Managementvertrag RSS mit KSGR Quot 2013-12

Pretsch Fr. 1.60
17. annada, numer 235
GA 7007 Cuira Mesemna, ils 4 da december 2013
Uniun purila Surselva
vul puspè investir
Tge embrugls
da famiglia
In quart milliun vul l’Uniun purila Surselva investir en ils stabiliments sin il plaz-fiera a Glion.
L’Uniun da giuventetgna da Savognin ha preschentà il teater:
«Cura tgi igl giat è ord tgesa…».
5
12 LA VOUSCH DA SURMEIR
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15
Gulivaziun per la segunda
Ina nova èra pil
spital da Glion
■ (anr/gv) Ils delegai dil Spital
regiunal Surselva han approbau
il gliendisdis sera il contract da
cooperaziun cul Spital cantunal
a Cuera. Mathias Bundi, il president dil spital regiunal, ei igl
emprem president dalla cumissiun da cooperaziun ed Arnold Bachmann, il directur dil
spital cantunal, ei il delegau da
quella cumissiun. Pil spital regiunal ei quei igl emprem pass
en ina nova èra. Igl onn proxim
duei era la fuorma giuridica dil
spital vegnir examinada ed
eventualmein transformada en
ina societad anonima.
Per puntuar l’impurtonza
dil contract da cooperaziun ei
il cau dil departament da sanadad Christian Rathgeb staus
presents alla radunonza da delegai. La regenza grischuna
giavischa dapi in temps la cooperaziun dils spitals regiunals cul spital cantunal ed ella
giavischa era la realisaziun da
centers da sanadad ellas regiuns. Cun quella incumbensa ei Urs Kellenberger vegnius
eligius dacuort directur dil
spital a Glion.
" PAGINA 3
DA MARTIN CABALZAR
■ La gulivaziun da finanzas
actuala ha grevas mancanzas e
sto perquai vegnir revedida. La
finamira primara è da rinforzar
las vischnancas. Suenter che
l’emprim project per refurmar la
gulivaziun da finanzas ha fatg
naufragi en la votaziun dal pievel
preschenta la regenza oz in nov
sboz che tegn quint da la critica
exprimida. Tenor cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner
duain las vischnancas survegnir
da nov cleramain dapli meds finanzials che n’èn betg liads vi
d’intents specifics. Quai augmenta lur libertad d’agir, dentant era
lur atgna responsabladad. Betg
l’ultim serva la nova gulivaziun
era per reducir ils impediments
ch’existan en quai che concerna
las fusiuns da vischnancas. Per
quest intent duain era las incumbensas e cumpetenzas tranter
chantun e vischnancas vegnir regladas da nov, procurond uschia
per dapli transparenza ed effizienza. La gulivaziun da finanzas vertenta vegn plinavant remplazzada
han derschiu dabia plontas che
han stuiu vegnir elavuradas. La
cuminonza tila ina bilanza positiva da quei emprem onn da cooperaziun e mira cun optimissem egl
avegnir. Ils treis foresters ein perschuadi ch’il forestalesser sto collaborar, oravontut pertuccont
maschinas grondas.
" PAGINA 7
Dun da Nadal e
Chalender Ladin «specials»
■ (lr/mp) Ils duos periodics cha
l’Uniun dals Grischs (UdG) edischa adüna per la fin da l’on sun
il Chalender Ladin e’l Dun da
Nadal. Els sun gnüts preschantats al public avant pacs dis. Il
nouv Chalender Ladin, cha Sidonia e Göri Klainguti han miss insembel ingon, surprenda fingià
cun sia cuverta. Quista es gnüda
creada dal cuntschaint disegnadur e caricaturist Jüpa, dal qual i’s
30049
9 771424 749004
Solidaritad
e subsidiaritad
Il cussegl grond tracta la refurma da la gulivaziun da finanzas dal Grischun
d’ina nova gulivaziun che resguarda da nov resursas e grevezzas. Plinavant duain 30 incumbensas cuminaivlas da chantun e
vischnancas vegnir detretschadas,
17 vegnan attribuidas cumplettamain al chantun, 13 a las vischnancas. Tut en tut duain las vi-
schnancas vegnir distgargiadas
annualmain per 15 milliuns.
" COMMENTARI E PAGINA 2
Per cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner è la refurma da la gulivaziun da finanzas necessaria ed urgenta tant per il chantun Grischun sco per sias vischnancas.
FOTO Y. BÜRKLI
Maschina forestala ha
«G-punct» «Cumegn grond» a Filisour
prestau 1300 uras da lavur
■ (anr/hh) Avon in onn ei la maschina nova dalla Cuminonza
da maschinas forestalas Cadi
vegnida en funcziun. Ils foresters
dallas treis vischnauncas da Mustér, Sumvitg e Trun quintavan
cun in engaschament da quella da
1000 uras enteifer igl emprem
onn. Prestau ha ella denton ina
tiarza dapli. Il motiv ei la biara lavur stada. Neiv bletscha e vent
■ COMMENTARI
■ (anr/sr) Ei trai in vent frestg ella
scena dil rap romontsch. Frestgas
ed autenticas, magari fetg directas,
provocativas e criticas ein las remas dad Ivo Orlik alias Giganto. Il
giuven da prest 20 onns deriva da
Rabius e viva dapi enzacons onns
a Cuera. Ils 13 da december cumpara siu emprem album cul tetel
«G-punct». L’Agentura da novitads rumantscha ha discurriu cun
Ivo Orlik davart sia musica, sia segirtad da sesez e sias finamiras pil
futur. Il simpatic giuven ei ambizius, fetg ambizius ed el vegn ad
anflar udida en Romontschia ed
era a purtar las remas romontschas
ora el mund.
" PAGINA 7
vain a savair daplü illa part artistica. Il tema dal nouv Dun da
Nadal es l’America dal nord, respectiv ils Stadis Units. La redacziun ha fat Anna Ratti intant
cha sia figlia Milena Ehrensperger
ha concepi ed illustrà il cudaschet. Ellas mainan ils uffants (e
creschüts) sün ün viadi aint il pajais da sömmi.
" PAGINA 10
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
Ivo Orlik alias Giganto ei in rapper
ambizius. En cuort cumpara siu emprem album «G-punct».
MAD
■ (anr/gns) Dus vischnancas an
Val Alvra on gia cumegn. A Filisour è sto en cumegn da tschernas
noua tgi tot igls funcziunaris communals èn stos an elecziun. Confirmo scu mastral ò igl suvern Felix
Schutz tgi scumainza all’antschatta da schaner sia davosa perioda
d’uffezi perveia digl taimp limito
da diesch onns. Igl è sto pussebel
d’occupar tots posts tar igl «cumegn grond». En rendachint cun
en grond deficit è nia preschento
allas votantas ed agls votants da
Farrera. Divers costs supplementars èn igl muteiv persiva.
" PAGINA 11
Il turissem s’allegra
dals cuors a Sent
Leger
illa natüra
■ (anr/fa) Dürant la prosma stà
organisescha la magistraglia da
Sent ot differents cuors per magistras e magisters grischuns ed eir
d’utrò. I’l team da la scoula s’han
fuormadas duos gruppas, üna chi
organisescha ils cuors e tschella chi
pissera per tuot tschai chi douvra.
Da quists cuors da stà dals 5 als 7
da lügl 2014 han plaschair eir ils
rapreschantants dal turissem regiunal: «Occurrenzas sco quista
dan als partecipants la pussibiltà
dad imprender a cugnuoscher
nossa destinaziun, quai tils intimescha da quintar ad amis e cuntschaints da quista regiun e forsa
eir da tuornar darcheu pro no»,
disch Niculin Meyer, il portavusch
da la destinaziun Engiadina Scuol
Samignun Val Müstair.
■ (anr/mfo) Dad ir a spass, far üna
posa sün ün bankin e lapro amo
leger ün cudesch es a Zernez pussibel eir dürant l’inviern. Quai
grazcha a la biblioteca publica ed
il sustegn dal cumün e duos firmas
indigenas. In trais lös, pro bancs
chi’s rechattan sper sendas da chaminar in vicinanza dal cumün da
Zernez, sun quista stà gnüdas installadas chaistas cun cudeschs. In
quellas as rechattan cudeschs dal
Parc Naziunal Svizzer, da quels da
la Lia Rumantscha e lectüra cun
texts cuorts da la Biblioteca da
Zernez. Preschainta es ulteriura
lectüra per pitschen e grond. Cun
quista spüerta suot tschêl avert
dess gnir promovü il leger e l’interess vi da cudeschs. E quai pro ün
bankin eir dürant l’inviern.
" PAGINA 9
" PAGINA 10
DA MARTIN CABALZAR
L
’ulivaziun da finanzas,
introducida avon bien 50
onns el Grischun ei stada ina
vera benedicziun cunzun per
las vischnauncas pintgas e
fleivlas da finanza. Senza
quella solidaritad intercommunala denter vischnauncas
beinstontas e paupras e la generusitad dil cantun fussen
numerusas vischnauncas curdadas els deivets e stadas inhablas da realisar era las infrastructuras las pli rudimentaras. Oz disponan buca mo
tuttas vischnauncas grischunas d’ina andanta infrastructura, anzi biaras casas da
scola e numerus centers communals ein vegni danvonz ed
ein oz vits. Tscheu e leu ha
l’ulivaziun vertenta denton
era gidau a cementar structuras che fussen buca hablas da
surviver senza quei agid.
I
l sistem actual ei cumplicaus, dat fauls impuls, remunerescha aults peis da taglia e disavantagiescha vischnauncas pli grondas.
Meinsanual eis el aschia era
staus in impediment per fusiuns. Il basegns d’agir ei manifests ed ei era renconuschius
generalmein. D’accord paran
ils exponents politics era culla
finamira primara che las vischnauncas duein vegnir rinforzadas e las incumbensas
cumineivlas da cantun e vischnauncas detretschadas tenor il principi dalla subsidiaritad. D’incumbensas che san
vegnir ademplidas meglier
dallas vischnauncas duei il
cantun schar la detta. Contribuziuns pauschalas enstagl
imports ligiai vid intents specifics augmentan la habilitad
d’agir, pretendan denton dapli responsabladad dallas vischnauncas.
L
a nova ulivaziun da finanzas dil Grischun s’orientescha vid l’ulivaziun da
finanzas denter confederaziun e cantun. Ei tucca da
far bein adatg che las decisiuns vegnien buca dadas sisum e stoppien vegnir exequidas e pagadas giudem. Pertgei
solidaritad e subsidiaritad
ein impurtonts pilasters dil
federalissem e dalla cohesiun.
[email protected]
SURSELVA
MESEMNA, ILS 4 DA DECEMBER 2013
Ils Latours e las midadas
el 19avel tschentaner
Approbau la cooperaziun
■ (anr/ac) La famiglia Latour derivonta
da Breil ha influenzau considerablamein
la politica sursilvana e grischuna el decuors da plirs tschentaners. Oz ein las circumstanzas politicas e lur protagonists i
per part en emblidonza. Il Forum cultural dalla vischnaunca da Breil s’engascha
per il manteniment dall’jerta culturala.
Per quei motiv ha ella incumbensau il
historicher Adolf Collenberg da presentar
ton la famiglia Latour sco las circumstanzas politicas dil 19avel tschentaner.
Il historicher ei sefatschentaus da rudien
cun quella tematica. Il referat public davart ils Latours en Surselva ha liug dumengia, ils 8 da december en casa da scola a Danis ed entscheiva allas 14.15. Il
Forum cultural vischnaunca da Breil envida cordialmein a quei arranschament.
Ils delegai dil Spital regiunal Surselva acceptan la nova strategia
■ (anr/gv) Cun l’entschatta digl onn
vegnent entscheiva pil Spital regiunal
dalla Surselva ina nova èra. Ils delegai
han approbau il gliendisdis sera il contract da cooperaziun cul Spital cantunal a Cuera. Ina cumissiun paritetica cun
dus representants dil spital cantunal, dus
representants dil spital regiunal ed ina
persuna neutrala fuorma la nova direcziun strategica dil spital a Glion. Alla radunonza da delegai ei il cusseglier guvernativ e cau dil departament da sanadad
Christian Rathgeb staus presents. Era il directur dil spital cantunal Arnold Bachmann ha puntuau cun sia preschientscha
l’impurtonza dalla cooperaziun.
Ina societad anonima
Il Spital regiunal Surselva duei daventar
ina societad anonima. El decuors digl onn
proxim sefatschenta la suprastonza culla
fuorma giuridica dalla instituziun. La finamira ei da separar il spital dalla politica.
Sco il president dil spital regiunal Mathias
Bundi ed Arnold Bachmann puntueschan
en ina communicaziun, duei ina nova fuorma giuridica vegnir tschercada per star
a pèr cul svilup sil sectur dalla sanadad.
Oravontut la specialisaziun sil sectur da
sanadad els spitals pretendi novas strategias. L’elecziun dad Urs Kellenberger sco
niev directur dil spital regiunal e la cooperaziun cul spital cantunal stetti era en connex cun quella nova strategia.
Per avantatg dad omisdus spitals
Il Spital regiunal Surselva duei restar in-
■ CAMISCHOLAS
Oz vegn engraziau
a s. Barla
La cooperaziun dil Spital regiunal Surselva cul Spital cantunal a Cuera duei segirar l’existenza dil spital a Glion. La foto muossa il directur dil spital cantunal Arnold Bachmann (seniester) ed il president dil spital regiunal Mathias Bundi.
FOTO G. VENZIN
dependents e porscher las prestaziuns
pusseivlas. Leu nua che quei ei buc il cass
duei il spital a Glion collaborar primarmein cul spital cantunal. Omisdus spitals examineschan plinavon las sinergias
ella administraziun ed el support. Culla
cooperaziun duei la sminuaziun dil
diember da cass el spital regiunal vegnir
frenada, mo era novs cass vegnir generai.
Ina specialisaziun sin tut ils camps seigi
pusseivla. Culla cooperaziun approbada
dils delegai duein ils plazs da lavur a
Glion vegnir manteni a liung temps e la
reputaziun dil spital vegnida augmentada.
La regenza sustegn la cooperaziun
Il contract da cooperaziun denter il Spi-
tal regiunal Surselva ed il Spital cantunal
a Cuera corrispunda allas finamiras dalla
regenza grischuna. Quei ha il cusseglier
guvernativ Christian Rathgeb puntuau il
gliendisdis sera. Il cau dil departament
da sanadad ha ina ga dapli animau da
realisar in center da sanadad en Surselva.
Entras la collaboraziun cul spital cantunal seigi quei center ina neccessitad.
«Il Spital regiunal Surselva resta independents»
Il niev directur dil Spital regiunal Surselva promova la coolaboraziun cul spital cantunal
CUN URS KELLENBERGER
HA GIUSEP VENZIN / ANR DISCURRIU
■ Enteifer paucs onns ha il spital regiunal a Glion midau treis ga il directur.
Cun Urs Kellenberger surpren in um cun
liunga experientscha el sectur da sanadad il tgamun dil spital cun rodund 200
collaboraturas e collaboraturs. Sin fundament dalla decisiun dils delegai sto
el promover la collaboraziun cul spital
cantunal e la realisaziun d’in center da
sanadad per la Surselva.
Strusch essas Vus a Glion e gia haveis
Vus stuiu sepresentar als delegai. Cun
tgei sentiment haveis Vus fatg quei?
Urs Kellenberger: Jeu sun disaus da sediscutar cun ils responsabels dalla politica e da contribuir mia part sin fundament dalla cumpetenza dil fatg contonschida el decuors dils onns che jeu sun
engaschaus el sectur dalla sanadad. Las
empremas discussiuns han gia giu liug
ils emprems dis ch’jeu sun cheu a Glion.
Quei muossa ch’ei exista in ver interess
per ina strategia orientada agl avegnir e
che rinforza il spital da Glion.
collaboraziun cul spital cantunal e dapi
l’entschatta 2014 ina cooperaziun sin fundament d’in contract. Cun quella cooperaziun caschunein nus aunc dapli sinergias
e savein far frunt allas pretensiuns carschentas puncto qualitad e rendeivladad.
Munta ina cooperaziun cul spital cantunal buc il davos era ina integraziun
ellas structuras da camond dil spital
grond?
Il Spital regiunal Surselva resta independents. La cooperaziun succeda buca sulet en favur dil spital grond, mobein en
favur d’omisdus spitals ed ei ina soluziun aviarta e faira. La cooperaziun
funcziuna mo aschi ditg che omisdus
profiteschan.
La cooperaziun cul pli grond spital dil
cantun pretenda buc il davos dils miedis ina adattaziun. Ein quels promts
persuenter?
Culs miedis ei vegniu discutau avon che
definir la cooperaziun. Els sustegnan la
decisiun strategica. Era els san profitar
dalla stretga collaboraziun cul spital dil
center.
Ei la fuorma giuridica dil Spital regiunal Surselva culla cooperaziun approbada aunc actuala?
Quella fuorma vegn examinada el decuors digl onn proxim.
Vegn il provediment dalla sanadad en
Surselva migliuraus ni dislocaus?
Il provediment dalla sanadad vegn segiraus e rinforzaus. Plinavon vegn igl access al spital cantunal simplificaus.
La cooperaziun ei era in mied per
spargnar. Munta quei che plazzas svaneschan?
El focus dallas mesiras da spargn stattan
l’infrastructura ed ils survetschs da support. Ina reducziun dil diember da plazzas stat mo en damonda en paucs cass
singuls.
Ils spitals pigns alla periferia han
breigias da recrutar miedis. Mida la
situaziun per Glion entras la cooperaziun?
Buca sulet la recrutaziun dils miedis ei
ina sfida, mobein la recrutaziun da tut
il persunal dil fatg. Quella situaziun semida culla cooperaziun. Quella lubescha in brat da persunal che fa il spital
regiunal pli attractivs.
Tier la cooperaziun cul spital
cantunal stueis Vus era gidar a
realisar in center da sanadad en
Surselva. Aschia stevi ella communicaziun da Vossa elecziun. Ils Sursilvans san esser detg stinai. Saveis Vus
quei?
Ch’ils Sursilvans seigien stinai hai jeu
udiu differentamein. Jeu hai denton
entupau Sursilvans ch’ein promts da semetter en per ina soluziun orientada
agl avegnir. Dil reminent: Cun esser stinai san ils Sursilvans sedefender per la
sanadad publica.
Il Spital regiunal Surselva dat a mi la
caschun da nezegiar mias experientschas e da quellas experientschas hai
jeu empriu d’adina semesirar da novas
sfidas, d’esser adina en moviment. Priu
aschia sesentel jeu tuttavia buc en in
post malsegir.
La cooperaziun ei buca d’in mument sin
l’auter urgenta. Dapi in temps exista ina
(anr) La fiasta da s. Barla – in num
(ch’era) zun derasaus en tiara romontscha – ei mintgamai ils 4 da december.
(Avon zacons decennis commemoravan
ins ella tier nus ils 5 da december. Ils 4
da december fuva «reservaus» per s.
Mierta, la sora da s. Glieci, il patrun dalla
diocesa da Cuera, che vegneva festivaus
sco firau il di avon (oz eis ei ils 2).
S. Barla ei daventada e restada ina
sontga zun populara. Ella ha viviu entuorn igl onn 300 a Nicomedia (oz en
Terchia). Siu bab leva ch’ella renunzi al
cristianissem. Quei ha ella buca fatg. Sin
quei eis ella vegnida fiersa e serrada en
ina tuor, turmentada e la finala vegnida
scavazzada digl agen bab.
Sontga Barla vala primarmein sco patruna dils miniers. Sia statua ei perquei
da cattar els tunnels – era en quel dalla
Neat a Sedrun eis ei stau nua ch’ins ha
festivau ella plirs onns. Ussa van las lavurs da construcziun leu a fin. E tuttina
vegn celebrau oz a Camischolas enta Tujetsch ina messa en honur dalla sontga
patruna dils miniers. Ins vul engraziar
ch’ella ha pertgirau ils luvrers dalla Neat
da grondas disgrazias e ch’ella ha accumpignau els cun siu migeivel surrir e sco
ina dils 14 sogns en cass d’urgenza ellas
tureras e vaus sutterrans nua ch’il prighel
ei adina aschi gronds. Ella sezza ha empruau tgei che quei munta esser serraus
en e stuer viver ella stgiraglia d’ina tuor.
Editura: Südostschweiz Presse und Print AG
Editur: Hanspeter Lebrument
CEO: Andrea Masüger
Schefredactur: Martin Cabalzar
Redacziun
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR):
Flurin Andry (fa), Augustin Beeli (abc),
Gieri Antoni Caviezel (gac), Claudia Cadruvi (vi),
Romana Duschletta (rd), Martina Fontana (mfo),
Hans Huonder (hh), Susi Rothmund (sr),
Gion Nutegn Stgier (gns), Giusep Venzin (gv).
Collavuraturs redacziunals:
Andreas Cadonau (ac), Giusep Capaul (gc),
Lucas Deplazes (ld).
Adressas redacziunalas:
La Quotidiana, Via comerciala 22, 7007 Cuira,
tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15,
mail: [email protected]
Agentura da Novitads Rumantscha (ANR)
Via da Masans 2, 7000 Cuera,
tel. 081 250 48 00, fax 081 250 48 03,
mail: [email protected]
Surselva: tel. 081 936 47 00, fax 081 936 47 01,
mail: [email protected]
Engiadina: tel. 079 218 27 60, fax 081 856 11 59,
mail: [email protected]
Surmeir: tel. 079 430 69 30, fax 081 684 32 82,
mail: [email protected]
Sutselva: tel. 081 258 32 68
mail: [email protected]
Tgòls postal, 7432 Ziràn
Vus essas enteifer cuort temps il tierz
directur dil spital a Glion. Essas Vus
en in post malsegir?
La cooperaziun cul spital cantunal ei
il tema actual. Pertgei drovi tuttenina
schi urgent quella cooperaziun?
3
Editura Südostschweiz Presse und Print AG,
Via da la caserna 1, 7007 Cuira;
tel. 081ˇ255ˇ50ˇ50, fax 081ˇ255ˇ51ˇ10
mail [email protected]
Servetsch d’abunents e da distribuziun:
tel. 0844 226 226, mail [email protected]
Urs Kellenberger
ei dapi paucs dis il
niev directur dil
Spital regiunal
Surselva. FOTO G. VENZIN
Inserats
Südostschweiz Publicitas AG,
Via S. Clau Sura 11, 7130 Glion
tel. 081ˇ920ˇ07ˇ17, fax 081ˇ920ˇ07ˇ18,
mail: [email protected]