis sazRvramdis~, masSi Sesula `sruliad oseTi~. oseTi im droisaTvis mxolod Crdilo kavkasiaSi arsebobda. aRsaniSnavia, rom alb an e T is ek l e si a , s wo r e d V II s -i s dasasruls SeierTa somxurma monofizi tu rm a ek l es ia m, m. k al an k at ua ci s Tanaxmad; xolo albaneTis CrdiloeTiT mdebare eTnikuri qarTvelebiT dasaxlebuli mxareebi, rogorc aRiniSna, daubrunda dedaeklesias. yovel SemTxvevaSi, am mxareebis mimarT qarTul eklesias Tavisi iurisdiqciis ufleba hqonda, romelic man mogvianebiT ganaxorciela kidec. aRsaniSnavia meore garemoebac, rom Savi zRvispira qarTuli mxareebi am droisaTvis, e.i. VII s-is bolosaTvis, araa qarTuli eklesiis iurisdiqciaSi. marTlac, am dros es miwa-wyali dasavleT saqarTvelos zRvispira nawili vidre e.w. `skanda-Sorapnis~ xazamde konstantinopolis sapatriarqos miaCnda Tavisi iurisdiqciaSi Semaval teritoriad, radganac aq iyvnen berZnulenovani saepiskoposoebi fasisisa, rodopolisisa, petron-cixisZirisa da sxv. IX-X ss-Si qarTveli qristianebiT dasaxlebuli es teritoria daubrunda qarTul dedaeklesias. teqstSi `qarTlis~ qveS igulisxmeba dasavleT da aRmosavleT saqarTvelo. VI msoflio krebas daudasturebia qa rT uli e kle si is uf leb a mir on is kurTxevisa: `odesca enebos Semzadeba da kurTxeva mironisa, akurTxos Tvissa eklesiasa~. 5 3 VI msoflio krebis dadgenileba mTeli marTlmadidebeli kavkasiis saqarTvelos saeklesio iurisdiqciaSi moqcevis Sesaxeb `iqmna kreba meeqvse... amisa krebisa mier brZanes esreT wmidisa eklesiisa saqarTvelosaTvis, romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos swor pativiTa viTarca wmidani samociqulo kaTolike eklesiani, sapatriaqoni da iyos kaTalikosi qarTlisa swori patriaqTa Tana da akurTxevdes, mwysides da ganagebdes... samwysosa Tvissa qarTlsa, gamoRmagaRma kaxeTsa, Saqsa, Sirvansa, da midgmiT-warmovliT mTisa adgilisaTa - svaneTisa da Cerqezis sazRvramdis, sruliad ovseTsa da yovelsa zemo-qarTlsa - samcxe-saaTabagosa... am krebisa mier dagvimtkicebia patriaqad... xolo odesca enebos Semzadeba da kurTxeva mironisa, akurTxos Tvissa eklesiasa~. 5 3 52 qar Tlis cx ovreba, t. I, 1955, gv. 232; 53 iq ve, 232. 251 saeklesio samarTali, kanonebi qarTveli episkoposebi ferara-florenciis krebaze (1438) XI s-Si, saqarTvelos sapatriarqos bas Zalze didi yuradReba rom eqceoda, CamoyalibebisTanave, saqarTvelos patri- zemoT moyvanili dadgenilebiTac Cans. arqs msoflio diptixSi eWira VI adgili 5 patriarqis Semdeg. marTalia, qarTul eklesiaSi miRe- qarTuli, anu iberiis eklesiis warmomadgenels am ukanono, magram mainc warmomadgenlobiT krebaze eWira VI ad- bul diptixSi qarTvel patriarqs eWira gili. 1438 wlis 5 Tebervals feraraSi VI adgili, magram scnobdnen Tu ara amas msoflios sxva sapatriarqoebi, aRi- gaxsnil da florenciaSi gagrZelebul saeklesio krebas, sadac erTmaneTs Sex- arebdnen Tu ara isini qarTveli mamamTavris saydars VI adgilze? Cven dabe- vdnen aRmosavleTisa da dasavleTis warmomadgenlebi da romlis aqtebsac aRmo- jiTebiT unda vTqvaT, rom rogorc romis papebi, ise aRmosavleTis 4 patriarqi scnobdnen iberiis eklesias VI adgilze ierusalimis sapatriarqos Semdeg. savleTis sapatriarqoebma xeli moaweres, `Tanabari uflebiT eswreboda iberiis mitropoliti~. 81 `iberiis mitropoliti ijda marTl- amas miuTiTebs ferara-florenciis saek- madidebelTa mxares V adgilze konstan- lesio krebis diptixi. am krebaze qarTul eklesias eWira VI adgili romis, konstantinopolis, aleqsandriis, antioqi- tinopolis, aleqsandriis, antioqiis da ierusalimis warmomadgenlebis Semdeg. `pirveli kardinalis pirdapir idga pa- isa da ierusalimis saydrebis Semdeg. triarqis savarZeli. patriarqis Semdeg es rom SemTxveviT ar iyo da eklesiaTa adgilebis ganawilebas am krebaze sagangebo yuradReba eqceoda, iqidanac Cans, oTx skamze ganlagebulni iyvnen... ierusalimis patriarqis msoflio warmomadgeneli menziis arqiepiskoposi da rom cnobili rusi kanonistebis cnobiT, iberiis mefis warmomadgeneli iberiis florenciis krebam 1438 wels uniis Sesaxeb dekretSi daadgina: `konstanti- mitropoliti~. 82 krebis monawileni isxdnen Semdegi nopolis patriarqi iqneba meore romis rigis mixedviT: centridan Tanabar man- papis Semdeg, aleqsandrieli mesame. Semdeg meoTxe antioqieli da mexuTe – ierusalimeli~... 8 0 marTalia, am krebas ar gamoucia do- Zilze idga ori taxti – romis imperatorisa da berZenTa imperatorisa. sasuliero pirebi ganlagebulni iyvnen Semdegi rigis mixedviT: erT mxares isxd- kumenti, Tu rogor unda ganawilebuliyo Semdegi adgilebi, radganac kreba nen laTinTa warmomadgenlebi, meore mxares isxdnen marTlmadidebelTa warmo- exeboda ara diptixis, aramed sarwmunoebis sakiTxs, magram, saerTod, ekle- madgenlebi. CvenTvis saintereso marTlmadidebelTa rigi iyo Semdegi saxisa: siaTa (kaTedraTa) adgilebis ganawile- marTlmadidebelTa rigSi pirvelad idga a. kartaSe vi, mso flio kr ebebi, parizi, 1963, gv. 425 (rusul enaze ); evro pis wig nsacave bsa da arqive bSi, I, gv. 10 1; 82 iqv e, gv. 101-102. 80 81 i. tabaRua, saqarT velo 252 mitropoliti anania jafariZe – 1. konstantinopolis patriarqis sa- papis, aseve msoflio (konstantinopo- varZeli (patriarqi am sxdomas ar eswreboda); 2. aleqsandriis patriarqis lis) patriarqis da sxva aRmosavleTis patriarqebis mier, amitomac isini erT- warmomadgeneli – arqiepiskoposi; 3. antioqiis patriarqis warmomadgeneli – arqiepiskoposi; 4. ierusalimis patriarqis warmomadgeneli – arqiepiskoposi; 5. iberiis patriarqis (dokumentSia – maneTs ar daupirispirdnen da upirobod dasves iberiis warmomadgeneli aRniSnul adgilze. iberiis eklesiis adgili diptixSi ZvelTaganve cnobili iyo, amitom man am `msoflio~ krebaze yovelgvari `mefis~) warmomadgeneli – mitropoliti. amis Semdeg diptixis mixedviT isxdnen davis gareSe Tavisi adgili daiWira. XV s-is pirveli naxevris diptixi, sxva marTlmadidebeli episkoposebi. `nawyvet i florenciis s aeklesio krebis oqmidan ... sasuliero pirebis daculi ferara-florenciis krebaze, aseTia: 1. romis papi; 2. msoflio (konstantinopolis) patriarqi; 3. aleqsan- ganlagebis Sesaxeb ... pirveli kardina- driis; 4. antioqiis; 5. ierusalimis; lis pirdapir idga patriarqis savarZeli (patriarqi SeuZlod yofnis gamo im dRes krebas ver eswreboda) ... patriarqis Semdeg oTx skamze ganlagebulni 6. iberiis; 7. trapezuntis; 8. rizes; 9. nikeis; 10. lakedemoniis; 11. nikomediis; 12. trivoniis; 13. amasiis; 14. mitilenis; 15. tolozinis; 16. stavropolis; iyvnen – herakliis arqiepiskoposi, romelsac aleqsandriis patriarqis kanonieri mandati hqonda da misi adgili ekava; antioqiis patriarqis mier gamogzavni- 17. tunisis; 18. garinis; 19. meletinis; 20. aqilis; 21. muldulis _ patriarqebi da arqiepiskoposebi. 84 marTalia, am krebaze aRniSnuli rigiT li efesos arqiepiskoposi; ierusalimis patriarqis warmogzavnili menziis arqiepiskoposi da iberiis mefis warmomadgeneli – iberiis mitropoliti; amaT isxdnen eklesiis ierarqebi, magram maTgan avtokefalur eklesiad miiCneoda mxolod 5 eklesia: k onstantino polis, aleqsandriis, antioqiis, ierusalimisa Semdeg isxdnen trapezuntis, rizes, nikeis ... arqiepiskoposebi ... mitropolitebi ... berebi, TavianTi wesis mixedviT~. 83 florenciis krebaze ara marto eklesiaTa warmomadgeneli sasuliero pire- da iberiisa, amitom am avtokefalur eklesiaTa warmomadgenlebs am krebaze eWiraT gansakuTrebuli, sxvebisagan gansxvavebuli skamebi krebis monawileTa pirvel rigSi; xolo iberiis mefis elCi, bi isxdnen `wesis~, anu diptixis mixedviT, aramed saero pirebic aseve `wesis~ mixedviT isxdnen. romelsac agreTve trapezuntis imperatoris mandati hqonda, papis Tanmxlebi piris pirdapir ijda. 85 ferara-florenciis saeklesio krebidan Cans, rom qarTuli eklesiis VI adgili msoflio eklesiaTa rigSi, xolo V adgili marTlmadidebelTa rigSi aRi- aseTi saxis iyo `msoflio~ eklesiis diptixi. rogorc cnobilia, sazogadod iqamde da SemdgomSic marTlmadidebluri diptixidan amoiRes romis papis moxse- arebuli da cnobili iyo rogorc romis nieba, magram amas araviTari gavlena ar 83 85 i. tabaRua, saqarTvelo evropis wigns acaveb sa da arqiveb Si, 1984, gv. 214-215; iqv e, gv. 215. 84 iqv e, gv. 214; saeklesio samarTali, kanonebi 253 mouxdenia qarTuli eklesiisaTvis kanon- imasTan dakavSirebiT, rom krebis mamebma ikurad miCneul VI adgilze. kerZod, Sesabamis mimarTvaSi ganacxades wmida mamaTa kanonebis Seucvleloba~. 88 marTalia, marTlmadidebluri diptixidan gavida romis papis moxsenieba, ramac vakanturi adgili warmoSva adgilobrivi eklesiebis meTaurTa eqvseulSi, magram male vakanturi adgili daiWira ruseTis eklesiam msoflio sapatriarqosa da sxva sapatriarqoTa gadawyvetilebiT. ferara-florenciis krebis Semdeg `konstantinopolis patriarqma genadi sxolarim (1453-1460) sxva aRmosavlel patriarqebTan erTad scno rusuli eklesiis damoukidebeli arseboba da gansazRvra CaTvliliyo avtokefaluri rusuli mitropolia Tavisi RirsebiT ierusalimis sapatriarqos Semdeg, e.i. V adgilobriv marTlmadideblur eklesiaTa diptixSi~. 8 6 aqamde qarTul eklesias diptixSi adgili ierusalimis patriarqis Semdeg eWira, amis Semdeg ki man VI adgili daiWira (ruseTis eklesiis Semdeg). 1589 wels, ruseTis sapatriarqos daarsebis Semdeg, misma patriarqma diptixSi maRali adgili daikava. `roca didma krebam 1593 wels gansazRvra moskovis sapatriarqos mdgomareoba, mas mieca ufro maRali adgili, vidre maSin arsebul arqiepiskoposebs avtokefaluri da TviTmmarTveli eklesiebisa – axridisas, kviprosisas, iveriisas da pekiisas, magram ara aleqsandriis patriarqis Semdeg, rogorc surda ruseTis mefes, aramed mxolod ierusalimis patriarqis Semdeg, ioane bagrations Tavis TxzulebaSi `kalmasoba~ daculi aqvs cnobebi ferara-florenciis krebaze damswre qarTvel episkoposTa Sesaxeb. misi cnobiT, saqarTvelodan krebaze damswre axtalel episkopos danielsa da Tavad nikoloz CerqeziSvils xeli ar mouweriaT krebis dadgenilebaze, `xolo imereTis episkoposman iakob Semoqmedelman moawera xeli~. 89 saerTod, ioane batoniSvilis azriT, saberZneTidan da ruseTidan Casul samRvdeloebas xeli mouweria krebis aqtebisaTvis: `moaweres xeli berZenTa da rusTa, garna antioxiisa patriarxman ara moawera xeli, arca qarTvelma episkoposman axtalisaman danielman~... 89 Tumca ki, krebis damTavrebis Semdeg ukan dabrunebul berZnebs (imperatorsa da patriarqs da sxvebs) uaruyviaT am krebis dadgenilebani. axtalis saepiskoposo kaTedra erT-erTi umniSvnelovanesi iyo qarTlis sakaTalikosoSi, mdebareobda qvemo qarTlSi (amJamad somxeTis sazRvrebSia), xolo `imerTa episkoposi iakobi~, albaT, Semoqmedeli episkoposi afxazeTis (`qvemo iveriis~) sakaTalikosodan iyo gagzavnili ferar-florenciis krebaze. iberiis mefes Tavis saxelmwifoSi Semavali orive saeklesio erTeulis warmomadgenlebi miuvlenia krebaze. ferara-florenciis saeklesio kreba cxadia, ar iyo `msoflio saeklesio kreba~, magram am krebas gaaCnda saerTaSoriso mniSvneloba, imiT, rom mas es- provoslavni cerkovni kalendar, 1985, gv. 3 (rus. enaze); 87 mit ropoliti anania jafariZe , diptixi da diaspora, saq arTve los s apatr iarqo s adg ili ms oflio marT lmadideblur dip tixSi da diaspo ras sakiTxebi, 2009, gv . 61, 63; 88 Drkfl Dctktycrjuj Gfnhbfh[f d hfphf,jnre ntvs (Lbgnb[b)^ c& 11$ 89 ioane batoniSvili, xumarswavla, t. II, 1991, gv. 350. 86 254 mitropoliti anania jafariZe wrebodnen TviT msoflio (konstantinop- aris es, anu ferara-florenciis kreba olis) patriarqi, bizantiis saimperatoro karis upirvelesi pirebi, yvela marTl- CvenTvis saintereso da araviTar SemTxvevaSi mas `msoflio kreba~ ar ewodeba. madidebeli sapatriarqos warmomadgeneli mRvdelmTavrebi, msoflios sxva mar- aRsaniSnavia, rom sxva wyaroTa miTiTebiT, krebaze wargzavnili iyvnen Tlmadidebeli, maT Soris, rusuli eklesiis delegatebi. saqarTvelos eklesia am krebaze daayenes sapatriarqo eklesiaTa rigSi. marTlmadidebel eklesiaTa episkoposebi saqarTvelos sxva kaTedrebidan. 90 kerZod, vaxuStis cnobiT, am krebaze damswre qarTveli episkoposis saxeli sofroni yofila, xolo TviT rigSi (diptixSi) misi warmomadgeneli kreba saqarTvelos mefe aleqsandre di- daayenes V adgilze, mxolod am mxriv dis dros Catarebula. 91 saqarTvelos sapatriarqos adgili eklesiaTa rigSi msoflio nawyveti florenciis saeklesio krebis oqmidan ACTA SACRA OECUMENICI CONCILII FLORENTINI 1. patriarqis Semdeg oTx skamze ganlagebuli iyvnen: 2. herakliis arqiepiskoposi (romelsac aleqsandriis patriarqis kanonieri mandati hqonda da misi adgili ekava), 3. antioqiis patriarqis mier gamogzavnili _ efesiis arqiepiskoposi, 4. ierusalimis patriarqis warmomadgeneli _ meneziis arqiepiskoposi da 5. iberi- 1. In quatuor scabellis post Patriarcham dispositis sequebantur 2. Archiepiscopus Heracleensis, Alexandrini Patriarchae legitimum mandatum habens, eiuque locum is mefis warmomadgeneli _ iberiis mitropoliti. ropolita Yberius Regis Yberiae Apocrisarius. 87 tenens, 3. Archiepiscopus Ephesinus Patriarchae Antiocheni Legatus, 4. Archiepiscopus Menesiensis Ierosolymitani Patriarchae personam repraesentans et 5. Met- mTavarepiskoposi anania jafar iZe, s aqarTve los samociqul o ekle siis is toria, t. II, 1989, gv. 232-250; 9 1 qar Tlis c xovreba, t. IV, gv. 281. 90 255 saeklesio samarTali, kanonebi saeklesio samarTlis werilobiTi wyaroebis Sesaxeb `saqarTvelos saeklesio krebebSi~ Sevida 15 sakanonmdeblo da 21 mimdinare kreba (IV-XVIII ss.), am krebaTagan zogierTma gamosca sakanonmdeblo samarTlebrivi aqti, romelTac epoqaTa Sesabamisad ewodebaT `Zegliswera~, `Zeglis dadeba~, `samarTali~, `mcnebaY sasjuloY~, `kanonni~, `xeliTwerili~, `dawerili~, `ganCineba~, `sigeli~, `moxseneba~, `sakanonos wigni~ da sxv. saeklesio krebebis mier gamocemuli samarTlis Zeglebi Tan erTvis naSromis Sesabamis paragrafs. 1. ruis-urbnisis krebis teqsti daibeWda i. doliZis `qarTuli samarTlis Zeglebi~ III tomidan. i. doliZe, rogorc cnobilia, iyo qarTuli saeklesio samarTlis wyaroebis udidesi mcodne XX s-Si. mas ruis-urbnisis krebis teqsti dabeWdili aqvs ori uZvelesi nusxis A-76 da Rt, VI, N5 (III)-is mixedviT. yofili `saeklesio muzeumis xelnawerTa fondis~ (A), amJamad ki xelnawerTa institutis fondSi daculi A-76 warmoadgens krebuls, dawerilia qaRaldze XII s-is nusxiT. masSi ruis-urbnisis krebis Zeglisweras 238-248 gverdebi uWiravs. amave A-76 nusxas iyenebs e. gabiZaSvili `didi sjulis-kanonis~ 1975 wlis kritikulad dadgenil teqstSi. qarTuli kanonikuri samarTlis aRniSnuli mniSvnelovani Zegli (`Zegliswera~) gamocemuli i. doliZisa da e. gabiZaSvilis mier Cvens mier Sepirispirebulia erTmaneTTan, amis gamo teqstSi muxlebi davyaviT e. gabiZaSvilis dayofis mixedviT. 2. `Zeglis dadebis~ teqsti (mefe giorgi brwyinvalis droindeli Zegli) ibeWdeba i. doliZis gamocemis228 mixedviT, romelsac safuZvlad udevs xelnaweri S3683. teqsti Sepirispirebulia e. TayaiSvilis mier aRmoCenil XVII s-is xelnawerTan (H3094). 3. beqas da aRbuRas samarTali, bagrat kurapalatis, e.w. `kanonikuri samarTlis~ muxlebi, `samarTali kaTalikozTa~, `vaxtangis samarTlis~ muxlebi ibeWdeba i. doliZis gamocemis mixedviT,228 romelic eyrdnoba TviT vaxtang VIis mier naredaqtirev xelnawers (S3683). 4. `mcnebaY sasjuloY~ ibeWdeba i. doliZis229 mixedviT. eyrdnoba or xelnawers: cssa f. 1448, sab. #5020, dedani da xelnawerTa institutis Sd 2920 piri. i. 5. `ganCineba saeklesio krebisa samonastro wesis da rigis Taobaze~ ibeWdeba doliZis229 mixedviT. eyrdnoba xelnawerTa institutis Ad340. 6. `kanoni~ 1748 w. krebisa, ibeWdeba i. doliZis229 mixedviT. eyrdnoba xelnawerTa institutis Q412 krebuls. sabuTs krebulis 1-8 gverdebi uWiravs. krebuli gadawerilia 1755 w. 7. `xelwerili~ imereTis 1759 w. krebisa. ibeWdeba T. Jordanias qronikebis III tomidan (1967 w.). 8. dadgenileba saeklesio krebisa (1762 w.) ibeWdeba i. doliZis 22 9 mixedviT. eyrdnoba xelnawerTa institutis Ad856; `mcneba mRudelTaTvis~ i. doliZis qsZ t. III. xelnawerTa institutis A317 krebuls; maqsime kaTalikosis mcnebani~, cssa f. 1448. 228 `qarTuli s amarTlis Zegl ebi~, t I, 1963; 229 `qarTuli samarT lis Ze glebis ~, t. III, 1970. 256 mitropoliti anania jafariZe 9. sigeli bagrat mefisa opizar mijnaZorel mamebisadmi (quTaisis saeklesio kreba 1058) ibeWdeba `qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi~-s230 mixedviT. eyrdnoba xelnawerTa institutis Sd1201 etrats. 10 `saqarTvelos eklesiis Seuvalobis ganaxlebis sigeli giorgi III-sa~ (Tbilisis I saeklesio kreba, 1178) ibeWdeba i. doliZis qarTuli samarTlis Zeglebis~ (t. II, 1965) mixedviT, esaa xelnawerTa institutis Ad15 dedani, etrati pirvelad gamosca T. Jordaniam (qronikebi I). 11. dawerili etifane kaTalikosisa `anel xucesTa sargos ganwesebis Sesaxeb~ (anisis Sekreba, 1218), ibeWdeba i. doliZis `qarTuli samarTlis Zeglebis~ (t. III, 1970) mixedviT. teqsti gadmobeWdilia n. maris gamocemidan Bpdtcnbz B vgthfnjhcrjq F rfltvbb Y fer^ 19 10 ^ c& 14 73 -1 43 9& 12. ganCineba saeklesio krebisa `SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb~ (SiomRvimis saeklesio kreba XIII s-is 40-iani wlebi), ibeWdeba i. doliZis 229 mixedviT. xelnaweri dakargulia, gamoqveynebulia T. Jordanias mier (SiomRvimis sabuTebi, gv. 50-52). 13. moxseneba saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi (mcxeTis saeklesio kreba 1263). ibeWdeba qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi I (IX-XIII ss) mixedviT, romelic eyrdnoba saqarTvelos centraluri saistorio arqivis (cssa 1448-6501) xelnawers. 14. samTavisis samwysos sakanonos wigni grigol samTavnelisadmi (samTavisis saeklesio kreba, 1459), ibeWdeba i. doliZis `qarTuli samarTlis Zeglebi~ (t. III. 1970), eyrdoba xelnawerTa institutis Ad559 da Ad604 xelnawerebs. daTariRebulia i. doliZis mier. 15. `debulebebi~ gadmoRebulia Semowmebuli egzempliarebidan _ a) `debulebani, miRebuli saqarTvelos 1917 wlis saeklesio krebaze~, tfilisi, stamba `cxovreba~, gabaanT Sesaxvevi, N4, 1917 w; b) `saqarTvelos g) `debuleba eklesiis saqarTvelos marTva-gamgeoba~, eklesiis 1920; marTva-gamgeobisaTvis~, tfilisi, 1928; d) `debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis~, 1945 w. (am egzempliarSi orTografiuli Secdomebi gasworebulia k.p. kalistrates mier); e) `saqarTvelos avtokefaluri, marTlmadidebeli debuleba~, mcxeTa, sveticxoveli, 1995. q ar T. is t. s ab. k or pus i, Seadgine s da gamos ac emad mo amz ades SoSiaSvilma, Tb. 1984, gv . 32 230 eklesiis marTva-gamgeobis T. e nuqiZ em, v. silagav am, n. 257 saeklesio samarTali, kanonebi sarCevi 1. `Zegliswera~ ruis-urbnisis saeklesio kreba (1103-1104) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 `Zegliswera~ _ ruis-urbnisis krebis kanonebi [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0 2. `Zeglisdadeba~ sakanonmdeblo kreba giorgi brwyinvales dros (1335 w.) . . . . . . . . . . . 2 5 `Zeglis dadeba mefeTmefis giorgis mier~ [amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . 26 3. `bagrat ka non ebi~ kurapalatis, beqasa da aRbuRas Wulevis sakanonmdeblo kreba (1381-1386 ww) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 8 `b agrat k ura palatis, b eqa sa da a RbuRas k anonebi, k anoni kuri s am arTali~ [amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 4. `mcnebaA sasjuloA~ caiS -bediis Sekreba (1470-1474 ww.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 7 `mcnebai sasjuloi~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 5. `samarTali kaTalikozTa~ biWvinTis saeklesio kreba (1543-1549) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 `samarTali kaTalikozTa~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 6. `ganCineba~ daviT-garejis saeklesio kreba (1702 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 0 `ganCineba~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 7. `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~ sakanonmdeblo S ekrebani vax tang VI-is karze (1706-1709 w w.) . . . . . . . . 64 `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~ [amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3 8. `kanonni~ Tbilisis III saeklesio kreba (1748 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 8 `kanonni~ _ 1748 wlis saeklesio krebisa [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 258 9. mitropoliti anania jafariZe `xeliTwerili~ imereTis saeklesio kreba ( 1759) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 7 `xeliTwerili~ _ imereTis saeklesio krebisa [nawili aRdgenili teqstisa] . . 89 10 . 176 2, 1 768, 179 3 wl is kr ebaT a saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb, mcnebani, mRvdelTa mimarT . . . . . . . . . . . . . . a. [dadgenileba saeklesio krebisa saepiskoposoTa marTvis b. [mcneba mRudelTaTvis] [1768] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . g. [kanonTa ganweseba codvilTaTvis anton II-is mier] . . . . . . . 11. `eklesiis saqarTvelos `saqarTvelos saqarTvelos `saqarTvelos saqarTvelos `saqarTvelos saqarTvelos `saqarTvelos saqarTvelos `saqarTvelos marTva-gamgeobis d a d g e ni l e b a ni episkoposTa da . . . . . . 91 Sesaxeb] . . . . . . . . 91 . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 dadgenilebebi~ I saeklesio kreba (9-17.09.1917) . . . . . . . . . . . . eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . II saeklesio kreba (27.06.1920) . . . . . . . . . . . . eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . IV saeklesio kreba (2 1-27. 06.1927) . . . . . . . . . . eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . VIII saeklesio krebis (1937 w.) saxeliT gamocemuli eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . eklesiis XIII gafarToebuli kreba (18-19.09.1995) eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . 101 . . . . . . . . . . 10 2 . . . . . . 115 . . . . . . . . . . 116 . . . . . . 131 . . . . . . . . . . 133 `debuleba~ 146 . . . . . . . . . . 147 . . . . . . 156 . . . . . . . . . . 15 7 damateba I 12. `bargat mefis sigeli~ quTaisis saeklesio kreba (daaxl. 1058 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 9 sigeli bagrat mefisa opizar da mijnaZorel mamebisadmi [teqsti] . . . . . . . . . . . . 183 13. `wesi da gangeba mefeT `sigeli giorgi mefisa~ kurTxevisa~ Tbilisis I saeklesio kreba (1178 w.). `wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~ 185 sigeli giorgi mefisa saqarTvelos eklesiisadmi [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 0 14. anisis `dawerili~ anisis Sekreba (12 18 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1 dawerili etifane kaTalikozisa anel xucesTa sargos ganwesebis Sesaxeb [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 259 saeklesio samarTali, kanonebi 15. SiomRvimis `ganCineba~ SiomRvimis saeklesio kreba (XIII s-is 40-iani wlebi) . . . . . . . . . . . . . 195 ganCineba saeklesio krebisa SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb [sruli teqsti] . 19 7 16. saeklesio krebis `moxseneba mefisadmi~ mcxeTis saeklesio kreba ( 1263 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 moxseneba saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi [sruli teqsti] . . . . . . . . 2 05 mcx eTa-Tbilisis (1755-1756 ww .) kreba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 08 1755-56 wlis krebebis ganCinebani antonsa zeda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Tbilisis IV kreba ( 2-8 oqtomberi 1764) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 9 1764 wlis krebis ganCineba zaqariaze [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 31 17. sxvadasxva samarTlebrivi Zeglebi (XX s.) `Zegliswera wmidisa da RvTivganbrZnobilisa krebisa, romeli Semoikriba qalaqsa Tfiliss 1917 welsa, seqtembris mervesa dResa~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 37 ruseTis uwmidesi sinodis ganCineba saqarTvelos eklesiasTan urTierTobis aRdgenis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 saqarTvelos uwmidesi marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis cnobisa da mtkicebis sigeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 40 saqarTvelos uwmidesi eklesiis meTauris sapatriarqo titulis cnobis da boZebis sapatriarqo sinoduri ganCineba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 konstituciuri SeTanxmeba saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 damateba II VI msoflio saeklesio krebis (680 w .) mier saqarTvelos eklesiis uflebaTa aRiareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 18. VI msoflio krebis dadgenileba mTeli marTlmadidebeli kavkasiis saqarTvelos saeklesio iurisdiqciaSi moqcevis Sesaxeb 2 50 saqarTvelos sapatriarqos adgili msoflio eklesiaTa rigSi 1438 wlis krebaze, ucxouri masalebi, teqsti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 51 nawyveti florenciis saeklesio krebis oqmidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 ACTA SACRA OE CUME NICI CONCILII FLORENTINI . . . . . . . . . . . . . . 254 saeklesio samarTlis werilobiTi wyaroebis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . 255 260 mitropoliti anania jafariZe redaqtori i. gorgiZe kompiuteruli uzrunvelyofa T. revaziSvilis red gadaeca warmoebas 09.03.2012. xelmowerilia dasabeWdad 04.04.2012. qaRaldis zoma 60X84 1/8. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 16. tiraJi 100 egz. sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi, kostavas 77