biblioteca medicea laurenziana conventi soppressi 267
Transcript
biblioteca medicea laurenziana conventi soppressi 267
BIBLIOTECA MEDICEA LAURENZIANA CONVENTI SOPPRESSI 267 DESCRIZIONE INTERNA (a c. di Laura Regnicoli) SEZ. I (ff. 1ra-4rb): Passio sancti Andreae apostoli, interrotto (BHL 428; cfr. Bonnet, Passio Andreae, pp. 1-27: paragrafi 1-11; om. par. 12-15, pp. 28-37) Titolo [in rosso] (f. 1ra, ll. 1-2): «Incipit passio sancti Andree apostoli. Lectio I» Incipit-explicit prologo (f. 1ra, ll. 3-26): «Passionem sancti Andree quam oculis...prout possumus explicamus» Incipit-explicit passio (ff. 1ra, l. 26-4rb): «Proconsul itaque Egeas Patras…dignum passioni ad remunerationis compensationem eternam» Note al testo: prologo e passio si succedono senza soluzioni di continuità. (ff. 4rb-7vb): Iohannes diaconus Neapolitanus, Vita sancti Nicolai Myrensis episcopi, estratto (BHL 6105; cfr. Falconius, Nicolai Acta, pp. 113-116: paragrafi II-VI; om. par. I, VII-XXII, pp. 112-113, 116-126) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Nicholai episcopi et confessoris. Lectio I» Incipit-explicit: «Nicholaus itaque ex illustri prosapia ortus…dispensat et ordinat omnia quando et quomodo vult» (ff. 7vb-11va): Passio sancti Sabini episcopi et sociorum martyrum Spoleti (BHL 7452; cfr. Azevedo, Vetus Missale, pp. 467-477) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Savini episcopi et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Maximiano augusto quintodecimo kalendas maias…demones effugantur, ad laudem et gloriam domini nostri Iesu Christi, qui semper fidelibus suis dat palmam victorie, cui est imperium honor et regnum in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Savini episcopi». (ff. 11va-13vb): Coronatus Veronensis, Vita sancti Zenonis Veronensis episcopi (BHL 9002; cfr. PL 11, 199B-204C e, per l’explicit, ivi, 204, nota 21, e Mombritius, Sanctuarium, II, f. 361ra ) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Zenonis episcopi. Lectio I» Incipit-explicit prologo (ff. 11va-12ra, l. 4): «In provincia Ytalie in civitate Verona acta beati Zenonis… audiant igitur omnes mirabilia eius» Incipit-explicit Vita (ff. 12ra, l. 4-13vb): «Erat enim sedens in monasterio in secretiori parte…fulget in urbe agnoscitur, regnante domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria, virtus et potestas per omnia secula seculorum, amen» Note al testo: prologo e Vita (in PL 11 indicati come cap. I-II) si succedono senza soluzioni di continuità. 1 (ff. 13vb-16va): Passio sanctae Luciae Syracusis virginis martyris (BHL 4992; cfr. Gaetano, Vitae sanctorum Siculorum, pp. 116-118) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Lucie virginis. Lectio I» Incipit-explicit: «Cum per universam Sicilie provinciam beatissime virginis Agathe…sub die ydus decembris, prestante domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancte Lucie virginis» (ff. 16va-19vb): Passio sancti Thomae apostoli, interrotto (BHL 8136; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 334va-336ra, l. 35: om. ff. 336ra, l. 35339ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Thome apostoli» Incipit-explicit: «Cum apostolus Thomas, qui et Didimus dicitur…extritabuntur penitus quousque de isto corpore exeam» (f. 20ra-20vb) Biblia Sacra, Act. Ap., VI, 8-VII, 25 Titolo [in rosso]: «De actibus Apostolorum in nativitate sancti Stephani prothomartiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Stephanus autem plenus gratia et fortitudine…salutem illius at illi non intellexerunt» Note al testo: l’estratto dagli Atti, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Stefano. (ff. 20vb-22rb) Fulgentius Ruspensis, Sermo III, interrotto (CPL 830, CPPM 2140: attr. Augustinus; cfr. Fraipont, Fulgentii Opera I, pp. 905-907, l. 90: si arresta a metà del cap. IV, om. capp. IV-VI, pp. 907, l. 90-909) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio V» Incipit-explicit: «Fratres karissimi esterna die celebravimus temporalem regis…pro eo non oraverit de pernitie condempnabitur» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Stefano. (ff. 22rb-23ra) Biblia sacra, Apoc., I-II, 7 Titolo [in rosso]: «Incipit Apocalipsis beati Iohannis apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Apocalipsis Iesu Christi quam dedit illi…de ligno vite quod est in paradiso Dei mei» Note al testo: l’estratto dall’Apocalisse, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Stefano. (ff. 23ra-24rb) Ps. Melito, Vita sancti Iohannis apostoli, estratto (BHL 4320; cfr. Heine, Bibliotheca anecdotorum, pp. 110, l. 12-111, l. 33: om. pp. 109-110, l. 12 – quasi tutto il prologo – e pp. 111, l. 34-117) Titolo [in rosso]: «Sermo de transitu sancti Iohannis apostoli et evangeliste. Lectio V» 2 Incipit-explicit prologo (f. 23ra, ll. 1-5): «Ad Iohannem apostolum et evangelistam flectamus articulum…luce migraverit explicemus» Incipit-explicit Vita (ff. 23ra, l. 5-24rb): «Secundam post Neronem persecutionem…cepit infinita turba credentium adherere apostolo» Note al testo: l’estratto, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Giovanni. Prologo (di cui è trascritta soltanto la frase finale) e Vita si succedono senza soluzioni di continuità. (ff. 24rb-25rb) Biblia sacra, Apoc. VI, 10-VIII, 4 e XIV, 1-5 Titolo [in rosso]: «De Apocalipsi in nativitate sanctorum Innocentium. Lectio I» Incipit-explicit: «In diebus illis vidi sub altare animas… Sine macula sunt ante thronum Dei» Note al testo: I due estratti dall’Apocalisse, suddivisi in quattro lezioni, costituiscono insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività degli Innocenti. I due estratti si succedono senza soluzioni di continuità al f. 25r, l. 30 («manu angeli coram Deo. [ = Ap. VIII, 4] Et vidi et ecce agnus stabat [= Ap. XIV, 1]»). (ff. 25rb-26vb) Ps. Augustinus, Sermo CCXX, interrotto (CPPM 1003: Ps. Faustinus, Sermo 5 [4712], Ps. Hieronymus [5069]; cfr. PL 39, 2151-2153, l. 59: si arresta a metà del cap. IV; om. capp. IV-VI, 2153, l. 59-2154) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio V» Incipit-explicit: «Hodie, fratres karissimi, natalem illorum infantium colimus…noli esse malus in eis ne pereas cum eis» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività degli Innocenti. (ff. 26vb-29vb) Iohannes Sarisberiensis, Vita sancti Thomae Becket, estratto (BHL 8180; cfr. Biffi, Giovanni di Salisbury – con trad. it. a fronte –, pp. 154180; om. pp. 152-154 – tutto il prologo – e p. 180 e segg. – dal paragrafo 16 alla fine) Titolo [in rosso]: «Incipit vita et passio sancti Thome archiepiscopi et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Igitur sanctissimus Thomas Londoniensis urbis…ab Allexandro romano pontifice meruit relaxari» (ff. 29vb-33ra) Gesta sancti Silvestri papae, interrotto (BHL 7726 = Liber I; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 280vb, l. 24-282vb, l. 33; om. ff. 282vb, l. 24-285va, l. 5) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Silvestri pape et confessoris. Lectio I» Incipit-explicit: «Silvester itaque cum esset infantulus...timerent et simul cum eo alacres se prepararent» (ff. 33ra-34vb) Ps. Augustinus, Sermo CCCLXXXII (CPPM 748; cfr. PL 39, 1684-1686) 3 Titolo [in rosso]: «In octava sancti Stephani. Sermo sancti Augustini episcopi. Lectio I» Incipit-explicit: «Ihesus filius Nave in heremo pugnabat et Moyses orabat...inimicis oraveris conversus ad dominum Iesum Christum, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen». (ff. 34vb-36vb) In octava sancti Iohannis apostoli (cfr. Grégoire, Homéliaire, pp. 244-245, nr. 46) Titolo [in rosso]: «In octava sancti Iohannis evangeliste. Sermo sancti Ieronimi presbiteri. Lectio I» Incipit-explicit: «Illud vero querendum est quare Petrus et Iacobus...deorsum ad superiora pulvis ebulliat» Note all’incipit-explicit: l’incipit è preceduto, al f. 35ra, ll. 1-10, dalla pericope Mt. XVII, 1-2 («Post hec assumpsit Iesus Petrum et Iacobum et Iohannem…facta sunt alba sicut nix»). Nota al testo: il testo (preceduto dalla pericope e dal titolo al f. 34vb, ll. 31-32) è un centone esemplato su Ambrosius Autpertus, Homilia de Transfiguratione Domini (cfr. PL 89, 1306-1307); Beda, In Lucae Evangelium expositio, II, 6 (cfr. Hurst, Beda, Expositio in Luc., p. 134); Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, III, 17 (PL 26, 121C-D): cfr. a riguardo Grégoire, Homéliaire, pp. 244-245, nr. 46. Per la lezione VIII, ai ff. 36va-36vb, cfr. anche Ps. Isidorus, De ortu et obitu Patrum, cap. 72 (= Epitomae vitae sancti Iohannis apostoli; BHL 4323d, cfr. PL 83, 151A, l. 15-152A, l. 13, con varianti; incipit: «Isdem vero Iohannes apostolus et evangelista a domino Christo electus atque dilectus»). (ff. 36vb-37vb) Ps. Augustinus, Sermo CCXIX (CPPM 1004: Ps. Beda [4100], Ps. Chrysostomus [PL 39, 2151, nota b]; cfr. PL 39, 2151-2152) Titolo [in rosso]: «Sermo in octava Innocentium. Lectio I» Incipit-explicit: «Credimus Iudeis quia notus aliquando in Iudea…gemitus compeditorum, qui vivis et regnas Deus in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in tre lezioni, costituisce insieme ai due testi successivi un ciclo di otto lezioni per l’ottava degli Innocenti. (ff. 37vb-38va) Ps. Augustinus, Sermo CCXVIII (CPPM 1003: Ps. Eusebius, Hom. IV, 3-4 [4620]; cfr. PL 39, 2149-2150) Titolo [in rosso]: «Sermo unde supra. Lectio IIII» Incipit-explicit: «Christo igitur secundum prophetie fidem...credulitate querendus est, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in tre lezioni, costituisce insieme al testo precedente e al successivo un ciclo di otto lezioni per l’ottava degli Innocenti. 4 (ff. 38va-39rb) Ps. Augustinus, Sermo CCXXI (CPPM 1006: Ps. Maximus, Sermo Bruni LXXVIII [5884]; cfr. PL 57, 689-692) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio VII» Incipit-explicit: «Quotienscumque fratres sanctorum martiria celebramus…ante iudicium premiis celestibus honorantur, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in due lezioni, costituisce insieme ai due testi precedenti un ciclo di otto lezioni per l’ottava degli Innocenti. (ff. 39va-42rb) Hieronymus Stridonius, Vita sancti Pauli Thebaeus, interrotto (BHL 6596; cfr. PL 23, 17A-26A, l. 15: si arresta a circa la metà del par. 11, om. 26A, l. 15-30A – paragrafi 11-18) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Pauli primi heremite. Lectio I» Incipit-explicit prologo (f. 39va-39vb, l. 11): «Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum...nulli hominum compertum habetur» Incipit-explicit Vita (ff. 39vb, l. 11-42rb): «Sub Decio et Valeriano persecutoribus…Deo sacrificium laudis, noctem transegere vigiliis». Note al testo: prologo e Vita si succedono senza soluzioni di continuità. (ff. 42rb-45ra) Odo Glannafoliensis, Vita sancti Mauri, estratto (BHL 5773; cfr. Acta Sanctorum Ianuarii I, Dies XV, pp. 1040-1042: inizia al par. 8 del cap. I e si arresta al par. 15, ultimo del cap. II; om pp. 1039-1040 – epistola, prologo e inizio del cap. I = par. 1-7 –, e pp. 1042-1050 – capp. IV-X = par. 16-68) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Mauri abbatis. Lectio I» Incipit-explicit: «Beatissimus igitur Maurus, clarissimo senatorum…censebat estimandum, quem Deo ita proximum iam videbat effectum» (ff. 45ra-47va) Evagrius Ponticus, Vita Antonii abbatis in Thebaide, estratto (BHL 609; cfr. PL 73, 127A-131B, l. 1: si arresta a circa i due terzi del cap. VI; om. 125-126 – prologo – e 131B, l. 2-170 – capp. VI-LXII) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Antonii abbatis. Lectio I» Incipit-explicit: «Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus…preterita obliviscens et in futurum convalescens» (ff. 47va-50vb) Ps. Ambrosius, Passio sancti Sebastiani martyris Romae, interrotto (BHL 7543; cfr. PL 17, 1021A-1027B, l. 12: si arresta a circa i due terzi del par. 13, cap. IV; om. 1027B, l. 12-1058B – capp. IV-XXIII) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Sebastiani martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Sebastianus vir christianissimus Mediolanensium….ad laudem regis ab angelis et archangelis decantantur» (ff. 50vb-54rb) Ps. Ambrosius, Passio sanctae Agnetis virginis martyris (= Epistula I), interrotto (BHL 156; cfr. PL 17, 735A-741B, l. 1: si arresta alla fine del par. 14; om. 741B, l. 2-742D, – par. 15-19) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Agnetis virginis. Lectio I» 5 Incipit-explicit: «Servus Christi Ambrosius episcopus virginibus sacris…aliquanti tamen lapidum ictibus lesi evaserunt» (ff. 54rb-55va) Ps. Augustinus, Sermo CCLXXVI (CPPM 643: Ps. Faustinus, Sermo XIII [4721] versionem Caesarianam [4401]; cfr. PL 38, 1255-1257) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi in nativitate sancti Vincentii martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «In passione beati Vincentii que nobis recitata est, fratres karissimi…mors sanctorum eius, cui est honor et imperium in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in cinque lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività di san Vincenzo. (ff. 55va-56vb) Ps. Leo, Sermo XIII, interrotto (CPPM 5490: Ps. Augustinus, s. 188 [973], Ps. Leander Hispaliensis [5435], Ps. Maximus, s. Bruni app. 15 [5948], Braulio, dubius [4208]; cfr. PL 54, 501C-503A, l. 9: si arresta a circa metà del cap. IV, om. 503A l. 9-504C – capp. IV-VII) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Leonis pape unde supra. Lectio VI» Incipit-explicit: «Cunctorum licet dilectissimi gloriosas martirum passiones…rebellem punire videamur potius cum victoria coronare» Note al testo: il sermone, suddiviso in tre lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Vincenzo. (ff. 56vb-57va) Biblia Sacra, Act. Ap., IX, 1-31 Titolo [in rosso]: «De Actibus Apostolorum in Conversione sancti Pauli apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Saulus autem adhuc spirans minarum et cedis…in timore Domini et consolatione Sancti Spiritus replebatur» Note al testo: l’estratto dagli Atti degli Apostoli, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la Conversione di s. Paolo. (ff. 57va-59ra) Ps. Augustinus, Sermo CLXXXIX (CPPM 974; cfr. PL 39, 20982100) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi in Conversione sancti Pauli apostoli. Lectio V» Incipit-explicit: «Hodie lectio de Actibus Apostolorum hec pronuntiata est…de peccatis nostris, largiente ipso Domino nostro, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la Conversione di s. Paolo. (ff. 59ra-61ra) Sermo in Purificatione Mariae Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Ambrosii in purificatione sancte Marie. Lectio I» 6 Incipit-explicit: «Non solum ab angelis et prophetis ac pastoribus et parentibus…pro nobis suscipere dignatus est dominus noster Iesus Christus, qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in sei lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la Purificazione della Vergine. Il sermone è composto da due testi, che si succedono senza soluzioni di continuità: (ff. 59ra, l. 28-59vb, l. 19) Ambrosius Mediolanensis, Expositio Evangelii secundum Lucam, II, 58-63 (cfr. Adriaen, Ambrosii Expositio Evangelii, pp. 56, l. 777-58, l. 828), explicit: «…qui mortuus credebatur»; (ff. 59vb, l. 20-61ra) Ps. Ambrosius, Epistola de fide ad beatum Hieronymum presbyterum, estratto (cfr. PL 17, 1159B, l. 7-1162A, l. 12: om. 1159B, ll. 2-6 e 1162A, l. 12-1162C), incipit: «Deitas enim verbi par in omnibus…» Note all’incipit-explicit: precede l’incipit (al f. 59ra, ll. 20-27) la pericope Lc. II, 25 («Ecce homo erat in Iherusalem… expectans consolationem Israel»). (ff. 61ra-62rb) Ps. Augustinus, Sermo in purificatione s. Mariae (CPPM 1530; cfr. PL 95, 1461C-1463B) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio VII» Incipit-explicit: «Hodiernus dies magnum nobis contulit gaudium…hic est agnus Dei, hic est qui tollit peccata mundi, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in due lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la Purificazione della Vergine. (ff. 62rb-65ra) Passio sancti Blasii episcopi Sebasteni martyris, estratto (BHL 1379; cfr. Acta Sanctorum Februarii I, Dies III, 349E-351E: inizia dal par. 6 del cap. I e si arresta alla fine del par. 15 del cap. III; om. 349A-349E – par. 1-5 del cap. I – e 351E-353E – par. 16-25 dei capp. III-IV) Titolo [in rosso]: «Passio sancti Blasii episcopi et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Igitur cum preses agricolaus metropoli sebastie presideret…baptisma percipientes sancte religionis institutionem perdocti sunt» (ff. 65ra-67vb) Passio sanctae Agathae Catanae virginis martyris, interrotto (BHL 136b; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 16rb-17va, l. 27: om. ff. 17va, l. 27-18ra; Mombritius reca l’incipit γ di BHL 136: per l’incipit ε di BHL 136b cfr. Dolbeau, Notes sur deux collections, p. 414, nr. 31) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Agathe virginis et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Sancta Agatha passa est in civitate Cathanensium…civitas Cathanensium ab hoc terremotu exagitata est» 7 (ff. 67vb-68vb) Gregorius Magnus, Dialogorum libri IV, lib. II, capp. 33-34 (BHL 7515; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 305vb-306rb: Vita sanctae Scholasticae virginis et martyris) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancte Scolastice virginis sororis sanctissimi Benedicti abbatis. Lectio Ia» Incipit-explicit: «Eodem tempore quo beatus Benedictus Cassinum venerabiliter regebat cenobium, soror eius Scolastica…ad syderea regna feliciter pervenit, prestante domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum, amen» Note al testo: l’estratto dai Dialogi, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Scolastica. Il testo corrisponde alla vita di Scolastica in Mombritius, Sanctuarium, leggermente diversa, nell’incipit e nell’explicit, dall’ed. in PL 66, 194A-196C: l’incipit del ms. («Eodem tempore…soror eius Scolastica») sostituisce le prime due frasi dell’ed. in PL 66 («Quisnam erit… implere, soror namque eius Scolastica»: 194A, ll. 8-13); in PL 66 il testo termina con «…sepoltura separaret», il ms. (f. 68vb, ll. 15-26) e Mombritius (f. 306r, ll. 20-31) aggiungono: «Obiit namque beata et venerabiliter Scolastica quarto idus…secula seculorum, amen» (ff. 68vb-70va) Bertarius Casinensis, Vita sanctae Scholasticae virginis [= Ps. Beda, Homiliae subdititiae, Hom. LXXXVII], estratto (BHL 7517; cfr. PL 126, 979A, l. 12-981D, l. 7: inizia dal par. 2 e si arresta alla fine del par. 8; om. 979A ll. 1-11 – par. 1 – e 981D, l. 7-988B – par. 9-18) Titolo [in rosso]: «Sermo beati Bertarii abbatis in nativitate sancte Scolastice virginis. Lectio Va» Incipit-explicit: «Soror namque eius Scolastica omnipotenti Domino ab ipso infantie…fieret etiam inter tenebras doctor herilis» (ff. 70va-71va) Ps. Augustinus, Sermones CLXXXX, CLXXXXI (CPPM 975 [Ps. Clemens], 976 [Ps. Leo]; cfr. PL 39, 2100-2102) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Ambrosii episcopi in Cathedra sancti Petri apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Institutio solennitatis hodierne a senioribus nostris cathedre sancti Petri…sacrificia Deo offert in eternum cum sanctis esse mereatur» Note al testo: il testo è formato dal sermone 190 (explicit al f. 71ra, ll. 10-11: «…etiam vos cum Christo domino in eternum esse possitis») e dal sermone 191 (incipit al f. 71ra, l. 12: «Quamvis festivitas solennitatis hodierne…») che si succedono senza interruzioni; i due sermoni, suddivisi in quattro lezioni, costituiscono insieme al testo seguente un ciclo di otto lezioni per la festività della cattedra di s. Pietro. (ff. 71va-72va) Maximus Taurinensis, Sermo LXXVI (cfr. Mutzenbecher, Maximi Sermones, pp. 317-318) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Ambrosii unde supra. Lectio V» 8 Incipit-explicit: «Scimus fratres quod ad similitudinem Eve Petrum…accepit qui prius se ipsum non rexit» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività della cattedra di s. Pietro (ff. 72va-74vb) Autpertus Casinensis, Sermo de sancto Matthia, interrotto (BHL 5696; cfr. PL 129, 1024C, l. 5-1028D, l. 5; oltre a omettere l’inizio – 1023C-1024C, l. 5 –, come in BHL 5696, il testo si arresta al cap. II, entro il par. 8: om. 1028D, l. 5-1034C, capp. II-III) Titolo [in rosso]: «Sermo ex dictis Sanctorum in nativitate sancti Mathie apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Salvator etenim noster dominus Iesus Christus humani generis conditor…perhenniter est datus et confirmatus sicut et genera omnium linguarum» (ff. 74vb-76vb) Iohannes Hymmonides, Vita sancti Gregorii Magni, estratto (BHL 3641, CSL Auct. It. pp. 151-152; cfr. PL 75, 63A-68C: il testo omette il prologo – 61A-62D – e si arresta al libro I, entro il par. 15 = om. 68C-242C, libri I-IV) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Gregorii pape. Lectio I» Incipit-explicit: «Gregorius genere romanus, arte philosophus…singulis nulla habere propria liceret» (ff. 77ra-80ra) Gregorius Magnus, Dialogorum libri IV, lib. II, prologo e capp. IIV: Vita sancti Benedicti, interrotto (BHL 1102; cfr. PL 66, 126A-142C, l. 5; om. 142C, l. 6-204C – capp. V-XXVIII) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sanctissimi Benedicti abbatis conditoris sancte regule. Lectio prima» Incipit-explicit: «Fuit vir vite venerabilis gratia Benedictus et nomine…in eius cogitatione ac si ipse percussus fuisset ex verbere» (ff. 80ra-81ra) Ps. Chrysostomus, Sermo in Annuntiatione, interrotto (CPG 4519, CPL 945; cfr. BML, Edili 138, ff. 126vb-127rb, l. 2, om. 127rb, l. 3-127vb; in diversa trad. lat., cfr. PG 10, 1171A-1174D, l. 10, om. 1174D, l. 111178B e, come Gregorius Thaumaturgus, Hom. III in Annuntiatione virginis Mariae, trad. Frontonis Ducaei, PG 50, 791-794, l. 27; om. 794, l. 27-796). Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Iohannis Grisostomi in Annuntiatione gloriose Dei genitricis Marie. Lectio I» Incipit-explicit: «Iterum libertas nititur iterum reconciliatio, iterum reversio…Tu dic Marie ave gratia plena ut ego miserear Eve afflicte» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per l’Annunciazione di Maria. 9 (ff. 81ra-83va) Ps. Leo, Sermo XV (CPPM 5492: ps. Augustinus, Sermo Caillau I, 5 [1235]; cfr. PL 54, 508D-511C) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Leonis pape unde supra. Lectio V» Incipit-explicit: «Adventum Domini et salvatoris nostri in quo hominum genus…pennas ventorum, ascendit in celum, cui est honor et gloria in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per l’Annunciazione di Maria. (ff. 83va-85va) Petrus Neapolitanus subdiaconus, Passio sancti Georgii Cappadocis martyris, interrotto (BHL 3394f ; cfr. D’Angelo, Pietro Suddiacono, pp. 68-74: periodi II, 10-II, 46; om. pp. 65-68 = periodi I, 1-3, II, 1-9 e pp. 74-94 = periodi II, 47-165, III, 1-15; per l’incipit del ms. [= BHL 3394f ] cfr. Wilhelm-Dyroff, Lateinischen Akten, p. 196, nr. 15) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Georgii martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Anno ab incarnatione Domini fere ducentesimo nonagesimo residente…ac per varias culturas demonum claudicando incederes» (ff. 85va-87vb) Passio sancti Marci evangelistae (BHL 5276; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 94v-95v) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Marci evangeliste. Lectio I» Incipit-explicit: «Per idem tempus quo dispersi erant apostoli…autem XVI° imperante Gaio et Iulio, regnante domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit (f. 87va, l. 32-87vb, l. 1): «Explicit passio sancti Marci evangeliste» (ff. 87vb-88va) Passio sancti Iacobi minori, recensio brevis (BHL 4093; cfr. Catalogus bibliothecae Carnotensis, pp. 136-137) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Iacobi apostoli fratris Domini. Lectio I» Incipit-explicit: «Iacobo apostolo presidente cathedram ecclesie…colitur sancta eius passio usque in hodiernum diem» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Iacobi apostoli» Note al testo: la passio, suddivisa in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni. (ff. 88va-89rb) Passio sancti Philippi apostoli (BHL 6815; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 212ra-212va; om. le ultime 4 ll. dell’ed.) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Philippi apostoli. Lectio V » Incipit-explicit: «Philippus apostolus domini nostri Iesu Christi post ascensum Salvatoris…orante apostolo Philippo omnibus qui credunt in regnum Patris et Filii et Spiritus Sancti regnantis in secula seculorum, amen». Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Philippi apostoli». 10 Note al testo: la passio, suddivisa in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni. (ff. 89rb-91ra) Passio sanctorum Alexandri, Eventii, Theoduli, Hermetis et Quirini martyrum Romae, interrotto (BHL 266; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 20rb-21vb l. 4, con varianti; om. ff. 21vb l.4-23ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum martirum Allexandri pape et Eventii et Theodoli presbiterorum. Lectio prima» Incipit-explicit: «Quinto loco a beato Petro apostolo Romane urbis ecclesie…curaret paraliticos, effugaret demones, mortuos suscitaret» (ff. 91ra-92ra) Ps. Melito, Vita sancti Iohannis apostoli, recensio interpolata, interrotto (BHL 4321; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 29ra-29va, l. 6; om. ff. 29v, l. 6-32vb) Titolo [in rosso]: «In sancto Iohanne ante Portam Latinam. Lectio I» Incipit-explicit: «Secundam post Neronem cesarem persecutionem Christianorum Domitianus…multis fulgens ad predictam civitatem cum multo honore translatum est» Note al testo: fino al f. 92ra, l. 12 (in corrispondenza di «legitur et audivit et scripsit») il testo coincide coll’ed. Mombritius; il ms. aggiunge poi altre 17 linee (incipit: «mater igitur eius, audiens filium…») (ff. 92ra-93vb) Gregorius Magnus, Homiliae in Evangelia, Hom. XXXIV, estratto (cfr. Etaix, Gregorius, Homiliae, pp. 304, l. 140-308, l. 245: inizia dalle ultime frasi del par. 6 e si arresta alle ultime frasi del par. 10: om. pp. 299, l. 1-304, l. 140 – par. 1-6 – e 308, l. 245-319 – par. 10-18) Titolo [in rosso]: «In inventione sancti Michaelis archangeli sermo sancti Gregorii pape de angelis. Lectio prima». Incipit-explicit: «Angelorum quippe et hominum naturam ad cognoscendum se…unde et per psalmistam dicitur sedes super thronum qui iudicas equitatem» (ff. 93vb-95va) Laurentius Casinensis, Vita sancti Zenobii episcopi Florentini, estratto (BHL 9014; cfr. Acta Sanctorum Maii VI, Dies XXV, 58D-59D: inizia dal par. 2 e si arresta alla fine del par. 6 del cap. I; om. 58B-58D – par. 1, prologo – e 59D-62D – par. 7-11 dei capp. I-III) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Zenobii episcopi. Lectio I» Incipit-explicit: «Zenobius Florentine civitatis indigena non solum carnis…preconia decantari. Refloret magno felix Florentia sancto» (ff. 95va-97rb) Vita sanctorum Iusti et Clementis afrorum, estratto (BHL 4608; cfr. BML, Edili 135, ff. 85vb, l. 35-86vb, l. 15: omette il prologo e si arresta a circa la metà; om. f. 85vb, ll. 26-34 e ff. 86vb, l. 15-87va) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sanctorum Iusti et Clementis. Lectio prima» 11 Incipit-explicit: «Igitur beatissimi viri Iustus atque Clemens vere germani fratres quos…eorum vestigia unanimes imitarentur» Note al testo: la voce BHL 4608 si riferisce al ms. BML, Edili 135. (ff. 97rb-98vb) Vita sancti Barnabae apostoli, interrotto (BHL 983; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 70rb, l. 34-71rb, l. 6; om. ff. 71rb l. 6-71vb; i ff. iniziali della Vita in Mombritius – ff. 68va-70rb, l. 34 – sono relativi a BHL 984) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Barnabe apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Iohannes igitur ego qui et Marcus famulus…corroboratus est ut continuo nos cum gaudio sequeretur» (ff. 98vb-100va) Petrus Damianus, Vita beati Romualdi, estratto (BHL 7324; cfr. PL 144, 955A-958C: capitoli I-III; om. 953A-955A – tutto il prologo – e 955C-1008C – capp. IV-LXXXII) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Romualdi abbatis. Lectio I» Incipit-explicit: «Romualdus igitur Ravenne civitatis oriundus…in animarum morte corruerent baratrum clausit iniquitatis» (ff. 100va-102ra) Ps. Ambrosius, Inventio et passio sanctorum Gervasii et Protasii martyrum Mediolani (BHL 3514; cfr. PL 17, 743A-747A) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum martirum Gervasii et Prothasii. Lectio I» Incipit-explicit: «Ambrosius servus Iesu Christi fratribus per omnem Ytaliam…consequi misericordiam Domini nostri Iesu Christi, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sanctorum Gervasii et Prothasii» (ff. 102ra-103vb) Ps. Augustinus, Sermo CLXXXXVI, interrotto (CPPM 981: Ps. Maximus [5910, n. 14]; cfr. PL 39, 2111-2112, l. 69: si arresta alla fine del par. 6; om. 2212, l. 70-2113 – par. 7-8) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi in nativitate sanctissimi Iohannis Baptiste precursoris Domini. Lectio prima» Incipit-explicit: «Post illum sacrosanctum Domini natalis diem nullius hominis…ac sic a talibus per violentiam regnum celeste diripitur» (ff. 103vb-105va) Leo I Magnus, Tractatus LXXXII (cfr. Chavasse, Leo, Tractatus, II, pp. 508-518) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Leonis pape in nativitate apostolorum Petri et Pauli. Lectio I» Incipit-explicit: «Omnium quidem sanctarum solennitatum, fratres dilectissimi…eadem potestas una divinitas in secula seculorum, amen» 12 (ff. 105va-107ra) Iohannes Chrysostomus [trad. Anianus Celedensis], Homiliae de laudibus sancti Pauli, Hom. III, interrotto (CPG 4344; cfr. PG 50, 483-485, l. 55; om. 485, l. 55-488) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Iohannis Grisostomi in natale sancti Pauli apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Beatus Paulus, qui tantam vim humane alacritatis ostendit…si est tibi sermo ad regem vel ad principem» (ff. 107ra-108ra) Maximus Taurinensis, Sermo VI (CPPM 61: Ps. Ambr., Sermo 51; cfr. Mutzenbecher, Maximi Sermones, pp. 21-22; assenti nell’ed. le ultime 4 ll. del ms. – da «Et ne comparetur…») Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi in octava sancti Iohannis Baptiste. I» Incipit-explicit: «Sancti Iohannis Baptiste natalitia hodie prosecuturus…conditionis humane. Et ne comparetur hominibus Iohannes premissus est ante Dominum, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in cinque lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la Natività di s. Giovanni Battista. (f. 108ra-108vb) Maximus Taurinensis, Sermo V, interrotto (CPPM 5942 [Ps. Maximus, Sermo Bruni app. 10a], 60 [Ps. Ambrosius, Sermo L], 2023 [Ps. Augustinus]; cfr. Mutzenbecher, Maximi Sermones, pp. 17-18, l. 46: si arresta a circa la metà del par. III; om. pp. 18, l. 46-19, l. 67 – par. III-IV) Titolo [in rosso]: «Unde supra. Lectio VI» Incipit-explicit: «In sancti ac beatissimi Iohannis Baptiste laudibus cuius natalem hodie…predicaret ferventis, iuvencule flore progrederetur» Note al testo: il sermone, suddiviso in tre lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la Natività di s. Giovanni Battista. (ff. 108vb-110rb) Ps. Augustinus, Sermo CCV, interrotto (CPPM 990; cfr. PL 39, 2125-2126, l. 68: si arresta poco prima della fine; om. le ultime frasi del par. IV – 2126, l. 68-2127, l. 8) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Ambrosii episcopi in octava apostolorum Petri et Pauli. Lectio I» Incipit-explicit: «Piscatoris et persecutoris sacratissimum diem gemine festivitatis…Petrum crux necat, Paulum gladius immolat» (ff. 110rb-112ra) Passio sanctae Margaritae virginis martyris, interrotto (BHL 5305; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 103vb-104va, l. 47; om. ff. 104va, l. 47-107ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Margarithe virginis et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Post passionem et resurrectionem domini nostri Iesu Christi et gloriose ascensionis eius…delere de terra memoriam tuam, sed crede ei et vives» 13 (ff. 112ra-113va) Gregorius Magnus, Homiliae in Evangelia, Hom. XXXIII, estratto (cfr. Etaix, Gregorius, Homiliae, pp. 290, l. 73-294, l. 170: inizia da poco prima la metà del par. 4 e si arresta a circa i due terzi del par. 6; om. pp. 287, l. 1-290, l. 73 – par. 1-4 – e pp. 294, l. 171-298, l. 278 – par. 6-8) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Gregorii pape in natale sancte Marie Magdalene. Lectio I» Incipit-explicit: «Enumerantur bona peccatricis, enumerantur mala falsi…divinitas designatur, unde et per Paulum dicitur caput Christi Deus» (ff. 113va-115rb) Passio sancti Apollinaris episcopi, interrotto (BHL 623; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 62rb-63rb, l. 1: om. ff. 63rb, l. 1-65rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Appolenaris episcopi et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «In diebus Claudii cesaris venit Petrus apostolus…cuiusdam mulieris vidue christiane adhibentes ei curam» (ff. 115rb-117rb) Passio sancti Iacobi maioris apostoli, interrotto (BHL 4057; cfr. cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 18va-19vb, l. 3: om. ff. 19vb, l. 320va) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Iacobi apostoli fratris beati Iohannis evangeliste. Lectio prima». Incipit-explicit: «Apostolus domini nostri Iesu Christi Iacobus frater beati Iohannis apostoli…constat nimirum inimicum Dei fieri qui non credit in Deum» (f. 117rb-117vb) Biblia Sacra, Act. Ap. XII, 1-17 Titolo [in rosso]: «De Actibus Apostolorum in vincula sancti Petri apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Eodem autem tempore misit Herodes rex manus…et egressus abiit in alium locum» Note al testo: l’estratto dall’Apocalisse, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Pietro in Vincoli. (ff. 117vb-118vb) Leo I Magnus, Tractatus LXXXIII (cfr. Chavasse, Leo, Tractatus, II, pp. 519-522) Titolo [in rosso]: «Sermo unde supra. Lectio V» Incipit-explicit: «Exultemus in Domino dilectissimi et spiritali iocunditate letemur…principem fecit ad laudem et gloriam nominis sui, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in quattro lezioni, costituisce insieme al testo precedente un ciclo di otto lezioni per la festività di s. Pietro in Vincoli. (ff. 118vb-120va) Iacobus de Varagine, Legenda aurea, cap. CIX (De sancto Dominico), estratto (BHL 2227; cfr. Maggioni, Iacopo da Varazze, 14 Legenda, II, pp. 718-723: inizia dal periodo 12 e si arresta alla fine del periodo 60; om. pp. 718, periodi 1-11, e pp. 723, per. 61-744, per. 384) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Dominici confessoris. Lectio I». Incipit-explicit: «Dominicus ordinis Predicatorum dux et pater inclitus…regressus igitur verbum summi pontificis fratribus patefecit». (ff. 120vb-122va) Passio sancti Sixti II papae martyris, interrotto (BHL 7809; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 359ra-359vb, l. 41; om. ff. 359vb, l. 42360ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum martirum Sixti pape, Felicissimi et Agapiti diaconorum. Lectio I» Incipit-explicit: «Magnas martirum preclarasque virtutes humilis attenuat…lavit pedes omnium commendavit se beato Iustino» (ff. 122va-124va) Passio Donati episcopi et Hilariani monaci, martyrum Aretii, interrotto (BHL 2289; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 235rb-236ra, l. 15; om. ff. 236ra, l. 15-236va) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum martirum Donati et Ylariani. Lectio I» Incipit-explicit: «Erat quidam puer in civitate Romana nomine Donatus…et popolus diligere Donatum presbiterum» (ff. 124va-126rb) Passio sancti Laurentii diaconis martyris Romae, interrotto (BHL 4753; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 50ra-51ra, l. 39; om. ff. 51ra, l. 40-52ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Laurentii levite et martiris. Lectio I». Incipit-explicit: «In illo tempore postquam beatus Sixtus episcopus perrexit…interrogatus te dominum Iesum Christum confessus sum». (ff. 126rb-127rb) Passio sancti Hippoliti Romani presbiteris (BHL 3961; Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 14rb, l. 10-15rb, l. 34; om. le prime linee dell’incipit – f. 14rb, 11. 1-10 – e le ultime dell’explicit – f. 15rb, ll. 34-41) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Ypoliti martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Regressus itaque Ypolitus post tertium diem venit…beneficia eorum usque in hodiernum diem ad laudem et gloriam domini nostri Iesu Christi, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Ypoliti martiris» (ff. 127rb-128rb) Passio sancti Cassiani ludimagistri, martyris apud Forum Cornelii (BHL 1626; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 157vb-158rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Cassiani martiris» Incipit-explicit: «Prudentius, sicut notum est, fidei vir…sub die yduum augustarum, regnante domino nostro Iesu Christo, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» 15 Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Cassiani martiris» (ff. 128rb-130rb) Paschasius Radbertus, Epistula beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de Assumptione Mariae virginis, interrotto (BHL 5355 d; CPL 633: Hieronymus, Epistulae Supposititiae, Ep. IX; cfr. PL 30, 126B, l. 14129A, l. 4: si arresta a circa la metà del paragrafo III; om. 129A, l. 4-147B – par. III-XIX) Titolo [in rosso]: «Incipit sermo sancti Ieronimi presbiteri de assumptione gloriosissime virginis Marie genitricis Dei. Lectio I» Incipit-explicit: «Cogitis me, o Paula et Eustochium, immo…atque deserviret officiosissime cura adoptionis» Nota al testo: I due testi successivi recano altri estratti dalla stessa epistola. (ff. 130rb-132vb) Paschasius Radbertus, Epistula beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de Assumptione Mariae virginis, estratto (CPL 633: Hieronymus, Epistulae Supposititiae, Ep. IX; cfr. PL 30, 139A, l. 14-142C, l. 1: inizia a circa un terzo del paragrafo XII e si arresta all’ultima parte del par. XIV; om. 126B, l. 14-139A, l. 14 – par. I-XII – e 142C, l. 1-147B – par. XIV-XIX) Titolo [in rosso]: «Dominica infra octava de sermone sancti Ieronimi presbiteri. Lectio I» Incipit-explicit: «Constat igitur unum cum demque Christum secundum…tamen in anima quia immortalis est pati non potuerunt» Nota al testo: l’epistola, di cui il testo precedente reca l’inizio, è continuata nel testo successivo. (ff. 132vb-135rb) Paschasius Radbertus, Epistula beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de Assumptione Mariae virginis, estratto (CPL 633: Hieronymus, Epistulae Supposititiae, Ep. IX; cfr. PL 30, 142C, l. 1-146A, l. 8: dall’ultima parte del paragrafo XIV a oltre la metà del par. XVII; om. 126B, l. 14-142C, l. 1 – paragrafi I-XIV e 146A, l. 9-147B – par. XVIIXIX) Titolo [in rosso]: «In octava de sermone sancti Ieronimi presbiteri. Lectio I» Incipit-explicit: «Beata Dei genitrix quia in ea parte passa est…vos habere meruit, tenere omnino non potuit» Nota al testo: i due testi precedenti recano altri estratti dalla stessa epistola. (ff. 135rb-137ra) Iacobus de Varagine, Legenda aurea, cap. CXVI (De sancto Bernardo), estratto (BHL 1236; cfr. Maggioni, Iacopo da Varazze, Legenda, II, pp. 811-815: inizia dal periodo 4 e si arresta alla fine del periodo 57; om. pp. 811, periodi 1-3, e 815, per. 58-826, per. 274) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Bernardi abbatis Clarevallis. Lectio I» Incipit-explicit: «Bernardus in Burgundia castro Fontanis…unam tantum putabat esse fenestram» 16 (ff. 137ra-139ra) Passio sancti Bartholomaei apostoli, interrotto (BHL 1002; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 75vb-76vb, l. 24; om. ff. 76vb, l. 24-78rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Bartholomei apostoli. Lectio I» Incipit-explicit: «Yndie tres esse ab ystoriographis asseruntur…filius ut artem diaboli ad se venire permicteret» (ff. 139ra-141rb) Possidius Calamensis, Vita Augustini, estratto (BHL 785A; cfr. Bastiaensen, Possidii Vita Augustini, pp. 132, l. 1-146, l. 39: dal par. I al par. VII, compreso; om. pp. 130-132, l. 40 – prefazione – e pp. 146, l. 1240, l. 71 – par. VIII-XXXI) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Augustini episcopi et doctoris. Lectio I». Incipit-explicit: «Beatissimus Augustinus ex provincia Africa civitate Thacastensi… ablatus est et catholica est intimata sincera religio» (ff. 141rb-143ra) Petrus Chrysologus, Sermo CXXVII (CPL 930; cfr. Olivar, Petrus Crysologi Collectio sermonum, III, pp. 782-788) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Iohannis os aurei in decollatione sancti Iohannis Baptiste. Lectio prima». Incipit-explicit: «Hodie nobis Iohannis virtus Herodis feritas…et de natale suo herodes [sic, per heredes] mortuus est» (ff. 143ra-145rb) Bernardus Claraevallensis, Sermo in nativitate Mariae, estratto (cfr. Bernardi opera V, pp. 277, l. 6-281, l. 21: inizia con la penultima frase del paragrafo 3 e si arresta alla prima frase del par. 10; om. pp. 275, l. 1- 277, l. 6 – par 1-3 – e 281, l. 21-288, l. 12 – par. 10-18) Titolo [in rosso]: «In nativitate beatissime virginis Marie sermo sancti Bernardi abbatis. Lectio prima». Incipit-explicit: «Descendit per aqueductum vena illa celestis…integritatem carnis habens et propositum integritatis» Note al testo: il sermone è continuato nel testo successivo, ai ff. 145rb-147vb (ff. 145rb-147vb) Bernardus Claraevallensis, Sermo in nativitate Mariae, estratto (cfr. Bernardi Opera V, pp. 281, l. 21-286, l. 12: inizia dalla seconda frase del par. 10 e si arresta alla fine del par. 15, om. 275, l. 1-281, l. 21 – par. 110 – e 286, l. 13-288, l. 12 – par. 16-18) Titolo [in rosso]: «De sermone sancti Bernardi abbatis dominica infra octavam. Lectio I». Incipit-explicit: «Spiritus Sanctus superveniet in te et virtus altissimi obumbrabit…ab eo flagellis aut laboribus avertaris» Note al testo: la prima parte del sermone, con l’omissione di «Respondens autem Angelus dixit» (Bernardi opera V, p. 281, l. 21) è contenuta nel testo precedente. 17 (ff. 147vb-148vb) Passio sancti Cornelii papae martyris (BHL 1958; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 210rb-210vb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Cornelii pape et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Temporibus Decii cesaris maxima persecutio orta est…orationes eorum florent ad laudem domini nostri Iesu Christi, qui cum Deo patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Cornelii pape» (ff. 148vb-150rb) Passio sancti Cypriani Carthaginensis episcopi (BHL 2037; cfr. Acta Sanctorum Septembris IV, Dies XIV, 332D-333D, con varianti nell’incipit) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Cypriani episcopi et martiris. Lectio V» Incipit-explicit: «Tusco et Basso consulibus imperantibus Valeriano quater et Galieno ter consulibus tertio kalendas septembris Carthagine in secretario Paternus proconsul Cypriano episcopo dixit: sacratissimi imperatores Valerianus et Galienus…passus est autem beatissimus Cyprianus episcopus die octavodecimo kalendas octubris sub Valeriano et Galieno imperatoribus, regnante domino nostro Iesu Christo, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: l’incipit presenta una forma mista tra BHL 2037 e BHL 2038. (ff. 150rb-152va) Passio sancti Matthaei apostoli, interrotto (BHL 5690; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 140vb-141vb, l. 43: om. ff. 141vb, l. 43144rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Mathei apostoli et evangeliste. Lectio prima» Incipit-explicit prologo (f. 150rb-150va, l. 19): «Quoniam Deo ita cura est…maiori genere medicine procuret» Incipit-explicit Passio (ff. 150va, l. 19-152va): «Erant itaque duo magi Zaroen et Arphaxat apud Ethiopiam…dilectis Dei obtemperant cum reverentia iussionibus suis» (ff. 152va-155ra) Isidorus Hispalensis, Sententiarum libri tres, I, X (De angelis) (cfr. Cazier, Isidorus, Sententiae, pp. 29-38) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Ysidori in Dedicatione Sancti Michaelis Archangeli. Lectio prima» Incipit-explicit: «Angelorum nomen officii est non nature, nam secundum…pacem hominibus fuisse et angelis redditam, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» (ff. 155ra-157vb) Ps. Sebastianus Casinensis, Vita sancti Hieronymi Stridonii, interrotto (BHL 3870, CPL 622; cfr. PL 22, 201-208, l. 11: si arresta a circa la metà; om. 208, l. 11-214) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Ieronimi presbiteri et doctoris. Lectio I» 18 Incipit-explicit: «Plerosque nimirum illustrium viros non ambigo…ipsam vero integritatem adipisci nequaquam valet» (ff. 157vb-160ra) Bonaventura de Balneoregio, Legenda sancti Francisci maior, estratto (BHL 3107; cfr. Bonaventurae opera omnia VIII, pp. 505-508, l. 14: inizia dal par. 1 del cap. I e si arresta a circa la metà del par. 1 del cap. II; om. pp. 504-505 – prologo – e pp. 508, l. 15-549 – capp. II-XV) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Francisci confessoris. Lectio I» Incipit-explicit: «Vir erat in civitate Assisii Franciscus nomine…Spiritus Sanctus edocuit et ipse postmodum fratribus revelavit» (ff. 160rb-162va) Petrus Casinensis (Ps. Gordianus), Vita et passio sancti Placidi, estratto (BHL 6859; cfr. Acta Sanctorum Octobris III, Dies V, 115D-119B: trascritto per intero il cap. I = paragrafi 4-19; om. 114E-115D – prologo = par. 1-3 – e 119B-138F – capp. II-VII = par. 20-93) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Placidi martiris discipuli sanctissimi Benedicti et sotiorum eius. Lectio I» Incipit-explicit: «Tempore quo Theodoricus augustus in seniori Roma… ei sunt sollicite ac diligenter instruxit» (ff. 162va-165ra) Passio sanctae Reparatae martyris, interrotto (BHL 7188; cfr. BML, Edili 147, ff. 242ra-244va, l. 29: si arresta a circa i due terzi; om. ff. 244va l. 29- 246rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Reparate virginis. Lectio I» Incipit-explicit: «Palestine igitur provincie Decio presidente convenerunt templorum pontifices…suam Domino passionem commendaverunt et valedicentes discesserunt» Note al testo: in BHL 7188 il rif. all’edizione è Lectionarium Ecclesiae Teanensis, ff. AII-CI. (ff. 165ra-167vb) Gregorius Magnus, Homiliae in Hiezechihelem, I, Hom. III, interrotto (cfr. Adriaen, Gregoriii Homiliae in Hiezechihelem, pp. 33, l. 142, l. 295: si arresta alla seconda frase del par. 15; om. pp. 42, l. 295-45, l. 399 – par. 15-19) Titolo [in rosso]: «De expositione sancti Gregorii pape super Ezechiel in sancto Luca evangelista. Lectio prima» Incipit-explicit: «Sancta quatuor animalia que prophetie spiritu futura previdentur…ubique predicant in quattuor mundi partibus faciem demonstrant» (ff. 167vb-170rb) Hieronymus Stridonius, Vita sancti Hilarionis eremitae, estratto (BHL 3879; cfr. PL 23, 30B, l. 14-35C, l. 2: si arresta a circa i due terzi del par. 14, om. 29B-30B, l. 13 – prologo – e 35C, l. 2-54 – par. 14-47) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Ylarionis monaci. Lectio I» Incipit-explicit: «Yilarion ortus vico Thabatha, qui circiter quinquaginta milia a Gaza…cognoscentes, benedicentes Deum, sancti deobsculati sunt manus» 19 (ff. 170rb-173rb) Drugo sancti Miniatis abbas, Passio sancti Miniatis, estratto (BHL 5967; cfr. BML, Mugellano 13, ff. 233vb, l. 10-235rb, l. 13: omette il prologo e si arresta a circa i due terzi; om. f. 233va-233vb, l. 18 e ff. 235rb, l. 14-236rb). Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Miniatis martiris. Lectio prima». Incipit-explicit: «Seviente per universum pene orbem rabie Deciana…cineremque cito futurum cum eo contendere qui condidit mundum». (ff. 173rb-175v) Passio sanctorum Simonis et Iude apostolorum, interrotto (BHL 7749; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 295vb-297ra, l. 42 ; om. ff. 297ra, l. 42-299rb) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum apostolorum Symonis et Iude. Lectio I» Incipit-explicit: «Symon Chananeus et Iudas Zelothes appostoli domini nostri Iesu Christi cum per revelationem…hoc ipsum conflictus vester inveniat an possint adorare deos nostros» (ff. 175vb-180va) Ps. Beda, Homiliae subdititiae, Hom. LXXI (CPPM 4046 [Ps. Beda], 6074 [Ps. Maximus]; cfr. Cross, Legimus, pp. 105-121) Titolo [in rosso]: «Sermo venerabilis Bede presbiteri in festivitate Omnium Sanctorum. Lectio I» Incipit-explicit: «Legimus in ecclesiasticis ystoriis quod sanctus Bonifatius… tendamus ut cum ipsis postmodum in eterna secula gaudere mereamur, per eum qui vivit et regnat in secula seculorum, amen» (ff. 180va-184ra) Passio sancti Theodori tironis Amasae martyris (BHL 8077; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 325ra-326va) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Theodori martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Temporibus suis Maximianus et Maximus imperatores miserunt…liberantur usque in presentem diem ad laudem et gloriam Dei patris et Filii et Spiritus Sancti qui vivit et regnat nunc et semper in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Theodori martiris» (ff. 184ra-186vb) Sulpicius Severus, Vita Martini Turonensis, estratto (BHL 5610; cfr. PL 20, 161B, l. 9-165A, l. 13: paragrafi II-VII; om. 159B-161B, l. 9 – prol. e par. I – e 165A, l. 14-176 – par. VIII-XXVII) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Martini episcopi et confessoris. Lectio I» Incipit-explicit: «Igitur Martinus Sabarie Pannoniorum oppido oriundus fuit…ab omnibus habebatur potens etiam et vere apostolicus haberetur. (ff. 186vb-189va) De vita sancti Frigdiani (BHL 3177j) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Fridiani episcopi» 20 Incipit-explicit: «Fridianus filius regis Ultolie sive Ybernie primogenitus…et ut competebat eam gubernanti necessariis honorifice providerunt» Note al testo: la voce BHL 3177j attribuisce l’epitome della Vita di s. Frediano ad Agostino Novi (secc. XV-XVI, cfr. IBI); tranne le prime due linee dell’incipit il testo tràdito dal ms. non corrisponde però a Augustinus de Novis, Elucidarium, pars IV, ff. 47rb-49va (= F7r-G1r) (ff. 189va-192va) Passio sanctae Caeciliae virginis martyris Romae, estratto (BHL 1495: cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 188rb, l. 38-189va, l. 48; om. f. 188ra-188rb, l.38 – quasi tutto il prologo; il ms. aggiunge «Dominus dicit in evangelio», non in ed. – e ff. 189va, l. 48– 193ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Cecilie virginis et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Dominus dicit in Evangelio: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis et ego requiescere vos faciam. Huius vocem audiens Cecilia virgo…perpetuis tribulationibus datur iniustis aut eternis gaudiis iustis affertur» (ff. 192va-195va) Passio sancti Clementis I papae, interrotto (BHL 1848; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 193ra-194va, l. 21; om. ff. 194va, l. 22195ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Clementis pape et martiris. Lectio I» Incipit-explicit: «Tertius Romane ecclesie prefuit episcopus Clemens…de populo religiosi etiam multi secuti sunt eum» (ff. 195va-198rb) Petrus Neapolitanus subdiaconus, Passio sanctae Catharinae Alexandriae; interrotto e lacunoso (BHL 1659, CSL Auct. It., pp. 228-229; cfr. D’Angelo, Pietro Suddiacono, pp. 122-129: dal periodo 1 al periodo 62 compreso; om. pp. 129-146 – periodi 63-197 e epilogo) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancte Katherine virginis et martiris. Ia» Incipit-explicit: «Regnante itaque Maxentio cesare Maximiani augusti filio...Tunc Cesar [turpiter] confusus iratus est [valde] precepitque illos ign[e] [cre]mari». Note al testo: la porzione finale del testo, presente nella colonna b del f. 198r, è andata quasi del tutto perduta per l’asportazione di buona parte della metà esterna del foglio 198 (forse dovuta alla sottrazione della miniatura al f. 198va) e resta integro solo il datum topico e cronico che segue all’explicit. (ff. 198va-202ra [num. mod. CCIIII]): Passio sancti Vincentii Caesaraugustani diaconis (BHL 8628 + 8629 + 8631; cfr. Acta Sanctorum Januarii II, Dies 22, pp. 394-397), acefalo per l’asportazione di gran parte della metà superiore esterna del foglio 198 (l’asportazione rende quasi del tutto illeggibili il titolo e le prime 8 linee di testo e priva dell’inizio le sei linee seguenti) e lacunoso per la caduta dei ff. con num. mod. CC-CCI (om. ed. 21 pp. 395-396 = II, 7-III, 13: «rebellem qui in contumeliam…sine mora ministri quod») Titolo [in rosso] (f. 198va, ll. 1-2): «[… Vin]centii/ […] lectio I» Incipit-explicit prologo I (BHL 8628; f. 198va, ll. 3-17): «[Probabile] sa/[tis est ad glori]am/ [Vincentii] martiris…de medio testimonium probitatis» Incipit-explicit prologo II (BHL 8629; f. 198va, l. 17-198vb l. 14): «Sed quoniam nobilem martiris triumphum... pontificis diligenter et oportune exsequebatur» Incipit-explicit Passio (BHL 8631; f. 198vb, l. 15-202ra): «Cum igitur apud Cesaream augustam civitatem, ut multorum...consecrati sunt, unde sit nomen Domini benedictum in secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Vincentii levite et martiris». Note al testo: I due preamboli e la passio si succedono senza soluzioni di continuità. La seconda parte della passione costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni: ai ff. 198v-199v il testo è suddiviso in sei lezioni (l’ultima delle quali è corretta a margine, da VI a VII), i ff. 200r-202r non recano invece segnalazione della lectio, ma, stante la presenza dell’indicazione «lectio V» apposta nel titolo del testo successivo, con i Moralia in Iob (f. 202ra, l. 21), è presumibile che la parte della passione di Vincenzo contenuta nei fogli caduti e di cui resta la porzione finale ai ff. 200r-202r costituisse le prime quattro lezioni. (ff. 202ra-204rb) Gregorius Magnus, Moralia in Iob, lib. 31, capp. XV-XIX, lib. 33, cap. XXIX (cfr. Adriaen, Gregorii Moralia III, pp. 1572, l. 94-1575. l. 38 e pp. 1718, l. 13-1719, l. 49) Titolo [in rosso]: « De moralibus beati Gregorii pape in Conversione sancti Pauli appostoli. Lectio V» Incipit-explicit: «Saulus adhuc spirans minarum et cedis in discipulos Domini…humilitatis mee infirma suscipe et tue superbie squamas amicte» Note al testo: il testo, suddiviso in quattro lezioni (lezioni V-VIII), è costituito da due estratti dai Moralia. Alle lezioni V-VII (ff. 202ra-203vb, l. 7; explicit: «…superbos ventris cultores occidit») sono trascritti i capp. XV-XIX, incompleto l’ultimo, del libro 31, secondo il seguente ordine: cap. XVI, ll. 20-26 (f. 202ra-202rb, l. 5); cap. XV, ll. 94-95 e cap. XVI, ll. 1-20 (ff. 202rb, l. 5-202va, l. 8; incipit: «beato namque Iob sancte ecclesie tipum…»); capp. XVI, l. 26-XIX, l. 38 (ff. 202va, l. 8-203vb, l. 7). Alla lezione VIII (ff. 203vb, l. 8-204rb; incipit: carnali vero sapientia adhuc…») è trascritto per intero il secondo paragrafo (par. 52 ed. Adriaen) del cap. XIX del libro 33. (ff. 204rb-206rb) Chromatius Aquileiensis, Tractatus in Evangelium Matthaei, Tract. XIX (olim V), acefalo (CPL 218; cfr. Étaix-Lemarié, Chromatii opera, pp. 285, l. 22-289, l. 142: inizia da II.1; om. p. 285, ll. 1-22 – I, 1-3) Titolo [in rosso]: «Omelia beati Iohannis os aurei» 22 Incipit-explicit: «Dominus in superioribus diem non potest civitas abscondi super montem posita. Civitatem hic ecclesiam significat…quosdam radios universo orbi clarissimum lumen sue cognitionis invexit dominus et salvator noster, qui est benedictus per omnia secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: precede l’incipit, al f. 204rb, ll. 14-21, la pericope Lc. XI, 33: Titolo [in rosso]: «In sancti Bernardi lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Lectio prima»; incipit-explicit pericope: «In illo tempore dixit Iesus discipulis suis: Nemo accendit lucernam…lumen videatur. Et reliqua». L’incipit dell’omelia reca alcune varianti (in ed.: «Et addidit: non potest, inquit, civitas abscondi»). Note al testo: le prime quattro lezioni (ff. 204rb-205ra) erano recitate per la festività di s. Bernardo, le successive (ff. 205ra-206rb, numerate nuovamente I-IV) per i santi Gregorio e Girolamo: la quinta lezione (numerata però I) al f. 205ra, l. 28 è infatti introdotta dal titolo «In sancti Gregorii et Ieronimi lectio I» (le lezioni per Gregorio e Girolamo continuano il testo dell’omelia, da IV.2 alla fine; cfr. Étaix-Lemarié, Chromatii opera, pp. 287, l. 73-289, l. 142). (ff. 206rb-208va) Miraculum Mariae, acefalo (Dedicatio ecclesiae sanctae Mariae ad Nives) (BHL 5403; cfr. Bibliothecae Casinensis, I, Flor. Cas. pp. 255b, l. 23-256b; om. il prologo, pp. 254a-255b, l. 23) Titolo [in rosso]: «Incipit miraculum qualiter inventum fuerit festum sancte Marie ad Nives. Lectio prima». Incipit-explicit: «Tempore quo papa Liberius beati Petri sedem…exuberant cotidie, ad laudem et gloriam omnipotentis Dei eiusque genitricis semperque virginis Marie et omnium sanctorum, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen.» Note al testo: il testo, suddiviso in otto lezioni, costituisce insieme al successivo un ciclo di dodici lezioni per la Dedicazione della basilica di Santa Maria Maggiore (ff. 208vb-209va; bianca 209vb): Homilia in Evangelium Lucae XI, 27 Titolo [in rosso] (f. 208vb, l. 2): «Omelia lectionis eiusdem» Incipit-explicit: «Magne devotionis et fidei ostenditur hec mulier que Phariseis…panis angelorum aleretur virtus celorum infirmaretur vita omnium moreretur» Note all’incipit-explicit: l’incipit è preceduto, al f. 208va, dalla pericope Lc. XI, 27: titolo [in rosso] (f. 208va, l. 28 – di seguito al testo precedente): «Secundum Lucam. Lectio VIIII»; incipit-explicit (f. 208va, l. 28-208vb, l. 1): «In illo tempore loquente Iesu ad turbas extollens vocem quedam mulier…et ubera que suxisti. Et reliqua». Segue all’explicit, di altra mano: «explicit». Note al testo: l’omelia, suddivisa in quattro lezioni (lezioni IX-XII), costituisce insieme al testo precedente un ciclo di dodici lezioni per la Dedicazione della basilica di Santa Maria Maggiore. L’omelia è costituita da due testi 23 diversi: ai ff. 208vb-209ra, l. 21 (lezioni IX-X) Ps. Beda, Homiliae subdititiae, Hom. LVIII (CPPM 4040; cfr. PL 94, 421B, l. 13-422B, con varianti); explicit: «…ut verbum Dei audiamus et faciamus». Ai ff. 209ra, l. 22-209va (lezioni XI-XII) Ps. Augustinus, Sermo CCVIII, estratto (CPPM 993: Ambrosius Autpertus [ps. Alcuinus, ps. Hieronymus 5077]; cfr. PL 39, 2131, l. 58-2132, l. 29; om. 2130, l. 1-2131, l. 58 e 2132, l. 29-2137); incipit: «Magnificat anima mea Dominum…salutari meo. Primo igitur hoc in loco…» (ff. 210ra-212ra, l. 16) Paulus Diaconus, Homilia I (CPPM 5910: Maximus, Sermo XVII; cfr. PL 95, 1565D-1569D) Titolo [in rosso]: «In octava nativitatis sancte Marie virginis sermo sancti Augustini episcopi. Lectio I» Incipit-explicit: «Licet omnium sanctorum, fratres karissimi, veneranda nostris sint studiis…pietate solita intercedet Iesum Christum dominum et dominum nostrum, qui vivit et regnat in secula seculorum, amen». Note al testo: il sermone, suddiviso in sei lezioni, costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni per la Natività di Maria. (ff. 212ra, l. 16-213ra) Sermo in nativitate Mariae Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio VII» Incipit-explicit: «Sanctus et solennis dies sacre Virginis totum mundum luce perfundit…Adam novus recuperat dominus Iesus Christus, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in secula seculorum, amen» Note al testo: il sermone, suddiviso in due lezioni (VII e VIII), è trascritto di seguito al testo precedente e con esso costituisce un ciclo di otto lezioni per la Natività di Maria. Il testo è costituito dai sermoni 123 (CPPM 908) e 121a (CPPM 906a) dello pseudo Agostino. Entrambi sono contenuti nella lezione VII (ff. 212ra, l. 18-212va, l. 2): ai ff. 212ra, l. 18-212rb, l. 24 il paragrafo 1 del sermone 123 (cfr. PL 39, 1990, l. 61-1991, l. 20, con varianti nell’incipit; explicit: «….pondus habere non poterat»); ai ff. 212rb, l. 24-212vb, l. 2, un piccolo estratto del sermone 121a (cfr. PL 39, 1987, ll. 57-64; incipit-explicit: «Exhibeamus fidem virtutibus…omnem temptationem superanti»). La lezione VIII (ff. 212va, l. 3-213ra) contiene invece i paragrafi 2-3 del sermone 123 (incipit: «Facta est fenestra celi Maria, quia per ipsam...»; cfr. PL 39, 1991, ll. 21-68). (ff. 213ra-213vb, l. 17) Ps. Anselmus Cantuariensis, Sermo de Conceptione beatae Mariae, estratto (Miraculum beatae virginis Mariae; non attestato in BHL; cfr. PL 159, 319A, l. 6-320B, l. 2, con varianti; om. 323A, ll. 1-5 e 320B, l. 3-324A) Titolo [in rosso]: «In Conceptione beatissime virginis Marie. Incipit miraculum qualiter quidam abbas a periculo maris liberatus. De celebrando festo conceptus ipsius per celestem nuntium fuerit edoctus. Lectio Ia» 24 Incipit-explicit: «Tempore illo quo divine pietati placuit Anglicorum gentem…cenobio idem festum solenniter celebrari et ipse quo adiuxit solenniter celebravit» Note al testo: l’estratto, suddiviso in tre lezioni (lezioni I-III), costituisce insieme ai due testi successivi un ciclo di dodici lezioni per la Concezione di Maria. (ff. 213vb, l. 17-215ra, l. 31) Ps. Augustinus, Sermo X de Assumptione beatae Mariae (CPPM 1830: Ps. Hieronymus, ep. X [5007], Ps. Ildephonsus, ser. VIII [5264], Ps. Maximus, ser. Bruni app. 11 [5944]; cfr. PL 30, 147-149) Titolo [in rosso]: «Sermo sancti Augustini episcopi unde supra. Lectio IIII» Incipit-explicit: «Scientes, fratres dilectissimi, autori nostro multum nos deberi conditos…virginitatem non abstulit. Ipsi gloria in secula seculorum, amen» Note al testo: l’estratto, suddiviso in cinque lezioni (lezioni IV-VIII), costituisce insieme al testo precedente e al successivo un ciclo di dodici lezioni per la Concezione di Maria. (ff. 215va, l. 5-216vb) Ambrosius Mediolanensis, Expositio Evangelii secundum Lucam, lib. III, 3-8, interrotto (cfr. Adriaen, Ambrosii Expositio Luc., pp. 76, l. 26-79, l. 123: dall’inizio del paragrafo 3 a circa la metà del par. 8 – omesse le ll. 124-140 del par. 8). Titolo [in rosso]: «Omelia beati Ambrosii episcopi» Incipit-explicit: «Cur Ioseph magis quam Marie generatio describitur cum Maria de Spiritu Sancto generaverit…non dispergam ab eo sicut dispersi ab hiis qui ante fuerunt» Note all’incipit-explicit: l’incipit è preceduto, al f. 215ra, l. 31-215va, l. 5, dalla pericope Mt. I, 1-2: titolo [in rosso] «Lectio sancti Evangelii secundum Matheum. Lectio IX»; incipit-explicit: «Liber generationis Iesu Christi…genuit Iacob et reliqua». Note al testo: l’estratto, suddiviso in quattro lezioni (lezioni IX-XII), costituisce insieme ai due testi precedenti un ciclo di dodici lezioni per la Concezione di Maria. (ff. 216vb-218rb) Ambrosius Mediolanensis, De virginibus, lib. II, capp. II-III, par. 6-19, interrotto (cfr. PL 16, 208C, l. 9-211C, l. 8: inizia dal primo paragrafo del cap. II [= par. 6] e si arresta alla prima linea del primo paragrafo del cap. III [= par. 19]; om. il restante testo del par. 16 [= 211C, l. 10-212A, l. 4) Titolo [in rosso] «In visitatione gloriose virginis Marie sermo sancti Ambrosii archiepiscopi et doctoris. Lectio prima» Incipit-explicit: «Sit nobis, dilectissimi, tanquam in ymagine descripta virginitas…sacerdote, ergo sancta Maria disciplinam vite informat» Note al testo: l’estratto, suddiviso in otto lezioni (lezioni I-VIII), costituisce insieme al testo successivo un ciclo di dodici lezioni per la Visitazione di Maria. 25 (ff. 218rb-219vb) Beda, Homeliarum Evangelii libri II, lib. I, Hom. IV, estratto (CPPM 144; cfr. Hurst, Beda, Homiliae, pp. 22, l. 23-23, l. 83; om. pp. 21, l. 1-22, l. 23 e pp. 23, l. 83-31, l. 370) Titolo [in rosso]: «Omelia venerabilis Bede presbiteri» Incipit-explicit: «Sicut ex hodierna lectione audivimus beata et venerabilis virgo Maria…germen Domini in magnificentia et in gloria et fructus terre sublimis» Note all’incipit-explicit: precede l’incipit, al f. 218rb, ll. 14-19, la pericope Lc. I, 39-40; titolo [in rosso]: «Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Lectio IX». Incipit-explicit: «In illo tempore exurgens Maria abiit in montana cum festinatione…et salutavit Helysabeth et reliqua». Note al testo: l’estratto, suddiviso in quattro lezioni (lezioni IX-XII), costituisce insieme al testo precedente un ciclo di dodici lezioni per la Visitazione di Maria. (ff. 219vb-221ra, l. 12) Passio sanctorum Eugeniae, Prothi et Hyacinthi Romae martyrum (non attestato in BHL) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum martirum Proti et Hyacinthi. Lectio prima» Incipit-explicit: «Igitur Philippo Alexandrine ecclesie presule martyrio gloriosissime coronato cum filia…passi sunt autem III° idus septembris sub Valeriano et Galieno principibus» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sanctorum martirum Proti et Hyacinthi» Note al testo: La passio, suddivisa in quattro lezioni (lezioni I-IV) costituisce insieme al testo successivo un ciclo di otto lezioni. Il testo, che dopo una breve introduzione su s. Eugenia è incentrato su s. Basilla, è accostabile a Ps. Rufinus, Vita sancta Eugeniae, capp. I (su Eugenia), XX-XXVI (su Basilla); cfr. PL 21, 1105A-1107A, 1113A-1121A. (f. 221ra, l. 12-221vb) Passio sancti Nemesii Romae martyris (non attestato in BHL) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sancti Nemesii martiris. Lectio V» Incipit-explicit: «Cum a sancto Stephano Romane urbis episcopo signa ac prodigia fierent…digno cum honore sepelivit, ad laudem domini nostri Iesu Christi, qui vivit et regnat Deus per omnia secula seculorum, amen» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sancti Nemesii martiris» Note al testo: La passio, suddivisa in quattro lezioni (lezioni V-VIII) è trascritta di seguito al testo precedente e insieme a esso costituisce un ciclo di otto lezioni. Il testo non corrisponde a nessuna delle due edizioni della passione di s. Nemesio e di sua figlia Lucilla riportate dalla BHL (cfr. Ado Vienniensis, Martyrologium, in PL 123, 386-388; Petrus de Natalibus, Catalogus, VI, c. 126r); né è presente negli Acta Sanctorum. 26 (ff. 222ra-223vb) Passio sanctorum Gallicani, Iohannis et Pauli martyrum, interrotto (BHL 3236; cfr. Mombritius, Sanctuarium, I, ff. 319rb-320rb, l. 35; om. ff. 320rb, l. 35-321ra) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctorum Iohannis et Pauli. Lectio prima» Incipit-explicit: «Sub Constantino augusto ac Gallicano duce Romani exercitus…sollicitudinem ministrantem et cetera exibentem sancte karitatis officia». (ff. 223vb-226ra) Iacobus de Varagine, Legenda aurea, cap. CLIV (De undecim milibus virginum) (BHL 8437; cfr. Maggioni, Iacopo da Varazze, Legenda, II, pp. 1-154) Titolo [in rosso]: «Incipit passio sanctarum undecim milium virginum. Lectio prima» Incipit-explicit: «Undecim milium virginum passio hoc ordine…et paulo post redeuntibus ipsum migrasse ad Dominum invenerunt» Note all’incipit-explicit: segue all’explicit: «Explicit passio sanctarum undecim milium virginum» (f. 226ra-226vb [num. mod. CCXXVIII]): Vita et miracula sancti Leonardi Nobiliacensia; mutilo (BHL 4862; cfr. Acta Sanctorum Novembris III, Dies 6, pp. 150B-151B, om. pp. 151D-155B) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Leonardi confessoris. Lectio prima» Incipit-explicit: «Beatus igitur Leonardus temporibus Anastasii…lectio quinta [quinta corr. su rasura]. Verum quia magis elegi abictus servire Deo meo quam in sublimitate positus» Note al testo: Il testo è mutilo per la caduta dei tre fogli finali, già con num. mod. CCXXVIIII-CCXXXI, e si arresta alle prime tre linee della lectio V, ovvero si limita alla Vita di s. Leonardo, di cui sono tramandati i capp. 1-3 (non completo), omettendo i capp. 4-14. 27 SEZIONE II (ff. 227r-228va, l. 2) Petrus de Natalibus, Catalogus sanctorum et gestorum eorum, III, 64 (De sancto Ignatio episcopo et martyre; cfr. Petrus de Natalibus, Catalogus, f. 40ra-b; con varianti) Titolo [in rosso]: «Passio sancti Ignatii episcopi et martyris. Lectio Ia» Incipit-explicit: «[I]gnatius episcopus Antiochenus et martyr…Domini elegans perhibet testimonium» Note al testo: la passione, suddivisa in otto lezioni (I-VIII), costituisce insieme al testo successivo un ciclo di dodici lezioni. (ff. 228va, l. 7-229va) Beda, in Lucae Evangelium expositio, lib. IV, XII, 1-5, interrotto (cfr. Hurst, Beda, Expositio in Luc., pp. 245, l. 594-247, l. 642: paragr. 1-5, incompleto l’ultimo: om. ll. 642-648). Titolo [in rosso]: «Omilia venerabilis Bede presbitero» Incipit-explicit: «[A]d hoc fermentum pertinent omnia que recumbens apud Phariseum…alterum ficte fraudulenterque blandientium» Note all’incipit-explicit: l’incipit è preceduto, al f. 228va, ll. 2-7, dalla pericope Lc. XII, 1. Titolo [in rosso]: «Lectio sancti Evangelii secundum Lucam»; incipit-explicit: «In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Attendite a fermento…quod est hypocrisis. Et reliqua» Note al testo: l’estratto, suddiviso in quattro lezioni (IX-XII) è trascritto di seguito al testo precedente e con esso costituisce un ciclo di dodici lezioni. (ff. 229va-231vb) Venantius Fortunatus, Vita sancti Hilarii, estratto (BHL 3885; cfr. Acta Sanctorum Januarii II, Dies XIII, 790-792: inizia dal paragrafo 3 (primo del cap. I) e si arresta alla quart’ultima frase del par. 16, cap. II; om. 790 – prefazione = par. 1-2 – e 792-793 – par. 16-20 = cap. II-III) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Hilarii episcopi» Incipit-explicit: «[B]eatus Hilarius Pictavorum episcopus regione Aquitaniae…ubi Hilarius vim orationis ingessit, tu autem» (ff. 231vb-233va) Iacobus de Varagine Legenda aurea, cap. CXXXII (De sancto Iohanne Chrysostomo), interrotto (BHL 4379; cfr. Maggioni, Iacopo da Varazze, Legenda, II, pp. 939-941: si arresta alla fine del periodo 40; om. pp. 941, per. 41-948, per. 201) Titolo [in rosso]: «Incipit vita sancti Ioannis Chrysostomi. Lectio Ia» Incipit-explicit: «[I]oannes cognominatus Chrysostomus Antiochenus filius Secundi…maxima tibi premia contulerunt, circa honorantem te ne sis ingratus» (ff. 233va-235rb) Bernardus Guidonis, Legenda sancti Thomae de Aquino, recensio brevior (BHL 8155; cfr. Mombritius, Sanctuarium, II, ff. 314ra314rb, l. 6) Titolo [in rosso]: «Vita sancti Thome de Aquino» 28 Incipit-explicit: «[T]homas sanctus Aquinas ordinisque Predicatorum…adulescentis opus doctissimo sene dignum» Note al testo: il testo coincide coll’ed. Mombritius (che continua fino al f. 324) soltanto ai ff. 233va-234ra, ultima linea (explicit: «….quid futurum erat postmodum») e non più nella parte finale (incipit: «in vite conversatione. Quam deinde emanatibus…»; un’epitome della leggenda di s. Tommaso è in In festo beati Thome, ff. AII-B4v. (ff. 235rb-236vb) Petrus de Natalibus, Catalogus sanctorum et gestorum eorum, III, 209; interrotto (De sancto Ioseph sponso Domine nostre; cfr. Petrus de Natalibus, Catalogus, III, f. 59va-b, l. 45; om. ll. 45-52) Titolo [in rosso]: «De sancto Ioseph sponso matris Domini. Lectio prima» Incipit-explicit: «[I]osep sanctissimus Dominae nostrae sponsus de civitate…debitum solverit expressum non habemus» Note al testo: om. le ultime otto linee dell’ed. All’explicit segue il titolo, in rosso, del testo successivo, caduto per l’asportazione dei fogli finali: «Passio sancti Petri martyris Ordinis Predicatorum. Lectio prima». Fonti bibliografiche specifiche (non presenti nella scheda generale): Acta Sanctorum Februarii I = Acta sanctorum quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur […] collegit, digessit, notisque illustravit Ioannes Bollandus […] operam et studium contulit Godefridus Henschenius […]. Tomus I. Complectens dies VI priores, Antverpiae, apud Ioannem Meursium, 1658. Acta Sanctorum Januarii I = Acta sanctorum quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur […] collegit, digessit, notisque illustravit Ioannes Bollandus […] operam et studium contulit Godefridus Henschenius […], in quo MCLXX. nominatorum Sanctorum et aliorum innumerabilium memoria vel res gestae illustrantur, Antverpiae, apud Ioannem Meursium, 1643. Acta Sanctorum Januarii II = Acta sanctorum quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur […] collegit, digessit, notisque illustravit Ioannes Bollandus […] operam et studium contulit Godefridus Henschenius […]. Tomus II. XVI posteriores dies complectens, Antverpiae, apud Ioannem Meursium, 1643. Acta Sanctorum Maii VI = Acta sanctorum Maii, collecta, digesta, illustrata, a Godefrido Henschenio et Daniele Papebrochio e Societate Iesu. Tomus VI quo continentur dies XXV, XXVI, XXVII et XXVIII, Antverpiae, Apud Michaelem Cnobarum, 1688. 29 Acta Sanctorum Novembris III = Acta sanctorum Novembris collecta digesta illustrata ab Hippolyto Delehaye, Paulo Peeters et Mauritio Coens. Tomus III quo dies quintus, sextus, septimus et octavus continentur, Bruxelles, apud socios Bollandianos, 1910. Acta Sanctorum Octobris III = Acta sanctorum Octobris […] collecta, digesta, commentarisque et observationibus illustrata a Constantino Suyskeno, Cornelio Byeo, Jacobo Bueo, Josepho Ghesquiero […]. Tomus III quo dies quintus, sextus et septimus continentur, Antverpiae, apud Joannem Nicolaum vander Beken, 1770. Acta Sanctorum Septembris IV = Acta sanctorum Septembris [...] collecta, digesta, commentariisque et observationibus illustrata a Joanne Stiltingo, Constantino Suyskeno, Joanne Periero [...]. Tomus IV quo dies duodecimus, decimus tertius et decimus quartus continentur, Antverpiae, apud Bernardum Albertum Vander Plassche, 1752. Adriaen, Ambrosii Expositio Luc. = Marcus Adriaen (ed.), Ambrosius, Expositio Evangelii secundum Lucam, in Sancti Ambrosii Mediolanensis Opera. IV. Expositio Evangelii secundum Lucam. Fragmenta in Esaiam, Turnholt, Brepols, 1957 («Corpus Christianorum Series latina», 14) pp. 1-400. Adriaen, Gregorii Homiliae in Hiezechihelem = Marcus Adriaen (ed.), Sancti Gregorii Magni Homiliae in Hiezechihelem prophetam, Turnhout, Brepols, 1971 («Corpus Christianorum Series latina», 142). Adriaen, Gregorii Moralia III = Marcus Adriaen (ed.), Sancti Gregorii Magni Moralia in Iob, III. Libri XXIII-XXXV, Turnhout, Brepols, 1985 («Corpus Christianorum Series latina», 143B). Augustinus de Novis, Elucidarium= Augustinus de Novis [Augustinus Ticinensis], Elucidarium christianarum religionum, Brixie, per Angelum Britannicum, 1511. Azevedo, Vetus Missale = Emmanuel de Azevedo, Vetus Missale Romanum monasticum Lateranense cum præfationibus, notis et appendice, Romae, sumptibus Venantii Monaldini bibliopolæ in via Cursus, typis Josephi Collini, 1754. Bastiaensen, Vita Augustini = Antonius Adrianus Robertus Bastiaensen (ed.), Vita Augustini, in Antonius Adrianus Robertus Bastiaensen (ed.), Vita di Cipriano. Vita di Ambrogio. Vita di Agostino, trad. Luca Canali e Carlo Carena, [Roma-Milano], Fondazione Lorenzo Valla-Mondadori, 1975 (rist. 1997) [= Christine Mohrmann (ed.), Vite dei santi. III.3]. 30 Bernardi opera V = Jean Leclercq-Henri M. Rochais (ed.), S. Bernardi opera. V. Sermones II, Roma, Editiones Cistercienses, 1968. Bibliothecae Casinensis = Bibliotheca Casinensis seu codicum manuscriptorum qui in tabulario [...] cura et studio monachorum ordinis Sancti Benedicti abbatiae Montis Casini, I-V, cur. Monachorum ordinis Sancti Benedicti, Montecassino, Ex typografia Casinensi, 1873-1894. Biffi, Giovanni di Salisbury = Inos Biffi (ed.), Giovanni di Salisbury, Anselmo e Becket: due vite, Milano, Jaca book, 1990 («Di fronte e attraverso», 263; «Biblioteca di cultura medievale»). Bonaventurae opera omnia VIII = Doctoris Seraphici S. Bonaventurae s.r.e. episcopi cardinalis Opera omnia, iussu et auctoritate P. Bernardini a Portu Romatino edita, studio et cura PP. Collegii a S. Bonaventura […], VIII. Opuscula varia ad theologiam mysticam et res ordinis fratrum minorum spectantia, Quaracchi, ex typographia collegii S. Bonaventurae, 1898. Bonnet, Passio Andreae = Maximilian Bonnet (ed.), Passio Andreae, in Acta apostolorum apocrypha post Constantinum Tischendorf denuo ediderunt Ricardus Adelbertus Lipsius et Maximilianus Bonnet, II, 1. Passio Andreae. Ex actis Andreae. Martyria Andreae. Acta Andreae et Matthiae. Acta Petri et Andreae. Passio Bartholomaei. Acta Ioannis. Martyrium Matthaei, edidit Bonnet Maximilianus, Lipsia, Mendelssohn, 1898, pp. 1-37. Catalogus bibliothecae Carnotensis = Catalogus codicum hagiographicorum bibliothecae civitatis Carnotensis, «Analecta Bollandiana», VIII (1889), pp. 86-207. Cazier, Isidorus, Sententiae = Pierre Cazier (ed.), Isidorus Hispalensis, Sententiae, Turnholt, Brepols, 1998 («Corpus Christianorum Series latina», 111). Chavasse, Leo, Tractatus = Antonius Chavasse (ed.), Sancti Leonis Magni romani pontificis Tractatus septem et nonaginta, I-II, Turnhout, Brepols, 1973 («Corpus Christianorum Series Latina», 138, 138A). CMD8 = I manoscritti datati della Sicilia, cur. Maria Maddalena Milazzo, Marco Palma, Giuseppina Sinagra, Stefano Zamponi, Firenze, SISMEL - Edizioni del Galluzzo, 2003 («Manoscritti datati d’Italia», 8). Cross, Legimus = James E. Cross, ‘Legimus in ecclesiasticis historiis’: a Sermon for All Saints and its Use in Old English Prose, «Traditio», 33 (1977), pp. 101-135. 31 D’Angelo, Pietro Suddiacono = Edoardo D’Angelo (ed.), Pietro Suddiacono Napoletano. L’opera agiografica, Firenze, SISMEL - Edizioni del Galluzzo, 2002 («Edizione nazionale dei testi mediolatini», 7; Serie 1, 4). Dolbeau, Notes sur deux collections = François Dolbeau, Notes sur deux collections hagiographiques conservées à la Bibliothèque Vaticane, «Mélanges de l’Ecole française de Rome. Moyen-Age, Temps modernes», 87 (1975), 2, pp. 397-424. Étaix, Gregorius, Homiliae = Raimond Étaix (ed.), Gregorius Magnus Homiliae in Evangelia, Turnhout, Brepols, 1999 («Corpus Christianorum Series latina», 141). Étaix-Lemarié, Chromatii opera = Raymond Étaix-Joseph Lemarié (ed.) Chromatii Aquileiensis opera, Turnhout, Brepols, 1974 («Corpus Christianorum Series latina», 9A). Falconius, Nicolai Acta = Falconius Nicolaus Carminius, Sancti Confessoris Pontificis et celeberrimi thaumaturgi Nicolai Acta primigenia nuper detecta et eruta ex unico et veteri codice membranaceo vaticano, Neapoli, Typis Josephi de Bonis Publici Typographi, 1751. Fraipont, Fulgentii Opera I = Johannes Fraipont (ed.), Sancti Fulgentii episcopi Ruspensis opera, I, Turnhout, Brepols, 1968 («Corpus Christianorum Series latina», 91A). Gaetano, Vitae sanctorum Siculorum = Ottavio Gaetano, Vitae Sanctorum Siculorum ex antiquis Graecis Latinisque monumentis [...] illustratae a r. p. Octavio Caietano […], Panormi, Apud Cirillos, 1657. Grégoire, Homéliaire = Reginald Grégoire, L’homéliaire de Saint-Pierre au Vatican, «Studi medievali», s. III, 13 (1972), pp. 233-255. Heine, Bibliotheca anecdotorum = Gotthilf Heine, Bibliotheca anecdotorum seu veterum monumentorum ecclesiasticorum […], pars I Monumenta regni Gothorum et Arabum in Hispaniis, Lipsia, Weigel, 1848. Hurst, Beda, Expositio in Luc. = David Hurst (ed.), Beda, In Lucae Evangelium expositio, in Bedae venerabilis Opera. II, 3. In Lucae Evangelium expositio, in Marci Evangelii expositio, Turnholt, Brepols, 1960 («Corpus Christianorum Series latina», 120), pp. 1-425. Hurst, Beda, Homiliae = David Hurst (ed.), Beda, Homiliarum Evangelii libri II, in Bedae venerabilis Opera, III-IV. Opera homiletica. Opera rhythmica, Turnholt, Brepols, 1955 («Corpus Christianorum Series latina», 122), pp. 1-378. 32 IBI = Indice biografico italiano, cur. Tommaso Nappo, I-X, Munchen, K. G. Saur, 2002. In festo beati Thome = In festo beati Thomae de Aquino confessoris Ordinis fratrum Predicatorum, impressum Neapolis, apud Mathium Cancrum, 1556. Lectionarium Ecclesiae Teanensis = Quicunque haud ignarus literarum, libellum hunc fuerit conspicatus, libeat introspicere inveniet enim praeclara et notatu digna divae illius virgunculae et martyris Reparatae [...] audiet etiam mirabilia divi Paridis [...] successores illius fuerint [...] Amasius et Urbanus [...] Quae omnia fuerunt [...] neque ante hac tradita impressoribus [...], Neapoli, per Ioannem Sulsbacchium Hagenovensem Germanum, 1533. Mutzenbecher, Maximi Sermones = Almut Mutzenbecher (ed.), Maximi Episcopi Taurinensis Collectionem sermonum antiquam nonnullis sermonibus extravagantibus adjectis, Turnhout, Brepols, 1962 («Corpus Christianorum Series latina», 23). Olivar, Petrus Crysologi Collectio sermonum = Alexandre Olivar (ed.), Sancti Petri Chrysologi Collectio sermonum a Felice episcopo parata. Sermonibus extravagantibus adiectis, I-III, Turnhout, Brepols, 1975, 1981, 1982 («Corpus Christianorum Series latina», 24, 24A, 24B). Petrus de Natalibus, Catalogus = Petrus de Natalibus, Catalogus sanctorum et gestorum eorum ex diversis voluminibus collectus editus a reverendissimo in Christo patre domino Petro de Natalibus de Venetiis Dei gratia episcopo Esquilino, Strasbourg, Martinus Flach, 1513. Wilhelm-Dyroff, Lateinischen Akten = C.W. Friedrich Wilhelm-Karl Dyroff, Lateinischen Akten des hl. Psotius, «Münchener Museum für Philologie des Mittelalters und des Renaissance», 1 (1911-1912), pp. 185-214. 33