Cura e co vegn il rumantsch grischun en scola?

Amt für Volksschule und Sport
Uffizi per la scola populara ed il sport
Ufficio per la scuola popolare e lo sport
Project «rumantsch grischun en scola», Ivo Berther, Loëstr. 26, 7001 Cuira, tel. 081 254 16 01, e-mail [email protected]
Rumantsch grischun en scola – infurmaziuns per cussegls da scola e geniturs
1. Infurmaziuns da basa:
Tge è il rumantsch grischun?
Il rumantsch grischun è la lingua scritta communabla da tut la Rumantschia. Il rumantsch
grischun sa basa principalmain sin il sursilvan, il vallader ed il surmiran. El è construì tenor il
princip da maioritad, quai vul dir ins ha prendì sche pussaivel la furma scritta cuminaivla da la
maioritad dals trais idioms numnads. Tar differenzas han ins er resguardà ils dus ulteriurs
idioms e differents dialects. La substanza linguistica dal rumantsch grischun n’è pia betg
«inventada», mabain consista quasi cumplettamain dals idioms e dialects existents.
Cura e co vegn il rumantsch grischun en scola?
Il rumantsch grischun daventa lingua d’alfabetisaziun dals uffants che cumenzan l’emprima
classa da la scola populara l’emprim onn da scola suenter che la vischnanca ha decidì
d’introducir il rumantsch grischun. Scolaras e scolars che han cumenzà la scola populara avant
quest termin da votaziun restan tar l’idiom, han dentant in contact passiv cun il rumantsch
grischun en furma da singulas lecturas, gieus auditivs e.a. Qua l’introducziun en survista:
Onn cun
rg en
scola
Classa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
RG
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
RG
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
RG
RG
Idiom
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
RG
RG
RG
Idiom
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
Idiom
Idiom
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
Idiom
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
RG
Tge munta «lingua d’alfabetisaziun» exactamain?
Rumantsch grischun sco lingua d’alfabetisaziun (u er «rumantsch grischun activ») vul dir
curtamain: Scriver rumantsch grischun, discurrer sco enfin qua. Las scolaras ed ils scolars
emprendan pia da leger e scriver rumantsch grischun; il rumantsch grischun na remplazza
dentant betg la lingua discurrida – ni en scolina ni en scola. (Resalvadas èn en scola situaziuns
nua ch’igl è inditgà per motivs didactics da far diever dal rumantsch grischun sco lingua
discurrida).
Co vegnan las magistras ed il magisters preparads per l’introducziun?
Las magistras ed ils magisters frequentan en tut quatter emnas da furmaziun. Els vegnan
scolads sin il sectur linguistic e didactic. Era datti in support durant la lavur pratica en stanza da
scola. Plinavant evaluescha l’Universitad da Friburg l’introducziun dal rumantsch grischun en
scola.
E rzi eh un gs -, K ul tur - und U m w el ts c hut zd epartem ent
D ep artam e nt d’ educ a zi u n, c ul tura e protec zi un da l’ am bi ent
D i parti m ento del l’ edu c a zi on e, c ultura e prote zi on e del l’ am bi ent e
2
Tge meds da scola èn avant maun?
Il chantun elavura ina nova generaziun da meds per l’instrucziun da lingua en rumantsch
grischun (1. classa: Passins; 2. classa: Puntinas; 3. classa: Alerts; 4. classa: Scuverta; e.u.v.).
Plinavant datti novs pledaris ed ina vasta purschida da lecturas, fegls da lavur ed ulteriuras
materialias accessiblas per la magistraglia sur l’intranet da project. Er per ils ulteriurs roms
(matematica, realias e.a.) existan novs meds che vegnan anc cumplettads ils proxims onns. Ina
survista dal material avant maun porscha www.chatta.rumantsch-grischun.ch.
Tge munta il rumantsch grischun en scola per ils geniturs?
Cun il rumantsch grischun n’emprendan ils uffants da principi betg ina nova lingua ni in nov
rom. Las enconuschientschas d’in idiom rumantsch servan pia er en l’avegnir per sustegnair
l’uffant en fitg bleras dumondas da l’instrucziun da lingua. Tips per geniturs u er
enconuschientschas activas dal rumantsch grischun intermedieschan ils differents curs
organisads dals centers regiunals da la Lia Rumantscha (cf. infurmaziuns qua sut).
2. Ulteriuras infurmaziuns:
- Portal d’internet www.rumantsch-grischun.ch. Il portal porscha:
1) Infurmaziuns davart l’istorgia ed il svilup dal rumantsch grischun en general.
2) Rapports davart il svilup dal project «rumantsch grischun en scola».
3) Servetschs supplementars per las vischnancas da pionier:
→ Intranet da project per la magistraglia
→ Infurmaziuns per cussegls da scola e geniturs
→ «Chattà» – ina rimnada da tut las materialias existentas en rg (meds d’instrucziun
ed auter)
→ Infurmaziuns e materialias per la promoziun da la lingua discurrida
→ Pussaivladad d’abunar il newsletter
- Tenor organisaziun ed infurmaziun tras la magistra / il magister da classa: Infurmaziuns per
ils geniturs (+ evtl. cussegl da scola) en rom da sairas da geniturs en scolina e/u en scola
primara. I dat la pussaivladad d’envidar ina referenta u in referent or da la gruppa da project
chantunala «rumantsch grischun en scola».
- Tenor basegn ed interess da vart dals geniturs: Curs da rumantsch grischun (per persunas
da lingua rumantscha, d’autras linguas e curs spezials per geniturs) organisads dals centers
regiunals da la Lia Rumantscha (las adressas regiunalas cun las survistas dals curs èn da
chattar sut http://www.liarumantscha.ch/32.0.html).
Per ulteriuras dumondas:
Gruppa da project chantunala «rumantsch grischun en scola», Ivo Berther, mainaproject,
Loëstrasse 26, 7001 Cuira, tel. 081 254 16 01, mail [email protected], homepage
www.rumantsch-grischun.ch.