Concept da la scoula bilingua da Samedan 2

Transcript

Scoula cumünela bilingua da Samedan
Concept per la promoziun da la
bilinguited rumauntsch – tudas-cha
illa scoulina ed illa scoula publica da
Samedan
Favrer 2015
Concept da la scoula bilingua da Samedan 2-15
Cuntgnieu
1. Introducziun ............................................................................................... 2
1.1 Preistorgia............................................................................................. 2
1.2 Cumanzamaint dal proget e fasa experimentela ................................... 2
2. Structura da la scoula bilingua cumünela da Samedan ........................ 3
2.1 Structura organisatorica ........................................................................ 3
2.2 Concept directiv ................................................................................... 3
3. Concept ...................................................................................................... 3
3.1 Basa leghela ........................................................................................ 3
3.2 Basa scientifica .................................................................................... 4
3.3 Böts e princips ..................................................................................... 4
3.4 Realisaziun süls differents s-chelins .................................................... 5
3.4.1 Scoulina ..................................................................................... 5
3.4.2 Scoula primara .......................................................................... 6
3.4.3 S-chelin ot .................................................................................. 6
3.5 Promoziun integrativa (PI) ................................................................... 8
3.6 Integraziun linguistica ......................................................................... 8
3.7 Perfecziunamaint e controlla da qualited ............................................. 9
4. Rapport d’evaluaziun da l’universited da Fribourg ................................ 9
5. Perspectiva ................................................................................................ 10
1
1. Introducziun
1.1 Preistorgia
Fin l’an 1996 vaiva Samedan üna scoula rumauntscha tradiziunela. Que voul dir, cha la
scoulina e las prümas trais classas da la scoula primara gnivan mnedas exclusivmaing in
rumauntsch. A partir da la quarta classa gnivan instruidas singulas lecziuns da lingua in
tudas-ch. L’instrucziun sül s-chelin ot succedaiva surtuot in tudas-ch, cun excepziun da
singulas lecziuns da reels.
Scu in otras vschinaunchas da l’Engiadin’ota es il rumauntsch scu lingua oriunda dvanto
cul temp la lingua minuritaria. Cotres ho pers il rumauntsch viepü il status da la lingua da
la societed ed es dvanto la lingua isoleda da scoula e d’instrucziun. La perdita da
prestisch s’ho manifesteda eir tals genituors e tals scolars. Retards linguistics u dafatta
mentels – effectivs u presumptivs – gnivan suvenz attribuieus a l’incumpatibilted dal
sistem scolastic e da la realted linguistica illa populaziun. La consequenza d’eiran per
part melcuntantezza ed agressiun zuppeda, eir tar la magistraglia. Cò e lo gniva miss in
dumanda il sen da la bilinguited rumauntsch – tudas-cha.
1.2 Cumanzamaint dal proget e fasa experimentela
Per elavurer las dumandas fundamentelas es gnida installeda dal 1993 üna cumischiun
da rumauntsch. Quella ho il listess an dumando cussagliaziun e sustegn al departamaint
d’educaziun dal Grischun, chi ho dal 1994 miss ad ir üna gruppa da planisaziun da 12
persunas. Sia lezcha d’eira da skizzer ün proget per üna prouva da scoula cul böt da
promouver la bilinguited rumauntsch – tudas-cha.
As basand sün quista skizza ho decis il departamaint d’educaziun da fer elavurer ün
concept detaglio per üna prouva da scoula cun nouvas fuormas d’instrucziun linguistica
immersiva. Suot la direcziun generela dal DECA e d’ün mneder extern per la fasa da
concept ho elavuro la gruppa da proget (tuot la magistraglia da Samedan) quist concept
düraunt ün an. Üna gruppa accumpagnanta cun l’inspectur e’l psicolog da scoula e cun
rapreschantants da genituors, da las instanzas cumünelas e da l’organisaziun linguistica
Lia rumauntscha ho survaglio las lavuors. Experts dals champs linguistica, pedagogica,
psicologia, didactica e metodica gnivan adüna darcho invidos scu cusglieders
specialisos.
Cull’appruvaziun dal concept da basa als 14 december 1995 tres la radunanza cumünela
ed als 6 favrer 1996 tres la regenza ho cumanzo la realisaziun da la prouva da scoula
düraunt üna fasa experimentela da quatter ans. Ils differents s-chelins sun gnieus
integros in etappas: an scolastic 1996/97: scoulina e 1. – 3. classa; 1997/98: 4. – 6.
classa; 1998/99: 7. – 9. classa.
In meg dal 1997 ho “l’Institut de Pédagogie” da l’universited da Fribourg survgnieu il
mandat per l’evaluaziun scientifica da la prouva da scoula. Quel es gnieu prolungio zieva
la fasa experimentela fin l’an 2007.
Dal 2000 – zieva la fasa experimentela e pitschens müdamaints dal concept – ho
Samedan dumando il permiss definitiv a la regenza da pudair instruir tenor il model da
Samedan. Dal 2001 ho la regenza aderieu a la dumanda e decis d’arcugnuoscher il
concept d’instrucziun bilingua da Samedan scu nouv model da scoula dal Grischun.
2
2. Structura da la scoula bilingua cumünela da Samedan
2.1 Structura organisatorica
La scoula bilingua da Samedan es üna scoula mneda. La direcziun strategica e la
survagliaunza generela ho la cumischiun da scoula, tschernida da la suprastanza
cumünela. Suottamissa ad ella es la direcziun da la scoula, chi maina la scoula in
chosas operativas, pedagogicas, persunelas ed administrativas e chi rapreschainta la
scoula vers inour. Ella consista dal mneder principel da la scoula e da trais respunsabels
pels s-chelins. Agiunts sun trais posts da stab, il coordinatur per la bilinguited, quel per
l’informatica e’ls uraris e quel pel sport. Il secretariat fo las lavuors administrativas.
2.2 Concept directiv
Da las 6 directivas dal concept directiv es la directiva 2 relevanta per la bilinguited:
“Nus essans la prüma scoula bilingua (rumauntsch puter e tudas-ch) illa Rumantschia.
Nus surpigliains üna rolla da pionier illa promoziun linguistica da noss scolars e da
nossas scolaras.“
Concretamaing voul que dir, cha la scoula da Samedan stu chürer impustüt il
rumauntsch scu lingua pü debla per promouver la bilinguited e ch’ella voul spordscher
als scolars uschè bgeras occasiuns scu pussibel da druver quista lingua. In tudas-ch
vain druvo la lingua da standard. La bilinguited es üna premissa tar las tschernas da
magistras e magisters primars e da scoulina. Sül s-chelin ot es ella giavüscheda. Scha
que fo dabsögn, spordscha la scoula agüd d’integraziun linguistica a nouvs collegas.
Üna vouta l’an ho lö ün perfecziunamaint in rumauntsch.
Tuot las comunicaziuns da la scoula vers inour sun bilinguas u be rumauntsch.
3. Concept
3.1 Basa leghela
La gestiun da scoulas bilinguas i’l sen d’ün’immersiun parziela es regleda illas directivas
correspundentas dal DECA.1
In quellas es stipulo, cha per promouver las linguas chantunelas taliaun e rumauntsch
saja que pussibel da fer müdedas vi da las prescripziuns dal plaun d’instrucziun (tevlas
da lecziuns, lingua d’instrucziun), scha saja avaunt maun ün concept, appruvo da la
regenza.
Impü es que prescrit, cha’l concept as stöglia extender sur tuot la düreda da la scoula
populera per garantir la cuntinuited da l’instrucziun bilingua. Il scumpart da tuot
l’instrucziun süllas duos linguas stu correspuonder taunt als böts scu eir a la situaziun
linguistica e sociela da l’intschess da la scoula. Scu böts sun manzunos la promoziun dal
rumauntsch (taliaun) ed üna cumpetenza avanzeda i’l adöver da la seguonda lingua. Las
1
Richtlinien zur zweisprachigen Führung von Schulen oder einzelnen Klassenzügen im Sinne einer partiellen
Immersion. Vom Erziehungs-, Kultur- und Umweltschutzdepartement erlassen am 9. November 2001 / 24. Sept.
2013.
3
magistras ed ils magisters stöglian dispuoner d’üna qualificaziun sufficiainta in lur linguas
d’instrucziun (nivo da lingua materna) e’s perfecziuner cuntinuedamaing.
La regenza ho cumpletto als 1. avuost 2002 las declaraziuns da las tevlas chantunelas
da lecziuns i’l sen da quistas directivas.
I’l artichel 6 da la constituziun cumünela sun il rumauntsch (idiom puter) ed il tudas-ch
declaros scu linguas ufficielas e da scoula da listessa valur.
3.2 Basa scientifica
Fin i’ls ans sesaunta dal tschientiner passo as crajaiva, ch’üna seguonda lingua
surdumanda als iffaunts e chaschuna deficits linguistics. Daspö lo es la perscrutaziun
internaziunela sül champ da la bilinguited2 illas disciplinas (socio-)linguistica, neurologia,
pedagogia, psicologia, didactica etc. gnida a tuot otras conclusiuns. Ad es cumpruvo,
cha a resultan be avantags, scha l’educaziun bilingua vain fatta consciaintamaing e
consequentamaing:
 avantags cognitivs: intelligenza, flexibilted spiertela, creativited, üna lingua impü
 avantags psicologics: fiduzcha in se svess tres ün’identited bilingua positiva,
prontezza d’imprender
 avantags sociels: stima per la diversited, toleranza, aviertezza
Bilinguited nu voul dir, cha tuottas duos linguas stöglian esser precis listess fermas. Bod
adüna es l’üna pü dominanta cu l’otra. Trais princips in connex cul svilup biling sun
generelmaing acceptos:
 L’acquist d’üna seguonda lingua succeda in möd aditiv e nu vo a cuost da la prüma
lingua.
 Las cumpetenzas linguisticas consolidedas illa prüma lingua vaun a favur da la
seguonda lingua, scha l’inscunter cun quista es planiso, structuro e consequent e
scha’d es cò la motivaziun d’imprender.
 Pü importantas cha las interacziuns in tuottas duos linguas sun, e pü bunas cha las
cumpetenzas linguisticas sun. Que voul dir, cha que es important da promouver las
pussibilteds da comunicher e da collavurer spontanamaing – na be in staunza da
scoula, ma eir dadour – e da musser la valur da quistas interacziuns a quels chi
imprendan.
3.3 Böts e princips
L’instrucziun illa scoula bilingua cumünela da Samedan succeda tenor il model da
l’immersiun parziela tampriva. Que voul dir, cha tuottas duos linguas (rumauntsch e
tudas-ch) sun las linguas d’instrucziun da la scoulina fin illa classa finela dal s-chelin ot.
Per promouver il rumauntsch scu lingua pü debla es sia part vi da l’instrucziun in
scoulina ed in scoula primara pü granda cu quella dal tudas-ch. Sül s-chelin ot as
tschercha da ragiundscher ün scumpart eguel da las duos linguas.
Il Canada vela scu pajais da pionier in reguard a l’instrucziun immersiva. Da lo derivan las perscrutaziuns
las pü vastas e las pü bain documentedas davart la bilinguited franco-inglaisa (v. Cummins, Genesee,
Lambert, Swain ed oters). Progets europeics in Spagna, Wales, Irlanda, Finlanda, Belgia ed in Svizra sun
gnieus a sumgiaints resultats positivs.
2
4
Il model da Samedan s’orientescha vers ils seguaints böts:
Ils iffaunts e’ls genituors dessan cugnuoscher la valur culturela dal rumauntsch, ma eir ils
avantags persunels e professiunels da la bilinguited (v. chapitel 3.2) e resentir quels scu
inrichimaint. Tar scolaras e scolars dess gnir sviluppo üna cumpetenza plurilingua
equilibreda ed ün’incletta avanzeda per las linguas, chi’ls dess pussibilter bunas
schanzas da furmaziun in nos pajais pluriling.
Ils seguaints princips dessan güder a ragiundscher quists böts:
Per l’acquist da la bilinguited tenor la metoda da l’immersiun sto a dispusiziun tuot la
düreda da la scoulina e da la scoula publica.
Ill’instrucziun vain piglio resguard sül different svilup linguistic dals singuls iffaunts tres
differenziaziun interna e tres üna valütaziun adatteda da las prestaziuns.
La scoula bilingua cumünela da Samedan spordscha promoziun integreda per
iffaunts/giuvenils cun bsögns speciels e/u singulariteds dal cumportamaint.
Ün perfecziunamaint planiso da la magistraglia ed üna survagliaunza ed evaluaziun
scientifica sustegnan il svilup da l’instrucziun bilingua. La scoula publichescha ils
resultats da quist’evaluaziun per intesiver la discussiun publica e la collavuraziun culs
genituors.
La scoula e la vschinauncha promouvan la bilinguited cumünaivelmaing ed haun perque
s-chaffieu la plazza d’ün incumbenzo.
Scolaras e scolars nouvarrivos, chi nu saun üna u tuottas duos linguas d’instrucziun,
survegnan düraunt duos ans agüd d’integraziun in fuorma da lecziuns specielas in
rumauntsch e/u tudas-ch.
3.4 Realisaziun süls differents s-chelins
3.4.1 Scoulina
Ils iffaunts s’approsman giuvand, ma in möd planiso, al rumauntsch ed al tudas-ch. Otras
prümas linguas vegnan respettedas in que ch’ellas vegnan adüna darcho integredas
ill’instrucziun e cha’s renda attent a lur importanza.
Üna mussedra supplementera intensifichescha scu accumpagnedra linguistica il contact
cul rumauntsch. Tenor il princip da rotaziun es ella preschainta listess lönch in mincha
scoulina e surpiglia üna part dals iffaunts per als promouver intensivmaing in lingua. Ella
discuorra be rumauntsch (puter), confuorm al princip “üna persuna – üna lingua”.
Las mussedras reguleras discuorran rumauntsch (puter) e tudas-ch (standard). La part
rumauntscha es dal principi davent uschè ota scu pussibel e crescha successivmaing
per pussibilter als iffaunts na rumauntschs d’imprender svelt la lingua.
In almain üna activited mneda per eivna (pels pitschens), resp. duos (pels grands) vain
promovieu in möd planiso eir la lingua tudas-cha. Quistas sequenzas vegnan mnedas da
la mussedra regulera e succedan in tudas-ch da standard. Il tudas-ch svizzer vain
promovieu tres chanzuns e versins e vain druvo in situaziuns specielas cun singuls
iffaunts.
Zieva duos ans da scoulina dessan ils iffaunts savair druver il puter ed il tudas-ch in möd
passiv ed activ. Düraunt quist temp vegnan ils iffaunts eir in contact culs custabs e cullas
cifras. L’ultim vessan els da cugnuoscher ils custabs grands (cugnuschentschas
passivas) e da survzair il spazi da las cifras 1 fin 10.
5
3.4.2 Scoula primara
L’intermediaziun da rumauntsch e tudas-ch succeda tres l’immersiun parziela illas
lecziuns previsas. Ils seguaints princips velan:
 Düraunt üna lecziun vain discurrieu be üna lingua d’instrucziun.
 Illa prüma e seguonda classa vela il princip “üna persuna – üna lingua”.
 Il ram matematica vain instruieu exclusivmaing in rumauntsch.
 Per las gruppas da rams 1 (instrucziun materiela, stretta patria, reels) e 2 (disegn,
scriver, chaunt, gimnastica, lavur manuela) es il scumpart summaric da las duos
linguas rumauntsch e tudas-ch definieu. Infra la gruppa da rams po la distribuziun
varier.
 Eir magistras e magisters externs (ravarenda, catechetas etc.) sun
giavüschos/intimos d’instruir in möd biling.
In conguel culla tevla da lecziuns chantunela muossa il concept da Samedan las
seguaintas differenzas:
 Illa 1. e 2. classa vegnan instruidas duos lecziuns da lingua per eivna dapü.
 Illa 3. classa vain instruida üna lecziun da lingua per eivna dapü.
 instrucziun da tudas-ch a partir da la 1. classa (scoulas rumauntschas a partir da la
3. classa)
Tevla da lecziuns cul scumpart da las linguas d’instrucziun rumauntsch e tudas-ch
rams
1. classa
r
t to
religiun
matematica
rumauntsch
tudas-ch
inglais
gruppa da rams 1
gruppa da rams 2
1
5
5
totel
part in %
1
2
2
4
17
71
1
3
7
29
2.classa
r
t to
2
5
5
2
1
5
5
3
7
24
2
7
20
74
1
2
1
3
7
26
3. classa
r
t to
2
5
5
2
1
5
5
3
10
27
2
9
22
79
1
2
1
2
6
21
4. classa
t
d to
2
5
5
2
1
5
4
3
11
28
2
9
21
70
1
4
2
2
9
30
5. classa
r to to
2
5
4
4
1
5
5
4
11
30
2
8
21
66
1
4
3
1
9
28
2
5
5
4
2
5
9
32
6. classa
r
t to
1
6
4
4
2
8
21
66
Legenda:
r = rumauntsch (puter) scu lingua d’instrucziun
t = tudas-ch scu lingua d’instrucziun
to = totel
gruppa da rams 1 = instrucziun materiela, stretta patria, reels
gruppa da rams 2 = disegn, scriver, chaunt, gimnastica, lavuors manuelas
3.4.3 S-chelin ot
Las tevlas da lecziuns sül s-chelin ot sun in princip las listessas scu quellas da las
scoulas rumauntschas.
Excepziuns:
 tudas-ch:
illas 2. classas 4 impè da 5 lecziuns per eivna
 rumauntsch: illas 2. classas 4 impè da 3 lecziuns per eivna
6
1
3
1
9
28
2
6
4
4
2
5
9
32
In tuot las lecziuns na linguisticas – cun excepziun da matematica/geometria e sport –
vain instruieu tenor il princip da l’adöver da lingua integro. Que voul dir, cha las linguas
rumauntsch e tudas-ch vegnan applichedas eguelmaing in tuot las lecziuns. Il
müdamaint da lingua vain in generel decis dal magister. Tres quista intermediaziun
bilingua da la materia dessan ils scolars ragiundscher üna bilinguited cumplessiva in tuot
ils rams.
Scha l’adöver eguel da tuottas duos linguas d’instrucziun in singuls rams nun es
pussibel, perche cha maunchan mezs d’instrucziun u magisters rumauntschs, po la part
rumauntscha gnir augmanteda in oters rams: illa gruppa da rams 1 fin a 70 %, illa gruppa
da rams 2 fin a 100 %.
Tevla da lecziuns s-chelin ot
Rams obligatorics
rumauntsch
tudas-ch
inglais
matematica/geometria
istorgia
biologia/chemia/fisica
geografia
religiun
etica
economia chasauna
lavur manuela textila /
metal - lain
disegn
chaunt e musica
sport
informatica
Totel
part in %
rumauntsch
tudas-ch
biling
inglais
r
3
1. classa
t
bil
i
r
4
4
2. classa
t
bil
i
r
3
4
3. classa
t
bil
5
4
3
6
3
6
2
2
2
1*
1*
6
2
2
2
2
1*
1*
4
2
2
1*
1*
4
2
2
1
2
1
3
6
2
1
3
10
1
16
i
4
7
17
3
10
1
16
3
19
28
13
3
33
44
11
11
18
28
44
6
39
8
9
Legenda:
r = rumauntsch (puter) scu lingua d‘instrucziun
t = tudas-ch scu lingua d‘instrucziun
bil = rumauntsch e tudas-ch scu linguas d‘instrucziun
i = inglais scu lingua d‘instrucziun
gruppa da rams 1 = istorgia, scienzas natürelas, geografia
gruppa da rams 2 = economia chasauna, lavur manuela textila, zambrager, disegn,
chaunt e musica
* = L’instrucziun bilingua dependa da la cumpetenza in rumauntsch da la persuna chi
instruescha.
7
3.5 Promoziun integrativa (PI) (nouv concept in elavuraziun)
In basa a la ledscha per las scoulas publicas dal chantun Grischun (art. 43-50)
spordscha la scoula cumünela da Samedan promoziun integrativa.
Incumbenza:
Scolars cun bsögn speciel da promoziun haun il dret d’imsüras pedagogicas specielas.
Ün bsögn speciel da promoziun es avaunt maun:
a) tar scolars, chi cumpruvedamaing nu sun buns, nu sun pü buns u sun be
parzielmaing buns da seguir al plaun d’instrucziun da la scoula regulera sainza
sustegn supplementer;
b) tar scolars cun grandas difficulteds cumpruvedas in lur deport, in lur capaciteds
d’imprender e da prestaziun scu eir in lur cumpetenzas da lingua e da discuorrer;
c) tar scolars, chi sun pertuchos u periclitos dad impedimaints corporels, spiertels,
psichics, linguistics, sensorics u perceptivs;
d) tar scolars cun duns speciels.
Cussagliaziun da persunas d’instrucziun.
Scolaziun speciela integrativa (SSI) da scolars cun impedimaints tenor il concept da
scolaziun speciela dal chantun Grischun.
3.6 Integraziun linguistica
In basa a las directivas chantunelas correspundentas3 spordscha la scoula cumünela da
Samedan instrucziun da promoziun per iffaunts da linguas estras.
Böts:
 Quist’instrucziun dess promouver l’integraziun immediata illa classa regulera u illa
scoulina.
 Ils iffaunts saun as der d’incler, comunicher lur impissamaints e seguir l’instrucziun.
Organisaziun:
 Ils iffaunts sun da prüma davent integros ill’instrucziun da la classa regulera u da la
scoulina, vegnan però eir auncha promovieus specielmaing illa lingua d’instrucziun.
 La dimensiun da quist’instrucziun da promoziun as drizza tenor las capaciteds da
l’iffaunt e las pussibilteds da la scoula. Illa prüma fasa es ella intensiva (scoula: 5-10
lecziuns l’eivna; scoulina: 1-2).
 Per regla glivra la promoziun illa lingua d’instrucziun il pü tard i’l seguond an
d’instrucziun.
 Davart la düreda e la fin da l’instrucziun da promoziun decida la direcziun da scoula
tenor cunvegna cullas persunas d’instrucziun.
 Scha mê pussibel ho lö l’instrucziun da promoziun in gruppas (max. 6 iffaunts) e
düraunt las lecziuns da lingua da la classa regulera.
3.7 Perfecziunamaint e controlla da qualited
3
„„Weisungen zum Förderunterricht für fremdsprachige Schülerinnen und Schüler “, Juni 2013
8
L’oblig chantunel da perfecziunamaint importa almain 10 mezs dis per an scolastic. Il
concept directiv da nossa scoula prevezza dis da perfecziunamaint intern (SCHIWE). Ün
da quels es dedicho a las cumpetenzas linguisticas in rumauntsch.
La direcziun da scoula controlla la qualited da l’instrucziun fand regulermaing visitas
annunzchedas e spontanas tar tuot la magistraglia. Examens e tests interns muossan,
scha’ls böts per l’instrucziun vegnan ragiunts. Las observaziuns fattas influenzeschan la
planisaziun dal perfecziunamaint collectiv ed individuel.
4. Rapport d’evaluaziun da l’universited da Fribourg
L’institut da pedagogia da l’universited da Fribourg ho gieu fin l’an 2007 il mandat da
l’evaluaziun scientifica da la prouva da scoula e da l’ulteriur svilup da l’instrucziun
bilingua a Samedan. Ils resultats e las conclusiuns dal rapport finel sun – in möd fich
summaric – ils seguaints:
I'ls tests da tudas-ch sun ils resultats buns e stabils ed in generel equivalents a quels da
la gruppa da controlla da lingua tudas-cha. Que in connex cull'incletta da texts, cul
s-chazi da pleds e culla grammatica. Unicamaing in connex culla prosodia
(accentuaziun) haun ils Samedrins fat main bain.
In rumauntsch es gnieu constato daspö il 2003 üna meglioraziun da las prestaziuns, e
que impustüt tar l'incletta da texts, tar l'incletta auditiva, illa grammatica ed ill'expressiun
in scrit. Cun excepziun da l'ultim test d'incletta auditiva sül s-chelin ot, sun ils resultats
bainschi be mediocars, ma per part meglders cu quels da la gruppa da controlla.
Inquietant es però, cha'ls scolars dal s-chelin ot mussaivan suvenz resultats pü mels cu
ils scolars da la primara.
Siand cha la concepziun dals tests in rumauntsch e tudas-ch es differenta, nu's pudaiva
fer üngüns conguels directs traunter la cumpetenza illas duos linguas. Las constataziuns
da la magistraglia muossan però ün cler deficit dal rumauntsch invers il tudas-ch.
Il nivo da prestaziun in matematica ed illas scienzas natürelas a la fin da la primara e
dal s-chelin ot es bun e correspuonda a quel da la gruppa da conguel da lingua
tudas-cha, per part surpassa'l quel dafatta. Ils resultats sun restos stabils düraunt ils ans.
La tenuta invers la scoula bilingua es düraunt il temp d'evaluaziun resteda fich positiva
tar tuot ils interrogos. Be üna pitschna minurited da var 10% giavüschess üna scoula
monolingua.
Tals tests da la differenziaziun psicocognitiva e da la cumpetenza metalinguistica
(müdamaint da codes) as trattaiva que da la dumanda, scha l'adöver reguler da duos
linguas rinforza la flexibilted dal tscharvè, scu cha las retscherchas classicas
constateschan. Las observaziuns fattas a Samedan nu muossan però üngünas
tendenzas cleras in quist connex. In vista als fich buns resultas dals ultims tests s'ho
però tuotta radschun da suppuoner, cha l'adöver reguler da duos linguas promouva la
cumpetenza da disferenzcher.
L'adöver spontan da lingua dals scolars as sviluppa a disfavur dal rumauntsch ed a
favur dal tudas-ch. Seguond las indicaziuns dals scolars es l'adöver dal tudas-ch in tuot
9
las domenas dominant, nempe al lö da scoula, in famiglia e traunter amihs ed amias.
Almain nu pera'l pü da crescher al lö da scoula ed in famiglia daspö ils ultims ans. In
quistas duos domenas as muossa dafatta ün augmaint da l'interacziun bilingua. Traunter
amias ed amihs vain discurrieu viepü tudas-ch, pü vegls cha'ls scolars vegnan. La part
da l’interacziun be in rumauntsch es praticamaing nolla.
5. Perspectiva
Il model da scoula da Samedan es accepto illa populaziun e pera da’s verificher tuot in
tuot. Ad es nos böt d’analiser ils deficits illa cumpetenza linguistica in rumauntsch e da’ls
eliminer cun imsüras internas. Ün’evaluaziun scientifica tres la Scoul’ota da pedagogia
dal Grischun, illa quela sun integredas eir las otras scoulas bilinguas da l’Engiadin’Ota,
ans furniro eir in avegnir las infurmaziuns necessarias davart las prestaziuns da scolaras
e scolars.
Ma eir üna pü granda consideraziun e preschentscha dal rumauntsch dadour scoula
pudess augmanter sia attractivited e cotres la motivaziun d’imprender dals scolars pü
vegls. Be cun sforzs cumünaivels, eir regiunels, saregia que pussibel da mantgnair ün
nivo sufficiaint da la bilinguited e da garantir a noss iffaunts ils avantags incontestabels
da quella.
10

Concept da la scoula bilingua da Samedan 2

Transcript

Documenti analoghi

Protokoll-Vorlage (Beispiel) - Gemeinde S

nadal 2016 mas chalch

Vocabulari invers dal rumantsch grischun