saxelmZRvanelo

Transcript

saxelmZRvanelo
ISSN 1810-1119
8
8
FAO cxovelTa jandacva da warmoeba
daavadeba, romelic e. w. tropikuli afrikis (udabno saharas samxreTiT) udides nawilzea
gavrcelebuli, 1950-iani wlebis bolos Semotanil iqna evropaSi, sadac mis aRmofxvras 30
welze meti dro dasWirda. 1970-ian da 1980-ian wlebSi, daavadebam ramdenime jer iCina Tavi
Crdilo da samxreT amerikis ramdenime qveyanaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod
erovnul da saerTaSoriso doneze gaerTianebuli ZalisxmeviT moxerxda. 2007 wlis Sua
periodSi, Roris afrikuli cxeleba, pirvelad dafiqsirda kavkasiaSi da Semdeg gavrcelda
mTel regionSi, ramac gamoiwvia Roris mwarmoebelTa SeSfoTeba aRmosavleT evropaSi da
mis gareT.
mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb 2001 wels
gamoqveynebul saxelmZRvaneloze dayrdnobiT (FAO-s saxelmZRvanelo No. 11), romelSic
Setanil iqna cvlilebebi axlad SeZenili codna-gamocdilebis gaTvaliswinebiT da
evropis qveynebis realobaze morgebis mizniT.
ISBN 978-92-5-906426-1
789259
ISSN 1810-1119
064261
I1196O/1/06.10/500
FAO
9
saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis
Roris afrikuli cxeleba Roris virusuli, hemoragiuli daavadebaa, romelic Cveulebriv
gavrcelebisa da sikvdilianobis maRali doniT xasiaTdeba. cnobilia, rom daavadebam
SeiZleba damangreveli Sedegi iqonios Roris warmoebaze da maT Soris maRali
industrializaciis, mcire komerciul sawarmoTa da SinameurneobaTa doneze, rasac
mohyveba pirutyvisa da xorcis saeqsporto bazrebis daxurva, Roris populaciebis
ganadgureba da saarsebo saSualebaTa dakargva calkeuli adamianebisa da ojaxebis mier.
Roris afrikuli cxeleba cxovelTa erT-erTi im transsasazRvro daavadebaTagania,
romelic yvelaze rTulad eqvemdebareba kontrols imis gamo, rom dResdReobiT mis
winaaRmdeg efeqturi vaqcina ar arsebobs. misi gadacema xdeba pirdapiri kontaqtis gziT
infeqciis matarebel da infeqciisadmi mgrZnobelobis mqone Rorebs Soris da aseve
Ornithodoros saxeobis inficirebuli rbilzurgiani tkipebis meSveobiT. velur bunebaSi am
infeqcias ramdenime rezervuari gaaCnia im adgilebSi, sadac igi endemuri xasiaTisaa.
Roris afrikuli cxelebis virusma xangrZlivi drois ganmavlobaSi SeiZleba SeinarCunos
aqtivoba dabinZurebul garemoSi an Roris xorcis gamoyvanil produqtebSi, romlebic
SeiZleba infeqciis wyarod gadaiqces an xeli Seuwyos daavadebis Soreul manZilebze
gavrcelebas.
saxelmZRvanelo
saTadarigo gegmebis
momzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis
garekanze:
marcxena suraTi: FAO/p. ankersi
centri: FAO/i. hofmani
marjvena suraTi: © j. patriki (Fotolia.com)
8
FAO cxovelTa warmoebisa da janmrTelobis
saxelmZRvanelo
saTadarigo gegmebis
momzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis
mari luisa Ppenridi
vitorio guberti
klaus depneri
xuan lubroti
gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia
Tbilisi, 2010
avtorebis Sesaxeb
mari-luisa penriti
tropikuli veterinaruli daavadebebis departementi, veterinarul mecnierebaTa fakulteti, pretoriis universiteti.
pretoira, samxreT afrika
[email protected]
vitorio guberti
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
[email protected]
klaus depneri
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
xuan lubroti
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
[email protected]
gamoyenebuli literatura
FAO. 2009 saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis.
redaqtirebuli m.l.penriti, v. guberti, k depneri, x.lubroti
FAO. cxovelTa warmoebisa da jandacvis saxelmZRvanelo No 8 romi
winamdebare masalaSi miTiTebuli daniSnulebebi da prezentaciebi
(moxsenebebi) ar gulisxmobs gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizaciis raime mosazrebebs, romelic Seexeba ama Tu im qveynis,
teritoriuli erTeulis, qalaqis an misi xelisuflebis iuridiul an
ganviTarebis statuss, agreTve maTi sazRvrebis gansazRvras. specifiuri
kompaniebisa da ama Tu im mwarmoeblebis produqtis (dapatentebulis Tu
daupatentebelis) dasaxeleba ar gulisxmobs, FAO-s mxridan maT mowonebas,
upiratesobis an rekomendaciis micemas sxva anologiur produqtebTan
SedarebiT.
winamdebare masalaSi gamoTqmuli mosazrebebi aris avtoriseuli da
SesaZloa ar gamoxatavdes FAO-s Sexedulebebs.
ISBN 978-92-5-906426-1
yvela ufleba daculia. winamdebare masalis reproducireba da gavrceleba
saganmanaTleblo da arakomerciuli miznebiT nebadarTulia da aRiarebuli
saavtoro uflebis mflobelebisgan, winaswari werilobiTi nebarTvis gareSe.
winamdebare masalis reproducireba xelaxali gayidvisTvis an sxva
komerciuli miznebiT, akrZalulia saavtoro uflebebis mflobelTa
winaswari werilobiTi nebarTvis gareSe.
aseTi nebarTvis misaRebad, gTxovT mimarToT gancxadebiT
mTavar eleqtronul sagamomcemlo kompanias da damxmare filials
FAO-s komunikaciis ganyofileba:
Vialle della Terme di Caracalla, 00153 Rome, Italy or by email to: [email protected] FA
© FAO 2009 (English edition)
© FAO 2010 (Georgian edition)
iii
sarCevi
winasityvaoba
monawileebi
akronimebi da abreviaturebi
vii
ix
xi
Tavi 1
Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegmis
SemoTavazebuli formati da Sinaarsi
daavadebis buneba
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis
daavadebis prevenciis strategiebi
winaswari gafrTxilebis sagangebo gegma
Roris afrikuli cxelebis kontrolisa da aRmofxvris strategiebi
organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobisTvis
damxmare gegmebi
samoqmedo gegmebi
danarTebi
1
1
1
2
2
2
3
3
3
3
Tavi 2
daavadebis buneba
ganmarteba
Roris afrikuli cxelebis gavrceleba msoflioSi
etiologia
epidemiologiuri niSnebi
klinikuri niSnebi
paTologia
imuniteti
diagnozi
5
5
5
6
6
10
13
14
14
Tavi 3
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis
Sesavali
riskis analizis principebi
vin unda ganaxorcielos riskis analizi?
riskis Sefaseba Roris afrikuli cxelebisTvis
riskis Sefasebis mniSvneloba Roris afrikuli cxelebis sagangebo
gegmebis momzadebisTvis
sasargeblo meTodologiis Sesaxeb Semdgomi wasakiTxi masala:
19
19
19
20
21
23
23
Tavi 4
Roris afrikuli cxelebis prevenciis strategiebi
Sesavali
importis sakarantino politika
kontroli salafaviT kvebaze
Rorebis Caketil pirobebSi Senaxva
23
23
24
24
25
iv
Tavi 5
daavadebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba da Roris afrikuli
cxelebisTvis sagangebo RonisZiebaTa dagegmva
Sesavali
cxovelTa jandacvis sferos muSakTa specialuri momzadeba
daavadebis adreul etapze amocnobis da sadiagnostiko nimuSebis
Segrovebisa da gagzavnis sakiTxebSi
fermerTa informirebis/ganaTlebis programebi
sadiagnostiko jgufis specialistebi
laboratoruli diagnostikis SesaZleblobebi
saerTaSoriso laboratoriebi da TanamSromlobis centrebi
27
27
29
30
31
32
32
Tavi 6
Roris afrikuli cxelebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobisas,
reagirebis RonisZiebaTa dagegmva adreul etapze
35
Sesavali
35
epidemiologiuri maxasiaTeblebi, romlebic gavlenas axdens
Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis an aRmofxvris
strategiebze
36
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris strategiebi
37
zonireba
40
inficirebuli zonebi
41
zedamxedvelobis (kontrolis) zonebi
42
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi
42
Rorebis xelaxla moSeneba
50
Roris afrikuli cxelebis kontrolis/aRmofxvris RobisZiebaTa
warmatebisTvis gadamwyveti faqtorebi
52
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvrisa da qveynis, zonis an regionis
doneze daavadebisgan ganTavisuflebis faqtis dadastureba
53
Tavi 7
saorganizacio RonisZiebebi Roris afrikuli cxelebisTvis
SemuSavebuli sagangebo sainformacio kampaniis dros
funqciebi da mmarTveli struqturebi
sakonsultacio komiteti cxovelTa sagangebo daavadebebTan
dakavSirebul sakiTxebSi
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi
57
57
58
59
60
Tavi 8
damxmare gegmebi
finansuri gegma
resursebis dagegmva
kanonmdebloba
63
63
64
67
Tavi 9
samoqmedo gegma
gamoZiebis faza
Setyobinebis (gangaSis) faza
samoqmedo faza
69
69
71
72
v
informaciis Setyobineba
politikuri mxardaWeris mopoveba
sazogadoebis informirebis kampania
Rorebis dakvla, ganadgureba da dekonteminacia
Rorebis gadaadgilebis prevencia
meTvalyureobis warmoeba Roris afrikuli cxelebisTvis
RonisZiebaTa dasrulebis faza
72
72
73
73
74
75
75
Tavi 10
kadrebis specialuri momzadeba, testireba da sagangebo gegmebSi
cvlilebebisa Setana
saimitacio swavleba
kadrebis specialuri momzadeba
Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul sagangebo gegmebSi
cvlilebebis regularulad Setana
77
77
77
78
danarTi 1
FAO-sa da cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis
laboratoriebi Roris afrikuli cxelebisTvis
79
vii
winasityvaoba
Roris afrikuli cxeleba Roris erT-erTi yvelaze seriozuli transsasazRvro daavadebaa RorebSi letalurobis maRali donisa da kidev
imis gamo, rom mas mZime socialur-ekonomikuri Sedegebi mohyveba, igi
swrafad da moulodnelad vrceldeba mTeli msoflios masStabiT da mis
winaaRmdeg arc mkurnalobis saSualeba da arc vaqcina ar arsebobs.
cxovelTa da mcenareTa mavneblebisa da transsasazRvro daavadebebisTvis sagangebo prevenciul RonisZiebaTa sistemis (EMPRES) miznebisTvis, transsasazRvro cxovelTa daavadebebi ganimarteba rogorc
daavadebebi, romlebsac mravali qveynisTvis didi mniSvneloba aqvs
ekonomikuri, savaWro da sakvebis usafrTxoebis TvalsazrisiT; daavadebebi, romlebic iolad vrceldeba erTi qveynidan meoreSi da SeiZleba epidemiaSi gadaizardos; da daavadebebi, romlis kontroli, marTva da maT
Soris gamoricxvac, saerTaSoriso TanamSromlobas moiTxovs. cxovelTa
jandacvis msoflio organizaciis (OIE) xmeleTis cxovelTa janmrTelobis dacvis kodeqsSi, Roris afrikuli cxeleba Setanilia daavadebaTa “a”
CamonaTvalSi, romlebic gansazRvrulia rogorc “gadamcemi daavadebebi, romlebic xasiaTdeba seriozuli SedegebiT da swrafad gavrcelebis unariT, miuxedavad saxelmwifo sazRvrebisa; Zalze mniSvnelovania ekonomikur-socialuri an adamianis janmrTelobis TvalsazrisiT;
udidesi mniSvneloba aqvs cxovelebiT da cxoveluri warmoSobis produqtebiT saerTSoriso vaWrobisTvis”.
mocemuli saxelmZRvanelo uzrunvelyofs informacias Roris afrikuli cxelebis bunebisa da am daavadebis prevenciis, amocnobis, kontrolisa
da aRmofxvris principebisa da strategiuli gadawyvetilebebis Sesaxeb.
igi uzrunvelyofs saxelmZRvanelo miTiTebebs daavadebis kontrolisa
da aRmofxvris saerTo erovnuli politikis CamoyalibebasTan dakavSirebiT im calkeuli qveynebisTvis, romlebic Roris afrikuli cxelebis gavrcelebis safrTxis winaSe dganan. saxelmZRvanelo gansazRvravs im vet.
personals, aRWurvilobasa da dawesebulebebs, romlebic gaTvaliswinebuli unda iyos Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul erovnul sagangebo gegmaSi. igi gvTavazobs Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli
sagangebo gegmis savaraudo formatsa da Sinaarss, romelSic Setanili
unda iyos cvlilebebi calkeuli qveynebis saWiroebebsa da garemoebebTan mosargebad. mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda cxoevlTa jandacvis msoflio organizaciis xmeleTis cxovelTa jandacvis moqmedi
kodeqsis debulebaTa gaTvaliswinebiT. mizanSewonili iqneba mocemuli
saxelmZRvanelos gamoyeneba cxovelTa daavadebebTan dakavSirebiT
Seqmnili sagangebo situaciisTvis mzadyofnis erovnuli gegmebis momzadebis Sesaxeb FAO-s saxelmZRvanelosTan erTad, romelSic 2008 wels
Setanil iqna cvlilebebi da Sesworebebi.
mocemul saxelmZRvanelosTan erTad rekomendebulia informaciis
Semdegi wyaroebis gamoyeneba:
x avstraliis veterinaruli gegma (AUSVETPLAN) daavadebasTan
brZolis strategia: Roris afrikuli cxeleba, meore gamocema. 1996
w. kanbera. avstraliisa da axali zelandiis soflis meurneobisa da
resursebis marTvis sabWo.
viii
x
x
x
x
x
x
xmeleTis cxovelTa jandacvis kodeqsi: ZuZumwovrebi, frinvelebi
da futkrebi. 2007 w. tomi 2. parizi, OIE.
saxelmZRvanelo cxovelTa daavadebebTan dakavSirebiT Seqmnili
sagangebo situaciisTvis mzadyofnis erovnuli sagangebo gegmebis
momzadebis Sesaxeb, meore gamocema. 2008 w. saxelmZRvanelo # 6 cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.
saxelmZRvanelo saqonlis daavadebaTa meTvalyureobisa da sainformacio sistemebis Sesaxeb. 1999 w. saxelmZRvanelo # 8 cxovelTa
janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.
saxelmZRvanelo cxovelTa likvidaciis meSveobiT daavadebaTa aRmofxvris procedurebis Sesaxeb. 2001 w. saxelmZRvanelo # 12 cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.
penriti, m.l., tomsoni, j.r. da bastosi, a.d.s., 2004 w. Roris afrikuli cxeleba. j.a.v. kocerisa da r.c. tustinis redaqciaSi. pirutyvis infeqciuri daavadebebi, meore gamocema, tomi. 2, gv. 1087–1119.
keiptauni, samxreT afrika, oqsfordis universitetis gamocema.
Roris afrikuli cxelebis amocnoba –saxelmZRvanelo savele
pirobebSi gamoyenebisTvis. 2000 w. saxelmZRvanelo # 9 cxovelTa
janmrTelobis Sesaxeb. romi, FAO.
mocemul saxelmZRvaneloSi regularulad iqneba Setanili cvlilebebi, SeZenili gamocdilebis gaTvaliswinebiT. saxelmZRvaneloSi Sesatan
cvlielebTan dakavSirebiT Tqveni mosazrebebiTa da rekomendaciebiT
mimarTeT:
EMPRES (cxovelTa jandacva)
FAO-s cxovelTa janmrTelobis dacvis samsaxuri
mecxoveleobisa da cxovelTa janmrTelobis dacvis ganyofileba
viale del terme di karakala, 00153 romi, italia
tel.: 39 06 5705 4798/6772;
faqsi: 39 06 5705 3023
el. fosta: [email protected];
URL: www.fao.org/ag/empres.html
ix
monawileebi
mocemuli saxelmZRvanelo warmoadgens Roris afrikuli cxelebisaTvis
sagangebo gegmebis momzadebis Sesaxeb saxelmZRvanelos ganaxlebul versias
(FAO-s saxelmZRvanelo #.11 cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, 2001 w.),
romelic SemuSavda avstraliis sagangebo veterinaruli gegmis (AUSVETPLAN)
formatis safuZvelze da romelSic garkveuli cvlilebebi iqna Setanili.
avtorebi madlobas uxdian doq. preben boisens, devid niakahumas, rojer
paskins, piter rodersa da mark rveiemamus (EMPRES-is mesaqonleobis
ganyofileba, infeqciur daavadebaTa jgufi, cxovelTa jandacvis samsaxuri,
FAO) maT mier mocemuli saxelmZRvanelos sxvadasxva proeqtebTan dakavSirebiT
SemoTavazebuli
sasargeblo
rekomendaciebisa
da
SeniSvnebisaTvis.
avtorebi aseve madlobas uxdian doq. gari l. briklers, domeniko rutilis,
salvatore montinarosa da andrea monakos maT mier ramodenime fotosuraTis
uzrunvelyofisTvis.
xi
akronimebi da abreviaturebi
ASF
ASFV
AUSVETPLAN
CCEAD
CSF
CVO
DCP
DVS
EDTA
ELISA
EMPRES
FAO
FMD
GPS
IATA
IP
NGO
OIE
PCR
PDNS
PRRS
SS
TAD
TADinfo
WAHID
WHO
Roris afrikuli cxeleba
Roris afrikuli cxelebis virusi
avstraliis veterinaruli sagangebo gegma
sakonsultacio komiteti cxovelTa daavadebebTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo situaciebisTvis
Roris klasikuri cxeleba
qveynis mTavari veterianari
saSiSi sakontaqto teritoria
veterinaruli samsaxuris direqtori
eTilendiaminis tetra-acetil mJava
fermentTan dakavSirebuli imunoabsorbentuli
analizi
sagangebo mdgomareobis prevenciis sistema
transsasazRvro cxovelTa da mcenareTa
mavneblebisa da daavadebebisTvis
gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia
Turquli
globaluri pozicionirebis sistema
sahaero transportis saerTaSoriso asociacia
inficirebuli teritoriebi
arasamTavrobo organizacia
cxovelTa jandacvis msoflio organizacia (
)
polimerazas jaWvuri reaqcia
Roris dermatiti/nefropaTiuri sindromi
Roris reproduqciuli da respiratoruli sindromi
Svaiger-sideli
transsasazRvro cxovelTa daavadeba
transsasazRvro cxovelTa daavadebis Sesaxeb
informirebis sistema
cxovelTa jandacvis msoflio sainformacio
monacemTa baza
msoflio jandacvis organizacia
1
Tavi 1
Roris afrikuli cxelebisTvis
erovnuli sagangebo gegmis
SemoTavazebuli formati da Sinaarsi
sagangebo gegma Roris afrikuli cxelebisTvis unda warmoadgendes mkafiod Camoyalibebul strategiul dokuments, romelSic gansazRvruli iqneba
Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobis
SemTxvevaSi misaRebi zomebi. masSi dawvrilebiT unda iyos aRwerili resursebi, romlebic gamoyenebuli iqneba amgvar sagangebo mdgomareobasTan gasamklaveblad. igi aseve unda Seicavdes dawvrilebiT SemuSavebul samoqmedo
gegmas daavadebis myisierad lokalizebisa da infeqciis aRmosafxvrelad
saWiro adamianuri da materialuri resursebis swrafad da efeqturad gamoyenebisTvis. marTalia, iseTi sagangebo gegmis modelis Seqmna, romelic srulyofilad moergeboda yvela situacias, SeuZlebelia, magram aq aRwerili sagangebo gegmis SemoTavazebuli formati da Sinaarsi SeiZleba gamoyenebuli
iqnes, rogorc saxelmZRvanelo miTiTebebi Roris afrikuli cxelebisTvis
erovnuli sagangebo gegmebis SemuSavebis dros. savaraudod, Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegma unda Seicavdes im elementebs,
roml ebic gamoyofilia winamdebare paragrafebSi.
daavadebis buneba
mocemul paragrafSi aRwerili unda iyos Roris afrikuli cxelebis ZiriTadi
niSnebi, rogoricaa:
x
x
x
x
x
x
etiologia, evolucia da gavrceleba msoflio masStabiT;
epidemiologiuri maxasiaTeblebi;
klinikuri niSnebi;
paTologia;
imunologia;
diagnozi: savele, diferencirebuli da laboratoruli.
aRniSnuli aspeqtebis umravlesoba zogadi xasiaTisaa da TiTqmis ucvlelad SeiZleba iyos gamoyenebuli, magram zogierTi maTgani SesaZloa
Sesacvleli gaxdes im garemoebaTa asaxvis mizniT, romlebic ama Tu im qveyanaSi dominirebs.
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis
riskis analizi mniSvnelovania, radganac igi gviCvenebs ramdenad seriozulia qveynisTvis Roris afrikuli cxelebis safrTxe cxovelTa sxva daavadebebTan SedarebiT, sad da ra formiT SeiZleba ganviTardes Roris afrikuli cxeleba da rogori Sedegebi SeiZleba mohyves mas. riskis analizi unda
miuTiTebdes RonisZiebebis moculobaze, romelic gasaTvaliswinebelia sagangebo gegmis SemuSavebis dros da unda uzrunvelyofdes safuZvels daa-
2
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
vadebis kontrolis SerCeuli strategiebisTvis. riskis analizi Cveulebriv,
oTx komponents Seicavs: riskis an safrTxis gansazRvra, riskis Sefaseba,
riskis Semarbilebeli RonisZiebebi da riskis Sesaxeb yvela dainteresebuli
mxareebis informireba (mwarmoeblebi, praqtikosi veterinarebi, savaWro
partniorebi, ministrebi, vet.muSakebi, momxmareblebi da a.S.).
riskis analizi regularulad ganaxlebas saWiroebs iseTi cvalebadi sagareo da saSinao faqtorebis asaxvis mizniT, rogoricaa erovnuli da msoflio ekonomika, saerTaSoriso vaWroba da bazris koniunktura, Roris populaciis simWidrove (gareuli Rorebis CaTvliT), turizmi, cxovelTa jandacvis sistemebsa da samomxmareblo moTxovnebSi momxdari cvlilebebi.
daavadebis prevenciis strategiebi
daavadebis prevenciis strategiebi aRweren sakarantino, fermis teritoriaze biousafrTxoebasa da sxva RonisZiebebs, romlebic unda ganxorcieldes
Roris afrikuli cxelebis qveyanaSi SemoRwevisa da gavrcelebis riskis minimumamde dasayvanad.
winaswari gafrTxilebis sagangebo gegma
sagangebo gegmebi unda moicavdes yvela iniciativas, romelic unda ganxorcieldes Roris afrikuli cxelebis gamovlenis, daZlevisa da salikvidacio RonisZiebaTa msvlelobis monitoringis uzrunvelsayofad manmade,
vidre igi epidemiaSi gadaizrdeba. es moicavs daavadebis saeWvo SemTxvevis
(SemTxvevebis) ganmartebas; daavadebis dadasturebuli SemTxvevebis ganmartebas; daavadebaze zedamxedveloba da epidemiologiuri SesaZleblobebi,
rogoricaa daavadebis sagangebo SemTxvevebis Sesaxeb informaciis
Setyobinebis meqnizmebi da cxovelTa janmrTelobis Sesaxeb informirebis
sistemebi; vet.personalis, Roris mwarmoebelTa da bazris SuamavalTa specialuri momzadeba Roris afrikuli cxelebis amocnobaSi, sazogadoebis informirebis programebi.
Roris afrikuli cxelebis kontrolisa da aRmofxvris
strategiebi
vaqcinis ar arsebobis pirobebSi, romelime mocemul teritoriaze Roris
afrikuli cxelebis aRmofxvris erTaderT efeqtur strategiad tradiciisamebr miiCneven daavadebuli pirutyvis likvidacias. daavadebis kontrolis mimarT amgvari midgoma sul ufro naklebad misaRebi xdeba gamomdinare
eTikuri, garemosdacviTi, finansuri da praqtikuli mosazrebebidan. marTalia is alternativebi, romlebic misaRebad SeiZleba CiTvalos, kvlavac sakamaTo sakiTxs warmoadgens, magram cxadia rom arsebuli garemoebebi unda karnaxobdes daavadebis kontrolisadmi qveynis mier ama Tu im midgomis arCevans
da sinamdvileSi saerTod arsebobs Tu ara arCevani. am paragrafSi, romelic
sagangebo gegmis mTavar komponents warmoadgens, aRwerili unda iyos rogor
unda miudgeT daavadebis kontrols yvela im faqtoris gaTvaliswinebiT,
romelic ukavSirdeba qveyanaSi Roris warmoebas, distribuciasa da marTvas;
gareuli Rorebis populaciebis arsebobasa da sakontrolo zomebis miRebis
SesaZleblobas. igi unda gviCvenebdes daavadebis aRmofxvris dadasturebis
meqnizmsa da Roris afrikuli cxelebisgan qveynis, zonis an romelime nawilis (raionis, regionis) gaTavsifulebis faqtis damtkicebas saerTaSoriso
standartebis Sesabamisad.
erovnuli sagangebo gegmis SemoTavazebuli formati da Sinaarsi
organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi Roris afrikul
cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sagangebo
mdgomareobisTvis
rogorc wesi, erovnuli veterinaruli samsaxurebis administraciuli
struqturebi orientirebulia cxovelTa jandacvis mimdinare erovnuli
programebis ganxorcielebaze da xSirad, sagangebo mdgomareobisas daavdebis kontrolisTvis ar arian mzad an saTanadod dafinansebuli. mocemul
paragrafSi aRwerilia organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi, romlebic
SemoRebuli unda iqnes Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili
sagangebo mdgomareobis dros. es miznad isaxavs yvela aucilebeli resursis
efeqturad dakompleqtebas, sagangebo mdgomareobaze reagirebisTvis. aRniSnuli RonisZiebebi gansxvavdeba ama Tu im qveynis infrasturqturis, vet.
samsaxurebis SesaZleblobebisa da biurokratuli meqanizmebis mixedviT.
damxmare gegmebi
damxmare gegmebi amyareben teqnikur gegmebs. isini moicaven safinanso da
resursebis gegmebsa da aseve kanonmdeblobas. maT arsebiTi mniSvneloba eniWebaT da swored isini gansazRvraven daavadebis kontrolis RonisZiebaTa
warmatebas Tu warumateblobas.
samoqmedo gegmebi
samoqmedo gegmebSi aRwerilia gegmis fazebis ganxorcielebis meqanizmebi,
Tavdapirveli gamoZiebidan RonisZiebaTa dasrulebis saboloo fazamde;
meqanizmebi, romlebic gamoiyeneba reabilitaciisa da aRdgenis fazebSi; momzadebis procesi mosaxleobis azris gamosakvlevad, erovnul sagangebo gegmaSi miRebuli gakveTilebis gaTvaliswinebis mizniT.
danarTebi
isini unda uzrunvelyofdnen sakontaqto pirebis sias da informacias maT
misamarTebs, ofisisa da mobiluri (fiWuri) telefonis nomrebs, faqsis nomrebsa da el. fostis misamarTebs, romlis meSveobiTac maTTan dakavSireba 24
saaTian reJimSi iqneba SesaZlebeli. mniSvnelovania monacemTa periodulad
ganaxleba. amasTan, sagangebo gegmis danarTebSi CarTuli unda iyos Semdegi:
x regionuli da saerTaSoriso laboratoriebi, romelTac SeiZleba Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT mimarToT;
x regionuli da saerTaSoriso organizaciebi, romelTac SeiZleba daxmarebisTvis mimarToT.
danarTebi aseve unda Seicavdes informacias cxovelTa jandacvis erovnuli kanonebis Sesaxeb da ama Tu im qveyanasTan dakavSirebul sxva monacemebs,
magaliTad Sinauri Rorebis raodenobisa da gavrcelebis agreTve, gareuli
Rorebis populaciebis gavrcelebis Sesaxeb.
xazgasmiT unda aRiniSnos, rom winamdebare saxelmZRvanelo uzrunvelyofs mxolod CarCo gegmas, romlis mixedviTac SesaZlebeli iqneba Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegmebis SemuSaveba ama Tu im qveyanis konkretul garemoebaTa gaTvaliswinebiT.
3
5
Tavi 2
daavadebis buneba
ganmarteba
Roris afrikuli cxeleba - swrafad gadamdebi virusuli daavadebaa, romelic vlindeba rogorc hemoragiuli cxeleba da sikvdilianobis maRali doniT
xasiaTdeba (SeiZleba miaRwios 100%). am daavadebis katastroful Sedegs
Roris warmoebaze rogorc Sinameurneobis, aseve komerciul miznebisTvis,
socialur-ekonomikuri da sakvebis usafrTxoebis TvalsazrisiT seriozuli garTulebebi mohyveba. Roris afrikuli cxeleba cxovelTa seriozuli
transsasazRvro daavadebaa, romelic SeiZleba swrafad gavrceldes mTeli
msoflios masStabiT.
Roris afrikuli cxelebis gavrceleba msoflioSi
Roris afrikuli cxeleba pirvelad 1921 wels montgomeris mier aris aRwerili, keniaSi. SemdgomSi ki mis Sesaxeb informacia fiqsirdeba samxreT
da aRmosavleT afrikis qveynebis umetesobaSi, sadac velur bunebaSi virusis matareblebi uZvelesi droidan meWeWiani Rorebi (Phacochoerus aethiopicus)
da Ornithodoros moubata-s jgufis tkipebi arian an Sinaur garemoSi, sadac igi
vrceldeba adgilobrivi jiSis RorebSi tkipebis meSveobiT an maT gareSe.
1957 wels es daavadeba gavrcelda portugaliaSi, sadac igi savaraudod
angolidan iqna Setanili. miuxedavad imisa, rom maSin daavadebis aRmofxvra
moxerxda, man xelmeored ifeTqa 1959 wels da momdevno aTwleulebSi
mTlianad moicva pireneis naxevarkunZuli da evropis ramodenime sxva qveyanaSic gavrcelda maT Soris safrangeTSi, italiaSi, maltaSi, belgiasa da
niderlandebSi. Tumca, Roris afrikulma cxelebam fexi moikida mxolod espaneTsa da portugaliaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod 30 wlis
Semdeg moxerxda. daavadeba dRemde endemurad rCeba kunZul sardiniaze
(italia). 1999 wlis bolos daavadebam xelaxla ifeTqa portugaliaSi, Tumca,
amjerad misi daZleva maleve moxerxda.
1977 wels, Roris afrikuli cxeleba gavrcelda kubaSi, sadac mis aRmofxvras 400 aTasamde Rori Seewira. 1978 wels, afeTqebebi dafiqsirda braziliasa da dominikis respublikaSi, 1979 wels - haitsa da 1980 wels - kubaze.
daavadebis aRmofxvra am qveynebSi moxerxda mxolod Rorebis masobrivi ganadgurebis Sedegad. daavadebis afeTqebebi pirvelad evropaSi moxda Tu afrikaSi, kvlavac daudgenelia. arsebobs informacia, rom 1977 wels daavadeba
dafiqsirda yofil sabWoTa kavSirSi.
pirveli cnobebi dasavleT afrikaSi Roris afrikuli cxelebis virusis Sesaxeb miRebulia senegalidan (1978 w.) da kamerunidan (1982 w.). Tumca,
Semdgom gairkva, rom nigeriaSi daavadebis afeTqebebi 1970-ian wlebSi moxda
da rom kabo-verdeSi virusuli infeqcia 1960 wlidan arsebobs. centraluri
afrikis qveynebidan gavrcelda infeqcia Tu evropidan, sakamaTo sakiTxia.
san-tome da prinsipis garda (kunZulovani saxelmwifo centralur afrikaSi), sadac misi aRmofxvra 1992 wels moxda, Roris afrikuli cxelebis virusi dasavleT afrikis arc erT sxva qveyanaSi 1996 wlamde ar dafiqsirebula.
6
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
swored am dros daiwyo pandemia, romlis Sedegadac infeqciam pirvelad iCina Tavi ramodenime qveyanaSi da Roris afrikulma cxelebam xelaxla ifeTqa
rogorc dasavleT, aseve samxreT da aRmosavleT afrikaSi. madagaskarSi virusi mZvinvarebs 1997/1998 wlebidan, xolo mavrikiaSi infeqcia 2007 wels
gavrcelda. cxadia, rom afrikis mraval saxelmwifoSi Roris afrikuli cxelebis virusis maRali aqtivoba, sxva regionebSi infeqciis gavrcelebis saSiSroebas warmoadgens.
2007 wlis ivnisSi Roris afrikuli cxeleba dafiqsirda saqarTveloSi da
qveynis raionebis umetesoba moicva. oqtombrisTvis, Roris afrikuli cxleba
dadasturda somxeTSi da aseve saqarTvelos sazRvarTan siaxloves, CeCneTSi
(ruseTis federaciis samxreTiT), am daavadebisgan gareuli Rorebis jgufi
daixoca. 2008 wels, daavadebis gavrceleba dadasturda ruseTis federaciis
sxva teritoriebzec.
etiologia
Roris afrikuli cxelebis mizezi unikaluri dnm-is virusia, romelsac
adre, morfologiuri msgavsebis gamo, iridovirusebis ojaxs (Iridoviridae)
miakuTvnebdnen. dRes iTvleba, rom mas poqsvirusebis ojaxis (Poxviridae)
wevrebTan ufro meti msgavseba gaaCnia da igi Roris afrikuli cxelebis
msgavsi virusebis ojaxis (Asfarviridae) erTaderTi wevria (Asfivirus). dnm-is
Semcveli virusebisTvis uCveuloa am virusis namdvili arbovirusiviT qceva,
rac gulisxmobbs, rom mas rogorc xerxemlian, aseve uxerxemlo mtareblebSi
gamravlebis unari gaaCnia. miuxedavad imisa, rom mxolod erTi serologiuri
tipi arsebobs, Roris afrikuli cxelebis virusis 20-ze meti genotipi da gansxvavebuli virulentobis mravali qvetipia gamovlenili.
epidemiologiuri niSnebi
amTvisebeli saxeobebi
Roris afrikuli cxelebis virusis mimarT mgrZnobeloba mxolod Roris
ojaxis (Suidae) saxeobebs aReniSnebaT.
Sinauri Rorebi Roris afrikuli cxelebis virusis mimarT maRali mgrZnobelobiT gamoirCevian, maTi asakis an sqesis ganurCevlad. Tumca, centralur
afrikasa da garkveuli adgilobrivi jiSis Rorebis populaciebSi, gadarCenis koeficientebi mosalodnelze ufro maRal donezea dafiqsirebuli
maSinac ki, rodesac Roris afrikuli cxelebis afeTqebebi virulenturi
StamiTaa gamowveuli. virusis endemurma persistenciam, virulentobis maxasiaTeblebisgan damoukideblad, SeiZleba imoqmedos virusis mimarT Sinagani
simdgradis seleqciaze Roris daucvel populaciebSi. am virusis mimarT
mgrZnobeloba damaxasiaTebelia yvela gareuli afrikuli RorisTvis, magram
maT klinikuri niSnebi ar uviTardebaT. Roris afrikuli cxelebis virusis
mTavari mtareblebi e.w meWeWiani Rorebi arian. aRmoCnda, rom Potamochoerus
porcus da P. larvatus Rori da giganturi gareuli Rori Hylochoerus meinertzhageni
Roris afrikuli cxelebis virusis mtareblebi arian, magram daavadebis epidemiologiaSi maTi roli (Tu ki aseTi gaaCniaT) ucnobia.
evropuli gareuli taxebi (Sus scrofa) Roris afrikuli cxelebis virusisadmi maRali amTviseblobiT xasiaTdebian da maTSi sikvdilianobis done iseTive
maRalia, rogorc Sinaur RorebSi. amerikaSi gareulma Rorebma, romlebic
savaraudod, garkveulwilad evropuli gareuli Roris STamomavlebi arian, eqsperimentis dros infeqciis mimarT maRali mgrZnobeloba gamoavlines
iseve, rogorc evropuli gareuli Roris moSinaurebulma STamomavlebma da
Sinaurma Rorebma samxreT afrikaSi. im adgilebSi, sadac Roris afrikuli
cxelebis vurusi ar dafiqsirebula, sxva gareuli Rorebis mgrZnobeloba
daavadebis buneba
gamokvleuli ar aris. gamonakliss warmoadgens mxolod collared peccary (Tayassu
tajaccu), romelic virusis mimarT sruliad mdgradi aRmoCnda.
adamianebs Roris afrikuli cxelebis virusisadmi mgrZnobeloba ar axasiaTebT.
virusis sicocxlisunarianoba
garemoSi: Sesaferis cilovan garemoSi, Roris afrikuli cxelebis virusi stabiluri rCeba temperaturisa da pH maCvenebelTa didi diapazonis
pirobebSi. gairkva, rom igi Zalas inarCunebs SratSi, oTaxis temperaturaze
- 18 Tvis, gayinul sisxlSi - eqvsi wlis, xolo 37°C sisxlSi - erTi Tvis ganmavlobSi. virusis inaqtivacia xdeba 60°C temperaturaze, 30 wuTis manZilze
gacxelebisas. laboratoriaSi, -70 °C temperaturaze, Roris afrikuli cxelebis virusi inficirebis unars ganusazRvreli droiT inarCunebs, magram misi inaqtivacia SesaZlebelia -20 °C temperaturaze xangrZlivi droiT
Senaxvisas. cilovani, sazrdo garemos gareSe, misi sicocxliunarianobis periodi mniSvnelovnad mcirdeba. Roris afrikuli cxelebis virusi, pH 4-10 diapazonSi Cveulebriv stabiluria, magram rogorc gairkva, Sesaferis sazrdo
garemoSi (SratSi), igi ramodenime saaTidan sam dRemde periodSi, ufro dabali da maRali maCveneblebis pirobebSic ki SeiZleba aqtiuri darCes. aucilebeli ar aris, rom gaxrwnam virusis inaqtivacia gamoiwvios: fekalSi igi minimum 11 dRe, gaxrwnil SratSi - 15 kvira, Zvlis tvinSi ki TveobiT cocxlobs.
meores mxriv, gaxrwnili nimuSebidan virusis gamoyofa xSirad ver xerxdeba,
SesaZloa im toqsikuri efeqtis gamo, romelsac ujredSida narCenebi da fermentebi kulturis sistemaze axdens.
rodesac daculi ar aris, Roris afrikuli cxelebis virusis inaqtivacia swrafad miiRweva mzis Suqis zemoqmedebisa da gaSrobis Sedegad. aRmoCnda, rom tropikul qveynebSi, virusi 3-4 dReze mets xans ver cocxlobs
im SemTxvevaSic ki, rodesac saRore ar aris dasufTavebuli da mas ara aqvs
Catarebuli dezinfeqcia. Tumca, Roris afrikuli cxelebis virusma SeiZleba
maRali aqtivoba SeinarCunos cilebiT mdidar, tenian garemoSi (magaliTad,
suspenziaSi).
pH maCvenebelTa farTo diapazonis mimarT misi simdgradis Sedegad,
Roris afrikuli cxelebis kontrolisTvis efeqturia mxolod garkveuli
saxis sadezinfeqcio saSualebebi.
mtarebelSi: Roris afrikuli cxelebis virusiT dasnebovnebis Semdeg,
Sinaur Rorebs aqtiuri virusis gavrcelebis unari aqvT 24-48 saaTamde periodis ganmavliobaSi manamde, vidre maT klinikuri niSnebi gamouvlindebaT.
daavadebis mwvave periodSi, virusi intensiurad gamoiyofa yvela saxis sekreciebsa da eqskreciebSi da didi raodenobiT aris warmodgenili qsovilebsa
da sisxlSi. Rorebi, romelTac daavadebis mwvave forma aqvT gadatanili,
infeqciis mtareblebad SeiZleba ramodenime Tvis manZilze darCnen, magram
30 dRis Semdeg virusis gavrcelebis unars kargaven. iseve rogorc gareuli
Rorebis SemTxvevaSi, virusi cocxlobs mxolod limfur kvanZebSi, sxva qsovilebSi ki virusis mier aqtivobis SenarCuneba inficirebidan maqsimum ori
Tvis Semdeg, nakleb savaraudoa. rogorc gareul, aseve Sinaur RorebSi, zustad cnobili ar aris ra periodis ganmavlobaSi inarCunebs virusi infeqciis
gadacemis unars limfoidur qsovilebSi da savaraudod, mniSvnelovnad gansxvavdeba TiToeul individualur SemTxvevaSi; Sinaur RorebSi es periodi,
savaraudod, 3-4 Tves ar unda aRematebodes.
Ornithodoros. am ojaxis tkipebi gansakuTrebiT did xans cocxloben da
SeuZliaT Roris afrikuli cxelebis virusi ramodenime wlis manZilze
ataron da mxolod TandaTanobiT kargaven inficirebis unars. saRoreebSi
mobinadre Ornithodoros ojaxis tkipebis roli Roris afrikuli cxelebis vi-
7
8
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
rusis SenarCunebasa da gadacemaSi, srulfasovnad iqna Seswavlili rogorc
afrikaSi (malavi), aseve evropaSi. pireneis naxevarkunZulze, Ornithodoros erraticus ojaxis tkipebma mniSvnelovnad Seuwyo xeli imas, rom Roris afrikuli cxeleba endemur daavadebad gadaiqca. savaraudod, swored am saxeobis
tkipebma gamoiwvia daavadebis afeTqeba portugaliaSi, 1999 wels, rodesac
Rorebi moaTavses mitovebul saRoreebSi, romlebSic es tkipebi jer-kidev
binadrobdnen. karibis kunZulebsa da CrdiloeT afrikaSi gvxvdeba ramodenime saxis Ornithodoros tkipebi, romelTac Roris afrikuli cxelebis virusis
SenarCunebisa da gadacemis unari gaaCniaT, magram aRmoCnda rom karibis
kunZulebze Roris afrikuli cxelebis afeTqeba maTi mizeziT ar yofila
gamowveuli. sardiniaSi Ornithodoros ojaxis tkipebi saerTod ar gvxvdeba.
iseve rogorc Roris klasikuri cxelebis SemTxvevaSi, Roris afrikuli
cxelebis virusi cocxlobs Sinaur RorebSi Ornithodoros ojaxis tkipebis gareSec. es faqti SeiZleba aixsnas imiT, rom reproduqciis maRali donis gamo
Rorebis did populaciebSi, romlebic aq mudmivad binadroben, isini viruss
jer-kidev arainficirebul Rorebs gadascemen.
cxoveluri warmoSobis produqtebSi: Roris afrikuli cxelebis virusi,
romelic inaCunebs inficirebis unars sakveb produqtebSi, rogoricaa gacivebuli xorci (minimum 15 kviris ganmavlobaSi da gacilebiT ufro xangrZlivi
droiT, Tu xorci gayinulia) da gamoyvanil lorsa da ZexvebSi, romlebic maRal temperaturaze damuSavebas ar gadian (samidan eqvs Tvemde), mniSvnelovan
zegavlebas axdens Roris afrikuli cxelebis infeqciis gavrcelebaze. arasakmarisad damuSavebuli, xmeli, Sebolili da damarilebuli Roris xorcisaUda
Roris sisxlis an Zvlis fqvilis RorebisTvis sakvebad gamoyeneba, saxifaToa.
daavadebis gadacema: tyis ciklis pirobebSi, meWeWian Rorebsa da
Ornithodoros moubata kompleqsis agrasiul tkipebs Soris, virusis gadacema
xdeba tkipebsa da axalSobil meWeWian Rorebs Soris, TviT tkipebSi da tkipebsa da Sinaur Rorebs Soris. mozrdili meWeWiani Rorebi, romelTac Roris afrikuli cxelebis aqtiuri virusi SeiZleba limfur kvanZebSi hqondeT, viruss
ar avrceleben an viremia arasakmarisad aqvT ganviTarebuli sxva Rorebis an
im tkipebis inficirebisTvis, romlebic maTi sisxliT ikvebebian. Ornithodoros
ojaxis tkipebSi, Roris afrikuli cxelebis virusis gadacema xdeba transovarialuri, transstadialuri da sqesobrivi gziT, mamrebidan mdedrebze.
mravalricxovani eqtoparazitebis da maT Soris, Roris rwyilis, munis
tkipebisa da Ornithodoros ojaxis tkipebis garda sxva saxis tkipebis gamokvlevam, romlebic RorebiT ikvebebian (magaliTad, Rhipicephalus ojaxis tkipebi)
aCvena, rom maT arc Roris afrikuli cxelebis virusis SenarCunebis da arc
misi meqanikurad gadacemis unari ar gaaCniaT. gairkva, rom virusis matarebeli mxolod Stomoxys gvaris buzankalia, romelic virusuli infeqciis gadacemis unars 24-48 saaTis ganmavlobaSi inarCunebs.
epizootiis dros, inficirebuli Rorebis sekreciebsa da eqskreciebTan
pirdapiri kontaqti virusis gadacemis yvelaze mniSvnelovani gzaa. infeqciis gadacema Cveulebriv oronazaluri gziT xdeba. Tu daavadebis kontrolis
RonisZiebebi daunergavia, maSin Roris mwarmoeblebsa da mevaWreebs saswrafod gadahyavT Rorebi sxva adgilas da amgvarad cdiloben Tavi daaRwion
daavadebas da ar Seasrulon Rorebis savaldebulo wesiT dakvlis moTxovna,
romelic maTTvis kompensaciis gadaxdas ar iTvalsiwinebs.
garemos Zlieri dabinZurebis SemTxvevaSi arsebobs Roris afrikuli cxelebis virusis gavrcelebis SesaZlebloba e.w fomitebis (satransporto
saSualebebi, aRWurviloba, iaraRebi da tanisamosi) meSveobiT. arsebobs
daavadebis iatrogenuli (specialistis mizeziT) gavrcelebis albaToba dabinZurebuli nemsebidan, romlebsac saTanadod sterilizaciis an Secvlis
gareSe iyeneben Roris klasikuri cxelebis winaaRmdeg acrebis gasakeTeblad
9
daavadebis buneba
suraTi – 1
Tavisuflad moxetiale cxovelebi daavadebis gavrcelebis erT-erT
umTavres problemas warmoadgens.
an iseTi baqteriuli daavadebis mkurnalobis dros, rogoricaa wiTeli qari.
miuxedavad imisa, rom nagavi xSirad mdinareebsa da wylis sxva wyaroebSi
iyreba, infeqciis wyliT gadacema nakleb savaraudoa, vinaidan wyalSi virusi Zalas kargavs. magram daxocili cxovelebis wyalSi gadayris SemTxvevaSi,
narCenebis sakvebad moxmarebis Sedegad infeqciis gavrcelebis albaToba
Zalze maRalia. wyalSi narCenebis gadayra rekomendebuli ar aris aseve sxva
sanitarul-higienuri da garemosdacviTi mosazrebebidan gamomdinare.
10
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
haer-wveTovani gziT infeqciis gadacema mxolod Zalian mokle manZilzea
SesaZlebeli.
salafaviT Rorebis kveba, miTumetes Tu igi TviTmfrinavisa da gemis
samzareulos narCenebs Seicavs, daavadebisgan Tavisufal zonebSi infeqciis Semotanis mTavari wyaroa. salafavi, romelic mTlianad inficirebuli Roris xorcisgan Sedgeba, an mas didi odenobiT Seicavs, infeqciis gavrcelebis SesaZlo wyaros warmoadgens da savaraudod, daavadebis mravali
afeTqeba swored am mizeziT aris gamowveuli. adamianis mier Roris xorcis
nagavSi gadayrili inficirebuli narCenebiT Rorebi, ZiriTadad, ikvebebian
iq, sadac maT Tavisuflad xetialis saSualebas aZleven. daavadebis afeTqebis Sedegad Rorebis daxocvisas, didi odenobiT inficirebuli Roris xorci
xdeba xelmisawvdomi. am dros uxvad morCenili xorci zogierTma SeiZleba
Sesanaxad daamarilos an sxvagvarad daamuSaos. magram amgvari damuSavebis
Sedegad virusis inaqtivacia ar miiRweva, rac kidev ufro zrdis aseTi xorciT Rorebis gamokvebasTan dakavSirebul risks.
klinikuri niSnebi
inkubaciuri periodi xuTidan TxuTmet dRemde grZeldeba. klinikurad daavadeba Cveulebriv, zemwvave an mwvave formiT mimdinareobs da letaluri
Sedegic maleve dgeba. evropisa da karibis auzis qveynebSi, Roris afrikuli
cxeleba qvemwvave da qronikuli formebiT ganviTarda (romlebsac ufro xangrZlivi periodi axasiaTebs, magram letaluri Sedegi mainc gardauvalia),
radganac inficireba gamowveuli iyo dabali virulentobis virusebiT. magram, afrikaSi aseTi SemTxvevebi iSviaTad gvxvdeba, rac imis momaswavebelia,
rom cnobili virusebis umetesoba virulenturia.
sikvdilianobis maRali done, yvela asakis RorebSi, Roris afrikuli an
klasikuri cxelebis mTavari maCvenebelia.
imisaTvis, rom gavigoT da Sevafasod Roris afrikuli cxelebis virusuli
infeqciis klinikuri niSnebis ganviTareba, ZiriTadi mizezebis didi nawili
SeiZleba mivawerod anTebiTi citokinis (proteinebis ojaxi, romelic gamoiyofa inficirebuli an stimulirebuli ujredis mier) sistemur da lokalur gamoyofas, e.w. warmonaqmnis nekrozis alfa (TNF- ) faqtori. cnobilia,
rom TNF- monawileobs Roris afrikuli cxelebis mkafiod gamokveTili
klinikuri gamovlinebebis paTogenezSi, rogoricaa intravaskularuli koagulopaTia da Trombocitopenia, qsovilis lokaluri dazianeba da sisxlCaqceva, ujredebis nekrozi da Soki.
Roris afrikuli cxelebis zemwvave forma
Cveulebriv, Rorebi, prodromaluri niSnebis gareSe ixocebian. am dros
isini wolas arCeven, aReniSnebaT maRali temperatura, razec TeTri feris
RorebSi muclis arisa da kidurebis gawiTleba miuTiTebs. sikvdilis win
zogierTi cxoveli iwyebs TavSesafaris Zebnas, cdilobs SequCebas, sunTqva
xSiri da zedapiruli xdeba.
Roris afrikuli cxelebis mwvave forma
Rorebs mudmivad aqvT sicxe da am dros temperaturam SeiZleba 42 °C
gradusamde miaRwios. isini apaTiurebi xdebian da anoreqsia uviTardebaT.
cdiloben erTad SequCebas, CrdilSi moqcevas, zogjer Zlieri wyurvili awuxebT da naklebad moZraoben. TeTri feris Rorebs cianozi uviTardebaT: kans
molurjo feri dahkravs, gansakuTrebiT yurebze, kidurebis qveda nawilSi
da muclis areSi. aReniSnebaT lorwovan-Cirqovani gamonadeni Tvalebidan
da cxviridan. aseve SeiZleba gamoavlinon muclis tkivilis niSnebi, rogori-
11
daavadebis buneba
cxrili 1
Ornithodoros ojaxis tkipebis veqtoris kompetenciis mokle mimoxilva, Roris afrikuli cxelebis virusis
gadacemis WrilSi.
Ornithodoros
geografiuli gavrceleba
transovarialuri
transstadialuri
RorebSi
SeniSvnebi
O. marocanus =
O. erraticus
pireneis naxevarkunZuli da CrdiloeTi
afrika
ara
diax
diax
binadrobs saRoreebSi da
ganagrZobs cikls Sinauri
Rorebis organizmSi
O. porcinus
porcinus
samxreTi da aRmosavleTi afrika
diax
diax
diax
O. porcinus
domesticus
samxreTi da aRmosavleTi afrika
diax
diax
diax
O. moubata
samxreTi da aRmosavleTi afrika (sahara),
madagaskari, erTi
Setyobineba sierra
leonedan (meWeWiani
Roris soro)
O. coriaceus
aSS
ara
diax
diax
O. turicata
aSS
?
?
diax
laboratorul pirobebSi
virusis gadacema ar moxda,
magram velze Segrovebul
nimuSebSi virusis gadacema
efeqturad Sedga
O. parkeri
aSS
?
?
ara
Roris afrikuli cxelebis
viruss ar gadascems, magram
gamosakvlevad xelmisawvdomi iyo mxolod is nimuSebi, romlebic 15-wliani
laboratoruli koloniidan iqna mopovebuli
O. puertoricensis
karibis kunZulebi
O. savignyi
dasavleT-samxreT
afrika
O. sonrai
saheli CrdiloeT afrikaSi (samxreT senegalamde)
diax
diax
diax
?
?
diax
binadrobs meWeWiani
Rorebis soroebSi da ganagrZobs cikls meWeWiani
Rorebis organizmSi
binadrobs saRoreebSi da
ganagrZobs cikls Sinauri
Rorebis organizmSi
laboratorul pirobebSi
veqtori efeqturi aRmoCnda, magram haitis kunZulsa
da dominikis respublikaSi
Roris afrikuli cxelebis
aRmofxvris RonisZiebebis
dros didi raodenobiT
Segrovebul nimuSebSi, virusi ar aRmoCnda
udabnos tkipaa, romelic
ar asocirdeba Sinaur an
meWeWian RorebTan
Roris afrikuli cxelebis
virusuli genomi, romelic
polimerazas jaWvuri
reaqciiT (PCR testi) gamovlinda 4/36 tkipebSi im
fermebze, sadac afeTqebebi
2004 da 2005 wlebSi moxda
sxva veqtorebi
Stomoxys calcitrans i
unari aqvs SeinarCunos
Roris afrikuli cxelebis
virusi 48 saaTis ganmavlobaSi da gadasces igi Rorebs
caa zurgis amozneqva, uxerxuli moZraobebi da Cliqis gverdulad amortyma.
am dros damaxasiaTebelia gulis reva. Rorebs aseve SeiZleba ganuviTardes
kuWis Sekruloba (sisxliTa da lorwoTi dafaruli mcire zomis, mkvrivi
fekali) an diarea (dabinZurebuli kudi da sazardulis are). ukana kidure-
12
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
bis sisustis gamo, Cveulebriv irRveva moZraobis koordinaciac (ataqsia).
uZneldebaT sunTqva. zogjer, pirsa da nestoebze aReniSnebaT qafi (SesaZloa
sisxliani), rac filtvebis SeSupebaze miuTiTebs, romelic xSirad sikvdilis ZiriTadi mizezi xdeba. Rorebs, romlebic ufro didxans cocxloben,
SeiZleba ganuviTardeT nervuli movlenebi, maT Soris virusuli encefalitiT/vaskulitiT gamowveuli an terminaluri konvulsiebi (krunCxva). lorwovan garssa da kanze SeiZleba SesamCnevi gaxdes sisxlCaqcevebi - wertilovanidan (peteqialuri) ufro msxvil (ekximozidan gvamis laqebisTvis damaxasuraTi 2
adreuli klinikuri niSnebi, rogoricaa cxeleba, Sejgufeba, cianozi
daavadebis buneba
siaTebel silurjemde) sisxlCaqcevebamde. cxelebis gamo Rorebs makeoba
SeiZleba nebismier dros Seuwydes, vinaidan aSkaraa, rom infeqcia e.w vertikalurad (STamomavlobas) ar gadaicema. klinikuri niSnebis xangrZlioba
Cveulebriv ufro moklea (oridan Svid dRemde), magram SeiZleba ufro did
xansac gagrZeldes da moCvenebiT gamojanmrTelebis recidivi da sasikvdilo
Sedegi mohyves. sikvdilianobis maCvenebeli 100 procents uaxlovdeba. mwvave
infeqciis gadatanis Semdeg gamojanmrTelebuli Rorebi, rogorc wesi, daavadebis simptomebs ar avlenen.
Roris afrikuli cxelebis qvemwvave forma
Rorebs, romlebic dasnebovnebis Semdeg (Cveulebriv naklebad virulenturi
StamebiT) ufro did xans cocxloben, SeiZleba aReniSnebodeT arastabiluri
temperatura da rogorc wesi, maTi janmrTelobis mdgomareoba uaresdeba.
ZiriTadad, maT aqvT intersticialuri pnevmonia, romelmac SeiZleba respiratoruli ukmarisoba da sveli xvela gamoiwvios. aseve SesaZlebelia meoradi
baqteriuli infeqciis warmoSoba, saxsrebis tkivili da SeSupeba. sikvdilis
dadgoma SesaZlebelia ramodenime kviridan ramodenime Tvemde gagrZeldes,
an SesaZlebelia Rorebi gamojanmrTeldnen an daavadebam qronikuli forma
miiRos. kardialurma darRvevam SeiZleba gamoiwvios sikvdili gulis mwvave
an qronikuli ukmarisobis Sedegad.
Roris afrikuli cxelebis qronikuli forma
qronikulad inficirebuli Rorebi, rogorc wesi, ukiduresad gamxdrebi
da sustebi arian. aqvT grZeli, bzinvareba dakarguli jagari. SesaZloa
warmodgenili iyos pnevmoniis niSnebi aseve koWloba, sisxlCaqcevebi da wylulebi. rodesac Roris janmrTelobis mdgomareoba imdenad cudia, rom
Rorebi SeZleba daavaddes meoradi baqteriuli infeqciebiT. maT SeiZleba
ramodenime Tve icocxlon, magram gadarCenis Sansi naklebad aqvT.
paTologia
saerTo paTologia
Rorebs, romlebic Roris afrikuli cxelebis zemwvave formiT ganviTarebis
Sedegad daixocnen, sisxliani gamonadenis da sxeulis sxvadsxva RruSi siTxis umniSvnelod dagrovebis garda, romelic Cveulebriv Tan axlavs uecar
sikvdils, SeiZleba aseve mcire odenobiT mZime dazianebebic aReniSnebodes.
Roris afrikuli cxelebis mwvave formis SemTxvevaSi, gvami xSirad karg
mdgomareobaSi gvxvdeba. TeTri feris RorebSi, kidurebisa da muclis Rrus
zedapirze SesaZloa SeimCneodes silurje da kanqveSa sisxlCaqcevebi. lorwovani garsi xSirad gajerebulia sisxliT da masze aRiniSneba sisxlCaqcevebi. gvamis gakveTisas, sxeulis Rruebsa da perikardiumSi SeiZleba aRmoCndes
baci yviTeli feris an sisxliani siTxe. rogorc wesi, organoebi gajerebulia
sisxliT da serozian zedapirebze SeiZleba aReniSnebodes sisxlCaqcevebi.
wertilovani sisxlCaqcevebi xSirad SesamCnevia Tirkmelis qerqovan nivTierebaSi, elenTis kafsulasa da filtvebSi. ufro msxvili zomis sisxlCaqcevebi
xSirad gvxvdeba epikardiumsa da endokardiumze agreTve kuW-nawlavis serozul garsze. elenTa SeiZleba iyos odnav an mniSvnelovnad gadidebuli, rbili
da muqi feris, momrgvalebuli kideebiT. SeiZleba periferuli infarqti ganviTardes, ra SemTxvevaSic elenTa umniSvnelod iqneba gadidebuli. limfuri
kvanZebi, gansakuTrebiT ki gastrohepaTiuri, mezenterialuri, renaluri da
ybisqveSa limfuri kvanZebi gadidebulia, Zlierad hemoragiulia da xSirad
sisxlis koltebs gvagonebs. xSiria kuWis lorwovani garsis gadatvirTva, ramac SeiZleba sisxldena da zogjer nekrozic ki gamoiwvios; sisxldena SeiZleba
naRvlisa da Sardis buStSic ganviTardes. SesaZlebelia SeimCneodes naRvlis
13
14
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
buStis kedlebis baci yviTeli feris Jelatinisebri gasqeleba. filtvebis
kolafsi ar aRiniSneba, isini gadidebulia siTxis dagrovebis gamo ise, rom
interlobularuli (nawilebSorisi) tixrebi mkafiod aris gamokveTili.
gakveTili zedapirebidan gamoiyofa siTxe da qafi, traqeia xSirad qafiT
aris amovsebuli, romelic sisxlnarevi SeiZleba iyos. Cveulebriv saxezea mZime Trombocitopenia, romelic gamowveulia koagulopaTiis mimdinareobiT
da megakariocitebze (Zvlis tvinis giganturi birTvi) virusis pirdapiri moqmedebis Sedegs ar warmoadgens. sikvdils xSirad win uswrebs diseminirebuli (infic.agentebis da simsivnuri ujredebi) SidasisxlZarRvuli Sededeba.
Roris afrikuli cxelebis qvemwave da qronikuli formebis mTavari niSnebia: Rorebis mier kondiciis dakargva srul gamofitvamde, intersticialuri pnevmonia da gadidebuli limfuri kvanZebi, romlebic daavadebis
qronikuli formis dros SeiZleba gamagrebuli da boWkovani iyos.
histopaTologia
paTologiuri cvlilebebi miewereba virusis zemoqmedebas makrofagebze,
romelic iwvevs am ujredebis masobriv ganadgurebas, romelsac Tan axlavs
citokinebis gamoyofa.
Roris afrikuli cxelebis yvelaze TvalSisacemi histopaTologiuri
niSania Zlieri karioreqsisi (ujredis daSlis procesi) limfoidur qsovilebSi, romelsac xSirad Tan axlavs sisxldenebi. faqtobrivad xdeba elenTis Svaiger-sidelis apkis (S-S) obliteracia. sisxlZarRvebis kedlebi, gansakuTrebiT limfoidur qsovilebSi, xSirad gamoxataven fibrinoidur cvlilebas endoTeliumis nekrozisa da anTebiTi mediatorebis gaJonvis Sedegad,
sxva cvlilebebi miocavs intersticialur pnevmonias, fibrinisa da makrofagebis dagrovebiT; Tirkmelis arxis degradacias, hialinuri wveTebis absorbciiT; portaluri traqtebis infiltracias, makrofagebiT RviZlSi da
limfocitarul meningoencefalits.
imuniteti
rogorc meWeWian, aseve Sinaur Rorebs, romlebmac Roris afrikuli cxelebis
infeqciis umwvavesi an mwvave klinikuri formebi gadaitanes, antisxeulebi
SratSi warmoeSvebaT Svididan Tormet dRemde periodSi, klinikuri niSnebis
pirvelad gamovlinebis Semdeg da xangrZlivi periodis ganmavlobaSi unarCundebaT (SesaZloa mTeli sicocxlis ganmavlobaSi). isini ar uzrunvelyofen Sinauri Rorebis srulad dacvas SemdgomSi infeqciiT dasnebovnebisagan, Tumca cnobilia, rom maT garkveuli imuniteti uviTardebaT virusis
homologiuri StamebiT dasnebovnebisadmi. serologiurad dadebiTi diagnozis mqone mdedri Rorebi xseniT gadascemen antisxeulebs ZuZuTa goWebs.
infeqciis qvemwvave da qronikuli formebis mqone RorebSi, virusis replikacia grZeldeba antisxeulebis arsebobis miuxedavad. daavadebis am formiT
ganviTarebis SemTxvevaSi aRniSnuli mravali dazianeba SeiZleba aixsnas imunuri kompleqsebis dagrovebiT qsovilebSi.
vinaidan Roris afrikuli cxelebis winaaRmdeg vaqcina ar arsebobs, antisxeulebis gamovlena RorebSi udaod SeiZleba mivaweroT maT eqspozicias
bunebrivi infeqciisadmi. serologiuri jvaredini reaqciebi sxva virusebTan
cnobili ar aris.
diagnozi
diagnosis dasma savele pirobebSi
Cveulebriv, sikvdilianobis maRali done yvela asakobrivi jgufis RorebSi
Roris afrikuli an Roris klasikuri cxelebis Zlieri eWvis safuZvels
15
daavadebis buneba
iZleva. damatebiTi indikatorebi, tipiuri klinikuri niSnebia: organoTa
dazianebebi, romlebic Roris cxelebisTvis aris damaxasiaTebeli, rom daavadeba antibiotikebiT mkurnalobas ar eqvemdebareba da daavadebis niSnebi
sxva Sinaur cxovels ar aReniSneba. Roris afrikuli da klasikuri cxelebis
da sxva paTologiebis laboratorul pirobebSi diferencirebas arsebiTi
mniSvneloba aqvs.
diferencirebuli diagnozi
Roris Wiris anu Roris klasikuri cxlebis diferencirebuli diagnozi,
Roris afrikuli cxelebis diagnostirebisaTvis yvelaze mniSvnelovania.
klinikuri niSnebi da makroskopiuri dazianebebi SeiZleba identuri iyos da
iseTi meoradi xasiaTis sxvaobebi, romlebic zemoTaa aRwerili, paTognomiuri (mTavari ganmasxvavebeli) an Tavsebadi araa. dazianebebi, rogoricaa
Riliseburi wylulebi ileocekalur saxsrebze (rogorc mocemulia Roris
klasikuri cxelebis aRwerilobaSi) arc Tu ise xSiria da elenTis infarqti
orive SemTxvevaSi daaxloebiT igive sixSiriT gvxvdeba. maSasadame, Roris
cxelebis nebismier saeWvo SemTxvevaSi absoluturad aucilebelia laboratoruli diagnozis dasma.
Roris afrikuli cxeleba klinikurad SeiZleba mivamsgavsoT ramodenime
sxva daavadebas:
x Roris sxva virusuli daavadebebi, romelTac ramodenime saerTo niSani aqvT Roris afrikuli cxelebasTan, aris Roris reproduqciuli
da respiratoruli sindromi (PRRS), romelmac SeiZleba RorebSi maRali sikvdilianoba gamoiwvios. aseve Roris dermatiti/nefropaTiis sindromi (PDNS), romelic erT-erTi im daavadebaTgania, romelic
asocirdeba Roris cirkovirusis 2 infeqciasTan. Cveulebriv PDNS
gvxvdeba burvakebSi da xasiaTdeba laqiseburidan koaliscenturamde
(koncentrtrebuli, gamagrebuli) kanis dazianebebiT (gansakuTrebiT
ukana kidurebis areSi) da mwvave nefroziT. daavadebis gadacemis
Sansi naklebia, magram daavadebuli Rorebis gadarCena praqtikulad
SeuZlebelia.
suraTi 3
sisxlis nimuSebis aReba daavadebis diagnostirebasa da zedamxedvelobisaTvis
16
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
baqteriuli septikuri daavadebebi, rogoricaa wiTeli qari, pasterelozi da salmonelozi Cveulebriv damaxasiaTebelia konkretuli
asakobrivi jgufisTvis. es daavadebebi SedarebiT iSviaTad gvxdeba,
xasiaTdeba ufro dabali sikvdilianobis koeficientiT, eqvemdebareba mkurnalobas Sesabamisi antibaqteriuli preparatebiT da diagnozis dadasturebas baqteriuli da histopaTologiuri gamokvlevis
Sedegad. mwvave da sistematuri formiT gamovlinebisas, cimbiruli wyluli SeiZleba ganixilos rogorc diferencirebuli diagnozi, Tumca
RorebSi es daavadeba Cveulebriv faringealuri formiT gvxvdeba,
romelic kargad aris gamoxatuli da Roris afrikuli cxelebasTan
cota ram aqvs saerTo.
x zookumariniT (valfarini) mowamvlva; organizmSi virTxis sawamlavis
moxvedris Sedegad, iwvevs Zlier sisxldenasa da xSirad sasikvdilo
Sedegs; Tumca, savaraudod, koltSi daavadeba sul ramodenime Rors
SeiZleba daemarTos da nekrofsiis Semdeg sisxlis Sededeba ar aRiniSneba.
x daobebuli sakvebis miRebis Sedegad sokoTi mowamlvam, rogoricaa aflatoqsikozi da staqibotriotoqsikozi, SeiZleba gamoiwvios
Zlieri sisxldena da sasikvdilo Sedegis dadgoma da staqibotriotoqsikozis SemTexvevaSi – gamokveTili karioreqsisi limfoidur qsovilebSi. miuxedavad imisa, rom am daavadebebma SeiZleba gamoiwvios
sasikvdilo Sedegis dadgoma nebismier asakobriv jgufSi, Cveulebriv
igi Rorebis garkveuli jgufebisTvis aris damaxasiaTebeli, rac ganpirobebulia imiT, rom sxvadasxva asakis Rorebs sxvadasxva kvebis racionebi miewodebaT. diagnozis dadastureba xdeba sakvebis an RviZlis
analizis safuZvelze, romlis ganxorcielebac mxolod saTanadod aRWurvil sadiagnostiko vet.laboratoriebSia SesaZlebeli.
x SemTxveviTma an araSemTxveviTma mwvave mowamlvam drois Zalian mcire
monakveTSi SeiZleba gamoiwvios sasikvdilo Sedegis dadgoma yvela
asakis RorebSi, ra periodic nebismier SemTxvevaSi ufro mokle iqneba
vidre Roris afrikuli cxelebis SemTxvevaSi da klinikuri niSnebi da
dazianebebi (Tu ki aseTi aRiniSneba) gansxvavebuli iqneba vidre cxelebisas. diagnozis dadastureba xdeba kuW-nawlavis Semadgenlobis
an organoebis toqsikologiuri analizis safuZvelze.
Roris afrikuli cxelebis qvemwvave da qronikuli formebis garCeva
Roris klasikuri cxelebisgan da Roris dacemis sxva mizezebisgan rTulia.
diagnozis dasma SeiZleba aseve garTuldes meoradi infeqciebis arsebobis
gamo.
laboratoruli diagnozi
Roris afrikuli cxelebis savaraudo diagnozis laboratoriaSi dadastureba damokidebulia virusis an antisxeulebis gamovlenaze. vinaidan Rorebis
umetesoba daavadebis mwvave formisas, Roris afrikuli cxelebis antisxeulebis waromSobamde ixoceba, virusis gamovlena diagnozis dasmis yvelaze
mniSvnelovani meTodia.
dawvrilebiTi miTiTebebi Roris afrikuli cxelebisTvis laboratoruli sadiagnostiko procedurebTan dakavSirebiT mocemulia cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis (OIE) saxelmZRvaneloSi sadiagnostiko testebisa da vaqcniebis standartebis Sesaxeb. aRniSnuli warmoadgens mokle mimoxilvas, romelSic yuradReba gamaxvilebulia im analizebze, romlebic
yvelaze xSirad gamoiyeneba.
daavadebis buneba
sadiagnostiko nimuSebis Segroveba da transportireba: virusis izolirebis/ antisxeulebis gamovlenisTvis sasurvelia Semdegi nimuSebis
Segroveba:
x qsovilis nimuSebi limfuri kvanZebidan, elenTidan da limfuri jirkvlebidan, romlebic sterilurad unda Segrovdes da inaxebodes gaciebul, magram ara gayinul mdgomareobaSi;
x Seudedebeli sisxli, romelic sterilurad unda Segrovdes cxelebis
mqone Rorebisagan da moTavsdes eTilendiaminis tetra-acetil mJavaSi (EDTA) an heparinSi (iisferi an mwvane feris sacobian sinjarebSi) cxelebis dawyebidan maqsimum xuT dRemde vadaSi; Tu nimuSebis Semowmebas
polimerazas jaWvuri reaqciiT (PCR reaqcia) apirebT, maSin mxolod
EDTA unda gamoiyenoT;
x im SemTxvevebSi, sadac nimuSebis Sesagroveblad mxolod gaxrwnili
Roris narCenebia xelmisawvdomi, specialuri testebis gansaxorcieleblad, rogoricaa PCR-testi, sanimuSo qsovilad gamodgeba Zvlis
tvini.
antisxeulebis gamosavlenad, sisxlis nimuSebi unda Segrovdes wiTeli
feris (anu koagulantis gareSe) sacobian sinjarebSi/vakutainerebSi. sasurvel nimuSTan dakavSirebiT miTiTebebis miwodeba unda moxdes im laboratoriisagan, romelic axorcielebs sadiagnostiko testebs.
mTeli rigi qsovilebisa – elenTa, linfuri kvanZebi, filtvi, RviZli,
Tirkmeli da tvini – histologiuri gamokvlevisTvis da imunoperoqsidazis
meSveobiT virusis gamosavlenad, SeiZleba Seinaxos 10 procentian buferul
formalinis xsnarSi.
sisxlisa da arakonservirebuli qsovilis nimuSebis gadasatanad isini
jer unda gacivdes da Semdeg moTavsdes yinulSi an gayinuli gelis paketebSi.
Tu ki arsebobs galRobis albaToba, an gayinva SeuZlebelia, umateben steriluri glicerozalinis 50 procentian xsnars (50% gliceroli da 0.8% NaCl),
romelic uzrunvelyofs saTanado konservaciis pirobebs da imavdroulad,
virusuli kulturis gamoyofis SesaZleblobas. antibiotikebis damateba –
200 erTeuli penicilini da 200 mg/ml streptomicini – xels SeuSlis baqtericidul aqtivobas. formol-gliceromarilis gamoyeneba (50% glicerolmarili: 1/2 10% buferuli formalini, 1/2 gliceroliT) uzrunvelyofs virusuli dnm-is gamovlenis SesaZleblobas, magram am SemTxvevaSi kulturis
gamoyvana SeuZlebeli iqneba. Tu kulturis gamoyvana gsurT, maSin gayinva
rekomendebuli ar aris, radganac -20°C temperaturaze SesaZlebelia Roris
afrikuli cxelebis virusis inaqtivacia moxdes.
gadatanamde, Tu es SesaZlebelia, Sratis nimuSebi centrifugaSi unda
damuSavdes an koltebi unda mocildes. Segrovebis Semdeg, serologiisTvis
gankuTvnili sisxlis nimuSebi oTaxis temperaturaze inaxeba sakmarisi
drois ganmavlobaSi imisaTvis, rom gayinvamde koltebis mocileba iyos
SesaZlebeli. sinjarebi pirqve unda ganTavsdes imisaTvis, rom kolti sacobTan erTad iolad mocildes, ris Semdegac sacobi unda Seicvalos. Semdeg
nimuSebi yinulze Tavsdeba iseve, rogorc es qsovilis nimuSebis Senaxvis
wesSia aRwerili, an iyineba.
arakonservirebuli sadiagnostiko nimuSebi unda moTavsdes magar wyalgaumtar konteinerSi (Cveulebriv iyeneben plastmasis xraxnian qilas, an specialurad sisxlisTvis an SratisTvis gankuTvnil konteiners), romelic unda
SeifuTos absorbentul masalaSi da amgvarad moTavsdes meore hermetul
konteinerSi (Cveulebriv, iyeneben Tboizolaciis mqone plastmasis an penoplastis yuTs), romelic sabolood myar gare SefuTvaSi unda moTavsdes. amis
Semdeg, pakets ekvreba wyalgamZle melniT dawerili iarliyi da igi igzavneba
adgilobriv an saerTaSoriso laboratoriaSi. Tu nimuSebis gadatana Tbili
17
18
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
klimatis pirobebSi xdeba velidan adgilbriv laboratoriaSi, maSin mizanSewonili iqneba Tboizolaciis mqone yinuliani an gamyinavi paketebis SeZena.
nimuSebis sahaero transportiT gagzavna unda moxdes sahaero transportis
saerTaSoriso asociaciis (IATA-s) wesebis dacviT. informacia gadamzidvelis
Sesaxeb, satvirTo zednadebis nomeri da Camosvlis dro laboratorias winaswar unda ecnobos. mimReb laboratoriasTan winaswar dakavSireba aucilebelia imis uzrunvelsayofad, raTa gagzavnil pakets droulad daxvdnen da
rom yvela instruqcia daculi iyos (eqsportisa da importis nebarTvebis
CaTliT).
yvela nimuSs Tan unda axldes ZiriTadi informacia: mflobelis saxeli
da gvari, misamarTi, mokle istoria (daxocili Rorebis raodenoba da daxocvis TariRebi, Rorebis asaki da klinikuri niSnebi), nimuSebis Segrovebis
TariRebi, daavadebis saeWvo diagnozi da sadiagnostikod aucilebeli
testebi. Tu ramodenime nimuSia Cabarebuli, TiToeuls unda daekras iarliyi
an mieces nomeri, romelic dawerili iqneba wyalgamZle melniT da miuTiTebs
TandarTul informaciaze.
laboratoruli diagnozis dasma unda xdebodes mxolod specialurad
momzadebuli personalis mier saTanadod aRWurvil laboratoriebSi.
virusis izolacia: izolacia unda moxdes mxolod saTanadod aRWurvil laboratoriebSi, romlebSic SesaZlebelia qsovilis kulturis gamoyvana da funqcionaluri aqtivobis SenarCuneba savele nimuSebis ararsebobis
pirobebSi.
Roris afrikuli cxelebis virusis izolireba SesaZlebelia Roris pirveladi leikocitis kulturebis inokulaciisa da Roris afrikuli cxelebis
virusis Semdgomi identifikaciis Sedegad sisxlis adsorbaciis an citopaTiuri efeqtis meSveobiT. citopaTiuri efeqti Roris afrikuli cxelebis
virusisTvis specifiuri ar aris da sxva testebiT unda iyos dadasturebuli.
cocxali Rorebis gamoyeneba sadiagnostiko miznebisTvis xdeboda manamde,
vidre sxva meTodebi ar iqna SemoRebuli.
antigenis gamovlena: SesaZlebelia Semdegi testebis gamoyeneba:
x imunofluorescenculi antigenebis pirdapiri testi;
x myarfaziani imunofermentuli analizi (ELISA);
x histologiuri nimuSebis imunoperoqsidazuli Seferva; es arCeviTi
testi ar aris, radganac mis momzadebas 24 saaTi mainc sWirdeba da testis Catareba mxolod iseT laboratoriaSia SesaZlebeli, romelic saTanadod aris aRWurvili histopaTologiis analizis Casatareblad;
Tumca, erTaderTi xelmisawvdomi nimuSis formalinSi Senaxva sasargeblo iqneba.
virusuli genetikuri masalebis gamovlena: PCR protokolebi xelmisawvdomia Roris afrikuli cxelebis diagnostirebisaTvis. PCR testi maRali mgrZnobelobisa da Zalze specifiuri testia da jvaredini dabinZurebis
SesaZleblobis gamo, misi gamoyeneba xdeba mxolod iseT laboratoriebSi,
romlebSic uzrunvelyofilia biousafrTxoebis aucilebeli done da xorcieldeba am meTodis gamoyenebaSi specialuri momzadebisa da gamocdilebis
mqone personalis mier.
antisxeulebis gamovlena: serologiuri testebi Roris afrikuli cxelebisTvis, moicavs:
x ELISA - testi, romelic yvelaze xSirad gamoiyeneba da miRebulia saerTaSoriso vaWroaSi misi maRali mgrZnobiarobisa da specifikurobis
gamo;
x fluoroscenculi antisxeulebis iribi testi;
x imunobloTingi;
x Semxvedri imunoforezis testi; (testi, romelsac ELISA testis SemoRebamde irCevdnen).
19
Tavi 3
riskis analizi Roris afrikuli
cxelebisTvis
Sesavali
riskis analizi xSirad adamianis yoveldRiuri yofisa da profesiuli moRvaweobis intuiciur nawils Seadgens, magram ufro formalur disciplinad
igi mxolod am cota xnis win Camoyalibda da dRes, mas sul ufro xSirad mimarTaven saqmianobis mraval sferoSi. cxovelTa jandacvis sferoSi riskis
Sefasebas albaT yvelaze farTod iyeneben, radganac igi exmareba sakarantino
RonisZiebaTa gatarebasa da qveyanaSi Semotanili cxovelebisa da cxoveluri
produqtebis janmrTelobisTvis Sesaferisi pirobebis Seqmnis strategiebis gansazRvraSi. Tumca, SesaZloa, rom mism gamoyenebam aseve mniSvnelovani
adgili daikavos cxovelTa daavadebebisTvis mzadyofnis sagangebo gegmebis
SemuSavebis procesSic.
riskis analizis principebi
riskis analizi oTx komponents moicavs, esenia: riskis dadgena, riskis
Sefaseba, riskis marTva da riskis Sesaxeb informaciis Setyobineba.
riskis dadgena
mocemuli komponentis farglebSi xdeba safrTxis an safrTxeebis warmoSobis albaTobis dadgena, cnoba da amosavali informaciis mopoveba da Seswavla
(mag. samecniero kvlevebis Sesaxeb literaturisa da sxva monacemTa daxmarebiT).
riskis Sefaseba
mocemuli komponentis farglebSi xdeba im safrTxeebis dadgena da aRwera,
romlebic SeiZleba warmoiSvas ama Tu im movlenis an konkretuli moqmedebis Sedegad. Semdgom, amgvari safrTxeebis warmoSobis albaTobis, anu riskis
Sefaseba xdeba. safrTxeebiT gamowveuli SesaZlo Sedegebi ganisazRvreba
riskis SefasebaSi cvlilebebis Sesatanad maTi gamoyenebis mizniT. magaliTad, qveyanaSi gavrcelebis maRali riskis mqone egzotikur daavadebas riskis
SefasebaSi dabali saerTo qula mieniWeba, Tu misi damkvidrebis riski dabalia, an Tu misi SesaZlo socialur-ekonomikuri Sedegebi qveynisTvis umniSvneloa. qveyanaSi gavrcelebis dabali riskis daavadebas, romelic Semdgom
damkvidrebis maRali riskiT xasiaTdeba, an romelsac SeiZleba mZime socialur-ekonomikuri Sedegebi mohyves, ufro maRali qula eniWeba.
riskebis Sefaseba SeiZleba iyos raodenobrivi, naxevrad-raodenobrivi
am xarisxobrivi. realobaSi mraval biologiur sistemaSi arsebuli riskis
raodenobrivad gansazRvra an misTvis albaTobiTi raodenobis miniWeba rTulia, istoriuli precedentebis naklebobisa da im seriozuli xarvezebis gamo,
romlebic CvenTvis xelmisawvdom biologiur monacemebSi arsebobs. egzotikuri daavadebebisTvis rekomendebulia raodenobrivi riskis Sefasebebis
20
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
gamoyeneba. riskebi SeiZleba davaxasiaToT rogorc ukiduresi, maRali, saSualo an dabali, an mivaniWoT qulebi martivi Skalis mixedviT, magaliTad
1-dan 5-mde - riskis donisTvis da 1 dan 5-mde - SesaZlo Sedegebis donisTvis
(socialur-ekonomikuri Sedegebi, Sedegebi saarsebo SesaZleblobebsa da
sakvebis usafrTxoebaze, Sedegebi Sida da saerTaSoriso vaWrobaze, zoonozur potencialze, safrTxis dadgenis an gakontrolebis SeuZleblobis
albaToba, sxva populaciebze gadacemis SesaZlebloba da gansakuTrebiT
gareul cxovelebze da a.S.).
riskis marTva
es aris riskebisa da maTi Sedegebis dadgenis, dokumenturad asaxvisa da
Semcirebis RonisZiebaTa ganxorcielebis procesi. marTalia riskis srulad
aRmofxvra SeuZlebelia, magram am komponentis mizania axali procedurebis
SemoReba, an ukve arsebulis Secvla riskis donis Sesamcireblad im donemde,
romelic dasaSvebad SeiZleba CaiTvalos.
faqtobrivad, SeiZleba CaiTvalos, rom mocemuli saxelmZRvanelo
mTlianobaSi uzrunvelyofs riskis marTvis bazas, rac warmoadgens safuZvels Roris afrikuli cxelebis sawinaaRmdego sagangebo RonisZiebaTa
dasagegmad.
riskis Sesaxeb informaciis gacvla
es warmoadgens riskis Sesaxeb informaciisa da mosazrebebis gacvlis process, riskis analitikosebsa da dainteresebul mxareTa Soris. mocemul konteqstSi dainteresebuli mxareebi arian yvela isini, vinc SeiZleba riskebis/
safrTxeebis zemoqmedebis qveS moeqcnen, anu yvela dawyebuli fermerebidan da damTavrebuli politikosebiT. mniSvnelovnia am adamianebTan riskis
Sefasebisa da riskis marTvis strategiebis srulfasovnad ganxilva, raTa
davarwmunoT isini, rom zedmeti riskebi gamoricxuli iqneba da rom riskis
marTvis xarjebi gamarTlebul sadazRvevo politikas uzrunvelyofs.
gadawyvetilebaTa uzrunvelsayofad, riskis analitikosebma da gadawyvetilebebis mimRebma pirebma, riskis analizis ganxorcielebis mTeli periodis ganmavlobaSi, konsultaciebi unda awarmoon dainteresebul mxareebTan
imisaTvis, rom riskis marTvis strategiebSi gaTvaliswinebuli iyos dainteresebul mxareTa interesebi da miRebuli gadawyvetilebebi srulad iqnes
gacnobierebuli da mxardaWerili.
vin unda ganaxorcielos riskis analizi?
riskis Sefasebis komponents yvelaze kargad axorcielebs erovnuli vet.
samsaxuris epidemiologiuri erTeuli, rogorc transsasazRvro da cxovelTa sxva sagangebo daavadebaTa Sesaxeb winaswari Setyobinebis erovnuli
sistemis nawili. riskis marTva da riskis Sesaxeb informaciis gacvla yvela
uwyebis movaleobaa, magram am movaleobaTa koordinacias vet.samsaxuris
ufrosi (CVO) unda anxorcielebdes.
unda gvaxsovdes, rom riskebi ucvleli ar rCeba. isini icvlebian iseT
faqtorebTan erTad, rogoricaa Sinauri saqonlis epidemiur daavadebaTa
evolucia da msoflio masStabiT gavrceleba agreTve axali daavadebebis
ganviTareba da aseve saerTaSoriso vaWrobis modelebis Secvla qveyanaSi.
riskis analizi unda ganixilebodes ara rogorc erTjeradi RonisZieba, aramed rogorc RonisZieba, romelic aucileblad saWiroebs sistematurad
gadaxedvasa da ganaxlebas.
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis
riskis Sefaseba Roris afrikuli cxelebisTvis
rogorc wina paragrafebSia aRwerili, riskis Sefaseba moicavs safrTxeebis
dadgenas, maTi warmoSobis albaTobis gansazRvrasa da riskebis klasifikaciis Secvlas maTi SesaZlo Sedegebis Sefasebis safuZvelze.
erovnuli vet.samsaxuris epidemiologiuri erTeulis yoveldRiur movaleobebSi unda Sediodes Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva mniSvnelovani transsasazRvro daavadebebis saerTaSoriso statusis da maTi
afeTqebebis evoluciisa da uaxles samecniero monacemTa monitoringis
mudmivad warmoeba. iseve rogorc samecniero-kvleviTi literature. oficialuri informaciis yvelaze saimedo wyaros warmoadgens cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis publikaciebi, rogoricaa daavadebis Sesaxeb
yovelkvireuli angariSebi da FAO/OIE/WHO wliuri angariSebi cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb da cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis
cxovelTa janmrTelobis Sesaxeb sainformacio monacemTa baza (WAHID). daavadebaTa gamovlena SesaZlebelia aseve sxva wyaroebidan, rogoricaa FAO, cxovelTa warmoebaSi da cxovelTa janmrTelobis dacvaSi monawile regionuli
organizaciebi, sazRvargareT soflis meurneobis dargSi moRvawe ataSeebi,
eleqtronuli fostiT gadacemuli axali ambebi da cxovelTa janmrTelobis
Sesaxeb internet-saitebi.
egzotikur daavadebebTan dakavSirebuli safrTxeebis gansazRvrisa da
CamoTvlis Semdeg, momdevno nabiji iTvaliswinebs qveyanaSi TiToeuli daavadebis gavrcelebis riskis seriozulobis da maT Soris im gzebisa da meqanizmebis Sefasebas, romliTac daavadebam SeiZleba qveyanaSi SeaRwios. aq gasaTvaliswinebelia ramodenime faqtori:
x rogoria dRes-dReobiT daavadebaTa (rogoricaa Roris afrikuli cxeleba) geografiuli ganawileba msoflioSi da sad aris dafiqsirebuli
daavadebis gavrcelebis yvelaze maRali koeficienti?
x daavadeba sakmaod stabiluria, Tu ukanasknel periodSi cnobili gaxda informacia misi gavrcelebis Sesaxeb sxva qveynebSi, regionebSi an
kontinentebze?
x ramdenad axlosaa daavadeba? rogori mdgomareobaa mezobel qveynebSi, sadac cnobilia rom dafiqsirda Roris afrikuli cxeleba da
ramdenad darwmunebuli arian es qveynebi TavianTi vet.samsaxurebis
SesaZleblobaSi gamoavlinon da gaakontrolon daavadebis afeTqebebi?
x Tu ki mezobel qveynebSi dafiqsirebulia daavadebis SemTxvevebi, sad
xdeba daavadebis afeTqebebi yvelaze axlos saerTo sazRvarTan?
x adrec Tu yofila dafiqsirebuli Roris afrikuli cxelebis
SemTxvevebi qveyanaSi? arsebobs Tu ara imis SesaZlebloba, rom infeqciis daudgeneli endemuri kerebi kvlavac arsebobdes Sinaur an
gareul RorebSi?
x rogor xdeba daavadebis gavrceleba? ra rols TamaSoben cocxali cxovelebi, genetikuri masala, Roris xorci an sxva cxoveluri warmoSobis produqtebi da aseve tkipebi da migrirebuli cxovelebi etiologiuri agentis gadacemaSi?
x arsebobs Tu ara Roris afrikuli cxelebiT dasnebovnebuli cxovelebis, xorcproduqtebis an sxva masalebis importirebasTan dakavSirebuli mniSvnelovani risk faqtori? xom ar xdeba maTi Semotana endemuri regionebidan? Seesabameba Tu ara sakarantino importis oqmebi
cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis standartebs? ramdenad
saimedoa importis sakarantino procedurebi?
x ramdenad saimedoa sabariero an sasazRvro sakarantino procedurebi Roris afrikuli cxelebis risk faqtoris mqone masalebis qveya-
21
22
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
naSi ukanonod Semotanis Tavidan acilebis TvalsazrisiT (gemisa da
TviTmfrinavis samzareulos narCenebis CaTvliT)?
x warmoadgens Tu ara Rorebis salafaviT kveba miRebul praqtikas qveyanaSi? arsebobs Tu ara Sesabamisi procedurebi, romlebic uzrunvelyofs amgvari sakvebis usafrTxoebas?
x arsebobs Tu ara qveyanaSi saqonlis kontrabandis, araoficialurad gadaadgilebisa da zamTris saZovrebidan sazafxulo saZovrebze
gadarekvis praqtika, romelic SeiZleba Roris afrikuli cxelebis
Semotanis riskTan iyos dakavSirebuli? kerZod, mezobel qveynebSi Tu
aqvs adgili saxalxo gamosvlebs, romelic SeiZleba adaimianebis masobrivi gadaadgilebis an saqonlis mitovebis mizezi gaxdes?
momdevno nabiji moicavs imis Sefasebas, Tu ramdenad seriozuli socialur-ekonomikuri Sedegebi SeiZleba mohyves daavadebis gavrcelebas qveyanaSi.
amasTan dakavSirebiT kidev ramodenime faqtoria gasaTvaliswinebeli:
x arsebobs Tu ara imis albaToba, rom daavadebam fexi moikidos qveyanaSi? arsebobs Tu ara qveyanaSi cxovelTa iseTi populaciebi da maT
Soris velur bunebaSi, romlebic mgrZnobiare arian daavadebisadmi?
x gaaCniaT Tu ara sadiagnostiko vet.laboratoriebs saTanado aRWurviloba da specialurad momzadebuli personali imisaTvis, rom infeqciis gamovlena swrafad moxdes?
x rTuli iqneba Tu ara daavadebis swrafad amocnoba qveynis sxvadsxva
regionebSi?
x Sinauri Roris ramdenad didi populaciebi arsebobs qveyanaSi? ramdenad mniSvnelovania Roris warmoeba erovnuli ekonomikisTvis? ra
mniSvneloba aqvs Roris warmoebas qveynis mosaxleobis kvebisa da sxva
saWiroebaTa dakmayofilebisTvis?
x rogor aris organizebuli Roris warmoeba qveyanaSi? arsebobs Tu ara
Roris msxvili warmoeba, Tu Roris warmoeba mxolod sasoflo-sameurneo SinameurneobaTa doneze xdeba? Roris warmoebiT qveynis mxolod
ramodenime raionia dakavebuli?
x ramdenad seriozuli iqneba daavadebiT gamowveuli sawarmoo danakargebi? imoqmedebs es Tu ara sakvebis usafrTxoebaze?
x ra Sedegs iqoniebs daavadeba cxovelTa da cxoveluri warmoSobis
produqtebis eqsportze? ra Sedegs moaxdens igi sagareo vaWrobaze?
x arsebobs Tu ara gareuli Rorebis populaciebi an Sinauri Rorebi,
romlebic kontrolis gareSe, Tavisuflad daxetialoben? warmoadgenen Tu ara isini Roris afrikuli cxelebis infeqciis rezervuarebs,
romlebic Znelad eqvemdebarebian kontrols?
x dafiqsirebulia Tu ara qveyanaSi Ornithodoros spp. ojaxis tkipebis arseboba, romlebic virusis matareblebi arian da misi gadacemis unari
gaaCniaT; aqvT Tu ara kontaqti RorebTan?
x ramdenad rTuli iqneba daavadebis kontroli da aRmofxvra da ra xarjebTan iqneba es dakavSirebuli? SesaZlebeli iqneba Tu ara daavadebis
aRmofxvra?
aRniSnuli sakiTxebisa da problemebis ganxilva analitikosebs Roris
afrikuli cxelebisTvis riskis profilis agebisa da daavadebiT Seqmnili
riskis sididis raodenobrivad Sefasebis SesaZleblobas aZlevs. rac yvelze
mniSvnelovania, igi iZleva warmodgenas Roris afrikuli cxelebis riskis
kategoriis Sesaxeb sxva maRali prioritetis mqone daavadebaTa riskTan mimarTebaSi da ra resursebi unda iqnes gamoyofili Roris afrikuli cxelebis
mzadyofnisTvis im resursebTan SedarebiT, romlebic sxva daavadebebisTvis
aris gamoyofili. igi aseve iZleva warmodgenas imis Sesaxeb, Tu saidan aris
mosalodneli daavadebis gavrceleba qveyanaSi da rogor unda gaZlierdes
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis
Roris afrikul cxelebasTan brZolisTvis vet.samsaxurebis resursebi da
rogor unda moxdes sagangebo RonisZiebaTa dagegmva. mocemuli informaciiT SegiZliaT ixelmZRvaneloT gadawyvetilebis miRebaSi qveyanaSi Roris
afrikuli cxelebis SemTxvevis dafiqsirebisas arsebuli garemoebebisTvis
yvelaze Sesaferisi kontrolis strategiis SerCevis Taobaze.
riskis Sefasebis mniSvneloba Roris afrikuli cxelebis
sagangebo gegmebis momzadebisTvis
zemoT aRwerili riskis Sefaseba mniSvnelovania imisaTvis, rom:
x gadavwyvitoT ra adgili uWiravs Roris afrikul cxelebas qveynisTvis, daavadebiT gamowveul seriozul safrTxeTa prioritetebis
siaSi da sxva daavadebebTan SedarebiT ra donis resursebis mobilizacia unda movaxdinoT masTan brZolis mosamzadeblad;
x gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes sakarantino protokolebisa
da procedurebis gaZliereba;
x gavarkvioT, rogor xdeba Roris warmoeba da Rorisa da Roris xorcis
produqtebis marketingi qveynis yvela regionSi;
x gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes laboratoruli diagnostirebis SesaZleblobaTa gaZliereba;
x davgegmoT vet.personalisTvis specialuri momzadebis kursebi da
fermerTa cnobierebis donis amaRlebisa da sainformacio kampaniebis
ganxorcieleba;
x gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes daavadebis kontrolis gaZliereba;
x davgegmoT daavadebaze reagirebis saTanado strategiebi.
sasargeblo meTodologiis Sesaxeb Semdgomi wasakiTxi
masala
makdiarmidi, s.c. da faro, h.j. 2003 w. riskis analizi: Sefaseba, marTva da
informaciis gacvla. samecniro-teqnikuri gamocema, 22(2): 397–408.
.
urbina-amarisi, Mm.e. 2003 w. specializebuli riskis analizis jgufis roli
ganviTarebadi qveynis vet.samsaxurSi. samecniro-teqnikuri gamocema, 22(2):
587–595.
.
n. miurei. 2004 w. saxelmZRvanelo qveyanaSi daavadebaTa Semotanis riskis
analizis Sesaxeb, cxovelebisa da cxoveluri warmoSobis produqtebisTvis,
tomi I, daavadebis sivrculi da raodenobrivi riskis analizi; da tomi II,
raodenobrivi riskis analizi. parizi, cxovelTa jandacvis msoflio organizacia (OIE).
23
25
Tavi 4
Roris afrikuli cxelebis
prevenciis strategiebi
Sesavali
Zveli gamoTqma, rom mkurnalobas prevencia sjobia, gansakuTrebiT samarTliania Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva transsasazRvro
daavadebebTan mimarTebaSi. karantini am daavadebebisagan Tavdacvis pirveli
xazia (anu cocxali Rorebis winaswar moTavseba karantinSi), cocxali cxovelebisa da produqtebis gadaadgilebis marTvasa da sazRvrebis gadakveTis
kontrolTan erTad. yvela qveyanam unda moaxdinos saTanado donis resursebis mobilizacia efeqturi sasazRvro da importis sakarantino RonisZiebebis
gasatareblad, romlebic xels SeuSlis saqonlis seriozuli daavadebebis
gavrcelebas qveyanaSi.
Roris afrikuli cxelebisTvis riskis analizi unda uzrunvelyofdes
Semdeg Sefasebebs:
x daavadebis qveyanaSi SeRwevis riskis xarisxi;
x Roris afrikuli cxelebis qveyanaSi SeRwevis savaraudo teritoriebi
da meqanizmebi;
x ramdenad seriozuli SeiZleba iyos daavadebis qveyanaSi SeRwevis Sedegebi.
es Sefasebebi unda uzrunvelyofdes safuZvels Roris afrikuli cxelebis prevenciis strategiebis dagegmvisa da ganxorcielebisTvis, saTanado
resursebis mobilizaciis meSveobiT.
Roris afrikuli cxelebisa da saqonlis sxva daavadebaTa prevenciaSi
yvelaze mniSvnelovani faqtoria pirutyvis informirebuli mepatrone an
fermis mmarTveli. Roris mepatroneebma (warmoebis yvela doneze) unda
icodnen rogorc amoicnon Roris afrikuli cxeleba da rogor imoqmedon
Roris daavadebaze eWvis gaCenisas. amis miRweva SesaZlebelia mxolod fermerTa intensiuri specialuri momzadebis Sedegad im saSualebaTa gamoyenebiT, romlebic maTTvis gasagebi, TvalsaCino iqneba da mudam Seaxsenebs
daavadebisa da misi mniSvnelobis Sesaxeb. aseTi sainformacio Tu SemecnebiTi
xasiaTis masalebi sakmaod farTo speqtris unda iyos da moicavdes rogorc
Roris afrikul cxelebas, aseve im sxva paTologiebsac, romlebic SeiZleba
SecdomiT Roris afrikul cxelebad iqnes miCneuli. imisaTvis, rom calkeuli fermerebis gadasawyveti ar iyos warmoadgens Tu ara romelime konkretuli SemTxveva Roris afrikuli cxelebas, aucilebelia mWidro sainformacio kavSirebis SemoReba saqonlis mesakuTreebsa da vetsamsaxurebs Soris,
romlis meSveobiTac SesaZlebeli iqneba informaciis Setyobineba Roris
masobrivi daxocvis an nebismieri msgavsi problemebis arsebobis Sesaxeb romlebic fermerTa Cveulebrivi gamocdilebis farglebs scildeba. adgilobrivi xelisufleba da soflis meurneobis dargis muSakebi informirebuli
unda iyvnen Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb da saWiroebis SemTxvevaSi,
Suamavlis roli iTaon. yovel dRe mxolod pirutyvis mepatrones an fermis
mmarTvels aqvs cxovelebTan kontaqti da swored amitom, cxovelTa daavade-
26
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
bis yoveldRiuri kontrolis mxriv, amgvarad informirebuli mepatroneebi
realurad erTaderT saimedo resurs warmoadgenen.
importis sakarantino politika
cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis xmeleTis cxovelTa janmrTelobis kodeqsi (2007 wlis gamocema, Tavi 2.6.6) uzrunvelyofs saxelmZRvanelo miTiTebebs Sinauri da gareuli Rorebis, Roris xorcisa da xorcproduqtebis, Roris spermis, embrionebis, kvercxujredebisa da Roris qsovilebis
Semcveli sxva produqtebis (rogoricaa farmacevtuli preparatebi) usafrTxod importirebisTvis (www.oie.int).
didi mniSvneloba aqvs sakarantino da inspeqtirebis samsaxurebis muSaobas, romlebmac unda uzrunvelyon Roris xorcisa an Roris xorcis produqtebis Semcveli sakvebi produqtebisa da im sxva sarisko masalebis dakaveba, romlebic qveyanaSi saerTaSoriso aeroportebidan, navsadgurebidan da
sasazRvro saguSagoebidan Semodis. nebismieri CamorTmeuli risk Semcveli
masala aucileblad usafrTxod unda ganTavsdes – Rrmad Caimarxos an daiwvas, iseve rogorc samzareulos narCenebi, romelic moipoveba saerTaSoriso
aeroportebsa da navsadgurebze. magaliTad, evrokomisiam SemoiRo pirveli
kategoriis sarisko masalebis CamonaTvali, romelSic miTiTebulia ukiduresad maRali riskis masalebi.
kontroli salafaviT kvebaze
RorebisTvis sakvebad iseTi salafavis miwodeba, romelic Seicavs adamianis sakvebis narCenebsa da maT Soris SesaZloa cxoveluri warmoSobis importirebul produqtebsac, mniSvnelovnad uwyobs xels qveyanaSi Roris afrikuli cxelebisa da maT Soris transsasazRvro cxovelTa sxva seriozuli
daavadebebis Semotanas (rogoricaa Turquli, Roris vezikularuli daavadeba da Roris klasikuri cxeleba). amitom, Rorebis salafaviT kveba unda
aikrZalos an amaze kontroli mainc unda iyos dawesebuli, romelic uzrunvelyofs aseTi sakvebis uvneblobas. dauSvebelia pirutyvis gamokveba salafaviT, romelic saerTaSoriso aeroportebis an navsadgurebis samzareulos
narCenebs Seicavs, vinaidan es qveyanaSi Roris afrikuli cxelebisa da sxva
transsasazRvro cxovelTa daavadebebis gavrcelebis Zalze maRal riskTan
aris dakavSirebuli. arsebobs didi albaToba, rom Roris afrikuli cxeleba
swored am gziT iqna Semotanili dasavleT evropaSi, laTinuri amerikis qveynebsa da saqarTveloSi.
daavadebaTa profilaqtikis TvalsazrisiT, sasurvelia Rorebis salafaviT kvebis akrZalva, magram SinameurneobaTa doneze am moTxovnis Sesrulebis gakontroleba SeuZlebelia. unda gvaxsovdes, rom uwinares yovlisa
Rorebis moSinaureba swored imitom moxda, rom maT sxvadsxva saxis dabali
xarisxis sakvebis da maT Soris, adamianis sakvebis organuli narCenebis, maRali xarisxis proteinSi gadamuSavebis unari aqvT. soflad, qalaqis periferiebsa da qalaqad, Roris bevr mwarmoebels ekonomiuri garemoebebi karnaxobs, rom gamoiyenon kvebis nebismieri xelmisawvdomi wyaro da unda vivaraudoT, rom qalaqad da qalaqis periferiebSi, kvebis aseT wyaros salafavi
warmoadgens. Roris mwarmoeblebisTvis daavadebis Tavidan acilebis erTaderTi gza arsebuli safrTxeebis gacnobierebaa: Roris mwarmoeblebma Tavad
unda uzrunvelyon, rom RorebisTvis sakvebis saxiT salafavis miwodebamde,
igi jer aucileblad unda wamoduRdes (15-20 wuTis ganmavlobaSi). iq, sadac
siRaribis done maRalia, kanoni, rogorc wesi, ar kanonobs. maregulirebel
RonisZiebebTan Sesabamisobas uzrunvelyofs riskisa da misi daZlevis praqtikuli SesaZleblobebis Sesaxeb informirebuloba. im qveynebSi, sadac Roris
warmoeba sakamod maRal donezea ganviTarebuli, fermerebma SeiZleba dai-
Roris afrikuli cxelebis prevenciis strategiebi
cvan moTxovna salafaviT Rorebis kvebis akrZalvasTan dakavSirebiT, vinaidan maT kargad aqvT gacnobierebuli, rom Tanamedrove ekonomikis pirobebSi,
Roris salafaviT kvebiT saukeTeso Sedegebis miRweva SeuZlebelia.
Rorebis Caketil pirobebSi Senaxva
is faqti, rom Rorebis didi raodenoba Tavisuflad an saTanado kontrolis
gareSe daxetialobs, safrTxes uqmnis qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis
Semotanasa da swrafad gavrcelebas. amgvarad daavadebis amocnoba SeiZleba
mniSvnelovnad dagviandes da Sesabamisad, misi aRmofxvrac ufro rTuli
iqneba. am mxriv, yvelaze did safrTxes warmoadgendes is, rom SesaZloa soflis SemogarenSi an nagavsayrelebze es Rorebi daxocili Roris narCenebiT
da ufro metic, afrikuli cxelebisgan daxocili Roris narCenebiT ikvebebian. aucilebelia iseTi zomebis miReba, romlebic xels Seuwyobs saTanado
saRoreebis aSenebas da Seamcirebs nagavsayrelebze Tavisuflad moxetiale
Rorebis raodenobas, gansakuTrebiT ki im adgilebSi, sadac iTveleba rom
Roris afrikuli cxelebis gavrcelebis maRali riski arsebobs. cnobilia, rom infeqciis gavrcelebis prevenciis uzrunvelsayofad sakmarisia,
Tundac fermis doneze, minimaluri biousafrTxoebis pirobebis dacva. aucilebelia, rom Roris mwarmoebebma, Roris warmoebis yvela doneze, Zalisxmeva
ar daiSuron imisaTvis, rom gaaumjobeson fermaze arsebuli biousafrTxoebis pirobebi. amgvarad SesaZlebeli iqneba ara mxolod iseTi daavadebebis
gakontroleba, rogoricaa Roris afrikuli da klasikuri cxeleba da Roris
cisticerkozi, aramed mwarmoeblurobis donis amaRleba, rasac Sesabamisad
Sedegad mohyveba Semosavlebis donis gazrda Roris mcire mwarmoeblebisTvis. mcire fermerTa dasaxmareblad aseve xeli unda Seewyos Roris mwarmoebelTa organizaciebis Camoyalibebas.
cxadia, rom mraval qveyanaSi Rorebis Senaxvis tradiciuli meTodebi erT
dReSi ver Seicvleba da rom Rorebis mudmivad Caketil pirobebSi Senaxva
Roris mesakuTreebs kvebasTan dakavSirebiT iseT valdebulebebs akisrebs,
romlis Sesrulebac maT SeiZleba ver moaxerxon. vidre alternatiuli kvebis wyaroebi srulyofilad ar iqneba gamokvleuli, Roris bevri mwarmoebeli Rorebis Caketil pirobeSi Senaxvaze ar daTanaxmdeba. axlo momavalSi
mxolod imis imedi unda viqonioT, rom informirebuli Roris mwarmoeblebi
gaacnobiereben, ra safrTxes warmoadgens Roris narCenebis nagavsayrelze
gadayra maSin, rodesac Rorebs Tavisuflad xetialisa da nagavsayrelze
sakvebis moZiebis SesaZlebloba aqvT. aucilebelia Roris warmoebis gaumjobesebis erovnuli politikis SemuSaveba, romelSic gansazRvruli iqneba
kvebis wyaroebi, romlebic fizikurad da materialurad xelmisavdomi iqneba.
27
29
Tavi 5
daavadebis Sesaxeb winaswari
gafrTxileba da Roris afrikuli
cxelebisTvis sagangebo
RonisZiebaTa dagegmva
Sesavali
daavadebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba xdeba daavadebis zedamxedvelobis, swrafad Setyobinebisa da epidemiologiuri analizis safuZvelze, rac
miznad isaxavs daavadebisa da infeqciis afeTqebaTa gavrcelebisa da qcevis Sesaxeb informirebulobisa da codnis donis amaRlebas. es moicavs regionisa da msoflio masStabiT daavadebis gamokvlevas vet.samsaxurebis
epidemiologiuri erTeulebis mier, romelebic riskis Sefasebaze SesaZlo
zegavlenis mqone cvlilebaTa interpretirebas axdenen. informirebulobis
amgvarad gazrdili done unda uzrunvelyofdes iseTi seriozuli daavadebebis swrafad gamovlenas, rogoricaa Roris afrikuli cxeleba, misi qveyanaSi
Semotanis an daavadebis SemTxvevaTa ricxvis uecrad momatebis SemTxvevaSi
manamde, vidre igi epidemiaSi gadaizrdeba da seriozul socialurekonomikur Sedegebs gamoiwvevs. daavedebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba
daavadebis wyarosa da afeTqebebis gavrcelebis prognozirebisa da daavadebis kontrolis RonisZiebaTa efeqturobis monitoringis SesaZleblobas
uzrunvelyofs. (globalur doneze ixileT, magaliTad,
. .
. ).
ama Tu im qveynis mier Roris afrikuli cxelebis qveyanis teritoriaze
Semotanis an daavadebis SemTxvevaTa gazrdili ricxvis gamovlenaSi miRweuli warmateba, damokidebulia Semdeg faqtorebze, rogoricaa:
x Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva, maRali safrTxis, epidemiur daavadebaTa Sesaxeb informirebis kargi programebi, romlebic
iTvaliswinebs vet.samsaxuris muSakTa da fermerTa Soris informaciis
gacvlis sistemis gaumjobesebas;
x daavadebis saeWvo da dadasturebul SemTxvevaTa ganmarteba da maT
Sesaxeb gancxadeba;
x savele vet.samsaxuris muSakebis, damxmare vet. personalis, adgilobrivi xelisuflebisa da Roris mesakuTreebis specialuri momzadeba
Roris afrikuli cxelebisa da pirutyvis sxva seriozuli epidemiuri
daavadebebis klinikuri niSnebisa da saerTo paTologiebis amocnobis
sakiTxebSi;
x sadiagnostiko nimuSebis dauyovnebliv Segroveba da laboratoriaSi
gadagzavna;
x klinikuri daavadebis savele pirobebSi gamokvlevebis garda, Roris
mesakuTreTa da savele da laboratorul/epidemiologiur vet.samsaxurebs Soris mWidro koordinaciaze damyarebuli uwyveti aqtiuri zedamxedvelobis warmoeba, daavadebis pasiuri monitoringis gasamyare-
30
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
blad. monawile mxareebisTvis gankuTvnili kiTxvarebis, serologiuri
kvelevebisa da sasaklaoebis monitoringis meSveobiT;
x saimedo meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofs daavadebis Sesaxeb informaciis sagangebo reJimSi Setyobinebas regionuli, federaluri da
erovnuli vet.samsaxurebis StabisTvis;
x daavadebaTa Sesaxeb infromirebis kompiuteruli sistemis danergva,
rogoricaa transsasazRvro cxovelTa daavadebebisTvis sainformacio sistema(TADinfo) da kerZod FAO/EMPRES-is kompiuteruli programa;
x vet.laboratoriebSi laboratoruli diagnostikis resursebis gaZliereba Roris afrikuli cxelebisTvis da maT Soris, maTi CarTva
rkalur sistemaSi, precipitaciis reaqciis regionul da saerTaSoriso testebSi;
x kavSirebis ganviTareba erovnul laboratoriebsa da miTiTebul regionul da msoflio laboratoriebs Soris;
x mWidro TanamSromloba savele samsaxurebsa da sadiagnostiko vet.
laboratoriebs Soris;
x erovnuli epidemiologiuri samsaxurebis resursebis gaZliereba daavadebasTan brZolisTvis mzadyofnisa da misi marTvis mxardasaWerad;
x cxovelTa jandacvis msoflio organizaciisTvis (OIE), mezobeli qveynebisa da savaWro partniorebisTvis, daavadebis Sesaxeb dauyovneblovi da amomwuravi informaciis Setyobinebis saerTaSoriso sistema.
mocemuli saxelmZRvanelos formati ar iTvaliswinebs yvela aRniSnuli
sakiTxis dawvrilebiT ganxilvas. dawvrilebiTi informaciisTvis ixileT saxelmZRvanelo cxovelTa daavadebebTan brZolisTvis mzadyofnis
erovnuli sagangebo gegmebis momzadebis Sesaxeb (FAO-s saxelmZRvanelo cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, # 6) da saxelmZRvanelo Sinauri cxovelebis davaadebaTa kontrolisa da sainformacio sistemebis Sesaxeb (FAO-s
saxelmZRvanelo cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, # 8).
Roris afrikuli cxelebis ganmarteba daavadebis gavrcelebis axali
teritoriebisTvis (kavkasiis regioni)
daavadebis saeWvo SemTxveva
nebismieri calkeuli Rori an Rorebis jgufi, romelsac aReniSneba:
1. klinikuri niSnebi:
2. paTologia:
x maRali sicxe (> 41.5°C)
x nervuli aSliloba
x sikvdilianobis maRali koeficienti (> 30 procenti,
yvela asakobrivi jgufisTvis)
x uecari sikvdili, winaswari klinikuri niSnebis gareSe;
x hemoragiuli limfuri kvanZebi
x gadidebuli da sisxliT gajerebuli elenTa;
3. istoria fermis teritoriaze axali Roris Semoyvanis, an salafaviT kvebis
praqtikis, an nagavsayrelze Rorebis sakvebad gaSvebis Sesaxeb.
daavadebis dadasturebuli SemTxveva – laboratoria
Roris afrikuli cxelebisTvis antisxeulebze Catarebuli testis dadebiTi
pasuxi (nebismieri testi) klinikuri daavadebis epidemiologiuri monacemebi; an
Roris afrikuli cxelebis virusis dadastureba: Roris afrikuli cxelebis
virusis (ASFV) an genetikuri komponentis gamovlena laboratorul doneze
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva
cxovelTa jandacvis sferos muSakTa specialuri momzadeba
daavadebis adreul etapze amocnobis da sadiagnostiko
nimuSebis Segrovebisa da gagzavnis sakiTxebSi
im qveynebSi, sadac Roris afrikuli cxelebis SemTxvevebi saerTod an ukve
mravali welia ar yofila dafiqsirebuli an pirvelad aris dafiqsirebuli,
iseTi veterinarebi an cxovelTa jandacvis sferos sxva muSakebi, romelTac
daavadebasTan uSualo Sexebis gamocdileba gaaCniaT, savaraudod, naklebad moiZebneba rogorc saxelmwifo, aseve kerZo seqtorSi. igive SeiZleba
iTqvas transsasazRvro cxovelTa sxva daavadebebTan dakavSirebiTac. es
nakli unda gamoswordes specialuri momzadebis programebis meSveobiT,
romlebic gankuTvnilia yvela im vet.samsaxurebis muSakebisTvis, romelTac
SeiZleba pirvel rigSi mouwios am an sxva daavadebis SemTxvevasTan an afeTqebasTan kontaqtSi Sesvla. vinaidan daavadebis SemTxvevebi SeiZleba qveynis
nebismier nawilSi dafiqsirdes da kadrebis gaaxlebis gaTvaliswinebiT, specialuri momzadebis programebi vrceli unda iyos da regularulad unda
tardebodes. specialuri momzadeba unda Cautardes qveynis yvelaze Soreul
raionebSi moRvawe vet.muSakebs, iseve rogorc adgilobriv xelisuflebas,
Rorebis mepatroneebsa da Roris gadamyidvelebs. specialuri momzadebisTvis arsebiTi mniSvneloba aqvs partniorul urTierTobebs centralur da
regionul xelisuflebebs Soris (Statebi, provinciebi, guberniebi, avtonomiuri regionebi an departamentebi), gansakuTrebiT ki decentralizebul an
federaciul saxelmwifoebSi.
cxadia, rom personalis umaRles doneze momzadeba yvela am daavadebaSi arc praqtikulad aris SesaZlebeli da arc aucilebeli ar aris. umetes
SemTxvevebSi isic sakmarisia, rom staJiorebisTvis cnobili iyos TiToeuli
daavadebis (Roris afrikuli cxelebis CaTvliT) ZiriTadi klinikuri, paTologiuri da epidemiologiuri niSnebi da icodnen, rogor imoqmedon
im SemTxvevaSi, Tu eWvi gauCndebaT romelime aRniSnul daavadebaze. aq,
SesaZloa, yvelaze mniSvnelovani iyos imis imis miRweva, rom rogorc savele,
aseve sadiagnostiko laboratoriis muSakebma RorebSi ucnobi daavadebis
afeTqebasTan dakavSirebiT sxvadasxva sadiagnostiko SesaZlebobebs Soris
gaiTvaliswinon aseve Roris afrikuli cxelebis diagnozis SesaZlebloba da
Sesabamisad imoqmedon. isini saTanado codnas unda flobdnen imasTan dakavSirebiT Tu ra nabijebia gadasadgmeli diagnozis dasadastureblad da maT
Soris is, rom aucilebelia sadiagnostiko nimuSebis Segroveba da laboratoriaSi gadagzavna; daavadebis kontrolis ra RonisZiebebi unda ganxorcieldes uSualod daavadebis afeTqebis adgilze da ra riski SeiZleba mohyves maT mier ganxorcielebul qmedebebs daavadebis gavrcelebis xelSewyobis
mxirv im SemTxvevaSi, Tu biousafrTxoebis zomebi mkacrad ar iqneba daculi.
im personals, romliTac specialistTa sadiagnostiko jgufebi unda dakompleqtdes, ufro specializirebuli swavleba unda Cautardes.
kadrebis specialuri momzadebis sxvadsxva SesaZleblobebi moicavs:
x wamyvani savale da laboratoruli muSakebis gagzavnas sxva qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis afeTqebasTan dakavSirebiT uSualo gamocdilebis misaRebad, an seminarebze dasaswrebad, sadac maT
SesaZlebloba eqnebaT gaiziaron daavadebis afeTqebis gakontrolebasTan dakavSirebiT sxva qveynebis gamocdileba;
x ucxo qveyanaSi staJirebis SesaZleblobebs, magaliTad veterinariis
fakultetebis mier SemoTavazebuli kursebi egzotiur daavadebebTan
dakavSirebul sakiTxebSi da laboratoriis muSakTa specialur momzadebas msoflios an regionis masStabiT miTiTebul laboratoriebsa da
sxva saerTaSoriso organizaciebSi;
31
32
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
x
qveynis doneze seminarebis Catarebas qveynisaTvis gansakuTrebiT
saSiS daavadebaTa sakiTxebSi (romelic kadrebis specialuri momzadebis birTvs unda warmoadgendes) saxelmwifo seqtorSi dasaqmebul
savele da laboratoruli vet.personalisTvis, jandacvisa da sakarantino samsaxurebis vet.muSakebisTvis (maT Soris maTTvis, vinc sasaklaoebze, bazrebze, sasazRvro gamSveb punqtebze, aeroportebsa da
navsadgurebze, sawarmoebze muSaobs da praqtkosi vet.eqimebisTvis);
aseT seminarebSi unda monawileobdnen aseve mezobeli qveynebis warmomadgenlebi da Semdgom seminarebis monawileebma Tavad unda Caataraon
msgavsi seminarebi fermerebisTvis;
savele diagnostikis saxelmZRvanelo, romelic unda iyos martivi,
praqtikuli, Seicavdes naxatebsa da diagramebs da aucileblobis
SemTxvevaSi, xelmisawvdomi iyos daavadebis afeTqebis adgilze swrafi
konsultaciis misaRebad.
fermerTa informirebis/ganaTlebis programebi
fermerTa informirebis programebs kritikuli mniSvneloba aqvs. magram
maTSi zogjer ugulebelyofilia sagangebo daavadebebisTvis mzadyofnis
RonisZiebaTa dagegmvis sakTxebi. isini xels uwyobs mxardaWeris gaZlierebas mesaqonleebsa da sxva dainteresebul mxareebs Soris sagangebo daavadebaTa kontrolis/aRmofxvris RonisZiebebis programebis dagegmva - ganxorcielebisadmi da safuZvels uyris daavadebaTa kontrolis “qvemodan zemoT”
midgomis damatebiT SemoRebas im e.w. “zemodan qvemoT” midgomasTan erTad,
romelsac Cveulebriv qveynebis mTavrobebi arCeven.
informaciis uzrunvelyofis strategiebi miznad unda isaxavdes dainteresebul mxareTa informirebas Roris afrikuli cxelebisa da pirutyvis
sxva mniSvnelovani daavadebebis bunebis, SesaZlo Sedegebis, maTi prevenciisa
da aRmofxvris upiratesobebis Sesaxeb. is yovelTvis unda iTvaliswinebdes
daavadebis epidemiis prevenciis an masTan brZolis saerTo miznis irgvliv
sazogadoebis gaerTianebis elements, romelsac saboloo jamSi Sedegad mohyveba sanitaruli dacvis jgufebisa da fermerTa sxva saxis organizaciebis
Camoyalibeba.
erT-erTi mniSvnelovani gzavnili, romelic kargad unda iyos gaazrebuli aris is, rom RorebSi ucnobi daavadebis afeTqebis niSnebis gamovlenisTanave aucilebelia cxovelTa jandacvis saxelmwifo uwyebebis muSakTa informireba amis Sesaxeb da maTTvis daxmarebisTvis mimarTva. aucilebelia informaciis uzrunvelyofa imis Sesaxeb, Tu rogor unda gakeTdes es. am mizniT
unda ganxorcieldes sainformacio kampniebi fermerebisTvis, adgilobrivi
xelisuflebisa da saqonliT movaWreebisTvis. informaciis swrafad miwodebis uzrunvelsayofad mniSvnelovania samarTliani sakompensacio politikis
SemoReba fermerTa danakargebis asanazRaureblad da amis Sesaxeb fermerebisTvis informaciis miwodeba.
sakompensacio politikis SemoReba dagegmvis procesis nawilia da Roris
mwarmoeblebma unda icodnen amgvari politikis arsebobis Sesaxeb. marTalia
xSirad sakompensacio Tanxebis dadgena mxolod da mxolod soflis meurneobisa da mecxoveleobis departamentebis movaleobas warmoadgens, magram
mniSvnelovania, rom riskis analizis sainformacio komponentSi gaTvaliswinebuli iyos aseve sxva saministroebis (mag. finansTa, soflis sakiTxebis,
garemos dacvis) an premier ministris gafrTxileba im sagangebo moTxovnilebaTa Sesaxeb, romlebic SeiZleba warmoiSvas qveyanaSi cxovelTa iseTi transsasazRvro an egzotikuri daavadebis Semotanis SemTxvevaSi, rogoricaa
Roris afrikuli cxeleba.
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva
sadiagnostiko jgufis specialistebi
rekomendebulia, rom Roris afrikuli cxelebis sadiagnostiko jgufi dakompleqtdes specialuri momzadebis mqone specialistebiT, romlebic
gawveuli iqnebian velze RorebSi daavadebis afeTqebis Sesaxeb informaciis miRebisas. amgvari zomebis miReba aucilebelia nebismieri sagangebo
situaciis Seqmnamde didi xniT adre da personali xelmisawvdomi da saTanadod aRWurvili unda iyos imisaTvis, rom dauyovnebliv SeZlos daavadebis afeTqebis adgilze gasvla. aRWurviloba unda moicavdes daavadebis
SemTxvevis winaswari epidemiologiuri gamokvlevisTvisa da sadiagnostiko
nimuSebis Segrovebisa da transportirebisTvis saWiro yvela saSualebas.
sadiagnistiko jgufis Semadgenloba SeiZleba garemoebebisdamixedviT
gansxvavdebodes, magram masSi unda Sediodnen:
x veterinar-paTologoanatomi centraluri an regionuli sadiagnostiko vet.laboratoriidan;
x specialist-epidemiologi (sasurvelia, Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT uSualo gamocdilebisa da specialuri momzadebis mqone
specialistis SerCeva);
x Roris endemur daavadebebSi gamocdili veterinari.
aseTi jgufi igzavneba daavadebis afeTqebis adgilze, adgilobrivi vet.
samsaxuris muSakebTan erTad, romlebsac am mizniT qveynis mTavari veterinari (CVO) gamoyofs da:
x axorcielebs dispanserizacias;
x agrovebs istoriebs;
x awarmoebs winaswar epidemiologiur gamokvlevebs da kerZod:
x winamorbedi SemTxvevebis mikvlevadobas – SeuerTda Tu ara ukanasknel
kvirebSi axali cxoveli ukve inficirebul koltebs da saidan moxda
maTi Semoyvana?
x momdevno SemTxvevebis mikvlevadobas – gamoaklda Tu ara ukanasknel
kvirebSi cxovelebi ukve inficirebul koltebs da sad moxda maTi gadayvana?
x axorcielebs daavadebis ganviTarebis gvian stadiaSi an cota xnis win
daxocil cxovelTa gvamebis gakveTas. Tu ki amis SesaZlebloba arsebobs, cxovelTa gvamebi gadatanili unda iqnes nekrofsiis gasaxorcieleblad saTanadod aRWurvil laboratoriaSi;
x agrovebs Sesaferis sadiagnostiko nimuSebs endemuri da egzotikuri
daavadebebisTvis, romlebsac diferenciuli diagnozi moicavs da agzavnis maT laboratoriaSi.
epidemiologiuri erTeuli
epidemiologiuri erTeuli warmoadgens Roris sawarmoTa rigs (momijnave, an
ojaxuri fermebi), romlebic erTmaneTTan axlos mdebareobs an erTmaneTTan
dakavSirebulia savaWro an sawarmoo xelSekrulebebiT, rogoricaa magaliTad
Roris sasaklao wonamde miyvanis, Roris sanaSene fermebi an bazrebi. infeqciiT
dasnebovnebis riskis gansazRvrisas (wina an Semdgomi periodis mikvlevadoba)
arsebiTi mniSvneloba aqvs inficirebuli cxovelebisa da maTi sadgomebidan
gadaadgilebuli masalebis SesaZlo kontaqtis dadgenas, klinikuri niSnebis
gamovlenisa da klinikuri mimdinareobis procesis ganxilvas, iseTi kontrepizooturi RonisZiebebis gatarebamde, rogoricaa pirutyvis dawuneba/ganadgureba.
sofeli SeiZleba CaiTvalos epidemiologiur erTeulad, magram daavadebis
kontrolis RonisZiebebi aseve socialur-ekonomikur mosazrebebs unda emyarebodes.
33
34
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
aseT jgufs ufleba unda hqondes daavadebis afeTqebis adgilze miiRos daavadebis kontrolis nebismieri gadaudebeli zomebi, gamomdinare iqdan Tu
ras warmoadgens epidemiologiuri erTeuli (ix. winamdebare CanarTi). igi
valdebulia Sefasebis angariSi Caabaros uSualod saxelmwifo, provinciis
an regionul vet.muSaksa da qveynis mTavar veterinars, romelSic aRwerili
iqneba yvela is nabiji, romelic diagnozis dadasturebis mizniT gadaidga da
uzrunvelyofili iqneba rCeva daavadebis kontrolis Semdgom strategiebTan da maT Soris, inficirebuli da meTvalyureobis qveS moqceuli zonebis
Sesaxeb gancxadebis gakeTebasTan dakavSirebiT.
laboratoruli diagnostikis SesaZleblobebi
daavadebaTa swrafi da saimedo diagnostirebis uzrunvelyofa SesaZlebelia
mxolod srulfasovnad aRWurvil laboratoriebSi, romelTac gaaCniaT
standartuli sadiagnostiko reagentebis asortimenti, gamocdili Stati
da eqspertizis gansaxorcieleblad sakmarisi odenobiT sadiagnostiko
nimuSebi. sadiagnostiko eqspertiza egzotikur daavadebaTa testebisTvis, romlebic cocxali agentis damuSavebas moiTxovs, mikrobiologiuri
TvalsazrisiT mxolod dacul laboratoriebSi unda ganxorcieldes.
qveynebis umravlesobisTvis erovnuli sadiagnostiko vet.laboratoriis
dafuZneba, romelic saTanadod iqneba aRWurvili cxovelTa yvela transsasazRvro da sxva saSiS daavadebaTa da maT Soris bevr egzotikur daavadebaTa diagnozis dasadastureblad, SeiZleba arapraqtikuli da metismetad
ZviradRirebuli saqme iyos. magram im qveynebSi, sadac mesaqonleoba kargad
aris ganviTarebuli, unda arsebobdes sadiagnostiko vet.laboratoria,
romelic aRWurvili da kompetenturi iqneba standartuli meTodebis gansaxorcieleblad: paT-anatomiaSi, virusologiaSi, baqteriologiasa da serologiaSi im doneze, romlezec SesaZlebelia cxovelTa saSiSi daavadebebis
etiologiuri agentebis (daavadebis gamomwvevis) gansazRvra. im SemTxvevaSi,
Tu Roris afrikuli cxeleba maRali safrTxis daavadebas warmoadgens, maSin ganxiluli unda iyos resursebis mobilizebis SesaZlebloba zogierTi
ZiriTadi pirveladi testis gansaxorcieleblad (magaliTad, rogoricaa imunoflorescenculi reaqcia).
nimuSebis gadasatanad gankuTvnili konteinerebi unda inaxebodes centralur, saxelmwifo an regionalur vet.laboratoriebSi da xelmisawvdomi
iyos savele vet.muSakebisa da sadiagnostiko jgufis specialistebisTvis.
uklebliv yvela pirveladi konteineri hermetulad unda iyos daculi. es
SeiZleba iyos polipropilenis boTlebi (xraxniani TavsaxuriT da rezinis
safeniT). an maRali xarisxis plastikuri xraxniani qilebi, an dasaluqi specialuri tomrebi. aseTi konteinerebi Tavsdeba ufro didi zomis, hermetulad dacul meorad konteinerebSi. es SeiZleba iyos plastmasis an polipropilenis konteinerebi, romlebic Tavsdeba penoplastis Tboizolaciis
mqone yuTebSi, absorbentul masalebsa da yinulis paketebTan erTad. Tu
Tavdapirvelad, gaciveba ar aris gaTvaliswinebuli, masalebis gaxrwnis
Tavidan asacileblad SesaZlebelia 50% glicerinisa da marilis Semcveli
xsnaris damateba. sabolood, es konteinerebi Tavsdeba myari masalisgan
damzadebul yuTebSi, romlebsac garedan mkafio warweris mqone iarliyebi ekvreba. nimuSebs mkafiod, wauSleli melniT unda gaukeTdes warwera da
aseve, Tan unda axldes baraTebi (forma) maTi aRwerilobiT.
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva
saerTaSoriso laboratoriebi da TanamSromlobis
centrebi
msoflioSi arsebobs FAO-sa OIE -s da centrebis mTeli qseli (laboratoriebi da TanamSromlobis centrebi) Roris afrikuli cxelebisTvis, romlebic
uzrunvelyofen rCevasa da daxmarebas. danarTSi 1 miTiTebulia sakontaqto
pirebi da misamarTebi.
Roris afrikul cxelebasTan brZolis sagangebo RonisZiebaTa dagegmvis
nawilis saxiT, qveynebma unda daamyaron kavSiri Sesabamis, miTiTebul centrebTan da auRweron maT im sadiagnostiko nimuSebis an izolirebuli agentebis buneba da raodenoba, romlis gagzavnasac apireben dasadasturebeli
diagnozisTvis an Semdgomi daxasiaTebisTvis. aseve mniSvnelovania informaciis mopoveba SesaZlo damatebiTi satransporto saSualebis, SefuTvis, gayinvis, etiketirebis meTodebisa da nebismieri savaldebulo sabaJo an IATA-s
(sahaero transportis saerTaSoriso asociacia) deklaraciebis Sesaxeb. aRniSnuli informacia dokumenturad unda iyos warmodgenili gegmebSi.
Zalian mniSvnelovania daavadebis afeTqebis Sedegad SesaZlo an dadasturebuli etiologiuri agentebis gagzavna Semdgomi daxasiaTebisTvs
Sesabamis saerTaSoriso laboratoriaSi. rekomendebulia ramodenime Stamis
(izolatis) gagzavna sxvadsxva geografiuli zonidan, romelic daavadebis
afeTqebis sxvadsxva fazas moicavs. nimuSebis Cabareba warmoSobis qveynis
teritoriis gareT mdebare nebismier laboratoriaSi yovelTvis winaswar
unda iyos SeTanxmebuli mimReb saxelmwifosTan. qveynis mTavari veterinarisgan winaswar mopovebuli eqsportis nebarTva dagexmarebaT nimuSebis dayovnebis gareSe gagzavnaSi. nimuSebis gagzvna aucileblad iseT konteinerebSi
unda moxdes, romlebic IATA-s (sahaero transportis saerTaSoriso asociaciis) standartebs Seesabameba.
miTiTebuli laboratoriebi da TanamSromlobis centrebi srulfasovnad
unda iyos gamoyenebuli kadrebis momzadebisTvis, sagangebo RonisZiebaTa
dagegmvis procesSi da standartuli sadiagnostiko procedurebis reagentebTan dakavSirebuli Sesabamisi rCevebiTa da rekomendaciebiT dasaxmareblad.
35
37
Tavi 6
Roris afrikuli cxelebiT
gamowveuli sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa
dagegmva adreul etapze
Sesavali
mocemuli saxelmZRvanelo ZiriTadad ganixilavs situaciebs, rodesac adgili aqvs Roris afrikuli cxelebis Semotanas iseT qveyanaSi an zonaSi, romelic adre Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal qveyanad an zonad iTvleboda. amgvari sagangebo mdgomareobis warmoSobis SemTxvevaSi, yvela Zalisxmeva
mimarTuli unda iyos daavadebis swrafad lokalizebaze infeqciis pirveladi afeTqebis adgilze an zonaSi da mis umokles vadaSi aRmofxvraze, raTa
Tavidan iqnes acilebuli daavadebis gavrcelebisa da misi emdemur daavadebaSi gadazrdis SesaZlebloba.
rogorc adre avRniSneT, kavSirebi centralur da regionul xelisuflebebsa (Statebi, provinciebi, guberniebi, avtomoniuri regionebi) da kerZo
dainteresebul jgufebs Soris mniSvnelovania, gansakuTrebiT ki decentralizebuli xelisuflebis mqone qveynebSi an federaciul saxelmwioebSi da iq
sadac saxelmwifo da kerZo seqtorebis mier SesaZlebelia strategiuli gegmebis erToblivad SemuSaveba, sagangebo situaciis warmoSobis SemTxvevaSi.
amgvari operatiuli jgufebis arseboba aucilebelia nebismieri sagangebo
mdgomareobis dros, iqneba es adamianis mier gamowveuli SemTxveva Tu stiqiuri ubedureba da maT Soris, qveyanaSi cxovelTa iseTi transsasazRvro an
egzotikuri daavadebis Semotanis SemTxvevaSi, rogoricaa Roris afrikuli
cxeleba. sakompensacio politikis arseboba sagangebo RonisZiebaTa dagegmvis da sagangebo mdgomarebasTan gamklavebis procesis nawilia da informacia amgvari politikis Sesaxeb aucileblad unda iyos miwodebuli Roris
mepatroneebisTvis.
zogierT qveynebSi daavadebis aRmofxvris RonisZiebaTa ganxorcieleba
mainc da mainc efeqturi ar aris, magaliTad samxreTi an aRmosavleTi afrikis qveynebSi, sadac meWeWiani da SesaZloa gareuli Roris sxva populaciebi am daavadebis matareblebi arian. Tumca, es ar niSnavs, rom am adgilebSi
SeuZlebelia prevenciuli RonisZiebebis gatareba an Roris afrikuli cxelebis aRmofxvra Sinaur RorebSi. im qveynebSi, sadac Roris afrikuli cxeleba endemuri daavadebaa, SesaZlebelia daavadebisgan Tavisufali zonebis
an seqtorebis Seqmna, Rorebis gadaadgilebasa da karantinze kontrolis
meqnizmebis gamkacrebisa da Roris fermebze biousafrTxoebis gaZlierebis meSveobiT. amis misaRwevad aucilebel winapirobas warmoadgens aqtiuri
zedamxedveloba, romelic iTvaliswinebs Roris mepatroneTa mier wesebis
dacvasa da fermebsa da sasaklaoebze vet.inspeqciis Catarebas.
38
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
epidemiologiuri maxasiaTeblebi, romlebic gavlenas
axdens Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis
an aRmofxvris strategiebze
Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis an aRmofxvris strategiebze gavlenas axdens ramodenime epidemiologiuri da sxva faqtori. maT
Soris zogierTi dadebiTia, umetesoba ki uaryofiTi.
dadebiTi faqtorebi:
x Rorebis garda arc erT sxva Sinaur cxovels Roris afrikuli cxelebisadmi mgrZnobeloba(amTvisebloba) ar gaaCnia.
x klinikuri niSnebi daavadebis SesaZlo arsebobis aSkara maCvenebelia.
x arsebobs daavadebiT gamowveuli Sedegebis swrafad anazRaurebis
SesaZlebloba (magaliTad is, rom Rorebs reproduqciis maRali potenciali gaaCniaT).
x adamianebs am daavadebisadmi mgrZnobeloba ar gaaCniaT; uaryofiTi
faqtorebi:
x Roris afrikuli cxelebis virusi inaqtivaciisadmi mdgradia da xangrZlivi droiT inarCunebs sicocxliunarianobas sxvadasxva aRWurvilobaze, Roris inficirebul qsovilebSi, xorcsa da damuSavebul
produqtebSi.
x Ornithodoros ojaxis tkipebis garkveuli saxeobebi gadascemen Roris afrikuli cxelebis viruss.
x Roris afrikuli cxeleba swrafad vrceldeba Sinaur RorebSi.
x Roris afrikul cxelebas, Cveulebriv, kargad gamoxatuli klinikuri
niSnebi axasiaTebs. Tumca, am niSnebma SeiZleba SecdomaSi Segviyvanos
da Roris klasikur cxelebaSi agverios; virusis dabali virulentobis
Stamebis amocnoba SeiZleba ufro rTuli iyos.
x Roris warmoeba monawileTa farTo wres moicavs, romlebic am saqmianobas piradi moxmarebis (Raribi mosaxleoba soflad da qalaqis
SemogarenSi) an komeciuli mizniT ewevian.
suraTi 4
tipiuri ferma sadac daculia biousafrTxoebis ZiriTadi normebi, rac
daavadebisagan dacvis kargi saSualebaa inficirebul zonaSic ki
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
x
x
gareuli Roris populaciebi am daavadebisadmi amTviseblebi arian.
Roris afrikuli cxeleba mkurnalobas ar eqvemdebareba da mis winaaRmdeg vaqcina ar arsebobs.
zogierTi aRniSnuli faqtoris gamo Roris afrikuli cxeleba aris cxovelTa erT-erTi yvelaze Znelad kontrolirebadi da aRmosafxvreli transsasazRvro daavadeba. miuxedavad imisa rom evropis, afrikisa da amerikis
qveynebis mravali magaliTi gviCvenebs, rom erToblivi, kargad organizebuli kampnaiebis meSveobiT Roris afrikuli cxelebis aRmofxvra/likvidacia SesaZlebelia, amgvar RonisZiebebs, umetes SemTxvevebSi, Sedegad mohyva uamravi janmrTeli Rorisa da sakvebad vargisi xorcis ganadgureba da
SesaZloa meti ziani miayenos Roris mepatroneebs, vidre Tavad daavadebam da
gansakuTrebiT maT, visac daavadeba uSualod ar Sexebia, magram yvela Rori
daexoca daavadebis Tavidan acilebis RonisZiebis farglebSi, Rorebis masobrivi likvidaciis Sedegad.
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris strategiebi
vaqcinebis ar arsebobis pirobebSi, Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris
problemis gadawyvetis erTaderTi xelmisawvdomi saSualebaa Rorebis
dakvla da yvela inficirebuli da savaraudod inficirebuli (daavadebul
RorebTan kontaqtSi myofi) Roris Tavidan mocileba. es ukve gamocdili meTodia, romelic karg Sedegebs iZleva Roris afrikul cxelebasa da cxovelTa sxva seriozul transsasazRvro daavadebaTa da maT Soris, Turqulisa da
saqonlis infeqciuri plevropnevmoniis aRmofxvraSi. Tumca, aRiarebulia
isic, rom amgvari radikaluri midgomebi naklebad misaRebia, gansakuTrebiT
ki maSin, rodesac saubaria didi raodenobis cxovelebze; garkveul garemoebebSi, gansakuTrebiT ki im SemTxvevaSi, Tu daavadeba farTod aris gavrcelebuli da Tavisuflad moxetiale gareuli Rorebis populaciebi arsebobs, amgvari zomebi rogorc wesi, warumatebelia.
salikvidacio politikis ZiriTadi elementebi Roris afrikuli cxelebisTvis Semdegnairia:
x infeqciis gamovlena adreul etapze:
– moTxovnebi: savele doneze specialuri momzadebis mqone kadrebi;
da specializebuli sadiagnostiko vet.laboratoria.
x kanonmdeblobis amoqmedeba erovnuli sagangebo RonisZiebebis Sesaxeb
gancxadebisTvis:
– moTxovnebi: Roris afrikuli cxeleba saSiSi infeqciuri daavadebaa; Sesabamisi uwyebebisTvis dauyovnebliv unda gamoiyos saxsrebi,
raTa maT swrafad SesZlon gadamawyveti zomebis miReba; SemoRebuli
unda iyos sakompensacio strategia; vet.samsaxuris gankargulebaSi unda iyvnen sazogadoebrivi wesrigis damcvelebi, romlebic
uzrunvelyofen kanonmdeblobiT dadgenili wesebis Sesrulebas.
x qveynis teritoriis dayofa (zonireba) inficirebul, zedamxedvelobisa da Tavisufal zonebad:
– moTxovnebi: informaciis floba imis Sesaxeb Tu sad aris da sad ar
aris daavadeba (kavSiri laboratorul/epidemiolo giur erTeulTan); cxovelTa gadaadgilebis marTva (maregulirebeli vet.samsaxurebi unda moqmedebdnen policiasTan, sabaJo samsaxurTan, inspeqciasTan an uSiSroebis sxva samsaxurebTan erTad).
x inspeqtireba da sakarantino RonisZiebebi daavadebis lokalizebisTvis maT Soris, Rorebis gadaadgilebis gakontroleba da Roris
xorcis iseTi produqtebiT vaWrobis akrZalva, romlebic SeiZleba inficirebuli iyos:
39
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
x
inficirebuli an savaraudod inficirebuli (daavadebul RorebTan
kontaqtSi myofi) Rorebis dauyovnebliv dakvla da maTi mepatroneebisTvis adeqvaturi kompensaciis dauyovnebliv gadaxda:
– moTxovnebi:
specialurad momzadebuli kadrebi, romlebic
Rorebis dakvlis process misaRebi (humanuri) meTodebiT axorcieleben; da erovnuli kanonmdebloba, Rorebis mepatroneebisTvis
kompensaciis gadaxdasTan dakavSirebiT.
x karkasisa da sxva inficirebuli masalebis usafrTxod Camarxva an dawva:
– moTxovnebi: hidro/geografiuli teritoriebis Sesaxeb informaciis floba, operaciebis swrafad ganxorcielebis mizniT; kanonmdeblobis winaswar amoqmedeba, sagangebo situaciebSi ekologiuri
TvalsazrisiT misaRebi gadawyvetilebebis gansazRvris mizniT.
x inficirebuli teritoriebis gawmenda da dezinfeqciis Catareba:
– moTxovna: ganaxlebuli monacemebi Sesaferisi da rekomendirebuli sadezinfeqcio saSualebebisa da imis Sesaxeb, Tu sad aris
SesaZlebeli maTi SeZena.
x adre inficirebuli sawarmos /soflis teritoriaze Rorebis Seyvana
mxolod usafrTxo periodis dadgomis Semdeg (e.w oTxi sainkubacio periodis Semdeg):
– moTxovna: sainformacio kampaniebis Catareba Roris mwarmoebelTa
da adgilobriv fermerTa informirebis mizniT; da moqmedi wesebis
darRvevis Sesaxeb informaciis miwodebisTvis jildos dawesebis
SesaZleblobis ganxilva.
aRniSnuli procedurebis erT-erTi aucileblobaa sakmaod xangrZlivi
periodis ganmavlobaSi kanonmdeblobis amoqmedeba imisaTvis, raTa ar
moxdes daavadebis qveyanaSi Semotana/gavrceleba da GagreTve dadgenili
wesebis Sesrulebis uzrunvelyofisaTvis. sazogadoebis informirebis farTomasStabiani kampaniebi, romlebic gaTvaliswinebulia sxvadasxva dainteresebuli mxareebisTvis (mwarmoeblebi, seleqcionerebi, mevaWreebi, maregulireblebi, policia da a.S.) Sedegis momtani da damajerebeli unda iyos.
Rorebis likvidacia resurs-intensiuri meTodia, romelic uzrunvelyofs daavadebis xanmokle vadaSi aRmofxvras. iqneba Tu ara igi ekonomikurad
efeqtiuri, damokidebulia Rorebis populaciis sididesa da imaze, Tu
ramdenad moaswro Roris afrikulma cxelebam gavrceleba manamde, vidre
RonisZiebebis ganxorcieleba daiwyeboda. Rorebis likvidaciis RonisZiebis
warmatebiT dagvirgvinebis SemTxvevaSi, qveynebi uaxloves momavalSi acxadeben daavadebisgan teritoriis gaTavisuflebis Sesaxeb. es SeiZleba mniSvnelovani iyos saerTaSoriso vaWrobis miznebisTvis, romlebisTvisac aseve
aucilebeli iqneba ganxorcielebuli procedurebis dasabuTeba. salikvidacio politika sruliad efeqturia maSin, rodesac daavadebis aRmofxvris
mTliani jaWvi srulyofilad aris ganxorcielebuli, dawyebuli daavadebis
adreul etapze amocnobidan da damTavrebuli salikvidacio savele pirobebSi RonisZiebaTa gatarebiT. daavadebis amocnobis, diagnozis dasmis an salikvidacio RonisZiebebis gatarebis dagvianebam SeiZleba mTlianad CaSalos
daavadebis aRmofxvris programa.
zonireba
zonireba niSnavs im geografiuli teritoriebis gamoyofas, romlebzec daavadebis kontrolis specialuri RonisZiebebi unda ganxorcieldes. aseTi
zonebi warmoadgens infeqciis cnobili an savaraudo kerebis garSemo mdebare e.w. koncentriul teritoriebs, romlis SigniTac yvelaze intensiurad
xorcieldeba daavadebis kontrolis RonisZiebebi. zonireba miekuTvneba
41
42
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
iseTi RonisZiebebis ricxvs, romlebic qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis
Semotanis dros yvelaze adreul etapze xorcieldeba. zonebis zomisa da
formis gansazRvra SeiZleba moxdes geografiuli sazRvrebis mixedviT an epidemiologiuri mosazrebebidan an resursebidan gamomdinare. magram, vinaidan Roris afrikuli cxeleba vrceldeba inficirebuli Roris an masalebis
gadaadiglebis Sedegad, unda gvaxsovdes rom daavadebis gadatana asobiT da
aTasobiT kilometriT daSorebul manZilze erT dReSia SesaZlebeli saxmeleTo, sazRvao an sahaero transportiT. epizootiis dros, daavadebis lokalizebisTvis mxolod da mxolod inficirebuli zonebis gamocxadebis imedad
yofna windauxedavi nabiji iqneba im SemTxvevaSi Tu darwmunebuli ar xarT,
rom SegiZliaT Rorebis (an Roris xorci) gadaadgilebis Tavidan acileba sakontrolo portebSi geografiuli barierebis an sakontrolo zomebis meSveobiT (magaliTad, inspeqtireba, sanqcia, konfiskacia da ganadgureba).
zonireba moiTxovs Sida sakontrolo punqtebis mowyobas, romlebsac
(saWiroebis SemTxvevaSi) uSiSroebis sxva TanamSromlebis mxardaWeriT moem-
suraTi 6
dainficirebuli zona: gadaadgilebaze kontroli
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
saxurebian specialurad momzadebuli vet inspeqtorebi da aseve cxovelTa
janmrTelobis cnobis, maTi warmoSobis, daniSnulebis adgilisa da gadaadgilebis miznis (dakvla, gamokveba an jiSis moSeneba) Sesaxeb dokumentebis
Semowmebasa da maTi namdvilobis dadasturebas. mniSvnelovania veterinaruli klinikuri Sefaseba sakontrolo punqtebze. praqtikuli gamocdileba
gviCvenebs, rom sanitaruli kordonis SemoReba bevr qveyanaSi arc Tu ise
martivi amocanaa, xolo aseTi RonisZiebebis gverdis avla sakmaod martivad
xdeba. udavoa is faqti, rom cudad organizebuli Roris fermebi, romlebic
inficirebuli zonebidan moSorebiT mdebareobs, SeiZleba ufro didi riskis
qveS imyofebodnen, vidre kargad organizebuli komerciuli fermebi, romlebic inficirebuli zonis teritoriazea ganlagebuli.
cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis (OIE) saxelmZRvanelo miTiTebebSi daavadebisgan Tavisufali zonebis aRiareba erT-erTi mniSvnelovani
principia, rogorc Roris afrikuli cxelebis aseve sxva daavadebebis mimarT, magram saboloo jamSi, igi damokidebulia adgilobrivi vet.samsaxurebis
mier Sida da gare dainteresebul mxareebisTvis micemul garantiebze.
inficirebuli zonebi
inficirebuli zona moicavs teritorias, romelic mdebareobs uSualod
erTi an meti inficirebuli fermis, sawarmos an soflis garSemo. mis zomasa
da formas gansazRvravs topografiuli maxasiaTeblebi, fizikuri barierebi, administraciuli sazRvrebi da sxva epidemiologiuri mosazrebebi. cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis rekomendaciaa, rom misi radiusi
daavadebis keris garSemo iyos sul mcire 10 km Roris intensiuri warmoebis
SemTxvevaSi da 50 km eqstensiuri (farTo) warmoebis SemTxvevaSi. intensiuri
warmoeba niSnavs, rom Rorebi saimedod arian daculi sawarmos an fermis
teritoriaze, romlis gareTac gasvlas ar anebeben; eqstensiuri warmoebisas
ki, Rorebs zogjer Tavisuflad xetialis SesaZleblobas aZleven an arasaTanadod akontroleben.
rodesac saqme exeba iseT daavadebas, rogoricaa Roris afrikuli cxeleba, romelic haer-wveTovani gziT ar gadaecema, inficirebuli zonebis gamosayofad radiusis gamoyeneba praqtikaSi bolomde gamarTlebuli SeiZleba
ar iyos. mTel rig qveynebSi, soflad, Rorebis nawili naklebad kontrolirdeba da amitom 50 kilometriani zonebis gamocxadeba iq, sadac gatarebuli
iqneba ZviradRirebuli da mkacri RonisZiebebi, SeiZleba zedmetad da arapraqtikuladac ki CaiTvalos; TiToeuli zona warmoadgens 7 850 km2 farTobs
da misi dafarva problematuri SeiZleba iyos vet.samsaxurebisTvis, romlebic SeiZleba kadrebisa da finansuri resursebis naklebobas ganicdidnen. inficirebuli zonebis dasadgenad unda ganisazRvros infeqciis keris
farglebi da kargi mmarTvelobis mqone fermebi, romlebmac Tavi daaRwies infeqcias. fermebi SeiZleba arainficirebulad CaiTvalos Tu isini Ria
iqnebian maregulirebeli organos inspeqciisTvis da dadgenil statusTan
Sesabamisobas SeinarCuneben. meores mxriv, aucilebelia meTvalyureobis
warmoeba gacilebiT ufro farTo teritoriaze, romelic SeiZleba moicavdes
mTel qveyanas an konkretul regionebs, rac damokidebulia Rorebis gadaadgilebis cnobil marSrutebze, romlebic marketingis an sxva mosazrebebidan
gamomdinare ganisazRvreba.
daavadebis afeTqebis sawyis etapebze, rodesac misi masStabi jer-kidev
zustad dadgenili ar aris, mizanSewonili iqneba inficirebul zonebad didi
teritoriebis gamocxadeba da Semdgom, rodesac daavadebis zedamxedvelobis Sedegebidan cnobili gaxdeba daavadebis afeTqebis realuri masStabi,
TandaTanobiT maTi farTobis Semcireba. Tu misi masStabebis dagvianebiT
dadgenis Sedegad, adgili eqneba Roris afrikuli cxelebis sxva afeTqebebs
43
44
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
an Tu Tavdapirveli afeTqeba gansakuTrebiT farTod iqneba gavrcelebuli,
albaT ukeTesi iqneba qveynis mTeli teritoriis ganxilva inficirebul zonad da amis Sesaxeb mezobeli qveynebisa da saerTaSoriso organizaciebisTvis
informaciis Setyobineba.
zedamxedvelobis (kontrolis) zonebi
aRniSnuli zonebi geografiulad ufro didia da erT an met inficirebul
zonas moicavs. isini SeiZleba moicavdes provincias (regions|) an administraciul olqs da xSirad, mTlianad qveyanas. zedamxedvelobis zonaSi
samuSaoebis warmoeba moiTxovs:
x Roris mwarmoebelTa, mevaWreTa, yasabTa, xorcis gamyidvelTa, sasaklaoebisa da sasaklaoebis inspeqtorTa aqtiurad informirebas, daavadebis amocnobisa da daavadebis SemTxvevebis Setyobinebis aucileblobis Sesaxeb;
x sagamomZiebo da monawileobis principze dafuZnebul meTodebSi specialurad momzadebuli veterinaruli an paraveterinaruli brigadebis gaZlierebuli moZraoba daavadebis gamovlenis mizniT saflebSi,
qalaqis periferiebsa da komerciul sawarmoebSi;
x gaZlierebul kontrols daavadebis zemoqmedebis qveS moqceuli
zonebidan saqonlis Semotanis punqtebSi da aseve cocxali saqonlis an
cxoveluri produqtebis bazrebze;
x sazogadoebis informirebis ufro farTomasStabian kampaniebs.
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zona ganmartebulia, rogorc
qveynis SigniT mdebare teritoria, sadac arc erT Rors ar aReniSneba infeqciiT dasnebovnebis klinikuri niSnebi; yvela saeWvo SemTxvevisTvis, Roris
afrikuli cxelebaze laboratoruli testis Catarebis Sedegad uaryofiTi
pasuxia miRebuli da Roris afrikuli cxelebis virusze seropozitiuri individumebis raodenoba winaswar dadgenil zRvarze dabalia (< 1 procenti 95
% saimedoobis donesTan mimarTebaSi).
daavadebis afeTqebis SemTxvevaSi (mimdinare an istoriuli), SeiZleba
movaxdinoT Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebis demarkacia qveynis im nawilebSi, sadac Roris afrikuli cxelebis virusi aqtiuri
ar aris. vinaidan daavadebas farTod gavrcelebis unari axasiaTebs, rekomendebulia rom, qveynis yvela im nawilSi, sadac daavadebis afeTqeba pirvelad moxda, mkacri zedamxedvelobis qveS iqnes moqceuli. Roris afrikuli
cxelebisgan Tavisufal zonebSi aqcenti unda gakeTdes mkacr sakarantino
RonisZiebebze imisaTvis, rom inficirebuli zonebidan daavadebis Semotanis
SesaZlebloba Tavidan iqnes acilebuli da mudmivi zedamxedvelobis warmoebaze, raTa Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi aseTad iqnes
SenarCunebuli. am zonebSi, iseve rogorc inficirebul da zedamxedvelobis qveS moqceul zonebSi uzrunvelyofili unda iyos igive informacia
daavadebis prevenciisa da daavadebis SemTxvevebis Sesaxeb SetyobinebasTan
dakavSirebiT. aucilebelia, rom es informacia rac SeiZleba swrafad iqnes
gaziarebuli mezobeli qveynebisa da savaWro partiorebisTvis.
Rorisa da Roris xorcis produqtebis komerciuli marketingis jaWvis
Sesaxeb amomwuravi informaciis flobas arsebiTi mniSvneloba aqvs imisaTvis, rom SesaZlebeli iyos zedamxedvelobis zonebis gansazRvra, maT siaSi
savaraudod inficirebuli zonebis CarTva an gamoricxva da Roris afrikuli
cxelebisgan Tavisufali zonebis gamoyofa.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
kompartmentebi (ujredebi)
arsebobs SemTxvevebi, rodesac Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufalia
mxolod is konkretuli fermebi, romlebic Cveulebriv gaerTianebuli arian
da romlebzec biousafrTxoeba saTanado donezea daculi. aseT SemTxvevaSi, es zonebi ganixileba rogorc Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali
kompartmentebi (ujredi) da daavadebisgan Tavisufali kompartmentis statusis SenarCunebis uzrunvelsayofad fermis mflobelebs saxelmZRvanelo
miTiTebebi gadaecemaT. daavadebisgan Tavisufali kompartmentis garantirebisTvis aucilebelia saxelmwifo sertificirebisa da damoukidebeli
inspeqciis Catareba. aseTi fermebis arsebobas udidesi mniSvneloba aqvs Roris warmoebis uwyvetad gagrZelebis TvalsazrisiT, vinaidan sakvebi romelsac
isini yiduloben (an Tavad awarmoeben) saimedo wyaroebidan aris mopovebuli
da Seesabameba xarisxis standartebs, fermidan cxovelebis gayvana/Semoyvana
mkacrad regulirdeba, cxovelebi asakobrivi jgufebis mixedviT arian dayofili da goWebis asxletis-gamokvebis-dakvlis procesi warmoebs principiT
yvela Sin, yvela gareT, dabinavebis sistemiT. mniSvnelovania, rom muSakebs
SeeZloT Roris afrikuli cxelebisa da sxva infeqciuri daavadebebis amocnoba da rom ar hyavdeT sakuTari Rorebi, romlebmac SeiZleba Roris paTogenebi Semoitanon Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal koltSi. akreditaciis SesanarCuneblad, Roris afrikuli cxelebisgan Tavisuflad cnobili
kompartmentebi unda daeqvemdebaron saxelmwifo vetsamsaxuris muSakebis
mier warmoebul monitorings. kompartmentalizaciis principebi SeiZleba
ufro mcire meurneobebis mimarTac iyos gamoyenebuli, romlis mflobelebsac kargad aqvT gacnobierebuli Rorebis izolirebisa da dacvis aucilebloba.
inficirebuli teritoria da saSiSi sakontaqto teritoria
mocemul konteqstSi, inficirebuli teritoria niSnavs epidemiologiur
erTeuls, sadac moxda Rorebis infeqciiT dasnebovneba. es SeiZleba iyos
calkeuli ferma an Sinameurneoba, mTeli sofeli an dasaxleba, an saqonlis
bazari da sasaklao. saSiSi sakontaqto teritoria aris eseTi teritoria,
romelic epidemiologiuri mosazrebebidan gamomdinare SeZleba iyos inficirebuli, miuxedavad imisa, rom daavadebis klinikuri niSnebi jer-kidev
ar aris gamovlenili. inficirebis mizezi SeiZleba iyos axlo mdebareoba da
infeqcia SeiZleba gamovlindes epidemiologiuri mikvlevadobis Sedegad.
inficirebul zonebSi gasatarebeli RonisZiebebi
Roris afrikuli cxelebis virusiT infeqcirebul zonaSi arsebobs ori
amocana: 1) infeqciis Semdgomi gavrcelebis Tavidan acileba sakarantino
RonisZiebebisa da Rorebis gadaadgilebaze kontrolis dawesebis meSveobiT
da 2) umokles vadaSi infeqciis wyaroebis ganadgureba, savaraudod infeqciiT dasnebovnebuli Rorebis dakvlis, leSis usafrTxod utilizaciisa da dekonteminaciis uzrunvelyofis gziT.
aRniSnuli miznebis misaRwevad gansaxorcielebeli RonisZiebebis balansi garemoebebzea damokidebuli. Tu Rorebi saimedod arian Caketili fermis teritoriaze da zedamxedvelobisTvis da sakarantino RonisZiebebisa
da Rorebis gadaadgilebaze kontrolis gansaxorcieleblad gankuTvnili
resursebi Sesabamisi odenobiT aris xelmisawvdomi, maSin saukeTeso gadawyvetileba iqneboda yvela Roris dakvla mxolod inficirebul teritoriebze da Tu SesaZlebelia, im saSiS sakontaqto teritoriebze, romlebic gansazRvruli iqneba epidemiologiuri mikvlevadobis Sedegad im SemTxvevaSic
ki, rodesac zogierTi maTgani janmrTelad gamoiyureba. Tu inficirebul
45
46
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
zonaSi Rorebi kargad ar kontrolirdebian da SemdgomSi daavadebis swrafad gavrcelebis an gareuli RorebisTvis gadacemis riski arsebobs, an Tu
zedamxedvelobisTvis da sakarantino RonisZiebebisa da Rorebis gadaadgilebaze kontrolis gansaxorcieleblad gankuTvnili resursebi arasakmarisi odenobiT aris xelmisawvdomi, maSin mizanSewonili iqneba yvela Roris
dakvla inficirebul da masTan dakavSirebul zonebSi.
Tumca, faqtobrivad, ukontrolod moxetiale Rorebis dakvla ufro daavadebis gavrcelebas uwyobs xels, vidre mis gakontrolebas. es marTlac ase
iqneba, Tu sabazro fasebis mixedviT kompensaciis gadaxda dauyovnebliv ar
moxdeba. am mxriv, saukeTeso gamosavalia davarwmunoT Roris mepatroneebi
imaSi, rom cxovelebi gareT ar gamouSvan da rom maT Rorebs dakvla ar emuqreba Tu ki Roris afrikuli cxelebis klinikuri niSnebi ar gamouvlindebaT.
Roris mepatroneebisa da maTi asociaciebis mxridan sruli mxardaWeris mopovebas arsebiTi mniSvneloba aqvs daavadebis kontrolis efeqturad ganxorcielebisaTvis da amitom, aucilebelia SevagebinoT maT raoden seriozulia
arsebuli mdgomareoba da ra Sedegebi da garTulebebi SeiZleba mohyves
dadgenili wesebis Seusruleblobas da Rorebis Tavisuflad gadaadgilebas.
sakontrolo RonisZiebebis CaSla Semdgom sirTuleebs Seuqmnis Roris sxva
mwarmoeblebs regionSi.
xelmisawvdomi unda iyos iaffasiani, magram efeqturi sadezinfeqcio
saSualebebis (magaliTad, 2 procentiani kaustikuri soda) uxvi maragi da
Roris mepatroneebs unda ganemartoT, rom sasurvelia SezRudon mimosvla
TavianTi meurneobis teritoriaze da uzrunvelyon, rom yvela pirma, romelic meurneobis teritoriaze Semova, aucileblad kargad daamuSavos fexsacmeli sadezinfeqcio saSualebebiT Sesvlisas da teritorias datovebisas (an
Caicvas misTvis SeTavazebuli fexsacmeli). yovelive amis saboloo mizania
dasaklavi Rorebis raodenobis absolutur minimumamde dayvana.
daavadebis zedamxedveloba da sxva epidemiologiuri
gamoZiebebi
specialurad momzadebuli veterinarebis an inspeqtorTa jgufebis mier intensiurad unda warmoebdes Roris afrikuli cxelebis zedamxedveloba. aRniSnulma vet. muSakebma an inspeqtorTa jgufebma Roris koltebs xSirad unda
Cautaron klinikuri Semowmeba da Semdeg Tavadac saTanadod unda Caitaron
personaluri dekonteminaciis procedurebi, raTa maT mier ar moxdes infeqciis erTi fermidan meoreze gadatana.
infeqciiT dasnebovnebuli Roris koltis aRmoCenisas, aseve unda ganxorcieldes daavadebis winamorbedi an Semdgomi SemTxvevebis mikvlevadoba.
winamorbedi SemTxvevebis mikvlevadoba niSnavs inficirebul teritoriaze
Roris afrikuli cxelebis pirveli klinikuri SemTxvevebis dafiqsirebamde
sami an oTxi kviriT adre Semoyvanili nebismieri, axali Rorebis warmoSobis
adgilis dadgenas (vinaidan swored isini SeiZleba warmoadgendnen infeqciis
wyaros) da im fermebis Semowmebas, saidanac am Rorebis gadmoyvana moxda. momdevno SemTxvevebis mikvlevadoba niSnavs Rorebis, xorcproduqtebis, maTi
sakvebis an nebismieri sxva savaraudod inficirebuli masalebis daniSnulebis adgilis dadgenas, romlebic gatanili iqna inficirebuli teritoriidan pirveli klinikuri SemTxvevebis dafiqsirebamde an mas Semdeg. Semdgom
xdeba im femrebis inspeqtireba, romlebic SeiZleba am Rorebis mier iyos inficirebuli. winamorbedi da momdevno SemTxvevebis mikvlevadoba SeiZleba
garTuldes maaSin, rodesac adgili aqvs Rorebis gadayvanas saqonlis auqcionebisa an bazrobebis meSveobiT.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
inficirebuli da saSiSi sakontaqto teritoriebis karantinSi
moqceva
inficirebuli da saSiSi sakontaqto teritoriebi dauyovnebliv unda moeqces karantinSi da aikrZalos coxali Rorebis, Roris xorcisa da sxva savaraudod konteminirebuli masalebis gadaadgileba daavadebis kontrolis
Semdgomi RonisZiebebis ganxorcielebamde. satransporto saSualebebsa da
sxva aRWurvilobas unda Cautardes dezinfeqcia manamde, vidre isini datoveben inficirebul da saSiS sakontaqto teritoriebs.
kontroli Rorebis gadaadgilebaze
inficirebuli zonis teritoriaze cocxali Rorebis, Roris xorcisa da
xorcproduqtebis gadaadgileba (gatana/Semotana) saerTod unda aikrZalos.
didi sifrTxilea saWiro imis uzrunvelsayofad, rom inficirebuli zonidan
arc cocxali Rorebisa da arc Roris xorcis kontrabanduli wesiT gatana
ar moxdes. kanonmdeblobis amoqmedeba unda moicavdes jarimebis dawesebas
SemoRebuli wesebis darRvevaze. amgvarad infeqciis gavrcelebis maRali
riskis gamo, inficirebul toretoriaze droebiT unda daixuros Roris
bazrebi da sasaklaoebi. inficirebul zonebSi Roris mwarmoeblebisTvis
amgvari akrZalviT gamowveuli seriozuli ekonomikuri Sedegebis gaTvaliswinebiT, maTTvis miwodebuli informacia unda ganmartavdes dawesebuli
akrZalvis mizans - situaciis normalizebisTvis. daavadeba rac SeiZleba
swrafad unda daeqvemdebaros kontrols - da xels uwyobdes maTi mxridan
SemoRebuli wesis dacvas.
inficirebuli da savaraudod inficirebuli Rorebis dakvla
Rorebis dakvlasTan dakavSirebiT ra gadawyvetilebac ar unda iqnes miRebuli (magaliTad yvela Roris daxocva inficirebul da savaraudod im inficirebul teritoriebze, romlebzec ukve dadasturda daavadebis gavrceleba,
an Rorebis daxocva mxolod inficirebul teritoriebze), Rorebis dakvla
dauyovnebliv unda moxdes. savaraudod inficirebuli teritoriebis inspeqtireba kviraSi erTxel an yovel or kviraSi erTxel unda ganxorcieldes.
Roris mepatroneebs unda moeTxovos, rom likvidatorTa jgufis Camosvladme
erTi dRiT adre Rorebs Tavi erTad mouyaron da Caketon isini. cxovelebis
likvidacia unda moxdes humanuri meTodebis gamoyenebiT. Rorebis likvidaciisTvis gamoiyeneba sanadiro Tofebi an gamosawevRerZiani pnevmaturi
iaraRi. ZuZuTa an nebismieri asakis goWebisTvis SesaZlebelia sasikvdilo
ineqciebis gamoyeneba (magaliTad, barbituratis) Tu amis SesaZlebloba arsebobs. gamosawevRerZiani pnevmaturi iaraRis gamoyenebisas, operatorebs
unda esmodeT, rom Rorebi SeiZleba gaTiSul mdgomareobaSi imyofebodnen
da ar iyvnen mokluli da amitom Camarxvamde an dawvamde, aucilebelia saTanado zomebis miReba da darwmuneba imaSi, rom Rorebi namdvilad moklulebi
arian. dauSvebelia Tofebis gamoyeneba daxurul sivrceSi, sadac rikoSetis
safrTxe arsebobs. am RonisZiebis Sesasruleblad mxolod kompetenturi da
gamocdili kadrebi unda iyvnen gamoyenebuli, raTa Tavidan iqnes acilebuli
adamianebisa da Rorebis garda sxva cxovelebis usafrTxoebisTvis safrTxis
Seqmnis SesaZlebloba.
Tu Rorebi meurneobis teritoriaze saimedod ar arian Caketili an Tu maT
soflis SemogarenSi ukontrolod xetialis SesaZlebloba eZlevaT, maSin
SesaZloa saWiro gaxdes monadireTa/likvidatorTa jgufebis gagzavna, romlebic am Rorebs ipovnian da daxocaven. amgvari RonisZiebis warmateba damokidebulia sxvadasxva faqtorebze (maT Soris, adgilis topografiaze), romlebic saTanadod unda iyos ganxiluli manamde, vidre saqmes SeudgebodeT.
47
48
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
suraTi 7
Rorebis dakvlisas nimuSebis aReba: 2/3 jer gadidebuli RviZli, tipiuri
pateqialuri sisxlCaqcevebi Tirkmelebze.
gareuli RorebisTvis da SesaZloa Tavisuflad moxetiale RorebisTvis,
romelTa marTvac SeuZlebelia: zogierT qveynaSi, romelSic Roris afrikuli cxelebis kontroli sirTules warmoadgenda, Rorebis TofiT mokvlaze
gacilebiT ufro efeqturi aRmoCnda maTTvis xafangis mowyoba im adgilebSi,
sadac cnobili iyo Tavisuflad moxetiale an gareuli Rorebis arsebobis
Sesaxeb da SigniT moTavsebuli satyuaras meSveobiT erTdroulad ramodenime Roris daWera. Tu aseTi sistemis gamoyenebas arCevT, maSin sasargeblo
iqneba informaciis mopoveba gareuli Rorebis qcevis, maTi kvebis, habitatisa
da maTi populaciebis raodenobis Sesaxeb im personalisgan, romelic kompetenturia gareul cxovelebTan dakavSirebul sakiTxebSi.
Tavisuflad moxetiale Rorebis dasaWerad, satyuaras saxiT, iyeneben simindisgan damzadebul salafavs, romelic duRils iwyebs xuTidan 15 dRemde
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
vadaSi, rac haeris temperaturazea damokidebuli. salafavis dasamzadeblad
iyeben didi zomis (50-300 litramde tevadobis) daxurul WurWels, romelic ivseba simindis marcvlebiT da badagiT (SesaZlebelia Saqris sxva wyaros
gamoyeneba) da inaxeba, vidre duRilis procesis Sedegad buStulebi ar warmoiSveba da daxuruli WurWelidan mZafri motkbo suni ar wamova.
aRniSnuli variantis ganxilvis SemTxvevaSi, Rorebis savaraudo adgilsamyofelis dadgena xdeba axlad datovebuli kvalis an iseTi niSnebis aRmoCenis Sedegad rogoricaa mZuanobis niSnebi da eqskrementebi (sakvebis miRebis niSnebi, an Roris eqskrementebSi sisvelis arseboba Tu ar arseboba). amis
Semdeg, satyuaras saxiT damzadebul simindis salafavs samidan Svid dRemde
toveben moniSnul teritoriebze, Rorebis SerCeul adgilas Setyuebis
mizniT. rodesac Tavisuflad moxetiale an gareuli Rorebi sakvebs miagneben, SesaZlebeli iqneba ramodenime cxovelis xafangiT (galiiT) daWera.
amisaTvis, xafangSi erTianad daxvavebuli sakvebis grovaSi magrdeba palo,
romelzec mibmulia bawari da rodesac kvebis procesSi Rorebi gamoedebian
bawars, igi amoagdebs palos da xafangis karic daiketeba (galiis zoma: 3m x 3m).
xafangebi yoveldRiurad unda Semowmdes cxovelebis daWeris, gacxrilvisa
da satyuaras damatebis mizniT.
Rorebis likvidaciis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi informaciisTvis mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos, cxovelTa likvidaciis meSveobiT daavadebis aRmofxvris procedurebis Sesaxeb. gareuli Rorebis daWera
unda moxdes Sesabamis institutebSi an universitetebSi gareuli cxovelebis
dargis specialistebTan konsultaciebis warmoebis Sedegad.
leSis usafrTxod ganTavseba
daklul an daavadebisgan bunebrivad daxocil cxovelTa leSis saTanadod
ganTavseba Seicavs imis uzrunvelyofas, rom cxovelTa leSi aRar warmoadgnes paTogenis Semdgomi (pirdapiri an arapirdapiri gziT) gadacemis risks
virusisadmi amTviseblobis mqone sxva cxovelebze (agreTve im cxovelebis
meSveobiT, romlebic ikvebebian leSiT an nagavsayrelebze an sakvebisa da wylis dabinZurebiT). amgvarad leSis ganTavseba Cveulebriv gulisxmobs mis
Rrmad Camarxvas, Tu niadagisa da gruntis wylebis horizonti amisaTvis xelsayrel pirobebs uzrunvelyofs da miwis amosaRebad saWiro aRWurviloba
arsebobs; an dawvas, Tu amisaTvis saWiro sawvav-sapoxi masalebi, rogoricaa
Zveli saburavebi, moipoveba da cecxlis balaxsa da buCqnarisTvis wakidebis
safrTxe metismetad maRali ar aris. saukeTeso variantia, rodesac neSTis
ganTavseba imave fermaze xdeba, sadac cxovelebi dakles, magram Tu adgilze
ganTavseba ar xerxdeba, SesaZlebelia leSis gadatana hermetulad daxuruli
satransporto saSualebebiT, ekologiuri TvalsazrisiT misaReb adgilas,
romelic inficirebuli zonis teritoriaze iqneba ganlagebuli. aseve unda
izrunoT damatebiT manqanazec, romelic pirvels gahyveba da SesaZlo gaJonvis SemTxvevaSi adgilis dezinfeqciisTvis an satransporto saSualebis
mwyobridan gamosvlis SemTxvevaSi iqneba gamoyenebuli samaSvelo operaciebis dasawyebad im SemTxvevaSi, Tu dakluli Rorebis transportirebisas raime
problema warmoiSveba.
garkveul garemoebebSi, sasurvelia, neSTis ganTavsebis adgilas, pirveli
ramodenime dRis ganmavlobaSi, gamafrTxilebeli niSnis aRmarTva.
ganTavsebis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi informaciisTvis
mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos cxovelTa likvidaciis meSveobiT daavadebis aRmofxvris procedurebis Sesaxeb.
49
50
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
gawmenda
es moicavs inficirebul teritoriebze garemos saguldagulod dasufTavebasa da dezinfeqciis Catarebas, ra drosac gansakuTrebuli yuradReba unda
daeTmos cxovelebis erTad Tavmoyris adgilebs: saRoreebs, fardulebs,
bagebs, ezoebsa da RorebisTvis gankuTvnili sasmeli wylis WurWels.
dezinfeqcia
dezinfeqcias arsebiTi mniSvneloba aqvs Rorebis likvidaciis procesSi,
Roris afrikuli cxelebis virusiT an sxva paTogenebiT garemos dabinZurebis riskis TvalsazrisiT. dabinZurebul masalebze sadezinfeqcio saSualebe-
suraTi 8
dakluli Rorebis damarxva da garemos tipiuri (rekomendirebuli) damuSaveba
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
bis Sesxureba araefeqturia; dezinfeqciis Catarebamde aucilebelia mkvrivi
narCenebis gatana Casamarxad an gasanadgureblad.
aucilebelia savaraudod dabinZurebuli masalebis (rogoricaa nakeli,
qveSagebi, Tiva da sakvebi) gatana da ganadgureba iseve, rogorc leSis. rekomendebulia iaffasiani masalebiT aSenebuli bagebis dawva, rodesac arsebobs virusis gadarCenis an Ornithodoros ojaxis tkipebis arsebobis saSiSroeba.
Tumca, Roris mepatroneebi am RonisZiebas iSviaTad xvdebian enTuziazmiT da
im SemTxvevaSi, Tu saRore mdebareobs ezoSi sxva SenobebTan axlos, bagebis
dawva SeiZleba saxifaToc iyos. akaricidiTa da aseve sadezinfeqcio aerozoliT teritoriis saguldagulod damuSaveba SeiZleba erTaderTi arCevani
iyos. tkipebis ar arsebobis SemTxvevaSi, sakmarisi iqneba mxolod sadezinfeqcio aerozoliT damuSaveba, vinaidan proteinis garemos gareSe Roris afrikuli cxelebis virusi sicocxliunarianobas didi xniT ver inarCunebs.
saTanado sadezinfeqcio saSualebebi Roris afrikuli cxelebis virusisTvis Seicavs 2% natriumis hidroqsids, 2% kaustikur sodas, detergentebsa da fenolis Semcvlelebs (2-dan 3 procentamde qloriniT) da iodis
kompaundebs (Semcvelebs).
gawmendis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi informaciisTvis
mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos likvidaciis meSveobiT daavadebis aRmofxvris procedurebis Sesaxeb.
saRoris daclil mdgomareobaSi datovebis periodi
Rorebis dakvlis Semdeg, aucilebelia saRoris dalageba-gawmendis procedurebis Catareba. amis Semdeg teritoria daclili rCeba garkveuli periodiT, romelic ganisazRvreba paTogenis sicocxlisunarianobis savaraudo vadiT. rogorc wesi, es periodi ufro xanmoklea cxeli klimatis qveynebSi, vidre civi an zomieri klimatis mqone qveynebSi. cxovelTa jandacvis
msoflio organizaciis rekomendaciaa, rom es periodi 40 dRemde mainc gagrZeldes. ufro xanmokle periodi SeiZleba usafrTxo iyos tropikebSi,
vinaidan rogorc gamocdileba gviCvenebs, aseT adgilebSi Rorebis saRoreSi
xelaxla dabinaveba usafrTxoa ukve xuTi dRis Semdeg da Tanac yovelgvari
dasufTavebisa da dezinfeqciis gareSe. Tumca, saeWvoa, rom infeqciis keris
sabolood likvidacia 40 dReze nakleb vadaSi iyos SesaZlebeli.
Tu mocemul teritoriaze cnobilia Roris afrikuli cxelebis virusisTvis kompetenturi veqtorebis arsebobis Sesaxeb, maSin virusis gadarCenis SesaZleblobis Tavidan asacileblad aucilebelia teritoriis saguldagulod damuSaveba akaricidebiT.
zedamxedvelobis zonebSi misaRebi zomebi
zedamxedvelobis zonebSi daavadebis kontrolis Semdegi zomebia misaRebi:
x Roris afrikuli cxelebisTvis SemoRebuli unda iqnes daavadebis
gaZlierebuli zedamxedvelobis meqanizmebi. yovelkvireulad unda
moxdes Rorebis inspeqtireba zonaSi da maTi mepatroneebis gamokiTxva daavadebis SemTxvevebis, Rorebis gadaadgilebis Sesaxeb da a.S.
aucilebelia daavadebuli Rorebis guldasmiT Semowmeba da sadiagnostiko nimuSebis laboratoriaSi gagzavna. zedamxedvelobis ganxorcieleba ufro martivi iqneba, Tu zogierTi samuSaos Sesruleba ukve
informirebul fermerebs daevaleba, romelTac speciluri momzadeba
aqvT gavlili.
x unda aikrZalos Rorebis, Roris xorcisa da Roris xorcis produqtebis gatana inficirebuli zonebidan. SeiZleba daSvebuli iqnes maTi
gadatana zedamxedvelobis zonebidan Tavisufal zonebSi, magram mx-
51
52
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
x
olod janmrTelobis Semowmebisa da auTenturobis (zusti warmoSobis) nebarTvis gacemis Semdeg.
SeiZleba daSvebuli iqnes sasaklaoebisa da Roris xorcis gadamamuSavebeli sawarmoebis muSaoba, magram zoosanitaruli wesebisa da
normebis mkacrad dacvis pirobiT.
mkacri zedamxedvelobisa da dadgenili wesebisa da normebis mkacri
dacvis pirobiT, SeiZleba daSvebuli iqnes janmrTeli, cocxali
RorebiT da sakvebad vargisi Roris xorciT vaWrobis gagrZeleba.
daavadebisgan Tavisufal zonebsa da seqtorebSi misaRebi
zomebi
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisuflebul zonebSi aqcenti unda gakeTdes
daavadebis Semotanis prevenciaze da saerTaSorisod misaRebi mtkicebulebebis dagrovebaze, romlebic adasturebs rom aRniSnuli zonebi namdvilad
Tavisufalia Roris afrikuli cxelebisgan.
Rorebis an Roris xorcis produqtebis Semotana inficirebuli zonebidan
unda aikrZalos, xolo zedamxedvelobis zonebidan SeiZleba daSvebuli iyos
oficialuri nebarTvis safuZvelze da mxolod specialuri daniSnulebisTvis; kargi mmarTvelobis mqone fermebs, romlebic inficirebuli zonebis
teritoriaze Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal kompartmentebad
aris cnobili, epidemiologiuri da sanitaruli TvalsazrisiT iseTive statusi unda hqondes, rogorc zedamxedvelobis zonebs. kompartmenetebis
inspeqtirebas awarmoeben calkeuli pirebi an jgufebi, romlebic manamde
inficirebul teritoriaze minimum 72 saaTis ganmavlobaSi ar gasulan. inspeqciebis saregistracio reestri or egzemplarad unda warmoebdes (erTi
gadaecema mepatrones, meore ki uwyebaSi inaxeba).
Rorebis xelaxla moSeneba
SeTanxmebuli salikvidacio periodis dasasruls, adre inficirebul fermebze an soflebSi SesaZlebeli iqneba Rorebis xelaxla Semotana im SemTxvevaSi,
Tu arsebobs damarwmunebeli safuZveli vifiqroT, rom am fermebs/soflebs
xelaxla inficireba aRar emuqreba. Rorebis suladobis srulad aRdgena
unda moxdes mxolod e.w saindikatoro Rorebis Semotanis Semdeg, TiToeul
adre inficirebul fermaze (normaluri suladobis daaxloebiT 10 procentis odenobiT). es saindikatoro Rorebi yoveldRiuri meTvalyureobis qveS
unda darCnen eqvsi kviris ganmavlobaSi imisaTvis, rom davrwmundeT marTla
arian isini Tavisufali Roris afrikuli cxelebisgan Tu ara, vidre daSvebuli iqneba Rorebis suladobis srulad aRdgena. Roris mepatroneebma unda
gaacnobieron is sargebeli, romelsac biousafrTxoebis danergili principebis dacva uzrunvelyofs da is Sedegebi, romelsac am principebis darRveva
iwvevs. Rorebis suladobis aRdgenis Semdeg, mocemul teritoriaze aucilebelia daavadebis intensiuri zedamxedvelobis warmoeba im dromde mainc,
vidre mocemuli teritoria daavadebisgan Tavisufal teritoriad ar iqneba
gamocxadebuli.
mniSvnelovania, rom xelaxla moSenebis mizniT gamoyenebuli Rorebi
Semotanili iyos Roris afrikuli cxelebisgan cnobili Tavisufali zonebidan an qveynebidan. Tu Rorebis Semotana sxva qveynebidan xdeba, cnobili unda
iyos am qveynebis statusi Roris sxva mniSvnelovan daavadebebTan mimarTebaSi. daavadebis nacvlad sxva daavadebis Semotana katasrofis tolfasi iqneba,
Tu gaviTvaliswinebT rom mis kontrols an aRmofxvras SeiZleba wlebi dasWirdes, rom araferi vTqvaT masTan dakavSrebul xarjebze.
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvraze mimarTuli kampaniis dasrulebis
Semdeg, mocemul teiritoriaze Rorebis xelaxla moSenebisas SesaZlebeli
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
iqneba genetikuri jiSebis gaumjobeseba Rorebis xelaxla moSenebis programis nawilis saxiT, im SemTxvevaSi Tu:
x Rorebi Semoyvanili iqneba iseTi saimedo wyaroebidan, rogoricaa adgilobrivi komerciuli fermebi, romlebic infeqcias gadaurCnen an
sazRvargareTidan;
x Roris mwarmoeblebi da bazari Tanamedrove jiSebs aniWeben upiratesobas;
x modernizebuli meRoreobis praqtikis ganxorcielebisa da biousafrTxoebis ZiriTadi RonisZiebebis xelSewyoba moxdeba sakonsultacio momsaxurebis gawevis meSveobiT;
x Roris Tanamedrove jiSebisTvis adeqtvaturi marTvis done iqneba
uzrunvelyofili.
Roris xelaxla moSenebisas, usafrTxo warmoebis praqtikis xelSewyoba erTerTi yvelaze mniSvnelovani RonisZiebaa. es gulisxmobs Rorebis Senaxvas
saimedod aSenebul saRoreebSi, saidanac maT gareT gasvlis saSualeba ar
miecema da imis uzrunvelyofas, rom Rorebs salafavi (narCenebi) sakvebis
saxiT miewodeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu igi saTanadod iqneba momzadebuli (jer 30 wuTis ganmavlobaSi unda iduRos, Semdeg ki gacivdes) an saerTod
ar miewodeba.
Roris afrikuli cxelebis kontrolis/aRmofxvris
RobisZiebaTa warmatebisTvis gadamwyveti faqtorebi
sazogadoebis informireba da ganaTleba
sazogadoebis informirebisa da ganaTlebis kampaniebi unda ganixilos,
rogorc daavadebis kontrolisa da aRmofxvris kampaniebis mniSvnelovani
elementebi. isini umTavresad gamiznuli unda iyos mcire fermerebze soflad da qalaqis periferiebSi, romlebic daavadebiT da Roris afrikuli
cxelebis kontrolis RonisZiebebiT gamowveuli zemoqmedebis qveS moeqcnen. radio programebi da sazogadoebrivi Sekrebebi informaciis gaziarebis
saukeTeso saSualebas warmoadgens. aseTi Sexvedrebi gansakuTrebiT kargad
pasuxobs am mizans, radganc isini uzrunvelyofs sazogadoebis monawileobis
SesaZleblobas da SekiTxvebis dasmisa da iseTi masalebis gavrcelebis saSualebas, rogoricaa lifletebi da posterebi, romlebic xels uwyobs sazogadoebis Semecnebis donis amaRlebas.
amgvari kampania unda awvdides adamianebs informacias daavadebis bunebisa da imis Sesaxeb Tu rogor unda moiqcnen saeWvo SemTxvevebis winaSe dadgomisas, daavadebis aRmofxvris kampaniis msvlelobisas ris gakeTeba SeuZliaT
da risi ara da ratom da aseve ra upiratesobebi mohyveba Sedegad Roris
afrikuli cxelebisgan gaTavisuflebas. aqcenti unda gakeTdes imaze, rom
Roris afrikuli cxelebis kontroli sasikeTo Sedegebis momtania uSualod
Roris mwarmoebelTaTvis da ara mTavrobisTvis. magram, es dadebiTi Sedegebi
SeiZleba gabaTildes, Tu zedmetad mkacri sakontrolo zomebis gatarebiT
gamowveuli ekonomikuri danakargebi bevrad aRemateba im danakargebs, romlebic daavadebis mizeziT iqna gamowveuli.
fermebSi Roris afrikuli cxelebis gavrclebis Tavidan asacileblad
Roris mepatroneTa mier RonisZiebebis gatareba da kargi praqtikis ganxorcieleba, uzrunvelyofs aseve Roris nebismieri sxva paTogenebis gavrcelebis Tavidan acilebasac.
53
54
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
kompensacia
yvela im fermerebisTvis da sxva pirebisTvis, romelTac Rorebi dauxoces,
CamoarTves Roris xorcis produqtebi an gaunadgures qoneba Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris RonisZiebis gatarebis dros, mniSvnelovania samarTliani kompensaciis gadaxda, pirutyvis bazarze moqmedi fasebis mixedviT. kompensaciis gadaxda SedegebisTvis ufro rTulia, vidre pirdapiri
danakargebisTvis da SesaZloa miuRebeli iyos. kompensaciis gadaxda unda
moxdes myisierad, araadeqvaturi an dagvianebuli kompensacia Tavis Tavad
arasamarTliania da uaryofiT zegavlenas axdens kampaniaze, vinaidan es iwvevs
ukmayofilebis zrdas, undoblobasa da kargavs fermerebs TanamSromlobis
survils da ubiZgebs maTi mxridan daavadebis faqtebis damalvas. es aseve
xels uwyobs inficirebuli zonebidan Rorebis kontrabanduli wesiT gamotanasa da aralegulurad gayidvas, rac danakargebis Tavdian acilebis
mizniT xdeba. am SemTxvevaSi saukeTeso gamosavali iqneboda Rorebisa da
produqtebis sabazro Rirebulebis dafarva. kompensaciis gadaxdis miznebisTvis, danakargebis Sefaseba unda moxdes gamocdili, damoukidebeli
Semfaseblebis mier, Tu amis SesaZlebloba arsebobs. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
SesaZlebelia Roris koltebis, xorcisa da sxva produqtebis kategoriebis
mixedviT Sefaseba. im qveynebSi, sadac Roris sxvadsxva jiSebia moSenebuli,
dakluli RorebisTvis kompensaciis odenobis gansazRvris yvelaze samarTliani xerxia wonis mixedviT, Tanabari realuri fasis gadaxda erT kilogramze gaangariSebiT da amgvarad Roris jiSiT asakobriv/woniT jgufebSi
ganpirobebuli sxvaobebiT Seqmnili problemebis Tavidan acileba. fuladi
kompensaciis nacvlad Roris mepatroneebisTvis SesaZlebelia sajiSe saqonlis Canacvlebis SeTavazeba, Tu ki es maTTvis misaRebi iqneba. Semfaseblebs
Soris aucileblad unda iyvnen kerZo an arasamTavrobo seqtorebis warmomadgenlebi, rac ori mizeziT aris ganpirobebuli: (1) azris/fasis dabalanseba da (2) ndoba sakuTari wris warmomadgenlis mimarT.
socialuri daxmareba da reabilitacia
Tavad Roris afrikuli cxeleba, Roris afrikuli cxelebis kontrolis
RonisZiebebi da Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris kampania, epizootiisa da aRdgenis periodSi, savaraudod, sirTuleebs Seuqmnis daavadebis zemoqmedebis qveS moqceul fermerebsa da mosaxleobas. amis gaTvaliswinebiT,
mTavrobam unda ganixilos daxmarebis gawevis SesaZlebloba daavadebis zemoqmedebis qveS moqceuli mosaxleobis jgufebisTvis. am dros SeiZleba adgili hqondes sakvebis ukmarisobas, gansakuTrebiT ki, inficirebul zonebSi
da sasrvelia daxmarebis uzrunvelyofa daavadebisgan Tavisufali zonebidan Roris xorcis an sxva saxis cxoveluri proteinis miwodebis formiT. daavadebiT gamowveuli zemoqmedebis qveS moqceul fermebs SeiZleba dasWirdeT
sareabilitacio mxardaWeris gaweva, rac daexmarebaT imaSi, rom normaluri
cxoverebis wess daubrundnen RonisZiebaTa dasrulebis Semdeg. daxmareba
unda gaewios im fermebs, romelTac Tavi daaRwies infeqcias, magram miuxedavad amisa Roris gayidvas ver axerxeben Rorebis gadaadgilebis akrZalvis an
sasaklaoebis daxurvis gamo da romelTac didi raodenobiT hyavT gasazrdeli goWebi, romlebsac sakvebi esaWiroebaT. sadac SeuZlebelia Rorebis
sarealizaciod dakvlis gakontroleba, unda ganixilos daxmarebis gawevis
SesaZlebloba sakvebis Sesasyidad saWiro Tanxis gamoyofis formiT. amasTan,
unda vaRiaroT is faqti, rom fermerebi romlebmac Tavi daaRwies infeqcias
epizootiis dros, erovnul resurs warmoadgenen da imsaxureben waxalisebas
da ara dasjas.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvrisa da qveynis, zonis
an regionis doneze daavadebisgan ganTavisuflebis faqtis
dadastureba
saerTaSoriso moTxovnebi
cxovelTa janmrTelobis msoflio organizaciis (OIE) xmeleTis cxovelTa
janmrTelobis dacvis kodeqsi gansazRvravs, rom qveyana SeiZleba Roris
afrikuli cxelebisgan Tavisufal qveyanad CaiTvalos maSin, rodesac damtkicdeba, rom Roris afrikuli cxeleba qveyanaSi wina sami wlis ganmavlobaSi
ar dafiqsirebula. es periodi 12 Tvemdea Semcirebuli adre inficirebuli
qveynebisTvis, romlebSic salikvidacio politika ukve ganxorcielda da
damtkicda, rom arc Sinaur da arc gareul RorebSi an Rorebis sxva velur populaciebSi daavadebis niSnebi ar SeimCneva. magram, daavadebisgan Tavisufali
zonis statusis dasadastureblad rekomendebulia damarwmunebeli mtkicebulebebis mopoveba, gamiznuli virusuli zedaxedvelobis warmoebis meSveobiT da utyuari informaciis miwodeba savaWro partniorebisa da mezobeli
qveynebisTvis.
igive pirobebi moqmedebs Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali
zonebis mimarT. ama Tu im qveynis zona SeiZleba Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal zonad iqnes miCbeuli maSin, rodesac daavadeba qveynis mTel
teirotirazea dafiqsirebuli, magram Sinaur an gareul RorebSi daavadebis
damadasturebeli klinikuri, serologiuri an epidemiologiuri niSnebi ar
aRiniSneboda gasuli sami wlis ganmavlobaSi mocemuli zonis teritoriaze,
an 12 Tvis manZilze - adre inficirebuli zonis teritoriaze, romelSic salikvidacio politika ganxorcielda da sadac SesaZlebelia imis damtkiceba,
rom arc Sinauri da arc gareuli Rorebis populaciebi ar arian daavadebuli. aqac rekomendebulia gamiznuli virusuli zedaxedvelobis warmoeba
daavadebisgan Tavisufali zonis statusis dadasturebisTvis damarwmunebeli mtkicebulebebis mopovebis mizniT da informaciis xelmisawvdomobis
uzrunvelyofa savaWro partniorebisTvis, momijnave regionebisa da mezobeli qveynebisTvis.
Tavisufali zonis sazRvrebi zedmiwevniT zustad unda iyos Semofargluli. aucilebelia cxovelTa jandacvasTan dakavSirebuli im debulebebis gamoqveyneba, romlebic krZalavs Sinauri an gareuli Rorebis gadayvanas inficirebuli qveynidan an zonidan daavadebisgan Tavisufal zonaSi
da maTi mkacrad Sesruleba. daavadebisgan Tavisufali zonis teritoriaze
Rorebis gadaadgileba sistematuri inspeqtirebisa da zedamxedvelobis qveS
unda warmoebdes, Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonis statusis
SesanarCuneblad.
cxoevlTa jandacvis msoflio organizaciis mier, arc Tu ise didi xnis
win, SemoRebul iqna kompartmentalizaciis koncefcia, warmoebis obieqtebis an jaWvebis konkretuli daavadebebisgan gaTavisuflebis statusis
aRiarebis dasaSvebad. saxelmZRvanelo miTiTebebi jer-kidev ar aris sabolood Camoyalibebuli, magram isini emyareba biousafrTxoebis SemoRebul
RonisZiebebsa da zedamxedvelobas, romelic iTvaliswinebs Sesabamisobis
sertifikatis an cnobis gacemas (maregulirebeli mandati). sagangebo gegmis
nawilis saxiT, TiToeul qveyanas SemuSavebuli unda hqondes saxelmZRvanelo miTiTebaTa sistema imis gaTvaliswinebiT, Tu rogor xdeba Roris afrikuli cxelebis gadacema, romelsac daavadebis afeTqebis dros gamoiyenebs
Tavisufali kompartmentebis (zonebis) gansazRvrisa da SenarCunebis mizniT.
aRniSnuli saxelmZRvanelo miTiTebebi sagangebo gegmis danarTSi unda iyos
mocemuli.
55
56
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
daavadebisgan gaTavisuflebis dadastureba
iseTi daavadebebisgan gansxvavebiT, rogoricaa saqonlis Savi Wiri, jilexi,
msxvilfexa rqosani pirutyvis plevropnevmonia an encefalopaTia, romlisganac gaTavisuflebis dadasturebis gzebi ukve arsebobs da miRebulia cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis mier, Roris afrikuli cxelebisgan
gaTavisuflebis Semowmebisa da dadasturebisTvis saerTaSorisod miRebuli
oqmi jer-jerobiT SemoRebuli ar aris.
mtkicebulebebi, romlebic SeiZleba gamoyenebuli iqnes daavadebisgan
Tavisufali zonis an qveynis aRdgenili statusis saerTaSoriso aRiarebis
mosapoveblad, SeiZleba moicavdes iseT dokumentacias, romelic miuTiTebs
rom:
x qveyanaSi arsebobs efeqturi veterinaruli samsaxuri, romelsac
SeuZlia qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis xelaxla Semotanis an gavrcelebis Tavidan acileba, afeTqebaTa gamovlena da maT winaaRmdeg
RonisZiebebis dauyovnebliv gatareba;
suraTi 9
gareuli Rorebis (<30 kg) daWeris umartivesi meTodi, goWebis gadayvane SeiZleba
xis yuTiT, mozrdilebs sasurvelia CautardeT anesTezia.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva
x
daavadebis zedamxedvelobis efeqturi sistemaa SemoRebuli da Roris
afrikuli cxelebis gamovlenis mizniT vet.samsaxurebis mier regularulad warmoebs Semowmebebi savele, laboratorul pirobebSi da
sasaklaoebze. iq, sadac gareuli cxovelebis populaciebi arsebobs, es
veluri cxovelebis dargSi kompetentur uwyebebTan erTad keTdeba;
x Roris afrikuli cxelebis saeWvo SemTxvevebi srulad aris gamokvleuli da arsebuli dokumentacia Seicavs daavadebis SemTxvevaTa saboloo diagnozs;
x ganxorcielebulia kompleqsuri SerCeviTi, stratificirebuli serologiuri kontroli da uaryofiTi Sedegia miRebuli.
gareuli Roris populaciebi Roris afrikuli cxelebis infeqciaze unda
Semowmdes. amis gakeTeba SesaZlebelia tipiur teritoriebze zogierTi cxovelis specialurad monadirebisa da maTi qsovilebis Roris afrikuli cxelebis antigenebze da Sratis antisxeulebze Semowmebis gziT. qveynebis umravlesobas SemoRebuli aqvs nadirobis sezoni, ra drosac monadireebisgan
SesaZlebelia maT mier nadirobisas mokluli gareuli Rorebis sisxlisa da
organoebis nimuSebis mopoveba. serologiuri nimuSebi warsulSi gadatanili
infeqciis sakmarisi dasturia da sadac amis finansuri SesaZlebloba arsebobs, sakmarisia daWrili, trankvilizatoris qveS myofi gareuli Rorebis
Semowmeba. vinaidan afrikulisgan gansxvavebiT, evropul gareul Rorebs,
Roris afrikuli cxelebis winaaRmdeg imuniteti ar gaaCniaT, daxocili cxovelebis zedamxedveloba da maTi sikvdilis mizezis dadgena Zalze mniSvnelovania iq, sadac cxovelebis daxocvas aqvs adgili, Roris afrikuli cxelebis gaCenis Semdgom periodSi.
57
59
Tavi 7
saorganizacio RonisZiebebi
Roris afrikuli cxelebisTvis
SemuSavebuli sagangebo
sainformacio kampaniis dros
funqciebi da mmarTveli struqturebi
qveynis mTavari veterinari an masTan gaTanabrebuli piri, rogoricaa vet.samsaxuris direqtori, pasuxismgebelia Roris afrikuli cxelebiT gamowveuli
sagangebo situaciebisTvis mzadyofnisa da maTi marTvis uzrunvelyofis
saerTo teqnikur mxareze. Tumca sabolood, pasuxismgebloba Sesabamisi uwyebis ministrs eniWeba.
am bolo wlebis periodSi, bevr qveyanaSi ganxorcielda erovnuli vet.
samsaxurebis restruqturizacia da racionalizacia. aRniSnuli procesi
moicavda vet.samsaxurebis regionalizaciasa da funqciebis gadacemas, vet.
samsaxurebis privatizacias, strategiuli funqciebis operatiulisgan ganijvnasa da vet.laboratoriebisa da savele vet.samsaxurebis administraciuli funqciebis erTmaneTisgan gamijvnas.
es axali struqturebi sakmarisad ganviTarda imisaTvis, rom daakmayofilos cxovelTa jandacvis samsaxurebis moTxovnebi gegmiuri momsaxurebis
miwodebasTan dakavSirebiT. miuxedavad amisa, isini xSirad ver umklavdebian
cxovelTa jandacvasTan dakavSirebiT Seqmnili msxvilmasStabiani sagangebo mdgomareobis marTvas, rodesac gadawyvetilebebis miReba swrafad unda
moxdes yvela wyarodan xelmisawvdomi saimedo informaciis gaanalizebis
safuZvelze. amgvarad miRebuli gadawyvetilebebi mkafiod Camoyalibebuli
brZanebebis saxiT unda gadaeces maT Sesrulebaze pasuxismgebel pirebs.
unda arsebobdes gacemuli brZanebebis Sesrulebisa da miRebuli Sedegebis
Sesaxeb informaciis uzrunvelyofis saSualebebi. mokled rom iTqvas, amoqmedebuli unda iyos efeqturi meqanizmebi informaciisa da miTiTebebis gadacemisTvis erovnuli vet.samsaxurebis Stabidan savele an laboratorul
pirobebSi daavadebasTan brZolis wina xazze da sapasuxo informaciis StabSi
gadacemisaTvis.
cxadia imisaTvis, rom sagangebo viTarebaSi yvelaferi swrafad da efeqturad moxdes, ama Tu im qveynis vet.samsaxurs unda gaaCndes kargad organizebuli marTvis struqtura, an marTvis xazovani sistema, Tundac daavadebis afeTqebaze reagireba sagangebo viTarebis periodSi.
Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT sagangebo mdgomareobis ganviTarebis SemTxvevaSi Sesabamisi pasuxismgebeli sturqturebisa da xazebis
swrafad da efeqturad amoqmedebisTvis, winaswar SemuSavebuli gegma unda
arsebobdes. es SeiZleba moicavdes sagangebo mdgomareobis dadgomamde sakmao xniT adre, qvemoT CamoTvlilTagan erTi an meti sakiTxis mogvarebas:
x SeTanxmebis miRwevas imis Taobaze, rom saswrafo daxmareba cxovelTa
jandacvis samsaxurebis mxridan, erovnul doneze iqneba organizebu-
60
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
li da rom qveynis mTavari veterinari Tavis Tavze aiRebs mTel pasuxismgeblobas sagangebo mdgomareobaze reagirebasTan dakavSirebiT da
angariSvaldebuli iqneba uSualod ministris winaSe;
x TanamSromlobis meqanizmis dafuZnebas saministroebsa da sxva uwyebebs Soris, rogoricaa policia, jari, finansTa, cxovelTa dacvis, ganaTlebis, mas-mediisa da jandacvis samsaxurebi, ramac SeiZleba moiTxovos komitetis Seqmna ama Tu im saministrosTan/uwyebasTan; sagangebo
situaciaSi komitetis SeqmnasTan dakavSirebuli biurokaratiuli
garTulebebis Tavidan asacileblad, mizanSewonili iqneba mudmivmoqmedi komitetis dafuZneba;
x regionis an provinciis xelisuflebasTan SeTanxmebas imis Taobaze,
rom maTi vet.samsaxurebis personali gadava qveynis mTavari veterinaris daqvemdebarebaSi, xazovani marTvis sistemis pirobebSi, cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo mdgomareobaze reagirebis programis gansaxorcieleblad. aseve miRweuli unda iqnes SeTanxmebebi,
romlebic uzrunvelyofs regionuli savele vet.samsaxurebisa da
laboratoriebis sruli SemadgenlobiT monawileobas sagangebo mdgomareobisTvis mzadyofnis RonisZiebaTa dagegmvisa da specialuri momzadebis programebSi;
x TanamSromlobis dafuZneba erovnuli vet. samsaxurebis StabTan, daavadebiT gamowveuli sagangebo situaciis Sesaxeb adreul etapze gafrTxilebis uzrunvelsayofad da maT Soris, sagangebo situaciaSi
daavadebis SemTxvevebis Sesaxeb erovnuli StabisTvis informaciis gadacemis mizniT;
x SeTanxmeba samTavrobo seqtoris mTavari vet.samsaxurebisTvis da maT
Soris, centraluri vet.laboratoriis gadayvanis Sesaxeb qveynis mTavari veterinaris mmarTveli struqturis daqvemdebarebaSi, sagangebo
pirobebSi daavadebaze reagirebis moxdenis mizniT;
x xelSekrulebebis gaformeba kerZo seqtoris saveterinaro organizaciebTan, universitetebTan da sxva samecniero da kvleviT institutebTan cxovelTa daavadebiT gamowveuli sagangebo situaciis
dros sagangebo momsaxurebis gawevis Taobaze;
x saWiroebis SemTxvevaSi, SeTanxmebas kerZo vet.samsaxurebis kadrebis
droebiT samTavrobo seqtorSi daqiravebis pirobebis Sesaxeb;
x sxva qveynebTan SeTanxmebas teqnikuri an saopracio daxmarebis uzrunvelyofis Taobaze (adamianuri resursebi), sagangebo mdgomareobis
Seqmnis SemTxvevaSi.
bevr qveyanaSi, veterinariis dargSi kerZo seqtori mcirea an saerTod ar
arsebobs da daavadebis kontrolis ganxorcielebaSi, isini araveterinarTa
daxmarebis imedad SeiZleba darCnen. aseT SemTxvevaSi unda arsebobdes momijnave seqtorebSi xelmisawvdomi resursebis mobilizebis meqanizmi, rogoricaa soflis meurneobis sakiTxebSi sakonsultacio samsaxuris an mosaxleobis mier dafinansebuli cxovelTa jandacvis samsaxuris muSakebi, romelTac
Sesabamisi specialuri momzadeba aqvT gavlili. cxovelTa daavadebis kontrolis procesSi arsebiTi mniSvneloba aqvs yvela SesaZlo monawileTa gansazRvras da maTi mxridan epizootiis SemTxvevaSi, dauyovnebliv moqmedebis
mzadyofnis uzrunvelyofas.
sakonsultacio komiteti cxovelTa sagangebo
daavadebebTan dakavSirebul sakiTxebSi
qveynebisTvis SeiZleba Zalian sasargeblo aRmoCndes cxovelTa daavadebiT
gamowveul sagangebo mdgomareobebTan dakavSirebul sakiTxebSi sakonsulta-
saorganizacio RonisZiebebi sainformacio kampaniis dros
cio komitetis Seqmna, romelsac isini moiwveven Roris afrikuli cxelebiT
(an cxovelTa nebismieri sxva transsasazRvro daavadebiT) gamowveuli sagangebo mdgomareobis SeqmnisTanave da romelic regularulad Seikribeba
sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis periodSi. es arsobrivad
teqnikuri komiteti iqneba, romlis funqciaSic Seva: epidemiologiuri da
daavadebis kontrolTan dakavSirebiT sxva informaciis gadamowmeba; sagangebo gegmebis amoqmedebasTan dakavSirebiT rekomendaciebis uzrunvelyofa; RonisZiebaTa ganxorcielebaze zedamxedvelobis warmoeba; da qveynis
mTavari veterinarisa da ministrisTvis rCevis uzrunvelyofa RonisZiebaTa
dagegmvasTan dakavSirebiT.
cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo situaciebTan dakavSirebul
sakiTxebSi sakonsultacio komitetis SemadgenlobaSi SeiZleba Sediodnen:
x qveynis mTavari veterinari (Tavmjdomare);
x savele vet.samsaxuris direqtori/daavadebaTa kontrolis samsaxuris
direqtori;
x epidemiologiuri erTeulis xelmZRvaneli;
x Statebis, provinciebis an regionebis vet.samsaxurebis ufrosebi;
x erovnuli vet.laboratoriis direqtori;
x daavadebis afeTqebis adgilebSi regionuli vet.laboratoriebis direqtorebi;
x fermerTa jgufebis an organizaciebis warmomadgenlebi;
x sxva ZiriTadi jgufebis warmomadgenlebi, rogoricaa erovnul veterinarTa asociaciebi an veterinaruli universitetebi;
x saWiroebisamebr, teqnikosi-eqspertebi, rogoricaa cxovelTa dacvis
specialistebi da entomologebi da maT Soris, Tu SesaZlebelia damkvirveblebis saxiT, daavadebasTan brZolis sakiTxebSi gamocdili veterinarebi, romlebic ukve pensiaze arian gasuli.
Tu mmarTveli sturqturis ganxorcieleba SeuZlebelia, maSin mniSvnelovania cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo situaciasTan dakavSirebul sakiTxebSi, sakonsultacio komitetis formireba, romelic uzrunvelyofs sagangebo RonisZiebaTa gatarebasTan dakavSirebiT SeTanxmebuli
midgomis SemuSavebas.
rodesac sagangebo situaciaSi daavadebaze reagirebis RonisZiebebi ar
xorcieldeba, mizanSewonilia saimitacio swavlebis (werilobiTi savarjiSoebi an savele pirobebSi testireba) Catareba imis dasadastureblad, rom
sakomunikacio da saoperacio gegmebi gamarTulad muSaoben da rom komerciuli an adgilobrivi warmoebis seqtorTan myari kavSiria. uaryofiTi
Sedegebis Tavidan asacileblad aucilebelia mezobeli qveynebisa da saerTaSoriso an regionuli organizaciebis winaswar gafrTxileba saimitacio
swavlebis Catarebis Sesaxeb.
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri
qveynebma unda Seqmnan cxovelTa daavadebis kontrolis mudmivmoqmedi
erovnuli centrebi. Roris afrikuli cxelebis an cxovelTa sxva sagangebo
daavadebis afeTqebis SemTxvevaSi, centri pasuxismgebeli unda iyos qveynis mTavari veterinaris winaSe sagangebo daavadebis kontrolis erovnul
RonisZiebaTa koordinirebaze. centri ganTavsebuli unda iyos erovnuli
vet.samsaxurebis StabSi da erovnuli epidemiologiuri erTeuli masTan
unda iyos mimagrebuli an mWidroT TanamSromlobdes. qveynis mTavar veterinars SeuZlia politikis ganxorcielebasTan dakavSirebuli yoveldRiuri
funqciebi gadaabaros centris xelmZRvanels (Cveulebriv, es ufrosi vet.muSakia). sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis periodSi, cxovelTa
daavadebis kontrolis erovnuli centris funqciebi moicavs:
61
62
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
qveynis mTavari veterinarisa da cxovelTa daavadebebis kontrolis
erovnuli centris mier daavadebaTa kontrolis SeTanxmebuli politikis ganxorcielebas;
x cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebis mier warmoebuli samuSaoebis xelmZRvanelobas da monitorings;
x personalisa da sxva resursebis siebis ganaxlebasa da Sedgenas, imis miTiTebiT Tu saidan SeiZleba SemdgomSi resursebis mobilizeba;
x adgilobriv centrebSi kadrebisa da resursebis ganawileba;
x maragebis SekveTa da miwodeba (Roris afrikuli cxelebis garda sxva
daavadebebisTvis gankuTvnili vaqcinebi);
x RonisZiebebis ganmxorcielebis procesis monitorings da qveynis mTavari veterinarisTvis teqnikuri rCevis uzrunvelyofas;
x qveynis mTavari veterinarisTvis rCevis uzrunvelyofas daavadebis
kontrolis zonebisa da raionebis gansazRvrasTan dakavSirebiT;
x im sawarmoTa siebisa da sakontaqto monacemTa ganaxlebasa da Sedgenas,
romlebic maRali riskis qveS imyofebian an Tavad warmoadgenen maRal
risks;
x kavSiris warmoeba sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis
procesSi CarTul jgufebTan da maT Soris im jgufebTan, romlebic
amoqmedebulni arian daavadebis sagangebo erovnuli gegmis nawilis
saxiT;
x saerTaSoriso masStabiT daavadebisa da daavadebis SemTxvevebis
Sesaxeb angariSebis momzadebas daavadebisgan Tavisufali zonis an
qveynis statusis aRiarebis mosapoveblad;
x fermerTa informirebisa da informaciis (maT Soris pres-relizebis)
sajarod gamoqveynebis programebis ganxorcielebis procesis marTva;
x saerTo da finansuri administrireba da aRricxvis warmoeba.
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri srulyofilad
unda iyos aRWurvili qveynis 1:50 000 masStabis rukebiT (an kompiuteruli
darukebis monacemTa baziT, romelic CvenTvis saintereso adgilebis ufro
detalur gamosaxulebas uzrunvelyofs) da sakomunikacio teqnikiT (telefonis, radios, el.fostisa da faqsis CaTvliT), regionul vet.samsaxurebTan
an cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobriv centrebsa da vet.laboratoriebTan kavSiris dasamyareblad. aseTi centri dakavSirebuli unda iyos
sainformacio sistemasTan, romelic uzrunvelyofs informacias daavadebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobis Sesaxeb.
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi
Roris afrikuli cxelebiT gamowveul sagangebo mdgomareobaSi, veterinarul da sasoflo-sameurneo sakiTxebSi sakonsultacio samsaxurebis
saolqo ganyofilebebi, romlebic inficirebul kerebTan yvelaze axlos
mdebareoben, moqmedeben rogorc cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi. zedamxedvelobis an daavadebis kontroliT gaTvaliswinebuli sxva samuSaoebis warmoebis mizniT jgufebs, erT dReSi, unda SeeZloT
nebismier adgilas Casvla da ukan dabruneba. cxovelTa daavadebis kontrolis droebiTi adgilobrivi centrebis ganTavsebis adgilebi (magaliTad,
adgilobriv samTavrobo uwyebebTan), winaswar unda iyos SeTanxmebuli.
regionuli da saolqo vet.samsaxurebis muSakebi pasuxismgebeli arian
daavadebis kontrolis im samuSaoebze, romlebic maT teritoriebze warmoebs da ufleba aqvT Sevidnen fermebSi, Seagrovon nimuSebi da miiRon zomebi maT mier kontrolirebad teritoriaze Rorebisa da Roris xorcis produqtebis Semotanis/gatanis Tavidan asacileblad. isini uzrunvelyofili unda
iyvenen: nimuSebis Segrovebisa da gadacemisTvis saWiro masalebiT; macivriT,
saorganizacio RonisZiebebi sainformacio kampaniis dros
romelic saWiroa xanmokle drois ganmavlobaSi nimuSebis Sesanaxad; damcavi
tanisamosiT; sadezinfeqcio saSualevbaTa garkveuli maragiT; satransporto saSualebiT da sawvaviT; da aseve sakomunikacio saSualebiT, romelic qveynis mTavar veterinarTan dakavSirebistvis aris saWiro. saxelmwifo
struqturebma unda uzrunvelyon TanamSromloba sxva samsaxurebis mxridan,
rogoricaa policia, sazogadoebrivi samuSaoebis departamentebi da masmediis saSualebebi, romlebic daxmarebas gauweven daavadebis gavrcelebis
prevenciaSi. aseTi muSakebi uzrunvelyofili unda iyvnen saWiro masalebiT
sazogadoebis informirebisTvis da fermerebisTvis intensiuri swavlebis
Casatareblad da sainformacio kampaniebis gansaxorcieleblad. uwinares
yovlisa ki, isini yovelTvis zedmiwevniT zust informacias unda flobdnen
daavadebis statusisa da aseve cxovelTa daxocvis da kompensaciis gadaxdis
Sesaxeb, rodesac adgili aqvs aseTi RonisZiebebis gatarebas.
63
65
Tavi 8
damxmare gegmebi
damxmare gegmebi uzrunvelyofs mxardaWeras Roris afrikuli cxelebis an
nebismieri sxva daavadebis SemTxvevaSi sagangebo samoqmedo gegmis ganxorcielebisTvis.
finansuri gegma
finansuri resursebis dagvianebiT mobilizeba warmoadgens mTavar dabrkolebas sagangebo daavadebaTa afeTqebebze swrafad reagirebisTvis.
mcireodeni finansuri resursebis myisieri gamoiyeneba, samomavloT mniSvnelovani xarjis Tavidan acilebis SesaZleblobas mogcemT. amdenad winaswari finansuri dagegmva, sagangebo viTarebaSi daavadebaze reagirebisTvis
mzadyofnis mniSvnelovan nawils warmoadgens.
finansuri gegmebis SemuSaveba saWiroa imisaTvis, rom daavadebiT gamowveul sagangebo mdgomareobaze reagirebis mosaxdenad garantirebuli iyos
sagangebo fondebis dauyovnebliv gamoyofa. aRniSnuli Tanxebi gawerilia
im aucilebeli xarjebisTis, romlebic aRemateba saxelmwifo vet.samsaxurebisTvis gamoyofili normaluri saoperacio xarjebis odenobas. finansur
gegmebs amtkiceben saxelmwifo departamentebi da maT Soris, ekonomikuri
dagegmvis uwyeba da finansTa saministro (departamenti).
sagangebo situaciebisTvis gamoyofili finansuri resursebiT SesaZlebelia daavadebis kontrolis/aRmofxvris RonisZiebebTan dakavSirebuli
saerTo xarjebis dafarva. magram, ufro xSirad es winaswar momzadebuli
dafinansebis wyaroa, romelic veterinarul departaments saSualebas aZlevs
myisierad daiwyos moqmedeba da gaataros is RonisZiebebi, romlebsac sawyisi
fazebi moicavs da daiwyos afeTqebis adgilze viTarebisa da sakontrolo
RonisZiebaTa programis ganxilva. savele situaciaSi ukeT garkvevisTanave
da saxelmwifo departamentisTvis arsebuli mdgomareobis Sesaxeb moxsenebis Semdeg, daavadebis sabolood aRmosafxvrelad saWiro Tanxebi damatebiT
unda iqnes gamoyofili.
finansuri resursebis gamoyofis pirobebi winaswar unda iyos gansazRvruli. Cveulebriv, qveynis mTavar veterinars finansuri resursebiT
uzrunvelyofen maSin, rodesac:
x Roris afrikuli cxelebiT an sxva sagangebo daavadebis diagnozi dadasturebulia an saeWvo
x daavadebis afeTqeba eqvemdebareba kontrols an aRmofxvras;
x daavadebis kontrolis gegmebi mzad aris da damtkicebulia.
finansuri resursebi SeiZleba gamoyofili iyos am miznisTvis gankuTvnili specialuri fondebis saxiT, an xelmisawvdomi iyos sakredito uflebis
saxiT samTavrobo angariSze winaswar SeTanxmebuli Tanxis odenobaze.
zogierT qveyanaSi sasurvelia, rom mTavrobam da kerZo seqtorma daafinanson Roris afrikuli cxelebisa da sxva daavadebaTa winaaRmdeg programebi
im moculobiT, romelzec SeTanxmdebian TiToeuli aseTi daavadebis aRmofxvris Sedegad mopovebuli sazogadoebrivi da kerZo sargeblis bunebisa
da odenobis gansazRvris Semdeg. dafinansebis formula SeTanxmebis sagans
warmoadgens: TiToeul seqtors SeuZlia gadaixados daavadebis winaaRmdeg
mimarTul RonisZiebaTa kampaniis mTliani Rorebulebis fiqsirebuli pro-
66
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
centiT an daafinansos konkretuli komponenti. Tu dafinansebaSi kerZo seqtori monawileobs, aucilebelia ganisazRvros visTvis aris momgebiani esa
Tu is komponenti (komponentebi) da Sesabamisad, visze unda gadanawildes
xarjebis dafarva. es SeiZleba iyos gadamamuSavebeli sawarmoebi, savaWro
da fermerTa organizaciebi. aseve unda ganisazRvros kerZo seqtoridan
Tanxebis mobilizebis wesi. es SeiZleba gakeTdes mesaqonleobis dabegvris
meSveobiT (SesaZlebelia pirutyviT vaWrobis garigebebze an mis dakvlaze
gadasaxadis SemoReba), uzrunvelyofili finansuri resursebis an sawarmos
dazRvevis saxiT. nebayoflobiTi indivudualuri sadazRvevo polisebi sakmarisia daavadebiT an daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebis
Sedegad miyenebuli zaralisgan dasazRvevad, magram sakmarisi ar aris daavadebis aRmofxvris RonisZiebebTan dakavSirebuli mTliani xarjis dasafaravad.
sagangebo daavadebis aRmofxvris mTliani kampaniis dafinanseba SeiZleba
aRematebodes erovnuli resursebis moculobas. aseT SemTxvevaSi, gegmebi winaswar unda SemuSavdes SesaZlo saerTaSoriso donorebis gamovlenis mizniT
da maT Soris, sagangebo daxmarebis misaRebad FAO-s an sxva saerTaSoriso saagentoebisgan. dafinansebis misaRebad ganacxadebis Sevsebis procedurebi da
maTi Cabarebis moTxovnebi winaswar unda iyos gansazRvruli.
finansuri gegma unda Seicavdes Roris mepatroneebisTvis gankuTvnil debulebebs daavadebis aRmofxvris RonisZiebis dros ganadgurebuli pirutyvis an qonebisTvis kompensaciis gadaxdis Sesaxeb; sakvebis SeZenis Sesaxeb im
fermerebisTvis, romelTac janmrTeli Rorebi hyavT da Roris gayidvis akrZalvis Sedegad garkveuli zarali miadga; da sagangebo daxmarebis gaweva im
adamianebisTvis, romlebic seriozulad dazaraldnen sakvebis ukmarisobis
gamo, romelic daavadebis an daavadebis kontrolis RornisZiebam gamoiwvia.
amgvari finansuri dagegmva mxolod soflis meurneobis an mecxoveleobis departamentis kompetencias ar unda warmoadgendes da masSi monawileoba
unda miiRon sxva Sesabamisma saministroebmac (mag: finansTa, vaWrobis, garemos dacvis da. a.S agreTve da premier ministris aparati).
resursebis dagegmva
resursebis gegmis momzadebaSi pirveli nabijia resursebis aRricxva. es
gulisxmobs im resursebis CamoTvlas (maT Soris personalis, aRWurvilobisa da sxva masalebis), romlebic saWiroa Roris afrikuli cxelebis an sxva
daavadebis mciremasStabian afeTqebaze reagirebis mosaxdenad. resursebis
Semdegi CamonaTvali SeiZleba ganixilebodes, rogorc saindikatoro da ara
amomwuravi CamonaTvli:
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri
x
x
x
x
x
x
x
x
x
daavadebis kontrolis sakiTxebSi ufrosi vet.muSakebi da epidemiologebi;
veterinarebi da biologebi.
entomologebi.
saoperacio, materialur-teqnikuri uzrunvelyofis, safinanso da administraciuli dargis muSakebi.
epidemiolgiuri da sxva saxis informaciis aRricxvisa da damuSavebisTvis saWiro kadrebi.
1:50 000 da 1:10 000 masStabis rukebi.
komputerebi da sxva teqnikuri mowyobiloba.
sakomunikacio saSualebebi adgilobriv xelmZRvanelobasTan dasakavSireblad, rogoricaa telefoni, faqsi da el.fosta.
mimdinare xarjebis fondi (eqvemdebareba aRricxvas).
damxmare gegmebi
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi
x
daavadebis kontrolis sakiTxebSi ufrosi vet.muSakebi da epidemiologebi.
x teqnikuri mxardaWeris, saoperacio da administraciuli muSakebi.
x ofisebi.
x saofise aRWurviloba.
x rukebi.
x telefoni da faqsi.
x mimdinare xarjebis fondi (eqvemdebareba aRricxvas).
x proformebi daavadebis kontrolis operaciebisTvis.
garkveul garemoebebSi, SesaZloa xelmisawvdomi iyos kompiuterebi da
el.fosta.
sadiagnostiko laboratoriebi
x
x
x
x
x
x
specialurad momzadebuli laboratoriis personali.
laboratoriis standartuli aRWurviloba, romelic karg samuSao
mdgomareobaSia.
specialuri aRWurviloba ZiriTadi sagangebo daavadebebisTvis,
romelic karg samuSao mdgomareobaSia.
sadiagnostiko reagentebi Casatarebeli testebisTvis.
miTiTebul laboratoriaSi, saerTaSorisod miRebuli nimuSebis gadasatani konteinerebi.
miTiTebul laboratoriaSi nimuSebis gagzavnis oqmebi.
diagnostika/zedamxedveloba
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
veterinarebi da damxmare vet.samsaxurebis muSakebi.
transporti.
rukebi.
sakomunikacio saSualebebi da maT Soris poziciis dasafiqsirebeli
sistemebi (GPS-sistema).
bukletebi da posterebi daavadebis (daavadebaTa) Sesaxeb.
aRWurviloba sadiagnostiko nimuSebis Segrovebisa da transportirebisTvis:
sisxlis nimuSis SegrovebisaTvis saWiro aRWurviloba;
leSis gasakveTi iaraRebis krebuli;
sayinule;
nebadarTuli sadezinfeqcio saSualebebi, sapnebi da sarecxi
fxvnilebi;
magari jagrisebi.
mowyobiloba Roris dasakaveblad.
dakvla, Camarxva da dezinfeqcia
x
x
x
x
x
x
x
x
vet. muSakebi da sxva personali, romelic awarmoebs zedamxedvelobas.
satransporto saSualeba.
Rorebis dasaxocad saWiro, nebadarTuli aRWurviloba.
damcavi tanisamosi.
mowyobiloba Roris dasakaveblad.
mtvirTavi, frontaluri CatvirTvis mowoybilobiT da miwis saTxreli
aRWurviloba.
nebadarTuli sadezinfeqcio saSualebebi, sapnebi da sarecxi fxvnilebi.
magari jagrisebi.
67
68
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
x
x
x
barebi da saxexebi.
aRWurviloba maRali wnevis WavliT recxvisTvis.
Camqrali kiri Roris leSis dasafaravad, Tu maTi dawva SesaZlebeli ar
aris.
leSis dasawvavad saWiro sawvavi (Cveulebriv, dizelis nazavi mcire
raodenobis benzinTan) da Zveli saburavebi wvis procesis dasaCqareblad, haeris cirkulaciis xelSewyobisa da maRali temperaturis
SenarCunebis gziT.
sakarantino da pirutyvis gadaadgilebis kontrolis
meqanizmebi
x aRmasrulebelTa jgufebi.
x satransporto saSualeba.
x gzebze ganTavsebuli sakontrolo punqtebi.
x niSnebi da posterebi.
unda momzaddes arsebuli resursebis CamonaTvali, romelSic miTiTebuli iqneba specifikaciebi, raodenoba da adgilmdebareoba. aucilebelia specialistebis aRmricxveli reestris warmoeba, sadac miTiTebuli
iqneba maTi kvalifikacia da Roris afrikul cxelebis SemTxvevebTan muSaobis gamocdileba. daavadebaTa kontrolis erovnul centrsa da regionul
ofisebSi, yovelwliurad (minimum) unda moxdes resursebis CamonaTvalisa da
kadrebis aRmricxveli reestrebis ganaxleba.
saWiro da xelmisawvdomi resursebis siebis Sejereba resursebSi deficitis gamovlenis SesaZleblobas uzrunvelyofs. resursebis gegmaSi miTiTebuli unda iyos, arsebul naklovanebobaTa Sevsebis saSualebebi, sagangebo
mdgomarebis SemTxvevaSi. saimitacio (simulaciuri) swavleba aseve dagexmarebaT resursebis dagegmvaSi arsebuli defeqtebisa da naklovanebobis
gamovlenaSi da amgvarad SesaZlebeli iqneba maTi gamosworeba.
damatebiTi aucilebeli resursebis moZiebisTvis sxvadsxva alternativebi arsebobs:
x im adgilebis CamonaTvali, sadac SesaZlebelia ZiriTadi aRWurvilobisa da maragebis SeZena, daqiraveba an Txoveba;
x centraluri maRazia, sadac SesaZlebelia Znelad mosapovebeli saqonlis SeZena, rogoricaa sadezinfeqcio saSualebebi da saqoneli, romlis momzadebasac dro sWirdeba, rogoricaa proformebi;
x SeTanxmebebi sxva saxelmwifo uwyebebidan personalisa da aRWurvilobis uzrunvelyofasTan dakavSirebiT, magaliTad, miwis saTxreli aRWurvilobis Taobaze transportisa da miwis samuSaoebze pasuximgebel
departamentTan, xolo sakomunikacio saSualebaTa Taobaze Tavdacvis
samsaxurebTan;
x SeTanxmebebi veterinarTa asociaciebTan droebiTi dasaqmebis
Taobaze, praqtikosi veterinarebis an veterinaruli fakultetis studentebis mobilizebaze sagangebo situaciis ganviTarebis SemTxvevaSi.
sadiagnostiko agentebis miwodeba konkretul problemebTan aris dakavSirebuli, vinaidan saerTaSoriso wyaroebi SezRuduli raodenobiT aris
xelmisawvdomi. saimedo sadiagnostiko agentebis wyaroebis Taobaze konsultaciisTvis mimarTeT Roris afrikuli cxelebis saerTaSoriso laboratorias (www.oie.int/ an http://empres-i.fao.org/empres-i/home ).
unda aRiniSnos, rom adeqvaturi sadiagnostiko SesaZleblobebis
SenarCunebisa da kompetenciis uzrunvelyofisTvis, laboratoriebma regularulad unda Caataron sabazo testebi nimuSebze, romelTa statusi cnobilia an ucnobi. testis nimuSebi periodulad unda gaigzavnos cxovelTa
jandacvis msoflio organizaciisa da FAO-s mier miTiTebul laborato-
damxmare gegmebi
riebSi, Tundac uaryofiTi pasuxebis jvaredini kontrolisTvis. sasurvelia monawileobis miReba mezobeli qveynebisa da miTiTebuli laboratoriis
mier erToblivad organizebuli e.w precipitaciis diagnostikis rgolisebr
testebSi. cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis an FAO-s miTiTebul
centrebSi Roris afrikuli cxelebis diagnozis dasadastureblad an virusis daxasiaTebisTvis, nimuSebis Cabarebis procesis daCqarebis mizniT daukavSirdiT FAO-s, el.fostis misamarTze empres
. .
resursebis dagegmvisa da inventarizaciis siebis ganaxleba yovelwliurad unda warmoebdes.
kanonmdebloba
daavadebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobisTvis mzadyofnis RonisZiebaTa dagegmvis procesSi aucilebelia parlamentis aqtebis an samTavrobo
dadgenilebebis amoqmedeba, romlebic uzrunvelyofs sakanonmdeblo bazas
da daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebisaTvis saWiro uflebamosilebas. es SeiZleba moicavdes kanonmdeblobas, romelic iTvalsiwinebs:
x Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva pirveli rigis daavadebaTa SemTxvevebis Sesaxeb informaciis savaldebulo wesiT Setyobinebas;
x oficialuri pirebis an sxva specialurad daniSnuli personalis daSvebas fermebis an mecxoveleobis sxva sawarmoTa teritoriaze, daavadebis zedamxedvelobis da maT Soris, sadiagnostiko nimuSebis Segrovebis
mizniT da daavadebis kontrolis gansaxorcieleblad;
x teritoriebis inficirebul teritoriebad da daavadebis kontrolis
zonebad gamocxadebas;
x fermebis an mecxoveleobis sxva sawarmoTa karantinSi moqcevas;
x pirutyvis, cxoveluri warmoSobis produqtebis an potenciurad dabinZurebuli masalebis gadaadgilebis akrZalvasa da cxovelTa jandacvis organizaciis mier winaswar dadgenil pirobebSi maT gadaadgilebaze nebarTvebis gacemas;
x inficirebuli an potenciurad inficirebuli pirutyvisa da dabinZurebuli an potenciurad dabinZurebuli produqtebisa da masalebis
savaldebulo wesiT ganadgurebasa da usafrTxod utilizacias, samarTliani kompensaciis gadaxdis pirobiT;
x daavadebis kontrolis sxva RonisZiebaTa ganxorcielebas;
x daavadebis kontrolis programis nawilis saxiT ganadgurebuli pirutyvisa da qonebis mepatroneebisTvis kompensaciis gadaxdasa da amgvari kompensaciisTvis standartebis gansazRvras;
x maRali riskis sawarmoebisa da pirutyvis bazrebisTvis, sasaklaoebisa
da sayasboebisTvis savaldebulo wesiT dasacavi normebisa da wesebis
SemoRebas da daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebas;
x sadac es misaRebia, cxovelTa savaldebulo wesiT identificirebas.
federaluri marTvis sistemis mqone qveynebSi, qveynis mTel teritoriaze
unda moqmedebdes harmonizebuli, SesabamisobaSi moyvanili kanonmdebloba
cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo mdgomareobasTan dakavSirebiT.
igive wesi unda moqmedebdes qveynebs Soris, im regionebSi, sadac Tavisufali
vaWrobis Sesaxeb SeTanxmebebiT daSvebulia SeuzRudavi vaWroba Sinauri cxovelebiT da cxoveluri warmoSobis produqtebiT (magaliTad, evrokavSirSi).
69
71
Tavi 9
samoqmedo gegma
samoqmedo gegma warmoadgens miTiTebebis krebuls, romelic moicavs sakontrolo zomebs, romlebic unda ganxorcieldes Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobaSi, dawyebuli daavadebis pirveli saeWvo SemTxvevidan mis sabolood aRmofxvramde. igi dawvrilebiT aRwers im moqmedebebs, romlebic Roris afrikuli cxelebis pirveli saeWvo
SemTxvevis Sesaxeb informaciis miRebis Semdeg unda ganxorcieldes.
mocemuli Tavi uzrunvelyofs zogad saxelmZRvanelo miTiTebebs im
qmedebebTan dakavSirebiT, romlebic unda ganxorcieldes Roris afrikuli
cxelebis afeTqebis TiToeul fazaSi, magram yvela qveyanas vet.samsaxuris
gansaxvavebuli maregulirebeli struqtura gaaCnia. yvela qveyanam unda
SeimuSaos sakuTari samoqmedo gegma, romelSic gansazRvrulni iqnebian
ToToeuli moqmedebisTvis pasuxismgebeli pirebi. aseve unda ganisazRvros sakomunikacio xazebi Roris mepatroneebsa da savele da erovnul vet.
samsaxurebs Soris da maT Sesaxeb informacia cnobili unda gaxdes yvela mxarisTvis. es sakomunikacio xazebi amyareben saxelmZrvanelo jaWvs, romelic amoqmeddeba Roris afrikuli cxelebis (an cxovelTa sxva daavadebasTan
dakavSrebiT Seqmnil sagangebo mdgomareobaSi) saeWvo SemTxvevaSi. samoqmedo
gegmis warmateba damokidebulia saxelmZRvanelo jaWvis TiToeul rgolze,
romelic funqcionirebs ise, rogorc es zemoT aris aRwerili.
qveynebma detalurad unda SeimuSaon zogadi saoperacio procedurebi,
romlebic gamoyenebuli iqneba Roris afrikuli cxelebisa da sxva epidemiuri
daavadebebis mimarT. SeiZleba saWiro gaxdes damatebiTi saxelmZRvaneloebis momzadeba, romlebic moicavs zoosanitarul normebsa da wesebs maRali
riskis sawarmoebisTvis, rogoricaa cxovelTa transportireba, xorcis gadamamuSavebeli qarxnebi an saqonlis bazrebi.
im qveynebs, romlebic erovnul an regionul doneze sagangebo mdgomareobis winaSe dganan, SeuZliaT mimarTon arsebul da ukve aprobirebul sagangebo gegmebs iseT sakiTxebTan dakavSirebiT, rogoricaa daavadebis kontrolis
centris marTva, dekontaminacia, cxovelebis likvidaciisa da damarxva/ganadgurebis procedurebi, sazogadoebasTan urTierToba, zaralis Sefaseba
da kompensaciis gadaxda, laboratoriebis mzadyofnaSi moyvana, xelovnuri
ganayofiereba, rZis damuSaveba, xorcis damuSaveba, sakvebisa da pirutyvis
bazrobebi da satransporto saSualebebi (magaliTisaTvis, avstraliis veterinaruli sagangebo gegma [AUSVETPLAN]). Tumca, am qveynebis mier SeiZleba
erTmaneTisgan gansxvavebuli standartebi iyos miRweuli da sasurvelia,
rom qveynebma an regionebma sakuTari sawarmoo saxelmZRvaneloebi SeimuSaon
adgilobrivi pirobebis gaTvalsiwinebiT. am gegmebis gadaxedva da maTSi cvlilebebis Setana saWiroebisamebr xSirad unda moxdes.
gamoZiebis faza
gamoZiebis faza iwyeba maSin, rodesac veterinaruli samsaxurebis mier
miRebuli iqneba informacia Roris afrikuli cxelebis SesaZlo SemTxvevis
Sesaxeb. Roris afrikuli cxelebis an cxovelTa sxva seriozuli daavadebis
Taobaze eWvis gaCenis SemTxvevaSi, informaciis Setyobineba uSualod veterinaruli an cxovelTa jandacvis samsaxuris muSakisTvis (an sxva arxis meSveo-
72
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
biT, rogoricaa mag. saolqo xelisufleba), unda iyos TiToeuli moqalaqis
kargad gacnobierebuli samarTlebrivi movaleoba. saeWvo SemTxvevis (gansakuTrebiT maRali sikvdilianoba RorebSi) Sesaxeb informacias adgilobriv vet.samsaxurebs savaraudod Seatyobineben cxovelTa jandacvis samsaxuris muSakebi, sasaklaoebi, fermerebi da pirutyvis mepatroneebi, Temis
Tavkacebi, kerZo praqtikosi veterinarebi an mecxoveleobiT dainteresebuli arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebi.
Roris afrikuli cxelebis saeWvo SemTxvevis Sesaxeb informaciis miRebisTanave, gamoZiebis fazaSi Semdegi moqmedebebi unda ganxorcieldes:
x angariSis Seswavla specialurad momzadebuli erovnuli vet.samsaxurebis mier da maT Soris nimuSebis Segroveba laboratoriebSi gasagzavnad;
x laboratoruli testireba;
x daavadebis gavrcelebis prevencia; miuxedavad imisa arsebobs Tu ara
amis samarTlebrivi Zalauflebebi, yvelaferi unda gakeTdes sazogadoebis mxridan TanamSromlobis mosapoveblad Rorebisa da Roris
xorcis produqtebis gadaadgilebis ar daSvebis mizniT manamde, vidre
Roris afrikuli cxelebis diagnozi iqneba damtkicebuli;
x klinikuri da epidemiologiuri Sedegebis Sesaxeb centraluri da regionuli vet.samsaxurebis informireba;
x yvela dainteresebuli pirisTvis (centraluri da adgilobrivi uwyebebis doneze) laboratoruli Sedegebis moxseneba, rodesac isini
xelmisawvdomi gaxdeba;
x gamoZiebis dros warmodgenil monacemTa uwyveti Sefaseba im personalis mier, romelic Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb sakmaris codnas
flobs, raTa informaciaze dayrdnobiT miiRos gadawyvetilebebi imasTan dakavSirebiT saWiroa Tu ara mzadyofnis fazis gagrZeleba, Tu
Semdgomi RonisZiebebi unda SeCerdes.
potenciurad inficirebuli sawarmos teritoriaze misvlis Semdeg, jgufis xelmZRvanelma unda uzrunvelyos sadezinfeqcio procedurebis saTanadod ganxorcieleba imisaTvis rom gamomZieblebis mier ar moxdes infeqciis
gatana sawarmos teritoriidan.
nimuSebi (gaciebuli an dakonservebuli) rac SeiZleba swrafad unda
gadaigzavnos laboratoriaSi, romelic saTanadod aris aRWurvili diagnozis dasasmelad. im qveynebSi, sadac ar arsebobs Roris afrikuli cxelebis
diagnozis dasadastureblad saTanadod aRWurvili laboratoriebi, nimuSebi unda gadaigzavnos saerTaSorisod aRiarebul laboratoriaSi.
Tu adgilze Catarebuli gamokvleva miuTiTebs infeqciis sxva kerebis
arsebobaze, rogorc inficirebuli masalebis(inventaris/sakvebis da a.S )
wyaroze an mimRebze, aseTi kerebi dauyovnebliv unda iqnes gamoZiebuli pirveli sadiagnostiko pasuxebis miRebis Semdeg. aseT SemTxvevaSi xorcieldeba
igive procedura, rogorc pirveli SemTxvevis dros.
sakomunikacio kavSirebi fermebidan erovnul vet.samsaxurebTan dakavSirebisTvis SeiZleba gamoyofili iyos mcire an didi raodenobiT, rac qveynis sididesa da vet.samsaxurebis ierarqiazea damokidebuli. rodesac Roris
afrikuli cxelebis albaToba arsebobs, angariSebi rac SeiZleba swrafad
unda gadaegzavnos qveynis vet.sasaxuris direqtors. marTalia cru gangaSis gamoZiebam SeiZleba zedmeti problemebi Segviqmnas da zedmet xarjTan
iyos dakavSirebuli, magram pirveli dafiqsirebuli (saindeqso) SemTxvevis
gamotovebas im mizeziT, rom viRac daavadebis Sesaxeb arasrul informcias
flobda da amitom bolomde ar iyo darwmunebuli, SeiZleba katasrofuli
Sedegebi mohyves. im qveynebSi, sadac infeqcia adre ar yofila gavrcelebuli,
nakleb savaraudoa, rom saindeqso SemTxveva pirveli iyos.
samoqmedo gegma
Tu gamoZieba gviCvenebs, rom garemoebebi miuTiTebs Roris afrikuli
cxelebis arsebobaze, an Tu alternatiuli diagnozi SeiZleba daisvas, maSin ukve SesaZlebelia cru gangaSis gamocxadeba da RonisZiebebis SeCereba.
cru gangaSis gamocxadebas yovelTvis Tan unda axldes im adamianebisTvis
madlobis sajarod gadaxda, romlebmac informacia mogvawodes saeWvo
SemTxvevis Sesaxeb, rac erTgvari waxaliseba iqneba mosaxleobisaTvis, raTa
uyoymanod Segvatyobinon informacia Roris afrikuli cxelebis msgavsi
SemTxvevebis Sesaxeb. Sinauri cxovelebis mniSvnelovani daavadebebis kontrolisTvis arsebiTi mniSvneloba aqvs saeWvo SemTxvevebis Sesaxeb informaciis Setyobinebis kulturis danergvas. aqve yuradreba unda gamaxvildes
imaze, rom sagulisxmoa ufro sindromuli SemTxvevebi da ara konkretuli
daavadebebi (magaliTad, Roris hemoragiuli-enteraluri sindromi Roris
afrikuli an klasikuri cxelebisTvis da baqteriuli sefsisiTvis);
Setyobinebis (gangaSis) faza
Tu klinikuri an epidemiologiuri Sedegebi didi albaTobiT miuTiTebs
Roris afrikul cxelebaze da kerZod, xanmokle periodSi yvela asakis Roris
didi raodenobiT daxocvis SemTxvevaSi, Semdegi ZiriTadi moqmedebebi unda
ganxorcieldes:
x diagnozis dadastureba laboratorul pirobebSi;
x gamovlenili keridan infeqciis gavrcelebis prevencia;
x sxva SesaZlo kerebis gamovlena;
x vet.samsaxurebis xelmZRvanelobisTvis RonisZiebis Sesaxeb informaciis miwodeba da gavrceleba.
vet.samsaxuris direqtorma an qveynis mTavarma veterinarma unda:
x uzrunvelyos RonisZiebaTa SemoReba adgilobriv doneze kontrolis
gansaxorcieleblad, anu karantinSi unda moeqces inficirebuli sawarmos teritoria da aikrZalos Rorebisa da Roris xorcis produqtebis gadaadgileba;
x aamoqmedos Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobisTvis mzadyofnis erovnuli gegma, daavadebis
laboratorul pirobebSi dadasturebisTanave (an Tundac mzadeba
gegmis amoqmedebisTvis, Tu daavadebis gavrcelebis didi albaTobaa
(klinikuri da epidemiologiuri monacemebi);
x daiwyos sagangebo fondis Tanxebis gamoyeneba (idealur SemTxvevaSi)
an miiRos zomebi im finansuri saxsrebis xelmisawvdomobis uzrunvelsayofad, romlebic aucilebelia afeTqebis masStabis gansazRvris
mizniT damatebiT gansaxorcielebeli savele gamoZiebis xarjebis dasafaravad;
x uzrunvelyos aRWurvilobis, masalebisa da transportis xelmisawvdomoba;
x daakompleqtos da daniSnulebis adgilze gagzavnos Roris afrikul
cxelebis eqspertTa jgufi, romlis SemadgenlobaSic unda Sediodnen
epidemiologi, laboratoruli diagnostikosi da makontrolebeli
piri da uzrunvelyos igi saoperacio da teqnikuri mxardaWeriT;
x moiwvios uwyebaTaSorisi Sexvedra policiis, jarisa da sxva saxelmwifo uwyebaTa gasafrTxileblad, Tu es maTi mxridan TanamSromlobis
uzrunvelsayofad aris aucilebeli;
x gansazRvros kontrolisa da zedamxedvelobis zonebi;
x gaafrTxilos provinciebisa da regionebis mTavari veterinarebi,
vinadian Roris afrikul cxelebas did teritoriebze swarafad gavrcelebis unari axasiaTebs.
73
74
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
mezobeli qveynebis vet.samsaxurebis direqtorebi gafrTxilebulebi
unda iyvnen Roris daavadebis Sesaxeb, romelmac SeiZleba zemoqmedeba iqonios maT pirutyvze. vinaidan Roris afrikul cxelebas qveynis teritoriis gareT swarafad gavrcelebis unari gaaCnia, miTumetes sustad daculi
sazRvrebis mqone qveynebSi. mezobeli qveynebis vet.samsaxurebi saTanandod
daafaseben im faqts, Tu gamovlenili SemTxvevis Sesaxeb miiReben garkveul
informaciasa da gafrTxilebas, Tumdac daavadeba jer ar iyos dadasturebuli.
Tu arseboben erovnuli an adgilobrivi fermerTa asociaciebi, maTi rac
SeiZleba swrafad gafrTxileba Seqmnili mdgomareobis Sesaxeb, uzrunvelyofs am asociaciebis mxridan mxardaWerasa da TanamSromlobas Roris afrikuli cxelebis dadasturebis SemTxvevaSi da aseve, maT xelSewyobas karantinis SemoRebaSi.
samoqmedo faza
samoqmedo faza iwyeba maSin, rodesac Roris afrikuli cxelebis SemTxvevebi
dadasturebulia da daavadebasTan dakavSirebiT gamocxadebulia sagangebo
mdgomareoba. dauyovnebliv unda ganxorcieldes Semdegi moqmedebebi:
x Roris afrikuli cxelebis infeqciis Sesaxeb gancxadebis gavrceleba
saerTaSoriso masStabiT;
x politikuri mxardaWeris mopoveba daavadebis kontrolis RonisZiebaTa gasatareblad;
x uwyebaTaSorisi komitetis Sexvedra;
x sazogadoebis informirebis kampaniis organizeba;
x inficirebuli da maTTan kontaqtSi myofi Rorebis droulad likvidacia, kompensaciis gadaxda da teritoriis gawmenda (erTi kvira);
x inficirebuli kerebidan Rorebisa da Roris xorcis produqtebis gatanis SemTxevaTa Tavidan acileba;
x Roris afrikuli cxelebis meTvalyureoba mTeli qveynis masStabiT.
informaciis Setyobineba
veterinaruli samsaxuris direqtorma infeqciis arsebobis faqtis Sesaxeb
Setyobineba unda gaugzavnos iseT msoflio organizaciebs, rogoricaa OIE
da FAO da aseve regionul organizaciebs. amis Sesaxeb informacia aseve oficialurad unda ecnobos mezobel qveynebsa da savaWro partniorebs.
mezobeli qveynebisTvis informaciis dagvianebiT Setyobinebam SeiZleba
seriozulad imoqmedos Roris afrikuli cxelebis kontrolze da am qveynebTan politikur urTierTobebze.
politikuri mxardaWeris mopoveba
veterinaruli departamentis saqmianobaze pasuxismgebeli ministri jerkidev daavadebis afeTqebamde unda flobdes informacias yvelaze mniSvnelovani epidemiuri daavadebebis Sesaxeb, romlebmac SeiZleba seriozuli
zegavlena iqonion adamianis saarsebo saSualebebze, vaWrobasa da qveynis
ekonomikur zrdaze, an uSualod adamianebze. Roris afrikuli cxelebis dadasturebisTanave, dauyovnebliv unda Catardes TaTbiri, romelzec ministrs moaxseneben mimdinare mdgomareobisa da daavadebasTan dakavSirebuli
mniSvnelovani faqtebis Sesaxeb, mokled gaacnoben kanonmdeblobas, romelic
aregulirebs daavadebis kontrolTan dakavSirebul sakiTxebs da daavadebis
kontrolis RonisZiebebisTvis gamoyofil biujets. amasTanave, daavadebis
kontrolis RonisZiebaTa warumateblobis SemTxvevaSi, qveynisTvis miyenebu-
samoqmedo gegma
li zarali realurad unda Sefasdes. aseTi gaangariSebebi winaswar unda iyos
momzadebuli da SemdgomSi maTSi regularulad unda moxdes cvlilebebis
Setana inflaciis donisa da iseTi cvalebadi faqtorebis gaTvaliswinebiT,
rogoricaa Roris warmoebis donis zrda da warmoebis modernizacia. Roris
afrikuli cxelebis kontrolisTvis fondidan (an sagangebo daavadebaTa finansuri mxardaWeris sxva sistemidan) resursebis mobilizebis mizniT, aucilebelia sagangebo nebarTvis mopoveba.
sazogadoebis informirebis kampania
sazogadoebis informirebis efeqturad organizebuli kampania, Roris afrikuli cxelebis kontrolis ganxorcielebaSi albaT yvelaze mniSvnelovani damxmare elementia da amitom, igi samoqmedo gegmis ganuyofeli nawili
unda iyos. sazogadoebis informirebis kampaniis yvelaze warmatebuli modelis gansazRvra xdeba qveynis specifikidan gagamomdinare, magram arsebobs
garkveuli ZiriTadi wesebi, romlebic saerToa yvela qveynisTvis:
x gamoiyeneT mas-mediis sxvadasxva saSualebebi. Soreuli ubnebis gasafrTxileblad xSirad, yvelaze kargi saSualebaa radio, vinaidan mosaxleobas SeiZleba televizori ar hqondes, xolo gazeTebi dabeWvdidan
mxolod ramodenime dReSi miuvides. Tumca, televiziiTac da gancxadebebi gazeTebSi mainc unda gakeTdes. aseve SesaZlebelia mobilur
telefonebze SMS-gafrTxilebebis gagzavna.
x TvalsaCino posterebisa da bukletebis farTod gavrceleba xels
Seuwyobs kampaniis warmatebiT ganxorcielebas.
x Tavi SeikaveT emociuri da iseTi gancxadebebisgan, romlebic simarTles ar Seesabameba, magaliTad rom Roris afrikuli cxeleba adamianis sikvdils iwvevs. yuradReba gaamaxvileT iseT realurad arasaxarbielo faqtorebze, rogoricaa fasebis momateba sakveb produqtebze.
x sajaro Sexvedrebi daavadebis Sesaxeb mosaxleobis informirebis efeqtur saSualebas warmoadgens, vinaidan amgvarad adamianebs SekiTxvebis
dasmisa da informaciis miwodebis SesaZlebloba eZelevaT. es aseve
xels SeuSlis araswori informaciis (Worebis) gavrcelebas.
x gamoiyeneT sxva qveynebis gamocdileba Roris afrikuli cxelebis mZime Sedegebze yuradRebis gasamaxvileblad.
x regularulad miawodeT mosaxleobas axali informacia ukve gatarebuli RonisZiebebis Sedegebis Sesaxeb.
x gaxsovdeT, rom xSirad ukeTesia, rodesac mosaxleobas qveynis mTavari
veterinaris gzavnilebs araveterinari auwyebs, vidre piriqiT.
im SemTxvevaSi, Tu qveynisa da adgilobriv doneebze arsebobs fermerTa
asociaciebi, maSin politikuri TvalsazrisiT mizanSewonili iqneba maTi informireba mimdinare viTarebis Sesaxeb.
Rorebis dakvla, ganadgureba da dekonteminacia
inficirebuli Rorebis an maTTan kontaqtSi myofi Rirebis likvidacia saTanadod aRWurvili jgufis mier unda ganxorcieldes, romelic amas Rorebis
mepatroneebisTvis misaRebi humanuri meTodebiT gaakeTebs da mokluli
Rorebis narCenebis utilizacias moaxdens imgvarad, rom gamoricxuli iyos
maTi SemdgomSi moxmareba. amis Semdeg teritoriasa da jgufis wevrebs aucileblad unda Cautardes dezinfeqcia. daxocili Roris leSisa da iseTi
inficirebuli masalebis utilizaciisTvis, rogoricaa qveSsagebi da morCenili sakvebi, rekomendebulia maTi Rrmad Camarxva an dawva. es unda gakeTdes imave teritoriaze, an mis siaxloves. potenciurad inficirebuli narCenebis gadatana did manZilebze rekomendebuli ar aris, radganac arsebobs
75
40
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
x
x
– moTxovnebi: kanonmdeblobis amoqmedeba (da jarimebis daweseba
kanonmdeblobis Seusruleblobaze).
gaZlierebuli epidemiologiuri zedamxedveloba Roris afrikuli cxelebisTvis:
moTxovnebi: vet.samsaxuris kompetenciis farglebSi arsebuli epidemiologiuri erTeuli, romelsac gaaCnia epidemiologiuri meTodebisa da analizis ganxorcielebaSi specialurad momzadebuli kadrebi;
warmoebisa da marketingis jaWvebis codna; mwarmoeblebisTvs, movaWreebsa da sasaklaos inspeqtorebisTvis cnobili unda iyos daavadebis
SemTxvevebis Sesaxeb informaciis dauyovnebliv Setyobinebis aucileblobis Sesaxeb, dadagenili procedurebis Sesabamisad; erovnuli programis SemoRebis SesaZleblobis ganxilva, romelic gaiTvaliswinebs
im pirTa dajildoeba/waxalisebas, romlebic uzrunvelyofen informacias Roris afrikuli cxelebis SemTxvevaTa Sesaxeb;
suraTi 5
humanuri meTodiT Rorebis dakvla (pnevmaturi, eleqtro Soki)
76
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
inficirebuli siTxeebis daRvris, satransporto saSualebis mwyobridan
gamosvlisa da gaZarcvis saSiSroeba, ramac SeiZleba kidev ufro daamZimos
arsebuli mdgomareoba. Roris mepatroneebs, romlebmac amis Sesaxeb ician
ar surT, rom potenciurad inficirebuli masalebis gadaadgileba maTi
fermebis siaxloves moxdes. magram, daxocili Roris narCenebis gadatana
did manZilze mdebare Camarxvis adgilebSi ewinaaRmdegeba dadgenilebas
Rorebis inficirebul teritoriaze an mis farglebs gareT, gadaadgilebis
akrZalvis Sesaxeb da amgvari qmedeba cudi magaliTi iqneba mosaxleobisTvis.
fermebis Rorebisgan daclisTanave unda moxdes maTi teritoriis gawmenda
da Catardes sadezinfeqcio samuSaoebi; ganadgurdes yvela iseTi masala
rogoricaa fekali, qveSsagebi da morCenili sakvebi; aseve unda gaiwmindos
da dezinfeqcia Cautardes wylis WurWelsa da xis sakveburebs. dezinfeqciisTvis SesaZlebelia 2% natriumis hipoqloritis, 2% natriumis hidroqsidis an viruciduli Tvisebebis mqone sarecxi saSualebis gamoyeneba. jgufis
wevrebma unda gamoiyenon damcavi tanisamosi da Tavadac Caitaron gawmendisa da dezinfeqciis procedurebi kerZod, TiToeuli RonisZiebis Semdeg
daibanon da gamoiyenon sadezinfeqcio saSualebebi xelebisa da fexsacmlis
dasamuSavevlad.
Rorebis likvidaciis RonisZiebis ganxorcielebamde Roris mepatroneebi
unda daarwmunoT imaSi, rom maT sabazro fasebis mixedviT gadauxdian kompensacias. Roris mepatroneTa darwmunebis ramodenime gza arsebobs: pirveli,
daxocili Rorebi maTi TandaswrebiT unda aiwonis, raTa eWvi ar SeeparoT
SeTavazebuli fasis samarTlianobaSi; meore, kompensaciis odenobis gansazRvra unda mixdes sami kategoriis mixedviT: goWi, burvaki an mozrdili
Rori. sajiSe Rorebis Sefaseba xdeba mosaxleobasa da kerZo seqtorebs Soris
SeTanxmebis safuZvelze, sagangebo RonisZiebis gatarebamde.
Rorebis gadaadgilebis prevencia
xSirad, Rorebisa da Roris xorcis produqtebis gadaadgilebis marTva
da prevencia, daavadebis kontrolis erT-erTi yvelaze rTuli mxarea.
ZiriTadad, es RonisZiebebi emyareba:
x kanonmdeblobas, romelic specialurad ganixilavs epidemiur daavadebebs an romlis amoqmedebac xdeba maSin, rodesac saganagebo mdgomareobaa gamocxdebuli; am kanonmdeblobis aRsrulebas uzrunvelyofen
vet. samsaxurebi da samarTaldamcavi struqturebi maT Soris, policia da jari;
x TanamSromlobas mwarmoeblebisa da mosaxleobis mxridan, rodesac cxovelTa gadaadgilebis prevencia standartuli meTodebiT ar
xerxdeba;
x kompensaciis gadaxdas Sinauri cxovelebis savaldebulo wesiT daxocvisTvis, misi aralegalurad gadaadgilebisa da farulad garigebebis dadebis Tavidan acilebis mizniT;
x kanonis moTxovnebis Sesrulebasa da maTi darRvevisTvis efeqturi
jarimebis SemoRebas.
nebismieri erovnuli samoqmedo gegma unda Seicavdes axal RonisZiebebs
pirutyvis gadaadgilebis kontrolis an marTvis RonisZiebaTa mxardasaWerad. es SeiZleba moicavdes Roris warmoebis warmomadgenelTa monawileobas gzebze ganlagebuli sakontrolo-gamSvebi punqtebis muSaobaSi,
im bukletebisa da posterebis gavrcelebaSi, romlebic pirutyvis ukanono
gadaadgilebis Sedegebis ilustrirebas axdens. igi aseve unda iTvalsiwinebdes stimulebs pirutyvis aralegaluri gadaadgilebis Sesaxeb informaciis
SetyobinebisTvis, rac xels Seuwyobs aseTi faqtebis ignorirebis praqtikis
aRmofxvras.
samoqmedo gegma
qveyanaSi kontrolis gasamyareblad SesaZlebelia sakontrolo-gamSvebi
punqtebis ganlageba gzebze. am RonisZiebis efeqturobis uzrunvelsayofad
aucilebelia, rom igi aseve iTvaliswinebdes Cxrekis Catarebas Roris xorcisa da cocxali goWebis aRmoCenis mizniT. aseve SesaZlebelia avtomanqanebis
saburavebis sadezinfeqcio saSualebiT damuSavebis RonisZiebis SemoReba.
Tumca, saburavebi did xans mainc ar rCeba Roris afrikuli cxelebis virusiT
dabinZurebuli, garda im SemTxvevebisa, rodesac manqanas mokle manZilze
da naleqiani amindis pirobebSi uwevs gadaadgileba. im SemTxvevaSi Tu aseTi
RonisZieba iqneba SemoRebuli, igi saTanadod unda ganxorcieldes.
meTvalyureobis warmoeba Roris afrikuli cxelebisTvis
meTvalyureobas Roris afrikuli cxelebisa da Roris sxva daavadebebisaTvis, romlebic SecdomiT SeiZleba Roris afrikul cxelebad miviCnioT,
awarmoeben cxovelTa jandacvis adgilobrivi samsaxuris muSakebi, Roris
mwarmoeblebisa da nebismieri sxva Sesabamisi dainteresebuli mxareebis mxardaWeriT. aucilebelia gamoiyos sufTa xazebi daavadebis SemTxvevaTa
Sesaxeb informaciis gadacemisTvis. iq, sadac infeqciis kerebia da sadac
ifeqciis gavrcelebis didi albaToba arsebobs, unda moewyos informaciis
sajarod gamoqveynebis dReebi. regularulad unda ganaxldes Roris mwarmoebelTa reestri, romelSic qveyanaSi arsebuli koltebis aRricxva warmoebs. sanaSene Rorebis Semotanis an koltebis ganaxlebis Semdeg, Roris yvela sawarmo (gansakuTrebiT ki sawarmoebi, romlebic mdebareobs im adgilebis
SemogarenSi, sadac adre Roris afrikuli cxelebis infeqciis kerebi arsebobda) orjer mainc unda daTvalierdes (orkviriani intervaliT), vidre ar darwmundebiT rom Roris afrikuli cxelebisgan Rorebis daxocvis SemTxvevebs
adgili ara aqvs (informaciis floba aucilebelia – “uaryofiTi” an nulovani
informacia ukeTesia, vidre aranairi informacia). Roris afrikuli cxelebis
klinikur niSnebSi kargad garkveulma vet.muSakebma unda awarmoon Rorisa da
pirutyvis yvela bazrebisa da sasaklaoebis inspeqtireba da mevaWreTa gamokiTxva. maT unda hqondeT ufleba im Rorebis daWeris ufleba, romelTac daavadebis saeWvo niSnebi aReniSnebaT an romlebic Semotanilia im fermebidan,
sadac sikvdilianobis maRali done iyo dafiqsirebuli, an fermebidan, romlebic inficirebul zonebSi an maT siaxloves mdebareobs. dakluli Rorebis
sisxlisa da organoebis Cabareba Roris afrikul cxelebaze testirebisTvis, SesaZlebelia erovnul sadiagnostiko laboratoriaSi. informaciis
regularulad Setyobinebasa da gavrcelebas xeli unda Seewyos, magaliTad
kvireuli an orkvireuli epidemiologiuri angariSebis meSveobiT.
meTvalyureobis gasaZliereblad adgilobriv, regionul da erovnul
doneze SesaZlebelia seminarebis Catareba Roris afrikuli cxelebis amocnobisa da marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT. axal damswreTa mier informaciis miRebisa da treiningis gavlis uzrunvelsayofad, aseTi seminarebi
regularuli intervalebiT unda Catardes. aseve SeiZleba saWiro gaxdes
specialuri momzadebis kursis ganmeorebiT Catareba maTTvis, visac igi adre
ukve gavlili hqonda, miTumetes Tu daavadebis afeTqeba didi xnis win moxda.
RonisZiebaTa dasrulebis faza
im SemTxvevaSi, Tu Roris afrikuli cxelebis diagnozi ar dasturdeba, vet.
samsaxuris direqtorma unda acnobos yvela mxares, rom sagangebo mdgomareoba aRar arsebobs. Roris afrikuli cxelebis diagnozis dadasturebisas,
sagangebo mdgomareobasTan dakavSirebul RonisZiebaTa dasrulebis faza iwyeba maSin, rodesac vet.samsaxuris direqtori CaTvlis, rom infeqciis kerebis lokalizebis, kontrolisa da aRmofxvris yvela operaciam dasaxul mi-
77
78
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
zans miaRwia. Tu ramdenad swrafad moxdeba es daavadebis pirvelad afeTqebis
Semdeg, damokidebulia garemoebebze da maT Soris imaze iqneba aRmoCenili Tu
ara sxva kerebi, maT masStabze da daavadebis kontrolis/Rorebis likvidaciis
RonisZiebaTa warmatebaze. saerTod, Tu Tavdapirevli afeTqebis Semdeg, ori
Tvis ganmavlobaSi momdevno afeTqebebi aRar fiqsirdeba, RorebiT da Roris
xorcis produqtebis vaWroba SeiZleba Cveul reJimSi ganaxldes, magram gaZlierebuli vet.kontrolis qveS, pirveli erTi-ori Tvis ganmavlobaSi mainc.
saindikatori Rorebis Semoyvana adre inficirebuli fermis teritoriaze
SesaZlebelia teritoriis Rorebisgan daclisa da dezinfeqciis Catarebis
Semdeg 40 dReSi, an ufro adre, Tu teritoria izolirebulia da mis garSemo
aqtiuri kerebi ar moipoveba. Tu teritoriaze Semoyvanis Semdeg, Rorebs ori
an sami kviris ganmavlobaSi daavadebis simptomebi ar gamouvlindebaT, maSin
sakmao safuZveli gvaqvs vivraudod, rom daavadebis afeTqeba kontrols daeqvemdebara.
79
Tavi 10
kadrebis specialuri momzadeba,
testireba da sagangebo gegmebSi
cvlilebebisa Setana
saimitacio swavleba
saimitacio swavleba sasargebloa daavadebis gavrcelebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobis dadgomamde sagangebo gegmebis testirebisa
da daxvewisTvis. isini mniSvnelovania daavadebiT gamowveul sagangebo
SemTxvevaSi reagirebis jgufebis Camoyalibebisa da individualuri Statis
specialuri momzadebisTvis.
amgvari swavlebisTvis unda SemuSavdes daavadebis afeTqebis realisturi scenarebi da sadac SesaZlebelia, realur monacemTa gamoyenebiT Sinaur
cxovelTa adgilsamyofelis, populaciebisa da savaWro gzebis Sesaxeb. scenari SeiZleba moicavdes erT an met fazas an realur afeTqebas da SesaZlo
Sedegebis mTeli wyebis ilustrirebas axdendes. magram, arc scenari da arc
swavleba zedmetad gadatvirTuli an grZeli ar unda iyos. ajobebs, Tu erT
jerze erTi sistemis testireba moxdeba (magaliTad, rogor muSaobs daavadebis kontrolis adgilobrivi centri). saimitacio swavleba SeiZleba
Catardes werilobiT (auditoriaSi), moqmedebebis imitaciis meSveobiT
(gamocda savele pirobebSi) an kombinirebuli formiT. yoveli saimitacio
swavlebis Semdeg, Sedegebis Sefaseba unda moxdes, romelic miznad isaxavs im
adgilebis gamovlenas, romlebic moiTxovs gegmebSi cvlilebebis Setanasa da
damatebiT swavlebas.
daavadebis farTomasStabiani afeTqebis modelirebaze gadasvla mizanSewonilia mxolod daavadebis kontrolis reagirebis calkeuli komponentebis gamocdisa da praqtikulad ganxorcielebis Semdeg. manamde Catarebul
swavlebas, SesaZloa ukuSedegebi mohyves. imisaTvis, rom mas-mediis saSualebebma da sazogadoebam saimitacio swavleba daavadebis realur afeTqebad ar
CaTvalon, aucilebelia maTi da aseve mezobeli qveynebis winaswar gafrTxileba. amgvari gaugebrobis Tavidan asacileblad, dagegmili saimitacio
swavlebis Sesaxeb cxoevlTa jandacvis msoflio organizacia ramodenime
kviriT adre unda iyos gafrTxilebuli.
vinaidan Roris afrikuli cxeleba transsasazRvro cxovelTa daavadebaTa ricxvs miekuTvneba, Zalian sasargebloa saimitacio swavlebis Catareba
mezobel qveynebTan erTad, magram es mxolod erovnuli gegmebis praqtikul
ganxorcielebaSi maRali donis miRwevis Semdeg unda moxdes.
kadrebis specialuri momzadeba
kadrebma kargad unda Seiswavlon TavianTi rolebi, movaleobebi da funqciebi Roris afrikuli cxelebiT gamowveul sagangebo situaciaSi. mTavar
personals ufro intensiuri swavleba unda Cautardes. unda gvaxsovdes, rom
personalis nebismieri wevri, dawyebuli mTavari veterinaridan, SeiZleba sagangebo situaciis ganviTarebis dros adgilze ar imyofebodes an Sesacvleli
80
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis
gaxdes da amitom, aucilebelia aseve saTadarigo kadrebis specialuri momzadeba TiToeuli TanamdebobisTvis.
Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul sagangebo
gegmebSi cvlilebebis regularulad Setana
sagangebo gegmebi unda ganvixilod ara rogorc ucvleli nimuSebi, aramed
rogorc dokumentebi, romlebic regularulad saWiroeben cvlilebebis
Setanas, cvalebadi garemoebebis asaxvis mizniT. Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul sagangebo gegmebSi cvlilebebis Setanis dros gasaTvaliswinebelia Semdegi faqtorebi:
x epidemiologiuri viTarebis Secvla qveynis SigniT da gareT;
x axali safrTxeebi Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT;
x cvlilebebi saqonlis warmoebis sistemebsa da Sida da sagareo vaWrobis moTxovnebSi;
x cvlilebebi erovnul kanonmdeblobaSi an saxelmwifo vet.samsaxuris
an sxva samTavrobo dawesebulebaTa struqturaSi an resursebSi;
x qveynisa da mezobeli saxelmwifoebis gamocdileba, specialuri momzadebis an simulaciuri swavlebis Sedegebi da mTavar dainteresebul
mxareTa da maT Soris, fermerTa SeniSvnebi.
81
danarTi 1
FAO-sa da cxovelTa jandacvis msoflio
organizaciis laboratoriebi Roris
afrikuli cxelebisTvis
mocemuli sia ZalaSia 2008 wlis bolomde. momavalSi man SeiZleba garkveuli
cvlilebebi ganicados. miTiTebul laboratoriebis axal siebTan dakavSirebiT informaciis mosaZieblad ixileT FAO-sa da cxovelTa jandacvis
msoflio organizaciis veb-gverdebi, romlebic xelmisawvdomia sadiagnostiko testebisa da vaqcinebis Sesaxeb saxelmZRvanelos bolo eleqtronul
versiaSi (www.oie.int).
soflis meurneobisa da mecxoveleobis instituti Centro de Investigación en Sanidad Animal Instituto Nacional
de Investigación y Tecnología Agraria y
Alimentaria (CISA-INIA),
28130 valdeolmosi, madridi
doq. c. galardo
tel.
faqsi
el.fosta
o ini .e
ganaTlebis saministro, madridis universitetis veterinariis
fakulteti Ministerio de Educación y
Ciencia, Facultad de Veterinaria, Universidad Complutense de Madrid,
avda puerta de hiero s/n 28040,
madridi
doq j.m. sanCes-vizkano
tel.
faqsi
el.fosta
i ino et.
.e
cxovelTa jandacvis institutis
pirbraiTis laboratoria,
eSroudi, pirbraiTi, surei
gaerTianebuli samefo
doq. s. oura
tel.
faqsi
el.fosta
i .o
. .
ARC-onderspurtis veterinaruli
instituti,
kerZo safosto yuTi X5, onderspurti 01 10, samxreT afrika
doq. a. lubisi
tel.: +27 12 529 91 01
faqsi: +27 12 529 95 43/95
el.fosta:
ii
. i .
FAO – saxelmZRvaneloebi cxovelTa warmoebasa da maT jandacvaze
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Small-scale poultry production, 2004 (E, F)
Good practices for the meat industry, 2006 (E, F, S, Ar)
Preparing for highly pathogenic avian influenza, 2006 (E, Ar, Se, Fe, Me)
Wild Bird HPAI Surveillance – A manual for sample collection from healthy,
sick and dead birds, 2006 (E, F, R, Id, Se, Are, Ce, Ba**)
Wild birds and Avian Influenza – An introduction to applied field research
and disease sampling techniques, 2007 (E, F, R, Id, Ba, S**)
Compensation programs for the sanitary emergence of HPAI-H5N1 in Latin American
and the Caribbean, 2008 (Ee, Se)
The AVE systems of geographic information for the assistance in the
epidemiological surveillance of the avian influenza, based on risk (Ee, Se)
saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis (E, Ka, Hy)
xelmisawvdomia maisi 2010
Ar
C
E
F
P
R
S
M
Id
Ba
Ka
Hy
-
arabuli
Cinuri
inglisuri
franguli
portugaliuri
rusuli
espanuri
monRoluri
malaiziuri
bangladeSuri
qarTuli
somxuri
Multil
*
**
e
-
mraval enovani
beWdvidan moxsnili
mzadebis procesSi
gamocema
FAO-s saxelmZRvaneloebi cxovelTa warmoebasa da maT jandacvaze xelmisawvdomia FAO-s
avtorizebuli gayidvebis agentebTan an gayidvisa da marketingis jgufTan.
FAO cxovelTa jandacvis Sesaxeb saxelmZRvaneloebi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Manual on the diagnosis of rinderpest, 1996 (E)
Manual on bovine spongifom encephalophaty, 1998 (E)
Epidemiology, diagnosis and control of helminth parasites of swine, 1998
Epidemiology, diagnosis and control of poultry parasites, 1998
Recognizing peste des petits ruminant – A field manual, 1999 (E, F)
Manual on the preparation of national animal disease emergency preparedness plans, 1999 (E)
Manual on the preparation of rinderpest contingency plans, 1999 (E)
Manual on livestock disease surveillance and information systems, 1999 (E)
Recognizing African swine fever – A field manual, 2000 (E, F)
Manual on Participatory Epidemiology – Method for the Collection of Action-Oriented
Epidemiological Intelligence, 2000 (E)
Manual on the preparation of african swine fever contigency plans, 2001 (E)
Manual on procedures for disease eradication by stamping out, 2001 (E)
Recognizing contagious bovine pleuropneumonia, 2001 (E, F)
Preparation of contagious bovine pleuropneumonia contingency plans, 2002 (E, F)
Preparation of Rift Valley fever contingency plans, 2002 (E, F)
Preparation of foot-and-mouth disease contingency plans, 2002 (E)
Recognizing Rift Valley fever, 2003 (E)
ISSN 1810-1119
8
8
FAO cxovelTa jandacva da warmoeba
daavadeba, romelic e. w. tropikuli afrikis (udabno saharas samxreTiT) udides nawilzea
gavrcelebuli, 1950-iani wlebis bolos Semotanil iqna evropaSi, sadac mis aRmofxvras 30
welze meti dro dasWirda. 1970-ian da 1980-ian wlebSi, daavadebam ramdenime jer iCina Tavi
Crdilo da samxreT amerikis ramdenime qveyanaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod
erovnul da saerTaSoriso doneze gaerTianebuli ZalisxmeviT moxerxda. 2007 wlis Sua
periodSi, Roris afrikuli cxeleba, pirvelad dafiqsirda kavkasiaSi da Semdeg gavrcelda
mTel regionSi, ramac gamoiwvia Roris mwarmoebelTa SeSfoTeba aRmosavleT evropaSi da
mis gareT.
mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb 2001 wels
gamoqveynebul saxelmZRvaneloze dayrdnobiT (FAO-s saxelmZRvanelo No. 11), romelSic
Setanil iqna cvlilebebi axlad SeZenili codna-gamocdilebis gaTvaliswinebiT da
evropis qveynebis realobaze morgebis mizniT.
ISBN 978-92-5-906426-1
789259
ISSN 1810-1119
064261
I1196Ka/1/06.10/500
FAO
9
saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis
Roris afrikuli cxeleba Roris virusuli, hemoragiuli daavadebaa, romelic Cveulebriv
gavrcelebisa da sikvdilianobis maRali doniT xasiaTdeba. cnobilia, rom daavadebam
SeiZleba damangreveli Sedegi iqonios Roris warmoebaze da maT Soris maRali
industrializaciis, mcire komerciul sawarmoTa da SinameurneobaTa doneze, rasac
mohyveba pirutyvisa da xorcis saeqsporto bazrebis daxurva, Roris populaciebis
ganadgureba da saarsebo saSualebaTa dakargva calkeuli adamianebisa da ojaxebis mier.
Roris afrikuli cxeleba cxovelTa erT-erTi im transsasazRvro daavadebaTagania,
romelic yvelaze rTulad eqvemdebareba kontrols imis gamo, rom dResdReobiT mis
winaaRmdeg efeqturi vaqcina ar arsebobs. misi gadacema xdeba pirdapiri kontaqtis gziT
infeqciis matarebel da infeqciisadmi mgrZnobelobis mqone Rorebs Soris da aseve
Ornithodoros saxeobis inficirebuli rbilzurgiani tkipebis meSveobiT. velur bunebaSi am
infeqcias ramdenime rezervuari gaaCnia im adgilebSi, sadac igi endemuri xasiaTisaa.
Roris afrikuli cxelebis virusma xangrZlivi drois ganmavlobaSi SeiZleba SeinarCunos
aqtivoba dabinZurebul garemoSi an Roris xorcis gamoyvanil produqtebSi, romlebic
SeiZleba infeqciis wyarod gadaiqces an xeli Seuwyos daavadebis Soreul manZilebze
gavrcelebas.
saxelmZRvanelo
saTadarigo gegmebis
momzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis

Documenti analoghi