La Quotidiana, 5.9.2013

Pretsch Fr. 1.60 17. annada, numer 171
GA
Posta Svizra cun
marcas da Flond
L’artista Judith Brennwald da
Flond ha creà 4 marcas postalas
cun animals sin il bain puril.
7007 Cuira Gievgia, ils 5 da settember 2013
Visetas guidadas en
la baselgia da Lavin
3
L’art mural da la baselgia da Lavin datescha dal 15. tschientaner
ed è ina attracziun turistica.
9 LA VOUSCH DA SURMEIR
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15
Il Prix Montagne va en il Vallais
■ (anr/vi) Il festival da musica
dad Ernen gudogna quest onn
il Prix Montagne. Ier han ils
victurs retschavì a Berna il premi ch’è dotà cun 40 000 francs.
Il festival da musica è s’etablì
dapi plirs onns. Durant sis emnas datti mintgamai concerts ed
occurrenzas litteraras ad Ernen.
Per il vitg vallesan è il festival
daventà in impurtant factur
economic, scriva l’Agid svizzer
da muntogna en sia communicaziun. «La populaziun dal pitschen vitg en il Goms ha fatg
daventar realitad ina gronda
idea», di Bernhard Russi sco pre-
sident da la giuria. Il festival
porscha sper musica classica e
jazz per exempel era seminaris
da scriver cun l’autura da crimis
Donna Leon. La mesadad dal
budget da 700 000 francs per il
festival flessegia directamain en
l’economia locala.
Il Prix Montagne è vegnì surdà quest onn per la terza giada.
Tranter ils nominads sa chattavan era quatter projects grischuns. Ils projects nominads
valian entras lur qualitad extraordinaria sco model per autras
regiuns da muntogna, scriva
l’Agid svizzer da muntogna.
Igls oters otg cumegns da Surses speran ferm tgi Beiva sa participescha
agl consorzi da scola tgi duess eir an vigour an en onn.
FOTO G. N. STGIER
Project da scola Surses: Tots
speran sen en segn positiv
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
■ Tar la seira d’infurmaziun a
Beiva pertutgont igl project per
ena fusiun dallas scolas da Surses ègl do grondas discussiuns
per part emoziunalas. Igl tema
principal è sto igl lungatg da
scola. L’emda passada ò la cumischung tgi ò elaboro igl project da
scola Surses preschento chel alla
populaziun. A Savognin ò la seira
d’infurmaziun procuro per pacas
discussiuns. Gist igl cuntrari a
Beiva noua tgi è do discussiuns
40036
9 771424 749004
tgi parevan da piglier nigna fegn.
Igl cunsiglieder digl project scola
Surses, Bernhard Wenger, ò gia da
dar pled e fatg e chegl an spezial
chegl tgi pertotga igl lungatg da
scola a Beiva. Tenor la proposta
dalla cumischung dalla gruppa da
project duess an Surses dar a parteir digl onn da scola 2014/15 angal ple ena scola a Savognin per
igls otg cumegns rumantschs e
per Beiva en’atgna scola e chegl
ena cumplessiva.
➢ PAGINA 11
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
«Autonomia communala è respectada»
Martin Jäger davart la posiziun da la Pro idioms
DA FLURIN ANDRY / ANR
■ L‘uniun Pro idioms refusa tar
il Plan d’instrucziun 21 la part
che definescha l’instrucziun da
rumantsch. A ses avis vegn
uschia introducì il rumantsch
grischun «da la porta davos
en». La fin da fanadur ha cumenzà la fasa da consultaziun davart
il sboz dal plan d’instrucziun 21
(PI 21). La Pro idioms ha ier
prendì posiziun: «Il rumantsch
grischun (rg) fiss uschia omnipreschent er en las scolas idiomaticas, e quai da la scolina fin il stgalim aut», scriva l’uniun. Quai è a
ses avis ina emprova dad «introducir il rg da la porta davos en»,
uschia vegnia vulnerada l’autonomia communala che dettia a
las vischnancas il dretg da tscherner sezzas la lingua d’instrucziun
en scola. Quai na lascha valair il
cusseglier guvernativ Martin Jäger: «Las vischnancas han era cun
il PI 21 la pussaivladad da tscherner tranter idiom ed rg sco lingua
da scola.» La Pro idioms tema
FOTO TH. GSTÖHL
ch’ils uffants fissan surdumandads cun duas variantas da rumantsch en scola. A l’avis da Jäger
nun èn quellas temas giustifitgadas: «Il PI 21 vul integrar quai
ch’è vegnì fixà en il model da coexistenza, a la fin da la scola
duessan savair ils uffants da scolas
idiomaticas passivamain era rg.»
Ma per avair quellas conuschientschas passivas na bastia sco ch’el
punctuescha betg d’entschaiver
cun l’instrucziun da rg, resp.
idiom pir en la novavla classa.
«Uss essan nus en la fasa da consultaziun, per savair, sche nossas
finamiras èn memia pretensiusas
ha il team che ha elavurà questa
part dal PI 21 tramess a la Lia Rumantscha e la Pro Grigioni Italiano in invit da prender part dad
ina discussiun approfundida.»
➢ PAGINA 2
Quater milliuns per ina casa da club
La plazza da golf ad Andermatt vegn cumpletada cun in liug da sentupada
DA HANS HUONDER / ANR
■ La plazza da golf ad Andermatt ei finida, ussa suonda la
construcziun dalla casa da
club. L’entira infrastructura da
golf finanziada entras la Andermatt Swiss Alps SA cuosta
22 milliuns francs. La plazza da
golf ei in element central dalla
purschida dil resort da vacanzas.
Schegie ch’ella ei finanzialmein
mo ina fetg pintga part dil project calculau cun cuosts totals
dad 1,8 milliardas francs ha ella
gronda valeta pil divertiment
dalla stad. Igl unviern gioga il
grond territori da skis dad Andermatt-Alpsu-Sedrun quella
rolla. Parallelmein sper l’emprema badelada dalla casa da club
per la plazza da golf ein era las
lavurs per la tiarza casa cun appartaments vegnidas lantschadas la mesjamna avonmiezdi.
reclama
EIDGENÖSSISCHES PROBEFAHRT- UND AUTOFEST.
Besuchen Sie die grosse Ausstellung vom 7. bis 14. September und profitieren Sie beim Kauf
eines Neuwagens von geschenkten Winterrädern*. Ausserdem bei Ihrem Renault Partner:
alle Neuheiten, die exklusiven
Modelle und mehr.
*Infos unter 0800 80 80 77 oder www.renault.ch
Cusseglier guvernativ Martin
Jäger ha prendì
conuschientscha da la posiziun da l’uniun
Pro idioms.
Ella fasa finala dalla construcziun sesanfla il hotel The Chedi
sper la staziun da viafier ad Andermatt.
L’entschatta december da
quest onn vegn il menaschi surdaus ufficialmein a siu intent.
Ils proxims meins vegnan era las
Visualisaziun dalla casa da club per la plazza da golf ad Andermatt.
duas empremas casas cun appartaments finidas.
➢ PAGINA 3
FOTO H. HUONDER
SURSELVA
GIEVGIA, ILS 5 DA SETTEMBER 2013
3
Liug da sentupada cun architectura tradiziunala
L’infrastructura da golf ad Andermatt cuosta 22 milliuns francs alla Andermatt Swiss Alps SA
DA HANS HUONDER / ANR
■ La mesjamna avonmiezdi ein las lavurs da construcziun dalla nova casa
da club per la plazza da golf ad Andermatt vegnidas lantschadas. Cun quei
tschenta la Andermatt Swiss Alps in
ulteriur accent. Il medem mument han
era las lavurs vid la tiarza casa cun appartaments – numnada «Gemse» – entschiet. Las lavurs vid il resort da vacanzas ad Andermatt sespleigan pli u meins
tenor plan. Quei ha il meinafatschenta
dalla Andermatt Swiss Alps SA, Robert
Fellermeier, confirmau ier enviers l’Agentura da novitads rumantscha. Il hotel
e Chedi sper la staziun da viafier sesanfla ella fasa finala dalla construcziun.
Ils 6 da december 2013 vegn il menaschi
luxurius surdaus ufficialmein a siu intent. L’autra jamna vegn il manager general, Alain Bachmann, a surprender sia
funcziun. Avanzadas ein era las lavurs vid
las duas empremas casas cun appartaments «Hirsch» e «Steinadler».Tenor Robert Fellermeier sesanfla ina casa ella fasa
finala dallas lavurs. Omisduas vegnan
surdadas a lur possessurs la primavera
2014. Gest lantschadas ein las lavurs vid
la casa cul num «Gemse». Ella cumpeglia
19 unitads da habitar cun grondezias
denter 36 e 265 meters quadrat surfatscha da habitar. L’architectura da quella
ei dil biro AF – Architecture Engineering
and Design – da Kairo. Ei setracta d’ina
casa da hibrid, vul dir ina cun crap el fundament ed igl ulteriur ord lenn. «La casa
regorda alla tradiziun da baghegiar en
Svizra, vul dir la cumbinaziun da crap e
lenn», di Robert Fellermeier. L’emprema
vella vegn surdada gia quest atun a siu
possessur. Ella cumpeglia quater alzadas
ed ina surfatscha totala da 1249 meters
quadrat.
Ina casa da club
Gia en funcziun per schurnalists da golf,
partenaris da reclama e collaboratur(a)s
dalla Andermatt Swiss Alps SA ei la plazza da golf. Ella cumpeglia 18 ruosnas e
sestenda sin ina gronda part dalla surfatscha seniester dalla Reuss naven dad Andermatt entochen sin intschess da Hospenthal. La surfatscha cumpeglia 130
hectaras cun ina lunghezia totala da 6,4
kilometers. Ils cuosts per quella plazza
integrada excellentamein ella cuntrada
importan rodund 18 milliuns francs. Il
L’emprema badelada per la casa da
club sin la plazza
da golf ad Andermatt. Da seniester
il cau da baghegiar
dalla Andermatt
Swiss Alps Alfred
Achenbach, il directur dalla Andermatt Swiss Alps
SA Robert Fellermeier, il president
communal d’Andermatt Roger Nager ed igl architect
dalla plazza da golf
Kurt Aellen.
parcours pretensius ademplescha las
cundiziuns sco plazza da campiunadi internaziunala. Ulteriurs quater milliuns
La plazza da golf
ad Andermatt.
Dretg ina gronda
balla da golf sco
tualetta.
francs sbursescha la Andermatt Swiss
Alps SA ussa per ina nova casa da club.
La mesjamna avonmiezdi ei l’emprema
badelada succedida. Plazza da golf e casa
da club vegnan inauguradas ufficialmein
la stad 2016, mo gia las duas stads vegnentas stat la plazza a disposiziun als
hosps dil hotel pil menaschi da test. La
plazza vegn tgirada e mantenida d’ina
equipa d’atgna glieud. La casa da club
cun architectura da Kurt Aellen da Berna
cumpeglia in restaurant cun lounge e
bar. Leutier vegn ina terrassa. Dalla construcziun anora regorda ella allas casas
cun appartaments. Sco quei ch’il responsabel per la construcziun tier Andermatt
Swiss Alps SA, Alfred Achenbach, di, eis
era ella concepida tenor il sistem da hibrid, pia cun part fundamentala ord crap
ed il rest ord lenn.
Las lavurs s’avonzan
Il mument spetgan ils responsabels dalla
Andermatt Swiss Alps SA, respectivamein la Andermatt Sedrun Sport SA, sin
las lubientschas per extender il territori
da skis dad Andermatt, Alpsu e Sedrun.
La sutgera a sis pil Calmut ei empustada.
«Nus spitgein las lubientschas el decuors
dallas proximas jamnas. Secund cura che
quellas arrivan savein nus entscheiver
cun las lavurs vid quella aunc quest
atun», di Robert Fellermeier. Entginas
adattaziuns el territori da skis vegnan fatgas sin la stagiun d’unviern vegnenta.
Per facilitar igl access vegn montau plirs
teppis da striegn cun lunghezias d’entochen 50 meters, per part cuvretgs cun
tetg. Medemamein vegnan singuls menaschis da gastronomia modernisai.
Cuntents ei Robert Fellermeier cun la
vendita d’appartaments. «Enviers igl
onn vargau essan nus el plus.» Il resort da
vacanzas dalla Andermatt Swiss Alps SA
ei calculaus cun cuosts totals dad 1,8 milliardas francs. Ultra da sis hotels da quater ni tschun steilas cumpeglia el 490 appartaments en 42 baghetgs, 25 vellas,
halla da senudar, stabiliment da congress
per entochen 600 persunas e la plazza da
golf. Leutier vegn la modernisaziun dil
territori da skis.
Ils animals sil bein puril dalla Posta derivan da Flond
La grafichera Judith Brennwald ha creau quater marcas postalas
DAD ANDREAS CADONAU
■ La Posta svizra ha lantschau ina seria da marcas specialas sut il tetel:
«Animals sil bein puril». Per il dessegn
dallas quater marcas ei la grafichera
Judith Brennwald responsabla. Ella
viva dapi quater onns a Flond. Las quater marcas specialas dalla Posta svizra tematiseschan ils animals sil bein puril. La
marca dad 85 raps embelleschan dus pluscheins, sin quella dad in franc sepresentan dus vadials. Dus tschuts dattan la
tempra alla marca dad 1 franc e 40 e
quella dad 1 franc e 90 ei la grafichera Judith Brennwald sedecidida d’embellir
cun dus purschals. Davostier sco siluetta
ein da veser mintgamai ils animals carschi e las conturas dad in bein puril.
Consequentamein ha la grafichera sesenta a Flond mess ils animals giuvens davontier en sias creaziuns per la Posta svizra e Judith Brennwald ei dil meini dad
haver perschuadiu aschia la giuria. La
grafichera ei numnadamein separticipada ad ina concurrenza da crear marcas
postalas. Ina concurrenza lantschada cun
ina certa regularitad dall’interpresa postala svizra. «Jeu sundel s’interessada per
las premissas da crear ina marca postala.»
E las directivas davart dalla Posta ein ualti severas e cumpeglian buca sulet il tema
general dalla marca speciala, mobein di-
vers detagls dalla cumposiziun. Las premissas postalas pertuccont la marca sto
la grafichera da Flond haver adempliu il
meglier. Unanimamein ei la giuria sedecidida per la proposta ord la plema da Judith Brennwald. La selecziun ei succedida ord ina gronda schelta da participonts
alla concurrenza. Crear ina marca postala vala sco incumbensa attractiva ella
branscha grafica. Buca sulet pervia dalla
derasaziun dil product sigl entir palancau naziunal. Judith Brennwald ha
tschintschau dad ina gronda satisfacziun. Ella valetescha sco atgna fermezia
da seprofundar els giavischs dalla clientella. Ina incumbensa succedida era viers
l’incarica dalla Posta. La grafichera ei gia
separticipada ad ulteriuras concurrenzas.
Aschia ha ella astgau crear ina scadiola
d’espresso dall’interpresa da mobiglias
Pfister ed avon onns ha Judith Brennwald dumignau la concurrenza lantschada per embellir las cuvridas dils autos da
vitgira dall’interpresa Toni.
Sefatschentada artisticamein
cun animals da nez
Ils animals da nez ein tuttavia buca jasters alla grafichera da Flond. Ella deriva
dil cantun Turitg ed ha frequentau,
suenter il precuors alla Scola d’art a Turitg, in emprendissadi da grafica. Suenter
divers engaschis professiunals tier inter-
Ils animals sil bein puril dalla seria da marcas specialas derivan dalla plema da Judith
FOTO A. CADONAU
Brennwald.
presas svizras ei Judith Brennwald adina
puspei serendida egl exteriur. Dapi igl
onn 2008 lavura ella independentamein
en sia clamada. Ina dimora ell’Engiadina
ha contactau la grafichera cun in elevatur
dalla razza dad Angus. Ella ha entschiet
a luvrar artisticamein cun il peil da quella
biestga. La pelegna dil peil vegn parzialmein allontanada e la pial duvrada sco
surfatscha per la pictura. Per regla dessegns dad animals al qual il peil appartegn. Las ovras cun peil dad Angus ein
vegnidas presentadas en divers loghens,
denter auter el Hotel Donatz a Samedan
e sil Muottas Muragl. Per in elevatur dad
Angus dil Canada ha Judith Brennwald
medemamein luvrau ed ei serendida per
quei intent vi sur mar. La tecnica da dessignar sil peil dalla biestga ei actualmein
amplificada per animals selvadis. Divers
catschadurs han gia purtau il peil da lur
preda per schar crear in’ovra artistica. A
partir dils 5 da settember ein las marcas
dessignadas da Judith Brennwald acquistablas tier la Posta. E da quella interpresa ha la grafichera da Flond retschiert
in’ulteriura incumbensa. Ella ha creau il
bul e la cuviarta per ina brev datada cun
igl emprem gi d’ediziun. Gest per rimnaders da marcas ei quei d’impurtonza.
Ils emblems dallas singulas marcas ein
era acquistabels en fuorma da carta postala.