mai laufanua o aukilani - pacificlanguages

Transcript

mai laufanua o aukilani - pacificlanguages
Issue 19
24th May 2010
SAMOA $2.50WST
AM SAMOA $2.00USD
www.lemanameasamoa.co.nz
NEW ZEALAND $2.50 NZD
AUSTRALIA $3.00AUD
Molia Faifeau EFKS
Toamua faaoolima
mataga
Fa’apa le fana i le Faife’au,
tofu i Tafa’igata Itulau 3
Taumafai
Loia Sili
ave i tua
moliaga o
Leuluaialii
Olinda
Itulau 5
Fa’asa’o e
le Komesina
o leoleo
galuega,
Toomaga
mo e Puapuagatia
Itulau 9
Tatala aloaia i Sini le
nusipepa mo le mamalu
o Samoa i Ausetalia,
7th June 2010
Itulau 56
Taumafai e fasioti matai sa
leoina le vavao a le nuu
Itulau 13
Le Manamea Samoa
Silasila Itulau 3
Lau Nusipepa e faafiafiaina oe
14th September 2009
1
Mai le Faatonu
HEAD OFFICE:
64 Curletts Road, Upper Riccarton,
Christchurch.
PO Box 6261, Upper Riccarton,
Christchurch
Phone. 03 - 341 8558, Fax. 03 - 341 8568
Website. www.lemanameasamoa.co.nz
Email. [email protected]
MANAGING DIRECTOR/PUBLISHER
Sulusulumaivasa Leituala Aiva II (Ivan)
CHIEF EDITOR
Tiumalumatua Maifea Fetu
SUB EDITOR
Havana Umaga
GENERAL MANAGER
Katie Sulusulumaivasa
ADMINISTRATION
Violet Lam Sam
BUSINESS ADVISORS
Lavatai & Sara Tiatia
COLUMNIST
Rev. Iosefa Lale Peteru
Leatiogie Etena Pouli
Mafutaga Aufaigaluega a le
Atua Kalaiesetete
Falefa Fa’aoleole Elisaia Fetu
Tumanu Paiaaua
COMMUNITY NEWS
Christchurch
Peilua David Lam Sam
Leatiogie Etena Pouli
Fogalele Molioo
Lafi Faalilo
Soe Tugaga
Palmerston North
Fealofani Tini Brown
Dunedin
Afamasaga Pavihi
Wellington
Tautalatasi Jahnke
Auckland
Vui Masinamua
Aukuso Victor
Sydney, Australia
Lealaifola Lauvale Sua
SPORTS
Hanita. N. Otto
SAMOA CORRESPONDENCE
Agafili Tuitolovaa
Tusitala Tolo
Tiumalumatua Maifea Fetu
Toe faatalofa atu i le mamalu o
le au faitau ma paaga uma a Lau
Manamea Samoa. Malo le pale
faafetai foi le nofo tatalo ua mafai ai
foi ona tatou mafuta i luga o le tatou
nusipepa.
Manatu ua tatou taufai maua
uma tala i fusuaga ma misaaga ma
upu upu tetele ia sa tau faamatala
atu e le tatou nusipepa, ae ua soo
atoa ai le lalolagi tele i ata o loo
faasalalauina ai i luga o le initaneti
lenei mataga inā tele. Aua foi e
maitau atu i faaupuga ma tala o loo
lalau mai e foliga o i latou ia na
taua’i misa o Faifeau ma o latou
faletua.
Ua lagona tele ai le faanoanoa,
aua foi pe a ta mafuafau ifo o ita o le
tagata tautua lotu o se aulotu, ua le
gata ina ave atoa iai le faamoemoe
ola i le auauna a le Atua o le sui
vaaia lea o le Atua i soo se ekalesia,
ua faamoemoe iai ita ma le fanau, o
le mea e saunoa mai ai o le mea lelei
tele lea aua le lelei o ita ma lota aiga,
i taimi e feagaia ai le faifeau ma
lana lafu mamoe.
Ae foliga mai e eseese mamao
uiga ma foliga pe a na o faifeau ma
faletua, le o iai nisi o le aulotu poo le
lafu mamaoe a le Atua. Ua pei ua
ta faalogo i misa ma faaupuga a
nuu ma alalafaga i aso ia, o upu a
ua tau atu iai ua auato atu lava a
tau ane ai lava pau le mea ia lavea
ma ita ai le isi tagata, o upu masoā
ma lē lelei ma upu o le faavevesi ma
le fia fasioti tagata ua mapuna mai
i fofoga o faifeau ma faletua i lea vevesi.
Ua aunoa lava ma ni foliga o ni auauna
a le ATUA SOIFUA, ae ua o ni auauna
malolosi a satani ma ana au, fai mai se
tasi o lafoga, “afai o outou o ni auauna
a le Atua sei nofo mai i lalo”.
Ua fesiligia poo ni auauna a le
Atua, aisea? Aua foi ua lē foliga o ni
auauna a le Atua i a latou gagana ma
uiga ua faaalia nei i luga o le initaneti.
Ua iai nisi ua le fiafia ina ua faaalia
mai nei uiga mataga, sao lelei aua foi e
maualuga tele le tatou faaeaea i le
Atua ma lona finagalo, aemaise ai le
Aufaigaluega paia a le Atua i le Samoa
aua o loo faavae si o ta atunuu i le Atua
lea e tasi.
O le mea ofo ai le loto ua leai lava
ma se tasi na iai i lea taimi na te
mafaia ona faatupuina le filemu, a tau
māmā atu le pisa a faifeau, ao le
faaopoopo a faletua sole ua matua’i oso
atu ai lava ma lota ita. Ua popole ai foi
ma lo’u nei loto i nai aulotu ma ekalesia
o loo tausia ma galulue ai nei faifeau
ma o latou faletua, aua foi afai ua le
mafai e le faifeau ona laveaina ia, le
mafai e le faifeau ona laveaina lona
faletua, le mafai e le faletua ona
laveaina le faifeau, o le fesili o le a tula’i
mai, e faapefea la ona laua laveaina le
lafu mamoe a le Atua Soifua i taimi e
osofaia ai e satani?, pe afai o lea ua
faaaogaina e satani i laua e faia ma
ana auauna.
O la’u tali ua tatau nei ona toe
silasila totoa aulotu ma ekalesia i ia
auauna, aua foi e sili le malolo o le
faifeau ma le faletua lea na faia lenei
vevesi nai loo le fano uma ai o le lafu.
O le mea foi lea na tutulu ai lo tatou
Alii o Iesu Keriso i le silasila atu ua tele
le saito e fia seleseleina ae le lava le aufaigaluega e faamoemoeina e le Alii mo
lona finagalo. Talitonu foi le faamoemoe o loo toatele nisi o le aufaigaluega
agavaa o loo fia galulue mo lo latou
Atua soifua.
Avatu ai foi faa fautuaga i le mamalu o ekalesia ma aulotu aemaise ai
foi le mamalu maualuluga i faifeau ma
faletua, ina ia mata itu taimi o fonotaga ma faatasiga i manatu faaalia ma
finagalo, aemaise ai le faaaogaina o
telefoni feaveai ma nisi o masini i nei
onopo, aua ua faigofie ai ona oo atu i
luga o initaneti nisi o vaega e le tatau
le tatau lava ona faasalalauina.
Ua mautinoa ua i faitotoa lava le
fili ma ana mailei na te faaleagaina i
tatou o le fanau a le Atua, ae ia tatou
loto tetele ma faamalolosi ma fefaapalepale ai ile alofa o le tasi i le isi uso,
a afaina foi se tasi uso, ia lava papale
le isi, pei o upu o si o tatou atunuu. A
sala uta, ia tonu tai, aua foi e leai lava
se tasi e atoato, ae na o le au faatasi
lava ma Iesu tatou te mafai ai ona tetee
atu le ita ma le fia faamisa ma le fia
taui ma sui.
O le toilalo o le tagata kerisano, o
lo tatou toilalo faatasi lava lea aua ua
malo ai satani. Ua toilalo faatasi ai ma
lo tatou Alii o Iesu e ou le talalelei, ae
na ia maliu ma toe soifua manumalo
mai ina ia le fano lava se tasi e faatuatua ia te ia.
Ua maea atu foi le faigapalota laititi pei
ona alo atu iai lo tatou atunuu lea
foi ua mautu mai, ua malolo le isi
nofoa sa faamoemoe iai le Tautua
Party ae malo mai le sui o le Malo
poo le HRPP.
O loo atagia mai foi i le faigapalota a Safata, e ui ina malo mai
ai le susuga i le faipule ia Palusalue
Faapo le ll, ae ono malolo foi lea sui
o le Tautua Party ae toe manumalo
ai foi le HRPP i le faigapalota tele a
Samoa lea o loo loma mai nei, pei
ona maitau atu i le aofaiga o palota
na malo ai Palusalue ma palota na
maua e sui e toalua a le HRPP lea
sa latou tauva. E foliga mai tiga ona
tele le au tetee i le HRPP, ae o loo
sili atu foi le toatele o i latou o loo
lagolagoina le susuga ia Tuilaepa
Sailele ma lana faigamalo o loo
latou taitaia si o ta malo tutoatasi o
Samoa.
Ia talosia ia ia aua nei maua
mai luga o ni initaneti ni fusuaga a
alii faipule ae ia taialalo pea ma
oloolopitovaa pea le sailiga o le tofa
mamao ma le faautautaga oo aua
si o tatou atunuu ma ia saogalemu
pea i le agalelei o le tatou Alii o Iesu
Keriso,le alii ole Manumalo.
Ia tatou toe feiloai foi i le isi lua vaiaso o muamua, faafetai faitau,
Soifua
Tiumalumatua Maifea Fetu
DISTRIBUTION
Christchurch Soisoifua Tiumalumatua
Wellington Papalii Peniata & Patosina
Madar
Auckland Lilomaiava Scanlan &
Saofai Masalo
Palmerston North Fealofani Tini Brown
Timaru
Tumanu Paiaaua
Dunedin Afamasaga Pavihi
Invercargil Togisia Peseta
Samoa
Agafili Tuitolovaa
Sydney, Australia Lealaifola Lauvale Sua
DESIGN & LAYOUT
Graphic Icon
Shabbir Mohammed
Sohel Shazil Mohammed
75 Hamlin Rd, Mt. Wellington,Auckland, NZ
Ph. 09-570 2786 Mob. 027 4860099
www.graphicicon.co.nz
© Lemanamea Samoa reserves the rights to all
editorial and advertising subject to copyright.
All contributed articles do not reflect the
opinion of the Le Manamea Samoa Newspaper.
Issue 19
www.lemanameasamoa.co.nz
24th May 2010
SAMOA $2.50WST
AM SAMOA $2.00USD
NEW ZEALAND $2.50 NZD
AUSTRALIA $3.00AUD
Molia Faifeau EFKS
Toamua faaoolima
mataga
Fa’apa le fana i le Faife’au,
tofu i Tafa’igata Itulau 3
Taumafai
Loia Sili
ave i tua
moliaga o
Leuluaialii
Olinda
Itulau 5
Fa’asa’o e
le Komesina
o leoleo
galuega,
Toomaga
mo e Puapuagatia
Itulau 9
Tatala aloaia i Sini le
nusipepa mo le mamalu
o Samoa i Ausetalia,
7th June 2010
Itulau 56
Taumafai e fasioti matai sa
leoina le vavao a le nuu
Itulau 13
Le Manamea Samoa
Silasila Itulau 3
Lau Nusipepa e faafiafiaina oe
14th September 2009
1
www.lemanameasamoa.co.nz
2
24th May 2010
Le Manamea Samoa
Molia Faifeau EFKS Toamua
faaoolima mataga
Tusia: Tusitala Tolo
Ua tatala le feagaiga a le Ekalesia Faapotopotoga Kerisiano Samoa
i Toamua Faleata ma lo latou
faafeagaiga le susuga Meaalofa e
mafua i se moliaga faasolitulafono
ua molia ai e leoleo. O le aso Lulu 12
o Me 2010 na taofia ai e leoleo le
faifeau mo suesuega e mafua i se
tagi a se tamaitai 31 tausaga le
matua. O lea tamaitai e pei ona
faaalia mai e le sooupu o le Matagaluega o Leoleo ma Falepuipui
afioga Leaupepe Fatu Pula, sa
ti’eti’e ma le faifeau i Aleisa lea na
faakisi faamalosi ai ma tago le
faifeau i vae o le tamaitai ise taumafaiga e faatino se faaoogalima
mataga.
O le mataupu lenei ua faateia le
aulotu aemaise o le afio’aga e pei
ona fono ai le aulotu i le aso
Toonai15 o Me 2010 ma faia ai le
faaiuga e tatala le feagaiga ma ia tulai
ese loa le faifeau ma lona aiga. E
salalau mai lipoti o lenei mataupu o loo
usuia le fonotele a le EFKS i Malua i le
vaiaso na tea nei. Ua faamaonia mai e
leoleo o le moliaga e tasi o le faaoolima
mataga o le a tulai ai le faifeau i le faamasinoga i le aso Lulu o le vaiaso nei
26 o Me 2010. Ua 68 tausaga o le soifua
o le a ua molia ma ua tele tausaga o
galulue ma lona faletua i le ekalesia
EFKS i Toamua.
Ua to’alua ai faifeau o le EFKS ua
aafia i moliaga faasolitulafono tau
faaoolima mataga e pei ona faasalaina
ai se isi faifeau le susuga Lealofi Oto
lea ua maea ona tuli lona faasalaga i le
toese i Tafaigata. O loo faaalia ise molimau e lei mafai ona faamaonia e faapea o le tamaitai na aafia i le gaioiga a
le fa ifeau, e fai lona to’alua ma na alu
i le maota o le galuega e totoma pe su’e
Ie Toga ae faapea ane loa iai le ua
molia late ti’eti’e i Aleisa lea e tupu ai
ma le solitulafono.
O le Malumalu o le EFKS i Toamua
Fa’apa le fana i le
Faife’au, tofu i Tafa’igata
Tusia: Tusitala Tolo
O le tuanai o le tolu aso talu ona
maea faamanatu le Kerisimasi o le
tausaga e 2009 na alu ane ai le alii o
Tifaga Junior Aiono Atoa, ma le
sapelu ma se laau malosi ile fale o le
faife’au o le latou nuu.
Na iloa atu e le faletua o le faifeau le
agai ane o le alii ma le fana ma le
agaese ma ia vala’au ane ai i lona
toalua e vaai Tifaga ma le fana. Na
faapa e le alii le laau malosi ae o le
vave o le ‘alo na le lavea ai le faifeau.
O Tifaga e iai le talitonuga o lona
aiga ma i latou e masani ai i ona
uiga e tau aafia ile gasegase o le
mafaufau. Peitai o le lipoti mai le
vaega o le falemai autu o Tupua
Tamasese Meaole e gafa ma
gasegase o le mafaufau o loo ta’ua ai
le malamalama lelei o Tifaga i le
mea na tupu ma lana gaioiga na fai.
O le aso 29 o Tesema o le tausaga
ua mavae 2009 na agai ane ai Tifaga
ma le laau malosi ma le sapelu ile
faifeau ise taumafaiga e faaoo le oti.
E tuaoi le fale o Tifaga ma le fanua o
le faifeau i Lepale i Fasitoo uta. O le
moliaga o le taumafai e faaoo le oti e
mafai ona soloatoa ai se tagata ile
falepuipui pe a faamaonia ile faamasinoga.
E le gata ina molia Tifaga i lea
soligatulafono ae sa molia foi ile
faaaupegaina ini aupega ua faa-
Le Manamea Samoa
matalaina o se fana ma se sapelu, aemaise o le moliaga o le umia o se laau
malosi e lei laiseneina atoa ma le moliaga o le faapa o le laau malosi. O le
falepuipui le faasalaga o ia moliaga
uma.
O lona ioeina o moliaga na avea ma
itu lelei mo Tifaga ile silasila a le faamasinoga, peitai o lana gaioiga na faia e
matua matuia ma ogaoga tele. Faaalia
e le afioga Vui Clarence Nelson le faamasino o le faamasinoga maualuga na
faia le faaiuga o Tifaga, o le solitulafono
o le umia o se laau malosi e matuia tele
ma o lea tulaga, na toe faaopoopo ai e le
Palemene le mamafa o lona faasalaga.
O tolaulauga o le moliaga o lea taulealea
na ta’ua ai na mafua ona faatino e
Tifaga le gaioiga ma le solitulafono ona
o le faifeau na ia muamua ta’i atu le
fana i le na molia ise aso na muamua
atu ai, le mafuaaga lea o lona le fiafia
ma faatino loa le gaioiga ua molia ai. Ua
teena ai ma le talia e le faamasinoga le
faamatalaga a le na tagi o loo faaalia ise
lipoti e faapea sa ia le malamalama lava
pe aisea na faia ai e Tifaga lea gaioiga ia
te ia.
E tuaoi fanua o le ua molia ma le na
tagi i Lepale. E iai aafiaga o le mafaufau
o le alii o Tifaga e pei ona ia faaaoga ni
fuala’au mai le falemai ma ose itu lelei
lea mo ia, faatasi ai ma lona faatoa
molia lea ise solitulafono. O ona moliaga
uma e aofia ai ma le taumafai e faaoo le
oti e tolu tausaga ua falepuipui ai.
Se vaega o le Falepuipui i Tafa’igata ua nofosala ai nei Junior Tifaga Ai’ono na ia taumafai e faaoo
le oti ile faafeagaiga o le latou nuu.
24th May 2010
3
“O LE MALUAPAPA FA’ALEAGAAGA”
Falefa Faaoleole Elisaia Fetu ( Failauga Ekalesia Metotisi Samoa Kalaiesetete )
O le lauga i le suafa o le Tama,
ma le Alo ma le Agaga Paia.
O le tatou Matua ole a maua mai le
- Mareko 10:45
"Auā foi o le Atali'i o le tagata, na lē
sau o ia ia auauna tagata ia te ia ae
peita'i, ia auauna o ia ma foaiina atu
lona ola, o le togiola, e sui ai tagata e
to'atele"
O le fetalaiga tuusao a Iesu e tali atu
ai ma faanofogofie ai manatu lagalaga ma lagona le fiafia o lona
ausoo, ina ua latou iloa o lea ua uma
ona momoli le manao o Iakopo ma
Ioane le fanau a Sepetaio ia nofo le isi
i le itu taumatau, ao le isi i le itu
tauagavale o Iesu. O le fuaiupu e 35
agai i le 45 o le Tusi nei o lo'o manino
lelei mai ai le lē fiafia o le ausoo ia
Iakopo ma Ioane ona o lo la manao. A
ua silafia lelei lava e Iesu le mea ua
tupu i lona ausoo. E leai lava se isi o
le toa 12 e le fia nofo i nofoa nei pei
ona momoo iai Iakopo ma Ioane auā
foi e fia o uma lava i luga, e le fia
toilalo foi le isi soo i le isi soo. O le ala
lea o le vave tali atu o Iesu ma faapea
atu. Vaai outou lo’u ausoo, o alii o nuu
ese a poto lava ma malosi ma toa le
tagata ma lelei lana finau o ia a lena
ua sili, ma pule ma aliitai iai i latou.
Ao outou lo’u ausoo, e lē faapena
outou. "Ao sē fiasili ia te outou ia fai
o ia ma a outou auauna. O sē fia muamua foi ia te outou, ia fai o ia ma tautua a outou uma." E matuā valavala
lava ma eseese mamao faanaunauga
i tulaga ma nofoa o loo finau iai le
ausoo, ma le finagalo saili malo o Iesu
pei ona faaalia nei. A fai ma auauna
ona sili lea, a fai foi ma tautua ona
muamua lea. O le ala lea na faaaogaina ai e Iesu le fuaiupu lea e 45 ua
fai ma a tatou matua e faapupula atili
atu ai i le ausoo le uiga loloto o lona
finagalo. "Auā foi o le Atalii o le
4
24th May 2010
tagata, na lē sau o ia ia auauna tagata
ia te ia, ae peitai ia auauna o ia, ma foai
atu lona ola, o le Togiola, e sui ai tagata
e toatele."
(1) Auā foi o le Atalii o le tagata O le aoaoga faale Feagaiga Tuai a le
Atua i lona nuu o Isaraelu pei ona taua i
le Levetiko, Afai e mativa se uso ma
faatauina atu e se tagata ese ma lona
fale ma meatotino, e mafai lava e sona
uso, Tamā, Tinā po o se isi o lona aiga o
tamaoaiga ona toe faatauina mai. O le
faamoemoe o le Atua ia tumau le
maopoopoga o ona tagata ae maise o le
alofa ia fusia ai lagona o lona nuu.
O loo taua foi e Paulo ia Filipi o Iesu o ia
foi sa uiga faatasi ma le Atua ua faamaualalo o ia ia te ia, ua uiga faatasi ma
le pologa, ua avea e ia o ia lava e avea ma
tagata, ua ia anaana seia oo ina maliu, o
le maliu lava lea i le Satauro.
O le Atua mamalu, ma le Atua paia a ua
faamaualalo e ia o ia lava ua fai ma
tagata. O le uiga tonu lea o le faaaogaina
e Iesu i lana fetalaiga lenei o le upu
Atalii o le tagata ina ia manino ma malamalama lelei lona ausoo o lē o loo latou
faafeagai (Iesu). E le gata o ia o le Alo o
le Atua soifua ao ia foi o le Atua ua
Liutino tagata. Ua ia finagalo malie ia
avea o ia e ia lava ia fai ma tagata e ala
ia Iesu Keriso ina ia laveaiina ma faaolaina le tagata. Ae maise o le manino o
lona finagalo alofa ia faamaopoopo,
laveai ma faaola le tagata ma toe faatau
mai le tagata ua pau atu i le loloto o le
agasala.
Na le sau o ia ina ia auauna tagata
ia te ia, ae peitai ia auauna o ia E ui lava o ia o le Atua mamalu, paia ma
silisiliese, ao lenei ua faamaualalo lava
o ia, ua le gata ina avea ma tagata, a ua
avea foi ma auauna mo le tagata. O le
natura faale tagata ua masani ai tatou,
a iloa loa e tigaina pe pologa ma mafatia
se galuega e le fia alu i ai e lē fia faia foi,
peitai i le tatou matua, na afio mautinoa
mai lava le Atalii o le tagata, e sau e
auauna, mo le tagata, e pologa, e mafatia, e oloia ma amusia, e tigaina foi ma
tuulafoaia. Aisea? E fia auauna ma tautua mo le tagata. Savali le pipili, tautala
le gugu, pupula le tauaso, faalogo le tutuli, ma isi vaega e tele ua oo lava ina toe
faaolaina le tagata ua oti Aisea? E
maualuga le tagata i le finagalo o Iesu,
na afio mai e auauna, ina ia ola le tagata.
Ua ia foai atu lona ola Ua leai lava se mea e tasi o tuua, ua oo
lava i lona soifua paia ua foai ma ofo mo
le tagata. Ua foliga mai ua suamalie ia
te ia mea tiga ma matuitui o le olaga ma
tiga o le satauro ae sasaa mai lona toto e
ala i lona maliu, o le ola lea mo tatou
uma.
O le Togiola - e sui ai tagata e
toatele
Ua ia faamaualalo, ua avea ma tagata,
ua auauna foi mo le tagata. Ae faaiu i le
foai o le ola mo le tagata. Oka! Se alofa i
na tele. O le uiga atoa lea ma le
taunuuga o le auaunaga a Keriso mo
lona soifua ofoina. O lo tatou ola ua uma
ona totogi, ae totogi mai i lona soifua. Ua
le mo se toatasi, ao le lalolagi ma tagata
uma.
I le tatou matua la, ma le tali atu a Iesu
i lona ausoo. A toe faamatala ma
faafaigofie, e peiseai o loo fetalai atu Iesu
Peteru, Ioane, Iakopo ma lo’u ausoo, soo
se isi lava o outou e fia nofo i lo’u itu taumatau poo lo’u itu tauagavale o le auala
lea e saili ai. A fia sili ia fai ma auauna,
a fia muamua foi ia fai ma tautua. O le
ala lea o lana fetalaiga. "O lē nofo i lou
itu taumatau ma lou itu tauagavale, e lē
ia te au lea ona avatu ae tau lava o ē ua
saunia mo i latou lea mea."
Ou te manatu o le fafagu foi lea mo i
tatou uma lava o soo o Keriso, ae maise
o lo tatou faamoemoe atu i le ola e
faavavau, ao le auala lea e saili ai, lea
ua faaalia mai e Iesu i ai tatou. Ia
onosai e auauna, pologa, mafatia,
oloia, oono, ma tigaina e tautua
Keriso ma lana feau ma le talalelei, e
mautinoa foi e nofo i le itu taumatau
po o le agavale o Iesu pei o lana fetalaiga. O outou uma ua faamanuiaina
e lo’u Tamā Inā ulufale maia i le fiafia
o lou Alii. Pule lava le tagata ia pe fai
sana auaunaga i le Atua, pe leai foi,
ae na o lenei le faamanatu. Ia manatua o ia o le Atua mamalu ma le
paia, a ua faamaualalo e ia o ia lava e
avea ma tagata ma auauna mo oe ma
au mo lo ta faaolataga. O le mea moni
o oe ma au o tagata mo Keriso, o ivi
ma aano ma toto o Keriso i tatou e ala
i le Talalelei. Ua sasaa mai lona ola
mo i tatou. O le a le tatou tali atu? E
le o se auaunaga e alu alu a tuu,
tafafao toe fai foi lea. Pe faapea foi
aua le popole e le iloa pe tei a ua tatou
maua le ola e faavavau. Ioe, poo fea
lava tatou te saili i ai poo fea foi le
Ekalesia o loo tatou auauna ai, ae le
maua fua le ola e faavavau pe faigofie
foi le alu atu lava nofo i le itu taumatau poo le agavale o Iesu. O lona finagalo auauna pe a fia sili, tautua pe
a fia muamua. Soo se tasi e fia
auauna mo Keriso, ia fua lava ia
Keriso lana auaunaga, ia faavaa ma
faavae ia Keriso le soifua tautua ona
tatou ulufale lea i manuia ua uma
ona saunia e Keriso mo tatou. Fai mai
le tatou matua - "Auā foi o le Atalii o
le tagata na lē sau o ia ia auauna
tagata ia te ia, ae peitai ia auauna o
ia, ua ia foai atu lona ola o le togiola e
sui ai tagata e toatele."
Ia soifua ona o Iesu
Amene
Falefa Faaoleole Elisaia Fetu
Failauga Ekalesia Metotisi Samoa
Kalaiesetete
Le Manamea Samoa
Taumafai Loia sili ave i tua
moliaga o Leuluaialii Olinda
“E le mafai seiloga ua faatino le malosi o le tusi saisai”
Tusia: Tusitala Tolo
Ua faamaonia mai e se ofisa sinia
o le Matagaluega o Faamasinoga o
se lesitala le oo atu oni tusi se lua
mai le Loia sili a le Malo i lo latou
ofisa, ua talosagaina le toe faaui i
tua o moliaga faasolitulafono o le
tamaitai loia o Leuluaialii Olinda
Woodroffe. “Ua lua tusi ua aumai ae
e lei tali lava iai lo matou ofisa ona o
loo iai le poloaiga a le faamasinoga
mo se tusi saisai e taofia ai le
tamaitai loia ma ia tulai i le faamasinoga”, o le faamalamalamaga
mai lea a le ofisa sinia o le faamasinoga.
O loo iai se faamasinoga e suesueina
ai tuuaiga faasaga ile tamaitai loia
poo se Tribunal, ma o le fuafuaga lea
o loo iai faaui i tua moliaga e lua o le
faia o upu faalumaluma ma upu tau
faifai faasaga ile afioga Leuluaialii
Olinda, ae ave e soalaupule e le Tribunal a le sosaiete a loia i Samoa le
Samoa Law society. O le faasea a le
alii Palemia susuga Tuilaepa Lupesoliai Sailele Malielegaoi ma le
Le Manamea Samoa
faasea a le Matagaluega o Faamasinoga
na ave ile sosaiete ona oni uiga faaalia
o le tamaitai loia lea ua mafua ai lea
suesuega tau faamasinoga.
Ua faaalia e le ofisa sinia o le faamasinoga o loo faigata ona faamatuu
atu e le ofisa le manaoga o le Loia sili e
toe faaui i tua moliaga ona o le tusi saisai. “Seiloga lava ua faatino le malosi o
le poloaiga e ala ile tusi saisai ona faatoa mafai lea ona iai se fuafuaga faapea
i moliaga”, o le tali lea a le ofisa sinia.
Ua ia ta’ua foi e le mafai ona toe faaui i
tua se moliaga faasolitulafono faasaga
ise tagata pe afai ua faatonuina se tusi
saisai. O lona uiga seiloga e maua le
tagata lea ma avatu e tulai ile faamasinoga ona faatoa faatino ai lea o se
isi gaioiga ua talosagaina e le itu a leoleo poo le itu a le o loo molia. “E le
mafai foi ona toe faaleaoga le poloaiga
mo le tusi saisai”.
O le masina o Fepuari o le tausaga nei
na toe vala’au ai moliaga o Leuluaialii
Olinda ile faamasinoga faaitumalo, lea
e lei mafai ona oo atu ai le ua molia le
mafua’aga o le poloaiina o se tusi saisai
e le itu a leoleo ma faapea ona talia e le
faamasinoga. Ua ta’ua i nisi lipoti na le
O le Loia sili a le Malo, afioga Aumua Ming
Leung Wai
mafai ona lava ane le tamaitai loia ona
sa iai se faamasinoga taua e manaomia
ai lana auaunaga faaloia sa faia i
Ueligitone. O le mataupu i eleele o
Siumu o loo tulai ai Leuluaialii Olinda
peitai ua faaauau e se isi loia mai Niu
Leuluaialii Olinda
Sila o se QC lea tulaga, seia talia le
tulaga e taoto iai moliaga o Leuluaialii Olinda o loo ile faamasinoga
faaitumalo le District court.
24th May 2010
5
MAI LAUFANUA O AUKILANI
Vui Masinamua
E le lavea le Peresetene o
Amerika i Taitai Tamaoaiga
Luasefulu o le Lalolagi
I le tele o taimi e faitau ai tagata faapea o Amerika o le atunuu sili ona milionea i le lalolagi. Atonu e saó ia fuaitau
pe a silasila i le faaaogaina o le tala
meleke e le lalolagi, ma e faapea foi ona
fuaina i ai le tamaoaiga o le lalolagi atoa.
E talitonu foi le manatu, o loo faapea foi
se fua i lagona ma mafaufau o tagata
lautele, pe a talanoa i le tamaoaiga o lona
taitai poo lona Peresetene, aua o le tele
lava o taimi e faasiusiumata uma i ai le
lalolagi, aemaise ai o loo taua lava le
Peresetene Amerika o le Taitai aupito
sili ona malosi i le lalolagi (The Most
Powerful Man on Earth). Ae a fua la i le
faasologa o taitai aupito sili ona maumea
o le 20 pito i luga o le lalolagi, e matua
maofa ai lava ona e le lavea ai lea taitai
iloga i e sili ona tamaoaiga. Ae afai la e
te le talitonu pea i ai, ona sili lea ona aua
e te silasila i le faasologa o loo aveina atu
i ata. Ae o le fesili o fea o tu ai le taitai o
si tamai atunuu o Niu Sila?
6
24th May 2010
Le Tupu o Thailand King Bhumibol Adulyadej 82
tausaga $42.7bn. o ia foi o le nofoaiga pito
matua o le lalolagi.
John key Palemia o Niu Sila - $53M, numera 19
Obama e lei iai sana tupe i le taimi nei
Le Manamea Samoa
Ifo to’ele Lealailepule, faamalo i le filifilia o Ale Vena
“Faaono na tauva faato’a manumalo”
Tusia: Tusitala Tolo
Ua lagona e le tofa Lealailepule Rimoni lona toilalo faatamalii mai le faigapalota laititi a lona itumalo o Faleata i
Sisifo ma ua ave ai lana faamalo i le
tulai mai o le tofa ile Igoamatua Ale
Vena Ale, o le sui faatu o le HRPP mai
le afioaga o Toamua, Puipaa, Safune ma
Saina o nuu sa fulisia le latou lagolago
ile tofa Ale. Faaalia e Lealailepule i nisi
o tusitala ina ua maea le palota ma
aumai le iuga o le faitauga muamua, e
iai vaega o ana tapenaga sa faaletonu e
pei o le tuai ona la’u tagata palota i fale
palota.
O le palota tele a le atunuu sa manumalo ai le tofa Lealailepule Rimoni Aiafi
i le tofi faipule o lona itumalo, ma o ia o
se matai mai le fuaiala o le nuu o Vaitele
tai. O se tagata e talavou lona soifua ae
na fia ulufale i upufai o Malo ina ua tuanai ni tausaga sa galue ai i le Malo e
pei ona sa avea ma Pule sili o le Pulega
o Malae Vaalele le Airport Authority. Sa
tauva tutoatasi ma ulufale ai lava ile
Palemene o se faipule tutoatasi faatasi
ma isi sui sa latou mafuta oni sui tutu
taitoatasi.
Peitai ona o aiaiga fou o le Tulafono
Le Manamea Samoa
O le tofa Ale Vena ua filifilia e avea ma sui usufono ma umia le tofi faipule o Faleata i Sisifo
o Faigapalota ua faamalosia ai le tausisia e
faipule o vaega faaupufai ua lesitala ai aemaise foi o le faamausaliina o tautinoga a
sui faipule tutoatasi e aunoa ma le toe faatu
o se isi pati fou i totonu o se paeaiga pe avea
ma sui o se isi vaega faaupufai, o le mafua’aga lea na faamalolo ai lona tofi faipule
i malosiaga o aiaiga fou o le tulafono o faigapalota faatasi ai ma le afioga Palusalue
Faapo II ma Vaai Pau Vailupe Va’ai ma
faia ai loa palota laiti.
O le tofa Ale Vena Ale o se sui lagolago
o le HRPP mo le tele o tausaga lea ua ono
palota e sailia ai tofi faipule o le Palemene
o tauva ai ae faatoa manumalo ile palota
laititi o le aso 14 o Me 2010. O se mitamiataga lea o le tofa ile Igoamatua ma ua ave
ai foi lana faamalo i le tofa Lealailepule ile
4 tausaga sa seei ai ile tofi o le itumalo. Ua
tautino foi o le a faaaoga le iva masina o loo
totoe o le paeaiga o iai nei e faia ai ni
galuega lelei mo Faleata i Sisifo.
O le manumalo o Ale Vena na usu ai le
fono a lona nuu o Toamua ma toe maua ai
O le tofa Lealailepule Rimoni Aiafi sa avea ma
faipule ua malolo faatamalii ile palota laititi
le finagalo autasi e toe avea o ia ma sui
tauva o le palota tele o le tausaga fou
2011. Ua malilie uma iai isi Igoamatua
ia Ulu Vaomalo Ulu Kini ma Ulu Pisimaka faapea le lautele o le paia o le
afioaga i ona vaega eseese amaise o isi
pitonuu o Toamua e pei o Puipaa ma Safune. O le tauaofiaga a le Palemene ile
aso Faraile nei 28 o Me 2010 o le a
faatauto ai le tofa Ale Vena ma
Palusalue Faapo II ua toe filifilia e le itumalo faafaipule o Safata.
24th May 2010
7
SA'ILIGA FOFO MO FEMISA'AIGA
I TOTONU O 'AIGA I NIUSILA.
Afamasaga Pavihi
Ose mafatiaga lea mase popolega e
tusa ai male molimau na savalia ai ele
Matagaluega o lo'o latou taumafai e
sa'ilia ni auala e fa'aitiitia ai le tula'i
mai ole sauaina o tatou uma i totonu
o o tatou lava pa'usisi (tulou).
Sa i ai se fesili, pe le tatau ona sui uiga
ma Fa'avae o la tatou Aganu'u, o lona
uiga, ia matua tutusa lelei le aia ale
fafine male tamaloa i totonu o le Aiga,
ae maise lava fo'i le matua, ina ia 'aua
'aua lava le toe sasaina o tamaiti.
O le mea muamua e ao ona fa'amalamalamaina e uiga ile upu sasa, e 'ese
le sasa, 'ese le so'ona sasa, e i ai la
tatou masani, a fa'alogota loa le
tamaitiiti ona su'e mai loa lea fa'anofo
i o oulua luma ae fa'amasino, a fa'amaonia le solitulafono, ona fa'apea loa
lea: ia aumai le fusipa'u, po'o le
salulima, po'o sina fasi la'au fo'i, ona
fai atu loa lea o le tama po'o le tina, ia
fa'amafola lou lima, tasi lava pe lua ta
laiti pe feololo fo'i, tofu le lima male ta,
o le mea lena e ta'ua o le sasa, a'o le
so'ona sasa, e mafua mai ile toe
vala'au atu o le tama po'o le tina, se o
le na e le ila ai seisi, matua'i sasa, o
iina na mafua mai ai le so'ona sasa.
Ole sasa, ole fa'amanatu alofa, ina ia
manatua e le tamaititi 'aua ne'i toe
faia le sese lea na ia faia, a'o le so'ona
8
24th May 2010
O foliga o se aiga fiafia o foliga sili ia ona manaomia.
sasa, o le ita fa'amoemoe, fa'apea male
leai ose fa'autauta, ona tu'uaina ai fua
lea ole aganu'u Fa'asamoa, manatua o le
ita, ole tasi lea vaega o le natura ole
tagata soifua.
O lo'u fa'anoanoa ia ise lafoga fa'apea, fai
mai e le o tulaga tutusa le tama male
tina i totonu o le Aiga. Va'ai outou, na e
so'ona feavea'ia le taofi lea, fa'amolemole, 'aua le 'ave seseina fa'amatalaga
na, leaga e le fa'apena le fa'avae o Aiga
Fa'asamoa, 'aua le fa'atoina o tatou
faiva, O le tina lava ia, ole FAUTUA, o
lona uiga, o mea uma ia e fa'atino ele
tama, o mea na fautua mai ai le tina
E leai lava se fa'alapotopotoga, se mafutaga po'o se 'aulotu e aunoa mase ta'ita'i,
e fa'apena fo'i la le Aiga Fa'asamoa, e
ta'ua le tama o le ulu ole Aiga,nate fofogaina ma feso'ota'i atu e auala i mea ua
malilie i ai male tina o le Aiga, ole tama
lava ia, o le fofoga ole Aiga, seiloga e leai
le tama,ona fa'aauau lea ele tina. O le
Fa'asamoa male Fa'aperetania, ose mea
e aupito i sili ona mataga ae tautatala
fa'atasi nisi se to'alua, o totonu o Ekale-
sia, e leai se fa'atulafonoina ae fa'asoa
ile alofa ma le ava fatafata. O lo'u talitonuga ile mea ua tupu nei, ua le
malamalama tagata Samoa i lana
lava fa'aaloalo Fa'samoa, o la'u fautuaga 'aua tatou te 'ai filifili, lona uiga,
e i ai mea e fia Samoa ai, ma mea fo'i
e le fia Samoa ai, 'aua le avea galuega
male lelei ole nanu, ma auala tatou te
amuamu ai i la tatou Aganu'u male
Agaifanua, talu ai lava nisi o tama le
fa'autauta, ua alu fa'asoloatoa ua le
ava i le tina, ae a la le tina po'o le
tama, e lelei le galuega toe feololo le
nanu, ole a le mea ua tula'i mai, ua le
iloa se tuaoi ua alu fa'asoloatoa.
Fa'amolemole toe va'ai tasi i tua i lou
si'osi'omaga, leaga e i ai le mea e ta'ua
o le tautua. Oute talitonu, o'i latou
na'o le 'aoga ma le faigaluega, ae le'i
fai ma'umaga ma sasa vao i Samoa i
lona Aiga, o latou na o lo'o fa'aluafesasi ai a tatou fuafuaga i Niusila nei,
soia le fa'amatalaseseina i papalagi,
mea ete le fiafia ai i la tatou
Aganu'u,'aua tatou te fenanui i a
tatou fanau, ne'i avea a tatou fanau
ma fa'amatalaupu sese, i mea o lo'o
tausi ai o tatou Aiga.
E tu manu ae le tu logologo.
Afamasaga Pavihi
Le Manamea Samoa
Fa’asa’o e le Komesina o
leoleo galuega, Toomaga
mo e Puapuagatia
Tusia: Tusitala Tolo
Ua fa’asa’o e le Komesina o Leoleo
ma Falepuipui le tulaga tonu e ao
ile faalapotopotoga o le Toomaga
mo e Puapuagatia (Samoa Victim
Support Group) ona faatino ai le
latou auaunaga mo tagata e sulufai atu iai mo le latou fesoasoani.
O le polokalame o le 30 minute ile
TV1 na faaalia ai e le Komesina le
afioga Lilomaiava Fou Taioalo, le
leai o se malosi’aga e mafai ai e lea
faalapotopotoga ona faatonuina le
auaunaga a leoleo i le mea e tatau
ona fai.
Na mafua lea finagalo o le faauluuluga o le Matagaluega o Leoleo
ma Falepuipui ona o le mataupu
sa aafia ai le faipule o Sagaga le
Falefa le tofa Solamalemalo Keneti
Sio, e pei ona faaleaoga e le faamasinoga moliaga o le faia o se
gaioiga e faamatau ai le faaoo o le
oti. O le faaiuga a le faamasinoga
e lei faamalieina ai le na tagi le alii
o Sauleone Solomona o Faleula na
mafua ai ona sulufai ile Toomaga
mo e Puapuagatia, lea sa fautuaina ai e le faalapotopotoga e sese
Le Manamea Samoa
moliaga na faia e leoleo faasaga
ile sui faipule.
Peitai na saunoa le Komesina o
le matagaluega o leoleo, o le suesuega na faia e leoleo ma maua
ai molimau na tuuina atu ile faamasinoga, o le galuega tutasi lea
e faia e leoleo ae le o le Toomaga
mo e Puapuagatia. O le faaiuga
foi ua aumai o le iuga tutasi lava
lea e faia e le faamasinoga. O le
tuuina atu o le faasea a Sauleone
ile Toomaga mo e Puapuagatia
na afua mai ina ua le faamaonia
moliaga o le alii faipule, ma ua le
maua uma atu foi molimau sa
fuafua e tuuina atu ile faamasinoga e lagolago ai moliaga.
O loo teena e le faalapotopotoga
tuuaiga e faapea ua latou sopoia
se isi laasaga e le tatau ona oo iai
le latou auaunaga, e pei ona
saunoa le Komesina afai o le tulaga lea o loo faatino ai le pitolaau a le Toomaga mo e
Puapuagatia o lona uiga o loo
faaseseina ai le atunuu ile manatu ai o latou ia e faia uma le
galuega ae poo a la galuega a leoleo e faatino ini mataupu e sulufai atu ai tagata ise fesoasoani.
Komesina o Leoleo, Lilomaiava Fou Taioalo, ina ua sainia lana
konekarate ma nisi o faauluuluga o Matagaluega a le Malo.
Faaalia e se molimau mai lea
faalapotopotoga e sese lea tuuaiga ona o loo sosolo lava le
faalapotopotoga i ana taiala
na faavae ai lana auaunaga. E
leai foi se faaluafesasi o lana
tautua ma le galuega o loo faia
e le vasega o le Malu o le Malo.
E toatele tagata ua sulufai ile
faalapotopotoga mo se fesoasoani ile tele o sauaga ua aafia
ai aemaise lava fanau ua aafia
i sauga tau feusuaiga. O nisi o
ia fanau laiti o loo ile vaaiga a
le Toomaga mo e Puapuagatia.
Ua maua ni faamatalaga e lei
faamaonia ua ta’ua ai, le toe
faama’amulu o le faalapotopotoga mai le faaaogaina o fale
sa iai le kolisi tuufaatasi a le
ekalesia Katoliko i Moamoa
lea ua tapunia e nonofo ai
fanau ua aafia i sauaga. E leo
iloa le mafua’aga peitai ua
faaalia e se sui o le ekalesia
Katoliko ua faaaoga nei lea nofoaga e nonofo ai fanau ma
tagata e sulufai i leoleo e ala
ile auaunaga a le faalapotopotoga a le ekalesia Katoliko o le
Fiaola center.
24th May 2010
9
MAI LE LAUMUA I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Fa’ataunuuina tauvaga
tausala Niu Sila i Ueligitone
Na fa’alauiloa mai e le
o
Tauvaga
Asosi
Tausala Niu Sila mo le
lalolagi (Miss Universe
New
Zealand)
le
fa’ataunuuina o le tauvaga tausala a Niu Sila
i le aai o Ueligitone i le
aso 5 Iuni i le faletalimalo o le Duxton.
O lenei tauvaga o le a
filifili mai ai i tamaitai
lalelei e 16 o Niu Sila
lea o le a tauva, se tasi
na te tauaveina le igoa
o Niu Sila mo le tauvaga tele mo tamaitai
lalelei o le lalolagi lea o
le a faia i le aso 22
Aukuso i Amerika i le
aai o Las Vegas.
O le fa’aiuga o le
10
24th May 2010
masina o Me seia o’o atu i
le aso 4 Iuni o le a amata
ona taunuu mai ai i le laumua Ueligitone i latou
uma na manumalo mai i
tauvaga a aai ma pitonu’u
o Niu Sila mo le su’eina o
le manumalo aoao ma le
fa’apaleina o le tamaitai
lalelei o Niu Sila mo le
tauvaga tausala o le lalolagi.
O le a faia i le fa’aiuga o le
masina ni taavale teuteuina ma se savali i totonu o le aai o Ueligitone
fa’apea foi se ‘aiga fa’apitoa a tamaitai tauva ma le
pulenuu o le laumua. O le
a iai foi ni galuega ma ni
fa’atalatalanoaga mo nei
tamaitai tauva a’o lei o’o
atu i le po o le tauvaga
tele.
Sa fa’aalia mai e le
tamaita’i o Valerie Lott
mai le Asosi o Tauvaga
Tausala Niu Sila e fa’apea, e leai ni sui tamaita’i
mai le pasefika o aofia ai i
lenei tauvaga ae na’o le
toatasi se tamaita’i lalelei
Initia mai le to’a 16 o le au
tauva.
O le tamaitai o lo o nofoia
nei ma tausala a Niu Sila
o Katie Taylor lea na
manumalo i le tausaga na
te’a nei mai le pitonu’u o
Howick i Aukilani. Na le
taufa’amanuiaina
mafaiga a lenei tamaitai i
tauvaga tausala o le lalolagi i le tausaga na te’a
nei.
E tasi lava le tamaitai Niu
Sila na iloga ona sao lona
taumafai
i
tauvaga
tamaitai lalelei o le lalolagi, le tamaitai o Lorraine Downes lea na
fa’apeleina e avea ma
tausala o le lalolagi i le
tausaga 1983. Mai lena
tausaga e lei toe manumalo lava se tausala Niu
Sila i le tauvaga tausala o
le lalolagi.
E $120 le ulufale mo lenei
tauvaga e aofia ai ma mea
taumafa ma meainu mai
le 6 afiafi, a’o latou o le a
fia auai na’o le maimoaina
o le tauvaga e amalia
7:30pm o le tau o le pepa
ulufale $60 tala.
Le Manamea Samoa
Tolu tausaga ma le ono
masina i le falepuipui,
leoleo mai Samoa
Tusia: Tusitala Tolo
Ua faasalaina ile tolu tausaga ma le ono
masina ile falepuipui le alii leoleo o Misi
Matamu
ise
faaiuga a le faam a s i n o g a
maualuga i le
atunuu o Solomona
lea na fofogaina i le
aso Faraile na te’a
nei
taimi
i
Solomona.
E pei ona silafia
o le alii leoleo mai
Samoa na molia i
le ave taavale
matautia na maliu
ai se tamaitai
fomai tausi soifua i
lea atunuu i le
masina o Iuni o le
tausaga e 2008 a’o tautua le alii leoleo i galuega
o le puipuiga o le filemu i lea atunuu faatasi ai
ma nisi o alii ma tamaitai leoleo mai Samoa.
E le gata ina sa molia Misi Matamu i le ave
taavale matautia ua maliu ai se tagata ae na
molia foi i le ave taavale le faautauta lelei ma le faatamala na faamatauina ai le soifua saogalemu o se isi
tagata.
O le amataga o le masina nei o Me na ioe ai lea alii leoleo i moliaga e lua ina ua tulai i le faamasinoga
maualuga a Solomona.
O
lona
faasalaga
faafalepuipui o le a tuli
i Samoa nei lea ua ta’ua
mai ise lipoti anapo ua
faia nei feutanaiga
faavaomalo mo le aumaia o lea Malu o le
e
tuli
lona
Malo
faasalaga i le falepuipui
i Tafaigata.
Ua maea ona pasia e
le Palemene se tulafono
e mafai ai ona ave ese
ma Samoa ni tagatanuu
o isi atunuu e tuli ai o
faasalaga
latou
faafalepuipui pe a faamaonia ni soligatulafono i Samoa. O le tulafono foi lea ua mafai ai ona
aumai ni tagata Samoa e galulue mo le Malo i isi
atunuu e tuli ai faasalaga pe a aafia ini solitulafono i
atunuu o loo galulue ma tautua ai.
O le tulafono foi lea ua
mafai ai ona aumai ni
tagata Samoa e galulue mo
le Malo i isi atunuu e tuli ai
faasalaga pe a aafia ini
solitulafono i atunuu o loo
galulue ma tautua ai.
Le Manamea Samoa
Misi Matamu
24th May 2010
11
MAI LAUFANUA O PALMERSTON NORTH
Tusia: Fealofani Tini Brown
PASIFIKA GRADUATION IN PALMERSTON NORTH
Le tamaitai faauu o Inipene ma ona tuaa o Tusani
Faaolofala ma Tupito, le tina o Sinatala Umaga & Sina.
O le aso Tofi 13 Me na faataunuuina ai
le sauniga faapitoa poo le molimauina o le
faauuga o alo ma fanau aemaise o ni si o
tupu ma tamalii o le Pasifika ua faaiuina
ma le manuia o latou taumafai i
aoaoga.(ceremony to honour Pasifika
Graduates). O a tatou tu ma aga-i-fanua
e le mafai ona faagaloina i aso faapenei, e
pei ona amata lenei sauniga i le viiga ma
le faafetai i le Atua na saunia lea e le
susuga ia Reverend Kamire Meti and faapea lea ona faasolo le polokalame o lea aso.
O le malo faaaloalogia o le susuga Tuigamala Vaaiga Tuigamala the Second
MNZM. Sa faapea foi ona auai ma
faavavae-foe le susuga i le alii pese lauiloa
o Ben Makisi poó le Pasifika Pavarotti ua
faasuafaina ai foi lana susuga e nisi. O le
tauaaoina o tusi faailoga na feagai lea ma
le afioga a Hon Steve Maharey (Massey
12
24th May 2010
Le ausiva na sii mamao mai le atunuu
"the Simau girls".
Vice Councellor) Na maea lea sauniga ona
faapea lea tuumuli le valaaulia i se taumafataga tele na saunia e le asosi o tamaiti Pasifika Massey, ona sosoo ai lea ma faafiafiaga
matagofie na saunia e le ausiva mai Samoa
"the Simanu girls", faaopopo i ai ma le aufaafiafia a tamaiti pasifika Massey Palmerston North, ua atili felanulanuaí ai ma
matagofie lea aso.
O le lisi lenei o i latou na faailogaina i lea
aso lo latou taumafai e ala lea i lo latou faauuga:
COLLEGE OF EDUCATION
Inipene. Tusani Faaolofala Reti Simanu
(MASTER OF EDUCATIONAL ADMINISTATION AND LEADERSHIP)
Jason Auvaá (MASTER OF MANAGEMENT in Management)
Merina Michelle Tuiuli Tagaloa (MASTER
Ausiva asosi tamaiti pasifika massey
OF EDUCATION in Adult Education)
Geoffery Walter Siave (MASTER OF EDUCATIONAL ADMINISTRATION)
Lance Geraint Toese Tuiletoa Tagaloa
(GRADUATE DIPLOMAS OF TEACHING
secondary)
Dinah Vaimanino Ostler-Malaulau (MASTER OF EDUCATION, First Class Honours)
Timo Jack Sini (Toelau) (GRADUATE
DIPLOMA OF TEACHING secondary)
COLLEGE OF HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES
Sio Vaelua (DIPLOMA IN ARTS)
Senia Maria Samuelu Eastmure (BACHELOR OF MAORI SISUAL ARTS)
Levi Tini Masinalupe (POSTGRADUATE
DIPLOMA IN ARTS in Social Work)
Na faapea foi ona valaaulia e le afioga
a Vaiao Asoma ma Loau Seinia Fruean
ni si o le mamalu o le atunuu i Palmerston North nei aemaise o aiga mai
Samoa i le la tali faaaloalo e ala lea i se
taumafataga na faia i le faleaiga Valentines. O nisi o malo i lea po o le afioga a
Tusani Faaolofala Reti Simanu ma le
faletua o Tupito Simanu, faapea le tina o
Sinatala Umaga, aemaise o le tele o uo
mamae i totonu lava o si matou pitonuu.
E le i ai se isi o le auvalaaulia e le foi ma
se teutusi, ua faimeaalofa i ai le aiga alii
e auala lea i se tasi o alo faauu i lea aso o
Inipene Simanu. O upu masani lava o
mea faapenei, se malo le teu, faafetai le
faaaloalo, faatutumu e le Atua mea ua
faagaogaoina ona o le alofa valevale
faitama.
Le Manamea Samoa
Taumafai e fasioti matai sa
leoina le vavao a le nuu
“Umia le sapelu ma osofai ai matai o Sale’ia”
Tusia: Tusitala Tolo
E to’alua ni alii o le nuu o Salei’a i
Savaii na afaina ise osofaiga a le alii o
Iosefa Opetaia Tautai ile aso 23 o
Novema o le tausaga ua mavae 2009 lea
sa ia faaaoga ai se aga’ese o le ituaiga o
le sapelu e pei ona faamatalaina e leoleo
ile faamasinoga. O moliaga o Iosefa sa
faaupuina o le taumafai e faaoo le oti
peitai e avatu pepa o moliaga e leai ni
faamatalaga o tusia ai seia vagana le
pito i luma. Na pau moliaga o loo
manino ona faamaumauga o le
faaoomanu’a tuga lea na ioeina e le ua
molia.
I le faamatalaina e leoleo o le mea na
tupu na ta’ua ai o le ua molia e 36
tausaga le matua o le nuu o Salei’a ua
faaipoipo ma e toatolu lana fanau. O le
tasi o matai na aafia i lana osofaiga e 52
tausaga o le soifua ae o le isi matai e 48
tausaga. O le aso Gafua 23 o Novema
2009 poo le afa o le sefulutasi ile po na
agai atu ai le ua molia i lo latou nuu o
Salei’a mai sana inuga pia ma nisi o ana
uo sa fai ile nuu o Avao.
Ao agai i lo latou fale o le taimi lea ua ta
le sa poo le vavao ma fautuaina ai e i latou
sa leoina le vavao e agai loa e fai se malologa.
Na tau atu ise tasi tagata o le au leoleo, ma
faapea ane ai le faamatalaga a lea tagata, ua
fai tele si ona le usitai ile vavao. O tala ia na
oso ai le ita o Iosefa ma agai sa’o loa ilo latou
fale ma alu ane ai ma le sapelu ma se
moliuila. Ao saofafai i la’ua na aafia ile
gaioiga a le ua molia ise tasi o faleoo, sa ia ki
atu loa le moli uila ma ia tau atu ai ile tasi sa
toatamai iai. Na ki sao atu e Iosefa le moli i
fofoga o le tasi o matai ma sasau atu loa ma
le agaese ile ulu o le tasi lea o matai, ma o se
gaioiga na faataitaio ai le na aafia ma alu ese
faavave ai ona ua fefe ile osofaiga.
Na iloa ane e le tasi o matai ma alu ane
loa e taumafai e taofi le gaioiga a le ua molia,
peitai na sii ae i luga le agaese ma sasau atu
ma aafia ai le fatafata o le tasi lea o matai.
Na avea lea gaioiga a le ua molia na ta’ape
uma ai i latou sa ile faleoo ao le taimi lea ua
ave faanatinati matai e toalua na aafia ile
falemai. E tuga tele manu’a oi la’ua na aafia
lea e fitu filo na su’i ai le fatafata o le tasi o
matai. O le manu’a o le isi matai i lona
muaulu e 20 filo, ma ua faalava ai se ma’ila
tele pei se V ose faailoga o le matuia o le
manu’a.
O le aso 2 o Tesema 2009 na ave ai le ua
molia ma faatalanoa e leoleo ma ia ioeina ai
i lana faamatala e faapea “ ou te tautino atu
sa ou alu atu lava e fasioti se isi o le to’alua
lea…..”I le silasila a le faamasinoga e matuia
tele le solitulafono na faia e Iosefa ona o le
tasi o matai e 20 filo na su’i ai lona manu’a
ua le toe atoatoa lona malosi. O le lipoti i ona
aafiaga ua ta’ua ai o taimi e alu ai e fai ana
galuega ua le toe tutusa ona ua fai ma lagona
pea le tiga o lona ao poo le ulu.
O le tasi o matai na aafia le fatafatafa e
ui ua manuia lona manu’a ae o loo ia tuu
fesili pea pe aisea na faia ai e Iosefa lea
gaioiga ae o se tagata sa nofo i lona aiga.
O le taimi nei ua faatulai ese le ua molia
ma Salei’a faatasi ai ma lona aiga lona
toalua ma lana fanau ma ua nonofo nei i
Faatoia. O lona ioeina o le moliaga ua
faasala ai ile falepuipui ile umi e tolu
tausaga ma o se tagata faatoa molia lea
ma tulai ise faamasinoga ise solitulafono.
O le sapelu na faaaoga e Iosefa Opetaia Tautai e faaoo ai manu’a ise gaioiga na taumafai ai e faaoo
le oti ona o lona tete’e ile vavao poo le Sa a le nuu.
After Hours
Accident & Medical Centre
ACCIDENT | ILLNESS | X-RAY | PHARMACY
TRAVEL CLINIC
Vaccines, Pre- and Post-Travel Advice
8am to 8pm Every Day (incl W/ends & P/H)
No appointments necessary
Also available | Physiotherapy | Podiatry
Optometry | Immigration Medicals
Acupuncture | Audiology
Phone 343 3661
www.riccartonclinic.co.nz
4-6 Yaldhurst Road, Church Corner, Upper Riccarton
Intersection of Riccarton Road and Yaldhurst Road.
Le Manamea Samoa
24th May 2010
13
MAI LE LAUMUA I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
83 pasene fuainumera aiga Porirua
su’e meaai i le Salvation Army
Talu mai auga o le solomulia’iga (recession) ua vaaia le toatele o aiga Pasefika o lo o feagai pea ma faigatā o le tau
o le soifuaga. O le ala lea o le auina mai
o se samaria agalelei, le fa’alapotopotoga o le Salvation Army i sa latou taumafaiga ina ia maua e nei aiga se
fesoasoani.
Mai le tausaga na te’a nei e o’o mai
i le masina o Mati o le tausaga nei ua
fa’aopoopoina le fuainumera o aiga o lo
o i totonu o Niu Sila o lo’o su’e meaai i
lea fa’alapotopotoga fesoasoani.
I totonu o Porirua ua si’ia nei le tau
aofai o aiga o lo o faapea ona sulu atu
mo se fesoasoani mai le 83.3 pasene
(630 afifï) sa iai i le 99.4 pasene (985
afifi).
I totonu o Upper Hutt e 27 pasene
ma Lower Hutt e 63 pasene. O lea fuaniumera a tu’ufaatasia pe fa’atusa i le
869 afifi. A tu’ufaatasi le fuainumera
Hutt Valley ma le fuainumera Porirua,
e silia ai le aai o Palmerston North lea
na fa’aalia mai pe tusa ma le 1880 aiga
o lo o mapu atu i lea fa’alapotopotoga
mo se fesoasoani.
14
24th May 2010
Peitai, o le masina na te’a nei na fa’aalia
mai ai i se pepa fa’amatala a lenei fa’alapotopotoga i totonu o Ueligitone, le tele naua
o ni fa’afitauli ua feagai nei ma le latou
fa’alapotopotoga talu ai le to’atele o aiga ua
asia lo latou fesoasoani, ae a le maua ona
iai lea o le tulaga fa’amisamisa i le latou
ofisa i Hutt Valley ma Porirua.
I se fa’amatalaga a le tamai’tai o lo o
fa’auluulu iai le fa’alapotopotoga a le Salvation Army, Major Wendy Barney na ia
ta’ua ai ua le lava ni nofoaga mo aiga o lo o
sulu atu i le latou fa’alapotopotoga mo se
fesoasoani i itu tau fale e nonofo ai. Ua le
lava foi fale e tuuina atu mo nei aiga faapea
foi le maua o se tinoi i tupe e faatino ai lo
latou galuega fesoasoani. Na ia fa’aalia foi
ua amata foi ona le lava le fa’asoa i mea
taumafa mai o latou oloa.
“O nei tulaga ua tula’i mai ona o isi aiga
e to’atasi le tagata faigaluega, o nisi ua leai
ni galuega pe ua fa’apupu’uina fo’i itulā. A
o’o nei la i taimi faigatā ua leai se isi auala
e sulu iai ona fa’asolosolo mai lea i faitoto’a
a le matou fa’alapotopotoga i le fia mauaina
o se fesoasoani, ae peitai o nei mea uma e
mafai ona fa’atinoina pe a lava ma totoe
tupe o lo o ofoina mai e nisi o aiga mo
galuega fa’atino a lo matou fa’alapotopotoga”.
Na fa’aalia fo’i e le tamaita’i o Major Barney, o lo’o tauivi pea le lalā o le Salvation
Army i se latou taumafaiga ina ia talia
manao’ga o nei aiga, ae peita’i o lo’o alualu
pea i lalo le fuainumera o foa’i po’o latou o
lo o fai meaalofa atu i lea fa’alapotopotoga
fesoasoani talu mai le tausaga na tuana’i
atu.
O le ala lea o le taumafaiga ina ia unaia
le toatele o aiga Niu Sila e foai aemaise le
taimi sa faia ai i le masina nei le fa’amanatuina o le Apili o le Talitā Mumū (Red
Shield Appeal) lea na amata mai le aso 3
Me sei’a o’o atu le aso 9 Me, auā se taumafaiga mo se nonoga tupe fa’aleoleo e
avea lea ma fesoasoani i lalā uma o le
Salavation Army aua lo latou tautua atu e
ala ia latou galuega fesoasoani mo nei aiga
pagatia i tausaga uma.
I le amataga o le solomulia’iga (recession) o le kuata muamua o le tausaga 2008,
e tusa ma le 864 le fuainumera o afifï na
foai atu i laufanua o Ueligitone i sauté. O
lea numera na iloga le alualu i luga i le
1791 i totonu o le tolu masina na soso’o
ai e o’o mai i le masina o Mati o le
tausaga nei. E 107 pasene le si’i.
O le fuainumera o aiga o lo o fia
maua pea lea fesoasoani ua si’i mai i le
81 pasene i le 1337 i le taimi lava e tasi.
I se fa’atalanoaga a Le Manamea
Samoa ma le tamaita’i o Major Wendy
Barney na ia fa’aalia ai o se aofa’i o aiga
Samoa o lo’o fa’apea ona latou fa’aaogaina le fesoasoani a le Salvation Army
ma le City Mission na fa’ailoa mai ai mai
le aso 1 Ianuari˗26 Aperila 2009 e tusa
ma le 835 aiga Samoa 677 afifï 3.91%.
Mai le aso 1 Ianuari˗1April 2010 e 869
aiga Samoa 734 afifï, si’ina le pasene i le
7.77%.
O le Salvation Army o latou nei o lo’o
faia galuega tauofo mo aiga o lo’o sili atu
ona manaomia se fesoasoani i fa’afitauli
pei o nonoga tupe (budget), mataupu tau
faufautuaga (councelling) fa’apea fo’i nisi
fesoasoani e pei o le tete’e atu i le tapa’a
ma nisi tulaga, aemaise ai se nofoaga
fa’afuase’ia e fa’amautu ai i taimi o
fa’alavelave le ma’alofia(emergency
housing).
Le Manamea Samoa
O LE MANA O FATUGA
Rev. Iosefa Lale Peteru
100 TAUSAGA LOTU A LE
MAFUTAGA A TINA EFKS. (Vaega II)
Malo lava le Soifua maua ma
le lagi e mama. E talitonu
lava, o lo o manuia tutusa i
tatou uma i le Alofa o lo tatou
Matai i le lagi. O lea ua
taunu’u i Samoa le Malaga.
Ua pei o ni ufi e tutupu tino i
le toe va’ai atu i foliga lalelei
o le atunu’u pele. I ona foliga
lanu lau’ava, ma si ona tau
mafanafana. Lona to’a filemu
e le pei o le tu’uga iole pei ona
iloa ia atunu’u i fafo i le
vevesi ma le saoasaoa o le
feoa’i o mea uma.
Ua le gata i lea, a o fa’alogona
i le toe ulufale atu i totonu o
aupa o le a’ai Tafatolu. E le
gata o le mamalu mai o le
Fono Tele, ae o le fa’amanatuina o le 100 Tausaga o le Lotu
a le Mafutaga a Tina, pei ona
fuafuaina i le nei tausaga. Ai
lava e fa’apea lagona o Tavita i
taimi e a’e ai Isara’elu i
Ierusalema, i le Sauniga o le
Paseka, na mafua ai ona tusia le
tele o ana Salamo, ua tatou
pepese ma faitau i ai.
Ae usi maia lau fa’afofoga, se’i
talatala le uiga o le fatuga, ua
faia e le Mafutaga a Tina o le
Matagaluega a Aukilani.
O le finagalo o le Komiti o
fa’atautaia fiafia o le Aso o Tina,
ia faia e le nei Matagaluega, le
Fa’a-evagelia. O le fa’aevagelia,
o le auala e momoli ai le Talalelei. Ia fa’aofi gofie ma talia
gofie ai e tagata ua tala’iina atu
i ai. O auala ua fa’aaoga e
atunu’u papalagi i nei aso, o pese
ma siva. Ua ‘iva le fa’alogo a
tagata i lauga. O le finagalo o
Lonise I. Tanielu na fai ia Vini,
ia fai le fa’a- Evagelia. O le mana’o la o Vini na fai mai ia te a’u,
ia fatu se pese, e talatala ai le
Tala fa’asolopito,
• ma Sini taua na fa’ata’oto e
Tina talu mai le tausaga e 1920.
• O le fa’atauaina e tama’ita’i
Samoa o o latou nafa taulima e
tautua ai le Galuega a le Atua.
• Le taunu’uga manuia o
fa’amoemoega o le Ola Tatalo ma
le fa’atuatua.
• E taua le sao o Tina i le
Galuega Tala’i o le Tala Lelei.
O fua la ia o lo latou tautiga, ua
tatou oaoa ai nei i faleseu ma
sa’a i ma’omalie.
1).Ua ta’oto le ataata o Taulelei i
lo ta Maluapapa
Fagalele lenei tatou aleaga, ina
ua tuana’i o Puava.
Fa’afetai i le Atua mamana ua
na ta’i manuia le malaga,
Le Lotu a Tina ua 100 nei ona
tausaga.
E lua alaga upu o lo o o’u fa’aaogaina i’inei. Muamua, “Ua ta’oto
le ataata o Taulelei.”
E lua mafua’aga o le upu lea. E
fa’apea nisi, o Taulelei o le
taunu’uga manuia lea o le
malaga a le tama o Samoa-nagalo i Toga. Ua tupu malosi ma
aulelei. Ua nonofo fo’i ma le alo o
le Tuitoga. Ua tau lona gafa i le
Tuitoga.
Ae fa’apea se isi tala, e mafua
mai ina ua si’i taua mai se Ali’i
sili mai Tutuila i se ali’i o Atua.
Na sauni le Ali’i o Atua e fa’afetaia’i le fili. Ona fai lea o lana
mavaega i lona nu’u. “Afai e tau
mai le ataata mumu, lona uiga
ua ou oti. Ae afai e tau mai le
ataata felo o le la pei e
samasama, o le ataata o Taulelei
lena. Lona uiga, ua ou ola.”
Ua ou fa’aaogaina le Upu lea, i le
taunu’uga lelei o le savaliga umi
i le 100 tausaga a le Mafutaga a
Tina i Maluapapa. O Maluapapa,
o le atoa lena o le Igoa o le
lau’ele’ele lea ua avea ma laumua o le EFKS. Po o fea lava o
fa’auigaga ia ua ta’ua i luga e
fa’aaoga, e fetaui uma lava.
Ua tau lelei le Gafa o Keriso i le
loaloa o Samoa, e ala i Nafa fa’a
Tina. O Malua lava na toto ai le
fatu o Mata’upu tau Tina, aua na
fa’avae ai le A’oga a Tama’i ta’i,
sa fa’aigoaina “O le Au Pa’ia,” i le
1891. Na toe si’i mai i le
Vaimauga i le auvae mauga o
Vaea, ma fa’aigoa ai, o Papauta.
O le laina e lua; “Fagalele le
nei tatou aleaga, ina ua tuana’i o Puava.”
O Pu’ava ma Fagalele e i le
Itu Asau, i le va o Sataua ma
Falealupo. Ua iloa Pu’ava, i le
sousou o lea oga sami. A o Fagalele, e filemu. O le mapusaga lea o le au folau i le
fa’atau si’usi’uga o Salafai.
Aleaga- O le taumafataga a
ali’i Tautai i luga o le Vasa.
O taimi tau amata o le
Galuega a Tina, sa feagai ma
fita ma faigata e tele. E le
gata o le mativa, ae faigata
ala o feoa’iga ma feso’ota’iga.
Sa savavali i ala sopo. Sa femalagaa’i fo’i i va’aalo. Soso’o
mai ai ma va’a la’u popo. O le
o’o mai i le lua sefulu senituri, ua faigofie ala. A malaga
mai fo’i i Niu Sila, e fiu i ma’i
vasa mai i luga o le Matua ma
le Tofua. A o aso nei, ua inu ti
i Aukilani, ae fai ‘aiga o le
auli i Apia.
O le a fa’apau mai i, se’i o’u
alu e ta le ukulele o le siva a
olomatutua. Ae toe fa’aauau
atu i le vaiaso lea, pe a ou fo’i
atu i Aukilani.
Tofa Soifua.
CHURCH SOUND SYST
SYSTEMS
EMS
15% discount for all Church’s
when you mention this ad.
Come and visit the JANDS demo
room in Mangere, Manukau.
St John the Evangelist Catholic Church Otara
Other Church installs: Le Savali O Le Filemu
Church, Emanuelu Christian Ministries,
Manukau Central Baptist Church plus more.
Le Manamea Samoa
Call Carl today to make an
appointment:
(09) 275 8710
24th May 2010
15
TALA OTOOTO A LE MANAMEA
Tusia: Aukuso Victor
Mai le Laulau
a le Kapeneta
Iloiloina le ofi atu o
Samoa i le
Faalapotopotoga o
Fefaatauaiga a le
Lalolagi
Ua faamaonia e le Kapeneta le
auai atu o sui o Samoa i le Fono a le
Faalapotopotoga o Fefaatauaiga a le
Lalolagi lea o le a faataunuuina i le
aso 31 Me - 2 Iuni, 2010.
O lenei fono o le a talanoaina ai
le Lipoti o le auai atu o Samoa e fai
ma Sui o le Faalapotopotoga o Fefaatauaiga (WTO). O lenei lipoti o
loo auiliili uma ai i totonu mataupu
tau fefaatauaiga sa talanoaina talu
mai le 1998 i le va o Samoa ma
atunuu o le WTO. O loo aofia ai foi i
lenei lipoti tiute poo galuega o lo o
faatinoina e Samoa ina ia faamalieina ai tulafono eseese o le
WTO e pei o itu o loo taua i lalo:
• Teuteuina o tulafono tau
meatotino e patino i le tagata lava ia
(Intellectual Property),
• Aveeseina o tapu i nisi o oloa o loo
auina mai i totonu o Samoa ,
Malaga Sui Palemia
mo le Shanghai Expo
Ua faamaonia e le Kapeneta le
malaga atu o le Afioga i le Sui
Palemia, Misa Telefoni e asiasi
aloaia ai le Faaaliga o le Shanghai
Expo, aemaise o le Motu o Samoa
(Samoan Village) i Saina.
• Iloiloina o Tiute,
• Lafoga o le VAGST mo le aufaifaatoaga.
O lenei fono o le a aofia ai sui o le
Faalapotopotoga o Fefaatauaiga mai
Ausetalia, Niu Sila, Saina, Amerika,
Iapani, Ukraine, Honduras, Iuni a
Europa faapea nisi sui o le
Faalapotopotoga e fia auai i lenei
fono.
Polokalame
Faaleaoaoga e
faatatau i taifau
sosogi
Ua faamaonia e le Kapeneta le
avea o le Aso Toona’i 29 Me 2010 e
fai ma aso mo le faamamāina o le
Taulaga i Apia seia pāia le Auala
Laupapa i Lepea.
Ua toe faia lenei polokalame mo
le faamamāina o le taulaga, mo le
Faamanatuina o le Tuto’atasi. O le
a auai uma Matagaluega ma
Faalapotopotoga Tumaoti a le Malo
e pei ona masani ai, mo le
faataunuuina o lenei Polokalame.
Malaga Minisita o
Tina ma Tamaitai mo
fono i Sineva ma Bar24th May 2010
Ua faamaonia e le Kapeneta le
auai atu o le Minisita o Tina ma
Tamaitai, Fiame Naomi Mataafa mo
Fono e faia i Sineva ma Barbados i
le aso 24 Me – 9 Iuni 2010.
E muamua ona auai atu le
tamaitai Minisita i le Fono a le
Komiti Faapitoa o Sui Taualoa mo le
Galuega o Auaunaga mo le Tau, i
Sineva i le aso 24 – 26 Me 2010.
A mae’a lea fono ona auai faatasi
atu lea o le Afioga i le Minisita ma le
Pule Sili o le Matagaluega, Kuiniselani Toelupe Tago i le Fono Lona 9 a
Minisita mo Tamaitai mo Malo o le
Taupulega ma Faauluuluga o Matagaluega mo Tamaitai lea e faia i
Barbados i le aso 7 -9 Iuni 2010.
O le aso 21 Me 2010 e tuua ai e le
Afioga i le Sui Palemia ma lana aumalaga le atunuu mo lea faamoemoe.
Aso mo le Faamamāina o le Taulaga
16
bados
Ua faamaonia e le Kapeneta le
auai atu o le sui o le Matagaluega
mo Tupe Maua, i le Polokalame
Faaleaoaoga e Faatatau i Taifau
Sosogi (K9) e faia i Kashiwa Iapani
i le aso 24 Me 2010.
O lenei polokalame ua saunia e le
Faalapotopotoga o Tiute a le Lalolagi mo sui auai i le atu Asia ma le
Pasefika. E faasino tonu le
polokalame i le aoaoina o alii ofisa o
loo feagai ma le vaavaaia ma le
faafaigaluegaina o taifau sosogi a
atunuu taitasi. O le sini autu o le fefaasoaa’i lea o faiga faavae ma
soalaupuleina
o
luitau
ma
polokalame faaleaoaoga e faatatau i
taifau sosogi.
O le susuga ia Ietitaia Pila Soliola lea o le a fai ma sui o Samoa. Le Manamea Samoa
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Happy 23rd Birthday Paul Sauni
Happy 22nd Birthday Lailoa Sauni
May the Lord bless both of you with many more years
to come. Much love from S.T.L Youth
O nisi ia o ituaiga o togafitiga ua sili ona apga i lenei foi vaitau o
tofitiga ia faa Saina. E le gata ia latou togafitiga ae faapena foi ia
latou vailaau faanatura. Manatua e tele lava le anoanoai o le
mau ituaiga o gasegase o loo maua aio tatou tino ae lelei lava le
sailiili fofo i soo se ituaiga o fomai e pei foi la o fomai Saina. ole
isi lava vbaega e sili ai ona lelei tele a latou vai faanatura ona e
le ono aafia ai se isi pe oo ina tele le tagofia o soo se vailaau. Ua
tatau nei loa ona faafesootai le fomai Saina ,ma faafesili loa i ai
mo soo se fsoasoani e te moomia.
101 Matipo St, Riccarton, Christchurch
Ph:03-3486669
67 Buckleys Rd, Linwood, Christchurch
Ph:03-3898588
Le Manamea Samoa
24th May 2010
17
FA’AMANUIAGA ASO SOIFUA
VAIOLO AH KIONG 21.05.1954
Tusia: Fogalele Molioo
Mo’omooga
ma
fa’amanuiaga mo oe le Tina
Peleina,ina ua e aulia mai
ma le manuia lou 56 tausaga
o lou soifuaga. Ia fa’amanuia
tele le Atua mo oe ma ia saga
fa’afualoaina
pea
lou
soifua,auā le tausiga o le
tatou aiga, aemaise o ou tofi
i totonu o le Ekalesia. Fa’afetai mo mea lelei uma sa e
faia, atoa ai ma le tausiga oi
matou le fanau fa’atasi ai ma
ā matou fanau. Alofa’aga mai
lau fanau i Samoa,Ausetalia
ma Niu SilaTali, Aika,
Mareko,
Fa’alata,
Lo’i,
Leaane, Fa’atupu, Sapati ma
Isaako,aemaise ai alofa’aga
mai si au tama iā Lele i
Kalaiesetete. Momoli atu fo’i
alofaaga o Le Manamea ma
le Siufofoga o Samoa mo oe le
Tina.
MANUIA TELE LOU ASO
SOIFUA
18
24th May 2010
Le Manamea Samoa
TALA OTOOTO A
LE MANAMEA
Tusia: SIMA Nius
Oti le tagata ae
ola le pepa fanau
O se tasi lenei o faafitauli tele o
tulai mai i totonu o le teritori o
Amerika Samoa, o le faaauau lea
ona faaaogaina le pepa fanau o se
tagata ua maliu i nisi auala e le fetaui ma le tulafono.
Ua maua i nisi o suesuega ia ni
tagata ua loa tausaga talu ona
tuua le lalolagi i le malaga ale
maliu ma le oti aepeitai o loo vaaia
pea o latou pepa fanau. E foliga
mai ai ua maliu le tagata ae soifua
pea lona pepa fanau.
E toa lua ni ofisa sinia male
vaega o le State Department a le
Malo o Amerika o lo i totonu o le
teritori e mataituina ia le faagasologa o galuega a le Ofisa o le Immigration pe o o gatasi ma
tulafono.
O lenei vaega o se itu lea o suesuega a le Malo o Amerika ona o le
tulai mai pea o faafitauli i tulaga
tau femalagaiga aemaise ai le
faaaogaina e isi o pepa fanau o isi.
Le Manamea Samoa
O le suesuega a lenei vaega o le
Malo o Amerika ona o le faaaogaina sese faasolitulafono e nisi o
pepa fanau o isi, ua tele ai ina oo
atu nei pepa fanau faaaoga faasolitulafono ma faaaoga e nisi e
talosagaina ai tusi folau Amerika.
O le tasi lea o mafuaaga ua le
toe taliaina ai ele Malo o Amerika
ona talosaga se pepa malaga poo se
tusifolau Amerika foi i le Ofisa o le
Loia Sili a le teritori lea sa i ai le
Ofisa o tusifolau.
O tusifolau Amerika uma mo
tagata i Amerika Samoa ua faaaogaina le Falemeli e talosaga ai. O le
U.S. Post Office o se lala lea ole
U.S. State Department.
Ua faaalia mai e Tuala Mike
Sala le faatonu o le Ofisa o le
Puipuiga ma le Saogalemu ale teritori ia le popole o le Malo o
Amerika ona o nei faiga faasolitulafono o tulai mai pea i totonu o le
teritori.
24th May 2010
19
=ZSA]WTcOUO\SW
bOb]cbSTSTO¸Oa]OO¸W
;OSbc[Oc^SOZ]bOb]c
OZ]Z]TO[OOUOZSZSWWO
WZOb]ccObccOZS\SW]ZOUO
BOZcOW]\O]ZS1O\bS`Pc`g1V`WabWO\4c\S`OZ
AS`dWQSa]aSOcOc\OUOc[WOaO¸]Z]b]SaSOWUOS
bOaW[Ob]cbSbOZWb]\cOW]ZSdOTSOZ]OWSaWZW
]\ObOcO
=OWZOdOZSUOUO\O[OZSWbcOWUOSbcbcaOZSZSWZS
TOObW\]UO]ZO[Ob]cbOcbcOWZSOZ]TOTOO[O]\W
TSa]Oa]O\W[OZSTOOOZ]OZ]
=ZO[Ob]cTOZS[OZWcZS1O\bS`Pc`g1V`WabWO\
4c\S`OZAS`dWQSa[Ob]cbS]T]W\OObcZO[Ob]c
TSa]Oa]O\W[]a]]aSOWUOAO[]OZOdO
>SOTSOUOW[O[OTObWOUO[OTOO\]O\]OUO
SOZOWZSdOZO¸Oc^OWOOZS/bcO
>V!#&&&%
"6@A
A3@D7<5AC>>=@B7<5
eeeQO\bS`Pc`gQV`WabWO\Tc\S`OZaQ]\h
;Ob]cbSTOObW\]ZO[Ob]cUOZcSUOWZ][Ob]c
b][OWTOO^Wb]OOS[OWaSOWT]WWbcZOUO4OOYS`WaWO\]
20
24th May 2010
Le Manamea Samoa
TALA OTOOTO A
LE MANAMEA
Thought about
owning a home?
Tusia: Aukuso Victor
Taoto i Saina
Muliagatele Brian Lima
O loo taoto i Shanghai i Saina ia le
uigi logologoa a le Manu Samoa o Muliagatele Brian Lima aua le faaifoina
i ai o le Lagi Malofie a le atunuu.
O le oo atu o Muliagatele i Saina
ma taina ai lana tatau, o se vaega lea
o le faalauiloaina o Samoa e ala atu i
le vaega o turisi ma tagata maimoa.
O loo faia se faaaliga tele e 5
masina le umi i le aai o Shanghai i
Saina lea o loo auai ma Samoa.
E tele nisi oloa, tufuga aao ma
measina a Samoa o loo faaalia i lenei
faaaliga e aofia ai ma le taina o le
tatau a Muliagatele.
I ripoti mai Saina o loo faaalia ai
le lolofi atu o tagata maimoa i le vaega
o i ai Samoa ona o le fia maimoa i oloa
aemaise mataaga a Samoa ae silisili
ai o le fia matamata lea i le taina o le
tatau a Muliagatele.
O Muliaga poo Brian Lima e pei
ona silafia ai e le lalolagi, e na o ia le
tama taalo ua mafai ona taalo i ni Ipu
a le Lalolagi sosoo se lima. O le 1991
le uluai Ipu a le Lalolagi na taalo ai o
ia ma faaigoaina ai o le “pepe” o le Ipu
Le Manamea Samoa
a le Lalolagi faatasi ma Fereti Tuilagi.
I ripoti lava nei mai Saina o loo
taua ai, e silia i le 500,000 tagata i le
vaiaso e asia le nofoaga a Samoa mo le
maimoaina o oloa ma le tatau a Muliagatele lea o loo taina e le tufuga
iloga o Suluape. Ua tele tagata iloga o
le lalolagi ua ta e lenei tufuga a latou
tatau ma ata i tino lea e aofia ai ma
Seiuli Duane Johnson poo The Rock e
pei ona iloa ai.
O loo maualuga le agaga o le Malo
o Samoa e aoga tele lenei faaaliga i
Saina aua le faatosinaina o turisi ma
tagata tafafao mai lea vaega o le lalolagi mo Samoa. E silia i le 70,000
tagata o loo fuafua le Komiti o le
Faaaliga e afea le faamoemoe.
O le maketi o turisi mai Asia aemaise lava Saina o se maketi tele tele
lea sa manuia ai Fiti ma isi atunuu
Pasefika. Talu mai le faaletonu i le
faigamalo a Fiti, ia tauau ina agai ese
tagata maimoa ma o se galuega tele o
loo taumafai Samoa e suia mai ai nei
tagata maimoa mai Fiti i laufanua o
Samoa.
Dream it
Learn it
Live it
Our FREE course will help with all the things first home buyers need to know
before making the big move:
Date
Mon, 24 May 10
Area/Location
TAWA
Venue
Tawa Community Centre
Address
10 Norrie Grove
Start
1pm
Type
Private
Fri, 28 May 10
UPPER HUTT
Samoan Catholic Church
4 Benge Cresent
6pm
Private
Confirmed
Sun, 30 May 10
WAINUIOMATA
Samoan Methodist Chu hall, 59 Hyde Street
3pm
Private
Confirmed
Sat, 5 Jun 10
PORIRUA
Porirua Chamber Commerce 20 Parumoana St.
10am
Public
Confirmed
Thu, 10 Jun 10
PORIRUA
Fanau Centre, Bedford Street Cannons Creek
10am
Public
Confirmed
Sat, 12 Jun 10
WN-MIRAMAR
Miramar Community Centre
10am
Public
Confirmed
Sun, 13 Jun 10
PORIRUA
Fakapotopotoga Ekalesia-Kelisiano Tuvalu Ueligitone,
1pm
Private
Confirmed
Sat, 19 Jun 10
LH-STOKES VLY
St Valley Community Centre 213 Stokes Valley Rd
10am
Public
Confirmed
Sat, 26 Jun 10
OTAKI
TBA
10am
Public
TBA
Pasefika Pulse is an affiliated member of ;
TBA
27 Chelsea Street
Status
Confirmed
For more information ring Matalena
on 04 238 2454 or 0800 478 573
In partnership with Housing New Zealand Corporation
24th May 2010
21
MAI LE LAUMUA I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Fa’au’u Alo ma Fanau Aoga
mai le Iunivesite o Vitolia
O se lagona fiafia ma le fa’agae’etia
na vaaia i fofoga o le tele o matua
Pasefika, uo ma e masani sa fa’apea ona au atu e molimauina le
fa’au’uga o nisi o alo ma fanau o le
atunuu mai le Iunivesite o Vitolia
i Ueligitone i le vaiaso na te’a nei.
E tusa ma le 2,000 i latou sa
fa’aeeina iai tusi pasi mai matata
eseese e fa’ailoa ai ua tini lau o lo
latou taumafaiga.
E 32 fa’ailoga maualuluga Phds ae
2,100 tusi pasi na tuuina atu i le
au fa’au’u i fa’ailoga e pei o tikeri
(degree), tipiloma (diploma), ma
tusi pasi amata (certificate).
Na amataina mai le sauniga o le
fa’auuga muamua i le aso Lua, 18
Me i le Michael Fowler Centre mo
e sa fa’auuina i faailoga tau tusi
ata fale (Faculties of Architecture)
atoa ai ma le matata o le Fetosi
Fa’asi’u ma le Saienisi (Design and
Science).
O le aoauli o le aso na soso’o ai sa
22
24th May 2010
Juliana Camerita Iosefo-Perez graduation
faia ai se savali fa’apitoa a le au fa’auu
i totonu o le taulaga i Ueligitone e pei
ona masani ai i tausaga taitasi. Sa
fa’atasi atu foi i le fa’auuga le tamaitai
pulenu’u o Ueligitone, Mayor Kerry
Prendergast e molimoli atu le fa’amalo
i le au fa’auu ma tuuina atu ni upu
fa’alaeiau mo tausaga oi luma peitai na
mamafa lava le saunoaga i le fa’amalo
ua i’u manuia le tausinioga sa feagai
ai.
Sa vaaia foi loimata maligi o nisi o
matua i le vaai atu lea ma le agaga
fiafia i nisi o fanau po’o sui o aiga sa
fa’apea ona lautogia mai i tusi pasi
maualuluga. E feololo foi nisi o aiga
sa malaga fa’apitoa mai Samoa mo
le samia o tusipasi o latou sa iai i
lea fa’auuga.
Sa vaaia fo’i le vevesi o le tele o fale
fai teu ma fugalaau matala i totonu
o Uelgitone i lea vaiaso. Sa
maitauina foi le tele o falea’iga o le
taulaga ua tutumu ma ua le iai ni
avanoa .
O se mataaga matagofie lea vaiaso
i le felanulanuai o le laumua i ofu
totoso fa’auu ma lipine eseese o
fa’ailoga eseese, ma o se mitamitaga
tele lea i e sa fa’auuina ma o le fa’amalo foi lea a le atunuu mo tama
fanau a le atunuu ua i’u mai ma le
manuia a latou taumafaiga, malo le
tau, malo fai o le faiva.
Le Manamea Samoa
FAGOGO
Agafili La’au Tuitolova’a
SEETIA I LE MALU
O LE TAI TAEAO
VAEGA 19
Ua tagi lava Mamalu ma tapatapa ia Lepou, a’o la lava e
punou le toeaina i le ipu
panikeke ae leai se tali, ae oso
atu ‘Ana, “Mamalu, e le mafai
ona e faavalea uma tagata.”
Ua tu’itu’i e ‘Ana le fala ma
toe fai atu, “E te fesili mai pe
‘aisea, e te iloa lau mea leaga
lena e fai?”
Ua pulato’a Mamalu i le
teine. Ua fa’amanumi lona
muaulu. O lo’o ‘emo’emo ona
mata, pei o lo’o mafaufau, ona
fai atu lea, “Ana, ‘ou te le
malamalama i le mea ua e fai
mai ai.” Ua tago ‘Ana i lana
ato, ona fai atu lea, “Ou te ofo
i lou le alofa. ‘Aisea e te pepelo
ai? O fea na tou o i ai ma tama
na tatou o mai i le taavale? “O
fea le faapuloulou na moulu
ai le taavale?”
E le’i tali lava Mamalu, ona
toe fai atu lea o ‘Ana, “Vaai oe
Mamalu, toe tasi la’u fesili, e
te toe fa’afiti loa, ona e malie
lea o le a fa’amalosia le tulafono. O a mea na aumai i le
taavale ma le la’au pese?” E
le’i tali Mamalu, ‘ae tolotolo
mai Ioane musumusu ia Mamalu, “Nai tama la na o mai
e faatau sikaleti.”
Ua amata ona mane’e i luga
Mamalu, ‘ae fai atu ‘Ana,
“Nofo i lalo, o lea ou te
fa’atali.” Ua toe nofo lelei Mamalu, ona ui lea o le ki mai
lona ua ma tu’u atu ia Ioane
ma fai atu, “E fia le faatau?”
Fai atu Ioane, “E fa,” ‘ona
musumusu atu lea o Mamalu,
“Tatala le pusatoso, vaai le
tagapepa ‘ena’ena, ‘ave tau o
le fa, ‘ae tu’u i ai le tupe ma
toe loka, ‘aumai le ki.”
Ua mo’emo’e fiafia Ioane, e le’i
umi, ‘ae toe fo’i mai ma le ki,
ma toe fa’amaulu e Ioane i
lona ua, ‘ae tapa atu ‘Ana,
“Se’i togi maia lau ki Mamalu.
E fia maua se ki faapena o
la’u pusa.” Fai mai Mamalu,
“Ua lelei, ‘ae se’i o’o taeao, ona
faapipi’i lea o le loka o lau
pusa,” ‘ae fai atu ‘Ana, “O a
mea na aumai i le ta’avale ma
le la’au pese?” Ua iloa e ‘Ana
suiga o foliga o le tamaloa. Na
‘ona ea a’e a o Mamalu
musumusu atu ia ‘Ana, “E a
pe a ta o ta talanoa i le
ta’avale?”
Ua tu i luga ‘Ana, tago i lana
ato ma savali i lona potu, loka
le ato, ‘ae toe foi mai, ona fai
atu lea i lona tama, “Lepou,
Le Manamea Samoa
fa’atali atu, se’i ma o i le fe’au,
ma te vave mai.”
E leai se tali a le toeaina, na ‘ona
aapa atu lava i lana ali ma taoto
loa, ‘ae savali ‘Ana i le ta’avale o
lo’o tu mai ai Mamalu. Ua oso
‘Ana i totonu, oso atu ma Mamalu, ona tau fai nonofo gugu
lea. Ua vili i lalo fa’amalama o
faitoto’a e lua i luma. Ua inoino
lava ‘Ana i le ‘u‘u o Mamalu, ua
alu le aso o gaioi. O Mamalu, ua
matua fa’aletonu lava lona
mafaufau. Lea ua fa’alogo i upu
a ‘Ana, ona fefe ai lea.
Talofa ia Mamalu, lea ua fagota
le teine i le sa’o. Ua so’ati upu.
Ua le afeifeia le gagana, ‘aemaise, lea ua fa’alogo atu i tala a
‘Ana, ua mate’ia le tupua. Ua
sese lona mafaufau. Ua tele ana
tupe ua alu, a ua le malu ai. Lea
ua fa’atonu ia e ‘Ana ia alu ‘ese
loa ma Samoa, a o le’i tuai. O
lona uiga, ua lata mai puapuaga.
O ‘Ana, ua nofo sauni mo so’o se
gaioiga tete’e a Mamalu, ona fai
atu lea, “Mamalu, o lea ‘ou te
fa’atali. O a mea na ‘aumai i le
ta’avale, ma le la’au pese?”
O Mamalu, o lo’o punou fao ma
faalogo i le foeuli o le ta’avale. O
lo’o moeiini. O lo’o lagona lelei
lana manavanava tetele ma
tu’ufeula, ona nofo sa’o lea,
fa’asaga ia ‘Ana, ma fai atu,
“Ana, ia e alofa, ma fa’apalepale
mai, ‘ae se’i fai atu la’u tala. Ne’i
e masalosalo i tamaloloa na
tatou o mai, ‘ae vaai ‘oe ‘Ana, o
Niko ma Vai, ua leva ona i Tutuila. Na agaleaga i ai aiga sa
nonofo ai, ona ‘ou agalelei lea i
ai. Sa matou nonofo ma taumafai a la mea nofomau. Ua
manuia, ona nonofo lava lea i
lo’u fale ma faigaluega. O a’u sa
teua a la tupe, se’ia o’o ina manana’o e fo’i mai e fai ni mea aoga
i o la’ua aiga. Ua mautu o la
aiga.”
Ua se’i le utufaga a Mamalu ma
fa’aola, ona toe fa’aauau lea, “O
la’u tafaoga i le faletifaga o le
‘Magic Cinema’, na matou fetaui
ai, na alai ona tatou o mai. E iloa
lelei e Niko ma Vai, o la’u
galuega o loo fai nei i Tututila o
le Tausitusi, ma o le mea lena na
talosaga mai ai. Na ou ta’u atu
lena mea. Na uma le su’egaoloa,
ona soso’o lea ma le poka ma inugapia, a’o fea o le a e fa’atamavale ai?
‘Ana, e iloa lelei oe e Niko ma
Vai, e o’o fo’i i o la ta’ito’alua o
Nesa ma Alofa. Na fai mai ua
lelei tele le aiga lea ou te i ai. Na
fesilisili mai fo’i po o le a le ta
faia ona ou fai lea i ai, e uso o ta
tama. Ou te le ma fo’i e ta’u atu
‘Ana, o lo’u mimita ia ia latou
tala ia te oe. Fai mai e te sili lava
oe i mea uma.”
O ‘Ana, ua malie lava le tala a
Mamalu i lana fa’alogo, a ua le
fa’alavelave lava. O lona ita, ua
maui, ona toe fa’aauau lea o Mamalu, “Na fai mai Alofa ma
Nesa, o oe ua fai meafa’apito i ai
le Atua. Na fai mai e te lalelei
tasi lava oe i isi teine uma.”
Ua gaioi vae o ‘Ana. Ua nene’e.
O le fa’alogo a le teine i ona tino,
ua tutupu, ona fai atu lea, “Manaia o’u tala ua outou faia, a’o le a
‘ea le uta na aumai i le ta’avale?”
“O le mea lena ‘Ana, e leai se
mea.” Ua tali ai Mamalu.
“O le a le leai o se mea?” O le fesili lea a ‘Ana, ma tatala le faitoto’a o le ta’avale ae mu le moli i
totonu, ma autilo i fa’alo o
tapuni o faitoto’a, na vaai i ai i le
po ua mavae, na talai ae le’i
maumau ona toe fa’apipi’i ma e
le atoa fao. Lea ua fiu e autilo, ua
toe pei lava o le mea na aumai
ai. O lona uiga na toe fai lelei e
Mamalu, ma fufulu le ta’avale,
pei o le tala a Ioane, ona toe fesili
lea, “O lona uiga o lea lava e te
fa’afiti?” ma toe tapuni malie le
faitoto’a.
Fai atu Mamalu, “ E leai se mea
e leaga ai lou fia iloa o mea na
aumai i le ta’avale, ‘ae tu’u mai
le avanoa, se’i fai atu ai la’u tala,
‘aua ua ou iloa, o lau toe fa’afofoga mai lea i lo’u leo. Lea ua
aumai lau faatonuga ‘ou te fo’i,
ma ua ‘ou talia. E ui ina ou
maoaluma...,” ‘ae oso atu ‘Ana,
“Mamalu, e maoaluma ‘oe, ‘ae
se’etia a’u. Na ‘ou talia ‘oe i lo’u
aiga ma lo’u manatu o ‘oe o se
tagata lelei. O le mea lea, e sili
ona fa’amuta la tatou mafutaga,
fo’i ‘oe le alii tele, e te eva i ou laufanua o le motu o fiafiaga, e fai
ai lou aso, leaga o Samoa nei, e
leai ni faiga fa’asoloatoa. O le isi
mea, ua ou le mana’o i se isi au
upu. Ua ou iloa mea uma. O lea
fo’i ‘ou te maitaua lelei foliga o
Niko ma Vai, ‘ae o le a e iloa i se
aso, o a’u o le leoleo.”
Ua nofo lava Mamalu, pei ua
valea, ‘ae na iloa e ‘Ana o lo’o tagi
i lana fogifogiisu, ona fai atu lea
o le teine, “Ia e alu ‘ese taeao.
‘Aua ne’i taina le fa i le afiafi, e
te le’i tu’ua o matou lau’ele’ele.”
Ua tago ‘Ana i lana ualesi
fe’avea’i sa i le taga o lona ‘ofu.
Ua toe tatala malie le faitoto’a ae
Le taimi ua talotalo faatofa mai
si alii o Mamalu.
mu
l e
moli,
o n a
ualesi lea, e
le’i umi ae tali
mai le tamaloa, “O
007 lea, saunoa mai.”
Ua tautala ‘Ana, “O 102 lea.” Ua
toe sau le leo, “Ia lelei 102, o lea
ua maua atu oe, saunoa mai.”
Ua toe tautala ‘Ana, “E i ai la’u
‘case lea e fai, sauni mai se
ta’avale. E toe logo atu. ‘Over
and out.” Ua toe tali mai le leo,
“Lelei 102, ‘we’re standing by,
Over”
Se mea e faigata o mata o tuagane. E liliu atu ‘Ana ia Mamalu, ua tootuli mai ma tagi,
“Ana,
fa’amolemole
‘aua,
fa’amolemole ‘Ana, ‘aua. Ia e
alofa i mata o Ioane. O le a ‘ou
alu ‘ese taeao.”
Fai atu loa ‘Ana, “Aumai le ki
lena e i lou ua,” ‘ae fa’amolemole
ane i ai le tamaloa, “Malie ‘Ana,
leaga....” E le’i uma le augani a
Mamalu, ‘ae toe tago ‘Ana i le
ualesi, ma fai atu, “O le a e va’ai
la i ai.”
Na pei o le uila le tago o Mamalu
ui le ki ma tu’u ane ia ‘Ana, ae
toe velo atu le isi fesili a le leoleo,
“Mamalu, pe o le a e tautala
sa’o?” “I”, ua tali ai Mamalu. Fesili atu ‘Ana, “O ai le igoa sa’o o
Niko?” Tali Mamalu, “O Koni, o
le ‘afa Toga.” “A’o ai Vai?” ua toe
fesilii ai ‘Ana. Tali Mamalu, “O
Vi’a, o le ‘afa Fiti, To’elau.”
Ua tata le gutu o ‘Ana, ona toe
fesili lea, “O fea e nonofo ai?” Tali
Mamalu, “O Koni e nonofo i
‘Emo’emo, a’o Vi’a, e nonofo i Setusetu.” “A’o ai le teine?” ua toe
fesili ai le teine leoleo, ‘ae tali
Mamalu, “O Miliama, o le isi ona
igoa o Malili, a’o lona igoa eva o
Seluia.”
Ua vave lava ona oso ane i le
fai’ai o ‘Ana foliga o Seluia, lea
na fa’avaleaina o ia ona fai atu
lea, “Le fafine puta pu’upu’u
pa’epa’e laulu pupu’u, e ta le
fualosa i le tau’au?” Ua luelue
ane le ulu o Mamalu, e sa’o. “O
ai le teine e ana lavalava sa i tua
l
o
e
ta’avale?”
ua toe fesili
ai ‘Ana, a ua le
tautala Mamalu. E
musu e iloa e ‘Ana lana uo o
Ufiata, ona fai atu lea, “O
Seluia.”
Ua alu i fafo ‘Ana ma le
ta’avale ma fai atu ia Mamalu
e sau i fafo, ‘ona savali ane lea
tutu i luga o le paepae, ona fesili lea o ‘Ana, “O le a le tonu o
le ta’avale ma le laau pese?”
Tali atu Mamalu, “Tu’u ma
‘oe.” Ona fai atu lea o ‘Ana,
“Alu e ta’ele, ‘ae tapuni le
falepanikeke, ‘ae sau e moe.”
E fai tala a ‘Ana ma savali
loka le falepanikeke, ‘ae si’i i le
faleo’o o Ioane le pusa
panikeke e fa’atau ai e Tusolo,
‘ae fai i tama sa inu ma Ioane
i lalo o fa’i, e ta’ape.
E alu Mamalu e ta’ele, ‘ae toe
ualesi ‘Ana i le ofisa, ma maua
mai ai lona fa’atonuga, e
fa’aauau ana su’esu’ega o le
mataupu i le aso taeao.
Ua alu le po o tau lama e Mamalu se taimi e moe ai ‘Ana,
‘ae se’i alu e fa’afeso’ota’i lana
vaega i le mea ua tupu, peita’i,
na ao lelei e le’i moe le teine.
Na usu ‘Ana ma Mamalu e
su’e se vaalele a Mamalu, na o
le va’a o le sefulu, ona o loa lea
i le malaeva’alele. Ua tagi lava
Mamalu ma fusi ‘Ana ina o le
a alu. Ua toe oso le alofa o le
teine, ona fai atu lea, “Mamalu, e ui ina faigata, ‘ae lelei
mo ‘oe.” ona tu’u lea o lana tusi
i le taga o le ‘ofu o Mamalu. Ua
savali punou Mamalu i le
va’alele, a’o tu pea le teine ma
mata’i le la’ala’a malie atu o le
tamaloa.
Na taunu’u loa Mamalu i le
faitoto’a o le va’alele, tu loa ma
talo faatofa mai ia ‘Ana. E
talotalo atu ‘Ana, ‘ae fa’aeto
mai le laulaufaiva o Mamalu,
ma alu loa.
E FAIA PEA
24th May 2010
23
G<KFE<FECP
24
24th May 2010
Le Manamea Samoa
MAI LE LAUMUA I
UELIGITONE
Tusia: Papalii P. Madar
O LE TAMA POTO E FIAFIAAI
LE TAMA AO LE TAMA VALEA
E FAANOANOA AI LE TINA
O nisi ia o upu mai le afioga paia a
le Atua sa faatauaina i le apoapoaiga a
le susuga i le aoao fesoasoani o le Ekalesia Faapotopotoga Kerisiano Amerika
Samoa mai Uainuiomata le susuga ia
Logoimauga Sua, i le taimi o le sauniga
faafetai i le aso Tofi 20 Me 2010, ina ua
tau manuia le taumafaiga i aoaoga a
Afatasi Muaiva i lona faailoga
maualuga i le univesete i Uelinitone o le
Master of Eductaion.
E suamalie tele le tau manuia o se
taumafaiga i aoaoga maualuluga aua foi
e le faigofie le feagai ai ma le tau faiga o
le tele o meaaoga i lea aso ma lea aso, e
tau le maua ai foi ma se malolo ma le
lava ai ma se moe i le tele o taimi, ae na
vaaia lava le laufofoga fiafia o le susuga
ia Afatasi Muaiava ina ua tepa i ula ma
ua tago foi i ula ma ua lau ai ula lona
faamoemoe pei ona molimauina ai e nai
ona matua ma tauaiga, le auvalaaulia
faapea ma le mamalu maualuga o le
ekalesia na auai atu ai.
O Afatasi o le alo o le susuga i le
faafeagaiga ia Rev. Malaki ma Rosalili
Muaiava mai Safaatoa ma Faleaseela
Lefaga, ao loo galulue nei i le EFKAS i
Uainuiomata Uelinitone, ao le failautusi
foi o le Pulega a Uelinitone. Na maua foi
se avanoa e talanoa atu ai i matua o Afatasi ma faailoa ai foi lo la agaga fiafia ina
ua manuia le taumafaig a si o la alo, ma
o loo toe sauni atu nei Afatasi mo le toe
sailia lea o le isi faailoga e maualuga atu
o le Dr. of Education. Saunoa foi le
susuga i le faifeau o loo iai foi nisi o si a
laua fanau o loo faapea ona faauauina a
latou aoaoga aemaise ai le sa avea ma
MC o lea po fiafia le susuga ia Sadat Petelo Muaiava, ua maea foi ona maua
lona faailoga maualuga o le Master of
Pacific Studies.
Sa maitauina foi e sui o le manamea
Samoa le matagofie tele o lea po ma le
tele o taumafa ma meaalofa na saunia
lava e le susuga i le faifeau ma le faletua
faapea aiga. E faafetai atu foi mo le
avanoa na valaaulia mai ai sui o le manamea Samoa ma le siufofoga o Samoa
mo lea faamoemoe taua tele ma ia saga
faamanuia atu le Atua i le soifua
aoaoina o alo ma fanau, ma avatu ai ma
le faamalo tele i lau susuga Afatasi
Muaiava, malo toa, malo foi finau, faia
oe ma faataitaiga ma luitau mo isi alo
ma fanau o Samoa lalovaoa mo le
lumanai. Manaia foi le auaunaga a le
George Washington Restaurant i le 233
High Street Lower Hutt.
3EAFOOD-!2+%4
#)49
&RESHüSHDAILY
3UPPLIERSOF2ETAIL7HOLESALE
7)..%2
Le Manamea Samoa
#ITY3EAFOOD-ARKETIS
ASELFSERVERETAILAND
WHOLESALEüSHSUPPLIER
LOCATEDAT-ANCHESTER
3TREET#HRISTCHURCH!LL
OURüSHISFRESHDAILY
FROMLOCALüSHINGBOATS
.:MARKETSAND0ACIüC
)SLANDS/URFRIENDLYAND
KNOWLEDGABLESTAFFARE
ALWAYSHAPPYTOASSISTYOU
WITHANYREQUIREMENTSYOU
MAYHAVE
4ELEPHONE
/PEN-ON4HURSAM
PM&RIAMPM
3ATAMPM
3UN#LOSED
24th May 2010
25
LALOLAGI I FAFO
Vui Masinamua
atu ai tu ma aganuu moni a Rusia ae o le
a puleaina mai nisi tu ese mai ai mai isi
atunuu.
ua aoga lava lenei uaga, aua ua tafiesea
ai ni faaletonu sa i ai i le lo ma va ma le
alii Peresetene nei ma lo outou malo. Na
vaaia le galulue o tagata e tau saluese le
mafiafia o le suavai ua toa i vae o fitafita
Ukraine.
fesoasoani o loo faatautaia lea e
faalapotopotoga e i ai le Koluse Mumu,
ma le Malo Aufaatasi. O le fesili o loo
fesili ai pea nei tagata, poo afea ea a
faaleleia ai o latou mafatiaga. I le taimi
nei, e faitau miliona e ua leai ni mea e
nonofo ai ona o lenei mala faanatura.
Mai Rusia
Mai Cuba
E 4 nisi o Vaega Faaupufai o le Malo o
Rusia ua maea nei ona latou sainia se
maliliega e tuufaatasia ai ma fausiaina
ai se Vaega Faaupufai malosi se tasi. O
nei vaega uma e latou te matua tetee
tele i auala ma faiga o loo faatinoina ai
fuafuaga fai a le Malo o loo i ai nei, ae
maise lava i fuafuaga a le Maota o le
Peresetene Dmitry Medvedev ma lana
alii Palemia.
I lenei fuafuaga ua faia nei, ua matua
manino mai ai i saunoaga a le alii ua
avea nei ma Taitai o le DPNI o Aleksandr Belov e faapea, e ao lava i tagata
o lona atunuu ona vaavaai totoa i tulaga o loo faagaoioiina ai le atunuu. Ae
maise ai, afai ae le faamutaina i le taimi
nei ia fuafuaga, o le a i ai le taimi e mou
O le fonotaga lona sefulu a Tagata
Faifaatoaga o le Malo o Cuba le
ANAP lea sa usuia i le laumua i Havana, na vaalaaulia faapitoa ai le
Alii Peresetene o lea Malo na te
Tapunia Aloaia le alii o Peresetene
Rau'l Castro. Na saunoa ai le alii
Peresetene i lea Faaaliga ma ia
faatauaina ai le galuega fai a le au
faifaatoaga. I lea lava saunoaga na
ia lapataia ai i latou e faapea o lo
outou tiute o le totoina lea ma
galueaina faatoaga ina ia manuia ai
tagata. Na ia fautuaina ai foi tagata
o lona malo ina ia latou faatauaina
pea faiga ma aga faakomenisi aua e
lelei ma taua lea mo latou ma lo
latou lumanai.
Mai Ukraine
Ua sainia nei se maliliega a le Malo o
Ukraine ma le Malo o Rusia, i le aso
Gafua 17 o Me 2010. O lea maliliega na
sainia lea e Peresetene Viktor
Yanukovych ma le Peresetene o Rusia o
Dmitry
Medvedev
i
fesootaiga
faatemokolosi puipuiga, lo la tuaoi, ma le
soifua maloloina.
E fetaui lava le taunuu atu o le asiasiga
lenei a le Peresetene o Rusia mo le umi e
2 aso, ae maligi loa ma timuga i le taimi o
le tulaifa’aaloalo a Fitafita. Na faapea ai
se saunoaga malie a le Peresetene Rusia,
Mai Chile
Ua silia nei i le lua masina talu ona faatamaiaina le atunuu o Chile i le mafuie lea
na luluina i lona malosi e 8.8 i le fua mafuie, ae maise ai o sauaga a le Tsunami
lea na sosoo atu ai ma faaumatia ai le afe
ma afe o tagata. O loo matua tuuaia ai e
le itumalo o Consitusuon le tuai ma le faiaga o i latou o loo fuafuaina le faaleleia o
nei nofoaga ma aiga ona ua matua le
mafai lava ona o latou maua ni fesoasoani
i le faaleleia lea o fale ma nofoaga, aemaise lava i taumafa. O nisi o nei vaega
0800
Any
Cancer, CANCER
Any
question
(0800 226 237)
Cancer Information
H E L P L I N E
Cancer Society of New Zealand Canterbury West Coast Division,
246 Manchester Street, Christchurch
0HsWWWCANCERNZORGNZ
26
24th May 2010
Le Manamea Samoa
O Taliga ole Toeaina o Fiailoa
Malo lava le faamalosi i lenei foi
masina. Seki lava tatou masina o
Me sole a ea. Ia alo maia i le evaga a
le toeaina taliga lautetele o Fiailoa.
Uma lelei le vaiaso na tea nei o nofonofo Fiailoa i le aai i Malua i le
fonotaga tele a le ekalesia. Sole, fai
atu o le matuai mea matautia lava
le mea i le fonotele lea. E i ai lava le
au usu fono e o atu ona o le fono, ae
e i ai foi le au usu fono e atu ona o le
lamalama i le au usu fono. E fetaui
lava la le oso atu o Fiailoa i tua ifo o
le isi api lena mai atunuu i fafo ao la
e tutu mai ai le isi alii usufono ma le
isi tamai faalailai lena. Ia e tele mea
na vaaia e Fiailoa ma pue i lana laptop ae le mafai ona avatu. E tau lava
ina faamatali atu e faatafe lau gao
ai faua o le isi vaega ae le tau atuina. Pau le mea e ofo ai Fiailoa ona
o lenei alii usufono e toa lima le
fanau la e faatali mai i atunuu
mamao ao la foi e sau ao la e mamafa le fafine. Ao lenei e fai le faanunumi ma le tamai fafine o le isi foi
usuga fono. Oka oka! Kai juicy gei
mea..
Ata Fiailoa ma faalogologo i le misa
a le isi aiga tuaoi i le Aso faraile na
tea nei. O le tupe a le toeaina o
Solomona na lafo maii Niu Sila ae
alu lona atalii laititi e igoa foi ia
Solomona tala i tua. Fai mai le faamatalaga na faalogo i ai Fiailoa, ai
na vili atu le Ofisa ia Solomona
matua ae tali mai e Solomona laititi.
Alu loa Solomona laititi ma le manatu o ia e ona le tupe. Ave le tusifolau e faamaonia ai o Solomona A_ _
_. Ae o le mea malie e tutusa lelei
igoa o le toeaina ma le atalii, ia na
ave lava le tupe aua e leai se mea e
iloa ai pe o Solomona matua poo
Solomona laititi lea e ona le tupe. E
lua aso talu ona onaona solo
Solomona laititi i le $200 mai Niu
Sila ae faatoa iloa ai e le toeaina le
tupe na avatu e mo ia. Na fiu le aiga
e taofiofi le toeaina i le faatoatoaina
olona atalii ae ana le pau le ie ole
toeaina e le uma. Ae ole mea malie,
e pau le ie ole toeaina ae iloa atu ai
e leai se ofu laititi o faia ma aliali ai
le sosolo o le lafa i le tulaiu o si
toeaina. Na tetei le aiga ile faapea
mai o le toeaina i lona atalii; Se
Moga, o au amio gei ua sosolo ai mea
gei i lou kigo. Hahahaaa.. oi e fai atu
le le taele ae oso tuuai i le inu pia o
lona atalii…
Malie tele ia Fiailoa le faiga palota
lea na fai nei a nai itumalo i Safata
ma Faleata. O i lea ua iloa ai le tele
o le taufaasee o le mea nei ole tagata
palota. Aua a fua atu i le 1,000 ma
ona tupu ia na faitau e le isi toeaina
o tauva e manumalo ai ao lea e fai
ifo le palota e le atoa lea numera,
ona iloa ai lea le toatele o le au taufaasee. Ia le isi lava toeaina tauaso
Le Manamea Samoa
lena na alu lona atalii ave e fai lana
palota ona e po le vaai. Na pisa
solo i fafo ma tautau le
igoa o isi sui ae oo
atu i totonu ile
mea e fai ai le
palota
ae
tago faat o n u
l o n a
atalii e
osiosi
l
e
suafa
o le isi
s u i
tauva.
Na fesili
i ai le
atalii ae pe
a le sui lea
na ia tauina le
suafa i fafo ae fai
mai, Se ga ke
leiloaiga lava le kagaka lea
ua ou paloka ai. E ga o le kaga alaisa
ga aumai ai ae o le sui lea e $100 ma le
pusa elegi lea ga aumai ai. E iloa foi e le
toeaina po le vaai fai le polokiki..
Maua lelei e Fiailoa le ova a le isi faipule
ole palemene ma lana tamai faapolopolo
o loo i ai nei. O le oso atu o Fiailoa i
autafa o le taavale a le faipule ae valaau
mai ai le sui o le malo ma vili i lalo le
tioata pogisa o lana taavale ae galo ai ia
te ia e ese le tamaitai la ei totonu. Na le
mafai e le faipule ona toe faia se isi
gaioiga ona o lea ua tu tonu ai lava i
autafa ia le toeaina. O lea na tei ai lava
ua tago i lana taga to ifo le $50 Niu Sila
ae tuu i le toeaina ma le augani, Se ga o
kaua lava. Aua ke kaukala fua. Na atata
lemu Fiailoa ma alu agai i le pasi e alu
ai i le fale ona o lea ua maua lana tupe
Niu Sila ae le taitai lava ona lilo le menti
a lana uo faipule lea.
Tei foi Fiailoa i le maua atu i lana laptop
ia si faifeau lea na tagotago i le vae o
lana mamoe. Ia e sao ai lava le pese a
Felise Mikaele, ua tausitausi le mamoe
vaai atu ua manaia ia tago loa i ai. E ofo
lava Fiailoa i le tutupu mai o nei mea
mataga i auauna ale Atua ae o tagata ua
loa i le galuega. E lelei ae fai e se faifeau
talavou ae o le tupu lea i se tagata ua
tele tausaga i le galuega, sole o le matuai mataga lava. O le tulai mai o nei ituaiga uiga mataga i faifeau, o le a avea
lea ma itu e le toe talitonuina ai e nisi
matua ia Maota o Galuega e ave i ai
fanau teine. Ia pe lifi atu foi ile taavale
a le faifeau. Na ona toe faatepa lava oe
e Fiailoa i upu o le pese a Felise Mikaele
i le Leoleo ma le Mamoe:
Ia manaia le pepeti ma lapopoa.
Ese foi le malie o
le isi pese a
Felise lea
ua sau i
tua. Le
pese lea
e
fai
mai o
Tala o
l
e
Malaga.
E moni e
malie ae
sao lelei upu
o le pese ona o
isi tagata e fai
lava a latou mea ma
le manatu ia maua mai si
na seleni. E alu ma le moa ma si na
fagusea e asi ai le malaga ae tasi lava le
manatu o si na mea meamata mai le ato
a le tagata malaga. Ua uma aso la e lelei
ai le asi o malaga i mea na aua foi o aso
ia e tai tausaga o alu malaga tagata. AO
aso nei e alu taeao ae toe lua vaiaso foi
mai. O lona uiga e leai lava se mea e tau
asi ai fua. Ae ua sao foi le pese mai o Felise i na mea e fai ma manatu faatupu
manatu i nai o tatou tagata. Aua le fai
sooa!
Mataga ia o le pisa o isi matua Samoa i
taaloga a fanau laiti na fai i Aukilani i
Saute i le lua vaiaso talu ai. O Fiailoa sa
moe ae tei i le ii mai o lana laptop, ia ma
le ti atuina ae oso mai ai le misa a nei
matua. O le itu mataga ona o le felauai
upu masoa ao la e faafofoga isi matua
ma a latou fanau. E maua ifo i ripoti o le
internet le mafuaaga, o le tauvalaau o le
isi matua i totonu o le malae ao le atalii
o le isi toeaina la e fai agai i ai. E mafua
le pisa o taaloga o matua ia e o e
maimoa. E tauvalea uma atu ai lava ma
Samoa i na atunuu ona o le le lava papale ma le mau le afa a le matua. E solomua lava foi i le matua e lei oo i totonu
o le malae le faapisa o taaloga.
Ia o la tatou evaga lena. O le vaiaso fou
lea e alu ai Fiailoa i Sini Ausetalia e
auai i le tala faasolopito o le faatuina o
le uso nusipepa o le Le Manamea i Ausetalia. Ia vaai tatou Sini e fai faalelei tou
uiga, o lea o le a alu atu le toeaina taliga
lautetele iina e vaai outou. O lea lava e
mamalu lava le fonotaga a faifeau o le
LMS lea na fufusu mai luga o le initaneti. Hahahaaaa… malo lava. Call us free on 0800 527 337
25 years Experience
Community, Church and
Private Centres
We specialise in Child Care
Centre Design
"We are committed to
providing our customers
with high quality designs
and architectural plans"
www.las.co.nz
Bert de Graaf - ADNZ
Dayle Beuth - NZCAD (ARCH) ADNZ
E! O le a ea sau tali
Ile faafitauli ua pei o se faamai
Child Care Centre Designers
Faauuina ma leoleo mamoe
Ua tuu atu iai le faamoemoe
Toaga e fafaga mamoe ia ola
24th May 2010
27
MAI LE LAUMUA I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Alualu pea i luga numera tagata
Pasefika e leai ni galuega
Ua fa’alauiloa mai le siisii pea i
luga o le fuainumera o tagata Pasefika o lo o leai ni galuega i totonu o
Niu Sila.
I se fa’amaumauga mai le Ofisa
o le Leipa o lo o fa’aali manino mai
ai le alualu pea i luga o le fuainumera o tagata Pasefika e leai ni
galuega lea ua o’o atu i le 14.4
pasene pe a fa’atusatusa i le 13.6
pasene sa iai i le tausaga ua mavae.
O lea 14.4% o le ao’fai o tagata
Pasefika e le’o iai ni galuega i totonu o Niu Sila pe faatusa i le
16,600 le fuainumera aofai o tagata
Pasefika o lo o leai ni galuega.
Sa fa’ailoa mai foi le siitia o le
fuainumera o tagata Maori e leai ni
galuega lea ua siitia mai i le 10.7%
sa iai i le tausaga ua mavae i le
14.2% i le taimi nei.
I se fa’atalatalanoaga a le afioga
i le Minisita o Galuega ma Atina’e,
Paula Bennett ma le polokalame a
le Tagata Pasefika na ia ta’ua ai, o
28
24th May 2010
le siitia o le numera o tagata Pasefika
ma Maori o lo o leai ni galuega i totonu
o
le
atunuu o
le a faapea
ona taumafai le
latou faiga
malo ina
ia faia ni
auala aua
le
taumafai e toe
fa’apa’u i
lalo le numera
o
tagata o lo
o leai ni
galuega
ma o le a
fa’amuamua pea le
fesoasoani mo tagata Pasefika ma
tagata Maori.
Sa ia ta’ua foi o le tele o tagata o lo
o aafia i le leai o ni galuega o lo o
aumau i Aukilani ma ona nu’u tuaoi
talu mai
aafiaga o
l
e
tamaoaiga
a Niu Sila
lea
na
aafia ai ma
le lalolagi i
le tausaga
na te’a nei.
O nei aafiaga na tele
ina tapunia ai nisi
kamuo
pani
ma
f a l e
faigaluega.
Peitai
o lo o fesiligia e le itu fai upufai a le Leipa galuega
a le Malo faatatau mo tagata Pasefika
ma lenei faafitauli. Na tusia foi se
Sa fa’ailoa mai foi le
siitia o le fuainumera
o tagata Maori e leai
ni galuega lea ua
siitia mai i le 10.7%
sa iai i le tausaga ua
mavae i le 14.2% i le
taimi nei.
fa’asea a le tamaitai faipule o le
Leipa, Carmel Sepuloni ina ua
teena e le Tagata Pasefika lona
auai atu i le polokalame sa fa’atalatalanoaina ai le mataupu o le alualu i luga o le fuainumera tagata
Pasefika e leai ni galuega a’o fesiligia le Minisita o Galuega ma
Atina’e.
E toatele foi o lo o fesiligia le
Minisita o atumotu o le Pasefika,
Georgina Te Heuheu pe mata o fa’aleo sona manatu i totonu o le
Kapeneta ma malosi lona una’i i se
fofo mo lenei fa’afitauli mo tagata
Pasefika.
E toatele foi o lo o fa’aalia o le a
fa’atalosagaina ma fesiligia nisi o
aufaigaluega a le Malo e iai le
Matagaluega Atina’e ma Galuega
(Social Development) ma le Matagaluega Atu Motu o Tagata Pasefika po’o a latou polokalame
fa’ata’atitia aua le foia o lenei
mataupu.
Le Manamea Samoa
Faleoo ma le suigalau
Ua le se Manu Samoa ae o le Namu
Samoa
Na ma’ea loa vaiaso ia ua mavae atu,
ua matuā tu ai lava i le laolao le Au a Savaii
ma Upolu i le Ta’amilosaga a le Pacific Cup,
fa’atalanoaina loa foi lava i le Faleo’o le
matāupu lenei, ma ua matuā suegi uma ai
i luga e lo’omatutua le mafua’aga o le
fa’alētonu ma le tulaga o le a i ai le ‘Au tele
a le Manu Samoa, lea na fai mai le isi lo’omatua, ua le o se Magu Samoa a o le Gamu
Samoa.
O le mafuaaga, ona ua mae'a atu le fetauiga a le isi a tatou ‘Au ma le ‘Au a Tonga
e faia’ina ai, ae fa’apea fo’i ona faia’ina le isi
a tatou ‘Au i le ‘Au mai Fiti.
Na saofafa’i loa lava i lalo le suigālau
fa’apea atu loa le isi lo’omatua, "e ga oukou
makamaka ea i le kaaloga a kakou au". Na
vave lava ona oso mai le isi loomatua sa
nofo i tua faapea mai, "oi a makamaka
siaula ga makua malepe lava i fafo le
makou kv, iga ua kogi i fafo e le koeaiga i le
ika i kaaloga. E kiga lava le fia makamaka
o si a'u fagau, ae ga ika loa lava le koeaiga
ma ku aku loa lava ako i fafo le makou kv.
Fai mai la'u koeaiga, ia o le afu a lega o le
kofi faaauau o gei au. Ua kuu kamaiki lelei
ae avage foi lava ga o kamaiki e kau i ai ma
masagi ai le pulega a le kakou Magu
Samoa".
Na vave ona lagolago mai le lo’omatua
mata’ivi o lo’o saofa’i mai le tala ma fa’apea
mai, "va’ai okou, e fa’amakala so’o lava e
la'u kama lea e faiaoga i Apia. Fai mai si
a'u kama, e le iloa gi kausaga e koe o’o ai le
kakou Magu Samoa i le kulaga lea ga i ai
le Au o le 91. Aua o le 91, e lei fa’apolōfesaiga
oga fai le kaaloga, ae o le kaimi legei, ua fusu
fa’apolōfesa uma kama kaaalo. O loga uiga
la, afai e leai gi kakou kupe e kokogi ai kamaiki lelei la e kaaalo i kalapu i fafo, e le
kaikai oga fia omai e kaaalo mo le Magu
Samoa".
Na oso atu nei le tina fa’alapo’a lea sa
suilau mai le pepe o le faleo’o ma faapea mai,
"ia e leai e sēsē lega kala, aua e leai lava se
kama e le fia kaalo mo le ipu o le lalolagi. Ae
ga pau lava lea o le auala e mafai ai oga kaalo
i le ipu o le lalolagi, o le sau e kaalo mo le
Magu Samoa. Ae sa'o ia ke a'u le kala a
Sigāpi, o le fa’alavelave ua kuu foi kamaiki
lelei ae kofi foi ga o e masagi ma e kau i ai. Ia
oga pau lega o le mea kakou ke maua, ua ga
o le faaku a le moe ma le ga o le Gamu
Samoa, ae le Magu Samoa. Ia vaai okou i Au
a Fiki ma Konga sa le amagaia lava e le lalolagi, ao lele ua pei le kakou Au ogi taofiofi
pasi".
Na fa’apea mai nei le fa’apae'ee'e lea e saofai
mai tua, "ia o le a la se mea e ao oga fai e
mafai ai oga maua mai kamaiki lelei la ua le
pikia i Au? Na toe fa’apea mai nei le lo’omatua mataivi, "ga pau lava le mea e fai i ai,
o le saka uma o le komiki ma faiaoga, fa’amalolo ma le Magu Samoa i legei Ipu o le
lalolagi ae sei fai lelei mo leisi ipu i luma aku,
aua ua ka le lava vaai aku ia Fiki ma Konga
o savavali sa'o foi i le isi Ipu, ae kau su'e foi se
kakou avagoa pe maua pe leai". E manaia foi
ia lagona, ae ‘aua le amanaia o fāsaga lava o
nai lo’omatutua e tau fa’apasi ai le taimi o le
latou galuega.
Cecilia Catering
We cater for ALL occasions. BIG or SMALL.
•
Birthdays
•
Weddings
•
Funerals
•
Church Functions
•
Family Functions
•
And Many Other Gatherings
“Bringing you the taste from the Pacific”
Phone: 03 351 6309 | Mobile: 021 0263 3083
E-mail: [email protected]
Polynesian food when you want it, where you want it.
Le Manamea Samoa
24th May 2010
29
MAI LE LAUMUA
I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Fa’amanatuina
Vaiaso mo le
Gagana Samoa
Ua toe nei o se aga ona savalia
lea o le aso 30 o Me se’ia o’o atu ia
Iuni aso 5 lea o le a fa’amanatuina
aloaia ai le vaiaso o le Gagana
Samoa (Samoan Language Week ) i
totonu o Niu Sila.
E to’atele nisi o le atunu’u ma
matagaluega ua fa’ailoa mai le nofo
täpena ma le sauniuni aua le fa’atulagaina o mea fai e fa’ailoga ai
lenei vaiaso e patino mo le
fa’atauaina o le Gagana Samoa i so’o
se vaega o Aotearoa.
Na mäua foi se tala e le nusipepa
pe tusa ma le lua afe tagata Samoa
ua sainia o latou igoa i luga o le
upega o fesootaiga ‘Facebook’ ma
fa’alauiloa atu mea o le a tutupu i
totonu o aai eseese o Niu Sila i lea
vaiaso fa’apitoa. O le autu ‘O Le
Tatou Gagana Samoa i Niu Sila’.
O le gagana Samoa ua fa’ailoa
30
24th May 2010
mai e lona tolu lona fa’atulagina o
gagana tautala i totonu o Niu Sila.
E pito atu i le gagana Maori o lo o
lona lua ae taimua pea e le gagana
Peretania po’o le fa’aigilisi.
Na saunoa le susuga ali’i pule
mo le A’oa’oina o le Gagana Samoa
i le Univesite i Vitolia, Galumalemana Alfred Hunkin e fa’apea o le
fa’aeaeaina ma le fa’amanatuina o
le Gagana Samoa i totonu o Niu
Sila, o le a avea lea ma auala e ono
tatala ai le malamalama’aga tele e
lē gata i tagata Samoa ae fa’apea
isi atunuu o lo o fia malamalama
ma aoaoina i le gagana Samoa e ala
i le tusitusi poo le gagana tautala.
O le taimi muamua foi lenei i le
tala fa’asolopito o le atunuu o Ausetalia o le a fa’ailogaina ai le
Gagana Samoa i le fa’aiuga o le
masina nei.
Le Manamea Samoa
Manogi faasau o le Po
TALA PUPU’U FA’ASAMOA
Agafili La’au Tuitolova’a
Ia tupu si ona so’o,
e agatonu ai faleupolu.
E ui ina lalanu vaifa’alele, a’o lona suamalie, ia fai ma fiafiaga o le fa’aea ‘āiga.
Na fa’ala’ausautia fo’i o le tauso’aga lona
onosa’i. O lona fa’amaoni fo’i na samialaina ai i le tai. E āfua mai i le totogo o le
la, se’ia taulaumea le malama a fano. O
lona ala fo’i i le pule, na fai ma so’otaga
galuega a ona lima, ‘auā o lona talitonuga
e fanau le afu.
O aso o lona malosi, na te le’i fa’amaumauina sekone savali o lona talavou. O
lona fa’atuatuaina fo’i, na fai ma uō o aso
uma. Fai mai tagata, “O ia o le upeti mamanu o le mau e tele, e le gata o le malu
o le aiga ma le nu’u, a o le ‘oa o le gagana
ma le mafaufau.” E sa’o lava e lē tau
fa’ailoa tama a tausala, ‘auā o ia o le tino
o le mavaega nai Toga a si tama’ita’i, “Ia
tupu si ona so’o e agatonu ai faleupolu.”
O le aso o le filifiliga, na molimau fua o
ona lima. Na pati fiafia le sami, “Tautai
a’e,” ma le vao o lo’o alaga fa’atauanau,
“Mānava ia ua po, ua tai afe se atua o le
Le Manamea Samoa
ala. O le tofi lava o le vao ia, o le ola.”
O lona lafulafuā, o le ‘aulelei a manaia, e
mā’ona ai le va’ai a le mativa. O lona laūlu
ve’uve’ua, o le matagofie i lē oge i seuga. O
lona igoa fo’i, ua se u’u manogi na femolia’i e
le matagi, e gagana ai laugutu o ē momoe. E
usu fo’i ta’a, ‘ae talanoa aualuma.
O le malaga saumamao mai sasa’e, na momolia moni o le va’aiga o mata. Na fa’asasano
mai ai le tausala, ma momo’o i le La’i e sau
se’i agi, se’i tu’u atu ai le poloa’i, fai ane i le
pele,” E ui e le’i toli e le’i tau e le’i tali, a ua
mālie tala a le matagi ua fia fa’alogo i ai taliga, e a! Na fai fo’i mo ia le viiga, ‘ae le’i se’etia
ai i le malū o le taitaeao. Peita’i, o le pese
malie ia te ia lona ituaso, ua fa’ata’amilo ane
i le tulimanu. Ua filemu mea uma, se’i vagana le ‘i’ī o lana manava fa’atosotosololoa, a
o sisina ifo loimata o lona faletua i ona foliga.
Se mea e lilo o le itula!
Ua lagona e le toea’ina leo o lo’o fetagisi, ona
si’i lea o lona ‘a’ao taumatau ma vavao le pisa.
O le taeao po o le ituaso e fitu, na usuvāivai
ai le nu’u o Sagafau. Na tu’u mai ai le
mavaega ua teufatu. Na olioli tagata uma,
pei ua vā’ai atu ua fuga matagofie le fanua,
ma lo latou ala i le lumana’i ua fola sauo’o i
penina ma auro.
Ua i’u iā te ia le tausinioga! Ua le toe aogā mo
ia le suafa, a’o le tama a le tauluapopo na lafo
i le vai, na to’afilemu ai le mafaufau. O ia o le
tama o māvaega, o le alii fo’i o ‘āiga. O le lupe
pāpāgatā e leoleosa’i i le tuasivi. Ua so’ofa’atasi tamatama’ilima o le toea’ina ua tu’ua
i le fa.
Ua iite le fafine ma u’u lona moa, pei ua āsa i
lona fatu se ū e le ‘alofia. Talofa ia Sāpaitaligasegase-ale-To’elau. Ua mafaufau i le ‘alia
na si’i mai ai si ona faiva, o le fia va’ai ma
feiloa’i ia Tia-le-itiiti. Le tane ua mālō i lona
teine muli, ‘ae na’o le ‘a’ave o ona tala, ‘ae
valea ai lona ulu. Lea ua teu folau lona sa i
tulu’iga ma maimoa, ‘auē!
Ua tīgā tutui le alofa, ona alaga lea, “Fa’amole...mole, tuli se ta’avale e ‘a’ami si a’u
tama o Mura i le fono a faiaoga i Faleata, fai
i ai e sau vave.” Pagā, ua agi le matagi vale
ua feulaina le malama o le mafaufau. Ua
lē totonu lima o Sāpaitali. Ua punou ifo
‘u’u le ulu o lana pele lūlū ma tagi,
“Tia...Tia...nofo mai i luga ta ‘a’ai...Tia...Le
faife’au lea ua sau...Ta o i le
lotu...ū...ū...ū...ē...ē!
Na ona pupula tasi a’e o le manamea a ua
feutuutufa’i i loimata, pei o lo’o fai ane,
“Tali, sōia e te fa’alavelave! Ona goto malie
ifo lea o le la o lona lalolagi, i le fitu tolusefulu, i le afiafi, Aso To’ona’i, 2 o Mē, 2003.
‘Auē! Ua mumutu vanu ma le ala o le la!
Ua pulou le lagi ma ua fao! Talofa, ua to’oto’o atu le va’a ‘ula o alii!
Ua to ai nei le timu po le nu’u. Ua lagia ai
Logogalu ma Moemanogi, o Tua o Si’ulepa
ma Togamau. ‘Auā ua tu’ulemālō e le
Fa’asuaga, o le Lā’au sautia o le Tausoaga.
Tusia Agafili Laau Tuitolova’a
O lenei tala fatu, e aualofa ai Laumatia
Limu ma Laumatia Luafa i le tamā pele o
Laumatia Feterika ma le tinā o Toto’a.
24th May 2010
31
MAI LAUFANUA O KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Fai Pa'aga le P.F.L
(Pacific Forum Line) Ma
Le Manamea Samoa
FREIGHT
E lē uma lava le ola tauivi
ma le ola finafinau o nai o
tatou tagata Samoa, i so'o se
itū o le kelope o lo'o nonofo ma
aumau ai.
O le vaiaso na te'a nei i le
Aso Lulu, 12 Me 2010, na toe
fa'aopoopo ai le isi itulau fou o
le auaunaga a le nusipepa
Samoa e tasi i le a'ai nei o le
motu o fugāla'au matala, Le
Manamea Samoa. O lenei itulau fou o le sainia lea pe o le
faiga pā'aga fa'apisinisi, a le
Le Manamea Samoa Newspa-
32
24th May 2010
per ma le kamupanī va'a po o le
kamupanī ua lauiloa i Niu Sila
nei ma atunu'u i fafo i lana auaunaga i le lauina ma le momoli o
uta ma fa'amomoli i so'o se
atunu'u o le lalolagi le PFL (Pacific Forum Line). Na malaga
fa'apitoa mai lava le Susuga i le
alii pule o le kamupanī (PFL) mai
Aukilani o Rodger fa'atasi ma le
Susuga i le ali'i e va'aia uta ma loli
(trucks) o Ross, ae maise le
tama'ita'i Tonga ia Linda, o ia e
gafa ma mea tau feso'otaiga o va'a
i le sami.
O lenei faiga pā'aga sa sainia
lava i le ofisa o le Le Manamea
Samoa i Karaiesetete nai ma le
Susuga fo'i i le Ali'i Pule/Fa'atonu
o le nusipepa le Afioga ia Leituala
Sulusulumaivasa Aiva II. O le tumutumuga lava o lenei auaunaga,
ia
fesoasoani
ma
fa'amalieina finagalo o si o tatou
atunu'u e ala i uta ma fa'amomoli
mo Samoa. Na omai fa'atasi lenei
aumalaga ma aumai le loli (truck)
e fa'aaoga i le fela'uaina o uta.
Momoli atu le fa'amālō ma le
fa'afetai i le susuga i le ali'i pule o
le PFL fa'apea fo'i le susuga i le
ali'i pule o le Le Manamea Samoa
le Afioga ia Leituala Sulusulumaivasa ona o lenei tautua
matagofie ua mafai ona fa'atinoina i laufanua o le a'ai nei. O
le igoa la ua fa'aigoaina ai lenei
auaunaga o le PFL & Le Manamea Samoa Freight.
Le Manamea Samoa
MAI LAUFANUA O KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Fa'asa’o E Le Tulafono
Se Fe'eseesea'iga
O se tasi o faletalimalo (hotel)
tele i le a'ai nei e igoa ia Rydges na
fa'ai'u le tatou fainauga ma se tasi o
tina e faigaluega ai i le matagaluega
e taua o le Aia Feso'otai ma Tagata
Faigaluega (ERA) Employment Relation Authority. O lenei tina e tusa
ma le 20 tausaga o faigaluega i le
faletalimalo lenei o lana galuega o
le supavaisa i le fa’amamaina o le
fale (housekeeping supervisor). Sa
saunoa lenei tinā o lana galuega o le
va'ava'aia o tagata faigaluega i le
fa'amamāina o potu o le faletalimalo. E i ai foi nisi o taimi e fesoasoani ai i le augalulue pe a
mana'omia lana fesoasoani.
Peitai o le masina o Mati i le
tausaga na tea nei (last year) na
fa'atonuina ai i latou o lo'o iai tulaga
fa'apea i le faletalimalo, e tatau ona
tai valu potu a le tagata e fa'amamāina (clean) i lea sifi ma lea sifi
(shift). Ma o i ina na o'o ai loa le
mataupu lenei i le vaega lea o le tulafono pei ona taua i luga. Ae na
Le Manamea Samoa
saunoa foi le pule o le faletalimalo, e
fa'afetai i lenei mataupu, ua uma ma
ua taoto i sona tulaga lelei. Na taua e
le alii pule o le faletalimalo, o lana ta'ita'iga na fesuiai ai galuega (role) ae
tumau lava aiaiga tusitusia o le
galuega (job description).
O le taimi nei lea ua i ai aiaiga fou
e pei o le afa supavaisa (part-supervising) ma le afa kilini (part-cleaning) pei
la o le tulaga tonu lena na le fiafia ai
lenei tina. Auā o le talitonuga o le tina
o ia e supavaisa ae le kilini (supervisor not cleaning). Na toe
fa'aopoopo mai foi le alii pule na ia
taua i le fa'amasinoga, o isi lālā
uma (branches) o le faletalimalo
lenei o le Rydges e fesuia'i galuega
e aofia ai le fa'amamāina o potu
(room cleaning) ma tiute fa'a supavaisa (supervising duties).
Ae i le fa'aiuga a le Aia Fesootai
o Tagata Faigaluega (ERA), e le
tatau ona palapalā pe tago lenei
tinā e salu pe tafi se pefu o le faletalimalo, ona o aiaiga o lana
galuega e le o aafia ai le fa'amamāina o potu (cleaning room) i
lana konekarate faigaluega (employment contract). O lenei foi
fa'aiuga na taua ai, o le pule po o le
aia a lenei matagaluega o le aumai
o le tali tala feagai (compliance
order) ae le o se fa'asalaga (order a
penalty). Ua taufai fa'amalieina itu
e lua o lenei fe'eseesea'iga i le
fa'aiuga.
24th May 2010
33
MAI LAUFANUA O AUKILANI
Vui Masinamua
"AO LE ALOFA E
LAUTUA AI MEA UMA"
Faaipoipoina Tesa Tuupo ma Jacinta Leota
"Ia oulua saga faafetai i le na
valaauina oulua e ala i Lana pule ma
Lona alofa". O le aotelega lea o le matua
na saunoa i ai le susuga i le Taitai o Autalavou Metotisi i Niu Sila nei, le susuga
i le alii faifeau ia Reverend Sa'omalie
Samoa, e tomatauina ai le alii ma le
tamaitai faatoanofotane ma le faatoafaiava, le susuga ia Tesa Tuupo ma laana
manamea ia Jacinta Leota.
O le itula e 11 i le teaeao o le aso
Toonai 14 o Me 2010, na aofaga potopoto ai matua ma aiga, o uo ma e
aumeamamae, ae maise le ai o le Ekalesia Metotisi o le Faasinoti i Grey Lynn,
e molimauina le tuufaatasia o nei fanau
i le sauniga o le faaipoipoga. O lenei
sauniga na faataunuuina lava i le
malumalu o Sione Uesile i Grey Lynn
lava, lea o loo avea ai ma faifeau tausi
matagaluega le tama o le alii faaipoipo
ma lona faletua, ia Reverend Ioane ma
Maria Tuupo o Falelima ma Vaimoso.
O se lupe faalele aua lo latou Tapaau, le
Maopu o le Tuiaana ma Alo o Tamalelagi ma le Taauso. Ae tainane le Alala
Matuatala ma le Falefia o Tanuvasa, le tofa
i le Fofoga o papa, le Faiga ma le mamalu o
le Alataua. Ae o se tapuaiga foi aua le susu o
Mataia, le Matua ma Usoalii, le Nofoatama
ma oulua Matua, le mamalu i lo outou toatolu ma lau Tofa Manuleleua ma le Faleagafulu, ae tainane oe Faleata ma oe Ituau.
O le tamaitai faaipoipo ia Jacinta, o le alo
o le afioga ia Leota ma le faletua ia Makerita
Seufale o Laulii ma Salelavalu. O le paia lava
lea aua le Sa'o Usoalii ma ou Alo, le Matua o
Taliulu ma Alo o Malietoa. Tainane lo oulua
toalua o Fuatimau ma Mauletaua ma lo
oulua ituala ma le mamalu ia te oe Tuisamau. O le paia lava foi lea aua le susuo le
Maopu o Nafanua ma le Aumaga, le susu o
Tusagi ma le Aiga Sa Tusagi. Susu le Su'aalii
ma lau fetqalaiga i le Taumaopu, tainane Sa
Vaema ma le Taufia, le mamalu ia Sa
Silafaiga ma le Malae.
O se faaipoipoga e tulagaese lava foi lea
faamoemoe, aua na tatalo le susuga i le
Tausi Matagaluega i lana Aulotu ina ia afifioa ane ma maliu ane i lea aso o le a faailogaina ai le aso fanau o le alii o Tesa. Ae
faateia i latou ina ua aofaga potopoto ane, e
Ulugalii Fou ma o laua matua. mai le itu tauagavale; Makerita Seufale, Leota Seufale, Jacinta&
Tesa Tuupo, Rev Ioane Tuupo ma Maria.
le o se aso fanau ae o le faaipoipoga. Ui i lea,
o le agaga moni o le susuga i le faafeagaiga,
ia aua nei avea ma faamamafa i sia a laua
aulotu pe faatigaina i latou ona ua le o toe
tutusa le tamaoaiga o loo i aiga lotu.
O le susuga lava i le tausi Matagaluega ia
Rev; Ioane Tuupo na ia taitaia le sauniga, ae
o le Taitai o Autalavou a le Metotisi ia Rev;
Saomalie na feagai ma le lauga faaleagaga.
Na mae'a le sauniga i le malumalu ona agai
ifo ai lea i laloi le hall mo le taumafataga tele
na saunia e aiga na lua ae na auaunaina lea
e le Pradise Catering. O le faafiafiaina o le
aso na feagai lea ma alii ma tamaitai o le Autalavou i faafiafga matagofie tele ma na fiu
foi i talie i agamalie a alii.
O le tofa ia Niumaleoa Tumanuvao na
avea ma Fofoga o le aso (MC), a o le afioga
lava ia Aiolupotea Aiolupotea na saunoa e fai
ma sui o le susuga i le faafeagaiga ma lona
faletua ma Aiga na lua. O upu na auga i ai
le tanoa faalele i le afioga ia Aiolupotea, "o le
moni ua afifiina e le alofa". Na matua iloga
lava foi ona aafu le paia o le Ekalesia, i tiuga
ma faaaloaloga a Aiga na lua, e ala i Ie tetele
o le Malo ma Ie o Auafa na faaali ai le titi
faitama o Aiga na lua aua pelega o fanau.
O sua foi o faaaloaloga ma palapalamalo,
ae maise o tupe paia na aao i ai Aiga aua
le Ekalesia ma le va nonofoa ai ma lo
latou faifeau.
O le afioga lava i le Fofoga o le Ekalesia, le tofa ia Fetaia'i Teofilo na tasi i ai le
ta'u i Aiga ma le nofoasuafa ma le
faafaleupoluga i le Ekalesia, na ia faaleagatonuina ma tali fuaitau aua le
saunoaga a Aiga na lua ma a latou
faaaloaloga o le aso. Ona faaiu ai lea i le
saunoaga ma le tatalo faamanuia na
saunoaina e le susuga i le Taitai Autalavou le susuga ia Rev; Saomalie Samoa,
ona lulu aoao ai lea ma faamavae i lea
aso. E faamanuia atu ai foi le tatou
nusipepa mo le Aiga Fou i le faatoa nofotane ma le faatoafaiava, Jacinta ma
Tesa Tuupo. E pei lava o upu faalaeiau o
lo oulua aso, "O le Alofa lava e Lautua ai
mea uma"
Ugulaii Fou ma Uo Sili ma Aumea mamae.
Afioga Tagaloa Suá ma lona uso ma lona toalua faatasi ai ma lo lua niece le tamaitai faaipoipo
o Jacinta Tuupo.
34
24th May 2010
Le Manamea Samoa
O NAI MOTU-GA MANATU (O upu ma o latou uiga)
Tusia: Peilua David Lam Sam
Motuga Manatu
Toe faatalofa atu Samoa le atunuu
pele. Manatu lava o lo o maualuga pea
le aoina o le fetu tai matagi i lo outou
soifua laulelei faapea foi so matou ola
vaivai. Faatalofa foi i tuaa sinasina o si
ō tatou atunuu, tainane le au
faigaluega paia a le Atua i soo se itulagi
e oo atu i ai nei tusitusiga, ae maise le
paia lasi o si o ta atunuu mai i mauga
tetele se ia paia maugaiti. Talofa Lava.
Ia o lenei foi ua toe so'oso'o atu nai a
tatou upu masani, e talitonu lava se
lagona vaivai, o le tofā ma le moe lena
e teumalu i ou tofaga. E iai foi taimi e
augata ai le peni e tusitusi, auā e tofu
lava le tagata ma lana fa'auigaina o
upu o si a tatou gagana. Pei lava o le
fautuaga masani e le tatau ona tatou
fete'ena'i i upu moni o si a tatou
gagana, ae e tatau ona tatou galulue
faatasi auā le lumana'i o alo ma a tatou
fanau mo a taeao. Ina ia aua ne'i taumateina fa'ameata'ita'i i le ato e tupulaga o le lumana'i, pe sa i ai lea upu ma
lea tala, fa'apea fuaiupu i le gagana
Samoa.
Ta te nofo lava ma va'ava'ai i totonu o
lenei atunu'u. Manatu e ioe uma lava
tatou i le tala lenei.
Afai ae tali ni malo, pe iai foi ni mea
e fai i totonu, o aiga, aulotu ma
fa'alapotopotoga ae aofia ai ma alo ma
Le Manamea Samoa
fanau, ta te va'ai ma le alofa ma le agaga
fa'anoanoa i le taimi e fai ai upu o le aso
fa'atau, sivaloa po o le lauga foi. E na o le
nonofo lava o tamaiti ma teineiti ma pulapula solo o latou mata (fofoga) e le malamalama i upu, uiga o upu, fa'apea tala o loo
fai i totonu o se hall, po o se isi foi nofoaga.
Pei la o le autu tonu lea o nei mea o tusitusiga, ina ia le gata ia fiafia le e faitau, ae
ia malamalama fo'i i le uiga o lea upu, ma
lea upu, le Fuaiupu ma le lauga atoa.
Upu mo lenei vaiaso
Lufilufi lima lelei:- Tufatufa po o le fa'asoasoaina o ni mea, fa'apitoa lava i mea taumafa. O le sini lava o lenei upu e fitoitonu i
le tagata o lo o tu i le foe i le fa'asoasoaina
oni taumafa po o nisi foi mea e maua, e le
gata o se auaiga, aulotu, po o se fa'alapotopotoga foi. Afai e lelei le fa'asoasoaina po
o le lufilufiina e lenei tagata oni mea, e sili
ona alofagia toe fa'atuatuaina fo'i i so o se
mea e iai. E mafua lea ina ua tofutofusia
uma tagata pei o le upu e fai e toeaiina i
faiva i tua'au, e ta'ape le fuamanusina, ae
ua tofu le gogo ma si ana ia.
E masani lava ona ou maitauina se tasi
tulatoa faiupu o se tasi ekalesia, o lenei tulafale e matuā le sao ai lava se isi to'oto'o o
le ekalesia, e le gata i le va i fafo, ae o totonu lava o le lotoifale, pei lava na o ia e
faia upu ma tala a le aulotu, ae a o'o loa ina
avatu se inati, po o ni fa'aaloaloga foi mo le
ekalesia, ona feme'ia'i solo lea pe tau tulei
solo, ua na o le nofonofo e tau le tautala, ae
po o fea o iai le tautalatala ma le tele o ana
lauga e fai so'o. O le ā le uiga o la'u tala, e
o'o loa ina tufa taumafa, musu loa e tautala
ina ne'i te'i ua uma ona tufa i tagata, ae leai
sana mea e maua. Auā o le uiga o le upu o
lo'o tatou talanoa ai nei, O le Lufilufi lima
lelei, e tele lava taimi e le maua ai e ia se
mea, e o'o lava i taumafa. Na te faia lona
faiva ma lona silafia lelei e tufa ma fa'asoasoa so'o se mea e maua i tagata uma, tusa
pe lē taumafa. O lenei fo'i upu o se upu
fa'aaloalo mo le fa'asoasoaina oni mea.
Matagi Togaina
I totonu lava o si o tatou atunu'u o Samoa,
e ese le tele ma le anoanoa'i o le ta'uga e
toea'iina mo olomatutua o matagi. E
masani ona ta fa'alogo, o talanoa tagata
matutua i igoa o lea matagi ma lea matagi.
Pei o le La'i, To'elau, Toga, Tuaoloa, Afā ma
isi. E silafia lelei fo'i e le au matutua le ituaiga agi o lea matagi ma lea matagi. E
silafia le matagi agi mālū, matagi vevela,
matagi tōfa'ata'uta'u, matagi afā ma isi. I
totonu o Niu Sila nei e ese fo'i le ta'uga po
o igoa o a latou matagi. O Karaiesetete lava
latou e fa'aigoa fa'apea a latou matagi.
Saute i Sisifo (Southern Westerly), matagi
e matuā mālūlū, Saute i Sasa'e (Southern
Easterlies) e lā ae mālūlū le matagi, Mātū
i Sasa'e (Northen Easterlies), mālūlū totonu o fale ae vevela fafo, Mātū i Sisifo
(Northern Westery) e vevela le ea toe
vevela le agi a le matagi. O le taimi nei
la ua leai se Mātū i Sisifo, ma se Mātū
i Saute ae ua Saute i Sasa'e fa'asoloatoa aso uma i le agi a le matagi. Mālūlū
fa'asoloatoa.
Ae o le tatou upu o lo'o i luga o
lona uiga o le a'afia, afātia, tupu se
fa'alavelave, mafatia, ma isi. O se upu
fa'aaloalo e fa'aaoga pe a mafatia se
tasi i se fa'afitauli, pe tupu se
fa'alavelave e le'i mafaufauina, afātia
le folauga i le vasa, le ea po o le
fogāeleele fo'i. Fa'ata'ita'iga (example),
i le tausaga le na te'a nei sa matuā lologo ai i tino ma agaga o tagata Samoa
i so'o se itu o le lalolagi le tala
fa'anoanoa ma le fa'avauvau, ua le o toe
po ai se lilo, le matagitogaina o le folauga a le sa o Samoa ina ua tupu fa'afuase'i le fa'alavelave fa'alenatura. E
masani fo'i ona fa'aaoga e failauga lenei
upu i taimi o fa'alavelave, ae maise
lava pe a ma'imau se soifua o se tagata.
E fa'apea le fa'aaogaina, "Oi talofa!
talofa! Ua matagitogaina le sa po o le
folauga i lenei taimi o le tausaga".
Fa'amālūlū atu i se upu ua lē
tautamāalii i lau silasila, fa'amolemole
fa'amagalo le auauna. Manuia tele oe
Samoa, alofa le Atua aua ne'i matagitogaina lau folauga i lenei lua vaiaso o
lumana'i.
Soifua
24th May 2010
35
Le Manamea
125mm x 185mm
29/01/2010
WHEELCHAIRS
& WALKERS
MAI LE LAUMUA
I UELIGITONE
FULL RANGE OF MOBILITY EQUIPMENT
$695
$375
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Oso le taavale la’u
pasese totonu
McDonalds
Lightweight 16” & 18”
Wheelchairs
Raised Toilet Seat
$599
Electronic Adjustable
Position Bed
$375
4 Wheel Walker
from $60
Walking Sticks &
Crutches
LE MANAMEA
SUMMER
SAVER DEAL
All marked prices
when you present
this voucher
20% OFF
* Sale and Hire Items Excluded
MOBILITY SCOOTERS • WHEELCHAIRS • WALKERS • BATHROOM AIDS • RAMPS
PHONE
354 5616
108 Sawyers Arms Rd, Papanui, Christchurch
O le te’a o le itūla e lua o le
malama o le taeo o le aso Lulu 12 Me na
oso ai se taavale la’u pasese i totonu o le
faleaiga McDonalds i Ueligitone ma
manu’a tigaina ai se tamā e 49 tausaga
sa faapea ona iai i le faleaiga i lea itūla o
le taeao.
Sa fa’atopetope atu lea tamā i le falema’i
i le taavale a le koluse mūmū ina ua
fa’aalia mai ua pa’u iai le fata fa’atau
oloa ma na le mafai ai ona minoi ma
gaioi lona aao (vae).
Na maua i mea pu’e ata a le CCTV
lenei taavale la’u pasese faapea le tulaga
sa tu ai lenei tama a’o taufetuli ese le aufaigaluega a le McDonalds ina ua vaaia
le osofaia e lenei tama’i taavale tioata a
le faleaiga ma o lo o agai tonu atu i le fata
faatau oloa.
O lo o suesueina pea e le Ofisa o Leoleo mafuaaga o le oso o lenei tama’i
taavale i totonu o le McDonalds. Peitai
na fa’aalia mai o le mafuaga o lenei
faalavelave ona ua faafuaseia ona se’e le
vae o le ave taavale ma le ki taofi o le
ta’avale ma oso ai i totonu o McDonalds.
Ua fa’ailoa mai foi le solosolo manuia
o lenei tamā ina ua uma ona faia iai ni
togafitiga i lona aao.
Na tapunia mo nai itula le faleaiga o
le McDonalds i Taranaki St ona toe tatalaina lea i lea lava taeao. Peitai na
fa’ailoa mai o mea taumafa uma sa
teuina i le umukuka a’o lei tupu lenei
fa’alavelave sa lafoa’i uma i le lapisi mo
le puipuia o le soifua maloloina.
’
88 CUBA STREET
HARBOURSIDE CENTRE
TORRENS TERRACE
OPPOSITE THE SHOWGROUNDS
NEXT TO PAC n SAVE
OFF WEBB & CUBA STREETS
HUGE VARIETY OF MEAT CUTS – HEREFORD PRIME BEEF (BEST IN NEW ZEALAND!)
FAMILY PACKS – BANQUET ROASTS – WHOLE CARCASS – CUMBERLAND SMALLGOODS
"
!
#
%&'
$
36
24th May 2010
"
(
Le Manamea Samoa
Le Manamea Samoa
24th May 2010
37
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Toatolu Maliliu I
Se Faalavelave
Tau Ta'avale
O se teineitiiti aoga e 16 tausaga
e aoga i se aoga maualuga i Hurunui
le itu i matu i sasae (northeast) o le
aai nei, e toatolu i ai le au maliliu i
se faalavelave tau taavale i le
faaiuga o le vaiaso ua tea nei. O le
isi toalua o ni alii e 21 tausaga o le
ave taavale, ma le 16 tausaga na
maliliu ai lava i le taimi na tupu ai
le faalavelave.
E toalua foi le isi lava vaega o le
taavale lenei, e toalima iai le aofai
na manunu'a tigaina. O se tama 37
tausaga, ma se alii 17 tausaga sa
faavave atu i le falemai tele i
Kalaisetete nei mo le fia fa'asaoina
o laua ola. O lenei fa'alavelave na fetoai ai se taavale laititi o le ituaiga
o le Mitisubisi Mirage ma se pasi lau
pasese i le auala maualuga numera
tasi (State Highway 1) i le itu i saute
(South) o Woodend 15 minute mai le
a'ai nei. E leai se tasi na manua o le
pasese a le pasi. O le pasese a le
38
24th May 2010
ta'avale na lavea e omai uma i le
pitonu'u o Amberley e afa itula le
mamao mai Kalaisetete nei.
Na taua e se tamā mai lea
pitonuu, o le tolu ai lea o
fa'alavelave fa'apea talu mai le
Kerisimasi o le tausaga na tea nei i
le vaega tonu lea o le auala. Na
fa'aalia fo'i e i latou o lo'o nonofo
latalata i lea vaega o le auala, ua
tatau ona toe tuutuu i lalo kilomita
(kilometers) le saoasaoa mai le 100
kilomita i le 80 kilomita i le itula. Sa
saunoa le alii asiasi sinia o femalagaiga i luga o alatetele i le a'ai nei
(Senior Inspector) e faafetaia i latou
uma lava sa malaga atu ma tutu ma
ofo atu le latou fesoasoani mo i latou
sa mafatia i lenei faalavelave. E oo
mai i le taimi nei o loo su'esu'e pea e
le vaega su'esu'e a leoleo le mafuaaga o lenei faalavelave, pe le o
aafia ai foi le ava malosi ma fuala'au
faasaina.
Le Manamea Samoa
Fili o le Kama o le Maua
E faateia taliga o usugafono i Malua i
lenei tausaga i le salalau o tala ma
lipoti a le au faasalalau tala ise isi
faifeau matua o le ekalesia ua tuua’ia
foi i amioga mataga na faia i se
teineititi. Pe afai e sa’o faamaumauga
lata mai, o le lua a’i lea o leoleo mamoe
a lea ekalesia ua aafia i moliaga o le
faaoolima mataga. Fai mai le
musumusu a se isi matai matua na
faalogo foi e iai se isi mea na tupu
muamua i le leoleo mamoe lea, ae sa
natia lava i fatualavai ona o le alofa isi
faletua ma le ekalesia aemaise o le
aulotu ma le nuu. Lea la ua toe aliali
se isi faaletonu ua tuuaia ai, ua leai loa
se ki taofi ae fana i le tu’itu’i ma faao’o
loa le tagi a le tamaitai na aafia i leoleo.
Poo le a lava o tatou tofi i lalo nei e le
mafai ona atoatoa ai se tagata i taimi
uma. Poo a foi lo tatou mamafi i le faamaoni ma le faia o le mea moni, e iai
lava le taimi e vaivai ai le ola faatuatua ma palasi ese ma le moa o le ala.
Fai mai o le fono tele na usuia i le vaiaso na te’a nei na gugulu uma ina ua
faalogo i tala ave o lea faaletonu. O le
uiga lava lea faaletagata e faalogo loa
i se mea leaga ua faia e se isi tagata,
pei se mea fiafia a nisi le talatalanoa
iai ae ua le mafaufau le tagata ia ia te
ia, poo afea e sipa ai lona lima ma lona
vae taumatau. O loo manino upu a le
Tusi Paia e aua tatou te faamasino atu
ina nei faamasino mai tatou e isi. A
tusi foi lou lima tusi ile isi, e galo pea i
le toatele le lima matua o loo pio ane
ma faasino ia te oe. O mea e ao ona
tatou mafaufaufau loloto iai, o le maua
ole kama o le aka
***************
E malie nisi o tala o tapenaga a sui
tauva o palota laiti a Safata ma
Faleata i sisifo lea sa faia talu ai nei,
ona e mata’utia togafiti sa faia e nisi
sui. Na faamatala le isi matai i le
leoina e le aumaga o lo latou nuu o magaala uma i tai i le aai ma magala i uta
i le po o le aso Tofi a malama le aso
Faraile na faia ai le palota. Na tete’i le
au leoleo a le nuu ina ua te’a le tasi i le
vaveao ae afe ane ni veni lapopo’a se
lua i se magaala i uta sa tiute ai, ma
Le Manamea Samoa
oso atu i fafo le ave taavale ma fesili pe
aisea ua pupuni ai i ma’a lapopo’a le
auala. O le tali ua poloka uma magaala e
le mafai se taavale ese ona afea.
Na fiu veni lapopo’a e lua e
sue se magaala e sao ai
i totonu o le nuu na
pei e loka i se pa
sima e ma’a
lapopo’a a le
aumaga. Fai
mai ana le
lelei ona
leo le nuu
semanu e
malama
le
atu
taeao ua
la’u uma
e le isi
s u i
tauva
tagata
palota a le
nuu lea e
tofafa i fale
ie tetele na
saunia a le isi
sui tauva. Fai
mai le matai
matua o le nuu ana
le faia le gaioiga lea semanu e aliali mai foi se
suiga i le lagolago a tagata.
O loo valoia le aasa o tapenaga a sui
faatutu mo le palota tele i le tausaga fou,
ae o se tulaga taua lea e ao ona silasila iai
le Malo o loo tu nei, ina ia faia nisi aiaiga
faaletulafono e taofia ai nei ituaiga o
gaioiga o le la’u o tagata palota ma faamomoe ma fafaga i fale o sui tauva. O se solitulafono lea ituaiga o faiga ona ua fosi le
ekisi i le tupe siliva ma le laualo, ae le o iai
le aano moni ma le taua ole filifiliga ina ia
aoga mo le malo, itumalo ma le nuu. O le
taalo eleelea ma fa’i mamago, o le lau mai
o le iuga ua tautau ai foi ma le fili ole
kama…
***************
Ua ta’ape le fono i Malua o lenei tausaga
ae ua teu fatu i loto le talanoaina e usugafono o mea nei o asiga i taimi o le fonotele.
Ua sa’o lelei le mau a se isi faifeau mai Niu
Sila, ua oo mai le taimi ua tatau ai ona
silasila le ekalesia ia fai se tuaoi o
asiga. Anusa ua fai ma avega mamafa
i nisi aiga le tau saili oni mea e asi ai
pai ma lafai. O nisi foi aiga pei se mea
ua masani ai le tapena o asiga
fono. E fa’i o taumafa ae o Ie
tetele e alu ai se asiga
tainane le taugata o le
faatupega o nei mea o
asiga. Afai ua mamafa i finagalo o
taitai o le ekalesia
asiga ua tatau
ona tuu pe faamama ise isi
faiga pe afai o se
aganuu, ae ao
foi ona mamafa
le silasila i le
faia o se isi
suiga i totonu o
le ekalesia. Sui
le tausaga o le
soifua e penisione ai faifeau ua
matutua.
Ua faatupu laia le
aufaigaluega ua iu
mai le Kolisi faafaifeau
ma ua toatele foi o loo
nonofo ma faatalitali poo
afea e sau ai se tusi vala’au. O
nisi lava ekalesia ua faalogo a’e le
leoleo mamoe ua gasegase ma ua tatau
ona nofo ae sui atu se isi leoleo mamoe
talavou o loo malosi, ae augata lava e
faamatuu ese le peleue ma le fusiua
ona o le losilosi pea i faamanuiaga o le
galuega. Manaia pe a tuu loa le
tausaga penisione i le 55 ina ia tele ai
se taimi ma ni tausaga e foi ai le leoleo
mamoe e faamaopoopo si ona aiga ma
saili nisi atina’e e manuia ai le fanau
aemaise o nuu ma aiga ma le Malo. O
le isi vaega e ao ona silasila iai taitai o
le ekalesia, ia fai se polokalame e maua
ai e nai tama ma tina matutua o le
ekalesia nai faamanuiaga tau tupe e
avea ma fesoasoani i le tausiga o latou
ma amanaia ai foi le latou auaunaga i
le lotu i le tele o tausaga. A na leai nei
le penisione a tagata matutua o loo
maua mai le Malo e le sogisogi nai
matua tausi o le ekalesia ini faamanuiaga faapea. O le mea e fai atu ai
ua tai fia miliona tupe o loo maua e le
ekalesia ae o loo pogisa pea le vaai ma
le silasila i se polokalame faapea. Fai
atu ai foi ae pule lava taitai ua tofia. E
na ona fagufagu ma faatupu manatu
atu aua e alu alu fo’i, lavea ane ai se isi
i le Fili a le Kama, ole maua..
***************
O le tala o le tupe mulimuli a le Malo
lea o le a faataoto i le Palemene i le
faaiuga o lenei vaiaso, ua valoia o se
tala o le tupe manaia ma mataina aua
o le a aliali mai ai ni atina’e tetele o loo
fuafuaina e le Malo e fai ma faatosina
lelei o le palota o le tausaga fou. O le a
aliali mai ai foi ma le siitaga fou o le
penisione mo tagata matutua ma se siitaga o totogi mo tagata faigaluega a le
Malo. E le mafai lava ona aumai ai se
siitaga o le lafoga o le Vagst, aua o le
kama lea faato’a aumai i luma pe a toe
manumalo le HRPP ma faataatia lana
tala autu muamua o le tupe o le
tausaga fou 2011. O le a samala nei e
le faipule o le itu agai le tala o le tupe
mulimuli aua o le a saili ai ‘ai
faapolokiki mo le palota o le tausaga
fou, ma o le a faatiga taliga ai nisi finagalo o mea tuai o le a toe lau atu i luma
e fai ma faatupu manatu i le atunuuu
faafogafoga aemaise lava ia mausali ai
le mau a faipule o le itu agai ua tatau
ona sui le Malo.
Fai mai isi matai poo ai a sui iai, pe afai
nei ua pa’u le taitai o le Tautua Samoa
sa malosi lana osofai i mataupu sa lagalaga ai nei i le tele o faaletonu ua
molimauina e pei o le taugata o le soifuaga. Ua vavalo le isi matai toeaina
mai Savaii e le suia lava le faigamalo e
tumau i le HRPP. O lana mau e faavae
i le taunuuga o palota laiti na faia talu
ai nei. Fai mai le toeaina matua pe afai
e moni ua mananao tagata e sui se
faigamalo fou semanu e toe manumalo
uma mai faipule o le Tautua Samoa.
Tailo iai aua o manatu faaalia e eseese
lava mea e faavae ai le talitonuga o le
tagata aua o le saolotoga tutasi lea e
faaali ai manatu. Ae poo le a ni vevesi
o manatu ma finagalo faaalia o le a
tulai mai i le tala autu mulimuli o le
Tupe a le faigamalo a le HRPP o loo iai
nei, o le mau masani O le Fili o le
Kama o le Maua. Manuia lenei vaiaso
ma galuega.
24th May 2010
39
40
24th May 2010
Le Manamea Samoa
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Fogalele Molioo
O TINA O LE PAE MA LE
AULI I TOTONU O AIGA
O se Aso Sa matagofie ma
le susulu manaia o le la i
totonu o laufanua o
Kalaiesetete,sa fa’amatuina ai le aso o Tinā a le
Ekalesia EFKS Woolston
i Kalaiesetete,i lalo o le
ta’ita’iga a le Toeaina o le
Pulega le susuga iā Tumama Vili ma le faletua iā
Elisapeta Vili.O le sauniga
na ta’ita’iina lava e le
Toeaina le susuga iā Tumama Vili.Sa fa’aautūina
lava manatu o le Toeaina
i le fa’atāuaina o tinā i totonu o aiga,aemaise le
latou matāfaioi o le va’aiga
ma fa’aleleia mea uma i
totonu o aiga,nu’u ma
alalafaga,aemaise totonu
o le galuega a le Atua.Auā
o le upu moni,a lē i ai se
tina i se aiga,e lē o se aiga
fiafia,ma e lē o i ai fo’i se
Atua.E o’o fo’i i totonu o
nu’u ma alalafaga atoa ai
Le Manamea Samoa
ma Ekalesia,a aunoa ma
tinā e lē mafai ona maopopo
ma lelei ni fa’amoemoega,o
tinā faufautua lelei i tamā i
totonu o se aiga,o lo’o ta’atia
mai ai se aiga fiafia ma le
fealofani,o le aiga lenā e fia
Afio ai Iesu.
Na saunia fo’i e le Autalavou
vaega laiti se tala ma pesepēsega,auā lava le fa’amatagofieina o le aso ua
fa’apitoa mo nai tinā.O le
tala sa fa’aautuina lava i se
tinā ma le fanau,i le alofa
fa’atinā na te le’i fa’afiti pe
solomuli i uiga lē manuia o le
fanau.Sa va’aia le maligi o
loimata o le tele o matua ona
o le o’otia o lagona o lenei
tala. Na maua loa le poto,
iloa nanu ma iloa le lalolagi,
galo loa le alofa o tina, ole fesili, e faapefea ona ou maua
nei manuia? Na mae’a
sauniuniga a le fanau,ona
taualuga loa lea i le fa’aula
na saunia e le Aoga Aso Sa
fa’atasi ai ma tamā uma o
le Ekalesia.Na tauaaoina
fo’i e le mafutaga a tinā ni
meaālofa teutusi e fai
meaalofa ai i nai tinā
matutua o le Ekalesia,aemaise o nai matua [tinā]
asiasi
mai
le
atunu’u,fa’atasi ai ma le
meaālofa mo le tinā o le
pulega le tinā iā Elisapeta
Vili.
O aso fa’apenei ,e lē mafai
ona fa’agaloina ai nai o
tatou tina ua fai i lagi a
latou fōlauga,e manatua
pea i latou i totonu o
aiga.Sa fa’ai’uina ma le
manuia le sauniga,ma
ta’ape loa ma le fiafia i
aiga.
“O SE TINA AMIO
LELEI, O AI EA SE UA
MAUA, E SILISILI
LONA TAU I PENINA.”
24th May 2010
41
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Fanapato
(Duckshooter)
I le Itu Sese
O le Fana
O le amataga o le fuata o le
fana-fanagapato (Duckshooting
Season) i lenei tausaga, ua amata
sesē lava ina ua taufai lavevea ni
alii tai 32 tausaga mai
Kalaisetete nei.
O nei alii sa o faatasi ma ni aufaifaatoaga e fanapato ae taufai
manunua ai ina ua lavea fofoga
(mata) o le isi alii ae lavea foliga o
le isi ina ua fa'apa sesē a la fana.
Na faavave atu nei alii i le falemai
i Wanaka ma toe auina atu i
Dunedin i le falemai tele ona o le
tūgā o laua manuaga.
Sa saunoa le alii leoleo ua uma
ona fa'atalanoa nei alii ma e le o
aofia ai se ava malosi i lenei
faalavelave, e le o iai foi se vaega
42
24th May 2010
e a'afia ai se taupulepulega, pe o
se mea na fuafuaina, peitai o lo o
fai suesuega ona o le a'afia o laau
malosi (fana). Na taua foi e le
Susuga i le malu o le malo (leoleo)
o loo taumafai e fai ni Kemupeni
(Campaign) mo le saogalemu
(safety) ao feagai ai le atunu'u ma
lenei ta'aloga o le fana-fanagapato. E tatau foi ona i ai ni
puipuiga o le saogalemu (precaution) mai le fa'aaogaina o fana
faapea le faaaogaina o le ava malosi i lenei ituaiga ta'aloga. O i
laua na manunua, o lo'o taofia pea
le o lo'o leaga lona mata, ao le na
a'afia ona foliga na toe tea mai i
tua.
Le Manamea Samoa
O LAU AGANUU
Tusia: Tualoaina Moana Tuala - Tamalelagi
Manatu Autu i se lauga o se
maliu
E muamua lava ona faatulou atu
Samoa i ou paia ma ou tulaga faalupelupeina talu ai ona o le a avatu se
lagona o le tusitala i nisi foi o mataupu
e tele ina feavea’i ai manatu ma lagona
o le Atunuu
E i ai lo’u talitonuga o le lauga fa’asamoa, e ‘ese le lauga o le fa’apa’iaina
o le saofa’i, ‘ese le lauga o se inu i le
malaga, ‘ese le lauga o se maliu, ma le
tele lava o ituaiga lauga ‘ese’ese e fua i
le ituaiga nofoaga o lo’o fai ai se
fa’alavelave.
O lenei fo’i manatu e le aveesea ai le
tulaga masani o vaega o le lauga e pei
o paia, faafetai, ‘ava taeao ma isi.
I le lauga o le maliu, e fua upu e fai. Po
o se tamalii, po o se tulafale, augafa’apae, se tausi alii, se tausi to’oto’o, po o
se tagata lautele.
Faataitaiga: Afai o se tu’umalō o se alii
taua, e tatau ona faatulou i lagi, ona
fa’atulou lea i le fa’avaotutui o le aiga
fa’anoanoa, aemaise o paolo ma gafa,
ona fa’atulou loa lea i le maota namu’oli, ma le tama’ita’i faifa’alii. A
mae’a lea, ona fai lea o ni upu fo’i e fa’amaise ai i le aiga fa’anoanoa ona o le
maliu.
Le Manamea Samoa
O i lava i le vaega o upu fa’amaise a le
failauga e mafai ai loa ona e aumai se tala
i se maliu i ni mea na tutupu faapenei, ona
e fa’apea loa lea, I aso fa’apenei ua ou manatua ai le tagi a le teine Safata e igoa ia
Taputuisaua ina ua maliu fasia mai lana
tama o Fatuaiupolu i lona aiga i Salemuliaga. Na tagi le tamaitai fai mai, Fatu-
aupolu e fai mai foi o oe o le tama tau
Vaipaepae ae ua fasia lava oe a o fea o iai
oulua aitu tagata o Tuato ma Tolovaa. Na
toe sii le fale o Salemuliaga toe tagi le
tamaitai, Fatuaupolu e fai mai foi o oe o le
tama tau Malaeola ma Gafuaga ae ua fasia
lava oe ao fea o iai i laua o Tevaga ma
Vaifale, ona toe tagi lea o le tamaitai ua
fa’apea mai, Fatuaupolu fai mai foi o oe o
le tama tau Matofa ae ua fasia lava oe ao
fea o iai le Puleoleuu ma le Sealiimalietoa.
Talu ai la ona o le lauga o le maliu, e mafai
la ona e soo faatasiina ma se tala i se tagata
faanoanoa o loo i le Tusi Paia ina ia o gatasi
ai se faamatalaga a le failauga o loo tu i le
tootoo ma se faamatalaga fai a le faifeau e
uiga i nei faalavelave e pei o se maliu.
E pei la o lenei: E uma lava lau tala i le
maliu fasia o Fatuaupolu ona e faapea loa
lea, E ui lava o le loimata maligi o le
faanoanoa, e pei foi o le tagi a Ioane i le
motu o Patamo o loo i le Faaaliga 5:4,5 ina
ua alaga le agelu po o ai na te mafai ona
tatala tusi taai o le ola, ‘ae fa’apea mai upu
fa’amafanafana a le toeaina ma pōpō le
tauau o Ioane, fai mai ‘aua e te tagi, o lo’o
ua i ai le leona o le ituaiga o Iuta o ia lea na
te tatala tusi o le ola ma soloiesea loimata
o le fa’anoanoa ina ia liua i le fiafia.
O le fa’ataitaiga lena o se lauga o se maliu,
ia taumafai lava e fa’apu’upu’u ‘ae ia
manino ma ia taua mea anoa i lauga. ‘Aua
le tāea lapisi, auā o le tele lava o tagata
e fiafia pu’upu’u. Ia fa’amasani fo’i la
tatou i le muagagana fa’aperetania
“short and sweet”.
Fa’apei lava ona ou avatu i le amataga
o lenei tusitusiga, e ‘ese’ese le fausaga o
ituaiga lauga, ‘ae tasi lava le auivi e
taoto uma i ai nei lauga. O le fautuaga
fo’i a le tusitala, ia fa’aeteete lava, ‘aua
ne’i feaveaia upu o lauga (mix), talu ai e
ono sese ai le manatu po o le mafuaaga
autu o sea fa’amoemoe. Fa’ataitaiga: E
le mafai ona e amataina se lauga o se
maliu fa’apenei; “Ua lupepe le taumanuula aua le taufaanuu lele ua malu mai
luma” E ala ona le mafai ona faaaoga i
se lauga maliu, aua foi o le maliu o le ata
o le faanoanoa, ae o le uiga o le Faitau
lena, “ua lupepe..... ua paia ma mamalu
ma matagofie ona manuia lenei aso i le
alofa o le Atua. A fua la i ai fa’aupuga
nei, e foliga mai o le maliu a’o lea e fiafia
ma olioli tagata uma.
O le ala lea ua ‘ou toe naunau atu ai ina
ia manino ma maioio lelei fa’aupuga ma
alaga-gagana e fa’aaoga i ituaiga lauga
eseese.
Manuia lau fa’asausauga.
Tualoaina Moana Tuala-Tamaalelagi
24th May 2010
43
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Fa'amanuiaina
le Aufaipese a
le Aai o Fugalaau Matala
O le fa';aiuga o le vaiaso na tea
nei sa fai ai se tauvaga pese o pese
usu fua (barbershop) i le town hall i
le Laumua i Ueligitone. E tele ni aufaipese sa tau aofia ai i lenei tauvaga, ae o le fa'aiuga na sola mai ai
le aufaipese a tina o le a'ai nei ma le
tulaga muamua pe o le manumalo i
le tauvaga atoa.
Sa Saunoa le so'oupu o le aufaipese a tina o le aai nei, e momoli
atu lona agaga faafetai i le tapuaiga
a tagata o le itumalo nei, auā e le'i
faigofie le tauvaga ona o le lava
saunia o aufaipese uma mai itu eseese o le atunuu nei o Niu Sila.
O le aufaipese a tina o le aai nei
ua sauni latou te tauaveina le
tagavai a le atunuu lenei o Niu Sila
44
24th May 2010
i le tauvaga e faia i le Unaite Setete
o Amerika (U.S.A) i le masina o Oketopa o le tausaga fou (2011) pe a pule
le Atua tatou te aulia atu i se soifua
ma se malosi. E tusa ma le 145 le
aofai o lenei aufaipese siufofoga
malie.
Ae mo lou silafia Samoa, e le o se
aufaipese a tinā Samoa o le aufaipese a so o se lanu ma so o se
gagana (multicultural) ae tele i nai
tinā palagi. E moni lava le upu a si ō
tatou atunu'u “..e au le inailau a
tinā..”.
Faamalo tina o le aai o fugalaau
matala le pepese leo tetele i le malu
(bass) ato (tenor) oloto (alto) ma le i
(soprano).
Le Manamea Samoa
MAI LE LAUMUA
I UELIGITONE
Tusia: Tautalatasi Jahnke
Suipi le alii Atu
Kuki Apprentice
Niu Sila
O le ali’i o Thomas Ben o lo o aumau
i Otara ua fa’ailoa mai lona piitaga Pasefika i le atu Kuki ma Tahiti ina ua
manumalo aoao ma fa’ae’eina iai le tofi
o le ulua’i ali’i ua suipi i le polokalame o
le Apprentice Niu Sila.
O lenei polokalame sa fa’alauiloa i
luga o le Televise Niu Sila talu mai le
masina o Fepuari o le tausaga nei.
E to’asefulu fa ali’i ma tamaitai sa filifilia mai so’o se vaega o Niu Sila i le itu
tau pisinisi e tauva i lea polokalame a’o
maimoa iai le mamalu o le atunuu a’o
fa’atinoina a latou galuega i po o aso Lua
taitasi.
A’o faagasolo lea polokalame i vaiaso
taitasi e lua vaega se vaevaeina ai nei
sui tauva. Sa pu’eina uma foi e le televise
gaioiga a nei alii ma tamaitai tauva i le
felafoaiina o manatu ma le faaalia o lagona i le faatinoina oa latou galuega. Sa
tuuina atu foi ni lu’itau i nei vaega aua
le faatinoina o galuega a’o mata e lē e
ona le pisinisi ma ona sui faufautua a
latou galuega i so’o se tiute e tuuina atu
iai.
O le vaega e maualalo o latou togi i
vaiaso taitasi sa faapea ona fa’afesaga’i
ma le pulesili, se tasi o alii milionea o
Niu Sila Terry Serepisos ma ona sui faufautua i totonu o se potu koneferenisi.
O lea potu e faia ai le faaiuga po’o ai o le
a toe nofo mai le vaega o lo o maualalo
togi e tauva pea mo leisi vaiaso, a’o ai foi
o le a tuua le tauvaga ma foi atu i aiga
ma o le a le toe auai i le polokalame. O
latou o le a totoe o le a tauva pea seia o’o
atu i le fa’aiuga o le polokalame.
Le Manamea Samoa
Mai ia Fepuari seia o’o mai le masina
o Me ina ua lamalama fa’aiu le
polokalame, na totoe ai na’o le alii o
Thomas ma le alii o David Wyatt mo le
sueina o lea tofi. Peitai na vaaia le malosi o le finau o le alii o Thomas, i lona fai
mea mafai ma lona filigā e tuuina atu
lona malosiaga uma a’o silamio le
atunuu i lana taumafaiga.
O le fofogaina o le manumalo i le
polokalame mulimuli ma lauina ai ua
avea le alii o Thomas Ben ma siamupini
o le uluai Apprentice Niu Sila na vaaia
ai loimata maligi o lona tua’a, Rita
Henry ma lona tama fai o Tamoa Henry
ina ua manuia taumafaiga a lo la alo.
Na fa’aalia e le tina o Rita, ina ua ia
mäuaina le tala a’o lei amatalia le tauvaga o le a tauva lona alo i lea
polokalame, sa ia faapea atu iai o le a ia
tatalo mo ona taumafaiga.
“Na talia a’u talosaga ina ua lauina
mai ua avea lo ma atali’i o Thomas Ben
ma uluai Apprentice Niu Sila ma o le a
iai i tala faasolopito o lenei polokalame”.
O Thomas o lo o aumau nei i Otara
ma o le a tuua e ia ma lona aiga Aukilani ae malaga i Ueligitone aua lona
tauaveina o lona tofiga fou.
Na ia mäua foi se faailoga tupe pe
tusa ma le lua selau afe tālā faapea se
konekarate mo le fa’afaigaluegaina i
lona vaaia o le kamupani a lenei alii milionea.
O se mitamitaga foi lea i tagata
Pasefika o aumau Niu Sila ua tini ma le
manuia taumafaiga a se tasi o alo Pasefika.
Same Day
Emergency
Treatment
during surgery hours
(8.00-5.30 Mon-Fri)
20%
student
discount
*student ID required
Dr Peter Pallett BDS MClinDent
QUALITY, AFFORDABLE, DENTAL CARE
Families welcome, hygienist available ACC, WINZ,
Finance & Easy payment terms available
$45 for full check-up and x-rays (For a limited period)
p h o n e ( 0 3 ) 3 6 6 74 2 9
| 5 8 Wo r d s wo r t h St , S y d e n h a m | ( N r C n r Wo r d s wo r t h & C o l o m b o )
24th May 2010
45
MAI LAUFANUA O KALAIESETETE
Tusia: Fogalele Molioo
FA’AMANATUINA LE 80 TAUSAGA O LE SOIFUAGA
IVA PAGA TELESIA TAFAOALI’I
O le aso 22 Me 2010,na fa’amantuina ai le atoaga o le 80
tausaga o le soifuaga o le tinā
matua iā Iva Paga Telesia
Tafaoali’i.Sa fa’atumulia le
malumalu o le St Bernadette
Catholic Church i Hornby
Kalaiesetete, i le mamalu o
aiga,alo ma fanau aemaise le
paia i le auvala’aulia o ē sa
molimauina le atoaina o le 80
tausaga o le tinā.
Na ta’ita’ina lava le sauniga e le
Afioga Patele Paulo Filoiali’i.
O le aufaipese lava a le aiga
sa o latou lagiina viiga, atoa ai
ma le faitauina o le Afioga a le
Atua. Sa molimau le Afioga
Patele Paulo ma ia tā’ua ai le
olaga galue o le tinā, o se tinā e
mafuta tele i le Atua, o se tinā e
tausi fa’afeagaiga,e naunau
lava o ia ina ia foa’i atu se mea
46
24th May 2010
oi iā te ia mo le aufaigaluega a le
Atua, aemaise le alofa fa’atinā i alo
ma fanau a lona aiga atoa.
O se aso fanau e uiga ‘ese fo’i
fa’atinoina,ona
ua
lona
fa’ataunu’uina le sauniga i le mamalu, ma momoli fa’atasi ai ma le
taulaga pa’ia o le Misisa, ma o le
fa’anaunauga fo’i lea o le fanau ina
ia molia se Misisa mo si o latou
tinā.
Na ma’ea le sauniga o le Misisa,ona tu’umuli atu loa lea o le mamalu o le ‘au vala’aulia i le Hall tele
lava a le Racecourse mo le taumafataga tele. E avea ai lenei avanoa e
fa’aleo atu ai fa’amanuiaga ma alofa’aga mai le pulega a le Le Manamea Samoa mo oe le tinā,ia alofa
le Atua ma ia saga fa’afualoaina
pea lou soifua.
MANUIA TELE LOU ASO SOIFUA
Le Manamea Samoa
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Peilua David Lam Sam
Aperila (April) Le
Masina Vevela I
Le Aai Nei
O le masina na tea nei o Aperila
ua fa'amauina o le lona lua (2nd)
lea o Aperila Vevela i le tala fa'asolopito o le a'ai nei o Karaisetete
talu mai le tausaga e 1945. E 14
aso na faamauina o Aperila e le i
lalo ifo o le 20 tikeri seilosi (20 Degrees Celsius) le fua o le Vevela.
O
nisi
o
fa'amaumauga
(records) ma le ofisa vaai tau, o le
aso muamua o Aperila e 27.4C le
fua o le Vevela, sosoo ai ma le 12
Aperila e 27.1C, ae o le aso 23
Aperila e 26.7C lona Vevela.
O nei fa'amaumauga uma na
Le Manamea Samoa
tā'ua ai i le a'ai nei o se tasi o
masina sili ona mafanafana le tau
nai lo le tele o tausaga o le tau
mafanafana (summer). E na o le 24
milimita le timu sa fa'amauina na
pa'ū i le masina na te'a nei i totonu
o le lima aso (5 days). O le masina
foi lava lenei na sili ai ona
fa'aopoopoina le susulu o le malamalama (much shinier) nai le
malamalama masani (normal
shine). E tusa ma le 166.9 itula o le
susulu malosi o le la ua sili atu ai i
le ono itula nai lo le susulu masani
a le la i le a'ai nei.
24th May 2010
47
MAI LAUFANUA
O AUKILANI
Vui Masinamua
Laveaina le ola o se
tama aoga e Ninja
O le pogipogi o le aso Tofi 20 o Me 2010
i se tasi o pitonuu o Sydney i Ausetalia, na
malaga atu ai se alii mai Siamani o loo
aoga nei i se tasi o Univesite i Sydney i se
nofoaafi (train), ma le lilo i lona manatu o
loo mataiina pea o ia e nisi o talavou i luga
o lea train. Ina ua taunuu o ia i le vaega
tonu o le pitonuu e nofo ai, ona ia oso ese
ai lea ma le train ma savali loa agai i le
mea e nofo ai.
Na faapea foi ona mulimuli atu ai pea
nei tamaiti talavou e toatolu, ma latou osofaia loa o ia i se vaega e paka ai taavale.
na taua i se lipoti a le Telegraph Mirror e
faapea, o le agai atu o se alii aoga Ninja i
lana taavale na ia iloa ai le tietie o le vaega
leaga lea i si tama ma tatuí ae taumafai e
fao lana atotupe. na vave ona toe tamoe
mai le ninja lea i totonu o le fale aoga o loo
i ai uma le faiaoga ninja ma tama aoga
ninja ma taú loa i ai. Na taua e le faiaoga
o le ninja School o Hojo e faapea, ina ua
taufetusli atu ma ana tama aoga ma a
latou toniga uli faa ninja, na pei lava eo le
emo o le mata le alu faasulusulu o le
vaega leaga lea, ma ua laki ai ma
faasaoina le ola o si alii Siamani e ui ina
ua leaga uma ona foliga ma papatoto lona
gutu ma le isu. Na matua lagona lava le
agaga faafetai o lenei alii i ninja ma le
galuega lave ai mo ia.
48
24th May 2010
Le Ninja Martial Art School na laveaia le
tama aoga Siamani
Ae fai mai ninja e le tau faafetaia lo
latou laveaina o lea alii, aua e leai se latou
mea na fai ae vagana ai o latou teuga uli
ninja lea na fefefe ai le au gaoi lea. Ua
lokaina nei e leoleo le toalua o i latou ia,
ae o loo tau sailia pea le isi e toatolu ai,ma
ua molia ma o loo fatali nei le faamasinoaga o ia alii.
O le taulealea Siamani e malaga ese
atu ma Ausetalia mo lona atunuu i le aso
Lua 25 o Me 2010, ina ua maeá ai ana
aoga i Ausetalia.
O loo attach atu le ata o le au Ninja na
laveaina le tama aoga.
Le Manamea Samoa
MAI LAUFANUA O
KALAIESETETE
Tusia: Fogalele Molioo
TAUTINOGA FAIUMU TUIPOLOA MAKESI TITO
Fa’atalofa atu i le paia ma le mamalu o le
au faitau nusipepa, sā ma ou faigā o le’ā le o’o
i ai se leo.Talitonu o ou paia mai lava i le amataga e o’o i le iuga. Ae o le autū o sa’u fa’amatalaga e fia tu’uina atu,e uiga i le aogā ma
le tāua o le kofe ua ta’ua o le Healthy Coffee.
I le tausaga e 1980, na amataina ai ona ou
maua i le ma’i suka,ma o le taimi lava lea na
ou fa’aaogāina ai loa fuāla’au,o le tui [insulin]
ma mea uma lava e fa’aaogāina mole togafitiina o le ma’i suka. E tele ituaiga o fa’alogona
sa maua ai lo’u tino a’o ou feagai ma le ma’i
suka,e pei o le tigā o vae,e lē umi se taimi ou te
savali ai pe umi fo’i ona ou tu,ou te fa’alogoina
le tigā o so’oga o ponaivi o lota tino fa’atasi ai
ma tino e pei e gagase.
O le tele fo’i o taimi, ou te o’o ai fo’i i le tulaga o le maualalo o le suka [hypo] i lo’u tino e
o’o mai ai se niniva ma ua tauau ai ina a’afia
ai ma la’u va’ai. Talu mai i lea taimi umi na ou
maua ai i le suka, ou te molimau ma ou
ta’utino atu, ou te le’i fa’atamala i le inuina o
a’u fuāla’au.
O le aso 22 o Aperila 2010, na amata ai
ona ou inuina le kofe se’ia o’o mai i le taimi nei,
o lea ua tusa nei ma le 3 pepa kofe ua ou inuina,ma o la’u ta’utinoga lenei.
O lagona ma fa’alogona i uiga ua aliali mai
i lo’u tino, o se matua’i fiafiaga sili i lo’u tagata,
ona ua ou toe fa’alogoina le malosi o lo’u tino.
Talu mai ona ou fa’aaogaina le kofe, ua ou lē
toe lagona se tigā o vae,ua umi se taimi ou te
savali ai pe tu fo’i, ua leai sea mea o le niniva
o mata ma pei e tau matapogia ai,ae le gata
fo’i i lea a’o le fua o lo’u suka BSL [Blood Sugar
Level] ua matua’i pa’ū maualalo lava i se tulaga lelei.
E o’o fo’i i le po pe’ā ou moe, ae ou te le’i
fa’aaogaina le kofe, o le tele o taimi ta te tula’i
It’s the little
things that make
a building Ideal.
At Ideal we really care about the details of your
new garage, sleepout or cottage. Whether it’s
the cladding, the specifying, the electricity or
the council paperwork, we’ll ensure nothing is
overlooked. And we can customise to suit your
needs. Give your local Ideal builder a call today!
so’o [se’i tulou lau fa’afofogaaga] e pei sa ou
moe taufagu ona o le fia tula’i, a’o le taimi lenei
ian ua ou inuina le kofe, ua matua’i leai, leai
lava lea tulaga ua na’o le tasi lava se taimi ta
te tula’i ai, ma ua leai se fa’alavelave i la’u moe.
O lea ou te ta’utino atu ai Samoa ma lo’u
agaga fiafia tele, le suiga atoa o lo’u malosi ua
mafai e lenei kofe ona ia fa’aleleia. E momoli
atu ai la’u fa’afetai tele i a’i latou uma sa o latou
fa’alauiloaina mai le kofe, auā ou te talitonu e
auala ‘ese’ese mai lava le alofa o le Atua iā te’i
tatou.E avatu ai fo’i lenei avanoa e momoli atu
ai le fa’afetai a le Pulega a le Le Manamea
Samoa i le tamā matua iā Faiumu ona o le
fa’aavanoaina o lona taimi, ia tau ina ia alofa
le Atua ma saga foa’i le soifua laulelei mo oe le
tamā.
Ideal West Auckland s09 837 6130
0800 50 67 67 s www.idealbuildings.co.nz
MAI LAUFANUA
O AUKILANI
Vui Masinamua
Faatasia Aiga ona o Fanau
O le aoauli o le aso Toonai 22 o Me 2010
i le Wymondley Primary School, na faatumulia ai ma faatasitasia aiga e faamanatu
ma faailogaina le 5 tausaga o se tasi o a
latou tama fanau poo fanau foi a fanau, le
alii o Julius Maselino Nicholas Junior Maiava o Manurewa. Na amata lava i le
faafeiloaia o fanau laiti poo tupulaga a lenei
alii, ona alo ai loa lea i a latou taaloga na
saunia lea e matua e faafiafiaina ai latou mo
lona aso.
Na vaaia le fiafia o le alii o Julius i fuafuaga uma na saunia mo lona aso fanau, ae
maise ai o le toatele o ana uo ma tausoga na
aufaatasi atu, ae maise ai o ona aiga uma i
Le Manamea Samoa
itugalua. O saunoaga faamanuia lava o lona
aso na saunoa i ai matua o ona matua, ae
faapea foi le tuagane o le tina o lona tina. E
tuua e le tusitala le nofoaga, o loo faaauau
pea ona faia taaloga a le fanau i le malae i
fafao o le aoga, ae o le anoanoaí o taumafa
ma faafiafiaga na saunia lava lea e ona
matua ma o laua aiga. E faanmanuia atu ai
ou aiga atoa ae maise lava i matua o ou
matua mo oe le atalii, ona ua e aulia mai le
5 lenei o ou tausaga. Ia e matau i le Atua ma
ia e fiafia i le Alii, ma ia avea oe o se tama e
faafiafiaina ai ou matua ma ou aiga i aso o i
luma. Manuia lou aso fanau.
$
24th May 2010
49
MAI LAUFANUA O AUKILANI
Vui Masinamua
"Ia femalamalamaaí Matua ma Fanau o le
alalaupapa sili lea i le lumanaí manuia"
O lagona ia na faamatalaina ai e le tusitala le
anofale ma le sini autu, o se aoaoga faasemina
lea na matauina le toatele o matua ma fanau
na auai ai, i le aso Toonai 22 o Me 2010 lea na
faatinoina i le nofoaga o le Ekalesia Aukiland
Samoan AOG i Stoddard road i Mt Roskill. O
lenei aoaoga ma le faalauiloaina, sa faafoeina
lea e nisi o Univesite ma Aoga Tumaoti i Aukilani, e aofia ai le Auckland University,
Massey University, Aukland University of
Technology (AUT), Manukau Institute of
Technology (MIT), NZQA, Best Training ma
le Career Services. Ae na fuafuaina ma faagaoioiina e se komiti e toatolu o nisi o alo lava
o Samoa, ae na faauluulu lea i le susuga ia
Fred Luatua.
O nisi o tootoo na saunoa o le aso e aofia ai le
Tamaitai Fomai i le fesuiaiga o vailaau (Pharmacist) o Natalia Nuú faapea ai le alii Loia
ma o se fai pisinisi foi o Ronji Tanielu. Ae o
nisi o tootoo faaopoopo sa auai, e aofia ai le
susuga i le Faafeagaiga ia Pastor Muavae
Mose, le faletua ia Dorophy Nuu o se Faiaoga
gagana Pertania (English) ma se Faiaoga
Musika foi, faapea ma le susuga ia Siliva
Gaugatao.
O se vaaiga sili ona mtagofie i le vaai ona o le
toatele o matua faapea ma fanau na taupati
atu e auai ma faalogologo i saunoaga faalaeiau a
tootoo saunoa o le aso. Ae o le tootoo lava na sili
ona mataina ua le gata i le faafogafoga a matua
ae faapea foi i le faalogologo a le fanau, ma na
matua leai lava se fia moe poo se musua e faalogo,
ae ua na o le fia falogo pea ma faalogo pea i ai, o le
susuga lea i le alii Loia ia Ronji Tanielu. Ina ua ia
faamatalaina lona soifuaga faavaivai ma le
musua sa i ai i aoaoga, ma o nisi lava o taimi na
i'ú ai lava foi ina tuliesea o ia ma nisi o aoga, ae
na ia toe fefulisaia lava lona olaga ona o Keriso,
ma toe pulunaunau ai e fia maua se taunuuga o
ana miti. Lea na tele lava ina le talitonuina ai o ia
e nisi sa o latou aooga ae faapea foi i nisi sa faiaoga
ia te ia, ina ua ia faamanuiaina ma avea ai o ia o
se tagata Pasefika muamua ua faauu ma ni
Faailoga se tolu (3 Degrees) i le taimi e tasi. Ae na
ia taua ai i lana faalaeiau mo matua ma fanau fai
mai, "E faigofie ona miti, ae o lona faataunuuga e
maua i se tau taugata".
O se luitau tele foi lea mo tatou o matua, aua e
tele taimi tatou te manao ai e faataunuuina e
fanau a tatou miti, ae le o moe mitiga lea a i latou.
Ae na saunoa le susuga i le faafeagaiga ia Pastor
Muavae Mose ma le faletua ia Dorophy Nuú, e i
ai le taimi e fesiligia ai i tatou e le Atua, pe na lelei
lo tatou tausiaina o ana mamoe na aumaia tatou
te vaaia. Ae afai la tatou te lei faia lea galuega, o
le a la le tatou tali atu ia te Ia?
O lenei polokalama o loo faagasolo pea, ae na o le
tolu lava Ekalesia ua latou tali atu i ai ma taliaina, e aofia ai le Auckland Samoan AOG, le
Emanuelu Christian Church ma le Samoan
Christian Church. O le susuga lava ia Fred Luatua na ia saunoa faaiu e faafetaia ai matua uma
ma fanau a le Auckland Samoan AOG a Stoddard Road i le susuga i le faafeagaiga ma le faletua ma le Ekalesia, aemaise lava i lona Taitai le
susuga ia Pastor Elder Samani Pulepule, ona o le
amanaiaina o le latou polokalama. Na ia faafetaia
ai foi le susuga ia Pastor Muavae Mose ma Tootoo
saunoa uma o le polokalama, ona o lo latou sao
taua mo fanau faapea foi matua, ona tapuni
aloaia ai lea o le polokalama i se tatalo na fofogaina lava e le susuga ia Pastor Muavae Mose.
E momoli atu ai le faafetai tele a lenei nusipepa
Le Manamea Samoa, i e na alafiaina lenei
polokalama i alii ma tamaitai, ae faapea foi o
matua ma fanau ma le Ekalesia AOG Samoa i
Aukilani ma lo latou faafeagaiga, ona o le silasila
mamao i le taua o le lumanai o fanau i aoaoaga,
ae maise ai o le femalamalamaaí ma matua e
avea ma tafué o lo latou ola finafinau. Talosia ia
tele nisi o Ekalesia latou te faaulufaleina lenei
polokalama taua i o latou lotoa. Malo le galulue
malo le alofa faamatua.
Alii Loia Ronji Tanielu
Komiti na Fuauaina le Polokalama
Fanau & Matua na auai
50
24th May 2010
Le Manamea Samoa
LE MANAMEA
SAMOA SPORTS
Tusia: Vui Masinamua
O le Fatu o taaloga a le
Manu Samoa Sevens
I le i ai o le Au a le Taitoafitu a le Manu
Samoa i Egelani, ua le o se tulaga faigofie o
feagai ma i latou. A fua atu i le maea ai o
taaloga le Hong Kong Sevens lea na o latou
malaga ai i Samoa ma Ipu e Tolu, ua o latou
totoina ai i fatu ma agaga o tagata Samoa
uma se fiafiaga e le mafai e upu ona faamatalaina. A fua foi i le po lava na taunuu
ai i laufanua o Samoa, ae o le maeá ai foi lea
i lea lava po le fusuaga mataina a se tasi foi
alo o Samoa, ua atili ai ona saga faaopoopo
lea fiafiaga ma le loto neneé i o tatou tagata.
O se vaega na saunoa i ai le susuga ia Steve
Betham le alii faiaoga, sa matua faigata ona
tau faatoatoaina ma tau faatutu lalai vae o
tama taaalo i le fogaelele, ona o lo latou fiafia ma le faagaeetia i taualumaga o a latou
taumafaiga.
O le auai atu ai la i vae mulimuli e lua o le
Taamilosaga o lenei tausaga, o loo faigata
tele lava i tama taaalo, ona fuafuaina ma
nafanafaina le latou taumafaiga, ona pe a
manatu atu i le tapuaiga a le 180,000 o
tagata Samoa o loo latou tauaveina o latou
fatu i soo se taimi e taufetuli ai i le malae.
Ae maise ai pe a manatu atu i le toatele o
Tupu ma Tamalii o le atunuu ma taitaiga
na latou molimoli ane la latou faamanuia
mo la latou malaga. O lona uiga la, e le o
Le Manamea Samoa
mama pe faigofie ia i latou lea tapuaiga. Ae
o a foliga ma se tali mai pe a foi atu ma le
manuia, ae a faapefea pe a taliu atu ma le
le faamanuiaina. Faamata e faagaloina e
Samoa nei alo ma fanau pe a taliu atu, ua
latou le mafai ona taliina lo latou manao ma
le faanaunauga? Ia o se matua fesili taligata
lava lea ae o loo ia Samoa lava lona faitalia.
Ae a le tapenaga a lau au ua i ai nei? Ioe e
le fesiligia le lelei ma le malolosi o nai alii,
aua ua uma ona saunoa le faiaoga, ua lava
tapena tama mo le taua i Europa. Ua maeá
foi ona tapena le talitonuina e Pesamino o
ia lava, ae o le ki ma le autu atoa o loo i le
fesootaiga (combinationa) a Lolo Lui ma
Uale Maí. Aua na saunoa lava i ai le alii faiaoga, o i laua ia e leiloa pe faapefea ona toe
maua pe a oo mai le taimi e faamutaina ai
lo laua tulaga taalo. Ui i lea, o fea lava e tau
i ai le taumafaiga a alo ma fanau a Samoa
i le faagatama o le Sevens, ia tatou taufai
viia le Atua ona o Lona tamaoaiga ua faatamaoaigaina ai i latou i taleni o loo tautua ai
Samoa. Aua o le upu moni lava, e le faigofie
le au a Niu Sila ina ua toe foi atu le alii Fiti
ma le alo o Samoa i totonu. Ae tatou faia o
le tapuaiga a le Feepo ina o alo faiva lona
atalii o Leatiogie i lana taaloga. Manuia le
alofaiva o lau Manu Samoa.
24th May 2010
51
FAAMANUIAGA
CONGRATULATIONS
Senia Maria Samuelu Eastmure - Malo le tauivi, malo le taumafai ua a'e
manuia ai ou faiva sa e alo iai, malo fa'afetai ua malie mata e vaai. O
matou alofaaga ma mo'omo'oga mo oe ia saga fa'amanuia le Atua i au
a'oa'oga o loo feagai pea ma oe...ua mae'a le la'asaga muamua o lou taumafai ae alo pea ma tauivi pea mo fa'amanuiaga tau le a'oa'oga. Well
done..alofaaga tele mai lou aiga uma mai TAGA, SAVAII i
KALAIESETETE NIU SILA
Blessings
Tailualetai. L Solimalo
Tama'ita'i ia Senia ma ona matua ia Graeme ma Sina Eastmure ma lana Faifeau fa'aleagaga ia Rev Feiloaiga Taule'ale'ausumai mai Aukilani (rightside of Senia)
Nisi o aiga na auai ile fa'auuga ole tama'ita'i ia Senia Eastmure i Palmerston North (L-R)
Edna Solimalo, Senia Eastmure, Tailua Solimalo, Sina Eastmure(tina)
Senia Maria Samuelu Eastmure, le uluai alo Pasefika (Samoan) i totonu o Massey University
ua ia mauaina le fa'ailoga ole Bachelor of Maori Visual Arts. Ma le Susuga ia Tuigamala
Vaaiga Tuigamala na fai ma malo fa'aaloalogia ole fa'auuga a Tamaiti Pasefika i Massey
University, May 2010
52
24th May 2010
Le Manamea Samoa
LE MANAMEA
SAMOA SPORTS
Tusia: Vui Masinamua
E le faigofie le
State of Origin
E ui ina o loo taaina pea lagona ma faamoemoe o tagata i le
Super14, ae faapea foi le alofaiva o alo ma fanau a Samoa i
le finauina o le Siamupini o le
lalolagi i le IRB Sevens, ae e le
o mafai ai ona aveesea ai le tele
o matematega ma finauga o
mafaufauga ona o le taaloga
Liki i le va o le Setete o Kuiniselani ma Niu Sauelese, le State of
Origin lea o le a iloilo ai o laua
ponaiva i le po o le aso Lulu 26 o
Me 2010.
Ua tele lava foi fefinauaiga o
loo faia i ai, ae maise foi o mafaufauga o ia tagata ma ia tagata
ona o lenei taaloga. E ui ona o
loo faagasolo pea le taamilosaga
a le NRL, ae o le taaloga aupito
sili atu lenei ona mataina ma
toatele le lalolagi e latou te tulimataia i tausaga uma, ona o le
matautia ma le tomai o loo faatinoina ai. E ui lava la ina ua lima
nei tausaga o loo umia pea e le
Au lenei a le Queenslad Maroon
le Ipu o lenei tauvaga, ae o loo
faamauina pea le tele atu o
taimi ma tausaga na umia ai e
le NSW Blues lea Ipu.
I se maitau atu la i ai a le
tusitala i lenei tausaga ae maise
o le vae muamua lenei o le
taamilosaga (Series) i le lelei o
le Au ua filifilia nei a le QLD
Maroon, ae e talitonu se taofi, e
le faigofie le Au ua filifilia nei e
le NSW Blues. A maitau atu i
Le Manamea Samoa
nisi o alii sa taaalo i le au a le
Bulldogs ma le Rabbitors, oute
matua talitonu ai lava e sola le
NWS Blues ma le taaloga muamua lenei. O se tasi o tagata o
loo matua tulimatai pea i laú
lava vaai i lea taamilosaga, o le
alii Fiti lea o loo taalo nei i le Au
a le Bulldogs o Jamal. O ia lea
oute talitonu o se tagata faigata
tele lea i lenei taamilosaga, pe a
le lelei ona vaavaia e le puipuiga
a Kuiniselani. Ae sei o tataou
mataituina pea aua tatou te toe
talanoa foi i ai i leisi a tatou
lomika o lumanai. Ae ia manuia
lava a outou matematega ma la
outou tapuaiga. Ae o laú lava
mate e manumalo NSW i le 32 i
le 14 a QLD.
24th May 2010
53
MAI LAUFANUA O AUKILANI
Vui Masinamua
Tele se faaletonu o le Tala o
le Tupe mo Tagata Atumotu
Talofa lava Samoa, malo le soifua ma le lagi e mama. Faafetai foi i
la outou tapuaiga aua faiva o au
tamafanau o loo galulue ma auauna
ai i soo se vaega lava. Ioe o lea ua
54
24th May 2010
outou faafofoga ma o matou faalogo ma
vaai i le tolaulauina o le Tala o le Tupe
a le Minisita o Tupe a Niu Sila, le
susuga ia Hon Bill English. Ae o le a
sou finagalo ma sau lava fua faatatau
i le Tala Faatatau o le Tupe e pei ona
fofogaina i le aoauli o le aso Tofi 20 o
Me 2010?
Atonu e tofu lava i tatou ma lagona
aemaise foi o lo tatou faauigaina o le
fuafuaga faatatau i le Tala o le Tupe.
Atonu o le a le afaina lava foi pe a taatia atu i lau sila faafofoga, se lagona
vaivai o le tusitala i lenei mataupu. Ae
mafai pe a ou faapea atu i le aotelega o
sou taofi, o se Tala o le Tupe aupito sili
lenei ona leaga ma faavalevalea, pe a
fua atu i le faaupu o loo laualuga ai se
finagalo o le Faigamalo, e faapea e
mananao ina ia sefe tupe a tagata ae
aua le faaaluina. Atonu i le finagalo o
John Key ma Bill English, e tuufeagai
lea mo le papalagi, aua e taua ia te ia
ana faaputuga tupe ma e leai ni ona
faalavelave ma sana aganuu, ae le saó
ma lelei mo tagata pasefika ma atunuu
e i ai aganuu. O lona uiga e aafia ai foi
ma nai tagata Asia ma Amerika i
Saute. Aua o tagata uma nei e faavae
o latou olaga i le faatauaina o a latou
aganuu, ae o tu ma aganuu e faavae i
le alofa.
O lona uiga ua faapea mai le Faigamalo, ia aua nei o tatou toe faatauaina
a tatou tu ma aganuu o o tatou
faasinomaga ia. O le auga foi lea ma
le faamoemoe e tasi na o tatou
malaga ese mai ai ma tuua o tatou
atunuu ma aiga ma nuu, ona o le fia
saili manuia ma fesoasoani atu ai i
aiga.
Fai mai o le a faaitiitia lafoga
tipi, ae sii le GST. Ae o lea fuafuaga
e manuia ai lava na o e maumea ae
pologa ai le tagata vaivai. O le upu
moni o le toatele o le faitau aofai o o
tatou tagata faigaluega, e seasea
ona oo seisi i se $40,000 tala i le
tausaga. O lona uiga, o le $14 poo le
$16 tala o loo faaopoopo ilou totogi i
le vaiaso, e sili atu ai ona tele le
tupe e te totgiina i le faatau mo le
aiga i le vaiaso. Ua na ona faasee
mai ma tuuina mai i le isi lima, ae
toe fao atu uma lava i le isi lima. O
lona uiga o aiga sa faatau i le $200
i le $300 i le vaiaso, ua sii nei i le
$400 i le $500 i le vaiaso. O loú lava
taofi vaaivai, o le Tala o le Tupe ua
aumai nei, o le amoina o le pologa
ae le o se faaola totoga. Manuia le
vaiaso Samoa.
Le Manamea Samoa
LE MANAMEA SAMOA SPORTS
Tusia: Vui Masinamua
O le a se taui mo
Stephen Betham?
Aó faagasolo ai le IRB Sevens
i Egelani, lea na manumalo ai
Samoa ia Amerika i le 34 i le 14,
ae ua amata ai ona fesili le mafaufau, pe o le a se taui e tuuina atu
e le SRU i le coach a le taitoafitu
o loo i ai nei. Aua pe a fua atu i le
uluai manumalo lava o Samoa i le
fa tausaga talu ai i lalo o le
taitaiga a Fuimaono Dick Tafua,
o lona taui na tuuina atu i ai e le
SRU o le avea lea o ia ma Faiaoga
Ulu o lana au tele le Manu
Samoa.
Ae a fua atu nei la i le matatia
ua faatuina nei e le susuga ia
Stephen Betham, o lona uiga ua
maualuga atu nai lo se isi lava faiaoga na faafoeina le tatou Au
Taitoafitu. O le Au foi lenei i le
taitaiga a le susuga ia Stephen
Le Manamea Samoa
Betham ua ia tuuina atu ai lona faatuatuaga i alii o loo taaalo ma alala
lava i Samoa (Local Players). O le
tulai mai la o le Taitoafitu i lenei
taamilosaga, ua le toe fesiligia ai le
maualuga atu o le faatinoina e le
susuga ia Betham o le Au, nai lo i
latou o e sa avea ma tagata taalo o le
Manu Samoa, ae na mulimuli ane
avea ai ma Faiaoga. O se isi foi lenei
matatia ua faatuina e lenei alii, o le
avea ai lea ma coach o se Au Taualoa
a le atunuu, ae na te lei ofuina lava
se jersey o le Manu Samoa. Ua leai se
eseesega o Betham i lona tulai mai e
avea ma faiaoga o le Au a Samoa, ma
le tulai mai foi o se alii na avea ma
faiaoga o le All Blacks ae lei avea o ia
ma tagata taalo o le Au a le All
Blacks o John Hart, ae maise ai o le
toeaina o avea nei foi ma faiaoga o le
All Blacks o Graham Henry.
Afai nei la ae faamanuiaina
Samoa i le Ipu Autu o le Lalolagi o le
IRB Sevens, o le fesili loa e faatulai
mai, pe ono avea ai o ia ma Faiaoga
Ulu o le Au Tele a le Manu Samoa o
le taui o lona faiaoga taualuga i le
atunuu? Afai o le tulaga lea, faamata
ua tatau nei ona faapopoleina le
afioga ia Fuimaono Dick Tafua i le
ono faoa o lona tofiga ma lana
galuega? Aua afai o le avea ai o ia ma
Faiaoga Ulu, e moni lava o le taui lea
o lana taitaiga na tauleleia ai Samoa
i le manumalo i nisi o Ipu, ae a faapefea nei pe a foi atu ma le Ipu Taualoa
mo le uluai taimi Samoa? E mafai la
e le manumalo o vae ona taofia mai
se faamanuiaga ua tatau mo le
manumalo i le ulu? Ae tatou mataitu
pea.
24th May 2010
55
This space is
available for your
advertisment.
Ph. 02 - 9835 2995
Issue 01
7th June 2010
FREE ISSUE
www.lemanameasamoa.com
Tatala aloaia i Sini le nusipepa
mo le mamalu o Samoa i
Ausetalia, 7th June 2010
Le Manamea Samoa
Lau Nusipepa e faafiafiaina oe
14th September 2009
56

Documenti analoghi

Aso o Tina i le fanuatanu

Aso o Tina i le fanuatanu telē, ou te le i vaai lava i ai i Samoa. E fa potu o le fale, e peiseai e feilafi mea uma i la’u tilotilo. Mo le taimi muamua ua iai lava se potu e ta’u o so’u potu, e mafua ai ona tau soo lo’u maf...

Dettagli

FAAMATALAGA E UIGA ILE AUMALAGA A LEOLEO SAMOA MO

FAAMATALAGA E UIGA ILE AUMALAGA A LEOLEO SAMOA MO Tausaga olana auaunaga ile Faaili a Leoleo. O Tavita e mai le Ekalesia LMS ae talu ai o lana taleni faamusika, ua tele ai ina faaaoga ma Amiami atu e le Ekalesia Katoliko I nisi o ana sauniga lotu ...

Dettagli

o le sulu samoa

o le sulu samoa lenei faauuga o Faifeau, i lenei FONOTELE.Ua matua tele le au faauu e le o ni faifeau tausinuu. Ua leva ona tatau ona ou ta’ita’i i lenei sauniga o le faauuga. aua fo’i e ui ina ma laiti ma Pisa Is...

Dettagli

Ne ‟i Solo le falute! - Tala o le Vavau o Samoan Mythology

Ne ‟i Solo le falute! - Tala o le Vavau o Samoan Mythology ona fai ma fiafiaga o lo‟u loto. Le leo malu sa faaosofia le tagata tautagotago e mulimuli i upu a matua. Ae leai, ua matua‟i momotu lava e le oti se sootaga. Na o le atili taomia ai o lo‟u loto i ...

Dettagli

Aokuso - The Church of Jesus Christ of Latter

Aokuso - The Church of Jesus Christ of Latter o tatou faatuatua ma tuputupu ae faaleagaga i le tuuina mai ia i tatou o avanoa faaletaitai, auaunaga, ma aoaoga. I la tatou auaunaga e faaopoopo mai ai se tulaga fou i o tatou olaga. Ua tatou agai...

Dettagli

Iuni - The Church of Jesus Christ of Latter

Iuni - The Church of Jesus Christ of Latter E le lava le i ai o faanaunauga sili ona lelei. E leai se uiga o le faalagolago tasi i o tatou lagona faalenatura.

Dettagli

E - The Church of Jesus Christ of Latter

E - The Church of Jesus Christ of Latter aoao i le faaiuga o le vaiaso sa umi ma le manaia, ae a o faagasolo le taimi, ua ou fiafia ma sagisagi atu i ai. O le konafesi aoao i le faaiuga o le vaiaso e mafai ona avea ma se toe faafouina faa...

Dettagli